Perottus, Nicolaus (1429-1480):
Rudimenta Grammatices Nicolai Perotti. - Lugduni: Seb. Gryphius, 1541. - 292 pp., [4] lvs. ; 8o. - Type area 14 x 9,7 cm - Call number: Sch 101/184
Note:
Perotti's textbook Rudimenta grammatices is studied in Humanism for Sale, an online project of the Newberry Library Center for Renaissance Studies based on a new scholarly monograph by Paul F. Gehl: Making and Marketing of Schoolbooks in Italy, 1450-1650: Chapter 2.09 A Best Seller: Niccolò Perotti.
Another detailed study is Franz Josef Worstbrock's "Niccolò Perottis ‚Rudimenta grammatices'. Über Konzeption und Methode einer humanistischen Grammatik", pp. 59-78 in: Von Eleganz und Barbarei. Lateinische Grammatik und Stilistik in Renaissance und Barock, ed. by Wolfram Ax (Wolfenbütteler Forschungen; Band 95), Harrassowitz Verlag, Wiesbaden 2001. Cf. the review by Fidel Rädle in: Concilium medii aevi.
Perotti's final section on who to write letters is analysed in a historical perspective by Judith Rice Henderson: Valla's Elegantiae and the Humanist Attack on the Ars Dictaminis; in: Rhetorica, Spring 2001, Vol. 19, No. 2, Pages 249-268. We quote the abstract of this paper: "Renaissance humanists modified rather than rejected the medieval adaptation of classical rhetoric to letter writing, but they came to scorn the "barbaric" grammar of the ars dictaminis. This development followed the widespread dissemination through printing, beginning in 1471, of the Elegantiae of Lorenzo Valla and its imitators. Niccolò Perotti incorporated Valla's approach to language in a section on epistolography of his Rudimenta grammatices, and soon letter writing and elegantiae became closely associated in textbooks. By about 1500, not only medieval writers but even humanist pioneers of an earlier generation and contemporary professionals who dared to defend established epistolary etiquette were under attack. By 1522, when Erasmus published his De conscribendis epistolis, medieval formulas had become merely comic."
Perotti's heading De Componendis Epistolis does not represent the full content of this section which is an integral part of his grammar, treating syntax and phraseology while adding lexical and stylistic information. As such, it is not the rhetorical treatise one might expect when reading its title.
Perotti's textbook was printed many times and got adapted to the needs of national audiences. The present edition contains parallel French versions of Perotti's short Latin word lists and paragraphs of letter writing. The print is of a relatively small format and compact layout. The absence of editorial paratext may be explained by the popularity of the work and its unambitious presentation. Sebastian Gryphius (French: Sébastien Gryphe, c. 1492 in Reutlingen, Germany - 1556 in Lyon, France) was a very active bookseller-printer and humanist, praised for the correctness of his editions and his hospitality. Just a few years before publishing Valla's Elegantiae (1538) and Perotti's Rudimenta (1541) in a small, economic format, he had introduced in France the italic typeface Aldus Manutius had conceived for his pocket series of classical authors, because it requires less space than roman type.
Our Detailed Table of Contents records the headings of the main text. As the final section, De Componendis Epistolis, does not exhibit divisions marked by headings or layout features, we chose to reproduce the respective entries of the end index. However, when comparing the index keywords or phrases to the full text, we discovered that the index is not very well done. Many keywords Perotti is commenting upon are not recorded, whereas many items of jejune vocabulary lists are recorded. We therefore gleaned some additional keywords from the main text and rendered a few of the questions that are at the beginning of some paragraphs.
To Perotti's Rudimenta grammmatices you might compare the following ITALI editions:
Valla, Laurentius (1407-1457): De Linguae Latinae Elegantia Libri Sex. Eiusdem De Reciprocatione Sui, & Suus, libellus adprime utilis. - Lugduni: Apud Seb. Gryphium, 1538.
Manuzio, Aldo (c. 1450 - 1515): Institutionum grammaticarum libri IIII. - Parisiis: Ex Officina Roberti Stephani, 1531.Summary Table of Contents:
(Title page) pag. 1
Rudimenta Grammatices. - De Litteris. [Etc.] pag. 3
De Nomine. pag. 8
De Verbo. pag. 35
De Participio. [Etc.] pag. 81
De Constructione Orationis. pag. 98
De Participio. [Etc.] pag. 151
De Figuris. pag. 188
De Componendis Epistolis. pag. 203
Index Dictionum Locutionumque [...]. pag. 293Detailed Table of Contents:
(Title page with printer's device: A griffin with the inscription: Virtute Duce, Comite Fortuna.) pag. 1
NICOLAI PEROTTI PONTIFICIS SYPONTINI AD PYRRHUM PEROTTUM NEPOTEM EX fratre suavissimum, Rudimenta Grammatices. - De Litteris. (Da Litteras. - Da Orationem Dominicam. - Da Salutationem beatae virginis. - Da Symbolum. - Etc.) pag. 3
De Syllaba. pag. 6
De Dictione. - De Oratione. pag. 7
DE NOMINE. pag. 8
De Generibus Nominum. pag. 11
De Numero. - De Figura. - De Casu. pag. 18
De prima declinatione. pag. 19
De secunda declinatione. pag. 24
De tertia declinatione. pag. 27
De quarta declinatione. pag. 32
De quinta declinatione. pag. 33
DE VERBO. pag. 35
De Modis Verborum. pag. 36
De Speciebus Verborum. pag. 37
De Figuris Verborum. - De Coniugatione. - De Personis verborum. pag. 39
De Numeris. - De Temporibus. pag. 40
De praeteritis perfectis. pag. 43
De Supinis. pag. 50
De examinatione verbi. pag. 54
Primae Coniugationis Declinatio. pag. 60
De Verbo passivo. pag. 61
De Secunda Coniugatione. pag. 63
De Declinatione Tertiae Coniugationis. pag. 65
De Quarta Coniugatione. pag. 68
De Verbis Anomalis. pag. 70
De Impersonalium Declinatione. pag. 80
DE PARTICIPIO. pag. 81
DE PRONOMINE. pag. 86
DE PRAEPOSITIONE. pag. 91
DE ADVERBIO. pag. 93
DE INTERIECTIONE.- DE CONIUNCTIONE. pag. 95DE CONSTRUCTIONE ORATIONIS. pag. 98
Quot sunt Ordines verborum activorum? Septem. - Verba activa primi ordinis. pag. 100
Verba activa secundi ordinis. pag. 105
Verba activa tertii ordinis. pag. 107
Verba activa quarti ordinis. pag. 110
Verba activa quinti ordinis. pag. 111
Verba activa sexti ordinis. pag. 113
Verba activa septimi ordinis. pag. 114
De verbo Passivo. - De verbis Neutris. pag. 115
Verba (neutra primi ordinis) substantiva. pag. 116
Verba (neutra secundi ordinis) possessiva. pag. 117
Verba (neutra tertii ordinis) acquisitiva. pag. 118
Verba (neutra quarti ordinis) transitiva. pag. 120
Verba (neutra quinti ordinis) effectiva. pag. 125
Verba (neutra sexti ordinis) absoluta. pag. 126
Verba (neutra septimi ordinis) imperfecta. pag. 130
Verba (neutra octavi ordinis) neutrumpassiva. pag. 131
Verba (neutra noni ordinis) neutropassiva. pag. 132
De Verbis communibus. pag. 132
De Verbis Deponentalibus [ Deponentialibus ]. - Verba (deponentia primi ordinis) possessiva. pag. 134
Verba (deponentia secundi ordinis) acquisitiva. pag. 135
Verba (deponentia tertii ordinis) transitiva sive activa. pag. 137
Verba (deponentia quarti ordinis) effectiva. pag. 139
Verba (deponentia quinti ordinis) absoluta. pag. 140
Verba (deponentia sexti ordinis) imperfecta. pag. 141
Verba (deponentia septimi ordinis) passiva pag. 142
De verbis Impersonalibus. pag. 143
De Infinitis. - De Gerundiis. pag. 148
De Supinis verborum. pag. 150
De Participio. pag. 151
De Nominibus Verbalibus. pag. 158
De Relativis. pag. 159
De Patronymicis. pag. 167
De Comparativis. pag. 169
De Superlativo. pag. 174
De Adverbiis. pag. 178
De Nominibus Heteroclitis. pag. 181
DE FIGURIS. pag. 188
De Soloecismo. pag. 190
De Metaplasmo. pag. 192
De Schematibus lexeos. pag. 194
De Tropo. pag. 196
DE PUNCTIS, QUIBUS ORATIO DISTINGUITUR. pag. 202DE COMPONENDIS EPISTOLIS. pag. 203
Quare inventae sunt Epistolae? - Unde dicitur Epistola? - { Graece * epistéllo: }. pag. 203
Quot sunt genera epistolarum? - Quid in primis observandum est in Epistolis scribendis? pag. 204
Characteres epistolarum quot. - Epistolarum Stilus. - Quis praeponendus iuvenibus. pag. 205
Exordia adhibenda epistolis. - Domino Pyrrho, barbarum. - Singularis persona aliquando de se in plurali loquitur. pag. 206
Periphrasis. - Affectata verba fugienda. - Dura verba fugienda. - Obsoleta verba fugienda. - Structura epistolarum. - Artificium dicendi in epistolis. - Quid praeponendum epistolis. - Confirmatio in epistolis. - Confutatio. - Divisione utendum in epistolis. - Verbum pro verbo. pag. 208
Suppositum deficit aliquando in oratione. - Accipere litteras ab. - Dare ad aliquem litteras. - Binas epistolas dedi non licet dicere. - Referre. - Epistola. - Litterae. - Unus. - Ternas aedes. pag. 209
Dare litteras. - Singulae epistolae. - Afferre epistolam. - Referre alicui. - Lator. pag. 210
Referre epistolam. - Referre ad senatum. - Ferre ad populum. - Senatusconsultum. - Referre acceptum. - Referre expensum.- Referre de. pag. 211
omposita à fero. - Anteferre. - Circumferre. - Offerre. - Perferre. - Proferre. - Praeferre. - Auferre. - Sufferre. - Deferre. - Delatores. - Efferre. - Transferre. - Inferre. pag. 12
Differre.- Conferre. - Prima persona verbi rarò additur. - Nos et vos aliquando in oratione supplentur. pag. 213
Gratum. - Iucundum. - Affectio. pag. 214
Facere iter, vel viam. - Defectio. pag. 215
Efficio. - Factio. - Proficio, proficitur. - Praeficio. - Inficio. - Sufficio. - Reficio. - Conficio. - Officium. pag. 216
Quòd. pag. 217
Quid interest inter esse et fore? - Suppositum relatum ad ultimum verbum, si plura sint. pag. 218
Do fidem quid significat? - Quae est lingua vernacula? - Dare veniam. - Indulgentia. pag. 219
Redolet antiquitatem. pag. 220
Certum est quid significet. - In aes scribenda cur dicitur. - In marmore scribenda quare dicitur. - Quando. - Quandoquidem. - Quia. - Quippe. - Quòd. - Quoniam. pag. 221
Nam, Nanque [ Namque ]. - Perspicere quid significat. - Aspicio. - Circumspicio. - Prospicio. - Inspicio. - Suspicio. - Introspicio. - Despicio. - Respicio. - Conspicio. - Specimen. - Spectaculum. - Specto. - Speculum. - Specus. - Auspicium. - Te pronomen. - Meus et mei discrimen. - Tuus et tui. - Suus et sui discrimen. pag. 222
Nostrum. - Vestrum. pag. 223
Meme. - Tete. - Sese. - Valere quid proprie significat? pag. 224
Facile quibus dictionibus iungi velit. - Longe quibus coniungi potest. - Facile. pag. 225
Manifestè. - Non modo. - Tantum. - Nedum. pag. 226
Diligo. - Sed. - Autem. - Verò. - Verò non. - Tum verò. - pag. 227
Porrò. - Quinetiam. - Et &. - Atque. pag. 228
Bene esse. pag. 229
Redamare. - Mutuo amare. - Mutuus, -a, -um. pag. 230
Invicem. - Vicissim. - Vicarius, a, um. - Vices. pag. 231
Proinde. - Subinde. pag. 232
Deinde. - Perinde. - Deinceps. pag. 233
Cum. - Quòd. - Aliquando. - Quando. pag. 234
Apud. - Penes. pag. 235
Quòd. - Rationem habere. - Advolare. pag. 236
{ Graece * speûde bradéo:s }. - Suburbanum. - Suburbia. - Vicus. - Castra. - Oppidum. - Urbs. - Urbum. pag. 237
Municeps. - Municipia. - Coloniae. - Villae. - Praedia. - Ager. - Fundus. - Arvum. pag. 238
Fundamenta iacere. - Unà. - Simul. - Praediolum. - Corculum. pag. 239
Diminutiva. - Corpusculum. - Passerculus. - Mendaciunculum. - Lucubratiuncula. - Recula. - Avunculus. - Cuniculus. - Musculus. - Novacula. - Anniculus. - Bimus. - Trimus. - Quadrimus. - Conventiculum. - Crepusculum. - Cubiculum.- Osculum. - Vinculum. - Baculum. - Bacillum. - Osculum. - Acicula. - Anguilla. - Auricula. - pag. 240
Fidicula. - Conventus. - Aedes sacra. - Ecclesia. - Templum. - Claustrum. - Sacerdotium. - Sacristia. - Hyssopus. - Eremus. - Idolum. - Salomon. - Adamantinum. - Cedrînum. - Myrrhinum. - Pomariolum. - Pomerium. pag. 241
Oviculae. - Pecus. pag. 242
Cicures. - Elephantus. - Onager. - Capreolus. - Cicurare. - Bos. - Equus. - Hinnulus. - Camelus. pag. 243
Legere. - Legare. - Agere reum. - Peragere reum. - Perorare. - Suasor. pag. 244
Permanere. - Ablego. - Delegare. - Deligo. - Religo. - Relego. - Colligo. - Collegae. - Eligo. pag. 245
Agere delectum. - Delectat. - Tecum. - Uva. - Pomum. - Mustum. pag. 246
Merum. - De lacu quid. - Nec etymologia. - Et &. pag. 247
Ferè. - Temerè. - Omnis. - Quidam. pag. 248
Quilibet. - Aliquis. - Abstinere. - Abstinentia. - Continere. - Continentia. pag. 249
Ludere. - Ludus. - Iocari. - Iocus. pag. 250
Ludere. - Alludere. - Interim. - Iniucundus. pag. 251
Memini. - Excidit. - Occurrit. - Succurrit. - Scilicet. - Campus. - Ager. - Arvum. - Area. pag. 253
Campestria. - Campestrati. - Coxa. - Saltare. - Salitare. - Saltus. - Lassus. - Laxus. - Fessus. - Collis. pag. 254
Iugum. - Vallis. - Accusare. - Excusare. - Nemo. pag. 255
Postquam. - Antequam. - Ipse ipsa ipsum. - Par. pag. 256
Revertor. - Ex sententia. - E et Ex praepositiones. pag. 257
Pro praepositio. - Succedere. - Eventus. - Accessus. - Intercedo. pag. 258
Decedo. - Migrare. - Remigrare. - Transmigrare. pag. 259
Sollicitus. - Sollicitare. - Absens. - Praesens. pag. 260
In rem praesentem ire quid. - Posthac. - Timere. pag. 261
Ne dicam. pag. 262
In dies. - In diem. - Propediem. - Incumbere. pag. 263
Accedit. - Adscribo. - Celo. - Comparo. - Impendo. - Particeps. pag. 264
Gaudeo. - Gratulor. - Gratificari. - Gratum facio. - Agere gratias. pag. 265
Habere gratias. - Reddo. - Referre. - Ab ineunte aetate. - Ineo amorem. pag. 266
Iniens. - Initium. - Prooemium. - Redire in gratiam. - Reconciliari. - Anteeo. - Adeo. - Obeo. pag. 267
Defungor. - Defunctus. - Intereo. - Depereo. - Exeo. pag. 268
Subeo. - Redeo. - Coeo. - Inficias [ Infitias ] ire. - Anima. - Animus. - Praesto. pag. 269
Asto. - Perpotens. - Praepotens. - Circumsto. - Praecingo. - Praecludo. - Perstare. pag. 270
Prostat. - Substat. - Sisto.- Stator Iuppiter. pag. 271
Spero. - Commissurum. - Ut. pag. 272
Sicut. - Sicuti. - Velut. - Veluti. - Tanquam [ Tamquam ]. - Clarissimus. - Gloriosus. pag. 273
Nobilis. - Famosus. - Virtuosus. - Videare. - R littera. - S littera. pag. 274
Heic. pag. 275
Iam. - Salubris. - Sanus. pag. 276
Tempus in quo casu [scil. in ablativo aut in accusativo] debeat poni. pag. 277
Redire in urbem. - Secundum te. pag. 278
Incolere. - Incolae. - Inquilini. - Oppidani. - Perendie. - Perendinus dies. - Comperendino. - Postridie. - Pridie. pag. 279
Cras. - Crastinus. - Here [ Heri ]. - Pridianus. pag. 280
Nudiustertius. - Nudiussecundus. - Nudiussextus non dicitur. - Nudiustertiusdecimus apud Ciceronem mendose. - Biduo. - Binoctio. - Postridianus. - Triduo. - Trinoctium. - Quadrinoctio. - Quatriduo. - Paedagôgus. - Nuntiare. pag. 281
Nuntius. - Catulli [ Catuli ]. - Pulli. - Foetus [ Fetus ]. - Foetificare [ Fetificare ]. - Foetura [ Fetura ]. - Hinnulus. - Pullastra. - Recalvaster. - Surdaster. - Nihil ad te. pag. 282
Cura ut valaeas. - ô littera. pag. 283
Osculor. - Osculum. - Basium. - Suaviare. - Dissuaviare. - Urbium et oppidorum nomina, quo casu ponantur. pag. 284
Quarto calendas. - Calendarum ratio. - Calabra curia. - Nonae unde dicuntur. - Martii mensis quo die nonae incipiant. - Iulius quo die nonas incipiat. - October quo die nonas incipit. pag. 285
Mensis quisque quot idus habet. pag. 286
Idus à Tuscis translatum. pag. 287
Tertio calendas, et tertium calendas, quid intersit. - Iulius. - Augustus. - Quintilis. - Sextilis. pag. 288
Mensium origines. - Aprilis. - { Graece * aphrodíte: }. pag. 289
Mensis unde dicitur. - Annus unde dicitur. pag. 290
Olympiadae. - Da nunc totam epistolam. Nicolaus Perottus Pont[ifex] Sypontinus Pyrrho Perotto fratris filio S.P.D. [...] Datae Viterbii, quarto Calendas Novembr. Anno salutis M.CCCCLXXXVIII. (Oct. 29, 1488 [recte: 1473? NB. Nic. Perottus died in 1480.]) pag. 291
Avus. - Nepos. - Mutatio (scil. verborum). pag. 292
Peroratio. - Index Dictionum Locutionumque In Hoc Libro Annotandarum. pag. 293
(Index. H.) pag. 296
Finis. pag. 300