CAMENA Early Modern Latin Texts

NB: Greek words may not display properly on your browser (Sgreek Greek font installation required; see http://www.silvermnt.com/fonts.htm).

GERARDI JOAN. VOSSII ET CLARORUM VIRORUM AD EUM EPISTOLAE Collectore PAULO COLOMESIO Ecclesiae Anglicanae Presbytero Londini nuper editae, Nunc accuratius recusae; Argumentis et INDICIBUS NECESSARIIS Auctae. Quibus accessit DODECAS EPISTOLARUM CLARISSIMI VIRI GEORGII HIERONYMI VELSCHII, [gap: illustration] AUGUSTAE VINDELICORUM, Sumptibus LAURENTII KRONIGERI, et Haered. GOEBELIANORUM. Typis Schönigianis, M. DC. XCI.

SERENISSIMO et POTENTISSIMO PRINCIPI GUILIELMO D. G. Magnae Britanniae, Franciae, et Hiberniae REGI Fidei Defensori; PRINCIPI Arausionensium, etc. Serenissime Domine,

GERARDUS-JOHANNES VOSSIUS, insigne Belgiae Tuae Ornamentum, dum viveret; Vir, siquis alius, Magni Nominis in Rep. Literariâ; in hoc Epistolari Volumine jam Redivivus, ad genua Tua sacratissima provolvitur, supplex et gratulabundus. Te Principem suum agnoscit, Batavus Te Regem suum salutat, Anglus, utrâque civitate

donatus, utriusque gentis nexu obstrictus: ibi in Professoratum ab Illustrissimis Ordinibus adlectus; heic in Canonicatum Ecclesiae Cantuariensis, beneficio CAROLI Primi, Avi Tui, [gap: Greek word(s)] adscitus.

Multae mihi, eaeque gravissimae rationes (omisso jure gentilitio, cujus modo memini) hancce gloriosam Nuncupationem suadebant, imo persuadebant.

Primum, quod cum Tu Rei Britannicae et Religionis Stator atque publicae Libertatis Vindex, per summam Dei providentiam, extiteris; Tibi in fastigio rerum posito, ex merito, Egregium omne debeatur, Tuo imprimis Nomini consecrandum, quo aeternare possit.

Deinde, quod Auctor hic noster tantâ animi devotione totam Arausionensium perillustrem Familiam coluerit, quantâ cernere est: in ipsâ Operis fronte, Epistolâ primâ ad Patrem Tuum GVILIELMVM f. m. ab ipso perscriptâ: unde liquido patet, Ipsum, si viveret, haud aliter velle decernere; aut, si moriens praevidisset has chartas aliquando juris publici futuras, in extremis tabulis non alteri quam Tuo Nomini eas destinare voluisse.

Alia sunt fortasse non minora; quod se Vir bonus pacis et concordiae studiosum, in illo religionum dissidio, quo tum patria divexabatur, ubique profiteretur; quod Majestati Tuae, cujus is est sensus, minime displiciturum confido: Et quod jus et potestatem civilis Imperii in re Ecclesiasticâ probe tueretur; quod passim videre est in hisce familiaribus scriptis, qua ad Hugonem Grotium popularem suum, qua ad Episcopos aliquot nostrates, quibuscum agitabat commercia literarum.

Restat hoc unum, ut vota faciam pro salute Majestatis Vestrae, et, quae eadem est, prosperitate Britanniarum

Faxit Deus O. M. ut Vobis omnia cadant, cedantque ex voto: Tibi, Invictissime et Clementissime Princeps, qui sic vincere amas, ut devincias; et malis leges accipere quam dare; et, quod Auctor ait, ut prosis magis quam praesis; et Heroinae MARIE Augustae Consorti Tuae, quae ob praestantiam Formae et suavitatem Morum Regina, sinatales id ei non dedissent juris, et esse et dici merebatur: Atque Vobis stabile Regnum, constantem Victoriam, perenne in terris Nomen largiatur; et ut, post diutissimam et feliciter deactam vitam praesentem, sempiternâ una in coelis foelicitate perfruamini.

PREFATIO.

AMavi, fateor, ab ineunte fere aetate virorum doctorum Epistolas: cum propter multarum verum non facile alibi occurrentium notitiam tum ob genuinas clarorum virorum effigies, suas in Epistolis, tanquam in speculo, cernere est. Crevit amor iste cum annis; et quas antea solum amabam, eae nunc in deliciis mihi esse coepere. Quid hîc eloquar quanto cum fructu Marci Tullii et Plinit Junioris Epistolas saepius legam? Quot egregia, quae et incassum alibi quaeras, me docuerint Angeli Bassi, a patria Politiani, et Roterodamensium Phoenicis Epistolae? reclamante licet Paulo Manutioi, viro quidem politissimo, sed in cujus Epistolis, praeter verba, nihil habeas. His addantur merito suo Josephi Scaligeri et Isaaci Casauboni Epistolae; e quibus historiam literariam plenissime didicimus ut ex Hugonis Grotii, quae nuperrime prodiere, Philologica Politica ac Theologica multa. Agmen claudat vir seculorum memoria longe dignissimus Gerardus Joannes Vossius; cujus Epistolas eximiam probitatem ac ingentem eruditionem redolentes oculis tuis, Lector benigne, nunc subjicimus. Frustra sim, si in iis depraedicandis tempora tua morari vellem. Praeterquam enim quod Vossii nomen nullibi gentium est ignotum, et vino vendibili, ut ajunt, suspensa hedera opus non est; vereor ne mihi non immerito succenseas si Horti hujus ingressu diutius te prohibeam. Bonis igitur avibus ingredere, et areas singulas diligenter perlustra, indeque flores decerpe, tum ad hanc tum ad futuram vitam utiles. Dabam raptim ex AEdibus Lambethanis 8. die Martii, anni 1689. cum in summo moerore essem ob immaturum obitum viri ingenio juxta ac eruditione praestantissimi Isaaci Vossi, Gerardi filii. Etsi enim septuagenario major is decesserit, mihi tamen, ut Plinii Junior is verba usurpem, acerba semper et immatura videtur mors eorum qui immortale aliquid parant. Bene vale ac aeternitatem cogita.

VITA Viri Incomparabilis, GERARDI JOANNIS VOSSII Eloquentiae et Chronologiae In incluta Academia Lugduno Batava Professoris Celeberrimi, Cum ex Athenis Batavis Jo. Meursii, tum scriptis aliis, breviter collecta.

GERARDI nomen a parentibus accepit in memoriam proavi sui, Gerardi Vossii, Ruremondani, Viri in urbe patria, ante hos annos centum et amplius, genere, virtute, fortunisque spectatissimi: qui ex uxore, Gertrude Verhagens, Bartholomaei filia, reliquit filium Antonium Vossium. Huic uxor fuit Juditha Calenia, soror unica Viri Clarissimi, Christophori Calenii, Ruremondani in Crucigerorum Monasterio antistitis (quo in munere jam septuagenarius obiit anno CIC IC VIII.) filia vero Johannis Calenii, in publicis muniis quinquaginta pene annos cum honore versati, et Catharinae Budeliae, Reineri Budelii, experientissimi Medici filiae: amitae autem Amplissimi Viri, Reinerii Budelii, Jurisconsulti, cujus de re monetaria uberes atque utiles commentarii Coloniae prodierunt. Ex Calenia hac Antonio Vossio liberi suere, Johannes, Gerhardi hujus pater, Arentius, et Isabella, quae ex marito Dionysio Bylmacero, filiam unicam, Juditham, reliquit, nuptam Amplissimo Viro, Petro Bosmanno, superioris Ducatus Geldrici ordini equestri, ac Ruremondanae item Civitati a secretis. Natus est Joannes anno CIC XLIX. Vix quinquennis erat, cum famigeratum illud incendium anni CIC LIV. quod vix Ruremondae parti decimae pepercit, etiam parentem ejus, et avi utriusque aedes, absumeret. Multum illud et rei et spei parentum incommodavit. Sic tamen etiam fortunis ferentibus, urbe quotidie e favillis pulcrius exsurgente, filium Latinis Graecisque literis, ac Philosophiae studio, in Schola patria excolendum curavere. Postea etsi tumultu belli Belgici, paullum amor studiorum refrixissit, mox tamen ardor prior rediit: etiam Italicam, Gallicam, et linguas alias superaddidit: occasioneque captae ab Auriaco Principe Rucemondae, Concionumque ibi habitarum nova luce accensus, in Academiam profectus est Heidelbergensem, summosque audivit Theologos, ante omnes Hieronymum Zanchium et Zachariam Ursinum, ibidem frequentabat disertas Casparis Oleviani conciones, feliciterque ipse exprimebat. Cumque magistris tantis praeclaras animi dotes auxisset, nec leve jam sibi parasset nomen, anno CIC IC

LXXIII. adlectus est in eorum numerum, qui Ecclesiam Dei in dioecesi pascerent Heidelbergensi. Quo ipso anno, bona cum venia Electoris Palatini, Friderici Pii, Wasseburgum, Juliaci urbem, ubi libertas Religioni Reformatae erat, profectus fuit, ac genere, pietate, prudentiaque praestantissimi Viri, Matthaei a Biele, Ruremondani, qui Albani Ducis, ac Lindani Episcopi metu, eo se receperat, filiam Comeliam, lectissimam Virginem, uxorem duxit: cujus ille ut mores castissimos multis annis perspexerat, ita propinquos omnes norat, Quaestoria, Senatoria, ac Consulari dignitate Ruremondae, inque vicinis oppidis, insignes. Reversus ad Ecclesiam suam, quadrienni proximo quaternis augetur liberis. Eorum natu omnium minimus noster fuit Gerardus, qui in lucem editus, ineunte vere anni CIC IC LXXVII. semestri circiter post obitum Friderici Pii. Eopse anno, Ludovico Electore Palatino, in locum Pastorum priorum surrogante alios, qui Lutheride S. Coena sententiam amplecterentur, parens cum uxore et filiolo Gerardo vix senum mensium, e Palatinatu in Bataviam commigravit, novaeque Academiae, et magnorum ibi Virorum desiderio, doctissimus ipse, pellectus, Lugduni potissimum domicilium elegit, atque a Rectore Petro Tiara V. Maji anni CIC IC LXXVIII. inter Academiae membra adscriptus est hoc nomine: Joannes Alopecius Ruremondanus. Nam ex more eorum tempotum, et Graecanicae linguae amore, Graeca magis appellatione gaudebat: quam et filius Gerardus ad annum usque aetatis XII. retinuit, auctoreque tum praeceptore suo Rekenario mutavit; qui appellatione vulgo haud intellecta honestatem familiae obscurari dictitabat. Lugduno dum parens degit, ad Lejemundensem Ecclesiam, quae in Rhinlandico est Leidensium territorio, vocatur. Unde mox, attamen aegre admodum, Gerardo adhuc tum vix bimulo, avellitur. Sed in istis Belgicae motibus, ingens eorum in Flandria penuria erat, qui non prudentia atque eruditione minus quam Zelo pollerent. Itaque optimi quique auctores fuere, ut a nobilitate Flandrica, quae perhonorificam miserat legationem, persuaderi pateretur, ut Ecclesiae curam susciperet Furnae, oppido, ut fertilitate soli, et martyrum sanguine, ita natalibus Clarissimi Pauli Leopardi, inclyto. Anno CIC IC LXXXIII. cum illud et alia Flandriae opida, in potestatem rediissent Hispaniarum Regis, Gerardus, jam sexennis in Bataviam reducitur. Parens Dordrechti, primaria Batavorum urbe, Ecclesiae praefectus fuit. Hic anno proximo Gerardus dulcissimam Matrem amittit. Pater anno CIC IC LXXXV. alteris nuptiis uxorem ducit Annam Wittiam, Francisci filiam, sororem Amplissimorum Virorum, Cornelii et Jacobi Wittiorum, quorum ille Consulari, hic quaestoria apud Dortrechtanos, uterque Senatoria dignitate inter delegatos Hollandiae ac Westfrisiae Ordinum conspicuus fuit. Tertio ab eo conjugio mense etiam patre vix octennis orbatur. Utroque parente destitutus, studia nihilominus literarum excolebat condiscipulo inter alios usus Erycio Puteano, Historiarum, post justum Lipsium, in Lovaniensi Academia Professore, viro scriptis non intermorituris toto orbe clarissimo. Inferiores classes permensus, a Cornelio quidem Rekenario potissimum instituebatur in elegantia Latinisermonis, Philologia universa, Oratoria item ac Poesi; at Oratores et Poetas Graecos enarrabat Francicus Nansius, Franconatium prius in

Flandria Decurio perpetuus, tum Graecae ea in Schola linguae Professor. Ac nunc Graecum carmen pangendo, nunc Graece declamando, item in omni pene philosophia exercebat Adrianus Marcellus. Anno CIC IC XCV. mense Septembri, Lugdunum Batavorum mittitur: inque literis Graecis porro audit Bonaventuram Vulcanium, in Mathesi Rudolphum Snellium, in Philosophia Peripatetica, cum Petrum Bertium, tum Petrum Molinaeum; a quo et, cum universam Philosophiae [gap: Greek word(s)] publice defendisset, ex auctoritate Rectoris Magnifici, ac Senatus Academici, liberalium artium Magister ac Philosophiae Doctor creatus fuit, quod anno contigit CIC IC XCVIII. XIII. Martii. Exinde in Hebraeis audivit incomparabilem Virum, Franciscum Junium, in Theologia, tum eundem Junium, tum Lucam Trelcatium Seniorem, et Franciscum Gomarum? Viros praecellentis doctrinae. Nec minus lectionibus privatis, ac disputando exercebatur a Johanne Kuchlino, Theologici illustrium Ordinum Collegii Praeside; sub quo de summo bono, iterum de agnitione miseriae, hinc de Symbolo, rursum de Trinitate, denique de praedestinatione eas theses defendit, quae cum Vossii nomine in lucem prodierunt. Interim et occasione Bibliothecae a patre sibi relictae, ac ab antiquis etiam Theologis instructissima, Patrum lectioni, et Historiae Ecclesiasticae, sedulo vacabat: quod studium deinceps, quantum muneris ratio permitteret, cum caeteris studiis semper conjunxit. Anno CIC IC XCIX. praecipiti autumno, ac deinceps aliquot mensibus, Clarissimo Viro, AElio Everardo Vorstio, (qui Petro Molinaeo in Physices professione ante annum successerat) inter Medicinae Professores cooptato, publice cum laude summa in Academia explicuit Aristotelis lib. V. [gap: Greek word(s)], item ejusdem librum de memoria et reminiscentia. Actumque a nobilissimis Academiae Curatoribus fuit, de eo in Professorum Philosophiae numerum legendo. Sed dum in eo sunt toti, fato suo sungitur Dortrechti Vir doctissimus, Isaacus Corputius, Ecclesiastes, ac cui in Praeceptorum Collegio proximus ab Rectore locus esset. Paucis post mensibus etiam obiit Rector ipse Hadrianus Marcellus. Eaque occasione summa gubernatio Scholae commissa est Gerardo Vossio: desinente tum et professionem suam Joanne Polyandro, doctissimo Theologo, qui Logices et Ethices in illustri eo Gymnasio fuerat Professor. Anno CIC IC II. XII. Februar, uxorem duxit Castissimam Virginem, Elisabetham Corputiam, V. CI. Henrici a Corput, primarii apud Dortrechtanos Ecclesiastae, ex conjuge Adriana a Brecht filiam, neptem Jo. Corputii, Actuarii ac Consulis Bredani, ex uxore Antonina Montenia; cujus parentes fuerant, Henricus Montenius Senator, et Quaestor generalis Baronatus Bredani, et Joanna Roveria, Guilielmi Roverii, Senatoris Bredani, filia. Ex uxore hac suscepit liberos ternos. Anno CIC IC VII, VI. Februar, uxorem amisit. Eopse anno in lucem dedit Oratoriarum Institutionum libros VI. quos triennio post auctiores et emendatiores emisit, Eo opere primam sibi nominis claritatem peperit, dum magno applausu exciperetur, etiam ab ipsis eruditionis principibus, Josepho Scaligero, et Isaaco Casaubono: quorum illecum avide sane perlegisset, profitebatur (verba ejus retinemus) se infinita ex eo didicisse: nec aveteribus quidem esse, qui palmam praeripiat summo Viro: Casauboni vero apud V. CI. Hugonem Grotium

aliosque multos, judicium tale fuit, nihil Rhetoricis ejus esse elegantius, nitidiusque, nihil [gap: Greek word(s)], elucere ubique judicium et [gap: Greek word(s)]. Simillima etiam aliorum judicia erant, quae Vossio ad ea, caeteraque studia, porro excolenda, non mediocriter animum addebant. Anno vero CIC CII CVII. XVIII. Augusti, alteris nuptiis uxorem duxit Virginem honestissimam, Elisabetham Juniam, prognatam nobili et viro et Theologo, Francisco Junio, et Elisabetha Corputia, Joannis Corputi, Consulis Bredani, filia. Anno CIC IC XIV. et proximo, ad professionem S. Theologiae in illustri Schola Steinfurtensi vocatus est, a generosis Comitibus Benthemensibus. Sed cum eodem tempore a nobilibus Academiae Lugdunensis Curatoribus perhonorifice vocaretur ad regimen Collegii Theologici, quod illustres Hollandiae ac Westfrisiae ordines Lugduni statuerant: hanc vocationem, urgentibus amicis, praetulit; etsi magis quam dicere posset, terreretur oneris difficultate, praesertim in maximo illo Ecclesiae Schismate, juventutem etiam contraria in studia scindente, non exiguo sane pietatis ac modestiae dispendio. Quamdiu tamen id munus gessit (id per quadriennium et amplius fuit) fortiter ea in tempestate clavum tenuit. Postea, ut lassus, sic levatus, regundae adolescentiae molestia (quae annos duraverat viginti, optimamque aetatis partem sibi vindicarat) in Academia Lugdunensi Eloquentiae, ac simul Chronologiae Professor factus est ordinarius, stipendioque publico extra ordinem invitatus, quae ad veteris Ecclesiae controversias atque historiam pertinerent, fideliter consignavit. Sub idem fere tempus, a Serenissimo M. Britanniae Rege Carolo Primo, Canonicatu Cantuariensi donatus est; qui honos in Anglia a renato Evangelio in extraneos rarissime confertur. Anno CIC IC XXXIII. ad illustre Amstelodamensium Gymnasium migravit, Historiarum professioni deputatus. Is itaque fuit Vossius, qui omnibus omni studio etiam prodesse voluit, atque ita quidem, ut non valetudini curandae (ita de seipso loquitur in praefatione praemissa lib. III. de Theologia Gentili) vel rei struendae, studiose daret operam, sed cum prioris haud levi periculo, et certo alterius dispendio, impensius semper publicis studeret commodis: plane ad exemplum prisci Catonis, qui multo surgebat mane, atque imo ipsa etiam nocte, quo vacaret studiis, ac meditaretur quid Reip. foret utile, posthabita etiam rei familiaris ratione: Quinimo cum sciret illud:

insomnes traducebat noctes et vir, et senex, qua aetate sibi jam parcere potuisset; omne id temporis perdi ratus, quod publico bono non impendisset. Quid quod ne inter ipsas quidem epulas sibi temperaret, quo minus vel lectitaret libros, vel cogttationibus inhaereret. Omne pene, quod hic in terris egit tempus, ita egit Vir summus, ut uniuscujusque momenti fere rationem reddere vellet, nec posset minus. Loquuntur id, et loquentur tot ejus labores, quos nunquam suo pretio aestimare queat justa posteritas. In iis dubius sis, quid potissimum mirari conveniat; omnigenamne magis ac solidam eruditionem; an vero piam magis, ac modestam. Pulcra fuit illa AEgyptiorum consuetudo, qua non licebat aliquod praeclarum inventum sacrarum aedium columnis inscribere, nisi prius

ab aliis ejus artis maxime gnaris id probaretur. Legat hos, ac sane judicet eruditus orbis, non vidit, aut videbit unquam, quod magis AEternitatis AEdi inscribi mereatur. Ut autem erat ille [gap: Greek word(s)], atque omnium artium, et doctrinarum Promuscondus: ita liberis non minus, quam libris ornavit seculum, Francisco nimirum, Gerardo, Matthaeo, Dionysio, et Isaaco; ut dubium effecerit, scriberetne accuratius, an gigneret felicius, quemadmodum alicubi loquitur illustris Grotius. Atque ii quidempatri simillimi ea etiam edidere scripta, quae non nisi cum pereunte mundo perire possint. Cumvero numero novem essent filii, filiaeque, omnesque pariter linguarum peritia, ac quovis studiorum genere inter se certarent, merito ipsius aedes, quod de Pythagoricis dicebatur, Apollinis, novemque Musarum, vocasses habitaculum. At enim horret animus (scribente Francisco Junio, in Praefatione operis Vossiani de quatuor Artibus Popularibus) dum liberos cogito. Vix viderat illos ad justam vitae, et gloriae, maturitatem excrevisse Parens, cum ecce turbato mortalitatis ordine, contra commune Parentum Votum, videt alterum alterius quasi premere vestigia, dum ad vocantis Dei nutum se sistunt pene omnes. Quis neget omnem humanitatis sensum exinsse Tiberium, qui felicem vocabat Priamum quod superstes omnium suorum extitisset? Quis sortis suae, suorumque memor Camillum laudet, qui amisso filio dolori succubuit; adeo quidem, ut non nisi inter ipsos mulierum coetus muliebrem in modum casum filii dolens inveniretur ? Summus Vossius, quanquam eos amisisset filios, qui paternis passibus contenderent, quousque gloria eniti potest, quales etiam pro suo in literas amore non filios non. lugere non posset, quovis tamen dolore se ostendit potentiorem, cui succumbere tristissimis cladibus ducebat tristrus. Enimvero non Periclem, non Xenophontem, non Anaxagoram Clazomenium, constantis in adversisa nimi exempla, jactet antiquitas, quos nempe erigere poterat pulcra filiorum in bello pro patria Virtus; Vossius lectissimae, atque eruditae, filiae Corneliae prope inclytam Leidam aquis hyberno frigore concretis fidem frangentibus miserrime submersae iturus exequias, cum corpus humandum ostendi sibi peteret, atque aegre ab amicis, quod crudum vulnus sic refricari crederent, id obtineret, ubi vidisset, dictavit ipse adstantibus solatia, monuitque divinae acquiescendum esse voluntati, ac nihil fieri [gap: Greek word(s)] ). Ita vixit hic literati orbis Imperator, et septuagesimum tertium egit annum, cum fatis cederet vir immortalitate dignissimus. Recessit a nobis anno recuperatae per Christum Salutis CIC IC XLIX. pia placidaque morte; quanquam non recesserit totus. Reliquit enim liberos suos, Eximium nempe Virum, Isaacum Vossium, insigne sui aevi decus, ac ex Clarissimo Matthaeo nepotem sibi cognominem, Gerardum, in quibus eum aliquando agnoscemus, cernemus, tenebimus, ut immutem paullo Ambrosii. illa in funere Theodosii. Addam ingeniosissimi Poetae Batavi, Justi Vondelii Epigramma:

IN EFFIGIEM Celeberrimi Viri GERARDI JOHAN. VOSSII,

SEX denos nihil est numeret si VOSSIVS annos,
Candidior niveis frons erit illa comis;
Hâc habitat cuncti sub fronte scientia secli,
Condita quaeque libris condita habet cerebro.
Quid chartis hominem cingis, Sandrarde, librisque
Charta, liber, quicquam si capit, ille capit.

EPITAPHIUM.

HOC tumulo plorat pietas et Candida Virtus,
Et luctu Pallas Saxea diriguit.
Invida mors ridet, ridet quoque VOSSIVS illam
Dum calamo mortem vincit et ingenio.

SCRIPTA.

Versio et Scholia ad Opera Gregorii Thaumaturgi, et Miscellanea aliquot Patrum Graeorum et Latinorum cum Notis. Par. 1621, et Mog. 1604.

Oratio Panegyrica de foelici expeditione exercitus Foederatae Belgicae, duductu Principis Mauritii, 1597. 8

G. J. VOSSII EPISTOLAE

I. Magno Principi Guilielmo, Celsissimi Frederici Henrici, maximi, invicitissimique, Arausionensium Principis Filio; Augustissimi Britanniarum Monarchae, Caroli, Fidei Defensoris, et Henricae Mariae, Christianissimi Regis Galliarum Henrici Magni, Filiae, Genero felicissimo, Minutum hoc maximi, ac devotissimi Animi Monumentum, offert, dicatque G. J. Vossius. Celsissime Princeps,

LAETA, ac diu multumque exoptata affulsit dies, quâ Civitas haec Amstelodamensis conspicit serenum, placidumque vultum Augustae socrus, Henricae Mariae, Galliarum Regis Henrici Magni Filiae, Magnae Britanniae Regi Carolos nuptae. Eoque laetior haec dies, quod una videamus auream tantae Reginae prolem; serenissimam Principem Mariam formâ eximiam, animi dotibus pulchriorem, patris, et avitarum laudum haeredem, pluresque in suo stemmate Reges numerantem, quam altera hodie Regalis familia possit. Ut hanc sacris Penatibus introducenti Celsitudini tuae, vere illud conveniat Poetae Veronensis: Vidit quis Venerem auspicatiorem? Comitantes etiam cernimus Divûm Liberos; serenissimi heu quondam Bohemorum Regis Frederici, ex maximi Magnae Britanniae Regis Jacobi I. Filia Elizabetha Celsiss. filios: Cordatissimum, et fortissimum Rupertum Palatinum, famâ ad sidera notum; et summae expectationis fratrem Mauritium, grandi hoc nomine gaudentem, a sponsore in sacro Baptismate, invictissimo Arausionensi Principe Mauritio, Avunculo suo magno, quem virtute, ac felicitate Belgica, ut confidimus, aliquando daturus est Orbi. Adest, etiam ingentis animi, ac nominis Arondelius, Comitum Illustrissimorum nulli prosapiae, antiquitate ac splendore secundus, ab Rege Augusto Augustae Reginae additus comes. Quid singulos Britanna ex gente memorem majorum imaginibus illustres, nec ingentium Avorum indignos? Atque his foederatae Belgicae nomine adjunxit se Ipse Celsissimus Arausionensium Princeps, Fredericus Henricus, Patria; Parens; qui gestorum magnitudine eo res Belgarum perduxit, ut de fide apud posteros laboratura sit fama: multisque ita videatur, fortasse non tam amplius illud optandum esse, ut tellus haec pergat fortiter tueri Libertatem, quod sub tanti Principis ductu, haud difficile erit genti ab omni aevo fortissimae, atque inter arma natae: quam ut vento tot jam annos adeo secundo, ex sapienti Poetae praecepto, paulisper sua contrahat vela, nec prosperis nimis exultet. Sequeris et ipse Principe hoc prognate, Celsissime Princeps Guilielme Arausionensis: qui nihil aeque speras, aut spiras, quam laudes ingentium Heroum aemulas; Parentis, Patrui, Avi; et ut paucis absolvam, tot majorum, ultra etiam tempora illa, quibus ante annos trecentos, e domo vestra in altissimo Caesareae dignitatis gradu, vel fiastigio potius, eminuit Adolphus Nasovius. Deficeret stylus, si Belgas, Germanos, gentiumque aliarum Comices, Barones, Nobiles, recensere vellem; quos in hoc Augustae Reginae, et serenissimae filiae comitatu, florentissima haec civitas nunc cernit, ac miratur. O diem terque, quaterque beatam! quam nulla ex hominum memoria oblivio delebit, nec unquam excellentium ingeniorum monumenta conticescent. De

quo fidentius pronunciamus, non obscuram capiendo conjecturam ex iis sincerissimi gaudii signis, quae nunc in omnium oculos incurrunt. Videmus enim, quanto studio Nobilissimi, et Prudentissimi hujus urbis Consules, et amplissimus, gravissimusque Senatus, unum hoc agant, nequid praeteritum videatur quod ad ingentis laetitiae, et devotissimi animi testationem pertineret. Exemplum etiam suorum Procerum universa sequitur Civitas, vestigia eorum legens, ut in sacros Augustae Reginae, et serenissimae prolis, sidereos vultus, suos paulisper figere liceat obtutus: ac simul, Celsissime Princeps, in illos etiam vere maximi Parentis, ac tuos. Unde omnis aetas, ac sexus, vicos cunctos, moeniana etiam, ac podia complet: atque adeo aedes singulae, imprimis curia, templa, ipsi urbis muri, in hac inusitata omnium laetitia, gestire mihi prae gaudio videntur. Quae cum ego ita fore, facile animo pereiperem meo, ac tacitus revolverem; sic continuo cogitare mecum coepi: Etgone in hac publica laetitia non amplius agam, quam unus e multis, qui augustae domui Britanniae plus debeo mei ordinis cunctis? Observabatur. etiam Diogenes. Cum enim Philippus, Amyntae filius, Alexandri nomine et re Magni Parens, expeditionem adversus Corinthios moliretur; alii in urbe arma sibi parare, alii muros reficere, nonnulli lapides congerere, vel aliud agere ad praesens negotium utile: Diogenes (altae mentis Philosophus, sic ut Alexander, nisi fuisset Alexander, Diogenes esse vellet) versare interea dolium suum, ne vivos inter obambulare mortuus diceretur. Quod animo ille quocunque egerit, mihi quidem mente candidâ, devotâque, hactenus exemplum imitari visum fuic, ut ne totâ urbe, undique edente laetitiae signa, non quidem dolium circumvolverem, attamen nec otiosus viderer; quin potius agerem utile aliquid, quo in hoc adventu Augustae Reginae, et serenissimae filiae, animae dimidio Tuae, gratum, devotumque animum, erga Regiam Magnae Britanniae Majestatem, totamque domum Augustam, testarer: saltem quantum vix praemeditato, sed, pene dixerim, in arena consilium capienti, deque paupere penu aliquid deprompturo, in ea temporis angustia liceret. Nam per Deum immortalem, cui justiores, quam mihi, hodiernâ se die causae obtulerunt, testandi officii sui erga domum Regalem, pariterque Celsitudinem tuam, postquam ab Augusto Rege gener es adlectus? scio, quantum debeam invictissimo Principi, Parenti Celsitudinis tuae, Vindici patriae libertatis: sine qua vita quid est, nisi cadaver? sed hoc beneficium magnum adeo licet, ut nullius ingenio, vel facundiâ, satis possit praedicari; si tamen fas sit dicere, commune est mihi cum omni foederata Belgica: etsi, nisi fallor, nos qui literas, et sapientiae studia colimus, plurimum rectius aliis nostra intelligimus bona. Sed ego nunc in animo habeo illud in me grando meritum, quod unus e foederata Belgica accepi ab Augusto Rege Carolo, Religiosissimo Principe; quem ut Trajano scimus meliorem, ita ex veteri formula, Augusto Caesare optamus feliciorem. Divinus ille Rex (justius enim dixero, quam quem proxime laudavi Augustum, semper Deum dicebat Maro,) Rex, inquam, ille, cui dulcius est prodesse, quam praeesse, unum me, quanquam digniores esse alios non diffitear, in Metropolitanae Cantuariensium Ecclesiae, Praebendarios allegit. Neque unquam dies illa animo excidet meo, quâ cum gratias quas deberem, pro nobili hoc canonicatus beneficio, Augustae agerem Majestati; Ille me hoc placidissimi oris responso dignabatur: pariter se gratias divinae agere Majestati, a qua hoc haberet, quod me de literarum studiis bene merente, meliusque mereri paraco, ipse etiam bene mereretur de me, et familia mea. Quae quam alte in hoc pectus descenderint; quantopere etiam mihi stimulos subdiderint ad porro calcandum Virtutis, et Industriae callem; rectius, quam maligno hoc seculo fieri amat, Posteritas judicabit; si non quod satis sit, ex iis quae ab illo tempore publici juris feci, ac vel Celsitudinis tuae adfini, serenissimo Walliae Principi; vel Doctrinâ, et Fide eminentissimo Ecclesiae Anglicanae Clero dedicavi: saltem ex aliis quae deinceps moliar, dummodo vitam mihi, ac valetudinem concesserit divina bonitas. Sed grando aliquid deproperare nunc tam subito non dabatur. Gnarus igitur ejus, quod vulgo dici solet, tusculo quoque sacra fieri Diis: non dubitavi hoc qualecumque do schedis nostris offerre. Selegi vero aliquid sacri argumenti; quia hoc maxime convenire putarem, quem Augustus Socer hoc potissimum fine sacro Cantuariensium ordini inseruisset, ut qui Musas antea dulces ducerem, non tam vulgares illas colerem,

quam sacras. Hujusmodi vero est labor noster, DE TRIBUS SYMBOLIS, Apostolico, Athanasio, et Constantinopolitano: in quorum prioribus ostendo, quantopere multos fugerit ratio, de primis eorum Authoribus; in tertio autem illos praecipue refello, qui Constantinopolitanos Patres, de spiritus sancti processione a filio, signâsse aliquid arbitrantur. Simul hoc de symbolis opere constare volui, non me in publico hoc gaudio conspici penitus Asymbolum; sed istiusmodi contulisse symbolam, quae simul symbolum foret animi devotissimi erga Augustam Maje starem, Serenissimam Filiam, ac Generum Regium. Scio, quam mole sit exiguum, quod pro symbola pariter, ac symbolo esse cupio: Sed argumento exiguum non debet haberi, si ab sincera symbolorum illorum fide, dependet Rerumpublicarum tranquillicas, et aeterna populorum salus: quae duo cordatis Principibus cariora esse suis oculis oportet. Quod si deprimat fortasse laborem hunc scriptoris humilicas, attollet eundem Tua Celsitudo; unde non leve referet decus, ac splendorem; si minus genium et immortalitatem.

Senile ac modestum votum accipe, quod facio pro universa domo, cum Augusti Magnae Britanniae Regis, Caroli; tum Celsissimi Arausionensium Principis Frederici Henrici: Illius, soceri Celsitudinis tuae; hujus, Parentis; Utriusque vere Optimi Maximi. Diutissime salvi, atque incolumes, orbis universi, ac praecipue Reip. Christianae bono, rebus intereste humanis. Et quia vita haec, quantumcumque diuturna, fragilis tamen dicenda est, et caduca; in memoria, atque ore bonorum omnium vivite; donec ista etiam vita cum orbe terrarum finem suum sortiatur. Denique solutâ hac muudi compage, corpore, animoque aeternum vivite, coelestibus choris permixti.

II. Nobilissimis, Amplissimis, Prudentissimis Dominis Amstelod. Reip. Consulibus. Alberto Conrado Burgio, Curatori Societatis Indiae Occidentalis, Illustissimorum foederatae Belgiae Ordinum ad Potentissimum Russiae Imperatorem, item ad serenissimum Daniae Regem, Ex-legato, in Collegio etiam Illustrium Hollandiae, et West-Frisiae Ordinum antehac Delegato, Illustris Amstelodamensium Gymnasii Curatori. Cornelio Graef, Domino in Polsbroek, Societatis Indiae Orientalis Curatori. Joanni Cornelio Geelvink antehac in Collegio, tum Illustrium Hollandiae, et West-Frisiae Ordinum, tum Praefectorium rei Maritimae Delegato. Gerbrando Pancratio Curatori Societatis Indiae Orientalis; G. J. Vossius, S. P. D. Nobilissimi, Amplissimi, Spectatissimi viti,

INter tot bona, quae doctrinae temporum debemus, facile principem meretur locum, quod absque hac coeca sit rerum veterum memoria: non quasi non et alterum ejus lumen sit; (quam sibi honorem terrarum, locorumque peritia deposcit:) sed quia citra commemorationem temporum, praecipua rerum gestarum monumenta, quasi tristibus tenebris, spissâque jaceant caligine sepulta. Utcumque enim ex memorabilibus, atque exemplis, de amplo Veterum penu depromptis, non levem, tam pietatis, quam prudentiae fructum capere sit, etiam ejus, quando quidque contigerit, ignaris: In totius tamen Oibis historia, vel magni, vel diuturni Imperii, totiusve Ecclesiae rebus, si ordo gestorum foede conturbetur, nae illa quidem, quae videre nobis videmur, magis cernimus, quam eximiam, et ab omni arte laudatam corporis humani fabricam conspiceremus, solum oculorum aciem defigentes in monltrosam hominis figuram; ubi pectus, capitis; venter pectoris; brachia pedum occuparent locum. E contrario autem, ubi sese extulerit aureum temporum jubar: pulsis tenebris plusquam Cimmeriis clara omnia luce vestiuntur, inque formoso corpore omne membrorum decus apparet.

Atque hoc est serenum, ac splendidum illud lumen, quod in historia exigimus; non modo, quo prudentiam magis habeamus ducem, tum in vita privata, tum gerenda Republica; sed etiam ad duo alia longe maxima, quae Christianam Religionem propius tangunt; nimirum, ad certius cognoscendam Scripturae veritatem; et ad mentem ejus melius perspiciendam; praecipue in rebus hoc seculo controversis. Quorum utrumque ubi otium fuerit magis otiosum, fusius diducam. Suffecerit nunc rerum carpere fastigia; ne existimemur, novum magis ordiri laborem, quam Epistola simplici, quae Liber fieri non debet, pauca praefari, tum de minutis duobus opusculis, quae nunc publici juris facimus; tum praecipue de nostro, et antehac, et in posterum, instituto; cujus Vobis potissimum, Nobiles et Spectatissimi Viri, rationem me reddere aequum existimavi, quando me hanc ipsam temporum scientiam in Illustri Urbis vestrae Gymnasio docere voluistis; proque vestro, erga literas amore, atque erga literatos munificentiâ, belle adeo, comiterque jam annum habetis duodecimum; nec de me praeclare mereri desinitis. Ut igitur a priori fructu, quem Doctrinae temporum tribuebam, initium faciam; pace illud omnium, qui tempora non attendunt, vel morantur, exquirere paucis lubet; unde potius codices eos, qui Canonem Scripturae constituunt, a Prophetis esse, et Apostolis profectos, colligatur, quam quod sicuti apud Nationes lampada alii aliis dabant, decurrentes in Vulcanalibus, Prometheis, Panathenaeis: Ita longeque certius, Ecclesia, fidelis Scripturarum custos, has ipsas, quasi de manu in manus, tradiderit nobis? Nec eo offendi aliquis debet, quod de Scripturis, ut traditionibus, loquar: cum hae in iis, quae Apostoli tradidere, familiam ducant. Illud potius dolendum, quod homines Profani etiam quae scripto tradita sunt, in dubium vocent: Nempe quia, ut ajunt, quae libris iis traduntur, res sint longe a temporibus nostris remotae: cujusmodi traditionibus non minus saepe falli homines soleant, quam nummis adulterinis. Sed qui hunc in modum ratiocinantur, ignorare mihi videntur, veluti Argentariis est Lapis Lydius, quo metalla explorent ita cunctis temporum intelligentibus esse, quo internoscant traditiones veras a falsi, sive scriptis, sive non scriptis. In quorum utrisque, ita comparatum est, sicuti in catena videmus. Minuti enim artificii est, sic annulorum alios aliis subdere, ut juncturâ referant catenam, licet eorum nexus sit nullus. Hic si luscitiosi simus, vel contenti e longinquo intueri; facile quis oculos frustrabitur nostros. Sin etiam annulos tangere grave non ducamus; mox fraudem loquentur manus. Simile quid in traditionibus usu venit. Si quis enim in temporum scientiâ nihil, vel parum videat; facile persuaseris, ea, quae, ut Graeci loquuntur, heri et nudius tertius, tradi coeperunt, esse genuina Antiquitatis monumenca; nihilque nisi veritati consentaneum, complecti. Sed in temporum ratione, et eorum scriptoribus subactus, priusquam de rebus, vel Authoribus eorum, statuat aliquid, omnem Ecclesiae aetatem, tacitus animo pervolvet; donec vel concatenatio temporum traditionem comprobet veram, vel quispiam in ea defectus arguat falsam. Video quidem, non cujusvis esse hanc viam insistere. Sed hoc loco non tam de quovis e populo loquitur; quam illis alicujus in studiis nominis, aut progressus; quorum si qui ab hac scientia fuerint imparati, sibi vitio vertant; vel quando se quilibet gestit absolvere, per me licet, ut culpam omnem transcribant Magistrorum inscitiae, vel inertiae. Interea illis, quibus volupe fuit, ut sane debet, seculis singulis considerare providentiam Dei in Ecclesiâ tuendâ, servandâque; plane omnis hîc futura est via; modo paulum in eam cogitationem, quam diximus animum intendant. Equidem non diffitebor, quamquam id sine moerore facere non possum, incidisse me in nonnullos, quibus de veritate Scripturarum non liqueret. Sed fuere illi partim indocti penitus, partim aliorum potius studiorum gnari, quam vetustatis. Vel si quis non penitus hospes in iis, quae ad seriem temporum pertinerent, nihilominus in tam sancto negotio vix aliud, quam ollas, et cucurbitas lippiret; ad manum facile erat remedium, quo saniorem ad mentem reduceretur. Quantilli enim hoc operis est, apud temporum gnaros, per priora ire secula, donec perveniatur ad Christi Vaticinia, praecipueque miracula? Quorum si magnitudinem consideremus, omnem exsuperant vim naturae. Imperium enim exercuit Christus in aquas, ventos, arbores, pisces, morbos, mortem ipsam; ut qui mortuos

suscitârit. Nimirum tota illi serviit rerum Natura; Eumque Deum, et Dominum suum agnovit. Jam quam miracula illa multa? quam varia? Nimirum non hîc, illic, patrata; non subinde, sed serie continuâ, praesertim in omnis generis morbis, vel tactu, vel solo etiam verbo, sanandis. Quid praeterea iis certius? Ut ostendit, quod non in angulis contigere; sed tam multa, tam populosa adiit loca, et undique magno ad eum studio accurreretur. Lustrata ei omnis Judaea, Samaria, Galilaea utraque, et terra cis Jordanem. Vel Hierosolymorum magnitudinem cogitemus, et isthic agentium multitudinem; praesertim Paschali festo: quo ex Flavio Josepho scimus, non minus istic erat, quam vicies sexies centena virorum millia. De miraculis vero quae habemus (infinitis autem partibus plura fuere quam scimus) tunc temporis illa prodiderunt Evangelistae, cum adhuc superessent multa adeo millia, apud quos miracula patrâsset; ut quae fecisset, praecedente, comitante, sequente plurimorum millium turbâ; quae et stupore illorum Regem eum voluit creare. Quare neque veritatem miraculorum in dubium vocare ausi fuere hostes Christi. Quid aliud enim dixere Judaei, quam Jesum ea facere ope Spiritûs impuri? Quasi non eo tenderent illa, ut destrueretur Diaboli regnum. Neque Gentiles aliud ei objectare, quam Magicas Artes, quas in AEgypto didicisset. Quasi non inde admodum Infans cum parentibus sit reversus. Ut mittam, quod Magus nullus possit adferri, qui vel millesima ex parte, ea feceric, quae Christus, sine carminum vi, sine herbarum succis, sine ulla observatione sacrorum, libaminum, temporum; ut Celso Epicureo ab Origene olim responsum fuit. Sed de isto, ut miracula Christi et magnitudiue fuerint stupenda, planeque Naturae vim excedentia; ut eadem essent numero innumera; ut fide etiam longe certissima; sigillatim alibi, et accurate agemus. Atque idem de Apostolorum etiam miraculis, imo et illis, quae proximis contigere temporibus, dictum velim. Nunc institutum prosequamur. A primis hisce Christianorum temporibus per antiquiora secula ad Orbis adscendere primordia, longe fuerit pulcherrimum. Sed enim plerique omnes laboris sumus fugientes. Ut sic quoque non leve quiddam me consecuturum arbitrer, si saltem unum hoc impetrâro, ut ne illi, quibuscum nunc mihi apud vos, Magni ac Sanctissimi Proccres, negotium est, ante inire temporum rationes desinant, quam illas de Christi Miraculis subduxerint probe. Ubi enim ex hisco clare iis eluxerit divina Servatoris virtus: eâdem hinc constabit, non solum de veritate Instrumenti Novi, sed etiam Veteris: quandoquidem, uti Moses, et Prophetae testantur de Christo; sic etiam Christus ad eos nos remittit, velut testes omni exceptione majores. Utinam vero, sicuti nos ex Instrumento Novo, de Veteri sumus certi; sic Judaei ex Veteri perspicerent veritatem Novi? Mutuo enim allucent facem; atque ita allucent, ut Novum Soli, Vetus lunae, quae a Solo lumen aceipit, conferri mereatur. Sed enim Judaeis quoque horribilis ea mentis caecitas, justo Dei judicio, obvenit ex temporum ignorantia. Nam cum hi parum admodum videant in gestis excidium prioris Templi consecutis; sine quibus LXX. Danielis hebdomades, aliaque tam praeclara de Christo vaticinia, intelligi minime possunt: tum vero longe minus conspiciunt in temporibus Christi, et Apostolorum, quaeque excidium templi secundi exceperunt. Ubi non aliud elogium promerentur, quam isthoc quo (ut apud Platonem est) Graecos dignabatur AEgyptius sacerdos, semper eos esse pueros. Atque haec quoties cogito, non possum non ambabus, quod dicitur, ulnis amplexare grande illud beneficium Dei, in populo suo conservantis historiam temporum, non illorum modo, quae Christum antecedunt; sed Christi ipsius nascentis, in terris commorantis, adeo digna Deo praecipientis, de numine purâ mente colendo, nec in honore, vel opibus, sed Deo, et promissis divinis, fiduciam reponendo; coramtot testium oculatorum millibus, tot, tantaque miracula patrantis; tam dura, atque aspera, mortem ipsam cum infamia, sponte etiam subeuntis; tertio die, uti pollicitus erat, resurgentis; inde quadragesimo post die, in conspectu Apostolorum, quingentorum etiam fratrum, adscendentis in coelos; exinde Spiritum S. Hierosolymis mittentis Apostolis: qui homines licet simplices, nullaque honorum vel commodorum spe, potius cum magna dirorum suppliciorum, a quibus Natura usque adeo abhorret, exspectatione, Religionem Christianam longe adeo lateque per totum terrarum Orbem, breviculo

temporis spatio, non sine singulari Dei Providentia, et ingentibus miraculis, propagârunt. Quid si jam ulterius persequi velim consecuta quindecim secula, quibus Dominus noster, postquam coelos repetiit, ad dextram Patris considens, Verbo ac Spiritu Ecclesiam suam adversus omne hostium genus defendit ac conservat? Sed enim suffecerit ista carptim, ac vellicatim attigisse: quando ea meditanti obscurum esse nequeat, temporum notitiâ nos de Scripturae veritate fieri peritiores. Proximum igitur est, ut in alterum (de quo praeterea me dicturum receperam) considerationem paucis intendam: quomodo nimirum haec ipsa temporum doctrina praestet, ut Scripturarum mentem faeilius, certiusque, litigioso hoc seculo, capiamus. Omnes profecto experientiâ sua docti, non contumeliose, sed verissime dici, Ipsas auro magis aureas Scripturas, quae omnia ad credendum, sperandum, faciendum necessaria, perspicue satis continent, male nihilominus posse intelligi. Et quis diffiteatur, non id modo habere in aliis locum; sed in sese etiam, ac unoquoque nostri; quando omnes sumus homines, ac errori idcirco obnoxii? In hac vero imbecillitate humana, non temere illud a Tertulliano, Latinorum Ecclesiae Scriptorum, quos habemus, vetustissimo, dictum fuit, Antiquissimum quodque verissimum. Ecquid igitur ingeniis modestis (nam illa Omnisciolorum pro desperatis habemus) ad veram Scripturae intelligentiam, atque adeo etiam ad Ecclesiarum pacem, fructuosius esse possit, quam si ante omnia quidem, animo veritatis percupido, Deum in Scripturis loquentem audiamus, praesertim eâ linguâ, quâ divinitus sunt exaratae: mox vero, quia nullus sibi uni, vel paucis secum, Spiritum Dei ad Scripturas capiendas vindicare debet, audiat quoque Spiritum in Ecclesiâ loquentem; eoque homines consulat pios juxta ac eruditos, ac novellis doctoribus superaddat antiquos; ut hoc pacto cognoscat, quid in Scripturarum interpretatione constanter amplexa sit Ecclesia vetus; quando, et ubi fuerit recessum a judicio vetustatis; quid primo, quid deinde, quid postremo placuerit; atque ubi primis, ubi mediis, ubi ultimis temporibus, vel alii alios tulerint, vel Anathema dixerint dissentientibus? Si aliter nos componamus, quomodo non in hac mentium caligine, caecoque amore sui, crebro, quod dicitur, a janua aberremus, dum suo quisque, vel etiam aequalium aliquot judicio, Ecclesiae doctrinam, ac gubernationem metitur; prisca vero et meliora illa tempora, eo despicit, quia ignorat? Quamobrem nihil aeque miserum statuo, quam quod iste Antiquitatis contemptus, sive segnitie juventutis, sive alia de causâ, quam dicere nihil attinet, tanta quotidie capiat incrementa. Et tamen ea est temporum malignitas, ut vix liceat ulcus hoc Chironium tangere. Et si liceat, brevitas instituti nostri nunc non sinat. Dolor interea expressit, ut quae dixi, illustri comprobarem exemplo; idque eorum potissimum, apud quos vitium hoc praecipue dominatur. Quales censeo qui Samosateni, vel Photini dogma orbi recoquunt Christiano. Nam si cuncta Christiani nominis tempora tacite animo percurramus; nullam comperiemus Ecclesiam, ab Apostolis, vel its, quos hi miserant, constirutam, quae aliquem ejus sententiae agnoverit Doctorem. Equidem non diffiteor, quod obtendunt, extremis Apostolorum temporibus, fuisse Ebionitas. Sed ullamne ex iis, quas dixi, Ecclesiis dare poterunt, quae vel decimo successionis gradu, multoque etiam postea, in defuncti Episcopi, Presbyteri, Diaconi, imo vel Hypodiaconi, Lectoris, Cantoris, vel Exorcistae locum, prudens sciens Ebionitam advocârit? foris hi coetus suos inibant; extra Ecclesiam erant, quam oppugnabant Ex hoc genere est censendus Theodotus Byzantius Coriarius ille; qui postquam nihil pensi habuit novum dogma inducere de Christo mero homine, ob defectionem hanc, a Victore, Urbis Romae Episcopo, qui anno ducentesimo, et antea, claruit, Christianâ meruit communione privari. Ejusdem farinae erant duo ejus Discipuli, Asclepiodotus, et Theodotus Trapezita: a quibus Natolius, auro corruptus, cum antea Confessorum choro accenseretur, Ecclesiâ relictâ, factus est Theodotianorum Episcopus. Hic postquam divinitus graves in somnis poenas dedisset, vix tandem a Zephyrino, qui Victori successerat, in Ecclesiam est receptus. Quid nunc de Artemone dicam, atque omnibus ab eo profectis? Quid item de Samosatensi Paulo, Antiochenae Ecclesiae Praesule? qui nisi ab omnibus audisset Catholicus, nunquam per varios honoris gradus adscendisset, donec in ea Ecclesia teneret primas, ubi primo

auditum fuisset Christianorum nomen; quae etiam Ecclesiarum Orientis prima censeretur. Eo in honore Ordine illum praecesserant, Evodius, Ignatius, Hero, Cornelius, Hero alter, Theophilus, Maximinus, Serapio, Asclepiades, Philetus, Zebennus, Babylas, Fabius, Demetrianus; ut Paulus iste fuerit Praesulum Antiochenorum quintusdecimus. Sed operae est cognoscere, quid virum tantum impulerit, ut desereret fidei normam, quam observâssent tot sui decesseres, viri sanctissimi, plerique etiam scriptis, et martyrio inclyti. Vivebat iis temporibus Zenobia, Odenati vidua, Palmyrenorum Regina; quae in Oriente longe lateque rerum potiebatur; multumque metuebatut a Persis, Arabibus, Saracenis, Armeniis, AEgyptiis, diu etiam a Romanis. Cumque doctissima foret ipsa, doctos etiam magno in pretio habebat; ante omnes Longinum, ea eruditione virum, ut viva Bibliotheca, et obambulans Musaeum diceretur. Atque ille quidem Religione erat Gentilis; Ipsa autem Judaea; unde et doctissimos secum Judaeos habebat. Horum commercio tantum profecit Longinus, ut praelaro admodum Elogio Mosem ornaret, aureolo, qui hodieque superest, Libello de sublimi dictione. Sed ut ea cum Judaeis familiaritas, Longino profuit non mediocriter; ita e contrario perdidit Samosatenum. Nam cum eâ tempestate Antiochia, Syriaque universa, in Zenobiae forent potestate; saepius conflictandum erat Paulo, cum Judaeorum doctissimis, et disertissimis. Ac magnopere quidem adlaborabat ille, ut et hi, et Regina ante omnes, (quae cum magni faciebac, et a qua ipse majoris fieri cuperet) deinceps agnoscerent, Jesum esse promissum illum Messiam. Sed offendebantur illi Doctrinâ Ecclesiae, de uno Deo, Patre, Filio, et Spiritu Sancto. Quo etiam pertinebat, receptissima gratias agendi forma; Deo Patri, et Filio, Domino nostro Jesu Christo, cum Sancto Spiritu gloria, et Imperium, in Secula Seculorum, Amen. Siquidem Samosateni temporibus, utebantur hac norma, eâque a majoribus acceptâ; ut testis est locuples eorum temporum scriptor, Dionysius Alexandrinus; cujus de eo verba legere est, apud B. Basilium in praeclaro de Spiritu Sancto opere ad Amphilochium Iceniensem Episcopum. Paulus ergo faciliorem hoc pacto sibi victoriam ratus, neglectâ priorum doctrinâ, in Artemonis castra concessit; Judaeisque illud largitus fuit, unam esse [gap: Greek word(s)] Divinae Naturae, nec Jesum prius fuisse, quam de Spiritu Sancto e Virgine Maria nasceretur. Non tulit tam foedam [gap: Greek word(s)] Synodus Antiochena; quae propterea Paulo Domnum suffecit; approbante hoc ipsum Episcopo Alexandrino. Nempe nihil tale hactenus, vel Antiocheni audierant, jam inde ab Evodii temporibus; vel Alexandrini, ex quo iis praefuisset Marcus Evangelista: quorum uterque Ecclesiis illis, praecipuis totius Orientis, primus ab Apostolis Episcopus datus erat. Patriarchae Constantinopolitani Sententiam nemo hîc a me requirat, quando necdum nova erat Roma. At Veteris Romae, et cum eo totius Occidentis, idem fuisse judicium de Paulo, partim eo scimus, quia Scriptores antiqui, ac fide digni, ita de hoc prodiderunt; partim quia etiam, dum Gentiles forent Imperatores, nec universalia haberi Concilia possent; ne non Apostolica de duabus in Christo Naturis per omnis orbis Ecclesias decurreret, cum aliter cavebatur, tum praecipue commercio literarum, quas dixere Pacificas, Canonicas, Ecclesiasticas, Communicatorias, vel etiam Formatas. His enim vel maxime, quod multi non satis attendunt, continebatur illa in Christiana fide contesseratio hospitalitatis, ut eam vocat Tertullianus. Nulla quippe Ecclesiarum ab Apostolis edocta, primumve ab iis nacta Doctorem, ignara erat doctrinae, quae ab Apostolicis in ea sonuisset temporibus; ubi quicquid memoriae hominum, etiam longaevorum, deesset, Ecclesiasticis supplebatur Archivis. Quocirca nec Samosateno, vel ejus asseclis, nec omnino cuipiam, qui ab Catholica se Ecclesia separâsset, Epistolas dedisset Canonicas. Cujus rei complures laudare testes possum. Sed fuerint omnium instar Optacus Milevitanus, et Hipponensis Augustinus; quorum Ille, cum Lib. 11. urbis Episcopos memorâsset ad Siricium usque sui tempotis Episcopum Romanum, subjungit deinde; Cum quo nobis totius orbis commercio formatarum, in una communionis Societate concordat. Alterius est Epist. CLXIII. ad Eleusium et alios; Hic primo asserere conatus est, ubique terrarum esse communionem suam. Quaerebam, utrum Epistolas, quas formatas dicimus, possent, quo vellent, dare, et affirmadam, quod manifestum

erat omnibus, hoc modo facillime illam terminari posse quaestionem. Ac praecedenti etiam Epistolâ idem dixerat; Unde factum est, ut etiam ad nonnullos Donatistarum primarios scriberemus, non communicatorias literas, quas jam olim, propter suam perversitatem, ab unitate Catholica, quae toto Orbe diffusa est, non accipiunt, sed privatas tantum. Nec horum demum temporibus ea formatarum coepit consuetudo. Nam ut de Laodiceno Concilio taceam, deque ipso Niceno (quorum illud literarii calis commercii meminit Canone CXLV, hoc XVIII.) etiam Eusebius Pamphili in septimo Historiae conservavit nobis hujus generis Epistolam; et quidem a Synodo Antiochenâ ad Dionysium Romanum, et Maximum Alexandrinum, in ipsius Samosateni causam exaratam. Quin ab excessu Apostoli Joannis annis quadraginta, vel etiam minus, obtinuisse eas in Ecclesia, vel ex vita Xysti apud Anastasium conspicimus. Vereor, ne promissam brevitatem. modumque Epistolae, excedere videar, si alterius sermonem producam de duobus illis ingentibus bonis, quae e temporum doctrina promanare dicebam. Ea parum ipse attendebam, cum animum ad hoc studium appellerem, in prima pene adolescentia. Quid mirum? quando non tam judicio ad illud deferrer, quam occasione Bibliothecae, belle adeo instructae, etiam ab antiquis Ecclesiae scriptoribus, quam reliquerat mihi doctissimus, idemque vetustatis amantissimus Parens meus. Sed quanto cum aetate altius me postea in hoc studium penetravi; tanto magis ejus necessitatem perspexi. Praecipue vero ex laboribus istis, vidi fructum me percepisse maximum, postquam Theologico Illustrium Hollandiae, et West-Frisiae ordinum Collegio Praefectus, cum Scripturis cuncta Ecclesiae tempora jungerem: atque ita nullâ spe, nisi coelesti, laborem mihi ipse duplicarem. Idem amor, ac studium mansit, cum deinde in Leidensi Academia, praeter literas Graecas, omnem omnium temporum Historiam, Sacram, Ecclesiasticam, Civilem, enarrarem. Ac quamvis ut alia omnia, ita animum quoque auferre aetas soleat: nec dum tamen mihi, in illustri Gymnasio vestro idem studium profitenti, ardorem istum aetas extinguit frigidior; quin potius gliscit. Nempe majoris mihi fuit conscientia, quam res fluxae: eoque pene hoc uno metior cuncta, ut in die illa, quae animo semper obversatur, otii pariter, ac negotii mei, facilius Deo rationem reddam. Quomodo animatus, quicquid mihi temporis a publico munere, authoritate vestra imposito, restat, id omne, quatenus per indigenarum, ac praecipue exterorum interpellationes licet, in eo insumo, ut literarum etiam monumentis non male promerear de studiis, praecipue juventutis. Quocirca ut in aliis a me artibus, ac scientiis factum; ita in doctrina quoque temporum, multa jam literis mandavi. Sed hactenus pene omnia in Bibliothecae forulis delitescunt. Interim tempora labuntur, atque aetas affecta aurem vellit, ac cogitare jubet de sarcinulis colligendis. Eo igitur animo sum, ut illis dem lucis usuram, in quibus perficiundis, et emendandis, minus operae desideratur. Solum dubitavi, utrum satius foret, initium ducere, ab orbis, an Christi incunabulis. Verum enimvero licet temporum doctrina, praestantium virorum industriâ, nunquam majora ceperit incrementa, quam seculo proximo; multum tamen vereor, ne non unius aetatis negotium sit, priusquam haec scientia ad id fastigii adsurgat, ad quod aliae quaedam jamdiu pertigerunt. Nec propterea tam animo, quam otio, mihi opus sit in exasciandis nostris. Utcumque enim viribus diffidam meis; bona tamen spes est, in hoc etiam studio, ubi toties noctem omnes offendimus, quo plures plura dicent, et conferent, eo citius posse tenebras discuti. Quocirca ab illis Veteris Instrumenti paulisper recedam cum animo revertendi. Nunc vero exorsus a Novo, diatribam geminam; unam de sospitatoris nostri genere; alteram de annis ejus nati, baptizati, mortui, publici juris facio. Utramque, magni magnae urbis Antistites, columina Patriae omni laude majora, amplissimo nomini vestro, L. M. Q. offero, dicoque. Nec ignoro, quanto majora meritis debeantur vestris, sed cum non possum hoc tempore, quali vellem; volui, quali poteram testimonio, eultum atque officium nostrum testari. Et fidentiorem me faciebat, notissima omnibus aequitas judicii vestri; ut iniqui ipse judicii reus fuerim peragendus, si metuissem, ne libellis nostris plus demeret favoris, quod exigui forent; quam adderet argumenti non praestantia modo, sed etiam difficultas. Et stulte adeo si sapuissem, sapientiâ tuâ errori nostro, vel in proximo

de libellis nostris sermone, longe humanitatis, et affectus plenissimo, mederi potuisses, magnifice, ac amplissime Consul, Alberte Conrade Burgi, tot jam honoribus perfuncte, non in urbe modo patriâ, cum quavis urbe certante; sed in totius etiam Hollandiae, ac West-Frisiae Senatu; Legationibus quoque ad Russiae Imperatorem, et Serenissimum Daniae Regem, magna prudentiae laude feliciter obitis, longe lateque celebratissime: tum autem (quod multis partibus minus sit licet, me tamen, et literarum studia, propius spectat) Athenaei nostri jam ab eo tempore Curator, quo sic Deo, et prudentissimae urbis hujus Proceribus placuit, ut Ego, et ab omni laude cumulatissimus Collega meus, Gasparus Barlaeus, prima illius fundamenta, jaceremus. Ut vero porro etiam structura ejus pulchrior, pulchriorque exsurgat, et voce et calamo pariter adnitimur. Ac si vita suppetat, uberiores deinceps animi hujusce testes dabo, non modo publici boni amore, sed etiam vestri: quibus si placebunt nostra, magis placitura sunt aliis, et Authori; quantoque vobis per haec carior reddat, tanto ipsi etiam mihi carior fiam. Deus Opt. Max. porro qua terrâ, qua mari, urbem hanc secundet; jam nunc licet felicitate, et rerum copiâ, nulli secundam. Atque idem familias vestras cunctis animi ac fortunae bonis locupleter. Vos ipsos, ex bonorum civium, tot etiam eruditorum votis, Urbi, Ecclesiae, Gymnasio nostro, imo potius vestro, sospites ac propitios, diutissime conservet.

III. Serenissimae et Sapientissimae Christinae.

NON dubito, Serenissima Regina, quin plerique, qui prolixum tuum erga me favorem, et beneficentiam norunt, valde mirentur, nullum me hactenus grati animi signum ostendisse, cum tamen innumeri, quos nunquam obstrinxeris, in remotissimis etiam terrarum oris, virtutes tuas uno ore laudent, celebrent, et in coelum certatim evehant. Si vel insita quaedam ignavia, vel aliud animi vitium, tam diuturni esset causa silentii; tantum abest, ut delicti peterem veniam; ut ultro potius a te poenam criminis efflagitarem. Sed me quam longissime ab hac culpa abesse, nemo potest ignorare, cui et mores mei, et ingenii mensura fuerit cognita. Si nunquam praesens essem contemplatus ea, quae totus te terrarum Orbis praedicat, miracula; fidentius aliquanto exigente necessitate, sermonem de te instituerem. Nunc vero cum videam ea ipsa, quae de te jactantur, longe esse infra gloriam tuam, cum omnem prorsus famam virtute excesseris; eo sum redactus, Divina et Incomparabilis Regina, ut neque loqui, neque tacere de te possim. Vetat eximia illa erga me etiam immerentem benignitas, ut taceam; alterum vero et magnitudo tua, et ingenii mei prohibet tenuitas: Sed tamen si unquam turpe fuerit aliis siluisse, cum loquendi urgeret necessitas; mihi longe fuerit turpissimum. Ingratus merito, vel malignus habear, si destitutus ea dicendi facultate, quae tantae convenit Majestati, non illa saltem proferam, quae possim. Quod itaque te alloquar, non hoc facio fretus viribus, aut ingenio meo, neque enim me mea fugit imbecillitas, sed saltem, ut, si quod tacendo crimen incurrerim, illud omne loquendo diluam, et repellam. Nec tamen ideo silentium rumpo, ut laudes tuas aggrediar; faciunt hoc ii, qui vel sunt, vel sibi videntur facundi, et diserti, a me enim uti virtus illa, ita etiam altera ista proeul abest vanitas: hoc saltem peto, et obsecro, ut benigna et serena frente munus, quod offero, suscipias, nec indigne feras, quod post tam longam moram, aliena pro meis audeam exhibere. Quamvis ut rectius loquar, tuum est, Domina, non alienum, id quod tibi consecro opus: Tibi quippe vivens destinârat Pater meus, tibi etiam moriens ultimis reliquit ceris. Sive tamen tuum sit, sive non, accipiendo id facies tuum, eritque, ut opinor, non minus gratum, quam si meum esset, imo etiam gratius, quoniam et melius. Argumentum operis quod attinet, ne hoc spero, adspernabere; continet enim aetatem, et scripta eorum, quos tu libenter a mortalitate una cum suis monumentis, si per fata liceret, adsereres. Vereor autem, Domina, ne plus doloris, quam voluptatis hic tibi adferat liber; fieri enim non potest, ut non quam gravissime commovearis, si in tot Veteris Graeciae lumina, tot praeclaros, et inaestimabiles Thesauros, avaros illos tuos et insatiabiles

conjeceris oculos. Nudam quippe Scriptorum famam, solos laborum titulos, et quaedam quasi humanae sapientiae naufragia hic conspicies. Nihil hic Theopompi, nihil Timaei, nihil denique Ephori, praeter nomen: periere omnes, et quod maxime dolendum, periere sine posteritate. Neque hoc ideo a me dicitur, quod inique de Historieorum hujus sceuli sentiam ingeniis, ut non illa etiam ea qua debeam aestimatione prosequar; sunto illi quod voluerint, dummodo sciant, multum se abesse a sublimitate Veterum, et quantum ipsi plebem superant intellectu, tantumdem se ab illis superari. Quamvis autem ejus rei causam reddere, non sit difficile, quid tamen opus eam multis explicare, cum eventus ipse manifeste id docuerit? Quis responderit stulto, quare desipiat, nisi qui et ipse, pro stulto velit haberi? falsum vero est, quod quidam opinantur, ex quo desierint esse Heroes, desiisse etiam eos, qui facta eorum memoriae, et posteritati traderent. Cui non Veterum Heroum comparandus gloriosissimus tuus Parens? Quis non illum Regum, Principumque omnium diceret Maximum, nisi Majorem se genuisset filiam? Nullus tamen quod sciam, facinora ejus toto Orbe, et omnibus seculis memoranda, vel potuit, vel ausus est, literis, et aeternitati consecrare. Hinc adparet hodiernis Scriptoribus, non deesse argumentum, verum ipsos deesse argumento. Qua quidem in re uti, et in caeteris ferme, plane adversantur priscis, et vetustis Historiae conditoribus; Illi quippe arte, et industria Heroas ex hominibus faciebant, isti vero culpa ingenii et facundiae, Heroas, imo ipsos Deos, in homines, et quidem vilissimos, permutant, et transformant. Sed quid ego hic aliorum crimina commemoro, cum pulcherrimam laudum prae manibus habeam materiam? Invitus, Regina, aliena persequerer vitia, si tuis praedicandis par essem virtutibus: sed eas percensere longe fuerit difficilius, quam aliorum carpere errores. Labi quidem et errare, res est, ut factu, ita quoque dictu facilis. Tua vero virtus cum nihil habeat humanum, sed sit prorsus Divina et Immortalis, quis eam aggredi, et exprimere possit nisi cui coelestis quoque contigerit facundia? Nonne ego eumdem incurrerem errorem, quem paulo ante in aliis reprehendebam, si heroicas, et incomparabiles animi tui dotes, tenuitate styli et eloquii deprimere, et tanquam de coelo in terram deducere conarer? Permitte, Serenissima Regina, si in me ingrati videatur animi indicium, de virtutibus tuis tacuisse, ne ingratus habear. Malim tu hoc videre, quam prodere malignitatem, cujus ego manifeste reus peragar, si te modice, et frigide (neque enim aliter possim) praedicavero. Licet nihil aliud in te magnum, et memorabile occurreret, quam quod fortunae, et natalibus debes, esset id tamen majus laude, et praeconio nostro: tantum quippe abest, ut sublimia illa, sceptra et coronas, sermone possim assequi; ut saepe ne verba quidem succurrant, quibus amicis, et familiaribus meis satisfaciam. Sed vero cum fortuna, licet illa omnia dederit, minora tamen praestiterit tibi, quam sint ea, quae ipsa adquisiveris: quum propria te virtus, etiam supra diadema evexerit; vanus essem, et ineptus, si periculum virium facerem, et verbis attenuare mallem, quam sacro silentio venerari ea quae in te certatim concurrunt miracula. Huc accedit, Domina, quod laudare nemo te possit, sine gravissimo aliorum Regum, Principumque vituperio. Nam sane etiamsi aliquid praedicatione dignum in his sese offerat, id tua obumbrat gloria, vixque eorum supremae virtutes eo adsurgunt, ubi tuae incipiunt. Honorificum est illis trium quatuorve linguarum peritiam sibi comparasse. At vero quota haec est pars tuae laudis, cum linguas plerasque (barbaras tamen excipio) exactissime intelligas, multas etiam sermone exprimas, idque tam eleganter, ut ne ipsas etiam Musas elegantius, disertiusque posse existimem. Et tamen, ut multas edidiceris linguas, plures tamen sunt, quae te celebrant. Jam vero quam in aliis regibus gloriosum habetur, si erga literas, et literarum cultores, benigno, et benevolo fuerint animo? Tu vero, incomparabilis Domina, non solum literarum amore teneris, verum etiam tantos in iis progressus fecisti, ut ne doctissimis quidem concedas; Tuae cerse aetatis omnes longe post te reliquisti. Quodnam est enim doctrinae scientiaeque genus, cujus non etiam penitissimos perlustraveris recessus? Poetas quidem et Oratores, qua Graecos, qua Latinos, partim legisse, partim memoriae mandasse, ludus tibi jocusque fuit. Historiarum eam tibi comparasti cognitionem, qua nec majorem illi, qui totam aetatem huic studio consecrarunt.

Illud vero mirandum prorsus, et inauditum, quodque non in Juvenem, nedum in Virginem cadere existimassemus, nisi tu sola exemplo nobis fuisses, evasisse te tam cito ad illa sacra, et abdita Philosophiae penetralia, ad quae alii assiduo labore, continuis vigiliis, vix tandem in extrema canitie pervenire potuerunt. Nescimus adhuc, Domina, propriâ ne industriâ, an vero singulari Dei beneficio, tantam sis adepta sapientiam. Quamvis enim rapido, concitatoque ingenio, annos et aetatem tuam praecurras: Quamvis etiam ea sis diligentia, ut nullum tibi tempus frustra effluat; et licet te quieti tradas, cum demum major noctium pars praeterierit, nunquam te tamen aurora dormientem deprehenderit; vix tamen patitur imbecillitas humana, ut tantum scientiarum, rerumque usum tam subito, et inter tot regni negotia adquirere, et comparare tibi potueris: Coelo necesse est tam coeleste ad te pervenerit donum; neque enim ex sola Platonis, Plotini, similiumve institutione tanta repente prodiisses. Sed quid attinet quaerete, coelitusne infusum, an vero labore partum sit, id quod in te passim colimus, et admiramur, dum coeleste, et immortale id esse fateamur? Cesset itaque curiosa nimium, et inutilis illa inquisitio, cesset etiam omnis laus; cum laudare non possimus, id quod quale sit, et unde habeas, ignoremus; sed tamen cum Divinum id esse agnoscamus, permitte ut te adoremus. Si enim unquam honor, cultusque divinus sine crimine, et errore cuiquam conferri debuerit, debuit tibi, incomparabilis, et adoratione dignissima Regina. Merces haec est exigua, si virtutes tuas, ingentiaque quae in me contulisti beneficia respicias: Tanta quippe illa sunt, ut etiamsi mihi millies vita, quam dego, recurreret; millies me mors opprimeret, prius quam tuotum erga me meritorum, partem, vel minimam deponerem. Sed tamen neque tu majus aliquid expetis, neque ego aliquid majus possim reddere, quam, animum purum, devotum, et intemeratum, quo te aeternum colam, veneter, et adorem.

IV. Illustrissimo et Celsissimo Heroi, Georgio Villiers, Duci, Marchioni, et Comiti Buckhinghamiae, Comiti Conventriae, Vice-Comiti Villiers, Baroni Waddoniae, summo Thalassiarchae Angliae, et Hiberniae, et Principatus Walliae, Gubernatori omnium Arcium, et Castellorum Maritimorum, et Classium Regiarum, Magistro equitum Regis, Domino Wardensi, Custodi sigilli Regii, et Thalassiarchae quinque Portuum et membrorum ejus, Dynastae arcis Doverensis, Justitiario in Eyre, omniumque Regis Sylvarum et Saltuum cis fluvium Trentensem, Dynastae Regiae Arcis Windesoriensis, Primario Cubiculario Regis, Praesidi Synodario Ordinum et Regnorum Angliae, Scotiae et Hiberniae, Equiti Nobilissimi Regii Ordinis Garterii, Cantabrigiensis Academiae Cancellario, etc. Illustrissime et Celsissime Dux,

TEnuis ille ego conditionis, et Academicis spatiis, atque umbris assuetus, affari nunc ausus sum Celsitudinem tuam; virum videlicet, Principem, quem alma Parens natura, non solum generosâ adeo domo, prodire in lucem jusserit; sed nascentem etiam oculis ita blandis intuita sit, ut cunctas illi corporis, atque animi dotes largiretur. Quem deinde sapientia pariter, ac virtus, quasi ex se natum, a teneris unguiculis educarint. Quem firmâ jam vigentem aetate, Augustae memo riae Rex Jacobus, sagacissimus ingeniorum, et meritorum aestimator, in arcana suae Majestatis consilia adsciverit: Quem idem serenissimus Rex (quod ob fluxam quorundam principum fidem, et aularum illud incertum, non minoris duci debet) ut prudentissimum, observantissimum, fidelissimum, expertus est semper: Ita, quamdiu rebus ipse praefuit mortalium, amore complexus est incredibili: Imo quem

filio, eique unico, quod omnes exsuperat titulos, ancipitis plenum iter solicitudinis facturo in Hispanias, non tam comitem dederit, quam ducem: Quem multo etiam habuit cariorem, postquam luculentae adeo fidei, et prudentis felicitatis conspexit indicia; partim in eo, ut varia eluderentur consilia, alio spectantia, quam sperabatur; partim ut salvum ac sospes Patri, Patriaeque sisteretur carissimum utrique, et naturae juxta ac fatorum lege, tot regnorum imperio destinatum pignus. Quae quanti singula sint, et summus Rex, et Rege eo dignissima proles, satis intellexit; et abunde testatum fecit sanctissimus Procerum conventus, cum propterea, totius regni nomine, celsitudini tuae prospere reduci, verbis honorificentissimis, gratias egit immortales. Nec limitibus eorum temporum continetur inclytum nominis tanti decus. Nam Rege Jacobo in meliora alterius vitae regna translato, ille tot, et terrarum, et virtutum Patris haeres, Optimus Maximus Rex Carolus, non domestico solum exemplo, sed suo etiam incitatus judicio (quod in lubrico hoc rerum humanarum palmarium censetur) simili celsitudinem tuam affectu prosequitur, atqueita prosequitur, ut dies amorem eum non imminuat, sed augeat. Adde istis, quod non solum generosae illius vestrae, ac laudatae undique Britanniae gentes; verum multae etiam praeclari nominis exterae Nationes, praeconiis toties in coelum tollant nomen tuum; quoties iis in mentem venit virtutis Heroicae, e tam arduis relucentis negotiis, quae tot jam annos sustines; atque inter ea elegationibus ad Potentissimos Reges, et foederatam etiam hanc Belgicam fusceptis. Accedit denique, quod favor coelestis, ac Regia Majestas tot unum, et tantis ornarint honoribus, ut qui non simul cogitet, ut in uno etiam multorum merita, ac dotes concurrant, is nec judicium duorum Regum, nec Dei ipsius, in cujus manu sunt Regum corda, satis intelligere, atque aestimare posse videatur. Meditantem me ista, majora prope omnia, quam ut mei similes, non dico enarrare illa, sed vel concipere animo satis valeant, qualiscumque coepit oblivio mei; quae tantum apud me potuit, ut nunc hanc sumpserim fiduciam compellandi Celsitudinem tuam. Facile enim mihi excidi, dum totus extra me summam in admirationem rapior virtutum tuarum. Et cui non earum splendor mentis aciem praestringat, cum tantus is sit, ut, solarium instar radiorum, haut alios sortiatur fines, quam eos ipsos, quos terrarum Orbis agnoscit? Attamen accessit eo alterum quoque: Nam quantum ab alloquio Celsitudinis tuae arcebat excellens dignitas; tantum revocabat eximia, et quasi privati hominis, in fortunâ eâ publicâ, humanitas; praesertim erga eos omnes, qui feliciter literas nostras colunt. Quis enim obtusi adeo pectoris est, ut ignorer, summum Celsitudinis tuae ardorem erga doctrinarum studia, ac Musarum Sacerdotes? Usque adeo multa magnaque hujus coelestis animi argumenta praebuisti. Sed ea melius posteris referet Britannia, quae uti grande adeo depositum terris exhibuit, ita eo feliciter gaudet. At solum extero mihi attingere liceat, non leve hujus amoris documentum, quod hîc vidimusj cum Legationem obires apud Belgas. Periculum erat, ne, Reip. literariae damno, misere dispergerentur Linguarum Orientalium Codices; quos summus vir, et amicissimus Collega meus Thomas Erpenius [gap: Greek word(s)], ex Oriente, Africa, terris aliis, tot annis, maximis periculis, et impensis congessisset. Vix illud cognôras, cum ecce, Celsitudinis tuae jussu, ac liberalitate summâ, nobilis Bibliotheca, publico, ac imprimis Cantabrigiensis Academiae bono, quasi ab orco redimitur. Quamquam vero magnum hoc fuerit; quantulum tamen est, prae aliis tam multis, quae commemorare nunc longums foret? Et miremur quotquot, si ita fas sit loqui, Apollinis, et Pallados delubra frequentant, etiam novum hoc Britanniae sidus respicere, velut tutelare studiorum numen? Quis igitur satis praedicaverit singularem prudentiam Almae Cantabrigiensium Academiae? quae exuberanti huic erga scientias affectui, caeterisque virtutibus, cultum tributura, quem maximum posset, cumulatissimos illos honores, Cancellarii, ut nunc loquimur, adauxit dignitate: Quâ profecto nihil pulchrius, aut majus uspiam, Orbis habet eruditus. Et quod pretium addit, praeclarum hoc amplissimi, ac clarissimi ordinis judicium, quemadmodum a praestantissimis viris accepimus, Regi ipsi Carolo eximiam attulit voluptatem. Tanti

Regis exemplo, quem non modo rerum Britannicatum custodem; sed etiam doctrinarum omnium vindicem, ac statorem dicere possumus, mihiquoque ex ima Literatorum caveâ, fas, ni fallor, erit, non gaudere modo, sed etiam gratulari, tum Celsitudini tuae, ob luculenti hujus honoris accessionem; tum celebratissimae Cantabrigiensium Academiae, cui exoptatus adeo, obtigerit Tutor, ac Patronus. Atque eo impensius, et illi gratulor, et mihi gaudeo, quia nescio quod astrum usque adeo me Academiae illi temperat; ut licet terrâ marique disjungar, nec ultra vulgarem scientiae modum quicquam mihi ausim arrogare; tamen tantillus ego, ante annos pauculos, non inidoneus visus sim, qui eodem arcesserer, ut adderer Doctoribus juventutis, sideribus sane fulgentissimis, non modo in Britannia sua, sed universo Orbe relucentibus. Sed enim mihi in hisce Batavis Athenis compedes tum injectae fuerint partim Procerum nostrorum consilio, quod pene imperii loco ducebam; partim meorum valetudine adversa; partim conjunctissimi cujusque precibus. Attamen non eo minus debere me profiteor, et inclytae illi Academiae vestrae, et ante omnes, Illustrissimo Baroni a Brook, viro, seu praeclara ejus erga Britanniam omnem merita, seu erga studia, ac literatos, amorem consideremus, immottalitate longe dignissimo; cujus munificentiâ summâ ea mihi laudis, ac gloriae seges offerebatur. Verum beneficium Mecaenatis hujus (quod cum maximum sit, tralatitie profecto dici non debet) alibi a nobis melius celebrabitur. Ad Celsitudinem tuam redeo, Dux inclyte, cujus nunc patrocinio, laeta Cantabrigiensis Academia altius caput effert, et quamvis maxima, majora tamen de se promittit, atque, ut reor, jam in monumentis praeclaris, quae feliciter parere nunquam desinit, etjam ea meditatur, quibus excelsum nomen tuum, et memoria tot benefactorum, ad seros nepotes propagetur. O pulcherrimas in amore hoc vices! Honorem Academia detulit, et deferendo accepit. Auctior, ornatiorque est tanti Herois praesidio: sed vicissim ea praesidium, ac decus suum exornabit, dum studiis in Orbe constabit honos suus. Tanta Celsitudinis tuae conjunctio, et Cantabrigiensis Academiae, cumanimo obversaretur meo: Equidem existimavi, eâdem me operâ consequi utrumque hoc posse; ut aliquo ingenii et industriae monumento ostenderem, tum quanti faciam heroicas virtutes Celsitudinis tuae; tum quanto affectu prosequar, illam a tot seculis florentissimam, quam dixi, Academiam vestram, ac meritis fortasse nulli terrarum secundam. Caeterum ita animato nullum ex iis, quae sub manibus haberem, nobilius occurrebat argumentum, quam hoc DE HISTORICIS LATINIS. Mitto enim quod historia omnis, et otiosos oblectat, et negotiosos instruit, tum ad vitam privatam, bene beateque degendam; tum ad eamdem in imperio domi, bellique prudenter componendam. Illud solum dicam, quod, seu ea pars operis nostri spectetur, quâ tracto, de Historicis Gentilibus; proderit is labor interiorum amantibus literarum; seu pars consideretur, quâ de Historicis ago Ecclesiasticis, non ingrata aut inutilis erit commentatio nostra, Theologiae, et Antiquitatis Ecclesiasticae studiosis. Nempe utrumque laborem conjunxi, ut utrisque prodessem, qui in utroque illo studii genere, majorem aetatis meae partem posuissem. Etsi autem juventuti imprimis desudavi; non tamen opus hoc, quod nomini Celsitudinis tuae sacraretur, plane indignum putavi; partim quidem, quia, qui Academiae nobilissimae tutelam geris, etiam optime vis studiis omnium; partim vero, imo imprimis quia, qui ipse heroicis virtutibus, ad aeterni nominis decus, magnis passibus jam tot annos contendis, non potes non amare scriptores eos, qui bene maleque gesta posteris tradunt, et ea prodendo etiam alios ad immortalitatem nominis parandam accendunt. Aliquid etiam ad commendationem operae facit, quod, quatenus potui, complectar, quotquot intra XVII. secula et ultra, rem historicam scribendo juverum: in quibus licet aliquot, vel minuti ipsi, vel minutae rei narratores intercurrant (idque propterea quia nihil contemnendum putavi, a cujus notitiâ, vel temporum series pendêret, vel lucis aliquid historiae accederet) majori tamen ex parte, vel viri eximii, vel mediocres saltem se offerunt: Inque illis Senatores multi, atque etiam Consules Romani: Viri item Principes, atque adeo Reges, et Imperatores: ad haec nobilissimae cujusque

Ecclesiae, etiam Britanniae vestrae, antistites, viri saepe sanctimoniâ praecellentes, judicioque omnium jam diu coelo adscripta nomina: nonnulli etiam eo commendabiles, quod ut poterant, de rebus praeclaris scripsissent. Atque hi omnes, quatenus in relictis a se monumentis hodieque vivunt, pariter sede dant in Celsitudinis tuae clientelam. Eoque id libentius faciunt, quia in iis comparent multi, quorum vel nomina hactenus aliis prodita non sint, vel opera intercidisse falso sit persuasum. Quales non paucos in Bibliothecis publicis, aut privatis amicorum, vel etiam propria latitantes, partim vidimus, et legimus; partim praestantium virorum judicio cognovimus; quorum singulis symbolam suam, uti mos est meus, candide ubique refero acceptam. Ab hisce Christianis, excernis, magnis, mediocribus, minutis, editis, ineditis, plusquam mille et sexcentis scriptoribus, sperat labor noster, a seculo hoc, et posteris, pretium se illud accepturum, quod alioqui ab ingenio Authoris consequi se posse desperat. Atque eâ fiduciâ hanc tenuem, ut videtur, operam, sed satis profecto operosam, et cui deinceps etjam, si Deus mihi otium concesserit, limando, augendo, curam sedulo impendere decrêrim, ausus sum offerre, ac dicare maximo, et illustrissimo nomini tuo. Quod si eam non ingratam, tum Celsitudini tuae, tum clarissimis Cantabrigiensis Academiae luminibus, fuisse intellexero; erit sane quod gaudeam; simul ad majora mihi animus magnopere addetur.

Deus Opt. max. faxit, ut tarde coelos petas, quo tot Regnorum Regi, regisque tanti regnis, simul florentissimae Academiae Cantabrigiensi, ac universis literis, et literatis, diutissime prosis. Id quidem velle, et orare Deum, quamdiu potero, non desistam.

V. Carolo, Dei gratia magnae Britanniae Principi, Duci Cornubiae, et Rosaiae, Comiti Cestriae et Carictae; Filio Primogenito invictissimi Monarchae, Caroli, Magnae Britanniae, Franciae et Hiberniae, Regis, Fidei Defensoris, etc.

DIES nulla, celsissime Princeps, oblivione delebit memoriam eorum, quae literas, maximeque sacras colentibus conferre non cessat, Augustissimus Rex Carolus, tuus, idemque Patriae Parens, et iis qui studia tractant, quasi numen tutelare. Cum enim amplissima possideat Regna, ac praestantium ingeniorum adeo feracia, ut exteris minime indigeat; novi tamen Triptolemi instar, beneficentiae semina, non in sua modo Britannia, sed aliis etiam terris, longe lateque spargit. De se Gallia, et nationum caeterae, praedicabunt. Mihi tacere sit nefas, de foederata hac Belgica; ubi me licet insperantem, uberrimo benefica; naturae suae fructu sic ornavit, atque auxir, ut quoties me proprio pede metior, divinam hanc benignitatem vix cogitatione, nedum verbis assequi possim. Eo magis jam diu laboro, ut de sanctiore studiorum penu quaepiam depromam, quibus memorem, gratumque, saltem ut possim, animum erga dominum, Regemque meum tester. Sed cum ea in tam occupato vitae genere necdum ad editionem publicam maturuerint; et nihil ita deproperari debeat, ut operâ tumulturiâ publico minus prosim; sensim hinc in cogitationem deveni, aliquid interea praestandi, quod tibi, serenissimae Majestatis Primogenito, non incongruens videretur. AEtas enim tua, illustrissime Princeps, jam literaturae est idonea. Opus autem hoc est DE LITERIS, SYLLABIS, VOCIBUS, ET EARUM NEXU; quorum etiam omnium causas, prout otium et tempus ferent, hinc poteris haurire. Haut equidem diffiteor, multa a nobis disseri, quae in regnorum ingentium spem crescenti delibare suffecerit. Attamen, vel longe me ratio fugit, vel tantulae aetatis tanto Principe non indignum erit, si cara Britannicae Nobilitatis pignora, atques alii etiam, quibus nostra ista, vel iis similia, plenius sint cognoscenda, non aliunde ea, quam a principali tuo fastigio, velut lumen a phato accipiant. Imo quis dubitat, quin laudi maximae sit futurum, si quantum

stemmate Regio, tantum universis etiam literis praecellas; juxta illud Maeonii Vatis, magno quoque Pompeio commendatum olim a Possidonio:

Siquidem aureum hoc dictum, in doctrinarum quoque studiis locum sibi vindicat; maximeque apud Magnae Britanniae Principem: a quo, si a Regiae Prosapiae quoquam, non Regnum hoc modo, sed vero Orbis Christianus, solidam potius, quam umbratilem, et tralatitiam doctrinam exspectat. Quod quas faces, quos stimulos, subdere animo oportet? Nec obscura est ratio, cur tam pulchram omnes opinionem conceperint; quando si universa terrarum regna conferamus, nullum comperiemus, quod Principes tot genuerit doctrinâ non minus, quam sceptro insignes. Quin in eo videmus, raro prorsus exemplo, in Sosietatem hujus gloriae etiam venire Reginas. Non jam ab ovo, quod dicitur, rem arcessam; ut olim Antimachus Clarius, sive alius potius, qui rem Trojanam scripturus, ab Jove est auspicatus, in olorem converso, Ledaeque ovo, Helenam unde natam fabulantur. Et tamen nostra se quoque offert nobis Helena, sed Christiana, eaque Augusta; Flavii Constantii Caesaris conjux, unica Coili, apud Britannos Regis, Filia, Regnique haeres, et artibus iis, quae liberales dicuntur, affatim exculta, nec Latinis solum literis, sed Graecis etiam versibus pangendis excellens: eaque omnia, si Pontico Virunio fides, a Parente ipso edocta, quo, eo vitâ functo, dignius succederet. Nec in laudes excurram Edithae, Comitis Cantiani Filiae, Edvardi Confessoris, Regis optimi, et pro temporibus iis, eruditissimi, Conjugis dignissimae; quam incredibilis fuisse doctrinae, Gervasius Dorobernensis author est. Praetereo quoque Mathildim cognomento Bonam, Milcolumbi Scotiae Regis filiam, triumque in ea Regum, Edgari, Alexandri, et Davidis sororem, Henrico I. Anglorum Regi nuptam; quae et ipsa non eruditionis minus, quam pietatis laudem meruit. Omittam quoque caeteras, quas alterutrum vetusto aevo Regnum dedit; meque intra Henrici VIII. prolem continebo. Quamquam nec immorari hîc animus Mariae, literis Latinis ac Graecis, optimisque scientiis imbutae, magnamque id partem de consilio Ludovici Vivis, viri ut variae doctrinae, ita sapientiae prope inconparabilis. Nimirum, pro instituto nostro, una suffecerit Elizabetha, literarum, linguarumque scientiâ ad miraculum instructissima. Necdum ea annum implerat septimum decimum, cum terse loquero tur, non Gallico solum, vel Italo sermone, sed etiam Romano; Graece quoque lectitaret, primum novi foederis codicem, hinc alios atque alios, imprimis Sophoelem; imo Isocratis illam ad Nicoclem, et alteram, quae Nicocles inscribitur, Latine redderet. Et quod majorem habet admirationem, non resedit ardor ille studiorum, ubi regium tenuit sceptrum; sed tum quoque, nisi per regni negotia staret, versare illa praestantissimos Latii, ac Graeciae scriptores, inde linguam expolire, animum salubribus pascere praeceptis, et exemplis. Imo hucusque ejus progressam esse industriam accepimus, ut de consolatione Philosophiae Boetium, de arte Horarium, de Jugurtha Sallustium, de curiositate Plutarchum, et alios qui me fugiant, Anglice verteret, suâque manu transcriberet. Quid quod tum etiam ingenii sui aliqua condidit monumenta; in quibus non infimum locum merebantur tot otationes, non minus illae Romani sermonis puritate, quam sententiarum pondere, commendabiles. Earum habuit alias ad exterarum gentium Legatos, alias ad Angliae suae Academicos quorum studia quantopere foverit, grandi illud argumento erit, quod curârit quotannis sibi commentariolis perscribi, qui potissimum, et qua parte excellerent, uc ita virtuti cujusque melius pretium rependeret. Atque haec eo potissimum animo, illustrissime Princeps, a me dicuntur ne sublimem erectamque mentem, cujus semina jam exerere sese cupiunt, sic unquam demittas, ut alter sexus, etsi et ipse laudatissimus, doctrinae nomine praevertat. Sed de sobole hac optimi maximique Regis Caroli, Jacobi sapientissimi nepote, longe alia omnes auguramur, certoque nobis promittimus. Quin igitur, quod tam generosâ indole dignius, Heroum potius, quam Heroinarum exempla ob oculos ponimus? Ante omnes Constantini Magni, qui Britanniam tuam, quamvis antea, et rebus

gestis nobilem, et eo nobiliorem, quod prima Provinciarum fidem recepisset Christianam, partim nascendo in illa, nobilissimam fecit, partim eo quod imperator, hîc salutatus, et illam, et quicquid terrarum Christum recepit, immortali sibi beneficio obstrinxit. Felicitas enim illa Arviragi esto, quod eo potissimum Rege, in Britannia primo sonuerit Evangelii tuba, occinente sive Apostolorum aliquo, sive Josepho Arimathaeo. Laus quoque ea fuerit Lucii, quod primus Regum, quos quidem legerim, palam professus sit fidem Christianam, et illa Britanniae parte, quam tenuit, publice jusserit doceri. At quanto major haec gloria Constantini; qui non in Britannia solum Religionem instaurarit, Diocletiani persecutione atrocissima propemodum exstinctam; sed primus etiam imperatorum per orbem Romanum templa aperuerit Christianis. Vestratem vero hunc, ac Romanorum juxta, Principem, literarum studiis fuisse deditum, nec legere contentum, animum etiam appulisse ad scribendum; praeter nobiles Britanniae Scriptores, testes habemus locupletes, Eutropium sophistam, et Aurelium Victorem. Addit illud Caesariensis Eusebius, quando per otium liceret, Orationes meditatum, quandoque etiam habuisse, confluente innumerâ multitudine, ut Philosophantem audiret Imperatorem. Nec inficias ivero, studiorum decus et gratiam non mediocriter jacuisse, ex quo, fractis Romanorum rebus, Vortigernus Rex a Saxonibus majore Regni parte exutus fuit; et Christi ac literarum cultoribus non alio fere, quam in loca ob montes ac paludes prope inaccessa, maximeque in Walliam, tutus patuit receptus. Quam tristis Britanniae tum facies fuerit, non meliori alius fide dicet Gilda sapiente; ut qui ipse fuerit Britannus, et annis non amplius quatuor et quadraginta ab Saxonum in eas terras adventu, frui coeperit hujus luris usurâ. Sed rediisse videntur tempora aliquando laetiora paulo ante annum a nato servatore sexcentesimum, cum Gregorii Magni discipulus Augustinus, primus Dorobernensium, sive ut nunc dicimus, Cantuariensium Archiepiscopus (a quo Reverendissimum D. Guilielmum, grande Ecclesiae totius praesidium ac columen, tertium jam supra septuagesimum numeramus) publicam Religionis nostrae professionem, quibus in locis a Saxonibus pago deditis prope fuerat deleta, restituit, sed ita restituit, ut omnia juxta Romanae Ecclesiae faciem conformaret. Hic enim ille est, qui, cum pauci adeo ut pietate, sic doctrinâ conspicui forent, eo minore negotio Angliae Ecclesias, Orientis antea sive Graecis Ecclesiis magis convenientes, ad Romani Pontificis obedientiam, Romanaeque Ecclesiae constitutiones, primum quantum potuit, adstrinxit. Ac paucis post annis in aliis Britanniae partibus idem Paulini, et Felicis studium fuit; Illius apud Northumbros, hujus in Norfolcia. Nec longo inde temporis intervallo, idem praestitum Wilfrido apud Saxones Australes. Ita plurimis per Angliam locis Religione, et literis una redditis, difficile dictu est, quantus subito doctrinarum ardor habuerit Reges. In his Sigebertum, Orientalium Anglorum ab Uffa quintum; qui ditione suâ scholas instituit passim. Utrum vero inclyta illa, nec satis unquam laudata Cantabrigiensium Academia, ac ob privata etiam merita, multo mihi carior, Sigeberto huic sit obstrictior, an Lucio Regi, vel alii priorum, aut e posterioribus Alfredo, vel primo secundove Eduarde; nec nostri ingenii est decidere; nec, opinor, tale illud, ut vehementem animi concertationem mereatur. Eo igitur supersesso, ad Inam potius venio, Occiduorum Saxonum Regem, Kennethi Regis filium, qui anno sexcentesimo octogesimo nono Cedwallae successit, atque ut bello, ita etiam doctrinâ, multum sibi gloriae peperit. Quid jam do Celwolfo dicam, Northumbriae Rege? quem ab literarum peritia valde laudat Malmesburiensis, praeeunte etiam venerabili Beda, qui, Anglorum Historiâ a se conditâ, tanti potissimum Regis judicio standum putavit. Quid item de Offa, magno Merciorum Rege? a quo Bedae non degener Discipulus, Albuinus Flaccus, Legatus ad Carolum magnum missus, posteaque ejus, ut vocabant, deliciosus Magister, author tanto Regi fuit, Parisiensium in Galliis, Ticinensis in Italia Academiae condendae. Nec indictus mihi abibit Etelwolfus, fortissimi Regis Egberti Filius, Wentanus prius Episcopus, postea Occiduorum Saxonum Rex, Caroli Calvi aequalis; qui

doctrinae suae decus, magnam partem acceptum retulit Helmestano, Wintoniensi Episcopo, et Suithuno Monacho eruditissimo. Quibus praeterea laudibus, prosequar Ethelwolfi hujus Filium Alfredum Regem? Qui, quam vis Parentum incuria, ab anno demum duodecimo, literis Latinis serio incubuit; qua de infelicitate suâ grandiori aetate saepius querebatur: Incredibili tamen amore doctrinae postea semper exarsit, eruditos multum aestimavit, et ad dignitates evexit. Ipse etiam, ut de Veteris Novique foederis Libris taceam, Bedae Historiam Anglicanam, Boethium de Philosophia, Orosii Orchestram, Gregorii Magni Pastoralia aliaque haut pauca, Saxonice reddidit: quod Guil. Malemsburiensis, et Ranulphus non sinunt nos ignorare. Illud vero prope fidem exsuperat, quod tantus Rex, ut ei perfamiliaris Asser Menevensis refert, Filios eorum, qui in Regali familia nutriebantur, non minus propriis diligens, omnibus bonis moribus instituere, et literis imbuere, solus nostu diuque non desinebat. Ac credo, admiratione talium, Martinus Papa, Anglorum scholam, quae Romae erat, ab omni tributo immunem esse jussit. Et quantum gloriae idem Rex peperit, extremis vitae temporibus, praeclare adeo merendo, de Oxoniensium studiis! Quorum florentissima Academia nunc caput coelo infert: Eoque majori a me cum voluptate memoratur, quia excidere animo meo nunquam poterit, quantum mihi honoris, cum ante quinquennium pedem in ea primum posuissem, habitum iverit immerenti. Utinam modo summis, et hujus, et illius Academiae in Anglia viris, uti apud animum memorem stat beneficii gratia, ita possim officiis respondere. Et una cum iis, triga ut Charitum fiat, venerando, sanctissimoque Cantuariensium Ordini; cui quod indignus licet, dignatione tamen Augustissimi Regis Caroli additus, sub Reverendissimo, et Amplissimo Antistite D. Guilielmo, loci hoc teneam, non plurimas solum molestias, quibus nunquam piorum caret vita, deterget; sed etiam ad melius meliusque, de Ecclesia, ac Rep. literaria merendum, plusquam dicere possim animi addit. Sed longius jam abeo ab Alfredo Magno; qui anno Christi nongentesimo excessit. Post eum Edvardus Senior, qui feliciter toties adversus Danos rem gessit, Alfredo patre erat, ut Monasteriensis ait, potentiâ pariter, et dignitate gloriosior, sed literarum cultu inferior. Qua parte longe praestitit frater hujus Ethelwardus; quippe qui, ut Asserius Author est, divino consilio, et admirabili Regis providentiâ, cum pene totius regionis Nobilibus Pueris, et multis Ignobilibus, diligenti Magistrorum curae traditus, utriusque linguae Libros, Latinae et Saxonicae, assidue legerit, ac scriptioni quoque vacârit. Sane literis ita fuit imbutus, ut iis temporibus inter Literatorum Principes censeretur. Eruditione hincavo Alfredo, Patruoque Ethelwardo, similior erat AEthelstanus Rex, Eduardi Filius, is qui Danis, e Northumbria ejectis, primus totius Angliae imperium tenuit. Post illum studiis clarius, illustriusque nomen suum reddidit Edgarus, ex EadmundoRege, qui AEthelstano fratri in regno successerat prognatus; et ne hac solum parte laudetur, flos et decus Regum, gloria et decus Anglorum, cujus largitas, et munificentia totam Europam impleverat; ut de eo scribit Westmonasteriensis. Metuo ne longior aequo videar, si quodcumque Regum, in Anglica, ac Saxonica domo ab eruditione commendatur, intra angustos unius Epistolae cancellos complecti velim. Ac magis etiam, si in Nortmannicâ stirpe idem tentavero. Non praetereundus tamen Guilielmi Conquaestoris Filius, Guilielmi Rufi frater, Henricus Primus; quem Thomas Rodburnus, sic Cantabrigiae ait studiis operam navasse, ut propterea Henricus Belloclericus diceretur. Et quod e genere Nortmannico Reges in Academiarum alterutrâ postea ceperunt ingenii, doctrinaeque cultum? Ut Oxoniensem nunc solum tangam, de Edvardo secundo indicant Archiva; de tertio, Rytmica Joannis Anglici: de Henrico V. Gymnasii Cadomensis in Nortmannia Conditore, Rossus Warwicensis Libro de Regibus; de Edvardo V. Oxonienses ipsi literis gratulatoriis ad Edvardum Quartum. Richardus etiam Terrius, etsi illaudatus Princeps, ubi tamen nefariis artibus regnum erat consecutus, eadem in Academia, raro prorsus exemplo, Philosophos audiit disceptantes; quod ex Academiae ejus Epistola ad illum cognoscitur. Propiora afferam. Ac primum de Henrico VII. Tritavo tuo; dubium meliusnede Britannia merito, dissidia tollendo, quae in Lancastria, et Eboracensi, Regii sanguinis familiis, tot Regum temporibus durassent; an nuptui collocando Filiam Margaritam Jacobo, Quarto ejus nominis Scotiae

Regi, Proavo Jacobi Sexti, qui jure haereditario Angliae, Regnum primus cum Scotico conjunxit, ac utrumque augustissimo parenti tuo Carolo feliciter transmisit. Porro Henricum hunc Polydorus Urbinas contentus est dicere, fuisse ingenio magno sagacique, et a literis non alieno. Sed enim magnum ejus erga literas amorem multa arguunt. Illud inter alia, quod qui Gallice scirent, potius tamen Latine ei scriberent. In quibus etiam Hadrianus Castellanus Cardinalis, Herefordensis prius, Wellensis postea Episcopus. Et quis exiguae esse doctrinae existimet, quod a fide devium disserendo ipse Cantuariae ad fidem converterit Christianam? Quantum praeterea ad gloriam illius facit, quod ejus in Anglia, uti in Scotia Jacobi IV. Atavi tui temporibus, literae Romanae elegantius excoli coeperint. Graecae etiam, ut Constantinopoli antea in Italiam, ita inde tum traductae sint in Britanniam univetsam. Atque in hisce humanicatis studiis, eo Rege diffundendis, maxime eluxit opera, cum Nobilis Itali, Cornelii Vitellii, qui primus Oxonii bonas literas docuit; tum indigenarum; Thomae Linacri, quem filii Arturi studiis Rex praefecerat; et trium Guilielmorum, Grocinii, Lilii, et Latemerii; ae praeterea, Joannis Coleti, B. Pauli, ut nunc dicimus, Decani. Sed ad altius doctrinae fastigium est assurrectum, regnante ejus Filio Henrico VIII. excelsi plane animi Principe; qui quanto studiorum amore fuerit inflammatus, indicio erit, quod ternas aedes regias Bibliothecis totidem mire luculentis, instruxerit. Ab eodem illud amore est profectum, quod et ipse, et una Regina Catharina, pene eo solum consilio Oxonium sunt profecti, ut Ludovicum Vivem in collegio Corporis Christi audirent disserentem. Quin idem in Academia Cantabrigiensi, pro singulari affectu, erga viros ejus doctissimos, locumque illum ubi literis navâsse operam perhibetur, Collegium studiosorum, totius prope dixerim Europae amplissimum, sacrae et individuae Trinitati dicacum, munificentissime extruxit, et latifundiis, ac proventibus uberrimis ditavit. Quantopere etiam elegantiorum hominum monumentis perpetuo celebrandum, quod publico sanxerit Edicto, ut barbariei, cujus reliquiae aliquae honorem utriusque Academiae, alioqui florentissimae, non leviter offuscabant, summo studio obviam iretur ab omnibus; ac quia sermonis illa rusticitas, et stribligo in Philosophorum Scholis, potissimum regnaret, eo Aristoteles et Plato, publice non aliâ quam graecâ praelegerentur linguâ. Quam digna haec Rege illo, qui omnes aetatis suae Principes, doctrinâ facile anteiret; quo etiam non alius hac parte magis admirationi esset; praesertim quando privatim, sermone etiam Latino, de rebus gravissimis dissertaret; vel publice quoque de sacris controversias nunc constitueret, nunc tolleret. Tanto jucundior nunc quoque eorum est conspectus, quae ad B. Augustini codicem de Civitate Dei, manu sua annotavit. Uti et horum, quae eâdem Regiâ manu exarata supersunt, de reformanda Angliae Ecclesia cujus proximam a Deo potestatem, non alteri in terris attribui est passus. Idem antequam scriberet, Christiani hominis institutionem, deque bello in Scotos, item de Concilio Mantuano, et Vicentino, aliaque compluria, jam assertionem illam ediderat de Sacramentis: quâ non solum inter illustres obtinuit scriptores nomen; sed illud etiam, ut non quidem ignotum antea, desitum tamen, regiis reponeret titulis pulcherrimum hunc, justiusque exinde possidendum, Fidei Defensocis. Ac de Filio ejus Edvardo VI. plane obstupesco, cogitans mecum, cum ante annum aetatis sextum decimum, exacte locutum Gallice, commode etiam Italice, Hispanice, atque adeo Graece: Romano autem sermone, saepius bene longas habuisse Orationes tam pure et eleganter, etiam prompte adeo, ut utroque hoc illos quoque, qui temporibus iis inter doctissimos referrentur, non provocaret modo, sed vinceret. Quod si non verborum tantum delectus, sed in omni sermone, rerum pondus attenderetur? non suae dico aetatulae, sed tantula in aetate, humani pene ingenii fastigium excessisse videbatur. Praesertim animo suo reputantibus, cum ea linguarum cognitione conjunctam in arcibus liberalibus, et Divinarum humanarumque rerum scientiis subtilitatem. Quam cum Hieronymus Cardanus, homo Italus, totius naturae intelligentissimus, atque idem [gap: Greek word(s)], e pluribus liquido perspexissiet, pro naturae eum miraculo habuit semper, eoque Elogio non privatim modo, sed publicis etiam scriptis decoravit. Qui talis tantusque esset, vere Angliae, vel Orbis potius delicium, ereptus est terris anno imperii sexto, aetatis decimo septimo; atque ut meliorem sui partem coelo reddidit, ita praeter corpusculum,

terris debitum, et tristissimam sui memoriam, commentarios reliquit gravissima quaeque negotia, quae imperante se obvenerant, continentes, ac manu sua, non ad publicandum quidem, sed proprium in usum, in tantula aecate prudentissime signatos. Post tam multa de Anglia, nec scotiam tacitus pertransibo. Hujus Regibus amor ille studiorum fuisse dicitur multo etiara ante tempora Donaldi, Regis, ut credicur, non indocti; sed gemino magis nomine inelyci; ut qui Scoticorum Regum primus, Christianams Religionem sit professus; et tantae fuerit fortitudinis, ut ejus imprimis metu Severus, maximus sine dubio, imperator, muro per transversam Britanniam, ducto utrinque ad Oceanum, quicquid Romanarum erat partium muniret. Haec ducentis fuere post Christum annis. At longe ante Reutha Regum septimus, historiam suae gentis consignâsse, et de re medica opus reliquisse dicitur. Annis enim circiter centum et quinquaginta vixit, ante Christi Natalem; ac pari temporis intervallo post Fregusium, primum Regni Scotici conditorem, Alexandri Magni, ut fertur, aequalem. Josina quoque Regum Nonus, cui Reutha Patruus fuerat, eo nomine praedicatur, quod naturae arcana sedulo sit scrutatus, atque adeo, Regis Salomonis exemplo, de viribus scripserit herbarum. Sed incertiora isthaec, nec testibus exceptione majoribus esse subnixa, non absurde aliquis dixerit. Liquidiora vero omnia post Fregusium secundum; qui Honorii, et Arcadii Caesarum temporibus, ut rei Romanae Camillus, ita Imperii Scotici conditor alter fuit. Maxime quae post: annum septingentesimum, quando ardor studiorum egregie effulsit in Eugenio septimo. Hujus illud inter caetera institutum, ut in Monasteriis res a Regibus gestae literis proderentur. Mox idem animus in Morcaco et Etfino; posteaque in hujus Filio Achaio; a quo, ut traditum, eruditissimi homines magno numero, submissi Carolo Magno, quo Germaniae, Galliaeque Academiis, aut Monasteriis, praeessent. Quod si priora, eaque de Stuartis tuis magis aves cognoscere, quid, pro temporibus illis, cultius Jacobo, ejus nominis primo? qui ante annos ducentos Regnum tenuit. Literarum enim, ac Eloquentiae studiis, variâ quoque Linguarum peritiâ pollebat; nec vulgaribus solum, sed Latinâ etiam linguâ versus composuit. Ut nihil mirandum sit, si eâ Rex doctrinâ, Scholas instituerit publicas, Doctores earum foverit liberaliter, aliunde etiam praemiis elexerit in Scotiam. Proditum quoque, disputationibus plerumque interfuisse, ac quandocumque per Regni negotia liceret, tempus traduxisse sermonibus literatis. Omni autem studio hoc agebat, ut Nobilium, non flosi dico, sed, si sic loqui liceat, vulgo, nescio quo pestilenti sidere afflato, opinionem illam eximeret, quasi literarum doctrina animos frangeret generosos, solumque Ecclesiae, vel Scholarum Doctoribus, non item terrarum Dominis, conveniret. Sed propero ad sapientissimum avum tuum Jacobum; in quo tot res propriae, et singulares. Unus enim Regum Europaeorum, continuâ bis mille annorum serie, centum et octo Reges numerabat. Primus etiam Britannicorum Principum Angliae, Scotiaeque Regna tenuit; et ita tenuit, ut quae tot dissiderent seculis, concordibus postea animis conspirarent. Sed non tam de genere, vel imperio, nunc sermo est nobis, quam doctrinâ; cujus partium alii singulas, unus ille hauserat universas. Peritiam dico linguarum, prosam versamque facundiam, naturae, prudentiaeque Disciplinas, Historiam Ecolesiae, et Civilem, caeterasquo literas divinas, et humanas. Quare sic statuere non verear, tam variâ maximarum rerum scientiâ superâsse, quicquid Regum a mille annis, mille vero? imo, absit dicto invidia, quodcumque a Regis Salomonis temporibus fuit. Ubi nihil auribus dari, nulli melius sciunt, quam interioris admissionis Proceres, atque Antistites; abundeque ipse Orbi id universo testatum fecit, divinis suis ingenii, doctrinaeque tot monumentis. Tanti Regis imaginem vivam vides, et audis, in Parente tuo, serenissimo Rege Carolo; qui a teneris, ductu excellentissimorum virorum, sed sapiencissimi Patris consilio formatus, posteaque tot annos sermone ejus firmatus, et exemplo, dubium nunc relinquit, utrum Regii fastigii amplitudine, an celsissimâ mente, variâque doctrinâ sit eminentior. Sed non insistam ejus laudibus, quamque praecipuam fore Epistolae hujus partem aliquis putâsset, una pene decrit; neque tam id ne soli videar lucem foenerare, quando divinae ejus virtutes, satis orbi cognitae sunt: quam quia alibi, spero, commodior

de iis dabitur dicendi locus: et nunc de his solum, qui beatum in coelis aevum degunt, loqui animus est, quo adulatio omnis abesse magis videatur. Omnis vero haec eo spectat Oratio, celsissime Princeps, ut animum tuum, majoribus maximeque Regni negotiis necdum occupatum, literarum studiis excolas; eumque suscites Parentis, Avi, et tot Britanniae tuae Regum exemplis, qui praeclare praeiverunt ad illa, ut Poeta ait:

Haec nunquam non animo obversentur, quo facilius virtutes eorum aeques, vel etiam, si fieri possit (hoc Augustissimus ipse Parens tuus vovet) exsuperes. Scio, ad ista nunquam defore hortatores, qui plus me valeant authoritate et doctrinâ. Attamen non propterea vel nunc, vel ubi etiam aetas adoleverit magis, ingratum fore confido, si inter alios, quem sic Regia obstrinxit bonitas, quia corpore, aut vivâ voce minus possim, pennâ saltem, ad studia nunc incitem, votumque exhibeam meum, hoc devotissimi animi symbolo; atque eâdem ostendero, ut illustrissimum nomen tuum, non tacite solum intra cordis adytum colam ac venerer; sed ipsum hoc coram orbe erudito, comprobare gestiam commentationibus nostris. Quas velut tabulam quampiam, in regalis gloriae templo, eâ mente suspendo, ut dummodo mihi vita, ac valetudo suppetat, eâdem ad majora me obligem. Accipe igitur, Illustrissime Princeps, hos labores meos; qui fortasse argumenti causa minores aliquibus videbuntur; si tamen irradientur quibusdam splendoris tui stricturis, nihil quidem de maximo tuo nomine deterent; nec enim sol eo minor est, quia loca lustret humilia, ac res exiguas; ipsi vero de lumine tuo lumen accipiunt; eoque latius se diffundent, vivent diutius, frequentius legentur. Nec enim facile futurum, ut non existimentur bona, quae in spem tot Regnorum nato offerantur. Vale felicissime, celsissime Princeps, et juxta vota, ac spes omnium, virtute, et doctrinâ, quae in aliis annos consequi solent, aetatem etiam praeverte.

VI. Nobilissimo, Amplissimo, et Clarissimo Viro, Jacobo Catsio, Equiti, Praepotentium Hollandiae, ac West-Frisiae Ordinum Syndico Supremo, Magni Sigilli Custodi, G. J. Vossius, S. P. D.

OFfero munusculum vile, si vires considerem donantis; majus si illud animo ejus metiar, ac promtissima voluntate; pene maximum dixero, si attendam erga hujusmodi illius adfectum, cui mitto. Quid enim summo Poetae, vel gratius, vel convenientius, dare poteram, quam DE RE POETICA? Non quasi nunc pandam Artem ipsam; quod alio in opere, tribus a me libris factum est; attamen eo, quia scripsi de arte. Propositum enim mihi fuit, agere de Poeticae nomine, definitione, fine, inventione, et distributione. Quae Praecognita solent nuncupari; ac licet vix aliud, quam gustum exhibeant disciplinae; nec nisi confusam artis notitiam praestent, doctrinae tamen ordine praeeunt; quia viam muniunt ad scientiam ipsam. Fortasse satis erat, hanc solam attulisse causam instituti mei. Sed enim praeterea compulsus sum, justissimâ admiratione nominis tui. Si ingenium cogitem, Venus et Charites illud omnium elegantiarum flore imbuerunt. Si doctrinam, quas non artes, ac scientias, capacissimâ illâ mente complexus es? quo sie laudibus pariter abundares, tum excelsis illis hominis [gap: Greek word(s)], quo in ordine tot jam annos praeclarum nomen sustines: tum clarissimi Poetae, cujus est animum diffundere per omne disciplinarum genus. Jam si virtutem considerem, undique ea e mentis sacrario, ubi habitat, elucet. Si dignitatem, quam illustris est locus, in quem te prudentiae, et eloquentiae genius extulerunt; et ita extulerunt, ut non abducerent tamen a studiis nostris; Si humanitatem, posse hanc etiam eximiam esse, et tamen cum ingenio, doctrina, virtute, ac dignitate, concurrere, exemplo tuo comprobâsti. Denique si benefacta hominis [gap: Greek word(s)] aestimemus; quam tibi quotidie bene consulendo, in Amplissimo Illustrium, et West-Frisiae Ordinum consessu, univeram obstringis Rempublicam nostram. Sin

merita eximii Poetae cogitemus; cui non ordini prodes poetando de civili, ac morali vita? Quod est non unius ditionis, sed tot terrarum (rem arduam) mores emendare. Jam mitto, quod privatim etiam omnibus, imprimis literatis, benefacere non cessas. In quibus etiam nomen profiteor meum. Itaque (quod praefiscini dixerim,) immortale jam nomen obtines; quo magis fruaris, postquam vixeris. Scio, quae modestia est tua, hasce laudes potius dices tribuendas esse amori meo, quam virtutibus tuis. Sed quaeso patere, ut quae bonorum jam omnium sermone celebrantur, eadem meo quoque suffragio confirmem. Et si molestus is sermo noster fuit, cogita mea quoque interfuisse, ut omnes cognoscerent, non degenerâsse me ab antiquis; quibus tantopere placuit [gap: Greek word(s)] Persona praefulgida sermonis, vel Libri initio constituta, ut Dionysii Halicarnassensis in praeceptis de Oratione panegyricâ, verbis utar. Ac visum quoque idem fuit Aristidi Sophistae; qui ajebat, [gap: Greek word(s)]. Templa consecrare diis; viros vero eximios decet librorum dedicatione honorare. Nimirum judicabant, splendore pulcherrimi nominis alieni hoc se consequi, ut pulchrior labor suus videretur; haut secus ac ager videbitur melior, si sole splendente Favonium spectemus. Similiter igitur et ipse volui; ut, quia laus non sufficeret ex illis, quae scripsi; accederet alteta ex eo, cui inscripsi. Quo pacto erit, ut quantum haec nostra deprimuntur Authoris sui ingenio; tantum adsurgant splendidi tui nominis famâ.

Deus Opt. Max. te, Nobilissime ac Clarissime vir, Reipublicae, familiae, ac amici, diutissime salvum ac sospitem conservet.

VII. Augustis Belgicae foederatae Patribus, Gerardus Joannes Vossius dicat, consecratque. Illustrissimi, ac Praepotentes Domini,

ANNI sunt quadraginta, et amplius, ex quo primum ea, quae in penitioribus literis, ac universo disciplinarum Orbe, sacris etiam studiis observâssem, publici juris facere coepi; eaque veterum monitu, et exemplo, plurimum inscripsi praelustri loco constitutis. Nec tamen ad vos, terrarum Rectores, unquam assurrexit animus. Saepe interim, fiduciam inter et verecundiam constitutus, dubitavi, utrum publico non simulatae devotionis alloquio, an silentio porro etiam, venerari vellem Orbe toto clarissimum nomen vestrum. Perfecta quidem erat rara in tanta dignitate humanitas. Videbam fulgere non superbire, fasces vestros. Ut facile appareret, semper esse illud vobis in animo situm, non vos Reip. sed Remp. vobis incumbere: cujus onus, ut Coelum Atlas, sic vos benignâ fati Providentiâ, rectis et salubribus consiliis, sustinetis. Sed ea licet conspicerem, nihilominus me, frontis tam imbecillis homulum, assidue terrebat excelsa magnitudo vestra. Terrebant praeterea, non aliis ferendae humeris, occupationes; quibus turbida componitis, arduaque exsuperatis, et utcumque res sese dederit, pari omnia ingenio, atque animo suffertis. Hactenus ita fluctuanti laetae affulsere dies, quibus terrae tam vestrae, quam hactenus hostiles, ingenti spe complerentur pacis aeternae, post diuturnum adeo bellum, ineundae, inter potentissimum Hispaniarum Regem, et Belgicam hanc foederatam. Equidem, cum fatear lubens, multis partibus me inferiorem esse aliis multis; boni tamen civis officio, alteri cessero invitus. Quamobrem sermonibus publicis, etiam eorum, qui Remp. administrarent, excitatus, ante omnia Deum rogavi, ut secundare utrimque pacis consilia vellet: Et quia tot prudentissimi homines non vanam mihi spem concepisse animo viderentur, gratias eidem agere coepi, quod nato mihi anno, a funesti adeo belli primordiis quarto, ac multa interim in me ipso, pluraque in Patentibus, vel hostili perpesso, quodammodo dederit, jam septuagenario, praevidere finem ante-malorum. Praecipue vero gratulatus sum vobis, totius foederatae Belgicae proceribus, quod cum Potentissimo Europaei orbis Rege tot annis eâ prudentiâ, ac fortitudine bellum gesseritis,

donec tandem eo deduceretis, ut ab Hoste ipso offerentur conditiones pacis, omnibus triumphis vestris longe, ut arbitror, potioris. Facile horum cogitatio expressit mihi, ut, positâ verecundiâ, consilium caperem, ea, quae nunc dixi, publice etiam testandi apud vos, praepotentes foederatae Belgicae Antistites. Cum tamen sine donario nollem ad vestra venire templa; commode accidit, ut hoc tempore ad umbilicum properarent tres nostri INSTITUTIONUM POETICARUM libri. Ut non diu mihi quaerendum videretur, cujusmodi munusculo literario alloqui, ac venerari vellem praelustre nomen vestrum. Fortasse dicent aliqui majus quid convenisse tantis Heroibus. Equidem non repugno. Sed molâ litat, qui nequit hecatomba. Neque tam exiguus est Poetices honos, quam multis videtur. Qui non cogitant Deum ipsum, bonam partem Sacrae Scripturae, libris esse Poeticis complexum: unde, eas partiens Christus, de se scriptum ait in Mose, Prophetis et Psalmis. Imo hymnus in ore Servatoris nostri fuit. Etiam Ezechiel Poeta Judaeus, tragoediam Graece reliquit, de eductione Israelitarum ex AEgypto. Ex Plinio, qui Apostolieo aevo, ac deinceps vixit, cognoscimus, sui aevi Christianos, hymnis Christum celebrâsse. Ad haec quantum Veteris Ecelesiae Doctores, Poematis suis, et sibi decus pararunt, et Ecclesiae fructum pepererunt? Illi vero qui Gentilium poesin contemnunt, ipsam habere Philosophiam dispretui videntur. Veterum enim Poetarum alii, vitae, praecepta dederunt; ut Solon, Tyrtaeus, et similes: alii naturae arcana referebant; ut Empedocles, Melissus, Parmenides, caeterique. Atque, ut ad antiquiora veniam tempora, ita ab antiquis accepimus, illa quoque, quae Orphei, ac Musaei, dicebantur, vel ad mores pertinuisse universa, vel ad rerum naturam; quo etiam referebant, quae de Deorum amoribus, connubiis, praeliis, et similibus, traderentur. Nec raro sub unius fabulae involucro, utramque Philosophiam occultabant. Quomodo, quod terrigenae dicuntur Deos aggressi coelo expellere, non solum de ventis intelligebant, qui e terra originem ducunt: sed etiam de hominibus impiis, templa Deorum populantibus: sicut interpretatur Apollonius apud Philostratum. Hanc carminum laudem, Maximus Tyrius pulcherrimâ expressit Oratione; quâ docet, Poeticen esse Philosophiâ vetustiorem; re vero eandem, soloque nomine diversam. Quae non aliter capere oportet, quam quod antiquissimis temporibus, iidem fuerint Philosophi, et Poetae; sed Philosophiam fictis velarint fabulis; quas carmine sunt complexi. Nec aliud voluit Plutarchus, libro de Musica, et eo, qui inscribitur, Quomodo a junioribus audiendi sunt Poetae; ubi ostendit Poesin, initium fuisse Philosophiae. Nec enim, nisi prius Philosophi fuissent, vel fabulis occultare, vel carmine posteris prodere, sapientiae ac prudentiae doctrinam. Iccirco etiam traditum fuit a Poetis, fuisse sylvas cantu attractas, atque extructas civitates. Nimirum quia a sapientibus, iisque eloquentibus, et Musicis praeterea, sic versibus sua vissimis, ac delenificis, permulsi fuere homines agrestes; ut relictis rupibus, ac sylvis, in unum concesserint locum; domos conjunxerint; leges ac jura receperint; humaniusque amplexerint vitae genus. Quare de Homero etiam sic statuimus, nomen ejus non magis Poetae esse, quam Philosophi: neque fallere, vel falli, Veterum illos, [note: Maxim. Tyr.] qui memorant, Homerum fuisse Magistrum Platonis; licet quatuor circiter seculis postea consecuti. A Veteribus sic accepimus, ex Oceano profluere Maeotidem (sed de Maeotide sunt decepti, verius iidem de caeteris) ex Maeotide originem capere Pontum, ex eo Hellespontum; hinc fluere mare AEgeum; ex hoc porro vastum illud Pelagus, quod hinc Europam, Asiaeque partem; inde Africam ingenti separat intervallo. Haut aliter cogitandum de Homero; ex quo Platonis, (Homeri, dubito, an Socratis similioris) tum verba fluunt omnia, dictioque tota, prope adeo recedens a carmine, tum quoque omnigena illa rerum doctrina. Nimirum, sive eogitemus siderum motus, aliasque observationes coelestes; sive naturae totius scientiam, sive gubernationem rei familiaris, vel Reip. sive rei bellicae disciplinam; ac quicquid in rebus humanis expetere, vel fugere oportet; omnium illorum in eo non minus semina comperiet Philosophus; quam artis suae exempla inveniet, tum Poeta, tum Orator. Nec sane Alexandro, tam sublimis spei Adolescentulo, alium aeque ac Homerum, proposuit Aristoteles. Videbat, non solum ex eo posse hauriri gubernationem sui, vel domûs,

sed etiam civitatis, ac regni, et scientiae militaris, et eloquentiae. Nec moveor eo, quod ipse Plato Poetas, ex sua exturbet Republica. Quis enim ignorat, offensum fuisse commentis istis, de pugnis Deorum, vel concubitu; de vinculis Junoni a Jove injectis; Saturno a Jove castrato, uti prius ille fecerat Coelo; et trecentis hujusmodi? Naturae quidem vim istis adumbrarunt Poetae; multumque ea res admirationis attulit, intelligentibus. Sed quid hoc ad vulgus? quod proprie omnia capiebat. Unde fiebat, ut vel nullum esse numen crederet; vel ejus exemplo, improba multa sibi licere arbitraretur. Itaque Dionysius Halicarnasseus Romulum laudat, quod Graecorum Fabulas hujusmodi minime admiserit. Cujus judicii sui tam Dionysius, quam Romulus, multos habet approbatores. Inter caeteros fuit Hieronymus Philosophus; ut de eo apud Laertium legas. Is ajebat, Pythagoram apud inferos vidisse animam Hesiodi, alligatam columnae aeneae, multumque stridentem; illam vero Homeri de arbore dependentem, ac diris circumdatam serpentibus; propterea quod tam foeda uterque de divina prodidisset naturâ. Quae cum minime fugerent sapientiam Platonis; ipse quidem, studiose legendo Poetas, sapientibus eos, ut legerent, suo praeibat exemplo: sed ab iis arcebat imperitum vulgus; quod, cum solum exteriorem lamberet corticem fabularum, ad interiorem fructum neutiquam penetrabat. Optabat igitur Plato, ut Poctae symbolis, non adeo periculi plenis, rerum naturam adumbrâssent Postquam vero res aliter cecidisset; fecit quod potuit, et debuit; solos ut sapientes ad eorum lectionem admitteret. Vellem ista magis perpendisset, magnus omnino vir, Caesar Scaliger; qui, cum ipse fateatur Homerum de Diis suis loqui, tanquam Suibus, (quo quid noxium magis simplicioribus?) Platonem tamen culpat, quod Homerum removeat a civibus suis; eum cogitare debuerit, et quos arceat, et quomodo Homerum dimittat; videlicet non indigne, sed coronâ redimitum, unguentis delibutum, et omnino ut vitum magnum; sed sublimiorem quam ut captui Plebis suae conveniret. Periculum igitur ille extimescebat, ne vulgus stupidum non distingueret inter Rosas et Spinas, inter aurum et lutum. Sed nihil hoc periculum ad sapientes, longeque minus ad nostra tempora. Postquam enim Evangelium Domini toto terrarum Orbe illuxit; fabellae istae fidem omnem paulatim perdiderunt; ut lutosae non contaminent, spinosae non pungant; et proclive sit omnibus aurum tollere, luto relicto; ac evicatis spinis, carpere rosas. Non ulterius uni insistam Homero, universe de Poetis videamus. De his sic ait Caesar Scaligor [note: Epinomi dis, cap. 2.]: Poetae finem esse, docere cum delectatione; Poesin vero esse politiae partem; quae sub Legislatore, quamquam alia facie, atque colore continetur. Nam quae jussa sunt in legibus quae sunt apud concionatorem, moderatoremque popudi suasiones; hae, Poetices optrâ certâ, atque separatâ, comparabuntur quibusdam amoenitatibus ad institutionem Civitatis. Nequo hoc in dubium vocârit, qui cogitet, ab affectibus proficisci actiones; ac propterea Poetam, civitatis doctorem, jucunde docere affectus, tum bonos; quo cives, per affectus bonos, bonas agitent vitae actiones; tum malos, quo malorum affectuum odio, evitent actiones malas. Ut verissimum sit, hoc differre civem, doctoremque: quod hic referat actiones propter affectus; ille componat affectus suos propter actiones. Quorum utrumque beatam facit vitam; et privatam et civitatis, sive Reipublicae.

Quam caeteras etiam Poeticae laudes complectar. Vela igitur contraham, et quia ab aeternae pacis spe, sermo coepit noster, in voto simili desinam.

DEUS OPT. MAX. VOS, AUGUSTI FOEDERATAE BELGICAE PATRES, Diutissime salvos, ac sospites conservet perque vos aureum seculum Belgis reducat. Europâ totâ pacis tranquillitas, coelo demissa, furores compescat Martiales. Imprimis pietas caput ubique exerat. Ardeant cuncti tanto veritatis amore, ut magis eam ament, quam seipsos. Et ne in tot votis, oblivio me capiat ordinis mei, flagret in animis sincerus amor literarum, tum humanarum, tum divinarum, praemiaque sint studiorum

laboribus: quae multis in terris, vel odio, vel contemptui esse coeperant, non minori damno, quam dedecore publico.

VIII. Illustrissimo, et Amplissimo, Johanni Berckio, Equiti Torquato, Supremi in Hollandia Consilii Senatori, Potentis simorum foederatae Belgicae Ordinum ad serenis simam Venetorum Remp. Legato.

CUM multum intersit humani generis, ne pereant illa, quae viri eruditione, et sapientiâ praestantes monumentis prodiderunt; tum in historia hoc imprimis locum habet. Nam, ut universae interciderent literae, doctrinaque omnis ipsis ex hominum mentibus deleretur: non propterea posteritas fraudaretur pulcherrimâ eorum cognitione, quae ad rationis disciplinam, vel rerum naturam, vel morum scientiam pertinerent. Quippe superesset nihilominus miranda mundi compages, et mortalium societas, et utriusque contemplator animus hominis; qui, ex rebus sese in vita offerentibus, sensim deveniret ad notitiam artium, et scientiarum, quas Magistri Veteres tradiderunt. Longe vero aliter cum historia est comparatum. Nam si omnis ea semel obliteraretur; non magis humanâ instaurari posset industriâ, quam studio cujusquam redire nunc ipsa scit hominis vita. Quare suus licet honos constare semper Socraticis debet chartis; praecipue tamen vota ejusmodi fieri convenit, ut, qui res gestas literis signarunt, aeternum vigeant, floreantque. Iccirco arbitrabar, non male a me iri publico consultum, si hoc tempore ad illustrandam historiam animum appellerem. Et hactenus quidem, in eo praecipue opera consumpta est mea; ut non modo tractarem de Historicis, Graecis pariter ac Latinis: sed praeterea res gestas, digererem omnis aevi. At quia nondum ea ad umbilicum perduxi; libellum hunc DE NATURA HISTORIAE, et ejus scribendae praeceptis, in antecessum dare visum fuit. Quamvis enim, ut verissime Plinius ait, Historia quoquomodo scripta delectat: tamen quia non tam voluptate omnia metiri decet, quam publicis commodis; neque exiguo emolumento contenti esse possumus, ubi frui datur ingenti: profecto nec diffiteri illud licebit, plurimum referre, utrum negligenter tractentur res gestae, an caedem cum fide optima, tum prudenter ornateque memorentur. Neque temere a me factum puto, quod minutum hoc emittere sum ausus, sub praestantissimi nominis tui auspiciis. Cui enim haec a me offerri aequius erat, quam illi, qui et studia haec, et me ipsum amaret, et aberrantem in viam reducere non minus vellet, quam posset? Nam quamvis aetatem universam, quod minime te fugit, in honestarum artium studiis exegi; non tamen sum ita Suffenus, ut ignorem, haec ipsa, quae commentabar de via, ac ratione scribendae historiae, multo ab iis melius intelligi, qui juxta mecum evolverunt Scriptores Veteres, et aliquanco id majori, quam ego, judicio egere; partim ob eximias animi dotes, quibus ab iis longissime vincor; partim quia rerum civilium (quod inlegendâ, condendâque historiâ praecipue conducit) longe sunt peritiores; utpote in Rep. semper versati, et ita versati, ut ipsi etiam res egregias in ea gesserint. At cui laudes justius deferamus, quam eximio nomini tuo? Postquam enim, vernanti aetate, quemadmodum antiquâ ac nobili domo tuâ, et praecellenti ingenio, dignum erat, multijugâ eruditione, praecipue autem aequi justique scientiâ, et doctrinâ civili, pectus imbuisses: fieri haut aliter poterat, quin Princeps, ac cordatissima Bataviae civitas, cui vitalem hanc auram debes, excelsas animi tui dotes, statim perspiceret, ac vix adolescentiâ egressum, idoneum censeret cujus oraculum consultum iret, in obscuris in volutisque Reip. ac Civium rebus. Nec hujus eam poenituisse judicii unquam, luculente illud docet, quod annis triginta, et quod excurrit, usque adeo feliciter usa sit consiliis tuis. Neque urbe in patria duntaxat sese exeruit splendor iste virtutis tuae; sed in amplissimis quoque Illustrium Ordinum concessibus; quoties nempe inclytae civitatis nomine, in augusto hoc loco de pace, bello, induciis, foederibus, aliisque negotiis maximis, decerni oporteret. Ingenii vero, prudentiae, ac fidei tuae hunc fructum retulisti, quod oculos omnium conjectos in te

vidimus: neque quicquam tam arduum creditum est, quod non recte tibi committi posse videretur. Itaque et in supremi consilii Senatores es adlectus, et foederatae Belgicae Ordinibus, patriae patribus, praecipue es delectus, qui de rebus gravissimis legationes tot obires. Nam semel iterumque sublimis hic honos obtigit, ad magnum magnae Britanniae Regem, Jacobum I. cui tantopere placuisti, ut te virtutis ergo, dignitace equestri decoraret. Iterum amplissima legatione functus es ad potentissimum Daniae et Norwegiae Regem, Christianum IV. Atque (ut de magnifica opera tua, praepotentium Belgicae Ordinum auspiciis suscepta, ad illustrissimos Cliviae Duces, nihil nunc dicam) quid splendidius hac ipsa legatione, ad serenissimam Venetorum Rempublicam? Invictissimam illam, et beatissimam, et si formam spectes imperii bene constituti, nihilo inferiorem veterum ulla. Cujus grande, ac mansurum decus, celebrarem hoc loco non invitus; sed periculum extimesco, ne, ut nubes solis radios intercipit, ita ego, ob infantiam meam, subducam facilius, quam addam lucem. Itaque laudibus ejus non insisto; nec magis tuis, Illustrissime Legate, quas melius posteris Annales Belgici loquentur. Mihi satis sit, devotissimo pectore, gratulari eximium hunc honorem virtuti tuae. Cujus animi mei, quem tibi penitus obstrinxisti beneficiis tuis, libellum hunc obsidem mitto. Multum vero gaudeo, quod ille in ea potissimum deventurus est loca, ubi literas, et literatos pretio suo aestimare sciant viri nobilissimi, et praestantissimi; quos inter honoris causâ nomino, illustrissimum, et amplissimum Dominicum Molinum, virum majorum meritis inclytum, sed magis virtute suâ; de qua quicquid dixeris, minus erit. Tu vero, maxime, et illustrissime Domine Legate, placida et serena illa fronte, qua me ipsum soles, suscipe nunc hoc qualecumque ingenii mei monumentum; patum illud dignum quidem, limato, politoque judicio tuo; sed quod eo pretiosius apud omnes censebitur, quia clarissimi nominis tui sacrario fuerit appensum.

IX. Illustrissimis Hollandiae, West-Frisiaeque Ordinibus, Dominis Potentissimis, G. J. Vossius Dedicat, Consecratque

TAnta est laus, ac gloria vestra, Maximi, ac Sapientissimi Proceres, ut nulla pene Orbis regio sit, quo non pervaserit fama eorum, quae, praesentiore dubium Virtute, an secundiore Fortunâ, tot jam annos pro libertate gessistis. Sed nihil tamen videtur illis majus esse, atque excellentius, quae recenti imprimis memoriae omnium inhaerent. Quid enim novum est magis, atque inauditum, quam Classe vos Mexicanâ potitos esse, et prope incredibili gazâ Hispaniarum Regis? Quod ut nunquam antea vobis, ita vicinorum adhuc Principum contigit nulli. Regi vero, atque hostibus, eo luctuosius visum, quo indignius putarent, jam de suo vos adversus se armari. Quis etiam satis paedicarit, quod, sine prope ullo sanguine vestro, Vesaliam cepistis, illam viribus suis inclytam, et hostili sic praesidio firmatam; illam annorum aliquot manubiis, ac praedâ divitem; illam belli delectam contra vos sedem? Eoque clarius hac parte divinus erga vos favor eluxit, quod hostis illo tempore, in foederatorum visceribus grassaretur, et cum magna daret damna, multo tamen majora anhelaret. Ita ut cepisse hanc urbem, non modo sit, stitisse hostilis victoriae cursum; sed sua etiam recepisse, hostes finibus ejecisse, compluriaque oppida, quae ab eo tempore in vestrâ, et sociorum sunt clientelâ, addidisse foederatorum terris. Denique quam amplum illud, atque Augustum, quam Arausionensium Principi, quam vobis, quam foederatis glotiosum, quod in vestram, sociorumque potestatem, redegistis Sylvam Ducis, urbem antea semper infestam, ac sic naturâ loci, et veterano milite munitum, ut opinio esset prope omnium, viribus eam humanis expugnari non posse. At vos hanc quintum intra mensem vicistis, et quidem hostium duce obsessis cum ingenti exercitu suppetias incassum ferente. Atque horum singula, cum per se magna sint, eo tamen majorem admirationem cient, quod quaecumque adhuc diximus, intra annum vertentem peregistis. Neque se nominis tanti decus, cancellis gloriae militaris; uti in nationibus quibusdam videmus, quae belli laudibus contentae, literas

studiaque despicatui habent. Vos enim non armis modo, sed doctrinâ etiam excellere, pulcherrimum semper duxistis. Imo aegre admodum fuerit vobis, si mystica illa Gentium Pallas, terrarum ulli posthabuisse Baraviam vestram videretur. Ut nihil mirandum sit, si sic animati multos adeo a libertate partâ numeretis, qui cum summos in Rep. gesserint honores, non eo minus ingenii, doctrinaeque monumentis clarissimi fuerint. Sed de illis celebris eruditionis viris, qui, ut dixi, praefuerint Reip. vel praesint, alias fortasse commodior sese offeret agendi locus. De Academiae vero, quae propius me tangit, unum illud, et si non citra invidiam dixero, in mediis eam bellorum tempestatibus, ac procellis, ita caput extulisse, ut, si annos numeremus, qui non multo plures sunt quinquagenis, Virorum excellentium, et magnitudine, et numero, quasvis provocare Orbis Academias possit. Haec cum animum subeunt meum, Illustrissimi Proceres, vere vos felices praedico, quorum meritis voluerit Deus tantopere Academiam hanc, et Universam debere Rempublicam: Neque cives modo, sed exteros etiam, qui auxilia vestra exposcunt; adhaec quicquid uspiam elegantiorum est hominum, et amantium studia literarum. Quo nomine, ut vobis ex animo gratulor, ita mihi gaudeo, cui sub imperio vestro in terrâ, ut belli artibus, ita doctrinâ omni florentissimâ, a puero scientiis imbui, et secure hactenus vitam degere, contigerit; Imo qui jam ab annis XV. mistum me videam fulgentissimis Academiae hujus luminibus, atque id favore vestro; cum probe mihi conscius sim, splendorem me ex ea accepisse potius, quam eo attulisse. Ut igitur pro affectu illo, erga me tam benevolo, quem aliis etiam beneficiis declarastis, gratum animum tester, offero nunc, quo nihil habeo majus, memet ipsum, ac mecum animi nostri foetum, quem genui adolescens; atque ubi triennio lucem viderat, corpore, et viribus auctiorem produxi, in conspectum omnium; nunc vero post viginti Annorum intervallum, talem vobis sisto, ut dubium relinquat, magisne idem, an alius videatur. Quamquam vero, sobolem hanc nostram laudare, non est meum; eo minus, quia, quo plus ausus fuero promittere, hoc plus necesse habeam praestare: Nisi tamen industriae saltem mihi conscius essem, minime ausus fuissem eam dicare; partim vobis, quos Deus, vice sua in Batavia fungi jussit; partim iis, quos nomine vestro praeesse Academiae vultis. Nec parum me ad hoc animavit, quod propositum mihi fuisset, ut Institutiones hae, Partitionibus nostris, authoritate vestra, in Scholas omnes Bataviae inductis, Commentarii loco forent. Simul speravi, me, hoc labore suscepto, melius satisfacturum muneri, quod mihi abhinc septennio a Nobilissimis Academiae Curatoribus injunctum fuit. Placuit iis tum, ut non modo temporum omnium gesta tractarem; sed illa etiam exponerem, quae ad bene dicendi artem pertinerent. Quomodo futurum videbant, ut, quia historia est fons prudentiae universae, Rhetorice autem viam ad Eloquentiam munit: juventus operâ quoque nostrâ, perduceretur ad connubium illud Palladis, et Mercurii, quod Antiquitas Hermathenam vocabat. Morem igitur iis gessi, quibus aequum erat; propensaque adeo iis obtemperandi voluntas, vobis ingrata esse non poterit; praesertim cum summo studio conjuncta, bene de publico merendi, ac potissimum de Bataviae Scholis, et Academiâ vestrâ. Quamobrem plane ita fore confido, ut quemadmodum ante sexennium Historiam meam de Historicis Graecis, si non pretio sui, at vobis placendi studio, aestimâstis: ita aliquo nunc loco sinatis apud vos esse, Commentarios nostros DE RHETORICA facultate. Ex quibus nihil, fateor, honoris, Vobis accesserit; sed vestra praecessere beneficia, quae gratuita erant; nostrum sequitur officium, quod debetur; et quo magis debetur, eo minus poterit displicere.

Deus Opt. Max. vestrum erga studia amorem foveat, et conservet; Imprimis vero prudentiam, et fortitudinem largiatur, quo et domi quiete, et salubriter diu regatis, Bataviaeque et foederatorum proferatis Imperium, non in terris modo vicinis, sed etiam longe dissitis, imo ut facitis, etiam extra Europam. Nisi, post grave hoc, et diuturnum bellum, longa nos pax manet. Cujus spem toto sinu admisero lubens. Sed publica vincat utilitas; quae curae erit, et Patri Supremo, et Vobis, Patriae Patres.

X. Nobilissimis, et Amplissimis Dominis Curatoribus Academiae Lugduno-Batavae, Francisco ab Aerssen Equiti, Domino Sommelsdicensi, et Platensi, Status Consiliario. Nicolao Cromhoutio, Domino in Urihoven, Curiae Hollandiae et Zelandiae Praesidi. AEgidio de Glarges, Domino in Elesmes, Reipublicae Harlemensis Syndico. Et Amplissimis, ac Prudentissimis Viris, Gerardo Leonartio, Hugoni Coedicio; Danieli ab Alphen Illust. Ord. Quaestori in Urbe Leidensi, et agro Rhinlandico. Gerardo Lanschot M. D. Consiliario in Collegio Rebus Maritimis Praefecto; Reip. Lugdunensis Consulibus, Curatorum Collegis. Item, Joanni Wevelinchovio, J. C. Reipubl. ejus dem Syndico, et Curatoribus a secretis, Gerardus Joannes Vossius, Dedicat Consecr atque. Nobilissimi, Amplissimi Viri.

CUm a mundi incunabulis, hanc naturae legem fixerit Opifex ejus sapientissimus, ut qui homo fuerit, idem animal sit; quod vero animal est, carere affectu non possit; hominem Ipsum exuere non postulat, qui cum Zenone, et porticu, exscindi affectus jubet. Sed cum caeteris quidem animantibus, communes sunt affectus nobis; ratione autem, et sermone, secernimur, quorum illa imperium obtinet, cum bene vivimus; hic cum bene dicimus: Illa dominatur affectui proprio; hic etiam alieno. Utroque horum nihil melius esse, ac praestantius constar. At non aeque convenit, quâ viâ ad bene dicendi vim facilius ac certius ducat. Plurimi enim contendunt, ad parandam Eloquentiam, sufficere ingenium non infoelix, modo dicendi usu roboretur. Quorum judicio operam luserimus, signandis istis de ARTE ORATORIA. Sed damnari ab iis non possumus, nisi prius ejusdem culpae ream peragant totam pene Antiquitatem; prae caeteris Aristotelom, et Tullium; acris ingenii, exacti judicii, summaeque authoritatis viros; qui de facultate hac, pulcherrima ingenii monumenta posteris reliquerunt. Nec verisimile est, infirmis quoque artibus sua esse praecepta; sublimi vero Eloquentiae proprias esse observationes nullas. Si qua etiam facultas, solius naturae beneficio nixa, nullo artis auxilio vigeret: Poesis sibi illud suo quasi jure deposceret. Atqui, ut taceam de Vetustis; quantis ingenii, doctrinaeque viribus, quam copiose etiam, Parentum nostrorum aevo, de re Poetica, egit Caesar scaliger, vir veteribus par, major fortasse novis? Quare si non de nihilo dici solet, Poetas nasci, fieri Oratores: multo sane justius hic labor apud Rhetorem insumitur. Solum cauto opus est, ut ne pueriles tantum praeceptiunculae coacerventur; sed ea afferantur imprimis, quae placere etiam nec stupidis, nec indoctis possint. Utrum hoc, quod ab aliis nunc requiro, praestiterim ipse in institutionibus nostris; penes vos, Nobilissimi, et amplissimi viri, judicium erit. Opus ipsum est [gap: Greek word(s)] [note: Novum pariter et vetus.], ac in sex Libros, jam olim a me distributum; quorum tres agun de Inventione, et Dispositione; ac totidem do ELOCUTIONE, ET PRONUNCIATIONE tractant. Priores illos L. M. Q. consecravi Illustribus Hollandiae, et West-Frisiae Ordinibus; hos posteriores Votivum animi mei Specimen, jure vobis inscribo, qui eorumdem nomine Lugdunensi Academiae praeestis. Nimirum studeo eos imitari, qui aedes exstruunt magnificas. Solent hi columnis Tuscanici, Dorici, Ionici, aut Corinthii Operis exornare earum fores, ut continuo aliquid occurrat, quod oculos in se convertat; non eorum duntaxat modo, qui domum subire parant; sed illorum quoque, qui transeunt. Similiter volui ego, in frontispicio utroque tanta comparêre nomina, ut decus illa adferant, commentariis nostris; etiam apud eos, qui, obiter adspicere contenti, fortasse legent nunquam. Et sane si Eloquentia viris principibus, maxime Ornamento est, ut ait Tullius [note: Lib. 4. de finib.], imo Rhetorice, pars sit scientiae civilis, ut ab antiquis

[note: Aristot. Cic. Fab.] accepimus; ad quos potius itum oportuit, quam eos, qui tot jam annos praesitis Reipublicae, atque iis honoribus fungamini, ubi potissimum regnare Eloquentia solet? siquidem partim in magnis Bataviae civitatibus, vel senatui estis a consiliis, consiliorumque Interpretes; vel summum etiam tenetis consularis dignitatis gradum; partim in supremis Bataviae Universae Collegiis conspicui estis, vel praesidendo Inclytae Curiae, vel considendo inter splendidissimos, Ordinis Equestris Viros, ac Senatus Consiliarios: ut taceam (si tacere liceat, quod imprimis huc facere videtur) de obitis toties legationibus, ad Respublicas, Principes, Reges; tot etiam annis, ad Henricum, Galliarum Regem, nomine, et re magnum. Ita ut, cum multum debeatis prudentiae; grande tamen aliquid sibi flexanima illa vindicet Regina. Atque hanc quidem laudum vestrarum nunc solam excerpsi; quia eam cum celebro, non minus praedicem artem nostram, quam vos ipsos. Et Homerus quoque Deos, ac Heroas suos, extollere solet a parte aliquâ; quomodo Junonem ab ulnis, Auroram a digitis, Thetidem a pedibus, Achillem ab eorum celeritate commendat. Nec solum tamen Operis me argumentum compulit, ut haec vobis dicarem; sed eodem me hortabatur vitae meae conditio, ac munus quod obirem. Quemadmodum enim Eloquentia, nec non tutela artis Oratoriae, maxime convenit iis, qui civibus praesunt: Ita qui sustinet, aliquas in Academia partes, optime Curatoribus ejus, non publicae modo, sed privatae etiam, industriae suae rationem reddit. Id nunc tacitus quodammodo praesto, loquente pro me Operâ hâc meâ: ac verbis etiam idem hoc loco facerem lubens, nisi satis vobis constare arbitrarer, quomodo triginta hos annos decurrerim, publice docendo, scribendo, privatim plurimos juvando, idque in muneribus variis, et difficillimis, et quae singula totum pene hominem requirerent. Quamquam vero satis videam, paulatim sic atteri vires, ac fortasse fraudi etiam fuerim meis; cum non magis operosum sit pariter sorbere, et flare, quam totum se Musis dare, et privata sectari commoda: me tamen vitae sic actae per tot annos, nondum poenitet. Quippe praeterquam quod animo sic magis satisfeci meo; cui nihil unquam jucundius fuit, quam in studiis proficere, et ore, calamo, operâ prodesse quamplurimis: Deo etiam, qui per Reip. et Academiae Praefectos tam variam mihi provinciam mandârat, conscientiam meam melius probavi. Praeterea tot bonorum mihi conciliavi amorem, etiam illorum, quos Deus in Illustri loco collocâsset; ante omnes ipsius, quem debitae venerationis causâ nomino, Magni Magnae Britanniae Regis CAROLI; a quo insperato mihi, homini extero, collatum tam grande beneficium, per Quod Reverendo Cantuariensium Canonicorum Collegio, sum insertus, quiescere me neutiquam sinit; sed assidue stimulat, ad porro etiam de doctrinarum studiis bene merendum; neunquam gratiâ hâc Serenissimi Regis, et Inclytae Britannorum Gentis, videar indignus. Vester etiam affectus tam benevolus erga me, Nobilissimi, et Amplissimi viri, faces ad hoc ipsum animo meo mirifice subdit; eoque dulcius mihi fuerit, placere vobis hac parte, quo dulcius est vobis, bene mereri de Academia Universa. Quod ut nunc fere hominum sunt mores, vere est seculum corrigere. Nequo deerunt, qui animum hunc vestrum, seris pandant Nepotibus: quae post conscientiam optima est benefactorum merces. Laudi dabitur Ordini nostro, scripsisse quae legerentur. Sed magis erit laudi Vobis, egisse, quae scriberentur. Quantoque majora erga literas, et Academiam, merita erunt vestra; tanto etiam magis in secula vestrum ibit nomen: suumque ei decus constabit quamdiu uspiam studiis honos erit. Votum superest, Nobilissimi, et Amplissimi Viri, ut vos Deus Reip. pariter atque Academiae incolumes, diutissime praestet, as melius meliusque de utrâque merendi, et animum vobis suppeditet, et vires.

XI. Illustri et Generosissimo Juveni, Erico Oxenstierna, Magni Axelii filio, L. B. in Kimitho, Domino in Fiholm, et Tideun, etc.

Oxenstierni, ut ad pristinam illam Gothorum majestatem, pleno, rapidoque gradu ferri iterum videatur. Nec aliter esse potest, quin Excellentissimus, et Illustrissimus Tuus Pater, Axelius Oxensternius, Regni Senator, ac Cancellarius toto Orbe Inclytus, Deo gratias agat immortales, quoties cogitat labores, et consilia sua, et domi, et per Germaniam, et terris aliis, ita prospere cessisse, ut nihil non bene vercerit Suedis: Regnumque licet antea metuendum, nunc eo pervenerit fastigii, ut horrorem pepererit inimicis, pluribus in vidiam, toti ver mundo stuporem et admirationem. Gloriosum certe nasci in tali populo; sed quanto gloriosius, nasci ex illo, cujus divina in Regnum merita, honores merentur, (absit invidia dicto) iis proximos, quos vetustissimi illi Getae Zamolxi, Legislatori suo, decreverunt; felix es itaque, quod altetum Gothorum Zamolxin habeas Parentem. Sed si ob hoc solum fortunatum Te censerem, quam ego propriis tuis laudibus essem injurius? Neque enim sublimitas generis tui, quam Majorum potius laudem censes, tantum tibi conferre possit, quantum ipse virtute tuâ adquiris. A te igitur incipiat, qui animi tui dotes enumerare velit; ac sic etiam habebit, quod perficere vix possit. Mihi animus non est, tale quid adgredi: Et etiam si ea mens foret, neque locus, neque tempus, neque ille cui haec scribo, istud patiatur. Sufficit illa dicere, quae ipsemet, dum hîc viveres, coram perspexi; quaeque omnes norunt. Perspexi ipse insignem tuam comitatem, ac humanitatem: qua etiam minimis te aequasti; quaeque me admonet, ut gratias quomodocumque rependam. Alterum vero nulli non cognitum, est illud, quod cum pauci admodum sint, quide generis sublimitate Tecum certare, aut possint, aut velint: difficilius tamen sit invenite, qui valeat Tecum contendere amore, quo literas, et literatos prosequeris. Atque haec duo tanti ego censeo, ut quamvis de caeteris virtutibus Tuis maximis, paulisper vellem cogitationem deponere: vel sola tamen potuerint me impellere ad illustri nomini tuo inscribendum literarias hasce commentationes nostras. Sunt illae DE DUPLICI SERMONE: Uno Veterum Romanorum; altero postea consecuto, earum Gentium, quae quicquid pene in Occidente possederant Romani, in suam redegere potestatem; cumque Imperio magna ex parte linguam ipsam transfuderunt. Nemo autem ignorat in iis, quas dicebam, Nationibus, facile primas ferre Gothos vestros. Eoque jucundius futurum, ubi in parte operis nostri conspicies tot vestigia Vocabulorum, quibus usi Gothi, et finitimae Gentes, non tam linguâ, quam sola dialecto, diversae. Accedit quod non parum hinc lucis accesserit legibus, quas Gothi variis in terris tulerunt. Ut ante annos amplius centum supra millenos in Hispaniis, ac Galliis (cujus pars Sidonio Apollinari Gothia vocatur) Euricus Rex, ut ex Isidoro cognoscimus. Item centum annis post Leuvigildus; posteaque alii, atque alii. In ipsa quoque Italia Theodericus, Wisigothorum Rex: a quo Leges Theodericianae, ad instar codicis Theodosiani, sic vocati a Theodosio Juniore, qui non multo praecesserat. Ejus Theoderici est Edictum Capitum CLIV. quod ipso se dedisse ait, devictis tam Barbaris, quam Romanis. Nempe, Dominus Romae factus, loqui voluit pro more Romanorum; qui ut Graeci antea praeter se cunctos vocarant Barbaros; ita ipsi, praeter se, et Graecos, omnes Barbaros dixere. Nec in Barbari nomine convitium fuerir, si, ut proprie sonat, Extraneum intelligamus; quomodo tam Romanus fuerit Barbarus, si in lingua peccet Gothica, quam Gothus in Romana. Totum enim hoc est ex genere eorum quae relata, Graecis [gap: Greek word(s)], nominantur. Itaque videmus ab Arabibus, in Asia quidem Barbaros nominari Graecos, Syros, Persas, et AEgyptios; in Africa contra sic dici Hispanice, vel Latine loquentes. Porro partim ex illa loquendi consuetudine Romana; partim quoque (sic sane Veterum more, toto etiam opere loqui liceat) barbarâ illâ, conflata est haec commentatio nostra; quâ operam dedimus, ut tum eorum inserviremus commodis, quibus nihil in sermone gratum est, nisi auribus cognitum Romanis; cum illorum etiam qui intelligere cupiunt Scriptores, linguâ usos confusaneâ, ac miscella ex Veteri Romana, et illa imprimis nationum, quae subegerunt Romanos. Dixerit aliquis, si non in alio desudâro, in re tenui hanc operam, ac tenuis quoque gloriae fore; quia circa verba solum, non res ipsas, versemur. Sed qui sic sapiunt, parum intelligunt, quantopere ad Romanam facundiam, ac prudentiam universam, verborum conferat

scientia, ac delectus. Nec enim absque deledu, quem eloquentiae originem esse Caesar censebat, vel olim elegantiam consequi Romanam fuit; vel nunc, in sermone Romano, ipsam effugere barbariem conceditur. Unde haec sic dominatur, temporibus nostris in monumentis virorum non e vulgo; inque publicis personat pulpitis, etjam eorum, qui se profitentur Doctrinarum duces. Non dubium igitur, quin majus quiddam sit multorum opinione, cum ea pedem comminus conferre; etsi nimium sibi promittat, qui proterea speret, profligare se eam penitus posse. Sufficit, si illis saltem utilis navetur opera, quibus de luto meliore praecordia finxerit Prometheus; quales nunquam literis dêrunt. Alia interim est ratio incunda seculo nostro; quam olim Caesaris Julii, et Augusti temporibus. Tum (quicquid alii contra arbitrentur) melius loquebatur vulgus rude, et indoctum, quam nunc, (nisi duos tres excipere e numero non magno lubet) fortasse ipsi literarum Principes solent. Cui felicitati Veterum, accedebat diligens exercitatio apud Magistrum. Ad variae etiam eruditionis laudem addiscebant elegantiores priscum ac desitum sermonem, non ad usum, sed ad intelligentiam Scriptorum, qui uno altero seculo praecessissent. Nam puerorum instar sapere judicabant, nisi qui priorum etiam temporum memorias complecterentur. Utcunque vero ex notitia obsoletorum, aliquis etiam ad nos fructs Lis redundet; videlicet ad cognoscendam vocabulorum proprietatem, quae ab iis originem ducunt: minutum tamen est hoc prae illis temporibus, quibus rancidi illius sermonis scriptores extarent. Nunc postquam nihil nisi laceras eorum reliquias, velut e magno naufragio, habemus; pro illo desito dicendi, alius est subeundus labor, in cognoscendo sermonis, qualis multis seculis fuit, postquam a tot gentibus exteris, discerptum est Imperium Romanum. Nec tamen ab iis hoc exigo, qui nondum e barbariei coeno pedem posuere, sed iis sedulo lectis, qui dictionem formant. Scio, delicatulos multos hanc doctrinarum partem, pejus odisse, quam ululam fullones solent; sed defraudent illi animum, ut lubet, suavissimo tot rerum utilissimarum pastu. Cordatiores satis vident, quantum studiis decedat universis, si ob solam dictionem dispretui sit, quicquid pene scriptorum tempora nobis non inviderunt; jam inde ab Antoninis, vel Severi, filiorumque imperio, usque ad Atavos, vel Tritavos nostros. Itaque sic statuo, etsi multo augustius sit sapere, quam dicere: esse tamen dignum sapiente, intelligere omnes, etiam Barbaros; ac interim convenienter loqui auribus Romanis. Nec ita male agitur cum studiis, ut non multi hac in re, nobiscum sapiant. His igitur consultum ivimus gemino isthoc labore nostro. Quem, tibi, illustris Baro, comitem do reliqui itineris, ac opto, cupioque, esse pignus, ac monumentum devotissimi affectus. Eo gratum, acceptumque fore confido. Quid enim non mihi spondeam ab illo, cujus acre acri ingenio, judicium junctum mirabamur, priusquam Bataviâ discederes? Quid igitur nunc non promittamus nobis, post aditas, et lustratas Gallias, Italiam, terrasque alias; post cognitas tot nationum leges, ac mores; post Principum, summorumque virorum, amicitias; imo cum divûm propagine, de orbis negotiis sermones? Nec minus probatum iri confido exactissimo illi judicio fratris tui, D. Baronis Johannis Oxenstiern, Regni Suedici Senatoris, ac Legati ad conventum Monasteriensem; ubi nunc permistus est, tot magnorum Regum, ac rerum publicarum caduceatoribus magnis, de hoc uno consultantibus, ut Orbis Christianus, armis positis, tranquillitate fruatur longâ, omnibus victoriis potiore: vel si tantus est bellandi amor, arma convertat in communem nominis Christiani hostem. Et cur non persuadeam mihi, per inclytum hoc fratrum par, nec sine laude nominandum, posse erjam laborem nostrum, impensius probari Parenti vestro illustrissimo, incomparabili viro: qui nunquam desiit, aut desinet animo meo obversari, ex quo praesentem in hac urbe vidimus, loquentem audivimus, omni ab eo comitate excepti sumus. Relucebat in vultu blanda severitas, et facilis majestas. In sermone certabant verborum dignitas, et animus nihil humile cogitans. Ubique ingenium, et eloquium, gratiae, ac eloquentia se exserebant. Imprimis in stuporem omnes trahebat cogitatio rerum maximarum, quas ab excessu in victi Regis Gustavi, per universam Germaniam gessisset. Sed ista melius dicent variarum gentium annales, quibus sic praeterita natrabuntur, ut iterum,

imo semper videantur geri; terminari nunquam. Mihi vero, cui non ea est facundia, ut rerum magnitudine vinci nesciat, propositum est, ne culpâ ingenii tantas deterere laudes pergam, eas potius cum silentio venerari; ac desinere hunc sermonem, simul ac non ficto officio, sed voto, ab imo pectore proficiscente, tibi, illustris Baro, totique familiae Oxenstierniae, omnia fuero felicia comprecatus. Magno quidem parenti, ut vegetâ et diuturnâ fruatur senectâ, diuque consiliis suis adjuvet Serenissimam Reginam, Phoeben illam septentrionis, illam invictam, et nunquam vincendam Amazona. Illustrissimo, et excellentissimo Fratri, ut in tam illustri, et Orbi tam diu exoptato coetu, ejus quoque ope, tandem aliquando, Jani claudatur Templum, et Musarum illud aperiatur. Tibi vero, illustris Domine, ut id itineris, quod restat in Patriam (quae quasi eminus conspicata, jam brachia protendit, gnara quantum sibi de virrute tua possit promittere) pari absolvas fortuna; quamque de te universo Orbi spem fecisti, feliciter impleas.

XII. Viro Nobili Clarissimoque, Georgio Ratallero Doubletio, in suprema Hollandiae, et Zelandiae Curia, Senatori Amplissimo, Gerardus Joannes Vossius, S. P. D. Nobilissime Amplissimeque vir,

OFfero tibi librum; ambigo ipse, novumne dicere debeam, an antiquum, an utrumque eorum. Atque huc magis inclinat animus; unde novantiquum nobis liceat nuncupare. Longe maximâ ex parte antiquum esse, facile ipse cognosces; ut qui jam ante annos XXX. cum primo haec consignâssem, non legeris ea solum; sed juventutem quoque sacris initiatam studiis, sub praesidio meo publice, ut Scholarum est mos, audieris eadem defensitantem. Nec rationes tamen deficiunt, cur, ut tibi gratior sit opera haec nostra, ausim eam ab aliqua etiam novitate commendare. Antea enim disputationes singulae prodierunt seorsim, justisque temporis intervallis. Nunc universas, quae ad Baptismum quidem pertinerent, uno quasi fasce complexus fui. Nec necesse putavi, ea ubique verba appendere. Sponte enim illud praedico, siquid rectius, vel clarius, posse dici putarem, minime veritum me esse, illud vel immutare, vel addere. Jam vero quod caput est rei, aliquas hîc dissercationes comperies, antea ineditas: scriptas quidem quadriennio, quo ab illustribus Hollandiae, et W est-Frisiae Ordinibus commissum mihi regimen fuit, Theologici, quod Leidae habent, Collegii: sed postquam in Academia ibidem coepi profiteri Sacrae, Ecclesiasticae, externaeque historiae tempora (ut de eloquentiae studiis, curisque aliis, nihil nunc dicam) propter multiplicis oneris, ac muneris, quod susceperam, difficultatem, prope habitas pro derelictis; ac nunc demum anno aetatis secundo et septuagesimo, quo magis magisque lethi memor, mea convaso, publici juris factas. Variae autem et graves me causae compulerunt, cur ista, potissimum sub praeclari nominis tui auspiciis, in lucem prodire vellem. Primum quidem, quod beneficia a tot jam annis mihi praestita, ac meis, jam diu, me commonefecerint, ut si paria referre non possem, qualecumque saltem grati pignus animi reponerem. Doluit enim saepe, fateor, quod cum pro aliorum in me benefactis gratiam, quo potui pacto, studuerim rependere: tibi uni, etsi neminem sciam, cui videar mihi devinctior, nullo hactenus argumento, testatus fuerim animum, atque affectum meum: tanquam per te solum, mihi esse ingrato liceret Accessit, quod minime animus mihi foret, haec cuiquam offerre, nisi in hujuscemodi versato. Rarum in aliis quidem, si uno in studii genere emineant. Tua vero laus est, quod, qui te jus audiant dicentem, omni aetate putent operam dedisse jurisprudentiae. Quique aures, atque animos, adhibent disserenti de divinis, nihil aliud nisi sacra tractasse arbitrentur. Atque idem in politioribus literis existimant, ac Philosophiâ universâ. Et sane, de omni hoc fieri vix aliter potuit, qui Parente tanto, Philippo Doubletio, nascereris. Vir sane is, luculentâ erat natus familiâ, cui decus etiam addebat, stemma maternum e

Batavâ stirpe Dammiâ; in qua, ante annos pene ducentos quinquaginta, tres Dammios fratres, cum Dammio cognato, raro exemplo, Sigismundus Imperator, rogante Guilielmo, Comite Hollandiae, equestri ornârat dignitate. Sed genus et proavos, alienas censes laudes: ac per te esset, nec tangere hujusmodi liceret, quamvis jam ante annos quasi quinquaginta mihi cognitissima. Sed mos hactenus geratur. Illud igitur potius dicam, virtutibus suis fuisse longe nobiliorem. Quas cum propagari in liberis, ac nepotibus vellet; nihil aeque studuit, quam ut tibi sic nato, a primâ etiam pueritiâ, praeficeret optimos pietatis pariter, ac doctrinarum magistros. Gnarus videlicet, quantum caeteris antistarent vera animi bona; cujus rei ex se ipso capere poterat documentum: ut qui, postquam Parentem suum, quem honestissimo sciret semper loco, in avitâ Mechliniensium urbe habitum esse; perque fluctus illos decumanos decumis suis ab Albano Duce excitatos, cum multis summis viris in Hollandiam vidisset ejectum: eam mox his terris vittutibus suis conciverit admirationem sui, ut oculis omnium in se conjectis, comitatus Hollandici rationibus, atque insuper foederatae totius Belgicae praeficeretur aerario. Non leviter ejus fidem, ac merita declarat, quod in posteriori illa dignitate, defuncto suffectus sit filius natu maximus, Joannes Doubletius, Sanct-Annae-Landiae Dominus, vir summae virtutis, atque existimationis: mox filius alter Philippus, vir benefactis florens; qui cum tanto omnium applausu nunc munus hoc sustinet. Sed de eximiis horum laudibus dabitur fortasse alias melior dicendi locus. Ne propterea tamen in patre, vel fratribus, sistam, facit [gap: Greek word(s)] mater tua, cordatissima matrona, cui multum sapienti supra sexum suum, cum antea semper, tum praecipue post mariti excessum, nihil aeque curae fuit, quam ut simillimus evaderes Parentis sui, Georgii Ratalleri; quod nomen non sine numine, in sacri baptismatis fonte, imposuerunt Parentes, multum tam auspicato vocabulo favente Aviâ Loia, Georgii Ratalleri viduâ: quicumque quoties sermo mihi fuit, non aliter judicavi, quam conspicere me, atque audire, reliquias aurei seculi. Nempe hoc ipso nomine excitare te a puero studuerunt, ad ejus viri vestigia premenda. In quo nec prudentia illos destituit, nec felicitas. Nam ut more Homerico, a posteriori initium capiam, vivam in te magni avi imaginem nunc omnes intuentur: Ut qui in dignitate illa senatoriâ, vere sis, quod gentilitium Ratalleri cognomen sonat, consilio omnibus. Quam latus, ac laetus, mihi se offerret campus de laudibus tuis disserere volenti? sed jam dudum metuo, ne ut aliis qui te norunt, jejune dicar, atque aride de te locutus; ita uni tibi videar fuisse nimius. Quare alteri capiti insistam, quod in hac etiam, ut Graeci vocant, [gap: Greek word(s)] quam magnus Plato sapientis propriam ducebat, prudentiam non minus aperit, quam affectum. Nam is avus tuus Ratallerus fuit, ut sapientiâ et fide, nulli esset secundus. Hoc jam omnes fore augurabantur, simul ac a Galliae, et Italiae Academiis, redux Patriae se iterum stitisset. Sed magis postea in multiplici adeo dignitate, se exeruit virtus ejus incredibilis, ac prope divina. Primum cum in supremum Artesiae Concilium est adlectus. Exinde ubi a Caesare Carolo V. in magno Belgicae Consistorio, quod est Mechliniae, senator est creatus, et libellorum supplicum Magister. Postea etiam cum in ditione Provinciae Ultrajectinae, supremi senatus praeses fuit. Quando item Belgarum suorum nomine, tanta cum gloria legationem obiit, ad serenissimum Daniae Regem. Magna haec, imo ingentia esse, inficias iverit nemo. Longe tamen hisce majus existimari debet, quod difficillimis temporibus istis, animum semper aequissimum, consiliaque moderatissima, attulerit rebus turbatis. Quod sub Margaritae, Ducis Parmensis, gubernatione inter alias praecipue Valencenarum urbs; sub Matthia Archiduce, tum Groningana, tum Campensis civitas, suo et totius Belgicae bono, ubertim fuere expertae. Sed facile mei Ordinis hominibus persuasero, quantacunque haec sint, magnam tamen iis accessionem exinde fieri, tum quod in tanta dignitate, singularis esset comitas, ut Gratiae eum, quasi digitis suis, finxisse viderentur: tum quod ob variam, et elegantem eruditionem, a summis etiam viris, inter seculi sui decora reponeretur. Quo loco iis fuisse, mirabitur nemo; qui viderit pulcherrima ingenii, doctrinaeque ejus monumenta. In quibus (ut taceam de metrica, quam adservas, Psalmorum paraphrasi) non postremus debetur

locus Sophoclis, quotquot extant, tragoediis, Latino ab eo carmine tam fide bonâ redditis; quam postea malâ ex prima tragoediarum trium editione, suam in versionem multa adeo transtulit Johannes Lalemantius Heduus; vir coeteroqui pereruditus; ut ostendunt quaedam Hippocratis opuscula, donata ab eo latinâ togâ, et doctis illustrata commentariis. Neque ignoro, quid in Sophocle Latino requisierit vetus amicus noster, liberi satis oris, ac calami. Nobis vero arduum illud semper visum fuir, quod Nobilis Adolescens, Latine Graeceque doctissimus, pure adeo expresserat genuinam grandis Poetae mentem. Et scimus, vix hominis esse in omnibus omne punctum ferre: quando etiam in dimidiato illo Menandro, quem viritim terit, teretque usus publicus, vim comicam desiderârit, (at quantus vir!) Julius Caesar. Nemqe nulli Deus omnia dat magna; quale etiam est adsequi Sophoclis cothurnum: quo si sublimiorem novisset Poetarum Princeps, non hunc potissimum nominâsset; cum laudare vellet tragoedias, sive Varii sui, sive A sinii Pollionis. Praeterea mirum, non venire istis in mentem, translationem illam suo verius esse Autho ri extortam, quam sponte emissam in lucem. Itaque ipse maluisset per intervalla superaddere [gap: Greek word(s)] quod unum (quo jure id faciant in interprete, ipsi viderint) [gap: Greek word(s)] requirere se ajunt. Quasi non hanc etiam laudem adimpleverit in Elegiacis, Epigrammatis, atque aliis, quantum quidem sineret argumentum, curareque istiusmodi permitterent, Magni Regis et Reipublicae negotia, quae vellem homines umbratici (citra convicium hoc dico) magis attenderent. Utinam vero adhuc superessent commentarii ejus cedro dignissimi; quibus partim jam maturâ aetate, partim etiam senex, complexus fuit rerum se, quâ senatore, quâ senatus Praeside, judicatarum observationes exactissimas. Nunc (triste) eâ parte nihil, nisi plorare nepotibus reliquerunt obscoenae illae Harpyiae, quae in thesaurum hunc involarunt: credo ut grandia inde, atque arcana, venditantes pro suis, majori essent admirationi caeteris. Verum his ulterius insistere si parem, metuam prorsus, ne, contra quam praecipi solet a dicendi Magistris, fiat [gap: Greek word(s)]. Redeo igitur eo, unde abieram; ac quia initio omnis in eo fui, ut exponerem, cur inscripserim hunc laborem nomini tuo: deque causâ principe satis mihi videor dixisse, pauca addam de altera hac: quod si putârim aliis me testari melius posse amorem tibi debitum. Ac coeptus quidem ille erga admodum adolescentulum, cum omnes caperentur indole, praeclara quaeque promittente; multum vero idem firmatus fuit suavissimo annorum prope XII. convictu, partim in principe Batavorum urbe, partim in Academia eorumdem. Postquam vero lustratis Academiis Britannicis, Gallicis, Italicis, restitutus es tuis, cum Ulysse Homerico, mores edoctus, et urbes; tanta idem incrementa cepit, ut ad fastigium pervenisse amorem hunc putarem. Crevisse tamen video, dum pro beneficâ illâ naturâ obstringere me, meosque non cessas. Pro quo nihil occurrit, quod reponam praeter affectum tibi, tuisque devotissimum, et hujus apud posteros testandi ergo (ut mei ordinis homines solent) chartaceum munusculum; quod tamen gratissimum fore confido, vel argumenti causâ. Quid enim magis nos meditari assidue decet, quam sacramentum ilium, unde, inter alia, duo illa magna ad nos redeunt bona? Primum quod eo inserimur Ecclesiae, ac reddimur membra Christi; cujus spiritu vivimus, quotquot eum induimus. Deinde quod in hac vita, perpetuis tentationibus obnoxia, suavissimum inde solatium percipimus adversus omnes mali spiritus insultus. Quorum utrumque accuratius, in opere ipso exponimus. Faxit Deus Opt. Max. Nobilissime, et Amplissime vir, ut labor hic noster aliquid adferat fructus verae pietatis, et Antiquitatis Ecclesiasticae, studiosis. Atque ab eodem numine precor, ut conservet tibi amorem nostri, ac diutinam largiatur valetudinem, et vitam; non modo Reip. causâ; sed etiam propter suavissimos liberos; imprimis filiorum trigam, tenerâ hac aetate nihil, nisi optatissimum, in studiis, et moribus, spirantem; Philippum, Joannem, Florentium: quorum si me precibus ad Deum commendem non minus, quam tanti Parentis, nihil abs re fecero. Scio, quam illa innocens aetas grata sit Deo; cui ex ore etiam parvulorum nascitur robur, et gloria, ut divinus Psaltes ait. Illis ego pro suo erga me adfectu, vicissim opto, ut parentum insistant vestigiis, avi etiam utriusque, et majorum deinceps longâ serie.

Amstelodami, Anno aerae Dionysianae CIC IC C XLVII. III. Idus Martias. Quo die (ut unum hoc de nostro, Scholastici hominis, quasi jubilaeo, addam, quando scis, quam aegre apud te sermonem desinam) annus expletur quinquagesimus; ex quo post primum aetatis septennium balbutiei, et Grammaticae datum, alterosque annos septenos Latinis, et Graecis literis impensos, ac totidem in Philosophorum praecipue spatiis transactos; ex Senatus Academici authoritate apud Leidenses (et fortasse hoc eo est commendabilius quod honos ille, quantum memoriâ omnes tenerent, a Lycei primordiis ante me illic contigerat nemini) summam studii Philosophici lauream mihi conferebat Theologus, ac Philosophus clarissimus, quo praeceptore jure glorior, Petrus Molinaeus. Hoc jam quia de me est, existimabis fortasse, melius potuisse praeteriri. Nec repugno, sed facilem mihi scio apud re veniam fore; quia quâ prudentiâ es, nosti mores senum; quibus adolescentia, primorumque studiorum dulcis esse solet, ac jucunda recordatio.

XIII. Illustribus, ac Generosissimis D. D. Achatio, et Christophoro, Achatii filiis Burgraviis et Baronibus a Dhona. Illustres et generosissimi Domini,

SI res universas non judicio insanientis vulgi, sed suo ponderemus momento, ut sapientes decer; primas pietati dabimus, prudentiae alteras, tertias eruditioni: cui et ipsi locus in hac triga debetur, quia ad priores duas munit viam, ac fomenta iisdem, et alimentum praebet. Ac quanto hoc disciplinae singulae felicius praestant; tanto propius absunt a laudibus pietatis, et prudentiae; quibus principem locum nemo unquam denegavit. Unde illud effici puto, in doctrinarum Orbe, nihil esse commendabilius Virorum Praestantium Vitis. Ab hoc enim fonte haurimus, quorum Exemplo, earumdem virtutem aemuli fiamus, atque imitatores. Propterea nullus satis eorum laudarit industriam, qui praeclare gesta postetis prodiderunt. Atque in eo quidem non temere aliquem mihi adversaturum existimem. Sed alterum est, in quo judicium multorum minime congruat cum judicio nostro. Vident plerique, si memoriae omnium temporum consulantur, nihil esse difficilius, quam ut ita literarum monumentis consecremus res superstitum; ut non aliquid benevolentiae, vel odio, spei, vel metui demus. Hujus igitur periculi fugâ declinantes in contrarium, de iis scribendum contendunt, quos avorum potius, aut Proavorum, quam nostra, vel Parentum aetas conspexerit. Quales non satis expendere videntur, quam sit operosum in rebus toto seculo remotis vera falsis internoscere. Ac ne illud quidem cogitant, quam multorum suspecta sit fides, quia miris aliquem laudibus extollant, post unius alteriusque aetatis silentium, extinctis jam omnibus, quorum testimonium adversus illos pondus habuisset. Ut ab hoc etiam periculo immunes simus, expedit, ut mediam insistamus viam, atque eorum potius gesta, publici juris faciamus, qui non amplius rebus intersint humanis, ac aetate tamen, tum Parentum floruerint, tum nostrâ. Id nunc fecimus in Illustri, ac generosissimo Patruo vestro, Fabiano Burggravio a Dhona, Domino in Karwinden. Cujus eximiae laudes, adhuc in omnium memoria versantur: cum septennium solum effluxerit ab ejus excessu. Virum hunc cum dico, non tam hominis nomen, quam Virtutum plurimarum, mihi videor dicere. Genere enim erat Nobilissimus; sed genus Nobilior animus exornabat: Quem ille a puero imbuerat doctrinâ, non tantum seriâ illâ, quae prudentiam adfert; sed etiam amoeniori, quae ex Musarum, et Charitum commercio nascitur. Atque idem cum Doctrina, Eloquentiam feliciter sociârat, plane ad veterum mentem, qui cum statuerent, Palladem, et Mercurium coalescere oportere, Hermathenam nobis effinxerunt. Nec satis fore putavit, si omnia sciret, imo nec si graviter et copiose, de omnibus diceret; nisi idem optima faceret: Ut cum multum acceptum ferret eruditioni, et facundiae; plus tamen cultui divino, et probitati deberet. Quibus etiam inservire voluit, quicquid studii posuerat in cognitione Naturae: quod multum sane erat. Dicere autem solet, agnoscere se ex Operibus Dei, omnipotentiam ejus; ex horum ordine sapientiam; ex usu eorumdem, bonitatem et misericordiam ejus. Ita ille omnia referebat ad pietatem; quae undique relucebat e dictis, factis.

Cujus rei testes dare possumus, tot genere, dignitateque, tot eruditione Clarissimos viros, qui sermones ejus avidis hausere animis. Imo praeclarae hujus mentis imaginem quandam adhuc videre est, in Epistolis ejus ad summos viros exaratis: Imprimis iis, quas ad vos, Illustres D. D. Barones, et generosissimos fratres vestros, utpote sanguine proximos, imo affectu liberos, frequentes admodum dabat, interdum Germanice, saepius Latine, Gallice, Italice, idque etiam cum septuagenario jam major foret. Hae superstites literae, ut Sermones nunc mittam, abunde documento fuerint, eum non, multorum instar, haerere solitum in causis, uti vocant, secundis: at nec contemnere eas; sed eousque adscendere, donec requiescat, in potenti Dei dexterâ, ac promissis ejus. Unde etiam, cum retulisset, scitum illud Imperatoris Caroli V. ad filium Philippum, Brabantiam esse consilium suum, Hannoniam nobilitatem suam, Hollandiam robur suum: altius hoc Batavico robore assurgens, At inquit, fortitudo nostra Deus est. Per fidem enim sancti vicerunt regna: ut divinus ad Hebraeos scriptor ait. Atque eo ille animo, in omni vita erat. Ubique etiam se exserit patientia ejus in adversis. Amat enim affligi a Domino, seque solatur illo Apostoli; ad bonum simul adjutare omnia diligentibus Deum. Nec eum de statu mentis dejicit, piorum infelicitas in hac vitâ: sed cogitat assidue, judicium Domini incipere a domo sua; Eum castigare quos amat, partim ut peccata corrigat, partim etiam ut eos patientia imbuat, et filio suo reddat conformes. Negat quoque in hac vita imaginandum nobis aureum seculum; cum Davidi in summa etiam felicitate obversentur Valles mortis. Si diutius cessent auxilia divina, ita colligit secum, vel peccatis nostris quasi compedes injici divinae bonitati; vel propteroa opem differri paulisper, ut postea tanto majori cum gloria liberemur. Ubi res in extrema quasi tegula consistunt, pejus quam inter sacrum, et saxum, ut dici solet; non hastas propterea abjicit; sed sic se, sic alios affatur (quid enim prohibet, quo minus hic etiam aureola ejus verba adscribam?) Rationes Tecum, mi homulle, ineas, quoties Deus te languentem recrearit, errantem reduxerit, periclitantem defenderit, quoties benignus hic hospes instruxerit tibi mensam, unxerit caput oleo, implerit calicem vino. Nemo hoc Pastore et hospite benignior, nemo liberalior. Dominus Te pascit; non egebis. Eris Ovis Dei benedicta; Conviva Dei acceptus. Vives in morte; lucebis in tenebris. Egressus ex hoc mundo, ingredieris in domum coelestem, et cum Fesu gaudebis aeternum. Hujusmodi animum omnia illius spirant. Nimirum quaelibet metiebatur consolatione illâ propriâ filiorum Dei. Unde nec poterat adduci, ut miseris accenseret, vel Jobum ulceribus scatentem, vel Lazarum de pecigine squallidum, vel Paulum in carcerem conjectum. Contendebat autem tales, in calamitatibus suis virescere palmae instar nivibus pressae. Quod si civiles etiam virtutes, attingi placet; in his quoque, ex Socratis consilio, operam semper dabat, ut is foret, quem haberi se vellet; quo uno non alia est melior, et expeditior ad solidam gloriam via. Ac talis ille, omnium bonorum judicio censebatur. Imo quanto nosceretur penitius, tanto majora in eo virtutum praesidia conspiciebantur. Quemadmodum enim in coelo stellae sunt, quas non videas, nisi adhibeas inventum nuper Telescopum: Ita et in eo fuere laudabilia multa, quae nescirent, nisi qui curiosius observarent. Inque tot virtutibus imprimis relucebat modestia singularis; quâ fiebat ut cum summis ipse animi dotibus polleret; maxime tamen eas in aliis veneraretur. Tantus tamen vir effugere non poterat, quo minus eum ventis suis circumflarent malevoli. Quorum omni tempore tanta esse copia solet, ut eorum numerum, nec inire possit Archytas Tarentinus,

perhibet Vates Venusinus. Sed utcunque sae virent invidiae turbines, non ideo tam heroici animi vir animum despondebat. Sciebat, nullum esse Euripum adeo instabilem, neque AEgaei maris fluctus tam turbidos esse, sub Arcturi occasu, quam plebis esse voluntates solent. Videbat, uti non semper sunt Alcedonia, nec terrarum uspiam, veris amoenitas semper obtinet: Ita et vices esse rerum humanarum, ac maxima quaeque esse obnoxia calumniae procellis. Videbat, si fortiter clavum occupet, suffecturam undis navem: sin propterea a gubernaculis recedat, periculum naufragii fore. Quare hominibus

improbis medium ostendebat unguem: Imo lucri hoc ex iis faciebat, quod tanto navigaret circumspectius, quasi inter Scyllam et Charybdim. Ita ille invidiam vincebat, virtute alumnum suum facile vindicante. Et profecto qui vivere velit, ubi non sit irrequietum, et nequissimum obtrectatorum genus, non ei in Orbe hoc quaerendae sint terrae, sed magnis itineribus eundum sit ad Lunam ubi terram novam jam olim somniabat Xenophanes; qui et suos sectatores invenit. Neque cum laudes hasce in unum congero, morem sequor multorum, qui veluti Zeuxis, Venerem picturus Crotoniatis, pulchritudinem multarum Virginum, in unam transtulerat imaginem: Ita ornaturi aliquem laudibus, quae in singulis commendatione digna invenerant, haec uni tribuunt universa. Nihil enim hoc adulantium artificio opus in Fabiano fuit. In quo si quis dissideat a nobis, diffundat animum per singula, ac in eo consideret nobiscum, tum summam generis vetustatem, tum liberalis educationis elegantiam, tum peritiam in Nobilissimis Disciplinis, atque Artibus, tum foecunditatem Ingenii incredibilem, tum masculam, et vividam virtutem, qua cum priscae etiam aetatis viris contenderet, tum nova decora magnitudine gestorum in penates, ac familiam illata: et tot alia quibus non insistam, ne videar actum agere, repetendo ea, quae toto sparsa sunt Panegyrico, quem nunc edimus: eoque cum Comico dicar, in Prologis scribundis operam abuti. Sed quid sunt res mortalium sine literarum monumentis? Nam absque historia foret, tantae virtutes, ac cuncta ejus benefacta, futura olim essent, quasi nunquam fuissent. Sola enim historia, sive hanc Orator, seu Poeta, seu alius expresserit, omnes nobis aetates, ac secula conservat. Per unam hanc supersunt hactenus, quotquot fuisse quondam cognoscimus. Non jam Ninus, vel Cyrus, non Hamilcar, vel Hannibal forent, nisi historia eos servasset. Nusquam essent Miltiades, et Themistocles; nusquam Agesilaus vel Epaminondas; nusquam Alexander, aut Pyrrhus; nisi historia eos consecrasset. Non viverent in hominum memoria, duo belli fulmina Scipiones; non Pompeius, ac Caesar; nisi perpetui hoc nominis decus, ab historiâ essent consecuti. Periissent etiam Carolus Magnus, et Fredericus Barbarossa, allique Immortalitate dignissimi viri, nisi, sicut olim Jupiter, si Romanis fides, fugiences novae urbis cives; Ita historia nobis fugitivi temporis memoriam stitisset. Ut solus sane Historicus dici mereatur, stator Temporis, Perennitatis sacerdos. Neque ignoro, plurimos eamdem laudis perpetuitatem sperare e statuis, columnis, sepulchris, aliisque id genus monumentis. Sed eventus comprobavit, omnia ejusmodi, esse invidiae ac fortunae casibus obnoxia, ac saepe brevi admodum temporis spatio, dissipari, aut consumi. Quid mirum autem, si quae manuum sunt opera, naturam sequantur corporis, quod mortale nobis datum est? Historia vero est animi opus, qui morte caret; cujus instar et ipsa Historia, nec Libitinam, nec Orcum extimescit. Haec igitur una generosissimo Patruo vestro praestiterit, ut quemadmodum corpus ejus Morungiae e Saxo habet monumentum; Ita etiam animus, ac tot benefacta ejus, ubique terrarum monumentum obtineant literarium: ac qui perpetua apud Deum gloria fruitur in coelis, idem perpetua hominum fama fruatur in terris. Sed haec quae velut largo e penu, in historiae laudem depromsimus, non alteri convenire putandum, quam illi, quae vere historiae nomen possidet; hoc est quae principem ejus legem servat, ne quid falsi dicere audeat, ne quid veri non audeat. Quorum neutrum in signandis Inclyti Patrui vestri gestis, neglexi sciens. Nihil enim, vel eorum dissimulo, quae objectarent Malevoli. Cumque laudantium vulgus, benevolentiae studio, utrum ficta, an facta referat, saepe nihil pensi habeat: sedulo hic operam dedi, ne ulterius verborum flumine ab ripa solverem, aut liberius, ac rapidius deferrer, qiam veritas pateretur. Interim Editorem me Panegyrici hujus profiteri malui, quam Authorem. Nam praeivit, ut potuit, alter, qui historiae pene totius seriem, atque maxima ex parte argumentum hujus commentarii complexus erat. Hujus ego vestigiis cum plurimum insistam; cuncta uni nomini meo, sine nominis ac candoris defectu, tribuere non potui: Ne quidem si tueri me utcumque parem illo Ausonii ad Symmachum suum, Quodam pacto societatem laudis affectare, qui aliena benedicta primus enunciat. Sed ut alterius opera operam mihi parte ex una

levavit; ita parte ex altera, multo amplius laboris reliquit. Nam et spissi se offerebant errores non pauci: plurima erant omissa, quae magnopere ad rem pertinerent: multa non Davum requirebant, sed Oedipum: Limam exigebant universa, iis exceptis, quae non tam limam poscetenr, quam spongiam. Alia igitur resecui; alia supplevi; disjecta ordinavi; denique Monetam (nequid gravius dicam) parum Latialem incude magis Romanâ refinxi: Eo justius, quia cum multa adeo a nobis forent, nisi caetera simili dictione exponerentur, Oratio futura erat hybrida, suique ipsius dissimillima, non sine Lectoris fastidio. Quae non a me dicuntur, alium sugillandi causâ, qui, ut dixi, quod potuit, fecit: sed quia ignosci mihi volo in nonnullis, quae pressius et melius a me dici potuissent. Longe enim molestius, per alia itur vestigia, quam cum libero gressu proceditur. Quod si cui ista non satisfacient, cogitet haec in antecessum dari, ac fortasse quod desidero ipse, aliquando soluturum in probo et aspero; vel si mihi otium defuerit, non defore tamen alios, atque eos aetate, doctrinaque florentes, otio etiam abundantes; qui ex hisce nostris, monumentum aliquod condant, dignum, quod tanquam Phidiae Pallas in arce reponatur. Nobis nunc satis visum fuit, si PANEGYRICUM vel (ut amicis, ad alliciendos magis historiae amatores, inscribi placuit) COMMENTARIUM hunc ederemus, qui praecipua quaeque suppeditaret. Nam omnia dicere qui ausim? cum certus sim, in Argumento adeo foecundo superesse non pauca, quae partim ejus, cui bona ex parte debeo ligna, lapides, caementum; partim etiam nostram effugerint industriam. Sed, nisi opinio me fallit, fere ista minoris erunt momenti prae iis, quae diximus. Qui autem strictim aliquando, exponerem meliorem, gravioraque (praesertim in iis, ubi aliena non premo vestigia) leviora his anxie nimis sectari non debui. Si qua tamen minora etiam nunc intercurrent: cogitare oportet quod Damis respondit, cum reprehenderetur, quia de Apollonio Tyaneo minutias quasdam retulisset. Ajebat, de mensis Deorum Analecta etiam colligi oportere, ne Ambrosiae ejus pereat quiequam. Atque idem Xenophontis judicium fuit, qui dicebat, Virorum virtute praestantium, non seria modo, sed etiam joca, literis mandari oportere. Et sane, si Lucerna Epicteti tanti fiebat, ut esset, qui mille eam drachmis emeret: si fuit, qui Protei Stoici baculum emeret talento; quanto magis dicta, factaque omnia Virorum Excellentium in pretio habere convenit. Propterea recte etiam, atque ordine, facturum putem, qui temporis aliquid tribuere volet, colligendis Illustris Patrui vestri dictis. Multa enim praeclare ex ore ejus proficiscebantur quotidie. Quod si quis ex ampla segete, spicas exigit pauxillas, hujus generis erant. Non minoris impietatis est Deum fingere, quam negare. Cor hominis poenitens, frangit cor DEI irascens. Cum viri principes timere Deum nolunt, timere homines coguntur. Regnantibus Tyrannis, multiplicantur Adulatores. Optime ulciscitur calumniantes, qui innocentiam Deo commendat. Ubi magna regnant vitia, ibi propinqua est poena. Divinam nescit naturam, qui eam diu parcere putat scelestis. Non punitur cum malis qui se sociat bonis. Et fuere id genus plurima, aliqua fortasse etiam luculenta his magis, ac edecumata; eoque commendatiora, quod non quaereret ea Heros, sed pro rebus sponte se offerrent. Quod si non levis ejus dictis honos debeatur; quanto minus permittendum foret, ut interirent precationes, ac suspiria, quae Illustris Vir, manu ipse sua consignaverat. Spirant enim magnum Dei amorem, ac pectus vere devotum numini coelesti: Imo vix arbitror, ex iis, quibus Religio mediocriter cordi est, ullum esse ingenium adeo segne, ac frigidum, quin iis legendis possit, non calefieri modo, sed etiam inflammari. Atqui si ulla, haec sane tempora, in fatali Orbis Christiani motu, tantoque et animorum aestu, et armorum postulant, vel flagitant verius, ut dum quotidie Dei, atque hominum amor frigescit, inque pejus abeunt seculi mores, expediant omnes omnia, quae pietati, ac virtuti debent. Quamobrem, etsi Illustris Patruus vester, precationes eas suspiriaque, sive affatus, proprium duntaxat in usum, atque id Teutonica linguâ conxepisset, publici tamen boni interesse existimavi, si ea in aliorum quoque usum Latine exhiberem. Idque liberius paulo versa, interdum fere ad Paraphraseos modum. Nam ut linguae caeterae, ita Teutonica suum habet genium: eoque si anxie nimis de verbis laborassem singulis, non de

perspicuitate modo, sed de vi etiam, atque efficacia, plurimum decessisset. Verborum lenociniis hîc studendum minime putavi. Bene enim precationes istae olent, quae pectoris magis sanctimoniam, quam Rhetorum pyxides redolent pigmentarias. Simul quoque videbam; a praestantia, tum argumenti, tum etiam authoris, pretium illud ac pondus accedere Orationi quod ab Interprete non haberet. Itaque mihi certum potius, quam arbitrarium est, gratissimum fore utrumque hunc Laborem meum Illustri nomini vestro. Quod ut aliunde nescirem, tamen non aliud credere permitteret ferventissimus ille amor vester, erga Patruum optime meritum; atque ut de hoc etiam taceam, facile illud mihi persuaderet singularis vestra probitas, ingenium excellens, acre judicium, prudentia eximia, humanitas incomparabilis, ac tot aliae in vulgus etiam notissimae, ac vetusto adeo, et Illustri genere vestro longae dignissimae virtutes: de quibus silere apud vos malo, partim quia ipse ad earum splendorem connivere cogor, quemadmodum adulterini Aquilae pulli ad radios solis; partim etiam, quia jucundius vobis est laudabilia facere, quam laudari; in os vero laudari molestum est. Caeterum quando utilitas utriusque hujus Argumenti animum meum subit, minime despero, non vobis modo, ac generosissimis fratribus, et Universae Dhonaeorum familiae; sed etiam aliis, saltem optimo cuique, probari posse operam nostram. Nam cum, ut initio dixi, nihil majus, atque augustius, habeamus, pietate, atque prudentia; est hic, quod ad utramque conducat. Sive enim Panegyricum spectemus; tum ad civilem, tum ad militarem vitam conferet notitia eorum, quae variis in terris, ab Illustri Patruo vestro prudenter, et fortiter gesta sunt. Sive oculos conjiciamus in precationes, ac suspiria: quid ad alendam pietatem magis prodest, quam si alieno in precibus ardore ipsi etiam accendamur ad in vocandum Deum? Quod nemo, puto, inficias iverit, qui sanctum hoc studium, suo nôrit pretio aestimare. Nam etsi Deus non longe a nobis abest, ut in quo simus, vivamus, et moveamur, tamen ob pravam indolem, longe ab eo absumus; eoque opus est precationis scalis, quibus ascendamus in coelum, et supplices imploremus gratiam Dei, sine qua tantumdem possumus, quam qui nunquam fuerunt. Hujusmodi igitur adminicula qui respuunt; sane ut parvi aestimant pietatem, aut de viribus propriis multa: praesumunt, ignari ejus, quod Illustri Patruo vestro in ore esse solet, rite precari esse artem artium, et scientiam scientiarum: cui affine est, quod idem crebro dictitat, fiduciam defensionis divinae reddere nos de exitu securos; at non segnes ad precandum.

Cur autem, Generosissimi D. D. Barones, vestro potissimum Nomini Opuscula haec offeram; neque ignorare vos potestis, neque aliis fore arbitror obscurum. Neminem enim caligare hîc sinit eximius nominis vestri splendor; qui partim ex inclytis natalibus vestris relucet, partim ex summis laudibus, quas ingenium vobis peperit, atque industria. Cujusmodi mixtura occurrit in perpaucis. Quemadmodum enim rara res est, lux absque umbra, ignis absque fumo: Ita perpaucos etiam in venire est, qui non sui generis claritati, vel morum vitiis, vel inscitia, tenebras offundant. At vos pariter haec tria illustrant, Nobilitas vetusta, Virtus memorabilis, et insignis Eruditio: ut de dignitatibus, velut adscititiis Ornamentis, nihil nunc dicam. Duobus igitur libellis, quorum alter ab optimo, prudentissimo, fortissimo Heroe, Fabiano a Dhona, alter autem de eo scriptus foret, totidem Patronos dare volui, eosque non indecores, sed tergemina, qua dixi antea, luce illustres. Praeterea putavi, recedendum mihi esse, ab more vulgi sua dicantis iis, qui, ea, quae scribantur, non intelligant: et si intelligant, nihilo magis illa, ad se pertinere arbitrentur, quam alium quemvis: ut non tam patrocinium operi exposci, quam illud quaeri, quod dicere nolo, res ipsa non loquatur, sed clamet. Volui igitur haec iis offerre, quos constaret melius ista novisse, quam scriptorem ipsum; quos etiam, una cum generosissimis fratribus, magis haec tangerent, quam quicquid est hominum ubique: quos denique parrocinium scirem defugere, nec velle, nec posse. Quae omnia me video consecutum; quis is, quem descripsimus, et cujus precationes damus, naturâ Patruus vobis fuit, affectu Pater: ac vos ut bonorum et opulentiae, ita gloriae estis haeredes; atque omnibus quidem, sed potissimum vobis exemplo fuit: nec minus exemplo erit, praeclaris, atque ad maxima natis liberis vestris, atque adeo nepotibus

quoque et omnibus, qui seculis futuris, longo ab iis ordine (ita voveo) felicissime nascentur.

Illustres et Generosissimi DD. Burggravii et Barones a Dhona, stirpe quidem maximi, sed animo majores, vivite et valete: ac vel in ima cera inter candidos inclyti nominis vestri cultores, referte etiam nomen meum.

Lugduni Batavorum Anno CIC IC C XXVIII. Pridie nonas Junias: quo ipso die, ante septennium excessit inclytus Heros, Patruus vester, cui nunc parento; et ante annos amplius octingentos defuncta est Luitgarda, conjux Caroli vere magni, imperatoris eo magis a praeclara stirpe vestra celebrandi, quia ab illo, et filio Ludovico Pio, ad pristina generis decora, Dhonani nominis, ac Burggraviatus dignitas, jam ante tot secula accessit.

AEternitati Illuastris ac generosissimae familiae Dhonanae, devotissimus, G. J. Vossius.

XIV. Hugoni Grotio, Gerardus Vossius S. P. D.

ITA me amari a te cupio, vir Amplissime, quam vere illud nunc ad te scribo, nihil mihi videri scripto tuo, non dico elegantius tersiusque (quomodo tua laudare sit vituperare) sed doctius, nervosius, temporibus nostris accommodatius. Planeque persuasum habeo, juxta mecum sentire, quotquot animum habent affectibus minime mancipatum. Sed heu! quotus quisque est, quem non epidemicus provinciae nostrae morbus, tanquam pestilenti aliquo sidere afflarit? praesertim ex eo ordine, qui sub Prophetici Spiritus praetextu soli sibi omne controversiarum judicium deposcit. Equidem non sine gravi dolore coactus sum, audire maligna adeo judicia hosce homines ferentes. Non te in atramento, sed felle calamum tinxisse ajunt. Tancopere a te contemni Sibrandum, ut non Doctoris usquam elogio ornes, nisi cum umbraticum Doctorem appellas: Nec Theologi eum nomine digneris, nisi cum negas cum eo, et similibus Theologis sapientiam morituram. At Sibrandum virum esse optime de Ecclesia et meritum, et merentem; atque ut forte alicubi exorbitavit, non tamen malitia peccasse, sed purae Religionis Zelo; tum autem minime dubitandum, quin totum hoc egerit magnatum (aliquorum saltem) seu instinctu, seu permissu. Nec enim bene adeo Frisios Hollandis unquam voluisse; et nunc recentes accessisse rixarum causas ab exactionibus, aut vectigalibus, nescio quibus, planeque metuendum, ne scriptio haec animos eorum magis exacerbet. Negant quoque magis te potuisse causam agere Remonstrantium, uno hoc excepto, quod non aperte Zelotarum opinionem erroneam dicas. Sed longe omnium indignissimum se putare, quod Ecclesiastas dicas expostulare, quod non intersint conventibus publicis; [gap: Greek word(s)] eos multis in locis obliquas per artes in se trahere, et ubi invaluerunt vindicare etiam sibi audere: [gap: Greek word(s)] saepe ad negotia civilia extendere; Flandriam turbulentis suis concionibus perdidisse: tempore Licestrii hoc egisse, ut Ordines redderent contemptissimos: Ordines necesse habuisse, eos publicitus monere, ut perdenda Hollandia absisterent: periculosissimo tempore ordinum detrectasse imperium, ivisseque oblatum externis. Neque quicquam te horum aliquo [gap: Greek word(s)] edulcare, tantum dicere, bonos te minime horum criminum insimulare, ac mox [gap: Greek word(s)] hujuscemodi suocinere, talia in Ecclesiastico ordine esse ingenia, ut plus iis, quam necesse sit, haud tuto committas. Subjicere te quidem mox, dolori tibi esse, quod causa haec aliter se tractari passa non sit. Verum haec occinenda iis, qui necdum aere lavantur; viris enim quotquot non omnino naris sunt obesae, luce ipsa clarius esse, longe aliter causam a te tractari potuisse. Multa enim a te mitti potuisse, et si asperiori esse necesse erat, nil tamen opus fuisse te omnia [gap: Greek word(s)] agere; scriptum tuum esse, [gap: Greek word(s)]. Si Religionis hostis esses infensissimus, non tamen potuisse te tuto in Batavia indignius excipere eum Ordinem, quem velle te dicis, ut a populo quam sanctissimus habeatur. Non aliud se persuadere sibi posse, quin cum apud Frisios esses, ante biennium aut praeterpropter, quotios item apud urbis nostrae Magistratum, et

quosdam Zelotas Ecclesiastas, de Religionis es negotio locutus, quasi mansuetissimi esses pectoris neutrarumque partium, totum hoc animo feceris simulato; aut saltem mirandum esse, quod tantum tam cito sis mutatus ab illo, qui fuisti prior. Nominis tui authoritate, Jesuitas publice privatimque, sese tuituros, ad exprobrandum ordini huic animum malitiosum, rebellem, et quibus non vitiis infectum. Primum te esse, saltem eruditorum qui hujusmodi posteritati dicas scriptis tuis, quae aeternatura nec ipsi diffitentur. Nec suffecisse, ut haec lingua Latina legerentur ab eruditis; debuisse Ecclesiastas fabulam fieri cerdonibus ac tonsoribus, dum ea vulgarem in linguam transferri curas; si quid a paucis aliquando fuerit peccatum, non posse caeteros praestare hanc culpam. Deinde non minus peccatum esse tum temporis a Rerump. Rectoribus, utut strenue hic Ecclesiastae mussare cogantur. Denique cum anni tot ex eo tempore sint elapsi, maligne admodum vulnus hoc toties refricari. Ex his facile intelligere potes, quantopere exacerbatus sit, erga te quorumdam animus. Sane nec desunt, qui bello sibi schemate videntur librum tuum nuncupare, impiam pietatem. Interea melle dulcior iis circa cor gliscit iracundia, quando animo tempus illud concipiunt, quo, ut inquiunt, Sibrando, et forte aliis, (etiam Pontificiis, ni eos spes fallit) poenas dabis. Quanti autem Sibrandum suum faciant, quo item te loco in Theologica palaestra habeant, hinc aestimare potes; quod quemdam audierim, aptantem tibi illud Poetae;

Nempe difficillime sibi persuaderi patiuntur, tantam Theologiae notitiam cadere in quemquam, qui Minister non sit, ut de controversiis nostri saeculi judicium ferre, ausit adversus Theologos suos; quod a te factum credunt. Tum autem, quia in Patrum lectione plane sunt peregrini, ne hac in parte te videantur indoctiores, etiam tibi loca quae citas, aliunde suggesta apud indoctos calumniantur, nempe ab Utenbogartio, ut suspicantur. Haec ego uti cum dolore aliquo, ita nec absque risu scribo. Et te quoque risum vix tenere plane habeo persuasum. Sane ex sermonibus tam insulsis facile judicare est, quam haud judicii sint ullius, vel eruditionis, utut unus alterque multijuga sibi placeat lectione. Tales profecto hostes minus tibi metuendi, quam Sibrando Vorstius; quem tantopere contemnit. Si tamen etiam scripto maledicere tibi non dubitabunt, (quo de vix levem susurrum hactenus audivi) tuum erit animum firmare iis, quae ipse scripsisti. Regium enim esse iis cum bene feceris audire male: neque quemquam debere ad rem tam utilem, atque tam odiosam accedere, nisi qui ad ferendas calumnias bene se munierit, ut honesti consilii conscientia possit dicere;

Pag. 36. vers. ult. in Augustini verbis, Caelestiani aut Pelagiani. Etiam apud Interpretem tuum est, Caelestinianen. Ac video etiam ab aliis interdum ita nuncupari. Sed plane duabus literis inductis, scribendum Caelestiani. Quippe, uti scis, nomen id a Caelestio Pelagii Discipulo, non a Caelestino qui Caelestianis adversatus. Id cum fugeret Vallam, scripsit Caelestinum Papam Romanum favisse Pelagianis. Nempe Caelestium et Caelestinum confudit: quo nomine merito vapulat ab Annalium Scriptore.

Pag. 50. In verbis Ammiani Marcellini, vel universa ejus verba adduci debent, vel vox gravius plane tollenda. Sic enim ille extremo Libro XXI. Eratque super his adimere facilis quae donabat, Christianam Religionem absolutam et simplicem anili superstitione confundens, in qua scrutanda perplexius, quam componenda gravius, excitavit dissidia plurima, etc. Sententiam esse vides; non tam graviter componebat dissidia, quam perplexe Religionem ruspabatur. Omnino igitur [gap: Greek word(s)] gravius pertinet ad componebat non ad excitavit.

Aliud quod moneam non habeo, ac fateot ne haec quidem scriptione ullo modo digna esse. Sed cum opus non possem, operam saltem meam tibi probare volui. Supersunt tamen paucula, de quibus si praesens essem, judicium tuum ex quirerem, uti cum pag. 52 ais, Augustanam Confessionem esse mutatam. Nescio enim an id magnopere ad rem faciat, cum privato quidem consilio Melanchthonis mutata sit, at publica, ni fallor, authoritate nunquam. Hoc saltem scio,

Melanchthonem a Luthero hoc nomine objurgatum, quod fecisset id omnibus inconsultis. Scio et Germaniae Principes, qui Confessionem sequuntur Augustanam, non aliam agnoscere quam eam, quae Carolo quinto exhibita anno CIC ICXXX. scio denique Lutheranos hoc pacto se purgare, cum a Pontificiis accusantur immutatae toties confessionis. Quod pag. 36. ais, Chrysostomum ubi necesse est, gratia necessitatem non obscure inculcare. Memini me dum hic esses, tribus verbis de Chrysostomi sententia colloqui. Velim autem, si integrum, adeas [gap: Greek word(s)] Hom. XII. ad Hebr. Nihil clarius quam tolli ab eo gratiam praevenientem. Et quid mirum? Cum idem in prioribus criptis fecerit Augustinus, quem errorem retractat, Lib. I. Retract. cap. 23. Quare cogitandum satisne solidum sit argumentum quod urges pag. 34. ubi ais, aut Remonstrantes Pelagianos vel Semi-pelagianos minime esse, aut et Chrysostomum. talem habendum, ne simus [gap: Greek word(s)] Nam dispar fortasse ratio temporis ejus, quod ante Pelagium fuit, quo, ut Augustinus alicubi scribit, securius omnino de gratia loquebantur. Interim Remonstrantes minime ejus erroris reos esse agnosco: tantum ambigo, annon jure Semi-pelagianus sit dicendus, qui gratiam neget praevenientem; quamquam Chrysostomus, Augustinus, multique alii ante Pelagium, eam minime agnoverint. Quod si est, non parum de vi argumenti tui decesserit: utut res in se vera sit. Possitque argumentum hoc si sapit, urgero adversus te Sibrandus.

Pag. 118. Ratio sequitur, quia alli aliorum calamitates ferre debemus. Videndum annon aliovorsum torqueas Sibrandi verba. Nec enim id, puto, voluit Sibrandus, velle se Anglorum ferre infirmitatem; verum potius ut Archiepiscopus nostrarum, siquae sunt, Ecclesiarum ferat infirmicates.

Pag. 42. Inquis, in crepusculo elucescentis veritatis. Similiter loqui scio Jul. Scaligerum in Historiam Theophrasti. Sed discere aveo, an et crepusculum liquido pro diluculo ponatur. Aliud judicare videtur Plin. Lib. XVIII. cap. 25. ac imprimis Censorinos de die natali, cap. ult.

Verum somnolentum me (nam media jam nox est) ad meras nugas delabi sencio. Quare ne molestus tibi ultra sim, manum de tabula tollo. Ignosces, quod nihil attulerim, quale expetiisti. Nec enim id mearum virium est. Et toties integro hoc triduo de die partim a discipulis, partim ab aliis sum interpellatus, ut ipsas historias, quod optassem, diligentius examinare non licuerit; ac ne has quidem literas, nisi sera nocte, potuerim exarare. Sub vesperam responsum tuum accepi, de quo nihil addo, quia demum crastino mane de eo sum cum Corputio acturus. Vale, vir Amplissime, Belgicae Phoenix, cui (cum caetera large sis consecutus) unum hoc tantummodo a Domino exopto, ut valetudinem largiatur in hisce laboribus firmam, animum ad versus injurias fortem.

Dordrechti CIC IC C. XIII. Post. Calend. Novembris. Velim, vir Amplissime, apud neminem de literis, aut judicio meo facias mentionem. Minus enim, si suspectus esse coeperim, prodero bonae causae. Quanquam profecto te hoc monere, nihil necesse fuisse intelligo, qui per te isthaec longe melius vides Iterum vale.

XV. Gerardus Vossius, Hugoni Grotio. S. P.

ACcepi LUCANUM tuum, Amplissime Groti, vese inquam tuum, quem feliciter adeo restitueris integritati. Quo nomine maximas tibi gratias debet orbis eruditus: Hispania tamen imprimis, cujus nobilem adeo civem foedis tabescentem vulneribus sanasti: sed puto ut superba est natio, nec Batavorum laudibus sacis aequa, aut nulla hoc beneficium agnoscet, aut invita. Nobis sacis est, quod Lucanus ipse quautum Batavo debeat, neminem sivit ignorare. Quod si eum ob ingenuam adeo confessionem patria sua minoris facere volet, a Batavis poterit donari civitate, civis futurus nobis acceptissimus. Me quidem, (quem Bacavia jam diu meritis suum fecit) mire semper delectavit, maxime sententiarum acumine. Deinceps vero tanto etiam futurus gratior, quanto posthac minus erit, quod in eo legendo remoretur ingenii nostri tenuitatem. Quantum vis vero merito suo placuerit vates tuus, tamen dissimulare non debeo, maximam eidem gratiam conciliasse donantis affectum: de quo tantopere gratulor

mihi, ut cum ponam in parte non exigua felicitatis meae. Ut vero etiam quomodocumque gratum reapse animum tester, quod unum possum, mitto ad te [gap: Greek word(s)] Oratorias nostras: Impar quidem donum sapientum judicio atque etiam meo, sed minime futurum impar, si putare libeat rationes, eum foecunda gente Meneni. At extra omne periculum fuero, si titulum legisse contentus, mox librum in angulum aliquem abdas. Quamquam profecto gravissimae occupationes tuae facile metum hunc omnem mihi eximere possint. Et tamen quasi etiam tibi otii quicquam supersit a rebus tuis, qua publicis, qua privatis, mittere ad te, judiciique tui facere non dubitavi minutam quandam commentatiunculam nostram, quam ante menses paucos, occasione certâ, subito calore, ac soloci stylo effudi. Ea describenda prope triduo a redditis mihi literis tuis Amanuensis occupatus fuit: quae ratio fuit, cur non statim rescripserim, ne forte id incuriâ factum putes. Non est autem quod chartas hasce remittas; quia servari poterunt in adventum meum. Quamquam enim propter affinium [gap: Greek word(s)] adventum, et amicorum aliquot expectationem, his fortasse duabus, aut tribus hebdomadibus extra urbem pedem ponere non licebit, omnino tamen ad vos excurrere animus simulac potero; ut vero possim. plane adnitar. Quid enim exoptatius mihi contingat, quam ut cum eo colloqui liceat, quem unum prae omnibus mortalibus aestimo, cujus singularis prudentia; atque apud illos authoritas, qui plurimam in Rep. possunt, eam in me spem excitarunt; ut brevi et pacatiorem Remp. et Ecclesiam, nec horum licentia, nec illorum tyrannide aeque periclitantem, nos habituros purem? Adjeci quoque exemplar earum literarum, in quas ex Anglia ad Ecclesiastem quemdam transmissas nuper judicium feci. Tuum erit vel totum hoc de literis istis, vel illud saltem dissimulare, ex urbe nostra exemplar earum ad te transmissum esse; neque id tam mea causa peto, quam illius qui id exemplar mecum communicavit. Nec enim alioqui ei ad quem perscriptae literae (cujus nomen coram retuli) difficile fuerit odorari, unde earum ad te [gap: Greek word(s)] manarit. In urbe nostra magis magisque residet animorum fervor; quo nomine non mediocriter gaudeo. Non tamen Zelotae sic sese comprimere possunt, quin interdum excidant quaedam etiam publicitus. Nempe difficulter, ut Poeta ait, ignem celaveris,

Ita in concione hesterna audire erat Valerium Poplicolam, intonantem graviter adversus eos, qui perstringunt Ecclesias (ita enim is loquebatur) quasi ereptum ire velint Magistratibus jus suum. Duplicem, inquiebat potestatem facimus; unam autoritatis, ministerii alteram, si modo ea quoque potestas dicenda est. Hinc addebat; solis Magistratibus datam a Deo authoritatis potestatem; ministris non aliam convenire quam illam ministerii. Provocabat idem Stentorea voce ad omnes Doctores nostros, ex quorum monumentis aliud negabat evinci posse, quam penes ministros esse illam ministerii potestatem. Qui sic loquitur, ut fucum faciat imperitioribus, quid tamen aliud quam paratus est abstinere vocabulo authoritativae, ut loquuntur, potestatis, dummodo rem ipsam a Magistratibus obtinere possit? Nam certum mihi non arbitrarium est, haud aliud eum sentire, quam Christum sibi authoritatis potestatem, in Ecclesiasticis reservasse, ministris vero executionem totam delegasse: qui idcirco in talibus ex Magistratus voluntate minime pendeant. Scilicet qui sic animatus est, gravem habuit causam, reos calumniarum agendi omnes eos, qui censent in vocatione ministrorum [gap: Greek word(s)] actionum Synodalium, atque aliis Ecclesiae rebus, qua ea publica est, penes Magistratum supremum supremam esse potestatem. Similis monetae erat, quod idem eapse concione invehebatur, in illos, qui, ut ajebat, non omne Dei verbum Ecclesiae Dei putent proponi oportere. Quomodo, inquiebat, fundamenta Religionis sufficere ajunt, cum nemo in terrenis tam stulte sapiat, ut fundamentum jecisse contentus, non insuper necessarium plane arbitretur ut domum superaedificet? Quasi vero qui fundamentum salutaris doctrinae firmiter jecerit, non ipse sit Templum Spiritus sancti superaedificatum super fundamento Prophetarum et Apostolorum. Nec tamen id ab illustribus ordinibus agi puto, ut, quemadmodum ille videri volebat, sola doceantur principia Religionis nostrae, etsi sola faciant Christianum: verum illud potius, ut cum conclusionum (quarum habitus Theologum facit)

aliae aliis clarius certiusque ex principiis consequantur, multae etiam multorum judicio inde eliciantur, quas alii, nec pietate, nec eruditione his inferiores, consequi inde inficientur, imo vero noxias censeant homini Christiano; non omnes conclusiones alba signentur linea, sed earum fiat delectus, apud plebem praesertim; quae minime ea decidere vel etiam capere idonea est, de quibus mille et amplius annis summus in Christiana Ecclesia dissensus fuit. Sed si hos audimus, qui de conclusionibus ad usque seculum nostrum damnatis, aut Graecis saltem Ecclesiis plane ignotis, in Latina demum post quadringentesimum annum controversis [gap: Greek word(s)] licere arbitretur, nec eas tanquam certas, et cognitu necessarias apud plebem urgendas censeat, is (quod non semel audire me commemini) ex Christiana Religione Pyrrhoniam cudere velit [gap: Greek word(s)] quod hactenus ego persuadere mihi non possum: nec tu, scio, tibi, vir amplissime, quem cum conjuge salvere jubeo. Neque enim ultra morari te visum. 14. April. 1614.

XVI. Hugoni Grotio, Gerardus Vossius S. P. D.

EDictum Illustrium D. D. Ordinum, Amplissimae Magnificeque D. Groti, mire hic vapulat a Zelotis, a plerisque etiam scurriliter impetitur. Qui mollissime loquuntur, mirari se ajunt, pro Edicto Illustrium Ordinum publicari, in quod non consenserint Civitates. Nec fatentur talo [gap: Greek word(s)] esse, quale exposcebant Dordrechtani: quandoquidem, praeter horum sententiam, haud clare exprimatur, de caeteris doctrinae capitibus standum esse receptae Ecclesiarum sententiae: juxta decretum hac de re ante annum unum alterumve ab Ordinibus factum. Sugillant etiam, quod, Edictum si sit, non transmittatur ad Civitatum Proceres: sed his ipsis a Bibliopolis sit emendum. AEque admiratio eos subit, quod nulla in eo poenae fiat mentio, manentis eos, qui fuerint transgressi. Unde boni viri colligunt, tuto se id transilire posse. Denique homines illi, quibus mire scilicet Ordinum honos curae est, mirari se ajunt, Ordines adeo decoquere honorem suum, edicendis illis, quae non servatum iri praevideant omnes. Talia non solum blaterant recentes de Schola pueri, Ministri triduani, sed etjam quidam de Veteranis. Quos inter immodestiam suam desiderari minime patitur Lydius, qui etiam caeteros Ordinis sui concitat, ut ad versus hoc Edictum, ad Magistratum suum scribere velint, Amstelodamensium scilicet Exemplo, qui, uti scis, scripsere ad versus priorem Edicti formam. Quia vero de oppugnatione Edicti jam inter fratres consultatur, quidam ejus ordinis, sed caeteris modestior, magnopere a me exposcit, ut scriptum illud Amstelodamensium diem unum habere liceat, quo videat ecquid in Edicto hoc relictum sit, quod reprehensionem mereatur. Gratum itaque feceris, si prima occasione ad me mittas. Si voles, intra triduum remittam. Hactenus quidem is, quem dico, nihil in Edicto culpat: sed ex Amstelodamensi istoc scripto discere avet, quid in eo alii culpent, idque illo potissimum fine, ut si nihil videat reprehensione magnopere dignum, Collegas ab instituto melius possit dehortari. Sunt qui testimonia Edicto addita, a Vorstio congesta dicant. Nescio quis homulus Gouda eum huc nuntium apportavit. Ego hanc opinionem iis haud evello: neque enim video, quorsum id facere debeam, quando tu, vir Amplissime, non honorem hinc tibi, sed Patriae solum tuae emolumentum quaeris. Superiori hebdomade usus sum valetudine haud satis prospera: quae ratio est, cur ex quo domum redii, parum promoverim in scribendo. Sed nunc Dei gratia melius valeo, totusque sum indetexenda tela mea, vet potius nostra, quando non solum te suasore impulsoreque aggressus sum, sed etiam te Aristarchum emendandi curam suscipiente perfici debet. Sane et superiores literae, et nuperus sermo tuus, multorum me monuit, quae nunquam venissent in mentem. Quamquam autem utcunque didicerim indoctorum judicia aspernari, tamen (fatendum est) non nihil me in scribendo moratur morosa cogitatio de quorundam, quibuscum mihi post scripti editionem negotium erit, summa in strenue mentiendo calumniandoque

audacia. Quae sane res me subinde incertum facit, annon satius sit opusculum hoc primum edi nomine meo haud expresso, atque adeo lingua Belgica, une stylo prodar. Sane nihil videtur obstare, nisi Patrum testimonia, quae in alienam transfusa linguam, vinorum instar, plurimum de gratia amittunt. Alioqui hoc pacto possim melius cognoscere hominum judicia, nempe qui similis sim futurus Apellis, post tabellam latitantis. Tum autem, si fortassis imparem me videro hominum improbitati, potero latina editione supersedere, aut alteri hunc laborem resignare, qui tutiori loco vivat. Nam quod tu, Amplissime Domine, credas e modestis adeo tractatibus, ac solius veritatis et concordiae causa scriptis, periculi nihil, saltem post Ordinum hoc Edictum, metui amplius posse: Equidem verum te opinari magno optem; sed nemo id dicat, qui mores nostrorum experiundo didicit. Nudius quartus locutus sum cum fido, et modesto sacri ordinis viro. Nisi inquiebat is, omnia nostrorum hominum approbaris, nihil te tantopere purgabit, ut non unus et alter Collegarum meorum sic nomen tuum per urbem differant, ut omnium sis futurus fabula. Diceris nunc quidem modestius voluisse agere: sed Eleusin sacra sua non simul pandere; latere in pectore tuo longe alia, quae tempori sis prompturus. O Mentes viperinas? sed de his melius coram, feriis proximis, si Deus volet. Johannem Arnoldi strenue adeo progredi, plurimum gaudeo. Si uti te facturum scribis, responsum ejus, antequam edatur, legendum transmiseris, candide judicium perscribam: quod tamen eum scire nihil attinet. Non possum quin de Steinfurtensi vocatione aliqu id scribam. Ante biduum venere huc duo Ecclesiastae Batavi, Borrii Lugdunensis frater, et alter cujus nomen excidit. Hi pro Zelo suo erga Domum Dei, muneris sui esse existimarunt, ut de certo nuntio Ecclesiastas nostros facerent certiores. Retulere iis, utante dies paucos inciderint in Mercatorem quemdam, qui studiose inquireret, ecquem Gerardum Vossium nossent, et quomodo audiret? Euma D. Vorstio commendatum esse Comiti Benthemensi, sed matrem Illustris Comitis non passuram, ut quisquam ad Professionem Theologiae Steinfurtum vocetur, nisi qui undiquaque sit Orthodoxus, hoc est, Contra-Remonstrantium partibus addictus. Addebant dixisse Mercatorem, fibi id a Comitis Matre in mandatis datum esse, ut Dordrechtum quoque iret, atque ibi ex Ecclesiastis, atque aliis de doctrina vitaque mea conquireret.

Ubi nostri illi audiere isthaec, varia illorum animos subiit cogitatio: nescire enim se dixerunt, quid sibi de me sentiendum sit: nihil quidem se audiisse ex me unquam, quod [gap: Greek word(s)] ullius argumentum esse posset: sed tamen mirari a Vorstio me commendatum; nec enim sibi verisimile fieri, commendaturum eum quemquam, nisi suae farinae hominem: eoque sibi gravissimam causam esse deponendi tam bonam opinionem, quam de me hactenus habuerunt. Aut enim magnam mihi cum Vorstio familiaritatem clanculum intercedere, ac Socinianum virus in pectore occulte gestare: aut vaferrimum Vorstium hoc agere, ut me apud bonos, ac urbem imprimis nostram, decoloret. Ego in utroque eos falli longissime scio. Nam neque Vorstium vidi unquam, neque vel ipse ad eum scripsi, vel literas ab eo unquam accepi. Neque etiam opinionem ejus sequor, quatenus quidem, aut Omnipraesentiam, aut Omniscientiam Dei convellere putatur. Sed neque Vorstius, uti audio, aliquam nominis nostri depreciationem proposuit sibi: Verum cum ex Remonstrantium causae aperte addictis neminem commendare liceret per junioris Comitis Matrem, proximum putavit, ut eum commendaret, quem concordiae ac pacis, inter eos studiosum audiret, qui se a Contra-Remonstrantium causa neutiquam separassent. Hebdomade proxima affore dicitur is Mercator. Si hinc calumniandi causam ceperint Zelotae, feram ut Christianum decet. Non potero tamen sic contemnere, ut non aliquid doloris sit allaturum, quod monstrosarum insimuler opinionum. Sed fortasse haec res melius abibit, quam spero: praesertim quando semper paratus sum, ingenua confessione restari, me alienissimum esse ab iis opinionibus de Deo, quarum Vorstius (verene an secus haud disputo) a plurimis insimulatur. Cujus tu rei testis mihi esse potes; quando aperse saepius apud te id factum Vorstii improbavi, quod is sic in libris de Deo aliquando disputet, ut videri possit monstrosas, et in Ecclesia DEI inauditas opiniones voluisse hominum animis

inserere. Sane si aliud ei propositum fuit, imprudentissime egit, sequendo de tanti momenti rebus tale disputandi genus. Et tamen ut imprudentia potius quam malitia peccarit, magnopere opto. Recte omnino facturus est, si tandem sic sententiam suam de istis capitibus publice perscribat, ut nullus sinistrae de eo suspicioni posthac, saltem apud bonos, relinquatur locus. Mitto ad te Hamelmanni libellum de jure Principis in rebus Ecclesiasticis. Uteris eo quamdiu lubet. Arnobium tuum, et locos Augustini cum Synodo Diospolitana nondum remitto, quia necdum Lugduno Exemplaria recepi: sed tamen curabo, ut primo tempore restituere possim. Chartas meas si post octiduum per Tabellarium, aut fidum Nautam miseris, haut sero miseris. Tantum enim temporis minimum requiro ad perficiendum ea quae primam constituent Libelli nostri partem: qua nempe de peccato originali, ac necessitate gratiae, cum praevenientis, tum subsequentis, item gratiae sufficientia, et arbitrii libertate tractandum erit. In Anglicano illo scripto describendo strenue progreditur Amanuensis: sed tamen ob ductus incommodos, et plurima vitia Orthographica nondum dimidium Libri absolvit. Vale, Magnifice Amplissimeque Domine Groti.

XVII. Gerardus Vossius, Hugoni Grotio S. P.

MAgnifice Domine, postquam Sibrandianum responsum in lucem prodiit, tam vane multa pro eo adversus Illustres Ordines, ac dignitatem tuam, a Malevolis jactabautur, ut non potuerit quidquam bonae causae, sive qua publicum, sive qua privatum te tangit, vel conducibilius vel opportunius accidere hoc tempore, quam Edictum Ordinum, et bona Sibrandi fides. Itaque me quidem tantopere delectarunt, ut quamquam quo tempore fasciculus mihi reddebatur, ob morosas quasdam Scholae nugas animo essem minus defaecato, tamen literis tuis, caeterisque lectis, sic fuetim recreatus, ut totum exinde diem tam laetum hilaremque duxerim, quam si Hilaria fuissent. Quantum vero ea res gaudii mihi attulit, tantum inde doloris Malevoli ceperunt. Cum autem alia eos in Edicto male habuerunt, tum quod aperte in illo dicatur, operam tuam Illustribus Ordinibus gratam fuisse, ac Sibrandum mala tecum fide egisse. Quod quidem non minus eos urit, quam quod venditioni Libri Sibrandiani interdicatur. Eoque magis haec res eos coquit, quod disertim addatur, hoc pleno in conventu constitutum esse. Nempe vident et dolent, minus sic deinceps fidei calumniis suis habitum iri. His vero omnibus aliud nihil opponere possunt, quam quod nec defuere ex Civitatibus, quae Sibrandianam magis causam probarint: quasi unquam fere sic agatur in rebus, vel publicis, vel privatis, ut idem sentiant omnes. Ecclesiastes quidam nostras retulit mihi atque aliis, ut si filis suus Amstelodami viderit Edictum hoc Portae (urbis ac Templi) affixum ab Illustrium Ordinum Viatore. Hoc quidam non factum credere malunt. Sed qui tantum scilicet scelus credere sustinent, mirari ac ringi, quod hoc perpeti voluerint ejus civitatis Proceres, in cujus constantia proram ac puppim causae suae constitutam saepius sunt confessi. Bona fides tua effecit, ut nonnullis tandem scrupulus sit injectus, quibus antea persuaderi non poterat, Sibrandum mala fide agere. Imo aliqui aperte eum jam culpare non verentur. Sane hesterna die, cum rogasset quidam ejus ordinis, quid mihi de bona fide videretur? atque ego respondissem, metuere me, ne multum Sibrando sudandum sir, priusquam omnibus iis respondeat: confessus est quod antea nunquam, multa eo in scripto esse, quibus a Sibrando responderi non possit: ac se quoque antequam Libellus hic prodiret, quaedam istiusimodi observasse: sed Libello hoc tuo (cujus tamen non te, sed Bertium, ac Joannem Arnoldi Authores suspicantur) et plura, et tam clare probari, ut negare sit neminis, nisi qui frontem perdidit. Addebat, se quid multo eruditius ab tanti nominis viro exspectasse: Plurimos esse in Batavia, etiam recentes do Schola, qui Sibrando melius illam causam potuerunt tractare. Postea in alios incidi, qui similiter judicarent. Paucissimos reperi, qui non fateamur, graviter, et Sibrandum

peccasse et omnes eos, qui absque ordinum insectatione de religionis controversiis agere non possunt. Utinam vero simul emisisses Scriptum tuum, de summi Magistratus jure circa Ecclesiastica: fortasse enim si Edicti tempore prodiisset, hinc tacitae aliquid authoritatis ei accessisset. Sed quia id factum non est, proximum puto, ut quam celerrime subsequatur. Quid enim attinet Crabronibus illis toties per intervalla bilem moveri? Recens nunc ira est. Si statim Liber edatur, poterunt simul bilem omnem despumare. Quod amice me adeo Roterodamum invitas, gratias habeo maximas. Velim quidem, sed detinet me lectio tertii Georgicon Virgilii, cum aliis rei rusticae Scriptoribus; ex quibus bonum delectum cogar discere. Cras vero a prandio progressus mei periculum faciam. Quam tibi aliisque, vir Amplissime, grave est Rempub. gubernare; tam mihi in annum integrum ab Homericorum Heroum cibo, quinquaginta capitibus, vel stomachis potius prospicere. Imo multo quidem hoc difficilius mihi, quia semel jam iterumque persensi, post omnes veteres consultos, ubi ad forum boarium deventum, tantumdem me sapere quam prius. Itaque post oleum et operam consumptam, aliena tandem opera uti cogor. Nec eo magis domo abesse licet, quando alieni nihil hac in re audent absque praesentia ac nutu meo. Adde quod juventus Scholae nostrae (cujus bona pars, pro sapientia sua, non minus desiderant boum nostratium conspectus, ac mactationem, quam olim in Circo populus Romanus gaudebat Lucarum boum spectaculo ac pugna) nunquam magis custode eget, quam hoc tempore; quo et difficillime domi continetur, et periculosissime excurrit. Quod vero, ni fallor, significas, fortasse, Dordrechtum te venturum, Utinam, Utinam fiat: Imo utinam ut amplitudo, ac dignitas tua ferat, ut pro diversorio publico subire possis pauperis hoc tugurii nostri, sed non congestum cespite culmem. Nobis quidem ea res non voluptati minus esset quam honori. Amplius adderem, sed metuo, ne inani spe mihi blandiens alienam ex verbis tuis sententiam expresserim. Utrum sit, brevi spero, vel ex Epistola tua, vel quod malo, ex adventu tuo longe exoptatissimo recognoscam. Etiam adventum tuum expetit Lydius: ut qui et multis retro mensibus, significavit, magno se loquendi tecum desiderio teneri, et hesterno vespere dixerit, optare se ut paucis agere tecum liceat de Libello eo, cujus gratia ab Asello illo, (sic enim loquitur) Corvino Princeps, inter eos reponitur, qui [gap: Greek word(s)]. Persuadere mihi conabatur, scripsisse se Libellum eum in Landem Magistratuum, ejusque probandi, verba nescio quae ex opusculo citabat. Ego cum nec tam fatuus essem ut crederem, nec irritare vellem eum quem ad coenam invitâram, consolatus sum illo, quod scriptum hoc Corvini perennaturum non putem; tum maxime quod pauci sciant, Lydium dialogi illius esse Authorem, pauciores item, per [gap: Greek word(s)] Lydium designari. Gaudebat eo sermone, sed tamen addebat, pati se non posse, ut tu de eo tam atrocem habeas opinionem: eoque prima occasione, vel Roterodami si eo proficisci contingat, vel Dordrechti, si tu prior huc veneris de Libello eo purgare se apud te velle. Vale, Amplissime Domine, uxorique lectissimae tuae a me salutem dicico.

XVIII. Hugoni Grotio, Gerardus Vossius S. P.

HEsterno die, Magnifice, et Amplissime Domine, literas accepi Steinfurto, quas jussu generosi Comitis, suo et Collegarum nomine, ad me scripserat Timplerus. His offertur mihi professio S. Theologiae in illustri Schola Steinfurtensi. Significavi statim rem totam Praetori Musio, et Syndico Berkio, quorum utrumque optime mihi velle non dubitandis indiciis jam multos annos comperio. Dixi iis, nihil mihi in eo, quo fungor, munere displicere, quam quod videam optimum aetatis meae florem abire, nec multum me in studiis promovere. Saepius me comperisse, si quando die Dominico a meridie, discipulis in Templum abeuntibus, studiis domi vacem, plus me paucissimis istis horis proficere, quam alias integris aliquot diebus. Praeterea nonnihil dolere, quod nonnulli Ecclesiastae praeter meritum meum, nomen meum apud plebem

obstrigillent, haud alio argumento, quam quod subinde, conscientia dictante, modeste eos muneris commoneam, qui quocumque con vitii genere illustres Ordines impetunt. Tum autem quod aliquando dicam, non controversiarum naturam, sed hominum, culpam esse, quod hoc Ecclesiae diffidium componi hon possit. Si etiam aliquam multos Melancthones, et totidem Calvinos haberemus, omnino me confidere, adeo eos amice hoc negotium transacturos, ut nihil inde Ecclesia capiat detrimenti. Neutiquam me a contra Remonstrantibus segregem factum: sed neque in omnia eorum dicta jurare velle. Tantum ex animo dolere sortem Ecclesiae, quae ita factionibus scindatur. Multa quoque alia in hanc sententiam attuli; qua quoque in re calculum mihi adjecerunt. Tantum visus sum iis minus constanti animo, quod obtrectatorum sinistros sermones devorare haud satis possem. Saepius enim talia ab aemulatione aliqua, aut animi impotentia proficisci. At ea quoque non minus in Academiis ipsis habitura locum. Quod vero dicerem vix quicquam temporis a me studiis dari, id aliquamdiu adhuc concoquendum putabant. Nec enim dubitare sese quin haud perpetuo sim isthoc Sisyphi saxum voluturus. Et tamen inquiebant, habendam mihi vel maxime rationem Liberorum meorum, quibus in functione hac, si ulla alia, honeste satis prospicere possim. Nec tamen hoc sic a me accipi debere, quasi me perpetuo hoc in munere consenescere velint. Quin vero sese ipsos mei memores esse velle, si quid fortean possint in vocatione aliqua Lugdunensi. Et hoc eo se magis dicere, quia jam aliquid ea de re inaudissent. Posse etiam huic rei Steinfurtensem istam vocationem inservire. Interea Authores erant, nec acciperem conditionem, nec recusarem; sed potius scriberem, velle me de re tota cum amicis consilium capere. Parui consilio. Ac literarum etiam mearum ad Timplerum exemplum mitto. Haec scire te volui, Amplissime Domine, ne si forte Hagae, quo uterque proficiscetur, ejus rei mentio incidat, tu omnium sis ignarus. Interea non est quod de me tantopere sollicitus sis. Non possum quidem non maximas tibi pro affectu erga me tanto gratias agere: sed quaedam interdum sunt, quae moram aliquam exigunt. Sane intelligo aliquibus nihil magis in me displicere, quam quod etiam Amplitudinis tuae nitar commendatione. Aliquis etiam nescio quid objecit de Literis quibusdam, quas ad te scripsissem. Sane metuo, ne D. Bertius (quem ego alioqui ut Praeceptorem optime meritum, et virum summae eruditionis plurimum et veneror et aestimo) nonnihil rebus meis incommodet. Scio illum literas meas, quas ad A. T. de aliquot Erasmi locis scripsi, et habere, et aliis commonstrare. Inter alios est Rutgersius noster, cui bonam earum partem legit. Audio etiam ambire professionem historiae Ecclesiasticae; et quia nonnihil a me prius hac in re metuebat, uti prius a Vorstio (nam et cum is Lugdunum vocaretur Theologiae professionem ambiisse dicitur) [gap: Greek word(s)] dictat, semper sibi aliquid remeliginis injici, vel ab aliquo Vorstio, vel ab aliquo Vossio. Sed ab illo ad A. T. redeo, vel potius ad me ipsum. Equidem multa mihi ad arduam historiae Ecclesiasticae professionem deesse video. Accepturi quidem essemus vocationem, si vocaremur, sed non tam quod non malimus nos pauxillum adhuc in hoc pulvere haerere, quam quia metus esse possit, ne cum maxime molestissimo hoc onere liberari velim, minime possim. Nam et interdum, vir amplissime, in animum venit, te quoque mortalem natum. Alioqui, ut dixi, temporis mihi aliquid concedi malim, quo muneri me isti praeparare possim. Quod si ubi me propemodum parem isti muneri putabo, non subsequatur aliqua vocatio, [gap: Greek word(s)]. Sic quoque scribendo saltem prodesse Ecclesiae Dei poterimus. Sunt alia multa, de quibus colloqui tecum aveo, eo magis, quia me literis tuis, quas ante horam accepi, amice ad te invitas: sed id nunc fieri non potest, quia metuo ne, absente me, discipuli in glaciem currant, aut fortean pedem, aut brachium frangant. Tutius id potero, ubi glacies erit soluta. Quamquam si et ante se occasio offeret, minime eam negligam. Haec raptissime, ob festinationem Tabellarii. Deus ter Opt Max. diu te Reip. Ecclesiae, familiae ac nebis servet incolumem. 3. Non. Martii, 1615.

Misit D. Vorstius ad me per amicum varias literas, ad se de vocatione Steinfurtensi scriptas, uti exemplar literarum, quas III. Comites de me vocando ad Curatores Academiae

Leidensis scribunt. Ego statim singula describi curavi. Si tanti putabis, percurres, et vel in adventum meum adservabis, vel ubi voles transmittes ad me. [gap: Greek word(s)].

XIX. Clementi Timplero.

EGO vero, clarissime, doctissimeque Dom. Timplere, non possum, non et plurimum mihi gaudere, et tum illustribus, et generosissimis Comitibus Bentheimensibus, Dominis meis clementissimis, tum ornatissimo ordini vestro professorio, ingentes agere gratias, pro tam honestâ de me existimatione, et luculentis adeo, erga me affectus notis. Mihi quoque partim, ne adversus adeo munificos, ac benevolos ingratus essem, partim publici boni causâ, una cum Tabellario hoc ad vos, excurrere, animus erat; ac vobiscum super omnibus sermonem serere: sed incommodissima anni tempestas, a profectione deterruit; nec muneris conditio, quod nunc obeo, diutinam mei absentiam ferat; et quod familiam ducit, ea nunc rerum mearum conditio est, ut nisi desultoriae mihi levitatis notam, merito impingi velim; cum uno alteroque amplissimo viro, mei, et publici commodi amantissimo, super re tanti ponderis, serio mihi deliberandum intelligam. Id quidem, quin neque illustres Comites, neque clarissimus Professorum ordo, vitio sit versurus, nullus dubito. Interea quia in eo loco, illustris Scholae vestrae res sunt, ut moram vix patiantur ullam, recipio me aut intra brevissimum tempus, excursurum ad vos, aut literis de animo meo facturum te certiorem. Nihil enim mihi gravius sit, quam ut bene de me, et publico, mereri volentibus, sim injurius, et simul cessatione meâ, illustri Scholae vestrae sim intertrimento. Vale, Doctissime, et merito mihi charissime Domine; et si grave non est, tum illustres, ac generosissimos comites, Dominos meos clementissimos, tum clarissimos, ac praestantissimos Collegas tuos, plurima, meo nomine, salute imperti.

XX. Reverendo in Christo Patri, D. Lancellotto Androsio, Episcopo Wintoniensi, Regi Britanniae a Sacris et Secretis Consiliis. Reverende in Christo Pater,

QUod coram me posse, pro magno optâssem, id absens nunc agam: ac quia aliter non licet, per literas saltem fiduciam sumam compellandi tui. Jam aliquot menses sunt, quod facere id animus fuit. Sed gravis et diutinus uxoris morbus et hoc, et alia multa, quae vel ad studia, vel ad humanitatis officia pertinerent, disturbavit. Nunc quia sextus est dies, quod paulatim convalescit, et ego quoque sensim meus esse incipio: nolo diutius illud omittere, quod tamdiu distulisse jam pudet. Ex quo Franciscus Junius, affinis meus, in Angliam venit, saepius ab eo literas accepi, nullas vero, quin iis magnifice praedicet felicitatem hanc suam, quod tibi in notuerit, tot eximiis dotibus praedito, et ejusce dignitatis viro, a quo etiam tantopere ametur, et cui se suaque ita curae esse videat, ut non aliter affectum hunc, quam vere paternum possit nuncupare.

Equidem non facile dixerim, quantâ res haec voluptate animum meum perfuderit. Et quid me unum dico? imo quantopere exhilararit omnem Junii [gap: Greek word(s)] familiam. Quae satis etiam intelligit, plus se eo nomine debere tibi, quam exsolvere possir. Etsi vero hoc per se magnum, imo maximum erat; tamen alterum etiam accessit, ut genuinâ omuino laetitiâ afficerer. Nam eaedem adfinis literae, tum etiam, quas nobilis et mei amantissimus juvenis Georgius Dubletius ad me dedit, testificantur mihi, non solum tibi notum esse nomen meum, sed etiam amantissimum te mei et cupidissimum esse. Quem ego affectum multo auro potiorem duco: sed in hoc statu non aliter remunerari possum, quam solo amore, et propensissimâ in me colendo voluntate, Hanc quidem, si non dignitati amplissimae, faltem summae bonitati tuae probaturum me confido. Interim mihi quidem gaudeo, potissimum vero gratulor affini meo: quem deinceps etiam commendatissimum tibi forespero. Neque enim favore tuo plane indignum putabis, cujus ea est eruditio, et quod

caput est, illa vitae integritas, propter quam imprimis charissimus hic omnibus esse solet: si solos excepero, qui virtuti et doctrinae, addo et Ecclesiae paci bellum indixerunt. Sed neque iniquum videtur, ut ex segete ea beneficiorum, quae in uberi Ecclesiae solo maximus ei parens obsevit, horum optimus filius aliquid frugis metat: atque id potissimum per te, cui consuetudo benefacere in naturam vertit: cuique etiam excellentem pietatem, doctrinam, prudentiam, humanitatem eruditissima scripta undique spirant, ac fama etiam celebrat, et doctissimorum hominum sermones. Eo vero impensius hoc desidero, quia et affinem hunc meum juxta ac meipsum amo, et eam de virtute ejus spem concepi, ut si quid mihi humanitus contingat, hunc praecipue fote putem, in quem dumvita ei supersit, cura liberorum meorum recumbat. Haec sunt, quae nunc ad te scribenda existimavi. De rebus vero meis nihil addo, partim quia nihil magnopere est quod scribam, partim quia siquid fuerit, id alteris malo literis reservare.

Reverende in Christo Pater, Deum ex animo oro, ut illum erga nos affectum: te vero ad fidei et pacis Christianae bonum, diu Ecclesiae suae incolumem servet.

XXI. Hugoni Grotio, Gerardus Vossius S. P.

MAgnifice amplissimeque Domine Groti, posteaquam D. Vander Myle, et DD. Consul Syndicusque Leidensis domum re confecta abierant, mire cum coram tibi gratias agere, tum de variis tecum colloqui gestiebam: sed adhuc ob summam tempestatem rustra fui. Biduum quidem, imo triduum prope jam ex eo tempore exspiravit: sed venti validius etiam spirant, quam ante: Nec ego duntaxat, qui meticulosior videri possim, quam virum decet, sed, ut audio, plerique etiam nautae, audax [gap: Greek word(s)] hominumgenus, oram hinc solvere verentur, Ita abiit mihi initium feriarum nostrarum: quo tempore commodissime domo abesse poteram. Vereor autem ne adhuc plusculis hic diebus detinear, partim quia hac hebdomade pro affinis infante in baptismo spondendum erit; partim quia Rutgersius noster impense cupit, ut intersim solemniori convivio, quo die Jovis proximo serenissimi Suecorum Regis Legatum accipere cogitat: post Paschalem vero diem animus sit uxorem Bredam ad sororem deducere: ubi fortasse diem unum aut alterum haerendum erit. Omnino tamen decretum, antequam feriae nostrae desinant, hoc est intra quatuordecim hosce dies excurrere ad A. T. nisi interea te in Zelandia potius, quam vel Roterodami, vel Hagae etiam fote cognoro. Una tunc mecum feram commentationem tuam de Christi satisfactione, cujus descriptio spisse procedit, ob nimis festinatos literarum ductus: sed tamen intra hos sex septemve dies scriptionem ejus absoluturum sese sperat Amanuensis. Mitto interea Thomsoni librum praestantissimum; una cum Augustinia na confessione, Synodi Palaestinae gestis, et Arnobio: quibus cum diu adeo, fortasse incommodo aliquo amplitudinis tuae, usus sum, sane cum maximo fructu meo. Carere quod nunc iis possim, facit, quod tandem ipse eos Antverpia nactus sim. De Thom sono non tantum suadeo, sed etiam rogo, quam primum edatur. Nihil ea diatriba hoc in genere, vel doctius extat, vel elegantius. Me quidem valde in vera sententia confirmavit Nihil tamen hoc judicium nostrum Bertiadem Heroem, nisi secus putabis, scire attinet: quippe qui, ut etiam amici mihi narrant, hoc cum magno eloquentiae Romanae parente habeat commune, quod silere difficulter ea possit, in quibus tacito opus erat. Quamquam vero liber iste Thomsoni multis partibus sit emendatius deseriptus, quam exemplar ipsum, tamen supersunt in eo non pauca, in Graecis imprimis quae corrigi debeant. Ut emendanda putaram, de quibusdam ante trimestre in chartula annotaram; sed hanc licet quaesitam, nunc invenire non possum. Nec multum puto refert, quia nullo negotio corriget isthaec inter legendum Bertius noster. Infante (filio an filia?) amplitudinem tuam auctam gaudeo: eoque nomine tibi gratulor; ac Puerperae foelicia omnia opto. Vale, et praesidium et dulce decus meum.

XXII. Hugoni Grotio, Gerardus Vossius S. P. D.

SCripseram tibi ante aliquot dies, Magnifice et Amplissime Domine, male me metuere Ecclesiae Bredanae a Musenholio, qui cum reprobationis absolutae, gratiaeque irresistibilis et indeficibilis dogma tanquam filiolam suam amet, atque amplexetur; tamen nec ejus quam tueri vult, opinionis satis est intelligens, nec partis adversae sententiam (quam ubicumque et quandocumque occasionem levem videt, lineamentis distortissimis foedissimisque coloribus depingit) cognoscere vel minimum laborat. Jam ab aliquot retro annis novimus hominem per affinitatem qualemcumque. Semper uti aliis ita mihi quoque visus est nullius, vel judicii, vel industriae: mire ad haec iracundus et pertinax: caeteroquin imis pariter ac summis, quamdiu nullae irarum aut simultatis causae intercedunt, comis ac affabilis; etiam Latine non paulo melius sciens, quam sui plerique ordinis solent. Is ergo cum antea semper nescio quas non monstrosas Opiniones, quas vel ipse, per febrim credo, somniasset, vel a malegeniatis quibusdam pessima fide confictas avide arripuisset, spargere per vulgus solebat: tamen ex quo Amstelodamensium, et famosi Zelotarum Ducis, perperis pravisque consiliis dare se totum coepit, multo seipso saevior factus est; sic ut non aliud nunc speret aut spiret, quam factiones, et triste Ecclesiae vix dum florescentis, dissidium. Ad quod facinus tantum utitur, vel abutitur potius, plerisque hominibus Adolescentulis. Eorum unus est Amstelodamensium Alumnus, ac nisi me multum fallit conjectura [gap: Greek word(s)] et complicum emissarius, nomine Spiliardus, qui subinde Lugduno Bredam, inque ejus urbis pagos ventitat; ac paucas ante hebdomadas domum meam venit, multum Musenholianum pacis studium extollens, ac Boxhornium et Affinem, quasi non recto talo in obortis controversiis publicitus proponendis incederent, censoria graviter virgula notans, edam obnixe rogans, Adfinem primis literis muneris sui commonefaecrem: neque enim per Musenholium statutum, quo minus ea in Ecclesia sarta tecta concordia conservetur. Quae cum apud me audeat hominem pene sibi ignotum, et Diamantio affinitate junctum, quid non apud alios spargere ausit, cogitatu haud difficile est. Alter congerronum est Radaeus, Ecclesiastae Veteraquinatis Lydii Collegae filius, discipulus ante pauculos annos meus, sed qui immaturus adhuc disciplinae se nostrae subduxerit, Dordrechtoque Franckeram, indeque Leidam ablegatus, Sibrandiana prius institutione, hinc Polyandri auditione, mox audiendis Homiliis parentis (qui vir nec prima Latini sermonis elementa scit, sed [gap: Greek word(s)] non multos pares reperit) tantum et sibi et: Parenti maximo intra biennium et trimestre profecisse visus, ut idoneus crederetur, qui Pastor fieret Ecclesiae Ooster - Goudensisus: quod et ambitu paterno facile est consecutus, segnescente indies cleri disciplina, et mutuum mulis scabentibus, ridentibus et ringentibus interim veteribus condiscipulis, qui cum se ei suppares fuisse scirent cum a nobis discederet, nondum tamen eo jam Pastore ferulae manus in schola nostra subduxerunt. Sed neque segnem Musenholio navavit operam Pollio, qui jam sic sese iis civitatibus commendabilem facere studebat, ad quas se [gap: Greek word(s)] Polyandri opera brevi vocando non falso sperabat. Atque hi illi ipsi sunt, qui in Bredana classe ultima, atque alias in conviviis et circulis absolutam Catecheseos subscriptionem importunius caeteris urgebant. Quam ob causam literas ad adfinem dedi, quibus subscriptionem istiusmodi, a qua jam ante abhorrebat, penitus dissuadebam. Ostendebam Synodis aliquot confessionis exigi subscriptionem, nulla vero Catecheseos, ac synodicae fortassis, minime vero classicalis esse authoritatis, novum in Ecclesia morem inducere; tantoque hoc ferendum minus, quod nusquam in Hollandia ipsa, non in ipsa Classe Dordrechtana, cujus tot annos pars fuisset, consuetudo illa obtineret. Sed et Synodo Gorchomiensi, et edicto illustrium ordinum potestatem omnibus factam Pastoribus, tam Confessionem quam Catechesin examinandi, ad scripturarum trutinam; quo si quid alterutrius Authores humanitus passi viderentur, ejus indicium et judicium fieret in synodo consecutura: dubitandum autem minime esse, quin aliqua contineantur catechesi, de quibus dissensus sit inter praestantes Ecclesiae reformatae doctores, ut de descensu ad inferos, de justitia activa,

et similibus: proindeque non debere quemquam ad absolutam ejus scripti subscriptionem compelli, priusquam Synodicum judicium factum esset. Quamquam vero affinis subscriptionem nunquam [gap: Greek word(s)] detrectarit, sed dixerit semper, nolle tanquam Scripturis Canonicis subscribere, sed ut praestanti Theologiae compendio, in quo si quid fortasse Scripturis ac rationi recta consentaneum magis dici potuerit, saltem necessaria omnia Religionis Christianae capita salutariter explicarentur; tamen nec hoc modo aliud profecit, quam ut diceretur, nisi [gap: Greek word(s)] subscribere paratus esset, redditurum, sese novitatis suspectum. Nempe cassa hac terricula percelli, et a proposito dimoveri posse arbitrabantur. Postea per urbem dispersum, proclinare, uti Boxhornium jain diu, ita jam nunc Diamantium quoque in Remonstrantium partes; ut qui Catechesin subscribere formidaret, quam tamen ipse ad populum interpretaretur. Suspicionem auxere, quod duo vel tres Musenholii familiares, qui libellos nuperos [gap: Greek word(s)] legissent (caeteri enim nihil insolens in Affinis concionibus animadvertebant) dicerent Affinem aliter quaedam Scripturae loca enarrare, quam a Calvino factum esset, quem super iis consuluissent; tum autem, quod cum a gratiae divinae contemptu neglectuque populum dehortaretur, hoc aliquanto fervidius fecisset, nec addidistet, ut Electi hautquaquam vel resistere Spiritui Sancto, vel eum excutere possent: quorum utrumque sacro verbo doceremur. Sed et de concione dixerat Adfinis, gentes non omni veri Dei cognitione fuisse desticutas, sed eam in mendacio detinuisse; planeque videri, nisi id ab iis factum esset, divinam bonitatem, ac misericordiam majori eas gratia fuisse dignaturam: nunc culpa sua perisse, quia citra gratiosum fidei donum nemo Deo placere ad justificationem, ac salutem dandam posset. Ob quem sermonem Adfinem in Consistorio reum agere non dubitavit Musenholius; sed peragere non potuit. Nempe dixisse dicebat, posse gentes salvari sine fide in Christum: contrarium autem seniores, quos vocant, se audisse profitebantur. Ad haec contigit, ut Lansbergius, Hillerus, alii, Amstelodamensibus aperto schismati studentibus, formulam concordiae, aut quocumque nomine appellare lubet, ad vicinas Ecclesias miserint, easque inter Bredanam: in qua cum Boxhornius, et adfinis nihil nisi pacem Ecclesiae spectari viderent, nec abludere ab nupero Ill. Ordinum edicto judicarent, non gravate manu sua adsensum sunt testati. Non factum mallem, haut quidem quia mali hic videam quicquam; sed quia per quos isthaec procurentur minus tacituros putarem. Sane vix subscripserat uterque, primo, ni fallor, alibi, mox Bredae res ad Musenholium indeque in vulgus dimanavit. Jamque dicterio hoc notatur adfinis, quod qui gravatus sit subscribere Catechismo, hic Illustrium Ordinum Edicto (sic formulam nuncupant) subscriptione sua dignetur: quasi dicant, divinis humana posthabere. Dixi ante, qui de Ecclesiastarum, aut Candidatorum etiam grege Musenholio maxime studeant; sed et in urbe habet is duos, tres, qui operam ei suam commodent; homines tanti typhi, ut cum literaturae omnis penitus sint rudes, melius cunctis Ecclesiastis, sese controversiarum obortarum gnaros esse jactitent. Hos inter quis familiam ducat, me non monente scies, si scias esse unum ex iis aegrorum consolatorem, quo hominum genere jam ab aliquot retro annis, nihil reperi nasutius, nihil ad turbandas Ecclesias, vel aptius, vel proelivius; Imprimis si factionis suae ducem aliquem Ecclesiastarum nanciscatur. Ita, ut alios mittam, memini Dordrechti, Ecclesiastas nullum magis metuere, et concionum, et vitae apud vulgus censorem, quam ejus ordinis hominem: qui et cum Lydius de reprobationis dogmate mollius sentiret, et cuidam separatistae Roterodamensi non in cunctis assentire posset, eum passim traducere coepit apud suos, quasi in Remonstrantium castra descivisset. Sed Lydius, cum tam atrocem, ut ipse interpretabatur, calumniam dissipare vellet, proximis homiliis graviter in Remonstrantes detonuit, multumque ea arte hominis labefactavit fidem. Verum ad Bredanum illum minime sanctum [gap: Greek word(s)] redeamus, qui similiter apud suos, ut Remonstrantem passim tradueit adfinem. Quemadmodum vero olim nihil Christiani ipso nomine erat invisius, abundeque illud criminis, imo crimina omnia complecti credebatur: Itidem Musenholius, [gap: Greek word(s)] iste, et pauculi ejus farinae alii, sic Remonstrantis nomen apud non paucos exosum reddiderunt, ut qui

Remonstrantem dixerit, haeresium omnium sentinam, et aliquem qui per schisma ad Patriae proditionem muniat viam dixisse videatur. Sane Musenholius his diebus in mensa Amitini nostri, aperte ac sine circuitione dixit, Remonstrantium hoc propositum esse, ut paulatim Papatum invehant. Hoc qui apud eos facit qui sunt nobis affinitate conjunctissimi, nec ob prudentiam facile admodum calumniis istiusmodi fidem habent, quid non effutiat apud imperitum vulgus? sane jam tantum per se suosque effecit, ut dicantur ducenti, aut circiter hac una de causa a sacra synaxi abstinere velle. Haec male adeo adfinem habent, ut jam menses aliquot, sed per intervalla, cum morbo graviter conflictetur, quem non aliunde quam animi aegritudine contraxisse putamus: planeque metuimus, ne si (quod Deus avertat) res in apertum schisma prorumpat, affinis sit ferendo. Sane moeror multis [gap: Greek word(s)] arcessere solet, ut non temere sit, quod ex etymo hoc moerorem a dolore distinguant Grammaticorum filii. Per adfinem non stabit uti neque per Boxhornium quo minus Ecclesiae ejus conservetur concordia; tantum neuter adigatur ad Manichaica illa publicitus vel docenda, vel audienda. Miseret profecto Ecclesiae, quae vix dum papatus jugum excussit; ac jam nunc per concionatorem istum (Tulliana, non vulgari tantum consuetudine nunc vocem eam usurpo) suspicionibus ac calumniis a fidis Pastoribus avocatur, absterreturque. Mihi quidem omnimodo laborandum videtur, ut concordia retineatur. Qua autem ratione id confieri possit, tu, Amplissime vir, pro aquilina illa ingenii tui perspicacitate longe citra dubium melius me vides. Dicam tamen quod in mentem venit. Non dubium mihi quin Hagae, noris optime Amplissimum D. Martinium, Senatorem Guriae Brabanticae, et Bredani Senatus aliquando partem, eoque qui indolem atque animos Magistratus Bredani optime nosse possit. Quid? si is quempiam Procerum, cui maxime fidat, literis moneat, ne patiantur civitatem suam schismate distrahi misere, sed Ecclesiastis suis praecipiant, ut concordiae studeant, nec in controversiis obortis prudentissimum Illustrium Ordinum Edictum transgrediantur, seu Manichaica seu Pelagiana docendo. Imprimis vero, quid? Si Magistratus illum aegrorum consolatorem, et unum alterum illius [gap: Greek word(s)] monetae ad se arcescat, graviterque commonefaciat, ne ultra crepidam sapere velint, multo minus piis et doctis Pastoribus Ecclesiae suae haereseos notam inurere, ac vulgus a sacra synaxi absterrere velint. Equidem magni referre puto, ne ea civitas schismate turbetur, quae et Ecclesiam habet novellam, et a Principe gubernatur Pontificio, et magna sui parte principis sequitur religionem, et quod caput, quae hostili adeo solo est propinqua. Non dubito, quin si quid istiusmodi vel Illustres Ordines, vel Ill. Princeps Mauritius resciscat, principiis tanti mali sint obstituri. Cum ante menses duos tres adesset nobis adfinis, author ei fui, ut quod facile poterat, Hagam excurreret ad reverendum et summum virum D. Uytenbogartium, eique statum omnem Ecclesiae suae exponeret. Nec a consilio eo multum abhorrebat ad finis; tantum metuebat, ne si cum eo communicasse consilia sua innotesceret, plus Ecclesiae suae res ea damni daret, ut nunc quidem sunt tempora. Cogitabat etiam qui Musenholii mos est, facile si vel levem suspicionem concepisset, hoc sibi exprobraturum: nolle autem hoc committere, quod negare non posset. Haec ego cum scirem, putavi non male me facturum, si vel ipse ad clarissimum Uytenbogartium scriberem, vel, quod postea praetuli, tuae rem omnem prudentiae committerem, qui, si consultum putabis, cum eo rem communicabis, feci autem omne hoc nullo istius rei gnaro: Affine vero tam ignaro quam qui ignarissimus. Pene hoc significare exciderat, (quamquam exigui videatur momenti) ante hebdomades duas Musenholium fuisse in urbe nostra non tam, puto, ob nuptias Pollionis quibus interfuit, multa cum Festo (ejus latus dextrum claudebat) mussans diutissime; quam ut cum, quem dixi, viro nova turbandae civitatis consilia caperet. Sane ratiocinari possim, uti de Clodio in Miloniana Tullius, nisi magnum aliquod fuisset, cujus causa urbe exiret, non tum potissimum se ad iter fuisse accincturum; sciebat enim utrumque Collegam suum valere male. Sed absente eo famula (quicum consilia sua homo prudens communicare videtur) dixit, non posse in urbe durare, in qua videre cogatur tam multa praeter animi sui sententiam. Intelligo ex quodam, qui Festo utitur familiariter,

eumdem cum domum reversus esset Ecclesiae Ter Heiden (cui ante inserviverat Pollio) commendasse illum, qui sub cruce Roterodami (sic loquebatur) concionatus hactenus fuit. Nempe existimatur ille suae constantis [gap: Greek word(s)] aliquod dedisse experimentum in urbe vestra, eoque dignus putatur qui jam perpetuus certi loci Pastor fiat. Ego ab istiusmodi hominibus, in Bredana dioecesi nihil boni spero, qui prius fratribus separationis, seu Separatistis, ut in Anglia vocantur, seu Donatistis novellis, ut veteri eos vocabulo insigniamus, sese factionis praebuerunt duces. Quamobrem hoc quoque ad adfinem primo tempore, perscribere animus est, quo cum Collega Boxhornio videat, ne sua pusillanimitate Ecclesiae aliquid adferat detrimenti. Vale, Magnifice, Amplissimeque Domine; Et si occasio dabitur, ne quaeso gravare salutem meo nomine dicere Clarissimo Uytenbogartio; cujus ego salutandi causa superioribus feriis Hagam excurreram; sed cum Principe prandere dicebatur; mihi autem, ob necessaria quaedam negotia, diutius Hagae haerere non licebat: ita factum ut ex quo tempore una tecum ei aderam, praestantissimum virum non viderim. Iterum Vale.

XXIII. Gerardus Vossius, Hugoni Grotio S. P.

QUoties cum animo meo reputo, prima reformationis tempora, eaque cum proximis, et illa item cum nostris compono; toties, Magnifice, Amplissimeque Domine, se maximum mihi offert argumentum infirmitatis humanae: neque dubito, quin idem tibi usu veniat saepissime. Quid enim magis Luthero, aliisque piis Doctoribus, primitus objici solet, quam Papae, et Ecclesiarum multatum dissentientium authoritas? sed Doctores nostri ab Ecclesiis ad Scripturae judicium, a Papa ad Magistratus judicium provocabant. Bona causa multis locis triumphavit. Sed cum Lutherus homo quoque esset a quo idcirco humani nihil alienum putari debet, factum, ut cum bono semine zizania alicubi seminaret. Videre hoc alii, fortasse nec pietate, nec eruditione inferiores; qui idcirco sedulo sibi adlaborandum. judicarunt, ut a bono semine zizania distinguerentur. Hic qui in sententiam Lutheri jurassent, quasi quae de Scripturarum unico, ac perfectissimo Canone dicta essent, adversus Pontificios solum valerent; ecce iisdem, vel geminis plane armis, aggredi eos ausi sunt, qui zizania in Ecclesiis suis recens orta eruncare vellent. Nam ut Pontificii Pontificem, ita hi Lutheri Sectatores, Lutherum, ut illi Ecclesiam Romanam, ita hi Ecclesias Saxonicas, et alias; ut illi mediae fere, aut ihfimae Antiquitatis consilia aliquot, ita hi, tanquam quod Conciliorum sibi multorum instar esset, Confessionem Augustanam urgere adversus dissentientes coeperunt. Habuit hoc alios pessime, imprimis eos qui in re Sacramentaria ab iis dissentientes, hac parte Zuinglium, et Calvinum sequi se profiterentur. Aurem igitur istis vellere, memoriamque priorum temporum refricare, quibus armis istiusmodi pugnandum fuisset, causa fuissent longe inferiores. Sed surdo canebatur fabula. Nam qui quasi rerum dominarentur, hi, ut Pontificii olim, ita jam ipsi quoque in omnes a se dissentientes de umbone, tanquam de plaustro omnis generis convitia jactare coeperunt: communitati etiam omni in posterum renuntiarunt. Atque in his tuebantur se Lutheri ipsius (quanti alioquin viri!) exemplo: qui ut multa istius farinae omittam, (commemorare enim taedet) paulo ante excessum suum, ad Jacobum Probst, Pastorem Bremensem, virum, quod nec qui Lutherum tantopere sectantur, diffiteri poterant, eximiae pietatis, scribere hunc in modum non dubitavit: Beatus vir, qui non abiit in consilio Sacramentariorum, et in via Zuinglianorum non stetit, et in Cathedra Tigurinorum non sedit. Quod cum illis aureolum, et bracteatum quoddam dictum videretur, omnes qui non habens animum affectibus impeditum, vident esse, non dico bullatas nugas, aut ineptam, ac puerilem allusionem: sed impiam et horribilem Psalmi petversionem. Nec intra convitia, aut Anathemata res stetit: ad caroeres, ad exilia deventum: uti vel sola indicium faciet Peuceriana carcerum historia, quam opeimus, et doctissimus

Pezelius scripsit. Tantum non quidem religio, sed perperus affectus potuit suadere malorum. Tandem divina misericordia, in Britannia, in Germania, in Galliis, in Belgica, effloscere etiam Ecclesiae coeperunt, quae Papae sic jugum excuterent, ut a Luthero simul in [gap: Greek word(s)] dogmate dissentirent. Ac aliquantisper quidem hae memores pristinae conflictationis, et cum Papistis et cum Lutheranis, nihil ursere, quam Prophetica, et Apostolica scripta, summumque in Ecclesiasticis judicium Magistratibus sponte detulerunt. Sed postquam plerique earum Doctores rem omnem in vado esse viderunt, inque Veterum multorum locum, jam successerant Oratores novi, Adolescentuli, quam in Papistis prius, ac mox Lutheranis tantopere damnarant, hanc ipsi, cum alibi, tum imprimis in Belgica hac, calcare viam coeperunt. Si quod enim dogmatum suorum in dubium vocaretur, non jam ad scripturas solas, imo nec ad primaevam Antiquitatem, provocari se patiebantur: sed ut Lutherani illi Lutherum, ita hi Calvinum, aut Bezam: ut illi Augustanam Gonfessionem, ita hi Confessionem Belgicam, vel Catechesin Palatinam: ut illi Saxonicarum, ita hi Reformatarum, in Provinciis hisce jactabant consensum. Et quod dolendum imprimis erat, non minus quam priores, omnes, a se sententiis discrepantes, tanquam haereticos differebant, et quos possent sedibus, suis deturbabant. Quae quoties cogito, prope animum meum subit, et ne et illi qui nunc, ob aliquem in Praedestinationis dogmate dissensum, tanquam [gap: Greek word(s)] traducuntur, si superiores aliquando fiant, (libere cur non apud te loquar!) similiter excepturi sine eos, qui dissentire ab ipsis audebunt. Quippe et illi homines sunt, non minus quam priores: Et semper sic, ut alios mittam, cum ipso eruditorum vulgo ita comparatum fuit, ut contemptis iis qui moderata suggerent consilia, iis qui extrema sequerentur, se potius applicarent. Sed huic spero malo providebunt tempori viri aliquot praestantes, qui inter ipsos plurimum possunt: ac imprimis Magistratus summus, quem haec antecedentium exempla possunt reddere cautiorem. Quod autem nunc illi, qui receptiorem sententiam tuentur impense negant, vel transversum se unguem deflectere ab illa dissertandi ratione, quam sequebantur, qui primi Ecclesias Belgicas, vel domi, vel in exilio, docuerunt, hoc istiusmodi est, ut merito dubites, utrum magis imprudentiae, an impudentiae tribui debeat. Hoc cur dicam, cum alia multa, etiam in vulgus notissima, testatissimum faciunt, tum imprimis historia isthaec quam nomine Nobilissimi Johannis a Lasco, Belgicae Ecclesiae in Anglia Episcopi; item Martini Micronii, eruditissimi, et fidelissimi Pastoris, et omnium Belgarum, aliorumque peregrinorum Londino profugorum, scripsit, divulgavitque, nobilis et insignis vir Johannes Utenhovius, Ecclesiae Belgicae senior. Quanto profecto aliter, quam hodie hîc fit, disputabant illi cum Lutheranis Coldingae, Wismariae, Hamburgi, atque alibi. Non visum hic universam istorum temporum historiam percurrere; sed contentus ero, ex multis aliqua delibasse, ex quibus de caeteris non obscura fiat conjectatio. Coldingenses quidam Pastores erant, nomine Paulus Noviomagus, et Henricus Sylvaeducensis. Cum his nostri pium aliquod colloquium poscebant. Negabant contra illi, eo quicquam opus esse, cum nec Rex, nec ipsi minimum de Regni Danici doctrina dubitarent. Nempe similiter ac (lubet enim isthaec cum nostris temporibus conferre) dicentes audivimus quosdam, posse Pyrrhonios istos, ut vocabant, inter sese Catechesim examinare ad scripturarum stateram: sibi hoc factu nihil opus esse, qui nec de particula ejus minima dubitarent. Sed quid hic a Lasco, Micronius, Utenhovius? Nempe tales praejudicio peccare arbitrabantur, planeque statuebant, non tantum cum Zizania sponte, aut fortuito oculis sese offerunt, de evellendis iis consilium capi oportere, sed sollicite etiam inquirendum, nihil ne Zizaniorum uspiam reperiamus, cum inimicus homo ea soleat spargere, dormientibus iis quibus cura agri Dominici incumbit. Sed pergamus. Dicebant Lutherani, negari a nostris, clara Scripturae verba, Hoc est Corpus meum. Nempe simili ratione, ac Ecclesiastae illi, qui cum de Electionis et Reprobationis absolutae dogmate disputant, clara esse ajunt verba Apostoli, Rom. IX. ac Reprobationem aliquam conditionatam inducentibus priusquam quod volunt persuadeant, totum illud caput e sacris literis furcillandum esse. Sed quid in simili controversia a Lasco, et alii, quos

diximus? Ipsum Noviomagum superiori concione docuisse, et quidem recte: veritatem cujusque doctrinae, probandam non esse, unius alicujus loci in Scripturis testimonio, sed unanimi totius Scripturae consensu. Objiciebant deinde nostris, quod omnia carnis judicio metirentur. Quis nescit hodie oggeri illis, qui absolutam reprobationem negant? sed audiamus a Lasco, et alios. Multa sunt alia in religione nostra capita, magis multo rationis nostrae judicio repugnantia, quae tamen nos omnia per Dei gratiam indubitata fide amplectimur, abnegato omni rationis nostrae judicio, eo quod illa certis divini verbi testimoniis niti, atque insistere videamus; idem et hic multo libentissime, facturi, si idem videamus. Objiciebant item, quod per Daniae Regnum, jam alia de coena sententia obtineret: nempe ut nunc quidam in Praedestinationis dogmate Ecclesiarum (quam vere non disputo) authoritate se tuentur. Responderunt nostri Lutheranis istis; Doctrinae sanae veritatem petendam nobis esse, non sane e Regnorum, sed ex verbi divini certa ac solida authoritate. Criminabantur item nostros, quod dissentirent a Luthero, ac Saxonicis Ecclesiis; quod Augustana Confessione damnarentur. Nempe haut aliter, ac nunc quidam semper crepant Calvinum, Ecclesias Belgicas, Confessionem, aut Catechesin: quae fortasse tamen non usque adeo illis patrocinantur. Sed quid hîc iidem illi laudatissimi viri? Demus, inquiebant, Lutherum, ac Saxonicas Ecclesias, denique et Augustanam Confessionem non esse Catholicam Ecclesiam: nos Lutherum pro insigni Dei organo habere, sed illi nihilominus, Spiritum Sanctum juxta mensuram datum fuisse: hunc honorem solis nos Propheticis et Apostolicis scriptis deferre, ut nibil contineant quod non certa fide sit amplectendum: caeterum in scriptis Lutheri, (de Calvino idem dicere possumus) luculenta extare testimonia, illum sibi non perpetuo, neque per omnia constare. Quare et Lutheri scripta, et ipsam adeo Confessionem Augustanam, ad Scripturae regulam, et legitima Ecclesiarum judicia revocanda esse: neque ex Lutheri dogmatis, aut etiam ex Augustanae Confessionis authoritate, ita praejudicandum ess, ut scindantur Ecclesiae, utve sanctorum communio in Catholica Dei Ecclesia (contra fidei nostrae confessionem) videtur. Verba profecto aurea. Porro quia Paulus Noviomagus haeresios accusarat nostros publice in concione; respondere ad illud in hunc modum: Contra doctrinam Evangelii factum dicimus; quandoquidem nemo de alterius condemnatione, pronunciare aut potese, aut debet in Ecclesia, quem non constet publice a fundamento Apostolicae Confessionis, Petri ore proditae, excidisse. Et aliquanto post addunt: Nos hujus controversiae nomine, neminem unquam aversati sumus, sed in fraterna charitate tulimus; et ferendos esse putavimus omnes, qui modo nos vicissim ferre volent, donec Dominus controversiam hanc, per gratiam suam componat, eo quod omnes fundamentum Confessionis Apostolicae pariter retineamus. Quod ipsum in Praedestinationis controversiam multo etiam justius dici possit. Alia quoque hujus generis in ist hoc Coldingensi colloquio logi possunt. Sed nihil nostros ulla juvit defensio sui: Verum extrema in afflictione, mediae hyemis tempestatibus, sexaginta circiter familiae (quos inter decrepiti, pueri, matronae gravidae) summo cum vitae periculo regno ejecti sunt. Sed operae etiam fuerit delibare dissertationem, quam Hamburgi, Micronius habuit cum Joachimo Westphalo, eo adversus quem, et Calvini exstant quaedam. Is tanquam Achilleum argumentum objiciebat Micronio: De veritate doctrinae nostrae Sacramentariae nihil est ambigendum, cum ea in omnibus Saxonicis et Orientalibus Ecclesiis, ut a sanctissimis viris, et Praeceptoribus suis eam acceperunt, unanimi consensu tradatur. Falsa igitur, et repudianda est, contraria Zuinglii sententia, quae in praedictis Ecclesiis est damnata. Praeclare respondet Micronius: De controversa aliqua doctrina, non ex unanimi Ecclesiarum multarum consensu, sed tantum ex concentu Propheticae et Apostolicae statui debet. Alioqui triumpharet Papa. Tum Westfalus; Ecclesiae nostrae Saxonicae sunt Ecclesiae Dei. Hic Micronius: Ecclesia Dei ex loco aestimari non debet. Utque Londinum non facit Ecclesiam Dei, ita nec Hamburgum, aut Lubeca. Nulla praeterea est Ecclesia, praeter Propheticam, et Apostolicam, quae non in quibusdam hallucinari quandoque possit, quod ipsum quoque Lutherus docuit. Addimus Et Calvinus. Sed quid Westfalus hic? Quod Lutherus scribit, Ecclesiam errare posse, de Papistica, non de Christi sensit Ecclesia. Respondet Micronius: Imo de vera Christi Ecclesia loquitur Lutherus, qui ex hum aenaquadam imbecillitate, in quibusdam

nonnunquam impingit. Ex parte enim Prophetamus. Et fit aliquando, ut eximius aliquis doctor alicubi turpiter ballucinetur, quem mox deinde alii, praepostero quodam Zelo incitati, temere, et pertinaciter imitantur. Hinc etiam saepe errores in Ecclesia oboriuntur. Verissime, Verissime. Quare optime ibidem sic colligit Micronius: Proinde approbanda venit doctrina Ecclesiae omnis, non Ecclesiarum aliquot consensu, sed verbi divini authoritate. Objiciebat Westfalo Micronius; quod in libello suo, cui titulum fecisset, de recta fide, doctrinam suam sacramentariam Ecclesiae judicio subjecisset, eoque examen ejus subterfugere non deberet. Respondet Westfalus: Ego doctrinam meam Sacramentariam, non Londinensi, sed Ecclesiae Dei Hamburgensi judicandam proposui. Similiter hodie multi in Praedestinationis dogmate, nullis se Ecclesiis subjicere volunt, nisi quas idem se cum sentire habeant persuasum. Ait idem Westfalus: Si dubia adhuc esset nostra doctrina, graviter peccasset senatus noster, et serenissimus Daniae Rex, qui adversum vos decreta tulerunt. Optime respondet Micronius: similibus argumentis facile omnes vicerit Papa. Ait Westfalus: Contra vestram doctrinam Comitiis Augustanis pronunciatum est. Micronium hic audiamus: Non video vos justam habere causam tantopere gloriandi, de Augustanis Comitiis, cum ea in eum finem instituta non sint, ut ibi audita prius utraque parte certi aliquid de re Sacramentaria statueretur: Sed fuit tantum nuda fidei confessio, quae nullo modo Concilii legitime congregati authoritatem obtinere potest. Quod ipsum de Belgica confessione dicere possumus. Quemadmodum, et quod continuo subdit: Siquidem Concilia omnia adhuc subjacent Scripturarum Authoritati, quanto magis Confessio Augustana? Alibi quoque recensetur in eadem historia colloquium, a Micronio habitum Wismariae cum Doct. Smetenstedio. Hic, cum Micronius dixisset, Magistratus possit colloquii testis esse, ac judex: respondet Doctor ille, Magistratus? quid ille de religione intelligit? Petamus Rostochium, et ad Doctores, aut superintendentem proficiscamur, qui de colloquio judicare poterunt. Nempe non alios judices admittit, nisi a quibus certam sibi victoriam videt. Quid Micronius autem ad haec? Siccine, inquit, Magistratum contemnis, Doctor? Quo judice precor Papam principio vicit Lutherus, ab omnibus tunc Doctoribus Scholasticis passim damnatus? Sed exscribillandi modus tandem esto. Abunde sane ea, quae adduximus, ostendunt quod superius dicebam, illos qui primi Ecclesias Belgicas collegerunt, repurgaruntque, semper a Doctorum quorumdam sensu, Ecclesiarumque quarumdam consensu, ad scripturarum judicium, et Magistratus judicium provocasse contra eos, quibus cum illis Doctoribus nostris negotium fuit; haud secus ac hodie quidam occipiunt e nostris. Nam vum ovo similius non est, quam illa quae vidimus Lutheranorum Argumenta, et ista nostrorum, qui absolutam tuentur praedestinationem, nec Magistratus judicium in Ecclesiae rebus admittunt. Nec tamen par onnium haec immodestia: sed quo imperitior quisque, hic minus rationi locum praebet. [gap: Greek word(s)], ut optime olim Oppianus. Atque ut ingeniosissimus Poeta alicubi ait,

Plus modestiae (quemadmodum et eruditione plerosque ordinis sui vincit) retinuit Antonius Walaeus, cujus scriptum de jure Magistratus in Ecclesiasticis dicere possum. [gap: Greek word(s)] addere non possum, ne merito audiam illud quod desertori Juliano respondebat Basilius, [gap: Greek word(s)]. Ita multa in eo scripto reperi, quae meliorem mentem, majoremque modestiam spirent. Sane siquis ea ex opere excerpta in unum congerat, simulque oculis subjiciat, vix amplius aliquid requisiturus videatur. Sed tamen duobus nominibus peccat gravissime. Nam adversarii sui mentem, quam non capit, carpit; eumque se oppugnare credi vult, cum suum oppugnat somnium. Ad haec quae scribit minime videntur [gap: Greek word(s)]. Nam cum summum in Ecclesiasticis imperium, neget esse penes [gap: Greek word(s)], ea tamen passim dicit, ex quibus colligere hoc potuisset, fi mens non laeva fuisset. Omnis erroris fons, et caput, quod confuse, indistincteque singula consideret, et tractet, cum hic vel maxime haheat locum, illud Stagiritae, [gap: Greek word(s)]. Id quo pareat, prius quidem, universe ac generatim ostendam, Magistratui summo etiam in Ecclesiasticis jus

competere summum: deinde vero aliquammulta, imo praecipua fere, Wallaeani operis ad trutinam scripturae, et rectae rationis expendam. Nec ignoro, quam tu haec melius me intelligas, sed non ingratum me facturum spero, si meum quoque hac de re judicium perscribam.

Ac penes Principem quidem, seu Magistratum summum esse imperium supremum rerum Ecclesiasticarum, quatenus quidem penes mortalium quemquam potestas earum esse potest, solide comprobatur, partim Dei ipsius mandato, annexaque promissione, et comminatione: partim exemplis piorum Principum, quae nobis in S. Scriptura proponuntur, et commendantur: partim rationibus, quibus, Magistratus circa religionem, tum indirectim, tum directim, habere imperium ostenditur: partim exemplis Christianorum Principum, quae Scriptoribus Ecclesiasticis continentur: partim authorite Veterum, recentiorumque Patrum, qui potestatem hanc tribuunt Magistratui summo: partim judicio, ac confessione Scriptorum externorum, qui et ipsi, velut rationis quodam ductu, imperium circa impiam Religionem suam, tribuant Principi suo: ac Principum ipsorum, qui in impia Religione sua jus illud usurparunt. Haec omnia quidem cum cura tractare velle, scio res fuerit ingentis commentarii. Verum nos ex immensa sylva tantummodo paululam struem congeremus. Ut igitur ordiamur, jubet Christus, Matt. VI. 33. ut primum quaeramus Regnum Dei, ac fore spondet, ut caetera omnia adjiciantur nobis. Quod mandatum, cum privatum quemque tangat, tum eos imprimis, quibus non sui tantum, sed publici etiam cura incumbit: quibus regnum Dei in Remp. inducendum, promovendum, curandum, conservandum. Itaque et Psal. II. 10, 11, 12. Sic eos per Davidem compellat: Nunc ergo, Reges, animadvertite, eruditionem percipite, ô judices terrae. Colite Jehovam cum reverentia, et exultate cum tremore. Osculamini filium, ut non irascatur, et pereatis in vita, cum exarserit vel minimum ira ejus. Beati omnes, qui recipiunt adeum. Ubi Reges compellat Deus, non velut aliquos ex societate humana, sed tanquam Reges; quos non sibi tantum colere pietatem velit, sed curare, ut camdem subditi exerceant, quemadmodum optime ea verba declarat Augustinus, ut infra videbimus. Huc quoque pertineat, si recta interpretatio, locus ille Psal. XXIV. 7. Attollite portas, Principes, vestras, et elevamini portae infernales, et introibit Rex gloriae. Psal. LXXV. 4. ait David, solutas columnas terrae aptabo. Ubi Spiritus S. (ut quidam satis apte eum locum exposuit) columnas terrae vocat, statum secularem, et Ecclesiasticum, sive imperium in rebus civilibus, et Ecclesiasticis: quae duo imperii statumina, et firmamenta, per diuturnas Saulis clades attrita, ac pene confracta, instaurare se velle ait David. Huc pertinent quoque illustria Magistratus elogia, utquod Es. XLIX. 23. dicuntur nutritii Ecclesiae; quodque Psal. LXXXII audiunt, Dii estis, et filii altissimi. Nam ideo Deus hoc eos titulo dignacur, quia munus gerant divinum, praecipuaque imperii pars versetur circa ea, quae ad Dei gloriam, et animarum salutem pertineant. Quod si exempla petuntur, suppetunt ea, in Davide, Salomone, Asa, Josophaca, Ezechia, Josia, Jehu, aliis. Non inhaerebo iis commemorandis, partim quia omnia inculcantur libris, partim quia selectissima illa testimonia sufficiunt, quae ad edictum Illustrium Ordinum adscripta sunt, ex 2. Chron. VIII. 2. XVII. 6, 7. XXIV. 4. XXIX. 4. XXX. 1. XXXIV. 3. XXXV. 2. Nec poenarum exempla, quibus Deus punivit, ejus mandati neglectum, quisquam arbitror requirat, qui vel solum cogitet: propter Salomonis idololatriam regnum ejus fuisse divisum, multosque Samariae Reges, ob religionis neglectum, periisse, ipsasque tandem decem tribus hac propter funditus prope fuisse deletas.

Scripturarum authoritati succedat pondus rationis. Nam si vel temporalia solum curare Reges serio velint, ne sic quidem religionis cultum negligere debeant, cum cultus divini contemptus, ac negligentia, fons sit infeliciraris, ac multorum malorum: uti contra sincerus Dei cultus in temporalibus quoque magnam adfert felicitatem. Qua de re vide integrum Deuteronomii, cap. XXVIII. quo nihil illustrius. Similiaque legas 2. Chron. XVII. 3, 4, 5, etc. XXVI. 5, 6, 7, 8. XXVII. 3, 4, 5, 6, 7. XXVIII. 6, 7, 8, 9, 10. XXIX. 6, 7, 8, XXXI. 21. XXXII. 27, 28, 29, 30, etc. Itaque Constantinus Magnus (uti Nicephorus scribit Lib. VII. cap. 46. Publicitus omnes cohortatus est, ut imprimis

divinum numen pie colerent: ita enim fore, ut omnia eis abunde prorsus suppetant; omniaque coepta cum spe optima feliciter cedant: sin a pietate tali, et veri Dei religione aberrarent, nibil eos et pace, et bello, quam res adversas expectare debere confirmans. Etiam Theodosius moriens (uti idem Nicephorus scribit, Lib. XIII. Eccl. Hist. cap. 1.) nihil aliud filiis mandavit, quam ut veram pietatem servarent illibatam, eoque eos argumento quoque inflammabat, quod per hanc habituri essent pacem, bellum sopituri, et victoriam a Deo consecuturi. Cui geminum illud Cyrilli pene initio libri, de recta fide ad Theodosium: Impii Reges plurimum miseri, ac mali male perierunt: contra vero pietatis cultores sine labore vincebant inimicos, et adversariis praevalebant. Fuse deinde e Scripturis idem probat. Addamus et illud Leonis Magni ad Martianum Imp. Epist. XLII. Magnam materiam gratulationis accepi, quia studiosissimos vos Ecclesiasticae pacis agnovi: cui sancto desiderio, digna aequitate confertur, ut quem statum cupitis esse religionis, eumdem habeatis et regni. Nam inter Principes Christianos, Spiritu Dei confirmant concordiam, gemina per totum mundum fiducia roboratur: quia perfectus charitatis, et fidei, utrorumque armorum potentiam insuper abilem facit, ut propitiato, per unam confessionem Deo, simul et haeretica falsitas, et barbara destruatur hostilitas, gloriosissime Imperator. Pertinet huc quoque illud Tullii de Aruspicum responsis, pag. 248: Nec numero Hispanos, nec robore Gallos, nec calliditate Poenos, nec artibus Graecos, nec denique hoc ipso ejus gentis, ac terrae domestico nativoque sensu, Italos ipsos ac Latinos; sed pietate ac religione, atque hac sapientia, quod Deorum immortalium Numine, omnia regi, gubernarique perspeximus, omnes gentes, nationesque superavimus.

Jam vero non tantum indirecte, et propter temporalem felicitatem, curam religionis Rex debet: sed etiam directe, et propter se, ut qua pars principalis ac quasi anima sit imperii. [note: Pag. 421. Editionis Wouwer. Pag. 462.] Quippe ut Ammianus, Lib. XXIX. ait, Nihil aliud est imperium, ut sapientes definiunt, nisi cura salutis alienae. Atque ut idem ait Lib. XXX. finis justi imperii, ut sapientes docent, utilitas obedientium aestimatur, et salus. Atqui, qui illud Satyrici novit, optandum est, ut sit mens sana in corpore sano; is sciat salutem, non solius esse corporis, sed etiam animae: ac quanto anima praestantior corpore, tanto hujus salutem potiorem censendam corporis sanitate. Si igitur sapientes, uc Ammianus ait, salutem alienam, finem esse statuunt Imperii; potissimum animae salutem curare debet Princeps: praecipua autem, imo vero animae salus est, aeterna animae salus: quam iccirco optime finem Principis facit Thomas Aquinas, sive alius, libro de regimine Principis, cum alibi, ut infra videbimus, tum cap. ult. ubi ait, divino cultui Rex toto conatu incumbere debet, tanquam debito fini, non solum quia homo est, verum etiam quia Dominus, et Rex est.

Idem quoque eo evincitur, quod Magistratus Homero dicuntur [gap: Greek word(s)]. Cui consentit Xenophon, cum Lib. VIII. de Instit. Cyri, Similia esse, ait, opera boni Pastoris, et Regis; nam et Pastorem praestare, ut pecora habeant feliciter, et iis uti, si pecudum ulla felicitas esse possit: et Regem itidem urbes, hominesque facere beatos, atque iisdem uti. [note: Pag. 124. Edition. H. St. [gap: Greek word(s)]. 1571.] [gap: Greek word(s)]. Quantum igitur, [gap: Greek word(s)] pecudum (sic loqui licet) curat Pastor: tantum Rex procurabit hominum [gap: Greek word(s)]. Atqui haec non corpus solum respicit, sed animam quoque, atque id imprimis: ut etiam in Nicomachicis Aristoteles sentit. Sed fortius etiam idem probat, quod Princeps et dicitur, et est Patriae Parens: ut Augustinus ait, Lib. XIX. de Civitate Dei, Cap. 14. Imperant qui consulunt, sicut vir uxori, Parentes filiis, Domini servis. Quod igitur jus competit Patrifamilias in domo sua, idem aut majus etiam (nam paternum jus a principali determinari potest) convenit Principi in Rep. Atqui patris boni officium est curam gerere, non corporis solum, aut bonorum terrenorum; sed etiam et cum primis quidem eorum quae animam tangunt: haec vero inter, quin Religio familiam ducat, quis sanus dubitat?

Quid si exemplis etiam Christianorum Principum movemur; inde quoque clarissimum evadet, Principis munus esse publicitus Religionem instituere, institutam conservare, et defendere. Constantinus Magnus in literis ad Ecclesias apud Eusebium, Lib. III.

cap. 16. [gap: Greek word(s)]. Idem Constantinus legem tulit, ut basilicae Catholicorum, quas Donatistae occupassent, Catholicis redderentur, nec quas ipsi fabricassent, retinere permitterentur: cujus rei meminit Augustinus Epist. CLXVIII. ad Januarium, et contra Parmenianum, Lib. I. cap. ult. et contra Petil. Lib. II. cap. 92. Etiam edictum contra Arrium tulit, in quo haec inter alia: Si quid compositum ab Arrio reperiatur, ut igni id tradatur volumus. Illud etiam mandatum, ut si quis librum ab Arrio compositum occultasse deprehensus sit, et eum non statim in medium adductum igne combusserit, morte mulctetur. Vide Socrat. Lib. I. cap. 6. Sozom. Lib. I. cap. 20. et Nicephor. Lib. IIX. cap. 25. Etiam apud Eusebium de vita Constant. Lib. III. cap. 62, et 63. Lex ejusdem exstat adversus haereses omnes. In cujus sine, haeclegere est: Nostrae enim prosperae, ac beatae vitae ratione, qua Dei beneficio fruimur, est admodum consentaneum, ut qui aetatem bona spe sustentatam degant, ab omni vago, et caeco errore, ad rectam viam, a tenebris ad lucem, ab inscitia ad veritatem, a morte denique ad salutem traducantur. Ac quo provisio haec in curandis erroribus robur, et firmitatem sibi necessariam, assequatur; mandavimus, ut supra dictum est, ut omnia superstitionis vestrae loca, in quibus convenire soletis, omnia dico haereticorum templa, (si modo templa appellare convenit) sine recusatione, aut controversia diruantur, et diruta, absque mora Catholicae tradantur Ecclesiae, reliqua loca publico Reip. usui addicantur, ne ulla vobis in posterum conventus celebrandi relinquatur facultas. Sic igitur hoc ratum statutumque, ut post hunc diem in nullo loco, vel publico, vel privato, nefarii vestri conventus in unum coire audeant. Hujus legis occasione, haereticos, ac schismaticos, paulatim ad Ecclesiam rediisse, praeter Eusebium, eopse et seq. capite, authores sunt, Sozom. Lib. II. cap. 30. et Nicephor. Lib. VIII. cap. 52. Etiam filius hujus Constantius, priusquam Arrianus fieret, Epistola ad Tyri Episcopum, haec inter alia scripsit: Certi sitis, me omni ope adnisurum, ut ea quae sunt legis Dei, quam maxime inoffensa, illabefactaque, serventur, profligatis scilicet, et contritis semel inimicis legis, qui sub specie sancti nominis, multiplices et diversas blasphemias efferunt. Vide Athanas. Apol. II. Idem adversus Donatistas, Macarium praefectum suum misit: qua de re Optatus, Lib. III. adversus Parmenianum. Constantio successit Julianus desertor: huic Jovinianus, de quo sic Gregorius Nazianzenus, Orat. XXI. quae est in laudem Athanasii, [note: Pag. 394. Edit. Morell.] [gap: Greek word(s)], etc. Qui Jovinianus, ut pulcherrimum imperii sui fundamentum jaceret, rectamque legum sanctionem, unde conveniebat, auspicaretur, cum omnes alios Episcopos, tum eum ante omnes, qui omnibus virtute praestabat, ac citra dubitationem ullam pietatis causa oppugnatus fuerat, ab exilio revocat. Quin etiam fidei nostrae veritatem, a multis laceratam, et perturbatam, atque in sexcentas opiniones, partesque distractam, sibi tradi postulavit; ut maxime quidem universus Orbis, si fieri posset, in fidei negotio consentiret, spiritusque auxilio in unum coiret: sin minus, ipse certe optimae parti sese adjungeret, simulque et ei robur afferret, et abea vicissim acciperet, excelse simul, et magnifice de rebus maximis cogitans. Valentinianum etiam contra Donatistas legem tulisse scribit Augustinus, Epist. CLXVI. Gratiani, Valentiniani Junioris, et Theodosii senioris lex est, apud Theodoretum Ecclesiast. Histor. Lib. V. cap. 2. et Sozom. Lib. VII. cap. 4. Cunctos populos, quos clementiae nostrae regit imperium, in tali volumus religione manere, quam divinum Petrum Apostolum tradidisse Romanis, religio hucusque ab ipso insinuata declarat, quamque Pontificem Damasum sequi claret, etc. Item ista, Episcopis tradi omnes Ecclesias mox jubemus, quos constabit communione Nectarii Episcopi Constantinopolitanae Ecclesiae esse sociatos, etc. Aliam quoque vide Cod. de summa Trinit. Lib. II. De Donatistis etiam quaedam a Gratiano, et Theodosio constituta esse docet Augustinus, Epist CLXVI. Idem Gratianus Edictum emisit, quo universi haeretici, non Ecclesiis tantum, aut urbibus excedere juberentur; sed etiam extra terras omnes propellerentur: qua de re vide Sulpitium Severum Hist. Sacrae, Lib. II. numero 69. Idem Theodosius Magnus Demophilum Arrianorum Episcopum, Ecclesiis Constantinopolitanae

urbis jussit excedere: eaque ratione factum, ut reliquas etiam Fcclesias recuperarent Catholici, quas sexaginta jam annis Arriani occuparant. Vide Sozom. Lib. VII. cap. 5. et Nicephor. Lib. X. c. 8. Idem Sozom. cap. 12. Lib. VII. Et Nicephor. cap. 10. Lib. XV. testantur ab Theodosio Magno legem latam, ut sectarii, neque conventus agerent, neque doctrinam fidei profiterentur, neque Episcopos, aut alios ordinarent. Quae lex exstat in Cod. Theodos. uti et aliae multae ad Religionem pertinentes: unde Hieronymus Epist. ad Paulinum, panegyrici pro Theodosio mentionem faciens his verbis: Et utilitatem legum futuris seculis consecrasti. Illustre etiam est, quod Socrates de eo narrat, Lib. V. Histor. Ecclesiast. cap. 10. Determinata, inquit, die cujusque religionis Episcopi, ad aulam vocati conveniunt. Aderant igitur Nestorius, et Agelius Homusianae fidei Antistites; Arrianae vero Demophilus; Eunomianae ipse Eunomius; Macedonianae Eleusius Cyzicenus. Ubi convenissent, excepit eos Imperator, et accepto cujusque dogmatis scripto, seorsim Deum impense orat, ut se ad eligendam veritatem adjuvet. Deinde lecto cujusque dogmatis scripto; reliqua omnia, tanquam separationem sanctae Triadis inducentia, reprehendit, ac carpit, solum vero, quod Homusianam fidem continebat, laudat, et complectitur. Hic vero videmus, ut etiam solus Imperator, Religionis controversiam decidit. Finem de Theodosio faciam, ubi adjecero haec verba Ambrosii, de ejus obitu: Theodosium Imperatorem dilexi: Virum, qui cum jam corpore solveretur, magis de statu Ecclesiarum, quam de suis periculis angebatur.

Ejus vero Zelum hac parte imicati quoque filii ejus Arcadius, et Honorius, quorum hic etiam inter duos Episcopos judicans, falso Episcopo deposito, verum restituit, ut ait Turrecremata, Lib. IV. summae, Part. I. cap. 9. Ac quemadmodum Theodosium Arcadius, et Honorius, ita Arcadium quoque, suus sequutus filius Theodosius junior, hunc item Marcianus: quorum de Religione leges, et plures sunt, quam ut huc congeri possint, et obviae magis, quam ut nunc referri debeant. Non possum tamen praeterire haec Theodosii, et Valentiniani verba, ad Hormisdam Papam: decere arbitramur, nostrum imperium, subditos nostros de Religione commonefacere, etc. Et illa imprimis: Inquisitio verae Religionis, praecipua est sollicitudo Majestatis Imperialis. Item haec eorumdem, Epist. XVII. earum quae vel Cyrilli, vel inter Cyrillianas leguntur: A pietate quae in Deum est, Reip. nostrae constitutio pendet, etc. Sed nihil illustrius verbis eorumdem, quae ad Illust. Ordinum Edicta citantur, ex Lib. II. Novellarum Theodosii, tit. 2. De Marciano vero tantum dicam. Evagrium, Eccl. Hist. Lib. II. cap. 1. et Niceph. XV. cap. 1. testari, imprimis hoc eum studuisse, ut sublatis haeresibus vera Religio, et rectus Dei cultus doecretur. Ejus quoque successor Leo, constitutiones priorum Caesarum, pro Orthodoxa Religione confirmavit: ut scribunt Episcopi AEgyptii, Epist. Lib. I. ad Leonem Imper, Eadem mens Justini senioris: cujus legum pro Religione meminit, Niceph. Lib, XVII. cap. 2. Justinianus quoque Epiphanio Archiepiscopo scribens: Nos, inquit, maximam habemus sollicitudinem, circa vera Dei dogmata, et circa sacerdotum honestatem. Et constitutione Novella XLII. de Episcopis, et Clericis, restitura ab Antonio Augustino: Sed nos omni providentia curam Ecclesiarum gerimus, per quas, et imperium nostrum sustineri, et publicas res per clementiam Dei, ac gratiam muniri credimus. Extat etiam, ut caetera mittam, Justiniani Edictum, de summa Trinitate, et fide Catholica: quo, ut in argumento ejus merito scribit Ant. Contius; vix quisquam Patrum, aut Episcoporum, pleniorem ac luculentiorem fidei expositionem emisit. Procopius vero minime audiri debet, cum Imperatorem sumum eo nomine sugillat, quod intra palatii secreta, de mysteriis fidei, cum sacerdotibus, quam de re bellica cum senatoribus colloqui mallet. Mitto Justini junioris, Constantini Pogonatae, aliorumque constitutiones, de quibus ex Novellis, Nicephoro, et caeteris constat. Nempe Socrates, Lib. V. scribit in prooem. [gap: Greek word(s)]. Similiterque postea animati fuerunt, Theodoricus Italiae Rex, qui secundum Symmachum judicans schisma sustulit: ut agnoscit Turrecremata loco ante citato. Item Carolus, Ludovicus, Lotharius, uti Ecclesiasticae leges ostendunt, ab Ansegiso collectae. Nec putandum vel eos quos diximus hactenus,

vel Principes Christianos (quos omnes recensere sit longum) hoc sibi juris vindicasse Episcopis invitis. Imo vero illud suscepisse volentibus Episcopis, ostendunt ea SS. Patrum loca, quibus Caesares, ad illud capessendum adhortantur, et gnaviter eo fungentes, summis laudibus extollunt. Hujusmodi jam adduximus aliquammulta: Addam vero et alia, quo res fiat manifestior. Justinus sane Martyr, Apologia ad Antonium Imperatorem, [note: Pag. 37. edit. Com.] cum paratum se dixisset denuo, de Christiana Religione cum Imperatore colloqui, addit hujusmodi, [gap: Greek word(s)]. Clarius etiam Gregorius Nazianzenus. [note: Pag. 309. Edit. Morell.] Cum consummasset JESUS hos Sermones, ets. [gap: Greek word(s)]. Augustinus contra literas Petiliani, cap. 92. Habent ergo Reges, excepta generis humani societate, eo ipso quo Reges sunt, unde sic Domino serviant, quomodo non possunt, qui Reges non sunt. Et Lib. II. contra Cresconium Grammaticum, cap. 51. Reges cum in errore sunt, pro ipso leges contra veritatem ferunt; cum in veritate sunt, similiter contra errorem, pro ipsa veritate decernunt: Ita et legibus malis probantur boni, et legibus bonis emendantur mali. Rex Nabuchodonosor perversus legem saevam dedit, ut simulachrum adoraretur: Idem correctus, veram, ne Deus verus blasphemaretur. In hoc enim Reges, sicut eis divnitus praecipitur, Deo serviunt, in quantum Reges sunt, si in suo regno bona jubeant, mala probibeant, non solum quae pertinent ad humanam societatem, verum etiam quae ad divinam Religionem. Quibus gemina habet de correctione Donatistarum, ad Bonifacium, cap. 6. Idem eopse, hoc est, de Donatistarum correctione libro, c. XIII. Nondum autem agebatur, quod paulo post in eodem Psalmo dicitur; Et nunc Reges intelligite, erudimini, qui judicatis terram. Servite Domino in timore, et exultate ei cum tremore. Quomodo ergo Reges Domino serviunt in timore, nisi ea quae contra jussa Domini sunt, religiosa severitate prohibendo, atque plectendo? Aliter enim servit quia homo est, aliter etiam quia et Rex est. Quia homo est, ei servit vivendo fideliter; quia vero etiam Rex est, servit leges justa praecipientes, et contraria prohibentes, convenienti vigore sanciendo. Sicut servivit Ezechias, lucos et templa Idolorum, et illa excelsa, quae contra Dei praecepta fuerant constructa, destruendo: sicut servivit Josias, talia et ipse faciendo: sicut servivit Rex Ninivitarum, universam civitatem, ad placandum Dominum compellendo: sicut servivit Darius, idolum frangendum in potestatem Danieli dando, et inimicos ejus Leonibus ingerendo. sicut servivit Nabuchodonosor, de quo jam diximus, omnes in regno suo positos, a blasphemando Deo, lege terribili prohibendo. In hoc ergo serviunt Domino Reges, in quantum sunt Reges, quum ea faciunt ad serviendum illi, quae non possunt facere nisi Reges. Cum itaque nondum Reges Domino servirent temporibus Apostolorum, sed adhuc meditarentur inania adversum eum, et adversum Christum ejus, uti Prophetarum praedicta omnia complerentur, non utique tunc possent impietates legibus prohiberi, sed potius exerceri; hic enim ordo temporum volvebatur, ut et Judaei occiderent prae dicatores Christi, putantes se officium Deo facere, sicut praedixerat Christus, et gentes fremerent adversus Christianos, ut omnis patientia Martyrum vinceret. Postea vero cum coepit impleri, quod scriptum est, et ador abunt eum omnes Reges terrae, omnes gentes servient illi: quis mente sobrius regibus dicat, Nolite curare in regno vestro, a quo tueatur, vel oppugnetur Ecclesia Domini vestri, non ad vos pertineat in regno vestro, quis velit esse religiosus, sive sacrilegus? Quibus dici non potest, non ad vos pertineat in regno vestro, quis velit pudicus esse, quis impudicus?

Haec Augustinus, apud quem, et alia ejus generis non pauca legas. Leo Magnus ad Theodosium Augustum, Epist. XI. Pro integritate fidei, Christianissimum Principem convenit esse sollicitum. Vide et Epist. XXV. ad eundem. Idem Epist. LXXV. ad Leonem Augustum: Cum enim Clementiam tuam Dominus tanta sacramenti sui illuminatione ditaverit, debes incunctanter advertere, regiam potestatem tibi non solum ad mundi regimen, sed maxime ad Ecclesiae praesidium esse collatam, etc. Gregorius Magnus quoque Mauritium Augustum laudat; quod conservande sacerdot ali charitati, et custodiae fidei,

rectitudine studii spiritalis, praecipua sollicitudine in vigilet. Vide Lib. IV. Epist. LXXVI et CLXIII. quarum utraque ad Mauritium scripta. Isidorus Hispalensis, Lib. III. Sentent. cap. 51. [note: 686. ] Cognoscant Principe seculi, Deo debere se rationem reddere, propter Ecclesiam, quam a Christo tuendam suscipiunt. Nam sive augeatur pax, et disciplina Ecclesiae, per fideles Principes, sive solvatur; ille ab eis rationem exigit, qui eorum potestati suam Ecclesiam credidit. Bernardus, Serm. XLVI. super cantica. [note: Col. 704. Edit. Antwerp.] Quomodo namque stabunt Ordines Clericorum, et administrationes eorum, si non Principum tanquam tignorum beneficio et munificentia sustententur, et potentia protegantur? Arnulphus Episcopus Lexoviensis, Sermone in Synodo habito. [note: Fol. 75. Edit. Paris. Anno 1585.] Justitia regiae Majestatis, per discretionem scientiae, dirigit, et informat. Informat ad virtututem, dirigit ad salutem. Et quid multis opus? cum Christiani Episcopi etiam ad Gentilem Caesarem provocarent. Nam, uti Eusebius scribit, Lib. VII. 24. et Niceph. Lib. VI. 17. et seqq. Cum Paulus Samosatensis, a Synodo Antiochena damnatus, Episcopi aedes relinquere successori nollet, non dubitarunt Christiani Episcopi provocare ad Imperatorem Aurelianum, qui decrevit, ut illis Ecclesiae domus tribueretur, quibus eam urbis et caeteri Italiae Episcopi adjudicassent.

Nec recentiores Ecclesiae: Reformatae Doctores, hac parte a Veteribus dissentiunt. Ostendunt hoc ea loca Musculi, Martyris, Buceri, Joelli, Witacheri, Bilsoni, et Episcopi Cicestriensis. Item Confessiones Belgicae Helveticae, Basileensis, quae citantur ad Illust. Ordinum Edicta. Addam locum M. Buceri, ex defensione Christianae Reformationis Hermanni Archiepiscopi Coloniensis. [note: pag. 432.] Ad unumquemque Magistratum praecipue pertinent, ante omnia pro videre, diligentissimeque, et efficacissime constituere, ut populo Christi, quoad curam animarum, recte consulatur. Eadem mens est H. Zanchii Miscell. T. 2. [note: Pag. 277. Edit. Neoscad. Anno 1608.] Primum, inquit, Magistratus munus, ordinare tam illa, quae ad Religionem, et cultum Dei attinet, quam quae ad publicam pacem, honestatem et justitiam. Sexcenta hujusmodi sunt, in Germanorum, et Helvetiorum locis communibus, uti Polani, et aliorum cap. de Magistratu. Nec [gap: Greek word(s)] aliquot, sed libros integros describere oportet, si adferre vellem, quae hac de re, Burtrillus, Tookerus, aliique Angli Theologi scribunt adversus Jesuitas. Unius tantum ex multis paucula ponam.

L. Cicestriensis ad M. Torti librum responsione, pag. 364. In Israele autem, nondum os reperi tam durum, quod negare etiam auderet, praecipuas in Religione partes, penes Regem extitisse: vel uno hoc argumento, quod per sacrae historiae seriem totam mutato novi Regis animo, mutata semper est facies Religionis. Eaque in Religione mutatio Regi semper adscribitur, quasi factum ejus. Nec Pontifices unquam, vel praestare poterant, ut fieret mutatio in melius, vel fieret in pejus, impedire. Penes eos autem, si Religionis tum summa fuisset, aliquis aliquando Pontifex, etiam Rege secus affecto, praestitisset hoc tamen, ut cultum Dei illibatum, pars aliqua populi saltem, retineret. Et pag. seq. Regi id semper, Ecclesiae nunquam, vitio datum legimus, quod Excelsa steterint. Regi ergo, sive declaret hoc, sive non declaret, etiam ante Ecclesiae declarationem, id ex officio munus. incumbit, deque eo neglecto, Deo rationem redditurus est. Et pag. 373. Conveniunt illa Regi, dare Judices in causis Ecclesiae; dare Judicum Praesidentes; abusus in Religione, et corruptelas tollere; Arcam reportare, et praeire reportandae; Templa dedicare, et ad eam rem coetus indicere, libro legis recitato, praecipere Pontifici de repurgando Dei cultu; foedus renovare de Religione reformanda; Templum ingredi, et aneum serpentem confringere; Missiones sacerdotum facere; Pontisficem ipsum ejicere, Atque exauthorare, ne sit Pontifex: Haec si Regi omnia sic conveniant, convenitant, convenit et regimen Ecclesiasticum. Et pag. 380. Religionis cura, res Regia est, non modo Pontificia, et in Regiis prima, quamque ille nonsolum, foris ab externa vi, sed et domi ab incuria hominum asserere teneatur. Vos quidem ipsi, si vis instet ulla, rem Regiam clamatis: Ille vero si collapsa sit disciplina, non minus Regiam. Quod si etiam [gap: Greek word(s)] audire lubet, hi quoque Religionis curam, potissimam faciunt Imperii curam. Ira Plato II. de Rep. ait, Praecipue eum, qui publico praesidet, Religionis curam suscipero debere: et eamdem

IV. de Rep. propugnaculum vocat Magistratus: et Lib. VII. de LL. nominat vinculum legum, et honestae disciplinae. Cicer. II. de Natura Deorum appellat eam, humanae societatis fundamentum. Quae omnia, ut de Religione falsa falso, ita de vera verissime dicuntur. Quemadmodum et Oraculis sacris, una Deorum voce excepta, plane consentaneum est illud Venusini Poetae, Lib. III. Od. 6. Dii multa neglecti dederunt, Hesperiae mala luctuosae. Quod si quis exempla desiderat, quibus Principes gentiles praecipuam Religionis curam habuisse demonstretur, adeat Greg. Tholozanum, Lib. XII. de Rep. cap. 4. Danaeum, Lib. I. Polit. et alios.

Atque haec satis ostendunt, Principem prae aliis, tam personis, quam rebus, de Religione et Ecclesia, quae publica utraque est, sollicitum esse debere.

Estque ejus doctrinae cognitio necessaria plane his temporibus, partim ob Magistratus ipsos, ne se putent [gap: Greek word(s)], si Ecclesiastica curent; quin vero gravissimam sibi neglecti muneris rationem Deo reddendam sciant, si non curent: partim ob Ecclesiastas, ne hujus rei ignorantia, se Magistratus imperio, in Ecclesiasticis eximentes, transiliant mandatum Christi, jubentis ut Caesari demus, quae sunt Caesaris, Matth. XXII. 21. Et Apostoli Petri, monentis, ut subjecti simus cuivis humanae Ordinationi, propter Dominum, 1. Epist. II 13. Item illud Pauli dictum, docentis omnem animam potestatibus supereminentibus esse subjectam, Rom. XIII. 1. quem locum interpretans Chrysostomus, disertim scribit: Potestatibus ex debito obedire jubet; ostendens, quod ista imperentur omnibus, et sacerdotibus, et Monachis, non solum secularibus, id quod statim in ipso exordio declarat; cum dicit Omnis animia potestatibus supereminentibus subjecta sit, etiamsi Apostolus sis, si Evangelista, si Propheta, sive quisquis tandem fueris. Neque enim pietatem subvertit ista subjectio. Quae verba etiam bonam partem exscripsit Theophylactus. Idem ibidem: Deus ita exigit, ut creatus a se Princeps vires suas habeat. Neque extenuatio ex eo est, quod Principi honorem suum reddis, sed magis ex eo, quod eum negligendo contemnis. Eodemque respiciens Bernardus, Epist. XLII. quae ad Archiepiscopum Senonensem; Omnis, inquit, anima potestatibus sublimioribus subjecta sit: Si omnis, et vestra: quis vos excepit ab universitate? Reddite Caesari, quae sunt Caesaris. Scio ad secularia tantum modo referre hoc Pontificios: sed plane iis refelluntur, quae antea de jure Magistratus in Ecclesiasticis diximus: Dolendum vero, hodie isthoc Papale [gap: Greek word(s)], etiam ab aliquibus studiose arripi, quos alioqui amore sincerae Religionis, ac pietatis erga Deum serio duci judicamus. Sed sic fere omnes sumus; ut quasi veritas Lesbia quaedam regula esset, plurimum feramus sententiam, prout quisque putamus rebus nostris maxime expedire. Itaque qui alias judicium in Ecclesiasticis utraque manu Magistratui deferimus, et ipsam severitatem principalem erga adversarios nostros, Zelum solemus appellare; hi si nobis delinquentibus, non omnia Magistratus ex animi noltri agat sententia, Judicium retractamus: et quod non minus quam antea Zelus dici debuerat, nec conscientia bona, ac citra magnum Ecclesiae dispendium poterat omitti; hoc, quia nunc sic nobis affectis videtur, partim [gap: Greek word(s)], partim etim saevitiam appellemus. Quam bene aptari nobis possit, quod Gregor. Nazianzenus scribit Orat. XVII. quae ad cives Nazianzenos: [note: Edit. Morell. Pag. 270.] Nos fratres, dum offictum ipsi deserentes, Magistratus potestatem iniquo animo ferimus, perinde utique facimus, ac si quis certaminis Praesidem, ut improbum accuset, cum ipse in palaestrae leges peccet; aut medicum, ut indoctum, et audacem, quod sectionibus et cauteriis utatur, cum ipse gravi morbo laboret, asperioribusque remediis indigeat. Sed Graece quin potius ipsum audimus: [gap: Greek word(s)] Tandem vero sapere discamus, et ut (hortatione Nazianzeni ex eadem Oratione hanc partem claudam:) [note: pag. 269.] Submittamus nos, tum Deo, tum alii aliis, tum iis qui imperium in terra gerunt: Deo quidem omnibus de causis; alii autem aliis, propter charitatis foedus; Principibus denique, propter ordinem, publicaeque disciplinae rationem: idque tanto etiam

Atque haec generatim de jure summi Magistratus in Ecclesiasticis praemittere visum fuit. Porro nec abhorreat animus a speciali ejusdem juris consideratione: nempe quâ illud, circa Synodos, vel Pastorum vocationem vel legum lationem, vel jurisdictionem occupatur: sed cum accurate adeo hoc omne persequaris gemino scripto tuo, ut nihil (nisi forte quis mole ac numero insaniens, exemplorum, testimoniorum que strues ampliores requirat) desiderare ultra possit: acque ad haec quae superius diximus, pro instituto quidem nostro, sufficere nunc temporis possint: speciali illa consideratione vel omissa, vel in aliud tempus rejecta, accedam deinceps ad ipsum scriptum Walaei, ac si qua ejus mereri nobis videbuntur, et recensebo, et censebo paucis. In ipso operis ingressu multus est in probando, reipsa distinui Magistratûs munus a munere Ecclesiastico: idque ut ostendat (quemadmodum passim indicat) Ministros verbi, non esse sui Magistratus, sed Dei Legatos, [gap: Greek word(s)] a Deo vocari, non ut Magistratuum obeant vicem, sed ut tam Magistratus, quam caeteros, imo Magistratus prae caeteris Dei verbo pascant. Atqui haec vera falsa ne dicam incertus haereo, an potius utrumque horum. Quam in sententiam magis animus inclinat, quia pro discrimine potestatis, ac judicii diversimode haec se habent. Potestas enim eorum qui publica sunt vocatione instructi, vel Civilis est, vel Ecclesiastica. Civilis procurat humanum bonum, uti [gap: Greek word(s)]. Atque hoc respectu societas hominum, non Ecclesia, sed Respub. vocatur. Potestas vero Ecclesiastica procurat spirituale bonum, uti beatitudinem coelestem. Atque eo respectu haec ipsa societas non jam Reip. sed Ecclesiae nomen obtinet. Potestas vero Ecclesiastica est duplex: una interior, altera exterior. Interior versatur in his quatuor, verbi praedicatione, Sacramentorum administratione, Ordinatione Pastorum per impositionem manuum, et usu clavium. Exterior potestas in externa gubernatione consistit, qua Religio publice sancitur, omniaque procurantur quae ad bonum Religionis, qua publica est, pertinent. Prior illa potestas propria est Ecclesiastarum: posterior primo et per se competit Magistratui. Quod optime intellexit Constantinus Magnus. Is enim in sermonibus super mensam, cui accumbebant plurimi Episcopi, et in his Eusebius Pamphili, dixisse fertur, [gap: Greek word(s)]. Ubi sive res interiores ab Constantino vocantur, verbi divini annunciatio, Baptismi et Eucharistiae exhibitio, impositio manuum, sive Ministrorum Ordinatio, et usus clavium; uti antea dicebam. [gap: Greek word(s)] vero sive res exteriores, vocat Constantinus, (ut optime ejus verba interpretatur vir Caesarei juris intelligentissimus Melchior Goldastus) defensionem Ecclesiae, custodiam Disciplinae Ecclesiasticae, recte atque Ordine gerendae, Conciliorum, seu Synodorum indictionem, Legum Ecclesiasticarum sanctionem, emendationem cultus divini, abrogationem superstitionum, et idololatriae, observationem Ceremoniarum Ecclesiasticarum, notationem vitae et honestatis Clericorum, punitionem impie et flagitiose viventium, Ministrorum bonorum procurationem, et malorum depositionem: et si qua id genus alia. Hanc Constantiniani dicti interpretationem confirmat illud, quod ipse dixerit [gap: Greek word(s)] . Quo clare indicat, se Episcopis etiam in Ecclesiasticis praeeste, nempe non interioris (directe quidem) sed exterioris jurisdictionis ratione. Cujus etiam ratione (non tantum ratione Civilium Legum) se ministrum Dei esse dicebat, seque habere potestatem Episcopos improbos coercendi, ut est apud Theodoretum etiams, Lib. I. cap. 19. Quomodo etiam capiendum calcatum illud, Rex est Persona mixta cum sacerdote. Neque aliud volunt illi, qui dicunt Magistratum, etsi primo cura ei competat rerum Ecclesiasticarum, non semper tamen per se exercere, sed fese hanc aliis committere. Quod de sola exteriori jurisdictione intelligunt. Ut omnino immerito hos sugillet Walaeus.

Hoc ut ita esse pateat, adferam aliquot recentiorum loca, superius a nobis omissa; quibus interiorem jurisdictionem Christo, ejus Ministerium ac functionem Pastoribus, exteriorem vero in Ecclesiasticis jurisdictionem, et principalem Ministerii curam, supremo Magistratui committunt. Hieron.

Zanchius, Tom. 2. Miscellan. Illud, quo regnum hoc Christi instauratur, conservatur, propagatur, est sacrum, seu, ut vocant, Ecclesiasticum Ministerium, cujus Ministerii quidem totius, non functio, sed cura penes Principes esse debet, ut in exemplis piorum Regum Juda, imo ante hos in ipso Mose, videre est. Is ut Princeps ut Dux totius populi, curam imprimis, ex mandato Dei, suscepit Religionis, et totius sacri ministerii: ipsam vero ministerii sacri functionem a politica separavit, et unam sibi retinuit, alteram Aaroni Pontifici, ejus liberis Levitis, injunxit. Muscul. locor. comm. de Magistratu: Quid igitur Ministris Ecclesiarum, Episcopis, ac Presbyteris relinquitur, inquiunt, si Magistratui competit, ut curam gerat Ecclesiarum, Ministrorum, Doctrinae, Sacramentorum, rituum, ac caeremoniarum, consistorii, scholarum, ac bonorum Ecclesiasticorum? Respondeo, relinquuntur illis ministeria, ad quae obeunda eliguntur, atque constituuntur. Neque docet Magistratus, neque administrat Sacramenta, sed faciunt haec Ministri. In schola non docet Magistratus, sed docet Ludi-Magister. In Consiostorio non judicat Magistratus, sed qui ad id officii ab illo sunt constituti. Et tamen superior horum omnium authoritas, et potestas ad Patremfamilias, labores vero et ministeria ad Oeconomums et familiam pertinent. Hac distinctione satis multum relinquitur Ecclesiarum Ministris. Utinam officia sua fideliter, utiliter, et prudenter obeant.

L. Cicestriensis responsione ad Matthaeum Tortum, pag. 370. In gubernando primatum ponimus, non docendo, et Regem non doctorem summum, sed gubernatorem dicimus; ut jam dirimi possit lis, in docendi munere, quod proprie pertinet ad primatum suum; in gubernandi Rex, quod ille sibi solum vendicat ut Rex: nec illum alterum pontificatum docendi invadet unquam. Idem eopse libro (quem locum et Walaeus citat.) [note: pag. 110.] Docendi munus, vel dubia legis explicandi, Rex non assumit, vel conciones habendi, vel rei sacrae praeeundi, vel Sacramenti administrandi, non vel Personas sacrandi, vel res, non vel clavium jus, vel censurae, quae ad sacerdotale munus spectant, seu potestatem ordinis consequuntur. At in iis quae exterioris sunt politiae, ut praecipiat, suo sibi jure vendicat, nosque adeo illi libenter merito deferimus. Religionis enim curam rem regiam esse, non modo pontificiam, et in regiis primam, quamque ille non solum foris, ab ex terna vi, sed et domi ab incuria bominum asserere teneatur: Nam cum lege ipsa Dei, custos sit, ac vindex, non secundae modo tabulae, sed et primae, primae quoque curam ad se pertinere putat, et primam primae. Clare etiam Guilielmus Theolog. Prof. et Decanus Leichtfeldensis, duello contra Becanum Jesuitam pro primatu Regis. [note: pag. 59.] Tota controversia et lis nostra, versatur de ea potestate, quae fori exterioris est. Quod idem sic explicat. [note: pag. 2 3.] Rex non est supra Sacramenta, et verbum nec super Ecclesia spiritualia charisimata, et tamen est supremus Ecclesia gubernator; quia primaria Regis cura, agenda est pro rebus, ac causis Ecclesiasticis, primatusque Regis in eo munere perfungendo potissimum consistit. Et pag. 15, 16. Regia sub limitas constituenda est super omnes Personas, licet sint Apostoli, sint Prophetae, sint Doctores, Evangelistae, sint denique Pastores, non quidem supra Res, utpote verbum Dei, sacramenta, fidem, poenitentiam, quae sunt spiritualia: per haec enim spirituale regimen animarum Christi est proprium, etsi exerceatur per sacerdotale ministerium. Itaque Ministrorum functio, et dispensatio, quae concredita est illis, Regum ac Principum minori antecellit perfectione et solatio: non tamen potestatis eminentia, quae omnia bona, et salutaria jubet pro Christo et Ecclesia, et probibet contraria.

Atque ex his testimoniis constare arbitror, quid judicii ferri debeat de iis, quae de discrimine Civilis, et Ecclesiasticae potestatis, disputat Walaeus usque ad pag. 12. Imo ex iisdem facile etiam diluuntur, quae deinceps usque ad pag. 18. disserit, ut ostendat judicium de rebus Ecclesiasticis competere Ecclesiasticis. Nam confundit judicium quod simplex sententiae dictio est, et illud quod cum imperio est conjunctum. Optime idem Guilielmus Tooker adversus Becanum Jesuitam, pag. 50, et 51. Est quiddam quasi perpetuo Regis Coronae. adnexum, quod directivam cum aliis, coactivam solus habeat potestatem. Atque addit, hoc esse quod dicit; eum primatum Christianum Christiani Principis in Ecclesia Christi sub Christo habere. Quare quod objicit Walaeus, sacerdotum fuisse judicare de lepra tam interna, quam externa, de priori illo judicio, quod directivum seu suasivum oprime vocatur, verissimum est: sed hoc non prohibet, quominus solis Magistratibus, primo et per se competat judicium

imperativum, seu coactivum; quandoquidem eorum est sacerdotes, si vel munus suum non intelligant, vel negligant, officii commonefacere, in locum immorigerorum, vel non idoneorum alios surrogare, leges pro Religione ferre. Quae omnia cum non caeco impetu ad nutum alienum, sed post disquisitionem certam fieri debeant, omnino praevium judicium requirunt.

Respondent aliqui, Judicium quidem Magistratibus competere, cum quaevis actio consequatur judicium intellectus: nec quod judicium privatis conceditur, magistratibus eripi possit: verum Magistratus hoc judicium, recte sentientium Pastorum judicio conforme esse debere. Sed non cogitant hi, illud ipsum esse, de quo judicare oportet Magistratum, qui illi sint recte sentientes Pastores. Nec enim ideo [gap: Greek word(s)] sunt, quia tales se esse profitentur, cum idem faciant [gap: Greek word(s)]. Nec ideo tales habendi, quia numero vincunt: cum saepe haereticorum numerus sit major: ut olim cum ingemisceret mundus, seque Arrianum factum esse miraretur, ut Hieronymus scripsit. Initio item Reformationis, et omni eo tempore, quo Waldenses se, totis nempe trecentis annis et quinquaginta, ante Lutherum Synagogae Pontificiae opposuerunt. Nihil igitur manifestius, quam Magistratum ponderare, non numerare sententias debere. Unde colligere est, quoties Pastorum suorum potius quam aliorum, aut plurium, quam pauciorum judicium sequitur Magistratus, non ideo sequi, quia Pastores illud dicunt, sed quia persuadent, quod dicunt.

Pag. 22. Quadrifariam probare occipit duo distincta collegia ordinari, Deuter. XVII. unum Ecclesiasticum, alterum Civile. Verum ut duo distincta collegia fuisse concedamus, sane utramque in partem, non adspernanda video argumenta) non tamen rite evincat, quod vult. Nec enim hoc impediret, quominus et prius judices, et post hos Reges, utrique praefuerunt collegio, nec res duntaxat Civiles, sed etiam Ecclesiasticas gubernarint, cultum divinum fovendo, collapsum instaurando. Quam piorum fuisse Principum curam, argumentum illud validissimum est, quod pro Judicum ac Regum, vel pietate, vel impietace, semper Religio, aut floruit, aut jacuit, ut et ante dictum est.

Inter alia vero ait, nisi fateamur, fatendum esse, quod apud Evangelistam dicuntur, non minus sacerdotes, quam populi seniores, convenisse ad judicandum Christum; consecuturum etiam sacerdotes, ac Levitas habuisse jus necis. Verum duplici ratione id absurdum non est. Uno nomine; quia, erant quaedam (verbis utar Burhilli e c. 28. p. 294) privilegia sacerdotum Veteris Testamenti, quorum erat et in rebus civilibus de jure respondere: etiam Deum consulebant in dubiis, tam civilibus, quam Ecclesiasticis. Altero vero nomine, quia dici potest, non habuisse jus necis, qua sacerdotes (nec enim omnes jus hoc habuere) sed qua pars erant summi synedrii, cujus solius erat, judicare, tribum, sceptrum, Pseudo-prophetam, et sacerdotem magnum: ut ex Talmudistis refert Petrus Galatinus. Josephus etiam adversus Appionem, Lib. 2. disertim scribit, sacerdotes inspectores omnium, judices controversiarum, punitores damnatorum fuisse a Mose constitucos.

Pag. 25. Argumentum inde pro sententia sua dicit, quod Ecclesiastis solis jus clavium committatur. Sed dirtinctione hic opus, ad quam nobis praeit Marsilius Patavinus, secundae partis, cap. 6. uno tamen hoc labens, quod satisfactionem Ecclesiasticam, errorem sui seculi secutus, convertit in satisfactionem pro poenis purgatorii. Ipsum audiamus. In peccatore, inquit, vere poenitente aliqua solus Deus operatur etiam absque sacerdotis aliquo proveniente Ministerio, mentis videlicet illuminationem, culpae seu maculae peccati purgationem, et aeternae damnationis remissionem. Alia vero sunt quae Deus, in eodem peccatore non secundum se solum operatur, sed per ministerium sacerdotis: sicut ostendere in Ecclesiae facie, quis solutus, vel ligatus, a peccatis habeatur in hoc seculo, ligandus aut solvendus in alio, id est cujus peccata Deus retinuerit, aut dimiserit. Amplius, est et aliud quod Deus operatur circa peccatorem per ministerium sacerdotis, etc. Alterum, hoc est satisfactio, seu quorumdam pietatis operum a sacerdorte impositorum praestatio, quibus se poenitentia peccatorum vere duci declararint. Tertium ut ibidem Marsilius ait, est, quod a Sacramentorum communione per sacer dotem exeludantur contumaces, et resipiscentes admittantur. De tribus quae a Deo [gap: Greek word(s)] praestantur, nulla est controversia: sed tantum de illis tribus posterioribus. Quod ad primum, qua sacerdos non quidem peccata remittit, aut retinet, sed ut optime Marsilius dicit, remissa

aut retenta esse ostendit, sive annunciat. De hoc litem non movemus. Nam jam an tea hoc respectu fassi sumus, administrationem clavium esse jurisdictionis interioris, non exterioris, quam solam Pastoribus tri buimus. Quid mirum? cum praedicatio E vangelii his solis conveniat: administratio vero clavium, respectu hujus primae partis, nihil aliud sit, quam singularis Evangelicae praedicationis applicatio, qua alii intromittuntur poenitentes et fideles: ejiciuntur impoenitentes, et Apostatae. Unde et idem Marsilius Patavinus, secundae partis, cap. 6. hanc clavium authoritatem vocat, judiciariam potestatem: eamque esse ex Hieronymo, et Augustino definit, discenendi scientiam, et potentiam qua (sacerdos) dignos recipere, et indignos excludere debet a regno. Nempe ex pronunciato generali scripturis contento, quod in syllogismo majus est pronunciatum, et ex cujusque Personae qualitate, qua vel fidelis, vel infidelis est, (haec res minus constituit pronunciatum) concludit, qua quisque conditione sit apud Deum, num Regni particeps an exsors; sive num damnatione peccato solutus, an constrictus. Unde ministerii usus, sive jus hoc singularis applicationis, non modo clavibus, quibus claudimus et aperimus, sed etiam vinculo comparatur, quod vel stringitur, vel solvitur. Ad priorem tralationem pertinet, quod Christus ait, Tibi dabo claves Regni coelorum. Ad alteram referendum quod dicit; Quodcumque ligaveritis super terram, erit ligatum in coelis. Utrumque igitur singulari Evangelicae praedicationis applicatione fit, ut tum aperiamus, vel claudamus: tum ligemus, vel solvamus: sed aperimus et claudimus ratione personarum: ligamus, et solvimus ratione rerum, hoc est peccatorum. Quomodo optime, judicio meo, Christi verba explicat Junius, in anulysi ad hunc locum: ubi sic scribit: Ministerio servorum Dei, tum personae in Ecclesiam intromittuntur, aut ejiciuntur: tum rei ligantur, solvunturque, id est peccata tenentur, aut condonantur. Secundum erat satisfactio, qua poenitentiae quaedam signa, in delictis gravioribus perscribebantur: de cujusmodi satisfactione agit Cyprianus, Ep. XII. et LIV. et alibi. Haec signa suadere sacerdos potest, [gap: Greek word(s)] vero loquendo imperare non potest: cum penes eum solum, qui imperium habet, sit vis coactiva. Tertium est abstentio a coena, sive non exhibitio signi Sacramentalis: qua minister non de aliena actione judicat, sed de sua; peccet enim contra charitatem, si ei praebeat signa, ad quem scit non pertinere. Eoque nec ullum hic imperium, sed tantummodo Ministerium est. Atque hinc liquet, quatenus clavium usus solis conveniat Pastoribus; et tamen horum quoque ratione, ad Magistratus indirecte pertinet, hoc est non quoad usum ipsum, sed quoad curam circa eum qua publicus est. Nam verae Religionis cura cum primis pertinet ad curam, et potestatem Magistratus, ut Musculus ait. [note: Loc. com.] Quomodo et idem antea dixerat, [note: Pag. 1369. pag. 1363. ] Cura Religionis publicae, ad Magistratum non simpliciter, et utcumque, sed cumprimis pertinet. Quo loco non haec Musculi mens est, magis Magistratum Religionem, quam res civiles curare debere; sed vero curam Religionis, qua publica, ad Magistratum magis, quam Ministros pertinere. Unde idem ait, [note: Pag. 1371.] penes Magistratum esse, superiorem Religionis potestatem, et curam. Atque ex his quoque liquet, nihil efficere Walaeum, seu vulgarem, seu illam Bilsono, et aliis aliquot eruditis viris probatam sequamur interpretationem loci istius, Matt. XVIII. de qua Walaeus agit, p. 25. usque ad p. 29.

Illud vero invidiose, et prope dixeram maligne quod pag. 28, ait, eos qui disciplinae Ecclesiasticae exercitium, Magistratui primo dicunt convenire, novum cudere Christianismum, novam plane Ecclesiae faciem inducere: qualis nec apud ipsos obtineat haereticos. Nam Disciplina Ecclesiastica, et qualis in primitiva obtinuit Ecclesia, et qualis nunc nonnullis locis est, partim divinae est in stitutionis, partim humanae. Divinae est, quod Pastor impoenitenti, et in credulo regnum coelorum claudit, hoc est, quod tanquam Legatus Christi, regnum coelorum ei clausum esse denuntiat. Item quod palam haeretico, aut facinoroso, non exhibet signa Sacramentalia. At humanae institutionis est, quod qui peccarit, licet poenitentia facti ducatur, praefinito tempore seorsim a caeteris inter poenitentes jubeatur consistere: atque alia id genus omnia habentia poenam positivam. Posteriora haec non conveniunt Ecclesiastis, qua tales, sed ubi

Magistratus est Christianus, jus omne circa ea habent a Magistratibus, quibus solis convenit jurisdictio proprie dicta. At priora competunt quidem Ecclesiastis, ut tales sunt: sed hoc non impedit, quo minus Magistratus sit procurare, ne Pastores in munere suo sint negligentes, vel etiam seu odio, seu alio affectu, consolatione debita, vel Sacramentalis signi exhibitione fraudent, quos non oportebat. Nam (ut verbis utar Gregorii Magni in Johan. cap. XX. Homil. XXVI.) Saepe agitur ut indignus Episcopus, vel damnet immeritos, vel alios ipse ligatus solvat. Saepe in solvendis ac ligandis subditis suae volunt atis motus, non autem causarum merita sequitur. Unde fit ut ipsa hac ligandi, ac solvendi potestate, se privet, qui hanc pro suis voluntatibus, et non pro subjectorum moribus exercet.

Peccat igitur Walaeus cum disciplinam Ecclesiasticam posteriori tantum modo considerat; cum jus ejus Magistratui priorum ratione imprimis tribuatur: nempe quia haec proprie imperii sunt, solus autem Magistratus vim habet cogendi. Interim illud bene est, quamquam satis non est, quod paulo post, pag. nempe 30. agnoscit ipse, satis parere e verbo Dei, Magistratus esse officium curam gerere, ut recte exerceatur, universum ministerium Ecclesiasticum, ac proinde etiam Disciplina Ecclesiastica. Quamquam fallitur, cum existimat, sic Magistratus esse curare, ne quid hic peccent Presbyteri, quomodo Presbyterorum videre est, ne quid delinquant Magistratus. Nam Magistratus cura est principalis, quia imperii est, directi quidem circa priora illa, quae humani sunt instituti: indirecti vero circa posteriora, quatenus procurat, ut fiant, quae instituti sunt divini. Quod ait, non consequi ex iis quae confessus erat, si jure suo abutantur Presbyteri, posse ad Magistratum, [gap: Greek word(s)] loquendo appellari: in eo illi minime adstipulamur. Nam omnino Magistratus cura superior est, ut bene Musculum dicentem videmus. Quid vero appellare aliud est, quam ab inferiori judice, ad superiorem provocare, seu voce illud fieret, seu libello? ut est: L. XIV. de Appellationibus. Quomodo et in Veteri glossario legere est: Appellatio est proclamatio ab inferiori, ad superius tribunal, vel gravaminis relevatio, per clamationem ex minori ad majorem judicem factam, pratextu iniqui gravaminis, vel injustae sententiae. Et quid infirmius isthac argumentatione cum sic colligit: Ad Magistratum summum non appellari nisi in iis, quae per se subire possit Magistratus: non posse autem Magistratum praedicare Evangelium, aut Sacramenta administrare; eoque in his ad eum appellari minime posse. Nam et multa sunt ministeria civilia, quae per se obire Magistratus summus minime debeat; in quibus tamen ad eum licet appellare: cujusmodi sunt ea, quae sui utilitate offuscarent, vel etiam ludibrio prostituerent summi imperii Majestatem. Verum esto sane, ut appellationis vox apta satis non sit; saltem concedat, si Presbyteri disciplinam injuste exerceant, posse unumquemque de injuria conqueri apud Magistratum: ac quamquam hujus non sit facile querimoniis istis habere fidem, tamen nec facile debere illis aurem obstruere; imo nec magis perpeti debere injustum clavium usum in Consistorio, quam haereticam institutionem in Templo. Quae diffiteri non potest: ut qui ipse, p. 30. scribat, si tempora incidant, quibus Disciplina corrigi debeat, Magistratus esse facti rationem exigere a Presbyterio, excommunicationem innocentium sui authoritate imperii impedire: quomodo Athanasio a Synodo condemnato, Constantinus (ut Socrates testatur, Lib. II.) alios instituit conventus, quorum opera, uti et virorum aliquot doctorum, res denuo cognosceretur: quomodo item Magistratus pii, nostro seculo Ecclesias Reformatas, adversus excommunicationem Pontificis, et Concilii Tridentini defenderunt; hodieque per Dei gratiam tuentur. Atque hoc etiam (pag. 33.) Th. Bezam cognovisse ait, ubi haec ejus citat verba adversus Erastum: Cum etiam a recte constituto consistorio, possit reis delatis injuria fieri, in angustioribus territoriis, citra ullam Ordinis Ecclesiastici violationem, Christianus Magistratus, ut tabulae utriusque, et Ecclesiasticae [gap: Greek word(s)] custos et vindex, prospicere potest conquerentibus. Mox etiam (pag. eapse et seq. 34.) ait, Magistratum tantumdem juris, in Synodos, ac Concilia quaecumque obtinere, cum usu non raro venerit, ut hisquoque decernerentur, quae verbo Dei repugnarent. Eoque id si fiat, talibus constitutionibus obviam ire, et posse, et debere. Quae omnia praeclare ab eo dicuntur, ac istiusmodi sunt, ut principalem Ecclesiae

curam, penes Magistratum summum esse evincant. Praesertim cum (vers 10, et 11. pag. hujus 34.) dicat se semper loqui de iis quae ad [gap: Greek word(s)] Religionis pertinent, quaeque verbo Dei disertim praecipiuntur. Nam si circa haec Magistratui tribuit imperium indirectum, quo jubeat, quae Deus jubet, eo quod Deus jubet: non dubitandum videtur, quin directum etiam imperium, Magistratui concessurus sit in iis, quae ad aedificationem quidem Ecclesiae pertinent, sed speciatim verbo Dei non praecipiuntur. Et sane propter haec, et alia istiusmodi factum credo, ut vir quidam praestans, (quemadmodum praesente D. Heinsio mihi retulit Colonius) judicium hoc tulerit de scripto Walaei; tam multa eum adversariis largiri, ut prope non videat, quid in controversia relinquatur. Ac etiam clarissimus P. Bertius praesente Collega meo dixit mihi, se ex iis quae hactenus, eo in scripto legisset, judicare aliud non posse, quam cum Utenbogartio, in re ipsa consentire. Quod pag. eapse ait Musculum, et aliquot alios ejus populares, ab unanimi Christiani orbis sententia pauxillum deflexisse, idque odio Anabaptisticae Disciplinae factum videri: mihi quidem verisimile non fit, sed potius censeo, impugnatam ab iis eam disciplinae rationem, quae Genevae obtinet, quam et alii alibi inductum ire voluerunt. Ac sic ut sentiam, magis faciunt verba, cap. 18. Confessionis Helveticae, quae ipse citat, pag. 35. sunt vero istiusmodi: Cumque omnino oporteat in Ecclesia esse disciplinam, et apud veteres quondam usitata fuerit excommunicatio, fuerint que judicia Ecclesiastica in populo Dei, in quibus per viros prudentes, et pios exercebatur haec disciplina, Ministrorum quoque fuerit ad aedificationem disciplinam hanc moderari, pro conditione temporum, status publici, ac necessitate, ubi semper tenenda est regula, omnia fieri debere ad aedificationem, decenter, honeste, sine tyrannide, et seditione. Et sane nihil Musculus dicit, quod non aliis quoque Reformatae Ecclesiae doctoribus videatur; ut omnino non [gap: Greek word(s)], qualem Walaeus videri vult, (nempe hanc mercedem reportant qui diligentius veritati indagandae incumbunt) sed [gap: Greek word(s)] dici debeat. Quod vero pag. 42. ait, maligne Utenbogartium adversariis suis impingere studium collateralis imperii; utinam verum esset? Nec enim diu foedo hoc schismate inconsutilis Christi toga apud nos scindertur. Sed quis, nisi partium studio penitus occaecatus, non videt, quid rerum agatur? Nec enim mussant, sed aperte dicunt; non dicunt tantum, sed palam sic omnia sua componunt, ut quamquam dicis gratia, nonnihil Magistratibus, in rebus Ecclesiasticis tribuere videantur; tamen summum sibi in Ecclesiasticis imperium arrogant. Nempe unicuique in arte sua credendum ajunt; Theologorum vero artem esse Theologiam: eoque Magistratus, quos rerum Theologicarum nescientes fingunt, adversus suam adversari sententiam nefas putant. Illum demum Magistratum, omne punctum tulisse videri volunt, qui judicio suo diffidens, omnia de Pastorum judicio exequatur. Quod quid aliud est, quam Magistratus in Ecclesiasticis subjicere Ecclesiastis, et quod se faecre negant, duo non subordinata, sed collateralia summa imperia inducere in Rempublicam? Interea placet quod Walaeus ibidem, et pag. 43. agnoscit, collaterale imperium Civilis, et Ecclesiasticae potestatis noxium esse Reip. planeque doctissimorum virorum judicio repugnare. Recte item quod ex Esdrae VII. 25. probat, Magistratum tabulae utriusque esse custodem, et vindicem: ac quamquam circa spiritualia, spiritualem non habeat potestatem, circa tamen ea, ut Ecclesiastica sint, potestatem Ecclesiasticam obtinere. Quod et Bezae authoritate ipse (pag. 43.) confirmat, ut qui in fine libri, adversus Erastum agnoscat, Magistratus officium esse, Pastores negligentes sui muneris admonere, pertinacibus poenam infligere, ac ut meliores surrogentur in pejorum locum procurare. Pag. 44. rursum [gap: Greek word(s)], cum tanquam aliquid magnum, probat Ecclesiastas non esse vicarios Magistratus, sed Christi servos: nec Magistratus circa spiritualia potestatem habere internam ac spiritualem, sed externam et corporalem. Nec enim aliud pii Magistratus poscunt, eoque nihil superest, quam ut omnes se hocagnoscere et sermone et vita testentur.

Sed veniamus ad statum quaestionis, quem pag. eadem adsignat. Ait in hoc controversiam omnem positam esse, num soli Magistratus, an vero etiam Pastores [gap: Greek word(s)] sub Deo collocantur. Negat mox sic Ministros verbi esse sub Magistratu, quomodo urbis

praefectus suberat Trajano. Quod Magistratus summi potestatem [gap: Greek word(s)] a Deo esse concedit, in hoc recte a Pontificiis dissentit. Similiter Theophilus, Lib. I. ad Autolycum in Orthodoxogr. pag. 291. [gap: Greek word(s)]. Et mox eum vocat [gap: Greek word(s)]. Rationem quoque subjungit [gap: Greek word(s)]. Et Epiphanius imprimis haeresi 40. quae adversus Archonticos, pag. 131. [gap: Greek word(s)]. Aperte indicat, utut applicatio potestatis ad Personam, quam Ordinationem dicimus, ab hominibus sit, ipsam tamen hominibus imperandi potestatem non aliunde, Regibus obtingere, quam a summo illo Rege, cujus vicem obeunt in terris. Et ratio idem evincit. Nam homo homini potesta tem dare potest, ut suo subjective loco imperer. At ut loco regat ejus, qui sibi non subjiciatur, minime dare potest. At qui Deus homini non est subjectus, sed homo Deo. Non igitur hominis, sed solius Dei est dare, ut imperet loco Dei. Ac quod Walaeus censet, similem penitus esse Ecclesiastarum rationem, non satis hac parte a Pontificiis recedit: Distinguere enim debuit inter ea quae interna, quaeque externa sunt: prioris genetis diximus, esse praedicationem Evangelii, et jus administrandi Sacramenta; posterioris vero actiones omnes ad politiam Ecclesiae spectantes, quarum [gap: Greek word(s)], uti locus, tempus, numerus, modus, verbo Dei non definiuntur, eoque ab omnibus determinantur, prout ad cujusque Ecclesiae aedificationem maxime conducit. In posterioribus his Magistratus directum imperium a Deo habet, nec Deo, sed Magistratui [gap: Greek word(s)] subjecti sunt Ecclesiastae. In prioribus altera distinctione opus: quia vel potestas in sese consideratur, vel communicatio potestatis, vel principalis circa eam communicationem cura. Potestas ipsa [gap: Greek word(s)] est a Christo, cujus Ecclesiastae, sunt legati. In hoc igitur conveniunt Ecclesiastae, et summi Magistratus, quod non minus jus Ecclesiam docendi, quam Remp. gubernandi a solo est Deo. Imo conveniunt quoque quoad potestatis communicationem. Nam ut potestas quidem, summo cum imperio gubernandi [gap: Greek word(s)] est a Deo, at nihilominus applicatio ad personam, quam electionem dicimus, ab hominibus: ex. gr. in Caesare ab Electoribus: ita etsi jus docendi, et administrandi Sacramenta, et imponendi manus, clavibusque utendi [gap: Greek word(s)] sit a Deo; tamen Pastoribus (Prophetas et Apostolos [gap: Greek word(s)] hoc quoque respectu vocatos excipio) per hominum consensum applicatur.

At ratione tertii disconveniunt, nimirum ratione curae principalis procurandi ea, quae ad publicum verae Religionis exercitium pertinent. Cum enim publica omnia, qua publica, ei subsint, qui publicis summo cum imperio praeest, etiam universam Religionis curam, qua publica est, summo Magistratui subjectam esse necesse est. Eoque respectu fatendum, Ecclesiastas secundum interiora illa, nempe praedicationem Evangelii, administrationem Sacramentorum, impositionem manuum, et jus clavium a Magistratu summo dependere. Quod cum dico, non tantum Ecclesiastas Magistratui subjicio, quatenus in horum arbitrio est, quae Religio publice debeat obtinere; sed etiam quatenus eorumdem est procurare, quae ad Religionis purae primitus institutae conservationem, aut collapsae instaurationem pertinent. Atque hinc planissimum fit, non in eo tantum discrimen esse, inter Magistratus et Ecclesiastas; quod illorum munus in imperio, horum in solo directione, ac ministerio situm sit: sed etiam quod Ecclesiastae, in Ecclesiasticis immediate non Deo, sed Magistratibus subsint, nempe qua Religio publica est: directe quidem ratione exteriorum, in quibus proprie dictum imperium habent: indirecte vero in caeteris, in quibus improprium habent imperium, ut quod solum consistat in procurando ea, quae Deus imperavit. Illustremus haec exemplo, de Coena Dominica: in qua tum essentialia spectantur, tum quae extrinsecus accedunt. In prioribus jus Ecclesia non habet, aliquid omittendi, vel mutandi: eoque nec Magistratus, qui supremus est Ecclesiae gubernator, potestatem habet hic aliam, quam procurandi, ut a Presbyteris observetur Dominicum institutum. Si igitur Presbyteri vel solum calicem populo praebere velint, quod

nusquam fieri arbitror, vel solum panem, uti in Pontificia Ecclesia obtinet consuetudo: est pii Magistratus (quidquid contra disputent Presbyteri, quamcumque etiam in rebus Ecclesiasticis, et scientiam, et potestatem sibi arrogent, Magistratibus derogent) istiusmodi dimidiati Sacrainenti abusum omnimodis impedire. Sed de externis et accessoriis, habet Esclesia, eoque et qui Ecclesiam moderatur Magistratus, potestatem instituendi quae vel ad locum, vel tempus, vel numerum, vel modum pertinent. Ratione loci, ut in quibus ea templis debeat celebrari. Ratione temporis, uti, quod licet Christus Coenam Dominicam vesperi celebrarit, tamen cum jubeat Scriptura omnia facere [gap: Greek word(s)]. Satius sit administrari eam, quo tempore homines etiamnum jejuni esse solent: ut quod ad Religionem, piamque devotionein longe sit accommodatius. Ratione numeri, ut quoties in anno ea debeat celebrari: num Dominicis diebus, an etiam aliis, (in quo vetus Ecclesia variavit) et si Dominicis tantum, num singulis, an quibusdam, et quibusnam. Ratione denique modi; ut cujusmodi adhibendae sint preces, gratiarum actiones, hymni, ceremoniae: quae quia in potestate sunt Ecclesiae, nostro quoque seculo, in ipsis quoque Ecclessis Reformatis, non parum varietatis cernere est. In hujusmodi igitur omnibus, Ecclesiae jus concedunt definiendi, ac canones constituendi: Magistratui directum, ac proprie dictum imperium conceditur. Atque hac essentialium, atque accidentalium directi, et indirecti imperii distinctione, in fumos abit, quod Utenbogartio ejus pag. vers. antepr. objicit Wallaeus, tantam veritatis vim esse, ut ei subinde veritas excidat in vito, ut qui interdum agnoscat Pastores, [gap: Greek word(s)], muneris sui mandatum habere a Deo; et tamen alias contendat, eos ab et sub Magistratibus consequi exercendi muneris sui potestatem.

Pag. 45. Agnoscit non posse Magistratum summum renuntiare summo in civilibus imperio, nisi simul desinat esse Magistratus. Optime. Sed idem in Ecclesiasticis locum habet. Imo in his tanto magis, quanto temporalibus praestant aeterna. Nec enim civilis tantummodo beatitudo, sed etiam coelestis, ac haec quidem imprimis, finis est regiae potestatis: ut antea ostendimus, ac recte agnoscit Isidorus Pelusiota, L. III. Ep. 249. quae ad Isidorum Diaconum: [gap: Greek word(s)]. Cui consona scribit Thomas Aquinas, Lib. I. cap. 14. et cap. 3. Lib. III. de Regimine Principum. Quanquam is Liber, etsi in Romana quoque editione legatur, Thomas tamen falso tribuatur, ut in quo Rodolpho Adolphus, Adolpho Albertus successisse dicatur, quorum hoc contigit, annis post Thomae obitum 25. sed istoc utut est, optime eo quo dixi libro legere est: Finis ad quem principaliter Rex intendere debet, in seipso, et in subditis, est aeterna beatitudo, quae in visione Dei consistit: et quia ista visio est perfectissimum bonum, maxime movere debet Regem, et quemcumque Dominum, ut hunc finem subditi consequantur. Quod si beatitudo supernaturalis, sit principalis Regis ac Regni finis, sane cum regnum non sit ob Regem, sed Rex Propter regnum, (quomodo non oves ob pastorem, sed pastor est propter oves) liquet Regis esse omnes subditos suos regere, tam in Eccle siasticis, quam Civilibus; nec posse hoc imperium summum in Ecclesiasticis in alterum transferre, quin alienet principalem imperii sui partem, ac proinde Magistratus summus esse desinat, ut qui se abdicet eo, quod, non dico imperii summi quarto modo proprium sit, sed quod de essentia est imperii, et quidem ut dicebamus, principalis imperii summa pars.

Quod hoc loco, et alibi Walaeus ait, posse Magistratum in civilibus exequi ea munera, quae alteri mandat: sed non posse perse obire praedicationem Evangelii, et Sacramentorum administrationem: eoque neutiquam Magistratui id juris compecere in Ecclesiasticis, quod obtinet in civilibus. Hoc quanquam imperitum aliquem movere possit, revera tamen nihil officit iis, quae hactenus diximus. Nam jam antea confessi sumus, Ministros jus docendi, aliaque ci necessario connexa agenda, non minus [gap: Greek word(s)] adeo obtinere, quam Magistratus summum imperium immediate habet a Deo. Sed non de essentialibus ministerii, verum de imperio disceptatio est, hoc est, quae ritur, an non Ecclesiastae directo Magistratus imperio subsint in rebus exterioribus, sive in actionibus ordinem,

ac [gap: Greek word(s)] Ecclesiae spectantibus: indirecte vero in interioribus, quatenus ejus est procurare, ut a Pastoribus fiant, quae Deus a jussit: atque ad hoc habet vim coactivam. Nec quidquam ad rem facit, quod Magistratus per se non potest exequi munus Presbyterorum: quia nec Magistratus multa munia, ob vilitatem sui obire per se possit; nec tamen id impedit, quominus supremum circa ea habeat imperium. Hinc Burtrillus, cap. 21. pro Tortura Torti: Supremi, inquit, in quovis genere gubernatoris non est, exequi singularum officia, sed curare, ut suum quisque officium exequatur. Utque in supremo gubernatore, in rebus conjugalibus non requiritur, ut potestatem habeat conjugalem: ita nec in supremo gubernatore, in rebus sacerdotalibus requiritur, ut habeat potestatem sacerdotalem.

Pag. 46. ait, Si Magistratus jure suo abutens, seu falsis Pastoribus, seu alicer Ecclesiam Dei perditum ire velit, Ecclesiam hoc juris habere, ut vel invito Magistratu, novos ac sanos sibi eligat Pastores. Sed confundit Ecclesiam qua talis, et qua publica. Nam jus hoc quidem Ecclesiae concedimus; ut si Imperator haereticus lupum Christiano ovili praeficere velit, sibi cavere a lupo, deque vero animarum Pastore prospicere possit. Sed Minister iste, Ecclesiae quidem Minister erit, publicae vero Ecclesiae Minister non erit. Ut efficeret, quod vellet, probare debuit, Ministros Ecclesiae, qua publica est, non a Magistratu solo jus consequi publice docendi, aliaque exercitia Religionis publice obeundi.

Quod fine ejusdem pag. ait, sic novum invehi papatum, imo tot Papas novos statui, quot sint supremi Magistratus; id a Jesuitis quoque objici scimus Theologis Anglis; a quibus id semper negatum fuit. Audiamus Guilielmum Tookerum, S Theologiae Professorem, et Decanum Ecclesiae Lichfeldensis, in duello suo cum Becano Jesuita, pag. 13. Cum, inquit, Regem Ecclesiae praeponimus, primatumve et regimen in Ecclesia supponimus, nec Pontificatum veterem, nec Papatum novum in vehimus in Ecclesiam. Quod plenius declarant verba serenissimi Jacobi Magnae Britanniae Regis a Tookero, pag. 5. adducta. Regibus, inquit, Christianis Ecclesiam intra fines suos, non minus quam reliquum populum esse gubernandum, ut qui custodes sint utriusque tabulae; non quidem novos articulos fidei condendo, (id enim Papae munus est) sed efficiendo, ut Dei verbo publice obtemperetur, Religionem repurgando, juxta divinam voluntatem, in sacris patefactam, et temporalem gladium in beneficium spiritualis potestatis distringendo, abolendo corruptelas, Ecclesiasticam authoritatem sanciendo, quaestiones frivolas, et schismatum licentiam, vel componendo, vel coercendo, tollendoque, quod Constantinus factitavit; denique decorum quoddam tuendo, et leges, ac jura praescribendo de adiaphoris rebus omnibus, ordinis gratia: ad quem solum scopum collimat hoc juramentum primatus. Hactenus Rex, qui et paulo ante dixerat: Reges Veteris Testamenti cuncta moderatos esse, quae ad Ecclesiasticum regimen quoquo modo pertinerent. Atque uti nec plus, nec minus, quam serenissimo Regi, debetur supremo nostro Magisratui: ica neque minus, vel amplius ei tribuimus, nec ipse plus sibi vindicat.

Nec enim sibi infallibile tribuit judicium in rebus Religionis, quod facit Papa: nec potestatem condendi capita fidei, quae conscientias obligent: sed tantum jus sanciendi, quae Religio publice debeat obtinere, procurandique ea quae ad [gap: Greek word(s)], et aedificationem Ecclesiae judicat pertinere. Non se facit spirituale caput Ecclesiae, quod scit solius esse Christi; non ipse obire vult Ministerium Ecclesiasticum, quia seit se ad hoc non vocatum a Deo: verum quia scit officium summi Magisiratus, praecipue versari circa Religionem, et cultum divinum, (ut qui imprimis debeat procurare, ut subditi consequantur beatitudinem aeternam) eo conscientiam suam, sic arbitrio eorum, quos falli scit posse et solere, alligare non vult, ut ad nutum alienum omnia in Ecclesiae rebus exequatur. Scit sibi a Deo commissum esse, officium dirigendi regimen suum, in finem verum, qui est beatitudo coelestis: scit hoc principale officium suum esse: hoc igitur se munere abdicare non vult, nec aliis resignare, salva conscientia, potest, qui ad istud vocati non sunt, plurimum etiam ut ad illud vocentur, idonei non sunt. Non novum Papatum invehunt, qui hoc Magistratui tribuunt, sed qui adimunt. Nam inter elogia, quibus Anti-Chrisrum insignit Scriptura, illud est, quod se efferat supra omne id quod dicitur Deus. Ac eundem haec jubent esse custodem, et vindicem utriusque

tabulae. Hoc igitur, qui vel sermone, vel facto eripit Magistratui, is mores induit Anti-Christi. Facit vero illud, qui potiorem imperii summi partem sibi vindicat. Summa autem imperii pars est, quae circa Ecclesiastica versatur. Hanc igitur qui Magistratui aufert, Anti-Christo ac Papae, hac saltem parte quin similis sit dubicandum non est.

Pag. 48. [gap: Greek word(s)] esse ait, velle alicui, quem fateris posse errare, tribuere summam in Religione potestatem: atque hoc cum probe assequerentur Pontificii, eorum plerosque, quia Papam errare posse faterentur, Concilio eum subjecisse. Sed horum longe deceriorem esse opinionem, qui insimul et Magistratui tribuant judicium fallibile, et ei tribuant supremum jus, in negotio Religionis. Mira sane atgumentatio, cum negare non possit, etiam Synodos saepenumero falli: eoque si quid ponderis huic insit argumento, fateri ipse cogatur, nec penes Synodum supremum illud jus fore. Sane si Synodi falli possint, quis non videt Magistratum, non debere credere propter se, sed quia consentiant cum Scripturis, et canonibus Antiquis? In quascumque igitur nos partes versemus, effugere illud non possumus, quin de Synodis [gap: Greek word(s)] competat Magistratui. Si enim unicuique etiam privato, ex Theologorum sententia judicium convenit in causa Religionis, quomodo hoc Magistratui non competet? Ac si nec privatus quisquam adstringitur judicio Synodico, quomodo non dissentire ab eo licebit summo Magistratui? Pater-familias non tantum potest, sed etiam debet examinare Synodica decreta ad Lydium lapidem Scripturarum; ne humanis decretis facile nimis fidem habens, et se errori involvat, et in eundem familiam compellat: Et Magistratui, Parenti Patriae, non idem faciendum erit, ne ejus segnititie, nimiave credulitate, errores noxii in Ecclesiam spargantur universam? Utrumque igitur verum est, et penes Synodum [gap: Greek word(s)], et penes Magistratum summum [gap: Greek word(s)] esse; item et hunc, et illam errori esse obnoxiam: sed hoc non impedit, quominus tum Synodi officium sit, dirigere intellectum in cognitione veri, tum Magistratus sit, imperare, quod rectum est et salutare. Quod si illa diriget male, non ideo hic imperabit malum: Et si hic imperet malum, non ideo subditi parere debent in malo: Sed et Magistratus, et subditus unusquisque aget, quod sui esse officii, et Scriptura, et Ecclesiae Catholicae consensus, et recta ratio persuaserint.

Eapse pag. 48. adversus illud quod dixerat, non bene convenire, nec in una sede morari, [gap: Greek word(s)] non esse in judicando, et tamen supremam habere judicandi potestatem: objicit sibi ipsi quod solvere postea non potest. Fatetur enim et in civilibus posse Magistratum decipi, nec impedire hoc quominus summum in his habeat imperium. Respondet autem disparem hic rationem esse, quia utut subditi in his damnum faciant, Magistratus sui errore, mussare tamen hoc, et concoquere cogantur: verum si Magistratus haereses introductum, defensumque eat, fideles Pastores silentium tenere, minime debere: quia hic agatur de re omnium pretiosissima, animarum nempe salute. Discrimen hoc, et ipsi agnoscimus, sed [gap: Greek word(s)]. Nec enim si Deus imperium habeat supra Reges, eo Reges in Ecclesiasticis imperium non habere consequitur; sed illud tantum evincitur, non [gap: Greek word(s)] summum imperium habere: quod a nemine in controversiam vocatur. Fatemur igitur si aliud Rex jubeat terrenus, quam coelestis, hunc, non illum audiendum esse; posseque tum nos dicere, cum B. Polycarpo, [gap: Greek word(s)]. Sed hoc non impedit, quominus nullum in Ecclesiasticis imperium sit penes mortalem quemquam, quam solum Regem, vel eum quem Rex (summo semper sibi imperio reservato, cuirenuntiare non potest, nisi Rex simul esse desinat) sub sese jusserit imperare. Quamobrem hic et imperare illud debet, quod in verbo jussit Deus, ac poenarum etiam comminatione obstringere ad illud subditos potest: et imperandi etiam ea jus habet, quibus repugnans nihil in verbo jubet Deus. Nec vel in his, vel in illis imperium detrectare cuiquam licet. Ollas lippit, qui hinc consequi non videt, tam in Ecclesiasticis, quam in Civilibus, omne imperium esse, penes solum Regem, hoc est, summum quemque Magistratum.

Cum negat pro Synodis haberi, quae non congregantur jussu, aut consensu Magistratus: addere debuerat, cujusmodi de Magistratu

loquatur, num de eo qui Christianam Religionem probet, aut toleret; an qui eam persequatur. Nec enim quisquam in dubium unquam vocavit, an Concilia ante Constantini tempora (uti Hierosolymitanum primum, cujus Act. XV. mentio fit, Carthaginense de re-baptizandis, de quo Euseb. VII. 2. quod tamen ab Ecclesia improbatum; Eliberitanum item, atque alia) Conciliorum nomen mereantur: verum duo haec interim dicimus. Unum est, quae hujusmodi Conciliis sunt decreta, Canonem [gap: Greek word(s)] loquendo, non legum vim habere, quia penes solum Magistratum sit vis [gap: Greek word(s)]. Alterum est, Christianum Magistratum permittere, ut citra mandatum, vel consensum suum Synodi celebrentur: quae autem sine hujusmodi Magistratus consensu Concilia fiant, haec illegitima esse sustinuerunt Protestantes, de nullitate Concilii Tridentini: sed et cum Magistratus in Concilium consensit, ejusdem est Synodos dirigere per se, vel legatos suos: nec debet decretis Synodicis vim legis addere, nisi de quorum veritate sit persuasus in animo suo. Quae quidem quam utiliter moneantur, multis ex historia Ecclesiastica exemplis ostendi possit, nisi unius Athanasii temporibus haec liquido comprobarentur. Deinceps rursum paginis aliquot probat, Ecclesiastas non esse servos, aut legatos Angelorum, nedum hominum, sed ipsius Dei. Rectius operae et oleo pepercisset, nec enim ejus institutum juvant quicquam. Sane ipsi quoque agnoscimus, haec verissima esse, tum ratione mandati, quod a Deo, non creaturis habent; tum legationis, quam Christi, non Magistratuum nomine sustinent. Sed hinc minime consequitur, Magistratum summum, qui vicem Dei obit in tertis, non imperare iis debere, ut rum mandatum Dei fideliter exequantur, tum legationem, nomine Christi, bona fide agant; ad haec negligentes; et immorigeros poenis posse afficere: posse item eos legibus adstringere de rebus, ad politiam Ecclesiae pertinentibus, quarum [gap: Greek word(s)] non definiuntur in verbo. Quae omnia ostendunt Ecclesiastas, etiam in Ecclesiae rebus, subesse imperio Magistratus, partim directo, partim indirecto, ut aliquoties jam declaravimus.

Quod pag. 57. agit, Constantinum Magnum non voluisse sapere supra Concilium Nicaenum: sed et post alios sententiam dixisse, et Patrum Nicaenorum sententiae subscripsse: id eam minime vim habet, ut iccirco Magistratus sequi semper debeant judicium Synodicum. Nec enim Synodi sententiam approbavit Constantinus, quia Synodus eam diceret; sed quia rationum pondere, sententiae suae veritatem ei persuasisset. Alioqui enim quot Synodi pro errore sententiam tulerunt? Etiam his calculum suum addere debeat Magistratus? Quis sanus hoc dixerit? Quamquam igitur non facile, Pastorum suorum judicium improbare debeat magistratus: nec tamen eis temere, ac leviter assentire debet, eoque omnino opus ut, post [gap: Greek word(s)], consequatur [gap: Greek word(s)] Magistratus.

Quod pag. 58. et alibi, Constantium pro Arriano habet, (quo argumento et alii negant recte Constantii facto Magistratus in convocandis Synodis authoritatem comprobari) id ut aliquid est, non tamen tanti, quam plerique putant, ponderis putari debet. Nec enim cum Orthodoxis Patribus defuere, qui existimarent, non tam Arrianum fuisse Constantium, quam cum videret se Arrianos, sine Reip. exitio, delere non posse, consilia iniisse de pace cum iis ineunda. Sane Gregorius Nazianzenus, post obitum luculente eum, non semel tanquam Optimum, ac Christianum Principem laudavit, nec malitia, sed simplicitate, et unionis Ecclesiasticae studio, Ecclesiae statum aliquanto perturbatiorem fecisse arbitratur. Inter alia vero sic scribit, invectiva prima adversus Judianum, pag. 64. Edit. Morell. [gap: Greek word(s)]. Quem locum et Nicephorus citat, Lib. IX. Hist. Eccl. c. 50. p. 463. At minime loci mentem perspexit Morellius, cum ad oram interpretationis suae adnotat, causam a Nazianzeno reddi, cur Deus Orthodoxos non nihil afflixerit. Nam nihil clarius locum inspicienti, quam de Constantio sermonem esse, quem partim simplicitate quadam, partim concordiae studio, exorbitasse censet: non item quod Arrianum dogma, magis quam Orthodoxum approbaret. Itaque idem nec dubitat Constantium vocare, [gap: Greek word(s)], pag. 19. Edit. Savil. sive p. 63. Edit. Morel.

In iis quae p. 65. et deinceps de excommunicatione disserit, confundit abstentionem

a Coena, sive non dationem signi Sacramentalis, cum inflictione poenae positivae. Posterius hoc est humani instituti, eoque ad directum Magistratus imperium pertinet. Prius vero non negamus canone praecipi divino: eoque non nisi indirecte subjacere Magistratus imperio. Quamobrem si quispiam, vel Imperator ipse esto, impoenitens, signum petat Sacramentale, non Imperatorem hic Episcopus audiet, sed Deum, qui supra est Imperatorem. Nec enim is ab Episcopis, symbola foederis divini, cuiquam porrigi vult, quem ex confessione, et vita, constet ad foedus minime pertinere. Scit praeterea Episcopus, adversus charitatem esse vel maxime, ut symbola haec iis exhibeamus, qui eorum participatione judicium sibi Domini arcessunt, condemnationemque sibi edunt, ac bibunt. Sed de poena positiva similiter judicari non debet. Ut si Imperator vel alius etiam, peccati poenitens certum tempus, extra reliquorum fidelium coetum, in Ecclesia consistere jubeatur, qua de re nullum praeceptum exstat in Scripturis: eoque et hoc et hujusmodi alia vim legis habere nequeunt, nisi sanciente summo Magistratu, qui et legem istiusmodi antiquare potest cum visum.

Improbat postea, quod Utenbogartius dixerit, Ambrosianum exemplum, viam muniisse ad tyrannidem Papalem. Ac putat se illud abunde refutasse, si tergeminum aperiat discrimen, inter Ambrosii factum, et Papae excommunicationem. Sed fallitur. Nec enim vitia intra prima consistunt initia: verum ut scriptor Romanus ait, ubi semel a virtute descitum. non gradu, sed praecipiti cursu, ad vitia transcurritur, vetus disciplina deseritur, nova inducitur. Et sane quisquis Romanae sedis typhum habet perspectum; ignorare non potest, ut Episcopi ejus loci, postquam tantum facinus, Ambrosium videre ausum, et foeliciter quidem ausum, majores conceperint spiritus, ad efferendum magis, et magis, se supra omne id quod dicitur Deus. Nec iccirco [gap: Greek word(s)] Ambrosii factum damnamus. Tantum dicimus id nec penitus approbatum: neque id ulli imitandum Episcopo, saltem non alii nisi qui et spiritum habeat Ambrosianum, et cui negotium sit, cum eo Principe, qui spiritum habeat Theodosianum. Sane si vel a schismate, vel persccutione, vel etiam a scandalo metus sit; omnino in persona Regis, indulgentiâ opus est: qua de re vide, quae Buthillus scribit adversus Becanum, cap. 13. pag. 127, 128, 129.

Pag. 67, et 68. repetit quod antea etiam dixerat, non Pastores minus quam Reges, [gap: Greek word(s)] Deo vocari. Sed ex iis quae antea diximus, cognoscere fuit, quatenus hoc admitti possit. Interim expendamus duo argumenta, quae obiter firmandae sententiae infercit. Unum est, quod Prophetae ac Sacerdotes, itidem ac Reges soleant inungi in V. T. alterum quod arque illi ac hi typi suerint Servatoris nostri. Sed praestantiam muneris pastoralis non male hinc adstruas, quam quivis bonus agnoscit. Immediatam vero vocationem non item. Nec enim inunctio aliud signabat, vel obsignabat, quam quod, uti oleum externum reficit corporis membra, aeque ad exequendas res multas vegeta reddit atque idonca; identidem is qui Rex, Propheta, aut Sacerdos ordinare tur, licet naturâ tanto muneri neutiquam par esset, tamen a Spiritu Sancto vires consequeretur, ad administrationem muneris sibi divinitus commissi. Nihil magis [gap: Greek word(s)] vocationem inde evincas, quod typi fuerint Christi. Nam et Isaac puer typus fuit Christi, quo tempore nec Rex, nec Propheta, nec Sacerdos fuit, et aeneus quoque serpens in deserto, aliaque gesserunt typum Christi. Imo contra si horumce munerum naturam consideremus, clare conspiciemus, summum in Ecclesiasticis imperium, Episcopis ac Presbyteris tribui non posse. Nam sacerdotum docere erat, quod cum Prophetis eis fuit commune, tum sacrificare, tum intercedere pro propulo apud Deum. At Regum erat gubernare Ecclesiam, summoque cum imperio versari, circa ea quae adanimalem, aut spiritualem vitam pertineant. Atqui Presbyteri, et Episcopi non regibus V. T. successere, sed sacerdotibus: utqui et ipsi doceant, et [gap: Greek word(s)] sacrificii Christi signa administrent, et pro Ecclesia, singulisque ejus membris, in precibus, et gratiarum actionibus, intercedant apud Deum: Unde et [gap: Greek word(s)] , ac Sacerdotes ab omni antiquitate appellantur. Gubernatio igitur principalis, non his, sed Magistratui competit. Neque obstat, quod a Paulo, inter Ecclesiasticas functiones [gap: Greek word(s)] mentio fiat. Nam est Episcoporum, et Presbyterorum

quidem regere, verum Ministerio, non Imperio, quod solius est Magistratus: Unde illud Poetae:

Aut si quod etiam imperium habeat, id sub hostili Magistratu est, ubi eorum qui Ecclesiae praesident, est ea praestare quantum licet, quae alioquin erant Magistratus. Sub Christiano autem Magistratu, si quod imperium, vel jus in rebus externis habet, a Magistratu habet, quod idcirco non summum erit, sed subordinatum. Quam rem his verbis expressit Guilielmus Tooker, duello cum Becano Jesuita, pag. 63, et 64. Mixtum jus et resultans ex utroque jure, et Regio, et Episcopali est legum sanctio, et Synodorum indictio, et praesidendi in iis praerogativa, et controversiarum decisio, et beneficiorum collatio, et Clericorum investitura, et Episcoporum constitutio, et depositio, aliorumque actuum, qui his finitimi sunt, exercitium, quae fere ab origine primatus regii descendunt, et communicantur sacerdotibus, et ex favorabilium legum indulgentia, bona cum venia Principum maxime derivantur.

Hactenus vidimus primam et potiorem Walaeani scripti partem. Accedit deinde [gap: Greek word(s)] libri Utenbogartii. Sed non video quid multum attincat illi immorari, cum ex iis quae hactenus diximus, nullo negotio pleraque omnia solvantur. Ad exemplum Mosis respondet, fuisse non tantum summum Magistratum, sed et Prophetam Aarone majorem; quod probat ex Num. XII. 6, 7, 8. sed [gap: Greek word(s)]. Nam qua Propheta major, judicium habuit directivum: qua Magistratus, imperativum. Qua Propheca scientiam habuit: qua Princeps, potestatem. Audiamus quod Becano, cum similiter occurrisset Episcopo Eliensi, respondeatur a Burhillo, cap. 27. pro Tortura Torti, pag. 278. Prophetam ut Mosem probes fuisse, recitas locum longiusculum ex Num. XII. 6. Quasi vero nobis horum aliquid, aut negaretur, aut nesciretur. Summum quoque sacerdotem fuisse probas. Sed hic oblitus es turpiter, in exemplo Mosis ad primatum regium, non tam quaeri utrum summus sacerdos fuerit, quam utrum post consecratum Aaronem fuerit. Scimus enim Mosi in Ecclesiasticis, post consecratum Aaronem, obeditum ut supremo gubernatori: nec ut Legislatori, aut Prophetae, credo, dixeris. Restat ergo ut obeditum dicas Mosi, in hoc negotiorum genere, vel tanquam Principi seculari, vel tanquam summo sacerdoti. Nec tamen post consecratum Aaronem, facile persuaseris Mosem permansisse summum sacerdotem; ne duos summos, quasi Antipapas faciens, bicipitem facias Ecclesiam sub Mose.

Ad Josuae exemplum respondet Walaeus, Mosem, Num. XXVII. 18. voluisse Josua omnia faceret ad verbum Eleazari; quem iccirco, si quid agendum, consulere deberet. Quo etiam argumento pugnat Becanus, adversus Episcopum Eliensem. Sed cum ibidem addatur, Eleazarum debuisse consulere Deum, liquet Josuam a Deo accepisse responsum per sacerdotem, gestantem Urim et Thummim. Quare hoc quoque indicat, certitudinem directivi judicii in Eleazaro: imperium non item. Egregie vero hoc loco, adversus Becanum scripsit Robertus Burhillus, cap. 27. pag. 280. et 281. ubi haec inter alia, quae Walaeanum responsum plane infringunt: Si (ut videris velle) ex eo quod dicitur, Num. XXVII. 18. ad verbum ejus (id est, ut exponis, Eleazari) egredietur, et ingredietur Josua: id modo effici cupis, non quidem, ut in gubernatione civili, sed tantum ut in Ecclesiasticarum rerum gubernatione, subsit Josua Eleazaro: reclamabunt verba contextus: quae non modo de Ecclesiasticis negotiis loquuntur; sed etiam de omnibus, de quibus Deus consulendus per sacerdotem fuerat. Nec tamen ita de his omnibus, ut in iis omnibus Josuam imperio Eleazari subjiciant, sed oraculo divino: cujus tum certus interpres Eleazarus, et post eum diu successores ejus fuerant. Si Papa (idem de Pastoribus Ecclesiarum dici potest) itidem certus interpres esset voluntatis divinae, fateremur, ad verbum Papae, Principibus et egrediendum, et ingrediendum. Nec tamen ideo diceremus, Principibus omnia facienda ex consilio Papae: nec enim de omnibus Deum consulebant per sacerdotem: nec cum per os sacerdotis divinum responsum acciperent, sacerdotis imperio paruisse dicuntur. Ut nec fecialis, sed Regis imperio paret, qui feciali, Regis mandatum deferenti, paret. Nec tamen damus, quod tuo more, sine probatione sumis, illud ad verbum ejus, exponendum potius, ad verbum Eleazari, quam ad verbum Domini, Certe enim in Hebraeo hoc antecedens propius, et interpretes

etiam vestri stant ab hac interpretatione, etc. Et postaliqua: Aut non omnino jubetur ad verbum sacerdotis egredi, et ingredi, sed ad verbum Dei: quod probabilius videtur: aut saltem non absolute, sed ad verbum ejus pendens a consultatione Domini, id est, quatenus internuntius est voluntatis divinae.

Deinceps respondet quoque ad exempla Davidis, Salomonis, Josaphati, Ezechiae, Josiae: quibus non Utenbogartius tantum, sed etiam Rex serenissimus Jacobus, et Theologi Angli, supremam in Ecclesiasticis curam Regi competere, variis scriptis adversus Pontificios ostenderunt. Itaque qui sciat, ut Theologi illi, exempla ea, a Pontificiorum responsis vindicarint: is simul norit, quid ad exceptiones illas Wallaeanas debeat responderi. Quare non visum huic argumento ultra insistere: sed remittere malo ad Guilielmum Tookerum, qui in duello suo cum Becano Jesuita, non tantum regium in Ecclesiasticis regimen, ac primatum exemplis his fuse probat, sed etiam ad ea omnia, quae oggesserat Jesuita, solide respondet. Vide eum a Pag. 113. usque ad pag. 175. Ac eo lubentius hanc partem praetereo, quia idem video a Burhillo factum, libro pro Tortura Torti, ut qui et ipse cap. 28. pag. 292. nos remittere malis ad responsionem Doctissimi Decani Leichfeldensis, qui non alius est, ac Guilielmus Tookerus. Adde quod etiamsi Walaeus evinceret, singula exempla per se non satis valide probare, quod Utenbogartius volebat; tamen alia attulerat, quae nec argumentorum subtilitate eludat, nec robore elidat. De caeteris cogitandum illud Poetae veteris,

Quod vero ad illam testimoniorum sylvam, quam Utenbogartii testimoniis obducit, mihi quidem magnam partem videntur ea sententiam nostram confirmare. Itaque quamquam jam scribendo lassus, strigare malim, quam protelo ducere: tamen adferre visum aliquot istorum testimoniorum, ut pateat quam is non cum adversa sententia, sed quemadmodum Romani tyrones, Vegetio teste, solent, adversus palum plurimum pugnet.

Pag. 115. agnoscit Helveticam confessionem, Magistratui imprimis Religionis curam demandare. Respondit, hanc mentem Confessionis esse, non quidem Magitratui modo excellentiori, hanc curam demandari, quam Pastoribus, sed potiorem Magistratui Ecclesiasticorum, quam civilium, curam habendam esse. Sed quem meliorem Confessionis Helveticae interpretem habere possumus, quam Wolfgangum Musculum, qui superiorem Magistratus subordinatam Pastorum in Ecclesiasticis curam facit? ut antea vidimus. Nec alia Bullingeri, aliorumque Helveticorum sententia est.

Pag. 115. et 117. Agnoscit Regem, ab Anglicana Ecclesia habitum, pro capite Ecclesiae. Verum his verbis supremam Ecclesiae gubernationem ei tribuisse. At neque nos Magistratum spirituale Ecclesiae caput facimus: sed hoc ipsum quod Anglicana voluit Ecclesia, quodque a L. Cicestriensi tribui Regi docet ipse, pag. 118. Item ex Burhillo, pag. 121. uti haec verba inter alia citat. Regem postquam ab Ecclesiasticis consiliis, aut (si haec non satisfecerint) ab authoribus ob fidem, et harum rerum peritiam idoneis, quorum os consulere tenetur, satis edoctus fuerit, praecipuum esse Dei servum, et exequendae voluntatis divinae supremum gubernatorem. Et ex eodem aliquanto post, cum plurima enumerasset: Haec fere omnia, certe maxima, in primatu Regio quod ad spiritualia agnoscimus. Item pag. 122, 123, et 124. quibus locis, exteriorem Ecclesiae curam Regi tribuit, licet verbo limitatam: item ait, et Pastores, et Regem habere spiritualium curam, sed hujus curam, etsi spiritualium sit, non esse spiritualem. Optime item pag. 125. Burhillum inducit declarantem, verba Augustini in quaestionibus, Veteris et Novi Testamenti. Rex habet imaginem Dei, regnantis in coelis: Episcopus Christi, sed ministrantis in terris. Nempe quia sacerdos, legatione fungens nomine Christi, precibus, et hortatibus agit, non imperio regit; ut Paulus ostendit, 2. Cor. V. 20. Dicendum et aliquid de testimoniis Veterum quae a Walaeo adducuntur.

Pag. 154. vers. antepen. Cypriani locum citat, ad probandum plebem ab Episcopis consuli solere, antequam aliquem ordinarent. Sed ipse locus hic indicat, non fuisse id perpetuum, cum dicat hac in causa se facere id noluisse.

Pag. 157, et 158. insignia duo loca, adducit e concilio Nicaeno, et Constantinopolitano,

quibus decernitur ne ulli constituantur Episcopi, nisi de voluntate Episcoporum Provinciae. At nihilominus Nectarium, a Theodosio Juniore electum, constat ex Sozomeno, Lib. VII. cap. 8. pluraque istiusmodi adducis, Magnifice Domine, in pietate tua, a pag. 19. usque ad 97. Quae exempla ostendunt, hoc tantum voluisse Patres praescribere, quid maxime expediret, non item quod liceret. Sane cum Canones Ecclesiastici, non nisi a summo Magistratu vim legis accipiant, obstringere eum nisi volentem minime possunt. Et si canon iste observandus fuisset, in Ecclesiarum nostrarum reformatione, quales nunc Episcopos, et Presbyteros haberemus? Quin igitut extra ordinem aliter possit Magistratus, minime dubium videtur.

Pag. 165, et 166. Illustria duo Magni Leonis loca adsert, Calvino quoque probata, quibus ostendit, in Pastorum electione, nec honotatorum, ac imprimis Magistratus judicium negligendum esse. Sed distincte de quatuor his sententiam suam promere debuit. 1. Quid summo Magistratui conveniat, ut membro Ecclesiae: in quo nihil a fideli cerdone differat. 2. Quid ei tribui possit, ut membro honorato; quod ei commune esse possit cum viro antiquae nobilitatis, aut clarae eruditionis, aut eximiae virtutis, aliove nomine praeter caeteros conspicuo, non tamen Remp. capessenti. 3. Quid praeterea ei competat, ut membro habenti imperium, hoc est ut Magistratui ejus loci ubi Pastor eligendus: Sed tamen istiusmodi Magistratui, qui superiorem agnoscat. 4. Denique quid illi debeatur, ut Magistratui summum imperium habenti. Ad haec distinguere debuit, quid illi competat ordinatie, quid item extra ordinem. Nam plus ei schismatis tempore tanquam pacis et concordiae custodi tribui debere, agnoscit ipse, pag. 171. sub finem.

Non satis autem intelligo, quid sibi velit, cum pag. 183. ait, etiam magno loco habenda esse judicia, non Pastorum seu Politicorum, seu aliorum, qui donum habeant Prophetiae; eo quod Pastorum judicio, plurimum ab his roboris accedat. Nam videri possit hoc velle, tantum sententiam eos rogari debere, cum non obscuris indiciis constet in Pastorum sententiam ituros. Verum quid si Prophetae illi Pastorum sententiam probare non possint? jam futurum ut potius deterant aliquid de authoritate judicii pastoralis. Ait Prophetas Prophetis subjectos esse debere. Sed quaeritur, an Propheta quisque Prophetas suae ditionis praeferre debeat alienae Provinciae Pastoribus ac Prophetis? Item an nostri seculi Prophetae, proferendi sint Prophetis Ecclesiae antiquae? Haec quidem consideratio ad electionem Pastorum, de qua nunc sermo, non pertinet primo et per se; sed tamen valde cum ea est conjuncta. Nec solum in Ministrorum vocatione, sed etiam controversiarum dijudicatione, ad Paulinum illum locum provocari solet. Merito igitur quaerimus, an negari debeat cum Prophetarum judicio se subjicere, qui cum Prophetis consentit Ecclesiarum non ignobiliorum nostrarum: imo quicum faciunt Prophetae omnes Ecclesiae antiquae? Atque ut ad exteros, aut veteres non abeatur, quaeritur, an Prophetarum judicio se non subjiciat, qui facere secum videt, minorem quidem numerum, ex iis qui vel nullius, vel exiguae sint eruditionis: sed majorem ex eruditorum flore, eorumque qui animum habent in Scripturis subactum; idque non judicio solum suo, sed etiam adversariorum ipsorum, qui iccirco calcatum illud in eos vibrent, quo doctrina quisque instructior, hoc esse impuriorem, perversioremque in dogmatis fidei? Sed perpetuus est hic, et scriptoris hujus et aliorum innumerorum error, ut suae tantum sententiae homines aestiment, caeteros loco habeant nullo, aut parvo. Atque inde est, quod si quis dissentiat in re ulla, a majore Pastorum parte ejus, in quo ipse vivat: licet hunc, loci et suae provinciae doctiores, et exterorum plures, et veterum omnes sibi habeat consentientes, nihilominus ab Ecclesia dicant dissentire, in quo Donatistarum eos similes esse, quis non videt? Sed redeo ad Veterum testimonia, a quibus me occasione ejus quod de subjiciendo se Prophetis, dixerat, paulum video deflexisse. Citat pro se Concilium Nicaenum II. pag. 177. sane qui ab Constantii exemplo argumento peti nolunt, non debent provocare ad Pseudo-Nicaenam, quae idolorum cultum stabilivit. Pag. 190. commemorat obiter Synodos quinque, Nicaenam adversus Arrium, Constantinopolitanam adversus Macedonium, Ephesinam adversus Nestorium, Carthaginensem adversus Pelagium,

Chalcedonensem adversus Eutychem. Sed praeterquam quod Ephesinae postponit Carthaginensem, cum haec antiquior sit, causae nihil video, quid inter quatuor illas Oecumenicas, quas tanquam quatuor Evangelia venerari se dicebat Gregorius Magnus, et ex eo Isidorus, mediam interserat Carthaginensem, quam adversus Pelagium celebratam recte dicit. Num quia apud imperitos Antiquitatis Ecclesiasticae, si qui Remonstrantes nunc dicuntur, male audiunt tanquam inter mortuam Pelagii, aut Semipelagianorum sententiam in Ecclesiis Reformatis ab Orco revocantes, eo credemus tacite insinuare voluisse, eosdem fere, qui nunc supremam Magistratus Authoritatem, in Ecclesiasticis agnoscunt, ac quibuscum sibi nunc negotium est, olim jam SS. Patrum Conciliis fuisse condemnatos? Sed ego divinus, aut veterator non sum; ariolentur illi qui [gap: Greek word(s)] didicerunt.

Atque hic tandem pausam faciamus, ego scribendi, tu legendi. Occurrebant quidem et alia multa; eaque duum generum: alia momenti nullius, uti illud; (ex plusculis exemplis unicum adferam) quod pag. 103. uti Oecolampadium, ita Bucerum inter Helvetios numerat; cum hic fuerit Sclestadiensis; Sclestadium vero quis nescit, civitatem fuisse Alsatiae, unde et nomen ei quasi Elsistede, ut docuit ipse Sclestadiensis Beatus Rhenanus? Verum hujuscemodi si consector, nec causam juvero multum, nec rationem habeam occupationum utriusque nostri. Alia etiam erant quaedam momenti majoris, sed praeterquam, quod ex iis, quae dixi, eorum parere invalentiam arbitrabar; sciebam ea omnia et erudite, et nervose te refutasse, aureo hac de controversia libello tuo, quem lucem, quam primum adspicere, et Ecclesiae, et Reip. interest. Non deerunt fortasse qui ausint Anticatonem aliquem scribere; nam quid intentatum relinquit humana ambitio? sed spondeo me velle defensionem ejus quovis tempore suscipere, et ore, et calamo: modo tu, vir Amplissime, me idoneum huic rei, nec Collegio hoc, aut Ecclesiae damnosum judicabis. Vale.

XXIV. Gerardus Vossius, Hugoni Grotio S. P.

SUmme virorum atque item amicorum; Quod amoenissimo Sylvae tuae vireto animum oculosque meos pascere suaviter volueris, quantas possum gratias ago. Equidem multum in ea me delectavi. Cujusmodi si primum calorem atque impetum secutus facis (quod Sylvae nomen ostendit) quid fuisset, si lenta Maronis cura placuisset? Neque enim quid nunc desiderari possit, video. Statium sane longe post te relinquere mihi videris. Itaque toties me legere juvit, ut bonam jam partem memoria teneam. Et ne uni mihi id contingere putes: scias illustrem Legatum Maurerium, cum ei ante paucos dies in prandio adessem, complures carminis tui versus memoriter recitasse. Qui etiam optime interpretabatur illam Olivarii et Hospitali [gap: Greek word(s)]; ubi frustra fuerat Scriverii nostri acumen. Quamquam profecto non adeo mirandum, si amplissimo Legato, gentis suae nobiles adeo Senatores magis obversarentur. Non possum vero dissimulare apud te, ut cum primum inscriptionem longi adeo carminis conspicerem, coeperim subvereri, ne acerba adeo, ac diuturna mala fecissent, ut in veteri regno tuo minus posses, quam olim. Sane agre animo meo fuisset, si qui primas tulisti quondam carminis majestate, nunc secundis contentus esse deberes. Sed ut paucos tantum versus delibavi, facile inanem hunc timorem deposui. Cum vero omnia impense me delectarint, tum multum ex eo voluptatis cepi, quod tanta voluptate classicos quosdam Scriptores, et disciplinas omnes describas. Et tamen plus etiam me afficit, nobilis illa digressio qua celebras ornamentum sui sexus, ac vere Heroinam, conjugem tuam. Quam ego catminis tui partem siccis oculis legere non potui. Nempe etiam affectus absque dubio disertiorem te fecit. Quam praeclarum etiam judicium tuum, cum in religionis negotio flectere oculos jubes ad antiquos, nec graviter minus, quam juste, quereris de moribus seculi nostri. Memo nihilominus ne surdis canas. Etsi aliquas esse aurei generis reliquias in Britannia, quibus antiquitas sapiat, ex pluribus intelligo. Ac de Gallia etiam

spem aliquam facit, quod scribis summos illos viros, quorum elogia extremo tuo carmine, mellitissimis versibus es complexus, optime de laboribus meis sentire. Sane haec res non mediocriter mihi fiduciam, atque animum adderet ad audendum aliquid in aliis etiam Religionis controversiis. Sed alia sufflaminant. Unum eorum dico. Nosse te arbitror, ut cum de Religione Christiana praeclarum illud opus numeris Belgicis meditatus esses: plerorumque hoc judicium fuerit, etsi nihil inesset, quod reprehensionem mereretur, tamen quanto praeclariora essent, quae scripsisses, tanto magis premi illa debere. Idque ne aliorum de te judicia incoramodaret, si et recte de Religione sentire, atque in ea supra mystarum vulgus sapere videreris. Simile mihi aliquid usu venit. Neque enim satis videtur multis, si mea a facultate Theologica approbentur prius, quam edantur: sed malunt in totum me scriptione ejusmodi abstinere, idque ne plus authoritatis accedat Operi historiae meae, quod aeterna oblivione sepultum vellent. Itaque nunc nihil possum, nisi in studiis literarum, vel eloquentiae, vel historiae externae aut Philosophiae. Qui campus satis quidem est amplus, sed quanto propius ad senectutem accedo, tanto impensius flagro amore eorum, quae Christianae Ecclesiae pacem, atque concordiam possint afferre. Sed dum facere haud licet, quod velim: facio quod licet. Quare duos nunc libellos emitto, ad oratoriam facultatem pertinentes. Altero eorum artis hujus [gap: Greek word(s)] sum complexus. Nec est quod vereare, ne ea res vitam eripere posset commentariis istis Oratoriarum institutionum, quas ante annos quindecim in lucem emisi, et quadriennio post auctiores recudi jussi. Nam non adeo durus Pater esse volui, ut a novella prole paterer interimi, quam prius genuissem: praesertim quae multorum judicio, et publico emolumenti, et mihi gloriae ac nominis aliquid attulissent. Quare ne contingeret quod dixi, potius in novo hoc opere viam istam institi, ut eorum, quae ad artem necessario pertinerent, nihil omitterem: sed aliis fere uterer verbis; exemplis item novis, magisque illustribus. Ad haec curavi ut multa utiliter adderem passim, priori opere mihi indicta: ea vero omitterem quae [gap: Greek word(s)] artis non spectarent, et opere altero fuse a me essent tractata. Puto me consilium hoc meum facile tibi probaturum. Scripsi vero hoc opus potissimum in usum Scholarum, postulato eorum qui his praeessent. Commentarii mei de lingua latina adhuc domi latent. In causa est illud, quod antehac etiam scripsi. Nempe quod Germania necdum pacata, Bibliopolae ac Typographi etiam frigeant. Sed tamen meliotem jam spem concipere incipiunt. Rumor enim est, Magnae Britanniae Regem pro Exrege Bohemico intercessurum: quo effici posse putant, ut hic (dummodo renunciet juri in regnum Bohemicum) Palatinatui suo restituatur. Dum hoc agitur, ego prela Typographica libellis aliis fatigare non cessabo. Synodus Roterodamensis jam desiit. Etsi vero Synodo Gaudana ante annum fuerat statutum, ut ne ad Eucharistiae Sacramentum admitterer, nisi sententiam retractarem; tamen nunc mollius agendum mecum putarunt. Nam decretum ut admittar ad eam, dummodo spondeam, nihil me adversus Synodum Dordrechtanam velle moliri palam, vel occulte. Ita nihilme editurum, quod non prius approbarit facultas Theologica. Haec si praestem, toleratum me iri, sed extra functionem Theologicam, et Ecclesiasticam. Tamen intelligo esse nonnullos, quibus nimis haec mollis agendi ratio mecum videatur. Nam existimant, si non compellar ad subscribendnm Synodo, saltem esse retractanda quaedam, quae in historia mea, ac thesibus quibusdam scripserim. Ego video hoc agi, ut opera mea inutilis in posterum Ecclesiae reddatur. Tamen si errorem videro ullum, non pudebit retractare. Sed jam biennium est, cum erorum insimulor, neque ostenditur ubi exorbitarim. Novi quemdam qui obnixe hoc agit, ut vel unum locum in opere historiae incommode videar adduxisse. Scit facilitatem meam. Quare arte hac circumveniendum me putat, ut agnoscam saltem quaedam minus apposite citari. Hoc ego ubi fuero confessus, jam spargetur fama, me errorem in historia mea esse confessum, nec esse, quod alius eo opere moveatur, quod author ipse non ubique putet litare veritati, quae prima historiae lex et quasi anima est. Video mihi circumspecte esse agendum, atque inter spinas, quod dicitur, calceatum me esse debere. Interea seu malos vincat

constans bonitas, seu Deus misericors aliter rebus nostris providebit: sevabimus animum bonum ad spes bonas. Quamquam profecto videre vix possum, quid si me potius, quam publicum spectem meliora attineat sperare. Non jam ad alienum cogor somnum dormire, nec ad alios passus eundum est. Scis ut inter ea, quae beatiorem faciunt hanc vitam esse, olim scripseris, nulli solvere temporis tributum. Hoc nunc otio fruor. Utinam saltem molesti esse desinant, per quos hactenus quieto esse non licuit. Sed fortasse, et hoc propediem erit. Nam facultas Theologiea satis benigne mecum agere videtur; uti et amplissimi Curatores. Si quid in causa mea agitur statim perscribam. Valde desidero, ut tuorum quamplurima lucem videant. Uti commentarii in tres Evangelistas: vel si eos paulum premere adhuc voles, saltem Stobaeus, aut [gap: Greek word(s)], et rhychmicum pro Religione Christiana, opus. De quo quia mentio incidit, praeterire illud non possum, versum antepenultimum, vel illi proximum, minus probari amicis quibusdam tuis. Ais sicubi minus satisfacias, ob aetatem excusari debere, et paratum esse dicere veriora. Protritum hoc illis videtur, et illis etiam usitatum, quibus imperant [gap: Greek word(s)]. At minime convenire viro coelestis ingenii, et eximiae adeo eruditionis. Dixi ego primam hanc Christiani laudem esse, humilitatem: et summi Magistri hanc esse voluntatem, ut pueri similes simus. Sed satisfacere eo non potui. Tu cogitabis. Quod ad illa quae de religionis controversiis, et judicio antiqui tatis scripseras; quam dissidentes sint amicorum sententiae, arbitror jam satis te sive ex parente, sive aliunde, cognovisse. Sane perutile est, constare vulgo quod judicium fuerit veterum. Sed num putas, eo me inscripto, posse commendari, quo fortasse vel urbanatim, vel rusticatim, tangam, sive Agamemnona, sive Achillem, sive Chalcantis prosapiam? Quare perstat animus, vel recoqui paulum oportere hoc opus, vel editionem melius differri, saltem in hebdomades paucas. Fortasse interim (ita video aliquos sperare) evenerit aliquid boni. Sin minus, exigua sane mora est, quae postulatur, nec quae publico, ut puto, incommodare possit. Saepius posthac ad te scribere statutum: fortasse autem non semper tabellarius erit satis fidus. Propterea, ubi opus putabo, aliena manu utar, ac ne nomen quidem consueto more addam. Tu vero, summe vir, vel ex argumento facile quis scripserit cognosces, vel ex [gap: Greek word(s)], ut si pro Gerardo Joanne Vossio scribam Vulturium Gratianum Bassarium. Nam illa Desiderii Alopecii metuo ne aperta sint nimis. Quandoque etiam initiales V. G. B. satis scriptorem testabuntur. De te si quid dicendum erit, vocabo Celsum: id enim praenomen tuum sonat. Gadolii cognomen nimis evidens videtur. Quare et hic suffecerint una alteraque initii Litera. Haec non eo agam, quasi de aliis, quam innocentibus Musis loqui sit animus (nam scis ut alia captum meum superent) verum quia non desunt, qui omni sub lapide metuant serpentem. In mentem venit non inutile fore, si libri Augustini adversum secundam Juliani responsionem, cum castigationibus tuis prodeant. Multa enim felici conjecturâ emendasti, Posses et notas addere seculo nostro profuturas. Quod si quid etiam dicendum adversus dissentientes putabis, occasio de plerisque sponte se offeret. Tantum ita instituenda ratio, ut undique reluceat mitis sapientia, non Lelî ut ille ait, sed Grotî, quam in te virtutem mirari soleo. Nec puto ea quae perpessus es, hanc tibi virtutem excussisse. Scis cognomentum tuum, quod semper tibi obversari debet: et simul occurrat, quod a sapienti Seneca in libris de ira scriptum fuit. Non est magnus animus quem incurvat injuria. Scis Athenodorum id Augusto consilii dedisse, nequid iratus committeret, priusquam Alphabeti literas cum animo suo percurrisset. Soleo quid simile facere, atque aliis suadere: Nempe ut si res exigat, ut adversus alterum calamus stringendus sit; id quidem fiat dum fervet animus: nam affectus diserciorem facit: sed quia periculum est, ne aliquid caninae facundiae admisceat (homines sumus omnes) eo placet ut ad limam opus revocemus, ubi animus resederit, atque alienis malis [gap: Greek word(s)]. Multa absque dubio vel tollemus, vel mitigabimus. Ita futurum, ut si etiam post annos multos in nos ipsos descendamus, minus nos urat scriptio vetus, quasi non satis simus functi officio hominis Christiani. Adde quod si undique in scriptis reluceat patientia, facilius in veris inveniemus fidem. Sed ista longe melius me nosti. Maximi Thuani historiam posthumam vidi

Editam gaudeo, nisi qua parte, atque id immeritissime, socerum Junium desultoriae fuisse scientiae dicit. Mirum hoc mihi de eo visum, qui etiam mediocris erudicionis homines, et pacis longe minus amantes, in opere suo tantopere extollat. Quid Amplissimum virum ita egit transversum, ut ista Gallus de Gallo, vir tantus de tanto, posteris traderet? Scio ego multa fugisse socerum. Video in scriptis, praesertim criticis, quae indicta mallem. Sed tamen hac parte non modo Palmerium, sed alios etiam non infimi nominis post se relinquit. Non assurgit fateor, ad gloriam Scaligeri, Lipsii, et aliorum, qui in hoc studio primas sibi vendicarunt: Verum tamen multa praeclare observavit; quod cum Scaliger in suis ad Manilium notis dissimulat, candorem in eo requiro. Verum ist hoc studium mitto. Quem Theologum Romanae, quem Reformatae Ecclesiae dabunt, in quo vasta adeo tum Linguarum, tum Philosophiae, Historiae externae, Philologiaeque cognitio fuerit? Quam ille sedulo Scholasticos, Thomam cum primis; quanta industria antiquos Theologos legebat? Cujus ego rei non tantum ex scriptis indicium capio, sed etiam illis, quae ad Theologos veteres manu sua adscripsit. Sed neque hic substitit error maximi Thuani. Addit, in Batavia studuisse rebus novis, ac propterea ab illustribus Ordinibus esse hinc ejectum: tum Noribergam abiisse, atque ibi esse defunctum. Quid horum verum est? Sane aliqui Authores fuere, ut pagellas aliquot adversus Thuani historiam ederem, quibus gloriam soceri vindicarem. Posse eum argui testimonio Academiae, ac Illustrium Ordinum, imo et Noribergensium, atque adeo totius Orbis reformati. Verum nihil agendum putavi te inconsulto. Ad haec videbar mihi hoc pacto tantummodo fluctus in simpulo excitaturus. Praeterea cogitabam hominem etiam Thuanum fuisse, et facile potuisse contingere, ut duos Gallos, quorum uterque Lugduni sit professus, confunderet. Scis enim ut Donellus Leicestrianis partibus impense faverit, ac propterea e Batavia ab Ordinibus exire sit jussus, Saravia quoque iisdem temporibus, fuga in Angliam sibi consulente. Scis quoque Donellum concessisse Noribergam, atque ibi docuisse jus Civile. Et potuit justior causa esse, cur Thuanus minus bene vellet Donello, quam Junio. Nam Cujacium, Amplissimus ille, [gap: Greek word(s)]; Thuanus faciebat maximi. Et, ni valde fallor, Praeceptor fuerat. At Donellus nec causam saepe habuit, nec modum invenit exagitandi Cujacium, quem, ut audio, ita in praelectionibus suis solet [gap: Greek word(s)] homo nescio Cujas. Quid igitur evidendus, quam Donellum animo Thuani obversatum, dum ista scriberet? Calami interim lapsum non esse, indicat, quod ista annotavit, ad illud tempus, quo Junius e vivis excessit. Vellem scire an eadem in [gap: Greek word(s)] habeantur. Nam fuere qui suspicarentur, a Genevensibus factum esse fucum Lectori, vel Italis potius, quorum in manibus liber fuit, priusquam ederetur. Mihi id minus verisimile sit, ob ea quae dixi. Interim cogitabis, qua ratione et Thuani et Junii nomini optime consuli possit. Quid si filius ejus, vel alius, ad calcem libri moneat [gap: Greek word(s)] plane [gap: Greek word(s)] esse, quod de Junio scriptum fuit, quem nihil minus quam desultoriae fuisse scientiae constet, quippe in gratia apud Ordines semper fuerit, Lugdunique Batavorum magno bonorum omnium dolore, decesserit, ubi etiam versibus ei a Scaligero, te, Heinsio, et aliis summis viris sit parentatum Cogitabis, et quid factu opus putes, perscribes. Sed loquaci adeo Epistola ulterius molestus esse desinam. Neque enim me fugit, recenti adeo uxoris adventu, et rebus, vestris nondum compositis, alia majoraque esse, de quibus sit cogitandum. Rogarem te, ut me, quam vis nunc tanto disjungamur intervallo, non minus propterea ames. Sed scio te amicum animo possidere, qui, ut Seneca ait, nunquam abest, ac quemcunque vult quotidie videt. Vale, vir, idemque Amice incomparabilis. Salutem plurimam dices maximo Tileno; sed et Clarissimo Rigaldo: cui ante annos multos miseram Onosandrum locis pluribus a Scaligero feliciter emendatum. Accepisse mihi ipse rescripsit. Sed tamen tot jam anni sunt, cum nihil intelligo de editione nova, quam tum moliri dixerat Rutgersius. Et quia Rutgersii incidit mentio, scito eum loco Dyckii Legatum fore Regis Suecici ad Illustres Ordines. Ita enim retulit ipse Regis commissarius, quem satis

hanc rem nosse arbitror. Imo et Dyckium ipsum hoc perscripsisse audio. Et jam in via Rutgersius esse dicitur. Affinis ejus D. Heinsius carmine Venetias celebravit: quapropter, (ut ipse amicis compluribus retulit) brevi legetur in Ordinem Equitum B. Marci. Verum finis tandem esto. Uxor, Diamantiaque plurimum te salutant. Etiam Scriverius, itemque Jacchaeus, qui et plurimam mihi salutem tuo nomine dixit. Caeteris, quos adscripseras, ausus non fuit idem significare, ne suspicionem iis injiceret, quasi de rebus aliis quam Musarum, tecum sibi commercium esset. Timori huic ignosces.

XXV. Jacobo Com. F. Wittens J. C. Dordrechtum. Vir Amplissime, et affinitate conjunctissime,

TAndem uti receperam, libellum mitto beneficii Matthaeo collati: scio jamdiu factum id oportuit, sed nosti negligentiam meam in iis, quae res domesticas spectant. Ut de me vere dici possit, quod proverbio fertur, Flucius quae procul sunt irrigat; Libellum ubi Quaestor viderit, remittes.

Mirum alterum exemplum (scis enim in rebus hujusmodi, geminum esse solere) non reperiri in chartis tuis. Sed forte id est in chartis soceri, vel Beverii Consularis. De beneficio gratum erit, si non alibi verba fiant, quam apud eos, quos gnaros esse rei opus. Ita enim cum offerretur, convenerat: Et causas rei, coram melius exponam. Quanquam tu eas per te satis vides.

Accepi heri Venetiis Aphorismos undetriginta, quibus Cardinales colligunt, Saxonicum etiam, et Brandeburgicum, Electorem dignitate sua, a Pontifice spoliari debere. Nec enim fas esse, ut sacrum Romani Imperii corpus, dehonestetur Electoribus haereticis. De Palatino solo ante sermo erat. Id ubi successit, etiam utroque cornu, irruitur in Electores alios, Pontificiae Religioni minus favences. Ita cum fortuna Clero Romano gliscit impudentia. Operae visum, ut Aphorismi isti, hebdomade hac in urbe nostra excudantur. Ubi prodierint, exemplum mittam: eo lubentius, quia si otium erit, praefatiunculam, aut censuram, paucis adnectam.

Vale, Ampliss. vir, et affinitate arcta mihi juncte, sed multo conjunctior, eo quod, praeter morem mortalium, ames mecum bonam mentem. Uxor, et Te, et Conjugem, sorotesque ejus, cognatas suas, plurimum salutat. Etiam sororem tuam Hogeverriam uterque salutamus.

XXVI. Reverendo in Christo Patri, D. Lancelotto Androsio, Episcopo Wintoniensi, Regi magnae Britanniae a Sacris, et Secretis Consiliis. Reverende in Christo Pater,

ANnus propemodum est quod pollicitus sum, velle me proximis ad te liceris perscribere, quis rerum mearum starus foret. Multa adeo tum erant, cur putarem, intra breve spatium effici illa posse, quorum sponte mihi fecerant spem nobiles atque amplissimi Academiae nostrae curatores. Sed propensissimae illorum voluntati erga me, vel potius Academiam suam, mora hactenus injecta est, per quosdam publici boni minus amantes, vel, quod credere malo, non satis ejus intelligentes: quibus utinam meliorem Deus mentem largiatur. Neque hoc iis tam mei opto causâ, qui patientiâ Christianâ (ita enim, quam Spartanâ, dicere malo) et quicquid ista injuria, et istâ etiam majores, per gratiam divinam concoquere utcunque didici: quam propter illos ipsos, qui quia nunc vere, quod volunt, possunt, eo coelum sibi digico attingere videntur: quos eo ego infeliciores puto, quia dum leviculis quibusdam suam beatitudinem metiuntur, se vere infelices esse non intelligant: imprimis autem id iis opto, propter Ecclesiam Christi, quam istorum imperitiâ atque imprudentiâ ita lacerari, magis etiam animo meo dolet, quam dicere possum. Haec eo ad te scribo, non quia conqueri de illis visum sit, quod

facere minime soleo: sed ut videas in me culpam non esse, quod, contra quam me facturum receperam, scribere usque adeo diu distulerim. Pudebat enim ineptire, ac inanes ad virum adeo gravem ac serium, in ea dignitate constitutum, literas dare. Interim vero, dum ego sileo, saepiuscule mihi literae ab optimo et dulcissimo affine meo, Francisco Junio, quibus summas virtutes tuas praedicare non cessat: ac sibi maximopere graculatur de egregio, ac vere patrio erga se amore, ac prolixâ humanitare tuâ. Imo eas inter literas unae quoque erant, quibus illud continebatur, non modo te ab affectu pristino nihil recessisse: sed vero novi etiam nominis auctario cumulare voluisse. Quippe qui minime se gravatus sis, de meliori notâ commendare illustri ac nunquam sine laude nominando inclytae Angliae vestrae Mareschallo. Quid ego hic primum quid postremum cloquar? Profecto naturae tuae adeo beneficae admiratione: tum autem gaudio, quod per te affini meo ita bene sit, majori quasi oestro me sentio concitari. Quare si huic loco conveniret, quod oratoribus conceditur, neque inusitacum plane est Theologis antiquis: equidem animo huic morem gererem lubens, ut magnam illam animam soceri mei Junii (cujus mihi memoria magis etiam ob pietatem excellentem, et eximium pacis studium, quam ob variam et exquisitam eruditionem sancta semper erit) verbis meis quasi coelo deductam sisterem tibi velut praesentem, orationeque forsitan non indignâ se, et meritis tuis, gratias agentem tibi, quod tantopere amore et curâ tuâ digneris carissimum illud pignus suum, cui unico ex liberis suum imposuit nomen, et a cujus ingenio ac moribus, eo ardentius, ut puto, optima semper expectavit. Et quidem quod facias isthaec eo potissimum tempore, quo liberi et affines sui, ab iis, quibus dum nobiscum verfaretur, ipse contulit beneficia, negliguntur, usque adeo etiam bene spernuntur, neque id alio ullo merito, quam quia et ipsi patris socerique exemplo ad eruditionem qualemcunque contendant, et paci Ecclesiae etiam cum dispendio suo, optime consultum velint. Sed non adeo ineptus sum, ut non videam hujusmodi orationem a simplici illo et familiari epistolarum stylo penitus abhorrere. Quare ne dum undique erumpente laetitiâ, quod multis evenire solet, plane ridiculus siem, illud potius agam, quod non solum sponte facere gestio, sed etiam universi his in locis Junii [gap: Greek word(s)] liberi, generi, nepotes, requirunt, quod etiam tot Juniani nominis amantes velle scio, quod denique et facile possum, et sine scelere praetermittere non possum: omnium, inquam, nostri nomine epistolâ hac testabor, quantum gaudeamus de hoc judicio, et affectu tuo, quantum gratulemur Francisco Junio nostro, quantum nos tibi obstrictos fateamur universi, ob eximiam hanc benevolentiam, tantaque merita tua. Sane gratiam quidem ut mereris, referemus nunquam, sed habebimus, quamdiu vitam nobis Deus concedet. Hoc affectu nostro, Optime maxime praesul, cuncti rogamus ut contentus esse velis. Nec enim re aliâ ulla consequi possumus merita tua, quam agnitione debiti istius, cui solvendo impares sumus. Sed quod nos humilis loci homulli non possumus, id large rependet sublimis ille ac beneficus Deus.

Ad hujus me thronum devolvo, hunc supplicibus votis rogo, ut propter Christum et Ecclesiam suam, cujus commodis hactenus metiris tempora tua, spiritus sui robore te porro confirmet, favoreque hoc terras dignetur, ut

XXVII. Proceribus Amstelodamensibus. Amplissimi et praestantissimi viri,

JAm octiduum et paulo ampliusest, quod me Lugduni domi meae frustra quaerebatis: sed Hagae tamen reperistis. Judicium tum faciebatis pulcherrimae cogitationis vestrae, de constituenda apud vos illusitri schola, ne habeatis necesse rudes et improvidos adolescentulos tam cito ablegare in Academiam; quod quanto saepe cum periculo fiat, tristibus etiam documentis cognovistis. Et sane quam quam hoc ipsi non addebatis, tamen

facile illud per me video, curae id etiam vobis esse, ut urbs vestra, undique prope beata, literarum etiam gloria magis caput attollat. Quod autem, in tanto negotio meam quoque operam conducibilem fore existimastis: equidem gaudeo. Nec aliena mihi mens ad morem eâ parte gerendum vobis, atque adeo magno etiam animo capessendum, quod exposcitis. Sic enim semper fui, ut in eo quod semel susceperim, non sinam claudicare diligentiam meam. Sed tamen non levia etiam sunt, quae scrupulum injiciunt. Primum illud cogito, vivere me in Academia toto terrarum orbe inclyta. Ac fruor in ea emolumentis, quantis mei ordinis quisquam. Nempe a bis millibus ea prope absunt, si etiam immunitates accenseam. Quae cum cogito, nescio an satis ex re sit vestra, si ad me potissimum eatur. Nec enim ab hoc loco avelli possim, nisi laboris sit non multo amplius, emolumentum non paulo majus. In quo mihi non videor peccare, cum alioqui periculum sit, ne fabula multorum fiam, malignis adeo temporibus, si Academiam Schola illustri commutem levibus de causis. Sance non hic modo male audiam sed vicinis etiam locis, ad quos vel viva voce docendo, vel industriae monumentis nomen pervenit meum. Itaque sic existimo, nihil me posse in re tam gravis momenti statuere, nisi prius constiterit, quibus conditionibus sim avocandus, sive laborem, quem susciperem, sive praemium respiciam. Terret etiam (ingenue ut dicam) offensa amplissimorum Academiae literatorum. Nam poscebatis, ut iis ignaris, transigi omne hoc negotium inter nos possit. At hoc si fiat, AEolum extimesco, et Septentrionis filios: sed enim vos, velut humani Joves, si prius compellari non possint, saltem sedare queatis tempestarem istam, quam nunc formido. Quid multis opus? In tam arduo negotio, nec abnuere tantae urbis proceribus pulcherrimum postulatum fas putavi: Et tamen graves etiam eausas video, cur arbitrer, penitius aliquanto mihi explorandum esse de tota hac re animum et sententiam vestram. Deus et vobis, Amplissimi proceres, et mihi mentem illam inspiret, quae et glorioso ejus nomini inserviet, et inclytae urbi vestrae, atque adeo Bataviae universae, tum etiam mihi ac familiae meae sit maxime salutaris.

XXVIII. N. N. S. P.

JAm ex amplissimo affine tuo Reigersbergio intellexeris, vir maxime, ut Amstelodamenses causis compulsi gravissimis constituere in urbe sua cogitent Gymnasium illustre: atque ut eam ad rem utilem existiment operam tum meam tum Collegae et amici veteris Casparis Barlaei. Sed Leidenses plane habent persuasum, detrahere eam rem multum posse nomini et existimationi Academiae suae: eoque omnem movent lapidem, ut hoc negotium disturbent. Primum negant, juris hoc esse ulli civitatum, praeterquam auae, cui pro tolerata fortiter obsidione, praemii loco sit attributum, ut Academiam habeat, ad quam Hollandiae et Zelandiae ablegetur juventus. Amstelodamenses autem arbittantur, aliud esse Academiam statuere, quam ob rem opus sit privilegiis et immunitatibus a suprema potestate concessis: aliud autem Gymnasium erigere, in quo juventus, et alii Musarum amantes, absque ejusmodi privilegiis, liberali imbuantur doctrinâ: quale jus penes singulas esse civitates. Existimem quoque, eam rem plurimum commodare posse Leidensibus, quia si annum unum alterum diutius apud se detineatur juventus, et eruditione auctior ventura sit ad Academiam, quod ex honore loci futurum: eo judicio firmatior quod efficiar, ut deinceps hic minus sit turbarum. Urgent iterum Lugdunenses, si habere Amstelodamenses velint Professores aliquos, saltem non alibi iis docendum fore, quam in scholis classicis: uti apud Dordrechtanos fecere Professores Nansius, Polyander, Marcellus. Amstelodamenses ajunt non esse laborandum Leidensibus, utrum in Auditorio aliquo Scholae classicae

doceant Professores, an loco aliquantum dissito, qui magis deceat non modo doctores ipsos, sed etiam adolescentes jam rude a ludi moderatore donatos, ac pariter tot praestantissimos cives, qui studia colant, ac de rerum natura, vel imperiis, aliisque rebus praeclarissimis, publice alios disserentes audire exoptent. Denique objectant, ut haec essent, non tamen debuisse Amstelodamenses ex Academia hac vocare: sed potiorem iis habendam fuisse rationem scholae quae totius sit Hollandiae et Zelandiae, quam quae unius sit urbis futura: Praesertim cum ipsi nobile sint membrum in procerum conventu a quo Curatores Academiae statuuntur, ut quos hi statuerint Academiae Professores, iidem ab Amstelodamensibus ipsis praefecti fuisse Academiae sint dicendi. Neque negant Amstelodamenses haec alicujus esse ponderis: ac propterea delegati eorum in Ordinum conventu ante menses duos cum a Leidensibus super hoc compellati essent, eo inclinabant, ut si rogarentur, ne quemquam vocare ex Academia sua vellent, morem ea in re gererent, dummodo mihi satisfierer, quo invito pacta conventa non possent reddere irrita. Leidenses vero passi sunt optimam occasionem effluere, quamquam dies dicta esset conventu, et ea de causa semel iterumque Lugduno Hagam excurrissem. Nimirum honestius urbi suae putant Leidenses, si non tam rogent Amstelodamenses ut a proposito desistant, quin si in proximo ordinum conventu, qui mense Martio futurus, interdicatur Amstelodamensibus, ne illustrem scholam erigere, aut saltem ne quemquam ex Academia ad Scholam urbis suae vocare professorem possint. Amstelodamenses negant se quidquam facere velle, quod privilegiis Leidensium adversetur. Sed si iis repugnet consilium de Gymnasioin quo doceant professores publici, solum opus esse, ut Privilegium hoc sibi monstretur, eo viso, velle se ab instituto desistere. Ad me autem quod attinet, eo se potissimum de me ajunt cogitasse, quia non solum opera mea in publice docendo Historiam pergratum toti urbi argumentum, utilis sit futura, sed etiam in dirigendis scholis duabus classicis (quarum non melior facies sit, quam in caeteris Bataviae urbibus) juvare consilio Amplissimos Consules possem: quippe qui non sine fructu annis totis XV. Dordrechtanae Scholae ante hos xv. annos praefuissem. Negant praeterea cum in Academia professores locantur, stipulationem intercedere, qua obstricti professores non alio ire possint, si res eorum sic ferant. Si jus est Leidensibus abrogandi munus professoribus, cujus rei exempla nuper vidimus (ut de socero Junio taceam, cui professio linguae Hebraeae erepta invito) sane etiam professoribus jus esse abdicandi se munere quando vellent. Ac hujus rei exempla multa suppetere: ut in Danaeo, se conferente in illustrem scholam Gandavensem; Gomaro Middleburgum eunte: Meursio proficiscente Soram; et compluribus aliis: si professione fungens non possit a se vocari, tantum requiri, ut professor muneri renunciet: nec dubitari posse quin eum tum vocari sibi liceat. Haec sunt de quibus Leidenses in proximo Ordinum conventu, controversiam Amstelodamensibus moturi videntur. Quod si sic etiam se nihil efficere posse animadvertant, puto, contenti erunt a proceribus nostris XX. aut circiter, millia expetere, ut deinceps liberalius habeant professores alicujus nominis, atque alios etiam consequantur, qui vel docendo publice, vel scribendo illustrare hanc Academiam possint. Hujus rei indicium non unus mihi eorum fecit, qui Leidensibus familiarius utuntur. Nec obscure innuunt discessum meum causaturum, ut luculentiori conditione Salmasius iterum advocetur: ut paullum illud damni quod in me faciet Academia, magnitudine ejus viri abunde compensetur. Equidem si venerit gratulabor, eo magis, quia ei docendum publice non erit; eoque defaecatiori animo totus erit in scribendo. Mihi tam felici esse non licuit, cui bis de die docendum fuit, ut ignosci mihi debeat, si scriptorum praestantia ab aliis vincar. Laus haec publica est: nec omnia omnes possumus. Ac de isto hactenus. Ad aliud nunc venio, in quo consilio atque operâ mihi opus tuâ. Ante dies tres quatuor redditae literae filio meo Dionysio, a generosissimo barone Christophoro Slupeskio, quibus significat, fortasse iturum se Constantinopolim et ad alios orientis tractus: ac quia meminerit, quanto ardore filius soleat expetere, ut terras eas lustraret, et quae deessent in Arabicis, ab Arabice loquentibus posset addiscere, voluisse se nunc occasionem offerre, quia sine parentum molestia voto

suo posset satisfacere. Comitem enim itineris hujus assumturum. Non abhorret filius, quin nihil aeque desiderat, quam ut hoc fiat. Sed quiddam scrupulum mihi injicit atque uxori. Nam quia illustrissimus hic Baro in Religione sequitur opiniones Ecclesiae Romanae; ac filius meus ob aetaculam (necdum annorum XX. est) judicio non adeo est firmato, ut inescari promissis nequeat, aut argumentis decipi speciosis: parum tutum arbitror, eum committere itineri tam longinquo cum iis, qui rem Deo se gratam facturos putarent, si ad gremium Ecclesiae Romanae filium abducerent. Suspicio mihi injecta ab aliquo a rege Christiano legatum irealiquem Constantinopolim, inque hujus comitatu Batonem Slupeskium fore. At rex non mittet alium, ut puto, quam suae in religione sententiae. Eum Presbyter comitabitur, et alii [gap: Greek word(s)]. Quare tanto plus periculi filio sit, in tanto eorum numeto, qui diversum sentiant a nobis, ut mittam, quod fortasse in iis futuri homines malis moribus, quos affricare meo possent. Ille quidem se satis firmo ad ea pectore arbitratur. Sed ego multis edoctus exemplis tuta etiam timere didici. Nec propterea consultationem omnem de hac re abjeci. Fortasse enim illustris hic Baro minus Romanae Ecclesiae placitis adhaeret, quam cum viveret nobiscum. Fortasse etiam comitabitur Ephorus Paschalis medicus Gallus, qui tantum non juravit in verba Zelotarum nostrorum. Fortasse et una iturus frater generosorum tertius, qui, ut intelligo, in religione plane noster est. Et si legatus mittendus, fortasse erit aliquis, qui in religionis controversiis non male sentiat de Ecclesiis nostris. Quales e politicis Gallia habet multos, qui distinguere aera possint lupinis. Haec si essent, facilem me postulatis filii praeberem. Est enim is Baro Christophorus Slupeskius, ut, si unum illud de Religione excepero, nihil in eo possit desiderari. Pius est ac numinis metuens, gravis est, modestus, et cordatus. Ingenio excellit, et pro ingenio rara ei erudicio, et mei filiique est amantissimus. Quare si pulchra fuerit occasio filio visendi orientem, nullis, vel exiguis impensis meis: nec causa sit satis gravis, cur in Religione ei ab [gap: Greek word(s)] metuete debeam, sane fore puto, ut morem ei geramus; verum haut animus annuere, antequam de eo quod dixi, penitius aliquid cognoro. Quare rem feceris longe mihi gratissimam et amicitiâ nostrâ dignam, si ea quae vel jam scias de itinere hoc, vel ex illultribus Baronibus aut aliis possis cognoscere, ad me iis ignaris perscripseris. Ego quidem et filius generoso Baroni rescripsimus, sed de metu eo, qui Religionem spectec, ne [gap: Greek word(s)] quidem. Id enim magis abalienare, quam conciliare posse videbatur. Si inconsultum plane erit, ut filius se in viam det, aliae a nobis causae, et verae poterant adferri, cur id minus fiat. Accepi his diebus literas ab ornatissimo Omsio nostro, quibus significat, impense se desiderare responsum ad literas, quibus significat, quas ad te misit, postquam mihi sententiam tuam de Equestri S. Michaelis dignitate perscripseras, nihil illi acceptius fuit humanitate ea, qua morem nobis gesseris. Atque optat, ut de caetero etiam certior a te fiac. Salutant te, uxorem, liberos, omnes mei, atque una filius tuus, qui in studiis probare se pergit.

XXIX. Baroni Jo. Slupeskio, S. P.

JAm quasi annus est illustrissime et amicissime Slupeski, quod generosissimi fratris tui, Nicolai Slupeski, alloquio suavissimo iterum frui dabatur, nec quidquam ad perfectionem gaudii mei requirebatur, nisi quod qui antea nobili illo fratrum pari beabar, tunc dimidium ejus non viderem, nec si nunciaretur, subinde baronem Slupeskium velle me compellatum, e famulitio aut liberis quaerere, --- possem. Illud vero etiam dolorem non mediocrem adferebat, quod intelligerem te, cum jam una in viam dedisses, valetudine adversâ coactum patriam repetere. Nam, ut amor sollicicus est, tristiora etiam metuebam. Mirabatur tum frater, me nullas a te literas accepisse, quas a te scriptas probe constarer. AEgre erat, eas intercidisse. Ita enim suspicabar cum Paschali medico jam in Gallias profectus esset. Nec multo post alterae mihi a te literae, atque illae a te Lutetia Parisiorum perscripta. Sane utrisque literis nihil mihi carius esse potuisset:

partim quia caperer mirâ sermonis elegantiâ, partim quia reluceret ubique summa humanitas atque amor mei. Sed Parisinae tamen illae non paulo acceptiores, quia hae metu me illo liberabant, quem valetudo incusserat. Quippe ex his cognovi, te redditum tibi, et jam emensis itineris spatiis, cum florentissimo fratrum pari, feliciter Lutetiae agere. Hoc mihi eo jucundius fuit, quia ibidem haberetis virum illum, quo ego nihil undique consummatius novi, acquo quanto familiarius uti licebit, tanto vos beatiores putabo. Nihil, puto, opus addere illud, me Hugonem Grotium dicere, quod intelligerent etiam nominis Grotiani hostes. Illud potius dicam, quamquam valde gaudeo vos adeo esse felices, tamen, cum Batavice bona confero cum vestris, et aliorum extra has terras, non vobis quidem quos sic amo, et colo, sed tamen aliis quibusdam hanc felicitatem, poene dixerim, me invideo. Scio enim quantum damni in eo faciam, quod tot annos hoc viro careo. Neque aliud aeque opto, quam illam mentem proceribus nostris, ut eum restituant patriae et suis. Ex epistola quam ante quatriduum ad Dionysium meum scripsisti, video te cogitare Constantinopolim et orientis tractus: nec abnuere, imo potius exposcere filium tanti itineris socium et comitem. Equidem cum illustre genus vestrum et caeteras laudes tuas cogito, non possum non summas tibi gratias agere, quod tantus tanto honore atque affectu pariter me meosque prosequaris. Nec tamen tam subito ego et uxor statuere quicquam potuimus, partim quia itineris totius rationem ac quas vocant [gap: Greek word(s)] aliquanto saltem penitius nosse antea oporteret: partim quia animus meus nunc alio negotio plane distinetur. Quod cujusmodi sit, non defugiam exponere. Amstelodamenses decrerunt illustrem erigere Scholam in urbe sua. Atque hoc ut faciant, duo imprimis impellunt. Primum movet liberorum cura, quos, tot tristibus edocti exemplis, tam cito in Academias licentia corruptas ablegare metuunt. Nec enim idem moribus obtinet Belgarum, quod gentis vestrae: Sed apud nos aetas ea, quae in vitia omnia maxime ebullit, maxime sine custode relinquitur. Sufficere existimant, si aliquis mores inspiciat, cum aetatis beneficio, vitia ignorant. Praeterea impellit civium amor, quibus studia sunt cordi. Magnus enim eorum est numerus in hacurbe, qui et nostram et Academias alias his proximis viginti, vel triginta annis lustrarint: neque nunc minus, quoties licet, audire aliquem cupiant de rerum natura, vel rebus gestis, aliisque rebus gravibus publice disserentem: Advenarum etiam non pauci ibidem degunt, quibus idem est ardor. Nempe praeter illos, qui solas sectantur Musas, cum Apolline suo, habet ea urbs viros Mercuriales, quibus doctrina pariter curae sit ac opes, Mercurii sui exemplo, non mercium modo, sed eloquentiae etiam praesidis. Desiderium est igitur civitatis, ut quemadmodum longe supra alias urbes caput extulit divitiis, ita etiam literarum laudibus magis et magis fiat inclyta. Tanti ut voti compos existat, existimavit, eos sibi advocandos Professores, qui tum scriptis jam inclaruissent, ut nomen nascenti Scholae dare possint: tum etiam Venere aliquâ ac facundia polleant in docendo, ut facilius allicere et detinere auditores valeant. Qui ea in urbe me aliquando audire, quales etiam e proceribus sunt, persuasere caetero senatui (quam vere ipsi viderint) non esse me ab his laudibus destitutum. Itaque missi ad me e Senatu, qui postularent, ut huic Reip. operam meam addicere vellem in iis publice docendis, quae apud Leidenses narro. Item praeterea ad Casparen. Barlaeum: qui cum aliis scriptis, tum praecipue poematis magnum sibi nomen non in patria modo, sed vicinis etiam regnis parasset. Quam diserte autem tetrica logices praecepta idem ante annos duodecim solitus sit in hac ipsa Academia tractare, testes plurimi supersunt, qui florentissimo auditorio docentem audierunt. Quare hunc Philosophiae Professorem designarunt? Luculentam domum habebit, ac praeterea annos florenos nostrates mille et quingentos. Mihi praeter domum, quae octingentis conducitur, annumerabuntur quotannis bis mille et quingenti. Spes etiam aliorum facta, quae commemorare singula nihil attinet. Et jam affectum suum erga liberos testari coeperunt, Franciscum meum referendo in numerum advocatorum urbis suae, qui Hagae degunt. Huic Amstelodamensium instituto non satis aequos se praebent Leidenses: quibus illud unice in votis, ut disturbare consilia eorum possint. Sed procerum sapientiores negant

eos quicquam effecturos; Qua de re certiora proximis ad te scribam literis. Simul etiam plenius significabo, quid nobis videatur de postulato filii, rogantis, ut comitari te in orientem possit. Quamquam profecto vix nos extricare possimus, nisi, ut dixi, re omni, de qua consulendum, melius perspecta. Sperat igitur filius se alteris literis tuis melius de omnibus posse edoceri. Quicquid autem futurum, aeternum tibi debebo, quod luculente adeo testari volueris, erga me et meos, quanti nos facias. Deus hanc tibi mentem perpetuo consorvet, mihi aucem et meis vires largiatur ad ea praestanda officia quae animum gratum in nostri ordinis hominibus deceant. Generosissimis fratribus tuis, atque etiam doctissimo viro Paschali, plurimam meo nomine salutem dicito.

XXX. Erycio Puteano, S. P.

JAm diu est, summe et vir et amice, quod Oratoriae meae et auctiores, et limatiores venire gestiunt in manus tuas. Sed occasio eas mittendi nunc demum obtulit per tabellarium, qui monitu tuo me compellavit, nec literas solum, sed commentarium etiam nostrum se procuraturum recepit. Quamquam fortasse jam a me acceperis. Nam ante quadrimestre vel praeterpropter, cuidam professione medico, qui se per Brabantiam in Galliam iturum diceret, illud pro jure quodam meo in mandatis dedi, ut ne sine meis ad te literis abire vellet, atque ut a typographo geminum posceret Oratoriarum mearum exemplum, quarum unum retineret, alterum tibi daret. Is dum ego ab urbe absum, discessit, nec nisi unum exemplar rationibus meis apud Typographum addi jussit. Itaque haereo, utrum, quia nihil ad te scripsissem, sui tantummodo rationem habendam pucarit: an contra humanitatis suae esse existimarit, ut alterius potius rationem haberet, quam sui: Praesertim cum eo pacto commodior esset occasio compellandi tui, cujus conspectum et alloquium ambiret. In re incerta id facere malui, quod fecisse me vides. Si medicus ille fecetit, quod optarem: Pro filiorum aliquo hic index fuerit. Reperies in eo semel iterumque mentiunculam tui: sed non pro meritis tuis in rem literariam. Quorum major ratio habebitur in commentariis nostris de lingua latina, ac imprimis Originum libris, quos circa proximum Christi natalem prelo subjicere Essevirius decrevit. Si fallit, non moror. Nam mihi ipsi horret animus, cum cogito quantum laboris exantlandum. erit. Si quid enim difficile est, id profecto est eruere etenebris causas vocum omnium: ubi ille togatorum omnium doctissimus effugere non potuit, quin crebro nugaretur. Scio ab eo tempore multa in apertum producta esse, quae tum in obscuro latebant. Sed nec pauca sunt, quae reliquerit, quae pulchrum sit revocare ad natales suos, sive illi in antiqua. Latii lingua, aut AEolum Dialecto: sive in Linguis Orientis, imprimis Syra, unde Cadmus genus duxit: cui etiam literas ipsas dabet Graecia. Adde quod non leve judicium requiritur, si, ut animus est, in tanto Philologorum dissensu rationes plurimum addere velim, cur illud potius sequamur, quam istud. Neque hoc eo dico, quasi multa. mihi de me promittam: sed ut videas, non de nihilo esse, quod re jam etiam ante multos annos perpensa, nihilominus adhuc horret animus ad illud laboris, quod superest. Quia spisse ejus operis editio procedet obvoluminis magnitudinem, decretum tibi, si per Typographum licebit, per partes illud transmittere. Nempe minus taedio fuerit, si sic legatur, praesertim ab homine occupatissimo: modo nostra tanti putabis. Sed saltuatim hoc ut facias, facile spero, impetrabo. Magnas vero tibi gratias ago, quod totiesme beas peren nibus illis, ingenii, doctrinae, industriae tuae monumentis. Quam me, ut mittam alia, tua delectavit Flavia Domitilla. O si multa eo in genere, ut possis, ita velis! Quid de historia Insubrica dicam! magisve doctrinae, an sermonis elegantiam et facundiam mirer? Nec poteras opera alia magis tibi, et hoc seculum, et posteros obstringere. Nam in rebus Graecis ac Romanis multum jam summa ingenia desudarunt. Jacent pene dispreta tempora quae Imperium Romanum proxime exceperunt. In his Hypsaeo caecior sit, qui ignoret irruptiones Barbarorum in orbem Romanum: Ab illis

origo tot florentissimis regnis ac principatibus in Europa nostra. Ubi vero incidi in loca ea, quibus tam amice commendas nos, operamque in historicis nostram, quiddam melle dulcius mihi circa cor gliscere persensi. Quid enim jucundius quam laudari me sit, usque adeo laudata laudatissimi viri opera, et qui me a pueritia norit? sane hoc boni fecisti, quod stimulos etiam addidisti ad porro bene merendum de literis nostris. Volupe etiam fuit lustrare stirpem Puteanam: quam ego perhonestam esse, nec ante annos nescivi XL, cum una Dordrechti viveremus. Sed non paulo id nunc accuratius perspexi, tuisque liberis eo nomine gratulor, quod tam bene nati sint. Quamquam profecto satis haberent, quo se jactarent, si prima honoris fundamenta jecisses. Utrum Calenii mei Puteani stirpi fuerint innexa, non sat scio. Neque enim qui tanto Venlovia absum intervallo, occasionem habui in omnia inquirendi. Sed si ita est, jucundum mihi erit scire, ac familiae etiam meae id glorixae ducam. Nec indecores Puteanis simus cum multi hodieque ex cognatis meis non his modo in terris egregio loco sunt; sed Ruramondae etiam et vicinis locis, partim consulares, partim aliis dignitatibus functi vel etiam fungentes, supersint. Haec ego III. Nov. raptim exarabam, die dominico, quod eo ipso ante meridiem tabellarius abitum pararet. Sic quoque sacro die sacra tractavimus, cum sacra res sit amicitia inter bonos et Dei metuentes: qualem te comperi a prima aetate, optime, doctissime, amicissime Puteane. Cujus idcirco amor ac cultus erit, dum terras colam.

XXXI. G. J. Vossius Danieli Paraeo S. P.

TArde admodum mihi redditae literae tuae, nempe tertio mense, ex quo scripseras: interim et alius mensis effluxit, non tam rescribendi negligentia, quam quod aliquem exspectarem, per quem meae ad te tuto mitterentur. Super quo etiam ornatissimum juvenem Billetium compellandum existimavi, simulac eum pedem in urbe nostra posuisse intellexi. Sed nunc demum occasio indicatur, quam arripiendam putavi. Nec interea a me cessatum in iis, quae ad te pertinerent. Nam tuâ potissimum causa Hagam excurri, ut colloquerer cum Domino Camerario, Illustri Suecorum regis ad Ordines nostros legato, viro amantissimo ut mei, ita tui, et totius domus avitae nostrae. Satis video, quam ille propendeat, ut satisfaciam postulato tuo. Sed necdum potuit, quod vult. Nec minus ipse laboro; inque curae hujus partem adsumo praestantissimos collegas, qui te amant et aestimant, cum ob proprias virtutes, tum etiam propter clarissimum parentem, et maximum virum, avum tuum. Sed difficilius aliquid te dignum possunt, quia de pluribus popularibus laborandum iis hactenus fuit. Et in non paucis quidem effecimus, quod voluimus. Quid deinceps possimus, non sat scio. Sed illud scio affectum te et operam non desideraturum meam. Venio nunc ad illud, quod Lucretium mihi tuum dicandum putaris, poetam eum, quem plurimi facio, non solum ob lectissimam dictionem, sed etiam quia multa adeo in illo ad naturam rerum intelligendam. Adolescens in unius Aristocelis verba jurabam, aetate provectior saepe excedere coepi e Lyceo, meque contuli vel in Academiam, vel in porticum, vel etiam hortos Gargetti senis. Nempe [gap: Greek word(s)] factus sum. Nullius addictus jurare in verba Magistri: De Philosophia dico. Nam in sacris unicus Magister Christus, qui et antea per Prophetas, et postea per Apostolos viros [gap: Greek word(s)], locutus nobis. Caeterum non video, amicissimo Paraee, quas tibi pro tanto adfectu, summoque hoc honore gratias rependam. Sed in elogio nostri, ingenue dico, large nimis peccas, meque non tam honoras, quam oneras. Ego honoris illud quod mihi tribuis, semper aliis resigno, uti debeo. Verum credo, dedisti illud non tam mihi, quam dulcissimae sed miserae nunc patriae nostrae: cujus gloria tanto fuerit major, quanto illustriores fuerint, quos produxit. Sed de istoc et aliis, brevi ad te pluribus scribam. Sunt enim apud nos, ut intelligo ex popularibus, Hanovienses qui intra hebdomadam unam alteram redituri ad vos.

Per eos mittam Oratoriarum exemplar, quae hoc anno prodiere, non donum profecto aut pretium, quo me tibi satisfacere posse existimem, sed aflectus sponsorem tabellam, quo mead majora potius obstringam. Filii mei, quos senos habeo, Musarum assiduos cultores plurimam tibi salutem adscribi jusserunt: Quod sane facio lubens. Praeterea vero meo nomine plurima salute impertias rogo praestantissimum parentem tuum, quem ego virum ob praeclarum ingenium, et doctrinae elegantiam, tot monumentis restatam multos jam annos amo et aestimo, majotisque deinceps faciam semper, postquam Paraea domus primo de me optime voluit mereri.

Lug. Bat. Kal. Januarii, Quibus, more veteri, atque ex intimo animo, exopto, ut annus sie Paraeae familiae et laetus inchoet, et laetior procedat, et exeat laetissimus, [gap: Greek word(s)]

XXXII. Gerardus Johannes Vossius, Hugoni Grotio, S. P. D.

IN rebus meis, Vir Amplissime, nihil actum; eo quod Curatores stato die non advenerint; sed mensem distulerint advencum suum, quod nunquam antehac fieri memini. De Wicelio uti et Stobaei eclogis, jam fraterad te scripserit. Quare actum agere nolo. Nonnunquam dubitavi, annon usui tibi, esse possent Comicorum Graecorum sententiae, quibus tam multa bona ad oram allevisses. Hoc si est, scis tantum significato opus esse. Gaudeo sex tuos de vera Religione libros in lucem prodiisse. Sunt illae unicae delitiae multorum, et eos inter conjugis meae, cui eo impensius placent, quod domi suae habet interpretem eorum, quae circumlocutione quadam dicuntur a te, vel etiam ubi alludis ad historiam minus invulgus notam. Dubitavi interdum, an non in gratiam imperitiorum utile foret, declarationem talium ad oram verbo annotari, vel ad calcem adjungi: quod jam alios scis in hymnis suis praestitisse. Nec tamen minutum adeo laborem subiri a te velim, sed fratre, vel alio. Vellem cum his de Religione libris Latino-Belgica vel potius Belgico-Latina tua [gap: Greek word(s)] exiisset. Parentes multi occasionem haberent, egregia multa et discendi, et docendi suos. Loquor de hominibus bonarum literarum non ignaris, qui Latinis magis delectantur. Nam caeteris editione Belgica, toties jam repetita, satis jam consultum puto. Tum autem ob oculos versantur studiosi adolescentes; quorum multi (dicere horret animus) vix elementa Religionis Christianae sciunt. Imo quid illo vix opus mihi? Etiam absque illo nihil dixero [gap: Greek word(s)]. Paucos adeo ex iis invenio, qui et Christi beneficium, et suum officium intelligant. Haec Hogerbetio subito ad vos abitum parante, scribenda mihi existimavi. De caeteris brevi per studiosum quempiam, qui Lutetiam cogitat, faciam te certiorem. Salutem uxori lectissumae a me et mea. Item summis viris, Tileno, Salmasio, aliis.

XXXIII. Gerardus Vossius, Hugoni Grotio, S. P.

AMplissime, Clarissime vir, jam diu expecto, ut de rebus meis aliquid statuatur, quo, cum aliud non habeam, saltem hinc capere scribendi argumentum possim; sed adhuc frustra fui. Nam etsi jam diu Curatoribus is animus fuisse videtur, ut vel Eloquentiae, vel Historiae universalis docendae provinciam mihi decernerent: tamen ab aliquibus, partim aperte inimicis, partim [gap: Greek word(s)], semper aliquid objectum, quod hoc eorum propositum impediret. Attamen tam multa in hoc tempore concurrunt, ut aliud vix persuadero mihi possim, quam proximo eorum conventu habitum iri rationem mei, vel potius Academiae hujus: in qua humanitatis studia magis magisque sordere incipiunt juventuti: ut nisi plurium industria gliscenti malo obviam eatur, omnino futurum praevideam, ut brevi barbaries omnia occupet. Nec causa obscura est, cum nulla elegantioris literaturae, humaniorumque studiorum praemia

sint; imo haec ipsa invidiae obnoxia sint, apud eos, qui persuasum omnibus cupiunt, Neminem esse Theologum, vel Jurisconsultum posse, nisi qui unum hoc per omnem egerit vitam: nec aetatis partem triverit in iis, per quae gradus fieri debebant ad sublimiora. Haec ego ad te non scriberem, nisi nunc magis quam antehac unquam, verissimum esse comperirem illud, quod in Petroniano Satyrico legere est, id quo nihil est majus, pueris indui adhuc nascentibus. Quamquam vero pestilens istoc sidus prope omnium animos inflavit: tamen non desperem posse nonnullis, quibus de luto meliore Phoebus finxit praecordia, noxiam adeo opinionem ex animo evelli, dummodo ne homines partim imperiti, partim invidi, tantum bonum impedire pergant. Interim de me utcunque erit, gaudebo, quod mihi sit mens sana in corpore sano: si insipientibus non visum utiopera nostra, dum possunt, illi, non ego infelicior fuero. Quin fortasse eo beatior ero. Quod tu quidem, magne Vates, facile arbitror mihi concesseris: quippe qui alicubi cecineris, inter ea esse Vitam quae faciunt beatiorem, Nulli pendere temporis tributum. Sane quamdiu ab hoc tributo immunis sum, sedulo id operam do, ut ne minus sim negotiosus quam soleo. Et nunc sub prelo est commentatio mea, de Histroriae natura, et scribendae Historiae praeceptis. Quam arbitror intra hebdomadas duas lucem adspicere posse. Nisi fortasse morae aliquid injecerint, libelli alii non absimilis plane argumenti, quos cum priori emittere propemodum stat sententia. Sed profecto quanto mallem hac aetate insumere operam meam studiis istis, quae ad pietatem Christianam, Scripturarum illustrationem, vel Ecclesiae historiam pertinent. Non male, nec infeliciter puto, ornare hanc Spartam coeperamus. Sed temporum infelicitas, torrentis instar nos abripuit, ac levibus hisce literariis curis adfixit. Interim blandiorem auram exspectabo, qua provecti ad graviores curas, appellere iterum studiorum nostrorum navem, possimus. Tu vero, Amplissime vir, nunc, ut arbitror, omnia potes quae vis. Nisi fortean excipere ea debeam, quae ad nominis tui defensionem pertineant. Nam ex plerisque, sed minus amantibus tui, intelligo, Ordinum nostrorum Legatis, priusquam Lutetia, ante annum, vel circiter discederent, illud fuisse promissum, nihil istic editum iri, quod Procerum nostrorum, quisquam cum injuria sua conjunctum esse arbitretur. Sed longe alius animus eorum, qui in honore antea fuerunt, et illorum qui illis favent: quibus nihil adeo in voto esse videtur, quam ut aliquid videant tui, quo mundus intelligat, quam bene et patriae voluerint semper et adhuc velint. Utris potius gratificari debeas; vel quid rebus tuis, aut publico magis expediat, scio a me minime requiris, quem scis non multum sapere ultra ea, quae ad molles Musarum Labores, ac Socraticos libellos pertinent. Adderem etiam sacros, si per eos liceret, qui, uti dixi, nihil illic sapete quemquam putant, qui non illotis manibus, eos sit aggressus. Sane video esse, qui summum Virum Tilenum Theologum esse negent; quem tantopere Palatinorum Theologorum elogiis celebratum, ante annos aliquot vidimus. Nempe nunc minimâ de plebe homines persuasum id allis volunt, sedulo eum humanitatis studiis vacasse: atque inde esse quod sua tot bracteatis dictis, et vermiculatis emblematis ornet: caeterum quicquid istis operae insumsit, id decidisse arduo Theologiae studio: quippe quod totum hominem requirat. Equidem nec ego quemquam velim meliorem aetatem istis unis terere, quae tantum gradus esse ad Theologiam debent; sed quum putidum est, non posse de Religionis controversiis judicare, nisi qui linguarum trium genium ignoret, nisi qui historiam externam, et locorum situsnesciat, nisi qui disserendi artem solum degustarit, tanquam canis Nilum; at animae doctrinam, moralem scientiam, ea quae de universalibus principiis, et affectionibus a Philosopho disputantur, ne attigerit quidem. Et quod omnium foedissimum est, non posse idoneum esse Scripturarum interpretem, nisi qui junioribus Magistris contentus, supersederit discere ex Antiquis, quid et alii senserint, et cur ita maluerint sentire. Quae etsi profiteri minime audent homines imperiti et malevoli: tamen quid aliud agunt, qui authores sunt juventuti, ut studia istaec, quae dixi, negligant; quippe inutilia, et saepe etiam noxia: qui item undique produnt, nullos a se viliori loco haberi, quam qui studiis istis adjuti ad graviora se contulerint? Sed istos misses faciamus. Ad te, maxime vir, revertor: cujus, ex quo in

Galliis fuisti, nihil videre contigit, praeter ea, quae de Pelagianismo disseruisti: De quibus te judicium meum jam ex aliis cognovisse scio. Sed ut illa non uno nomine magna cum voluptate legi: ita impense desidero, ut simulac ab iis, quae publicas curas spectant, otii aliquid nactus fueris, serio cogites de emittendo Stobaeo tuo. Exple, exple tandem augurium illud doctissimi, et de literis optime meriti, Andreae Schotti, quod est in scholio addito Photii Bibliothecae tmemate seu cap. 167. Praesagit, inquit, animus, (quid enim vetat ominari?) fore ut ope Photianae Bibliothecae, quaelatent, eruantur non pauca: et quem admodum nunc exiverunt Hadrianus, Gelasius, Theophylactus, Simocatta, ac quaedam etiam Diodori Siculi, sic quoque spes est, Stobaei Eclogas omnes capite truncas, alibi vitiosas, turbatas, mutilas, primo maxime et secundo libro, Philosophi alicujus opera, atque Philologi in integrum restitutum iri, ut apto illo colligentis ordine servato, majore cum Reip. commodo appareant. Et tibi, quod omnium primum oeconomiam Librorum, ac singulorum cujusque capitum seriem, et Argumentum Photius accurate designet: dein Augustanae Bibliothecae (cujus multa jam exstant in rem literariam beneficia) codex calamo exaratus: ut et nostra neque pauca, neque contemnenda fragmenta quae ex Anton. Augustini V. C. gerimus, adferunt adjumenta. Nunc quoniam in medio palma est, huc Graecae ac politae Philosophiae studiosos invito. Hunc ego locum adscripsi, quia contineret, unde peti possent, quae novam Stobaei editionem ornarent. Gratulor vero Stobaeo quod a longe illustriori manu medelam, ac decus suum accipiet, quam Schottus praesagire, vel sperare unquam ausus fuisset. Non dubito, quin scire aveas, quid fit de Seneca Tragico, quem anteannum atque amplius notis se suis illustrare velle receperat Scriverius noster. Ille vero lento adeo pede, et vere testudineum in modum procedit, ut multum videatur timere, ne, si alius esse occipiat, quam solet, cognomen Lentuli amittat, per quod a te patriciis Romanorum familiis sibi insertus videtur. Haec res facit, cur neque quae ipse in fragmenta Tragicorum meditabar, lucem adspexerint: neque item illorum quicquam, quae transmiseras ad utrumque nostri. Non ignoras, me a multis retro annis Originum libros moliri. Iccirco impense aveo nosse, num brevi sint proditura, quae de eodem Argumento scripsit clarissimus Salmasius, ut cognosco ex notis ejus ad Historiae Augustae scriptores. Multum metuo, ne si vir tantus suos edat labores, ego meos aeternum premere cogar. Et tamen nihil magis desidero, quam ut nobile ejus viri opus quam primum adspiciat lucem. Potero meas copias in arctum cogere eaque solum adferre, quae Salmasius vel dicere neglexerit, vel contempserit. Ita non plane mihi peribit labor meus, qui multis mihi vigiliis stetit. Et interim hoc lucrabor, quod si Salmasiana prius prodierint, ego iis visis meliora, certioraque edocebor in multis ubi nunc haerco; Nec enim vulgare quicquam ab eo expecto, cujus ego [gap: Greek word(s)] in corrigendis Scriptoribus Antiquis satis mirari non possum, nec praedicare unquam desinam. Quod vero ad Romanorum Antiquitatum intelligentiam, quem cum eo componere possimus plane non video. Alias ejus viri laudes praetereo, tibi magis cognitas. Mihi quidem, quoties aliquid mei lucem videbit, prope decretum, quoties ad illud mitto, etiam exemplum addere ad summum illum virum; non quia tanti mea esse putem; sed quia committere non possum, quin ostendam quanti a me fiat. Et quod caput est, opto ei innotescere. Quod ea occasione per te commode fiet. Nam tu, vir Amplissime, qui me meaque amare soles, commendatione nugarum mearum pretium illis addes, quod a se sperare non audent. Utinam vero prodesse tibi in aliquo possem vicissim? sed jam diu est, quod affectu meo contentus esse soles. Quare verbum non addam, nisi quiddam de affine mea, et eo qui illius ambiit nuptias. Equidem optassem; et ille ut tristibus his temporibus, de conjugio minime cogitasset, et notra, ut magis a secundis nuptiis abhorruisset, hoc saltem tempore. Virum quidem novi ab annis triginta et amplius, etiam his annis circiter quindecim familiares fuimus, quantum loci intervallum quo plurimum distinguebamur, item temporum ratio sinebat. Inclole optima semper mihi visus fuit, moribus etiam honestis, et politiori literatura, quod rarum est in ejus professionis homine, eleganter est excultus sed cogito semper mecum, quantis, munus, quod sultiner, sit periculis involutum: tum autem si terras cogitent, alio sub sole jacentes, metuo ne ea

nostrae fit corpotis imbecillitas, ut longiori itineri minime par sit futura: adhaec longe aberit a sanguine, et affinitate junctis. Propter ista et quaedam alia, author conjugii esse non potui: nec tamen in dissuadendo libertate ea ausus fui uti, quae fortasse requirebatur. Videbam enim alios hic esse qui impensius suaderent. Tum autem minime tam obesae eram naris, ut ex colloquiis et aliis non animadverterem, quanti faceret conjugii bona. Adhaec metuebam, ne si hic alteram duxisset, non inferioris sortis, nostram vero peteret nemo nisi inferioris conditionis quam iste est, illa fieret [gap: Greek word(s)], quod pulchram illam, ut tum videretur, conditionem diffluere passa esset. Dixi igitur interdum, mihi sic videri, seu abnueret, seu annueret, fore ut postea poeniteret. Sed cur poenitudine duceretur si annuisset, vix aliam adferre causam poteram, quae alicujus momenti ei videretur, nisi quod aut longissime abeundum foret a suis, aut si maritus iis in locis, in quibus esset, remaneret, illa in perpetuo versatura sit metu, ne is experiri eandem cogatur fortunam, quam aliquot eorum, qui ejus sunt conditionis, nunc discere coguntur. Illa ad haec; meliora se tempora sperare: et si quid adversi Dominus immittat, confidere eumdem etiam spiritu suo roboraturum. Habes, Amplissime vir, quae nunc occurrebant. Deo immortali primum gratias ago, quod tibi et familiae toti bene adeo sit: deinde eum supplicibus votis oro, ut hoc bonum diuturnum esse velit, quo diu Reipublicae, et Ecclesiae utilis esse possis. Uxor multum te salutat. Etiam utriusque nostri nomine salutem dicito rari exempli foeminae, conjugi tuae, quam ego post tot adversa ex marito suo solidum capere gaudium non minus laetor, quam propria si res ageretur, si bene memet novi. Nec praeterire possum Clarissimum, et [gap: Greek word(s)] Tilenum. Pene est ut addam magna quaedam nomina, quorum extrema tua Sylva meministi. Sed metuo ne meum hic delitescentis nomen fortasse nec fando unquam acceperint.

[gap: Greek word(s)] Tuus ex toto corde, [gap: Greek word(s)] G. J. Vossius.

XXXIV. Hugoni Grotio, Gerardus Vossius S. P.

VIR Clarissime, Amplissimeque, Vellem diem unum alterumque scribendi officium differre licuissiet. Potuissem fortasse certius ali quid ad te perscribere de rebus meis. Est enim hodie octavus Augusti, quo, uti nosti, convenire Academiae hujus Curatores solent. Sed nefas putavi, ut sine literis meis Lutetiam iret Vir Illustrissimus Auberius Mauretius. Interim plane arbitror fore, ut intra triduum de professione, si non ipse multum gaudeam mihi, saltem plurimum gratulentur mihi amici: qui causas non plane leves adferunt, cur malint, me in publico munere versari, quam privatim mihi canere, et Musis. Tamen fuit qui insusurraret, vereri se, ne aliquid incommodet rebus meis, quod inter literas interceptas quaedam ad me scriptae forent. Id mihi parum credibile videbatur, quia de nullis rebus Epistolae nostrae loqui solent, nisi privatis, aut innocentibus Musis. Quicquid erit brevi resciscam. Simul illud cognoscam, quid ad me libri miseris. Fuit qui putaret esse aliquid Clarissimi Salmasii. Alius intellexisse se dicebat, esse librum a Cl. Rigaltio missum. Quod si est, credo fuerit Onosander meus. Id si est, perierit fortasse mihi. Nam etsi librum amo, tot locis manu Scaligeri correctum: tamen non tanti duco, ut temporibus his, quibus suspicionum plena sunt omnia, reposcere eum digner a Procerum nostrorum conventu. Dissimulabo potius rem omnem. Haec nunc paucis: sed intra octiduum alteras a me literas exspecta: praesertim si quid actum eric in rebus meis. Salutem Conjugi, Tileno, Salmasio, Rigaltio. V. V. C. C.

XXXV. Johanni Berkio, Belgicae foederatae Ordinum Legato ad Serenissimam Remp. Venetam.

CUM eximias animi tui dotes, maximi semper fecerim, et ejusce rei argumentum aliquod extare publice cuperem; neque me fugeret, quantopere me obstrictum teneres: Ita judicavi pusillum hoc, de arte Rhetorica, quia aliud ad manum non erat, praeclaro nomini tuo, inscribendum esse; non quidem ut paria tecum facerem, quod fieri omnino non potest; imo ne quidem ut vincula, quibus sum tibi devinctissimus, paulum saltem videar laxasse: sed potius ut morem animo gererem meo, quem et tibi obligatissimum esse, et in nexu adhuc manere, ingenue agnosco. Unice igitur rogo, ut nihil aliud hic spectes, quam mentem devotam, lubensque a cultore id tuo accipias, quod nunc est tuum. Hâc fiduciâ tantillum munusculum viro tanto mittere non metui. Et quomodo aliter mihi persuadeam de eo, cujus, et humanitatem erga omnes, et summam erga me benevolentiam, semper sum expertus. Utinam modo mihi, de nonnullis aliis, in Bata via similia possem polliceri. Quod non temere opto: Quemadmodum enim vitis, non sine ulmo adsurget; ita ut optime nosti, nec eruditio, nec virtus, se facile attollit sine summorum virorum praesidio, aut tutela, Interea gaudeo non mediocriter, de favore Amplissimorum Academiae Curatorum erga me. Sane quam non omnino immemores sint inei, vel hinc vide, quod nunc quartum mensem, eloquentiae studium, et omnis aevi historiam, vel verius [gap: Greek word(s)], publice profiteor. Ipse etiam, ne consilii hujus poenitere eos possit, sedulo Spartam meam orno. Itaque et frequentia auditorum a nemine vincor. Quamvis non ignoro hoc potius tribuendum esse gratissimo argumento, quod tracto, quam doctrinae meae. Utinam enim non quantum minuto isto, quod dixi, fortasse exupero alios, cantum a caeteris, et ingenio vincerer, et eruditione. Sed ut Poeta ait,

Noli autem putare, quia nunc publice docendo, tempus insumo, eo me sollicitum non esse, de iis scripto consignandis, quae labore multo observavi. Nam quanto aliter sim animatus, argumento erunt libri mei, tum quibus de Historicis tracto, tum quibus tempora omnia digero. Volui, ut tibi, otii mei ratio constaret. Ac propterea duos priores operis, de Historicis Graecis, (qui soli excusi) ad te mitto; ut inde de caeteris conjectes. Eosdem misi ad Illustrissimum Dominicum Molinum. quem mea alicujus facere intelligo. At Libellum dicatum tibi, tum eidem seorsim cum literis transmisi; tum Clarissimo Balthazari Bonifacio; aliorum nemini; quando cum his solis literarum mihi commercium intercedit. Tertius accessisset Paulus Servita, quem virum ob virtutem, plurimum semper aestimavi. Sed non multo postquam amicissime salutem mihi adscribi juslerat, per Illustrissimum Dominicum Molinum; Coelestis Pater, ex misero hoc orbe eum in meliores sedes transtulit. Aliud nunc nihil habeo, quod scribam; nisi dum tanto tu intervalloa Patriâ, sed Patriae causâ, abes; assidue vota me facere pro salutetua, et uxoris, verae heroinae, ac totius familiae tuae, multumque me desiderare diem illum, quo in Bataviam reversis, foelicem gratulari adventum licebit. Plurima salute uxorem tuam, cognatam suam, impertit conjux. Sed etiam meo nomine salutes rogo: Uti et amicissimum Colvium; quicum utiam, priusquam in oras istas abiret, loqui paucis licuisset. Fuisset hoc ex reutriusque nostri. Vale, Illustrissime Domine Legate, et nos amare perge.

XXXVI. Ludovico Crocio.

GAudeo, Clarissime Croci, usque adeo tibi probari Amstelodamensium institutum. Et profecto, si rem suo momento, non invidorum judicio, ponderemus; nihil conducibilius fuerit, hisce praesertim temporibus, quibus literarum contemptus apud nos etiam indies gliscit. Ad eum sistendum non leve pondus afferet, si civitates illae, quae inter Europaras caput extulere, ostendere coeperint, se vere esse Mercuriales, non dimidium colere Mercurium, illum nempe mercium dominum, non item eloquentiae praesidem, quae sine sapientiae studiis est nulla. Sane Amstelodamo ad perfectum laudum cumulum nihil mihi unquam deesse

visum fuit praeter unam literarum gloriam, ut ea quoque augeri possit, utiei, ut non neminis alius, de quo jam quaedam mussant nonnulli, sic et Willii nostri opera esse possit. At faveo ei utroque, quod dicitur, pollice. Sed utrum iis in studiis, quae ille profiteretur, cujusquam opera uti velit, praeterquam eorum, quos jam vocarint, tum demum scire potero, cum eo pedem tulero. Quod [gap: Greek word(s)], futurum est post mensem. Sed sive id succedet nobis, sive secus erit, non patiar ulla in re affectum meum desiderari. Plane enim virum amo, non jam amplius ob commendationem tuam, sed ob egregias animi dotes, quas ex sermonibus ejus saepius perspexi, sed imprimis ex disputatione in sacris publice suscepta, cujus ille praemium, magno totius Academici senatus consensu, retulit, quam doctoralem lauream nuncupamus. Gratulor eo nomine et illi, et clarissimo ejus parenti, et urbi vestrae, quae eum dedit, planeque sic auguror, haec jam semina esse laetissimae segetis, quam Ecclesia dei universa quandoque ex eo metet, imprimis vestris, vel, quod non minus opto, nostris terris. Vale, vir summe et amare nos perge.

XXXVII. Reverendo in Christo Patri D. Lancelotto Androsio, Episcopo Wintoniensi, Regi Magnae Britanniae a Sacris, et Secretis Consiliis. Reverende in Christo Pater,

NON possum non magnopere dolere propter immaturum obitum Cluverii nostri. Nam et amicum amisi, quicum multos annos conjunctissime vixeram: et cogito, quantum damnum morte ejus fecerat Respublica literaria. Accedit quod reliquit liberos parvulos, utroque parente orbatos, et in re angusta adeo, ut quo pacto honeste possint educari, equidem non videam. Paululum tamen me recreat, ac reficit, quod puerorum avia superest, bona foemina, gente Britanna, atque, ut intelligo, honesto admodum genere orta. Ea nunc in patriam redire parat, eo animo ut periculum faciat, num recipere bona valeat, in quae alios inique involasse conqueritur. Utinam per te, vel per amicorum tuorum aliquem, uni alteri eorum, quorum est de talibus judicium ferre, serio commendetur, ut, si causa aequa est, facilius, quod cupit, obtineat. Sane nihil melius, Deoquo gratius, quam viduas et pupillos tutari, ac juvare. Et omnium, quotquot liberalia studia non tralatitie tractamus, hoc votum est, ut ne carissima summi viri pignora, penitus abjecta desertaque relinquantur. Tuam vero hac in re benevolentiam ac favorem propemodum spondemus nobis, quia praeter raram eruditionem ac eximiam prudentiam, hoc etiam divinâ bonitate habes, quod ad alteri benefaciendum paratiorem noverimus neminem. Cujus ego animi tui domesticum habeo exemplum in affine meo Junio. Nam benefacta erga eum tua, cum per se magna sint, tum eo gratiora sunt nobis, quod fere id temporis benefaciebas ignoto, quo noti, sed virtutis inimici injuriis afficiebant. Ac ne nunc quidem erga eum minuitur paternus asfectus: Sed tanto amas ardentius, quantum illi cum aetate virtutis et eruditionis amor crescit. Sed his nunc non insistam. Duntaxat orabo, ut affectum hunc porro conserves. Ad res meas, quod attinet, profiteor in Academia hac, tum Eloquentiam, tum Historiam, tum potius Chronologiam Universalem. Munus est luculentum ac videor etiam hanc Spartam non segniter ornare. Sane et Academiae Curatoribus, et Collegis, et juventuti satis probatur opera mea. Interim hoc studium multum abest a sacrorum studiorum dignitate. Profecto si verum dicere licet, post Pessinuntium asellum Diaria summa. Sed Spartanâ hoc patientiâ concoquendum. Quod eo facio libentius, quia si minus ex me commodi redundet ad Ecclesiam Dei, quam vellem: nulla tamen hic culpa est mea, sed temporum quibus veneranda antiquitas vix ullos sui invenit amatores: atque adeo solida eruditio non modo despicatui, sed etiam odio est. Sed fortasse erit aliquando, cum haec corrigantur. Hac spe nos solabimur. Quae si nos destituat, bonâ tamen conscientiâ subnixi, meliora expectabimus post hanc vitam. Deus, Reverende in Christo pater, diu te Eccl. Anglicanae, et bonis omnibus servet incolumem.

XXXVIII. Gerardus Joannes Vossius, Joanni Adolpho Fabro, S. P. D.

PErgratae quidem fuerunt mihi literae tuae, sed ita assidue distringor, ut pene, quo me vortam, nesciam et tamen diutius tibi debere responsum incivile videatur. Praesertim cum te ob doctrinam et summam humanitatem diligam ut debeo. Atque auget non mediocriter hunc affectum, quod Spartam illam, quam nactus es, sedulo ornare studes: ut ex literis tuis facile perspexi. Perge hoc pede, mi Faber, et ominis hoc inesse crede nomini tuo, quod affabre debeas fabricare ac formare animos juventutis. Sane melius mereri non possis de Rep. Neque ignoro, perplurimos de Ordine Scholastico male sentire et loqui. Non nemo etiam id eo lubentius facit, ut mihi aegre sit, quem scit in illud incumbere, ut melius sit studiis adolescentiae. Sed contemnere nobis liceat contemptores muneris honestissimi: qui ne illud quidem essent, quod sunt, nisi bene iis esset ab illis, quos carpunt, cantharidum instar rosas arrodentium, e quibus nascantur. Quaeris, quod Logicae compendium maxime probem. Ramum laudas, quem non contemno, imo Adolescentulus valde capiebar. Non aeque aliquanto adultior. Nam quantum mihi aetas crevit, tantum et amor Aristotelis, et Graecorum interpretums. Quare nunc quoque difficulter ab iis me avelli sino. Sed non hi ad captum pueritiae: cui accommodatiores, Hunnaeus et Crellius, quos puer didici: item Molinaeus, Praeceptor meus et Burgersdicius Collega, nec tamen alieno hac in re judicio praescribam. Meum promo, quia petis. Quod eo lubentius facio, quia quandoque indignor, cum jacere sic video, qui Veteres sequuntur. Itaque jam videas ab hominibus non indoctis recentiores advocari ad partes, si quid dicant, quod millies dixerint veteres. Ut si Erasmum cites in Apophthegmate, quod apud Plutarchum, Laertium, acque alios legatur. Hoc qui faciunt (qui magno sunt numero) ostendunt profecto, quam hospites sint in antiquitate. Sed improbare ineptias istas possum, corrigere non possum. Nec omittere tamen potui, quia non injucundum est tecum colloqui, qui mihi visus es amare bonam mentem, quod pauci admodum faciunt. Video etiam te laborare de ratione brevissimo tempore docendi elementa Linguae Graecae. Sane multi hîc peccant: qui non distinguunt inter ea, quae praeceptis cognosci, quaeque usu addisci oportet. Si aliquando excurreris, de eo primus nobis sermo esto. Nec graver nunc pluribus eam rem exponere per literas, nisi aliis distinerer. Quamquam quid ego ista ad te, quem scire illa scio? et in vicinis etiam locis (fortasse et in urbe tua) homines habes eruditissimos, qui nec ista, ut arbitror, neglexerint. Dicas, te meum quoque judicium cognoscere avere, fortasse ita est. Sed ego censeo, te magis ista exquirere, ut argumento aliquo scribendo aperias affectum erga me tuum. Quem ego sane amo et amabo semper, mi Faber. Nec propterea, si omnino etiam de eo judicium requiras nostrum, gravabor illud perscribere, et tamen, si verum dicere amemus, fateri oporter, facilius illud pauxillo sermone explicari posse, quam longâ etiam Epistolâ. Pro munusculo gratias ago: sed cave deinceps idem agas, nisi remunerari me voles luculentius quam praeisti.

XXXIX. Ludovico Crocio, S. P.

MAgnum mihi dolorem attulit obitus summi, et viri et amici Matthiae Martinii, Collegae tui. Nec tamen tam meam doleo conditionem, quam Ecclesiae, quae magnam in hoc viro jacturam fecit. Sane quotidie mihi decrescere eorum numetus videtur, qui aliquid in studiis vident supra vulgus. Atquehoc eo pejus me habet, quod tam paucos esse video, qui bono Ecclesiae potius, quam asfectui suo ducantur. At in eo, quem amisimus, ambo haec erant, omnigenâ eruditione nulli in Germania cedebat, et sciebat, quantum omnes paci et concordiae Ecclesiae debeamus. Scio quosdam aliter de hoc viro loqui, sed quales profecto? nempe, ut puto, qui foris sint lyncei, dom. fortasse talpae. Qui Cantharidum instar in rosis latitant, atque hoc agunt, ut, quod nec literatos, nec Christianos decet, venenum aculeo suo aflundant: sed et tales ferro animus.

Nam si non laborent ipsi, cujusmodi dicant cur laborem ego, quid dicant? Quare surdis ea auribus transmitto. Apud bonos tamen et cordatos viros famam ejus et honorem tueor, uti convenit. In quo ipso aliquâ opus prudentiâ propter quosdam majoris zeli, quam scientiae. Scripsi haec non sine dolore. Quamquam enim jam aliquamdiu est, quod a te tanti amici obitum intellexi, quoties tamen de turbatis adeo Ecclesiae rebus cogito, dolor omnino recrudescit. Sperabat summus ille vir Funianae se familiae quodammodo jungi posse, eam ducendo, quam affinis meus viduam reliquit. Neque per me unquam stetit, quo minus voti hujus compos fieret. Sed aetas ingravescens scrupulum injiciebat. Et praeterea minuta quaedam, quae nihil attinet referre, cum ea per te videas. Et fortasse non idem erga virum affectus omnium fuit, qui meus. Nunc tamen non successisse negotium gaudeo: partim propter liberos Martinii, quibus secundae hae parentis nuptiae damnosae fuissent: partim etiam propter fra. triam, et nos ipsos, qui non tantum gaudii ex ea conjunctione cepissemus, quantum doloris ad nos, ex brevitate connubii rediisset. Desidero scire, ecquis defunctum laudarit, et an ea oratio jam viderit lucem? Nemo quidem ad hanc rem magis fuerit idoneus, quam tu, Praestantissime Croci, qui animum et virtutes viri plane perspexeras. Quare, si quid operae in hoc a te insumptum, publicum videat. Pulchrum sit Martinio laudari a tam laudato viro. Nec periculum facile est persuasum virum fuisse majorem quibusdam, qui primas nunc ferre creduntur, opinione non sua modo, sed etiam aliena. Qua de re plura dicerem, nisi hoc alienam quodammodo reprehensionem habere videretur.

Vale, doctissime et amicissime Croci, tanto quo semper amicior futuro, quanto sanctiorem apud te Martinii nostri memoriam semper fore intellexerim. Salutem meo dic nomine optimo et eruditissimo Cochio, cujus operam in edendo Sanhedrin et Maccoth valde probo, et surgenti ejus gloriae ex animo faveo atque applaudo.

XL. Ludovico Crocio, S. P.

VAlde medelectavit, quod literae tuae sic amorem spirent erga [gap: Greek word(s)] amicum Martinium. Nimirum talis esse bonorum amor solet. Non ille cum vita amici exstinguitur, sed etiam ubi eum frigida mors sustulit, vivit tamen flamma, quam ejus virtus in pectore nostro accendit. Willius tuus imo nunc etiam meus, non solum mihi commendatione tua et paternodecore, sed et suis virtutibus carissimus est. Subinde me invisit, ac mirifice colloquiis ejus, et suavissimis moribus capior. Hyeme hac subsistere hic decrevit. Si qua in re utilis ei esse poterit opera mea, nusquam deero. Cochium Hebraeas apud vos literas enarraturum intelligo. Eo nomine gaudeo, ac tum ipsi, tum illustri Scholae vestrae gratulor; res Ecclesiae nostrae necdum in liquido sunt. Metuoque ne Auster aliquis turbidiores reddat, quam nunc sunt. O utinam medium tenere cursum semper liceat inter Symplegadas, hinc effraenis licentiae, inde jugi humani. Sed tum nimia curiositas, tum odium ac metus nesciunt modum. Nec ista corrigere est opis humanae. Hoc ut cum poeta loquar [gap: Greek word(s)]. Cui te post breve adeo alloquium commendo. Neque enim nunc multis te distinendum putavi: cum Vander-Bekius tibi futurus sit vivae Epistolae loco. Ex eo igitur tum Reip. tum Ecclesiae statum abunde, ni fallor, cognosces.

XLI. Clarissimo et undecumque Doctissimo viro, Jano Grutero, J. C. et Historico Electorali.

CUM Historiarum notitiâ, vir Cl. comparatum est, quemadmodum tum cum Sole, Luna, et Astris, quibus Lucis nihil encomiis accedit, aut convitiis decedit: tum cum Marco illo Catone, cujus gloriae, ut ex Livio scribit Hieronymus; neque M. Tullius laudando profuit, neque C. Caesar vituperando obfuit. Quare operae

haud existimo, de praestantiâ ejus, ac necessicate laudum corollam plectere. Illud mihi potius faciendum videtur, ut consilii mei rationem aperiam; sed paucis. Nam quisquis te novit et quis non novit in Europa?) Is scit quantum historiâ alios antistes. Et haec nostra commentatio de historiâ, quae ad scribendam historiam viam sternit. Hui, inquiet, Quis paucas istas pagellas ad virum non nisi lacte gallinaceo, certe magnis quibusque dignum? Quo colore factum hoc purgem? Num minutum quippiam me affectasse dicam, quia id quod de Poematis dicebat Aristoteles, de quibusque libris verum est, nempe quae insanae sunt magnitudinis, non magis esse pulchra, quam supra modum magnum Animal. [gap: Greek word(s)]. Neque enim simul inspectio eorum fieri potest, sed subterlabitur ex intuentium contemplatione, illud unum et totum. Atqui ut idem mihi inquit, nec quicquam admodum exiguum fuerit venustum: [gap: Greek word(s)]. Confunditur statim inspectio, quae brevissimo fit temporis momento. Sed et in rebus modus servari potest, aureaque mediocritas. An potius, quoniam multa hodie ingentia scribi volumina videmus in quibus, ut facetus Comicus ait,

Parvus et est Cygni melior canor ille Gruum quam
Clangor in aethereis, dispersus nubibus Austri?

At non quia [gap: Greek word(s)], ut scribit Eclogarius Athenaei: Ideo liber quilibet pusillus magnum bonum, sed saepe pusillum, imo magnum interdum malum: ut interim omittam, illum ipsum Cyrenensem Callimachum, tandem malevolorum calumniis adductum, ingens Hecates poema edidisse. Unum occurrit quo spero culpam hanc, siqua est, eluam. Humanitatem summam esse statuo, in peritissimo totius humanitatis; eamque in me opinionem alit, tum relucens in tot monumentis tuis summa humanitas, tum eorum de humanitate tua judicium, qui noverunt familiarius. Itaque etsi,

Ut ignorem acre tuum ingenium, et excellentem eruditionem: tamen si id peccare est, audendo peccare satius fuit, contra magnitudinem, quam non audendo contra humanitatem. Aliis satisfactum spero, tibi scio: sin minus, una superest via, ut Libellus sit tibi Ajax Augusti, tuamque in spongiam incumbat. Atque hoc eo leniori animo feram, quod haud magnum ei laborem impensum agnoscam. Certe si vel minimum laudis indulseris, ut Afranius in Thaide, majorem laudem, quam laborem invenio. Verum metuo, ne nimis hanc laboris, et operae parvitatem, parvitas, levitasque operis augeat, dum minute quid, ac subfrigide, at nihil observate, curioseque scripsisse judicabor. Quod si est, nihil superest aliud, quam ut Soricis instar, suo libellus pereat indicio: Et quia ad te emendandum mitto, unâ emendetur liturâ, quomodo Plutarchus [note: Lib. 2. de Alexandri fortuna.] scribit Philoxenum, cum sibi Liber ad emendandum esset traditus, [gap: Greek word(s)]. Vale, Vir Cl. Et si mereor, imo immerentem quoque amore complectere.

XLII. Clarissimo viro, Jano Grutero. Vir Clarissime, Conjunctissimeque Affinis,

DOlorem meum quem cepi, ex tristissimo Palatinatus casu, non mediocriter auxit, quod Te quoque, cujus merita, erga Orbem Universum, nemo unquam satis praedicaverit, incendium hoc adflarit. Volupe interea fuit, quod ex literis tuis intelligo, recte Te valere, animoque esse constanti in his malis. Multum etiam me recreat, quod, uti complures mihi retulerunt, Frankeram es vocatus; ut Academiam hanc luce tua illustres: Atque adeo etiam, ab serenissimo Daniae Rege, honestissimo. stipendio invitari diceris, ad ornandam Academiam Hafniensem. Quantum mallem, nobis adesses? Utinam haec res iis curae foret, qui consilio valent apud eos, quorum in

manu ea res est. Sed mihi non estanimus, querimoniam de his temporibus instituere, quibus prope omnes omnia metiuntur commodo suo, nec alios, quam foelices colunt. Quin Spartana potius patientia haec concoquemus. Interim impense scire desideto, utram vocationem, si vera intellexi, cogites amplecti. Mallem si non nobiscum, saltem proximus nobis fores. Sed tamen magis consultum volo commodo tuo, quam desiderio meo. Eloquentiam hic ego, simulque Chronologiam profiteor. Honestum fateor munus, sed sacra malim hac aetate, praesertim quando, ni me nimis amo, haud impares sumus, sane ut ita semper literas, et Philosophiam tractavimus, ut is potissimum nobis scopus foret: Interim solatiolo est, quod sic quoque prosumus publico. Florentissimo quidem Auditorio fruimur, si hic quisquam alius nunc, vel antehac etiam. Lis Corputiana, ante Paschales ferias decidetur, nisi fallunt penes quos ejus dijudicandae est potestas. Occasionem nactus, per Commelinum Francofurtum euntem, mittere ad te volui Libellos duos; Unumquo historiae naturam, ac praecepta complexus fui; Alterum de Historicis Graecis; Tertius qui est de Historicis Latinis brevi, et ipse, lucem videbit. Spero eos haud tibi ingratos fore, non eo tantum nomine, quia a me proficiscuntur, quem a te amari scio: Sed etiam quoniam fieri aliter non potest, quin qui tamdiu ea cum gloria illustri loco, historiam sis professus, atque inter tot Scriptores, etiam Historicos, usque adeo multos foelicissima curiositate restitueris, et illustraris eorum et ipse approbes conatum, qui quomodocunque, de Historia, et Historicis, bene student mereri. Salutem plurimam Uxor Tibi dicit: Item Amplissimus Rutgersius, et Collegae mei, Heinsius, Meursiusque; adhaec Scriverius, et quos alios salutari jusseras.

XLIII. D. Fulconi Grenvillo, Equiti aurato, Baroni de Brook, Serenissimo Regi Magnae Britanniae a Secretioribus Consiliis; S. P.

INcredibili voluptate perfusus fui, cum intelligerem te, generose Domine, in quo cum illustri Natalitium splendore, et summa dignitate non excellens modo virtus, sed eximia etiam eruditio, suaviter conspirant; et me natum scire, et praeterea amare, et tanti quoque facere, ut dignum existimes, cui inter florentissima Cantabrigiensis Academiae lumina, te auspice, tribuatur locus. Equidem non tam habeo, quam Poeta appellat, carneam fibram, ut non sentiam, quantae, et gloriae, et utilitati, ea res mihi, et liberis meis, esse possit. Tum autem quid jucundius fuerit Ecclesiasticae Antiquitatis amantissimo, quam in ea vivere Ecclesia, quae, seu doctrinam salutarem, seu exteriorem Ecclesiae faciem attendas, Apostolico aevo, et proximis seculis, simillima videatur? Quamobrem non possum non beatum me putare, quod Deus animo tuo honestam adeo de me opinionem inspirâtit. Sunt interea pauca quaedam, de quibus aliquanto certior fieri desidero. Ut super lectionum de hebdomade numero, et imprimis de habitaculo, quod, ut arbitror, uxorem liberosque habenti non nisi extra Collegium esse possit. Atque haec, licet in vocationem tam praeclaram magnopere propenderem, scribenda nihilominus putavi. Simul ut quomodocunque gratum animum testari inciperem, literis meis comites addere volui libellos hactenus a me editos: quos vel eo nomine haut ingratos fore confido, quod a summo excellentissimarum tuarum virtutum admiratore proficiscantur. Quod si Deus valetudinem et otium concesserit, consequentur et plura et meliora, quorum partem jam habeo confectam. Deus te, Illustris Domine, diu Magnae Britanniae Regno, summo literarum et literatorum bono conservet.

XLIV.

INtellexi ex nobilissimo Dom. Carletono, quam praeclare de me sentias, strenueque operam des, ut in florentissima Cantabrigiensium Academia perhonestum teneam locum, seu Historiam profitens, seu scientiam

Civilem. Equidem fore hoc pacto video, non tantum ut illustriori loco constitutus, majori nominis luce circumvestiar: sed etiam, ut amicitiâ et colloquiis fruens summorum Academiae ejus virorum, maxima et pietatis et doctrinae capere possim incrementa: tum autem, ut ad plures industriae meae, et qualiscunque eruditionis fructus redundet: ut interea de rei familiaris incremento nihil dicam. Metuo sane, ne pro tali ac tanto beneficio pates unquam gratias referre possim. Sed velle tamen non desistam. Interea hoc promittere habeo, nunquam fore, ut te consilii istius possit poenitere. Is enim mihi animus semper fuit, ut pro viribus et publice et privatim qua voce, qua scribendo, consultum irem publico bono. Quamvis autem plane eo propendeo, ut ad honestam adeo conditionem si vocer, sequar: tamen quaedam ante operae fuerit scire. Super quibus scripsi ad Generosum Dominum Baronem de Brook. Literarum earum exemplum Epistolae huic addendum putavi. Vale Amplissime et Praestantissime Boswelle, atque amare nos perge.

XLV. Nobilissimo et Amplissimo Dom. Dudleio Carletono, a Secretis Concilii Regii Magnae Britanniae. Nobilissime Domine Carletone,

EN tibi literas, quas exaravi tum ad Generosum Dominum Baronem de Brooke, tum ad Amplissimum Dom. Boswellum. Etiam exemplum utriusque epistolae vides. Sicubi peccatum putes, jucundum erit a te moneri, ut corrigatur, priusquam literae meae tantis viris exhibeantur. Similiter exemplum Epistolae ad Dom. Baronem de Brook literis ad Dom. Boswellum inclusi. Mitto et quicquid hactenus edidi, ut Dom. Baroni de Brook offeratur, minutum quidem donum, sed magni affectus. Plinii Epistolas cum Catanaei commentario tandem nactus fui. At librum Vorstii de Deo, quem nunquam editum mallem, nusquam amplius in Bibliopoliis prostare scias. Arminii quae quidem reperire potui, uti petieras, mitto. Sed fore intelligo, ut cuncta ejus viri uno volumine intra paucos menses in Germania recudantur. Quod si expectare malueris usque dum id fiat, solum opus erit ut nunc missa remittas.

XLVI. Dudleio Carleton. Londinum. Nobilissime et Ampliss. Dom.

REdditae mihi sunt literae doctissimi Boswelli, quibus ab illustri Barone de Brook, ad Professorem in Cantabrigiensi Academia honorificentius vocor, quam homo tantilli ingenii atque eruditionis merear. Redditae item tuae, quibus non amanter minus, quam prudenter mones, ut ne cum uxore ac liberis me in viam dem, priusquam peracta quaedam sint, de quibus ob incerta Rerum Humanarum, constare antea satius sit, quam stabilem cum meis sedem in florentisimâ Britanniâ vestrâ figam. Equidem, quantas possum, pro singulari hoc affectu, gratias ago, uti debeo. Sed scrupulus tamen non exiguus injectus est mihi quem dissimulare non possum apud tam amantem mei. Auctor enim es ut quam primum veniam; sed solus, et ignaris iis quibus Academiae cura incumbit. Neque non video, id tibi propositum esse, ut si minus omnia ex voto reperiam, citra honoris dispendium, sineque Academiae nostrae Curatorum offensa, facilis mihi reditus pateat ad meos. Sed Nobilissime Domine, quid si per utrumque munus quod sultinui, et illud quod nunc obeo, ita politioribus prope omnibus innotuerim apud nos, ut pedem vix extra urbem, nedum extra Bata viam ponere liceat, quin profectio mea dimanatura sit ad plures? Atque ut de nocte iter conficiendo, vel alium dolum nectendo, fallere omnes ad dies paucos possim: quia tamen per unum alterumque ex Anglia reducem jam rumor hic est diffusus de vocatione ad vos meâ: de itinere in Angliam etiam suscepto, suspicio oborietur multis, simulac hebdomadas totas desiderabor ab Academiae hujus juventute, Senatu, foroque

ipso. Quater enim de hebdomade docendum mihi: nec pars modo Senatus sum Academici; sed unus ex quatuor viris, qui rectori Academiae adsident in tribunali nostro. Illud etiam reticere nequeo, literas ab ornatis Boswello scriptas, quarum mihi exemplum miseras Hagâ, non parum variari in stipendii modo ab Epistola, quam ipse ab eo accepi. Hoc unde contingat, non satis conjecturâ assequi possum; nisi forte quispiam tuis e terris sponte se minoris offert, neque desint qui nunc deprecient, ut fieri solet. Quid enim ego umbraticus sciam, quid in Anglia, quis rerum agat, sive per se, sive per suos? Quamobrem per amorem erga me tuum, etiam atque etiam rogo, ut hac in re me quamprimum pro singulari tua prudentia, consilio juves. Vale decus meum, et eum, qui beneficia tua animo inscribit, patentissimo, nec eorum esse ignarum posteritatem sinet, amore tuo porro dignare. Salutem quoque plurimam, si occasio dabitur, meis verbis dicito Reverendissimo Wintoniensi Episcopo, Viro incomparabili, cujus erga me affectui, utinam gratias referre dignas valerem. Iterum Vale.

XLVII. Nobilissimo et Amplissimo Dom. Dutleio Carletono, a Secretis Consiliis Regi Magnae Britanniae. Nobilissime Domine,

DE vocatione in Angliam mea rem omnem quia longiorem moram non pateretur, communicavi cum uno altero ex Nob. et Amp. D. D. Curatoribus Academiae nostrae. AEquum autem imo plane necessarium arbitrabantur, ut quicquid hujus est etiam a me in Collegio eorum exponatur. Ego ne hac parte postulato eorum refrager; partim adducor amore et gratâ recordatione beneficiorum quae praestiterunt: partim quia si dicendum, quod res est, plane pusillum est, quod exigunt. Nam post dies decem, h. e. ad octavum Maji, eorum hic conventus erit. Postquam Hagâ redii uxor in vehementem incidit febrim: qua res effecit, ut dies aliquot scribendi ad te officium distulerim. Interim, ex medici etiam sententia, carere morbus periculo videtur. Sed Poetae illud nosti, quando ait, amorem rem soliciti plenam timoris esse. Quod si per lectiones publicas, ac imprimis valetudinem conjugis liceat, etiam ante Nobilium Curatorum adventum operam dabo, ut de nonnullis tecum loquar. Nec enim tam ignarus sum rerum humanarum, ut non, quemadmodum video undique amorem erga me tuum; ita etiam perspiciam, quantum juvare me consilio possis, non per te modo, sed etiam per illustrissimum patrem tuum, aeternum Britanniae suae ornamentum. Deus utrique vestri, et hîc, et in coelis praemia rependat, amoremque istum erga me conservet.

XLVIII. Gulielmo Bosvvello. Amplissime Doctissimeque Domine Boswelle,

QUis rerum mearum ignarus, aliud sibi persuadere possit, quam diutinam hanc in respondendo cessationem inde duntaxat, aut potissimum saltem, promanare, ut Vocatione Anglicanâ aliquid mihi apud Batavos lucelli acquiram? Scimus id plerisque moris esse. Nec notam hanc effugit summus Jurisconsultus, Andreas Alciatus, cum Biturigibus Patavium vocaretur. Et ille quidem callide hoc egerat ipse, ut vocaretur. Mihi, ut scis, ne per somnium tale quid cogitanti sponte apud vos professio oblata est. Ille item, immane quantum aucto stipendio, apud Biturigas remansit. Ego, uti hoc nunquam egi, ita nec quicquam accessionis (quam quidem scio mihi minime invideres) consequar remanendo, nisi simul accessio fiat forte novi laboris. Quaeris quid igitur in causa sit, cur tardius literis tuis respondeam, tam amanter, tam benevole scriptis? Dicam aperte et sine circuitione. Scrupulus aliquis animo meo injectus erat, quod putarem posteriores literas minus cum illis, quae ad nobilissimum D. Carletonum missae erant, convenire.

Nec is, nisi adventu Domini Carletoni, et imprimis alteris a te literis ad eum exemptus fuit. Alia etiam causa accessit, ita enim officii ac muneris mei ratio ferebat, ut de vocatione mea, quicquid erat, referrem in conventu nobilissimorum Academiae hujus Curatorum. Is conventus, praeter ipsorum et meam imprimis spem, diutius dilatus est quam putabamus. Tertiam etiam causam accipe. Inciderat uxor carissima in morbum gravem, quo fiebat, ut nec in hanc, nec in illam parrem, de vocatione ea certi quicquam statuere auderem. Sed ubi ea convaluit, vel convaluisse saltem visa fuit, serio de re tota et mecum, et cum amicis, et cum Academiae Curatoribus cogitare coepi. Adhortari alii, dehortari alii, ut fieri solet. Sed non tam stupidus eram, ut non viderem, quae suaderent, ut quam primum vocationem meam amplecterer. Nam et in florentissima Academia inter summos tot viros victurus eram, et iis in terris, ubi Ecclesiae ea facies foret, qua non alia hodie in terris veterem illam magis referret. Sperabam etiam eo me gratiorem fore, quod antiquitatis Ecclesiasticae studio a puero me dedissem: ejus autem studii apud vos plurimi essent non intelligentes minus quam amantes; cum quibus perjucundum fuisset, colloqui ac conversari. Sed dum haecoculis quasi obversantur, ita Deo volente, dulcissima conjux, singularis sane exempli foemina, iterum in morbum incidit; ac in longe vehementiorem, quam ante. Nec enim aliud nunc (quantum futura prospicere scit infirmitas humana) conjecturâ assequi possumus, quam eam vel hoc morbo terris ereptum iri: vel saltem, diuturnum morbum fore, diuturniorem etiam languorem, qui morbum consequi solet. Proinde judicavi, non diutius spem mei facere me oportere generoso Domino Baroni de Brook: sed quamprimum eum de statu rerum mearum faciendum esse certiorem: Te vero, doctissime et amicissime Domine Boswelle, quam amo, quam aestimo, propter plurimas maximasque virtutes, ac potissimum propter eam quâ tantopere excellis, humanitatem, cujus abunde erga me indicia dedisti. Sed laudibus tuis non insistam: ne non tam judicium videar promere, quam pro ingenti beneficio verbis gratias velle referre. Atqui gratias referre opis non est nostrae: qui nihil nisi devotum tibi animum offerre pessumus. Atque eo scio, quae humanitas est tua, contentus nunc eris. Plura jam scribere domesticus dolor impedit. Sed alias id compensabitur. Cum enim obscurum non sit quantopere me complectaris: literis posthac meis subinde te, si grave id tibi non erit, compellabo. Amorem etiam erga te meum ubi potero, et publice, et privatim testari non desistam. Vale.

XLIX. Dudlaeo Carletono. Nobilissime D. Carletone,

DUM ego hesterno die tecum colloquor, aliud hic agitur. Quid illud? inquies. Dicam. Superiori die Sabbathi, cum literis tuis ad me venit juvenis nobilis, mihi ignotus, sed, ut ipse postea retulit, ex aula principis serenissimi, qui in urbe hac vivit. Exposuit quorsum accepisset. Literis a te accepisse ajebat. Rogavit amice quid de negotio Anglicano decrevissem? Exposui mille Angliae bona, quae iter suaderent. Sed adjeci quaedam quae scrupulum injicerent. Nempe ea ipsa, quae apud te retuli. Et quia nihil ad illa magnopere reponebatur: iterum rogatus serio dixi, dum hi forent scrupuli vix hinc avulsum iri. Ille, etsi Angliam suaderet, tamen petiit, ut si iter illud minus capesserem, saltem veterem in Angliam affectum retinerem. Hagae a te reversus, intelligo non solum constare jam pluribus in urbe, quae huic nobili dixissem: sed aperte promi, me apud eum penitus detrectasse provinciam. Et illud jam in Angliam esse perscriptum. Quod si est, sane pugnabunt nonnihil literae tuae cum iis, quae Lugduno missae. Non tum eum scrupulum eximi posse putabas. Atque ego ostendi, non me alienum esse, si et uxori et liberis uti dicebam consuli posset. Quare arbitror satius fore ut nihil in Angliam perscribatur priusquam tecum loquar. Fiet autem id aut cras aut summum perendie. Nam et alia sunt quae satius sit a te sciri, utpote mei amantissimo. Salve a me. Postridie quam a te abii, horis circiter XX. postquam tecum egi, idque ob festinationem manu filioli cui haec dictabam.

Nam morae locum nullum relinquendum putabam, ne differendo negotium corrumperem. Cras igitur, aut ad summum perendie Hagae adero.

L. Ad Illustrem et Generosum Dominum, Baronem de Brook, Fulconem Grenvillum.

EGO vero, Illustris ac Generose Domine, amorem erga me tuum magis magisque cognosco: ut qui stipendio honesto non contentus, de libera habitatione etiam addendum putaris. Sed quanto excelsa illa mens tua mihi perspectior est: tanto magis vereor, ne affectui huic, ac amori mihi habito, satis videar respondere. Equidem (dissimulare non debeo quod officii mei erat) communicavi rem omnem cum Nobilissimis et Ampliss. Academiae hujus Curatoribus. Petiere illi ut in conventu suo proximo, proponere rem vellem. Videbatur mora duntaxat fore hebdomadum duarum. Factae sunt plures. Interim uxor in gravem incidit morbum. Conveniunt Curatores, et urbis Consules, qui illis a consilio sunt. Auctores esse omnes, ut hanc ne Academiam relinquam, prolixeque affectum suum testari. Potuit ea res scrupulum injicere mihi, homini minime, ut arbitror, malo. Sed nec deerant amantes mei, qui maximopere adhortarentur, ut terras hasce florentissimo Angliae regno commutarem: atque hujusce rei causas afferebant sane graves. Et jam uxor convaluisse videbatur. Verum enim vero, ut nihil certi est in rebus humanis, ecce saeva tempestas. Incidit uxor in recidivam. Ad morbum accedebant symptomata gravia, ac vehementia. Quo res evasura sit, necdum scio. Periculum quidem summum omnes videmus. Atque ut Dei beneficio optime res cadat: tamen (quantum humanus animus ex praesentibus conjectare potest) morbus hic diuturnus plane erit. Mihi interim qui miseram video uxorem, illam animae dimidium meae; cuique in hoc statu vix horam ab ea abesse licet, dum nihil praeter cruciatus specto, nec praeter gemitus tristiaque suspiria audio quicquam, cor prope finditur, ac sapientia, si qua in me unquam fuit, pene tota (pudet dicere) expectoratur. Sane studiis operam dare nec vacat, quia absentem uxor requirit, nec lubet quod absens etiam macerer. Quid enim mirum, si plurimum ei metuo, quam plurimum amo? Praesertim cum amorem augeat amittendi metus. Do quidem operam, et sedulo do, ut animum ad omnes casus, et divinis et humanis praeceptis, obfirmem. Sed tamen diffiteri non possum, me tantâ curâ doloreque circumseptum esse, ut subinde ad id, quod timeo, pene invitus revolvar. Quare haud aliud statuere possum, quam ita Deo Opt. Max. visum esse, ut in his terris, quod vitae reliquum est, absumam. Id autem quantulum futurum sit, praesertim annis hisce pestilentibus, novit idem ille qui solus scit omnia, vitaeque qui nostrae modum praefinivit. Interim non possum non immortales tibi gratias habere, quod illustre adeo beneficium, tam humaniter, tam liberaliter in me couferre fueris paratus. Sane quanti me facias, istâ amoris ac benevolentiae significatione satis indicasti. Mihi quidem metita haec tua nunquam animo excident. Nec tam arduum, aut magnum, dici quicquam poterit; quod non debere me tibi profitear. Utinam aliquando sit, ut ostendere erga te possim cultus et observantiae erga te meae propensissimam voluntatem. Nunc pro illa, et honestandi mei, et augendi fortunas meas tam munifica voluntate, non aliud quam maximas gratias ago. Nec enim pro tantis meritis, reddere vicem possum: redderem autem, si possem. Si quid tamen ab otii mei fructibus expectari possit, obnixe hoc agam, non quidem ut illustrando nomini tuo inserviat (nec enim ego soli lucem addere possum) sed tamen ne posteris pro tanto beneficio videar fuisse ingratus. Te vero, Illustris Domine, unum illud praeterea majorem in modum rogo, ut ne harum literarum ergô, quicquam apud te nomini meo decedere patiaris: sed potius excusationem meam aequi bonique consulas: atque ita statuas, Providentiâ Divinâ, quae cuncta dispensat, vocationi huic meae injectum esse impedimentum. Plura in eam sententiam scriberem, nisi viderer diffidere praestantissimo judicio tuo, ac jam dudum mens avocaretur domestici mali cogitatione.

Deus te Illust. Dom. diu inclyto Britanniae regno incolumem servet, amorem etiam tuum mihi semper conservet. Vale.

LI. Gerardus Vossius, Jo. Meursio Viro Clariss. S. P.

DUplex nomine gaudeo, maxime vir atque amice eximie, primum quod ut florentissimum Daniae Regnum majori luce vesties atque etuditionem Nobilissimae Juventutis augebis, ita futurum video, ut ipse etiam majora et honoris, et emolumentorum, capias incrementa. Deinde autem illud plurimum me recreat ac reficit, quod, si bene animum tuum novi, quanto magis in pretio eris, tanto magis amare studia literarum, deque hoc seculo et posteritate insimul, praeclare perges mereri. Unum illud doleo quod a te tanto, et viro, et amico, tam longe sepater intervallo. Sed nunquam tam mei fuero studiosus atque amans, ut non gloriae, ac commodis tuis, ut tuis vero? imo Reip. Literariae longissime posthabeam utilitatem, licet multo maximam quam ex suavissima conversatione tuâ capiebam. Quod ad rerum mearum statum attinet, magna quidem mei expectatio apud serenissimum Angliae Regem, et Regni proceres, concitata erat; ut his diebus ex nobilibus Britannis intellexi: sed non multo post abitum tuum, uxor in gravissimum iterum incidit morbum: qui tres pene menses duravit; Ac ne nunc quidem corpore est satis firmo. Ea res efficit, ut mihi divinitus compedes injectas arbitrarer: plane enim vitae ejus metuebam: nec ut viduus eo me conferrem ex re fuisset mea aut meorum. Praesertim cum rei familiaris partum sim intelligens quemadmodum nosti. Nec propterea hilo per abitum tuum auctior sum nisi quod Ampliss. Acad. huius curatores, a me petierunt ut, ne penitus jaceret studium Linguae Graecae, diebus Mercurii ac Sabbati extra ordinem illud horam unam profiteri vellem: uti a me serio fit; sed stipendio plane incerto. Propterea auctores nonnulli fuerunt, ut ne ea conditione provinciam susciperem; sed nosti, quam soleam [gap: Greek word(s)], ac tanto minus id Curatoribus denegandum putavi quod benevolentia mei ductos, utcumque causam non satis perspicerem hoc consilii cepisse eos arbitrarer. In opere meo de Historicis Latinis jam ad Justiniani tempora perveni. Video fore, ut non multo ante natalem Domini absolvatur. Usque adeo lentae sunt operae. Superiori hebdomade in senatu Academico Rector magnificus, Polyander, Sualemburgius et ego homullus, missi fuimus Hagam ad Illustrissimum Principem Henricum quo ei gratularemur novam dignitatem, atque Academiae nostrae statum eidem commendaremus. Respondit humanissime, etsi valde infirmus, usque adeo ut eo die neminem praeter nos admiserit. Pridie misere fuere conflictatus cum morbo colico, quem esu mororum, melonum, fungorumque contraxisse ferebatur: At talium tragematum [gap: Greek word(s)], potius sane quam per ea male sit optimo Principi, cui vel de meis Deus annos superaddat. Sane improborum aliquod gaudium tum erat, sed bene est quod nunc valetudini restitutus videtur. Golius Arabice docet. Sed poposcit a curatoribus ut sibi potestas daretur cum Wetsio designato Consuli Aleppensi in Syriam suis sumptibus proficiscendi, atque impetravit. Post trimestre aut circiter se itineri accinget. Quaeres quis Deus hanc illi mentem inspirârit. Nempe non alio compellitur quam quod multa adeo in Arabica Lingua supersint, quae nec illi nec cuiquam in Orbe Christiano cognita sint. Quaecumque Arabica Lexica suppetunt, mutila videntur. Quid dico, videntur? Imo si de iis quidem loquamur quae scripta sunt ab hominibus Christianis, desunt verba pene infinita. Ita qui interpretari quid velit, saepe ad fallaces conjecturas recurrere cogatur. Ea autem quae Lingua sua Arabes condiderunt, multo quidem sunt perfectiora; sed quia gentis suae hominibus scripsere, ita breviter succincteque cuncta interpretantur ut a Christianis hominibus non intelligantur. Praesertim ubi ritus Arabum attinguntur nostris ignoti, aut ubi ad Poetarum Arabum loca alluditur quos iidem saepe ne per transennam quidem videre. Sperat itaque Golius noster si annum unum Damasci et vicinis locis, cum doctissimis Arabum atque aliarum Asiae gentium colloqui familiarius detur, posse se plus uno

proficere die quam vicenis, si suo omnia labore hic ruspetur. Certe Juvenis est praeclarus magnumque aliquando virum dabit, si Deus ei valetudinem et vitam, quod ex animo voveo, cum Bataviae, tum praecipue studiorum causa. Multa enim ex Arabum monumentis erui possunt, quae a nostris sciantur, juxta ac ab ignarissimis. Schrevelius quo hactenus Haga medico usa fuit, honore eo a Curatoribus auctus est ut inter Professores Medicos familiam duceret. Et jam Orationem habuit inauguralem. Sed de principe loco sponte maluit cedere affini suo Heurnio qui tot annos, jam Medicinam in Academia hac fuerit professus. Hac tamen conditione loci gratiam fecit, ut ne Affinis primarii medici titulum sibi arrogaret. Spero eam rem aliquid ponderis habituram ad concordiam. Sane modestiam prudentiamque Screvelii hac parte omnes commendant. Multorum sencentia erat ut Screvelio etiam botanica functio mandaretur. Et maluisset ipse atque etiam amici ejus, cum ob alia, tum horti Academici amoenitatem. Sed Vorstius noster in ea opinione erat, fore eam rem sibi ignominiae, si cedere illa domo nunc ipsa mater familiaque cogerentur, ubi hactenus [gap: Greek word(s)] Vorstius egisset. Utcumque hoc est, amicus ille noster Vorstius Curatoribus persuasit adjuvante imprimis Cunaeo. Itaque et Ordinarius is Medicinae nunc Professor est, et idem Doctor botanicus: quae felicitas nescio an cuiquam ea aetace in Acad. hac contigerit. Screvelio cum in totum Parenti Vorstii succedere non posset, loco Botanicae professionis trecenti vel amplius floreni annui decreti sunt. Amplissimus Rutgersius menses multos lecto affixus fuit: deque valetudine ejus prope conclamatum esse Screvelius Medicus judicabat. Sed hesterna die eognovi ex Heinsio, Valentium medicum Delphensem, pro certo habere, laborare eum scheloturbe: ac se eum intra octiduum vel praeterpropter valetudini restituere posse. Quod Deus faxit. Sin, quod Deus avertat, naturae concesserit, sedulo apud sereniss. Regem opera dabitur ut in locum ejus Heinsius possit succedere. Et multi fore arbitrantur, ut compos ejus voti fiat. Nec tamen in Bataviae proceribus desunt, qui suorum alicui decus hoc conferri praeoptent, atque etiam in hoc sint elaboraturi. Vides mi amice, hominum certamina. Nos vero interim dulcia Musarum studia colamus, atque amore potius inter nos, imo et cum aliis bene merendo de bonis literis certemus. Hesterno die a Screvelio Gymnasiarcha, vocatus fui ad nuptiale convivium (mercatori cuidam Harlemensi filiarum ejus una nupsit) Ei intererant praeter alios, Cunaeus et Barlaeus, qui impense postularunt ut suo te nomine salutarem. Uxor quoque mea plurima te salute impertit. Utriusque etiam nostri nomine multam salutem dicito lectissimae atque optimae uxori tuae.

LII. Hugoni Grotio, Gerardus Vossius S. P. D.

LEgi responsum tuum, Amplissime Domine, in quo non dico permulta, sed omnia plane ita subtiliter, nervoseque a te dicuntur, ut quamquam sciam quam plerique omnes docere quam discere simus paratiores, tamen bona me spes habeat, posse his Clarissimum Molinaeum ab anticipata opinione dimoveri. Sed cum omnia mire fuerint ad palatum meum, tum imprimis ea me delectarunt, quae de salutis certitudine scripsisti. Omnino enim in hoc dogmate plus mihi lucis adduxisti, quam vel alius antea quisquam, vel tute antea ipse; quamquam semel iterumque tecum de eo sim locutus, et communicaris mecum quae de conciliatione dissidentium sententiarum scripseras nuper. Nec tamen abeunt ab iis, quae interea temporis jam animo conceperam. Sed gavisus sum ea calculo tuo comprobari: et quod magniduco, distinctius ea proposuisti, quam ego ea mente eram complexus. Itaque usus mihi eorundem fuit hodierno die, quo dicendum aliquid fuit de verbis istis Christi, Cap. XXIV. Matth. [gap: Greek word(s)]. Nam huc usque me in eo Evangelista series ipsa perduxerat. Nec arbitror nos, plus quam a te factum, largiri cuiquam posse, nisi simul a clara scripturarum luce, inque ea ambulantis piae antiquitatis vestigiis, visum sit deflectere. Quod vero prohibes, ne Nob. Langeracensis literas tuas ostendat viro doctissimo, equidem istiusmodi puto, ut nec tu imprudenter illud scribas,

et Langeracensem tamen prudenter facturum putem, si nullus hac parte tibi morem gerat. Nam et Reip. et Ecclesiae plurimum interest, ut magni nominis Theologi, piae antiquitatis sententiam cognoscant, super praedestinatione et dogmatibus annexis: tum vero imprimis, ut jus summi Magistratus in rebus Ecclesiasticis rectius addiscant. Quod si tamen Legatus sibi illum thesaurum servet; post illa scribi oportebit, rem omnem te ipsius petmittere potestati. Nec puto hoc consilium quemquam ut candidum minus interpretari posse, nisi forte qui niger sit ipse. Qualis forte etiam in scripto tuo minus verisimile dicet; quod ais pag. 2. vers. 9. non aliud te spectasse, quam ut Molinaei consilio, et ipse et alii adjuvari possetis ad pacem promovendam. Obducat enim quod, pag. 17. (cujus initium ad conclusionem) ais non scripsisse te in eum finem, quod Molinaeum inspecturum putaras, sed ut sententiam tuam apud Nobil. Legatum deponeres. Quae tamen licet [gap: Greek word(s)], non tamen [gap: Greek word(s)] esse patet, cum, ut ego arbitror, volueris, non scriptum Molinaeo ostendi, sed dissimulato scripto, Molinaeo exponi debere, quae scripto esses complexus, quaeque Legatus ad consilium ejus de procuranda pace eliciendum, significanda ei arbitraretur. Porro cum ejusdem pag. 17. vers. 2. nominas conciliationem, cui subscripturi sint Angli, Belgae, Helvetii, Germani, dubitavi certone consilio an festinatione omittantur Galli, praesertim cum in Gallias scribas. Quemadmodum nec sat scio, ad quod pag. 6. vers. 7. a fine, ais, simplex donum esse non potest, quod pluribus conceditur, priori gratia abutentibus, quam utentibus, an [gap: Greek word(s)] intelligi possit; cum certum sit, si princeps tam iis qui hastam abjecerint, quam qui bene rem gesserint, armillas donet, minime horum ratione simplex donum dici posse. Haec sic ego non musinabar, sed muginabar. Nam aliquid in chartam conjiciendum erat, non quale Tu scripseras, cujusmodi nihil erat, (scio Te sic ingenue scribendi fidem habiturum) sed tamen quod chartae spatium implere posset. Bis me legisse dicere possum, etiam tertiaturum, nisi metuissem, ne in remittendo festinato opus esset. Superest, vir Amplissime, et supra mortales omnes mei amantissime, ut maximas Tibi gratias agam, quod priusquam responsum hoc tuum mitteres ad Langeracensem, ejus mihi legendi fecetis potestatem. Nec enim majori cum voluptate, addo etiam cum fructu, meum in re alia tempus collocare potuissem. Planeque rogo simili adfectu, et honore in posterum me prosequi velis. Est et quiddam aliud, de quo ad Te scribere aveo, quod Bredanam Ecclesiam spectet. Sed nunc serum est, eoque isthac occasione potius utar, cum frater ad te Hagam iturus, quod futurum die Jovis, uti intelligo. Salutabis, Magnifice Domine, Nomine meo lectissimam foeminam conjugem tuam, quam Clemangis editor ante unam aut alteram hebdomadem praeconio isthoc serio apud me decoravit, quod suaviter se risisset versiculis rythmicis, quia rei familiaris aliquo dispendio curasset, ut sic compellare suos posset (sic loqui liceat) confratres, Ecce hic stant, Augustinus, Hieronvmus, caeterique Patres. Vale decus meum.

LIII. Dudleio Carletono. Nobilissime Domine,

OPere meo tandem excuso, haut superest aliud, quam ut cogitetur, qua ratione optime Illustrissimo Domino Duci possit offerri. Primum videndum, quot exemplaria ad Illustrissimum illum heroem debeant transmitti, et quo potissimum ornatu id fieri conveniat. Scio melioris notae chartam assumi oportere: nec minus posse praestari, quam ut membrana et margines inaurentur, vincula item sint byssina. Sed, ni fallor, Codices destinati principibus viris vestiri solent holoserico rubri, viridis, vel alterius coloris. Vel praeter illum etiam alter, qui alteri ab Celsitudine sua possit donari. Hoc si placet, jubebo mihi Codices adornari eos ad modum illum, quo libri sunt plerisque Veneribus, aut Junonibus Batavis: praesertim isti quos in sacras aedes secum deferunt. Vides minutam curam, et quae infra Vossium sit, ac longe magis infra te ejusce nobilitatis virtutisque virum. Sed postquam hactenus insumta opera, reliquo etiam videndum ut commode defungamur. Porro

etiam dispiciendum, a quo vel quibus foelicitatis tantum sperare Vossius tuus ausit, ut non graventur filiolam hanc suam Illustrissimo Duci sistere, ac benigne commendare, quo gratior esse possit. Quot item codices, et quo ad eos Schemate exornatae debeant procurari. Accesseram hesternâ die aulam junioris principis Boemici, idque eo animo, ut super illis colloquerer cum nobilissimo eo, quod ego non minoris facio, doctissimo D. Donglio. Sed ex Doctore Altingio cognovi Hagam isse, nec reversum ante diem Lunae. Fortasse igitur, Nobilissime Carletone, occasio se offerret tibi de hâc re colloquendi cum praestantissimo illo viro. Is pro amore erga me suo, ubi redierit, facile mihi exponet, quid utrique vestri in re mea optimum factu videatur. Si tamen satius existimetis, ut Hagam ipse excurram, non defugiam id laboris diebus feriatis, qualis nobis ille Mercurii ac Saturni. Vides quantum in amore vestro fiduciae reponam, qui nugis istis rebus maximis obstrictos viros obtundam. Sed quia felici adeo sidere natum me video, ut me non indignum amore vestro existimetis, nihil non ausus sum exquirere e vobis, quod mea scire interesset.

LIV. Hugoni Grotio, Gerardus Vossius S. P.

MAgnifice Amplissimeque Domine; hodierno mane nunciavit mihi ornatissimus Collega meus, advenisse in Urbem Uytenbogartium, ac quod antea factum nunquam velle me in visere: collaturum autem de jure summi Magistratus in Ecclesiasticis. Statim in mentem venit, non id eolloquii aut dissertatiunculae ergô fieri, cum ignorare non possit, quam mihi curta sit supellex: sed potius quia postulare statuisset, quae hac de re nuper ad A. T. scripsissem. Nec ea me suspicio fefellit. Nam vix de valetudine mea, et statu Collegii nostri exquisierat, cum sermonem injecit istiusmodi, ecquid sub manibus haberem, quod brevi lucem adspicere posset. Et cum negarem me ob difficultatem muneris in hisce quasi primordiis aliquod edecumatum, et seculo dignum elucubrare posse: porro institit, nihilne de principali jure in Ecclesiasticis estem commentatus. Sciebam quo tenderet, et mentiri non erat meum. Respondi igitur, ante trimestre aut amplius, sententiam me meam, ad aliquem chartae illevisse, sed statuisse, simul ac paulum otii nactus ero, quatuor, aut quinque disputationibus eam rem in Collegio accuratius pertractare. Non improbavit consilium: sed tamen optare se interim dixit, ut sibi inspiciendi eorum quae scripsissem, qualiacumque ea essent, facerem potestatem. Addebat, jam a tribus retro mensibus, vel amplius scisse se me aliquid tentasse. Dicebam mirari me unde hoc haberet, cum praeter eum ad quem scripsissem, nemini mortalium rem communicarim, uno excepta Collega, qui fidem dedisset se cum nemine hac de re verba facturum. Respondit se ex A. T. rem cognosse. Idem dicebat D. Episcopius, qui aderat: Non tam naris obesae eram, ut non odorarer, cur hoc mihi persuasum vellent, sed tamen dissimulabam. Optarim interim magis Collegam hac parte litasse Sigalioni. Imo meipsum. Quando inique ab altero silentium exigit, qui ipse illud praestare non potuit. Addebat, D. Uytenbogartius, si bona mea venia fieret, velle se ab A. T. scriptum istoc exposcere. Dixi non displicere, ut prius videam, quid scripserim: putare enim alia etiam familiaria eis literis esse admista. Velle itaque quamprimum ad te scribere. Rogavit igitur, ut hoc quamprimum facere vellem: Rem me sibi gratissimam facturum. Nunc oratum te velim, ut si otium horulae detur, oculo volanti percurras, et ad oram Epistolae lineam transversam ducas, ubi quid a me praetereundum arbitreris. Si tamen id per occupationes non potes, ipse agam, priusquam alteri chartas istas exscribendas dedero, quo Uytenbogartio mittam. Illud quoque candide scribere illi statui, siquid hic boni sit, tuae hoc A. tribui debere, cujus hac de re sententiam, non ita pridem antea legissem. Quod si illud ipsum Exemplar, quod A. T. habet, mitti posset, opus foret simul addere, ne cui illud alteri innotesceret, quando ad te familialiter scriptum esset more Romano, non seculi nostri, quo Inferiores non sic ad

tui Ordinis ac dignitatis viros scribere solent. Vale, Magnifice Amplissimeque Domine, et Uxorem saluta [gap: Greek word(s)].

LV. Dudleio Carletono, Hagam Comitis. Nobilissime D. Carletone,

DIxeram me postridie missurum literas, quas ad D. Boswellum scripsissem. Simul in me receperam negotium comparandi tibi praelectiones Theologicas astuti illius, sed mali Theologi, quas ab amico tuo expeti dixeras. Quae cum dicerem, non satis cogitabam proxime diem Dominicum consequi: quo minus convenisset disquirendi molestiam facessere Bibliopolis. Quare postridie demum eam rem euravi. Sed cum plurima Socini Bibliopolae nostri habeant, eo tamen opere, quia id maxime omnium expetitur, penitus destituuntur. Itaque cogitandum mihi erit de via alia, quâ satisfieri amico tuo possit. Mitto interim literas quas dixi, sed apertas, ut prius legas, quam mittas. Si placuerit, mittes obsignatas, sin aliquid mutandum putes, ptius mone, idque liberrime, vel etiam Hagam evoca. Plus enim tribuo prudentiae tuae, quam meae, partim quia in propriis fese caecutimus: partim quia tibi, utpote Anglo, Anglicana omnia perspectiora sunt quam mihi: partim quia in luce prudentissimorum hominum semper versatus, eaque in dignitate constitutus, experientiam majorem rerum omnium sis consecutus, quam mei ordinis quisquam; memorem te etiam esse velim sermonis ejus, quem obiter de operis mei dedicatione (quod est de Historicis Latinis) una habebamus. Sed quid ego, ut memor sis, rogo, qui prior etiam de me compellaris? Equidem, ut aperte dicam, magnam in te ejus rei, et aliarum, quae me tangunt, fiduciam colloco. Ac simul in praestantissimo Boswello. Mihi unum hoc erit laborandum; imo et liberis meis, ut grati erga vos simus, Vale.

LVI. Guilielmo Bosvvello, Westmonast. Clarissime Doctissimeque Boswelle,

VAlde mihi gratulor de constantia amoris erga me tui: ac tanto id facio impensius, quanco minus in me, quo id merear, reperio. Equidem magna cum voluptate rumino subinde hanc felicitatem meam: et tacitus mecum cogito, ecquando visurus sim diem illum, quo coram gratias agere possim, tum Illustrissimo Baroni Brookio: tum etiam tibi, aliisque amantibus mei. At enim dixeris, ut id quamprimum fiat, in manu esse mea: hoc enim ex literis me tuis non obscure perspicere potuisse. Non diffiteor: attamen non levia obstant, quo minus hac parte morem animo geram vestro, imo et meo. Quod ut verissime a me dici videas, non abs re erit, si altiuscule rem ordiar. Jam plusquam septennium est, quod in procerum et Ecclesiastarum dissensu, me quoque, qui ab omni dissidio animum gesseram alienissimum, incendium calamitosi temporis afflavit, ac pene ambussit. Mirabar et mirabantur juxta mecum alii. Interim patierter non perferebam, quia non mihi conscius essem modo, quantopere Reip. et Ecclesiae paci studuissem: Sed idem mecum agnoscerent, quoscunque non nimis abriperet affectus. Paulatim desaeviebat tempestas, meaque indies innocentia testatior fiebat. Itaque numinis benignitate, Curatorum Academiae auctoritare, aliorumque virorum praestantium operâ factum est, ut qui stipendii quidem parte bona fruerer, a docendo tamen abstinerem: is Eloquentiae et Historiarum insimul in Academiae hac doctor publicus et Ordinarius constituerer. Quae res et emolumenti nonnihil secum ferebat. Anno, aut circiter post, commissa est mihi provincia consignandi ea, quae ad veteris Ecclesiae tempora pertinerent. Paucis post mensibus felicitas ea obtigit mihi, ut in Cantabrigiensem Academiam vocarer. Sed detinuit partim gravissimus uxoris morbus, partim voluntas Curatorum, qui prolixe optima spondebant. Exinde abeunte in Daniam clarissimo Collega meo, Joanne Meursio, demandata etiam mihi est professio linguae Graecae. His auctior pristinam mihi seu fortunam, seu dignitatem, videor recuperasse. Nec ignoro, quantacunque haec

sint, tamen Anglicanam vocationem plus habere splendoris: idque partim ob antiquitatem et claritatem Academiae in nobilissimo Angliae regno constitutae: partim quia magnum est versari in luce doctissimorum hominum, quorum ea est Angliae copia, ut nulla ei tellus hac parte possit comparari: partim quoque, quia profecto non levis est gloria, primum alicujus cathedrae, ac potissimum talis, professiorem fuisse designatum. Equidem magna esse haec singula confiteor. Attamen ut omnia suo momento ponderemus, illud quoque in rationem venire debet, quod hic mihi non male sit: imo stipendio hic majori fruar (praesertim si commoda quaedam accenseam) quam apud vos mihi offerantur. Fateor carior apud nos annona. Sed nimium quantum excedit, quod hic percipio, ut istoc facile compensetur, quod minori apud vos pretio omnia veneant. At illud fateor magnum, quod frequentes in Angliâ sint ex donatione Regis, Episcoporum aliorumque praebendae, canonicatus, dignitates Ecclesiasticae, quae mihi, licet extero, ac postmodo etiam liberis paterent. Verum cum memet considero, non leviter mihi displiceo: planeque metuo, ne ego homullus tantorum virorum expectationi satisfaciam: atque ita, nullâ mei amantium culpâ, sed solo defectu mei, vel etiam amicorum illorum obitu luculentae illae spes evanescant. Eoque postmodo, cum cane AEsopico, jure a nostratibus ridear. Nec desunt, qui haec uxoris auribus saepe insusurrent, sive id sincere faciant, sive ut per eam facilius me detineant. Cogitare etiam me jubent, mortalem me esse, et fieri posse, ut non multo postquam in Angliam pedem posuerim, mortem oppetam; illa autem solam se, cum octonis liberis, plerisque etiamnum parvulis, repetiat domi in solo eo, cujus necdum linguam didicerit. Haec, si non sufficiant, cogitare etiam uxorem jubent, an quae adhuc lienis et jecoris malis obnoxia est, par futura sit molestiis itineris: an expedire sibi valetudinariae putet mutationem. aeris: et alia, quaedam profecto minuta, et non aliunde profecta, quam quod bonitatem, et soli, et incolarum Angliae vel ignorent, vel retinendi mei causa dissimulent. Interim tamen nonnulla ex his, et imprimis quae superius commemoravi, tanti sunt, ut animum distrahant, diversosque in me cieant affectus, nunc eundi, nunc remanendi: nec multo aliter affecta uxor, nequid dissimulem. Sed si vel sexennium animus in dubio foret, annos, ut scis, totidem hic haereretur. Proinde, ita plane statuo. Illustrissimo D. Baroni Brookio de altero omnino cogitandum esse, atque id, nisi aliter ei videatur, quamprimum. Serâ illud aetate si fiat, non fraudabitur quidem vel benefactorum mercede in coelis: vel gratâ memoriâ posteritatis; verum nihil prohibet, quominus superstes etiamnum diutissime fruatur gloriâ honoreque Cathedrae a se in illustri adeo Academia erectae; quae, ut cum poeta dicam,

Sed quid ego haec ad te, cum melius, quid ex re sua sit, ipse pervideat Illustrissimus Baro? Quare loquacitati ignosces. Interim, quantas possum, gratias ago Illustrissimo D. Baroni; cujus ego beneficio ita me obstrictum censeo, ut si ille ingratus dici debeat, qui cum omnia alterius causa velit, dignas tamen gratias referre non possit, omnino moriturus sum ingratissimus. Tibi quoque doctissime et amicissime D. Boswelle, ago gratias pro hoc erga me asfectu. Equidem me magnopere video devinctum nomini tuo: quod ego ob praeclara merita tua, et linguâ, et calamo praedicare non desinam. Sane jam amoris mei publica indicia prodiissent, nisi ab excudendis aliquot ingenii mei monumentis sextum jam mensem operae Typographicae cessarent. Cujus rei causa est, quod nonnullis Academiae nostrae professoribus publicâ auctoritate illustrium D. D. Ordinum demandatum sit, ut partim conscribant, partim corrigant libros eos, qui deinceps per omnes Hollandiae Scholas pueritiae praelegerentur. Ea in re non minimam ego molestiam cogor devorare. Sed bene est, quod diuturnus admodum hic labor posthac esse non possit. Nam eousque jam perductus, ut intra tres hebdomadas perfici possit. Quibus exactis, redire postliminio licebit ad jucundiorem mihi, et doctis gratiorem operam de Historicis Latinis: cujus voluminis (sane operosi admodum, et in quo plurima sint aliis indicta, partim ad Philologos, partim ad Ecclesiasticos Scriptores pertinentia) jam multo maxima pars excusa est, ac quod residuum est, intra bimestre spatium ad umbilicum poterit perduci.

Hoc opus alia atque alia, partim literas sacras, partim externas spectantia consequentur, modo mihi Deus vitam, et valetudinem concesserit. Nec enim cessare animus est. Nihil quippe meum puto; praeter tempus divinitus concessum, et quae cudo ingenii monumenta. Itaque in hoc potissimum adlaboro, ut ne supremo judici rationem temporis reddere cogar. Atque insimul docendo juventutem, et aliqua literis mandando, quae profutura nostris hominibus et posteris videantur, opes mihi congrego, non illas (etsi eas non penitus aspernor) quae me defuncto alium atque alium dominum consequentur; sed quae, ut Plinius ajebat, ubi semel nostrae esse coeperint, nunquam desinant esse nostrae. Interea, quae lucem propediem videbunt, erunt quo que Theses meae Theologicae, quarum ad te exemplar transmitti petis. Nec enim ulla hic amplius exemplaria prostant, quia pauca admodum excusa fuere, et quamprimum per juventutem dispersa. Itaque jam apud nos multorum manibus describuntur, imo et apud exteros. Haec res facit, ut necesse sit de nova editione cogitare. Praesertim cum haec non Typographi solum, sed et multi praestantes Theologi requirant. Mitto postremum exemplar quod habeo: Sed quo carere tamen possim, partim quia filius aliud habet: partim quia sex septemve alii sunt in urbe nostra, a quibus petere possim, ubi de recudendo cogitabitur. Video nimis exerescere Epistolam. Quare manum tandem de tabula tollo. Salve praestantissime Boswelle, et nomen nostrum porro ama, atque auge etiam in Anglia tua, imprimis illustrissimum apud Baronem Brookium, cui ut salutem plurimam meo nomine dicas, etiam atque etiam rogo. Adderem et alios quosdam clarissimi nominis viros, nisi vererer, ne molestus tibi essem.

LVII. Joanni Meursio. Clariss. Vir atque amicissime,

ETsi aliter fieri non possit, quin permolestum sit, quod carere te cogar, tamen facilius absentiam tui ferrem, nisi mortes quorundam, quos valde amavi, non medioriter augerent desiderium tui. De consanguineis et affinibus, quos hoc sesquianno amisi, nihil nunc dicam. Ecce superiori hebdomade ereptus Academiae nostrae, egregium ejus lumen, Willebrordus Snellius, Vir utriusque nostri amantissimus, dum fata Deusque sinebant. Parentavit ei ex ordine nostro Gil. Jachaeus. Ab Golio jam ante hebdomades complures Literae in Bataviam perlatae, ex quibus salvum in Syriam advenisse cognoscimus. Intra octo menses, aut circiter, redibit ad Profess. Arabicam et pene est ut suspicer modo sospes in patriam pertingat, etiam Hebraicae L. professorem fore. Nam hanc ei professionem a D. Cuatoribus destinatam esse ex eo conjecto, quod hactenus nullus est constitutus. Nec verisimile est, Golium post tam longinqui itineris molestias linguarum Orientalium aufa susceptas, pulillo unius Professionis Arabicae stipendio contentum fore. Dedelius inter Ordinarios Jur. Profess. nuncagit. Corector Doreslaer affectat professionem Poeseos in hac Academia: quid futurum sir, melius sciemus proximo conventu D. Curatorum Academiae. Qui nunc sunt exlegatus Arsenius, Praeses Curiae Cromhoutius et Syndicus Pavius. Vorstius uxorem duxit filiam D. vander Meulen magnificis aedibus regione aulae hic habitantibus. Semel iterumque Literas accepi a Jano Gruteto, quibus petit, ut plurimam tibi salutem dicam suo nomine. Video ei necdum constare de decessu tuo. Gener ejus Brettae dejectus est de munere, quod Romanae Eccl. nomen dare nollet. Itaque pene animus ei Groeningam se conferre ubi amicos habet et aer non displicet. Fervet praelum notis Heinsianis in Nonnum. Theologi Acad. nostrae edidere opus adversus confessionem Remonst. uti et Walaeus (qui etiamnum Rector est magnificus) volumen quoddam emisit adversus Joannem Arnoldi Corvinum. Rivetus Genevae Criticum suum sacrum recudi curavit. Aliquanto is auctior est editione prima. Burgersdicius edidic Institutiones Logicasquae non displicent. Prodiit apud nos Theo, et Aphthonius. Utriusque tralationem Heinsius recensuit et interpolavit. Utinam hic fuisses qui nobis Graecum textum meliorem dare potuisses exopt. codice, de quo aliquandote mihi quaedam referre

memini. Sed nihil impedit quo minus, tum editionem nobis aliam procures. Quod impense velim. Nec minus desidero alia ingenii et eximia tuae eruditionis monumenta quae hic habebas, partim confecta, partim affecta. Omnino et literarum et literatorum interest ut tam praeclarae observationes tuae, quas frustra ab alio quopiam exspectemus, quamprimum videant lucem. Scio tamen te neutiquam otiari, sed serio elaborare in Historiâ Danicâ, eoque impensius opto ut Academiae vestrae brevi ab Typographo prospici possit, ne cum tum extra omnem sis culpam deposuisse videaris Reip. Literariae et posteritatis amorem. Hoc ne Deus sinat, quod tantopere inimici tui optent. Opus meum de Historicis Lat. ad menses aliquot intermittere sum coactus, propterca quod auctoritate III. D. Ordinum commissum mihi fuit, ut novam adornarem Grammaticam Lat. et Graecam, sed ita ut in illa Lithocomi, et in hac Clenardi imprimis praeceptis atque exemplis insisteretur. Videbam esse inglorium laborem et difficilem satis. Detrectare tamen nolui amore scholarum. Gaudeo intra quatriduum me operam eam ad finem perduecre posse. Quod ubi erit, quae in Historicis Latinis supersunt pertexam. Nosse te arbitror ance mensem pronunciatam a judicibus delegatis sencentiam esse, in praesectos rei maritimae peculatus reos. Ex quibus Berkius fiscalis damnatus est floren. nostratium 74800. Idem perpetuo mancipatus carceri. Ac jam in arcem Lovesteiniam deportatus. Vander Mast Delphensis triennio carceris incola futurus multatus flor. 26667. Nicolaus Zelandus triennium exulabit. Solvet flor. 24182. Seguaert Dordracenus totidem annis exul erit. Multatus flor. 19842. Vander Heul Brielanus perpetuo carceri destinatus. Solvet flor. 13669. Duyshusem multatus flor. 1476 Nobilis D. a Cronenburg ut intellexit se multatum octo mill. fl. in morbum incidit ac paucis post diebus expiravit. D. a Ralphost ejusdem criminis reus, jure contendet. Caeteros mitto. Ultra nunc nihil occurrit. Plurimam salutem dicito lectissimae Cunjugi nomine meo. Uxor etiam mea utrique vestrum salutem ascribi jussit. Vale.

LVIII. Nob. viro Jacobo Roverio cognato. Cognate Praestantissime,

SUperiori hebdomade Amstelodami fui. Unde reduci traditae ab uxore literae tuae oppido quam gratae. Mitto igitur, ut petis, [gap: Greek word(s)] epistolarum, quas Socer ad Musenholium nostrum dedit ut, quod res est dicam, praeter unas vix ullae tanti videntur, ut praelo committantur. Non quia non omnia ejus viri amem, uti debeo: sed quia nihil est in iis, quod scire alios intersit; jussi nihilominus, ut filius sex septem ex iis describeret, quia meminissent vocationis ejus in Gallias, item in Frisiam, et quorundam aliorum quae nonnihil ad vitae historiam facerent. Has apud me videbis, cum voles. Quod ad illud in epistola Sapphus:

(Quomodo et Aldina habet, et hac antiquior Veneta Bernardini Novariensis) quidam metricae artis scriptores reponunt levibusque. Idque propterea, quia Ovidius ubique corripiat; ut Lib. V. Trist. Eleg. VIII. Lib. I. de Ponto Eleg. IV. ad Rufinum. Et Lib. V. Met. Fab. VI. uti et Martial. Lib. X. Epigr. XV. de Apro, item Ausonius Epigr. XLVIII. Nec qui aliter usurpet, quisquam occurrit. Vale Musarum amice atque etiam noster, meoque nomine tuos omnes saluta. Uxor etiam te [gap: Greek word(s)].

LIX. Davidi de Willem. S. P.

VIX dicere possum, quam aegre mihi sit, quod ille ego, qui claudi instar sutoris domi fere consideo, meque in bibliothecam abdo, tum potissimum ab urbe abfuerim, cum tu, vir praestantissime, ac una amicissimus Golius ad me salutandum domum meam venissetis. Jamdiu enim est, quod te aveo videre et amicitiam tecum contesserare. Addo etiam, aliqua eorum ex tediscere, quae tu variis in terris e summis viris hausisti, vel longâ et diuturnâ petegrinatione ipse observasti. At nunc, quod mearum erat partium, peragis, et ubi te frustra hic fuisse vides, prior etiam literis compellas,

atque ejusmodi literis, quae comites haberent, Themistoclis epistolas, magni sane viri, et qui ingenium semper habuerit in numerato, ut de eo prodidit antiquitas. Sane gratum mihi hoc donum tuum, uti et alterius opusculi, in quo suffragia Romanorum Procerum, quae tulêre cum in Sanctorum numerum Andreas Corfinus referretur. Quid ego tibi pro istis rependam? sane animum, atque affectum. Tuus enim sum, eroque, non illa vulgari ac sublesta, sed antiqua Romana, vel si malis Germana aut Batava fide. Gratias etiam ago quod ignorare me non siveris, quam benigne de monurnentis noltris sentiant, Querengus, Aleander, Mascardus, alii summi viri Romae, atque alibi. Nec tamen ea res efficere unquam potuit, ut tantâ me laude dignum putem; melius me novi; sed ea animum addunt, ut porro etiam non pessime de nostris hominibus ac fortasse etiam posteris mereri Velim, et credo eo fine hoc ad me perscripsisti, ut talium judicia judiciis malignorum opponam, meque soler, qui exulcerato hoc tempore oneri propemodum succumbam. Nihil vero mihi illis magis ridiculum videtur, qui ob laudes alienas longe sibi majores videntur quam sunt, tili umbris similes sunt, hae nunc majores, nunc minores, sed corpuscula nostra manent eadem. Cum Illustrissimo legato Britannico Thoma Roe nulla mihi hactenus notitia est. Absque illo esset, non paterer te absque literis meis in Daniam ire, sed si in Bataviam venerit, mei muneris erit, summum virum accedere, om nemque affectum testari coram, uti hactenus in aliis a me factum, qui huc missi ab Illu strissimo rege Carolo, praeclare adeo de me merito, nec me solum, sed etiam meis: sup erest non aliud, quam ut te, longe adeo ite rum euntem a nobis, votis meis prosequar. Quod sane facio et faciam; ac plane fore confido, ut propediem te salvum venisse in Daniam, intelligamus, imo ut, felicicer cunctis expeditis, brevi iterum te tuis in Belgica nostra sistas. Vale, vir praestantissime, meque amare perge, usque adeo redamantem tui.

LX. Adriano Hoffero, S. P.

UTcunque me, Amplissime Hoffere, calamus apud te excuset, quod non scripserim; animus memet accuset, quod multa adeo in me recipiam, ut ne illis quidem amicorum, quos jure maximi facio, praestare ea possim, quae debeo, vides ut non petam excusationem, unde ordiri plerique solent; verum dicam, quod res est: Nempe amicitiam colam sine pompa, eoque raro admodum, nisi necessiario, in hisce occupationibus scribo. Aliam fuge causam suspicari silentii mei. Quod tamen non tam fuisset diuturnum, si fratris tui filius ab eo tempore, quo primum vidi, vel verbo unquam me compellasset. Bimestri etiam morarum me fuit iter in Britanniam. Aquo ut redii, ita undique obruebar negotiis, ut nihil minus, quam meus forem. Paulatim nunc meus esse incipio, et meus dum ero, tuusquoque fuero, amplissime vir; qui magnopere me obstrinxisti Amandi Chronico, et versibus de urbis vestrae situ et obsidione. Amo Amandum: amo versus historiae causa: sed magis tu amandus mihi.

Munere nam plus est, et carmine gratius ipso Officium docti, judiciumque viri:

Ut paulum immutem versiculos Hispani vatis. Nec temere id dico, quid enim jucundius mihi esse possit, quam amari a te, viro ejusce et eruditionis et dignitatis? Quid turpius mihi quam non contendere tecum amore. Qui et invisere me prior, literisque compellare, eo munere etiam, ac versibus superioris aevi mihi antea invisis, ditare volueris Bibliothecam nostram! Quare multum tibi debeo. Semper gavisus fui plurimum amicitia nostri Isaaci Pontani: amavi etiam illius griphum septenarium, tum auctoris, tum argumenti causâ. Sed non parum hunc in me affectum auget, quod eum tibi potissimum dicavit, cujus ego sic nomini faveo, quam qui maxime. Equidem gratulor urbi vestrae de tali consule et senatore. Cujus si similes multos haberemus, melius his terris cum studiis ageretur. Nunc metuo, ne paulatim redeamus ad barbariem, ob eorum imperitiam, qui Rempublicam capessunt. Sed haec Deo curae erunt: Cui te, mi Hoffere, commendo. Simul rogo, veniam mihi

des per te salutandi egregiam animam Amplissimi Moermonti, uxoris meae cognati, atque eo nomine cari, sed multo carioris, quod nobiscum Musarum sit cultor et Gratiarum [reading uncertain: print faded]. Quod si occasio se offerat, salutem etiam dices ornatissimo Bellonio, et aliis eidem mecum familiae implexis.

LXI. Gerardus Vossius Conrado Vorstio S. P. D.

CLarissime et eximie vir, literae tuae multum me recrearunt, propter summum erga me affectum quem spirant. Nec potui non multum gaudere, quo eo dignatus sis honore, ut ad me quoque partem Antipiscatoris [reading uncertain: print faded] [note of the transcriber: that means: against Joannes (Jean) Piscator ] tui mittendam putaris. Necdum tamen totum per occupationes legere licuit: sed quae legi (legi autem plurima) non minori cum voluptate legi, quam fructu. Adeo multa utiliter a te observata. Quae quamquam ita sint, spero tamen te [gap: Greek word(s)] istis, licet haut [gap: Greek word(s)] a te tractentur, defungi propediem posse, extremamque tandem manum admovere velle notationibus in N. T. quas ab non uno praedicari tantopere audio. De Camerario non est quod festines. Simul ac carere eo ultra non licebit, monebo ipse. Quod si quid aliud etiam in Bibliotheca mea usui esse tibi possit, tantum significa. Ego hoc sic interpretabor, quasi beneficium a te accipiam. Molanum et Cunerdingium, Adolescentes longe optimos (quorum utinam omnes similes essent) multum amo, partim merito suo, partim propter commendationem tuam. Pelagianam et Semi-pelagianam Historiam orsus sum; certisque eam disputationibus complectar. Primam destinavi Molano, quae jam absoluta: sed antequam praelo traderetur, consilium tecum capere volui, utrum diutius apud nos sibi vivere expediat, ubi multorum adeo displiceant mores, et perpaucos habeat sui amantes. Ego in Molano nihil nisi animi formitudinem requiro. Vale, vir maxime, et te [reading uncertain: print faded] donaque tua aestimantem porro amare perge.

LXII. Dudl. Carleton. Hagam. Nobilissime Domine,

MItto exemplar praefationis meae, etsi ob occupationes extremam ea necdum manum acceperit. Sed quid superest, facile horulâ praestabitur, dummodo prius de re torâ judicium tuum cognâro. Scis, quam parum mihi tribuam in iis, quae ad viros principes pertinent: quippe qui contentus. esse soleam Spartâ meâ, rebus nempe istis, quae non transcendunt captum hominum in umbra Academica degentium vitam suam. Quare te oro, ut de singulis moneas fidenter. Addam, demam, mutabo, prout tibi videbitur, atque adeo omnibus, quos mei amantes, et talium intelligentes judicabis. Coram si fuissem, rogassem ubi loci inter tot dignitates reponi debeat titulus Cancellarii Academici, cui postremus a me tributus. Item, utrum initio pro heroe rectius dicturus fim principi. Fortasse enim consuetudo fert, ut solus eo elogio insigniatur primogenitus regis. Sed de his, et aliis quae facile per te videbis, negotium tibi serio committo. De me vero certo tibi persuade, gratum me semper fore, quibus aliquam, mei meorumque curam esse intellexero.

Nobilitatis tuae, totiusque domus Carletoniae Observantissimus cultor, G. J. Vossius.

LXIII Amplissimo Viro Adriano Blyemburgio. Dordrechtum. Amplissime Blyemburgi,

PRopemodum pudet, tarde adeo quod binis tuis respondeam. Nec tamen tam ipse in culpâ sum, quam omne hoc tribuendum necessitati; quam, ut ait ille, ne dii quidem vincere potuerunt. Plane enim meus esse desii, extremis hisce mensibus IV. eoque quicquid literarum, sive ex finitimis civitatibus acceperam, sive etiam, ex Britannia, Gallia, Italia, Germania, terris aliis, id unum in locum recondere sum coactus, responsurus singulis, simulac pusillum otii nactus essem.

Malui nempe paulum abuti amicorum patientiâ, quam ut in Opere, quo praelum ferveret, temporis angustia exclusus saepius ineptirem. Sane metuo ne nunc quoque, quando feci quod potui, saepiuscule quam vellem, humanitus aliquid passus sim. Quid igitur futurum erat, si de pauxillo isto, quod a publici muneris curâ superfuit, subsecare plusculum voluissem? Nec enim Vossius tuus, est divino adeo ingenio praeditus, ut laudabile opus, publico labore condere possit: sed de se quoque verum esse scit, quod Aristides Orator olim ajebat, esse se ex scribentium numero, non vomentium. Quod imprimis dictum velim de Historia nostra, quam nunc de Latinis Histroricis, pene ad umbilicum perduximus. Nempe quod in Latinis Poetis Crinitus, et eo non paulo doctior Lilius Gyraldus fecit: Id ego in Historicis praestate sum conatus. Poteram, more quorundam, argumentum sumere, sexcentis ante me tractatum: atque inde in triclinia nostra convasando supellectilem alienam, mirificas opes ostentare. Mihi alia mens fuit, eoque argumentum mihi delegi, in quo eruditio pariter atque industria haberet locum. Utrum assecutus sim, quod volui, alii judicabunt. Saltem pro viribus pusillis oppidulo nostro moenia fecimus. Haec ad te nunc scripsi, non quia quicquam in iis sit, quod scire tua intersit, quam longe graviores curae distinent; verum ut videres, me simul ac meus esse coepi, mei quoque Blyemburgii esse, iterum coepisse; cujus et aeternum ero, quantus quantus sum, dummodo sim meus. Salutem plurimam, ubi occasio erit, dices meo nomine Amplissimis Viris, Affinibus tuis, Consuli Beverio, ac Quaestori Rusio, item Wittio urbis vestrae Quaestori, et aliis nostri amantibus, quorum catalogum non texam. Nam pauperis est numerare sua, ut ajunt. Vale.

LXIV. Maximo Viro, Jano Grutero. Brettam. Maxime, et Conjunctissime Grutere,

INcredibili me voluptate perfudit, Clarissimus vir Altingius, cum certiorem me fecit, de vocatione tui, ad Academiam Groninganam. Equidem spero fore, ut bellam adeo occasionem, bene merendi de studiis amplectaris; praesertim cum tam multa sint, quae id suadeant. Nam habet ea provincia Proceres literarum, et literatorum mire amantes: ut certe tibi persuadere possis, carum te, atque in pretio istic fore: Et vilior ibi annona, quam aliis plerisque foederatae Belgicae locis. Scis etiam quanti intersit habere Collegas, non eruditissimos tantum, verum etiam humanissimos; Imprimis, [gap: Greek word(s)], quibus, quando boni, nihil est melius, acceptiusque; quando mali, ac crabronum similes, nihil est deterius, ac magis invisum. At Collegis uteris, ut eruditione ac doctrinâ, ita virtute ornatissimis: ex sacro vero ordine, habebis duos eximios viros, quorum unus, affinitate tibi junctus, ac elegantiorum literarum non gnarus modo, sed etiam in hac aetate cultor sedulus: Alter item vetus amicus, quicum tot annos in Heidelbergensi Academia vixisti. Uterque ea praeditus humanitate, ut proprio quodam naturae munere, ad eam virtutem facti videantur. Quare non tibi negotium erit, cum hominibus, qui praesentes laudent: absentes, ut tuus Plautus loquitur, frigidam subdole suffundant: quales ego nimis multos novi, quosdam etiam non sine dolore experior. Accedit ad ista, quod juventus ibi, ut audio, satis sit modesta, beneque composita. Nec duram suscipies provinciam. Leges Flotum, Justinum, Livium, Tacitum, alios, quos voles, scriptores, studiose adeo, contenteque tibi lectitatos, saepiusque, ut arbitror, praelectos. Interim occasio tibi erit limandi caetera, ruspandi nova, quae Reip. literariae bono, tuique cum nominis honore, partim in Academia illa, partim etiam in nostra, si ita tibi videatur, lucem mox videre possint. Equidem si quid huc transmiseris, non defugiam laborem corrigendi, in quibus Typothetae aberrarint. Quare ne te hominem Belgam Belgis diutius invide. Nec aetatem objecta, quae necdum effoeta, sed ad molles Musarum labores satis est vegeta. Cogita Imperatorem stantem mori oportere. Sane longe quidem mallem, ut una nobiscum Lugduni, in studiis esset vivendi potestas. Sed nunc quidem non licet mihi esse tam beato. Gaudeo interim, quod iisdem Foederatis Provinciis

agemus, nec longo adeo dissiti intervallo, ut non aliquando excurrere liceat, ac literarum commercia crebra esse possint. Sane non mihi modo id jucundissimum futurum, sed etiam uxori meae, quae saepe tui meminit, et Cognatarum Smetiarum, etsi nonnisi puella admodum vos omnes viderit; ac plerosque ejus jam familiae, transtulerit Deus, in meliores sedes. Edidi hoc anno libros tres de Historicis Latinis, eorum historiam perduxi usque ad Carolum V. Exemplar non mitto, ne librariam supellectilem tuam magis onerem. Sed videbis simulac pedem in Belgica nostra posueris. Felicem diem, quando te, liberosque, ac generum, amplecti licebit! Deum Opt. Max. oro, ut veniendi vobis mentem inspiret; atque etiam in itinere Angelum suum det vobis comitem, qui vos salvos in Belgicis sistat hospitiis. Vale, vir eximie, literarum columen, amor omnium eruditorum; ac cum tuis laetus, quam primum veni; laetior iterum hasce terras vide; Laetissimus iisdem quam diutissime vive.

Tuus sine fuco ac fallacia, more majorum; nec tuus modo, sed et tuorum omnium, totus, totus.

LXV. Clarissimo viro, Francisco Gomaro. Groningam. Clarissime vir, ac Conjunctissime Affinis,

VErissima sunt omnia, quae ante menses quatuor de Thuano mihi scripseras; Planeque tibi assentior, non abire ita oportere. Atque adeo si cessare ii vellent, qui sanguine, vel affinitate [gap: Greek word(s)] Junio devinctiores sunt; non tamen tam duro stomacho esse deberent quibus Ecclesiarum nostrarum honos cordi est, ut hominem tam bene de iis meritum, postquam illum coelo dignatus est Deus, ab eo viro, qui ob summam authoritatem, apud posteros fidem fortasse inveniret, apertissimis, et iniquissimis calumniis onerari paterentur. De me quidem ita habe, neutiquam me quieturum. Sed cur hactenus nihil in hoc negotio egerim, causa est non una. Nam usque adeo obrutus fui mole curarum, ut ne respirahdi quidem otium concederetur. Ad professionem historicam accesserat altera Linguae Graecae. Praeterea munere Assessoris saepius occupabar, quam gratum esset; morte Patrui nova mihi cura accesserat. Authoritate publica corrigebam utriusque linguae praecepta, ac alia quaedam conscribebam, quae deinceps in universis Bataviae Scholis praelegerentur. Ante omnia me noctes, diesque, fatigabat opus de Historicis Latinis, cujus quia jam bona pars ex cusa erat, non sine damno Typographi, differri diutius poterat. Quam autem operosa ea mihi opera fuerit, tum inde cognoscas, quod in ea agam de scriptoribus amplius, quam mille et sexcentis: Tum exinde quod plusquam tertiam ejus partem, fervente praelo, exarare sim coactus. Itaque saepe primâ, alterâque hora nocturnâ, non aestiva modo, sed etiam hybernâ, occupabar miser, probis, ut vocant, emaculandis. Nec propterea ullam unquam lectionem publicam neglexi. Imo nec intermisi Collegium Oratorium, aut Historicum in quo Nobilissimis juvenibus XXX. vel circiter, magna ex parte Sarmatis, Cimbris, aut Germanis, vel viam ad Eloquentiam pandebam, vel Antiquitates Romanas enarrabam, et ita enarrabam, ut historiae non solum e [gap: Greek word(s)] penu allucerem facem, sed etiam aptarem singula ad civilis prudentiae praecepta, quod potissimum a me exegerant; quippe non tam Scholis destinati, quam Principum Aulis, vel gubernationi Rerum-publicarum. Nec eo segnius alii subinde, qui vel docentem aliquamdiu audissent in Academia, aut recentes huc advenissent, frequentare domum meam, sive ut exquirerent aliquid, quod minus percepisse viderentur, sive ut consilium meum de tota studiorum suorum ratione cognoscerent. Ac plerisque eo minus officii id potui denegare, quia a praestantissimis viris, etsi saepe mihi ignotis, per literas magnopere commendarentur. Tam multis districtus, non solum distuli respondere Thuano; sed etiam coactus sum, quicquid literarum acciperem sive e Belgia nostra, sive ex Anglia, Gallia, Italia, Germania, Dania, terrisque aliis, id omne unum in locum recondere, responsurus singulis, aliquanto quidem post intervallo; sed tamen simulac liceret, hoc est, ubi parte oneris levatus essem, nempe Collegiis domesticis

desinentibus, et Operibus meis, quae excuderentur, ad finem perductis. Antehac sane pugilice, atque athletice valueram: verum hoc anno, qui aetatis fuit quinquagesimus, minus firmus esse coepi ac retro euntis valetudinis indicia manifesta persensi; imprimis in brachio sinistro: sive id ab immodico labore, sive a natura fatiscente, post annos septies septenos exactos. Profecto si longo diutius exantlare tot et tantos labores coactus forem, haud diu vitalis esse potuissem. Sed de isto. Venio nunc ad alteram causam dilati in tuendo socero officii. Sciebam edi in hac urbe Epistolas Scaligeri, quas antequam vidissem, putabam nihil hac in re fieri oportere. Quid, inquies, ea res ad Junianam causam? Imo plurimum, scis quale fuerit illud maximi Scaligeri ingenium. Non ferebat dissentientem. Itaque semper eo nomine offensior Junio fuit, quod in quibusdam ad sacram [gap: Greek word(s)] pertinentibus, ac credo in aliis etiam nonnullis a se discreparet. Offensam eam unus et alter Discipulorum alebant, maligne interpretantes apud Scaligerum, quae vel publice docuisset Junius, vel privatim dixisset. Scaliger ut irae impotens erat, accusare Junium literis suis, apud doctissimos Gallorum, eosque inter Casaubonum, Thuano usque adeo familiarem, atque adeo ut arbitror, Thuanum ipsum. Itaque non committendum putavi, ut, quia alterum accusationis caput erat de Junii desultorio ingenio, multa conante, nec assequente quod moliretur, hisce verbis responderem, priusquam vidissem, quid Scaliger ad Casaubonum scripsisset. Prodiit nunc Epistolarum opus. Praefatio est ab Heinsio, sed sub Elzevirianorum nomine. Magnifice extollit Scaligeros. Ait naturam quotidie homines parere, non miracula. Sed quid tota posset, voluisse in utroque Scaligero experiri, inque iis duobus bis omnes vires suas esse periclitatam. Quibus ego laudibus non invideo: Etsi non arbitrer Erasmum fuisse iis minorem, praesertim quando cogito tempora, in quae hujus pueritia incidit; tum etiam quam praeclare de Novo Testamento, a tot SS. Patribus meritus sit. Nec enim persuadere mihi possum, minotis momenti, aut fructus, esse Operam istam, quam quae subtilius saepe, quam verius adversus Cardanum Julius disputat; aut quae de re poetica, vel causis LL. idem nos docet: praesertim cum ne filius quidem in iis, quae de Poetis judicarat, Parentis judicium sequendum putarit: Et opus de causis LL. quaerat saepe quod non est, Alchymistarum instar, ut ipse ejus author agnovit, quemadmodum ex Bordoniae fabulae confutatione accepimus. Quodque ad Josephum attinet, ut nec invidia negare possit, ad temporum cognitionem, plurimum eum contulisse in libris de emendatione temporum, et animad versionibus Eusebianis; ita Religio quoque sit fateri, plus inde utilitatis ad Ecclesiam redundasse, quam accuratâ illa operâ, quam Erasmus antiquis Ecclesiae Doctoribus vertendis, corrigendis, censendis, impendit. Longeque illud minus fatebor, plus profuisse Scaligerum, ingeniosis quidem, et doctis in Varronem conjectaneis; verum saepe nimis audaci conjectura nixis, usque adeo ut, Petrus Victorius (quemadmodum ipse Scaliger conqueritur) cum id opus vidisset, nunquam conqueri destiterit, quasi is in perniciem literarum esset natus, ac quia ingenio abuteretur, nimiâ sui fiduciâ, corrupturus verius esset Scriptores veteres, quam correcturus. Equidem longe mitius de Scaligero censeo: Sed tamen tantam licentiam probare non possum, non magis, quam candorem, cum dissimulat quae in Antiquis Varronis Codd. invenisset. Et cui persuaserit, se in Festo corrigendo, non usum esse schedis Laeti, dum ita supplet quae desunt, prout in iis saepe schedis legebatur? Non haec candidi animi fuere. De notis ad Priapeia, ad Ausonium, ad amorum Triumvitos dicere nolo. De Manilio illud dicere contentus ero, compluria Junium ita in eo scriptore correxisse, prout Scaliger in editione postrema emendavit. Scio, ait Scaliger, se ita reperisse in codice Gemblacensi. Sed quid si is obiisset, ante repertum eum codicem? Eone peccasset, qui ex Palatino codice, genuinam lectionem Reipublicae literariae indicaret? Vaticinari Junius potuit, fore, ut Scaliger eadem postea, et meliora, in Gemblacensi Cod. reperiret? Verum haec ad Junium potius pertinere videantur, quam Erasmum, de quo institutus erat sermo. Ut igitur ad eum redeam [reading uncertain: page damaged] , mihi utroque illo Heroe, Erasmus non minor videtur, praesertim si seculum infelix attendam, quo Erasmus, inter indoctos Monachos, in tanta tot librorum bonorum penuria, qui necdum,

vel corruptissime prodierant, ad illud eruditionis fastigium potuit aspirare. Verum ut hoc quoque concedamus, solum Italum Caesar. Scaligerum, et Gallum Josephum filium, palmam praeripuisse iis qui et ante, et post fuerunt: Non tamen quisquam lauda verit eam malignitatem animi, qua in Epistolis suis utitur. Recte interim, ac laudabiliter quod omnibus in locis, loco Juniani nominis, Asteriscum posuere, uti et cum Manilius Junii, vel Tertullianus, vel Epistolae ejus ad Atticum taxarentur. Mallem tamen totas periodos omisissent. Nunc sic quoque intelligent non pauci, quid dicatur, idque ex iis, quae vel praecedunt, vel consequuntur. Ac imprimis illi sagaces satis erunt, qui Junii, et Scaligeri temporibus vixere. Nam quomodo hi non intelligant, de quo sermo sit, ubi vident, loqui de eo, qui in Academia doceat Lugdunensi, qui Epistolam aliquam ex Arabico transferendo, jam Arabicae se Linguae peritiam, sibi vindicasse posse arbitratur, atque alia id genus? Quam autem maligne egerit Scaliger, vel hinc vide, quod non semel dicat, usque adeo imperitum esse Junium, ut non dico Hebraice (quamquam et illud scribat) sed ne Latine quidem sciverit. Cujusmodi cum literis istis video contineri, dubitare non possum, quin iis Thuanus compulsus, sinistrum adeo judicium de Junio tulerit. Imo plane persuasum habeo, haud leviora esse, quae de eo ad Thuanum perscripserit. Quamobrem si calamum adversus Thuanum stringam, periculum video, ne filius Thuani, Juvenis eruditus, et ut genere, atque opibus pollens, ita multis in Galliis carus, et maximis honoribus destinatus, quae de imperitia Junii modeste Parens scripserit, ea aperte, et sine circuitione prodita, ostendat a magno Scaligero, Reip. literariae dictatore, cui doctior orbis lubens eruditionis fasces submittit. Hinc mihi nova cura, etiam tuendi eum adversus Scaligeri calumnias, incumbet. Quem ego virum laudavi semper, ac porro laudare decrevi: Non quia ejus impotentiam animi, aut maledicentiam ignorem; aut quasi nesciam, quam multis in locis aliquid humanitus patiatur: sed quia ejus tantae virtutes, praeclaraque adeo merita sunt, erga Historiam, ac bonas literas, ut propterea, quae peccavit, censeam ei condonari, et aeterna oblivione sepeliri oportere. Nec tamen impediunt ista, quominus accurate refellantur, quae de fuga Junii, ex supplicii metu comminiscitur. Imo nec impedit quicquam quominus, saltem modeste, aliquid dicatur adversus illud de ingenio desultorio. Nec enim desultorio is ingenio, qui a prima pene aetate Theologiae se dedit, inque eo studio consenuit. Linguarum scio studio, et Philosophiae incubuit: sed propter Theologiam imprimis, ut in Criticis aliquis voluit videri: Haec ille subcisivis horis, quas aleae aut compotationi, aliqui impendunt. Sed saepius deceptus est. At nihil opus metiri Junium ex Criticis, nihilo sane magis, quam Scaligerum ex Cyclometricis, puerilium errorum plenissimis. Nec tamen infelix est conjector, quam livor ait. Aliquid accusatio ea ex vero, at nec minus est, quod ex mendacio, invidia, atque odio trahit. Quare nec detrecto provinciam, isti parti quoque occurrendi: Nedum diffugiam laborem diluendi foedum errorem, quo seditionis aut complicationis, adversus summos Magistratus reum agit, ac turpis fugae insimulat. Quae tanto turpiora, quanto probitas eruditioni antistat. Tantummodo mihi ita agendum video, ut quam minimâ eorum offensâ, qui Thuano, et Scaligero impensius favent, fortissime Junii causam agam. Utrum autem seorsim, an in praefatione operis alicujus id acturus sim, adhuc delibero. Atque ubi, ex amicorum consilio, aliquid statuero, faciam te quamprimum certiorem. Nec displicet, ut in Academiae Lugdunensis Professoribus, quorum vitae ante biennium hic cum caelata eorum imagine recusae fuerunt, idem error paucis refellatur. Haec nunc in mentem venerunt. Poteram fortasse paucioribus haec proposuisse. Sed non possum in scribendis anxius esse de brevitate, nihilo sane magis, quam de dictione. Quare si loquacior visus sim, pro amicitia nostra, facile eam rem condonabis. Plurimam salutem lectissimae uxori, ac tuis, tum autem sorori nostrae Juniae, ac praestantissimo D. Makowski.

LXVI. Reverendo in Christo Patri, Richardo Episcopo Dunelmensi. Reverendissime in Christo Pater,

OFfero tanti et meriti et nominis praesuli aliquid de paupere penu nostro, exiguum, sed magni tamen affectus, et devotissimi animi monumentum, commentarios nostros de Historicis Latinis: quos spero non ingratos fore, partim propter autorem, qui nihil aeque exoptat, quam ut placere possit iis, quos Deus ad tantum decus in Ecclesiâ suâ evexit: partim etiam propter argumentum literarum amantibus perutile, iis imprimis, qui eo loco habent antiquitatem Ecclesiasticam quo meretur. Sane dicere illud possim, studiose me opetam dedisse, ut facilius et legi, et refelli possint, quae de controversiis variis ab celeberrimo Annalium Ecclesiasticorum conditore adversus nostros scripta sint. Plurimum enim refert nosse, qua; genuina, quae supposititia sint, quâ aetate scriptor quisque vixerit, utrum Pontificias an Caesareas secutus sit partes, et id genus compluria: quorum usus magis apparebit, ubi, quae nunc de scriptoribus prodidi, accommodata vero rebus ipsis, quas memoratus annalium autor, ex iis vel probare vel refellere se posse arbitratur. Deum rogo, ut ad institutum hoc nobile, et vitam, et valetudinem, imo et otium largiatur. Simul numen ejus oro, ut incolumem Reverentiam tuam diu Ecclesiae suae praestet et conservet.

LXVII. Reverendo in Christo Patri Joanni, Episcopo Lincolniensi. Reverende in Christo Pater,

ETsi non ignoro, quae modestia, quantaque animi submissio deceat, primum hoc alloquium, quo affari ausus sum eum, quem Deus illustri adeo loco in Ecclesia sua collocarit: arbitror me tamen illud dicere de me posse, a prima me adolescentia summo amore captum fuisse Historiae omnis, ac praecipuae Ecclesiasticae Antiquitatis. Quid vero labore atque industriâ promoverim, judicium penes alios esto. Saltem, spero, nemo bonus improbabit propensissimam hanc voluntatem bene merendi de studiis literarum. Atque ego animo pergo quotidie colligere vindemiolas meas, quas et publici juris facio. Caeterum, cum in omni historia duo spectare conveniat, quis dicat, et quid dicat; seorsim de utroque melius me acturum existimavi. Atque istud in causa est, cur hoc tempore de Historiarum scriptoribus egerim. Ac ante triennium quidem commentarios meos emisi de Historicis Graecis. Hos nunc consequuntur alii de Historicis Latinis. Priores dicavi Illustribus Bataviae nostrae Ordinibus, patriae patribus. Alteros hosce sacravi florentissimae genti vestrae, potissimum Illustrissimo Duci Buckinghamiae, imo si non tam inscriptionem, quam argumentum praefationis nostrae ponderemus, toti insimul Academiae Cantabrigiensi. Nempe animo terras omnes lustranti non eflerebat se natio illustrior vestrâ, seu arma spectarem, seu literas etiam, tum sacras, tum istas de quibus hoc opere tractamus. Adhaec beneficium illud, quo me per Illustrissimum Baronem a Broock, affecit laudatissima gens vestra, jamdiu aliquod mihi testimonium grati animi imperare visum fuit. Quanquam autem non adeo Suffenus sim, ut existimem proficisci a me quicquam posse quod satisfacere possit exactissimo Reverendissimi nominis tui judicio (cujus ad limam si revocare omnia velimus, fore prospicio, ut pauciora hic reperias quae placeant, quam quae displiceant) tamen nihil causae videbam, cur fidem minus haberem tam multis praedicantibus summam humanitatem tuam, ac facilitatem in cognoscendis et ignoscendis erroribus eorum, qui de publico bene mereri studuerunt. Bonae hujus spei plenus, tantae et dignitatis et doctrinae praesuli offero nunc monumentum hoc laboris nostri, minutum quidem si autorem consideres: sed non aspernandum tamen, seu respicias paratissimum ad cultum omnem, et obsequium tui voluntatem nostram: seu etiam spectes, quod haec opera munient viam nobis ad majora: puta ad refellenda ea, quae ex scriptoribus a nobis opere hoc memoratis ab Ecclesiasticorum Annalium conditore, atque aliis adversus Religionem, nostram

depromuntur. Deus Optimus Maximus longam tibi, Reverendissime Praesul, felicemque vitam largiatur, quod diu Ecclesiae suae praesis et prosis.

Reverendissimi nominis tui cultor ad obsequia omnia paratisimus, G. J. Vossius.

LXVIII. Reverendissimo in Christo Patri Georgio, Chichestrensi Episcopo. Reverendissime in Christo Pater,

SAEpe recordor honoris mihi habiti tempore Synodi Dordrechtanae, ac postea, priusquam pedem e terris nostris poneretis. Nam et Dordrechti mensâ me tuâ, et quod longe majoris duco, sanctis juxta ac eruditis colloquiis tuis, et eorum quos tecum in Bataviam Ecclesia miserat Anglicana, dignari voluisti: Nec Lugduni minus persensi eximiam humanitatem tuam, et collegarum, quos dixi, virorum non praecellentis minus pietatis, quam doctrinae Beneficium hoc vestrum pluribus extollerem, nisi satius ducerem, ut ista silentii nunc sipario recondam, virtutesque vestras apud alios potius quam apud te praedicem. Hinc amorem erga te meum immane quantum auxit beneficentia illustrissimi legati, viri immortalitate dignissimi, et cognati ejus regii Consilii Magnae Britanniae a Secretis: qui et praeclare de me meriti, et porro mereri non cessant. Quamobrem cum nobilissimae genti vestrae Carletonae multo sim obstrictissimus, nefas putavi, si non operis novi de Historicis Latinis exemplar ad te mitterem, praesertim cum illud consecrarim nunquam satis laudatae Britanniae nationi. Quaeso, Reverendissime Praesul, minutum donum non aspernare. Proficiscitur enim ab animo devotissimo, et ad obsequia tua paratissimo. Et deinceps mihi viam sternet, ad ea diluenda, quae ex superiorum seculorum scriptoribus adversus Religionem nostram a Baronio, atque aliis, adferuntur. Utinam mihi Deus et vitam et otium concedat ad eam rem, uti exopto, fusius planiusque comprobandam. Nunc quod olim Augustus Caesar ajebat, contentus eris hoc Catone. Reverendissime domine, consule haec igitur aequi bonique. Deus te salvum ac sospitem servet Ecclesiae suae bono.

Reverendissimi nominis tui cultor, imo illustrissimae domus Carletonae cliens aeternum debiturus, G. J. Vossius.

LXIX. Illustrissimo D. Fulconi, Baroni a Brook, Serenissimae Regiae Majestati a Consiliis interioribus, Mecaenati suo Optimo. Illustrissime D. Broocki,

POstquam me beneficio summo plane fecisti tuum, recte me atque ordine facturum putavi, si tam otii quam negotii mei, etsi nihil tale poscenti, redderem rationem. Eoque animo mitto nunc novum ingenii, ac industriae nostrae foetum. Idque eo lubentius, quia sacratus is florentissimae genti vestrae, cui propter meritum tuum debebatur. Nec eo minus adhuc maneo in nexu tuo, unde me exolvere nunquam potero. Sed, spero, tamdiu saltem mihi vita suppetet, donec gratum etiam posteris testari liceat affectum: de quo serio nunquam cogitare desistam. Multum gaudeo, quod heroicâ liberalitate ac munificentiâ tuâ nobile adeo munus obtigerit praestantissimo nostro Doreslario J. C. Deumque oro, ut optime hoc, cum ei, tum Academiae Cantabrigiensi vertat. Et profecto ex viri ejus praeclara doctrina ac virtutibus, quibus ex animo faveo, ita fore auguror. Vale Illustrissime Domine, nec noster modo, sed plane literarum ac literatorum Mecaenas.

LXX. Clarissimo et eximio Viro D. Samueli Wardo S. T. Doctori et Professori in alma Academia Cantabrigiensi. Clarissime Domine Warde,

Colloquii tui, tum Dordrechti mecum habiti, tum etiam Lugduni. Atque utinam occasio mihi antehac fuisset testandi gratum animum pro benevolentia tua, atque adeo omnium eorum, quos ad Synodum Dordrechtanam Magna Britannia miserat. Equidem meminero,

Itaque et nunc mitto ad te amoris nostri pignus minutum, commentarios nostros de Historicis Latinis. Atque eo id facio lubentius, quia fore spero, ut non iis modo operâ hac profuerimus, qui [gap: Greek word(s)] tractant assiduo, sed etiam, quibus curae est cognoscere Ecclesiae Historiam. Nam probe scis, quanti referat nosse, qui res scripserint Ecclesiasticas, et quando, et quâ fide, atque alia quae ad auctores ejusmodi pertineant. Itaque plane fore confido, ut si minus tibi videar assecutus, quod conabar, saltem probes voluntatem commodandi ejusmodi studiis juventutis.

Vale praestantissime Vir, et ne amicitiâ nos tuâ indignos cense, qui te proprer egregias dotes maximi facimus.

LXXI. Generoso et eximiae eruditionis Viro D. Joanni Seldeno, J. C. Londinum. S. P.

QUod olim fecit Cornelius Nepos, vir tantopere a Catullo laudatus, ut scriberet de Historicis Latinis: idem nunc ego tentavi, viribus quidem ingenii ac doctrinae Nepote longe inferior. Sed tamen alio nomine magis profuturus, quia licet praeclarus ille Nepotis labor superesset, non tamen ultra sua tempora, hoc est, Augusti aevum, pertingere potuerit: ego vero historiam perduxerim usque ad tempora Caroli Quinti. Quod ut facerem, evicit, non quidem laudum immensa cupido, ut ait ille, sed potius boni publici amor, qui me nunquam patitur cessare. Nec magnopere laboro de eo, quod commentationis nostrae lapides videbuntur minus politi, quod sponte agnosco: sed satis fore putavi, si etiam rudes usui esse possent, quare non ista modo qualiacunque; in lucem date, sed etiam ad te mittere ausus sum, Vir eximie. Cujus ego simulac aureum opus de diis Syris vidi; legere non contentus, etiam iteravi, atque tertiavi, semperque ex eo me inter tuos debitores sum professus. Atque hoc ipsum in causa est, cur nunc aliquod affectus mei testimonium mittam: quod eo, spero, gratius erit, quia id dicatum eximiae nationi vestrae, cui me aeternum fateor obstrictum. Ulterius quo me, vel hanc etiam operam meam tibi commendem, nihil, praeter argumentum ipsum, occurret: quia tu quoque, scio, cultorem nominis tui minime contemnes. Vale, Clarissime Seldene; nosque redamare ne grave duxeris.

LXXII. Reverendis, Clarissimis, et multijugae eruditionis Viris, D, D. Matthaeo et Christophoro Wrennis, Serenissimae Regiae Majestati Magnae Britanniae a Sacris. Reverendi, et Clariss. Viri, Nobile fratrum par,

QUotidie pene novum capio experimentum veteris dicti, quo amorem gigni ajunt sim ilitu dine studiorum. Quantopere quidem capiamini amore Ecclesiasticae antiquitatis, ex Nobilissimo Dubletio nostro abunde intellexi. Qui et me, ut studiorum eorundem cultorem, propterea amari a vobis, non semel praedicavit. Ego vero vos, summi viri, non jam uno sed gemino nomine redamo, ut eo rundem studiorum sectacores, atque ut amantes mei. Rogo, ut ne in affectu eo, etsi id minime merear, persistere gravemini. Mitto ad vos genuinum exemplar operis novi de Historicis Latinis: quod si non ingratum fore intellexero, beneficio etiam me affectum plane arbitrabor. Addidi et exemplaria altera duo; quorum si unum Doctori Hieronymo Belo, alterum conjunctissimo affini meo Francisco Junio, transmittere non gravemini, magis etiam me obstrinxeritis vobis. Valete Reverendi et summi Viri.

LXXIII. Clarissimo atque eximiae eruditionis Viro, D. Jodoco Rous Bibliothecae Bodleianae praefecto. Oxonii. Vir Clarissime,

NEc summa doctrina tua, nec munus praeclarum quod sustines, patiuntur te ignorari nostratium illis, qui Musas colunt severiores. Atque ea me res impulit, ut munusculo literario animum testarer erga te meum. Mitto enim commentarios nostros de Historicis Latinis: quo in opere non mediocris mihi exhaustus est labor, nec minus fortasse superest. Multa enim limam tuam, tuique similium requirunt: nec operâ tuâ, aliorumque magnorum virorum, exigua ei accessio fieri possit a Bibliothecis gentis vestrae, Bodleianâ imprimis, cui praces. Utinam ita res meae tulissent, ut tot praeclaros Scriptores, quos ineditos hactenus servat Britannia magna, coram ipse manu versare, et curiosis oculis lustrare potuissem. Equidem coelum mihi digito attingere visus fuissem. Sed quia non potui, quod optabam, optare non desinam, quod fieri possit. Hoc est, ut e summis viris vestratibus intelligam, ubi opera mea claudicarit, quod quin saepius contigerit, quam vellem, nullus dubito. Verum spero ex te, Vir eximie, atque aliis praestantissimis Viris cognoscere licebit, vel indicta mihi, vel perperam dicta. Ipse editione alterâ non sinam posteritatem nescire per quos profecerim. Id enim candore nostro praecipue dignum arbitror: quippe qui non tam scriptis nostris velificemur honori nostro, ut ambitiosuli solent, quam omnia publico metiamur commodo. Imo, ut arbitror, sic sponte nos gloria, longeque eâ solidior consequetur. Quid enim pulchrius nobis, quam si posteritas videat, quantis viris innotuerimus et quam studiose eorum amicitiam ambierimus, nec id fine alio, quam amore virtutis doctrinaeque. Vale, praestantissime Rousi, nec grave dixeris iis me accensere, qui te ob eximias animi dotes maximi faciunt.

LXXIV. Constantino Huygenio. Nobilissime, Amplissimeque Vir,

EX Athenaeo nostro, vel si mavis, Musarum castris, mitto opus nostrum, non Musivum quidem, ac tessellatum, sed Apollinare tamen; vel si hoc quoque nimium est, saltem exaratum, de illo genere, Apollinarium virorum; quod panxerit res gestas, magnaque ex parte Martialium virorum. Quod addo, ne importune illud transmittere videar, ad Mavortia Castra vestra. Quamquam altero etiam nomine, tueri factum meum possim. Etsi enim apud paludatum Imperatorem nostrum, et tot sagatos Heroas, nihil nisi Mavortium audiatur: tamen simulac tuus paulum esse coeperis, scio, te illasde Marce cogitationes, Musarum studiis, quasi fortem Falernum, Castaliis aquis temperare. Cujus ego rei conjecturam, non obscure cepi, ex iis quae mihi retulit, deliciae nostrae Barlaeus. Quamobrem nec rogare jam sustineo, ut. me ames, cum id sedulo facias, longe etiam, supra meritum meum. Potius illud oro, ut optimi consulas munusculum meum, minutum quidem, sed magni tamen affectus symbolon. Non meretur, quod verissime, Veronenesis Poeta, de Nepotis sui chartis scribebat, doctis, Jupiter! et laboriosis. Nec enim ita insanio, ut apud tui similes, de doctrina jactare me, vel commendare nostra, velim; scio quam mihi curta sit supellex. Attamen propemodum censeo, competere commendationi nostrae, posterius illud Laboriosae Elogium. Quod ne Asinis quidem invidetur, sin nobis, ne illud quidem relinquatur, jussero ego malignos adeo aestimatores, aetatem agere in simili senticeto, quo sentire tandem discant.

Vale, Nobilissime, doctissimeque vir; nisi jam nunc fortissime potius dicere debui; sed, scio te, amantissimi tui verba non exigere ad libellam.

LXXV. Generoso Doctissimoque D. Gulielmo Bosvvello, amico optime de se merito.

SAEpe obversatur animo meo Illustrissimus Baro a Brook, Vir genere quidem et dignitate summus: sed in quo tamen virtus longe exsuperet fortunam, ut revera in eo minimum sit, quod vulgo putatur maximum. Hujus erga meaffectum, et judicium de me praeclarum, tute longe melius me nosti. Quare scio, neutiquam miraberis, si dixero, serio me saepius cogitare quo pacto Viro huic dignissimo sane, qui nunquam ignoretur, publicum grati animi testimonium offerre possim. Sed quia hactenus in tantâ occupationum mole praestare non potui, eos imitari proposui, qui creditoribus syng raphâ, quod debeant, obsignant. Nam et quid beneficii acceperim, ingenue, uti decuit, agnosco: et quid ulterius cogitem, non obscure indico. Utrumque hoc tribus, ut ita dicam, verbis, testatur praesatio operis ad Illustrissimum Buckinghamiae Ducem. Commentarii ejusce exemplar quadruplex transmitto: unum Reverendissimo in Christo Patri Joanni Episcopo Lincolniensi, alterum Illustrissimo Baroni a Brook, tibi vero tertium, quartum clarissimo Seldeno. Fore autem spero, ut quod paulo ante me Illustrissimo Baroni recepisse ajebam, id primâ occasione exsolvam, non tam summi ejus viri causâ, cujus honori nihil a me scriptione uliâ accedere potest, quam ut animo meo quomodocunque satisfaciam. Haec familiariter ad te scribenda existimavi, doctis sime Boswelle, Tu nos porro ama, et illustrissimi Baronis amorem erga nos deinceps etiam, quantum in te est, fove. Nihil mihi gratius facere possis. Vale.

LXXVI. Clarissimo et summae eruditionis viro, D. Hieronymo Belo, S. T. Doctori, et aulae Pembrochianae Praefecto. Cantabrig. Clarissime Domine Bele,

OMnes quidem eos maximo prosequor amore, qui literarum studiis excellunt; nullos tamen aeque aestimare soleo, quam qui Ecclesiasticae etiam antiquitatis sunt callentes: quales in tristi hoc religionis dissidio impensius paci concordiaeque Ecclesiae consulere et possunt, et solent. Quo sane quid utilius hoc tempore praesertim in tanto eorum numero, qui antiquitatis contemtu nova dogmata vel fingunt vel fovent. Tibi vero, ut ex Nobilissimo et utriusque nostri amantissimo Georgio Dubletio intellexi, antiquitas studio semper ac cordi fuit, ac me quoque, quia ejus capiar incredibili amore, majoris propterea facere soles. Utrumque hoc tui etiam in me amorem longe maximum accendit: quem nunc cum aliter non possem, leviculo industriae nostrae monumento testandum putavi. Tu, vir Clarissime, quicquid hoc est opellae boni consule, nec tam munus specta, quam animum donantis. Vale.

LXXVII. Abrahamo Vander Merio, Senatori Hagam. Amplissime vir, Cognate Ornatissime,

QUae synodo ante triennium promiseram, ea jam ante menses XX. atque ultra sum executus, sed opus in quo id egi, (dico autem commentarios meos de Historicis Latinis) usque adeos spisse processit, ut demum, post mensem, in lucem prodire possit. Quid mirum, cum in eo agam, de Historicis amplius, quam mille sexcentis? Proderit is labor meus, non solum Literarum bonarum, aut prudentiae civilis studiosis; sed omnibus etiam, qui cum Theologia conjungunt Antiquitatem Ecclesiasticam. Locus de quo dixeram, est operis hujus p. 213. Ubi multa brevisiime sum complexus. Nam clare rejicio sententiam Cassiani, qui Semi-Pelagianorum Princeps habitus. Clare subscribo Augustino, Prosperoque, qui et Pelagianis, et Semi-Pelagianis fortissime restiterunt. Et ne videar eorum sententiam aliter capere, quam oportet, clare addo, me ita eos intelligere, ut dicant, praedestinationem esse, fide et perseverantia priorem, h. e. ut Praedestinatio sit causa, fides et perseverantia sint praedestinationis fructus. Et quia mihi saepe objectum de Historia a me edita super controversiis, quae Ecclesiae

cum Pelagio, et Semi-Pelagianis fuerunt; eo non dubitavi addere, haud assequi sententiam meam, si qui putent illa quae opere eo attuli, de quatuor primorum seculorum sententia, adversari Augustini sententiae, ante memoratae: quippe plus eum dicere quam priores, non contrarium. Denique promitto ibidem, me per occasionem aliquando fusius de istis tractatutum. Priusquam hunc locum praelo subjicerem, monstravi eum singulis facultatis Theologicae Professoribus: Quibus abunde satisfeci. Unus Walaeus putabat, ubi scripseram, Tanquam impiae vel falsae rectius scripturum, Vel etiam falsae. Itaque eo Authore, etiam adjeci, scio me satisfecisse omnibus bonis. Nam et Ecclesiasticis compluribus domi meae verba illa praelegi. Siquis tamen ita animatus sit, ut nunc quoque nodum in scirpo quaerat, non tam ille mihi crucem figet, quam animi sui ulcus prodet. Caeterum persisto in sententia, non satis ex honore meo fore, si cogar, priusquam opus meum in omnium manus venerit, ostendere pagellas, quibus praesto, quod receperam. Is enim sum, cui fides dicenti debeat haberi. Et ex facultate Theologica potuere rem omnem cognoscere, si quibus adhuc scrupulus ullus foret. Verumtamen si omnino ita necesse erit, non impedio quominus iis pagellae illae monstrentur, quibus videbitur. Locutus sum de re tota, cum D. Henrico Fabricio, viro praestantissimo, et integerrimo, quem Classis Leidensis ad Synodum mittit. Is nec ipse existimabat, temere eas esse promendas. Sed permisi, ut si omnino opus sit, eas a te pagellas petat. Committo negotium omne, prudenciae utriusque vestri. Plura vellem, sed ne sacram concionem negligam, malo abrumpere. Scripsi celerrime. Nec relegendi otium erat. Tu pro benignitate animi tui, si quid hic culpae fuerit, facile condonabis. Salutem optimae Conjugi tuae, et ubi Dordrechtum veneris, affini praestantissimo Jac. Wittio quaestori, simulque uxori ejus.

LXXVIII. Abrahamo Vander Merio, Senatori, Hagam. Vir Amplissime, cognate Optime, et Amicissime,

DE Hadriano Imp. legimus, quoties a Poetis versus afferentur, eos versiculis suis remunerari solitum. Ac placuit exemplum, Pio II. qui antea vocatus AEneas Sylvius Piccolominaeus. Ejus illud circumfertur.

Discite pro numeris, numeros sperare Poetae.
Mutare est animus carmina, non emere.

Quanquam Vossius tuus, nec est Caesar, nec Papa, tamen (vide quos spiritus gerat) decretum ei, utriusque vestigiis insiltere. Itaque pro versibus, versiculos mittit, ut sit hostimentum par pari. Dices non tam versuste exspectasse, quam judicium meum, de dubiis, ut Grammaticorum filiis ea visum nuncupare. Age igitur, si ita placicum, sit hoc opellae nostrae poeticae Mantissa, vel Corollarium. Ego interim Cathedram Grammaticam ascendo, et te Auditore, vel Lectore uno, contentus (etiam Antimacho unus auditor Plato suffecit, qui erat ei instar omnium) de dubiis istis, non dubiam feram sententiam. Faciamque id (si ita cum Lovaniensibus Magistris loqui fas sit) magistraliter. Quidni enim mihi id per te liceat, qui longe etiam majora mihi permittis? Quare in rem ipsam venio. Tu Amplissime Senator, togam compone, et Gramaticum hominem audi contendentem, non in vestro illo, sed foro suo. Primum igitur ajo, furcillis quaedam ex dubiis istis proculdubio expelli debere. Nec ignoro, quo tibicine vulgus fulciat opinionem suam. Sed tibicen iste est ficulnus, ut non possit non labare, quicquid imponas. Nam de Natrix fefellit Grammatico, Lucani locus. In Alcyon decepit Servius. In ficus pro fructu imposuit, Martialis locus male intellectus. Muliebri enim genere usurpant Celsus, Plinius, rei rusticae scriptores et quicquid Classicorum est uspiam Authorum. Camelus Graecis quidem foemininum est, Latinis nunquam. De Pharus etiam sitne dubium, plane dubium est, atque incertum. Tutius saltem in muliebri genere usurpes. Pulvis vix inter dubia reponi meretur. Sed hoc tamen non acriter ducere velim serram cum quoquam. Hui, inquies, si tam multa ex versibus hisce expellantur in Morboniam, in arctas admodum copias cogentur dubia. Mane vir praestantissime, nos in eorum locum quos fugavimus,

novos succenturiabimus. Erunt autem isti Varix, Sandix, Onyx, Sardonyx, Canalis, Volucris, Ales, Palumbes, Arrabo, Bubo. Vides quam multi, ut periculum non sit, ne armis expellantur inde, quo a me deducti. Multoque minus laborabunt, si jure vestro contendatur. Quamquam profecto ita aperta est haec causa, judicio meo, ut minime metuendum sit, ne priores isti, quos expulimus ex interdicto, unde vi, restitui postulent. Causa ista perorata, ut ego quidem censeo, venio ad judicium quod poscis. De Steuchio Eugubino equidem ita judico, male eum mereti de Religione Christiana, quando mysteria ejus cognita fuisse docet, Antiquis Gentium Philosophis, imprimis Platoni: atque hoc ut persuasum eat, plane aliovorsum torquet verba ejus, quam Philosophus ille senserat. Nec magis probo, quod ea stabilire conatur, ex Trismegisto, ac Sibyllinis Oraculis: ubi multo apertius arcana Religionis proponuntur, quam in Prophetarum Vaticiniis. Atqui quis nescit ea tempora, quae [gap: Greek word(s)] sospitatoris nostri praecedunt, ab Apostolo ipso nominari, [gap: Greek word(s)]; aut quem fugit [gap: Greek word(s)] eidem dici [gap: Greek word(s)]; Quibus gemina et alia in scripturis leguntur. Nec ignoro, quae ab Hieronvmo Floravantio, Lib. III. de beatissima Trinitate, cap. 1. adferantur, ut doceat Trinitatis mysterium, aliquo modo gentibus fuisse cognitum. Sed ille eadem ac Eugubinus chorda oberrat. Hoc est vel genuinis Gentilium scriptis, falsam affingit sententiam, vel scripta [gap: Greek word(s)] ac supposititia habet pro genuinis. Mihi neutrum placet. Nec enim veritas coelestis, quae est a Christo, et Spiritu ejus, indiget mendacio, quod Patrem habet Diabolum. At Platonicos non id voluisse, quod Eugubinus putavit, nemo negabit, qui in Platone cum judicio fuerit versatus. Trismegistum autem, et Sibyllina, ut vocant Oracula, esse supposititia, et res clamat, et dictio ipsa arguit. Quod ego pluribus commonstrarem hoc loco, nisi inter alios, luculente id fecisset Casaubonus, exercitatione prima ad apparatum Annalium Baronii. Nec nescivit hoc Magnus Civis tuus, qui brevissime nuper pro veritate Religionis Christianae commentariolum edidit, sane hoc seculo potissimum, quo omnia ad [gap: Greek word(s)] vergunt, perutilem eoque utiliorem, quod quantum hactenus potui videre, scopulos effugerit, in quos priores impegere: Nam segregavit ille argumenta ista, quibus mysteria nostra Religionis, non sine aperto mendacio probarentur. Praeterea Religio est ei, quod debemus Spiritui Sancto, et Prophetis ac Apostolis, id acceptum ferre lumini Naturae, et caecarum gentium lacunis. Quod patum religiose fecit Steuchus, et cum eo alii nonnulli. Ad duo tantum capita Epistolae tuae respondi: Et vides jam in tantum literas hasce excrevisse. Quid futurum est, si de caeteris, etiam quid sentiam, attexam? Sed de iis, vel coram, vel literis alteris videro. Tu, Amplissime vir, loquacitatem meam boni consule. Salutem conjugi tuae. Desidero scire, an plane jam valetudini suae restituta sit socrus tua [gap: Greek word(s)]. Quare quando otium est rescribendi, velim verbum de hoc attexas. Multam etiam salutem Senatus vestri Praesidi, ac Curatori Academiae nostro Cromhoutio.

LXXIX. Gerardus Vossius, Hugoni Grotio, S. P.

TAndem, maxime, et amicissime vir, prodit in lucem historia mea, de Historicis Latinis; cujus exemplar nunc mitto: quod licet nihil elucubrarim subtili tuo judicio dignum, tamen, quia meum est, placiturum confido. Si ausus fuissem ulterius onerare conjugem tuam, addidissem codicem alterum ad Salmasium. Sed fiet id per Lamerium, qui Gallias cogitat. Simul aliquid ad eum literularum addam. Dicere vix possim, quantopere sim sermone, et literis multorum fatigatus, ut tuerer honorem soceri adversus Thuanum. Et diatribam super eo seorsim postularunt. Mihi etsi impense honori Juniano studuerim semper, res tamen ea tanti visa non est. Quare satis fore putavi, si id fieret praefatione altera operis nostri, quae est ad Lectorem. Ita autem respondeo, ut salvo soceri honore, modestius potuerit nemo: idem scio judicabis ipse ubi videris. Movere me non solum magna Thuani merita, sed etiam quod filium

ejus viderem tantopere a te amari: quem scirem nihil immerito magni facere, praeter me unum. Sane hic erga nobilissimum juvenem, amor tuus tanti apud me fuit, ut vel acerbius aliquid tam multorum assiduo impulsu cogitantem, facile posset sufflaminare. Acrius paulo insurrexi adversus scaligerum, quia edoctus essem ab eo fonte esse, quod pleraque de Junio Thuanus hausisset: Ut fidem faciebant multa. Memor eram, qualia superites evomuerit adversus Junium, cum totus in fermento jaceret. Et meminisse ipse potes. Adhuc in nostris, et aliorum manibus versantur codices Juniani, Scaligeri manu oppleri bellis illis elogiis, simia, asinus, cojone, et aliis id genus convitiis, [gap: Greek word(s)] non Scaligero dignis. Et hocce anno Heinsius noster in lucem edidit Epistolas Scaligeri, in quibus non urbanatim, sed rusticatim Junium tanquam Cumanum asinum tangit, homo caetera magnus, sed nimis malignus, nec ita animatus, ut se etiam hominem esse cogitaret. Vellem Heinsius periodos eas, in quibus de Junio Scaliger loqueretur, imo totas Epistolas omisisset. Nunc Atteriscum ponere fuit contentus: interim relinquit, ubi dicatur edidisse notas in Cypriani Magistrum, contulisse Manilium cum MSS. codicibus Palatinis, aliaque id genus: quasi multum intersit, utrum dicam Sophronisci filium, an Socratem; Trojani belli Scriptorem, an Homerum. Equidem vellem hanc mihi necessitatem respondendi non imposuisset Heinsius. Et tamen ita respondeo, ut qui nesciat hocce anno editas apud nos esse Scaligeri Epistolas, nescire etiam possit per eum, cujus me nomini dico parcere velle, intelligi Scaligerum. Nempe tum demum nomino, cum ejus de Junio epicedium refero: Iccirco tandem subjungo aliqui de Epistolis praestantes viri, sive dicti sive adbuc innominati vobis. Nempe innominati, ubi calumniae reum ago. At nominati honorifice, ubi ejus de Junio elogium commemoro. Summa autem defensionis nostrae eo redit, dicere potuisse Junium de Criticis suis, et aliis similis monetae, illud Arellii Fusci, ne quis me ex his censeat. Dicavi opus meum Illustrissimo Buckinghamiae Duci; nempe ut Cancellario Academiae Cantabrigiensis, ad quam honorifice vocatus essem; simul ut testarer affectum meum erga gentem eam, in qua tot mei amantes haberem. Displicebit fortasse nonnullis apud vos laudatio ducis: sed scripta haec a nobis, priusquam fama increbuisset belli Anglicani adversus Gallos. Nec ad similes mei, innocuos Musarum Cultores, judicium pertinet, utrius regni causa hoc in bello potior sit. Equidem opto, ut genti utrique bene vortat, etsi id fieri quo pacto posset, minime videam. Excusus jam liber tuus de Religionis Christianae Veritate. Quem cum lego in coelesti coenaculo cum Dis mihi epularivideor. Ut quam correctissime ederetur curavi, ut potui et debui. Sed cum semel Ultrajectum, iterum mihi Hagam excurrendum esset, nec persuadere possem Typothetis, ut absente me, alia praelo subjicerent, filiis curam committere sum coactus. Ita factum ut tribus quatuorve pagellis, quaedam compareant negligentius edita, ea imprimis, unde errorem spissum ad calcem annotavi Fragmenta illa, quae in rutis caesis tragicorum comparent, speravi propediem posse recudi. Sed nihil hactenus aeque obstitit, quam quod talia a paucis legantur: quippe, si [gap: Greek word(s)] paucas exceperis, ejusmodi sunt omnia, ut nihil inde commodi referant alii, quam penitioris literaturae amantes, quos Grammaticos vocamus. Sed tamen quia jam finem suum Historia nostra habet, hanc etiam curam suscipere animus est; nec urgere Lamerium desinam qui moras sem per nectit, neque id alia de causa, quam quia non facile Seneca cum fragmentis inveniat emptorem, ob molem tot Criticorum, qui nihil annotarint, quod sit ad vulgi gustum. Quod ad duos tres, ut cum Varrone dicam, phreneticos Septentrionis filios, quibus moris magnas ciere tempestates, si quis non per omnia eorum sequatur opinionem velut [gap: Greek word(s)] mihi quidem nunc aliquanto pacis amplius, atque opto, ut aeternum eos. AEolus compescat. Vir Clar. Janus Gruterus in Academiam Groningae, et Omlandiae vocatus est, ut ibi succedat Ubboni Emmio. Venturum spero, non tantum quis is vir est, qui, ut de Mario M. Ciceronis, Scaevola vester dicebat, Canescet saeclis innumer abilibus: verum etiam. quia affinitate est uxori meae junctissimus, et mei amantissimus. Filius meus Franciscus praeclarum opus tuum de jure Belli prope ad ungem callet. Et quid ei, quem juris studio destinavi, melius commendassem?

Memini enim me apud Tullium legere in primode Legg. ex intima Philosophia disciplinam juris hauriri oportere. Id quidem comprobasse mihi primus videris. Scire desidero, quid post hunc laborem, et gnomarum opus geminum, verum sapientiae Thesaurum, publici juris facere cogices. Vale, et a me, uxore, et familia omni salve plurimum.

LXXX. Gerardus Vossius, Hugoni Grotio, S. P.

MAgnifice, Clarissimeque Domine; Abbotius in Apocalypsin nec in officinarum pergulis, nec in amicorum Bibliothecis comparet. Si scripsit, Anglice scripserit credo, de quo certiora dicere posset affinis Junius. Habeo Abbotium de Antichristo: quem an volueris non sat scio: sed tamen mittere volui. De reformatione Coloniensis Archiepiscopi saepius a me Bertius est compellatus: sed habere negat, ac vel ad Hogerbetium vel Utenbogartium remit tit. Quorum illum, simul ac Haga redierit, compellabo. Responsum Junii ad quaestionem, num arma ad Religionis defen sionem a subditis suscipi possit, inter ea fuit, quae ex ore ex tempore dictantis domi sunt excepta. Habui ea prope universa, sed una cum pulvisculo omnia in Frisiam abstulit affinis Casimirus, hoc fine, ut ajebat, ut cum suis conferret, et si non inconsultum Juniani nominis amantibus videretur, ederet in lucem. Sed antequam tu, Amplissime vir, ejus responsi apud me mentionem fecisses, cognoveram ex Coddaeo, hoc: responsum in schedis suis habere. Ergo quamprimum conveni: cui ut postulatum tuum exposui, lubentissime se communicaturum respondit. Sed post horas duas rediens, invenire posse negat, et cum inter chartas deesse aliquas cognoscat, metuere ne jam diu sit, quod alteri dederit legendas, atque in iis etiam sit hoc responsum. Corvinus non arbitratur exstare apud suorum, quemquam. Ita vides, ut non defuerit animus morem gerendi tibi, sed nihil effecerim, quo nomine doleo. Quod in Anglicanis tarde adeo procedatur, partim Bertius in causa fuit, qui hesterna demum die, triplicis Ordinum decreti translationem ad me tulit, partim Amanuensis, industrius quidem Adolescens, sed qui ab excipiendis, et cum schedis commilitonum conferendis Episcopii Lectionibus, quas auro contra caras non putat, aegre avellatur. Jam tamen unum exemplar habemus. Et his feriis natalitiis, totum se his describendis dabit, nihil orsurus priusquam telam istam pertexerit. Corvini librum, quia occasio erat, mitto. Scio tamen carere eo potuisse, usque dum Anglicana sint scripta. Id intra triduum aut quatriduum fore spero. Simul tum mittam Historiae nostrae Pelagianae Librum quintum, qui est de praedestinatione. Nam pene jam, descriptus est. Sextus erit de reprobatione: cujus appendicula est de causa Godescalci. Eam licet necdum relectam, ad te mitto. Spero non ingratum fore, quando hactenus recte tractata est a nemine. Si non displicet tibi Liber primus operis, qui est [gap: Greek word(s)], statim a Kal. Januariis poterit praelo committi. Scis lentas esse operas. Ego quia jam opus omne absolvi, minus temporis in exscribendo requiram, quam illi in excudendo. Vale, Amplissime Domine, Uxori salutem maximam.

LXXXI. Reverendissimo in Christo Patri Guilielmo Bathonensi et Wellensi Episcopo. Reverendissime in Christo Pater,

SI in equis, generosioribus quidem illis, at mutis tamen animantibus, ita usu venit, ut in certaminibus applausu, et quasi gratulatione adstantium ad velocius currendum incitentur: quid fieri hominibus putemus, iis praesertim, qui in studio virtutis industriaeque pro viribus bene mereri contendunt de literis studiisque. Ecquid de me illud dicere habeo, geminis Reverendissimae dignitatis tuae literis amorem favoremque summum spirantibus, posterioribus etiam indicium facientibus de praeclaro Illustrissimi Ducis affectu erga me, licet immerentem,

stiniulos mihi subditos esse acerrimos, ad porro gnaviter insistendam, quam calco hactenus, honestissimi laboris viam. Hoc cum per se magnum esset: non tamen hic felicitas mea stetit: Sed cum summi beneficii loco habendum ab alio, ac meipso etiam, foret, si Illustrissimus Dux supplicanti solum benignas praeberet aures: nunc quod tanto majus est, sponte etiam per Reverendissimam dignitatem tuam, exquirere non est dedignatus, quo pacto Celsitudinem suam hoc tempore bene mereri de me posse arbitrarer. Quo nomine nunc digitis mihi coelum videor attingere. Ut qui nihil post virtutem ipsam majus unquam putârim, quam placere posse Principibus viris, et summis Ecclesiarum antistitibus: quos virtus ipsa constituisse, quasi agonothetas suos, videtur. Quare, ut dixi, hoc nomine plurimum gaudeo, aut; verius triumpho. Non tamen factum a me quicquam puto, quo affectum ejusmodi sim promeritus, cum heroicae Illustrissimi Ducis virtutes, quicquid ab umbraticorum hominum studiis proficisci potest, albis, quod dicitur, quadrigis, vel amplius etiam, excedant. Quin potius metuendum mihi fuit, ne id, quale quale est, negligendo, iratam prope virtutem habiturus mihi viderer. Quamobrem etsi haut adeo cornea mihi fibra est, ut non sentiam, quantum heroicus Illustrissimi Ducis animus possit: neque fortunae mei, aut meorum hujuscemodi sunt, ut optatissiinam hanc occasionem sine summa imprudentiae nota negligere debeam: tamen ita existimo, nec esse modestiae meae eligere quasi praemii genus, ubi nullum mihi deberi putem, sed nudo tanti ducis affectu abunde sim remuneratus: nec siquid excelsa mens ulterius velit, usque adeo caecutio, ut non videam, ipsum Illustrissimum Ducem pro benigna Celsitu. dinis suae prudentia, et benevolis Reverentiae tuae consiliis quid in rem meam et meorum sit, longe melius perspicere et posse et velle, quam mei ordinis ulli etiam in rebus suis cernere valeant. Nihil igitur mihi superesse video, quam ut quam maxime me commendem Reverentiae tuae, Deumque votis supplicibus orem, ut perpetuum esse velit hunc erga me affectum Illustrissimi Ducis: cujus honori et obsequio, simulque etiam tuo, Reverendissime Pater, quicquid vitae largietur Deus, deinceps decurret. Idem supremum illud numen rogo, quantum postum, ut et Illustrissimum Ducem, et Reverendissimam dignitatem tuam, non modo Britanniae suae, sed etiam devotissimo huic cultori diu conservet incolumes: ac mihi quoque eas conservet vires, ut ne tam praeclare promeritis unquam videar ingracus.

LXXXII. Reverendissimo in Christo Patri Georgio Cicestriensi, Episcopo. Reverendissime in Christo Pater,

INter felicissimos vitae meae dies, quales lapillo signare albo antiquitas consuevit, non postremum tribuere iis locum soleo, quibus Reverentiam tuam, et praestantes gentis vestrae Theologos, una tecum ad Synodum legatos, videre et affari mihi datum fuit; Dordrechti primum, mox iterum Lugduni. Exinde mihi saepe in animo, saepe in ore, eruditissimi illi sermones, quibus me, mensâ dignati, beare voluistis; nec doctissimi illi modo, sed non minori etiam humanitate conditi: quippe quam tunc expertus erga me sim plane singularem. Horum memoria mihi literas Reverentiae tuae, longe acceptissimas per sese, multo etiam gratiores reddidit jucundioresque. Equidem avide eas hausi, nec legisse eas suflecit, iterum iterumque relegi. Et animadverto, tanti viri affectu erga me, magis etiam me inflammari ad bene merendum de studiis literarum. Nempe, quod vulgo ajunt, laudatam crescere virtutem, id in me quoque locum habere sentio; atque hoc etiam nomine plurimum tibi debeo, et deinceps etiam debebunt studia nostra. Nam quem non apprime delectet, si, et amari se, et alicujus fieri intelligat ab viro in summa dignitate constituto, et maximis animi dotibus dignitatem istiusmodi multum exsuperanti? Quae quanto magis cogito, tanto magis mihi operam dandam judico, ut affectum hunc mihi semper conservem, atque adeo etiam, si fieri possit, augeam. quod scio non aliter me

consequi posse, quam si memet vincere coner, in hoc vitae instituto. Hunc animum non potui, quin tribus nunc verbis perscriberem. Nudius tertius demum Reverentiae tuae literas accepi. Interea Hagae, partim ab occupacionibus, partim ab amicis detentus sum. Nunc autem Lugdunum subito vocor. Nec ventus minus in Angliam vocat nobilissimum Dudleium Carletonum, quem sine meis literis ad Reverentiam tuam venire nefas putavi. De Baronio, et Pelagii patria, nunc nihil addo: quia volo, ut simulac Lugdunum rediero, inde alterum mihi surgat literarum argumentum. Deus Opt. Max. Reverendissimam dignitatem tuam diutissime Ecclesiae suae salvam ac sospitem servet: nec Ecclesiae modo, sed etiam mihi, qui, quantum possum, elaborabo, ut ne nunquam affectu et obsequio cuiquam eorum videar cessisse, qui inter devotos cultores Reverendissimi tui nominis, nomen profiteantur suum.

LXXXIII. Clarissime Salmasi,

JAm quadriennium est, quod me donasti Commentario tuo in Tertullianum de Pallio, nobili et victuro, ut omnia tua, opere: pro quo gratias habeo, quancas possum. Nunc vero longo adeo post intervallo ansus sum mittere [gap: Greek word(s)] historiam nostram de Historicis Latinis; opus tanto, ut ego censeo, minus bonitate, si cum tuo comparetur, quanto mole exsuperat. Sed si paginatum numero vincimus, jam non omni ex parte superamur. Vide, et ride, Vir summe, quod mea sic, et serio, commendem. Sed ut cunque hanc insistam viam apud te, et paucos alios, qui ad summa evolâstis; plus tamen animi ac spiritus scito mihi esse apud homines medioeres, ac praeeipue rudem juvetutem: cui de longe meliori nota mea videor posse commendare. Nam profecto est aliquid ei digitum intendisse ad fontes, unde hauritur notitia omnis aevi. Quocirca nondum poenitet instituti: praesertim quando video quotidie in hoc argumento etiam eos Saturnias lippire lemas, qui sibi, et pene sui ordinis cunctis quantivis pretii videntur. Qualis, inter sexcentos, est nuperus Editor Opusculi, quod Auctorem habet Gennadium Scholarium, Patriarcham Constantinopolitanum, atque inscribitur, [gap: Greek word(s)] Academiae is Juliae Theologus, agnoscit Scriptorem eum vixisse temporibus Joannis Palaeologi, idque anno CIC CCCCXXX. variasque ad Turcam Legationes obiisse: atque inde esse, quod dissertationem hanc de Trinitate cum Amurathe Turca habitam, in Literas retulerit. Sed idem (en cor hominis!) vitam ejus nobis describit e Gennadio Massiliensi, qui Libro de Scriptoribus Ecclesiasticis agit de quodam Gennadio Constantinopolitano, qui Leonis Imperatoris temporibus claruerit. Quid foedius in erudito Theologo hac [gap: Greek word(s)]; Gennadius Massiliensis, ut nos opere hoc statuimus, et omnes mediocriter docti sciunt, circa annum vixerit quingentesimum? Quomodo igitur Gennadius, de quo ille tractat, idem sit ac is, quem Theologus ille intra ducentos hosce annos claruisse ipse agnoscit. Non erant tales digni, quorum ratio haberetur, nisi tam multi horum similes invenirentur, qui alios omnes ad palatum ac genium suum sapere jubent. Quod equidem malo meo non semel sum expertus. Sed fortasse, qui alios culpo, culpâ ipse non vaco, seu ea quae de aetate Historicorum prodidi, seu alia ad eos pertinentia consideremus. Sane hominem esse me, non diffiteor; et quia ex aliena infirmitate de mea facio conjecturam, Opus hoc meum ad te, Vir summe, et alios aliquot eximii Hominis viros mitto. Nimirum fore spero, ut ita multa, quae me fugêre, edocear; a te inter primos, qui tot bona me docuisti, cum aliis scriptis tuis aureis, tum maxime Commentario in Historiae Augustae scriptores non semel mihi in Historia nostra laudato, nec unquam satis laudando, quippe omni laude majori: ac in quo vese locum habuerit, quod de Ludis olim secularibus dictum, eo quidem in genere simile nec vidisse, nec visurum quempiam. Ex iis vero quae ad Tertullianum adnotâsti, video difficile esse dispicere, utrum in gentium Scriproribus plus possis, an Sacris. Quare utinam in hoc Ecclesiae ductore, quo pede coepisti, pergas. Ad quem emaculandum atque illustrandum

mihi natus videris. Quod de nemine homine praeter te dixero. Unus enim praestare illud potes, quod verius conati adhuc alii, quam assecuti. Iterum igitur opto et rogo, ut huc potissimum ingenium intendas. Habent quidem gentium Scriptores, atque universa Musarum studia, [gap: Greek word(s)] quid dam. Necque insignem esse eorum urilitatem negare possim. Sed tamen quis bonus non malit, ut tale ingenium, et illa Eruditione, in Ecclesiasticis potius Scriptoribus, iisque antiquissimis, et corrigendis et illustrandis operam insumat suam? Non quasi adhorter, ut [gap: Greek word(s)] Musas deseras, sed ut deinceps illas remissius, hasce meliores nostras impensius colas, uti facere jam serio aggressus es. Tibi inde Lux major, amicis summa laetitia, omnibus fructus uberrimus. Vive, et vale literarum pereuntium Vindex praestantissime, cui si mea utcunque probare potero, felicem me putabo. Nihil enim malo, quam diligi a Salmasio, hoc est interiorum Literarum nostri seculi Principe. Cujus si praesentia frui liceret, multum me adjutum iri posse confido. Habent quidem et aliae terrae viros eruditos atque eximios; sed de interioribus nostris literis loquor. Quare lucente sole cur quaererem stellas. Iterum vale.

LXXXIV. Guilielmo Episcopo Bathoniensi et Wellensi. Reverendissime in Christo Pater, Domine aeter num mihi omni Officio colende.

SImulac literas Reverendissimi nominis tui legi, totus ob infortunium tuum expallui atque exhorrui. Nec casus ille minus animum meum perculit, quam si meus foret. Debebam dicere, et veri poteram, magis affecisse. Sed semper existimavi operam dandam esse, non modo ne quid auribus dermis, sed etiam nequid dare videamur. Et tamen, quis dubitat, quin qui boni viri et prudentis, qualium profecto non est larga nimis seges, jure nomen possidere velit, is alienam salutem praeponere suae debeat, quando in alterius salute salus publica magis laborat. Quid ergo me facere aequum erat, qui et te colerem ut communem Ecclesiae parentem, et me inter eos merito reponerem, quos singulari amore, ut pater filium, prosequaris? Quare assidue Deo vota facere non cesso, ut pristinas Reverentiae tuae vires reddat: tamen difficile dixerim quantam in hos ipso dolore ceperim voluptatem ex tam manifestis certissimi erga me amoris signis. O felicia scripta mea, quae sic beent autorem! Nam quid bonum aut magnum aeque censere in hac vita possim, ac si a bonis et magnis viris et laudari et amari contingat? Laudari jucundum est, sed jucundius amari. Quae scripseram, etsi nihil ejusmodi mererentur, tamen utrumque mihi contulerunt. Nempe vis studiis honorem esse, quod vere est seculum corrigere. Nunc illa me urget cura, ne videar ingratus. Etsi autem quod rependam non habeo, imo nec verba reperiam, quibus me satis gratum ostendam: tamen si placere potuit prior labor noster, non despero me et alia non minora offene posse Famae ac AEternitati nominis tui propriis virtutibus in omnia secula ituri. Atque ut ex parte videas, quid rerum agam mitto Syllogen veterum disputationum mearum, mutilam quidem illam et imperfectam (nam major pars adhuc inedita est) sed decretum et quae vides auctiora, et addere ea, quae adhuc in Schedis nostris latitant. Nempo volumine uno complectar, quae ad Sacramentarium negotium pertinent. Alio quae spectant statum animae post mortem. Et ita porro in aliis. De Baronio quid moliar seorsim alteris exponam, idque ut non tantum consilii mei rationem explicem; sed etiam, quid Reverendissimo nomini tuo videatur, intelligere possim. Nunc hoc solum dicam, non tam visum esse minutias consectari, quam illa, ubi cardo rei potissimum vertitur. Uti illa imprimis, in quibus longius a primitiva Ecclesia recessit Romana. Etiam evolare gestiunt commentarii mei de Lingua Latina, cujus pars posterior origines ejusce linguae ex Graecia et Oriente repetit, multaque ex veteribus Scriptoribus, aut corrigit aut illustrat. Sed de his, et aliis quibusdam, pluribus alias agam. Interim me meaque Reverendissimo nomini tuo in cultum et obsequium perenne offero et transcribo. Deumque Optimum Max. supplex precibus oro, tum ut Dominum meum Illustrissimum Ducem Buckinghamiae spiritu suo

roboret, consiliaque ejus prosperet, Britanniae totius bono, tum ut Reverendissimo tuo nomini coelesti suâ gratiâ magis magisque adsit, corporique non pristinas modo vires instauret, sed diuturnam quoque valetudinem largiatur, ad Anglicanae atque adeo Universae Ecclesiae emolumentum.

Reverendissimi nominis tui cultor obstrictssimus, et qui nunquam tuus esse desinet,

LXXXV. Joanni Meursio. Vir Clarissime et Amicissime,

NOn exiguum mihi dolorem attulit, quod tanto temporis intervallo, nihil a te acceperim Literarum. Nam solatium hoc amicitia habet, quod eorum legere literas possumus, quos videre non possumus. Tantoque magis dolebam quod, metuerem ne silentium hoc proficisceretur ab moerore aliquo quem privatim etiam vobis afflictae res Daniae atrulissent. Nunc et valere vos intelligo et meliora in posterum de regno vestro augurari. Equidem praedicabo ac ambitiose, quam mihi gratum fuerit ea cognoscere praesertim ex teipso. Facile enim hoc cogitare potes: ut cui non ignotus sit amor erga te meus. Neque de eo quicquam detrahere debet quod rarius et ipse scribam. Vere enim dicere possim hactenus me non satis scisse quo pacto Literas optime possim procurare. Atque aliter ut foret non eo minus arserit amoris nostri ignis. Silere enim diutissime possum. Sed non amare Meursium non possum, nisi simul et virtutis amorem et doctrinae deponam. Ante amorem non exuam sed tuus semper ero, tuus plane, praestantissime et charissime Meursi. Tanto impensius frui etiam cupio praesenti, cujus quod spem facis, beas profecto. Sed tamen beatior mihi videbor ubi coram complectar. Nunc ut amantes meticulosi esse solent, male formido ne ita aestate proxima infestet vias Caesareus miles ut spes nostra decollet, nec nisi anno post atque utinam vel tum, conspicere vos licet. Ubi veneris post Snellium (cujus et conjux decessi) desiderabis quoque communem amicum Jacehausum, qui Paralysi obiit die eo Martis, qui Paschales ferias proxime antecessit. Defunctum laudavit Vorstius. Hujus in scribendo ad te incuriam serio increpui. Et culpam fatetur: sed emendaturum recepit. Mitto ad te opus nostrum de Historicis Latinis. Sed (si ita placet) conditione ea, ut rescire possim, quid probes, quid improbes. Nec enim nosse id minus laboro, quam si editum id nondum foret. Quippe recudi poterit ut in Partitionibus Oratoriis factum ante paucos menses. Barlaeus carmine sibi multum gloriae parat. Prodiere ejus poemata mense superiori. Cum prima haec editio sit tamen non video quem praeferat praesertim in carmine epico. At quorundam etiam benignius est judicium. Quid futurum si saepius saepiusque limatae prodierint. Uxor mea ternis mensibus gravissime aegtotavit. Nunc pene convaluisse videtut. Salutat vos plurimum. Plura volebam, sed Haga jam tantum redux haec pauca potui quod festinato opus esset si cum caeterorum Literis, meas quoque hoc tempore deferri ad te vellem. Quae et causa est, cur opus nostrum praeter morem meum miserim incompactum.

Vir amicissime, vive, vale cum familia tota, ut valere ipse melius possim, et quod caput est, ut diutissime Reip. Literariae possis.

LXXXVI. Clarissimis et Celeberrimis D. D. Vicecancellario, et Universo Senatui Academiae Cant abrigiensis. Eximie D. Vicecancellarie, et Senatus universe almae Academiae Cantabrigiensis,

VEtus est verbum, facile esse Athenis Atheniensem laudare. Mihi vero Cantabrigiensem Academiam laudibus extollere apud Cantabrigienses perdifficile videtur; quia tanta earum copia est, ut non arduum minus sit initium quam exitum invenire: partim etiam quia neque ingenium illud, nec ea mihi sit eruditio, ut alia possim adferre, quam quae a vestratibus ipse scriptoribus acceperim: qualia si Britannicis Athenis vestris reponere nunc velim, merito

audire cogar, sus Minervam, vel Noctuam Athenas. Quare veterem vestram gloriam, recentiaque etiam merita erga Britanniam, et terras alias, non tam orationis penicillo depingam hoc loco, quam animo ea mecum tacitus colam. Quod a prima etiam adolescentia hactenus facio sedulo. Nihil enim auribus dedero, si candide profitear, ex quo versare coepi veteris Ecclesiae Doctores, didicisse me imprimis venerari statum Ecclesiae Anglicanae, ut quem ad primaevum illum proxime accedere viderem. Quique eam insisterem studiorum viam, non potui non etiam capi lectione Theologorum, quotquot ab almae Cantabrigiensis vel Oxoniensis Academiae uberibus pependissent, suisque postea monumentis, eas illustrassent. Facile enim apparebat, non aliunde majorem me capere posse ingenii cultum, quam iis, quorum aureis e scriptis undique reluceret, quâ industriâ, ac judicio quanto versassent sanctos patres. Atque haec quidem in adolescentia, ac deinceps etiam incredibilem in me excitarunt amorem Academiae utriusque. Nec tamen sperare ausus fuissem fore unquam, ut ulterius obstringerer Britanniae vestrae quam propter ea, quibus obligassetis vobis universum orbem Christianum. Sed longe benignius agere mecum voluit supremi numinis favor. Nec enim mihi cornea ita fibra est, ut non sentiam, quantum honoris inde accesserit mihi: quod non indignus visus sim, qui auspiciis ac liberalitate Illustrissimi Baronis Brook in Academia vestra inter praeclara ingeniorum lumina operam et ipse meam docendo publice impenderem. Deum immortalem! qui paulo ante profitebar tantopere studia mea debere multis Britanniae magistris, scriptoribus florentissimis, quantum emolumenti capere potuissem, si provectiori aetate hac sermones coram caedere licuisset cum tot summis Britanniae, ac vestrae imprimis Academiae viris. Quod si gloria etiam in censum venit, sane cum multi homines clarissimi locis obscuris conciliarint egregii nominis decus: ego contra qui mihi videbar tantum unus [gap: Greek word(s)], longe celeberrimae Academiae vestrae alis in sublime evectus claritatem ipse nominis accepissem. Neque eam felicitatem minus attendi antehac. Sed multa quae repetere nunc nihil attinet fecêre, ut praeclari adeo muneris gratiam pene facerem ingratiis. Nec eo minus me benevolentiae atque amori Britanniae vestrae censeo obstrictum. Imo nihilo secius quod praeterea debeo tantum esse arbitror, ut si satisfacere maxime velim nunquam tamen possim. Quapropter et hoc de Historicis Latinis opus meum, imo jam vestrum, velut [gap: Greek word(s)] creditoribus offero: unde sciat posteritas, saltem gratae mentis conatum mihi neutiquam defuisse. Argumentum quidem, quod tracto, nulli scio ingratum erit, nisi iis forte, qui literas nunquam didicere: quales sufficere etiam putant, si eas aspernentur. At Britannicae gentis longe aliud semper judicium fuit: quae prae terris aliis, cum literis sacris inter alia, omnis aevi, Ecclesiaeque imprimis historiam invidenda felicitate conjunxit. Atque eo lubentius hoc quicquid est laboris suscepi, quia nobis muniet viam ad refellenda ea quae ex scriptoribus opere nostro memoratis, cum ab aliis Religionis nostrae adversariis, tum imprimis a celeberrimo Annalium Ecclesiasticorum conditore adferuntur; quemadmodum planius fiet, ubi, (ut decrevimus) scriptorem eum candide ad veritatis obrussam expendemus. Quam ad rem utinam Deus et vitam nobis et otium concedat. Quare non tam illud verendum est mihi, ne materies, de qua ago, vilior obscuriorque videatur: quam ne nobili adeo argumento fuerim impar, sive iccirco quia ingenii mihi vel doctrinae non esset satis: sive quia occupationum esset plusquam satis. Quorum utrumque de me fatebor haut invitus. Verum quemadmodum in liberis, quos vel natura, vel adoptio fecerit nostros, non dotes modo amamus, quas possident in praesentia: sed etiam quas egregia indoles in posterum promittit; similiter foetus hic, qui naturâ quidem est meus, adoptione autem semper erit gentis vestrae, non solum, spero, gratus erit, ob bona aliqua, quae novellus etiam continere videbitur, sed propterea quoque, quia, modo Deus mihi diuturniorem vitam concesserit, ab annis et labore nostro paulatim sumet incrementa.

Eximie Vicecancellarie, ac universe Senatus almae ac florentissimae Cantabrigiensis Academiae,

Diu feliciter vivite, et aequi bonique consulite, quicquid hoc est, opellae nostrae.

Universae Academiae Cantabrigiensi hactenus obstrictissimus, et in nexu adhuc permanens,

LXXXVII. Amplissimo Viro Adriano Blyemburgio, Gerardus Vossius, S. P.

SCis mihi bis de die disserendum esse in Lycaeo; Et cum illic taceo domi loquor, calamo, et manu. Nam quotidie urgeor, ut Vindemicolas meas colligere pergam. Itaque paulisper apud te silui; sed ea spe, ut pluribus alias confabularer tecum. Nunc ne longâ quidem Epistolâ, opus esse video, si, ut spero, hebdomade proximâ, excurrere ad vos licebit, nuptiarum ergo. Quod si fiet, occasionem inveniam uberius tecum colloquendi; scrupulum tamen injicit, quod hesterna die catarrho coepi laborare, qui in sinistrum pedem incidit, sed seu citius, seu serius veniendi ad vos potestas fuerit; in antecessum haec tribus ad te verbis scribenda existimavi. Non quia non omnia coram melius possim: sed quoniam turpe putarem prodire in conspectum tuum, latae admodum culpae reum, ut qui binas a te literas acceperim, neutris responderim. Imo nec pro munere gratias egerim. Ac longe quidem gratissimum est, quod veteris contubernii, et institutionis memorem te scribas, sed, Praeclare Vir, utrumque etiam, te tacente, apud me, satis sciebam: Usque adeo multa, et dicere, et facere, apud amicos soles, quae Vossii tui amorem testentur singularem. Nunc quasi haec satis non essent, bellum mittis calicem, indicem profusissimae voluntatis tuae. Ego vero, satis scio minime istac testificatione fuisse opus. Nam quod de versiculis nostris dicas; Authori eorum crede: Ipse eos tanti esse negat. Sed amor tuus iispretium addit: Et postquam id fecerit, pretioso eos dono remuneratur. Tanto magis Tibi obstringor; amoremque hunc tuum scribendo quasi scintillis quibusdam fovendum mihi putavi. Ubi enim amoris tui ignem quotidie se clarius exerere video; nefas sit non acrius etiam amare: Amorque hic noster, in cordis nostri foco vivet, dum vivam ipse. Si cineribus fortassis tegi poterit, dum animus aliis distentus, a scribendo paulisper abstinet; extingui tamen non poterit. Imo hoc quoque nobis curae erit, ut ne eum cineres tegant; sed flammâ suâ semper se prodat. Quod optime, ni fallor, crebro literarum commercio consequar. Vale, Amplissime Vir, et plurimum salve cum lectissimâ Conjuge, et a me, et a mea, tua Cognata.

LXXXVIII. Gulielmo, Episcopo Londinensi. Reverendissime in Christo Pater, ac Domine,

QUod proverbio dici solet [gap: Greek word(s)], id mihi fuere literae tuae. Primum illud incredibile mihi gaudium attulit, quod valetudini etsi nondum prout optarem, haut paulo tamen melius sit, et deinceps optima liceat sperare. Deinde etiam maximâ me laetitiâ perfudere tot bona, quae de me et meis intelligo. Sane cum Poeta dicere solebam, Dulces esse ante omnia Musas. Non tamen antea erant mel merum: sed absinthio temperatum, praesertim ob temporum infelicitatem. Sed postquam placere coepi inclyto Britanniae regno: etiam absinthii amaror edulcari coepit. Qui nunc penitus recessit, ex quo respicere me dignati sunt Serenissimus Rex vester, et Illustrissimus Buckinghamiae Dux. At cui tantum debeo? O Pater, ô Domine,

Eoque mihi dulcius est tantopere debere Reverendissimae dignitati tuae, quod cum subductâ ratione nihil videam cur me vel tralatitie amares: tamen affectu me prosequare paterno, vir is, quem ipse rex serenissimus nunc praesulem esse Londinensem voluit, quo, si aulae regiae deinceps proprior fores, prudentissimis consiliis tuis in maximis ac difficillimis negotiis facilius et felicius uteretur. Quid me beatius, quam qui tanto praesuli potuerim placere? Itaque memor Pliniani illius, vitam esse vigiliam, longe etiam alacrius studiis nunc invigilabo,

non tam inanis gloriae, quam boni publici amore. Inque hoc gloriae dispectu nihilominus fore praevideo, ut quantae nunc voluptati est vivere, dum possum studiis prodesse, tantae aliquando gloriae sit, prodesse etiam postquam vixero. Nihil praeterea aeque mihi cordi futurum, quam ut erga eos, qui tam praeclare de me merentur, pro modulo meo gratum possim animum exhibere. Ante caeteros autem tum Reverendissimo nomini tuo, tum etiam Illustrissimo Vicecomiti Dorcestriensi, cujus ego erga me affectum, et persensi hic curam, et abunde iterum, imo liquidius ex literis tuis ad nobilissimum et mei amantissimum Dudleium Carletonum intellexi. Nunc igitur nihil superest aliud, quam partim ut noctes diesque gratus esse laborem: partim etiam, ut filium bonis meis monitis onustum dimittam, quo una cum felici Magnae Britanniae vestrae aere hauriat succum illum bonae mentis, quo altus et enutritus, pertingat aliquando ad illa

Honeste satis annum totum in Collegio, eum sumptibus propriis alere grave non ducam: quippe qui liberûm causâ omnia et velim et debeam. Quin, si opus omnino erit, ulterius etiam facere paratus sum. Quanquam, quanto celerius, imminui saltem coeperint impensae, tanto magis consultum ibitur familiae meae sat numerosae. Ergo ut orsus eram dicere, mittam filium, idque, si Deus volet, intra hebdomadas tres. Ac simul tum de aliis, ac inter caeteros de Thesibus Oxonii recusis perscribam. Quod praeproperus nautarum discessus, vocante vento, nunc minime permittit.

Reverendissime Pater, ac Domine, Deus te magis magisque salutaribus Spiritus sui donis augeat, ac locupletet: diutissimeque te et Ecclesiae suae, et etiam mihi meisque incolumem conservet.

Reverendissimae dignitati, ac dominationi tuae, aeternum devinctissimus, totique Britanniae Magnae Regno,

LXXXIX. Gerardus Vossius, Hugoni Grotio, S. P.

AMplissime Vir, redeo tandem ad scribendi officium, nimis enim turpe fuerit, si tam bellam scribendi occasionem negligam penitus, Lamerio ad vos eunte. Et tamen, quod difficulter persuadebo, cum minime scribo, maxime amo. Nempe occupationes quidem, quo minus scribam, morantur: at interim animus te cogitat, et incrementum amori est ex dolore, quod officium facere non possim. Quod etsi vere dicam, nihilominus aut valde fallor, aut hoc argumentum non erit tibi tanti, ut, quo sic amor meus sumat incrementum, propterea rarius etiam, quam facio, mihi scribendum putes. Quare hoc excusationis genere non utar: sed potius, quod te malle scio, paulum tecum confabulabor. Maxime mihi voluptati est, quod uti partim ex literis ad me, partim ex fratre tuo intelligo, non cesses de studiis bene mereri: sed aut vetera tua des meliora, aut omnino proferas nova. Laetor autem tum publici causâ, cui per te melius est; tum tui, quia volo, ut indies cultus nominis tui gliscat; tum etiam mei, quia non cochleae libentius rore coelesti, quam ego succo scriptorum tuorum pascor. Multum etiam gaudeo, quod benigne adeo sentias de laboribus meis. Quod dum facis, vere dico, hoc inter alia boni facis, quod non mediocriter erigis me, quem unus et alter depressum lubentes eant. Atque eo magis erigis, quod aliorum etiam judicium recenses. Non quasi opus sit, uc ex consensu alieno, authoritatis quicquam sententiae accedat tuae; verum quia mihi persuadeo, eo minus aliquid gratiae datum esse, quia idem prope sentiant et alii apud vos. Quamquam nec multum habeo quod conquerar, de literatis apud nos hominibus, si unum alterumque excepero, quos etiam elogio non aspernando ornavi. Nempe ex spiculis eorum, ac unius imprimis, neutrius nostrum amantis, satis video, mihi subinde colluctandum fore cum hominibus fide sublesta, et falsis falsimoniis, nec Batavis patria, nec moribus. Bene interim, quod minus possint, quam quibuscum superiori hebdomade negotium mihi tandem esse desiit. De quo, ut gaudeo, (scis enim quam difficulter sacro ordini satisfiat) ita nonnihil animum mordet, quod non possim me, meaque probare illi, quem antea dicebam. Scio enim non mereri me livorem. Quare multum metuo, ue haec sugillatio

nostri nominis proficiscatur, non tam ab aliena in vidia, quam culpa mea, sua vitia nescientis, atque interea per imprudentiam offendentis alios, exigua sermonis libertate, dum non satis didici parasitari iis, qui nihil nisi immodicas laudes sui audire sustinent. Sed quid mihi cum talibus? Probent improbent bene faciendi voluntatem, liveant vel plorent, nihil curae Hippoclidi. Nam utcumque verear, ne qua hic culpa sit mea, tamen cum attentius mecum, malignitatem eorum cogito, non possum non contemnere censores istos, pene ut cum Comico dicam, censione bubula dignos. Ego illis relictis, me severioribus Musis delectabo domi: atque ita vitae innocentia et silentio me ulciscar probe. Atque eo id faciam impensius, quod non desint amantes mei in terra Britannia, quique serio cogitent de ratione ac modo, quo in his etiam terris, mihi et meis melius esse possit. Jam super eo literas accepi, a Reverendissimo Domino, ante quidem Bethoniensi, et Wellensi, nunc vero Londinensi Episcopo. Simulatque res effectum suum penitus sortita erit, faciam te de re tota certiorem, ut una gaudeamus. Scio enim quam tibi curae sim. Prodiit ante menses paucos, nova Partitionum mearum editio; quae jam publica authoritate, in Britanniae scholis praeleguntur. Authores erant amici, ut, quo mihi consulerem, et familiae meae, Illustribus Ordinibus eas dicarem, qui quodammodo id opus fecissent suum, dum in terris suis praelegi pueritiae mandant. Sed quia jam olim dicassem Maurerio, non placuit praetextu alicujus emendationis, aut augmenti repetere id, quod donassem semel. Etsi fortasse jam omnis veteris facti gratia periisse apud eum videatur. Nam saltem liberi, et qui studiis eorum praeest, cui ego tam bene feci, salutatiuncula aliqua debuerant dignari, sive dum egere in Italia, unde a tot honoratissimis vitis crebro adeo literas accipio: sive postquam reduces in patriam facti: Etiam nunc recudi incipiunt Oratoriae Institutiones, longe et correctiores, et auctiores iis, quae ante tot annos Dordrechti prodierant. Spero fore, ut similiter aliquando limatiores, melioresque lucem videant commentarii nostri de Historicis cum Graecis, tum Latinis. Quam ad rem non mediocriter mihi prodesset, si Catalogus exstaret, Bibliothecae Mediceae, vel alterius apud vos. Sed magis tamen adjutum eas, si monere non defugias, quae operibus nostris addi, demi, vel etiam immutari in iis oporteat: cujusmodi quin longe plurima sint, dubitare mihi nefas, cum jam non pauca id genus ipse observatim. Vale, vive, incomparabilis vir, atque amice; cumque uxore praestantissima, et liberis, salve a me, uxore, et liberis meis.

Salutem Rigaltio, Tileno; Salmasio enim scripsi. Jussi ut Lamerius filio istic tuo Partitionum exemplar compactum tradat. Posces, si negligat. [gap: Greek word(s)].

XC. Gerardus Vossius, Hugoni Grotio, S. P. D.

MAgnifice Amplissimeque Domine: Quamquam, ut apud Varronem est, bonus est honos qui sustinet Remp. tamen te novo hoc, seu onere honoratum, seu honore oneratum, multis profecto nominibus est quod gaudeam. Nam verum si dicere licet, quamquam tu externos honores non magni aestimas; tamen nefas fuerit, in hac praestantium virorum inopia, inclytum virtutis tuae splendorem in patrio solo intra unius, honestissimum licet, syndici titulum constringi. Et lectissima uxor tua, animae dimidium tuae, habet tota quod mente petivit, domicilium nacta in medio consanguineorum, et familiarium quod illi melius, quam omnis Bataviae et Zelandiae capparis lienem deducer. Nec minus consilio auxilioque hic poteris prodesse tuis, quos inter me etiam repono, cum maxima mihi abs te ornamenta proficiscantur, nec patiaris ullum mihi in te commodum claudere. Denique quod palmarium credi debet, talem senatorem haec Reip. tempora postulant. Te quidem destina ei destinato, frustra omnes fore auguror, qui eam labefactare consiliis suis conantur: atque ne vanus unquam comperiar, Deum Opt. Max. votis supplicibus oro. Libello Lucii (pene Lucidi dixeram, prope adeo ut nominibus, in doctrina conveniunt)

horas sex septem impendi. Quid dicam? Doleo populari meo (uterque enim Palatini sumus) non plus inesse satis. Non de publico tantum, sed ipso etiam bene mereatur, qui tam insulsum sale candido defricare volet, ne putrescat totus. Verissime Lingershemius ad te quos ille reos agit Semi-pelagianismi justius arguere ipsum posse sesquiasinismi. Sed tamen cogitato opus, num si pedem cum eo struere lubeat, cominus semper congrediendum, ejusque vestigiis insistendum semper putes: quod si fiat, necesse habemus respondere ad quinque illa Haganae collationis capita, et ea quibus adversum te pugnat S. Scripturae loca. An vero satis putes, si quae Pelagii, Semi-pelagianorum, Catholicorum communiter, Augustini singulariter, et Praedestinatianorum fuerit sententia distincte proponam, et non uno tibicine solide ex vetustate fulciam: simul sicubi opus, argumentis alienis occurram. Quidquid praescripseris, parebitur. Nam seu hanc seu alteram insistere viam lubeat, facilem mihi victoriam hinc spondeam: nec meum est ferre, Palatinatum produxisse, qui nomen cum tuum tum Illustrissimorum ordinum decolorare cogitet, nec produxisse, cui illud eurae sit vindicare. Quocirca simulac praefuero disputationi de creatione, quam his diebus scripsi (exemplar thesium ad te mitto) bonis avibus ordiar recoquere historiam de Semi-pelagianismo, et vicinis contrariisque erroribus. Futurum hoc intra triduum spero. Hoc magis autem cogitandum erit, ut aliquid novi adferam post Corvinum, quando ille meliorem laborum nostrorum partem nobis non invitis in Antibogermanno suo exscripsit. Nam praeter ea quae Dordrechto illi per te miseram, Lugduni hic utendum dedi, quidquid testimoniorum ex antiquitate de singulis Hagensibus controversiis, non sine labore longo congesseram. Quod cum sciret ipse, ante semestre et amplius in familiari sermone subvereri se dixit, ne dum magnam laboris nostri partem in suas cameras convehit, non tantum honoris qualem cumque fructum interceperit nobis, qui tanti non est mihi, sed etiam reliquum quod fecit, depreciaverit plane, cum eadem a me reponi minime sit ex honore utriusque nostri. Ego securum esse jussi, quandoquidem restarent alia multa, quibus locum eorum quae exscripsisset, supplere abunde possem. Quod verissimum est, sola temporis angustia premor, quo minus ea curâ haec tractare possim, quâ optem. Augustini adversus Julianum Libros hactenus ineditos jam mensis circiter est quod vidi, sed otium legendi non fuit. Aliquammulta tamen folia delibavi, nec dubito, quin genuinus sit foetus. Statim igitur codicem tuum remittere debuisse dices. Ego vero cum tam multas praeclaras emendationes ad oram Codicis tui adscriptas viderem, gaudio prope exsilui, nec committendum putavi, ut me fraudarem ejus libri usu, priusquam omnia ad Codicem meum adscripsissem. Quod bona me cum venia tua facere spero. Ne tamen diutius quam par est, te libro tuo defraudem, promitto non plus quam bidui hanc moram fore. In illis ad Augustinum, notis Menardi, solam culpem brevitatem. Tamen spero nunc aliquam quoque utilitatem nobis adferre posse. At quae de Pelagio, et Semi-pelagianis narrat, jam ante observaca nobis. Nec quantum meminisse possum, aliud quam Baronianam Epitomen continent. Quod cum nec ipse dissimulet, candorem sane laudamus. Meursius cum secundo ad me scriberes, Hagae fuit, ac reversus demum die Mercurii circa vesperum. Die Jovis mittere Balsamonem neglexit, fecit id die Veneris. Qem quin eo ipso die, quo tertio scripsisti ad me, hoe est, die Sabbathi acceperis, nullus dubito. Mirari satis non possum quod nihilab Utenbogartio responsi accipio. Nam nisi memoria fallor, jam sextus est dies quod ad eum scripsi. Rogaram autem ut quamprimum Epistolarem dissertatiunculam meam remitteret: si tanti putaret, curaturum me, ut intra paucos dies reciperet. In mentem venit fortasse recta ad te mittere malle. Nisi forte aut domo jam abest, aut aliquem describendi cura interim fatigat. Herpenius super quaestionibus a te consultus, indiculum earum Amstelodamum praemisit, ad praeceptorem suum Judaeorum quotquot hodie vivunt eruditissimum. Ac se diem unum alterum hic substiturum dixit, simulque de iis cogitaturum: inde cum sua etiam causa Amstelodamum ire cogatur, recta eo profecturum, ut cum Magistro suo de iis conferre possit. Velim apographa illa duo, in quibus tam foedum hiatum esse significas, simulac poteris remittas, Curabo ut quam ocyssime,

quicquid omissum est suppleatur. Simul ut alia quae voles vel adjiciantur, vel corrigantur. Episcopio ante dies paucos adfui. Dixit se, magna cum voluptate diatribam tuam [gap: Greek word(s)] legisse: et judicare, nihil ingeniosius, eruditius, solidius, ea in controversia a quoquam scriptum esse. Cum idem mihi videri dixissem, sed tamen hominem neminem esse, qui non aliquid interdum humanitus patiatur, eoque impense rogare me, ut sicubi desideraret quicquam, libere apud te sententiam suam exponere vellet: ille in priori judicio perstitit, nec habere dixit quod requirat, nisi forte, inquiebat, quod passionem Christi consideres ut poenam proprie dictam: Nam dispiciendum esse, an non satius multo sit, cum scripturis vocare Sacrificium, idque imperatum a Patre, et voluntarie a Christo susceptum. Nempe ut dicatur, Deum, quo foeditatem peccati et sui erga nos amoris magnitudinem commonstraret, decentius omnium judicasse, neutiquam peccata remittere, nisi interveniente carissimi filii sui sacrificio, quod tantae [gap: Greek word(s)] fuerit apud Deum, ut ejus causa omnibus in filium credentibus peccata remittere velit. Memini etiam ante trimestre et amplius, Samuelem Naeranum, Ecclesiastem Amersturtensem, hanc ipsam sententiam apud me defendisse, tanquam quâ magis fugiamus incommoda, quae Socinus objectat, et quae tamen minime infringat [gap: Greek word(s)] veritatem, vel dignitatem. Petii ab Episcopio, ut de hoc ipso, et si qua alia essent, per literas sententiam suam communicare tecum vellet. Respondit, minime gravaturum se hoc facere, cum omnia tua causa velit et debeat; sed non usque adeo magnam sibi familiaritatem, vel notitiam tecum intercedere; eoque malle ut ipse judicium suum perscriberem: praeterea, si quid talium literis committat, minime satis videri ut sententiam suam quasi de tabella pronunciet, verum enimvero rationibus solidis eam firmandam fore: quod quominus facere nunc possit, obstare occupationes, quibus distineretur. De solicitudine tua pro affine Junio, et illi gratulor, et mihi gaudeo, et tibi gratias maximas utriusque nostri nomine ago. Sane consilium impense placet. Quare et cum ipso, et cum Diamantio quamprimum rem omnem communicare decretum: Mox, quid cum mihi tum ipsis videatur, te faciam certiorem. De Walachriano scripto est, quod scire tua intersit. Vix octiduum erat, quod apographum nacti eramus, jam suboluerat Zelandis. Scire te arbitror, Utenbogartium describi curasse, exemplar hoc suum ad Episcopium misisse, hinc et Corvinum et Barlaeum, illum ut brevibus ad oram notis castigaret, hunc ut oratione fusa refelleret: sed et per aliorum manus volitavit: nihil igitur mirum, si ad plures, atque ipsos etiam Contra-Remonstrantes res emanarit, praesertim Barlaeo, et ex hoc Oeconomo nostro, rei totius gnaris: de quibus hoc amicissimorum ipsis judicium est, nihil vel sub silentii fide committi illis debere, nisi quod utile existimemus omnibus innotescere, vel saltem non damnosum. Caeterum vix Walachriani literas ex Hollandia acceperant, quibus do apographo, quod hic jam haberemus, facti erant certiores: statim ad se Amanuensem unus caeterotum nomine vocavit. Miser Amanuensis, inter sacrum et saxum haerens, et magis de fortuna sua (quam a Zelandis Ecclesiastis, Bursio imprimis, pendere videbat) quam de gloria Dei sollicitus, negavit se cum illo exemplar quoppiam communicasse, atque hoc eo fidentius faciebat, quod persuadere sibi non posset, adfinem meum secum exemplar suum in Hollandiam portasse, et hoc ut fecisset, Remonstrantibus fuisse communicatum. Perstabat Bursius apud eum ut verum diceret: Sed ille item in mendacio perstabat: Unum tantummodo hoc fateri voluit, adfuisse sibi adfinem exemplaria describenti, et legendo partem bonam percurrisse. Quod simulac audiit Bursius, ille impense adventum adfinis ex Hollandia desiderare: vix cognorat rediisse, quaerit an cuiquam in Batavia de classis Walachriae consilio aperuisset quicquam. Bene secum affinis agi putavit, quod non aliud rogaretur: confessus est, et putare dixit, nihil iu eo peccatum esse. Bursius vero dicere, graviter peccasse, multumque in Remonstrantes debacchari, et culpare adfinem, quod tam bonum classis consilium sua lingua disturbasset. Porro arbitratur adfinis, quantum ex Bursii sermone colligere potuit, dubitare nunc Ecclesiastas Walachrianos, utrum ex re sit, judicia exterorum a se exquiri, posteaquam ad Remonstrantium hoc aures pervenit: facile enim alios

ad se metientes, cogitare possunt, minime eos hic cessaturos. Omnino utile sit certo constare, quid consilii coeperint Walachriani. Nam Barleana Oratio, et Corvini breves castigationes jam confectae sunt, vel adfectae. Et si ad exteros mitti debeant, jam prelo tradi tempus sit. Locutus hac de re sum cum Episcopio: ille recepit se acturum de eo cum Utenbogartio. Hactenus in scribendo perveneram, cum ecce adest Episcopius; narrat ut Hagam post horas aliquot sit iturus: venisse ad me ut diatribam tuam restitueret. Iterum in priorem sermonem incidimus: pauloque nunc fusius de satisfactione dissertabat. Hoc unum inter nos et Socinum in controversia relinqui putabat, num Christus patiendo solum apud homines aliquid egerit, an item apud Deum: posterius negare Socinum, sed mire et inisere scripturas torquere, atque id solide a te demonstrari. Verum porro quaeri, quid illud sit quod apud Deum egerit. Vulgarem esse opinionem, poenas, quae nobis debebantur, pertulisse. Unde et eo sit deventum, ut desperasse, et tartareos sensisse cruciatus putaretur: quae sententia ut impia, recte refellitur a Loensi Anglo in sua Sabbathi effigiatione. Verum ut non eousque cum vulgo procedamus, si tamen Christum pro nobis poenas subiisse dicamus, ne hoc ipsum quidem satis convenire cum eo, quod peccata nobis remitterentur. Nec enim gratuitam esse remissionem, si alius solvat. Dicere quidem te, hoc ipsum gratiae esse ingentis, quod peccata nostra imposuerit filio: sed tamen non satis hoc esse, vel saltem non videri satis, ut sit vera et proprie dicta remissio. Quare nec videri satisfactionem esse istiusmodi, qualem vulgo opinentur: sed quemadmodum in Vet. Test. sacrificio oblato peccata remittebantur nemine poenas subeunte: sic in Nov. Test. remitti peccata interveniente Sacrificio Christi; quae melior victima ita accepta fuerit Deo, ut propter eam peccatis cunctis ignoscat. Quocirca in eo proprie Socini errorem consistere, quod negarit Sacrificium Christi esse proprie propitiatorium; quod multis Seripturae locis adversus eum recte a te demonstretur: Seque aliis qui in Socini sententiam proniores videbantur, subinde idem dixisse et demonstrasse. Dicebat praeterea, duo tria esse, in quibus nesciret, an tuam sententiam sis probaturus Theologorum vulgo. Unum est pag. IV. ubi de materia satisfactionis tractans, eam esse dicis, tum cruciatus mortem antecedentes, tum praecipue mortem ipsam. Adscribere quidem ad oram, non solum corporales a te cruciatus intelligi, sed vel imprimis illas animae perpessiones, quas voce [gap: Greek word(s)], et similibus significet scriptura. Verum nihil dicere te, quo cognoscamus alios te animae dolores intelligere, quam e corporis cruciatibus provenientes. Alterum est pag. 16. ubi qualitates primitus creati ac deinde resuscitati corporis inter se ab Apostolo conferri vis; quorum illud habuerit cum naturali moriendi possibilitate, conjunctam ex divino beneficio vivendi quoque possibilitatem; hoc vero vitam ita in se habiturum sit, ut nulla ei adsit moriendi possibilitas. Eamdem dicebat Socini esse sententiam, ut qui corpora nos etiam [gap: Greek word(s)] spiritualia habituros putaret. Caeterum juniores omnes, atque suo judicio veteres item ad unum omnes moriendi possibilitatem concedere, solum actualem mortem negare. Tertium est pag. 51. ubi ais, posteris Davidis peccaca esse remissa, non tantum ob promissiones Davidi factas, verum etiam quia Davidis actiones Deo placuerant. Hoc quoque insolens visum iri putabat. Nihil tamen horum non probari sibi dicebat: imprimis tertium istoc. Nempe quaecum que istic dicis, ut ostendas solere etiam saepe actionem gratam admitti velut in poenae compensationem, hoc ipsum pro ea sententia facere dicebat, qua Christus placasse Patrem creditur, non poenarum pro nobis persolucione, sed oblatione victimae summae [gap: Greek word(s)]. Denique monstrabat manifestum animi minus praesentis [gap: Greek word(s)], pag. 54. ubi ais, dicere Socinum, nusquam scriptum esse Deum nobis, sed semper nos Deo conciliatos esse. Mox subjicis verum non esse, quod dicat nusquam esse scriptum nos Deo esse reconciliatos. Affers deinde locum, Eph. II. 16. ubi Apostolus ait, hominem [gap: Greek word(s)]. Atqui receperas, te probaturum Deum nobis reconciliatum: nunc te adversus Socinum probare ais, nos Deo reconciliatos (neque aliud evincunt verba Apostoli) quasi non hoc ipsum sit, quod agnoscit Socinus. Alia quorum moneret, non erant. Tamen abitum parans, verbo indicabat, putare etiam alia a se adferri potuisse,

nisi tantopere negotiis fuisset districtus, ut Lectioni lectissimi libri tui, non eam potuerit curam impendere, quam oportebat. Hoc vix eo fine ab illo dictum arbitrer, ut ad te perscriberem. Tamen nihil te celandum putavi. Atque eo fidentius id addidi, quia scire te scio, nihil vel a te, vel mortalium quoquam tam bene scribi posse, ut non alicubi sit, quod melius dici possit. Sic nempe cum humana infitmitate comparatum est. Sed hoc ab editione deterrere non debet. Si enim nihil scribi debet, quod non undique perfectionis contigerit metam, nihil profecto scribi debet. Et peccarunt omnes Catholici Doctores, quorum tot aurea monumenta ad nos pervenerunt. Nosque Haereticis in hac vita noxios errores spargentibus, sic studia scilicet nostra componemus, quasi post hanc vitam cum iis disputare cogitemus. Quocirca te, Amplissime vir, rogo, ut neutiquam iccirco tua premere diutiusvelis; sed brevi nobis aut Corvino diatribam hanc tuam remittas, quo lucem quamprimum adspicere possit. In Juniano negotio voto nostro Delegati D. D. Ordinum annuerunt. Maximas tibi meo, et adfinis nomine gratias ago pro commendatione apud Nobil. Barneveltium. Vale vir omnibus omnium elogiis major, praesidium decusque nostrum. IX. Jan. CIC IC C XVII. quem annum vicissim tibi, conjugi, liberis, totique Grotianae familiae faustum et felicem ex animo opto.

Emendationes tuas jam exscripsi. Itaque Augustinum tuum una mitto, et pro usu gratias ago.

XCI. Samueli Wardo.

CLarissime Vir, propemodum pudore suffundor, quod tarde adeo respondeam. Sed tamen respondeo. Turpe enim putabam, si filio Joanne studiorum causâ ad vos eunte, bellam adeo scribendi occasionem praetermitterem, praesertim luculento adeo a te dono remuneratus. Cujus ego jam bonam partem legi, non fructu minori, quam voluptate. Quamobrem munere hoc multum me tibi obstrinxisti: nec tu modo, sed etiam Reverendissimus Episcopus Sarisburiensis, tam praeclari operis auctor; quem etsi antea facerem maximi, non parum tamen nunc ad admirationem viri accessit. Quod vero et mea ac frivola tam grata tibi sint, plurimum gaudeo. Eaque res stimulos mihi subdit, ut quod in caeteris meis scriptis facio, nec facere cessabo, dum vivam idem agam in commentariis meis de Historicis Graecis, Latinis: hoc est serio ut cogitem, de iis, quae indicta mihi, addendis, et si qua perperam dicta, corrigendis, et quae bene dicta, firmandis magis. Domitius Piso dicebat, Thesauros esse scribendos, non Libros. Libros dedi, non Thesaurum, sed siquid in mo ingenii, et eruditionis, quae scio quam sint exigua, sed tamen quantulacunque sint, operam dabo jugi curâ, et meditatione, ut aliquando libri isti, non dico magnis viris, attamen mei similibus, hominibus non omnino indoctis, thesaurus pene aliquis, in tali quidem argumento, esse videantur. In hoc omnino desinerem: nisi unum istoc superesset, ut filium meum tibi commendem. Longe aberit a parentibus. Sed spero, quemadmodum mei Reverentissimus semper fuit, ita etiam operam daturum, ne mihi dolori sit absenti. Ad pietatem, modestiam, industriam, quod coram faecre soleo, literis eum adhortari non desinam. Atque ut, cum occasio erit, idem facias apud praesentem, etiam atque etiam rogo. Ego tibi vicissim omnia amici hominis officia promitto spondeoque,

NOli quaerere, Praestantissime Stuarte, quam mihi jucundae fuerint literae Reverendissimi Domini mei, Episcopi Londinensis: ex quibus luce clarius perspexi, quantopere eicurae sim, ut per quem tantum mihi honoris obtigerit ab Serenissimo Rege, et Illustrissimo Buckinghamiae Duce, ut, simulac locus vacarit, Cantuariensis futurus Canonicus sim, [gap: Greek word(s)] Quo nomine ita gaudeo, ut prope mihi digito coelum videar contingere. Tanto me beneficio obstrictum tenet, tum Reverendissimus Dominus

meus, tum Illustrissimus Vicecomes Dorcestrensis, quorum uterque et magno Regi, et inclyto Duci fuit quasi [gap: Greek word(s)]. Atque idem Reverendissimus Dominus, ut filium quamprimum ad vos mittam, auctor est: seque ei patris loco fore pollicetur. Ex quo ipso tuam etiam benevolentiam non obscure intelligo. Video equidem te esse, qualem hinc abiens promisisti. De me quoque ita habe, fore me eum, quem recepi, necunquam futurum, ut fallam opinionem tuam. Et sane, si maxime vellem, hâc aetate vix alius esse erga praestantes et bene meritos possim, quam debeo. Quippe cui jam in naturam verterit consuetudo colendi et observandi tales, tanquam reliquias quasdam aurei generis. Cum vero tanta inter nos animorum conjunctio sit, vix necesse habeam tibi commendare filium meum. Quippe mei officii esse scio non cessare, nisi re perfectâ. Atque etiam ubi jam honestus in Collegio Cantabrigiensi locus erit tributus, non semel fortasse consilio tuo egebit, sed de isto tum viderimus. Nunc, quod instat, agamus. Quaeso igitur meâ causâ etiam atque etiam filium commenda Reverendissimo Mecaenati, Domino Londinensi Episcopo. Non melius me devincire tibi atque obstringere possis, quam in tam charo pignore. [gap: Greek word(s)] non addo, quia non intelligo. Sed singula curae ac fidei tuae committo. In quâ ob excellentem humanitarem tuam tantum fiduciae pono, ut videar tibi injurius fore, si nimis eum anxie ac solicite commendem. Et tamen, quod sponte etiam te facturum scio, id peto, quam maxime possum, uc amare eum velis, Joannem potissimum misi, natu omnium maximum. Minoribus ob lubricum aetatis magis metui, praesertim tam longe remotis ab oculis parentum. Hic jam usu, ni fallor, modum norit vitae suae. Aliquid etiam est, quod hic vegetâ magis ac firmâ est valetudine, quam Franciscus, qui proximum ab eo locum tenet. Octennium jam est, quod in Academia versatur. Sedinitio (ut familiariter tecum loquar) cum imprimis venustati sermonis operam dari oporteret, industria ejus claudicabat. In quo ut aliqua ejus culpa erat, ita et aliqua temporum fuit, quibus apud nos factione omnia arderent: fortasse et aliqua erat culpa nostra, quia importunitate quorundam, ac zelo praepostero vexatus, pene etiam adflictus, non eam potui praestare liberûm curam, quam vellem. Sed illi cum aetate postea etiam judicium et studiorum amor gliscebat: sic tamen ut praecipue rerum momenta sectaretur, itaque et sub Clarissimo Snellio, [gap: Greek word(s)] in Mathesi se non negligenter exercebat. Magnopere etiam rapiebatur amore Scientiae Naturalis. Cui etiam Botanicen, et praecipue Anatomicen adjecit. Ulterius etiam iis vacaturus, nisi potius Juris utriusque studium quam Medicinam sibi proposuisset. Et jam in Jure Baccalaureus est creatus. Ac bona spes erat, posse intra menses non ita multos Licentiatus consequi honorem merito suo. Sed ubi cognovit de occasione familiae meae in Anglia oblatae, aliquem eo filiorum mittendi, qui in Collegio Cantabrigiensi uberiorem capere possit ingenii sui cultum; serio de eo mecum egit, et quantopere S. Theologiae amore teneretur, exposuit. Adjecit etiam, ne et postea claudicet eruditio sua, velle paullum studiorum cursum retro legere, supplendo ea, quae in Philosophia sibi deesse animadverteret, privatim etiam se bonas literas culturum, et quicquid viam sterneret ad arces solidae eruditionis. Ingenio valet, nec minus judicio. Solum industriae opus erit, atque ut studia ex prudentum judicio componat. Quales etiam attendere solent, quo unumquemque ingenii geniique ardortrahat. Multi enim praeclaros nobis viros dedissent, nisi ea potissimum studia sectati essent, ad quae minus idonei forent. Tanti est nihil facere invitâ Minervâ. De sumtibus quos honeste faciet filius, praestabo quicquid in me erit. Quin malo paullo majores facere impensas, ut inter eruditiores honestioresque cibum capere, et versari possit, quam ut minori sumtu inter minores proficiat minus. Fore spero, ut in eo, et aetatis, et longi temporis, quo in Academia egit, et honoris quem adeptus, ratio etiam aliqua habeatur, Quicquid filio dabitur, id in me beneficium collatum putabo. Interim quanto celerius sumtuum ratio minui coeperit, tanto magis mihi gratulabor. Quid mirum? qui in re sim non nisi mediocri, fortasse etiam infra mediocritatem, praesertim si quis attendat, ut conjugem habeam plurimum valetudinariam, et quam numerosam in studiis prolem alam domi. Animus interim est prolixus, et dummodo liberi

non abutantur patris lenitate, pro sorte meâ liberaliter omnia praebebo. De ratione studiorum meorum nihil nunc addam. Volo enim inde mihi novum nascatur literarum argumentum, ubi filium in Angliam salvum venisse cognovero. Nam crebro deinceps literas meas videbis. Juvabit tecum colloqui, a quo me ita amari video. Nempe ex te colligo, ut quisque est amore dignissimus, ita ad alios amandos esse maxime propensum. Eo magis operam dabo, ut praeclaram quam de me opinionem concepisti, semper conservem. Adhaec curabo, ut nos amicitiâ fuisse junctissimos, non aequales modo, sed etiam posteri intelligant. Vale Clarissime et Doctissime Stewarte, filiumque (facies scio) salutaribus monitis instruas, ne si vel apud Reverendissimum Episcopum, vel in Cantabrigiensi Collegio, vel alibi, in ipso Angliae ingressu prae imperitiâ peccet; fiat, quod proverbio dici solet, Cantherius in porta: eaque res non illius modo honori deroget, sed etiam depretiet parentem. [gap: Greek word(s)].

XCIII. Francisco Junio, F. F. Londinum. S. P.

CUm Cantabrigiam ante annos paucos vocarer, si Taurosthenis columbam habuissem, omnino consuluissem, quid facto opus foret. Nunc ob loci intervallum, et quia certo satis procurare literas non possem, coactus sum absque te omnia agere mei unius arbitrio. Venissem facilius, si et uxori valetudo melior fuisset, et Anglicae linguae intelligens forem, et ad mores exteros mihi visus essem habilis magis ac paratus. Scis enim in omni vita placuisse hactenus mores Batavos, planeque simplices, utpote homini Scholastico, et Musaei umbrae assueto convenientiores. Sed quia venire ipse non potui, filium nunc Cantabrigiam mitto, ut in Collegio aliquo, ex D. Episcopi Londinensis sententia, studiis operam navet, virtuteque suâ et ejusce Reverendissimi Domini, aliorumque amicorum favore, fortunam aliquam sibi paret: vel si canina aliqua scaeva has intercipiat, saltem postquam, quantum profecerit, non poenitebit, tum pietate, tum doctrinâ, ad suos redeat instructior. Atque eo fidentius mitto, quia tu, carissime Adfinis, in Anglia vivas, cujus sapientissimo consilio, vel praesenti auxilio, si ita res ferat, juvari adolescens possit. Scio enim te, tam omnia nostri causâ velle, quam parati nos sumus ad praestandum tibi debita officia arctissimae conjunctionis nostrae. Quare etsi Reverendissimus Episcopus se patrem ei fore promiserit: etsi Doctor Stewartus, Ecclesiastes Regius, vir mei amantissimus, (quo hic familiariter usus sum, dum menses aliquot cum legato Carletono in Batavia egit) magno me amore complectatur: etsi etiam aliquid fiduciae pono in Doctore Beale, Pembrochianae Aulae in Academia Cantabrigiensi, praefecto, qui et ipse nos nostraque alicujus facere solet: tamen desipiam, si affectum cujusquam cum tuo comparandum putem, qui arctissimo sanguinis vinculo liberis meis, per matrem sororem tuam, junctus sis. Eum igitur tibi de optima nota commendo; sic age cum eo, quasi naturâ pater fores. Eum de manu tibi in manum trado. Et coram et per literas illum mone, objurga, juva. Nihil mihi gratius facere possis, praesertim hac ingravescente aetate, quâ interdum de colligendis sarcinulis, et migratione in patriam, aurem mihi mors vellit. Annum unum parentum erit sumtibus alendus. Exinde vel non multo post, socium Collegii fieri posse, sperat Reverendissimus Episcopus. Equidem grave non ducam, hoc quicquid est sumtuum facere, dummodo filius nihil inutiliter profundat, sed memor sit esse me [gap: Greek word(s)] nec opimam parentibus haereditatem relictam, quin nec me, nec uxorem, anxie unquam de congerendis opibus laborasse: imo mutationem Reipublicae ante octennium aliquot millibus mihi stetisse, et quid singula persequar, quae tibi ignota non sunt? Et in hac tamen fortuna mea malo aliquanto majores facere impensas, ut inter doctiores et honoratiores vivat filius, quam ut cibum capiens inter rudes adolescentes erudiatur minus. Audio mensam in Collegio non stare amplius quam ducentis. Et tamen, si aliter est, vel trecentos persolvam. Et ingenii et judicii filio abunde est. Vellem in utraque lingua progressus fecisset majores. Magis id foret

ex re ejus, et familiae honore. Et eapropter non parum haesi, num eum mitti oporteret. Verum miro Angliae amore rapiebatur. Et metus erat, ne mater suorum, quam privigni studiosior videretur, si juniorum aliquis praelatus primogenito foret. Accessit, quod hic usu aliquo rerum pollet, atque ad unguem factus videtur in rebus, quae conversationem spectant civilem. Et defectum in [gap: Greek word(s)] compensat peritia rerum aliarum, praesertim earum, quae partes aliquas Matheseos spectant, etiam [gap: Greek word(s)] Item scientiam naturalem, botanicen, anatomicen, in qua parte sane progressus fecit egregios. Et propter ista, ad Medicinae studium idoneus maxime videbatur. Sed nescio, quae caussans, vel Theologiae vel Juris utriusque studium praeoptabat. Et jam in jure utroque Baccalaurei gradum est consecutus. Ac professorum judicium erat, intra semestre, vel circiter, modo parem industriam adhiberet, Licentiatus honorem consequi posse. Et factum esset, nisi oblata haec occasio foret visendi Angliam, linguam ejus moresque addiscendi, tentandi ecquae et sibi istic spes foret emergendi: sin spe excideret, saltem cum majori et prudentia et doctrina post aliquod tempus redeundi ad suos. Videtur annum ultra Philosophiae velle impendere, intra quem se Magisterii gradum consequi posse sperat. Nec obstabit ratio annorum quos numerant Angli. Ut qui octennium egerit in Academia nostra, et puto in exteris non omnia ad vivum resecari. Post illa ad S. Theologiam appellat animum: sed sic, ut non negligat Juris notitiam, quantulamcunque sibi paravit, sed potius eam adaugeat, quantum licet. Seu ad sacras literas, seu ad Juris studium potissimum collimet (de quo post menses aliquot statuere melius poterit) annum sacris operam dedisse non inutile erit. Quin turpe sit Christianum, et tot annos in studiis versatum, in hoc certamine animorum quod per orbem obtinet Christianum, non mediocriter intelligere Religionis controversias, sed in omnibus omnino ab alieno pendere judicio, ut nervis alienis mobile lignum. A filio ad alia venio. Rarae admodum mihi a te literae, atque utinam saltem raritatem earum longitudine compensares. Scis, quod olim Symmachus ajebat, odisse se parsimoniam bonorum verborum; et scribendi brevitatem, fastidio, quam officio, propiorem esse. Non tamen id in te locum habet: qui quam mei et meorum amans sis, abunde semper comprobasti. Quare illam literarum et raritatem et brevitatem occupationibus tribuere malo: saltem cuivis rei potius quam fastidio, vel affectus frigusculo. Opus nostrum de Historicis Graecis an videris haut sat scio. Reperies in eo et amicam tui mentionem, lib. 2. cap. 21. ubi sermo nobis de Gelazio Cyziceno quem a socero translatum tuâ habeo munificentiâ. At commentarios de Historicis Latinis, quos ante annum misi, quin acceperis non dubito. In ejus operis praefatione ad lectorem socerum defendo, quem ita depinxerat Thuanus, quasi desultorius ac vagus fuisset magis quovis Scythâ. Atque hoc acerbum adeo judicium tulerat ille ob critica quaedam: ad quae socer lassus gravioribus studiis demittere se solet, instar caballi in clivo, cui sudor extricandus. Potuit itaque Junius dicere, quod olim Arellius Fuseus, nemo me ex his censeat. Simul occurrendum fuit ibidem calumniis quibusdam Josephi Scaligeri, quas Epistolis nuper hic cum Heinsii praefatione editis inspersit. Asterisci quidem aliquot locis apparent indices rei alicujus praeteritae. Sed ex antecedentibus et sequentibus non est obscurum, quid dicatur: iis praesertim, quibus non incognita prorsus est Historia eorum, quae postremis aliquot annis inter Junium et Scaligerum intercesserunt. Aut qui Paulinas aliquot Epistolas ex Arabico a Junio translatas, ac Tertullianum, Manilium et alia quaedam ab eo edita, non ignorant. Eo vero impudentior prorumpit, ut Junium ne Latine quidem scisse calumnietur. Valde me recreavit, quod spem facis adventus tui in has terras, idque intra annum vel paulo amplius. Opto enim tempus videre, quo te fruar. Saepe mihi conspectum tuum ante oculos pono. Sed non dubito, quin jam multum facies mutata sit ab ea, quae erat cum abires in Angliam. Tanto impensius videre aveo: quanquam non tam ut dextras jungere, collumque amplecti, quam ut sermonem liceat de variis rebus sociare, multaque ex te discere mihi penitus incognita. Habes Epistolam bene longam. Aliquanto parcior esse potuissem: et per te id licuisset: scio enim te verba mea non exigere ad libellam: Sed committere

nolui, ut cum ego juxta, ac uxor mea, brevitatem tuam culpare soleamus; tu meum mihi exemplum objectares. Plurimum te salutat conjux, quae male ex casu aliquo valuit ante dies pauculos sed nunc cum Hygieia prope in gratiam rediit. Liberi etiam plurimum jubent te salvere. Vale affinis conjunctissime, et longe charissime.

XCIV. Guil. Londinensi Episcopo.

OMultis nominibus felicem nuntium, quem mihi Reverendissime in Christo Pater, ac Domine, literae tuae apportarunt! Iterum me, imo ter et quater beatum, quem amore tuo et curâ serio digneris, vir, imo heros illâ pietate, illis ingenii dotibus, illâ doctrinâ, illâ dignitate refulgens, et ut verbo dicam, vere Dei Opt. Max. aemulus. Nam ut magnitudinem praeter caetera ostendit, quod illustrem ejus legatum agis in Anglia vestra, ita non nisi eximiae est bonitatis, quod tanto tibi beneficio obstringas hominem tantillum, quodque magis mirandum, longo adeo dissitum intervallo. Equidem primum quantas possum, Deo gratias habeo, uti et Illustrissimo Comiti Dorcestrensi, quorum operâ Deus et Serenissimi Regis, et Illustrissimi Ducis animos tantopere mihi conciliârit. Tanti Mecaenatis fiduciâ innixus, non dubitavi in Angliam mittere carissimum pignus, Joannem meum, filiorum natu maximum. Quem, ut potissimum eligerem, non unâ ratione adductus fui. Primum illud movit, quod hic ob aetatem magis videretur nôsse vitae suae modum. Accessit, quod valetudine uteretur aliquanto firmiori, quam unus et alter eorum, qui proximi forent. Praeterea illud spectavi, quod profiteretur se capi admodum S. Theologiae studio: nec alibi ejus cultum aeque capere optare, quam in florentissima Britannia vestra. Denique grave videbatur, si juniorum aliquis primogenito praeferretur; imo is amor et cultus erga eum est juniorum, ut si id fieret, injurios se fore ei arbitrentur. Jam circiter octennium est, quod publicas audire lectiones coepit, Ac cum aetate magis et magis Historiae et Philosophiae incubuit; imprimis Mathesi, et scientiae naturali, sub qua nunc etiam herbariam notitiam comprehendo, uti et anatomicen, in qua progressus fecit minime aspernandos. Ab istis animum appulit ad juris scientiam in qua jam Baccalaurei gradum consecutus, imo paucis mensibus posse Licentiatus gradum adipisci, plerorumque professorum judicium erat. Sed ubi intellexit de occasione hac continuandi in Anglia studia sua, planeque pertexendi, praeoptavit paulo cursum retro legere, ac quod sibi in Philosophia et aliis deesse anim ad verteret, id novâ curâ supplere: exinde autem velis remisque contendere ad studium S. Theologiae, sic tamen, ut quod jam in Juris scientia hausit, non ventis tradat, sed horis subcisivis adaugeat, modo ingenium, occasio, et res ferant. Saltem Canonicum jus haud multum a Theologia avocabit, quia quicquid illud boni habet, e Scripturarum fonte et S. S. Patrum rivis petitum est. Sed de isto viderimus suo tempore. Imo, non tam ego, quam Collegii praefecti. Tuique etiam consilii res haec futura, Reverendissime Praesul, ac Domine; cui ut commendatissimus sit filius meus, usque adeo exopto, ut effari id non possim, nec mihi Linguae si essent complures. Et tantam tamen rem neutiquam rogo timide quasi assem porrigerem elephanto; sed magna cum spe consequendi, quod voveo et opto. Tanta mihi est fiducia eximiae, ac prope divinae humanitatis tuae. Itaque etsi non ignorem magnitudinem tuam, meque etiam pede meo didicerim metiri, tamen nixus meritis tuis, et literis postremis, ausus sum filio polliceri paternum affectum tuum, sed conditione eâ, quâ Augustus suos commendabat, si merebitur. De sumptibus quos primo potissimum anno fieri opus erit, curae mihi res futura. Quin si satius id videatur, vel in antecessu solvam. Sin id necesse non est, collybo curabitur ne in cujusquam aere sim. Ad Theses meas Theologicas quod attinet, vellem earum editione abstinuissent Oxonienses. Sed gravius tamen id mihi futurum, si negligenter fecerint. Sin bonâ fide, et cum cura exemplar editum expresserint, feram, quando infectum nunc fieri id non possit, et ut spero amore id fecerint, cum publici boni, tum mei. Nec eo minus adlaborabo, ut nova prodeat

editio, in qua suppleam, quae nunc desunt. Fore arbitror, ut primum lucem videant controversiae de baptismo, una cum Historia rituum, quibus veteres in sacramento uti solent. Pars ea a me jam prope ad umbilicum perducta. Et nisi, ut simiarum catuli, ita me fallunt ingenii industriaeque meae foetus, non infeliciter hactenus sub manu negotium hoc successit. Ad hujusmodi magis magisque elaboranda, non mediocres mihi stimulos subdit, quod tu quoque, Reverendissime Domine, tantum de gravissimis remiseris negotiis, ut placido illo vultu tuo adspiceres imperfectum disputationum istarum opus. Adspiceres vero? imo legeres quoque, et quid legeres dico? quinetiam laudares. Quod cum cogito, tacite mihi gaudium circa cor gliscit, majoresque animos sumo, deinceps etiam ea scribendi, quae tantum Praesulem probaturum confidam. Simul etiam mihi cogitatio obversatur illud agendi, ut omnes videant mihi ad referendas gratias voluntatem non defuisse, sed facultatem. Scio, cum omnia egero, minime vel dimidiam meritorum tuorum partem expungam. Sed tamen hoc effecero, ut quantopere tantum Praesulem colere debeam, omnes intelligant. Non est mei similium debita reponere praemia. Quod si leviter coner, humeri mox fatiscent. Attamen bene merentes laudare licuit, semperque licebit. Nam et a mortalibus laudes reddentur Deo immortali. Hanc devotam mentem, si scripta mea aetatem ferent, omnis laudabit posteritas. Sin (sed omen verbis absit) quod effugere coner animi ingrati, ingratum tam praeclare de me meisque merito nequaquam esse possit.

Reverendissime in Christo Pater ac Domine, mei pariterque filii mei, Mecaenas Optime, supplex oro omnipotentem Deum, et benignum Patrem, ut quemadmodum hactenus fecit, ita porro etiam te spiritu suo gubernet, et qui tanto gaudio nostro valetudinis jam melioris initia largitus est, idem pristinam penitus restituat, et diutissime conservet, ad gloriam sui nominis, et bonum tum Ecclesiae tum etiam nostrum.

Reverendissimo nomini ac dignitati tuae pro voluntate tam praeclaris erga me meritis testata aeternum devinctissimus,

CXV. Nobilissimo Viro, Paulo Seriere. Metas Mediomatricum. Nobilissime et Conjunctissime Serieri,

SI vales, cum tota familia, plurimum gaudeo: Ego, uxor, et octoni Liberi, Dei gratia, valemus. Diuturnum jam utrinque silentium fuit. Interim amor noster, non periit, sed latuit. Unum doleo, quod silentium nostrum excesserit modum Pythagoricae [gap: Greek word(s)]; sed ut post longum hyemis rigorem, gratior est Zephyrus, et verna tempestas: Ita spero, post cessationem hanc, acceptiores erunt literae nostrae. Quomodo enim aliter censeam, cum arctissimo, et indissolubili vinculo, junctus sis uxori meae: Et ego amicitiam, quae cum tam propinquo colitur, sanctam existimem? Pudet quidem diuturnae adeo cessationis in scribendo: sed non tota haec nostra, verum magna ex parte temporum, culpa fuit, quibus hic viximus. Et siquid peccatum hactenus, id crebrioribus deinceps literis compensabitur; non a me modo, sed etiam a Liberis meis, quos superstitiose propemodum amare soles: Nec illi minus jucundam tui memoriam servarunt. Non dubito, quin tibi quoque volupe sit futurum, arare nobiscum literarum officio, illum amicitiae campum. Ita crescet amor noster, qui aeternus esse debet. Nihil autem aeque nosse ex te aveo, quam an vivas, et valeas, an supersit sanctissima Mater tua, Matertera nostra, an bene sit uxori sanctissimae, quot liberis te auxerit, et cujus sint aetatis, ac sexus, et quibus vocentur nominibus; utrum adhuc apud Metenses agas, et quâ apud eos, vel alios, dignitate sis, et si quae alia te, vel tuos spectent. Quae si ex te cognôro, etsi te semper amavi plurimum, non exiguus tamen tanto affectui cumulus accesserit. Jam sextus est annus, quod Historiam Universalem, hoc est, tam sacram, quam externam, profiteor in Academia nostra. Huic muneri ante triennium, et alterum accessit. Nam Meursio nostro successi, in professione Linguae Graecae. Nec sine gloria, utramque professionem sustineo. Sane frequentissimo doceo auditorio, eoque nomine a Curatoribus Academiae amor, et honeste habeor. Qui nec abire in Angliam siverunt, cum in Academiam Cantabrigiensem

vocarer perhonotifice, ut in ea Politicen, et Historias profiterer. Nec solum viva voce docendo, sed pariter scribendo, nomen producere, beneque de publico mereri non cesse. Sane ex quo a nobis abiisti, multa publici juris feci. Ex quibus commentarii nostri, de Historicis Latinis, ita grati fuere Britanniae, ut serenissimus Rex, jam manu sua mihi promiserit Canonicatum Cantuariensem, simulatque ullus vacarit. Quae munificentia tanti Regis eo gratior est, quod hic, et ubivis terrarum, ejus emolumentis, quae sane magna, frui licebit. Filiorum meorum jam quatuor, in studiis egregios fecere progressus. Quorum natu maximus, intra paucos dies in Angliam abit, ut Cantabrigiae, ubi plurimos habeo amantes mei, uberiorem capiat ingenii cultum. Uxor, atque Liberi jubent mecum salvere, tum optimam Matrem tuam (nam superstitem adhuc esse speramus) tum lectissimam Conjugem, et familiam universam. Vale, Cognate praestantissime, et nos ama, ut soles.

XCVI. Hieronymo Beale.

CLarissime Doctissimeque Beale, eunte Cantabrigiam Joanne filio, nefas putavi, si eo absque meis ad te literis veniret. Sane longe aliud jussit tuus erga me amor, quem ego non minori affectu remunero. Quanquam autem et antea te plurimi feci, ut debeo; tamen literis ad metuis non parvus benevolentiae huic cumulus accessit. Satis enim ex iis perspicio, etsi mihi adhuc videar inter cygnos anser strepere, multo tamen praeclarius te de me sentire. Qui error, uti vulgus non prenso, gnarus [gap: Greek word(s)]. Ita serio gaudeo, vel potius triumpho amicitiâ hominum doctorum. Eorum imprimis, qui in studiis sacris, novellis doctoribus sociarunt antiquos. Quos inter constans fama, te, vir doctissime, reponit, et ita reponit, ut inter paucos illos referat, qui hac in re familiam ducunt. Ego quoque hanc Spartam pro viribus ornare studeo. Sed tamen amicorum postulato, cogor interdum ad ea relabi, quae humanitatis vel eloquentiae studia spectant. Itaque praelo jam subjeci Commentarios Institutionum Oratoriarum, sed longe auctiores melioresque quam lucem videre ante annos viginti duos, atque iterum sexennio post. Similiter Commentarios meos de Historicis Graecis Latinisque, subsicivis horis, augeo, emendo, orno. Hoc animo veteres et novos lego, ut non modo ditare possim labores meos, sed etiam, meliora edoctus, propria caedam vineta. Imo ut Apelles judicia omnium, post tabellam latitans observabat; ita ego ubique sedulo operam do, ut intelligam, quae ab doctissimis hominibus in scriptis meis requirantur. Nec tamen solum limandis et corrigendis veteribus operam insumo, sed etiam nova partutio: atque inter alia Commentarios de L. L. grande de erudita literatura opus. Nempe amicissime Beale, cessare non possum. Placet egregius Atheniensium mos, ubi, ut Valerii verbis utar, inertia e latebris suis languore marcens, in forum perinde atque delectum protrahebatur, fiebatque ut facinorosae, ita erubescendae rei culpa. Fore spero, ut in studiis suis filius apud vos paternam aemuletur industriam. Quod si fecerit, et sibi optime consuluerit, et gaudio mihi futurus est Proficiendi non alibi terrarum melior ei occasio esse possit, quam in tanta luce clarissimorum hominum. Quanquam autem, quo in Collegio potissimum victurus sit filius, necdum sciam; sed de eo demum statuet Reverendissimus Episcopus Londinensis, [gap: Greek word(s)] qui parentis ei loco se fore, quâ humanitate est, recepit: tamen cum omnino id Cantabrigiae futurum sit, non possum non plurimum te rogare, ut pro amore tam propenso erga me, studio etiam tuo complectare filium meum. Quâ ratione plurimum me tibi obstringes et devincies. Scio quidem, vel tacente me, commendatum tibi fore, sed tamen orare id te literis meis malui, qui putarem iis aliquam commendationis accessionem fieri posse. Quare iterum iterumque id rogo. Vicissim etiam omnia a me expecta officia, quae ab homine amicissimo possint proficisci. Vale, et mutuo amare perge hominem studiosissimum tui, quique te non modo mirabiliter amet, sed etiam colat et observet.

XCVII. Guilielmo Laud, Episcopo Londinensi. Reverende in Christo Pater ac Domine,

ILlud Tartaro profectum facinus etiam ad aures Lycei nostri pervolarat: sed aliquammultis diebus postquam priores literas exarassem. Nec primum fidem inveniebat, nisi apud paucos. In causa erat, tum quod nuncii ejus mirum in modum variarent, tum quia toto ante trimestri pulicae pacis hostes similia istis longe lateque sparsissent. Nunc enim Illustrissimus Dux mensae assidens, nunc currui insidens, simili scelere subaltus ferebatur; quae quia vana esse docuerat eventus, eo sperabant boni tum quoque famam mentiri, etsi, ut ingenue dicam, formidarem subinde, ne haec ab hominibus malis spargerentur, ut inde aliquis conciperet cogitationem vere ea patrandi, quae falso tum diffunderentur. Sed quocunque animo haec facta sint, nimis verum fuisse hunc rumorem docuit nos dies: maxime postquam jam filius in Zelandiam abierat, ubi hebdomadas aliquot ventos et commodam navigationem expectare coactus fuit. Quantum inde doloris perceperim, nullis literis testatum facere possim. Non jam sufficiebam expendiendis negotiis meis vel publicis vel privatis. Indignabar ereptum orbi illustrissimum ducem, annis florentem, magni adeo ac praestantis animi, a quo expectarentur praeclara omnia, dignaque tabulis aeternitatis. Cogitabam quantum in eo amisisset Britannia, quantum illustris ejus familia, quantum tot boni: quantum et ego, quod tanto saepius in mentem veniebat, quanto apertiora erga me erant merita ejus. Spem etiam muneris fecerant literae tuae: atque ex aliis etiam cognoram, quam munificus esset, plane praeter mores et tempora haec. Sed quemadmodum ventis cessantibus mare detumescit: ita voluit Deus gaudii mei redundantiam hoc infortunio residere. Interim sic quoque Illustrissimi ducis merita erga me majora sunt, quam sperare unquam ausus fuissem. Nam quid mihi beneficio eo, quo coopter in Canonicorum illud nobile Collegium, vel honestius vel clarius, vel ad bene merendum de Ecclesia et Republica literaria accommodatius esse possit? Quare et nunc Illustrissimo Duci [gap: Greek word(s)] gratias habeo, quas possum, et habebo dum vixero: semper etiam operam dabo, ut ne illustrissimi ejus nominis amantes, ac praecipue liberos, et sanguine, affinitate, vel amicitiâ junctos, vel talis de me judicii, vel collatae dignitatis, possit poenitere. Animum autem hunc meum eo ostendere modo conabor, quo possum; imo quo illustres animae imprimis affici solent: nempe illo, qui ad aeternam laudem et gloriam confert; quae optima maximaque omnium in hac vita semper judicavi.

De afflicta valetudine tua mihi peracerbum fuit cognoscere. Nam, si quis alius, is sum, cui et res tuae secundae incredibilem adferant voluptatem, et adversa omnia maximum dolorem pariant. Et, si vir bonus esse velim, quâ aliter affectus esse possem erga eum qui me illustris adeo amoris significatione sis prosecutus, ac porro in clientelam tuam filium, carissimum meum pignus, recipias, ita ut uterque non alio, quam parentis loco, colere te debeamus ac venerari. Atque in hanc mentem plura dicerem, nisi vel proximis literis eam in tanta dignitate tantisque meritis vidissem esse humanitatem tuam, eamque modestiam, ut laudanda facere, quam laudari in os malis. De Collegio quod scrupulum injicere posse videatur, gradus honoris filio collatus, sane doleo. Sed non dubito, quin pro sapientia tua facile sis perspecturus, quid nunc facto potissimum opus videatur. Cum voluptate autem in literis filii legi de eo potissimum loqui te velle, cum Clarissimo Wrenno, viro non summâ modo doctrinâ sed singulari etiam humanitare praedito, ac praeterea, quod non uno indicio cognovi, amantissimo mei. Thesium mearum syllogen accepi, proque munere quo me mihi donas, gratias habeo summas. Nam mirum in modum desiderio tenebar, jam dudum videndi novam hanc editionem dissertationum nostrarum. Gaudeo typis satis venustis, et quod caput est, non inemendate, quantum adhuc cognoscere potui, prodiisse. Sed disputationes illas, quae postremum locum obtinent, nempe illas de virtutibus gentilium, deque peccato originali, et gratiae necessitate, satius fuerat omitti, cum in Historiae Pelagianae opere legantur, eo quidem emendatius paulo. In controversia de Baptismo Johannis

mallem licuisset paulo apertius sententiam exponere vetustatis. Sed ita tum videbatur, et ne sic quidem effugi satis eorum offensas, quibus non satis antiquitas sapit. Sane quod candide exposuerim veterum judicium de Praedestinationis controversia, et aliis, quae Pelagius et Massilienses movere, id quidem, (ut apud te dicam quod res est, et mussare cogor apud multos) majori mihi pretio stetit, quam sex nostratium florenorum millibus. Sed quod in terris decessit, id Deus rependet in coelis. Ex iis, quae de Josephi Vicecomitis opera tam amanter mones, clare satis perspicio, quantopere me diligas, et quam curae tibi sit nomen meum. Verum plane confido me neutiquam post eum operam lusurum. Ita multa bona observavi ei indicta. Et ubi concurrimus, brevius rem complectar, quia ejus operam excutere de manibus non est animus. Pleraque etiam digeram melius, et auctoribus aliis firmabo. Sed de me nimis multa. Interim, qui haec promitto, necessitatem mihi impono hoc agendi, ut nec expectacionem fallam. Neque de eo tam sollicitus sum quam doleo, quod labores mei spissius procedant, quam vellem. Nimirum nunc publica avocant munia vel privata mea, vel etiam amicorum: nunc affatus abstrahunt juvenum, qui ex vatiis adeo terris in Lyceum nostrum contulere; nunc valetudo uxoris moratur vel etiam mea, sane nudiustertius lumbagine infestatus sum, quod malum neque nunc plane cessat, multum tamen remisit. Omnino, ut medici, et amici suadent, paulum deinceps corporis exercitio dare cogar, si diu et publico, et meis, utilis esse velim. Spero hac etiam parte me Deo meo curae fore. A valetudine mea ad tuam venio. Reverendissime in Christo Pater ac Domine, Deum oro, ut ad summam tuam prudentiam, doctrinam, dignitatem summa etiam a corporis vigore et robore pristino, felicitas accedat: atque id imprimis, ut diutissime Ecclesiis Britannicis praesis et prosis; deinde etiam mei filiique mei caussâ, quorum utrumque ut in clientelam tuam recepisti, ita porro amore atque curâ paternâ ut foveas majorem in modum rogo.

Reverendissimi nominis et dominationis tuae devinctissimus cliens, G. J. Vossius.

XCVIII. Guilielmo Bosvvello, S. P.

QUanquam, generose vir, atque idem amice amicissime, a corpore langueo, ab animo vetizo, ut illa Augusti voce utar: tamen ea erga me sunt merita tua, is erga te amor meus, ut propemodum mihi piaculare aliquid videatur, si tuorum quemquam sine meis ad te literis dimittam: Sed, ô quanto optatius fuisset, si, uti spem feceras, Lugdunum revisisses, atque ita mihi desideratissimo tui colloquio frui paulisper licuisset! Sed privatos, fateor, affectus regni vestri negotiis posthaberi aequum est; imo plusquam aequissmum. Libellos quos ante saeculum Gratius, homo Pontificius, Ecclesiae bono congessit, ad te mitto; spero munusculum non fore ingratum, quia fructu omnia potius quam pretio metiri didicisti. Multum tibi, debeo, quod me donaris Clave Apocalyptica ejus viri, qui etsi nomen dissimulet, tamen abunde prodit ingenium, doctrinam, industriam. Jam decennium est, quod in Collegio Theologico Illustrium Ordinum hunc librum Auditoribus enarravi. Compluribus in locis ubi haerebam, nebulas mihi vir ille discussit. Atque utinam mihi tam lympido et defaecato esse animo licuisset, ut non seorsim Capica, vel Capitum interdum partes considerare licuisset; sed quod in hoc argumento palmarium est, a capite ad calcem, interpellante nemine, pensiculare omnia potuissem. Interim ex iis quae tantopere probantur, plane persuasum habeo, idem de iis judicium fieri oportere, de quibus nondum satis liqueret. Sed ista expendam accuratius ubi meus esse magis coepero. Simul etiam unius alterius egregii apud nos viri judicium exquiram et perscribam. Haec nunc paucis perscripsi. Sed, ô vir praestantissime, quanto uberiores a me Literas accipies (atque ego mihi item a te promitto) ubi salvum ac sospitem advenisse in Britanniam vestram cognôro! Quorsum hoc a me dicatur, scio te intelligere. Nihil enim mihi magis volupe erit, quam commercium si literarium tecum intercesserit. Scio, quantopere mihi ea res esse subsidio in studiis meis possit. Et, quod probe cognovi cum proxime adesses, fiet id te

non invito: quid invito dico? imo prope aeque, ac a me fit, expetenti. Eo nunc facilius Epistolam abrumpam. Quanquam nec plura si velim, possim, dum assidue ab aliis interpellor, et quomodocunque quam nihil scribere malo. Quaeso, mi Boswelle, commenda me Illustrissimo Domino Legato, Comiti Carlilensi, cujus ego affectum erga me jam bis perspexi, quod homullum hunc tanto sit honore dignatus. Nunquam mihi excidet beneficium hoc ejus Herois. Cui nunc aliud optare non possum, quam ut rebus ex sententia confectis, laetus ac sospes se Regi Serenissimo et Britanniae suae sistat. Quod idem tibi, generose Domine, exopto. Si valetudo et alia concesserint, literas exarabo etiam ad aliquos in Britannia amantes mei. Sed si id minus nunc erit, fiet intra dies paucos. Rogo ut me commendare digneris, ac simul filium, Reverendissimo Domino Episcopo Londinensi, Viro, cui plus uterque debeamus, quam dicere possim. Quod et ipse antea expertus sum, et ex literis filii mei satis didici. Quid de CLL. et summis Theologis Wrenno, Belo, aliis dicam? Ego vero non ausim a te poscere, ut hoc oneris salutandi eos suscipias; alioqui de eximio Viro Seldeno non tacerem, et uno item alteroque alio. Sed de isto videro proximis Literis. Raptissime.

XCIX. Clarissimo Viro, Francisco Gomaro. Groningam. Vir Clarissime, et Conjunctissime,

QUi has tibi literas reddit, cum primum in Academiam venit nostram, de meliore mihi nota commendatus est, a Theologis Bremensibus; Eoque uti nomine, mihi gratus semper fuerit, ita non leve amori pondus accessit, ubi non eruditionem modo, sed quod longe majoris duco, pietatem etiam, et singularem modestiam perspexi. Parentem habuit egregium virum, D. Stresonem (ut nunc, quam Episcopum dicere malunt) in Ecclesia principatus Anhaltini. Quo in munere, is successorem habuit Clarissimum virum, Angelocratorem, eum, quem in Synodo Dordrechtana, non minus ab eruditione, quam de facie nosse potuisti. Ut ad juvenem hunc redeam. Is partim caritate annonae, quae hic est, compulsus, partim famâ praestantium Academiae vestrae virorum illectus, iter ad vos instituit: sed vix aeque aliud in votis habet, quam ut publicae studiosorum mensae particeps esse possit. Quod ut consequi liceat, commendari a me tibi voluit, et Collegis tuis. Rogo igitur, ut hujus voti sui particeps per vos fiat, vel si locus nondum vacet, saltem consilio juvetis, ut ne diu admodum spe fluctuet in certâ. Erit id mihi longe gratissimum; nec mihi modo, sed etiam summis viris, Scholae Bremensis Theologis, qui eum mihi, ut dixi, commendarunt. Neque dubito, quin juvenis ipse semper grato animo sit conservaturus memoriam beneficii vestri. Pro doctissimo opere de Sabbatho (quod tamen non ad omnium gustum fuit, ut nunc tempora sunt) gratias quas multo ante debui, nunc demum ago. Plane mihi succenseo, quod ab tam amico viro, tam praeclaro munere ornatus, (nihil auribus do, non pauca me bona docuit) tarde adeo rescribam quicquam. Nempe jam pene in naturam abiit consuetudo tarde rescribendi. Primum tantummodo in crastinum, aut perendinum diem rejicio, aut diem eum, quo Academico more feriamur. Hoc non facile aliquis improbârit in eo, cui bis de die publice docendum. Sed dies unus, alter, fit hebdomas, hebdomas mensis, mensis trimestre: Nisi puderet dicerem semestre, annus ultra; Imo quod quorundam literis nunquam respondeam: Non profecto contemptu cujusquam, nedum praestantium virorum: sed quia non par sim omnibus, quae suscepi in humeros meos. Ad quae nunc accessit molestissimum Assessoris Academici munus, et nova lima Oratoriarum Institutionum, quibus jam praelum fervet. Haec eo pluribus scripsi, ut facilius ignoscas, quod nihil rescripserim hactenus, de negotio illo [gap: Greek word(s)]. Quamquam et alia sunt, quae tardiorem fecere. Primum istud, quod illa quam me scis dicere, significasset statutum sibi esse abnuere conditionem. Deinde hoc, quod ipse haererem [gap: Greek word(s)]. Si non magis ex compacto Teutones nostri, nec prudentioribus consiliis, rem

curabunt publicam, tantum poterunt tela eorum adversum, et cum Poetis dicam, Jovis alitem, quantum Chaonias, vel si mavis, Teutonicas dicunt, Aquilâ veniente columbas. Sed Omen absit. Neque plane de Teutonum rebus desperare possum; praesertim ob nonnulla, quae viri talium intelligentiores communicârunt mecum. Quod si optima sperare deinceps detur, de Germaniae statu: Et quae poscitur, noluit viduis noctibus floridam perire aetatem, equidem non indecorum hunc [gap: Greek word(s)] duxerim nostrae familiae. Sed porro tum cogitandum erit, nequid liberis inde dispendii oriatur: Hanc curabit nobiscum ille, qui nunc, ut scis, Britanniam petiit, ac mense proximo astuturus denuo putatur. Salutabis meo nomine plurimum conjugem, et liberos; Imo Collegas tuos, imprimis D. Altingium, et D. Ghebartum. Uxor etiam salvere te jussit, et tuos.

C. Danieli Paraeo, S. P.

IS amor est noster, Praestantissime Paraee, ut peccaturus mihi videar nisi quamprimum te facerem certiorem eocum, quae pertinent ad statum rerum mearum. Amstelodamenses nostri decrevere scholam erigere illustrem: ac me Historiarum ad professionem et Politices vocarunt, nempe (verbo ut dicam) ut quod oneris hic sustineo, idem suscipere in Rep. sua velim. Quae eos consilia impulerint, longum esset adscribere. Sed tamen facile cogitate possis, non nisi suavissimis de causis tantos sumptus facere velle. Quippe ut de uno me dicam, si domum accenseam, stipendium futurum centenis aliquot supra ter mille florenos nostrates. Et amici praeterea pollicendo commodorum mihi meisque spem egregiam fecere. Illi quibus oculi dolent, quando literis et literatis bene est, hunc animum Amstelodamensium in calumniam rapiunt. Mihi vero certissimum est, solo studiorum, et publici boni amore haec eos suscepisse, neque ego eorum postulato acquiescerem, nisi viderem, sic melius posse me Reipub. literariae inservire. Quanto enim fuero animo defaecatiori, tanto pulchrius mereri licebit de studiis, docendo pariter, scribendoque, fortasse et sic magis prodesse potero amicis meis: quos inter te etiam, mihi Paraee, merito tuo expono. Utinam urbis ejus exemplum imitentur Haerlemenses. Id fore quondam in ea republica opinio est. Quin jam serio de eo actum fuit. Quin et Delphenses tale quid promittere videntur. Quae si accidunt, facilius deinceps ratio haberi poterit virorum praestantium. Nunc enim id fieri nequit, quia functiones vacant nullae. Sed de istis propediem scribam pluribus, aut saltem post mensem. Tum enim Amstelodamum ibo: Atque eo ut venero, non desinam dispicere, ecquem fructum capere possis ex amicitia nostra. Nec eo minus idem hic, et Hagae facient amantes Paraeani nominis et nostri, scire tamen vellem quo maxime animus feratur, et in quo vel me vel amicos alios, posse aliquid existumes. Si possumus, volupe erit; sin minus, affectum tamen testabimur. Oratoriarum mearum exemplum recipies a vestratibus Bibliopolis. His enim uti et Denarium Meursii nostri, se daturum eas recepit typographi nostratis filius, qui nunc est Francofurti. Vale egregie vir, ac deinceps etiam nos semper mutuo amemus.

CI. Jo. Is. Pontano, S. P.

VIr Clarissime, Jamdiu est quod de multis tecum colloqui aveo. Prope semestre est, cum spem feceras Hagâ Lugdunum repetendi et invisendi me. Exemplar Oratoriarum decreveram offerre praesenti. Sed occupationes credo impedierunt, quo minus secundo me accederes. Quod gratularis mihi de professione apud Amstelodamenses pergratum est. Intelligo ex amicis, te crebro huc excurrere. Tanto mihi jucundius erit hic vivere, quia saepius una esse licebit, deque communibus literarum studiis confabulari tecum, quem multum quidem amo, sed nec minus aestimo, sane non alterutro cuiquam lubens cessero. Quare simulac pedem in urbe hac posueris, vel primum nos

vises, vel si res tuae illud non sinunt, saltem In primis. AElnothum, quem petietas, mitto. Destinatum diu Oratoriarum exemplar dono tandem. Uti et denarium Pythagoricum Meursii nostri, qui eum mihi dicavit. Habet hoc commune amicus noster, cum viris principibus et Rebusp. quod pecuniam cudat, sane periculi nihil est ne ei quisquam ob denarium cusum litem intendat. Quin potius ei gratias agit Resp. literaria. Plura vellem, nisi vererer ei molestus esse, qui hasce perfert et scribentem expectat: Salutem clarissimis Collegis Bronchorstio et Zevecotio.

CII. Doctissmo Viro, Francisco Junio. In Aulam Arundelianam.

PLurimum me Tibi obstrinxisti, Optime, et Conjunctissime Affinis, quod tantum laboris susceperis filii mei causâ; ut eum deduceres ad cognatam Bulliam. Neque id tam gratum mihi est eo nomine, quod hoc Duce, et Comite, tutius potuerit conficere isthoc iter; quam quod tali diebus aliquot monitore fruens, magna potuerit incrementa capere, et pietatis, et prudentiae, et doctrinae. Utinam hujusmodi illi felicitas saepius obtingat. Verum quia novi, id non ferre institutum vitae tuae, eum vix magis tuus sis, quam ego meus: saltem illud precibus consequi a te licebit, ut crebro eum literis tuis, sui officii commoneas, scis enim quam proclivis sit adolescentia ad otium, et vitia. Sane vero illud dico, eo me animo esse tranquilliori, quod illic talem affinem, vel potius fratrem, hoc est, ut Grammatici dicere solent, fere alterum me habeam, qui propemodum sic amet liberos meos, quam si ex se nati sint. Praesentia Clarissimi Pettaei multum me delectavit. Juvit pendere ab ore narrantis, tam multa pulchra, et praeclara de peregrinatione suâ. Egregie meritus est de Rep. Literariâ, quod multo magis patebit, cum ea quae observavit, in publicum emiserit. Gratulor tibi quod, cum tanto ejus Mecaenate, Illustrissimo dico Comite Arundelio, vivere tibi contingat; cujus auspiciis, et sumptibus, hoc iter susceptum est. Sed quod Pettaeus ajebat, sperare se, te quoque iturum in Graeciam, id tale fuit, ut Lapides mihi loqui videretur. Eo magis, quia retulit mihi, ut saepius in carcerem, tanquam explorator fuerit conjectus; semel etiam naufragium fecerit. Cum hanc peregrinationem suadere tibi D. Pettaeus coeperit, velim ex diserto fiat infantissimus. Graecos ne tibi lustrandi veniat tam dira cupido: praesertim postquam maxime memorabilia iis e terris abstulit Pettaeus. Tun' spicilegii ergo, hac aetate tantum capessas laboris? tot te periculis exponas? Malim te ire ad Gallos, Italos, at Belgas ante omnes, ubi Nos vises, qui tanto tenemur desiderio Tui. Et facies id spero propediem, fortasse tamen antea extare voles aliquod monumentum ingenii, et diligentiae tuae. Nam partim ex literis tuis, partim filii, intelligo te moliri aliqua, de statuaria arte, ac picturis veterum. Sane aliqui hoc Argumentum tractarunt. Ut praeter Gauricum, Caesar Bulengerus, qui ante biennium emisit in Galliis libros duos, de picturâ, et plastice statuariâ. Nec dubito quin videris Joannis Molani Lovaniensis Theologi libros de historia S. S Imaginum, et picturarum. Verum et hi et alii, quibus argumentum hoc expositum fuit, non exiguum tibi reliquere spicilegium. Tanto impensius desidero ea videre, quibus non modo te Illustrissimo Comiti, Literarum, et Literatorum Patrono, Opt. Max. commendare possis, sed etiam Reip. toti literariae, et saeculis futuris. Sane, mi Affinis, praeter tempus, et benefacta, nihil est nostrum. Opes post obitum nostrum, alium atque alium Dominum nanciscentur; sed ingenii, et industriae monumenta, non mutant dominum. Quare perge in praeclaro Instituto, et brevi nos bea foetu aliquo, qui parente suo dignus sit. Deliberis meis nihil addo, praeter hoc unum, eos se mihi magis magisque probare: quod tibi quoque jucundissimum esse cognitu scio. Haec raptim, atque festinantius quam vellem; eo quod Joannes Brunaeus, cum Conjuge, ad me divertisset, nec illum diutius sine alloquio mei relinquendum putarem. Jussit ut te plurimum suo nomine salutarem. Sororis tuae Johannae res meliori loco, his proximis mensibus esse coeperunt: quo nomine, valde Ego et Uxor gaudeamus. Non paulo nunc sereniori

animo est, quam esse solet, Juvit tua liberalitas, sed imprimis quod quingentos, vel amplius, ex negotiatione Americana percepit; spero eam, et universam Parentis tui familiam, Deo curae fore.

CIII. Reverendo Dom. Guilielmo Episcopo Londinensi. Reverendissime in Christo Pater ac Domine,

MUltiplici me gaudio perfuderunt literae, decimo Maji exaratae, ac mense eo paullo amplius post, redditae mihi una cum epistola filii mei, quae et ipsa altero me gaudio implevit. Primum enim non mediocriter laetabar, quod viveret filius Cantabrigiae in collegio. Eo impensius laetabar, quod locus ei datus esset inter eos, qui aetate, doctrinâ, honore, aliis antestarent: quae res et posset, et deberet, ardorem addere studiis ejus, et occasionem praebere ex tam pulchro sodalitio majora quotidie capiendi incrementa, pietatis, prudentiae, doctrinaeque. Maximâ vero laetitiâ afficiebar, quod haberet praesidem Collegii doctissimum Theologum Matthaeum Wrennum, a quo amari me, et alicujus fieri scirem, ut ex voto meo non alteri filius meus melius certiusque potuerit committi. Ad tanta haec nunc illud accessit, quod filius perscribit, se a serenissimo et beneficentissimo Rege Carolo (cui Deus prospera omnia, ac de annis etiam meis, siqui superfuerint, largiatur) eo honore esse affectum, ut deinceps sit accensendus sociis Collegii Jesu. Quod beneficium quantum, imprimis erga hominem exterum, nisi intelligam, tum vere fuero lapis. At omne hoc post Deum ac Regem, vel tui unius, vel imprimis saltem, Reverendissime Praesul ac Domine, affectui tuo ac curae debeo singulari. Magna, vel potius ingentia erga me et meos priora erant merita tua: utcunque in iis, quae Magnae Britanniae deberemus, multum adeo sibi vindicaret illustrissimus [gap: Greek word(s)] Buckinghamiae Dux, aeternum mihi animo, sermone, ac scriptis celebrandus. Sed, sic quoque, ut dixi, magnopere eram obstrictus nomini tuo, qui, ut mittam caetera, tanti mihi herois gratiam conciliasses. Nunc priora beneficia accumulare hoc novo voluisti. Hoc vere est patrem se praebere, et filio, et mihi. Quare cum benefacere non cesses, nec nobis cessandum est in gratiis agendis, et omnibus grati animi officiis spondendis, qualia quidem a meae conditionis homine proficisci possint. Haec me alias etiam scribere commemini. Sed facile mihi veniam dabis, ut, quemadmodum idem facere pergis, ita idem ego scribam, verbis fortasse aliis, sed in eandem sententiam: in quo recordor similiter se S. Sulpitio olim M. Tullium excusasse. Unum illud in literis tuis dolori erat, quod, cruris vitio, ne nunc quidem plane sis tuus: multum tamen gaudeo, res ita procedere, ut sperare liceat, si non penitus recuperes vires antiquas, at illas saltem adepturum, quae ab iis proxime absint. Optime obdervasti, quod ego non dolo quidem, sed studio tamen, non oblivione aliquâ egeram, ut de nostris in Baronium animad versionibus, deque veteris Ecclesiae strenue tacerem in literis meis. Nempe non ignorabam, quae tua et aliorum virorum praestantium expectatio foret. Ego autem, ut aperte, quod res est, nunc dicam, auctoritate Illustrium Bataviae ac Westfrisiae. procerum compulsus, partitiones meas oratorias iterum divulgavi: quae nunc in Scholis omnibus Hollandicis docentur. Sed quia in his brevior aliquanto fuissem, operae multis videbatur, ut etiam commentarios oratonos, grande opus, quod ante annos XXIII. atque iterum triennio post divulgaram, tanto post intervallo ad incudem revocarem: atque ita et rem praestarem Illustribus Ordinibus nostris longe gratissimam; et magis etiam, quam fecissem antehac, scholarum mihi praefectos obstringerem: ac bene insimul mererer de multis qui aliis etiam in terris studium hoc Oratorium colunt: ac si hoc quoque in censum venire meretur, eâdem nonnihil honori consulerem, cum non mediocriter mea intersit, ut non tam multa quam optima, victuraque posteris relinquam. Quod si primogenitorum cura nos plurimum tangat, ajebant, aequum mihi videri, ut nunc praebitâ mihi a proceribus nostris occasione optimâ, denuo in manus sumerem primum illum nostrum ingenii [gap: Greek word(s)] foetum, atque operam darem, ut quae tantopere

Scaliger, Casaubonus, atque alii summi viri tum comprobarunt, eadem nunc emendatius, et auctius, et foelicius videant lucem. Atque hoc quidem futurum est, summum, ni fallor, intra trimestre, aut circiter. Vix enim tertia pars superest excudenda. Equidem mihi telam istam olim, ita postulante tunc muneris ratione, orsus fuissem, atque etiam ut tum vires ingenii ferebant, pertexuissem (idem autem de L. Latinae commentariis dictum velim) nunquam profecto ita nunc desiperem, ut levioribus potius illis, quam sacrorum meditationi, et antiquitati Ecclesiasticae tempus impenderem. Et tamen sic quoque operam do, partim ut nec illa me nunc detineant totum: partim ut iis, quam citissime liceat, defungi, quo totus majoribus et melioribus vacem. Accepi his diebus ab iis, quibus res Britannicae non ignotae viderentur, adhuc metus esse aliquid, ne improvido quorundam zelo. etiam in inclyto regno vestro, schisma fortasse oriatur, ob dissensum aliquem doctissimorum hominum, in controversia de praedestinatione, et dogmatis annexis: proptereaque ajebant etiam pietatem ac prudentiam tuam sese Parlamenti postremi tempore occupasse, ut pestilenti adeo malo salubribus et moderatis consiliis obviam iri posset: sed omnino pertinacius fuisse malum, quam ut discuti tum potuerit: eo fortasseminus, quia inter illos, qui Religionem, ut fieri solet, praexerent, forent non pauci, qui alienae inhiarent dignitati, ac rebus studerent novis. Non ego tam curiosus esse soleo, ut anxie inquiram in negotia publica regni vestri: sed tamen, nequid dissimulem, non leviter me ea res conturbavit. Opto enim res Britanniae esse florentissimas, non tantum, quia et ipse quodammodo nunc in Britannorum numerum transcriptus mihi videar favore vestro; sed vel maxime, quia salus Ecclesiae Reformatae post Deum, a Britanniae regno, et hisce terris dependeat. Itaque assidue Deum oro, ut benedicere dignetur Serenissimo Regi, ac felicem largiatur successum tuo, et aliorum tui similium, sancto proposito; quod utroque, ut dici solet, pollice hic probatur ab omnibus pacis et concordiae studiosit. Sane, si non aliud quam humanas vires spectemus, arduam suscipiunt provinciam, qui in Religionis dissidio sequestri esse student. Imo plurimum, quod quodammodo edoctus sum malo etiam meo, praeda esse victoris solent. Sed tamen, ut spero, nondum sic iratus est Deus peccatis nostris, ut etiam apud vos passurus sit in nervum erumpere triste adeo dissidii malum. Cui omnes, si ipsis de se credimus, consultum volunt: sed utut pacem utrimque crepent, tamen remedia adferunt admodum disparia. Multi enim non aliam viam sciunt, quam ut iis, qui dissentiunt, male mulctatis atque oppressis, Regnum obtineant soli. Alii contra in omnibus, qui fundamentum Religionis retinent, longe praeferunt moderationem et animorum et scientiarum: quam non desperant posse obtineri, dummodo venerandae antiquitati, et magnis etiam viris, quos Deus serius nasci voluit, honos debitus constet. Utcunque enim inter veteres et juniores, in aliquibus fortasse dissensus aliquis appareat, tamen facile negotium componatur, dummodo abfuerint, hinc quidem temere innovandi libido, inde autem amor dominii in conscientias alienas. Sed hoc non agnoscunt qui coelestem veritatem postponunt ambitioni suae: ac charitatem Christianam posthabent odio et malevolentiae proptiae. Verum dum hi, quarumcunque tandem partium fuerint, disputare acute malunt, quam Christiane vivere, non quidem capitur Saguntus, sed quiddam vincitur longe majus et excellentius Sagunto. Quippe fraterna dilectio, sine qua esse Christiani non possumus, animis et doctorum, et populi expellitur; contra, vires capit Regnum Antichristi. Tanto magis oro Deum, ut te, Reverendissime Domine, optimeque Mecaenas, deinceps etiam spiritu veritatis et constantiae firmet, ac longam tibi vitam et valetudinem prosperam in hoc proposito largiatur, atque aliis quoque eam gratiam tribuat, quo praeclaris monitis ac consiliis tuis aures praebeant vacivas, neque sua quaerant, sed quae sunt Christi.

CIV. Joanni Filio. Dilecte Fili,

vulgarem eruditionem tibi posses vindicare, tanto honore tam cito a Serenissimo Carolo Rege esse affectum, ut te cooptarit in numerum sociorum pulcherrimi Collegii, quod a sua vissimo nomine Sospitatoris nostri Jesu nomen suum accepit. Quantum propterea magno Regi, quantum Reverendissimo Domino Episcopo Londinensi, quantum Academiae Cantabrigiensis summis viris debeam, tute melius vides quam ego, satis in dicendo infans, verbis possim explicare Nunc, si unquam ante, magnâ opus erit Curâ, atque industriâ, ut ne summi Regis et beneficentissimae gentis gratiâ hâc te indignum geras. Equidem non desinam cogitare quomodo optime animum testari gratum possim. Sed nihil aeque dolet, quam quod undique ita distringor, ut non tam cito possim omnia quam velim. Ad pecunias quod attinet, jussi, ut mercator ille qui proxime centenos tibi florenos annumeravit, idem nunc ducentos daret. Vix tanto opus esse tibi putabam. Sed malui modum excedere, quam me intra eum continere. Tuum est curare, ut parce expendas. De avunculo quod scribis, frustra es, Facilius Herculi extorqueamus clavam, quam illi teruncium. Necdum ab eo accepi, quod mihi debet ratione domus, cui insigne Dordrechti ruber pannus est. At scis multos jam annos esse, ex quo debetur mihi ea summa. Videtur tantum hoc agere, ut mihi incommodet, et domui Junianae. Deus illi ignoscat; sed et nobis, si forte in culpa ipsi simus, etsi id nobis minime videatur. Nempe ut scis, non solemus videre manticae quid in tergo est. Balthazar Lydius jam ante semestre fato suo functus est. Vix dici possit, quantum optima ejus conjux Anna Mylia, quantum liberi ejus in hoc viro amiserint. Scis enim sortem eorum esse angustam satis. Fere quicquid habent consistit in Bibliotheca sola, luculenta illa quidem, sed quae alendae illi familiae, ut vel maximo pretio distrahatur, nullo modo suffecerit. Abrahamus Beverius noster ante trimestre uxorem duxit, Velartiam, filiam natu maximam viduae Panthusiae, non ejus quae ex adverso aedium nostrarum, sed quae e regione aedium Knotterianarum degit. Nuptiali convivio ego, mater, Franciscus, et Cornelia interfuimus. Franciscus nuptias eas versibus non inelegantibus partim Latinis, partim Belgicis celebravit. Misissem exemplar, sed ipse careo. Imo ne sibi quidem frater exemplar ullum reservavit, quae in talibus simplicitas est adolescentis. In oratoriis meis institutionibus jam quintus excudi liber coepit. Vix absolvi poterint ante mensem quartum. Forma est folii in quaterna complicati. Fasciculus ille literarum, quem Borrius ad Dubletium curandum susceperat, nondum comparet: quo nomine doleo Theodorus Graswinkelius uxorem ducit maximam natu, sororem convictoris quondam nostri Loei, puellam et bene natam, et educatam, et egregie cordatam. Barones nostri ante bimestre iêre in Brabantiam: inde per Gallias patriam repetent. Itaque onere nunc convictorum liberati tandem sumus. Abeuntes postularunt, ut suo nomine te juberemus plurimum salvere. Dionysius in collo laboravit ingenti tubere. Jam mensis est, quod Chiturgi operâ curatur. Nec puto sanitati pristinae ante mensem restitui posse. Primum valde metuebamus illi, pene etiam vitae. Nunc non modo extra periculum est, sed studiis etiam vacat, propemodum ut solet, etiam cum optime valet. Nec-dum surrogatus quisquam in locum Jacchaei. Expetunt eum M. Reinerius, Pauwii liberorum praefectus, Sinapius subregens, et M. Bodecherius. Reinerio favet Curator Arsenius: Sinapio Curator Cromhautius, Bodecherio consul Brocchovius. Academia Rectorem magnificum habet Burgersdicium. Cognata Berkia, legati vidua, nunc Hagae degit. Sipesteinia hac demum hebdomade nupsit Bommio. Ajunt prolem jam diu ex marito habuisse, eamque vivere. Sed quid ad nos verene haec sparsa sint, an per calumniam? Posterius tamen credere malo, eoque nonnihil dubitabam an etiam hoc scripturus essem, praesertim cum nostra nihil, ut dixi, intersit. Vicinas aedes, quae Hardewinii sunt, inhabitat nunc Schrevelius medicus: quod nec mihi injucundum, nec conjugi, saepe, ut scis, infirmae ac valetudinariae: Et nosti quam is suavis sit ac lepidus, pene dixeram congerro. Arnoldus Beaumontius hesterno die publice pro Licentiatus gradu magna cum laude disputavit. Publice etiam opposuit Franciscus noster: adeo alacriter et pulchre, ut caeteros opponentes, professorum consensu facile vicerit. Nec dubitat jam quisquam, quin dignissimus sit gradu vel

Licentiatus vel Doctoratus. Sed ille differre mavult, quia non tam citam ambit gloriam, quae umbratilis esse consuevit, quam solidam. Golius ex Syria rediit, ante mensem. Quo nomine valde gaudeo, ob filium Dionysium, cui ille arcana omnia linguae Arabicae se reserare velle promisit. Et faciet scio, quae viri est humanitas. Nec operosum hoc illi erit, vel inglorium: postquam filius jam in ea lingua, uti et aliis orientis tantum promovit. Ubi plane sine cortice poterit natare, aliquos libellos ex Arabico vertet: ut sibi et toti familiae nostrae inde gloriae aliquid pariat. In tralatione historiae Reidani pervenit jam ad librum XIV. sperat quod superest intra bimestre posse absolvi. Sed ubi id erit de limando opere cogitabit. Assiduus est in Caesare, deliciis suis, cujus dictionem ut assequi possit, impense elaborat. Magna promittit de se, dummodo vitalis sit, et, ut nunc, ita deinceps semper Dei sit reverens, qualem fore spero, imo confido. Matthaeus industriâ magis se mihi probat, quam solet. Ardor omnigenae eum historiae adhuc tenet. Sed Philosophiam jungere coepit. Nunc etiam, me auctore, valde se in lectione clarissimorum Scriptorum, et imitatione eorum exercet. Diu suasi, tandem Dei benignitate persuasi. Tu quoque ut agas idem, adhortari non desinam. Scio te jam gravioribus studiis detineri: sed tamen necesse est omnino, ut quotidie aliquid stylo tribuas, qui dicendi est magister. Et consequeris, quod volo, si industrius etiam hac in re esse voles. Jubeo igitur ut paternum imiteris exemplum, qui temporis unius avarus, caeterorum liberalis esse solet. Sed de priori placet: de altero memor eris fortunae nostrae: hoc est, etiamsi liberaliter suppetant pecuniae, tu tamen parce iis utere. Quod ego lubentius scribo, quia (si fides habenda Belgae cuidam, qui cum altero Belga locutus in Britannia fuit) omnino hac in parte peccas. Nam ita loquebatur, quasi supra sortem nostram faceres impensas. Ajebat te alicubi ita flore Liberi patris exceptum ut prope redditus fueris madulsa. Ego ei hoc minus fidei habebam, quia a quo haec profecta sunt, etiam hic cum foret, dicitur nomini meo detrahere solere. Vides nec te effugere posse calumniarum spicula. Ita voco. Nam quae retulere, credere non sustinet paternus animus. Utinam ne decipiar; si quid tamen peccatum, cotrige, et cautior esse disce, quantum me, te, et totam nostram domum ames. Qualem te haberi voles, talis semper esto. Ita futurum aliquando ut ne sistat se fortuna in honore quo nunc es ornatus, sed altiora pertingas, ut mihi animus praesagit, dummodo is fueris, qui debes. Muscheronio literas debeo: sed nec mater ejus scire se ajebat, an adhuc ageret Cantabrigiae. Scribes de eo aliquid, ut sciam, quo literas mitti oporteat. Scripsi ad Reverendissimum Dominum Episcopum, quo gratias ei haberem pro affectu erga te et me. Eas literas mercator is, qui tibi annumerat pecunias, Reverendissimo Episcopo vel tradet ipse, vel per suorum aliquem offerri curabit. Quid enim opus fuit eas ad te Cantabrigiam mitti, ut inde denuo Londinum referrentur. Matertera Brunaea quingentos plus minus florenos accepit ex negotiatione Indica. Haec pecunia opportuno ei admodum tempore obtigit: ut facile intelligis. Matertera Junia, Casimiri vidua, vicit causam. Itaque bis mille quingentos florenos ei debitor solvet. Imo jam mille quingentos accepit. Quo nomine quantopere omnes gaudeamus, non opus est exponam. Si scissem nomen ejus Theologi, qui praeest Collegio Jesu, commendassem te ei per literas. Proximis igitur literis fac me de eo certiorem, ut ne hac parte claudicet opera nostra. Gratias egi D. Procancellario pro honore amoreque erga te, literas ei trades, quas tuis addidi. Statueram primo et aliis scribere. Sed non occurrebat aliud quicquam quod scriberem, praeterquam ut gratias haberem pro eo, quod tantopere te amore prosequuntur. Quamquam profecto hoc satis idoneum sit argumentum, et quod per se sufficiat. Verum occupatior eram, ut tam multis scribere non possem, et haerebam si unum eligerem, quem esse eum conveniret, cum omnes, ni fallor, pariter te diligant. Quando ad me scribes, significa quid maxime facto sit opus. Adde et praenomina, et dignitatem, ne peccem inscriptione. Isaaci et Gerarduli studiis praeest filius Joannis Viterarii, discipulus caeci illius Pontani, auditoris mei. Pulchre erudit parvulos meos. Itaque ei victum omnem largior, sed eâ conditione, ut comedat cum famulitio, ut Petrus, baronum famulus, solet. Mater valetudine est satis

infirmâ, sed tamen curat eam diligenter. Ne nunc quidem omnia mihi ex voto, sed malignitate alienâ et temporum. Verum fractis etiam rebus infracto esse animo oporteat: nedum nunc, cum omnia mediocriter sese habeant, et, quod magno mihi solatio est, liberi omnes virtutis insistant viam. Video me quartam jam paginam implêsse. Quare longior esse nolo. Scripsi raptim omnia, et prout in buccam, nullâ ordinis ratione habitâ: quae negligentia fortasse non dedecet Epistolam familiarem. Sed ego, ut scis, vix aliter possim scribere, etsi velim, ob tam varias occupationes. Salutem dices V. V. CL. D. Procancellario Wrenno, item regenti Collegii in quo vivis, et D. Doct. Belo, Doct. Collino, Doct. Porter, Doct. Charterton, Mag. Critoni. Quos summos viros vide ut observantissime semper colas et veneretis. Vale.

CV. Hugoni Grotio, Gerardus Vossius, S. P. D.

CUm valde optarem aliquem mihi dari, per quem tuto literae ad te mitti possint: ecce a Sarmatis suis ad nos redit nobilissimus Stupeskius; una cum Ephoro suo Paschali, Doctore medico, Natione Gallo, domo, et placitis Genevensi, homine docto, et perhonesto. Ajebat uterque se propediem, saltem post hebdomadas paucas, Lutetiam ituros. Sed prope jam bimestre est, quod culpa eorum, qui ab utrisque partibus commeatus literas procurant, discedere iis demum licet. Alioqui non paulo celerius ex me ipso cognovisses ista, quae de itinere meo Britannico, ex fratris, vel aliorum literis, jamdudum te arbitror percepisse. Nihil tamen prohibet, puto, quo minus nunc quoque pauca de eo perscribam. Nempe a Rege Serenissimo, Archiepiscopo, Comitibus, Baronibus, Episcopis, utriusque Academiae summis viris, aliis etiam vel dignitate, vel doctrina claris, eo sum honore, favoreque exceptus, qui non tam Vossio, quam longe majori conveniret: nec recessi, nisi auctus dignitate Canonicatus Cantuariensis, idque ea conditione, ut emolumentis ejus frui liceat etiam in partibus transmarinis. Quae res, nescio, utrum plus mihi hic peperit honoris, an invidiae apud nonnullos, eos imprimis, quibus moderatio animi nostri est ingrata. Sed ut Dircaeus ille Vates ait, [gap: Greek word(s)] Hujus meae fortunae recordatio cogitationem mihi injicit ejus, quod hic inter Academiae Curatores deliberatur de Salmasio huc vocando. Inter illos, qui maxime negotium urgent, est Dominus Someldicensis. Ex ordine vero nostro, Rivetus. Occultiorque, at non minor, opera est nostra. Impense enim viro faveo, ob multijugam, ac reconditam eruditionem. Nec parum erga eum amori addit amor erga eum tuus, quem literae omnes tuae spirant. Quaeres fortasse, cur non aperte ei studeam. Nempe, ne ei magis incommodem, quam prosim. Scis enim negotium hoc transigi non posse, nisi tum iis volentibus, qui extrema omnia, quam qui moderatiora consilia sequuntur. At prioribus illis pleraque mea sunt suspecta: nisi forte ipse nimis sim suspicax, qui haec de iis scribam. Adde quod nec omnes, in Salmasiano illo negotio consentiunt, qui nosse virtutes viri debebant. Liceat paulum tecum jocari per literas, quod praesens facere mallem. Ait Plutarchus, pictorem fuisse, qui cum Gallos depinxisset, jussit, ut puer tabulae adsideret, qui veros abigeret Gallos, ne, quam ineptus esset pictor, deprehenderetur. Similiter hic sunt, qui manibus, pedibusque disturbare eorum consilia nitantur, qui eruditissimum illum Gallum huc advocandum censent. Metuunt, ne tabulae suae fiant minoris, si omnes ex hoc Gallo videant, quantum ipsis ad Romanarum, Gallicarum, Ecclesiasticarum Antiquitatum peritiam desit. Alterum etiam est, quod obstare Salmasio videatur. Nec enim ad docendum arcesseretur (quam conditionem amplecti si volet, neminem inveniet, qui obstare volet, ut ego quidem censeo) sed ut eo et loco esset, et stipendio frueretur, quo olim [gap: Greek word(s)] Scaliger. Facile autem cogitare potes, in ea profitentium turba unicum esse minimum, qui sibi honoris hoc deferendum potius arbitretur. Utinam autem non de Salmasio modo huc vocando; sed de te etiam revocando cogitaretur. O quam uberem ex te

messem meteret patria tua? Quantos et ipse perciperem benevolentiae tuae fructus? Sed non omnium dierum soles occiderunt. Interea me oblectabo dulci recordatione veterum meritorum tuorum. Nam quod aliquando de fructibus amicitiae nostrae literis tuis scribebas in eo meas mihi eripuisti partes, qui nunquam tuorum debeo meritorum oblivisci. Tanto justius filio tuo faveo. Quamquam non tui modo causa, sed etiam quia ingenii elegantia, ac bonitate indolis, sic metetur. Dolet de illo corporis vitio, quod cum Agesilao, Tyrtaeo, aliis habet commune. Sed gaudeo, quod corrupto hoc seculo, quo omnium pene animi claudicant, filio hactenus mens est recta et erecta. Petierat uxor, ut diebus dominicis semper pranderet nobiscum. Sed non facit. Subinde tamen adest, et lusitat cum nostris. Nec occasionem eam negligo videndi, quantum in studiis, et moribus profecerit. Vellem tui filii causa, ut paulo felicius cum Bataviae Scholis ageretur. Sed raro alii, quam fungi, praefici inferioribus classibus solent. Imo multis e fungino genere hoc ipsum vitae genus sordet: malunt aliquid ogganire popelli auribus de ambone, et imperare imperantibus. Et profecto, quanto tales magis sapiunt, quam qui in paedido illo grege puerorum a me ad vesperum cramben repetunt tribus conducti nummis? Melius societas Jesuitica ac prudentius facit; in cujus Scholis, pueris classem mutantibus, mutant et ipsi Doctores, atque ad classes superiores evecti, et successorem nacti, praeficiuntur sacris. Haec si Proceres nostri imitarentur, et doctiores haberemus Ecclesiarum Praefectos, et pueritiae Reip. seminario, melius consuleretur. De Lugdunensi tamen Schola minus, quam de plerisque aliis conqueri possumus, ob probitatem ac virtutem praefecti, qui sic satis hypodidascalorum suorum rationem habet. Libros tuos de Religionis Christianae veritate, altera hac editione tot mendis obsitos prodiisse, sane doleo; simulac cognoram, Lamerium novam editionem cogitare, obtuleram sponte ei operam meam, ad corrigenda Typothetae [gap: Greek word(s)] Sed negavit ea sibi nunc opus esse, quia non manuscriptum quicquam excuderet, quod molestius procedere solet; sed jam semel excusum. Cum ne sic quidem satisfaceret, iterum institi, usque dum significaret, se in isto usurum opera Clarissimi Barlaei. Tum demum mihi acquiescendum putavi, sed postmodo cognovi, contentum fuisse perfunctoria Opella mercenarii cujusdam, scis autem quam parum, hoc hominum genus sollicitum esse soleat, utrum emendate, an inemendate libri prodeant De Tragoedia Euripidea, et tralatione tua, omnia spero meliora. Corrigendi ipse laborem suscepi. Quamquam semel, iterumque, postremam revidendi curam, commiserim nostro Coracino; qui tum forte hic erat. Ille si non peccarit, bene erit, sed postquam Coracinus abire coactus (historiam jamdiu inaudieris, puto) terroris aliquid injectum uxori. Ita dormitavit tragoedia aliquot mensibus. Jam dies est quartus, quod domum repetiere chartas tuas; idque eo animo, ut reliqua perficiant, filius meus Franciscus ante bimestre, publice disputavit de gravibus in jure controversiis; nec parum laudis retulit: Laurea etiam doctorali, cum bonorum favore, ornatus est; superioris anni gesta jam pene absolvit Heinsius, sperat se intra menses duos, vel tres, praelo subjicere posse. Utinam quoque tibi mens fuisset, obsidionem Sylvaeducensem describendi. Mitto ad te oratoriarum nostrarum editionem novam. Quam cum dimitterem, sic munusculum meum tacitus affabar, cum vate Hispano;

Si modo nobis pignore ullo opus, sed utcumque est, affabitur ille, cum voles; quod ipse utinam possem. Nihil enim aeque in votis, quam ut ne aeternum te fruantur externi. Iterum occurrit illud Biblici poetae:

At desino tandem effundere, quicquid in buccam venit. Salve, Amicorum doctissime, Doctorum amicissime; imo Doctorum doctissime, Amicorum Amicissime, diuque cum Uxore praestantissima et liberis, Vale. Uxor salutem vobis omnibus officiosissime dicit.

CVI. Matthaeo Wrenno Procancellario Academiae Cantabrigiensis, nunc Magistro Collegii S. Petri, et Decano Wintoniensi. Reverende ac Clarissime Domine Wrenne.

MUltum equidem laetabar, cum salvum advenisse filium in Britanniam cognoscerem. Gliscebat laetitia, cum viderem Reverendissimum Dominum Episcopum Londinensem, meum juxta ac filii Mecaenatem, tanto cum affectu curam ejus rei ac sollicitudinem suscepisse, ut filius in Collegio aliquo Cantabrigiae vivere impensis suis ad tempus posset. Sed maxime laeticiâ delibutus fui, cum eo esset res perducta, ut in eo viveret Collegio, cui tu, vir idem, atque amicesumme, tanta cum laude praeesses, et quod ipsum etiam jure magni admodum ducebam, ubi mensâ et conversatione iis jungeretur, qui ut profectu, ita honore etiam primas ferrent. Quid istis majus eo quidem tempore vovere potuissem. At nunc tamen aliud luculentum adeo accessit, cum idem a Serenissimo Rege curâ ac interbessione Reverendissimi Domini Episcopi, et commendatione vestrâ, tanto auctus est honore, ut in numerum Sociorum Jesu Collegii referretur. Felicem me, qui tales habeam in Britannia amicos, felicem etiam filium, qui et ipse uberes adeo fructus percipiat ex vestro erga me amore. Quamquam autem nunc Collegium mutabit, fore tamen spero, atque adeo confido, ut qui hactenus pulchre adeo de filio ac meipso meritus es, eundem erga nos animum conserves. Opto etiam ut Collegii Jesu praefectum talem erga se filius experiatur, qualem te expertus est semper. Utinam modo filius non indecorum se praestet, nec indignum meritis vestris. Votis ille meis satisfaciet, si idem est absens, quem praesentem se hic gessit. Meae interea partes erunt, ut qui tantum mihi amoris ac favoris exhibetis, assidue illud cum animo cogitem, quomodo potissimum gratum testari affectum erga eos possim, a quibus tanto affectus sum beneficio, ac qui neque nunc bene de me cessant mereri. Quos inter te, vir clarissime, optimo jure, censeo, imo in iis repono, qui familiam ducunt. Caeterum nunc liceat etiam bonas hasce precari te preces, ut deinceps quoque filium si ita usu veniat, consilio aut ope tuâ juves; ac si forte (quod ne Deus sîrit) vel suopte instinctu, vel suasu alieno, alius alibi fieret, me quam primum facias certiorem, quo principiis obstemus. Nihil quidem metuo istiusmodi. Sed tamen jamdiu didici, humana omnia incerta, eoque etiam tutissima metuere soleo, tanto sane magis, quanto quisque mihi conjunctior et acceptior est. Haec tanti mihi visa, ut vel sola (ita paternus est animus) ad te, vir maxime, scriberentur. Sed deinceps de aliis etiam, quoties aliquid non indignum scriptione se offerret, literas a me expecta. Sed simplices, et quales hae sunt, ut sine animi fuco, ita absque verborum calamistris. Nempe omnia prout in buccam venerint. Ita inter amicos puto fieri oportere. Nec vel occupationes sinunt, ut lenocinia ulla, more quorundam consecter; neque ego illis capior, scio neque tu, vir eximie. Salutem a me plurimam dices clarissimis ac doctissimis viris, Doct. Belo, Doct. Collino, Doct. Wardo, Doct. Porter, Doct. Charterton, Mag. Critoni, aliisque omnibus amantibus nostri; quorum ego utinam affectui erga me et filium meum possim officio ullo respondere.

Virtutum tuarum admirator, ac dignitatis eximiae cultor Devotisimus, G. J. Vossius.

CVII. Ger. Jo. Vossius, Claudio Salmasio S. P.

QUod tarde adeo responderim Literis tuis, maxime Salmasi, prius quidem in causa fuit iter a me in Britanniam susceptum unde dignitate Canonicatus Cantuariensis a Serenissimo Rege collata, auctior redii domum. Postea autem cum viderem Oratorias nostras vergere ad finem, paulisper volui exspectare usque dum eas una cum Literis meis per hominem fidum mittere possem. Qui nunc obtigit, Illustris Baro Stuxeskius Polonus una cum Ephoro suo Paschali, domo Genevensi professione Medico. Utinam vero placere tibi possit hic foetus meus. Sed placebit spero, si non merico suo at saltem ob pulcherrimum conatum. Nam et veterum

imprimis vestigiis institimus, et multa tamen accuratius excussimus, quodque facile videbis, plane alia nobis ratio inita; quam qua vulgo tetrica artium praecepta tractari solent. De tuis in Plinium ac Solinum commentariis, qui vere [gap: Greek word(s)] gratiam sane promissi facio. Quid enim amicitia nostra recens adeo inita tam cito tibi sit fraudi. Sed liquid postmodo emiseris exigui sumptus, cujusmodi fuit ante [gap: Greek word(s)] misi, quale item quod nunc vides; sane si omnino liberalis esse voles gratum mihi erit donum et suo nomine et auctoris: quem ego cum Grotio nostro conjungere soleo, quoties duos nominare volo omnigenae doctrinae Principes, sane orbis nostri doctissimos. Quod elogium non perscriberem ad te, (metuerem enim ne quid videam auribus dare) sed idem non semel his diebus testatus sum apud Academiae nostrae Curatores. Ex quibus Somelsdicensis Dominus serio hoc agit, ut Scaligeri locum tueri apud nos possis. O me beatum, si hoc contingat! Rivetus etiam, optimus sane ac doctissimus Theologus, negotium hoc urget, quam qui maxime. Faveo ego utroque, quod dicitur, pollice, et eos incito, qui plus me authoritate valent. Nihil tamen certi promittere habeo: partim quia multi apud nos ad clavum Reipub. sedent, studiorum minime intelligentes: partim etiam aliis de causis de quibus fortasse aliquid scribam Postr. Non. Maji. Eum enim in diem indictus Curatorum Academiae Conventus. Vale, summe idem vir atque amice, ac deinceps crebras a me literas exspecta.

CVIII. Dudlaeo Carleton. Illustrissime Domine,

INdignus sim tantis in me meritis tuis, si a longo tempore intermissa scriptione, etiam hanc occasionem dimitterem, redeunte in Britanniam filio meo. Fateor, diu scriptum a me oportuisse, sed sublimem adeo virum interpellare saepius verebar; ut cui tanta negotia, et regias incumbere curas nossem. Nihilominus, cum prolixam cogito humanitatem tuam, qua me humilem adeo hominem prosecutus es, vicissim magnae videbatur inhumanitatis, non facere te certiorem de rebus meis, qui satis ostenderas, quam bene mihi, et omni familiae meae velles. Ea itaque res, ut scriberem, induxit; nec materia deesse videbatur. Nam praeterquam quod mei muneris duxi transmittere Oratorias meas (quas rogo animo potius donantis aestimes quam pretio sui) etiam ex meipso cognoscere te volui, quod fortasse jam ex aliis intellexeris; nempe ut mensibus abhinc propemodum quinque sedem meam Amstelodamum transtulerim, vocatus ab urbis ejus Proceribus. Nuper quippe ii Consilium cepêre de erigendo in urbe ea Illustri Gymnasio, ne Civitas omnium totius Belgicae florentissima et opibus virisque valida, sola Studiorum cultura aliis plerisque cederet. Itaque eo me vocârunt ad eandem Professionem sustinendam, quam obii Lugduni. Causae, quae me impulere, ad suscipiendam conditionem, variae fuere; ut enim stipendium mittam, quod fere alterâ parte majus est, liberorum hic longe magis rationem habendam, satis luculentis indiciis perspexi. Nonnullis credo mirum videbitur me ex florentissima Academia commigrare in Illustre Gymnasium, de quo vix dicere illud possimus, adhuc messem ejus in herba esse. Necdum enim herbescit, imo ne quidem sementis facta. Veruntamen non mei unius hoc consilio egi, sed multum cum aliis summae et prudentiae et auctoritatis viris deliberavi, qui hujus mihi rei auctores fuerunt. Nempe omnes prope judicant, eam esse hujus urbis potentiam, illud nomen per orbem omnem: ut si aliunde splendorem petam, quam a propriis ingenii ac industriae monumentis, eum non minus a clarissima hac maximaque Urbe, quam vicina Academia, consequi possim. Quantoque illustrius deinceps futurum urbis hujus Athenaeum, tanto ubique gloriosius mihi erit, prima ejus jecisse fundamenta. Multum me etiam pellexit Magistratuum hujus urbis cum summa prudentia, tum etiam excellens doctrina; ita ut verissisimum hic Platonis dictum comperiar, qui tum foelices fore Respub. ajebat; quando, aut qui Philosophi essent, regerent, aut qui regerent, Philosopharentur. Nec ignoro esse, qui nomini Procerum plurimum detrahant, quasi iniquiores sint Ordini Ecclesiastico.

Verum video, abunde huic eos favere, dummodo se ille contineat intra effata, ac pomoeria sua. Nec ea ad Gymnasium nostrum controversia pertinet. Neque me deinceps ei immiscere animus, sed pacem semper et concordiam sectabor. Liticula adhuc aliqua est Lugdunensibus cum Amstelodamensibus de Jure erigendi hic Illustris Gymnasii. Sed intra dies paucos ea Controversia ab utraque Curia decidetur. Nec tantillum dubito, quin sententiam latura sunt pro Amstelodamensibus. Ita saltem censent, quicunque rerum Batavicarum sunt gnari, atque animum habent affectibus minime mancipatum. Sed de isto fortassis nimis multa. Quod superest, Illustrissime Domine, optimeque Mecaenas, Deum oro, ut Nestoreos annos felix et fortunatus vivas, cum Illustrissima Heroina uxore tua. Ex qua quam simillimam vestri prolem, vobis exopto, Regni Britanniae bono, simul gaudio vestro. Atque hoc Deum rogo. Te autem unum illud, ut quem hactenus tanto es favore complexus, eum porro habere velis in Clientium numero. Hoc equidem affectu erga me tuo subnixus semper ero.

Illustrissimo nomini tuo totique Domui Carletonae devinctus simul et devotus Cultor, G. J. Vossius.

CIX. Johanni Meursio, S. P.

OB diuturnum adeo silentium difficilis mihi causae dictio apud eos foret, qui me naevo potius aliquo norint, quam integrum, uti tu facis, vir clarissime. Cui, ut puto, facile persuadebo, tamdiu me nihil scripsisse, non quia minus amem te absentem, quam soleo praesentem: sed partim ob occupatio nes [gap: Greek word(s)] et invaletudinem meorum, ex quibus maximus natu filius, Collegii Jesu Socius apud Cantabrigienses, plus minus mense oculis captus fuit: partim etiam quia teipsum exspectaremus, uti spem tui feceras nobis ante sesquiannum, vel praeterpropter. Primis quidem mensibus, ex quo eas literas acceperam, irritum fore hoc promissum facile praevidebam. Sed foedere inito inter Caesarem, et Serenissimum Regem vestrum, omnia visa liquidiora. Itaque proximo quidem autumno avide te exspectavi. Nunc nihil sperare ausim ante ver medium, vel etiam adultum. O beatum illum diem quo te amplectar! Quam te multis tum loqui licebit [gap: Greek word(s)] quae non tuto satis literis committantur. Sed dum te caremus, nefas sit non arripere occasionem scribendi bellam, eunte ad vos optimo doctissimo amicissimo Stephano Stephanio. Jucundum quidem mihi est te salutare; sed multo jucundius erit id agere per amicum hoc caput, ex quo ea etiam cognosces, quae non scribo. Jam mensis est, ex quo me Lugdunum iterum habet. Bimestre impensum itineri Britannico. Sane non facile dixerim quantum mihi honoris habitum sit a viris, genere, dignitate, doctrina, insignibus: ipso etiam Serenissimo Rege, nulli nostri temporis regum secundo: cui coram gratias egi pro collata mihi dignitate Canonicatus Cantuariensis, et ita collata, ut frui ejus emolumentis etiam in transmarinis partibus possim. Equidem nescio, nec valde scire laboro, utrum oculi propterea doleant amicorum meorum fucatissimo, de cujus fucosissima amicitia scio etiam te non semel apud me graviter conquestum. Nempe tales sic omnia componunt, quasi sibi non esset bene, nisi aliis sit male, praesertim illis, qui studia tractant non adeo diversa. Ut facile comprobent illud vetus quo solent [gap: Greek word(s)] vocitare. Sed meliora tamen de illis speremus, ne videamur amorem omnem exuisse, cum aliud sane ob egregias quasdam virtutes mercantur. Praesertim cum tales saepe cum obesse volunt, magis prosint. Ut non de nihilo dixerit, Gregorius Theologus, multa esse in quibus [gap: Greek word(s)] Curator Academiae Arsenius, Somelsdicensis Dominus, in eo strenue adlaborat, ut in Academia hac clarissimus Salmasius eo esse loco possit, quo Scaliger olim fuit. Est qui manibus pedibusque obnixe agat omnia, ut huic incommodet proposito. Parum id fore ex honore suo arbitratur. De quo ego non disputo; qui multum honoris huic loco ex viri ejus praesentia Academiae nostrae accedere posse existimo. Utinam tantum etiam Amplissimus Grotius, tuque, clarissime Meursi,

eodem vel non dissimili apud nos loco essetis. Sane ubicunque nunc vel Cimmeriae esse tenebrae videntur, vobis lucentibus facile hae pellerentur, nec praeter vestri ingenii ac doctrinae facem nocturna ulla lumina quaereremus, imo Titania ingenii vestri lampade, alius in hoc, alius alio in studii genere, diem ipsam reduceretis. Sed multum metuo, ne unquam nobis tam beatis esse liceat. Interea pro te mihi erunt scripta tua, quae omnes amant praeter [gap: Greek word(s)] animique livore tinctos. Sane apud Britannos, qui quidem Graecarum Antiquitatum studio tenentur, tuos labores mire praedicant. Inter eos doctissimus Crito, Graecae Linguae apud Cantabrigienses Professor; ex cujus ore lubentissime audivi, quae et illo et te digna erant, ac eo solum nomine a me reticentur, quia moris mihi magis est ista a pud alios, etiam in aemulorum praesentia, referre, quam quempiam in os laudare. Ut videas quantopere scripta tua peregrinentur, superioribus annis etiam Athenae tuae Athenis ipsis fuerint. Eo secum detulerat illas Pitteus, Anglus longe doctissimus, quem Illustrissimus Arundeliae Comes, vir natus juvandis literis, in orientem miserat, ut inde antiquos lapides, aliaque monumenta in Britanniam referret. Vix dici possit quam multa praeclara inde reportârit. Quae paulatim juris faciet publici. Atque idem inter alia etiam Athenas, ubi diutissime vixit, describere parat: credo ad formam eam, quâ Byzantium Gyllius descripsit. Vir est ut humanissimus, ita mihi amicissimus, ac tuo etiam dignissimus amore. Nam quod dicebam antea [gap: Greek word(s)] esse solere, id in neutro nostrum locum habere debet: qui cum studiis semper conjunximus animi candorem. Puto fore ut propediem hic edantur literae Casauboni ad Scaligerum, Heinsium, Rutgersium, alios. In iis non tam multa quam vellem, sed nec rara tammen fit mentio tui. [gap: Greek word(s)] enim vidi; nec dubito quin futurum sit, ut omnia fide bona edantur: quippe praeerit editioni doctissimus ac tui etiam amantissimus Rivetus. Itaque nec displiceat, si eas huc mittas, quas magnus ille vir ad te olim scripsit. Fuerit, puto, id ex honore tuo, cui impense faveo. Quod si quid in iis sit quod divulgari non debeat, poterit a te deleri. In Scaligeri Epistolis, quae, ut scis, ante triennium hic excusae, quaedam relicta sunt, quae resecari longe satius fuisset. In iis quiddam etiam est acerbe ac nequiter de te dictum, sed pro nomine tuo Asteriscus positus, ut te signari pauci intelligant, praeter eos qui Scaligero fuere familiares. Socerum quoque meum Junium non uno loco sugillat. Eaque res mihi praefationem magna ex parte expressit, quam historiae meae de Historicis Latinis praemisi. Seldeni opus de Diis Syris hac aestate, vel paulo ante, longe auctius hic recusum, et Heinsio nostro dicatum est. Auctor ipse, cum esset inter patronos Minoris domus Britannicae, atque se vehementius gereret adversus Regem Serenissimum (seditiose multa locutus dicitur, de quo ego judicium ferre non possim, quia et patronos suos habet) in turri custodiae traditus est. De vita tamen periclitari negant illi, qui norunt clementiam Regis, atque amorem erga liceras et literatos. Imo jam dies sunt pauci, ex quo aliquis mihi significavit, cunctos qui se Regi tantopere opposuissent, ab Rege esse e custodia libere dimissos. Sed de isto certiora propediem intelligam. Si vera narrarunt, quamprimum Seldeno literis meis gratulabor. Nam inter nos non ita magnum, culpa mea, sed aliquod tamen commercium est literarum. In Alardo, quem mihi penultimis literis commendâras, feci quod potui: nec inutilis illi fuit opera haec mea. Quicquid feci, feci adoleacentis causâ, feci et tuâ; feci etiam ob parentem ejus, qui et mihi per literas gratias egit. Video virum esse bene eruditum. Si quid in eo amplius possim, vel quocunque alio, faciam id lubentissimo animo, uti amicitiam nostram decet. Sum quidem satis negligens in scribendo, praesertim ubi nihil est quod urgeat. Sed nunquam patior operam meam desiderari iis in rebus, unde boni aliquid ad alterum redundet. Bertium ante tres menses obiisse, jam, ut puto, intellexeris. Golius ante 4. menses rediit e Syria, vir sane ut doctissimus, ita longe optimus, et candidissimus, ut verum Batavum decet. Is geminam obit professionem: inque Mathesi Snellianas, in Arabicis Herpenianas partes suscipit, non sine gloria. Grotius Grollae obsidionem descripsit, quae jam excusa. Heinsius Ordinum est Historiographus. Hoc nomine ei tributum stipendium annuum flor. 700. Occupatur in scribendis iis quae hoc anno feliciter Batavis

successere: imo putat intra mensem unum alterum se Historiam hanc prelo subjicere posse. Non abhorrebat ab iis pangendis Grotius: Sed videtur eum sufflaminasse, quo duo vel tres hanc sibi provinciam elegissent, qui certius omnia nosse possent, ut qui Obsidioni Sylvaeducensis interfuerant. Ex his esse creditur Huygenius, Principi nostro a Secretis. Barlaeus victoriam hanc carmine victuro celebravit. Etiam nomine Illustrissimae Ameliae ingeniosam et elegantem Elegiam fecit ad Maritum suum Principem nostrum, ad modum earum, quas sub heroidum nominibus Ovidius ac Sabinus condiderunt. Eam Epistolam non ineleganter Belgicis versibus in gratiam Dominae Principis Scriverius expressit. Institutiones meae Oratoriae intra bimestre erunt recusae, multo limatiores, et altera parte auctiores illis, quae secundo prodiere anno CIC IC C IX. Vale, vir maxime et amicissime, et plurimum meo nomine saluta optimam, uxorem, Clarissimum Laurenbergium et Collegarum alios. Uxor etiam plurimam, tibi atque uxori salutem adscribi jussit: et filiae filia. Nempe aequum est etiam liberos paternae esse amicitiae participes ac haeredes.

CX. Clarissimo Viro, Jacobo Roverio, S. P. Dordrechtum.

NOn studiis modo, ut putares mi Roveri, sed occupationum etiam undis (nisi hoc grave nimis est verbum) ita immergor, ut vix animus unquam emergat. Ad negotia seria accedunt Interpellationes amicorum, vel coram, vel per Epistolam. Scio nihil utilius, nihil etiam esse sanctius amicitiâ; sed si ea in nimis multos diffunditur, fit illud, ut quia scribendo non licet bene mereri de publico, tempus omni auro potius, non quidem ratione omnium, sed tamen ratione plurium, pereat studiis ac posteritati. Illud dicere malo, quam bono famae. Nam quid illa est nisi inane nomen? Et habet aliquid, quod magis noceat, quam prosit. Quid illud? inquies. Nempe eo fere omnes animo sumus, ut non libenter aliquid deperdi sinamus, quod nominis ad honorem pertineat. At qui ita fuerit animatus; ille famae jam magis, quam sibi, quam bono etiam, publico, vivere incipit. Mihi vero longe semper alia mens fuit. Subinde tamen metuo, ne non satis me nôrim, et dum non dico samae servio, quod omnino non facio, sed tamen paulo fortasse majoris eam aestimo, quam debebam, minus etiam placeam amicis illis, qui omnia publico metiuntur. Quos inter, conjunctissime et amicissime Roveri, lubens merito te repono. Amo enim te ut affinem, Liberorumque meorum Consanguineum, amo ut quodammodo discipulum, eumque amantem mei, eoque, prout quidem res utriusque nostri tulere, satis familiarem. Sed majus est, quod amo, ut praeclarae adeo indolis, praeclaraeque eruditionis virum, et si voles, pulchre de Rep. literaria meriturum. Itaque dolet, quod ex Britannia redux dieculâ citius, quam statueram, abieram Dordrechto. Decrêram enim aliquot horas dare amico non uni, atque in his, quos fraternus tibi sanguis, aut proxima ad finitas conjunxit. Quod si potuissem, fuissem felicior, quam putâram. Nam in te quoque, quem ob peritiorem literaturam, urbis tuae posthabeo nemini, simul incidissem. Non te Dordrechti, sed Hagae una cum Parente, vivere arbitrabar. Eoque simul ac Hagam excurri, recta eam in domum, ubi me apud te divertisse meministi, contendi. Quid responsi acceperim, nihil attinet dicere. Dolui interim ob errorem hunc meum, et ita dolui, ut cum per alterum excusare hoc apud te possem, ipse ad te literas dare maluerim, tardius fortasse quam expectasses, sed ex more meo, qui usque adeo tardus in scribendo esse soleam, ut interdum nec certio respondeam mense, interdum nun quam: quippe qui raro, nisi necessario scribam. Quod vitio nemo vertet, qui vitam, et occupationes meas nôrit. Absque his esset, non alter lubentius, vel frequentius ad me literas admitterer, quam ego remitterem. De multis etiam scriberem, quae ne nunc quidem scribo. Sed de quibus non scribo, loquar tecum cum voles. Quando autem illud erit, Optime, et Optatissime Roveri; Audies tum inter alia, de toto meo itinere Britannico. Filium meum Franciscum non sine gloria publice, pro doctoratus, ut vocant, Laureâ disputasse v. Non.

Febr. credo, jam ex aliis intellexeris. Oratoriae meae vix ante mensem videbunt lucem. Parte alterâ erunt auctiores, longeque emendatiores: ut novum opus haberi, vel saltem videri possint.

Vale, Doctiss. Cognate, ut nunc loquimur, vel potius Adfinis; sed tamen non minus care, quam si sanguine tam esses conjunctus, quam es non modo uxori, ac liberis meis; sed etiam qui paulo propius attingunt. Plurimam per te salutem dico, Amplissimo Parenti, ac conjugi optimae; item fratribus egregiis, ac Affinium Pari Blyemburgio, Berckioque; quorum illi, tergemino antea honore inclyto, accessionem equestris dignitatis, gratulatus sum coram, ac nunc quoque feliciter ipsi, familiaeque toti vertere cupio, speroque.

CXI. Joanni Vossio.

JAm quarto ad te scribo ex quo veni domum. Interim unae Literae mihi a te; non Literae, nec enim Literarum nomine censeri dignae, quibus non aliud ais, quam te Hungari Literas ad me mittere, ut domestici mei eas melius procurent, quam a tabellariorum vulgo fieri solet. Nisi hoc alicujus putas, quod adjeceris, te non multo ante ad me de pluribus scripsisse, atque in his etiam consilium te poscere, utrum Theologiae an Juris studium debeas amplecti. Ego vero eas Literas non accepi, ut quae ambiguum, reddunt animum tuum, scire non possim. Quanto satius erat, te mecum de eo egisse, cum in Britannia forem, atque ipse cum Reverendissimo Episcopo, et aliis summis viris consultare de re tota possem? Nunc illud dixero, Theologicum studium palmam prae ripere omnibus, et esse ei suos quoque, imo maximos, in Anglia honores. Quod de aliis terris non possis dicere. Quanquam, ut nulli honores ei magis quam apud nos forent, tanta est excellentia ejus studii, ut omnes pios in amorem et admirationem illud sui rapere debeat. Quare teipsum in consilium adhibe, vide quo animus maxime feratur, consulta cum summis viris, et utriusque nostri amantibus. Ante omnia Deum ora, ut te prudentiae spiritu regat. Mihi seu hoc, seu alterum studium amplecti volueris, satisfacies abunde, dummodo duo ista praestos. Prius est, ut pius sis, atque ita te geras, ut videam te regi Spiritu Domini. Alterum ut nihil vulgare in studiis praestes, neque indecorum te familiae nostrae ostendas, sed gloriae esse et immortalitatis candidatum. Quam ad rem industria opus. Magnam in Liberorum singulis spem reposui; Unus tu mihi, natu omnium maximus, scrupuli aliquid injicere soles: non quia non tibi ingenii abunde sit, sed quia diligentiam, desiderarem. Sed cum postremo alter alteri vale diximus, ita me plenum magnae spei dimisisti, ut non possim non pulchra quaedam de te augurari. Credimus nos Parentes facile liberis nostris. Sed tamen tibi, ea jam aetate, puto me tuto credere posse. Si decipis, te potius quam me deceperis. Adolescens, ut Poeta ait, Cereus in vitium flecti. Tu potius cereus esto in eo, ut facile animo imprimas monita mea; Ab his dimovere si quisquam te volet, ferreus vel adamanti similis sis. Apage igitur istos qui ad inertiam te vocant, filiam que ejus luxuriam, quae te in Barathrum aliquod praecipitem daret, unde cum lachrymis eximi postea optares, sed fruitra. O quam mihi gratus eris, si (ut Nazianzenus ad Vitalianum scribit) [gap: Greek word(s)]. Fac, fac, mi fili, sic eris senectutis meae solamen, domus nostrae fulerum. Quid tibi cum istis negotii, non tam pedibus valgis, quam mente distortis? Similem te sui volunt. Renuntia eorum amicitiae. Quid boni ex iis diseis? Nihil sane. Omnis eorum eruditio, quod manum habeant eruditam. Sciunt ut eum Poeta dicam.

Venustum in illis nihil. Quippe qui nullam sermonis Venerem nisi de Venere agnoscunt. Tuum est amare non illam vulgarem Venerem, sed alteram, [gap: Greek word(s)], quae coelestes inspirat amores. O quanto jucundior amor ille! Me quidem ita sacra studia afficiunt, ut omnia prae iis pudeant. Nempe tantum studium Theologiae praestat caeteris studiis, quantum haec voluptatibus istis adolescentiae. Sed si Naturae, Historiae, Juris te magis delectar, non repugno quo minus

totum te iis des. Haec quoque ut usum necessarium, ita incredibilem habent voluptatem. Itaque Plinius ea studiorum voluptate tenebatur, ut et somno et cibo detraheret, quemadmodum ipse in praefatione naturalis Historiae testis est nobis. Scis etiam ut Archimedes et cibi et potus oblivisceretur studiorum amore. Sed quid ego te ad Externa voco? Cur non sufficiat domesticum exemplum? Egone tantum laboris et in istis exhausissem, nisi ille mihi labor fuisset jucundior, quam ista quae alii consectari solent? Et voluptas illa manet. Juvat nunc recordari quoque aetatis retroactae. Quod tu de te non dixeris. Sed ut deinceps dicere possis, de eo quidem, quod divina bonitas vitae amplius largietur, id quidem in manu est tua, mi Fili. Quare hoc age; nec patere domun, quam ego virtute mea paullum erexi, tam cito vitio tuo collabi. In stylo omnino velim te exerecas. Neutiquam enim mihi satisfacis hac parte. Nosse desidero, quantum in Graecam tuopte Marte valeas. Item ecquos instituas Adolescentes. Optimus proficiendi modus docere alios, quae didicimus. Et tum demum aliquid scimus, cum docere id alios possumus. A ves, credo, scire ecquid apud nos rerum sit novarum. Sed nihil sane est quod magnopere scribi mereatur. De induciis deliberatur, in Ordinum Conventu; verum plures eam adversantur, praesertim qui in mari vivunt, vel ut scite Graeci eos vocant [gap: Greek word(s)] (nautas me vides dicere) vel qui ex eo vivunt, ut Negotiatores multi Magnarii, imo et quos liberos Piratas nuncupamus. Ultrajectini cogitant de Academia erigenda. Si Amstelodamenses in proposito persistunt, vocabunt in urbem suam Barlaeum, ut ibi Philosophiam et Historiam profiteatur. Colvius uxorem ducit filiam Abrahami vander Mylen. Wicfordus qui pro gradu Doctoratus in Academia nostra ante paueos annos disputavit, in Galliis dicitur conjectus in carcerem ob aes alienum, quod [gap: Greek word(s)] ille conflavit, nec Parens solvere curat, nec etiam debet ne foveat ejus luxuriem, et caeteros perdat liberos. Mater tua aegrotavit iterum aliquot hebdomades. Curae eam valde macerant. Scis quales dicere velim. Audio te ante menses duos vel paullo minus, Londini adfuisse Strusio. Ego utrum Strusius ille albus an ater sit nescio. Sed tamen ajunt cum conviviis magis gaudere quam nostram deceat sortem. Quare malim tibi commercium esse cum hominibus literatis, et ad rem attentis. Pupam unam filiolae. Domini Wrenni jamdiu acceperis. Alteram non potuimus tam cito nobis comparare. Amstelodamo enim apportari necesse sit. Sed si et alteram voles, perscribe, atque adde cujus magnitudinis eam esse cupias. Quanquam hoc quoque scito opus, quomodo transmitti quam tutissime possit. Prodiit Londini Libellus cum hac Inscriptione, Alter Ecebolius, M. Antonius de Dominis Archiepiscopus Spalatensis, Excudebat Billius, An. 1624. Ibidem prodiit Concio ad Clerum, habita Cantabrigiae per Sam. Wardum, Excudebat Milo Flesher 1627. si commoda se offerat eos Libellos mittendi occasio, transmittes. Sin minus, ne laboro. Habui utrumque Libellum commodatum a Nouwio. Sed cum in Gallias iret, per fratrem utrumque repetiit. Retinere maluissem. Et dixerat, posse me utrumque reservare. Sed sententiam videtur postea mutasse; Nolim tamen de iis te valde esse sollicitum. Possim enim utroque carere. Video chartam monere, ut desinam scribere qui non desinam te amare, dum tu virtutem amabi, quod ut aeternum sit, Deum oro. Salutem dices iis quos toties jam literis signavi, ut repetere nihil attineat.

Qui has ad te Literas defert, mihi quidem hactenus ignotus fuit, sed cum eum cognoscerem, esse filium Castellani, Gallicae Ecclesiae quondam Ministri, Senioris autem Trelecatii, Praeceptoris mei, ex filia Nepotem, nolui eum dimittere sine Literis meis; praesertim cum et honestus et non ineruditus videretur.

CXII. Francisco Junio, Fr. Fil. Londinum. S. P.

RAnis illis Seriphiis, mi Affinis, taciturnior mihi videris. Citius illis vocem quam tibi verbum aliquod expressero. Quippe jam bimestre est, quod a nobis abiisti, ac ne illud quidem significas an salvus

in Britanniam adveneris. Profecto, nisi mihi satis perspectum foret, quam tardus sis in scribendo, plane aliquid suspicarer, quod dicere nolo. Interea ut mihi, optimae sorori, et liberis etiam meis, omnem eximas scrupulum, silentium rumpe, et nos quamprimum Literis compella. Si non ob aliud, saltem, ut ne ultra ignorem, quod me maxime tangit. Quare [gap: Greek word(s)]. Nam quid magnopere juvet, si nos mutuo amemus, et ne literis quidem alter alterius fruamur. Nempe sie Tantalo, jure comparemur, cui et jam deerat, quod habebat. Franciscus meus pro gradu, ut loquimur, Doctorali, publice disputavit, ut strenue rem gessit. Smontius ab Amstelodamensibus, urbe exactus est. Itaque apud nos domum conduxit. Oratoriae meae demum, post hebdomades duas, aut tres, erunt absolutae. Filius Dionysius orsus est, ex Arabico transferre gentis ejus proverbia. Nonnihil tamen ab hac opera revocabit versio historiae Reidani. Heinsius propediem editurus est historiam omnium, quae superiori anno contigerunt. Vehementibus studiis agitur, in conventu Illustrium Ordinum, an de induciis sit cum Hispano agendum. Major pars hactenus abhorrere ab eo consilio videtur. Desidero scire, quando sperare liceat quae affecta habeas, de Pictura, Sculpturaque. Martinius Bremensis videtur deposuisse cogitationes, de affine Junia. Nosse aveo, verene hic sparsum sit, Seldenum carcere liberatum. Addes quoque, quando visuri sumus Clarissimi Pittei Athenas, aliaque. Quaeso urge virum. Metuo enim ne ei calcare opus sit. Sorori Bruneae aegre est, quod ei migrandum erit ex aedibus in quibus hactenus commode vixit. Ipse Dominus aedium in iis habitare statuit. Literas a te Roterodamo ad se perscriptas, toto mense post accepit Quod male eam habuit. Colvius noster uxorem ducit, filiam Abrahami Mylii, puellam egregiam, nec male dotatam. Amstelodamenses cogitant, de uno alteroque Professore, aliunde advocando, ne Parentes necesse habeant, tam cito ablegare liberos ad Academiam, ubi major pars corrumpitur, licentiâ, et malo exemplo. Jam de Barlaeo super hac re actum, nondum tamen transactum. Nec dubito tamen, quin si negotium procedat, caeteris sit praeferendus. Dicuntur Ultrajectini cogitare, de Academiâ apud se erigenda. Quae res incommodare Leidensibus possit. Scis enim locum esse ad eam rem satis idoneum. Nec obstare Hollandi possint, cum aeque Provinciam constituant, ac illi, si quid ultra hic rei novae sit, cognoscere possis ex eo, qui hasce literas defert. Est is senioris Trelcatii, ex filia Nepos, Castellani, Gallici ante annos aliquot Ecclesiastae filius. Hactenus mihi ignotus fuit. Sed cum studiorum causâ, se in Britanniam velle ire diceret, et perhonestus juvenis videretur, sine meis cum literis dimittere nolui. Speraveram fore, ut prior scriberes. Poteram sane te compellare illo Homerico, [gap: Greek word(s)]. Sed mihi majus est literarum tuarum desiderium quam tibi mearum. Scis enim quam, aveam nosse omnia, quae ad filium pertinent. Quare praevertere te scribendo malui. Nec deinceps detrecto similem Provinciam; dummodo tantum spondeas, te propemodum, paria mecum facere velle. Ultra non exigam, etsi minus me sis occupatus; nisi valde me ratio fugit. Pergratum erit si plurimam meo nomine salutem dixeris Nobilissimo Equiti D. Guilielmo Houardo, cui a studiis es magnae Illustris Arundelianae domus spei. Omnia ei a me servitia offerre, ne grave sit. Pitteum etiam salutabis, in quo candor et eruditio certare mihi videntur. Vale, Conjunctissime Affinis.

CXIII. Matthiae Martinio, S. P. Bremam.

LOngo tempore silui ad literas tuas; sed jamdiu quoque causam ejus rei intellexeris, scio, ex Herdenio nostro. Nam id non obscure perspexi ex Epistolâ tua ad Jonstonum. Quare non tam me in Britannia fuisse dicam, quam illud dicam, ita me illic fuisse, ut qui prius eo negotii cassa sim profectus, videar mihi aliquando, vel solo ex amore, eam poste repetere. Humanissime enim sum exceptus a Rege Serenissimo; Archi-Episcopo, Comitibus, Baronibus, Episcopis, et quid singulos enumerem, summae et dignitatis, et authoritatis viros? Nec

parum mihi honoris exhibuit, utraque Academia: uti et Cantuaria, ubi Canonicorum ejus loci ordini sum insertus, regia dignatione: Et quidem conditione ea, ut in partibus etiam transmarinis emolumentis fruar. Scis illud Bilbilici Poetae:

Dicitur et nostros cantare Britannia versus.
Quid prodest? nescit sacculus ista meus.

Video me foeliciorem hoc Poeta; ut qui labores sui apud Britannos, non modo, ut illi, nomen aliquod, sed etiam rem parent. Quamquam ut sacculus ista nesciret meus: nihilominus (vere dico) affectus hujus gentis animum adderet ad majora; quippe qui publico potiusbono, quam privato, metiri omnia soleam. Reperi in Britanniâ etiam magnâ cum voluptate mea, complures nominis tui amatores; Et cum sermo de te incidisset, interdum ab alio, interdum a me injectus fuit, dignum virtute tuâ, doctrinaque illa singulari, praeconium a nobis accessit. Qui fieri aliter poterat? AEgyptios fuisse incantatores, facile credo Homero. Nec enim omnia mentiuntur Poetae. Te scio non AEgyptium esse, sed Germanum. Sed tamen quasi AEgyptius esses, nescio quo veneficio, usque adeo imbuisti animum meum, ut eum plane illexeris, tibique devinxeris. Et eo magis faviamoribus tuis; utcumque in hoc rerum incerto, non possem sic me, [gap: Greek word(s)], huic negotio miscere, ut vellem: praesertim qui scirem, quid animi aliquibus foret, qui propius viverent, et plus possent. Quanquam de eo quidem, non est quod multis loquar, postquam tu, sive quia praesens Germaniae status non satis arrideat, sive alia de causa, satius puras, ut missa haec facias, salvo amore nostro, qui erit dum erimus. De Arnoldo Vorstio, non sine dolore, intellexi, quod ita aes, tibi sublini passus sis. Miseret me Matris quae commendari a probitate multum solet. Metuo ne liberorum mores omnem ei prudentiam expectorent. Quid dicam? Animam debet. Nec amplius ei credam, quam donare quantum velim. Uno peccare solet, Indulgentia erga liberos. Sed metuo ne Vara Vibiam sequatur. Scis quid non tentare soleant qui constituti sunt pejus, quam inter sacrum et saxum. Non leve est, quod et debet soceri mei filiae natu maximae. Ego illud nomen vix textivilitio emptitem. Crebro domum ejus tua causa filius meus accessit. Accessi et ego. Sed notiores omnes e familia mea sunt, quam ut admittantur. Quare sit illud Poetae; Non sum, possum, non libet esse domi. Sed de isto plenius alteris literis, si opus putabis. Conjux mea aliquandiu male valuit, hac tamen hebdomade, meliuscule ei esse coepit, ut aliquid bonae spei concipiam. Filiorum natu secundus, cui ab avo Francisci nomen, publice Theses defendit, pro Doctorali Laurea, in utroque Jure, et quod voluit, non tam favore, quam merito obtinuit. Negotium Brugmanni iterum urgebo, hebdomade proxima, quâ Hagam ibo. Audio Philippum Caesarem, ad Pontificias defecisse. Parum fit verisimile, non mihi modo, sed aliis quoque. Quippe qui arcte adeo dicatur novellitati adhaesisse; ut Papismi suspectos haberet, siquis transversum digitum ab ea abiret. Ajunt, ne te quidem, aut Collegam, qui ipsi synodo interfuissetis, satis ei probare potuisse causam vestram Scire aveo, an vera spargantur. Elegantissimus Synesius alicubi ait, se imitari velle Medicos, qui aquam calidam praebent aegris, ut cum aqua, educant una, quae intus latent. Similiter et ego, de Philippo vestrate ad vos scribo, ut reddas mihi ea cum foenore. Apud nos nonnullie sacro Ordine nihilo melius rem gerunt. Hagam solam vide: ubi uterque Gallicae Ecclesiae Pastor dejectus de munere, ob vitam impuram. Prior tamen, nondum liquido satis adulterii est convictus. Nec enim, [gap: Greek word(s)] deprehensus, uti alter, in lectulo, cum scortillo, etsi uxorem formosulam ipse haberet. Male diu hic audierat. Tandem misellus; sed tacere de istis malo, quae non sine dolore animi cogito. Putabat se omnia boni Pastoris munia implere, si principibus Zelotis posset accenseri. Itaque tantae erat pietatis, ut quanquam ego per amicos, cum Hagensi Ecclesiae commendassem; tamen nunquam ab eo tempore, domum sit ingressus meam. Nempe putabat, me esse ex eorum numero, qui in hoc tristi schismate, de remediis cogitandum putant. Nec male cogitabat; qui scire hoc poterat, quippe qui jam ante duennium, frequens fuerit con viva meus, cum similem se simularet, usque dum elicuisset commendationem meam. Nec longe ab Haga alius Ecclesiastes, sacrilegii misere convictus. Solet ille suffurari pecunias Eleemosynae nomine, in templo collectas. Haec quanto

sint scandalo nobis, facile vides. Cristas erigunt Pontificii, eo tantum non de nobis triumphant. Gravis est haec tentatio infirmis. Interim nos disputare malumus, quam vivere in Christi praecepto. Facile, qui abunde sensa mea nosti, perspicis, quam haec coquant, et macerent animum meum. Neque enim vivicomburium deprecarer, si scirem me posse, eo redimere concordiam Ecclrdiarum nostrarum, majoremque primaevae Ecclrdiae amorem; prae qua etiam homi nibus, nec malis, nec ineruditis, nimis nunc novellitas sapit. Multi apud nos ad Pontificios abeunt. Audio idem, et aliquanto magis, in Galliis fieri; et metuunt plurimi, ne longe tristiora, intra paucos annos, intel ligamus. Quid quod nec panciores quotidie ad [gap: Greek word(s)] vergunt. O tristes dissidii fructus! Et tamen mussare cogor; quasi aliud, quam bonum Ecclesiae spectem, cum vel pusillum moderationis requiro. Ego vero metuo ne Deo cogar rationem reddere, quod non satis fortiter egerim causam optimam; non dico harum vel illarum partium, sed Ecclesiae Christianae, quae in symbolo etiam Catholica nominatur. Quod nomen ego quantivis pretii puto, utcumque aliqui illud plane habeant suspectum, non alia sane de causâ, quam quia, aliqui iniquissime solis sibi illud arrogent. Sed quid de tam multis moror, Amicissime Martini? Nempe raro scribo, sed cum scribo, tarditatem literarum longitudine compenso. Et quod mirum [gap: Greek word(s)] Quod de se Socrates apud Platonem, ac Synesius quoque, ad Pylaemenem scribit. Quo tamen gloriari apud te non possum, qui hac parte, ut aliis multis, saepius me vincis. Sed ea est virtus tua, ut lubens cedas. Eae quoque occupationes meae, ut aegre hanc tarditatem ferre non debeas. Absque hoc esset, quid Literas meas mittere cessarem, cum tuis nihil mihi gratius esse possit, et te similiter affectum esse putem imo sciam? Doctissimi Cochii, de Sanhedrim, et Maccoth, laborem ante diessex septem, accepi. Nec munere eo mihi gratius quicquam. Si apud vos agit, plurimum meo nomine salutes, rogo, et significes, me per literas gratias acturum. Id nunc non feci, quia prius rogandum ex amico, utrum Franekerae, an Bremae agat. Salve, optime Doctissimeque Martini.

CXIV. Joanni Meursio.

EQuidem summe et Vir et Amice, tamdiu me siluisse ac scribis, non putabam, ac plane metuo, ne Literae aliquae interciderint. Gaudeo interim constantem adeo esse amorem tuum ut cessatio haec nihil de eo detriverit: imo simulac Literas meas acceperas, neconquerendum quidem de diuturno hoc silentio putaris. Nempe ut Symmachus ait, Amicitia cito sanatur officio. Sed quae divina haec bonitas tua, ut hunc cessatorem, seu [gap: page damaged] aut bovinatorem (impone nominis quicquid vis) literario munere, eoque auro magis aureo, mactes, cum Nausistrata dixero, Vir viro quid praestat! Alterum urit si aliquid credamur; tu nomen nostrum praedicare non cessas, et seculo huic et posteris. Quas tibi ego, quas Liberi mei pro beneficio hoc grates rependent? Sane omnes plurimum nos deberi tibi fatemur: ac si, quid mihi opinione amicorum celerius contigerit, quod animum testari, ut vellem, non sinat; id compensabit pietas Liberorum. Ex quibus jam quartus Dionysius meus totus est in Reidani Historia Latine vertenda, et quibusdam Arabum monumentis itidem Latiali Linguâ transferendis. Natu secundus, Franciscus, in humanitatis ac sapientiae studiis perseverat: etsi ex quo supremam in Jure lauream apud nos adeptus, Hagae simul vacet, si non tricis, ac tetricis saltem advocatorum contentionibus audiendis. Nempe scis vix aliam esse ad honores hic viam, nisi forte aliquem favor amicorum magis, vel opum gratia, extollat, quam rerum peritia, aut virtus. Tertius eorum Matthaeu, satis se mihi in omnigena historia probat. Natu omnium maximus Joannes, Collegii Jesu socius est, apud Cantabrigienses. Qui, quod visum receperit, et mihi gaudeo, et illi gratulor, et Deo quantas possum gratias ago. In filiis duobus

natu minimis, Isaaco et Gerardo, sumptibus non parco. Itaque domi iis praefeci Adolescentem: sed quem quia non admodum eruditus est, ex praescripto meo omnia agere velim; ne mihi dediscenda discant. Quippe malim ego nihil eos a Magistro haurire, quam male imbui: quandoquidem sic gemino mihi esset labore opus, in eluendo vitio et instillando vero rectoque. Ut non possim reprehendere Timotheum Musicum, duplicem qui mercedem exigebat, alio siqui Magistro usi forent. Quid multis opus? Hactenus non infeliciter mihi in liberis negotium successit. Quo nomine Deo gratias debeo fi quisquam. Utinam misericors ille Pater beneficium hoc suum mihi diuturnum esse patiatur. Quod equidem eo magis exopto, quia video quam haec rara sit res in multitudine liberorum. Vel summum Virum et tui amantissimum Rivetum vide. Nôras duos ejus filios natu maximos, cum apud nos viverent. Eorum alter, Vir optimus, Ecclesiastico munere apud Gallos fungens, vita sua functus est. Urit hic dolor Parentem, ut cogitare potes. At magis macerat, quod alter, qui Duci Tremulio a secretis erat, Domini sui exemplo ad Pontificios defecit. De meis in hoc vitae humanae incerto meliora non possum mihi spondere; sed tamen sperare optima licet. In quo si non cludar, habebis semper summos homines tui cultores, ut amicitiam nostram decet, cujus liberos haeredes esse convenit. Quod eo dico, ut videas non meum modo, sed meorum etiam me affectum spondere. Mitto ad te Oratorias institutiones meas tertium edilas, usque adeo castigatas et auctas, ut mihi ipsi licet parenti hujus foetus subinde novum potius opus dedisse quam prius illud videar reddidisse. In quo committere non potui quin solemne meum obtinerem ut debeo: nempe ut testatum facerem posteris quid de tuis sentirem. Primo uti libro ubi de Atheniensium foris loquor. Et tamen omnia sunt infra merita tua. Verum quod hic desideret quisquam, alibi compensabitur. Proxime quid editurus sim nequeo dicere. Sed puto illud aut commentatios fore Linguae Latinae, aut opuscula quaedam e miscellaneis nostris. Nam de iis quae ad Ecelesiae historiam veterem pertinent, spissius ni fallor negotium proceder. De libris quos ex Rutgersiana petieras Bibliotheca, semel iterumque compellavi haeredem. Prius ille nec annuere, nec omnino negare, sed poscere, ut postridie vel ubi occasio daretur iterum de eo loqueremur. At cum denuo compellarem; dicere ut cum Benaventura hac de re locutus esset, qui negaret id sine certo auctionis dispendio fieri posse. Fore enim ut multi ob rariores libros huc confluant, qui si ea jam divendita cognôrint quamprimum; semel iterumque elusos, eo ituros, unde venerant. Potuisse hoc fieri si Catalogus necdum editus foret; nec serum nimis esset. Et cum oggererem, vix auctionem esse ullam, in qua non pauculi saltem libri prius sint divenditi, quam publica illa venditio instituatur, respondere ille, complures etiam alios esse, qui similiter sibi quaedam poposcerint, ut aut nulli, aut pluribus, magno cum dispendio suo gratificari cogeretur. Et sane ipse (quod plane illud verisimile facit) ex Anglia literas accepi, quibus simile quid poscunt. Quod tamen nostro significandum minime putavi; ne quem satis aversum viderem, redderem difficiliorem. Multa interim oggessi de amicitia veteri, occasione mittendi, quâ nulla deinceps melior se esset oblatura, et fimilibus. Sed tandem intelligo ex eo, sic libros (quod facile credo) disjectos esse, ut intra paucos dies reperiti non possint, quos postulares. At is per quem mitti hos oporteret, intra biduum parabit abitum. Cum nec plane deesset, quo his occurrerem, dixit quiddam, ut Collegam veterem deceret: puta, non alium, quam te, hos libros habiturum. Si quis alius in auctione pretium promitteret, se aucturum, et me idem facere oportere. Quod si eo pacto pretium nimis excresceret, velle se illud in tui gratiam postmodo remittere; ac si liber sex solum florenorum sit, et XV. aut XX. sit divenditus, te tamen non amplius quam denos soluturum. Petii, ut sententiam suam de eo perscriberet. Facturum se promisit; sed nunc occupatiorem esse. Denarium Pythagoricum tuum Lamerius est editurus: sed quia prelum multis distinetur, negat id ante sex hebdomadas fieri posse. Curabitur, ut emendate prodeat. Forma erit folii in quaterna complicati. Significabis per quem exemplaria, et quam multa transmitti voles. Minimum tibi XXIV. cedent. Sed quae hic amicis donari voles, ea tuo nomine donabuntur. Imo et exteris, si ita

visum: uti Puteano, atque aliis. Scottum adderem: nisi ille ad superos jam concessisset, ut te scire arbitror. Puto non displiceat de Critone et Pitteo in Anglia, Grotio et Salmasio in Gallia. Tu quos praeterea voles, significabis. Operam dabo, ut supra numerum, quem dixi, aliqua accedant exemplaria, ut liberalioribus esse liceat. Quod mea etiam interesse, facile intelligis. Scire aves, qua occasione contigerit, ut Serenissimo Magnae Britanniae Regi innotescerem, atque ab eo luculenta adeo Cantuariensis Canonicatûs dignitate ornarer. Nempe jam ante annos decem in florentissimo hoc Regno aliquot magni viri aestimare coeperunt scripta mea: praesertim historiam nostram de Controversiis Pelagianis. Scis autem, si uspiam terrarum, in Britannia sane esse longe plurimos Ecclesiasticae Antiquitatis amantes. Itaque et Oxonienses, me ignaro, recudere disputationes eas, quas in Collegio habui. Jam octennium est, cum Houterus, ad Carolum Hornes, Baronem Suecum, scriberet, se ex uno Regiorum Secretariorum audisse, ita in Aula ferri, si ab illustribus Ordinibus ob factionem illorum temporum, quae multos perdebat, porro negligerer, fore ut mei Serenissimus Rex haberet rationem. Nec multo adeo post, actum mecum de professione Historiae et prudentiae Civilis in Academia Cantabrigiensi. Postmodo etiam majoribus promissis tentacus fuit animus meus. Sed uxoris valetudo, et alia quaedam hic detinebant. Amici Angli dicere, sic quoque mei rationem habitum iri, et si affectum praestare non possunt praesenti quem vellent, praestituros absenci. Ego haec habere pro assectus magni indiciis. Sed cum me pede meo metirer, fore non putabam, ut praeter laudem et honestum de nobis judicium perciperem quicquam. Sed haec ipsa tanti mihi visa, ut cogitarem de opere aliquando dicando Academiae Cantabrigiensi, ad quam vocatus essem. Amici auctores esse, potius inscriberem Illustrissimo Duci Buckinghamiae, Academiae hujus Cancellatio. Ita enim me, Illustrissimo Duci, magno Maecenati literatorum, et simul Academiae cui ille prae esset, rem facturum gratissimam. Placuit consilium. Exemplar ut ad Ducem, ita ad Serenissimum Regem Carolum transmisi. Quemadmodum et tertium dedi Serenissimo Bohemiae Regi. Etiam misi ad Archiepiscopum Cantuariensem, et quosdam alios ex Ecclesiastico ordine. Ita auctores erant amici; nec videbam, quorsum haec tenderent. Aliquanto post inopinato nuntium accipio de Canonicatu ab Serenissimo Rege Carolo mihi inter Cantuarienses collato. Multum debeo Britanniae, et plus quam exsolvere possum. Ante omnes Serenissimo Regi; hinc Illustrissimo Duci; item Episcopo tum Bathoniensi et Wellensi, nunc Londinensi. Etiam Legato tum Carletono, nunc Secretario Regis, et Vicecomiti Dorcestrensi. Sed omnes commemorare non attinet. Meum erit publicis etiam scriptis erga eos gratum animum testari. Si hebdomadibus paucis Illustrissimus Dux superfuisset, etiam de suo mire liberalis fuisset. Jam per amicum suum, virum magnum, id mihi scribi jusserat. Audio decrevisse tria florenorum nostratium millia. Jam de eo collocutus erat cum suis. Sed immani scelere nefarii parricidae fortuna hac excidi. Et sane sic quoque aeternum obstrictus ero Duci, et Magnatum tot aliis in praeclarâ hac gente. Venio ad alia. Heinsius Ordinum Generalium Historicus est. Putat se intra mensem unum et alterum posse divulgare Acta superioris anni, in quibus praecipue erit obsidio ac victoria Sylvae-ducensis. In Epistolis Scaligeri ab eo editis locus, [note: P. 670. vers. 2.] qui te spectet, est Epistola CCCLV. ad Car. Labbaeum. Ubi nomen tuum diserte in [gap: Greek word(s)] exprimitur. Exteri, quis signetur, nescient, quia nunc pro nomine tuo positus asteriscus. Sed de Civibus tuis nescio an idem promittere liceat. Quippe nuper quidam qui [gap: Greek word(s)] non viderat, referre mihi hunc locum, nec dubicare se, quin tu potissimum signareris. Causam, unde conjecturam hanc caperet, addebat. Sane doset, quod quidam tam stultas opiniones, aut viro maximo inseverint, aut saltem aluerint. Nihil tamen haec malignitas nocere tibi poterit, qui jam diu supra invidiam es. Multa adhuc alia, quae scribam, occurrunt. Sed inter scribendum decies sum avocatus; et jam tertio sororis tuae filius Latius literas urget: quia tempus instat, quo nautae Amstelodamum solvunt. Scribam de caeteris brevi: etiam de quibusdam, quae Statum publicum pertinent.

Uxorem tuam mea salutat, filia filiam [gap: Greek word(s)], filii vos omnes. Rivetus etiam, Barlaeus, Vorstius, alii, plurimam salutem adscribi jusserunt.

Raptim CIC IC C XXX. Postr. Kal. Maias. Salutabis et V. clar. Laurenbergium et alios Collegas. [gap: Greek word(s)].

CXV. Reverende in Christo Pater, Domine Illustrissime.

QUanquam non mediocrem ceperam dolorem ex obitu illustrissimi Comitis Pembrochii, cujus summam erga me humanitatem persenseram coram, magnumque ad promovenda studia ardorem facile perspexeram, ex tot MSS. thesauro, quo Bodleianam Oxonii tui Bibliothecam liberalissime adauxit vereque immortali beneficio obstrinxit: in hoc dolore tamen meo, non mediocriter illud me recreavit ac refecit, quod cum et nobilissimae Academiae Cancellarius idoneus et tanto heroi dignus successor quaereretur, ad te potissimum itum sit: quo his temporibus exulceratis non alter ei muneri aptior videretur: qui etiam pro boni publici amore summo humeros gravissimo huic oneri supponere (ut sperabitur) velles. Deum oro, ut haec honoris accessio et tibi et imprimis Oxoniensibus tuis perutilis sit ac salutaris. Eodem pene tempore gratissimum hunc nuntium intellexi, ex amicis, serenissimum Dominum nostrum Regem Carolum prole, eaque mascula auctum esse, quam Deus haeredem tot Regnorum et Patri et Britanniae vestrae conservet, seroque succedere velit sceptris paternis. Optabamus hic itidem felicem partum illustrissimae Principis Arausionensis, sed illa postquam diu cum tertiana conflictata est, abortum fecit, ac mire adhuc languet. Auctores sunt medici, ut ad discutiendas morbi reliquias se ad balnea conferat Aquisgranensia et aquas Spadanas. Et jam ab illustrissimis Principibus itineri destinatus erat proximus dies Martis. De Comitatu et totâ itineris ratione decreta omnia. Pro Ecclesiaste in via futurus erat collega meus conjunctissimus Andreas Rivetus Gallus Theologiae Professor. Cum ecce triduo superiori iterum infirmior est reddita: ita ut plerique metuere incipiant, ne ea res omne hoc negotium diutius differre cogat. Nescio quam vere, non absurde tamen eos sentire arbitror, qui dictitant coqui ac macerari eo Dominae Principis animum, quod videat tantum illorum dissensum penes quos est Reip. potestas Ecclesiaeque administratio. Unde illud quoque consequitur quod videt mariti sui, quem sio amat, aures oppleri variorum quaerimoniis, ut nihil gravius dicam. Ille nihilominus aures utrique parti praebere, concordiae utrobique studere, omnia potius bono publico metiri, quam lubitu paucorum. Hagae adhuc est Dux Neoburgicus. Is haereditaria Cliviae et vicini soli oppida reposcit, quae in nostra sunt potestace. Nostri se paratos reddere profitentur, simulac de haereditate herciscunda inter eum et Electorem Brandeburgicum convenerit. Quamquam profecto utcumque nulla inter eos lis amplius foret, prius necesse esset restitui graves impensas quas iis in locis Ordines nostri fecere. Itaque, ut puto, spisse illa redditio procedet-praesertim quamdiu nobis a Caesare metuimus. Matthiam Martinium Bremensem Theologum nosti, ut arbitror, vel ex tot Scriptis, vel ex eo quod Synodo interfuerit Dordrechtanae. Is ante sesqui mensem decessit non levi dolore meo. Erat Vir enim undecumque doctissimus: in Germania quidem majorem virum non nôram: et in hoc Ecclesiae dissidio multum de sarcienda concordia cogitabat: omnino plus aequitatis in eo reperi, quam multis aliis, cujus rei testes habeo Literas non unas, quas ad me scripserat. Et quae viri erat ingenuitas, ad hoc studium profitebatur sibi plurimum profuisse nostram de Pelagio et Massiliensibus Historiam. Institutiones oratorias meas jam acceperis spero, sed sine Literis ullis. Tam subito enim portitor abitare parabat, ut vix sermonem cum eo mutandi tempus daretur. Spero operam quam illi studio impendimus, non displicituram ullis qui Literarum et Eloquentiae sint amantes. Quod vero in mea ad Lectorem praefatione dico, idem hic dico; gaudere me quod opera illa sim perfunctus; ac reverti liceat ad Historiam Ecclesiae veteris diutius quam par erat intermissam. Nec enim ultra video quid morari possit: nisi quod Linguae

Latinae Commentarios quidam pene cum convitiis exposcunt. De quo nihil hoc bimestri proximo statuere possim: sed potero Typographis reversis a nundinis Francofurtensibus. Interea nos antiquitates Ecclesiae detinebunt, ad quas jam diu anhelavi; non quasi a Literis unquam alienus sim futurus, sed adhibere eas volo non ut opus, sed ut operis accessorium. Non dintius te, illustrissime Domine, morabor, si unum hoc addidero, me hâc hebdomade fuisse in Aula illustrissimorum Bohemiae Principum: atque ibi locutum mecum ex Anglia reducem illustrissimum Britanniae Legatum, qui prolixe mihi exposuit summum erga me amorem tuum. De quo quidem persuasissimus et antca fui: sed tamen perjucundum fuit ea quoque cognoscere ex ore tanti Herois, et quidem qui ista diceret tuo nomine: ut cum tam nobile par cogitarem, et quis ego homullus forem, tacitus mecum admirarer bonitatem Dei, qui mihi conciliasset hos amatores mei.

Quamobrem Deum Opt. Max. rogo ut te Illustrissime et Reverendissime Domine diutissime Ecclesiae Britannicae, et simul etiam mihi amorem hunc tuum conservet.

Reverendissimi et Illustrissimi nominis tui devotissimus et obstrictissimus Cultor, G. J. Vossius.

CXVI. Johanni Vossio. Charissime Fili,

TAndem accepi aliquid a te Literarum. Hae minutis illis exceptis, quibus Ungari Literas incluseras, primae earum sunt, quas accepetim ex quo Britanniam corpore magis quam animo reliqui. Utrum plures scripseris, tu melius scies. Sed omnino diligentiorem te in hoc Epistolari officio esse velim. Fuit interim Epistola tua eo gratior, quod eam comitarentur Literae praestantissimi Halli, quem ego virum si non amarem et aestimarem, ob egregias animi dotes, at saltem diligerem ob affectum egregium erga utrumque nostri. Respondissem ei jam nunc. Sed quaedam impediêre. Fiet id post dies paucos: simul tum ad te copiosius, ut spero, de nonnullis perscribam. Insimul aliquod exemplar transmittam Oratoriarum nostrarum, quae tandem (beneficio Dei) ad finem perductae. Nunc vix alia scribendi ad re causa est, quam ut scias, quid ex primo trimestri proventus annui ex Praebenda Cantuariensi, qui quidem hoc anno exspirarit, fieri velim. Nempe octonae Librae Sterlingicae cum dimidia tibi annumerabuntur: undecim vero cum dimidia dabuntur Joanni Nabradi Ungaro, qui Sacris Literis Oxonii opetam navat. Populares ejus mihi annumerarunt hic Imperiales, sive Joachimicos Daleros quinquaginta. Id Britannicâ monetâ tantum esse, ac dixi, cognovi ex praefecto negotiationis Anglicanae qui Delphis in aulâ agit. Atque idem mihi Dubletius et alii affirmârunt. Nam ut aliis, sine damno meo gratificari sum paratissimus, ita iniquum est, ut beneficentia mea sit fraudi mihi. Scripsi de re tota ad Clarissimum Casaubonum. Literas eas inclusi iis quas nunc mitto. Tu postquam eas legeris obsignabis, et amicissimo viro mittes, nec ubi pecuniolae hocacceperis, propterea te in Libris emendis insumere universam velim, aut partem meliorem. Satis sit si istis sacri studii initiis Anglicana evolvas Biblia, assidueque rumines tum Linguae causa, tum imprimis ob argumentum divinum. Quamquam non impedio si unum, alterum, tertium scriptorem addas eadem Lingua. Sed per nimiam copiam diffundere te non debes. Scis illud Senecae, Qui ubique est, nusquam est. Habes ornatissimum et amicissimum Hallum, habes alios, quorum ex consilio studia haec possis componere. Nec penitus iccirco ventis tradi velim, quae in Medicina vel Juris studio hauseris. Multis et miris casibus obnoxia est vita humana. Forte ab alterutro eorum quandoque tibi vel honos surget, vel erit unde tueri vitam cogaris. Scis optime quomodo ego postquam foeda illa tempestas nostram concussit Belgicam, nunc sacra nunc externa studia sim professus. Male mihi fuisset nisi fuissem, quod ait ille, in utrumque paratus. Interim sacra potissimum cordi sunto. Studiis caeteris nihil si sacra exceperis, dulcius est: sacris vero nihil etiam augustius. Non sunt beati qui super aurum et gemmas calcant: sed sunt beati qui mente piâ ac devotâ Verbum Dei legunt ac relegunt, unde et religiosos vocati arbitrantur nonnulli. Nihil illo

melius habet orbis, quippeauro magis aureum est, gemmis magis gemmeum. Sed frustra in eo evolvendo eris, nisi Spiritus Domini te dirigat. Hunc exposce a Deo et impetrabis. Nos etiam assiduc pro te vota faciemus. Vale, Clarissime fili, et quos hactenus salutare Literis meis jussi, iis iterum meo nomine plurimam salutem dicito.

CXVII. Merico Casaubono, S. P.

MAximae mihi voluptati fuit, praestantissime Casaubone, quod proximis mihi diebus retulit hic amicus Anglus, Mecaenatem nostrum, Illustrissimum et Reverendissimum Dominum Episcopum Londinensem factum esse Oxoniensis Academiae Cancellarium. O utinam vera audierim. Decretum ea-propter Hagam excutrere cras vel perendie, ut certiora cognoscam. Quod si vera nunciant, mihi quidem gaudebo, et summo viro gratulabor, cui haec honoris accessio facta sit; sed magis gratulabor publico et Oxoniensibus; quibus hâc turbidâ tempestate, quae Reformatas Ecclesias usque adeo concutit, tam cordatus atque idoneus obtigerir gubernatot. Oratoriae tandem sunt absolutae. Misissem nunc et Venerabili domino Decano, et tibi exemplar: sed occasio deerat: quae simulac se obtulerit, non patiar eam effluere. Jam ejus mihi spem fecit quidam, qui vel ipse in Britanniam pro ficisci parat; vel saltem mercimonia sua in Angliam transmittit. Academiae nostrae Curatores cogitant de advocando huc Clarissimo Salmasio; idque ut eo hic loco sit quo magnus olim Scaliger fuit. Faveo viro utroque quod dicitur pollice: etsi non ignorem, aliud optare amicum nostrum qui eum sibi honorem potius deberi arbitratur. Ecquid effecturus sit apud nostros difficile sit dicere. Sed post unam alteram hebdomadem (ni fallor) exploratius aliquid perscribam. De Pharnabuka, Brasiliae metropoli a Batavis capta, jam sine dubio rem omnem intellexeris. Quare operae in ea narranda parcam. Deus faxit, ut victoria haec illis in terris plures alias secum trahat. Certe magna ejus rei fiducia tenet nostros. Nec alius est modus, quo magis Hispano incommodare possimus. Sane, maximus ille Paulus Servita apud Venetos ita semper dictabat, Non esse meliorem viam ac rationem. infringendi vires Hispanorum, quam si Batavi Americam infestent. Parum illud hosti nocere, si in Belgica pauca ei eripiamus oppida. Palmarium fore, si eum ejiciamus terris istis unde illi opes, nervus belli. Vellem idem animus fortissimae Britannorum genti foret. Jure enim non Rebuspublicis modo, sed etiam Regnis omnibus suspecta esse debet nimia Austriacae domus potentia. Necdum perscripsi quid fieri velim pecuniâ, quae Regiâ benignitate mihi e Cantuariensi Praebenda cedit, primo hujus anni trimestri. Velim autem inde filio Joanni annumerari Libras Sterlingicas octo et dimidiam: undecim vero et dimidiam Nabradio Ungaro, Theologiae apud Oxonienses studioso: Uterque ea de re ad te perscribet. Residuas Libras quinque asservari a te velim, usque dum alteras literas misero. Rogo praeterea, certiorem me facias, quo tempore exspirarit primum trimestre, ut deinceps in apochis eum addam. Quod si non bene concepero formulam apochae, per literas mone. Video quam tibi molestus esse cogar. Utinam gratum testari aliquando animum possim. Operam quidem dabo. Vale vir atque amico summe, meoque nomine plurimum saluta venerabilem Dominum Decanum, et Universum Collegium nostrum. Reverendus Dominus Rivetus plurimam salutem tibi adscribi petiit; uti et Clarissimus Heinsius, cui me scripturum ad te dixeram. Idem se notas suas in Horatium ad te missurum recepit.

CXVIII. Georgio Archiepiscopo Cantuariensi. Reverendissime Pater, Domine Illustrissime,

debere malim. His non mediocriter animatus, magis et magis operam do, ut bene mereri possim de Ecclesia Dei et Republ. Literariâ. Ac partim quidem omnis sum in scribendis novis, partim in iis, quae jam ante in lucem emisi, augendis et limandis. Ex quibus sunt Commentarii nostri Rhetorici, opus jam ante annos amplius XXIV. publici a me juris factum. Batavis jam tum illud dicâram, ut non debuerim nunc aliis quamvis nihilo secius de me meritis consecrare. Exemplar ejus operis transmitto, atque ut a cultore tui devotissimo serenâ fronte suscipias, etiam et etiam rogo. Is qui de manu, (ni fallor) in manum tradet, est nobilissimus adolescens, Adamus Jerislaus a Berg, Moravus, Joannis Christophori de Berg filius. Quo loco pater ante novennium hoc fuerit apud suos, vel unum illud indicio erit, quod Setenissimus Bohemiae Rex eum potissimum ex nobilitate, praeesse voluerit cunctis Moraviae terris, quas quidem haereditarias accepisset. Earum enim penes nobilissimum hunc virum gubernatio fuit, cum titulo supremi praefecti. Sed majus est quod fincerae Religionis assertor, ac meliorum partium defensor acris fuit. Tantus vir nunc patriâ extorris, bonisque patriis et avitis exutus, opem eorum implorat, qui bonis et bonae causae, semper optime voluerunt. Sexennium apud nos cum Uxore et Liberis ita vixit, ut bonis semper charissimus foret. Nihil quoque uxore ejus (ut intelligo) vel melius vel cordatius; neque item Liberis suavius quicquam. Ex quibus notus mihi natu maximus adolescens erectae mentis, et qui omnino praeclari aliquid promittat. Annos habet prope sexdecim, et pro tempore quo studiis operam dedit bene profecit. Utinam ejus in Britannia haberi ratio possit, imo et fratrum atque adeo et parentum. Quos ego vehementius commendarem, partim quia sic eorum virtus meretur, partim quia sic postularunt aliqui ex Collegis. Sed cum intelligam et a Serenissimo Bohemiae Rege, et aliis qui auctoritate plurimum possunt, id sedulo factum esse, non operam arbitror meam vel cujusque mei ordinis magnopere eam ad rem requiri. Committere tamen non potui quin hinc proficiscentes, saltem votis meis prosequerer, ac quomodocumque etiam apud te affectum testarer meum. Deus te, Reverendissime Domine atque Illustrissime, diu Ecclesiae suae totique Britanniae sospitem conservet.

Illustrissimi ac Reverendissimi nominis tui cultor devotissimus et obstrictissimus, G. J. Vossius.

CXIX. Joanni Meursio, S. P.

NOn soli vivunt Gomarus et Meursius, qui Danaei aliorumque exemplo, Lugdunensem Scholam alia commutarint. Nam iis ille ego Vossius tuus accessi, qui Amstelodamum commigravi, atque ibi haec nunc scribo. Miraris scio. Nec sane id ego unquam fore antehac credidissem. Nimirum multa homini inopinato obtingere videmus Occasionem, scio, et causam consilii ejus aves cognoscere. Jamdiu est, quod Amstelodamenses vident, quanto cum periculo se liberosque suos exponant, dum carissima pignora, priusquam vitae modum sciant, mittunt Lugdunum, ubi licentia indies gliscit. Sane paucis abhincannis plures commissae caedes, quam multo plurimis antehac. Ulceri huic Chironio non aliter medicinam se facere posse, judicarunt, quam si Professores aliquot alerent publice. Atque ego, et Barlaeus, idonei visi sumus, a quibus professionis primordia ducerentur. Idem labor ac honos mihi in illustri hac Schola futurus, ac Lugduni: Sed stipendium prope altera parte majus. Praeterquam enim, quod luculencam domum assignarunt, annuos numerabunt bis mille florenos, et quingentos. Ad haec me meosque spe non unâ implerunt. Nec fallent, scio, qui jam affectum exerere coeperunt erga filium meum Franciscum, urbis suae Advocatum. Sed Leidenses magnopere huic instituto refragantur. Contendunt hoc adversari urbis suae Privilegiis. Quin et illustrium Ordinum consessu comminati fuere, si Amstelodamenses persistant in proposito, nolle se quicquam in posterum ad bellum conferre. Tandem inter Proceres harum urbium convenit, ut Curia utraque Hagensis, rebus expensis, intra mensem statuat de mente verborum, quibus Leidense Privilegium concipitur. Interea Amstelodami a publicis Lectionibus abstinebitur, Nihil pericli est, ne adversus cos sententia

feratur, qui hactenus vocati. De Juris-prudentia vero et Medicina, ac imprimis Theologia, operosior fuerit disquisitio. Sed negant Amstelodamenses de eo disputari debere, priusquam aliquos ad eas profitendas vocarint: Prodiit tandem Denarius tuus Pythagoricus. Ac decem ejus Exemplaria mitto, idque ex XXV. quot aegerrime exsculpere potuit ab Euclione illo, qui edidit. Ex residuis duo mihi reservavi. Unum Venetias misi ad Molinum: alterum Lovanium ad Puteanum. Praeterea exemplar, uti jusseras, dedi Mylio, Riveto, Cunaeo, Vorstio, Heinsio, Barlaeo, Scriverio, Buchelio, et praeterea tribusaut quatuor aliis in dignitate constitutis. Sed tamen plura si exposces, non sinam ea a te requiri. Mitto et Epistolas quatuor Canonicas Syriace ab Elzevirio excusas venustissimis typis, una cum interpretatione et Notis doctissimi Pocockii Angli, qui hocce anno in Syriam profectus. Cur noluerim te hoc opusculo carere, nihil aeque in causa est, quam quod mihi fuerit dicatum. Pro Historia tua Danica gratias ago summas: uti et pro AElnotho Monacho. Scis, quam mihi illa omnia sint accepta, quae ad Historiam novissimae etiam antiquitatis pertinent. Quanto magis jucunda sint, si tuo prodeunt beneficio et cura? Attamen magis Historia me Danica oblectavit; tanto nempe magis, quanto illa plus tibi debet. Dictio mire placet; candida est et tersa, penitusque Romana. Adhaec perspicua plane, quod ego in magna laude pono. Vellem ab hac parte tam felix esset Heinsius in sua Sylva Ducis. Opus est quidem elaboratum, et in quo multa sint ingenii lumina, ac doctrinae: sed dum Tacitum se aemulari putat, ac [gap: Greek word(s)] nomen affectat, dictio ejus saepe nativum illud deperdit, inque obscuritatem tantam incidit, ut crebro nec a sagacissimis et prudentissimis viris intelligatur. Quibus tamen Tacitus et veterum alii, satis sine plani et aperti. Haec non mei unius sententia est, sed pene omnium, qui non palpum ei obtrudunt. Quod familiariter ad te scribere non dubitavi, pro necessitudine amicitiae nostrae. Idque eo lubentius, ut scias, occasione hac a multis praedicari, quae de Auriaco Principe, atque induciis scripsisti. Et scio magis esse praedicaturos, ubi Danicam tuam Historiam legerint, quae paucissimis adhuc visa est. In Heinsiano illo Commentario, quem dixi, quaedam etiam Generales Ordines et alios in dignitate constitutos, offenderunt. Itaque absque Beaumontio fuisset, vix etiam cum quaedam jussisset recudi, privilegium ab Ordinibus fuisset consecutus. Omnino multum et sudandum fuit, et tamen ne sic quidem satisfecit: jure ne an injuria non disputo. Tu vero hanc partem literarum cum legeris, litura una oduces: vel totam Epistolam conscindes. Nihil enim attinet alios posthaec scire, quae scriptitamus libere inter nos. Nondum dicere possim, quando futurum sit, ut Rutgersii [gap: Greek word(s)] Bibliotheca auctione distrahatur. Promiserat Heinsius id fore ante Paschales ferias. Sed illae jam elapsae, nec certi ex eo quicquam potui adhuc cognoscere. Interim spopondit, non alteri cessuros libros, quos petiisti, ne quidem si justo majus pretium offeratur. Suaneburgio nemo hactenus in professione surrogatus. Ambiunt id munus Hupertius advocacus, Bronchortius, Vorstius junior, Vinnius et Cavellarius. Jurisconsultus vestras, quem mihi per literas commendâras, longe mihi tua causa, et ob eximiam probitatem gratissimus fuit. Utinam vero etiam affectum ostendere liceret erga filium incomparabilis Herois Oliveri Rosencrantzii: Sed de ejus adventu nihil hactenus intellexi. Nec eas videre literas contigit, quas per eum misisse te scribis. Suspicor in aliam prius Academiam conferre se voluisse, priusquam ad Batavos proficisceretur. Ubi venerit, non sinam te quicquam in me desiderare. Omnino propter magnitudinem Herois omnia officia ejus filio praestabo. Simul etiam propter commendationem tuam. Alterutrum horum sufficeret; nunc ea concurrunt, quorum singula per se satis ponderis haberent. Solonem tuum videre aveo. Quaeso quomodocunque potius tua ede, quam ut diutius ea cum blattis et tineis rixentur. Nihil aeque mihi dolet, quam quod non te solum carere cogar, sed tamdiu etiam careamus tot aureis monumentis tuis. Cognoscere desidero, annon brevi, velanno saltem hoc, decrêris invisere tuos in Batavia. Jam biennium est quod sic receperas. Sed hactenus spe vana lactasti. Ubi Amstelodamum accesseris, apud quem divertere cum tuis debeas, frustra scribam. Ea enim est amicitia nostra, ut liquido illa tibi satis praescribat. Salutat tuam

uxorem uxor mea, filiam filia, imo omnes nos vos omnes. Etiam clarissimis Collegis tuis, praecipue Laurenbergio et Stephanio, plurimam meo nomine salutem dicito.

CXX. Guilielmo Episcopo Londinensi, Gerardus Vossius, S. P.

TArdius quam speraram literas meas vides, Reverendissime Pater, Domineque dignitate illustris, sed pietate, doctrina et meritis longe major. Nonis Decembribus, uc fortasse ex Nobilissimo Carletono in tellexeris salvus ac sospes Lugdunum veni: octiduo nempe ex quo e Britannia excessi. Divina gratia eodem hic omnia reperi loco, quo fuere cum abirem. Vix dicere possum quantus salutantium numerus me primis exceperit diebus: sermo prope omnis de Serenissimo Rege Carolo, vel iis qui sacrae ejus Majestati a consiliis forent. Judicia disparia, prout quisque regii, vel popularis status, veteris, vel recentis Ecclesiae amantior foret. Equidem neutiquam mihi eorum tribuo intelligentiam, quae ad regni negotia pertineant. Probe scio quantopere haec captum excedant meum, quem Deus in statione longe inferiore collocarit Sed tamen pietas non sivit, ut non quorundam immodestiae modeste, atque amice occurrerem. Eos intelligo qui digito coelum sibi attingere videntur, si quomodocunque nocere eorum nomini, atque existimationi possint, quibus stantibus et integris, praesens regni atque Ecclesiae status convelli neutiquam possit. Quamquam vero apud eos parum profecerim, quibus nihil nisi populare, ac novellum sapit; cordatiores tamen scrupulum sibi eximi gaudebant, quem quidam tribunitii spiritus suis calumniis injecerant. Interea totum hoc quod a me factum, pietatis causo factum, quippe qui tantum Britannis, ac summis ejus viris (ut de Serenissimo Rege taceam) etiam deberem, si nihil deberem. Nunc quantum est quod debeo, verba non reperio [gap: Greek word(s)] quibus satis hoc imprimam, etc. De induciis cum Hispano ineundis, vehementibus studiis in conventu Ordinum certatur. Ad bellum inclinant non pauci, qui metuunt, ne si induciae fiant, domesticis magis dissidiis laboremus: alii tamen vel maxime, iis occutri posse arbitrantur. Amstelodamenses ante hebdomadas paucas sua urbe exegere Ecclesiastem quendam: qui licet saepius a Magistratu moneretur, a tribunitiis ad Populum concionibus, desistere noluisse perhibetur. Est hic ille qui ante plus minus duodecim annos edidit Heautontimorumenon. In quo ex scriptoribus Latinis Graecisque (est enim vir multijugae lectionis, sed exigui judicii) convitia usquo adeo congessit, ut ex plaustro maledicere videatur. Sane hoc piguisset adscribere, nisi optimus quisque ringeretur, in Reformatae Religionis hominibus inventum esse, qui Gretzeros Scioppios, et similes vinceret maledicendo. Sed illum mitto, cui ea parte saniorem opto mentem, etc. Deus faxit ut longa aetate, Iliacos aequare senes, aut vincecere possis. Ita exanimo voveo, meque iterum tibi devoveo, Reverendissime Pater, Domine Illustris.

Reverendissimi, et Illustrissimi Nominis tui cultor, ac cliens fidus addictusque,

CXXI. Merico Casaubono.

QUanquam, mi Casaubone, coram abunde perspexi summum erga me amorem tuum, jucundissimum nihilominus fuit videre cundem tantopere spirantem in literis tuis. Solum dolui ob dolorem quem conceperas ex diutina in scribendo cessatione mea. Nec possum me ab omni omnino culpa immunem dicere. Sed quaedam tamen non leviter eam imminuunt. Illud maxime, quod affinis Junius, quem sine literis meis dimittere nefas putassem, occasione quâdam subitâ praeter opinionem et suam et nostram recessic. Vix abierat ille, cum valetudo uxoris pejor pejorque esse coepit. Erat tum quidam apud nos, qui se propediem in Angliam iturum diceret. Sed tocum mensem et ultra me elusit. Sed haec fuere; quodque peccatum Lethaeo poculo mergere debebis. Mihi perstat animus quantaecunque deinceps fuerint occupationes,

non illis tantum in me imperii permittere, ut non crebras ad te literas dem. Id non modo exposcunt praeclarae illae animi dotes tuae, sed etiam conjunctio studiorum, ac quod collegae et fratres sumus dignatione Dei et Regis atque opera communis Mecaenatis. Quod ipsum etiam (ni fallor) aliquanco nos arctius conjunxit. Serenissimum Regem prole auctum gaudeo, et mascula quidem, quae vere [gap: Greek word(s)], ut Euripides dicebat de liberis Regiis. Non legiones, non classes aeque firma imperii munimenta, ut Tacitus monet. Quare spero fore ut siqui forte nova anhelarint, nunc ad officium redeant. Literae incomparabilis viri Parentis tui necdum praelo subjectae. Videtur Typographus tricari. Meursius e Sorana Danorum Academia misit aliquot Epistolas ad se exaratas, quas addi petit. Jam mensis est quod Oratoriae meae recusae sint. Eadem quaedam Exemplaria ante tres hebdomadas misi in Angliam ad affinem Junium, qui in aedibus illustris Comitis Arondelii agit. Horum unum Reverendo Domino Decano, alterum ut tibi detur, mandavi postremis Literis. Vellem non ejusmodi munusculo, sedaliâ ratione, allectum erga collegas meos testari potuissem. Sed id, ut fiat, operam dabo. Tempus solum requiro. Scis enim non esse me, non ausim dicere [gap: Greek word(s)] attamen neque [gap: Greek word(s)]. Heinsius totus est in scribenda Historia eorum, quae superiori anno Batavi terrâ marique gesserunt: praesertim iis quae ad obsidionem Sylvae-Ducis pertinent. Obiit ex professoribus Juris Swaneburgius, vir suarum rerum intelligentissimus, sed qui scribendo nullum sibi nomen parârit. Eo magis penes Cl. Cunaeum deinceps Juridicae facultatis honos stabit. Scire aveo quo loco sint res Seldeni, num eodem an meliori. Jam prope trimestre est, quod per literas petii ut Nabradio Ungaro annumerarentur librae sterlingicae undecim cum dimidia. Quas si necdum accepit, quaeso ne diutius ea res disseratur. Scrupulum illud injicit quod, ut ex popularibus ejus incelligo, domicilium pestilentiae causa mutavit. Quare fieri possit ut aberrarint Literae, quae ejus negotii causa missiae ad illum fuerant. Postulâram etiam ut filio Joanni de meo dentur librae Sterlingicae octo cum dimidia: quamquam nec repugnem, si inde fiant librae decem. Puto enim ob Pestilentiam grassantem pluribus egere. Quia vero tarde adeo literae procurantur, pleraeque etiam intercidunt, recte me facturum putavi, si tribus ad te verbis perscriberem quid in rebus ejus fieri velim. Cum in Anglia essem ex pluribus cognovi, sufficere si ei quotannis annumerentur de meo librae Sterlingicae quindecim vel summum viginti. Quare placet ut trinestri quolibet de meo detrahantur librae Sterlingicae quatuor vel summum quinque, nisi [gap: Greek word(s)] obvenerit, quod in hoc morbo epidemico paulo aliam inire rationem cogat. Quod ad residuas libras xx. eas trime stri quoque accipiet Ackerius mercator Belga qui Londini agit. Temporis angustia non sinebat, ut ad eum nunc literas darem, sed fiet illud post paucos dies. Eas postquam ad te miserit, quaeso effice ut pecuniae illi numerentur. Ego cum damno non ita magno ab eo recipiam qui hic negotia ejus procurat. Quod si meliorem viam scias, fac me certiorem. Vale, amicissime Casaubone, et a me, uxore, et meis salve, una cum lectissima Uxore, ac plurimum etiam saluta Reverendum Dom. Decanum ac venerabile fratrum nostrorum Collegium.

Lugd. Batav. CIC IC C XXX. XX. Julii. Stilo novo. [gap: Greek word(s)], nocte intempesta.

CXXII. Doctissime et Amicissime Pococki.

MItto ad te viginti exemplaria utilissimi laboris tui, quem IV. Apostolicis Epistolis impendisti Spissius aliquanto processic editio quam vellem. Sed leve illud, dum emendate satis prodeunt, uti spero. Saltem operam id dedit filius Dionysius quem coram vidisti: et imprimis de Dieu qui postremam relegendi curam in se susceperat. Non jam repetam quantopere me affectu atque honore hoc obstrinxeris. Feci alias, et tu id me scribere non pateris, quae tua est humanitas. Quare priora non repetam. Non desinam tamen cogitare, quâ ratione affectum erga te testari optime possim. Mitto Oratoriarum ad te Institutionum mearum. exemplar geminum. Quarum unum tibi

reserves, alterum ornatissimo et amicissimo M. Rouse dabis. Et tertium quartumque amicis aliis addidissem nisi hominem amicum ad vos euntem, ulterius gravare molestum fuisset. Accedit quod ne illud quidem scirem, an Oxonii uterque sitis, an minus; audio enim totâ pene Angliâ vehementer grassare pestilentiam, eoque quibus id integrum est, pene omnes se in agros recipere longius dissitos. Non dubium quin ea potissimum causa sit, cur vix quisquam mihi ex Anglia hoc trimestri proximo responderit. Pluribus rescribam, simulac cognoro non frustra me scribere. Simul tum ad D. Rouse, quem merito maximi facio, et faciam semper, de nonnullis exarabo. Salutabis plurimum amplissimum D. Cancellarium, atque omnes summos viros, a quibus tam humaniter supra merita mea me exceptum apud vos esse tute nosti, ut Catalogum hic texere non habeam necesse. Raptim,

CXXIII. Joanni Vossio. Charissime Fili,

QUas per ornatissimum Maderazi Ungarum literas miseras, accepi XIX. Julii; florenos XXI. quos ab eo mutuo sumpseras restitui. Valere te gaudeo, praesertim hoc tempore, quo ut ex aliis etiam intelligo Pestilentia usque adeo apud vos grassatur. Tuum erit sedulo habere rationem valetudinis tuae, ac quibusdam etiam amuletis uti, quemadmodum hic facere solemus cum morbus idem dominatur. Hagae plurimae illo domus sunt infectae; nec pauci jam decessere ex eo, sed fere ex faece vulgi. Quod si contagio haec latius ibi serpserit, revocabo huc Franciscum nostrum. Quanquam neque hac in urbe plane ab ea immunes simus. Sed hactenus malum illud intra pauxillas aedes consistit. Ubique sumus in manu Domini: qui dabit quod erit salutare. Interea laetor Collegium vestrum longius abesse ab Urbe; adeoque illud spaciosum esse ac loco situm salubri. Non mediocriter me excruciat, quod te videam tam parum tuâ sorte esse contentum, planeque etiam metuere ne omnem vitam sic consumere cogaris. Mihi longe alia spes, atque adeo fiducia, dummodo omnes nervos contendas, uti recepisti. De studiorum genere tui rem omnem arbitrii feci. Non quasi desultorium vitae genus amem, sed propter Poetae illud,

Haec sola res fecit, ut Medicinae te pateret valedicere: etsi rationes essent parum validae quibus ut ei renuntiares, compelli te ajebas: idque eo tempore cum intra menses paucos summam te lauream consequi posse existumarem. Saepe damnavi hanc felicitatem meam: Sed quid facerem, cum quanto ego magis adhortarer, tanto tu magis abhorreres? Postquam permisi ut vel ad Jurisprudentiam, vel ad Theologiam animum appelleres; tamen nunc quoque mihi videris animo fluctuare, cum tamen brevi temporis spatio, et hoc et illud absolvi possit; dum ne tu laborem ullum metuas, sine quo nihil praeclari unquam consequeris. Non deerunt tibi in Britannia fautores, dummodo ne indignum favore te praestes. Et si cessaret Britannia, haberent tui rationem amici in Batavia, qui te aliquod ad munus revocarent, in quo te patriae et tuis ornamento fore putarent. Nunc quid faciamus, num idoneus sis ut in Academia, vel Schola quapiam illustri profitearis vel Linguam, vel Mathesin, vel Philosophiam, vel facultatem Juridicam aut Medicam aut Sacram? Prope omnium gustum habes: sed in uno animum defigi opus fuit: quod quia factum non est, fieri deinceps oportet, ut videamus ecquid hic pro te possimus. Fortasse malis tui rationem haberi extra Academiam. At in quo, ut urbis sis Medicus, an ut ejus Advocatus? ad neutrum satis es paratus. Longeque minus (ni fallor) ad Sacrum Ministerium. Quae eum ita sint, excitare pectus tuum debes, ut ne indignus sis cujus vel in Britannia, vel apud nos ratio habeatur. Facilius mihi erit sacra mea omnia, ut loquuntur, commovere, ad te per amicos juvandum, quam tibi praestare aliquid egregio favore dignum. Tantum animum intende. Dimidium facti, qui coepit, habet. Sapere aude, ut benemonet Horatius. Aude, aude, mi Fili, contemnere voluptatem, amareque laborem, quem tu si amabis, non diu querulis Literis erit opus; praesertim me vivo, cujus causa multi aliquid velint. Non dubito quin jam a Clarissimo

Casaubono acceperis eam pecuniam de qua scripseram. Neque tu modo, sed etiam Nabradius Ungarus. Quanquam is jam non amplius Oxonii, sed (ut puto) Londini vivit. Crebras ille Literas ad populares suos huc misit, quibus conqueritur quod jam terrius sit mensis, quo a me pecunias exspectat, sed frustra: quia meas necdum Literas viderit. Itaque iterum ad praestantissimum Casaubonum scripsi. Nec enim satis est ut tibi annumeret eam summam, quam jussi, sed Nabradio etiam satisfieri aequum est. Quippe hic populares ejus mihi CXXV. florenos annumerarunt, qui Anglicana pecunia valeant Libras Sterlingicas undecim cum dimidia, modo quamprimum persolvantur. Sin necdum accepit, iniquum haud erit, si hic Ungaris refundam unum alterum que florenorum, propter damnum quod Nabradius ex mora hac accepit. Atque ita quidem facere perstat animus. Addam rationem quâ existimem tibi in posterum consuli posse. Nempe jubebo ut Clarissimus Casaubonus, vel is qui in Anglia ab eo accipiet, proventum nostrum singulis trimestribus, quando voles, modo justum tempus exspirarit, tibi annumeret Libras IV. Sterlingicas. Quod si te parcum et industrium ostendas, non dubitabo pro quaternis adsignare quinas, ita ut quotannis sis habiturus tum Libras Sterlingicas viginti. Quod sit supra ducentos florenos nostrates. At tu centenos poposceras. Ego sponte centenos et. quinquaginta addixeram. Nunc etiam ut tibi animos addam, pretium augeo sed conditione quâ dixi. Quam sum tibi lenis pater in re angusta! Ultra si poscas, frugi non cis, nec ea liberalitate dignus. Florenos illos XXI. quos hic refudi non detraham tibi; sed iis tu emes mihi et aliis, eos Libros de quibus scripsi nuper. Sed facies illud quum maxime opportunum erit. Nolim enim te propterea Londinum excurrere, ne inutiles sumptus facias, et tempore adeo contagioso, periculo te exponas. Tu crebro ad nos Literas da: praesertim si quis erit qui ex vobis ad nos veniat. Caussam non adscribo: quae non solum est quod sumptibus parcitur, sed et quia tutius scribitur. Sed si talis non occurrat, tu quomodocumque scribe; siquidem deesse materies tibi nequit: si non aliunde, saltem argumentum fuerit idoneum ex studiis. Desidero enim scire quomodo jam studia componas tua, et an eos tibi fructus capere videaris, quorum minime poeniteat. Ex cognatis (ut aliquid de aliis rebus hisce Literis appingam) nupsit superiori hebdomade Antonina Corputia. Viviano nomen est novo marito. Vir est ut non ineruditus, ita et nobilis et honestus et praedives. Eoque haec foelicior sororibus licet natu minima, videatur. Conviviali festo etiam interfuit frater tuus Franciscus: si non ob arctam sanguinis conjunctionem, at quiae illi sponsaeque eadem mater, non quae illos pepererat, sed ut cum Plauto dicam, quae mammam dabat. Su randyburgii defuncti locum in Cathedra ambiunt Vinnius rector Scholae Hagiensis, Cabeliavius Epistolarum editor, quas tamen an videris nescio, Bronchorstius Hubertius, is qui novam Psalmorum Paraphrasin vel Metaphrasin potius procudit, et Vorstius junior. O utinam eos fecisses progressus, ut inter eos nomen numeretur tuum, aut pro te liceret ambire. Non deerat animus fratri Francisco ad eum prensandum. Sed dissuasi; neque hoc alia de causa quam quia ob aetatem immaturus videretur. Absque ea esset, calcar addidissem. Nec fortasse deessent fautores. Utinam paria de te liceat dicere. Sed spero brevi id licebit. Volo enim vos in studio virtutis pariter decurrere, sive eodem illud sive diversi generis studio fiat. Vos certate inter vos; ego applaudam victori. Similiter committere Matthaeum cum Dionysio velim: et Gerardum cum Isaaco: ---- [gap: Greek word(s)] Ut est apud vatem Ascraeum. Commissa est non longe a Vesalia pugna, inter nostros et hostis militem. Utrimque cecidere non pauci, sed penes nostros victoria fuit. Qui et captivum et triplici vulnere saucium adduxere Vesaliam Joannem Nassiorium copiarum praefectum. Rumor hic est ex Mercatorum Literis ortus, Mexicanam Urbem undis esse absumptam. Urbs ea in paludibus sita: ut multa aggerum cura opus fuerit adversus aquarum periculum; In quo dum qui pro Rege erat negligentior est, pecuniasque eo fine erogatas in proprium transferre commodum non veretur, atrox hoc infortunium Hispano evenit, si vera est fama: de qua certiora propediem sciemus. Obiit ante sesquimensem Dordrechti Anna Mylia Balthazaris

Lydii vidua: obiit et Bremae ante duas vel tres hebdomadas amicus meus summus, Matthias Martinius, is qui uxorem depoposcerat uxoris meae fratriam: sed voti compos factus non est, dissuadente Fr. Gomaro qui eum dicebat [gap: Greek word(s)], imo in eorum castra plane abiisse. Verene an secus non disputo. Cum quotidie tot mortes intelligamus, semper cogitare nos oportet de novissimis: ut quando hora extrema supervenerit, fatalem illum ictum forti accipiamus animo, memores vitam nobis non mancupio, sed usu datam esse, [gap: Greek word(s)], ut dicunt Graeci. Quare non diutius velle vivere debemus, quam visum erit Deo et Christo. In hoc fiduciâ firmâ recumbamus, mi fili. Dabit ille nobis quod expedit nobis. Salutem tibi dicunt mater, fratres, sorores.

CXXIV. Doctori Carletono. Nobilissime, et amicissime Vir,

NOn facile dixerim, quantae mihi fuerit voluptati nuper quod tot laudibus egregium, etiam Graecis viderem Literis capi. Sermo tuus inter alia injectus de numerûm notis. Paucis rem dixi. Remisi de caeteris ad Institutiones Graecas in quibus pag. XLVIII. liquido totum hoc exposui. Misi earum exemplar per Filium: tardius aliquanto, quam vellem. Nimirum operam dedi, ut melioris chartae aliquot mitterem. Sed nec Typographus ipse ulla habebat. Misi igitur non quale optabam, jure debebam: sed cujusmodi poteram. Sed nescio quî factum, utrum, quod domi non esses, an quia aliud impedierit, filius te non convenerit. Dederam enim in mandatis ut ea tibi exponeret coram, quae animum meum tibi obstrictissimum testarentur. Facilius autem illi ignosco, non modo quia filius sit (scis, quam leves parentum esse animi soleant) sed etiam quia adeo adolescens, erat enim Dionysius meus, quartus aetate ex meis, sed qui eruditione fortasse prioribus non cedat. Nunc cum Golio nostro hisce feriis autumnalibus vivit, non longe ab Haga, ut ab hominum consortio remotissimus strenue magis perficiat, quod in Arabicis ei Literis deest. Simul operam non malam Magistro suo praestabit, in concinnando Lexico Arabico, quod a tanto viro Christianus Orbis exspectat. Nec enim sine uno altero, qui a manu sint summo viro, facile fiat, ut voti nostri compotes fiamus. Oratoriarum mearum exemplar debeo illustrissimo Mecaenatimeo, patruo tuo Vicecomiti. Sed nescio an tanti sint Mercuriales hi labores, ut in transmarinas partes mitti mereantur. Tamen simulac Hagam venero, colloquar de eo, tuoque ex consilio omnia faciam. Superiori Hebdomade in aulâ Principum Bohemiae locutus sum cum Illustrissimo Serenissimi Britanniarum Regis legato. Cujus ego virtutes heroicas semper sum admiratus: sed mirificam humanitatem satis extollere non possum. Locutus est mecum de liberis suis, sed ego consilio hac parte juvare non poteram; quia profectum eorum penitus ignoro. Quare vel cum ipsis, vel eo qui studiis horum praeest, velim sermonem serere, ne quid consilii dem, cujus postea possit poenitere. Si huc mittantur, operam dabo, ut meum sentiant affectum. Nam cum omnia debeam nobilissimae genti vestrae, tum maxime illustribus familiis, et tam mei amantibus me obstrictum sentio. Intellexi ex illustrissimo heroe affectum erga me reverendissimi Londinensis Episcopi, cui nunc scribo. Tu quaeso heroi Literas ne has tradere graveris. Nam se missurum illas in Angliam recepit ad proximum Lunae diem. Debeo et Literas illustrissimo tuo patruo. Sed has inter paucos dies mittam; nisi occasio se obtulerit excurrendi Hagam, ut feram ipse. Vale, nobilissime Carletone, et in amore nostri persevera: quod scio facies et faceres non rogatus.

CXXV. Ger. Jo. Vossius, Claudio Salmasio S. P.

JAm ante trimestre a me rescriptum oportuit. Nec officio defuissem si satis vidissem

quomodo aut quid potissimum scribere deberem. Ancipitem me reddebat, quod diversa adeo studia viderem in illo Scaligeranae [gap: Greek word(s)] negotio. Cujus illum exitum expectabam, quem virtus tua meretur. Dolebam interea livorem tantum posse. Sed de eo nihil scribere ausus eram: Imo sic semper fui ut potius vitia ferrem aliena, ac graves etiam injurias concoquerem, quam illis divulgandis operam darem. Simul cernebam, quantum tua scire ea interesset, aliunde etiam te posse cognoscere. Interim gaudeo, saltem eousque rem esse perductam, ut omnes intelligant, solum obstitisse livorem, quo minus fierent ea quae nominis tui amantiores optabamus. Nec tamen penitus spe excidimus: postquam oblati mille quingenti annui, tantum ut praesentia tua et scribendo Academiam hanc ornes. Sane stipendio isto majus habet docentium nemo. Et puto paulatim incrementa capere posse. Imo vero de eo non dubito. Ec honesta in re es ut de minuto non necesse habeas laborare. Quare si alia non morentur, hoc quidem non tanti putabis, ut propterea te carere cogamur. O utinam nos sic bees, ut Literarium istud oraculum consulere hic nobis coram liceat! Quod tanto magis opto, quanto me penitius penetro in Plinianas exercitationes tuas. O Thesaurum interioris doctrinae! Jam tertia est hebdomas, quod a Drovartio exemplar accepi. Pro quo gratias ago, si non quas debeo, at quantas possum. Quotquot Literas amamus valde desideramus tertium quoque volumen quod promittis. Nemo tamen sic festinare te velit, ut valetudini incommodes; quartana illa quae tamdiu detinuit te satis indicat, nec ferreum tibi corpus esse. Sed tamen quantum valetudo ferat matures, rogamus. Et quid dissimulem? cum magnopere me illius voluminis desiderium teneat, tamen in majori apud me exspectatione est commentarius tuus in Concilium Iliberitanum. In quod legi Libros tres Ferdinandi de Mendoza Madriti editos. Sed quam multa et verius et plenius dici possint facile video. At non item video a quo id melius quam a te fieri possit. Fortasse autem tutius talia apud nos edantur. Eoque impensius opto ut si sine tuo tuorumque incommodo possis ad venire, non detrectes. Habebis hic non paucos nominis tui et Admiratores et Cultores, in quibus nomen profiteor meum. Quis sit animus in hâc re tuus brevi spero sciemus, vel ex te ipso, vel si longius Lutetia absis, ex Literis iis quas Clarissimus Justellus ea de re nobilissimum Somelsdici Dominum aut Rivetum Theologum dabit. Si veneris, mihi quidem gaudebo, Academiae; vero gratulabor: sin iis conditionibus, quae nunc Colae ad unum vel alterum offeruntur venire recusabis, non desinam tamen gratulari et mihi te amico, et Literis te patrono, et tibi cui hoc Deus concesserit, ut praeclare adeo de studiis mereri et possis, et velis.

CXXVI. Antonio AEmilio, Gerard. Jo. Vossius, S. P. D.

CLarissime et [gap: Greek word(s)] AEmili, haud facile dixero, quoties et quam amica mentio fiat tui, me uxoreque confabulantibus. Quid mirum, cum utrique nostri usque adeo jucunda sit tui memoria? Eo mirandum minus, si non sine parvissima (ita mihi scio cum Varrone apud te hominem [gap: Greek word(s)], loqui licere) pene dixerim querimonia, miretur subinde, tantopere te a frigido Saturni sydere afflari potuisse, ut nullos amplius igniculos cernat veteris affectus. Absque eo esset, inquit, illone paucarum horarum intervallo dissidens a nobis, nunquam faceret potestatem videndi sui? Vides nona me solum te diligi, sed etiam uxore: vel potius (quando hoc jam vetus) quam constanti amore te prosequamur uterque, etiam postquam aliquis metus esse coepit, ne minor esset ardor tuus, quam olim. Sed siquis fortassis hujusmodi metus se insinuet, furcillis longissime fugandus, facile enim sic in animum inducimus omne hoc, quod nobis aegre est, non aliunde provenire, quam ex immensa qua premeris negotiorum mole. De me quidem id dicere possim, qui nihil nunc minus sum, quam meus. Et qui vix sum meus, volo tamen esse tuus, tuorumque. Et hâc fiduciâ etiam meos commendare tibi sustineo. Ac hoc quidem tempore, ex uxoris meae fratre natum, Franciscum Junium, Franc. Nep. Is postquam biennio in

Academia Groeningana Jurisprudentiae operam dedit, etiam Ultrajectinos sibi adeundos pucavit, ut majora caperet studiorum incrementa. Propterea eum per literas commendavi, nobili urbis vestrae Jurisconsulto, paternum decus vel aequanti, vel vincenti. Quod utrique nostri pro nomine erit. Volui tamen ut tibi quoque innotesceret. Nec enim mihi satis est, si Jurisconsultum audiat: sed volo ut literarum ac imprimis historiae studium adjungat: scio enim, imo scit Belgica nostra, quisquis sacrarium ejus accedere volet, tuas imprimis fores pulsare oportere. Multi enim Thyrsigeri, pauci Bacchi. Uxor plurimam tibi salutem adscribi petiit.

CXXVII. Gerardus Joannes Vossius, Matthiae Berneggero, S. P.

REscripsissem jam diu, Praestantissime Berneggere; sed jam a longo tempore, in neminem incidi, qui ad vos se iturum diceret. Quanquam vero nihil mihi jucundius esse soleat, quam per literas colloqui cum hominibus eruditissimis; fateor tamen mire me segnem esse, si metuam, ne frustra scribam; quod crebro nunc fit, milite vias passim obsidente. Absque eo esset, ne laborem quidem defugissem, commentarium quem in Justinum, aliquot abhinc annis scripsi, cum cura relegendi, eaque excerpendi, quae imprimis placitura arbitrarer, sed ut dixi defuit, per quem tuto ea mitterem. Et praeterea mire distringebar, edendis commentarii nostris Oratoriis: quae tandem ad finem perducta esse laetor. Nunc vero labor, puto iste, supervacuus fuisset, quia credo, jam lucem viderit Editio, quam adornasti. Impense faveo studio, quod in hunc scriptorem insumsisti: Bene de historia externa mereris, et Latinis. Nec facile alius, ad eam rem magis fuisset idoneus, quam qui ut tot Disciplinas, ita Historiam omnem animo est complexus. Nec opera nostra (de qua limanda cogitationem abjecimus) perierit nobis; sed utilis erit ad ea, quae de Temporum ratione aliquando, si Deus volet, juris publici faciemus. Volupe fuit cognoscere, Proceres vestros, non infra se putasse, curam Grammaticam; quae nunc apud [gap: Greek word(s)] ita sordet, ut minor iis videar, quia studium hoc non neglexi. At quanto aliter sapuerint apud Romanos, etiam viri Principes, non ignoras. Quod vero scribis, in repastinanda Gymnasii vestri Grammatica, adjumento fuisse nostram; id mihi longe gratissimum fuit. Nam in talibus scis, non honorem spectavi, sed publicum commodum. Valde me beasti, Grammatica Graeco-Barbara Metrophonis Critobuli. Multum lucis adferet ad intelligendum linguam vulgarem. Plane lucem videre debet. Quod fiet hyeme proxima, sic enim recepit Elzevirius; qui nisi operam suam addixisset, vel ad alium issem, vel nunc remisissem. Idem ubi ad nos redierit, excudet commentarios nostros de lingua Latina. Mallem hac aetate, ea in lucem dare, quae ad Ecclesiae antiquitates pertinent. Quod studium me a prima tenuit adolescentia, sed etsi non pauca in eo elaboravi, tamen vix quicquam prodiit post Historiam de Pelagio, et Massiliensibus. Nempe alia me tenuere: non illa mala quidem:

Sed fugit interea breve, et irreparabile tempus,
Omnia dum capti circumvectamur amore.

Vale longe doctissime Vir, et quod facimus, id porro etiam faciamus, ut nos mutuo amemus.

CXXVIII. Guilielmo Archiepiscopo Cantuar. Reverendissime in Christo Pater, Dom. Illustriss.

IN diuturno Conjugis meae morbo, jam tertium enim is mensem excessit, ne mediocre solatium affudit Literarum tuarum quas merito magno mihi semper honori duco, conspectus: magis etiam ubi ex iis vidi, ut quo antehac affectu eo prosequi me pergas, quanto minus merentem, tanto magis illustrissimo nomini tuo obnoxium ac devotum. De globo utroque procuratum sedulo: probe enim scio non alios uspiam esse qui melius vel sydera nobis, vel terras mariaque

expresserint. Auro tamen et scitamentis aliis, commemini ornatiores missos ad aliquos viros principes qui istis caperentur: Sed tales nunc parati erant nulli; nec Britannia destituitur viris rerum hujuscemodi intelligentibus, qui istoc suppleant: atque ut alios transmitti malis, non deerunt quos jam missu demerearis. Mitto Maimonidae Librum jam diu excusum. Sed hactenus haesi vellemne comitem ei dare, exercitationem de Rabbinorum temporibus, ita praefatio dilata: interim strenue pro occupationibus quae sic distinent, progressus sum opere in eo quo omnis Gentilis Idololatriae causas eruo ex historia veteri vel rerum natura, hactenus tentatum nemini. Nam quanto aliam institerit viam Lilius Giraldus Italus, vir eruditus, nemo possit ignorare, nisi qui non legerit. Atque haec quidem non externis modo scriptoribus, sed etiam Theologis antiquis allucent facem; subinde etiam Scripturis Sacris. Quod magis fiet omnibus iis quae deinde consequentur, modo Deus mihi valetudinem et vicam, uti spero.

Filius meus Joannes in India Orientali fatis concessit Praeclare rem gerebat, paulo tamen sumptuosius quam vellem. Manebant eum magni honores et unde intra annos tres quatuor in re unctissima redire domum possit. Sed aliter visum supremo Deo. Interim solatur tum affectus procerum, nostrorum, qui summa ei destinarant: tum imprimis quod pie admodum esse defunctum intelligam.

Deum Opt. Max. oro, ut salvus et sospes annos permultos sis Ecclesiae Anglicae, vel potius Catholicae, cujus Episcopos omnes suprema post Deum et Christum manet cura.

CXXIX. Joanni Beverovicio, S. P.

UT ex Anglia reduci volupe erat Dordrechti videre te sospitem ac valentem, ita ingratum illud fuit, quod tam cito avellerer. Amo enim te, mi Beverovici, atque id non modo ob egregiam doctrinam et virtutem tuam singularem, et mellitissimae indolis suavitatem; sed etiam quia me amas, neque id modo, ut bene de studiis multorum merentem, sed etiam ut olim meritum de tuis. Id enim nec tuae ad me literae dissimularunt, et aperte, quoties res tulit, promere apud alios soles. Nempe sic animati esse solent, quibus cor magnus ille Prometheus de meliori finxit luto. Nec ultro optare doctores debent, quam affectum. Quo amplius neque parentes a liberis, neque Deus ipse exigit a nobis. Sed ô tempora! quam multos, imprimis dum fatales istae controversiae Bataviam turbarunt, reperi, qui insignem ex eo laudem sperarent, quod pro beneficio maleficium rependerent nobis! Quanto magis a talium moribus abfuisti, tanto impensius te amari a me aequum est, et sane, absque paucis foret tui similibus (quos inter merito suo Amplissimum Blienburgium refero) poeniteret propemodum operae totis annis quindecim urbis vestrae Gymnasio impensae. Quotidie enim video sentioque, quantum ea res incommodarit studiis nostris. Sed eo me solor, quod ut in caeteris, ita in his etiam, cui que statutum sit, quâ viâ sit eundum, et quousque pertingat. Quare ulterius alii famae quadrigis decurrant, non si eo vincamur, propterea apud Deum perierit opera nostra. Isti famae aucupes exprobrent nobis vilem, atque ut vocare ipsi solent, asinariam operam. At ego non propterea desinam putare, insipientis esse suo potius, quam publico omnia bono metiri, et paullum aliquid honoris majoris facere in terris, quam ut Deo obedias luculente omnia compensaturo in coelis. Sed istos mitto: atque ad te redeo, cujus me versiculi valde delectarunt. Et animus erat iis ornare frontispicia oratoriarum nostrarum, quae ante paucos menses iterum in lucem prodiere. Sed non poteram id facere, nisi apponerem quoque quos scripserat affinis Naeranus et Bonifacius Italus, et Collega Heinsius, atque alii complures. Malui igitur praeterire universos, quam delectu quempiam offendere. Interim scias nihil mihi gratius fuisse vel literis vel versibus tuis.

CXXX. Ger. Jo. Vossius, Johanni Rouse, S. P. D. Vir Clarissime et Amicissime,

VEnit ad vos Jonstonus, juvenis probus et doctus, Natione Scotus, qui in variis Scotiae, Germaniae, Belgicae Academiis Scholisque illustribus vixit. Hunc ante annum mihi commendavit Matthias Martinius, Theologus Bremensis Germaniaeque Theologorum maximus ut ego censeo [gap: Greek word(s)]; nec tamen in studiis sacris ullo suae gentis inferior. Ob hujusce Viri commendationem, quia arcta mihi amicitia fuit, Juvenem, dum hic fuit, amavi, praesertim ubi ita se gerere vidi, ut nihil in ejus vita culpandum videretur. Nec obscurus erga eum affectus meus fuit. Quâ fiduciâ non dubita vit a me poscere, ut eum uni vel alteri florentissimae Academiae vestrae commendarem. Id vero facio lubens. Rogo igitur ut si qua in re utilis ei opera tua esse possit, vel etiam ornatissimi et amicissimi Pococki nostri, hanc ei ne denegetis. Nullus dubito quin gratus semper sit futurus. Oratoriarum mearum, quae ante semestre hic sunt recusae exemplaria pauca in Angliam misi ad Nob. Virum Franciscum Junium affinem meum, qui in aedibus degit illustrissimi Comitis Arundelii: Plura mittere animus erat, sed juvenis ille, qui ea secum in Angliam deferebat, pluribus onerari non debuit, nisi humanitate ejus abuti vellem. Petii autem ab affine, ut ex iis, quae misi, exemplar unum ad te, alterum ad amicum communem Pocockum transmitteret. Id quin fecerit non ambigo; nisi forte Literas meas non acceperat, quod non puto. Necdum tamen iis respondit. Postea etiam nobilissimus Vir Joannes Christophorus a Berg, haereditariorum bonorum Serenissimi Bohemiae Regis in Moravia antea praefectus, nunc autem metu Caesaris exulans, a me accepit XX. exemplaria operae ejus, quam Dom. Pocockus Catholicis e Syriaco transferendis impendit. Ea exemplaria jam Pocockus acceperit spero. Satis eleganter Liber est excusus, nec emendate minus, ut arbitror. Sed de eo judicium vestrum hic exspectamus. Dubletius noster tui memor vivit, impenseque te salutari jussit. Plurimam etiam salutem meo nomine dices Amplissimo Dom. Procancellario, quem nunc Doctorem esse Juxonem intelligo Collegii Jo. Baptistae praefectum. Quod si est, gaudeo. Item saluta eum qui cum adessem vobis, Procancellarius erat, Doct. dico Fruen, praefectum Collegii Magdal. Quid de Duppa, Prideaux, Fellio, Claytono, aliisque dicam, summis sane Viris? Quid de doctissimis et humanissimis Harrisono, Pococko, Chillingwortho? Quaeso, ubi occasio erit, affectum iis meum testare. Vale.

CXXXI. Joanni Vossio. Charissime Fili,

JAm prope mensis est, quod nullas a te literas viderim: ut plane ignorem, utrum ternas meas acceperis, quibus ternis tuis anxie satis de valetudine ac penuria perscriptis respondebam. Volui igitur exemplar literarum quas iterum ad amicissimum Casaubonum misi ad te transmittere, ut facilius perspicias, quid tibi in rebus tuis facto sit opus. Sed dubitate vix possum, quin vel a D. Casaubono, vel mercatore illo Londinensi, qui Hondii nostri res procurat, voto tuo sit satisfactum. Volui hujus tamen operae etiam te reddere certiorem, quia satius duxi, quicquam in me supervacuum quodam modo videri, quam jure a te quicquam requiri. Occupatissimus quidem semper sum, ut nosti, et indies crescit curarum sepes, quae meum me esse non sinit. Sed vincit omnia affectus erga te meus, ac porro etiam vincet, dum tu eris qui debes, ac quem te esse plane confido. Permisi superioribus literis, ut si cum bona superiorum venia possis, et ita valetudini ac studiis expedire tui amantibus videatur, et nihil pericli a mari vel hoste timeant prudentiores, quamprimum ad nos excurras. Fortasse tamen expediat, ut aliquantum hoc iter differas, usque dum eruditione sis auctior. Sic iis, quos hic tui amantes habes, facilius satisfacies: et hominibus malignis obtrectandi occasionem adimes. Nosti hominum mores. Simul sumptibus parcetur: nec periculum erit ab

hoste. Sed tamen tui rem arbitrii facio. Tantum prudenter dispice, quid facere sit opus, et cum iis qui magis haec intelligant, consilium cape. Salutant te Mater, Fratres, Sorores. Tu quoque salute plurimâ imperties egregios Academiae vestrae viros, quos quidem lues a vobis non fugârit. In his esse significas optimum et doctissimum Ma. Hallum, cui te curae hoc tristi esse tempore significas. Sane, vir tot laudibus ornatissimus, vel hoc nomine dignus est amari a nobis omnibus. Peterem etiam ut salutares Magistrum Dod; suavem sane animam. Sed eum jam quoque alio concessisse ex literis tuis intelligo.

CXXXII. Edvvardo Misseldeno Anglo. S. P.

VEllem, vir amplissime, priusquam in Angliam redires paucis tecum de studiis filii colloqui licuisset. Pleraque enim melius tribus verbis coram quam longo sermone per Epistolam expressero. Nec propterea deero petitioni tuae, cum omnia tui causa velim, cujus prudentia, virtus, candor (ut caeteras nunc dotes praetermittam) a tot annis mihi non incognitae fuerunt. Dum filius mihi adfuit tuus, alternis fere diebus exercui, nunc prosâ condendo aliquid, nunc carmen pangendo. Praeterea potissima eorum exigere soleo, quae me publice docentem audiisset, ac si qua minus fideliter percepta, ea aliquanto fusius diducere, aut apertius enarrare. Nec inutilis ei fuit manuductio nostra in istis, quae pertinerent ad terrarum situm, ac imprimis Imperii Romani: sine cujus notitia nihil aut parum in Historia videmus. Ac sibi ipsi nisi adolescens defuisset pauculis hebdomadis quibus sive Harlemi, sive in urbe nostra fuit (putabam ego aut Hagam isse aut morbo decumbere) plenius satisfecisset expectationi tuae. Et tamen ne nunc quidem est quod poeniteat profectus: praesertim ab eo tempore quo sermonem inter nos sevimus, ego et is, quem ad me miseras. Tenuia quidem isthaec initia sunt eorum quae animo conceperam, inque tuae spem gratiae et filii amore acturus eram, modo diutius substitisset apud nos. Sed scis istoc vetus: Dimidium, qui coepit, habet. Imo secundum Ascraeum vatem, Dimidium plus toto. Tanti interest ut ne in studiis quoque male incipiamus. Quia igitur non male apud nos coepit, velim in patriam redux pede eodem pergat: ac cum Cicerone Livium jungat. In Historico hoc primum attendat quae ad elegantiam sermonis pertinent. Codicem habeat in quo annotet verba, et formulas, ex Livio a se excerptas, ac subjiciat singulis quomodo ea hoc tempore transferre possit in usum suum. Altera cura esto Historiae. Quemcumque Livianum leget Librum, ejus sibi compendium concinnet, minimum duplo auctius epitomo veteri, quae cuique Libro praemitti solet. Tertium esto, ut ea consideret quae mores majorum virorum vel prudentiam tangunt civilem. Praeceptaque et exempla singula ad locum referat communem. Hoc fine codicem habeat in quo chartae distinguantur titulis virtutum moralium et capitum prudentiae tum togatae, tum militaris. In ordine istorum titulorum, utrum Aristotelem an alium sequatur, non multum arbitror referre. Velim etiam quia passim et in hoc scriptore et in aliis occurrunt quae tangant mores ususque Romanos, ad manum ei semper sint collectanea Rosini, quibus complectitur gentis ejus antiquitates, de urbis situ, diis, sacerdotiis, Comitiis, Magistratibus, legibus, et alias. Nunc si quis in istis plane fuerit hospes, is exiguo fructu veteres leget. Ac hac quidem aetate Rosinus ad ista suffecerit. Postea satius fuerit ipsos legere ex quibus sua Rosinus collegit, et alios quos Rosinus videre non potuit. Postremum haec cura esto ut luculentae orationes illae, quae apud Livium extant, Dialecticorum more resolvantur ut compareat, in quo cardo rei consistat, quibus argumentis causa nitatur, quomodo occurratur adversario, quae adferantur ad conciliandos auditores, quae ad affectus commovendos. Nec enim facile dixerim quantum ea res conferat ad eloquentiam: praesertim si quis ad exemplum istorum argumentum eligat nostris aptum temporibus, in quo quantum licet insistat antiquis. Haec tam multa considerare operosi videtur operis, praesertim pro ea aetate quâ nunc est filius tuus. Sed non aliam praescribo

viam quam ipse institerim bono meo: ac longe optimam esse in variis sim compertus, qui recta via grassari vellenr, ad solidam potius doctrinarum arcem, quam umbratilis gloriae. Et haec quidem sufficere arbitror pro ratione privatim Livium legendi, quam publice hactenus enarrantem audivit. Sed nolim in Romana consistere Historia. Sacram et Patriam praemisisse oportuit. Subjungere etiam opus Graecam Orientalem et omnium gentium quae irrupere in Romanum Imperium. Quo pacto autem ex istis universalis Historiae notitia optime comparetur, chartâ alterâ expono. Spero operam hanc meam boni consules. Idem facturus eram in studio Philosophiae, nisi satius putassem, ut filius plusculum Linguae utriusque Historiarum et prosaicae ac poeticae eloquentiae studiis insisteret. Et sub manibus habeo, imo jam olim habui, et aliquamdiu intermissum simulac potero ad incudem opus revocabo, quod partim erit de Philosophorum sectis, partim de Artium ao Scientiarum omnium utilitate ac nexu. Eo fuse dissero, quomodo sit Philosophandum. Summa eo redit auspicandum esse a secta peripatetica, postea diffundi oportere per sectarum alias imprimis Platonicam, et Zenoniam, sive Stoicam; denique sistendum esse non in Pyrrhonia, quae etiam ambiget in certissimis, sed Polemonis Alexandrini, quae Electrix sive Graece malis [gap: Greek word(s)] dicitur, nec in ullius Magistri verba jurat, sed singulas singulorum suo aestimat momento. Verum hoc judicium non nisi post Sectarum omnium notitiam in iis oritur qui veritatem prope majoris faciunt quam seipsos. Ea virtus necdum cadere potest in aetatem filii tui. Quare suffecerit hoc tempore ut Philosophia sit Peripatetica contentus. Non fatigabo te meque ulterius. Deum rogo, ut filio tuo adolecenti optimi ingenii bonam mentem conservet. Omnino enim si volet praeclarum quid, indoles ejus promittit: velle autem spero vel potius confido. Vale, vir amplissime, et nos tui amantes porro eo loco habe quo hactenus facis.

CXXXIII. Petro Cunaeo. Vir atque amice summe,

GRaviter in amicitiam nostram peccarem, si in eo, quod serio adeo petis, morem minus gererem. Equidem jamdudum id fecissem, nisi, ut primo adventu domesticis negotiis, ita nunc aliis obruerer. Otium hic est, quamdiu nondum docere publice aggressus sum, caeterum id minus segne. Nam ut de eo nihil dicam, quod totus sum in schedis meis digerendis, quae res plus molestiae habet, quam primo putarem; etiam exteri, qui vel e vicinis civitatibus, vel terris etiam longinquis, huc veniunt, item indigenae ut initiis fieri solet, non paululum mihi temporis eripiunt: pene non minus, quam Lugduni unquam factum. Nec tamen dicere possum, mihi non esse otium ad literas exarandas: Sed, sic animatus sum, ut mirifice soleam procrastinare hoc officii genus: quod ubi diebus, atque adeo Hebdomadis totis factum, tandem etiam (pudet dicere) in oblivionem venit. Idem ne mihi in hac recula vitio amplius verti possit; cum literas tuas sub noctem accepissem, confestim ad Bazirium has, quas vides, exaravi. Mirabitur, scio, ille: nec enim puto, meas, post tantum silentii intervallum literas exspectat. Interim ex his me non oblitum sui facile videbit, atque idem deinceps comperiet, quoad a virtute non desciscet. Gaudeo me hic quoque reperisse, qui praeclare de eo sentiant. Est sane egregio ingenio, et si, ad magna animum adjecerit, non videtur impar futurus, verum quid ego haec ad te? qui melius me ejus indolem introspexeris. Gratias tibi ago, quod filium meum in his, quibus Lugdunenses offendit, defendis. Teneri ex officio id facere, vellem omnes scirent. Nam cum id negotium proceres hujus urbis suis commiserint advocatis, atque eos inter et filius teneat locum: honeste satis se oneri subducere non possit. Et tamen non illae ejus sunt partes, quae forent, si haec res non me, et Lugdunenses spectaret. Omnino enim primas etiam in iis, quae filio, ut natu minimo competeret, alius tenet. Non quia meus impar, sed quia paternum agitur negotium. Quod si sic quoque non satisfacit Lugdunensibus, videbo, an

expediat, plane hac eum controversia abstinere. Quod gratissima tibi fuerit commendatio Rosecrantzii, plurimum gaudeo. Apud Hubertum non degere eam ob causam cognovi, quod in longum tempus se obstringere noluerit: quippe qui propositum habeat, ubi hic doceri publice ceperit, quandoque hebdomadam unam alteram apud nos studiis suis dare. Tibi interea, vir amicissime, quod laborem tantum sumere volueris, gratias ago summas: invenies me promptum semper, sicubi vicissim operam meam tibi utilem existimabis. De uxore mea, pene exciderat. Quod ajunt eam aerem hunc minus posse perferre, vanissimum est. Valet illa non deterius quam antehac. Quin spem concepi, prospera hic magis valetudine usuram. Vale, vir amicissime, et cum tua, a me meaque salve.

CXXXIV. Petro Cunaeo.

VIr Clarissime, qui has tibi literas tradit, is est filius generosi viri, Oligeri Rosaecrantzii, regii in Dania Senatoris, Herois, ut genere ac dignitate sublimis, ita undecunque doctissimi, et eruditorum omnium mire amantis. Tanti viri prolem, eamque quantum per aetatem licet, paterna prementem vestigia, de meliori nota mihi commenda vit utrique nostri amicissimus Joannes Meursius. Equidem si Lugduni perstitissem, nihil mihi jucundius fuisset, quam bene de adolescentis hujus studiis mereri. Idque non modo, quia sic Meursius petiisset, sed ipsius etiam adolescentis causa, ac imprimis parentis ergo, viri, vel herois potius incomparabilis. Nunc quod praestare ibi loci, nequeo, id ab iis praestari exopto, quos Collegas et amicos conjunctissimos tot annis habui: a te potissimum, quia prodesse ei potissimum potes. Atque utinam etiam in domum tuam recipias una cum Ephoro ejus Mullenio, juvene ut perhonesto, ita egregie docto. Sane valde demereberis parentem, qui nunquam immemor hujus affectus erit. Scio enim quantopere sibi gratulatus sit Meursius, quod ante annos aliquot convictorem habuerit filium natu majorem. Quod si res domesticae id hoc tempore minime sinunt, proxima apud parentem gratia erit, si consilio juves. Mihi nunc praeter Hupertium advocatum, ubi degant, nemo occurrit. Si apud civem, vivendum sit, Bibliopolam Ephorus praetulerit. Sed praeter Jacobum Marci, apud quem aliquandiu vixere Barones Stupeskii, Bibliopolarum qui convictores habent novi neminem. Ejus vero uxorem ajunt attentiorem esse ad rem, quam oporteat. Nec video cur tanti sit apud Bibliopolam potius agere, quam alium civem honestum. Nec dubico, quin, cum tibi notiores sint cives, quam mihi, facile suggerere alium possis magis idoneum. Quod ad res meas, initia hic non displicent. Nam perhumaniter habeor. Sed non arbitror fore, ut publice doceamus primis quatuor aut quinque hebdomadis. Vel saltem non antequam sententiam tulerit utraque Curia Hagensis. Cujus judicium avide exspectamus. Nec dubitant proceres hic, quin accepturi sint ex voto responsum. Tantum in causa fiduciae habent. Scripseram ad Syndicum Wevelinchovium me simulac cognoro conventuros DD. Curatores, Leidam velle excurrere. Rescripsic ille, necdum certam diem praestitutam: Sed ubi de ea intellexerit, facturum me certiorem. Quare propediem fortassis te videbo. Salutem plurimam dices uxori, et Collegis amicissimis.

CXXXV. Guilielmo Archiepiscopo Cantuariensi. Illustrissime Domine ac Reverendissime Pater,

JAm tertius est dies, quod de gravi convenior negotio, cujus te quamprimum certiorem faciendum putavi. Hoc, quod dixi, istiusmodi est. Atque utinam praesens potius consilium capere tecum possim. Jam ab aliquot annis ex vicinis Bataviae urbibus, ad Academiam nostram et aetate minores et doctrina inferiores, quam antehac solent, mitti Adolescentulos videmus. Mores quoque eorum quotidie fiunt deteriores. Itaque non Baccho modo ac Veneri perpetuo litat pleraque omnis Adolescentia, sed crebriores etiam caedes proximo hic sexennio commissae, quam antea totis triginta

annis atque amplius. Haec res male habet parentes urbiumque proceres; imprimis Amstelodamensis Civitatis, quae hâc unâ parte infelicem se dolet, quod liberos, cum necdum modum vitae sciunt, Studiorum causa in Academiam hanc, ubi dissolute a magna parte vivicur, mittere cogatur. Atque illud eo magis ad animum revocat, quia hoc ipso anno primarii Civis sui inque dignitate constituti filius, Civem necavit Lugdunensem. Magis etiam sua interesse hoc Amstelodamum putat, quia tam multi ad nos ex urbe sua, studiorum causa, confluunt, quam ex septem Bataviae civitacibus, aut plerisque etiam provinciis totis. Jure igitur optimo occurrendum huic malo arbitratur. Convenere ergo urbis ejus proceres universi, omniumque consensu statucum est, non melius sibi se et liberis consulere posse, quam si in urbe sua erigant illustre Gymnasium, ubi professores duo aut tres doceant Historiam, Philosophiam, aut alia quibus juventus imbui debet. Atque hoc decretum eo majori favore atque applausu a Civibus exceptum est, quia in tam populosa urbe, seu indigenas spectemus, seu advenas, ex cunctis fere Christiani orbis regionibus; magna eorum copia est, qui vel egregiae ipsi eruditionis sint, vel saltem doctrinae peramantes. Horum igitur omnium votum fuit, ut et ipsi audire quotidie aliquem possint, qui vel antiquitates gentium, aut naturae arcana pandat. Itum hoc animo ad me, ac rogatum ut hac in re addicere operam florentissimae Reipub. vellem. Itum quoque ad Casparum Barlaeum Philosophum ac Poetam insignem. Stipendium mihi obtulere altera parte majus, quam apud nos Professores habent. Nec abhorret animus: Nam et pulchre mereri hic de publico mihi licebit; et gloriosum erit primum me jecisse fundamenca Illustris Gymnasii, quod fortasse aliquando cum inclytis Academiis fama nominis contendet. Uxor etiam valde proclivis est, quia si quid mihi humanitus contingat, malit ea in urbe esse, ubi viduis bene-meritorum optime consuli a proceribus solet. Liberi etiam adhortantur, quia longe facilior illic assurgendi sibi occasio erit, in tanta dignitatum ac munerum multitudine. Eo magis quia jam Proceres ipsi et mihi et meis spem pollicitando fecere, futurum ut occasiones non dimittant, quibus familiae meae consuli possit. Consanguinei et amici suadent ne hanc conditionem abnuam; variasque etiam rationes adjungunt, quas longum esset exponere. Oravi Deum animum mihi ut illum inspiret, ut eligam quod Reipublicae atque Ecclesiae imprimis utile erit, ac mihi meisque salutare. Fortasse aliqui partium studio nimis laborantes, et quibus insitum a natura est alienam felicitatem invidis intueri oculis, mihi id vitio vertent. Sed consolor me in eo quod sapientis atque probi sit potius sequi Conscientiam ducem, et bonorum consilia, quam vanas quorundam vocesus. Talium imprimis, qui eapropter quod Magistratus jus suum tueri satagat, adversus unius aut alterius tribunitias Conciones seditiosaque Consilia clamitant, eum partium studio in praesentibus Religionis Controversiis teneri, et ex suo ingenio proborum dimetiuntur animos, in longe melioribus ea reprehendentes vitia quibus ipsi laborant. Equidem si eo venero, ostendam me non alteri Ecclesiae adhaerescere, quam hactenus feci, omniaque in tristi hac discordia ad pacem et concordiam dirigam, eâ prudentiâ quâ Dominus mihi servo suo conferre dignabitur, ut ita tandem quantum in me est, nostra Respubl. (navi quae fluctibus ac ventis agitatur similis) tranquillum in portum appellere sese valeat.

Haec raptim nunc exaravi Post paucos dies certiora perscribam. Nunc plura non licet; quia hodie mittendae sunt hae Literae Hagam, ad illustrissimum meique amantissimum Dom. Vaine, Serenissimi Regis Magnae Britanniae Legatum; qui crastino mane iter suscepturus in Britanniam, eum sine meis redire Literis nefas fuisset.

Illustrissime Domine, Pater in Christo Reverendissime, Deus Opt. Max. diu te incolumem Ecclesiae ac Britanniae, imo et mihi meisque conservet.

Illustrissimi et Reverendissimi Nominis tui Cultor obstrictissimus et devotissimus,

CXXXVI. Erycio Puteano, S. P.

literarum impediri. Saepius scribere cupidum gravissima retinuerunt negotia, quae si unquam, nunc certe in me obruunt. Petis ut de statu meo faciam te certiorem, ego quoque non petenti purgandi causâ significassem, ut non voluntatem aeque officii praestandi, quam potestatem deesse mihi intelligeres: res ita habet. Annus fere integer elapsus est, quod partim corrupti adolescentium mores, partim aliae causae Amstelodamenses magistratus perpulere, ut consilia de erigendo illustri Gymnasio inirent. Id et sibi jucundum et liberis utile fore praevidebant: quippe qui nullo obtentu ad Academiam festinare Lugdunensem possent, atque in parentum conspectu ac metu essent, quoad firmatâ aetate, et studiorum propemodum spatio decurso ad graviora se transferrent, ac supremum honoris gradum peterent. Ad hoc illud accedit, quod in civitace ea qua incolamus, manitudine, non alteri, ut puto, tota Belgicâ cedit, ingens Doctorum et Semidoctorum copia est, qui vel quotidie vel quoties re et sinunt aliquem de egregio argumento disputantem audire exoptent. Diu itaque re deliberatâ inter proceres utilem omnes censuere. Inde dispicientibus quos potissimum ad docendum vocarent, primas honoris ejus mihi tribuendas putarunt. Et ne transire ad se dubitarem; stipendii magnitudinem aliaque proposuerunt, multo quam hic fruor, ampliora. Illud bis mille et quingentorum in annos singulos florenorum est, additae et aedes publico sumptu conductae florenis nongentis. Liberorum se rationem habituros adjecere. Seni enim praeter filias liberi, quorum unus et alter civilis nunc honoris capaces videntur. Vides ipse quanta haec sint. Illud imprimis quod postremo dixi, ego nunc huc nunc illuc inclino. Et modo cum propinquis, modo cum amicis rem communico. Plerique conditionem ut accipiam suadent. Ita mihi dies itineribus et consultando, pene dixerim, pereunt; dum Haga ultro citroque commeo. Exitum brevi res habitura est. Simulatque constituero, neutiquam postrema tanto amico significatio. Opusculum tuum de Begginarum insticuto accepi. Quae vidi, perplacent; sed, ne quid dissimulem, perlegendi otium occupationes, quas retuli, non concessere. Caeterum et non lecta Puteano digna facile praesagio, quo ex fonte, praeter limpidas aquas, quis exspectet quicquam? Audes tamen monere, ut censere tua scripta velim. Summo modestiae argumento, ut cui eruditio censurae jus deferat, sua ipse aliorum subjicere judicio velit. Nimirum est haec Puteano digna modestia, in quo certare virtutes omnes videntur; quae ut aliorum in se amorem attrahunt, ita ab annis xl, et amplius ita meum illexerunt animum, ut nunquam nisi fato indissolubile amicitiae vinculum solvi possit. Caetera proximis literis persequar. Nam nunc, quod volo, non possum. Cum [gap: Greek word(s)] non habeam mitto translationem IV. Apostolicarum Epistolarum a Syriaco, ea scio argumenti causa grata erit, etquia meo nomini dicata est ab eruditissimo interprete. Vale, summe vir idem atque amice.

Salutem Praestantissimo Tuldeno, cui prima occasione rescribam, nunc enim non possum ob intempestam noctem et animum, curis lassatum.

CXXXVII. Diodoro Tuldeno, S. P.

ALiquandiu est, Clarissime Tuldene, quod tuum de sui cognitione commentarium, et dono quidem tuo, accepi. Ac licet, si unquam variis interim distringerer curis, quandoque etiam ab urbe abessem (causam fortasse jam aliunde cognôris) impetrare tamen a me non potui, quin per intervalla nunc hanc, nunc illam partem, in manus sumerem; quod majori dubito voluptate fecerim, quam fructu: unum doleo, occupationibus me iis implicitum fuisse, ut insignem adeo librum non qua curâ oporteret, evolverem. Sed sic quoque praestantiam facile cepi, qua allectus ad eum saepius recurram. Duo potissimum sunt, quae commendare scriptionem valeant, argumentum et tractandi modus. Hoc si spectemus, omnes implêsti numeros. Argumentum, cujus sit pretii facile prudentes intelligant, imprimis corruptis hisce temporibus. Quam sapiens ille Chilon, aut quicunque is si resurgeret. Dicti sui utilitatem, vel potius necessitatem conspiceret: quibus te, Doctissime

Tuldene, landibus dignaretur, qui sic sistere seculi vitia nitaris, nunquam non laudando proposito? Videret et in Belgis (utut Barbara ei nominassent) nasci viros, qui Graecorum et imitarentur, et aequarent sapientiam. Quamquam parum hic sit aequasse, qui, Christiana Religione perfusus, quicquid hic gentilis est sapientiae, longius opere hoc exsupetes, quam luna sidera minora. Equidem, qui saepius calamitosa haec tempora deploro, tanto majores tibi gratias ago, quanto magis, senescente hac aetate, eorum mihi vitia videor intelligere. Atque utinam dignas referre gratias possim; sed qui vix libri pretium capio, qua ratione, justa aestimatione metiri possim? Attamen simulatque meus esse coepero, ac Musas sereniori animo invisere licebit, (quod propediem fore arbitror) primam curam otio meo seposui, tuum accuratius lustrandi atque evolvendi opus. Ex quo sane mihi, ac aliis cunctis discere semper licebit. Nunc aliud non possum quam pro munere gratias agere, quod data opportunitate, compensare nequaquam differam. Plurimam salutem dices summo et viro et amico Erycio Puteano. Imo et aliis, quos mei amantes judicabis. Vale, Praestantissime Tuldene, et diligere nos perge.

Lugd. Batav. CIC IC C XXXI. III. Non. Mart. nocte intempesta, ut plurimum meus est mos scribendi literas.

CXXXVIII. G. J. Vossius, Erycio Puteano, v. cl. S. P D.

MAgnam capio voluptatem, quoties cogito, uti ab iisdem magistris literas docebamur adolescentuli; ita utrumque postea idem eloquentiae studium adamasse, atque etiam iis adjutum; me quidem praecepta ejus pro viribus in literas referendo, te vero, quod non paulo majoris spiritus, bene dicendo: quo illud es consecutus, ut quos veterum potissimum tibi imitandos proposuisti, eos non provocare modo, sed suis etiam caedere in castris videaris. Quanquam vero ea parte longissime vincar: tamen illud me solatur, quod studium non plane dissimile, eosdem fere nobis amicos plurimis in terris peperit: uti variis eorum exemplis comperi qui in Germania, Italia, Gallia, Britannia, Sarmatia, aut vicinis imperiis degunt. Putidum fortasse fuerit, diu ejusmodi sermoni immorari: cum me ipsum etiam spectet: sed Sueonum regno tacere non sinit praesens occasio. Nam ut caeteros sileam, qui quotidie vel huc veniunt, vel me literis suis compellant. Hisce proximis diebus non semel de tuis laudibus sermo apud me fuit generoso adolescenti Jacobo Skytteo, quem video non solum legisse omnia pene, quae divulgasti, sed tanta eorum admiratione teneri, ut unus ei Puteanus sit instar omnium, qui triverint hunc eloquentiae callem. Ac magnopere ille gaudebat cum ex me cognosceret, quae inter nos animorum conjunctio foret, meque maximopere rogavit, ut simulac ad te scriberem, suas literas adderem meis. Omnino enim se velle tibi in notescere ajebat. Hunc honestum ejus ardorem scio tibi non ingratum fore: partim quia optime semper volueris studiis adolescentiae: partim quia publici interest, ut illustri loco nati, quando literarum ac eloquentiae amore flagrant, in praeclaro hoc proposito magis magisque animentur. Est vero adolescens is minimus natu filiorum perillustris ac generosi viri, Joannis Skyte senioris, L. Baronis in Duderoff, Domini in Grousoo, et Stronszarum, Equitis aurati. Qui quantus sit in regno Suecorum ex eo cognosces, quod idem sit ex summis regni senatoribus: idem universae Livoniae, Careliae et Ingriae gubernator: idem Academiae Upsaliensis Cancellarius. Idem Finlandiae septentrionalis judex provincialis, nec facile dixerim, quanta indies incrementa apud Suecos ac populos vicinos literae ac eloquentiae capiant hujus Viri operâ: Ut vere Mecaenatis nomen mereatur. Quin ejus maxime instinctu Serenissimus Rex Gustaphus Dorpathi in Livonia illustre Gymnasium erexit in quo Baro Skyttius orationem inauguralem ipse habuit anno superiori III. Id. Octob. Imo Suis etiam sumptibus in Academia Upsaliensi Professorem Eloquentiae extra ordinem alit. Ut jam ea Academia non regiis modo professoribus, sed Skyttiano etiam se jactet. Nec minora sunt, quae

molitur: imprimis vero totus est in eo, ut regem non fortissimum modo sed etiam eruditissimum inflammet ad Academias, Collegia, ac Scholas excitandas in cunctis ditionis suae terris; Etiam (quis credat?) in Lapponia illa, dubium fabulis an historiis magis decantata. Gaudeamus, mi Puteane, quod etiam sub frigido illo axe Musarum ardent amore, nec Musarum modo, sed etiam nostri utriusque. Multi enim, ut dixi initio, nostri istic amatores, tui etiam admiratores. Quare, ut puto, nec grave tibi erit, tribus verbis respondere illustri Baroni Skyttio. Quod non ipsi modo, sed et mihi atque adeo illustrissimo parenti ejus longe erit gratissimum. Literas Amstelodamum procurabis, ibi enim alterum jam mensem vivo. Necdum tamen Historias ac Politicen profiteri sum publice aggressus. Interim stipendium nobis liberaliter fluit: ac fruimur otio beato, sed minime segni. Nam non minus interim scribendo prodero, quam si ingens corona a dicentis ore penderet. Plurimam salutem dices V. Cl. Tuldeno, Castellano, et si qui praeterea ament studia nostra.

CXXXIX. Winando Rutgersio, Sa. Theol. Doct. S. P. D.

MUltis occupatus, Vir Clarissime et Amicissime, nolui tamen deesse postulatis tuis. Amstelodamum ante quinque menses commigravi. Ubi loco habeor perhonesto. Stipendium, caeteraque emolumenta, quae ex publico percipio, exsuperant tria florenorum millia. Spes adhaec aliorum, pro liberis. Quem mihi commendas, vir mihi videtur apprime probus. Nec opificium ei apud Batavos vel Westphalos obstare debet. Nam itidem sarcinator Batavus ille erat, qui apud Westphalos ab acu ad sceptrum pervenit. Nosti Monasteriensem fabulam? Sed extra jocum. Optime ei volo, idque imprimis tui causa. Necdum tamen video, quomodo ei valde utilis esse possit opera mea. Nam pedellatus, quem vocant, et ut sic dicam, subpraefectura bibliothecae, et similia quae illustrem hanc scholam spectent, iis potius concedi solent, qui vel literati sint vel saltem non [gap: Greek word(s)]. At hic humanitatis studia non degustavit. Caeterum alia sunt, ad quae magis sit idoneus. Tantum vacare aliquid ejusmodi velim; etsi jam alii sint, qui similia a me petierint, et quidem quibus negare nihil possum: Nec hoc prohibet quo minus pari cum iis loco sit hic tuus. Plura velim, quam possum. Sed faciam quicquid potero. Sic amicissime vir merentur virtus et amicitia tua, postulat autem mutuus amor, qui jam ab annis est triginta vel circiter, ut non recurram ad vetera: nempe affectum qui inter parentes utriusque nostri fuit; de quo multa praedicare mihi parens tuus solet. Intelligo te circa Paschales ferias excursurum. Advenies gratissimus. Credo optimam etiam adduces uxorem, quam non conspexi ab eo tempore, quo cum vitrica utebatur Dordrechti hospicio meo. Sane tempus sit, ut videat has terras, quas puto, ab longo adeo intervallo non adspexit. Uxor eam salvere jubet. Multa etiam salute impertias Collegas doctissimos et omnes mei amantes. Vale optime et ornatissime Rutgersi.

CXL. Guilielmo Episcopo Londinensi. Reverendissime in Christo Pater, Domine Illustriss.

MIrari te longum adeo silentium meum non solum arbitror, verum et certe scio. Quippe qui eorum, quae in causa sunt, cur scribendi hoc officium diutius distulerim, minime, ut puto, gnarus esse possis. Itaque rem omnem in pauca conferam. Postquam Lugdunenses viderunt, eo me propendere ut Amstelodamum commigrarem, id unum petierunt, uc saltem rem in integro relinquerem, usque dum locuti essent cum Amstelodamensium illis, qui Hagam ad illustrium ordinum conventum missi ab urbe sua forent. Interea diem ille ex die ducere, et nescio quas ob causas moras nectere. Jam mensis unus et alter exspirârat, cum frustra responsum exspecto. Tandem cum Academiae Curatores Lugdunum venissent, idem a me postulant quod ante. Molestum mihi erat sic animi pendere. Sed quid facerem,

nisi Lugdunenses mihi aperte inimicos vellem? Aliquanto post in Hagensi Ordinum conventu magnis studiis certatum inter Amstelodamenses et Lugdunenses Delegatos, utrum Amstelodamensibus liceret illustre erigere Gymnasium cum in propinquo sit Academia, cujus id solius jus videatur, ut in ea publice doceant professores. Non obstitere Amstelodamenses, quo minus omnis tum controversia ab ipsis proceribus decideretur. Quod si contigisset, sine dubio pronuntiacum pro Amstelodamensibus foret. Parvi enim momenti sunt, quae Lugdunenses pro se adferunt. Nec facile Civitates adversus seipsas sententiam tulissent. Quippe si Amstelodamensibus id non licet; nec alteri vel Hollandiae, vel Zeelandiae Civitati licebit, cum utriusque Provinciae sit Academia Leidensis. Id vero nunquam dixerint vel hujus vel illius Provinciae Civitates. Praesertim cum non una alteraque sit ex majoribus, quae idem ac Amstelodamenses affectet. Solum eas impedie, quod sumptus essent faciendi maximi, quibus vix pares nunc videantur. Attamen meliora sperant tempora. In quorum praejudicium nihil nunc fieri velint. Adde quod Dordrechti in Batavia professi publice sint Polyander, Nansius, Marcellus: Middelburgi vero in Zeelandia, Gomarus, Mordisonus, alii; nec unquam se Lugdunenses opposuere: ut satis liqueat, quod nunc animati aliter sint, id totum esse ab invidia profectum erga Urbem tantae potentiae: Nisi credere malumus ex eo id esse, quia metuant ne vehementius Lugdunensibus Amstelodamenses incommodent, partim ob loci propinquitatem, partim ob opes immensas, ut si velint, facile in Urbem suam possint summos quosque viros ex Academia Lugdunensi magnis promissis allicere. Utcumque illud est, in eo quem dixi ordinum conventu postulatum ab Amstelodamensibus et Lugdunensibus, ut utrique judicium hujus controversiae committerent curiae tum Hollandiae tum supremae. Itaque et Amstelodamenses, ne quicquam praeter leges tentare viderentur, Senatorum judicio rem permittere. Quae cum ad te perscribere vellem, intelligo paucis hebdomadis vel potius diebus negotium consummandum. Quare officium scribendi paulisper differebam. Verum tres, aut quatuor effluebant hebdomades, priusquam parati essent Lugdunenses. Paratis illis novae iterum spes quaestionis unâ atque alterâ hebdomadâ definiendae. Sed adhuc sub judice lis est. Quamobrem cum iterato me spe frustratum viderem, ulterius differendam scriptionem non putabam. Ajunt quidem fore ut intra dies paucas decidatur. Sed hoc alteris tum literis malim significare, quam diutius nunc silere, ne penitus immemor videar officii mei. Priusquam Amstelodamenses Haga domum redirent, convenit inter eos et Lugdunenses, ut Amstelodamum commigrarem, sed conditione hâc, ne publice docere aggrederemur, dum lis ea penderet. Etiam Academiae curatores, cum Hagam excurrissem, idem a me postulârunt. Quare hic otio nunc fruor, sed negotioso. Nam praeterquam quod nonnihil mihi molestum est tam diu a publico docendi munere abstinere, etiam solicitus sum de Legibus atque aliis, quae ad constitutionem novi Gymnasii pertinent. De his enim ut nunc cogitarem petiere Urbis hujus proceres. De controversiae vero exitu minime sum solicitus. Nam nulli pene is dubius est. Nec multum causae suae confidunt Lugdunenses. Sed ajunt plerique eo se litem movere Amstelodamensibus, ne si forte Gymnasii illius gloria quandoque vel incommodet Lugdunensi, vel etiam luminibus obstruat, a posteris accusentur, quod initio non obstiterint, cum ista ab Amstelodamensibus tentarentur. Quidquid vero de Academia est Lugdunensi, in eo prope omnes conveniunt prudenter agere Amstelodamenses, ac recte consulere, non modo Civibus suis, et Juventuti, sed etiam oppidis vicinis; cum periculo non careat si adolescentes, priusquam vitae modum sciant, mittantur eam in Academiam, ubi non in Collegiis vivant, sed in aedibus apud cerdones in quos imperium exerceant ipsi; unde sit, ut noctu bene poti per plateas grassentur, non sine periculo et suo et alieno. Invitus quicquam exaro, quod nomini Academiae ejus obesse possit, quam non amare modo debeo sed etiam venerari. Attamen et id verissimum est, etiam ab eo tempore quo postremo ad te scripsi, complures gravissime vulneratos, ac nunc etiam Zelandum bono genere prognatum ex vulnere decumbere; de cujus vita plane conclamatum videatur. Reus vero, ut fieri istic solet, fugâ sibi consuluit. Quod suggerebas

ne proceres patriae offenderem, id quamquam antea fixum mihi erat, tamen monitu tuo incitatus, serio magis attendi. Sed neminem reperi qui aegre ferret, vel factum improbaret meum. Imo plerique ex Lugdunensibus aperte ita dicunt, tam me prudenter facere, qui meliorem Amstelodamensium conditionem sim amplexus (nam et idem se facturos meo si loco fuissent) quam Amstelodamenses peccent subducendo eum Academiae qui bonam juventuti operam navet: nec enim concoquere id se posse Amstelodamenses ex Academia ejus Provinciae, cujus ipsi sint pars illustris, vocare quemquam in urbem suam, cum magis rationem habere debuerint Provinciae quam suae Civitatis. Et sane speciose admodum ista dicuntur. Sed obtendunt Amstelodamenses jus esse professoribus quovis commigrandi, quo velint: ad haec se prius rem omnem communicasse cum Lugdunensibus; necobscure iis significasse, si neutiquam parati me essent dimittere, posse de eo conveniri, dummodo mihi satisfieret, cui se obstrictos faterentur. Quod si tum a Lugdunensibus, et aliquot etiam mensibus post fuent cessatum, non esse profecto quod nunc Amstelodamenses accusent, sed se ipsos qui in me retinendo fuerint negligentiores. Alia etiam non levis momenti pro se adducunt. Sed video me jam alteram paginam explevisse. Quare ne longior sim, abrumpam, si unum iliud adjecero, plus omnino mihi hic otii fore, ad ea limanda ac perficienda, quae sum exorsus. Imprimis autem quod toties tibi, Illustrissime Domine, postulatum, me ad Ecclesiasticam Historiam accingam, quantum per munus publicum licebit. Magnus est animi mei ardor ad praestandum aliquid quo Spartam illam ornem. Ac quanquam male me habet, quod sex septem homines (quorum magna ante annos duodecim in Ecclesia erat auctoritas) propterea quod inter extremas sententias cum antiquitate aliquid medium probarem, sic afflixerint rem familiarem, ut longe opulentior Lugdunum venerim, quam nunc recedo: tamen magis aegre est animo meo, quod relictis propemodum studiis sacris coactus sim docere bis de die in studiis humanitatis. Nam mane quidem Xenophontem, Aristophanem, aut alium ejus generis enarrare soleo: post prandium autem Florum, Justinum, aut similem. Nisi quod postremo biennio dum expono Sulpitii Severi Historiam Sacram, occasio fuit expendendi universam Historiam veteris Testamenti. Mallem eadem occasio fuisset in rebus Christianorum, propter provinciam illam quam suscepi. In qua lento admodum pede sum progressus. Absque eo fuisset his annis duodecim, si bene me novi, minimum in Historia Ecclesiastica sex ejusmodi volumina ac est Historia Pelagiana, nec minoris bonitatis edidissem. Sed hoc ferre illi non poterant, qui quod honoris mihi accederet, sibi decedere arbitrabantur. Ego vero etsi optimi cujusque aliquo etiam magnatum favore subnixus, temporibus tamen cedendum putavi. Nec aliter poteram, si conjugi ac liberis consultum vellem. Nunc auctoritas eorum de quibus conquerebar, multum refrixit. Planeque omnia suo magis momento pensantur. Maxime e cordatissimo hujus urbis Senatu. Verum oblitus non tam mei, quam negotiorum tuorum iterum materiem ingredior de qua priusquam omnia dixero, diem clauso componat vesper Olympo.

Deus Opt. Max. te, Illustrissime Domine optimeque Mecaenas, Serenissimo Regi Carolo, Regno Britanniae magnae, Ecclesiae universae ac amicis et cultoribus tuis, familiae in his meae, quae assidue pro te vota facit, diuturnam ac incolumem vitam largiatur.

Devotissimus et obstrictissimus Reverendissimo et Illustrissimo nomini tuo, G. J. Vossius.

CXLI. Gerardus Vossius, Hugoni Grotio, S. P.

JAm ex amplissimo affine tuo Reigersbergio intellexeris, vir maxime, ut Amstelodamenses causis compulsi gravissimis, constituere in urbe sua cogitent Gymnasium illustre: atque ut eam ad rem utilem existiment, operam tum meam, tum Collegae, et amici veteris Gasparis Barlaei. Sed Leidenses plane habent persuasum, detrahere eam rem multum posse nomini, et existimationi Academiae suae: eoque omnem movent lapidem,

ut hoc negotium disturbent. Primum negant juris hoc esse ulli civitatum, praeterquam suae: cui pro tolerata fortiter obsidione, praemii loco sit attributum, ut Academiam habeat, ad quam Hollandiae, et Zelandiae ablegetur juventus. Amstelodamenses autem arbitrantur, aliud esse Academiam statuere, quam ad rem opus sit privilegiis, et immunitatibus a suprema potestate concessis: aliud autem Gymnasium erigere; in quo juventus, et alii Musarum amantes, absque ejusmodi privilegiis, liberali imbuantur doctrina: quale jus penes singulas esse civitates. Existimant quoque, eam rem plurimum commodare posse Leidensibus; quia si annum unum alterum diutius apud se detineatur juventus, et eruditione anctior ventura sit ad Academiam, quod ex honore loci futurum, et judicio firmatior, quod efficiet, ut deinceps hic minus sit turbarum. Urgent iterum Leidenses, si habere Amstelodamenses velint professores aliquos, saltem non alibi iis docendum fore, quam in Scholis classicis: uti apud Dordrechtanos fecere professores, Nansius, Polyander, Marcellus. Amstelodamenses ajunt, non esse laborandum Leidensibus, utrum in auditorio aliquo Scholae Classicae, doceant professores: an loco aliquantum dissito, qui magis deceat non magis Doctores ipsos, sed etiam adolescentes, jam rude a ludi moderatore donatos, ac pariter tot praestantissimos cives, qui studia colant, ac de rerum natura, vel imperiis, aliisque rebus praeclarissimis, publice alios disserentes audire exoptent. Denique objectant, ut haec essent, non tamen debuisse Amstelodamenses ullum ex Academia hac vocare: sed potiorem iis habendam fuisse rationem Scholae, quae totius sit Hollandiae, ac Zelandiae, quam quae unius sit urbis futura: praesertim cum ipsi nobile sint membrum in Procerum conventu, a quo curatores Academiae statuuntur, ut quos hi statuerint Academiae professores, iidem ab Amstelodamensibus ipsis praefecti fuisse Academiae sint dicendi. Neque negant. Amstelodamenses, haec alicujus esse ponderis; ac propterea delegati eorum, in Ordinum conventu ante menses duos, cum â Leidensibus super hoc compellati essent, eo inclinabant, ut si rogarentur, ne quemquam vocare ex Academia sua vellent, morem ea in re gererent, dummodo mihi satisfieret, quo invito pacta conventa non possent reddere irrita. Leidenses vero passi sunt optimam occasionem effluere, quamquam dies dicta esset conventus, et ea de causa semel iterumque Lugduno Hagam excurrissem. Nimirum honestius urbi suae putant Leidenses, si non tam rogent Amstelodamenses, ut a proposito desistant, quam si in proximo Ordinum conventu, qui mense Martio futurus, interdicatur Amstelodamensibus, ne Illustrem Scholam erigere, aut saltem ne quemquam ex Academia, ad Scholam Urbis suae vocare Professorem possint. Amstelodamenses autem negant, se quicquid facere velle, quod privilegiis Leidensium adversetur, sed si iis repugnet consilium de gymnasio, in quo doceant professores publici, solum opus esse, ut privilegium hoc sibi monstretur: eo viso, velle se ab instituto desistere. Ad me autem quod attinet, eo se potissimum ajunt de me cogitasse, quia non solum opera mea in publice docendo Historiam, pergratum toti urbi argumentum, utilis sit futura; sed etiam in dirigendis Scholis duabus classicis (quarum non melior facies sit, quam in caeteris Bataviae urbibus) juvare consilio Amplissimos Consules possem: quippe qui non sine fructu annis totis XV. Dordrechtanae Scholae, ante hos annos XV. praefuissem. Negant praeterea, cum in Academiam professores vocantur, stipulationem intercedere, qua obstricti professores, non alio ire possint, si res eorum sic ferant. Si jus est Leidensibus, abrogandi munus professoribus, cujus rei exempla nuper vidimus (ut de socero Junio taceam, cui professio linguae Hebraeae erepta invito:) sane etiam professoribus jus esse abdicandi se munere quando vellent. Ac hujus rei exempla multa suppetere: ut in Danaeo se conferente in illustrem Scholam Gandavensem: Gomaro, Middelburgum eunte; Meursio proficiscente Soram, et compluribus aliis. Si professione fungens non possit a se vocari, tantum requiri, ut professor muneri renunciet: nec dubitari posse, quin saltem eum tum vocari sibi liceat. Haec sunt, de quibus Leidendes in proximo Ordinum conventu, controversiam Amstelodamensibus moturi videntur. Quod si sic etiam se nihil efficere posse animad vertant, puto, contenti erunt, a Proceribus nostris XX. aut circiter, millia expetere, ut deinceps liberalius habeant

professores alicujus nominis, atque alios etiam consequantur, qui vel docendo publice, vel scribendo illustrare hanc Academiam possint. Hujus rei indicium non unus mihi eorum fecit, qui Leidensibus familiarius utuntur. Nec obscure innuunt, discessum meum causaturum, ut luculentiori conditione Salmasius iterum advocetur: ut paulum illud damni, quod in me faciet Academia, magnitudine ejus viri abunde compensetur. Equidem si venerit, gratulabor, eo magis, quia ei docendum publice non erit, eoque defaecatiori animo totus erit in scribendo. Mihi tam felici esse non licuit, cui bis de die docendum fuit, ut ignosci mihi debeat, si scriptorum praestantia ab aliis vincar. Laus haec publica est; nec omnia omnes possumus. Ac de isto hactenus. Ad aliud nunc venio, in quo consilio atque opera mihi opus tua. Ante dies tres quatuor, redditae literae filio meo Dionysio a Generosissimo Barone Christophoro Slupeskio, quibus significat fortasse iturum se Constantinopolin, et ad alios orientis tractus: ac quia meminerit, quanto ardore filius soleat expetere, ut terras eas lustraret, ut quae deessent in Arabicis, ab Arabice loquentibus posset addiscere, voluisse se nunc occasionem offerre, qua sine Parentum molestia, voto suo posset satisfacere: Comitem enim hujus itineris assumturum. Non abhorret filius, qui nihil aeque desiderat, quam ut hoc fiat. Sed quiddam scrupulum mihi injicit atque uxori. Nam quia illustrissimus hic Baro, in Religione sequitur Opiniones Ecclesiae Romanae, et filius meus ad aetatulam (necdum annorum XX. est) judicio non adeo est firmato, ut inescari promissis nequeat, aut argumentis decipi speciosis; parum tutum arbitror, eum committere itineri tam longinquo cum iis, qui rem Deo se gratam facturos putarent, si ad gremium Ecclesiae Romanae filium abducerent. Suspicio mihi injecta ab aliquo, a Rege Christiano legatum iri aliquem Constantinopolin; inque hujus comitatu Baronem Slupeskium fore. At Rex non mittet alium, ut puto, quam suae in Religione sententiae. Eum Presbyter comitabitur, et alii [gap: Greek word(s)]. Quare tanto plus periculi filio sit, in tanto eorum numero, qui diversum sentiant a nobis. Ut mittam, quod fortasse in iis futuri homines malis moribus, quos affricare meo possent. Ille quidem se satis firmo ad ea pectore arbitratur: sed ego multis edoctus exemplis, tuta etiam timere didici. Nec proptetea consultationem omnem de hac re abjeci. Fortasse enim illustris hic Baro minus etiam Romanae Ecclesiae placitis adhaeret, quam cum viveret nobiscum. Fortasse etiam comitabitur Ephorus, Paschalis Medicus, Gallus, qui tantum non juravit in verba Zelotarum nostrorum. Fortasse et una iturus, fratrum generosorum tertius, qui ut intelligo, in Religione plane noster est. Et si Legatus mittendus, fortasse erit aliquis, qui in Religionis controversiis, non male sentiat de Ecclesiis nostris. Quales e politicis Gallia habet multos, qui distinguere aera possint lupinis: Haec si essent, facilem me postulatis filii praeberem. Est enim is Baro, Christophorus Slupeskius, ut si unum illud de Religione excepero, nihil in eo possit desiderari. Pius est, ac Numinis metuens: Gravis est, modestus, et cordatus. Ingenio excellit, et pro ingenio rara ei eruditio. Et mei, filiique est amantissimus. Quare si pulchra fuerit occasio filio visendi orientem, nullis, vel exiguis impensis meis: nec causa sit satis gravis, cur in Religione ei ab [gap: Greek word(s)] metuere debeam: sane fore puto, ut morem ei geramus. Verum haut animus annuere, antequam de eo, quod dixi, penitius aliquid eognôro. Quare rem feceris longe mihi gratissimam, et amicitia nostra dignam, si ea, quae vel jam scias de itinere hoc, vel ex Illustribus Baronibus, aut aliis possis cognoscere, ad me, iis ignaris, perscripseris. Ego quidem et filius generoso Baroni rescripsimus. Sed de metu eo qui Religionem spectet ne [gap: Greek word(s)] quidem. Id enim magis abalienare; quam conciliare posse videbatur. Si inconsultum plane erit, ut filius se una in viam det, aliae a nobis causae, et verae poterunt adferri, cur id minus fiat.

Accepi his diebus, literas ab ornatissimo Oomsio nostro, quibus significat, impense se desiderare responsum ad literas eas quas ad te misit, postquam mihi sententiam tuam, de equestri S. Michaelis dignitate perscripseras. Nihil isti acceptius fuit humanitate ea, qua morem nobis gesseris. Atque optat, ut de caetero etiam certior a te fiat.

Salutant te, Uxorem, Liberos, omnes mei, atque una filius tuus, qui in studiis probare se pergit.

CXLII. Gerardus Johannes Vossius, Hugoni Grotio, S. P.

MAgnis animis superiori hebdomade actum est, de negotio meo Hagae in Illustrium Ordinum conventu, inter Leidenses et Amstelodamenses. Minantur Leidenses nihil se deinceps tribuere velle ad bellum adversus Hispanum, si Amstelodamenses violent privilegium sibi a Philippo Rege concessum, ut pro obsidione bis fortiter tolerata, erigere possint Academiam. Aperta enim esse Privilegii verba, quibus cavetur, ne ulla Hollandiae aut Zelandiae urbs talem Scholam erigat. Amstelodamenses jubent attendere ad ea quae antecedant vocem hanc talem, nempe privilegiatam, sive quae honores graduum conferat, immunis sit a tot oneribus, suam habeat jurisdictionem. Quae sint forma Academiae: non illud, quod publice doceatur, cum hoc multa habeant Gymnasia, quae vocant Trivialia; omnia vero illa, quae vocantur Illustria: ut Schola Bremensis, Sigenensis, Steinfurtensis, Dantiscana aliaeque. Imo idem Dordrechtanos juris sibi vindicasse, atque Middelburgenses: nec Leidenses se unquam opposuisse. Primum hoc agebatur in Ordinum conventu, ut Civitatum Deputati sententiam ferrent de mente privilegii Leidensibus a Philipp, hoc est Principe Guilielmo sub nomine Philippi concesso. Sed ubi videre pleresque civitates eo propendere, ut pro Amstelodamensibus sententiam ferrent (quaeque enim graviter ferret, jus sibi eripi deinceps in urbe sua alendi Professorem publicum) maluere eam controversiam ad Curiam utramque devolvi. Utrum passuri id sint Amstelodamenses, necdum scio. Sed si sint, non dubito, quin Amstelodamenses sint futuri superiores. Usque adeo apertum mihi videtur, singulas civitates id juris habere. Haec ego subito in chartam conjiciebam: quod nollem Nobilissimum illum Polonum, qui has literas perfert, et multa de laudibus tuis diceret, sine meis ad te literis venire. Propediem caetera perscribam. Haec enim ego, quod dicitur, stans pede in uno, sane raptim adeo, ut metuam ne legere ea possis. Sed nimiae festinationi ignosces. Proxima hebdomade, hoc est postrid. Kal. Maias Amstelodamum migro. Quod Deus bene vertat. Ibi judicium exspectabo Curiae, si ad eam causa deferatur. Sin minus, cum Amstelodamensibus quid faciendum sit consultabo. Ita enim petiere, cum per hanc urbem Haga se domum conferrent. Vale Amplissime vir et amicissime.

CXLIII. Gerardus Vossius Hugoni Grotio, S. P.

ANte omnia, Incomparabilis vir, Deo immortali gratias ago, quod diutinas horum temporum calamitates, temperârit dulcissimo beneficio liberationis tuae. Quod eo majoris duco, quia ne aliud quidem sperare audebam, quam ut intercessione Principis exteri cum certis conditionibus dimittereris. Sed subinde labascebat animus, cum minime viderem, quibus conditionibus et conscientiae tuae, et Procerum simul voluntati posses satisfacere. Nunc Deus voluit, ut plane tuus esses, neque ulli praeterquam uni sibi, beneficium tantum deberes. Quanto magis propterea Divinae sis bonitati obstrictus, satis intelligis. Sed quia vita haec terrestris, nihil aliud esse videtur, quam perpetua tentatio quaedam, facile vides, quanta nunc opera danda tibi sit, ne qui a Deo corporis es custodia liberatus, a communi generis humani hoste, in carcerem longe foediorem, animi nempe, ullis ullorum blanditiis pelliciaris. Quod eo ad te scribo, quia inimici tui spem eam conceperunt, propediem huc nuncium allatum iri, quod Bertii exemplo abjuraris quaecunque a Reformatis Ecclesiis docentur, eosque omnes pronunciaris haereticos, qui non per omnia cum Romana Ecclesia sentiunt. Equidem nihil tale de te metuo. Novi enim pietatem,

animique constantiam. Sed tamen quid homuli sumus, si Salomon ipse foede adeo sit prolapsus? Quare Deum oro, ut nec spe, nec metu, a recta te via, et conscientia integra, abstrahi patiatur. Tu vero, vir Maxime, me vicissim in precibus tuis apud Deum habe commendatum, ne vel pellacia horum, vel illorum blanditiis, agere id unquam velim, quod salva conscientia facere minime possum. Sed de me quidem propediem fortasse plura. Nam expecto, quid vel Synodus decretura sit, quae Roterodami nunc haberi incipit; vel quid Nobiles Academiae Curatores VIII. Augusti facturi sint in rebus meis. Ad te redeo. Legi cum optimo Parente tuo, scriptum de quaestione ea, an Melancthoniana sententia recte Pelagiana esse dicatur. Scis quid hac de re sentiam. Sed aliud nunc in quaestione est. Nempe an expediat ea, quae scripsisti, quamprimum in lucem exire. Video de hoc ne inter tuos quidem satis convenire. Et utrimque argumenta adferuntur. Quibus id probatur, ajunt Dei, et veritatis causam agi, hanc ab omnibus causae satis intelligentibus defendi viribus omnibus debere: a te vero imprimis, partim quia perpauci, quid vetus Ecclesia senserit, aequo sciunt: partim quia tutius istic ubi nunc es, potes: partim quia hoc fine liberasse te Deus videatur, ut veritatis sis Patronus fortis. Accedere ajunt, quod multorum millium de te spem eludere non debeas. Item quod aliter mundo testatam facere innocentiam tuam vix possis. Sed quibus secus videtur, hi satis fore putant, si ea defendas quae egisti ipse dum Reip. Habenas moderareris. Ea quae a Synodo decreta sunt, malunt oppugnari ab illis, qui populum docent, ut quos ea res propius tangat: sicubi opera eorum claudicet, posse a te juvari. Sed ut ipse rectis quasi cornibus in Synodum incurras parum tutum putant, eo quod in Britannia, Belgica, Germania, ipsaque Gallia tot habeat defensores; quorum impetum metuunt ne solus possis sustinere. Scis quam duram suscipiat provinciam, cui cum Theologis negotium est. Adhaec negant res tuas ita firmo loco esse, ut non vel obitu Regis, vel alio infortunio inde ejici possis: nec debere te in totum tibi aditum praecludere in loca illa, ubi Calvini dogma regnat. Praeterea ajunt magnis passibus, eo nunc omnia tendere, ut brevi plane moderatis hominibus futurum sit opus, a quibus triste Patriae dissidium sopiatur. Utilem vero tunc nobis operam tuam fore, si non tam Remonstrantium causam susceperis defendendam, quam unius tui; quod necessarium esse minime diffitentur. Accedit, quod aliter si agas, minus etiam, quam nunc sunt, in gratia erunt, qui vel sanguine vel affinitate tibi juncti sunt. Utrum majoris haec argumenta sint, an priora, satis per te vides. Quamquam vero consultore non eges, tamen non possum, quin addam, minime mihi improbari, ut paululum saltem hoc negotium differatur. Praesertim quando conjux tua, itemque affines plane habent persuasum, tibi, liberis, sibi, plurimum posse hanc rem incommodare, nec usque adeo necessariam esse. Haec sunt quae Delphis scribebam. Nunc recta Lugdunum peto, unde de aliis alteras ad te literas dabo. Neque enim plura nunc possum, ob festinationem. Deus tibi, vir Clarissime, amicorum maxime, eum animum inspiret, qui sarciendae Ecclesiae concordiae plurimum adferat emolumenti. Summo Theologo Tileno salutem si dixeris, gratum feceris. Nec enim obstare arbitror, quod de facie minus nôrim, cum animi virtute hominem aestimemus: quam qui norit, is vere mihi nosse virum videtur. Vale.

CXLIV. Johanni Rouse, Bibliothecario, S. P.

QUas literas vides non Lugduui Batavorum scripsi, sed in Amstelodamensi urbe, emporio per orbem totum inclyto, et Belgicae foederatae, ut sic dixerim, Venetiis. Ea civitas viris et opibus potens hoc uno nomine visa sibi infelicior, quod praeter vulgarium Scholarum praefectos non haberet publicos juventutis doctores. Eoque erigere statuit, Gymnasium, ut vocant, illustre; cujus fundamenta, ut jacere vellem, petierunt, nec a me modo id obtinuere, sed etiam Casparo Barlaeo, Poeta et Philosopho egregio. Ille Philosophiae Professor futurus, ego Historiarum ac Politices.

Labor idem mihi qui Lugduni: stipendium pene altera parte majus. Nec tamen tam illud ut migrarem persuasit, quam quod non paulo melius liberis hic meis possim consulere, et plus otii sum habiturus ad ea conficienda, quae animo confeci. Vere enim id dicere possum, mei me aliquam, majorem liberorum, maximam autem posteritatis rationem ea in re habuisse. Accepi a Reverendo viro Ludovico de Dieu Marianum Scotum calamo exaratum. Non dubito quin sit exemplar illud de quo mecum Oxonii verba faciebas. Nam ajebat de Dieu id sibi transmissum a Reverendissimo et Illustr. Archiepiscopo Hiberniae: ac quanquam Literae nullae essent additae, tamen quia Historici esset argumenti, mihi transmissum colligebat. Simulatque vero in manus sumsi, vidi nomen meum frontispicio ascriptum, quod omnem utrique scrupulum solvebat. Itaque primâ occasione ad Reverendissimum Dom. Archiepiscopum scribam. Quod eo hoc tempore non facio, quia ob transmigrationem, et curas alias, non potui hoc volumen Mariani sic versare, uti vellem, atque uti eum oporteat, qui apud heroem illum nolit crudum promere judicium. Nam ingenue ut dicam, quod res est, tantum carptim complura legi: quod facile mihi omnes ignoscent qui norint vitam meam, praesertim hoc tempore. Qui has tibi literas tradunt, sunt tres Fratres Adamus, Guilhelmus, et Carolus, Filii Nobilissimi Viri Leonardi Neyenburgii, qui dum viveret, primum Imperatori Rodolpho, postea Matthiae qui in Imperio successit, a consiliis fuit. Ephorus eorum est Joannes Addon natione Bohemus: cujus et gentis sunt Juvenes illi quorum studiis praeest. Rogarunt obnixe me, ut ne in Britanniam ituros sine commendatitiis meis dimittere se vellem. Lubens iis morem gessi: quippe qui probitatem illorum ac modestiam haberem perspectam. Quo nomine non mihi solum sed collegis etiam meis fuere accepti. Quare si fortasle in solo extero, consilio egeant tuo, ejus participes illos facias. Doctissimum et amicissimum Pocockum in Syriam esse profectum, ut majora ibi Orientalium Linguarum incrementa caperet, intellexi ex Britanno, qui Oxonio veniret; et Hamburgum ad Britannum legatum proficisceretur. Negabat se quicquam Literarum apportare, quod subito decedere sit coactus. Attamen securum me reddebat de exemplaribus Pococko transmissis. Unde et colligo accepisse vos duo Oratoriarum Institutionum exemplaria quae adjunxeram. Diu ea res me valde sollicitum habuit; propterea quod nihil de illis intelligerem. Heri me convenit Mulenius Danus, Ephorus Nobilissimi Juvenis Rosaecrantzii. Is mihi Arontii exemplar inauratum ex dono typographi obtulit, ex quo etiam cognovi eum de nova thesium mearum editione cogitare. Ita que de isto etiam proximis vel ad ipsum vel ad te Literis scribam.

Vale, Vir Clarissime et Amicissime, meoque nomine plurimum saluta summos viros, Acc. Fruen, Gu. Juxon, Br. Duppam, D. Prideaux, Sam. Fell, Thomam Claytonum; Sed et optimum et doctissimum Harrisonum et omnes quos nostri scis amantes.

CXLV. Joanni Meursio, S. P.

QUod moras tantas vir atque amice summe nectat Blauwius noster, id non tibi tam molestum est quam mihi. Eo magis quia idem facit in Maimonide mei Dionysii [gap: Greek word(s)]. Simulac literas tuas a vestrate mercatore accepi, recta me contuli domum ejus. Sed aberat ab urbe. Rediturus postridie dicebatur. Distuli igitur scribendi ad te officium, ut perscriberem certiora. Nunc ultra differre non licet, quia jamjam abiturus is a quo Literae mihi tuae redditae sunt. Et necdum Blauwius reversus. Compellavi interea fratrem ejus natu minorem ante menses sex septem ex Italiâ reversum. Exposui illi quae sententia tua foret. Ille petere ne quid agerem ante reditum fratris. Hoc cause cur non remittam scripta tua. Simul ille quid diceret certo te visurum specimen editionis, antequam ad vos redierit Danus hic Mercator. Facilem se et citam scire ad te id procurandi viam. Negabam me credere nisi quod viderem tot annis elusus. Omnia meliora spondebat, et hac ipsa hebdomade orsurum, vel saltem simulac fratrem compellare dabitur. Quid facerem? Urgebo

opus filii et tua: et tua magis quam illud filii locutus sum, et ante annum circiter et hesterna iterum die Noomsium Arlanderveniae dominum de Cretensium editione ejus honori dicanda, et opus ipsum lustrandum dedi. Qui valde eo capiebatur. Sed aegre ferebat triconem Blauwium sic nos omnes frustrari. Nec ultra ego quicquam commonere, vel innuere potius (etsi nec id opus fore apud honestam animam arbitrer) quamdiu necdum videret lucem. Pestilentia quae superiori anno ex una Leiden si urbe sexdecim hominum millia abstulit, videtur nobis nunc comminari. Sed speramus meliora. Obeunt de hebdomade nunc trecenti nunc quadringenti. Nihil id tam magna in urbe prae Leidensi ubi quaque hebdomade cum lues illa maxime grassaretur, etiam mille quingenti et ultra moriebantur. Grotii mari Libero responsum a Seldeno J. C. Anglo, cujus de Syris diis et marmora Arondeliana et alia extant. Illustres Ordines nostri in mandatis dedere Graswinkelio J. C. meo ante annos viginti discipulo et convictori ut opus hoc refellat. Mitto ad te primam partem Annalium Batavicorum filii Matthaei. Scio quam rerum nostrarum sis intelligens, et tanto facilius probaturum se tibi confido. Clarissimis viris Laurenbergio, Stephano Joannidae, aliis salutem plurimam, imprimis lectissimae conjugi et optatissimis liberis. Cui et conjux mea ac filius filiaque salutem adscribi petiere.

CXLVI. Francisco Junio, F. F.

LIteras tuas, Conjunctissime Affinis, ante unam, atque alteram hebdomadem accepi: atque ex iis de tuo in Gallias discessu, certior factus sum; simul etiam de causa hujus itineris. Equidem verebar jamdudum aliquid ejusmodi, cum cogitarem, non alio loco habitum Pettaeum, cujus labores noscam. Nihilominus cum mente revolverem, tot a Comite promissa, vix poteram a me impetrare, ut suspicioni ulterius indulgerem. Interea gaudeo, tibique gratulor, quod omnia viri boni, et fidi Doctoris, munia expleveris. Si erunt, qui te hic mercede justa fraudabunt, at non deerit is, qui venturo saeculo, cum foenore omnia rependat. Quod quaeris, an probem abitum; mihi certe videris recte, atque ordine fecise. Si enim eo compensare operam tuam, Illustris Comes distulit, quod in Liberorum aliis ea indigeret: fortassis, ubi viderit, nolle te amplius animi pendere, gratus esse maturabit pro beneficiis tuis: Quam ad rem plus absentia valet. Praesentia enim plurimum vilescunt. Ac magis, quid habuerimus, videmus, ubi et nobis carendum. Sin is semper ei animus fuit, vanis tantummodo promissis lactare, longe etiam magis consilium tuum probem. Nam quid aeque miserum, quam inani spe animum sustinere, ac tempus terere? Ut omnino praestet, mature rebus suis consulere: Scis Poetae illud:

Utinam autem occasionem hic viderem utilem tibi operam navandi: fortasse id aliquando erit. Sed nunc tamen nihil occurrit. Forte tui ratio hic haberi posset, si Professurum numerum augere Proceres Amstelodamenses vellent. Putarem te maxime idoneum, qui Mathesin publice tractares. Sed nec Amstelodamensium mihi animus est cognitus, nec tuus. Ac ne ipsi quidem docere aggressi sumus. In causa est, lis, quam Lugdunenses Amstelodamensibus intentant. Nec ea tamen in rebus meis sollicitum te habere debet. Ita enim prudentes omnes censent, non posse aliter fieri, quin pro Amstelodamensibus Curia utraque pronunciet. Interea occupor in digerendis iis, quae superioribus annis scripsi; praesertim quae ad literas, et Historiam externam pertinent. Volo enim semel iis defungi, ut reliquam aetatem sacris literis, Historiaeque Ecclesiasticae liceat impendere. Ad te redeo, mi affinis, valde optem, ut in Galliis, commoda affulgeat occasio, qua tui, studiorumque tuorum rationem honeste, ac commomde habere possis. Gaudeo quod ea nunc sis in urbe, ubi degit summus vir, et amicus Hugo Grotius. Is enim consilio juvare possit. Sed si deinceps illustris aliqua domus in simili, ac ante negotio, opera tua uti volet; nihil monito opus, cautius tibi agendum esse, cum id abunde malo tuo sis edoctus. Nimirum paciscendum est cum iis, qui longe

sortem nostram excedunt; quia si non adstringantur; simulatque opera est praestita, amor flaccescit, spes verbis factae in vanum abeunt: durumque cum iis certamen est inferioribus. Interdum suspicio oboritur, te fortasse, quia tam male tibi nunc cecidit, aulas odisse, sublimiaque illa vitare. Non tamen ab uno omnes discere licet. In quo non minus peccaretur, quam si alba omnes linea signaremus. Tu pro judicio, quo plurimum vales, facile discrimen facies. Ego quod haec perscribo, non alia de causa facio, quam ut postulato tuo morem geram. Si nulla est occasio in Galliis, qua consulere tibi possis, malim te duos, tres menses, apud nos degere, ut interea aliquid dispiciatur boni. Nec metuere debes, ne interea oneri nobis sis. Nam affectum meum nosti. Et ut mittam alia, possis consilio meos juvare: praesertim in Mathesi. Nec mihi quicquam eruditis, ac piis colloquiis tuis suavius esse possit. Et tamen nolim te propterea, ullam praetermittere occasionem, qua prosis tibi. Nam sic simul erit, quo afflictam Germanae domum juves. Ea nunc bimestri cum tribus liberis mecum fuit. Quartana laboravit, quae ante triduum remisit. Etiam soror Maria, cum Filiola Cazimiri fratris Dantisco venit, ac nobiscum vivit. Fecimus viduam affinis certiorem de adventu filiolae, quae jam decennis. Ac quia praevidebat uxor, eam continuo ad nos advolaturam, coacti sumus adjicere, ut differre hoc iter velit, usque dum soror Joanna Middelburgum repetierit. Nam quia jam viginti numero sumus, nullum cubiculum vacat. Id spero fore, ut optime interpretetur. Aliter si saperet, atroci me, et meam, injuria afficeret, qui omnia Junianae domus, honore ac commodis metiamur, quod satis est insolens, seculi nostri moribus, ubi nemo aliud spectat quam se, et liberos suos. Naeranus Dantisci remansit, ut expediat negotia quaedam, quae conjugis bona spectant. Nam homo simplex (veniam dabit, quod sic loquar) homini obaerato quinque florenorum millia credidit: Neque nunc videt, quomodo ultra mille florenos recipere possit. Dubitat Maria utrum velit nobiscum degere, an Delphis. Conjux posterius malit. Nam quia valetudinaria est, non posset mea, ejus habere rationem; quam vellet. Et tertia esset famula opus, quae res in tam numerosa familia, plus incommodi adferret. Quare satius sit, si seorsim cum marito, et famula degat, et subinde nos diebus plusculis invisat. Id neutrius fiet incommodo, et magis erit alendi amore sororio. Vides quam familiariter, ac libere omnia perscribam, haud aliter ac si praesens adesses. Haec postquam scripsissem, intellexi quiddam ex sorore Maria, quae id se accepisse ajebat, ex Barthio cognato prioris Mariti sui. Id istiusmodi est. Illustrem Comitem Arundelium, postquam literas tuas accepisset, confestim rescripsisse, nihil aeque sibi gratum fore, quam ut ad se redeas, ac deinceps, cum discipulo veteri, Italiam lustres, velleque se Tibi supra victum, ac vestes, annumerare quotannis centum libras sterlingicas. Id si est gaudeo. Verum filius meus Joannes putat, vanum esse id plane. Et causam addebat, quia discipulus tuus sponsus sit, si vera est fama: ut de Italico itinere nihil esse possit. Barthius tamen pertendebat nihil esse certius: atque ita se ex duobus Anglis fide dignis accepisse. Tu quid rei sit, quaeso nos quamprimum fac certiores. Ut vel tecum gaudeamus, vel porro quod facto opus sit cogitemus. Vale, Optime, et Charissime Affinis.

CXLVII. Johanni Meursio, S. P.

CErtior factus in Daniam ire praestantissimum virum Davidem Guilielmium, nefas puta vi negligere talem adeo ad te scribendi occasionem. Et tamen nihil magnopere erat quod literis committerem. Attamen ubi semel calamum in charta posuero, facile amor aliquid dictabit. Quare illud primo, jam diem esse tertium quod apud nos Erastius agit. Semel iterumque adfuit mihi etiam in coena. Quo minus semper mecum fuerit, nescio utrum modestia ejus in causa sit, an quod nobiles quidam Dani id non permiserint. Sed quod hactenus feci ut ostenderem quanti apud me esset commendatio tua, id deinceps etiam faciam: eo lubentius, quia vir est longe optimus et candidissimus, et qui te sui instar colat atque observer, saepe etiam non alio quam patris

nomine compellat. Magnae mihi voluptati fuit cuncta ex eo cognoscere quae ad te pertinerent. Gaudeo etiam ex eo me intellexisse, quidquid illud erat de Bibliopola vestro, nam cum paulo aliter hic res narrabat, melius ora malevolis obstruam. [gap: Greek word(s)] Coddaei libri superiori hebdomade sunt divenditi. Haec auctio erat fatum librorum Rutgersii, sed Heinsius consilium mutavit. Formidat ne sui vilius vendant; si tam cito auctio una alteram excipiat. Et sane non temere ita existimat: utrum intra hebdomadas paucas, an demum post ferias longas auctio ea futura sit, nihil ipse certi habet; sed dixit ipse ante triduum velle se mecum de re tota consultare; atque id decreturum quod maxime mihi probabitur. Unde colligo eum propendere ut ne diu admodum ea res differatur. Quando erit ut te, uxorem, liberos hic videamus? Male sit militibus illis qui sic vias infestant, ut bonis sit male, neque nos te frui possumus. Sed quaeso simulac occasio sese obtulerit, eam ne negligas, rectaque te domum nostram confer cum tuis. Nam cur alibi potius divertas quam cum homine qui tuas virtutes scit aestimare, et fratris te instar amat? In Batavia gliscit dissensus inter proceres. Disputatur de induciis. Pleraeque Civitates eo inclinant. A quibus dissentiunt Harlemenses et Leidenses. Etiam pleraeque Civitates ajunt in ordinem cogi debere Amstelodamenses; quippe qui Smantium Ecclesiastem ex urbe exire jusserint, et e suis unum alterum velint interesse synedrio. Uti apud Leidenses et Delphenses sit. Item qui non minus Remonstrantibus jus concionandi facere coeperint quam Luteranis, Mennonistis, Judaeis. Sane male esset Magistratui nisi militum se praesidio adversus factiosos Cives tueretur. Vorstium ut aliquid tandem scriberet commonui, qui sponte eo inclinabat, sed pudebat diuturni silentii. Paruit tamen. Est Vir utriusque nostri amantissimus. Quod addo, ne propter silentium hoc amorem ejus putes imminutum. Denarius tuus post duas hebdomadas praelo subjicietur. Uxor uxorem tuam, liberi omnes mei, filia potissimum filiam salutat.

CXLVIII. Joanni Meursio, S. P.

EUnt in Daniam Foederatae Belgicae legati, in quibus e Frisia praestantiss. Scaefferus, e Batavia vero nostra Amplissimi Viri Beverius et Oetgens: hic Consul Amstlodamensis, ille consularis Reip. Dordrechtanae, filius Clarissimi illius Beverii, qui ante bimestre septuagenario, ut puto, major decessit. Nefas fuisset eos sine meis ad vos literas venire: praesertim cum etiam petieris, ut tibi quamprimum rescribere vellem, ecquid de docendis apud nos Graecis Literis sit constitutum. Equidem vocatus huc sum ea conditione, ut illos subirem labores, subibam quos Leidae. Eoque Graecas Literas cum Historia universa conjungi oportebit. Quo in consilio nonnihil aliqui nutant: qui me totum partim in rebus Hebraeorum, partim Romana Graecaque Historia esse mallent. Ecquid tamen in eo sint mutaturi, non possum dicere, propterea quod de tota hac re proceres nostri sileant. Videntur nolle haec ad animum revocare priusquam lis Hagensis sit decisa. Nullus dubito quin curia utraque sententiam sit latura pro Amstelodamensibus. Saltem hoc scio, plerosque quibuscum locutus sum, cum Amstelodamensibus sentire. Sententia feretur post duas tres hebdomades, ut ex iisdem senatoribus cognovi. Interea ut dixi neque nos docemus publice, neque Amstelodamenses quicquam de pluribus advocandis statuere, ne Lugdunensibus, eo intellecto magis ira gliscat circa praecordia. Nam si iis diu invidia fuit urbis hujus potentia, et ad invidiam odium accessit, postquam Amstelodamenses connivendum putarant in Remonstrantium concionibus, maximeque ubi seditiosos Cives urbe ejecerunt, qui honorifice a Lugdunensibus excepti: quid futurum iis deinceps animi putas quando nostri illustre erigunt gymnasium, et Doctores Lugduno arcessuntur? Praesertim si audierint eos de pluribus advocandis serio cogitare. Valde autem habent Lugdunenses professores quod sibi de discessu meo gratulentur. Nam Curatores Consulesque ne alii tam facile alio pelliciantur, singulis Professoribus auxere stipendium, aliis quidem ducentis, aliis vero trecentis Florenis. Itaque, Theologi item Cunaeus et Schrevelius

jam habent mille septingentos, unde de caeteris possis conjectare. De Editione Epistolarum Calauboni adhuc deliberatur. Petunt Elzevirii ut cura Heinsii vel Riveti Epistolae exscribantur commoda manu, iis delecis quae praeteriri satius sit. Sed nec Heinsius nec Rivetus laborem eum suscipere volunt, vel etiam sumptus in eam rem facere ullos. Quare fortassis tarde haec editio procedet, si modo unquam successura. Videntur Elzevirii ex Scaligerianis non multum fecisse lucri. Id nunc minus promptos facit ad edendas Casaubonianas. Hugonis Grotii libri de Jure Belli, opus nunquam satis laudatum, hac in urbe excusi multo auctiores. Arbitror fore ut ubi Mercatores rediere a nundinis Francofurtensibus excudantur a Guilhelmo Caesio commentarii mei de L. L. Leidenses Professionem Linguae Graecae obtulere Antonio AEmilio qui Rector fuit Gymnasii Ultrajectini, sponteque se munere eo laboris taedio abdicavit. Sed Antonius Professionem abnuit. Mavult deinceps vivere extra munia publica. Vir est doctus, dives, et qui splendorem illum Academicum non multum moretur. Arbitror Professionem eam deinceps offerendam Mag. Jeremiae Hoelelluo, [note: Hoelzelino] quondam correctori Ambergensis Gymnasii Electoralis Collegae Beckmani: nunc Brilanae est Scholae Rector. Vir est moribus simplex, sed trium Linguarum et Philosophiae admodum gnarus. Salmasius putatur Leidae affuturus proximo Octobri aut initio Novembris. Stipendium erit bis mille florenorum. Etiam per literas ei spes facta liberae habitationis. De qua tamen nihil statutum postremo Conventu Curatorum, quod aegre viderentur assensuri consulos. Nempe ubi coram aderit, facile se id quoque effecturum censet Somersdicius. Valde totum hoc aegre fert Heinsius, ut facile potes cogitare. Unum est quod facere possit, ut abnueret vocationem. Nam solum Thysii et Walaei filii qui studiorum causa in Galliam abeunt, Literas Curatorum deferent. Scis autem solere aliquem magni nominis mitti. Tuningius Scaligeri causa in Gallias missus: Herpenius ob Rivetum. Ego minutus homo cum vocandus essem Lugdunum, missi ad me ex Curatoribus Nobilissimus Vandermilius, ex Leidensibus, Consul Isenhautius cum Syndico Zeistio. Est vero Salmasius ingentis spiritus. Quare nisi Rivetus, Justellus, et amicotum alii moneant, ut hoc diminutum contemnat, plane futurum ut provinciam quam quodammodo recepit detrecter. Brevi rem omnem sciemus. Salutem mei omnes tuae tuisque, ex animo quantum possint adscribi, petiere. Etiam doctissimis Collegis, imprimis Laurenbergio et Stephanio salutem dices.

CXLIX. Erycio Puteano Ger. Jo. Vossius, S. P. D.

QUot Epistolas a te, tot amicitiae veteris nova accipio pignora, vir atque amice eximie. Tu et saepe, et raro absque munere, ego et rarius, et cum munere non nisi quandoque, et post longa temporis spatia ad te scribo. Certe natum te non literis modo, sed et amicis demerendis jam dudum experior. Vellem et ipse non tot aliis distringerer, quo referre paria liceret. Sed facile novi humanitatem tuam, quae nihil ultra requirit, quam animus et occupatio nes privatae ac publicae sinunt. Quam nisi excusationem haberem, jam dudum puduisset, quod, ut aliis, sic benevoli etiam affectus indiciis me hactenus viceris. Non vacat jam cuncta exsequi: novissimum duntaxat munus tuum dicam: Circulum hunc, quo quid elegantius, venustiusque, quid ingeniosius? Superasti priorum industriam: imo pene dixerim ingenii humani modum: ut qui hoc pacto non de mortalibus solum bene merearis, sed de illo [gap: Greek word(s)] sole: cui hactenus nullam requiem speranti metam laborum posuisti. Certe hequeo, amicorum, qui quidem supersint, vetustissime, quin gratuler tibi super novo hoc invento: quod mihi non ob autorem minus, quam ob rem ipsam placuit. Etiam, quas possum gratias, habeo: non quasi hic primus accepti beneficii dies sit: sed quia novum prioribus cumulum addidisti. Itaque jam nunc, quem olim quoque dicaveram, animum et operam offero. Tu sicubi tenues vires nostras utiles tibi fore judicabis, prompte utere. Scis mutasse jam dominum urbes, quibus et ego et tu origi nem debemus. Proinde si forte vel hic, vel

alibi praestari pro te quicquam posse existimas, sive id apud Proceres nostros, sive apud illustrissimum etiam Principem Arausionensem erit, tantum indica. Efficiam ne voluntatem meam aut studium requiras. Jam menses sunt duo, quod praeter morem, bene longas ad te literas scripseram. Eas dederam perferendas necessario ac propinquo meo Joanni Corputio, cujus parens ante in Senatum Dordrechtanum allectus, nunc Roterodami est rei maritimae praefectus. Sed is cum prius per Brabantiam iter in Gallias cogitaret, post, ubi de Arausionensis Principis in Geldriam expeditione intellexit, consilium mutavit, ac quas dederam literas, sexta mihi, ex quo scripseram, hebdomade remisit. In iis praeter ea quae ad adolescentis commendationem pertinerent, alia nonnulla, etiam illud erat, ut opus nostrum Grammaticarum Institutionum, quod ante annos XXX. et amplius, scribere orsi eramus, tandem praelo subjici coepisset. Jamque in secundo libro occupamur. Filius meus Dionysius cui nihil ab longo tempore jucundius et exoptatius contigit, literis tuis et iis, quas eodem tempore ab doctissimo Tuldeno accepit, Latine reddit Annales Belgicos Reidani. Quae translatio cum a magnarum multis expeteretur, jam ante menses tres excudi coepit. Atque ex libris duodeviginti octo jam absoluti, atque arbitror intra menses sex septem ejus te operis exemplar visurum. Eidem decretum est, Caesarem, sibi perfamiliarem scriptorem, plurimisque a se locis castigatum, et notis illustratum, edere in lucem. Eam ad rem usus est uno alteroque meo, et editionibus vetustis; ut de variantibus Fulvii, et aliorum lectionibus nihil dicam. Sed enim impense desiderat plurium Manuscriptorum copiam. Et jam aliquorum ei spes facta. Non dubito quin apud vos, qua publicis, qua privatis Bibliothecis inveniantur. Quocirca si unum alterum calamo exaratum exemplar Caesaris nancisci ac transmittere ad nos possis, sancte spondeo, oprima fide redditum iri. Sin mittere hac non sinatur, proximum est, ut per adolescentem quempiam conferri cures. Modo tanti codices illi videantur, sumptus ut aequum, refundam. Horum alterum si consequi filius possit, obstringes non illum modo, sed me quoque, qui quidquid liberis meis fit, mihi praestitum existimo. Vale summe vir.

CL. Reverendissime in Christo Pater et Domine Illustrissime,

REdit tandem ad Cantabrigienses suos Filius meus. Diutius quidem pro opinione apud nos haesit. Sed scis quam aegre Liberi a Parentibus divellantur, praesertim ubi aliquamdiu extra eorum fuerint conspectum. Infirmior etiam valetudo filii suasit, ne cito nimis dimitterem. At nunc postquam sibi penitus restitutus videtur, nolim eum diutius abesse ab Academia Cantabrigiensi: ubi praeclaram adeo occasionem habet maximos faciendi progressus apud tot praestantes viros, quos demum aestimare didici, cum praesens doctos eorum sermones audirem: eoque nec uspiam certe lubentius versari filium meum velim. Et tamen parum abfuit, quin ei hic unius et alterius hebdomadis moram necterem: sed metuebam ne peccarem in Collegii Leges. Alioqui paulum retinuissem, idque fine eo duntaxat ut per eum significarem sententiam utriusque Hagensis curiae, super lite inter Lugdunenses et Amstelodamenses. Siquidem utrimque jam a partibus producta omnia quae potuerunt, nec superest aliud, quam ut a Senatu judicium feratur: quod intra dies XII. vel praeterpropter, fore, ex compluribus Senatoribus cognovi, cum ante dies paucos Hagam procerum nostrorum postulato excurrissem. Caeterum vel omnia me humana fallunt, vel pro Amstelodamensibus pronuntiabitur. Hactenus quidem vix in unum alterumque, atque eos partibus obnoxios incidere datum, qui non rem satis liquidam putarent. Obstare consules Lugdunenses, nihil miror; partim quia damni inde aliquid civibus, si tardius eo concedant Adolescentes: partim quia si alibi etiam publice doceatur, majora professoribus suis stipendia persolvere cogantur, ne alio se pellici patiantur. Quod quam verum sit, experimentum vidimus ante sesquimensem;

quia professoribus singulis ducentis, aut trecentis florenis nostratibus auxere stipendium. Sane tantam tamque subitam liberalitatem erga singulos non persensit Academia, dum stetit. Hoc jam boni se mihi, vel Amstelodamensibus potius, debere ipsi praedicant professores. Nempe quia decessus meus et Amstelodamensium liberalitas ejus rei causa sint [gap: Greek word(s)]. Et sperant iidem, praecipue qui magis excellunt, his non paulo majora. Quae res ut gratissima hominibus doctissimis, ita male habet eos, qui Lugduni minus liberaliter habere publicos doctores mallent. Interea hic a publicis (ut vocant) lectionibus abstinetur. Sed otio fruor negotioso, dum de ordine ac statutis Athenaei nostri laboro, quam possum maxime. Nec tamen in variis illis curis quibus distineor, non aliquid quotidie pene reseco, quod Ecclesiasticis detur. Haec enim summa votorum mihi uti et studiorum potissima. Eoque operam do ut caetera seponam, quae priori potius, quam aetati huic videntur convenire. Et tamen quotidie urgeor, ut saltem ea promam in studiis aliis, quae jam habeo parata. Quod vix video ut effugere possim. Affinem meum Franciscum Junium in Gallias profectum Literis ipsius certior factus fui. Postea etiam Epistola amplissimi Hugonis Grotii edoctus sum in Britanniam rediisse. Sed quo animo reversus sit, non addit. Neque de eo quicquam ad me affinis. Unde colligo eum a scribendo abstinuisse, quia nihil adhuc certi quod scriberet, haberet. Rogo te, Reverendissime, et Illustrissime Domine, ut commendatum eum habere velis. Non est indignus tanto Patre filius. Probitas, eruditio, et quaecumque bonos commendare viros solent, in eo non vulgaria sunt sed eximia. Fides etiam, quâ in Illustrissimi Comitis Arundelii domum fuit, insignis eluxit: et exerciti labores graves per novennium integrum. Addit tribus verbis Hugo Grotius, sese amore Junii de eo ad te scribere ausum esse. Id mihi gratum accidit. Scio quanti sit ab eo commendari, qui Belgicae miraculum sit. Rogo quod mei causa, et Junii nostri gratia velle scio, id tanto facias lubentius ob magnum patrem, magnum etiam hunc familiae Junianae amicum. Mihi licet caetera ignotus Junius foret, tamen si scrio commendatum a Grotio scirem, tanti id esset, quam si omnem ejus vitam introspexissem, ac per omnia probassem. Tantum ego illi tribuo viro quem a prima novi adolescentia, quem suspexete etiam hic omnes ante triste illud terrae nostrae dissidium; quem denique soli non aestimant, qui virtutis pariter ac doctrinae sunt hostes. Mihi quoque videor scire quo apud te loco sit, Reverendissime Pater, eoque liberius ea promere ausus sum. Filium etiam quid, optime Mecaenas, commendem tibi? Affectus hactenus ita eluxit, ut non ultra rogem, quam eum ut conserves. Ipsum vero hortari non desinam, ut magis magisque tanto tui favore dignum se praestet. De victoria nostri Principis nihil, puto, addere opus: quia absque dubio omnia etiam apud vos jam pervulgata. Multi hostium et in his nobiles quamplures caesi sunt, multi submersi: ac plus quam quater mille capti. Non adeo imprudens hostile consilium fuit: Sed nebula subito coorta valde classi incommodavit. Ea enim factum ut a laterna Admiralii aberraretur, navesque singulae telis nostrorum paterentur, unde locorum non satis gnari dedere se quam confici a nostris maluerunt. Si verum dicere licet, non exiguum est, quod et principis prudentiae, et virtuti militum nostrorum debetur; tamen absque illa nebula, quam Deus immisit, difficilis nobis nec incruenta victoria fuisset.

Ut deinceps quoque terris nostris faveat adversus hostem potentissimum, magnam vero Britanniam in longa pace conservet, tibi multos in annos valetudinem prosperam largiatur, bono publico omniumque devotorum nominis tui cultorum, quos inter aeternum.

CLII. [sic] Erycio Puteano v. Cl. Gerardus Jo. Vossius, S. P. D.

LIteras tuas avide exspectatas avidius legi. Es, et semper eris Puteanus: hoc est, totus candidus, maximusque et amicorum, et eorum, quae faciunt, aestimator; ita ut multum ambigam, ecquis vel minima in re gratificari tibi possis, cui non magnopere propterea te devinctum putes. Talis mihi visus es semper, et quo longior tecum mihi consuetudo est, eo magis crescere humanitas tua videtur. Nec dubito, quin licet istiusmodi sis quadam naturae bonitate, tamen non parum etiam sibi vindicent studia, quibus te addixisti. Ea tu vere scribis nulli esse noxia: at ego etiam toti ea orbi utilissima esse praedico. Nae barbarum ego illum censeam, cui tantus studiorum antistes non sit cordi: nedum ut laedere, aut iniquior saltem esse audeat quisquam. Quare quod significas pro confecto jam esse puta. Est vir, inter caeteros mei amantissimus Simo Beaumontius, sive Bellimontium malis, qui in Collegio Patrum foederatae Belgicae jam annis aliquot magno cum honore fuit. Doctissimus ipse doctissimum quemque in pretio habet, et vicissim in pretio habetur. Is hactenus in castris nostris, vel Leodici fuit. Nunc ab illustrissimo Principe Arausionensi Hagam missus, ut cum Patrum caeteris de pacis conditionibus, si conveniri forte possit, consultet. Sed intra diem unum alterum iterum Trajectum cogitat et castra. Huic vero te posse ignotum esse arbitraris? Praesertim Dordrechtano: ubi tot non amatores modo, sed admirato res tui habes. Ubi etiam progenies tua nobili et Patriciae familiae implicita. Ubi ipse cum optimo parente tot annos vixisti. Hic saltem tanto viro nesciri non potes, qui nominis tui fama Belgicam et vestram et nostram (utinam communem dicere liceat) jampridem imples. Sed faxo ego, ut qui te ob egregias animi dotes et merita erga Remp. literariam, hactenus plurimi facit, etiam ut amicum complectatur. Nec eo minus, quoties occasio se offeret, apud procerum alios conabor, quicquid potero: imprimis urbis nostrae, cujus ob summam potentiam non levis est auctoritas. Certe etsi nulla tecum amicitia fuisset (cujus diuturnitatem quoties cogito, gliscit in pectore occultum aliquod gaudium) tamen eximiae eruditioni tuae, et hoc, et majora multa, deberem. Tu vero, si quid etiam, quod ab tanto ingenio profectum est, laudaverim, id laetaris? Debeo et volo. Itaque si nostrum tanti tibi testimonium sit, ut ingeniosissimo operi tuo praemittere, publiceque legi velis, nequeo, quod tibi placuerit, non probare. Nam verissime dixi: neque eo quisquam impudentiae unquam procedet, ut adulationis hic aliquod vestigium esse dicat. Quod filii mei causa laborem susceperis perlustrandi Bibliothecas quae apud vos sunt, et me obstringis, et illum. Ego certe laetor, etiam vinculis tuis illigatam esse sobolem meam: sic perennatura est amicitia nostra. Gratias me agere, et plurimam salutem adscribere petiit.

CLIII. Ger. Jo. Vossius, Jacobo Crucio S. P D.

ETsi quas mihi tribuis laudes, agnoscere nec debeam, nec velim, irrepit tamen animo, nescio quae voluptas, quod ab erudito doctum, a probo bonum, haberi me videam; quorum illud ut assequerer, aetatem meam studiis omnem impendi, spe non tam tumidae famae, quam de publico bene merendi: hoc ex aequo omnibus expetendum, ut pii, et sint ipsi, et aliis videantur. Itaque non diffiteor jampridem, Debitorem me tibi, qui immerentem me, saltem de te tale meritum nihil, cumulare laudibus, et tanta prosequi humanitare volueris. Atque eo magis dolet, tarde adeo me tibi respondere. Et utinam solus hic aliquid in me desiderares? simili modo vapulo prope ab omnibus amicis meis. Sed ita est, mi Cruci, neque ego in me tantum juris habeo, ut quae velim, possim; neque illae vires humanae, ut animus eodero tempore, omnibus sufficiat. Me tum propinqui, tum exteri distinent quotidie, satis alioqui occupatum, tum publico munere, quod caeteris antehabui semper; tum iis quae vulgare paro, aut jam emitto. Sic nunc quoque calefacimus praelum commentariis nostris de arte

Grammatica, in quibus [gap: Greek word(s)] veterum, et nobiliorum nostrae aetatis Grammaticorum labores, ad examen revoco; plurimaque optimorum Scriptorum loca, vel mendosa corrigo, vel obscura illustro. Hoc opus mox consequentur Originum libri; tum ii quos de re Poetica fecimus. Scio non defore, qui omne hoc argumentum humile, et inferius aetate mea arbitrentur. Et ego idem sentio. Sed nolui labores tantos, quos maximam partem, ante annos prope XXX. exhausi, aeternum tineis gratificari. Nolebam etiam multorum fallere expectationem, qui jam pridem promissa mea impleri postulabant. At his defunctis, majore animo, si vitam summum numen concesserit, aggrediar, quae jam pridem de Historia Ecclesiae, et quae huc pertinent mecum agitavi. Igitur tot tantisque semper pene obrutum, dixerim, occupationibus, miretur quispiam in rescribendo amicis esse aliquanto negligentiorem? Ingenue et vere dico, si subinde literas ad amicos dare cupiam, plurimam adeo praecipitari scriptionem opus est, ut aliud pene agenti, eas excidisse, quisque judicaturus sit. Nec id me male habet, quia satis profectum ad laudem arbitror, si quae molior, utilia, quae dico, non barbara habeantur. Quo modo animatur aliter scribere non possum, quam occupatum decet. Sed novi candorem, et prudentiam tuam. Non disertas a me literas, aut quod huic saeculo potius videtur, affecto acumine ornatas desideres. Habe igitur simplices hasce, quas solus tui amor dictavit. Habe simul animum meum, quem si non alia re, at certe eruditione tua, ne humanitatem dicam, abunde tibi conciliasti. Vale.

CLIV. Erycio Puteano, Historiographo Regio, S. P. Lovanium.

IPse credideram, vir Clarissime, primis, quas ad te daturus eram literis, scripturum me quando initium facturi essemus publice docendi. Sed ut multa Opinione citius cadunt, alia in multum spatium trahuntur ita, quoque Scholae nostrae quaestio, diu agitata, necdum conquievit. Propinqui tamen jam summae spei sumus. Quippe Proceres nostri, aliquot abhinc diebus, Hagam sunt profecti, ut Curiae utriusque sententiam audiant; Et tantum non decisa lis est. Triduo, aut quatriduo, nisi plurimum me, et plerosque alios, opinio fallit, ipse scire, et quod sciam, significare tibi potero. Quid de tota censeam controversia, nihil repetere opus. Nam ante scripsisse memini; nec mutata in ullo aut spes, aut sententia est nostra, ut stabilis plurimum illis opinio, qui pro causa nituntur bona. Caeterum quod tantas mihi gratias agendas putes, pro munusculo agnosco, et praeter meritum fieri, et simul humanitatem tuam. Sed jamdudum ita assuevisti me, ut cum Puteanum nomen video, ipsam me humanitatem adspicere cogitem. Profecto Musas humaniores sine causâ appellari, fere hodie dicere liceat, si earum cultores hodie lubeat aestimare. Tu unus, si alius quisquam, iis nomen asseris suum. Eoque injuriam tibi faciamus, nisi, quomodo me vocas, immerentem, te potius Musarum vindicem appellemus. Et tamen gaudeo, non minus promptam mihi esse ad hoc voluntatem, utcumque successus dispar sit. Ex eodem humanitatis fonte proficiscitur, quod laborare te scribis, ut Grammatica nostra in quibusdam Scholis apud vos recipiatur. Existimo tamen, frustra te fore, ob partes eas quibus nunc domus Dei distrahitur. Etsi nihil in Libellis iis sit, quod ea quibus nunc dissident, tangant. De Inscriptione ea quam proponis. GUSTAPHUS ADOLPHUS, D. G. GOTHORUM, VANDALORUM REX, MAG. P. FINLAND. DUX ET HONICARELS NEC NON INGRI; temere arbitror confusa postrema verba; nam Gustavi inter titulos est, Magnus Princeps Finlandiae, Dux Estoniae, Careliae et Ingriae. Hoc inter caetera ostendunt, variae Rutgersii, quas huic Regi dicavit. Et ex iis qui regnum hoc descripsere, satis est res aperta. Quare aut peccatum in numismate, aut perperam lectum. Suspicor omissa postrema litera, sic scriptum esse, DUX ESTONI. CARELI. NEC NON INGRI. Saltem sic inscribi

debuit, aut aliquid aliud est, quod me fugit. Barlaeum nomine tuo salutavi, cui id longe gratissimum fuit. Ac prima occasione, ad te scripturum promisit. Nunc resalutari jussit. Vale summe, et vir, et amice.

CLV. Summo viro et amico Erycio Puteano Gerard. Jo. Vossius, S. P. Maxime et Amicissime Puteane,

EAdem hora, qua literas tuas accepi, operam dedi, ut Plempium nostrum convenirem, ex quo intelligo (quod alioqui apud caeteros premit) Brabantiae vestrae aliquos, civili alios dignitate, alios doctrina insignes, atque in his etiam praestantissimum Fromondum, sedulo operam dare, ut professione Medica apud vos Lovanienses fungatur. Horum ille literas quotidie exspectat. Atque illud in causa est, cur negaret, cum de Bononiensi Lyceo animum ejus tentarem, responsum praecipitare adeo se posse. Sed tamen non obscura indicia perspexi, facile intelligere, quam honorifica sit futura Bononiensis illa Professio, ac quantum etiam emolumenti adferre possit. Profecto minime abhorret. Verum, antequam de ea aliquid audiisset, animum suum de Lovanio quodammodo aperuit amicis. Et negari non potest, propiorem sic Batavis suis fore. Quod longe etiam jucundius, si inter vestrae et foederatae hujus Belgicae Proceres pacis negotium procedat: uti optamus et confidimus. Equidem gaudeo, sic Italos, sic Belgas de Plempio cogitare, vir est ut optimus et humanissimus, ita ingenii elegantis, Philosophus acutus, medicaeque artis callentissimus. Si me, si urbem hanc spectarem, mallem non alio pedem referret. Verum enimvero sic doctrinae atque virtuti Plempii faveo, ut quam optime ei esse velim. Quod de Circulo tuo augendo cogitas, sane gaudeo. Nam etsi nihil in eo quisquam desiderat, non tamen ignoro, ab eo ingenio, eaque doctrina, deinceps etiam posse expectari, quae doctissimos doceant. Et placet, si Amplissimo Simoni Bellimontio exemplar transmitas. Non desinam praestantissimum et optumum virum amore tui magis et magis accendere. Ac tacente etiam te apud procerum alios id facere non cessabo. Id enim vere amici munus esse satis intelligo. Plura nunc scribere non possum, quia tabellarius Lovaniensis, qui hodie demum me convenit, cras summo mane abitum parat solito celerius, quia, ut incessus fidem faciebat, arthritide coeperat laborare, et ne glisceret hic malum extimescebat. Sed intra paucos dies, ut spero, de Plempiano negotio certiora perscribam. Occasio erit per tabellarium Antwerpiensem. Tu, amicissime, operam dabis, ne ambiguae hae literae meae fraudi esse Plempio possint, fortasse satius sit nihil hac de re ad Amplissimum Chrysogonum Flaccium scribere Bruxellas, usque dum literas a me aut Plempio acceperis, aut istic, quid de Lovaniensi cathedra Medica statutum sit, cognoris. Quamquam quid ego de isto ad te? Qui, per te melius quid facto opus sit intelligis. Et quod nunc in mentem venit, credo nec praestantissimus Flaccius ignarus est, quid Lovanii in Plempii causa agatur.

CLVI. Jacobo Usserio, Archiepiscopo, Armachano, Hiberniae Primati. Reverendissime in Christo Pater, Dom. Illustriss.

OMnino me in ruborem dedit eximia illa humanitas tua, quâ historiam Godschalci, et Praedestinatianae controversiae, tanta a te cura elaboratam non modo transmittere, sed mihi etiam dicare volueris. Quid enim ejus non pietatis ac eruditionis modo, sed etiam dignitatis virum, hoc honore Vossium dignari? Equidem maxime Praesul, aeternum tibi hoc nomine obstrictus ero, ac una mecum tot Adolescentes, studiorum amantissimi Liberi mei. Omnibus nobis atque adeo cunctis, qui vel ex Juniana familia, vel eidem innexi sumus, eadem est mens, pro hoc beneficio gratum (ut poterimus) animum et ore et scriptis testari. Nimirum singuli prope existimant sibi hoc habitum honoris, quod mihi praestitisti. Plurimum te semper, praestantissime Domine ac illustrissime, aestimavi jam ab eo tempore quo publici juris fecisti aureum illum commentarium

tuum de Christianarum Ecclesiarum successione ac statu, ab Apostolicis temporibus ad nostra usque tempora perductum. Ex quo multa me bona didicisse profiteor. Atque id praedicare apud omnes soleo, eos praesertim, qui cum Sacris Literis omnem conjungere Ecclesiae historiam amarent. Nec reperi quemquam, qui non ubi commendatione nostra avide totum opus perlegisset, debere se mihi ob judicium hoc fateretur. Sed enim nunquam putassem me aliquando a foetus hujus parente, honore tanto mactatum iri. Etsi autem in Godschalci historia non per omnia eandem institimus viam (et quis facile duos dabit quibus in cunctis conveniat) plurimum tamen gaudeo in eo quod rei, ni fallor, caput est, probe nos consentire. Uterque enim B. Augustini sententiam amplectimur. Sed in quaestione relinquituran illam quoq; Godschalcus, et siqui Godschalcum sequantur, satis assequantur? Metuo ego ne eam Godschalcus excesserit. Nec enim doctissimo sui seculi Rabano et tot Moguntinae Synodi patribus in Augustini Lectione versatissimis, facile fidem detrahere ausim: qui ea dixisse ajunt quae nunquam dixisset Augustinus. Nec Remigius defendere omnia Godschalci audet: sed contentus est dicere, siqua stulte et absurde effraeni sua Lingua effutierit homo instabilis ac inconstans, non propterea etiam damnari oportere, in quibus illi cum B. Augustino satis conveniret, quemadmodum optime observasti operis tui capite 6. Nec, ut ingenue dicam, confessiones ejus dimovere me adhuc de sententia istac potuerunt. Siquidem ex [gap: Greek word(s)] intelligo in Bibliothecis Gallicis exstare caetera de Godschalco quae sententiam meam mirifice confirment. Ea ubi accepero (bonam illorum spem mihi amicus fecit) faciam te, uti debeo, de re tota certiorem. Atque ut nihil haberemus, praeter illa quae jam lucem viderunt: nonne potuit Godschalcus, et confessionibus suis ea sola complecti, quae Augustino arctius haerentibus probarentur, et alia alias superaddere, quae Augustini itidem amantibus displicerent. Quod eo mihi credibilius Godschalco evenisse; quia video in eadem controversia nostra aetate viris etiam eruditis quaedam excidisse, ac deinde disputando ulterius quoque protractos, dum consentanea placitis dicere allaborant. Atque in his non verear reponere optimam illam et candidam Joannis Piscatoris Theologi Herbornensis animam, cujus auctoritatem memini aliquando in disputatione publica objectari clarissimo socero meo Francisco Junio: illum autem suaviter respondere nolle se omnia Piscatoris dicta praestare. Novi et his in terris quamplures etiam [gap: Greek word(s)], qui non solum in regeneratione, sed in omnibus actibus piorum irresistibilem esse Dei gratiam contendant, eoque non posse quemquam plus boni facere quam facit. Soleo illis oggerere, poenitentiae sic vim infringi. Nam si quicquid boni a nobis negligitur, id defectu gratiae negligitur, eoque aliquid nos facere noluimus, quia Deus illud operari a nobis noluit sane quoties cubitum ituri, acta diurna cum animo nostro revolvimus, vix serio dolebimus ob officium neglectum. Sint Preces, sint Elecmosynae, sit Admonitio aliorum, sit Exemplum quo praeire debuimus. Ubicumque cessatum, cogitabimus non fuisse placitum Deo vires nobis conferre ad agendum bonum. At quanto vividior erit poenitudo, si constet cessationem officii non esse ex gratiae sed voluntatis defectu; faepe pios aliter per gratiam Dei posse: sed non semper ex potestate gratiose collata agere. Quanto haec consentanea magis non scripturis modo sed etiam B. Augustino et antiquitati universae! Ac poteram id genus etiam alia adferre, nisi rosas mallem consectari quam spinas, ac prope id consuetudine mihi in naturam vertisset proprias potius papulas observare quam alienas. Quare ne illa quidem attulissem, quae cum reprehensione aliquorum conjuncta esse video, nisi necessarium putassem, ex nostris temporibus colligere de antiquis. Si enim aetate nostrâ sic praedestinationis controversia tractatur a nonnullis, ut non ea modo dicant, quae dixit Augustinus; sed superaddant quae non dixit, imo iis contraria quae dixit, sane nec difficile creditum, fuisse olim nonnullos qui similiter exorbitarent, et in his fuisse monachum non omni ex parte laudatum, ut qui contra praescriptum monasterio suo exierit, nulloque vocante nomen praedicatoris assumpserit; qui etiam praedestinationis dogma proponendo hoc egerit, ut (quod Remigius non diffitetur) velut novus atque admirandus praedicator existimaretur: qui

praeterea vulgari errore implicitus ad veritatem dogmatis sui adstruendam se sponte examini aquae, picis, et olei offerret. Quibus consideratis, statuere malo, dixisse quidem Godschalcum quae dixerat Augustinus, sed plus dixisse quam dixerat Augustinus, eoque et recte illum damnatum a Rabano et Synodo Moguntina propter illa quae non dixerat Augustinus, vel alia is mente dixerat; ac recte quaedam Godschalci capita defensa esse ab Remigio quae etiam dixerat Augustinus, et eâ mente dixerat quâ capiebat Remigius. Valde autem placet quod idem Remigius ait, partim de illis qui Augustini sententiam amplecterentur, partim illis qui scripturas sic interpretarentur, ut priores patres et ipse ante Pelagianam controversiam Augustinus solebat. Utrorumque sententia honoranda, quia et illa ex Divina Auctoritate vera esse monstratur, et ista quâdam piâ ratione non abhorrere a veritate fideliter creditur. Fiduciam sumpsi, Amplissime Praesul, pluribus hac de re tecum disserendi; quia id mihi per te licere existimarem, partim quia in Britannia cum essem, sic praedicari a pluribus audivi eximiam non modo doctrinam, sed etiam humanitatem tuam: partim quia excellenti adeo beneficio a te nullo meo merito affectus persuadere mihi aliud non poteram, quam amari me a te plurimum; et majoris etiam fieri quum viderer non mihi modo, sed, ut arbitror, aliis quoque qui penitius me novissent. Quod si occasio dabitur, denuo in lucem edendi historiam meam de Pelagii et Massiliensium controversiis; non dissimulabo quantum tibi debeam tum privato nomine, qui sic nomen ornâris meum, tum communi, quia Ecclesiasticae Historiae amantibus tantopere alluxeris ad illam de Godschalco quaestionem majori cura perpendendum. Sin illud de historia nostra spissius procedet, aliter dispiciam si non ut merito me tuo exsolvam, saltem ne vivam ingratus. Venio ad alia. Jam biennium est quod Oxonii cum essem, doctissimo ornatissimoque Joanni Roussio, Bodleianae Bibliothecae praefecto, referrem cogitare me de nova editione Mariani Scoti: cujus Librum tertium cum MS. Gemblacensi, et altero collatum haberem, nec pauca me in meis de temporibus commentariis annotasse, quae scriptori illi facem allucerent. Tum ille praedicare nobilem operam quam, illustrissime Praesul, auctori huic impendisses Subjiciebam ego, Lubentem me, codicem meum in Hiberniam transmissurum. Illi, si recte memini, oggerere, velle se hac de re ad te scribere, ac fortasse ejus te sen tentiae fore, ut non gravate ipse communicaturus sis mecum labores tuos. Jam annus prope abierat, cum Lugduni domum meam venit Clarissimus Vir Ludovicus de Dieu; ac praefatus quaedam de illustri dono, quo a te affectus esset, subjungeret, ut sibi quoque missus esset Marianus Scotus: Caeterum, cum is non faciat ad studia sua, plane se existimare, eum mihi transmissum esse, utcunque nihil de eo perscriptum esset. Mox ego firmare illius suspicionem sermonibus inter me et amicissimum Roussium habitis. Ergo ille mihi in manus dare Marianum: cujus ut primorem paginam conspexi, monstro adscriptum ei nomen meum. Subrisit ille, quod antea istoc non animadvertisset. Multis eo tempore occupationibus distringebar. Et semel iterumque domo proficiscendum erat. Post hebdomades aliquot, ubi meus esse coepi, Marianum (quem cursim antea inspexeram) accuratius cum edito conferre coepi. Vidi praemitti Mariano quaedam ad temporum rationem pertinentia: quae cujus sint neque nunc scio. Sequebatur deinde primus Mariani Liber, ubi, ut conspexi, octo prima capita, quae in editis desiderantur, valde sum exhilaratus. At duplicatum gaudium postquam animadverti hic vere esse Librum secundum: eum autem, qui vulgo habetur secundus, tertium esse. Multum etiam laetatus sum conspectis paginis aliquot Libri tertii, ad quarum oram variantes lectiones magna curâ annotasses. Dolebam caetera desiderari. Sed cum in quaternionem incidissem, ubi tempora continerentur ex Mariano ab an. IC CCCC. usque ad CICLXXXVII animad verti ex inscriptione ea quae desiderarentur ex Wigorniensi exscribi debere. Quemadmodum et quae Libro primo desunt post annum Jacobi XLIII. ex eadem peti debent: si recte capio quod post eum annum adscribitur. Scriptum quidem reliqua Libri tertii eodem modo haberi in Chronicis Florentii Wigorniensis. Verum arbitror tertii errore calami pro primi Scriptum esse. Nam charta in qua id notatum, proxime Librum secundum Mariani praecedit. Nunc Reverendissime Domine, certior fieri exopto

de Mariano tuo (vere enim tuo qui tibi potissimum vitam sit debiturus) quid fieri a me velis. Etsi n hil de eo mihi a quoquam perscriptum, nec ornatissimus de Dieu, a quo accepi vel tantillum ejus nosset; ex sermone tamen ab Roussio nostro Oxonii habito ita plane colligo id te voluisse, ut beneficio tuo integer nunc demum Marianus prodiret: quem antea et capite habuimus et membris aliquot truncatum. Eoque nisi aliud tibi placitum cognôro, editurus hic sum scriptorem illum: quod jam ante fecissem, sed praeesse volui editioni. Id Lugduni non potui, quia pauculis mensibus post codicem acceptum, commorandum mihi istic erat. Deinceps melior Amstelodami occasio erat: quo commigravi ingentibus praemiis invitatus. Nempe potentissima haec Respublica illustre erexit Gymnasium, in quo publice frequentissimo non adolescentum modo, sed doctorum virorum, primariorum civium auditorio omnis aevi historiam, ac civilem doctrinam profiteor. Sed etsi non obscure mihi videor mentem tuam perspexisse: velim tamen me sive a teipso, Reverendissime Domine, sive ab aliquo tuorum, paulo penitius de ea edoceri. Interea ego quae afferre ipse, ad ornandam hanc editionem potero, procurabo. Valde quidem distineor, et tantum non obruor negotiis. Sed (ut spero) quod dies non sinunt, noctes dabunt. Divinum numen tibi undecumque, maxime Domine, diu prosperet aetatem, bono tuo et cultorum nominis tui, praecipue Ecclesiae totius, Britanniaeque ac Hiberniae tuae.

CLVII. Erycio Puteano, V. Cl. Gerardus Joannes Vossius, S. P. D.

INmediis occupationibus gratissimae literae mihi tuae ad venerunt. Quibus licet respondere vix res sinebant, nefas tamen putavi nuncium sine meis ad te literis remeare. Quam tu legem prope mihi imposuisti assiduis officiis, atque exemplo. Pulcherrimum animi tui foetum, ut vidi, exosculatus sum affectu quo debeo, et is meretur. Et tamen necdum ea cura, qua velim, lustravi. Erit id simulac cura, quae nunc premit, paullum abscesserit: hoc est intra biduum. Nihilominus sic quoque spondere ausim, omnia parente suo esse dignissima. Sed isti non insistam, nequid videar auribus dare. Exemplaribus fieri, quod petieras, jam coepit. Etiam Plempio dedi: qui lectulo jam quartum, vel quintum, ni fallor, diem aeger attinetur. Hoc immoderata ei studia attulere, dum in Avicenna suo ex Arabica transferendo est perdius et pernox. Monui sedulo studia non esse inventa ad crucem. Et sic prodesse debere, ut diu prosit. Nec culpam diffitetur. Sed negat ab animo suo impetrare posse, ut corrigat. Is studiorum est ardor. Qui si modum excesserit, profecto dulcis est insania. Vix aedes eram ingressus, cum prius ipse, mox seorsim parens ejus verbo inquirit, quid fit de Medica apud Lovanienses vestros professione. Et ecquid de eo certi sit statutum. Negavi hoc: et tamen nolui ejus ignarum esse, alterum esse, qui commendetur Serenissimo Archiduci, a quo etiam animo sit neutiquam alieno. Ex eo cognoscere possis quo propendeat. Quid mirum? Minus abesset a suis. Et jure aliquid putat, esse ubi degat, ea cum gloria Candida Puteani anima, et doctor suus Fromondus, ut de aliis taceam. Panegyricum et carmen filii Dionysii dubitavi an mittere ad te deberem. Postea etiam geminum offerre exemplar ausus sum. Quorum alterum dabis illi, quem inoffensum ea legere posse existimabis, omnino enim liberius aliquibus in locis est locutus. Sed, qua prudentia es, facile id dabis Patriae amori. Scis Batavis suis scribere. Et ego sic scribentibus in partibus adversis ignoscere semper soleo. Mitto quod quiddam et calamo emendasset, si domi fuisset. Audio generum cum filia esse Dordrechti. Si Amstelodamum venerint quaeso hospitem me ne dedignentur. Beneficium mihi praestari a familia tua credam. Et volupe erit videre et audire tuam progeniem; generum etiam amplecti. Vale vetus et magne amice. Salutat te filius Dionysius, qui ipse scripsisset, nisi, ut di xi, foris fuisset, distentus: sed antequam exiret, hoc a me adscribi postulârat.

CLVIII. Guilielmo Episcopo Londinensi Ger. Jo. Vossius, S. P. Reverende in Christo Pater, Dom. Illustrissime,

TAndem decisa est lis duarum civitatum, atque ab utraque Hollandiae curia pro Amstelodamensibus est pronunciatum. Quare Deo propitio VI. Id. Jan. inauguralem habui orationem: uti et postridie Caspar Barlaeus. Magnoque doceo auditorum confluxu non adolescentum modo sed virorum gravium doctorumque, in quibus et complures qui ad clavum Reip. sedenr. Ut quamvis frequens mihi auditorium esse soleat Lugduni, Amstelodamense tamen hoc et numero aliquanto et praestantiâ longissime vincat. Atque id (ut ingenue dicam) magis animum meum juvat, quam quod hactenus hic paucis doceam horis, et stipendium prope alterâ parte excedat. Amicissimi Casauboni Optatum accepi qui et gratus mihi fuit, quia Ecclesiae rem adeo salutarem concordiam commendat; et eo gratior, quia a magni Parentis egregio ut filio, ita vindice longe exit castigatior: et hoc nomine gratissimus, quod non alterius potius quam tuo sit dicatus nomini, qui in ea dignitate quâ olim Optatus Ecclesiae praesis et schismatico hoc aevo Optati instar sic adlabores, ut qui necessariis fidei capitibus conveniunt, Ecclesiae etiam concordiam sartam tectam conservent. Caeterum hoc Casauboni exemplum aurem mihi vellit, officiique me admonet mei: qui non minus eo, ac fortasse etiam multo amplius obstrictus sim patrocinio ac favori tuo. Equidem facio quod possum sedulo; sed mihi magis quam cuiquam dolet, quod tot occupationibus distentus non iis passibus progrediar quibus vellem. Sed tamen promoveo. Atque unam hanc moram bonitate compensem. Nec despero. Reverendissimus Episcopus Armachanus dicavit nomini nostro Laborem suum de controversia quae ante annos prope octingentos de praedestinatione cum Godschalco fuit. Sane pro honoretuo habito mihi plurimum sumo viro debeo, operamque dabo, quoad vivam, ut gratum me praestem. Nec tamen per omnia nobis con venit in hoc argumento. Primus sane Reverendissimus Usserius talem Godschalci defensionem suscepit qualem non ausus olim fuit Remigius ipse, vel Ecclesia Lugdunensis. Esto, ut Hincmarus non tenuerit modum in eo premendo: non idcirco non Godschalcus modum excesserit in Dogmate suo, quem jam ante litem cum Hincmaro damnârat doctissimus sui seculi Rabanus Maurus, et una cum eo universa Synodus Moguntina, in qua tot viri simplicis antiquitatis gnari et Augustinianae sententiae non amantes minus, quam intelligentes? Quanto igitur satius sit existimare monachum unum exorbitasse quam tot viros eximios: Et quam grave tot Historieis veteribus fidem derogare! Augustini sententiam amplector et ipse: sed non ut eam capiebant monachi Adrumentani, et faeculis tot postea Godschalcus: verum ut eam interpretabatur Prosper, atque is cujus de vocatione gentium Liber sub Prosperi extat nomine: hoc est, sic Augustinum capere soleo, ut non pugnet secum, ac simul cum antiquioribus quos adver sus Pelagium ipse advocare in partes solet. Amplissimus vir, Hugo Grotius, suasu multorum praestantium virorum, eorum etiam, qui in dignitate sunt constituti, in Patriam rediit: sed illis ignaris, qui ante annos duodecim, perpetuo illum carceri addixerant; item istis qui factiosis illis temporibus, dejectis caeteris, ad honores summos pervenerunt. Omnes isti paucis exceptis suâ interesse existimant, ne tantus vir (nec enim magnitudinem ejus ipsi ignorant) in luce hominum versetur apud suos. Quare adversus eum in illustrium Ordinum conventu magno ab iis studio, ac contentione certatum est. Nec Grotio luculentum defuit patrocinium vel Ordinis equestris vel trium magnarum Civitatum, Rotterodamensis ubi Syndicus fuit, Delphensis ubi natus, et Amstelodamensis, quae non prudentia minus quam opibus et potentia valet. Attamen tanto impensius obniti Lugdunenses, quorum primarius Consularis unus e judicibus fuit; item Harlemenses, ubi non multum dissimilis causa. Civitatum aliarum quaedam semedias gerunt; plures se aggregant Lugdunensibus, sed ex minoribus, quae ex placito Ecclesiastarum pendere imprimis existimantur. Proinde, quem res ea habitura sit exitum, non facile dixero. Faventem quidem habet florem Bataviae; sed ita saepe apud nos usu venit, ut Zelotae, quales apud vos rigidiores Puritani, minis et clamoribus modestiam melioris partis expugnent. Quod si sic

pertendant, metuo ne maximus vir, molestiarum pertaesus, sponte etiam ingrata patria excedat. Atque eo magis hoc formido, quia probe habeo perspectum quantopere eum et Reges, ac complures desiderent Principes, qui magnis honorum et commodorum promissis suas in terras pellicere conantur; sed si extra patriam ei vivendum sit, cunctis eum terris, pene dixerim, invideam, praeterquam magnae Britanniae: ubi praevideo, quantopere et Serenissimo Regi Carolo, Domino nostro, et regno universo utilis esse possit. Academia Lugdunensis, cum videret se quotidie pejus pejusque audire ob crebras pugnas ac caedes, tandem exemplo memorabili, effraenem hanc Licentiam compescendam putavit. Nam quod in ea contigit nunquam, capitis supplicium de eo qui alterum interemisset, sumptum est. Fuit is ex famulitio principis Radzivilii, ejus cujus parens ob potentiam Regi prope ipsi Sigismundo formidabilis esse solet, atque a Reformatis Ecclesiis maximi fit, ob summum studium erga Ecclesias nostras. Tanti principis filius Lugdunum se studiorum causa ante annum circiter contulit; nec levem adventu suo Academiae honorem attulit. Servum habuit, qui uno altero comitante ex eadem familia vesperi exiens, incidit in hominem nequam, qui prius, ut ajunt, et litem intentavit, et pugna adortus fuit. Hunc vulneribus aliquot confodit servus is: sed cum et vulnus ipse accepisset, non potuit sat cito sibi fuga consulere. Captus itaque vitaque multatus, etsi multum pro eo intercederat princeps Radzivilius. Hoc supplicium graviter admodum Radzivilius tulit. Itaque sive proprio instinctu, sive sacellani et nobilium, quos habet, solenni die, quo Rector Magnificus novus toti denunciatur Academiae, surgens de latere Principum Bohemicorum (nam inter eos et Academiae Curatores medius considebat) non impetrata ex more venia, suggestum ascendit, atque ad Professorum Collegium orationem habuit, ac vehementer cum eis expostulavit, quod (ut verba ejus retineam) post triginta nocentium impunitatem, sanguine innocentis servi, togas suas conspurcassent: unde fieret, ut ipse qui honorem praesentia sua Academiae attulisset, nihil inde praeter ignominiam reportaret, proptereaque sibi animum quamprimum Academiam hanc relinquere. Quibus dictis non priorem locum repetiit, sed coetum continuo excessit. Hoc ejus factum indigne valde tulere Curatores ac Professores Academici, et Leidenses Proceres. Postulatum igitur ut senatui se sisteret. Respondit, se Principem esse: eoque, si quid dicere haberent, se accederent. Petitum ut scripto traderet quae dixisset. Negavit se de scripto recitâsse; eoque frustra illud exposci. Vix honos Academiae permittit, ut nihil hac in re agatur. Et tamen, ut censeo, concoquet hoc factum ob illustrem ejus dignitatem, quicum illi negotium est. Et videtur non tam peccatum a Principe, qui adolescens est annorum duodeviginti, vel circiter; quam ab iis, quos in comitatu habet, ac quorum curae est commissus. Grave etiam ducent, offendere parentem ejus, Lithuaniae ac Imperii etiam principem, maximae in universa Polonia auctoritatis virum, si quis alius iis terris, praeclare de Ecclesia merentem. Superest, ut gratias agam pro affectu erga filium, quem Literae tuae, Reverendissime Domine, testantur. Porro eum quoque nomini tuo commendo; quod et ipse, ut facerem, postulavit: ego vero rescribo, me non alia ratione meos commendare solere, quam qua olim suos Caesar Augustus, Si merebitur. Volo enim magis magisque se suscitet, ut tueri et ipse familiae decus possit.

Deus Opt. Max. diutissime te incolumem praestet, bono Ecclesiae universae, ac totius Regni Britanniae; ac tuorum quoque Reverendissime Domine, Clientum.

Reverenedissimi et Illustrissimi nominis tui Cultor ac Cliens devotissimus, G. J. Vossius.

CLIX. Gerardus Vossius Joanni Filio, S. P D.

TAndem, mi Fili, decisa est lis, quae de schola illustri a Lugdunensibus huic urbi mota fuit, Exitus est qualem optabamus. Itaque jam duabus hebdomadibus publice docuimus. Ac succedunt initia ex animi sententia. Magnus enim est auditorum numerus, non de Juventute tantummodo, sed etiam ex viris primariis, et hominibus

eruditissimis. De negotio quod abiens mihi commendaras, abunde sollicitus fui. Sed metuo ne spisse procedat, quod uterque optaremus. Nam si qua functio se offerat non indigna te, tantus continuo est numerus ambientium ut eorum quidem qui multis et magnis fautoribus sint subnixi; ut non ego solum facile desperem, sed alii etiam, qui causam agerent nostram. Nec propterea curam hujus rei agere desinam, veruntamen facile video non posse te melius tui rationem habere, quam si nihil fiduciae in fautoribus, plurimum post Deum in virtute doctrinaque reponas. Quare non dubito quin sedulo vel Sacris literis, vel arti Medicae incumbas. Utrumque studium in Britannia aliquem te efficere possit: in Batavia nostra (ut nunc sunt tempora) solum posterius. Reverendissimus Dom. Episcopus nuper ad me scripsit literas humanitatis plenas: ex quibus facile perspicio, simulatque idoneus sacrae functioni eris, fore ut tui habeat rationem. Attamen si Medicina magis arridet, non impedio quo minus hoc vitae genus amplectaris. Ac seu apud Britannos seu apud Batavos tuos exercere illud velis, non deerit tibi favor et noster et amicorum. Solum curandum ne incertus semper fluctues: tum etiam opus (ut apud Tullium in oratione quadam fuit) Labore et Constantia. Quod scis postea Plantini Symbolum fuisse. Vellem te frequentiorem esse in literis scribendis. Te denas misisse ais. Quid dicam? vix tertia est hebdomas, quod secundae allatae, nec ex eo tempore alias accepi. Scripsi ad Casaubonum, ut quemadmodum ante annum fecit, ita etiam deinceps tibi trimestri quoque annumeret de meo libras Sterlingicas quinque. Si acceperis eas ex trimestri, quod Decembri Mense expiravit, bene est. Sin necdum acceperis, scio quamprimum id facturum, nisi forte jam Masio dederit summam integram, quae mihi debebatur. Quod si est, proximo Martio dabit tibi duplum, hoc est Libras Sterlingicas decem. Ita enim fieri jussi. Frater Dionysius vocatus est in Academiam Dorpatensem, quae in Livonia, et ad professionem publicam. Sane magnus est Rex cui se addiceret. Verumtamen filii aetas facit ut malim adhuc retinere. Et amici etiam auctores sunt, ut prius apud nos juris et politices studia absolvat, quam in exteris erris figat domicilium. Pergratum mihi interea, quod nomen ejus magis et magis inclarescit. Hugo Grotius in Bataviam venit amicorum suasu: ea res multos habet pessime, et turbas etiam in conventu Ordinum dedit. Praesertim Lugdunenses, et Harlemenses infestos habet. Quem res ea exitum sit habitura dicere necdum possim. Sed nondum despero. Praesertim cum Delphenses, Roterodamenses et Amstelodamenses valde ei faveant, omnemque moveant lapidem, ne tantus vir alibi potius, quam in Batavia sua vivat. Velim ad me perscribas, quid rerum agat Affinis Junius, et ubi vivat. Nihil enim hactenus de eo intellexi, praeterquam quod unis literis tuis continebatur, ac tu ex Petteio te accepisse scribebas. Jam hebdomas est quod Aurelium Londinensem Ecclesiastem obiisse cognovi, de quo tu nihil perscripseras. Dolet quod Britannia tot alios Viros egregios amiserit. Id enim Literae tuae testantur. Gratum facies si deinceps quoque significes, qui iis successerint. Valde laboro pro Vanden-Brukio ut praesit vendendis rebus praefecturae maritimae: unde ad cum quotannis luculentum salarium rediret. Sed obstant nobis alii; in his Realius praefectus, iis a secretis, qui pro filio suo id munus petit. Nec desunt alii qui ambiant. Atque etiam traducunt nostrum illum quasi poculis sit addictior, nec suae rei satis gesserit curam. Dolet quod non magis habuerit rationem nominis sui. Cum his diebus quempiam ex praefectis rei maritimae ejus causa compellarem, benigne quidem respondit: sed addebat deinceps qui munus hoc sustinere velit, eum cavere oportere pro XX. aut triginta Florenorum millibus: ne iterum publicum defraudetur. At ego neminem amicorum scio, qui Vandenbrukii causa tanto se periculo velit exponere. Fortasse facilius negotium succederet, si quosdam in quorum manu ea res, muneribus ac ptomissis faceremus nostros. Sed ego artes istas non didici. Interim ex his facile colliges difficilem esse provinciam, quam suscepi, et ut nonnulli ajunt, non satis mihi honorificam. O utinam deinceps in hujusmodi negotiis non amplius utatur operâ meâ! Non possum facile aliquid amicis negare. Interea audire illa cogor, de eo quem commendo, quae magnum mihi dolorem adferant. Etsi verum dicere licet, ex parte in causa est socrus, quae vitia ejus patefacere

aliis solet, atque etiam exaggerare ultra modum; sic pleraeque foeminae sunt: nec interea cogitat se sibi et suis abesse. Archiepiscopo Armachano gratias pro honore mihi habito maximas egi. Scio in causa Godschalci nonnihil dissentire: sed facit id perhumane. Quod cur tanto viro non aeque liceat ac mihi licet in sententia persistere, postquam ejus opus legi? Sane vir est summus et lectionis admodum variae; mihique plane decretum scripto aliquo restari, quanti eum faciam. In eo tamen falli arbitror, quod existimat Godschalcum per omnia eadem ac B. Augustinum sentiisse. Omnino enim exorbitavit ea Augustinianae appingens sententiae, quae beatus ille antistes nunquam dixisset. Aliter si esset, non eum damnasset Rabanus Maurus omnium aetatis suae doctissimus, et una cum Rabano Synodus Moguntina, in qua tot viri Augustiniani dogmatis non intelligentes modo sed etiam retinentes. Nec Remigius aut Lugdunenses ausi unquam fuere Godschalci per omnia patrocinium suscipere. Ut multo minus id nunc fieri conveniat, post annos prope octingentos. Ut mittam quod pro me stat tot historicorum cohors: quos non ausim omnes falsi arguere. Non tanti mihi monachus unus, praesertim qui sine consensu praefecti coenobio excessisset, ad praedicandum istic quo nemo miserat. Serenissimus Bohemiae Rex in Palatinatum est profectus. Pleraque oppida jam occupavit Sueciae Rex potentissimus. Supersunt Heidelbergia, Frankendalia, et quaedam alia quae veteris domini amore, ut spes est omnium, facile se dedent, nisi validissima sint praesidia Caesarea vel Hispanica. Reverendissimo Londinensi Episcopo (ut magnopere te probes) valde et tuâ et meâ causâ exopto. Optime nobis vult. Sed opera tibi danda, ut omnes in dignum contulisse beneficium existiment. Vellem aliquid mihi temporis esset ea perficiendi, quae jam diu molior. Arfectum meum erga tam bene meritum monumento aliquo testarer. Et tibi ea res utilis foret. Sed scis, quam premar, et tantum non opprimar cutis variis quae me urgent. In quibus non minimum illa locum tenet, ut praeclare omnes boni de te judicent. Hoc erit, si cum industria junxeris quam [gap: Greek word(s)] Graeci vocant quia ut Aristoteles ait [gap: Greek word(s)] De affine Junio desidero scire ubi et quâ conditione vivat. Post eas literas quas Lutetia ante annum prope scripserat, nullas ab eo accepi. Professor Bodecherus agere hoc videtur, ut et gener meus et simul collega fiat. Sed soror tua hactenus animo ab eo est satis alieno. Habet alioqui, ut scis, inter proceres hujus Urbis non paucos sanguine sibi junctos. Lugduni Batavorum ante duas tres hebdomadas capitale sumptum est supplicium de quodam ex famulitio principis Radzivilii, qui vespertinis exiens horis, inque hominem nequam incidens, et ab eo male habitus, eum interemit. Vulnere ipse tardus effugere nou potuit. Hoc primum est supplicium capitale, quod Academia vidit. Radzi vilius graviter adeo id tulit, ut oratione publicâ sit conquestus de injuria quam servo suo fecisset Academia. Nec exprobrare dubitavit quod post XXX. nocentium impunitatem innocentis sui servi sanguine togas conspurcâssent. Tam liberae voces in coetu procerum, professorum, studiosorum non impune alteri abirent. Sed ut puto hic connivebitur. Est enim adolescens quidem qui ista dixit: Sed Lithuaniae Princeps, et filius magni illius Radzivilii qui Regi ipso Sigismundo prope formidabilis esse solet, qui etiam amore eo dignior, quia praeclare adeo in Polonia de Reformatis Ecclesiis meretur. Barlaeo nostro non bene est; et nescio quorsum hoc evasurum sit malum. Valde opto ne tam bono frauder collega. Res ea male cederet et mihi et imprimis novo Gymnasio. Oratio inauguralis quam idibus Januarii habui, typis est divulgata. Eam primâ occasione mittam. Id nunc facerem; sed tanti non erat ut propterea sumptibus et te et amicos onerarem. Quare meliorem captabo occasionem. Dionysii Reidanus propediem (ut arbitror) excudetur. Matthaeus in Comitum historia magis magisque se probat. Isaacus in Graecis pulchre progreditur: et jam Evangelistas cum Actis scite interpretatur. Praeceptore utitur Brenio, erudito juvene, quem in collegio (ni fallot) nosti. Nec male Gerardus procedat aliquanto. Lusibus, ut illa aetas solet, addictior est, sed ingenio id quo plurimum valet,

compensat. Vale, mi fili, ac saepe me de studiis tuis et caeteris fac certiorem.

Tui Amantissimus Parens tantoque amantior futurus quanto pulchriora de te intellexero. G. J. Vossius.

Literas hasce non uno die exaravi: quod occupationibus et interpellatione non una avocarer. Sed antequam eas absolvissem pene eodem tempore, binae aut ternae mihi Literae tuae redditae, prope ejusdem argumenti: nempe quaereris quod nullas a nobis literas acceperis. In causa autem fuit, partim quod tuas expectaremus, partim quia initia professionis difficiliora essent, nec caeteris aliquid temporis relinquerent. Nunc postquam de pecunia ad Casaubonum scripsi, animo scio eris magis defaecato. Literas eas tuis inclusi, quia non alium putem eas melius procuraturum. Literae sunt grandiusculae, quia inclusi iis, quaternionem Oratoriarum, quem desiderabat. Clarissimis professoribus et amicis caeteris, in his optimo et amicissimo Hallo, plurimam salutem dices.

CLX. Eust. Svvartio, S. P.

SAEpe doluit, mi Swarti, quod tot annorum intervallo nihil de te cognoscerem. Solum hoc retulit cognatus uxoris meae Roverius, visum te sibi Hagae. Et aliquanto post Bostadius retulit, in Batavia te degere, nec id se unquam fugisse. Tanto jucundius nunc est ex teipso intelligere viverete, et valere, et memorem esse nostri. Voluptatem etiam attulit, quod praefecturam Scholae Sylvaeducensis sis consecutus. Utinam non ea esset Civium pervicacia: quae etsi ipsis damnosior est, quam tibi, nihilomimis moleste tibi accidit. Sed etsi lautiore digniores fortuna, honestior tamen haec Provincia, quam ut deserere eam debeas, priusquam unctior conditio obtigerit. Equidem ut antea semper, ita nunc etiam optime tibi volo: imo nunc magis, quia ex Literis tuis didici generum te esse cordatissimi Civis et optimi Viri Vanderlachnii, affinem Cornelii et Nicolai Vanderlachnii, quorum hunc veterem erga me affectum retinere satis ex eo colligo, quod rarius quidem quam vellem, subinde tamen Lugduni me invisere, et suavissimis sermonibus pascere soleat. Tanto magis exoptem, ut utilis tibi esse posset opera nostra in eo munere, quod desideras in Lycaeo nostro. Veruntamen necdum video, quo pacto persuaderi possit proceribus nostris, ut cogitent de advocando Politices professore, qui ut Historiarum, sic civilis etiam Doctrinae, me Professorem designârint: meque unum huic oneri sufficere existiment. Paulo facilius impetremus de humanioribus Literis. Sed tamen vir est clari nominis qui eodem adspirat. Equidem utrumque vestri mihi Collegam optem. Sed certum est prius cogitatum in se Mathematico. Quid mirum? in Mercuriali Civitate: cujus commercia sine numerandi scientia non constant, nec navigationes in omnes orbis plagas ac terras etiam ignotas sine soientia siderali. Si quid tamen cognoro, quod tua tuorumque scire intersit; vel te, vel Vanderlanios faciam certiores: Seduloque exquiram, quae ad hoc negotium pertinent; ne veterem in me amorem refrixisse credas. Longe tamen facilius effici posset, quod speras; si perrexisses in illustrandis Scriptoribus antiquis, uti coeperas. Nunc tot annis siluerunt Musae tuae. Sed bene est, quod pristinus redit vigor, curamque suscipis castigandi et illustrandi Curtii. Multa enim post Raderi labores restant. Arbitror Janum Gebhardum popularem nostrum, idem animi habere. Sed pulchrum est in nobili hoc circo plures decurrere. De Plauto edendo, quantum ex silentio tuo colligere possum, jam cogitationem deposuisti. Quod si est, non incommode, ut arbitror, domuitionem cogitet vetus editio nostra, quae cum variorum prodiit olim Commentariis. Saepius mihi molestum fuit ea carere: Uti et Dousiaca, cui adscriptae Scaligeri castigationes. Nam Camerariana, ad cujus oram exscripsisti illas Scaligeri, non parum abit a Dousiaca, ut saepe haeserim incertus. Nec si remiseris, potius remittendi minus potestas erit. Sunt enim [gap: Greek word(s)]. Quare, quae mancupio nostra sunt, ex usu tua esse

volo. Id enim meretur egregia eruditio tua; atque item praeclarus erga me atfectus tuus. Vale, praestantissime Swarti, ac deinceps etiam amore certemus.

Amstelodami. CIC IC C XXXII. Kal. Martiis, quibus scis olim munuscula mitti solere. Mitto idcirco orationem inauguralem hic a me habitam nuper. Quae etsi tanti non est, tamen amare eam poteris propter Autorem. Vale.

CLXI. Thomae Farnabio, S. P.

ET gratae et jucundae mihi fuerunt lite. rae tuae, optime et doctissime Farnabi. Eo molestius mihi est quod tarde adeo respondeam. Nempe jam diu scribere cupientem. temporis angustia, et negotiorum moles exelusere: quae ita me distinent, ut paene conjurasse videantur ad eripiendum tempus, quo amicos salutare, aut eorum satisfacere postulatis possim. Tibi certe jamdudum responsum oportuit. Quare licet nunc quoque occupatissimus, malui caetera meo in te officio posthabere. Etenim injurium me fore videbam in tuam erga me humanitatem, nisi aliquando, post multam cunctationem, non pertinax silentium, sed pene necessiarium abrumperem. Imprimis vero novissimae tuae Literae stimulos addiderunt; itaque dum recens tui memoria, et simul occasio opportuna erat, vel hanc, vel illam, elabi nolui. Et quia postrema maxime animo haerent, succurrit primum Martialis, quem edere cogitas. Ego Scriptorem illum, non semel a me lectum, amavi semper, ob venustatem ingenii; quod tamen odi quoties in spurcitiem degenerat. Sed illa tanquam non dicta praetermitto; sunt alia divina certe Epigrammata. Itaque optabam ipse nonnulla olim observata communicare: sed volentem retinen timperiosae occupationes, Accedit, quod omnes meos vetustos Codices, et eos quibus multa manu sua annotarat Scaliger, jam ab annis. quindecim retinet amicissimus Scriverius. Cujus pene unius nunc Editionen, habeo, egregiam illam (nec hoc in vidia puto negarit) sed quam tamen meliorem possit reddere, si etiam ei obtingat. Sane lib. II. Epigram. frustra sollicitat hunc versum, Si totus tibi triduo legatur; mavult, Si totus triduo tibi legatur: Atqui prior in triduum est porrecta: uti et in biduum; unde Terent. Eunuch. Rus ibo, ibi hoc me macerabo biduum. Qui senarius est, Lib. III. Epigr. LXVI. displicet, Abscidit vultus ensis uterque sacros. Atqui Lucani est inprimo, Illa comam laevo morienti abscidit ephebo. Nempe est ex abs et caedo, ut abscondo ex abs et condo. Haec ad artem pedariam pertinent; Illud ad [gap: Greek word(s)] Quod ad Epigram. XCIV. Lib. VII. ait, Onychem imo solum isto loco muliebri genere usurpari; Malim dixisset, non alibi accipi eo genere pro lapide alabastrite, vel ampulla inde facta: nam pro gemma foemininum plane est. Itaque Plinius, Lib. XXXVII cap. 6. octie continuo jungit foeminino. Sed quid minuta adeo pergam fectari: praesertim: tam occupatus? Illud tamen omittere non possum, esse hic Typographum, qui jam diu aveat excudere Martialem tuum. Typos habet venustissimos, quod, vel me tacente, judicare possis, ex Juvenali ac Persio tuo, et Horatio Bondii, quos ad te mittit, ut ipse dispicias, utrum committere ei labores tuos velis, an ipse Editioni in patrio solo praeesse malis. Sane non facile, his quidem terris, reperias, qui venustius, et fortasse etiam accuratius tua edat. Ego etiam Scripta tua malim eleganter excudi. Nam et hic dicere liceat, gratiora esse quae non bonitate modo, sed etiam venustate sui commendantur. Et omnino mihi placet, quod utilissimam operam et antiquis Scriptoribus et Juventuti impendis: quum iniquum est prolixis illos Commentariis onerari. Melius tu qui supervacua omittis, ut eo magis assidua Juventus sit in fontibus ipsis hau riendis. Sed video me immemorem temporis; et nolo Londinensem illum Mercatorem, qui tuas mihi literas tradidit, et hac ipsa hora abitum parat, sine meo ad te responso venire. Itaque te, clarissime et. imicissime Farnabi, optime valere opto, et nostri amorem reservare.

CLXII. Merico Casaubono. Vir Clarissime,

CUjus causa faepius scribere distuli, quodque semper primarium mihi literarum argumentum fore existimaveram, id tandem accidisse et ego laetor, et tu ubi cognoveris gavisurum nullus dubito. Est autem deschola illustri quo eventu nescire non potes si priores meas Literas legisti: nam quod credidi ipse, et mecum plures alii, ex voto omnia ceciderunt. Judicum consessus, quorum arbitrio permissa res erat, nihil praeter leges aut aequum Amstelodamenses exorsos, et falso litem a Lugdunensibus motam. Ita haec composita; nescio tamen an id dicere liceat, nam audio Lugdunenses nondum quiescere, sed si possint (multi enim posse negant) provocare ad Urbes Hollandiae velle. Sed faciant quodcunque videatur; nos jam solennia Illustris Gymnasii peregimus, et quotidie docemus, Auditorio non infre quentiori, quam Lugduni solebamus, vel, si numerus paulo minor, quicquid hic jacturae, Auditorum praestantia compensat, quos inter multi sunt grandaevi, et venerabiles Viri. Sed haec quidem hactenus; Optatum Milevitanum, a te illustratum prodiisse laetor. Et multum videre desidero. Necdum enim mihi allatus est, neque Junium aut compellavi ipse, aut ubi sit intellexi. Credo aliis distineri. Sed quamvis nondum perlegere labores tuos licuerit, jam tamen praesagit mihi animus, dignissimos fore tanti parentis tanto filio. Certe, utvis multum occupatus, nequeo quin tenear desiderio Animadversionum tuarum. Fateor eas esse occupationes meas, uc quamvis nihil ultra accedat, minime tamen otiosus sim futurus. Verum nunquam tantum mea negotia poterunt, ut feponam, aut differam saltem percurrere tanti amici scripta. Ne dicam eruditi adeo viri, quod vere dicere possum, ex quo praesens tuam existimare doctrinam didici. Ut mittam etiam eruditionem, minus an facere quidquam possim, cum nostra quoque lectione tua dignatus sis. Ingratus sim, mi Casaubone, nisi te amem, aestimem, colam; inhumanus, nisi saltem par pari referrem. Itaque ego quidem ut dixi aveo tuum Optatum habere: et ne tuum quoque desiderium morer, mitto Quaternionem quem desiderari in Oratoriis nostris scripsisti. Jam redeo ad curas quibus saepius te oneravi; vel potius ut priorem tibi sollicitudinem eximam. Etenim de stipendio quicquid debebatur mihi accepi, excepto semestri postremo cujus dies Decembri mense exspiravit. Illud expecto, et nescio quid Masium moretur; quando uti ex literis tuis cognovi, jamdudum pecunias habuerit. De Peistero quod scribis, nondum perpendere potui; quamobrem semel placita retineo. Caeterum monitum te rursus velim, amicissime Casaubone, ut filio meo Johanni, singulis trimestribus Libras quinque mittas. Credo quoque reservasse te ei summam illam de postremo trimestri, quod Decembri finitum. Si id factum non est, necessum erit de hoc trimestri, quod Martio mense exspirabit, demi altera parte plus, libras videlicet X. Dolet saepe adeo molestum esse tibi; Caeterum multum in humanitate tua reponere me facile ipse animadvertisti. Vale.

CLXIII. Danieli Heinsio, S. P. Leidam.

PRo Herode tuo, et poematis annexis, quae ab Collega Barlaeo accepi, gratias habeo summas. Valde me eorum lectio delectavit, ut omnium tuorum solet, praesertim in hoc scribendi genere, ubi certas cum Antiquis. [gap: Greek word(s)] quod mittam habeo nullum. Sed vices nunc meas supplebit praestantissimus Mericus Casaubonus: qui Optatum Milevitanum, notis suis auctiorem edidit, et exemplar quod mitto, tibi dari jussit. Non dubito, quin gratissimum tibi futurum sit, tum editoris causâ, cujus cum maximo parente, tanta tibi amicitia fuit; tum ipsius Optati, qui utinam exulceratis hisce temporibus, magis in deliciis foret? Salve summe vir, et a Veteri Collega, cum optima conjuge plurimum salve.

CLXIV. S. P.

negligentia plerasque meas literas ad te video perferri, tanto avidius, animus est omnes arripere scribendi occasiones. Eam nunc attulit Mercator Londinensis per quem Farnabii mihi literae traditae erant. Vellem tamen discessus ejus non tam subitus fuisset. Pluribus colloqui licuisset: Feriae enim nunc sunt, quibus spatium datur cum amicis colloquendi. Nam cum docendum est publice, otii adeo parum relinquitur, ut saepe vix domestica curare liceat. Adeo, ut plerumque literarum scriptionem in ferias differam: quarum bonam semper partem amicis do, maxime consanguineis vel affinibus, qui invisere tum imprimis solent. Literas tuas et simul pecunias accepi: Libras videlicet vestrates quinque et triginta. Postrema quam scripsi Epistola, quia cognôram commodius te per Peysterum procurare pecunias posse, rem totam tuo arbitrio permisi, et addidi eo consilio Chirographum. Caeterum monitum te volo, praenomen Peysteri, quod tunc non occurrebat, perperam me scripsisse, et pro Jona (nam id nomen illi esse nunc cognovi) Franciscum appellasse. Quod hic adjicere visum, ne putares alium me quam illum quem ajebas, Peysterum designasse. Itaque deinceps a Peystero, nisi Masium praeferas, pecunias expectabo. Si de Peystero commodius erit, quaeso ut Masio satisfacias, de impensis quas fecisse mei causa sese ait: et detrahe id de summa quae proxime mihi cesserit. Nec tamen scio quos sumptus Masius signet: crederem aliquos fecisse in itinere Cantuariam faciendo. Utcunque est, nolim me ei debitorem. Optati tui exemplaria nonnulla Bibliopolae Lugdunensi tradidi, qui postea indicabit quo pretio vendere ea possit. Negabam minoris venundari oportere, quam nostrati Floreno Caroleo: quod paulo minus est quam solidis duobus sive Schellingis Anglicanis. Quod si consequi hoc liceat, viginti Caroleos nostrates, pro viginti Exemplaribus, sive triginta octo Schellingios Anglicanos, demes de pecunia mea. Sed metuebat Bibliopola ne tam care posset vendere, quia paucorum ad palatum sint Antiqui: praesertim qui argumentum tractent, quale Optatus tuus. Mi Casaubone, valde sordent hic Veteres. Quod si quid antiquorum legere velint, id vix aliud sit, quam de Praedestinatione, ut quaedam Augustini, Prosperi, Fulgentii: Theologiae Doctorem novi, qui nullum veterum in Bibliothecâ haberet: nec diffitebatur, sed dubitare tamen ajebat, an non unum cujusdam opusculum haberet, seu Bernardi, seu Anselmi. Quod si periculum videro, ne optimus scriptor annos totos, in Bibliopolarum forulis jaceat dispretus, aliter hoc negotium perficiam: Nempe cum Bibliopolarum variis de permutatione aliqua transigam. Faciliores hac in re esse solent. Nec ea res obesse mihi admodum possit, quoniam subinde ego, vel liberi, emere scriptores aliquos necesse habeamus. Quare nihil impedio, quo minus de proximo hujus anni quadrante, vel eo ipso qui mense hoc Martio exspiravit, reseces illos XXXVIII. solidos, sive Schellingios vestrates. Decreveram aliquid addere, de studiis et laboribus nostris, sed id proximarum esto literarum argumentum. Multam salutem a me et mea, optimae uxori, dices, item Rev. Dom. Decano, et toti Collegarum et Fratrum praestantissimorum Collegio.

CLXV. Merico Casaubono, S. P.

EN tandem tibi Exercitationes meas Grammaticas, praestantissime Casaubone. Addidi et alterum exemplar quod dandum Reverendo D. Decano. Plura misissem, nisi scirem argumentum hoc non facere ad multorum palatum. Sed munificus magis ero, ubi edidero quae sequentur argumenti gravioris ac sanctioris. Literis proxime missis nihil mihi gratius fuit. Satisfatum mihi jam a te usque ad Septembrem anni superioris, qui fuit quartus et trigesimus suprae CIC IC C. Expecto igitur semestre Praebendae meae, quod expiravit in Martio hujus anni quinti et trigesimi. Jam intellexeris confido, Hugonem Grotium Legatum agere Regui Suecici Lutetiae Parisiorum. Sophompaneas ejus (tragoedia est de Josepho Israelis filio) hic exeuditur. Eam eo justius mittam propediem, quia nomini meo inscripsit. Scio placituram. In mentem venit hoc ipso die, quo ista scribimus (is est VI. Id. April.) ab Henrico octavo, ejectis monachis

in Ecclesiâ Cantuariensi constitutum esse Decanum cum xii Praebendariis ante annos XCIV. Contigit semel iterumque, et saepius fortasse, ut nonnemo, me et aliis praesentibus ea referret, quae ostenderent ordinem hunc Canonicorum seu Praebendariorum eo in Angliâ loco esse, quo pauci his terris existiment. Sed ego, etsi super eo aliqua me audire memini coram, tamen non habebam, quae de aliis certo responderem objectantibus quibusdam, non satis me decora, et dignitatem ordinis nostri scire. Si grave non erit, velim per otium tribus verbis significes, quo loco in regno Anglico Collegium sit nostrum. Video Monachos olim et Cantuariensem statuisse Archiepiscopum, dummodo Regi placeret. Sed scire malim, quae penes eos fuerit, ex quo Praebendarii substituti. Uti ecquem locum obtineant in Parlamento. Quibus Secularium (ut vocant) pares censeantur. Et siqua id genus. Neque id fastu scire aveam. Alienum id a moribus meis, praesertim qui longe adeo dissitus vivam. Sed ne imperitior videar illis, qui diu quidem in Anglia vixêre, sed neutiquam eo assurrexerint, quo nos regia evexit dignitas, ut nostri ideo hic mirentur eos exactius me scire, quae ordinem nostrum spectant. Vale Reverende et Amicissime D. Casaubone, meoque nomine plurimum Reverendum D. Decanum et universum D. D. fratrum Collegium saluta. Nec minus lectissimam uxorem tuam, quam et mea salute plurimâ impertit et Filius Matthaeus, quem coram vidisti. Is nunc totus est in Annalibus Hollandicis, quorum libri quinque primi excuduntur. Ut spero et istos intra menses duos videbis.

CLXVI. Guil. Bosvvello, Oratori Regis Britanniae. Nobilissime et Amplissime Domine,

REdditae mihi sunt literae tuae, et illae quas scripseras paulo antequam Batavia excederes, et alterae ex Anglia transmissae. Utrisque lectis non potui satis exosculari perpetuum erga me amorem tuum, et humanitatem tam prolixam. Tantoque mihi impensius curandum video, ut affectui tuo possim respondere. De Hortensio nostro ita est, ut scribis. Sed de altero ei surrogando necdum cura suscipitur urbis nostrae proceribus. Ejus rei causam accipe. Quo tempore Hortensium [gap: Greek word(s)] cura tenebat proficiscendi in Italiam, saepe ab urbe aberat, nunc Hagam excurrens, nunc Leydam vel Delphos. Haec res fecit, ut non ille solum longe alia ac juventutis bonum curaret, sed auditoribus quoque ejus amor Mathesios refrigesceret: vel siquibus ardor ille duraret, in alia Lycea deflueret. Ubi deposuit noster animum illius itineris destinati, redire quidem voluit ad labores et auditiones publicas: Sed saepe [gap: Greek word(s)] erat nullus, interdum unus et alter, ut locum haberet illud Persianum e Graeco expressum, vel duo, vel nemo. Et duorum interdum (miserum) alter erat minister Lycei, quem Pedellum dicimus. Hoc vidit et indoluit: idque eo magis, quia spem majoris stipendii habere non possit, nisi opera ejus necessaria publico magis videretur. Natura propensior erat ad tabem, quâ parentes obierunt. Accessere varia, quae animum ejus sorte suâ multo celsiorem discruciarent: in his illud quod dixi. Eo absumpto consultius Urbis nostrae magistratui videtur, paulum deponere curam Professoris Mathematici, primoque circumspicere de uno altero idoneo vel ad Professionem Historiae Romanae, vel similis studii, cujus amore juventus vel omnis potius flagret aetas. Nec diffiteor priusquam tuas accepissem literas, id me consilii proceribus dedisse. Spectavi tum me ipsum, tum praecipue bonum publicum. Nam nisi vel Romana Historia vel ejusmodi quid eo tempore doceatur, quo ego in sacra vel Ecclesiastica sum Histotia publice enarranda, periculum sit, ne ille quoque defectus imminuat eorum numerum; qui huc se tanquam ad studiorum mercatum receperunt. Scis enim his terris non usque adeo multos esse Ecclesiasticae antiquitatis amantes. Homines fuisse ajunt, qui ab Apostolorum temporibus ad nostrum usque seculum scripturam enarrârunt: eoque non dispiciendum quae dogmata obtinuerint, primis etiam seculis, vel quale fuerit regimen Ecclesiae, sed quid Deus dicat in verbo suo, hoc est, quomodo ipsi nove putent scripturas intelligi oportere. Hic novellitatis ardor, is

antiquitatis contemptus, nisi pestilentis in star Sideris multorum animos afflâsset, beatius in rebus ageretur humanis; et si Britannica certamina satis capio, non tantas Scotia turbas daret. Scio innumera animarum millia esse extra omnem culpam. Sed quid faciamus istis [gap: Greek word(s)], qui soli sibi sapere videntur, proque talibus se venditant simplicioribus: illos vero qui antiquitati suum deferunt honorem, tanquam umbras putant circumvolitare. Imo, ut intelligo, calumniis suis pudore nullo, in odium gravissimum adducere apud suos non cessant, tum Regem suum, cordata animi bonitate, suorumque amore, nullo Regum inferiorem, tum omnes eos quibus Deus praecipuum Ecclesiae suae regimen commisit. Sed quia jam in hunc sermonem incidi, literas Cantuaria accepi, quibus certior redditus sum; quia Serenissimo Regi ad motus Seoticos compescendos milite fuerit opus, cuique Canonicorum Cantuariensium de Praebenda annua portionem decidendam: me qui percipere soleam quotannis libras centum sterlingicas, non posse percipere ultra octoginta. Equidem non is sum qui non omnia Regis causa velim, quin quicquid habeo non modo Regiâ liberalitate, vel a parentibus relictum vel labore partum proprio, atque adeo vitam ipsam pro Regia dignitate impendere sim paratus. Sed tamen ambigo, cum ignorem quantum conferant fratrum meorum alii, num ego qui solum centum percipio, privandus sim libris vicenis. Arithmeticâ enim in hoc negotio proportione agendum non sit: sed Geometricâ, ut nosti. Utinam igitur grave non sit de isto consulere vel Illustrissimum et Reverendissimum Dom. Episcopum Londinensem. Non hoc peterem, nisi jam novem prope menses forent, quibus nihil percepi. Ab clarissimo quidem fratre Casaubono literis certior factus sum, mercatori meo se pro trimestri annumerare voluisse viginti libras, sed eum nisi viginti quinque (ut antea) daret, accipere quod offerebatur noluisse. Verum ego ad Mercatorem scribi curavi, ut potius trimestri quoque viginti acciperet, quam nihil. Respondit ille (nisi ab eo qui Amstelodami habitat eludor) nec viginti illos se posse accipere. Nemo, ni fallor, aeque idoneus fuerit ad consilio juvandum quam Rev. Dom. Londinensis, de cujus affectu etiam omnia mihi merito polliceor. Nam ipse abunde mihi eum coram comprobavit, nec alter eo intelligentior, qui ipse in Collegio Canonicorum Cantuariensium fuerit. Haec scripsi raptissime in aedibus nob. et amplissimi Dubletii, qui officiosissimam tibi salutem adscribi jussit. Scripsissem ad magnos illos Ecclesiae memoratos Antistites, quorum laudes nulla aetas conticescet. Sed, ut vides, vix nunc potui haec ista. Festinationi ignosces et simulac occasio sit, vel potius cum voles, omnia officia cum salute devotissima offeres Reverendis et Illustribus Dom. Archiepiscopo et D. Episcopo Londinensi. Vale.

CLXVII. Arnoldo Buchelio, S. P.

AMicitia quae jam ab aliquot annis, tecum mihi fuit, Amplissime Bucheli, omnino postulare videbatur, ut contendente Amersfurtum, filio meo, simul et adituro civitatem vestram visendi studio, te, et ipse per literas, et filii verbis salutarem. Quippe qui existimem boni viri esse, etiam sollicitum agere de amicorum rebus, et valetudine. Itaque non facile dixerim, quam gratum mihi acciderit, quod his diebus ex ornatissimo K. Marteno intellexi, valere te, belleque pro aetate portare. Eo autem id mihi jucundius erat, qui non modo, ut tam amicum decet, optime tibi optare, sed etiam quod publico, te plurimum benefacere posse cogitarem. Et jampridem cupide expecto, ut patriam, ut nos omnes, tot annorum laboribus tuis bees. Sane id si ob attenuatas corporis vires, tam cito non possis, quam vellemus, aut alia etiam de causa, adhuc premere labores tuos malis; saltem curaturum te spero, ut per propinquos, ac necessarios tuos, aut quibus aliis dare id negotii volueris, lucem quondam adspiciant. Nam dolendum profecto sit, si quae viri, suis in studiis praestantissimi, multo studio conquisi vere, publica luce careant. Accedit quod raro scripta, nisi ab Authore ipso, emendate edantur. Ideoque, et ego his temporibus, quae ante annos XXX. et ultra commentatus sum, protrahere in lucem molior.

Hic quem vides, filius meus Matthaeus Vossius, scribere ante annum aggressus est, Comitum Hollandiae Historiam; cujus majorem jam partem absolvit, et ut arbitror post menses paucos edet. Quare si quae tibi sint, quibus juvare eum, in egregio hoc instituto, sine incommodotuo possis, is non dissimulabit publice, cujus beneficio profecerit, aut fuerit adjutus. Quod eo dico, quia video hodie, adeo invaluisse morbum illum, ut homines addiscere quidem velint, sed a quibus hauserint, non agnoscant. Sed a talibus longe diversus mihi, etiam filio meo animus. Itaque si habeas, vel Manuscripta, vel olim edita, ac prope jam sepulta, quibus putes lucem addi Patriae Historiae posse, honor tuus erit, publici authoritas. Et paucis diebus recepturum te, quaecumque commodaveris, fide quam optima spondeo. Vale.

CLXVIII. Andreae Riveto. Lugdunum Bat. Reverende vir, Doctissime Collega.

EUnte ad vos ornatissimo juvene Rigaltio, non potui occasionem hanc praetermittere, mittendi ad te Optati Milevitani, quem a se castigatum, notisque auctum, ex Anglia transmisit Mericus Casaubonus, ut tibi traderem. Frustra vero, aut scriptorem ipsum, aut Casaubonum nomen commendaverim; cum utrumque in veneratione tibi esse sciam. Dignus quoque tanto Parente Mericus. Quare ut lubenti animo donum accipias, pro me, et eruditio, et Parentis magnitudo, et ipse Optatus postulat, cujus Episcopi utinam omnes hodie similes forent. Si enim tam hi amantes essent pacis, ac concordiae, non ita Ecclesia Dei scinderetur, magno hostium gaudio, et imbecillium scandalo. Verum non tam querimoniâ nunc opus, quam remedio; ad quod tibi, et paucis tui similibus, salutaria, ut spero, consilia, inspirabit Deus, magis magisque. Salutem plurimam honorandae Matronae conjugi tuae, et Collegis universis, ubi vacabit, aut opportunitas erit, meo ut nomine dicas rogo.

CLXIX. Bernardo Damke, S. P.

QUod hactenus, Ornatissime Damke, literis tuis non responderim, propter occupationes meas fuit; quibus quotidie sic premor, ut si otioso, vel pauxillum esse liceat, vix me Vossium esse credam. Verumtamen quia commoda adeo occasio est, per honestae admodum domus adolescentem, literas ad te mittendi, non patiar hanc mihi diffluere. Major erga te amor meus. Sed sic tamen, ut paucis defungar. Quaeris de loco Basilii Imp. ubi ait in suis [gap: Greek word(s)] summos juxta, ac infimos, [gap: Greek word(s)] Puto non meliorem fabulam adducere posse, quam a magno Marone, qui similiter air, de Coelii Mantuani sepulchro, tres patere non amplius ulnas. Scio ut crucem fixisse se Grammaticis, magnus ille vates dixerit. Sed enim sufficere debet, quod Cornificius, et Asconius, ex ipso audierint Marone, per coeli spatium, significari Coelii illius, quem dixi, sepulchrum. Quem enim meliorem interpretem quaeramus ipso Poeta? Nec in dubium vocare licet sententiam hanc, quia non ipsi hoc Cornificius, et Asconius scribant. Sufficere debet, quod haec subnixa sint, non solum honorato tibicine, sed etiam Junio Philargyrio. Mens igitur Basilii ista erit, utcumque Imperatores, non solum magna habitent palatia, sed etiam, vel totius orbis Domini fiant, non tamen domum eam, quam obitu incolunt, plusquam tricubitalem fore. Parva certe haec domus, ut merito dixerit Horatius,

Valde enim falluntur, qui vel exilii, pro exilis legunt, contra omnium codicum fidem; vel qui existimant, significari amplum illud animarum receptaculum, quod Poetae Erebum dicunt: nempe ut domus illa dicatur exilis, non quia ipsa exilis, sed quia ut nugantur, animae, vel umbrae sint exiles. Quanto illud verisimilius, quod jam ab aliquot

annis persuasi multis, Plutoniam domum, esse sepulchrum. Nam Pluto, terra, quia e terra effodiuntur [gap: Greek word(s)], sive quicquid metallorum, juxta illud Poetae:

Et Graecis idcirco [gap: Greek word(s)] ab Hebraeo [gap: Hebrew word(s)] h. e. Terra: non uti Graeculi putarunt, ab [gap: Greek word(s)] et [gap: Greek word(s)]. Nec ineleganter idem Basilitis ait, [gap: Greek word(s)]. Scio quod objectas [gap: Greek word(s)], proprie [gap: Greek word(s)]. Sed placuit Basilio [gap: Greek word(s)] illa, quam veteres vocant [gap: Greek word(s)] sive reciprocam. Qualis est, quod altum pro profundo dicimus, profundum pro alto, Gubernatorem pro Auriga, Aurigam pro Gubernatore, aequor pro campo, campum pro aequore, flores pro stellis, et stellas pro floribus, aliaque id genus. Venio ad Agapetum. [gap: Greek word(s)] non magis morari debet, quam [gap: Greek word(s)], quod apud Nazianzenum. Hoc a [gap: Greek word(s)], illud ab [gap: Greek word(s)], quae [gap: Greek word(s)]. Ut derivata [gap: Greek word(s)], et [gap: Greek word(s)], et [gap: Greek word(s)], venuste de Romano imperio: Interim vulgaria Lexica, praesertim ex posterioris aevi scriptoribus, compositis id genus verbis dictabit, qui volet. Eidem Agapeto, [gap: Greek word(s)] sunt excubitores. Nam comparationem facit Agapetus inter utramque fortunam, summam illam Imperatorum, et alteram vigilum, sive corporis custodum. Superest quod quaeris de [gap: Greek word(s)]; qualibus Imperatores utebantur, etiam Occidentis. Nam usi calceis Mulleis, et soli quidem jam a tempore Aureliani. Mullei autem Calcei, qui Dioni [gap: Greek word(s)]. Sed quia Agapetus, ad Justinianum Imperatorem scribit, de Constantinopolitanis solum videamus. Nihil enim certius, quam eos rubris usos calceis. Hinc Paulus Diaconus, Lib. XVI. Ut agnosceretur ex rubris calceis. Georgius Phranza Protovestiarius, Lib. I. cap. 17. Suffragante Nobilitate Manuelem Imperatorêm creat, cocco tincta calceamenta concedit, successorque ab omnibus agnoscitur. Hinc Gregorius, Lib. III. ait Alexium [gap: Greek word(s)]. Et Nicetas in Joanne Comneno, Lib. III. [gap: Greek word(s)]. Etiam Joannes Curopalates narrat Isacium Comnenum fuisse Patriarchatu dejectum, quia gestasset [gap: Greek word(s)], quippe quae solius essent Imperatoris. Possum et alios adducere; in his Procopium, et Zonaram. Sed quia video te esse totum in Basilio Imp. illum potius advocabo. Ille in [gap: Greek word(s)] ad Leonem filium, cap. 63. [gap: Greek word(s)]. Haec ut ad te scriberem, affectus compulit. Impense enim faveo omnibus, qui bonam mentem amant, et ea jam aetate quâ tu es, bene de Rep. literaria mereri cogitant. Nihil tamen his meis magnopere fuisset opus, postquam ad vos, uti spero, jam salvus, ac sospes pervenit, ille saeculi nostri Phoenix: quod cum dico, nihil puto addere opus, Hugonem me Grotium dicere, virum magnae in patriam fidei, et quicquid est usquam mortalium, multijuga doctrina supergressum. Et tamen temporum hoc dissidio, habet Batavia, qui alibi, quam apud se vivere Heroem malint. Scilicet caligant eorum oculi, ad lumen hoc, cujus radiis perstringuntur. Non committes, quin eum meo nomine salutes. Quod eo addo, quia volo te perducere in notitiam tanti viri: Oraculum hic habebis majus illo Delphico. Non tam facile, tu difficultatis quicquam reperies, quam ille exsolvet. Foelix Hamburgum, cui nunc sol ille illuxit, foelicius si foelicitatem intelligat! Saltem capere debent, qui literarum studiis capiuntur. Sed ego nimirum, dum nonnihil me effundo in laudes ejus viri, arrogantiae crimen subeo, quasi existimem, satis cuiquam virium esse, ad tollendum illum, qui supra omnem laudem est. Parenti optimo, et doctissimo Mag. Joachimo Damke, item Clarissimo Frederico Tiliobrogae salutem plurimam dices.

CLXX. Arnoldo Comiti a Benthem. Steinfurtum. Illustris et Generosissime D. Comes,

ET sublime fastigium domus vestrae, et humilitas mea, prohibent me morem non gerere postulato ulli, quod in vestrae spem gratiae possim: Nedum tam aequum,

tam facile liceat detrectare. Etenim magnum semper fructum studiorum meorum esse existimavi, favorem virorum Principum consequi, imprimis talium, quos non caecus amor, sed judicium, et intellectus scientiarum, ad aestimandos Musarum cultores duceret. Itaque vel sola hac de me opinione, necessitas mihi imponeretur, quicquid praestare in tanti Herois gratiâ possim, prompte suscipiendi. Accedit meritum quoque, cujus saepe mihi memoria obversatur, quod ante annos duodeviginti, ab illustri, et generosissimâ domo vestrâ, ut Theologiam profiterer publice, ad Steinfurtense Gymnasium sum vocatus. Tanto magis elaborandum mihi intelligo, ut ne promptius commendasse ipse quemquam alumnorum tuorum videaris, quam ego ab Illustri adeo nomine, commendatos mihi suscepisse. Incitat etiam doctissimi Parentis, sed infoelicis, memoria, cujus causa adolescenti, quamdiu sibi ipsi curae crit, non deero. Quamobrem sic existima, vel sponte me, et hoc, et amplius velle. Solum rogo, sic persuasum habeas, non in minuto hoc solum; sed ubicumque tenues vires meae navare utilem, Illustri nomini tuo, ac generosissimae familiae universae, operam poterunt, fore me semper

Devotissimum Illustri nomini vestro, et ad quovis obsequium paratissimum, G. J. Vossium.

CLXXI. Philippo Paraeo, S. P.

JAm menses sunt duo, Cl. Paraee, cum nostratium Typographorum uni dicerem, velle me, ubi nundinarum tempus instabit, quaedam per eum ad te transmittere. Quod ego imprimis propter Ennium Columnae dicebam, de quo amicum compellaram. Hodie jam eum, ante unam alteram hebdomadem discessisse intelligo, me penitus ignaro. Atque eo minus me convenisse, quia ad mercatum Francofurtensem, plenum sit periculis iter, ut nec sarcinas, nec res ullas, eo hinc advehere ausint. Etiam vereri, ne quid librorum ex Germania, aut saltem nonnisi maxima cum difficultate referre possint. Atque addebat Typographus, Amstelodamensis Jansonius Blaeu, absque eo fuisset, seipsum eo iturum fuisse, ut melius distraherentur libri, quos magno numero hac hyeme exeudit. Quod si scribere ad te velim, id ipsa hac hora fieri oportere, quia ante vesperum nuntius esset abiturus; nec deinceps durantibus nundinis, scribendi occasionem fore. Ne igitur oblitus videar amicissimi viri, pauca haec raptim malui exarare, quam penitus tacere. Ac primum de Columna meliorem esse occasionem expectandam. De Nonio certior fieri cupio; quando eum filius praelo subjicere cogitet. Velim enim priusquam ad notarum editionem sit deven tum, quaedam transmittere, quae lucis aliquid, vel etiam medelae, locis plusculis adferant. Et fortasse amicorum unum alterum, ad idem excitabo. Quod quaeris de vocis Tropicae significatione in sacramentis, cur eam non annotarim, in Oratoriis meis, causam accipe. Cum primum eas ederem, obtuli edendas Raphelengio. Sed is, quod ante nesciebam, Romanae Ecclesiae placita sequebatur. Eoque cum dissertationem super hac contineri Oratoriis nostris intelligeret, gravatus fuit, opus hoc excudere, quia negabat fore, ut in Brabantia, atque inter Pontificios, divendi liber posset. Resecui igitur, quae ejusmodi forent, inque Commentationes transtuli Theologicas, in quibus fuse de hoc argumento tracto. Tuam vero de hac re opinionem probo, quam satis clare, in Rhetoricis proponis, solideque adstruis. Quamvis et Pontificii in hac locutione Tropum adnoscant, sed non signi, verum materiae. Cum enim nos dicamus Panem, vocari Corpus, quia signum est Corporis; illum Panem vocari ajunt, quod sit Corpus, quia ex Pane est conversum. Plura velim: sed ecce jam interpellor. Quare abrumpo, ne morer Tabellarium. Plurimam salutem eruditissimo a me filio dices. Vale egregie, ac Reverende Paraee.

CLXXII. Gerardus Vossius Jo. Cordesio, S. P.

PEccaturus eram, Clarissime vir, inhumanitatem tuam, si diutius retinerem schedas tuas. Sane nisi subitae saepius occupationes ingruissent; non tam diu frustratus

fuissem expectationem tuam, qui nostram praevenisti, in suppeditandis prompte adeo, quae pro mea opinione, in Godeschalci causâ, faciebant. Equidem simulac negotia mea paulum expediero, decretum mihi (modo bona id tua venia fiat) in lucem dare, quae in iis Epistolis, ad Haeretici illius historiam pertinent. Nec parum enim lucis adferent iis, quae ante annos quatuordecim, de hac re scripsi, in septimo operis mei, de controversiis a Pelagio, et Massiliensibus motis Tuum autem publice beneficium profitebor, non quod ita, merito me tuo parem rependere gratiam existumem, sed ne videar ingratus. Vellem tibi, aliqua in re, utilis esse posset opera nostra: quod si posse existimes, ostendam, ne promptius te petisse, quam ego praestare videar.

CLXXIII.Guilielmo, Episcopo Londinensi. Reverendissime in Christo Pater, Dom. Illustriss.

NOlui hanc qualemcunque occasionem ad te scribendi omittere, quia et iniquum erat, quemquam certae fidei fine meis Londhium literis venite, et raro eorum, quos norim, proficiscitur quisquam. Et tamen nihil magnopere quod scribam occurrit: nisi valere me, ac familiam universam: ac res Hebraeorum florentissimo publice auditorio docere; quod non modo frequetent adolescentes ad magna nati, sed plurimi etiam viri Amplissimi, ac ut actate et dignitate, ita virtute doctrinaque insignes. Ea res ut animos addit, juxta Poetae illud, Excitat auditor studium: ita aliquid etiam incommodi secum trahit. Quanto enim plus in rebus Hebraeorum, et temporibus iis, quae Christum antecedunt, elaboro; tanto spissius ea procedunt, quae ad Christianas Antiquitates pertinent. Si Deus mihi valetudinem et vitam diuturnam concesserit, spero me in utrisque operae pretium facturum. Et jam distineor utrisque: Sed non ut praelo adhuc subjecerim, quod longe minoribus fervet. Puta Commentarii Linguae Latinae: pars eorum est vel Historia rei Grammaticae, vel excellentium Grammaricorum Censura: pars vero, origines complexa, fontes totius Linguae reserat et recludit. Et comites erunt libri de Re Poetica. In quibus aliquid ausus sum post magnum Caesarem Scaligerum. Sed utcunque in his, et aliis, non plane mihi, longeque minus mei amantibus displiceam: dicere tamen non possum, quam mihi hoc doleat, quod inimici mei superioribus annis me ista magis tractare compulerint, quam unde longe amplius fructus ad Ecclesiam redundaret. Ut illa sunt quae de Hebraeorum et Christianorum rebus meditor quotidie. Nunc orationem inauguralem, ante aliquot menses a me habitam mitto: Non quasi dignam lectione tua existimem, sed quia nihil tam magnum, tam minutum a Vossio proficisci debet, quin tu Illustrissime Domine ejus particeps sit. Et hoc tantum vadimonio me obstringo, majora me tibi in posterum oblaturum. Vale.

Reverendissimi et Illustrissimi Nominis tui cultor devotissimus, G. J. Vossius.

CLXXIV. Andreae Riveto, S. P.

QUid hoc, summe vir, summe idem amice? Serione ambigere te, ecquid ejus nominis ac doctrinae Scriptorum tuorum mittere mihi ausis? O quam mihi mens alia! nihil mei tam minutum, quod non ausim communicare. Quam vere id dicam, vel hinc vide. En tibi [gap: Greek word(s)], sed quale Diomedes Glauco: puta horae unius dissertatiunculam pro dissertationibus tot dierum: commune argumentum pro sacro: paucas pagellas pro pulchro volumine; ut alia ejus generis mittam. Sed tamen ne depuduisse me dicas, conditione ea mitto, ut ignoscas quod tanto inferiora tuis ausus sim mittere. Atque ut facilius hoc impetrem, non vereor addere, majora me destinare propediem divulganda: quae nominarem nisi haererem ambiguus unde potissimum velim auspicari. Quod si excurrere ad vos dabitur, de eo jucundum fuerit tecum consultare, disputationes tuas, quas miseras avide legi, etsi occupatior quam vellem. Argumentum pro temporibus nostris pene vetus. Sed video te sedulo obsetvare illud antiquorum, [gap: Greek word(s)]. Nam et cautius multa ponis et solidius firmas.

Ut de genio taceam, quo haec tractes. Praesertim ubi res cum pontificiis, qua in Palaestra hodie dominaris. Testis tuus Catholicus orthodoxus, quem quoties in manus sumo, toties, quod discam, reperio. Haec ut possis, multum quidem post Deum naturae dotibus debes: sed enim non minor illa felicitas, quod, praeter temporis nostri motem, sic veteres legeris Ecclesiae doctores: quibus, quantopere ipse ab adolescentia capiar, coram aliquando me dicere commemini. Accedit, quod sic evolvas doctores eos, quibus se Romana tantopere jactat Ecclesia. Et hos, et priores illos multi e nostris ad partes advocant frequentes, qui, si verum dicere licet, satis in iis legendis sunt infrequentes. Nimirum neque adeo fungos putant se caeteros, ut non animadvertant, eosne, quorum labores adducunt, ipsi legerint, an ab aliis lectos memorent. Atqui ut eundem si arcum tendant Hercules et Iolaus, vel, si lubet puer hujus, utcunque neutrum cernas, eos ex telo misso discernas: ita cum eadem a duobus scribuntur, non operosum est dignoscere, ecquid ab scriptore dicatur, an exscriptore. Quanto autem magis in iis, quae habemus, placuisti prae aliis multis, tanto avidius caetera, de quibus dicis, expectabo, ac praesertim illa in Genesin: unde auspicandum mihi, qui vestigiis Sulpitii Severi velim insistere, nempe novum munus a rebus ordior vetustissimis. Scis enim ut cum Civili doctrina mihi omne aevum sit emanandum. Quae provincia cum latissime pateat, maxime insistam rebus Hebraeis, Graecis, ac Romanis. Nec dubito quin in eo facile tibi probaturus sum consilium meum, nam sola Hebraeorum Historia incipit a mundi incunabulis: sola Prophetas auctores habet: sola, praeter novi foederis historiam, pietatem verae Religionis docet. Sola etiam quater mille annos, vel, si ab Abrahamo ordiri visum, bis mille annos complectitur. Tantum enim est ad captam a Tito Hierosolymam: Hebraeis, uti ajebam, proxime, quemadmodum apud vos soleo, subdam res Graecas et Romanas. Nec enim extra res Hebraeas, ulla est Historiarum, quae meliora, vel uberiora, prudentiae, justitiae, fortitudinis, aliarumque virtutum exempla praebeat, quam Graeca et Romana. Graecaque tanto fructuosior, quanto imperium Graeciae similis est nostro. Romanae autem haec gloria est, quod ea gens arma circumtulerit per totum pene orbem, et dominata sit annis amplius mille et ducentis, ac tot nostri temporis imperia enata sint e Romano. Ut vides, totius orbis historiam enarraturo in tribus hisce imperiis maxime pes erit figendus. Neque haec opera nostra vobis Lugdunensibus incommodabit, sed commodabit magis. Nam deinceps ut aetate majores, ita majori etiam doctrina ac prudentia Academiam tum vestram tum exteras accedent. Et quid melius his terris, quam eum neutiquam invidae sint Musarum fores, si non unis deinceps moenibus sapientiae studia concludantur, sed alibi etiam vigeant floreantque. Me quidem consilii mei necdum poenitet: praesertim qui, hactenus saltem, tam frequenti praestantium virorum doceam auditorio. Archiepiscopi Usserii labores vidi ac legi, et jam per literas ei gratias egi, quod tantae dignitatis vir eruditos suos labores nomini dicavit nostro. Nam quod de Godschalco nonnihil dissentit, id minime me movet. Sunt illi summo viro causae suae, sunt item mihi meae. Sufficit, quod uterque amplectamur Augustini sententiam. Nec tanti est, utrum eam sit assecutus Godschalcus. Mihi sic secutus videtur, ut aliquantum excesserit. Atque hoc vidit Rabanus Maurus, magnus sane vir, vidit quoque Synodus Moguntina, quae Godschalcum damnavit. At fuere in ea complures Augustinianae sententiae et intelligentes et retinentes. Nec unquam per omnia eum tueri ausus Remigius, vel qui Lugdunensis Ecclesiae nomine scripserunt. Tantum conqueruntur, quod, ut exorbitârit Godschalcus, non eo debuerit damnari sententia aliorum, qui se intra effata pomoeriaque veritatis continent cum Hipponensi illo antistite. Quid multis? puto quae de Godschalco inedita in bibliothecis quibusdam asservantur, fidem faciant, me verissima dixisse: ea ubi accepero, faciam te certiorem. Magnopere de eo gaudeo, quod de Salmasio scribis. Scis optime quanti eum virum semper fecerim. Sane non alius est in Belgica, qui toties scriptis suis eum celebravit, jam ab annis aliquot, praesertim opere de Historicis tum Graecis tum Latinis: optarim tantum doctrinae communi illi amico nostro, qui foede adeo eum depressit. Mihi simulac pedem his in terris posuerit, animus est uti illo amico ac familiari.

Quod communi, ut spero, bono fiet, saltem meo et publica. De Aurelii excessu nihil hactenus inaudieram. Valde de eo doleo, ob veterem studiorum conjunctionem, de transmisso ejus Jobo maximas gratias ago. Exemplar alterum ad Senatorem Casimbrotium mittam. Nec enim in Batavia quemquam illo ac me habuit conjunctiorem. Ac jam ab annis prope XL. triga quasi amicorum fuimus. Si viduae vel ipse, vel conjux tua rescripserit, gratias ei meo ages nomine, atque adeo et Casimbrotii. Id enim eum scio velle. Qui, nisi celerius, quam optasset, Jobum Lugduno remisissemus, suis cum sumptibus hic edere decrêrat. Facile cogitare potes quam id gratum accidisset Aurelio nostro. Sed id ego demum cognovi, postquam jam in itinere erat Molinaeus per quem exemplar remisimus. Sane ut caetera mittam, typi, si hic editus foret, non paulo essent venustiores. Vale vir praestantissime, tuarumque virtutum cultorem perpetuum in posterum quoque ama. Uxori salutem.

CLXXV. Vir Illustrissime,

NIhil mihi gratum aeque accidere potuit, quam quod cognovi tanti me ab illustrissimo Skytio fieri, ut ex parte mei quoque causa filium suum in Bataviam dimitteret. Certe non injuria de tanti viri opinione triumphari mihi posse videor, cujus aestimatio eo apud me major, quod non caeco amore studia, aut eorum cultores prosequatur, sed ipse non levem quoque hic gloriam vindicare sibi possit. Equidem inhumanitatis merito damner, si obsequi viro summo recusem. Nihilominus duram necessitatis legem esse ipse nosti: obstant hinc aedium angustia, inde conjugis gravis semper valetudo, et numerosa familia: ea tamen omnia pensare et studia generosi juvenis, ubicunque potero, juvare decretum, movet me non patentis solum, non tua tantum (quam semper feci maximi) commendatio, sed et desiderium operam utilem navandi illi, qui quondam Sueciae regno, qua opera, qua consiliis prodesse poterit. Faveo genti illi, et si quisquam, certe ego addictus fui, cui nihil magis in votis, quam ut magni Gustavi grandia molimina secundare supremum numen velit: ipse humilibus Deum precibus, pro eo rogare nunquam desinam. Tibi interea vir illustris, omnem animi cultum et ubi servire tuis commodis potero, obsequium, et nunc, et in perpetuum offerre non supersedebo. Vale.

CLXXVI. Justo Reifenbergio, S. P.

AMo te, mi Reifenbergi, ob communem patriam: magis tamen ob niveum pectus, et egregiam eruditionem ac facundiam, quae abunde elucet ex orationibus nuper editis, quarum ad me specimen transmiseras. Respondere tum neglexi, partim adversâ meorum valetudine detentus, partim occupationibus multis. Postea etiam iter meum in Angliam accessit. Redux jam orationes omnes editas comperi. Ac priori specimine allectus etiam caeteras legi. Profecto non est quod judicium virorum praestantium reformides, nugatorculos vero contemnes. Scis illos qui divulgant aliquid, non intelligentes solum habere censores, sed etiam fungos, instar eorum qui aedificant in totius populi conspectu. Nostri interea nihil prodiit, praeter Oratorias longe auctiores et limatiores. Nempe subsecivis temporibus, lubens in omnibus meis hoc facere soleo, ut quae prius fugerant corrigam, quae deerant suppleam. Qui has literas tradit, est Guilhelmus Simonius J. C. ac Regii apud Suecos judicii in Livonia, Carelia, et Ingria adsessor, vir optimus ac doctissimus, ac filius ejus Simonii qui Eloquentiae Professor magna cum laude fuit, prius in Rostochiensi, posteaque in Upsaliensi Academia. Hoc nomine etiam tibi gratiorem fore arbitror, qui ipse Eloquentiae studio egregium jam nomen parasti. Amstelodamum me commigrasse, fortasse jam aliunde intellexeris. Consilii hujus causas perscriberem: sed vix ista subito in chartam licuit conjicere. Nam Simonius noster uti hodie Lugduno venit, ita confestim Frisiam cogitat, ut praestantes

Franekeranae ac Groningensis Academiae animas videat coram. Et in his te, mi Reifenbergi, spero alias fusius tecum per literas colloquar, interim me amare perge, peramantem tui: sive salve ab eo qui perseverabit esse amicus, imo et cultor nominis tui.

CLXXVII. Praeillustri ac generosissimo, D. Joanni Skytte, Ger. Jo. Vossius, S. P. D. Illustrissime Domine,

SI gratulor mihi ipsi, quod tanta studiorum meorum apud te aestimatio sit, merito certe faciam. Ut enim mittam honorem summum, qui ea re mihi tenuis conditionis homini a tam illustri viro contingit: Quanti me facere existimas vel solam opinionem ejus qui de eruditione omni accurate adeo judicium ferre possit? Nec satis visum fuit si tuis ostenderes literis, quam benigne de me censeres, hoc est, ut ego interpretor, plane supra meritum meum: documentum etiam addere voluisti, quo non certius aliud optare unquam potuissem: quippe qui filium mihi commendes tuum. Equidem qui parentum in liberos affectum ex meo facile metiri valeo, plane nefas duxerim dubitare, quin et tibi supra omnes gazas carissima tua pignora sint. Praesertim qui non ad propagandam solum familiam ea genueris: sed in spem etiam publicas Sueciae res administrandi. Unde duplex merito tibi cura, ut et tanto parente, et dignitatibus summis digna sint. Mittis autem filium ea aetate, quae maxime idonea est, ut sapiendi dicendique scientiis imbuatur. Atque ego quidem jam brevi hac consuetudine satis perspexi, animum ejus nihil minus esse quam degenerem, sed potius ad honestissima quaeque mirifice accensum: ita ut nihil mediocre deinceps ab eo expectare debeamus. De affectu vero erga illum meo atque opera, vir illustrissime, quid addam? Sueciae regnum florentissimum, cui votis meis semper favi, hortatur me, ut, quam optime possim, mereri de illo velim, qui quondam perutilem patriae sit operam navaturus. Movet tua, vir illustrissime, commendatio, cui non obsequi nefas duxerim. Admonet denique ad maxima quaeque erectus generosus adlescentis animus: quales ut magni semper feci, ita in illustri adeo loco natis admirari etiam soleo. Itaque nihil plane est, quod de studio hic meo dubitare possis. Ego ubicunque illum discendi invenerim cupidum, instruendi labore non fatigabor. Ut saltem hac ratione, quando alia necdum datum est, servire Sueciae, et tuis, vir illustrissime, commodis possim, cui obstrictum me et nunc, et deinceps semper, pro humanitate hac fatebor.

CLXXVIII. Isaaco Basirio. Ornatissime Basiri,

SI oblivione tui longo adeo tempore scribere me distulisse existumas, injuriam facis constantiae meae; si negligentia, occupationes meas ignoras. Quae certe majores sunt quam verbis exprimere ullis possum, et saepe quo me vertam nescio, a mane ad vesperum modo amici, modo exteri interpellant, modo eorum literis obruor, ut cui respondeam, quem differam, vix ipse certus sim. Et sic mihi saepe non dies, non hebdomadae, sed integri quoque menses abeunt, ita ut destinata perficere, licet invitus, prohibear. Jamdudum quippe rescribere tibi decreveram: affectus siquidem in te meus nusquam minor est, atque antehac fuit. Quemadmodum enim non facile amore prosequi soleo, nisi quos dignos existimo, ita quoque ubi semel amare quemquam coepi, non desultorius meus affectus est. Te ut dignum amore complexus fui non perfunctorio, ob ingenii tui felicitatem, neque minorem ingenio eruditionem: Unde nihil vulgare expectabam. Publice quoque ea opinione dignissimum te satis ostendisti, qua disputationibus, qua aliis in Academia nostra exercitiis; eoque ego, cum raro egregia ingenia ad virtutem animum adpellere videamus, te quod supra vulgum saperes, semper feci maximi. Qua in sententia si perseveraveris, ut summis viris te commendabis, ita magnis quoque passibus amorem meum auctum ibis. Nec dubitare possum, quin et talis persistas, qualem te ante cognovi: vix enim mihi persuadere possum, eum qui in adolescentia sua ad magna summis viribus

contendit, nunc firmato quoque cum aetate judicio, degenerem fore. Si itaque vera auguror, est quod gratulari et tibi possim et mihi: tibi quod collatis a natura dotibus, bene utaris; mihi quod non temere te aestimavi. Perge modo et nullis parce laboribus. Sic tandem saeculi nostri lumen evades. Sine illis consequi aegre datur, et ubi assecutus fueris, gloriosum est. Audi ingentem illum Demosthenem. [gap: Greek word(s)] , inquit, [gap: Greek word(s)]. Tu si velis, potes: at velle et posse, satis ante ostendisti: itaque adhortari diutius nolo, ne de studio tuo diffidere videar. Quod minime facere me patitur ardor summus ad honestissima quaeque quem ante in te perspexi. Quin et non vana me sperasse, ex compluribus intelligo, qui egregiam mihi virtutem tuam praedicant. Me nunc Amstelodami vivere, aliunde credo cognoveris. Nimirum urbis ejus proceres luculento me stipendio vocarunt, ad Historiam ac Politicen publice profitendam, in illustri Gymnasio. Cujus mihi pulchrum erit fundamenta jacere, uti et Collegarum aliis, quos partim jam vocarunt, partim vocare decreverunt. Plus quoque hic otii spero ad consignanda ea, quibus et de hoc et venturis seculis bene mereri possim. Nec minus interea amicis in tam potenti urbe utilis fuero. Quod si qua in re prodesse etiam tibi, mi Basiri, possim, nusquam operam desiderabis meam. Tu tantum quid exoptes, significa. Imo ut nihil istiusmodi occurrat, literis tamen compellare ne intermitte, quas mihi gratissimas semper futuras spondeo. Vale.

CLXXIX. Ornatissime Brouneri,

NE diutius eludam exspectationem tuam, etsi occupatissimus, mitto tandem, quem petieras, Indicem omnium eorum, quae continentur Politicis Justi Lipsii. Summi sane viri, cujus de civili prudentia libros initiis istis studii tui Civilis maxime accommodatos existima vi, idque non solum ob brevitatem atque ordinem, sed etiam ob tot laudabilia dicta, ex quibus, sedulae instar apis, suum hoc mellificium confecit. Tuum nunc erit saepius eos lectitare, quo tot aureae sententiae penitius animo inhaereant. Illustriores etiam [gap: Greek word(s)] et exempla praeclara, quae legendo deinceps observabis, vel ad oram, vel charta inserta, e regione suo quoque loco annotabis. Ita deinceps suâ sponte oculis se offeret tuis, quicquid varie adeo dispersum repereris. Simul dum quaeque memorabilia chartae inscribes, etiam animo inscribes. De caeteris coram colloquemur a feriis nostris. Vale, et sapiendi dicendique studia sociare perge. Ita tuis eris voluptati, et uberes aliquando ex te fructus capiet Respublica.

CLXXX. Jo. Skyttio, Seniori. Illustris Domine,

AEGre me a filio tuo divelli nullus mirabitur, cui ita atque mihi ejus mores atque indoles introspectae sint. Quippe dignissimum eum illustri adeo parente, dignissimum tua commendatione comperi. Est in eo erectus ad honestissima quaeque animus: est doctrina, judiciumque supra aetatem; uti et caetera omnia longe supra hominum vulgus. Accedit, quam in eo summam animadverti, doctorum virorum aestimatio. Equidem felicem, illustris domine, qui non modo ad tantum virtutum, tantum dignitatis fastigium perveneris; verum et liberos expectationis non minoris genueris. Felicem, dum te, illustrissime Domine, fruitur, Sueciam; felicem expectatione liberorum tuorum. Ego quidem haud secus quam aquileges ex vapore ascendente aquas latere conjectant, ita ex generosi filii tui indole maxima quaeque praesagio. Et qui alius esse possit? Illo parente natus, et inspectorem ejusmodi habens, qualis est D. Simonius, in quo si magna est eruditio, majus atque acre judicium relucet; si judicium exactum est, probitas morum, vitaeque integritas multo maxima est. Verissime dico, plus in recessu habere cum, quam in fronte promittit: et paucis ut absolvam, est,

quicum lucere in tenebris, ut vulgo dicunt, possis. Quo magis tuam, illustris domine, prudentiam admiror, qui caute ac circumspecte adeo hac in re processeris. Nihil enim aeque in lubrico quam adolescentia est. Et quae semel hausit, firmiter retinet. Quamobrem nulli prudentius agunt, quam qui viris indubitatae ut probitatis, ita prudentiae ac eruditionis liberos suos commendant. Te, illustrissime vir, cuncta haec in Simonio habere, etiamsi negare vellem, tamen tacite mecum crederem. Itaque dignus ille filio tuo, dignusque illo filius tuus. Qui si tales porro duces habeat, erit quondam quo se jactare Suecorum universum regnum possit. Ego pro viribus meis, pro exiguo adeo tempore quo apud nos moratus est, quod potui feci, majora si occasio tulisset praestiturus. Quae si unquam detur, ostendam me paratum ubique navare operam illustri familiae Skyttianae, illi nimirum dico, quae Sueciae regno ceu felix aliquod astrum, illuxit. Te interea, illustris domine, ut diu supremum numen servare sospitem velit, unice rogo. Quo non regni tantum publica commoda, sed etiam studia, (quamvis et illa non levem regnis utilitatem adferant) quae passim jam aliis in gentibus vilescunt, in Sueciae Regno, tuo beneficio assurgere, uti coeperunt, possint. Et Te, uti Suecorum gentes ob impensam Regno operam mirabuntur ac colent, ita perpetuis et nunquam intermorituris monumentis universa literaria Respublica posteritati commendatum eat. Ita sane voveo atque auguror. Vale.

CLXXXI. Erycio Puteano, S. P.

VEllem, Amplissime Puteane, quoties aut res meae ferunt, scribendi ad te occasio daretur, aut quoties occasio datur, res meae ferrent. Sed saepe contingit, ut, me occupato, nuntii veniant, saepe ut otiosus nuntios desiderem. Hinc fit, ut rarius, quam pro voluntare mea, ad te scribam. Nam quoties ad animum occurrit antiqua illa, et aetate nostri utriusque coalita amicitia, dicere nequeo, quam te alloqui desiderem, cujus amorem erga me semper sum exosculatus, ac cujus eruditionem et dotes alias quo magis considero, impensius miror. Hinc saepe fit, ut etiam materia atque argumento destitutus, tamen confabulari tecum et jucundam veteris nostrae consuetudinis memoriam recolere cupiam. Ita igitur prompto, commodum scribendi occasio offertur, eunte ad vos necessario ac propinquo meo Joanne Corputio, filio affinis mei, Amplissimi viri Jacobi Corputii, ante in Procerum Dordrechtanorum ac nuper in praefectorum rei maritimae Collegium Roterodami adlecti, olim sub Orydrio ac Rekenario condiscipuli utriusque nostri. Putarunt cordatissimus is parens et ornatissimus ejus filius (qui per Brabantiam in Gallias tendit, eaque occasione Lovanium vestrum et excellentes ejus viros conspicere exoptat, aliaque quae urbs habet imprimis memorabilia) non aliunde posse melius de omnibus cognosci, quam ex te, neque te consilio solum, sed si opus sit, etiam commendatione posse adjuvare: itaque licet, propemodum nihil scriptione dignum haberem, nedum satis grave interpellandis occupationibus tuis: committere tamen nolui, quin et tu memorem me amicitiae nostrae, et illi, quibus optime velle debeo, facilem me amicis viderent. Sed, quod pene omiseram, ut nostrarum quoque rerum gnarus sis, opus nostrum Grammaticarum exercitationum, quod ante annos XXX. et amplius scribere orsi eramus, tandem praelo subjici coepit. Filius meus Dionysius, cui nihil ab longo tempore jucundius et exoptatius contigit literis tuis, et iis, quas eodem tempore ab doctissimo Tuldeno accepit, Latine reddidit annales Belgicas Reidani. Quae tralatio cum a magnatum multis admodum expeteretur, hac ipsa hebdomade excudi coepit Lugduni. Atque eidem decretum, Caesarem, scriptorem sibi perfamiliarem, plurimis locis a se castigatum, ac notis illustratum, edere in lucem. Eam ad rem usus est uno alteroque Manuscripto, et editionibus vetustis, ut de variantibus Fulvii et aliorum lectionibus nihil dicam. Sed enim impense desiderat plurium Manuscriptorum copiam, et jam aliquorum ei spes facta. Non dubito, quin apud vos qua publicis, qua privatis Bibliothecis inveniantur. Quocirca si unum alterum calamo exaratum exemplar Caesaris nancisci, ac transmittere ad nos

possis, sancte spondeo, optimâ fide redditum iri. Sin mittere huc non sinatur, proximum est, ut per Adolescentem quempiam conferri cures: modo tanti codices illi videantur, sumptus uti aequum, refundam. Horum alterum si consequi filius possit, obstringes non illum modo, sed me quoque, qui quicquid liberis meis fit, mihi praestitum existimo, Vale Amplissime vir.

CLXXXII. Hugoni Grotio, S. P. Hamburgum.

HAsce qui literas tradit, est Joannes Ludovicus Wolzogen, liber Baro in Nieuhausen, Austriacus, qui septennio exulavit, priori quinquennio in Polonia, caetero biennio Amersforti. Vir et virtute doctrinaque egregius, eoque nomine bonis omnibus carus. Mathesi se totum pene dederat; sed nusquam solatium praeterquam in sacris literis invenit. Cum familia in Germaniam nunc revertitur. Nec ei quicquam volupe adeo, quam si Hamburgum transiens, occasionem habeat compellandi tui, quem facile intelligit doctrinarum Principatum tenere, et documentum esse virtutis constantis licet infelicis, nunc tamen ut speramus, malaciam post tantas tempestates promittentis. Spem eam praebent Suecorum Regis virtus, et foelicitas, et magnus erga te affectus, ut si Principi extero addicere operam debeas tuam, sane non alteri illam melius in Germania praestare possis. Sed fiet hoc non sine multorum dolore, qui et tibi, et patriae optime volunt, ... his, et nonnullis qui si non optime, saltem nec male velint, cre. ... mihi dissertatio, de postremo hoc discessu tuo: quem aperte improbare non verentur. Plerique etiam, quod cum is sit Reipublicae nostrae status, credideris hic posse te sedem figere, absque illorum comprobatione qui ad clavum sederent. Negare soleo eos intelligere, quo animo veneris aut abieris. Jam annos effluxisse tam multos, optimam aetatis partem, quo Patria careas: Effluxisse simul, tot bonas occasiones quibus optime potueris consulere, et tibi, et familiae tuae. Iniquum poscerent, ut ulterius differri eas velint. Nam quousque tandem? An in effoetam senectutem, idque in hoc vitae incerto? Venisse igitur te, ut Patria, si veller, opera tua uteretur, potius quam exteri Principes. Hanc illa... ac deinceps damnum quod inde sentiat, non tibi, sed sibi imputetur qui hac etiam parte fungi volueris officio optimi civis. Tantum opus est salutari [gap: Greek word(s)]. Si non ferat praesens status, ut publico sanciatur decreto, saltem ferre, ut conniveatur in iis, quae cum dispendio Reipublicae, et libertatis constituta. Vel si nec illud quidem ferat, alibi quam hic te malle vivere. Nec vitio verti oportere, si ita credideris, cum id longe a Patria agenti perscripserint, qui hic agerent. Si quid igitur temere speratum, culpam esse eorum, qui aliter statum hujus Reipublicae tibi depinxerunt. Sed ut ista, et multa illiusmodi, quae longum sit adscribere, belle dicantur a me, tum etiam vere: tamen et mea, et aliorum me prudentiorum in eo perstat opinio, ante quam operam extero Principi promittas, cognoscendum, an non bona cum venia vivere apud nos possis. Nihil volunt posci, quod sapiat suspicionem culpae quâ cates; Imo ne quidem tentari aliquid, antequam satis sit perspectum fore, ut impetretur quod petitur. Eoque ante caeteros, nos certissimos esse debere, de propensissima voluntate [gap: Greek word(s)]. Quaeso mihi veniam da, mea anima, si exposcam, ne ullis injuriis te abripi sinas, ab eo quod tibi, Patriaeque et utile, et honorificum imprimis fuerit; interea utrumque hoc facere non desinam, et causam tuebor quod virtuti debeo tuae, et amori nostro: Et Deum simul precabor, ut salubria tibi consilia inspiret, pristinamque animi lenitatem, quam propriam hactenus, tot injuriis pressus, possedisti, deinceps etiam conserves. Ex aedibus Georgii Doubletii, tui valde ut debet aestimantis, qui et salutem adscribi jussit. Salutem uxori ac filio.

CLXXXIII. Hugoni Grotio, S. P. Hamburgum.

ME nec silere aequum puto, neclongas dare literas opus, eunte ad te Heroina dimidio tui; quae curatius cognoscenda

cuncta expediet, quam per literas ego facturus essem. De rebus tuis nihil aeque scripto opus, quam summos, et viros, et amicos eandem retinere sententiam: nimirum recte facturum te, si Proceres scripto compelles, sedem ut tibi in Batavia dent. Sed facile assentiunt; id antequam fiat, videndum, an Princeps fidem dare velit, effectum se daturum, quantum in se sit, ne repulsum feramus. Alioqui ille si impromptior, ô quanto satius fuerit, ut opera utatur tua magnus Suecorum Rex, vel alius Principum Europae: dummodo ne unus ille quem dicere non sustineo. De quo quid fieret, valde metuo, ne unus ille dies magnorum esset malorum causa. Non possum plura scribere, quia ad hoc usque tempus me Isacius Pontanus distinuit, vir tui amantissimus; et jam ex famula mea intelligo, tuum abitum parare, quam et salutare, et has literulas tradere coram volo.

CLXXXIV. Hugoni Grotio, S. P. Hamburgum.

JUcundissimum fuit de prospera valetudine tua cognoscere, ex optima, et cordatissima tua uxore: quae salva, ac sospes huc venit; et hinc Hagam abiit nudiustertius, pridie nempe non. Octobr. Die uno altero ante eodem ierant, Vlamingius, Bickerus, et hujus urbis Procerum alii, audituri Legatos hostilis Belgicae de Pacis conditionibus. Accepi his diebus literas Merici Casauboni tibi inscriptas, quas mitto. Lamerius jam dudum a me habet tuum pro veritate Christiana codicem, in quo pluscula, et correxeras, et addideras, et jam majusculis excudere literis coepit. Commentariorum meorum de arte Grammatica, primus jam liber est excusus, et pene secundus. In Reidano vero, quem Latine reddidit filius Dionysius, nono nunc libro fervet praelum. Haec paucula nunc scribenda putavi, eunte ad vos optimo, et ornatissimo viro, Matthisio Ecclesiaste inter Remonstrantes; qui Hamburgum proficiscitur, ducturus ibi uxorem, cum maximis opibus.

CLXXXV. Simoni Bellimontio.

ETsi non nescirem, Amplissime Bellimonti, quantae occupationes te, cum alias semper, tum hoc imprimis tempore, distineant: Non eas tamen veritus sum, interpellare. Novit me hic, quem vides, Manasses Ben-Israel, vir doctus, et probus, utinam Christianus. Sed quamvis Judaeorum nobis plerumque infestius genus est; hic tamen paulo nobis benevolentior; Imo ut multum commodare Christianis potest, sic etiam cupit: Itaque hoc nomine nonnulla etiam invidiâ laborat apud suos. At tanto mihi gratior, qui eo utor pene familiariter; magis etiam filius Dionysius, non sine emolumento literarum Hebraearum, quamvis jam ab sexennio, ut nostis, studiosus fuit. Porro cum Vir is intellexisset, mihi quoque aliquem in amicitia tua locum; rogare non dubitavit, ut significare tibi vellem, quid de se mihi videretur. Id solum scire te volui; nec ultra distinebo. Salutem uxori, et familiae plurimam.

CLXXXVI. Guilielmo Episcopo Londinensi. Reverendissime in Christo Pater, Dom. Illustriss.

QUas ad me dederas literas, duobus post mensibus accepi, et jam prope tantundem temporis effluxit, ex quo mihi redditae fuerunt. Nimirum quia petieras; ut plenius aliquanto sententiam meam de Godschalciana Controversiâ exponerem: expectandum putavi, usque dum quaedam hactenus inedita ad hoc negotium pertinentia ex Galliae Bibliothecis accepissem, et cum curâ legissem. Utrumque nunc feci sedulo: sed sic quoque perstat animus in iis, quae ea de re ante annos XIV. complexus sum Historia de Pelagio et aliis, qui litem de gratia et libero arbitrio moverunt. Qui vero hac parte a nobis dissentiunt, quod pace summorum virorum dixerim, non satis mihi attendere videntur, quinctuplicem, olim de Gratia ac Praedestinatione sententiam fuisse.

Media in his communis illa Patrum priorum, ipsiusque etiam Augustini, priusquam cum Pelagio certamen susciperet. Haec ut res docet, et Augustinus passim contendit, non comitantis modo in subsequentis, sed praevenientis etiam Gratiae necessitatem fatebatur. Circa hanc sententiam quatuor sunt diversae: duae extremae, et totidem inter extremam mediamque interjectae. Extrema una Pelagii fuit, qui sic arbitrium hominis extollebat, ut necessitatem Gratiae negaret. Altera erat Praedestinatianorum, qui sic Gratiam praedicarent, ut non esset libero arbitrio, eoque nec monitis aut poenis locus. Inter extremam Pelagii, et mediam Catholicorum veterum interjecta fuit opinio Genuensium, et Gallorum quorundam, praecipue Massiliensium: qui putabant non posse nos sine gratia salutis negotium perficere; posse tamen illud absque gratia incipere. A Pelagio igitur hactenus abitant, quod gratiam esse necessariam agnoscerent; at in eo conveniebant, quod non necesse sit nos a gratia praeveniri: unde hi reliquiae Pelagii, vel etiam Semipelagiani sunt vocati. Inter extremam Praedestinatianorum et mediam veterum Catholicorum erat illa B. Augustini, qui cum Patrum prioribus agnoscebat gratiae praevenientis necessitatem: sed ut eam fortius tueretur, illud super addebat, fluere hanc ab absoluto salvandi decreto. Hac de Augustini lacinia quadruplex fuisse olim judicium invenio. Nam ut de Pelagianis et Semipelagimis nihil dicam, etiam Catholicorum nonnulli, qui in caeteris assentirent Augustino, hoc caput, ut novum, falsum, periculosum respuebant; ut liquet ex Epistolis Prosperi et Hilarii ad Augustinum. Alii damnare non audebant, sed tamen putabant vel plane incertum, ac potius reticendum, quia multi adeo eo offendebantur: vel saltem non plane certum, de quo idcirco modeste inter eruditos posset disquiri. De priori liquet, ex iisdem Epistolis. Ad posterius fortasse referre illud liceat, quod Coelestinus Papa scribit extremo capite eorum quae ad Galliae Episcopos de Dei Gratia misit: Profundiores difficilioresque partes incurrentium quaestionum, quas latius pertractarunt, qui Haereticis restiterunt, SICUT NON AUDEMUS CONTEMNERE, ITA NON NECESSE HABEMUS ADSTRUERE. Quia ad confitendam gratiam Dei SATIS SUFFICERE CREDIMUS, quicquid secundum praedictas regulas Apostolicae sedis nos scripta docuerunt. Tertium genus, caput illud Augustini strenue asserebat: sed ita asserebat, ut arbitrii libertas, Monitorumque et Correptionis utilitas non everteretur; nec cum priorum Patrum doctrina pugnaret. In his B. Prosperum Principem reponimus, praeclaraque etiam opera Scriptoris de Vocatione Gentium. Denique aliqui solum attendere, quae B. Augustinus de Gratia e Scripturis attulisset, et quomodo ea esset interpretatus, ac durissima quaeque optuma putare, nec laborare quicquam, quid ex iisdem Scripturis pro libertate Arbitrii doceret, aut quid de Gratia priores statuissent: unde aliud consequi non poterat, quam ut sic Augustinum intelligerent, ut secum et cum Antiquis pugnaret, nec gratia libertatem arbitrii perficeret, sed tolleret, nec correptionum ulla esset utilitas, sed inane nomen. Ex hisce, qui ut Scripturas, ita Augustinum perperam interpretarentur, proque errore suo eorum abuterentur verbis, Godschalcum Monachum fuisse, Rabani Mauri, totiusque Moguntinae Synodi, judicium fuit. Cui nos ante annos plusculos, in Historia nostra de gratiae et liberi arbitrii controversia subscripsimus: multoque nunc minus sententiam nostram mutare possumus, postquam nacti sumus ea, quae hac de re ipse scripsit Rabanus. Sic igitur statuimus, Godschalcum hunc non per calumniam dici Praedestinatianum, uti illi qui Augustini sententiam amplecterentur, eoque nomine a Pelagianis et Semipelagianis vocabantur: sed jure meritoque sic appellari: ut qui verbis Scripturae et B. Augustini male intellectis, male etiam senserit, et docuerit de Gratia et Praedestinatione. Dissidet tamen hac parte a nobis vir summae Pietatis, Doctrinae ac Dignitatis; qui nullos censer fuisse Praedestinatianos. Quotquot enim sic vocati, per calumniam ita nominatos, ab iis qui Augustini sententiam rejicerent: Mihi vero graves causae, cur dissentiam. Quas, quia fusius paulo hanc rem tractaro malim, dissertatiuncula complectar, quam proximis literis transmittam. Idem maximus

Vir improbat quod scripserim, jam Augustini aevo fuisse, qui verbis ejus male intellectis in spissum adeo inciderint errorem. Sed neque hic video, cur resilire debeam ab opinione ea. Quae me moveant consignavi, eaque ad te nunc mitto, ut tui, Reverendissime Pater, judicii faciam. Cui quod displiceat, id nec placere possit Auctori suo. Vellem alteram, de qua dixi, dissertatiunculam, et majoris illam, quam haec, momenti, comitem ei nunc addere potuissem. Sed quandoquidem ea nunc est anni pars, qua munere publico maxime distringar, et in disquisitione illa quaedam occurrerunt, ubi necesse sit plusculos e medii aevi scriptoribus ad partes advocari, quo solidius singula firmentur: facile veniam dabis, si id hoc tempore non fecerim. Exercitationes nostrae Grammaticae, opus novantiquum, jam ab aliquot mensibus excudi coepit. Et strenue procedicur, me admodum lubente, qui majora scio exposci. Et quantum possum, animum ad Ecclesiae veteris Historiam, ab istis non dico difficilibus nugis, attamen levioribus, ac vere pedissequis revoco. Filius meus Dionysius, alter eorum, quos in Anglicano itinere comites adsumseram, ante hebdomadas aliquot transferre ex Hebraeo coepit Rabbi Moseh Maimonidis dissertationem de Idololatriae exordiis, et progressu. Auctor ille est, de quo Hebraei vulgatum illud dicere solent, a Mose usque ad Mosen non fuisse fimilem Mosi. Argumentum foecundum, et in quo Notas plusculas addendo, varia ostendi eruditio possit. Laborem suum hunc, si gratum erit, Illustrissimo inscribere nomini tuo filius decrevit. Ut eum non tanquam signum grati erga te, Reverendissime Pater, animi habeas; sed obsidem et vadem eorum, quae ego tibi debeo, et si Deus vitam concesserit, perfecturum me spero. Existimat intra quartum aut circiter mensem se consummaturum et duobus aut circiter mensibus edicum iri. Citius posset, nisi jam praelum ferveret excudendo translationem ejus Annalium Belgicorum Reidani, quos pure, et ad veterum formam Latine reddidit. Jamque ex Libris XVIII. priores duodecim exeusi. Hac etiam Hebdomade praelo subjiciet geminum Panegyricum dicatum Arausionensium Principi, post luculentas adeo Victorias Hagam Comitis reverso. Unus Prosâ scriptus, alter Carmine. Nec ego haec omnia, in lucem ea aetate (vix annum egressus vigesimum) edere eum permitterem, nisi istiusmodi fore considerem, ut etiam literarum principibus probarentur. Haec ego aliquanto apertius non gloriae aut jactationis studio, vel nimio meorum amore; sed quia scirem ea jucundum esse tibi cognoscere, Illustrissime Pater, qui tanto et me amore complecteris, et meos. Sed ego, Illustrissime Domine, videar mihi oblitus cui scribam, et quam occupato. Quamobrem finio, more meo, cum voto ut diu te Opt. Max. Magno Carolo, diu Britanniae Regno, diu Ecclesiae suae, diu denique mihi incolumem servet, qui si privati apud te in censum veniam, debitorum tibi omnium maximum me esse, et fateri debeo, et laetor.

CLXXXVII. Simoni Bellimontio. V. Cl. Ger. Jo. Vossius, S. P D.

AUt ego nimium amicis abundo, Amplissime Vir, aut alii iisdem egent. Satte eo me jam pervenisse video, ut Commendator jure appellari possim: Tu fortasse Importuni addes vocabulum. Certe si sic vocare voles, injuriam mihi fieri ne ipse quidem dixerim; quippe gnarus, quae occupationes distinere te etiam ante soleant, quanto nunc magis, postquam arduum pacis negotium, distinere cepit Belgicae Proceres, in quibus tam illustri es loco. Sed audeo nihilominus curis, quibus ista nunc libras, inserere me; qua fiducia scis, et saepius dixi; nimirum amoris tui. Nunc iterum commendo, quodammodo quidem rogatu alieno, sed magis sponte mea. Non dicerem id, nisi dignum tua gratia putarem, pro quo loquor, Erycium Puteanum, Virum Doctissimum, disertum etiam, et elegantis Ingenii; ut ipse non ignoras: probum et candidum, ego imprimis scio, qui novi cum ab annis xiv. Una enim in patria urbe tua, ab Orydrio, et Rhekenario, liberalibus disciplinis, in pueritia exculti sumus. Mireris fortasse illum tibi commendari; sed faciunt hoc tempora Reipublicae, et spes pacis incerta. Quare unum illud, uterque petimus ut amare velis. Putat enim ipse, ut ex Literis ejus intelligo, sua

non parum interesse, ut postquam Venloa, Urbs Patria ejus, nobis accessit, aliquos in his partibus aman es sui habeat; quos inter te imprimis esse cupiat. Utrum vero agris suis a milite metuat, an aliud sit, dicere non possum. Sed scribet propediem ipse ad te; et fortasse jam fecit. Itaque non longius curas tuas incerpello. Plurimum saluta lectissimam Uxorem, et Liberos optimosus.

CLXXXVIII. Illust. Joanni Skyttio Baroni, etc.

NIsi Angularis humanitas tua, Generose Dominc, nostras quoque terras personaret, et favor erga studiorum cultores mihi cognitus foret, nequaquam ea essem fiducia, ut ultima prope hora, qua filius abit, et ego a multis interpellor, quasi in mediis negotiis, literis aliquid committete anderem ad virum sublimis adeo fastigii. Nunc quia famam de te scio non mentiri, et ex generosis quoque liberis tuis viva tui imagine, certum indicium capio: Non dubitavi per literas hasce officia ac venerationem tibi meam deferre. Non quasi tua id magnopere intersit; sed quia obstrictum me tibi sentiebam in liberis tuis. Vix equidem dixerim, quanta cum voluptate conspexerim remeantem, post sexennii peregrinationem generosum filium tuum: in quo prudentia, eruditio, et quae alia tantae dignitatis juvenem ornare queant, undique elucent. Certe gratulor Tibi, Illustris Domine, de sobole tam eximia, et te digna. Et eo magis gratulor, quia in sublimi positos multae illecebrae a virtute saepe avocant: quo impensius miratus sum egregium et excelsum adeo animum filii tui per vestigia paterna incedentis. Certe si qua in re opera nostra illi utilis esse potuisset, non alius me promptius eam collocasset. Nunc quia occasio illud non permisit, saltem in altem filiorum tuorum ostendam, quam devoto erga te sim animo. Juvi ejus studia quantum possit, qui diversa, vicina tamen urbe habitet. Ac deinceps animus idem futurus: partim quia hoc pacto bene mereri me de publico intelligo, cui aliquando is praefuturus; partim etiam in tuae spem gratiae, cui placere posse pulcherrimum, et non levem studiorum meorum frucrum puto. Vale.

Amstelodami a. d. X. Januarii anni hujus CIC IC C XXXIII. quem illustri familiae tuae felicem et prosperum exopto.

CLXXXIX. Joanni Meursio, S. P.

VEllem, Vir summe et amice, ante horam unam atque alteram scivissem, generosum Rosecrantzium quamprimum in Daniam abire. Ubetiores a me literas haberes. Non committendum tamen ut abeat sine literis meis. Dicam quae potissimum in mencem veniunt tuaque scire maxime interest. Scripseram superioribus literis, Guilhelmum Jansonium Blauwium cogitare de edendis Danicis, tum tuis, tum Pontani. Idem ad te perscripserat vicinus ejus Joannes Jansonius: sed ica perscripserat uc aliquid caliginis adspergeret. Nec enim animus illi uno volumine complecti opera vestra: quod nec Pontano gratum foret, necdum tibi, sed utraque seorsim edere parat, forma tamen eadem, typis iisdem; ita ab eo qui volet, simul compingi possint; seorsim item ab eo, cui mens alia. Quare ne quidem in unius inscriptione mentio alterius fiet. Sane puto te scire venustiores esse Blauwii typos atque eundem emendatius aliquanto sua excudere: Nec aliud me movit, cur hoc scire te vellem. Tamen et alter Vir bonus, et rerum suarum non indiligens. Quare de hoc fruaris judicio tuo. Solum ne facile nimis fidem habe quae alter de altero perscribar. Cogitat idem Blauwins, ut tui est amantissimus, et filium habet Jurisconsultum qui praelo praeest, omnia tua eleganter et emendate uno volumine complecti. Idem si tibi videatur possis perscribere quo ordine velis ea concinnari. Opus etiam sit significari quae addi in singulis libris vel etiam mutari voles. Si voles, ipse utinam in partem veniam curae, quo magis honori et desiderio satisfiat tuo. Aureum laborem tuum de Atticae regibus Jo. Jansonio tradidi, non prius tamen quam recepisset se quamprimum praelo velle committere. Haeret adhuc, utrum hic an Harderwici id agere velit: si hic, meâ; si Harderwici, Pontani interdum opera uti decrevit.

Mitto ad te exemplat Orationis nostrae de laudibus Historiae, quam non fore ingratam spero tum argumenti causâ tum auctoris. Excudit nunc Blauwius exercitationes meas Grammaticas; Jamque in tertio libro occupatur. Utinam opera istac ad umbilicum perducta foret. Scio enim majora a me exspectari. Caetera literis proximis intelliges. Id propediem erit. Nunc ob festinationem generosi Juvenis cogor manum tollere de tabula. Uxori salutein plurimam dices et liberis optimis non a me modo sed conjuge quoque et grandioribus liberis, filiae imprimis filia mea.

Raptim Amstelodami VI. Id. Jan. Anni hujus CIC IC C XXXIII. Qui ut familiae tuae pariter ac nostrae felix sit, Deum supplex rogo.

CXC. Georgio Calixto Theologo, S. P. Helmstadium.

SIamici mihi essent deligendi, Praestantissime Calixte, profecto eos, vel maxime inter eruditos quaererem. Et inter eruditos non alii se mihi commendant, quam quos pietas: Et inter pios, vel maxime mihi probantur, quorum integra in sacris judicia esse video. Unde nihil praeter morem meum faciam, si te, vir Clarissime, in amicorum potissimis habeam. Imo nisi habeam, degenerem a natura mea. Etenim sive pietatem cupio, sive doctrinam, sive judicium acre, non aliis opus mihi est documentis, quam praeclaris monumentis tuis; quae cum voluptate, cum fructu, cum admiratione legi: Et gratulatus mihi sum quam maxime, reperisse me in Germania virum, qui non multorum, in damnandis dissentientibus impetum sequeretur: sed vese nosset, quid sit Catholica illa Ecclesia, quam in symbolo profitemur. Multum hoc schismatico saeculo, profecisse mihi videtur, qui illud didicerit. Sed de isto pluribus alias, si sic videbitur, per literas colloquemur. Ad illud nunc revertar, quod orsus eram dicere, ex quo tempore, novisse te ex scriptis tuis coepi, simul ingentem mihi amorem tui ortum. Ita ut nihil mihi gratius accidere potuerit salutationibus tuis, quibus per ornatissimum Overbequium, saepius me, cum Lugduni agerem, es dignatus. Adeoque mirarer ipse, non citius me literas ad te dedisse, nisi amicorum quoque intimos mihi, Super talibus saepe queri scirem. Distentus occupationibus, crebro tantum meminisse amicorum possum; et cum maxime scribere velim, prohibent non modo solitae curae, sed et subita, quae mihi non raro ingruunt, tanta turba, ut assiduis quorundam curis comparari possint. Huc usque egeram, et amans, et aestimator, et memor tui, cum non uno literario a te munere provocatus, et monitus a praestantissimo Wickevortio (quo non alius amicitiae inter nos dignior usurpari conciliator poterat) abrupi non tam pertinax silentium, quam occupationes, quas inhumanus sim, nisi vel ad tempus, tuo in me posthabeam amori. Crede, eruditissime Calixte, si aliorum colui amicitias, tanto magis me tuam expetivisse, quanto aliis dignior tu, et mihi honori magis ac fructuosum erat, familia ritatem exercere, cum viro, veteris Ecclesiae amantissimo, et ut veritatis, ita pacis sic studioso. Debeo ego tibi, cum ob munera, quae auro omni praepono, tum imprimis ob assectus indicium, quoda te coepit. Debent tibi, quotquot vere Christiani sunt, et esse volunt, hoc est, tota Ecclesia. Perge tantum bene de illa mereri, et commoto huic saeculo tranquillitatem reddere, quo nihil salutarius nobis, nihil Deo gratius praestari potest. Habebis certe optimum quemque laboribus tuis faventissimum. Ego quidem nunquam desinam te amare, cui me obstrictum esse fateor, et laetor. Nam si vere olim dictum est, firmissimam esse inter Pares amicitiam, nostra perpetua erit; quando et mihi nihil aliud unquam in votis fuit, quam pro tenuibus, quas habebam, viribus, occurrere Christiani Orbis dissidiis. Vale, et Deum exspecta laborum tuorum remuneratorem.

CXCI. Gulielmo Episcopo Londinensi. Reverende in Christo Pater, Domine Illustriss.

paterno te affectu fore in me et meos. Quod enim evidentius affectus, vel [gap: Greek word(s)] potius, habere poteram argumentum, quam postremas literas tuas? Quas non gratias tibi debeo, pro tam eximia cura, pro monitis tam fidis! Sed enim de amoribus illis non possum non referre, quod comperisse mihi videor. Cum ante triennium in Britannia ipse essem, haec ipsa de filio vulgabantur. Cum vero in rem totam inquirerem, atque adeo ipsum serio monuissem, negavit id per somnium sibi unquam venisse. Atque addebat extremae fore dementiae si is, qui virgines in Batavia, et loco egregio, et opibus non spernendis, habere in matrimonio potuisset, nunc se projiceret infra sortem suam, infra honorem familiae. Non abnuebat, sermones identidem cum ea habuisse, sed nunquam animum ducendi. Atque adeo omnibus pene Epistolis suis, quas ab aliquot mensibus ad me et meos scripsit, rogat, ut cogitare velimus de civili aliquo munere, praesertim apud Ruremondanos; quorum urbem, natalem ac sedem parentum, ac majorum meorum, Arausionensis Princeps in foederatarum Belgarum potestatem redegit. Quae prorsus aliena a cogitationibus ejusmodi videntur. Nam si honores ullos in Belgica cogirat, quos profecto non ita facile est apisci, ducenda ei potius uxor sit ejusdem soli, ut matrimonii vinculo novos sibi amicos et favorem paret. Nec tamen ex istis certi quicquam mihi audeo polliceri. Novi quam varius et mutabilis esse animus Adolescentiae soleat. Et facile cogitare possum, nihil temere tam ejus, tam mei amantes, tibi, Illustrissime Domine, scripturos fuisse. Quare ab affine meo Junio, qui nunc cum Illustrissimo Principe Arundelio, in Britanniam reditum parat, petii ut simulac pedem Londini posuerit, consultare tecum velit, atque illud exsequi, quod optimum vobis videbitur. Nec solum, si nuptias ejusmodi cogitet, revocari eum quamprimum expediat; sed etiam si vita sit dissoluta, vel aes alienum contrahat; ac utroque alterove horum, periculum sibi arcessat. Itaque illud etiam affinem meum Junium rogavi, ut Cantabrigiam ipse eat, deque omni re cognoscat. Atque utinam eo cum venerit, intelligat, jam omnia melius aliquanto se habere. Omnino enim exopto, ut si absque sui, vel Collegii, in quo vivit, honoris dispendio, atque etiam familiae nostrae, vivere an num minimum unum istic possit, id potius faciat; ac si non est Theologiae amor, quem optarem, saltem in Medicinae studio, in quo jam ante triennium egregie profecerat, serio desudet, quo brevi, sive in Britannia, ubi suus est Medicis honos, sive apud nos, ubi non eo quidem loco, nec tamen dispreti sunt, suo succo discat vivere. Nam praeter eum duae mihi filiae (et altera jam nubilis) quidni etiam filii, qui omnes studiis vacent. Quanti hic mihi sumtus sint faciendi, facile vides. Interea gratias ago Deo immortali, quod omnes quos hic habeo, et mihi et probis omnibus se probent, maximamque etiam spem sui concitarint. Tanto turpius fuerit natu maximo, si vincatur ab iis quibus praeire oportebat. Macerat haec me cura magis quam dicere possum. Sed culpam ejus praestare non possum. Si periculum in mora est, quamprimum potius veniat ad nos, quam aliquid vel ipse faciat poenitendum, vel ei contingat inhonorum. Ei vero? imo vero mihi, et omnibus meis. Deus illi meliorem mentem: mihi vero et conjugi animum fortem, Interea tibi, Illustrissime Domine, et exoptatissime Moecenas, gratias immortales pro cura et optimo consilio habeo, ac de caetero etiam hoc negotium commendo. Quem hic mitto Panegyricum, et Carmen, nuper filius meus Dionysius composuir, et quia omnia mea, vel meorum grata tibi esse jampridem didici, volui et hujus qualiscunque laboris te participem facere. Deus te, Revetendissime Pater, diu Ecclesiae Catholicae et nobis incolumem servet.

Illustrissimi et Reverendissimi nominis tui cultor devotissimus et obstrictissimus, G. J. Vossius.

CXCII. Petro Cunaeo, V. Cl. Ger. Jo. Vossius, S. P.

QUanto rarius ad te scribo, maxime idem vir atque amice, tanto ad te saepius scribere desidero. Sed video sic fere usu venire, ut nisi quid necessiarium ingruat; occupationes ante officium putem: Quas apud te commemorare opus non arbitror, qui vitam meam nosti. Neque ego,

si vel maxime otium mihi fuerit, adeo ignarus sum rerum tuarum, ut literis scribendis multum vacare te posse arbitrer. Alioqui merebatur id amor noster, ut talibus etiam officiis certaremus. Sed quemadmodum ego, facile te excusatum habeo; ita nec ambigo, quin nullius me admodum culpae accuses. quem praeter publicum munus, nunc quoque distinet Editio Grammatici Operis, ante annos scripti xxx. sed cui inter edendum, lima pluribus in locis, quid mirum? accedat. At ne scriptionis causam diutius differam, sermones his diebus mihi fuerunt, cum Amplissimo Bickero, Consulari viro. Quaerebat, an spem haberem efficiendi, ut cognatus suus, (Helmondio nomen est) in tuis viveret aedibus. Ego quia putarem id te non facturum, negavi. Jam quaerit, an apud Vinnium, quem ab eruditione egregia semel iterumque hoc fine ei commendavi, habitare juvenis possit? Quin cum fructu studiorum suorum id facere possit, nullus dubito. Sed scito praeterea opus, an locus in aedibus suppetat. Quare rogo, ut certiorem me ejus facere velis. Obstringes, non me solum, sed et Consularem Bickerum, qui plurimum te salutat. Multam etiam salutem meo nomine dices, praeter eos quorum antehac in literis meminisse soleo, Clarissimo Salmasio, quem in Academia vestra laetor vivere. Non dubito, quin praeclaris monumentis, per se alioqui Clarissimae Academiae, majorem etiam claritatem sit allaturus. Etiam Ornatissimum Vinnium, si eum compellandum putabis, meo nomine salutabis; de lectissima Conjuge, et Collegis taceo, quia, ut dixi, non alios nominare nunc animus, quam quos scirem urbi vestrae accessisse. Nec tamen praeterire fas, praeter uxorem, salutare vos omnes Dionysium meum, qui Panegyricum et carmen suum ad te mittit. Scio non ingratum tibi munusculum fore, quia sic familiam nostram amasus.

CXCIII. Conrado Vorstio. Clarissime et Amicissime Vorsti,

DA videm de Haro, juvenem egregium, Discipulum tuum, a me tibi commendari, fortassis miraberis; cum studia illius, non tibi minus, quam mihi, postrema magis etiam nota sint. Sed rogabat hoc pro vetere notitia, ac cum liberis etiam amicitia, commendare ut se vellem, dum Medicinae supremum cogitat gradum. Honesta erant postulata, ac placuit mihi ingenium, ac mores. Religionem ejus, quatenus a Christiana abit, si amare nequeo, modestiam tamen ejus probo, eoque abnuendum id non putabam. Et non dubito, studia quoque ejus mereri hunc honorem; aut si quid quam in iis requiritur, eo ingenio est atque industria, ut brevi tempore supplere hoc, et efficere possit ne gradum hunc honoris indigno collatum dicturus sit quisquam. Itaque rogatum te velim, ut favore tuo, si opus habeat, juvare eum non graveris. Compositum a filio Panegyricum mitto, quem pro amore erga me, meosque gratissimum fore consido. Plurimum is te salutari jubet. Uxori etiam tuae, plurimam salutem adscribi petiit. Quam et dices affini optimo Backerio, et Conjugi. Et si molestum non est, tum maximo, et amicissimo, Cunaeo, tum ingenti, licet novo Academiae ornamento, Salmasio. Quod praeteream candidas animas Tysii, Constantini, Golii, ut collegarum alios taceam, id fieri, quia nolim te onerare, tute facile vides. Tamen si maximus Academiae vestrae honos Dom. Tysio obtigerit, optima quaeque ei, meo nomine precaberis. Volo enim ut omnes sciatis, memorem me esse vestri, optimeque velle cunctis, iis imprimis. quorum exploratus mihi amor, atque affectus. Vale doctissime, et amicissime vir, et amicitiam avitam, paternam nostram, ad liberos etiam propagemus.

CXCIV. Claudio Salmasio. Vir Maxime,

LIteras tuas jam ante hebdomadam certe accepisse me, jam tibi arbitror Lamerius indicaverit. Quod tum non rescripsi, occupationibus meis imputabis. Alioqui animus illuc inclinabat. Nam nihil aeque volupe mihi, quam desiderium, quod videndi habeo tui, scriptione crebra sublevare, donec per anni tempus, et munus meum, excurrere Lugdunum licebit. Certe parum his proximis diebus ab itinere abfui, sed tempestates et inclemens coelum vetuere. Unde quod unum supererat, per literas te invisere malui: quia iniquum ut tu recte putas, est amicitiam nostram locorum propinquitate deteri, cum illa tanto arctius constringere eam debeat. Quaeris quid agam? edere ante menses complures coepi opus Grammacicum quod annis abhinc XXX. et amplius magna ex parte scripsi. Possis dicere censuram eorum quae veteres, ac plerique etiam juniorum de artis praeceptis tradidere. Taediosum negotium: sed operam do, ut quantum possum ejus fastidium levem: Si non aliis saltem seholis proderimus. Et necesse fuit, ut aliquis hoc laboris devoraret. Tentavi ego, dum alii majora. Libri septem erunt, quorum tertius jam ad finem vergit. His absolutis ut puto, Origines LL. consequentur. Opus utrumque fortasse leve multis videbitur. Non levis tamen labor, quo mihi constitit; illud interea diffiteri non possum, vix esse haec pro aetate mea. Quare animus jamdudum gravioribus incumbere ardet. Caeterum nolui mihi complurium annorum labores perire. Si Deus illos absolvere dederit, spero me ad utiliora, nempe Antiquitates Ecclesiae transiturum. Quod te facere etiam velle scio. Quas mihi literas commendasti, ne dubita recte Hugonem nostrum accepturum. Atque utinam ipse de manu in manum tradere ei illas potuissem. Interim tanto et viro et amico amoto, nihil aeque laetor, quam te successisse. Velim Batavi omnes agnoscant felicitatem suam: Lugdunenses imprimis. In quibus non dubito quin familiariter utaris V. Cl. Petro Cunaeo, viro non modo longe doctissimo et disertissimo, ac Batavici status intelligentissimo, sed praeterea gravi et candido. Habui illum ego, cum istuc viverem, inter amicorum primos. Te quoque, ut idem facias, hortor. Dignissimus est ille amicitia tua. Vale, maxime Salmasi, ac nunc Bataviae etiam nostrae ingens decus: quod spondeo magis et magis ipsa deinceps agnoscet, malevolis omnibus invitis.

CXCV. Merico Casaubono, S. P.

JAm ab occupationibus meis tandem ad te redeo, mi Casaubone. Quam vellem id prius factum! Sed qui vitam meam sciat, misereatur potius mei quam succenseat; Usque adeo occupationibus et molestiis premor. Et quasi non abunde id esset, novum prioribus laborem sponte accudi. Nimirum exercitationes meas Grammaticas, quatum jam tertius liber ad finem properat. Opus futurum ejusdem molis ac, quas proxime dedi, Oratoriae institutiones. Scio alia a me expectare, cum alios, tum excellentes Britanniae viros. Sed semel mihi defungendum commentationibus istis, quas majorem partem ante annos XXX. elaboravi, atque ante annos XII. cum factiosi quidam sibi solis sacrorum tractationem vindicarent, iterum in manus sumsi, et aliquot mensium spatio, partim limavi, partim observationibus novis adauxi. Sane ad faciem eam artem Grammaticam scripsit hactenus nemo. Planeque Aristarchum ago in Grammaticos veteres, et novorum illos, qui nomen aliquod merentur. Multa scriptorum veterum loca illustro, multa emendo. Equidem mallem ipse nunquam aggressus essem hoc laboris. Poteram interim longe majora et acceptiora conscribere. Sed cum haec orsus sum, Gymnasii Dordrechtani praefectus eram: eoque nihil alienum a munere meo faciebam, talia consignando. Postquamvero regimen cepi Collegii Theologici ab illustribus Ordinibus constituti apud Lugdunenses, non sivere antiquitatis Ecclesiasticae hostes, qui plurimum poterant, ut aliis quam secularibus (ut vocant) studiis me darem. Illis igitur regnum tenentibus, non passus sum perire labores meos, quos nunc publici juris facio, ut totus deinde in majoribus esse,

et Britanniae atque alibi gratioribus possim. Sed quid ego haec tam multis? Spero ubi videris operam, non usquequaque improbabis. Et quî possis tam amans mei? Verum scire haec te volui, ut apud judices iniquiores operam et studium defendas nostrum. Solum haereo, quid facto opus sit, de vasto pene Originum opere: quid de rei Poeticae libris. Nam utrumque opus jam ad umbilicum perduxi. Et tamen inter excudendum, ut scis, aliquid novae exquiritur curae: Quod autem iis accedit, id sacris meditationibus aufertur. Quid ergo? Missane haec faciam? Etiamne quae de omnibus vetetum disciplinis exaravi, et tantum non ad finem perduxi? Si fas esset homini Christiano, propemodum male illis optarem qui haec potius tractandi necessitatem mihi imposuerunt, quam porro exolvendi magnos veteris Ecclesiae doctores: quod studium sic cum altero, a prima pene Adolescentia conjunxi, ut longe illud praeferrem. Itaque alterum quoque nunc sic tracto, ut melius majusque non intermittam. Utinam tantum foret tantum otii, ut ne saepe adeo ab eo avellerer invitus. Mane publica distineor auditione, vel ut nunc loqui amant nostri, praelectione. A prandio consulor a multis, quibus non possum operam denegare. Etiam Salutatorum peregre advenientium nimium quantum est. Quid omnia referam? Videor mihi labori satis assuetus. Et tamen fateor, interdum sub sarcina ingemisco, ut iniquae mentis asellus. Tu vero, amicissime Vir, ne propterea, quaeso, minus me ama. Sed si quando tardius officium vel scribendi, vel aliud exsolvo, ita tibi persuade, non esse me meum; magisque id mihi aegre esse, quam amantibus mei. Et ista hactenus. Pecuniam, quae ex Cantuariensi Canonicatu, regio mihi beneficio cedit, accepi usque ad proximum Septembrem. Ut primum trimestre, quod debetur, sit mensis Decembris. Multum tibi debeo, optime virorum, qui fide ea atque industria procures res meas. Verum quid tandem pro beneficio rependam, ne videar, vel potius sim ingratus? Sane cogitatio haec me sollicitum habet, magisque anxium haberet, nisi perspectus esset erga me amor tuus. Nec tamen desinam cogitare de testatione aliqua animi non ingrati.

Venio ad hortensen negotium, de quo seorsim literulas ad te scriptas hisce inclusi, et eas quando expedire putabis, Revetendis Fratribus ostendas. Nunc hic plenius paulo apertiusque animum meum aperire mihi visum fuit. Equidem, mi Casaubone, tametsi, ut ingenue loquar, offendere neminem velim, nihilominus non pono offensas alienas, praesertim injustas, ante jus non meum modo, sed et collegarum et fratrum meorum. Nam quod merito metuitur, si ego eripi mihi meum patiar, fortasse etiam illi, qui mihi successerit, carendum erit. Saltem id contentionem non mediocrem possit excitare. Quare praevertendum omnino huic rei videtur. Sed quia mihi tam longe remoto statuere difficilius est, malo rem omnem arbitrio tuo committere. Quicquid feceris, id ne dubita me probaturum esse. Neque id de horto solum, sed etiam de pecunia annua, ut haec, quemadmodum caeteris, uno Molinaeo excepto, pro ratione proventus, vel accrescat vel decrescat mihi.

Dicere non possum, quantopere amplissimo Hugoni Grotio placuerint literae tuae et quanti te faciat. Is nunc Hamburgi agit; non dubito, quin illi tristissimus fuerit nuncius, de excessu fortissimi Suecorum Regis. Nam ab eo amabatur et aestimabatur. Imo Rex jam in mandatis non uni dederat, qui cum eo colloquerentur, ut operam et consilium suum sibi addiceret. Pretium offerebat, quale Legatis dari solet, uti ex fidis hominibus accepi. Etiam Holsatiae Dux et alii Principes viri haec agunt, ut ad se veniat. Simulac certi aliquid statuisse intellexero, perscribam ad te. Binas vel ternas ab eo literas accepi. Responsum adhuc debeo. Quae causa, credo, intra sesquimensem nihil ad me scripserit. Sed facilem mihi veniam spondeo, quia vitam meam novit. Nusquam eum vivere malim, quam apud nos; ut coram potius quam per literas colloqui liceret. Et facile hoc ei concederetur, si modo vivendi his terris potestatem libello posceret. Verum metuit, ne id sic interpretentur aliqui, quasi culpam ullam agnoscat, cum contra se praemio potius dignum ob ea existimet quae egit solo patriae libertatis amore ductus. Legati hostilis Belgicae Hagam reversi, colloquuntur cum proceribus nostris de conditionibus pacis. Plerique metuunt, ne convenire possint. Usque adeo grandia sunt quae utrinque postulantur. Sed, credo, iniquum petitur,

ut aequum impetretur. Plerique Sacri Ordinis bellum praeoptant. Nec obscura est ratio: Nam belli tempore plus tribunitiis concionibus valent; quia multa Proceres tolerant, ne quid turbarum domi oriatur. Sed longe aliam ipsi causam praetendunt. Negant enim honestam esse pacem cum Idololatris, quos Deus exscindi in verbo jubet. Negant tutam, quia Artes Pontificiae et Austriacae Domus plurimum se occultent specioso pacis titulo. Quod sane aliquid est. Sed neque talia Proceres nesciunt, qui providebunt semper ne quid detrimenti capiat Respublica. Filius meus Dionysius, quem vidisti mecum, Panegyricum et Poematicum scripsit honori Principis Arausionensis. Id fortasse jam acceprisus. Nam exemplar affini Junio misi Hagam, qui simulac in Angliam rediisset, curaturum recepit. Jam liber decimus quartus Reidani Belgici Historiographi, ab eodem Latine redditi, sub praelo est. Spero infra menses tres universum opus posse absolvi. Et puto, nec Historici prudentia, nec Interpretis dictio displicebit. Plurimam salutem tum lectissimo uxori, tum Reverendo D. Decano, tum charissimis fratribus et Collegis meo nomine dicito.

Agnosco quicquid dignatione et beneficentia Regia ex Praebenda Cantuariensi mihi ab ejus exordio debebatur usque ad mensem Septembrem anni Millesimi sexcentesimi trigesimi secundi, esse persolutum, a Reverendo et doctissimo Merico Casaubono: ita primum trimestre quod annumerandum sit, incidat in anni ejusdem mensem Decembrem. Scripsi et subscripsi Amstelodami manu propria, mense Februario anni proximi qui est CIC IC C trigesimus tertius.

CXCVI. Constantino Huygenio, S. P.

QUod, Nobilissime, Amplissimeque, Huygeni, tu quoque sic obitum carissimi pignoris, meumque hunc dolorem doles: amice facis, et liquido ostendis, neutiquam me in eo falli, quod te semper amantissimum mei, familiae que meae judicavi. Nimirum pro affectu hoc tuo, non potes, non peracerbum hunc mihi casum judicare. Sane periculum fortasse esset, ne animus de gradu totus dejiceretur, nisi partim tui, et aliorum praestantium virorum alloquio Epistolari, paulatim spiritum, et vires reciperem: partim sponte mihi etiam, ob oculos saepius ponerem, incertum vitae humanae, et alia, quibus aegras mentes, in casibus hujuscemodi, solari ipse antea soleo. In his familiam ducit voluntas Dei, quae Christianis nobis, omnem pene paginam facere debet. Nam ut quanto nebula, ac caligo magis attollitur, tanto aer proximus sit purior, clariorque: sic comperio mentem etiam nostram eo reddi sereniorem, quo amplius elevatur ad Dei Providentiam, quae nihil non provide immittit, aut permittit. Illustrissimo, et Invictissimo Arausionensium Principi, aeternum pro ea liberalitate, debitor sum futurus. Sed si cogicem, per quem mihi conciliatus sit maximus Heros, ingratissimus sim, nisi hoc ita illi tribuam, ut non et tibi beneficii partem transcribam. Nec nunc praeter hujusmodi verba habeo, quod rependam. Enitar tamen sedulo, ne vel munificentiae Arausionensium Principem; vel te, Nobilissime, et Amicissime Huygeni, commendationis tuae possit poenitere. Hunc animum nostrum, qui prima occasione se exeret, magnum censebis, si cum aestimes, non pro viribus ejus, quae exiguae, sed pro humanitare tua, quae summa est.

Amplissimum, Optimumque Affinem tuum, David de Willem, salvere si jusseris, gratissimum erit.

CXCVII. Hugoni Grotio, S. P.

NOn facile dixerim, quantum mihi solatio fuerint geminae literae tuae. Nam licet pro acerbo hoc casu, videor mihi satis fortis; tamen mentiar, nisi agnoscam subinde etiam non magna occasione malum recursare animo. Quid mirum? quando quem amisi, is erat, in quo post Deum, ingravescente

hac aetate mea, plurimum fiduciae mihi, meisque reposueram; ut non potuerint non acceptissimae esse literae, cum Salmasii, et Cunaei, tum imprimis tuae, quibus erigere animum moerentis voluistis. Nescio autem, num ab luctu sit, an foeda anni tempestate, an immodico labore, ac vigiliis, quod tribus mensibus male habuerim. Sex prioribus hebdomadis, pedem domo non extuli, sex proximis unum illud potui, ut publici muneris causâ, ingrederer Lycaeum, quod vix lapidis jactum ab aedibus nostris abest; sed videor mihi quotidie virium capere incrementa, et appropinquat blandior adolescentis veris aura, quae meliora, melioraque sperare jubet: atque haec eo etiam lubentius commemoro, ut causam videas cur plurimis literis tuis non responderim. Quarum postremis partim mihi Tragoediam misisti tuam, partim significas, ut locum quendam corrigi velis. Simulac eas accepi, quia ipse exire non poteram, per filium arcessivi Blauwium: Qui velle se excudere dixit, sed negabat id ullo modo ante proximas nundinas Francofurtenses fieri posse. Addebat, nec se, nec alium habere literas qualibus Auriacus excusus, sed visurum quae proxime accederent. Juro, nisi festinato opus putares, Francofurto tales procuraturum, quales petis. Video ejus praelum fervere plurimis, pluraque sub manibus habere; quare vix puto, ante duas hebdomades orsurum editionem: nempe ubi ea absoluta, quae Francofurtum mittere cogitat. Sed ulterius si moram nectat, non patiar. Nec sane is est qui calcaribus egeat, praesertim in tuis; unde certum lucrum: nisi vicinus Jansonius, ut solet, minoribus excudat typis, quo minori pretio divendat. Credo tandem acceperis filii [gap: Greek word(s)] Reidanum; uti et de Termino Vitae variorum responsa ad Beverovicium. Epistolam ejus nunc tantum mitto, quia decretum erat includere literis meis Illustri Skyttio tradendis, ubi ad vos iturus. Sed ille jam mensem, et ultra, praeter expectationem suam hic cogitur haerere. Video Beverovicium hoc agere, ut judicium quoque tuum perscribas, ipse autem Tomo secundo inserat. Id quidem an placeat satis nescio, sed scio illud Rivetum antehac Theologiae apud Leydenses Professorem, ubi legit judicium Episcopii, dixisse se adversus illud scripturum. Et jam in eo totus esse dicitur. Salmasius, qui et ipse sententiam rogatus erat, et sic satis prolixum opus composuit, negat se passurum ut divulgetur; nempe maligno adeo saeculo metuit, ne et ipse vapulet. Etsi et alteram causam habet. Seorsim legi sua malit, quam ut in turba compareant. Credo, si Grotii vel Salmasii essent, quorum judicia promuntur, non invitus se quoque Principibus permistum agnoscat Achivis. Nunc minuti quidem Heroes, et ut sic dicam Dii Patellarii, si modo Dei intercurrunt. Putavi tua interesse, ut hoc scires, et si ea sis prudentia, ut istorum etiam nescius, non sis scripturus quorum possit poenitere. Filius tuus jam ante hebdomades duas Amstelodamo discessit. Causam nescio, sed maluissem mensem unum alterum remansisset, vel propter Blawium qui cum in Mathesi instituere jam coeperat. Sed nihil fecisse arbitror, nisi ex parentis voluntate, quibus absque dubio sua ratio constat. Uxori lectissimae, et filio Cornelio salutem dicito. Sed et Lindembrochio, si occasio erit.

CXCVIII. Jacobo Roverio, S. P.

TUvero, Cognate Roveri, ut libertatem tuam recte accipiam, rogare etiam sustines? quasi aut haec studia non ab humanitate acceperint nomen; aut illius sit excusare semet, qui utilem amicis operam navare studet. Mihi potius id reliquisses, qui ob dilatum (ex more scilicet meo) responsum, purgare me debeam, vel occupationes, vel aliud memorando, quo tibi satisfiat. Nec propterea in eo operam insumam, quam perdere nolo. Abunde enim nosti me publice docere, privatim scribere, et quasi neutrum esset, vacare domesticis, amicis; ad haec tot indigenis, et exteris, qui quotidie ex Germania, Gallia, Britannia, terris aliis, cum veniunt, compellare nefas putant. Quid reliquum literis? Ipse hoc tempore impeditissimus scribo. Quid mirum? Nox est, quae plerumque curarum esse levamentum creditur. Vix est mihi qui tam multa in noctem rejicere cogar; praesertim quae hoc Epistolare hoc

officium spectant. Quanquam sic quoque, illa mihi nunc levamentum; quia haut noctem esse sentio, quod te quomodocumque colloqui habeam pro curarum cessatione. Quaeras fortasse, si ita animatus sim, cur tam tarde a nocte subsidium petierim? Plusculae enim abiere, ex quo non respondi. Nimirum illud est commodi, in absentium amicitiis, quod vacare iis tantum opus sit, ubi opportunum est; praesentibus saepe, cum minime est integrum. Et tamen paucos ex amicis etiam absentibus habeo, quibus non partem aliquam temporis mei, utcumque illud pusillum sit, gratificari velim. Tibi vero, praestantissime Cognate, non volo modo, sed etiam debeo; Ut qui non passus sis studia tua, sine fructu meo procedere: Quod propter Epistolam tuam bonae frugis ple nam dico. Equidem ingratus sim, nisi hanc agnoscam humanitatem: Quae si paulo maturius se exeruisset, etiam publice fuisset utilis. Nunc quae observasti, pleraque artem metricam spectant. De hac operis nostri Grammatici liber secundus tractat; qui jam dudum absolutus, ad quintum enim deventum, de Pronomine agit. Tamen si omissorum copia ita crescat, ut Appendicem concinnare operae videatur; erit quod publice me tibi debere profitear. Utcumque enim non pauca mihi jam dicta ex iis quae mones, tamen et reperi quod addere maluissem. Nunc de versibus tuis quid dicam? Plane venusti sunt, sic ut Romani hominis videantur, et argumento, quod tractas, nihil convenientius. Sponsum haud dubie, etsi haut dubie, sua jam felicitate contentum, nova voluptate Musa afficiet, tam suavis, et tam cari capitis. Equidem velim meo nomine, et illi, et sponsae illius, optimae virgini, omnia fausta appreceris: Sed et Amplissimo Parenti tuo, et fratrum alteri Joanni, atque adeo toti domui vestrae. Praterire vero nefas sit Amicissimum Beverium, Inclytae urbis vestrae Praetorem. Quibus omnibus, et uxor ac liberi salutem adscribi petierunt.

CXCIX. Hugoni Grotio. Vir Amplissime, amicorum Optime Maxime,

EUnte ad vos Matthisio, haud aliud scribere habui, quam quod his diebus haut laetus accepi, optimum, et disertissimum virum Erycium Puteanum, in periculum, aut certe molestias aliquas incidisse. Scripsit stateram Belli, et Pacis, quo nonnullis de partium suarum impotentia prolatis, complures offendit. Nosti fastum Hispanorum, et Principum aures, quorum nec hae, neque illi veritatem accipere sustinent. Itaque nisi nossem multos ei in aula Bruxellensi, quo vocatus est, amicos esse: nisi quoque ingenium, et eruditionem illius aestimari scirem, sinistri aliquid vererer. Nunc optima non omnino despero. Utinam non aliud audite cogantur, quam quod olim in simili fere negotio, a Phalaride ajunt fuisse dictum. Simonidi? M [gap: Greek word(s)]. Rerum hic novarum nihil. De Pace adhuc ambiguae opiniones. Haud dubie, priusquam conveniat, de nostris, aut hostium armis aliquid audiemus. Opus nostrum Grammaticum quotidie procedit. Jam libro quinto praelum fervet. Reidanus filii mei Dionysii intra hebdomadem unam et alteram finem accipiet. Simulae editus erit, tibi mittet, qui jure tuo non illum modo, sed quicquid etiam a me, aut meis proficiscitur exigere potes. De filio tuo subinde Rectorem Ostdorpium conveni, cujus literas accipies cum meis. Absque eo esset, fusius scriberem. Ingenium semper laudat. Visus tamen paulo plus diligentiae requirere. Quod celare non debui, quatenus tuis, non minus quam meis bene volo. Quia una alteraque hebdomade domi eum meae non videram, ipse accessi domum illius, et commonui, ut frequentius me, meosque inviseret. Simul autem vellebam de Oratione quadam e Tacito, quam promiserat se carmine redditurum. Non desinam cum monere, et hortari, omniaque illa facere, quae te velle scio. Vale Amplissime vir,

CC. Guilielmo Archiepiscopo Cantuariensi. Reverendissime in Christo Pater, Domine Illustrissime,

NEscio felicem me an infortunatum appellare debeam. Quippe hinc ingens ille favor, et affectus tuus, me tantopere evehit, et singulari gaudio implet, quod tum magni, tum eruditi Praesulis eum mihi amorem obtigisse videam: inde rursum angor, quod in tanto affectu tuo quem par est animum testari nequeam. Semper occupationibus obrutus nunquam meus sum. Et si forte aliquod respirandi spatium, simul et otium spero colloquendi cum iis, quorum aut favore obstrictus sim, aut amicitia, subito plerumque nova moles ingruet, ut jam dediscam sperare vacuum a laboribus tempus, qui semper negotia nova habeam dum adhuc veteribus quam maxime distineor. Equidem non ignoro ad labores hominem natum, et quietem hic solidam habere nequire. Sed-enim cum cogito ingratum me videre posse in optime de me meritos, quorum inter primos te, Illustrissime Domine, pono, parum abest, quin importunis adeo occupationibus indignor. Pudet dicere quod menses elapsi sint ex quo tibi, Reverendissime Pater, debeo literas et gratias pro eo quod benevole adeo caetera etiam ad Marianum pertinentia transmiseris. Ita ut si moram compensare gratiarum magnitudine aequum sit, nulla verba inveniam, quibus satisfacere possim. Animum solum tot et tam variis impeditum nihilominus semper veneratione tui plenum retineo: et quia ille bonus est, facile veniam spero apud te, Illustrissime Praesul, qui humanitatem tuam prolixe adeo in me effudisti. Nunc tandem quas diu volui literas celerare libuit ob occasionem, quâ non aliam habere meliorem potui dum apud nos est Praestantissimus Boswellus: cujus si eruditionem aestimem, non minus miror ingentem, quâ te prosequitur venerationem. Volupe fuit mihi sermones conferre cum eo, quem pro summis virtutibus tuis tantum esse cultorem tui viderem: cumque eo pro cujus pietate, doctrina, industria, magna in Hibernia incrementa additum iri spero melioribus studiis. Caeterum ad Marianum ut veniam, eum in lucem mittere per diversa hactenus nequivi. Nam et cura operum quae sub praelo habeo obstabat, et Typographus tam multa et varia receperat ut culpare non possem, si morae aliquid postularet. Non committam tamen, quin primâ, quam Deus dederit, occasione, praestem, quod et tibi et mihi in votis est. Tantum breve spatium rogo, quo in ordinem redigam mea, et expedire animum liceat ab iis quibus nunc distinetur. Te interea, Illustrissime Domine, supremo numini, me et illi et tibi commendo: atque oro ita habeas persuasum, neminem te inter Belgas habere, qui Illustre ac Reverendum nomen tuum devotius veneretur.

CCI. Claudio Salmasio, S. P.

COmmittere, maxime Vir, nolui ut communis amici nostri Hugonis literae ad te sine meis irent; si non ob aliam causam, certe ut hoc saltem modo tres amici simul ut possumus essemus; quorum illum iniquitas temporum, te valetudo, et coeli inclementia, et credo domesticae etiam curae, me publicum docendi munus congredi nondum patitur. Sed spero vigorem tibi jam pristinum rediisse, et ut homines satis aequi non sint, aera saltem esse. Hujus duritiem adsuetudine, illorum invidiam animi magnitudine facile superabis, praesertim si cogites Sophocleum illud,

[gap: Greek word(s)]. Optasses fortasse alio documento tuas virtutes intelligere: sed certiori non poteras. Scio quae mihi evenerint, quamvis infra invidiam me esse debere putem. Et sic hoc inter arctiora amicitiae vincula, quod quam vis bene meriti praemia parum digna pariter retulerimus. Sane abunde solatii mihi est quando tot bonorum, et his et aliis in terris, et posteritatis simul judicia cogito. Quae tibi, optime maxime Salmasi, excellentiora longe et jam obtigere, et deinceps erunt. Reputemus etiam mercedem hic ereptam a supremo et beneficentissimo mortalium rectore cum foenore rependi. Salutem plurimam Uxori tuae meo, et meae nomine dices, quam, licet ignotam, aestimo ob egregium parentem et majorem conjugem.

Summis etiam viris Cunaeo, Scriverioque cum occasio dabitur, salutem impertias rogo.

CCII. Joanni Skytte.

VIr Illustrissime, quam vis inexspectato generosi filii tui discessu praeventus, malui tamen tumultuarias prope ad te literas dare, quam nullas. Adstringebant me huc nupera promissa, et ipsius filii tui rogatio. Cui ego quomodo hoc negare possim, cui majora longe sponte etiam obtuli? Accedit quod non alias a me gratiores fore literas scio, quam ejus manibus perlatas, quem non possis non carissimum habere, sive naturam spectes, cum nullum reperiatur arctius vinculum, quod parentes liberis adstringit; sive indolem generosi filii tui, quae virtutis via ad excelsa grassatur. Videor jam omnino videre mihi illum in summis regni vestri honoribus, quibus si tales multi fungantur, qualem hunc futurum confido, dubium non est, quin gloria gentis vestrae auctura etiam sit gloriae gradum, quem virtutis suae merito, et magni Gustavi affectu obtinet. Etenim et ingenio filius hic tuus est acri, et aetatem cum considero, pro ea sane judicio excellenti, et pro iisdem annis studiis non leviter tinctus, praesertim quae fortunam ejus decent. Ac nequid auribus tuis dare videar, ipse egregium hujus rei argumentum videbis, vel Panegyricum ejus. Multa adeo bonae erectaeque mentis indicia apertissima in eo se exerunt passim. Ob subitum discessum non potui legere, qua cura vellem. Sed carptim id facere cogebar. Verum ex ungue, quod dicitur, leonem. Ut monumentum etiam sit futurum, quod postoris placere possit. Satis etiam laudare non possum generosum filium tuum Joannem. Tantus in eo est ardor studiorum: Nec praeter eum retinuit illum apud nos quicquam. Existimabat enim inanes fore labores, quos apud nos hactenus studiis impendit, si ea in medio cursu desereret. Alioqui postquam eum a te, Illustrissime Domine, arcessitum intellexi, serio hortatus sum, ut paternae voluntati obsequeretur. Meum non fuit inquirere, cur scripsisses; sed ille arbitrabatur, nihil tibi gratius esse posse, quam ut hac aetate, qua sementis studiorum fieri debet, non destituat parentum de se et illustris familiae spem. Itaque cum optime illi perspectum animum tuum putarem, nolui nimium urgere, ut iret, ne vel ignarus tuae voluntati contraria consulerem, vel illo, quem sic amo, carere viderer velle. Imo vero cupio in omnibus illi prodesse; eoque nulli parcere labori animus est. Priusquam finio, debeo quoque gratias tibi agere, Illustrissime Domine, filii mei Dionysii nomine, quod eum ad te cumliberis venire tuis iterum volueris. Nunc id opera ejus, quibus praelum fervebat, non patiebantur, sine offensa multorum, et ingenti damno Typographi. Interea tanto acrius generosi filii tui studia juvare conatur, ut se gratum ostendat pro eximia hac humanitate tua.

Deum Opt. Max. rogo, ut diutissime te salvum praester regno Suecico, familiae tuae et cultoribus, quos inter ego, et mei omnes nomen prae aliis profitemur nostrum.

CCIII. Joanni Meursio. Vir summe et nulli amicorum secunde,

QUod non semel scripsi, et ut metuo, saepius conquerar deinceps, non sinit hoc vitae genus, quod nunc dego, ut amicitias colam, quemadmodum oportebat. Unde est, quod raro quisquam literas a me accipit, nisi jam multis ante mensibus exspectatas. Sed cum hoc male me habeat, in plurimis, tum nihil magis indignor, quam non licere mihi colloqui cum duobus tribus quos supra caeteros aestimo mortales. Satis nosti in his te esse uti et [gap: Greek word(s)] Grorium nostrum. Fateor sane jure te tuo, uti illos suo crebriores a me literas exigere. Sed quid agam, qui quo longius aetas provehitur, eo minus mei sum juris, contra veterum Romanorum mores qui ab Augusti aevo, missionem dabant vicena stipendia meritis: eos vero, qui senadena fecissent, sacramento solvebant, ac sub vexillo retinebant donec agros et praemia tribuissent. At ego jam,

senadena stipendia feci, nec labor minuitur, sed gravatur. Etsi negare non possim jus mihi esse recusandi. Sed si quid componatur, negare non sustineo, ut mihi ipsi culpam tribuere magna ex parte cogar. Nimirum sic cogito, Masarum castra non facere militiae finem, nec certos habere stipendiorum annos, sed vel maxime hic habere locum, quod dici solet, Imperatorem stantem mori oportere. Quantum ad opera tua attinet, ea brevi aggredietur Blauwius. Sed optat, ut si qua in adhuc editis addideris aut mutâris (et fieri vix aliter potest) quamprimum ea chartae committas, et ad nos transmittas. Adscribam deinde operibus tuis, quae hic habeo, ut auctiora et si fieri possit, meliora etiam prodeant. Jo. Jansonius ante menses jam aliquot excudere coepit, quae miseras. Et puto jam prope absolvisse. Seorsim etiam excudet Blauwius, quae postremo accepta. Nihil tuorum in via utcumque silentio praeterierim in Literis meis. Nempe tam occupatus scribere soleo, ut non possim non aliquorum oblivisse, eoque Literae meae magis animum meum quam seipsas probare tibi debeant. Dionysius meus brevi tibi Historiam Reidani Latine a se redditam transmittet. Opus egregium est. Versionem commendare ipse nolo: illud tamen dicere audeo plurimi laboris fuisse. Mittit nunc Panegyricum et Carmen ad principem ante V. menses editum. Nunc etiam Commentarios parat in Rabbi Maimonidis libellum de Idololatria quem transtulit ex Hebraeo. Mittit filia mea tuae, quae postulatorum comparare potuit. De corallinis operam dedit nec successit. Nunc quoque dum haec scribo in eo occupatur. Nos adhuc de pace disceptamus et eventus, in ambiguo est. Princeps Rhenoberkam obsedit. Nec Hostes segnes sunt qui jam XX. millium exercitu Mosam transiere. Vale optime maxime vir et amice, plurimumque saluta Uxorem, Filiam, Filiumque. Sed et Laurenbergium ac Stephanium nostros. Quorum alteri orationem nostram, alteri filii Panegyricum dabis. Hoc enim fieri geminum exemplar misimus.

CCIV. Ger. Jo. Vossius, V. Cl. Erycio Puteano S. P. D.

ETsi valde faveo novo honori praestantissimi viri et amici Plempii, tamen vere dico, cum dolore ab eo avellor. Plane maluissem ut patrium hoc Lyceum ingenii doctrinaeque suae laudibus decorasset. Praesens ejus properus abitus hasce mihi literas, vel potius tumultuarias literulas extorsit; uberiores dari nunc oportebat, quia raro iis procurandis tam boni offerantur amici: sed nunc facere quod possum, cogor, non quod volo. Intellexi his diebus editam a te stateram pacis et belli, multis quidem ingenii et doctrinae indiciis relucentem, sed [gap: Greek word(s)], quam tempora haec ferunt. Quare et Bruxellas vocatus dicebare: non possum dicere quam id male me habuerit, sed tamen solatur eximia eruditio, et pius animus, et magni quos habes amici. Nec enim illi patientur tristius te propterea haberi. Tu quaeso, si consultum putas, fac me quamprimum de rebus tuis certiorem. Scis illud poetae:

Summi numinis custodiae te meque commendo. Scribebam praecipiti si unquam calamo.

CCV. Joanni Hulsemanno, S. P.

CUm nihil, Clarissime Hulsemanne, lubentius legam, quam Praestantium virorum Literas, tamen adeo tardus saepius sum in rescribendo, ut videri possim metuere, ne si diligentior hac parte sim, nimis multas ab iis accipiam. Quod non aliunde est, quam a negotiorum mole. Atque haec in causa etiam fuere, cur prioribus tuis literis, tanto scriptis affectu, non responderim. Accessit fiducia facilitatis tuae: sed nunc alteris etiam praevento, ulterius in scribendo esse remisso non licet, ne injurius videar in amicitiam nostram nuper initam. Quomodo enim, praeterquam Epistolari hac via, colere eam liceat, quandoquidem tanto disjungimur intervallo? Itaque non facile committam, ut hac in re industriam nostram desideres. Multum enim, mi Hulsemanne, amote,

ac aestimo; ac crebro in mentem venit, jucundae illius diei, quo una de rebus divinis colloqui dabatur: saepeque mihi optem tales recurrere; facile enim tum perspexi egregias animi dotes. Atque opinionem de te meam postea auxere duae et viginti dissertationes tuae eruditissimae, quas muneri reliqueras. Deum oro, ut in hac statione diurnare contingat, quo deinceps similibus monumentis Ecclesiam bees. Nihil vero aeque me in sermonibus tuis! delectavit, quam quod studium pacis ac concordiae junxisses amori veritatis strenue tuendae adversus omnes, [gap: Greek word(s)]. Nam quod de Ebionitis veteribus Eusebius scripsit, id nobis accommodare liceat, Novis illis, quos seunebionitas possis dicere. Rerum novarum, post Rhenoberkam captam nihil hic habemus. Etsi vero aliquot ab annis omnia fluxerint ex voto, nihil tamen aeque exopto, quam ut bellum hoc pax excipiat. Cujus spem vel toto sinu admitto.

Ut monte Flaccus. Quare et nobis, his locis, et Germaniae etiam vestrae, imo et nostrae, quandoquidem in ea vitalem primo auram hausi, sperare liceat serenitatem post nubila et turbida. Quo in voto desino, idque eo lubentius, ne longior sim praeter morem, qui verborum parcus esse soleo: solum rogo, ita tibi persuadeas, sicubi usui hic tibi ulla in re esse possim, vel aliis etiam, quos commendare nobis voles, operam me daturum, ut intelligas quanti te faciam.

CCVI. Hugoni Grotio, S. P. Hamburgum.

EOrum quos vides, unus est nobilissimus juvenis Guldensternius Danus, cui Parens superstes, Eques auratus, vir ut antiqui stemmatis, ita magnae in Regno authoritatis. Alter est ornatissimus, doctissimusque Ernstius Helmstadiensis, qui in Academia Sorana juris Professor Meursiique nostri Collega fuit. Hi lustrata Gallia, Italia, ac Sicilia, nunc domum redeunt, magnaeque foelicitatis censent, quod Hamburgi sibi compellandi tui occasio erit. Perjucundum mihi fuit cognoscere judicium tuum de optima ratione instituendae pueritiae, neque mihi alius unquam animus fuit: sed proximis duodecim annis, et quod excurrit, vix ulla in Bataviae civitate, potiri ea Doctoris, ac coetus quem describis foelicitate licuit; ut omnino aut privatim domi alendus fuerit paedagogus, aut puer in scholas publicas ablegandus. Cum enim tota Reip. facies immutaretur, illud etiam cautum facit, nequis extra scholas publicas pueritiam institueret. Quo pacto fiebat, ut nec Ecclesiastico, nec Scholastico munere dejectis studia sua prodessent, ad se suosque sustentandos: nec Parentibus qui Remonstrantibus addictiores forent, potestas esset liberos suos aliis committendi Praeceptoribus, quam qui Synodalibus se decretis adstrinxissent: sed Decretum hoc paulatim in urbe hac, biennio proximo, aut triennio, coepit negligi. Ita ut nunc, tres quatuorve sint, qui seorsim honestiorum Civium liberos instituant, aliqui etiam in convictum recipiant: ringente admodum Gymnasiarcharum altero, nomine Stado, ejusquem de nomine nosti, filio, qui Patri in scholastica hac Palaestra successit. Is postquam Proceres me utriusque scholae suae curam gerere voluerunt, saepe apud me conqueritur, quod Ordinum, Urbisque Decretum sic negligatur, eamque causam esse ait, quod tam paucos habeat discipulos, paucioresque convictores. Nec minus fatigat Scholarcharum alios, ut quicquid est scholarum hujusmodi disturbetur; sed surdis canit, quia plerisque ex ipsis Proceribus, altera magis via placet. Et sane audio, eos gratulari sibi, de liberorum in privatis scholis profectu: sed quot numero distinctos, quam multos item in convictum habeant, nondum possim dicere, pleniusque de eo exquiram die crastino. Nunc fieri id non potuit; nec nisi hesterna die literas de hoc tuas accepi. Intelligo ex filio tuo, uxorem tuam intra octiduum vel circiter hic fore, eamque Hamburgum cogitare. Id si est, de isto, et aliis, optima scribendi occasio erit. Habitat Lugduni Bata vorum, Vir egregius et Cordatus, Matthias Overbekius, literatus ipse, ac literatorum amans; nec paucorum adolescentum, qui sacra studia excoluere Nutricius

ac Meoaenas. Hic nihil aeque exoptat, ac studet, quam ut ex amplissima haereditate, quam cum Cohaeredibus adiit, decidatur portio, quae sufficiat sex septem alendis, Philosophiae, ac Theologiae studiosis. Ac partim eo movetur, quod utile sit futurum Ecclesiae Dei, his maxime temporibus, quibus omnes, prope in partes eunt; paucique adeo rectam insistant viam: partim illo etiam, quod certo sciat, nec ignorare Cohaeredes possint, eam fuisse defuncti sententiam; cui grave est refragari, utcumque civili jure constringi fortasse non possint. Videor mihi ex Overbekio non obscure intelligere, Cohaeredum esse unum (cognatum arbitror) quibus haec non satis placeant, eoque a me mitum in modum petiit, ut ad te transmitterem, quem ipse hac de re consignarat, quo plenius mentem suam intelligas; simul rogavit, ut hoc negotium commendarem tibi, quem consilio et auctoritate ajebat plurimum apud Cohaeredes posse. Haec easunt, de quibus nunc ad te scribere volui. Vale, vir incomparabilis, et valetudinem tuam, pro qua innumeri vota faciunt, cura diligenter: salutat te familia universa; simul filium tuum, de quo non dubito, quin magnis passibus, in studiis pergat; praesertim ex quo tecum assidue est, et te E [gap: Greek word(s)] omnium habet.

CCVII. Guilielmo Archiepiscopo Cantuariensi. Reverendissime in Christo Pater, Dom. Illustriss.

TRistem nuncium huc allatum de morte Reverendissimi Domini Archiepiscopi Cantuariensis, lenivit mox fama, quae adferebat, plurimorum eo vota, ac, ut addebant, Regis sapientissimi eo consilia tendere, ut tu in summo hoc pulcherrimoque Ecclesiasticae dignitatis gradu locareris. Quae mihi eo magis volupe fuit audire, quia et quo statu Ecclesia Christiana nunc sit, et quantum tibi pietatis ac prudentiae ad eam dirigendam, quodammodo videor intelligere. Unde spem maximam concipiebam, fore, ut Dominus Deus, cujus in manu corda hominum sunt, magis magisque huc animos flecteret. Eo dum flagro desiderio, ecce Haga mihi ab amico Literae, quibus perscriptum, jam eam te in sedem ascendisse. Ac paucis post diebus idem dispersit fama, qua non aliam laetiorem longo tempore ad aures nostras advolasse possum dicere. Nec tamen tam bene in Batavia hac, nec puto in Britannia agitur, ut malevoli desint, vel etiam male creduli, quibus quia primaeva sordet Antiquitas, exosaque est Ecclesiae Disciplina, eo alteri hoc honoris collatum praeoptent, nec linguae id virulentia dissimulent. sed istis moribus jam a multis annis in Ecclesia Dei vivitur: beneque agitur cum bonis si tales maledicere solum possint, malefacere non possint. Nec interim non magnus numerus eorum, qui rectius sapiant, ac mecum divinam venerantur Majestatem, cujus Providentia huc fastigii perductus es, et supplices eandem rogent, ut diu te gravissimis hisce temporibus regere Ecclesiam permittat. Quae quanto diutius prudentia tua dirigetur, tanto haud dubie felicior erit. Quantum ad filium meum Johannem attinet, eum ex tuo potissimum, Reverendissime Pater, consilio, et quorundam hic amicorum, revocavi: et agit nunc in aedibus meis. Quid facto mihi opus sit, et an remittere eum in Britanniam consultum sit, adhuc haereo: Fortassis tempus me in hanc aut illam partem trahet. Filiorum alter Dionysius historiam patriam e Belgico sermone Latine transtulit, et vulgavit; quam hic mitto. Auctor Vir fuit doctus, gravis, prudens, et quod in Historico primum, Reipub. ejus quam describit, apprime intelligens. Sed quorundam judicio, quia Guilhelmo Nassovio, Frisiae Gubernatori, a Consiliis esset, Nassoviae domui in hoc opere addictior, quam Historico conveniret. Ab hoc fonte et capite esse arbitrantur, quod Vir alioqui laudatissimus et Belgicorum Historicorum facile Princeps, sic Arausionensium Principibus, et maxime Comiti Wilhelmo Nassovio bene gestorum gloriam adscribat, ut justum decus vix tribuat Foederatae Belgicae Patribus: de quibus liberiora subinde judicia occurrunt. Ut mirandum non sit, si, minus quandoque pepercerit, vel Serenissimae Reginae Elizabethae, vel Gallorum Regi, vel Caesari, vel exteris Principibus, aut Rebuspublicis. Addidi huic operi alterum quod ex Lingua Hispanica proxime vertit

de conciliandis Sacrae Scripturae Locis, quae in Pentateucho pugnare inter se videntur. Etenim utile visum est Christianis omnibus, quae ad Quaestiones divini operis commentati essent Rabbinorum doctissimi: quorum fere omnes opiniones hic liber complectitur. Uterque hic labor in causa fuit, quo minus Maimonidis dissertationem de Idololatria consummaret. Nunc tamen ad eam rediit, totusque incumbit, ac vix sexta pars operis superest, ut intra quintum hebdomadem vel circiter Typographo tradi possit. Nec segnius ego desudo in Ecclesiae Historia. Sed quotidie deploro, quod non in Villam aliquam me possim ad menses aliquot abdere. Nunc quibus horis non publico munere distringor, iis dicere non possum, quam multi interpellent, partim Belgae, partim Exteri, plerique aut genere illustres, aut doctrina clari, quorum ego affectum non possum non exosculari: sed dum me illis do, dormiunt opera tot quae habeo affecta. Quamobrem, adventante hyeme, gaudeo, quia cum magis meus esse incipio. Sed peccare me video, Illustrissime Domine, qui in his difficillimi muneris initiis, tam longis Literis tempus majoribus et melioribus eripiam curis tuisus.

Deum optimum maximum iterum oro, ut quemadmodum te Gratia ac Providentia sua in summi Praesulis sede collocavit: ita etiam prudentia ac fortitudine roboret, et cunctis Spiritus sui donis cumulet: ut improborum consilia et conatus irrita reddat, ad Serenissimi Domini Regis, et florentissimi Regni Britannici, totiusque Ecclesiae Catholicae bonum.

CCVIII. Hugoni Grotio. Hamburgum. Amplissime Vir,

QUi has defert, nomine Johannes Fredericus Slisser, Halasaxo, Lugduni aliquamdiu studiis operam dedit: unde per urbem nostram Helmstadium cogitans, ajebat, desiderio se maximo teneri videndi ac salutandi tui: quod quo honestius posset (utrum motu proprio, an consilio alieno non sat scio) obnixe rogabat, aliquid sibi literarum ad te dare vellem. Primum tergiversabar non tam quia hactenus non vidissem juvenem, quam quia occupatissimus essem hoc tempore, et uxorem tuam quotidie hic expectamus, per quam quicquid scribendum esset, optime curaretur: sed enim ille instare, et visus perhonestus, literarumque, ac literatorum amans. Quare tantillum nolui denegare. Prorsus vero erat, ut una mitterem Reidanum a filio Latine redditum. Quippe jam mensis est quod lucem vidit, sed nolui ignotum onerare. Fortasse jam aliunde intellexeris de obitu Archiepiscopi Cantuariensis. Ei suffectus, uc audio, Episcopus Londinensis, vir ut mei tuique amantissimus, ita veritatis, et pacis admodum studiosus, et eapropter non aeque carus illis, quibus novellitas, et dissidia placent. Deus diuturnam ei vitam det. Aliquid hic cognovi de colloquio tuo cum Serenissimo Daniae Rege. Aliunde etiam percepi, ut Rex Poloniae de te cogitet. Mihi haec perjucunda, qui optime, ut debeo, tibi tuisque volui semper, nec velle desinam: scio tamen quid magis exoptarim; sed si Tardipede illo Deo, Dii Batavi tardiores esse pergunt, equidem infoelicitatis nostrae causa illis magis tribuenda erit, quam tibi, cui miserum est semper pendere. Quod cum dolore scribo. Vale, Vir, et amice incomparabilis.

Postquam has literas exararam, pluribus cum Slissero sum collocutus, et intelligo esse eundem, qui ante annum locutus mecum de recta studiorum ratione. Saepius etiam me docentem audivit, imo et sermonem tecum habuit Hamburgi. Calixto Germaniae, ut ego quidem censeo, Theologo Principi, est familiaris. Haec quia me fugerant, cum superiora scriberem, attexere volui, quia ad commendationem ornatissimi, et doctissimi juvenis facere videbantur. Iterum Vale.

CCIX. CI. Joanni Meursio, S. P.

QUam tardus sit Joannes Jansonius in excudendis tuis Regibus Atticis, argumento est, quod nunc demum ad Indicem

deventum. Ipse ad Nundinas Francofurtenses abiit. Petebam ab uxore et Typotheta primario, ut, quantum excusum esset, occasione hac ad te mittere liceret. Sed absente et nescio Jansonio, negabant se hoc audere. Nempe durantibus his inimicitiis inter ipsum et Blauwium, sub quolibet lapide metuunt serpentem. Forte quia Blauwio, non minus quam ipso, utor familiariter, metuere, ne Blauwio ea traderem; is vero quam celerrime recuderet, quo utraque editio simul prodiret, non levi hujus Jansonii damno. Hoc ne vererentur, jussi, ut chartas ipsi ad te mitterent obsignatas; sed surdis canebam. Quae ad primum operum tuorum tomum pertinerent, recte accepi, inque ineditis juvit oculos et animum pascere tot bonis, quae videre erat in laetis et latis illis tuae Graeciae campis. Ringantur duo tres malevoli: justum virtuti doctrinaeque tuae semper pretium erit: invidi autem quid nisi pastoritia fistula excipiuntur a cunctis, qui studia haec sciunt suo pretio aestimare. Ad editionem quod attinet, super eo ipse ad te Blauwius scribit. Metuo ne tibi longior mora videatur, quod demum post trimestre editionem auspicabitur. Sed, mihi crede, ita praelum ejus variis ferver, utante vix possit. Et praeterea propemodum omni charta destituitur; nec ille modo. sed etiam Typographorum alii: idque quia Mercatores chartae quod Bataviae destinatum putabatur, id omne in Moscoviam, et loca alia, avexêre. Itaque jam tertium mensem in Exercitationibus meis Grammaticis cessare operae cogantur, me plane illibente. Nam exonerari tandem minutiis illis exoptem, quo totum me dem istis, unde et plus mihi honoris, et quod caput, publicae gloriae. Mitto tibi Reidanum a filio Dionysio translatum: de quo judicium tuum non anxius exquiro, gnarus ab amicis plurimum, qualiacunque etiam laudari. Hic tamen, ne quid dissimulem, satis magnis studiis labores ejus excepti sunt. Adeo et Conciliationes locorum [gap: Greek word(s)] in Pentateucho scriptas ab docto Judaeo, hac in urbe inter suos Ecclesiastâ; a filio vero meo in Christianorum gratiam, ex Hispanico translatas, sed stylo qui argumento isti magis convenire videbatur ne flosculos hic ullos expectes. Si minus ex hoc opere quicquam haurire sit, quod studia tua juvare possit, poteris donare Academiae nostrae Theologo, vel alii amicorum, omnino invenient Theologi quod discant. Pauci enim Rabbinos legunt, vel intelligunt; At noster ille Manasses Ben-Israel (id enim Conciliatori nomen est) omnem prope aetatem in hujusmodi scriptoribus trivit. Maimonides, quem ex Hebraeo filius idem vertit, et notis illustravit, properat ad finem. Rerum novarum publice vix quicquam habemus. Princeps quid agat, ambigitur; exercitum habet numerosissimum. Sed et hostium majores, quam antea, vires sunt, ut non aliud tempus, plus ei gloriae addere possit, siquid praeclari geratur. Quod si privata etiam notorum nosse cupis, Lugduni Festus suam Johannam Cuchlinam, suam Rutgersiam Daniel Heinsius, Johannes etiam Latius suam Balduiniam amisêre. Festi Hommii uxor graves et diuturnos dolores, et cancro excruciatum corpus habuit. Testamentum una fecerant ambo ejusmodi, ut qui diutius viveret, meliori aliquanto loco esset, quam defuncti haeredes. Sed haec ubi certam se mortem manere brevi videt, callide, marito ignaro, aliud fecit Testamentum. Itaque dimidia bonorum omnium parte quamprimum cedendum Hommio. Non Bibliotheca, non aliud quicquam, quin justo sit pretio aestimatum. Sed Hommius non tam male ferre videtur, quam alii qui illi optime volunt. Cuchlina ex Bertii liberis non alios haereditatem adire voluit quam duos illos, qui in patriam huc remearunt. Id Bertium pessime habet, equidem doleo propter minimum natu, omni a culpa immunem, quem Bertius in memoriam soceri mei Franciscum vocarat, spondente pro eo in Baptismo uxore meâ. Heinsii uxor hydropica erat ex malo lienis, quod et alios morbos pariebat; nec multum a delirio aberat. Multum ei morbum adauxit infortunium fratris, Mercatoris Amstelodamensis, qui foro cessit. Ille vero conqueri solet de sorore, quod propemodum ex asse esset haeres Jani Rutgersii. Quasi, si qua hic culpa est, ea non omnis in Jano potius Rutgersio, quam Heinsia resederit. Salmasius Lugduni vivit, sed impetigine ita foede laborat, ut hactenus invisere nos ausus non sit. Quanta simultas Heinsii erga eum nemo Lugduni ignorat. Et quod pejus est, traxit ille non paucos in partes, qui solo Heinsii amore, pessime de Salmasio loquantur. Foedum hoc malum

obtrectationis, quo eruditi tantopere laborant. Prorsus satius erat nescire literas, quam eas foedare sic invidiae et loliginis succo. Hugo Grotius Hamburgi adhuc degit; sed vitio stomachi mala valetudine agit, ut hesterna die ex filio natu secundo, qui studiorum causa in Urbe nostra agit, intelleximus. Equidem Deum non intermittam precari, pro incolumitate ejus viri, qui, si totum aestimemus, parem non habet, superiorem saltem neminem. In Britannia fato nuper functus est Abbotus, Archiepiscopus Cantuariensis. Successit ei Guilelmus, Londinensis Episcopus, vir pietate, prudentia, eruditione nemini secundus, mei quoque amantissimus; idem pacis publicae summe studiosus, denique laudibus dignus majoribus, quam ego aut alius quisquam tribuere ei possit. Caetera cognosces ex nobilissimo Gulsternio, et optimo doctissimoque Ernstio, qui lustrata Belgia, Germania, Gallia, Italia, Sicilia, hodie ad suos remeant. Petebant ut ad te literarum aliquid scriberem. Sed satius putavi ut Epistolam hanc Crugio tuo darem, nefasciculo librario simul egregium illud par onerarem. Dicito salutem plurimam uxori tuae, a mea, quam utinam meliori valetudine aliquando videam. Liberi etiam mei tuos impense salutant. Sed Collegas etiam optimos, maxime Laurenbergium et Stephanium VV. CLL. impertias salute. Vale.

CCX. Merico Casaubono, S. P.

SImulac intellexi, Clarissime Casaubone, Reverendissimum Patrem, ac utriusque nostri Mecaenatem, Guilielmum Londinensem hactenus Episcopum, ad Archiepiscopalem esse dignitatem evectum, equidem prae voluptate mihi abripi extra me videbar, non tantum quod Praesulem utrique nostrum adeo faventem, summum in Ecclesia Britannica tenere dignitatis et auctoritatis locum cognoscerem; sed vel maxime ipsius Ecclesiae causa; cujus statum indies in melius iturum non dubito, postquam nacta est Antistitem ejus pietatis, tam rarae prudentiae, et eximiae adeo doctrinae. Non debeo apud te laudare eum, cujus mirandas dotes melius me novisti: tantum felicem praedicare libet Britanniam universam, maximeque Ecclesiam Cantuariensem, fortunatos nos, qui Praesulem hujusmodi nacti simus. Det modo ei numen vitam longaevam, et quotidie spiritu suo impleat ad bonum Ecclesiae suae, et totius Regni Britannici; cujus prosperis ita faveo, ut patriae alteri oportet. Hic rerum novarum non aliud est, quam quod noster et hostium exercitus iisdem in campis consederunt. Vires utrimque pares esse feruntur; nisi quod equitatu nos superemus, ex quo auxilia Suecorum (quinque millia equitum sunt) accessere. Plerique ad manus deventum iri antea arbitrabantur. Sed nunc plerorumque opinio hostem non facile se praelio commissurum, solumque hoc acturum, ut se castris suis tucatur. Magnus Hugo Hamburgi adhuc agit, et a Daniae Rege vocatus est magni stipendii spe. An oblata sit accepturus, nondum mihi constat. Die hesterna hinc uxor ejus ad illum profecta est, credo, ut simul de re tota consultent. Eo anxia magis deliberatio, quia et Illustrissimus Oxensternius, Suecici Regni Cancellarius amicis eum literis invitat. Quod ex conjuge ipsa accepi. Etscio in Poloniae regno quoque de eo cogitari. Et jamdiu alicui se regno addixissent, nisi Batavorum Procerum aliqui in causa essent, cur moras necterent. Mallent illi in patria eum vivere. Sed ita scissa studiis Respubl. efficere non possunt, quod volunt. Meus quidem animus eo magis inclinat, non diu recusaturum occasiones oblatas, quanto tam aversam a se patriam experitur. Mitto tibi Historiam Belgarum, quam nuper transtulit Dionysius filius meus. Rogamus uterque gratum habeas hunc ejus laborem. Sententiam fide optima expressit; et existimatur scripsisse ea dictione, quae historiae conveniat. Caesarem imprimis ac Tacitum imitatur; quos prope in sanguinem et succum vertit. Sed quid ego in judicio tibi praeeo, qui tuum potius judicium expecto? Solum igitur de Auctore ipso addam, fuisse virum Consularem, aliisque dignitatibus perfunctum, etiam Delegatum in Generalium Ordinum consessu, et a Consiliis Guilielmo Comiti Nassovio, Frisiae Gubernatori: ut non alter melius penetraro potuerit arcana hujus Reipublicae. Magna scripsit libertate, non solum quae exteros

Principes spectarent, sed etiam quae ad Foederatae Belgicae Patres pertinerent. Eoque noluit sua prodire, nisi duodecim annis ab obitu suo exactis. Nempe metuebat offensas Potentium quas praevidebat. Alterum quod Reverendo Decano Exemplar daretur, non habebat filius: sed ne [gap: Greek word(s)] sit, mittit ei librum Manassis Ben-Israelis, quo conciliat ex Rabbinis [gap: Greek word(s)] Pentateuchi loca, ex Hispanico a se translatum. Necoperam ea versione filius perdidit, cum nil prope operosius sit, quam ostendere convenientiam locorum Scripturae quae pugnare videantur. Non inutilem profecto laborem iis navâtit, qui scribere posthaec in Libros Mosaicos volent. Non omnia in illo volumine probamus. Judaei est opus, in hac urbe [gap: Greek word(s)] inter suos. Sed tamen videbimus, ut qui posthac commentari in Mosaica volent, ex Rabbinis sibi non lectis hinc depromturi sint, quibus gratiam ac venerem suis concilient, et multijugae lectionis honorem ab imperitis consequantur: Nimirum sic hodie vivitur. Alii vere eruditi, alii videntur. Pecunias meas quod attinet, rogo, amicissime Casaubone, per Peysterum mihi dimidii quantum anni est mittas. Tantum enim debitum jam a superiori mense, qui September fuit: Tamen tam te amo, nolim incommodo tuo facias. Etiam negotium horti mei, et quicquid me spectat, tibi quantum possum, commendo. Spero et favorem Reverendissimi et Illustrissimi Domini Archiepiscopi prodesse mihi posse in re longe aequissimâ. Salve cum conjuge lectissima a me meaque et liberis.

CCXI. Hugoni Grotio S. P. Hamburgum.

QUam afflixerit me casus hic tristissimus, amisso filio carissimo Dionysio, me etiam tacente, facile per te aestimabis; ut qui et illum non male, et me cognitum habueris: eoque perspicias, quantum in eo praesidii fuerit, ingravescenti, et continuis laboribus ac vigiliis paulatim defetiscenti aetati meae. Nec possum non cogitate, quantum amiserint natu minores liberi mei, quorum ille studia, ac mores, paterno potius, quam fraterno affectu moderabatur. De uxore quid dicam? cujus unus ille molestiam, et aegritudinem idoneus erat detergere. Quid multis opus? omnes ejus obitum vehementer dolemus; non quidem ipsius causa, qui ut vitam duxit, pietatis, ac devotionis plenam, ita sancte in Domino obdormivit: sed nostri ipsorum gratiâ: qui in recenti adeo dolore, fortasse paulo essemus infoelices minus, si infoelicitatem nostram minus intelligeremus. Et tamen cum cogito, quanto nunc meliori conditione sit filius, Deumque esse, qui et dederit, et abstulerit; eum optime perspexisse quid filio, quid mihi caeterisque expediret: Illam quoque esse virtutem aliorum liberorum, ut poenitere eorum non possit; quin de plerisque, vel potius omnibus, optima maxima liceat sperare: plane, inquam, quoties haec cogito, ingratissimus quidem erga Deum fuero prorsus, nisi sic quoque mihi videar admodum foelix, dummodo grata mente sciam, divina agnoscere beneficia, erga me, et meos. Dabit spero Deus, ut magis et magis haec animo obversentur. Et credo a tristibus istis cogitationibus avertent occupationes; quae utinam non nimiae forent; Nunc unde subsidium in tali negotio foret, inde verius obruor. Non de studiis queror, quae moderari ipse possum: sed de tam multis, qui quotidie nunc consilium, nunc operam requirunt meam. Nam vix e Lyceo nostro pedem extuli, cum interpellandi initium video, non finem, nisi quum ad coenam vocor. Quare interdum cogito mecum de Veteribus Romanis, qui in Tusculanum, aut Pompejanum aliquod se abdebant. Ego id non possum, qui quotidie publico munere distineor. Sed ut possum, quando non ut volo; vel potius deinceps debeo, quod possum. Sic enim Deo visum. In Grammaticis exercitationibus jam tribus mensibus cessatum, quia charta Typographo deesset. Verum videtur jam redire velle ad ea quae supersunt absolvenda. Multo diutius si differat, non ante nundinas proximas lucem videant. Est mihi haec mora eo molestior; quia aetati huic alia conveniunt. Scies me jam Juris Canonici Doctorem factum. Publice enim cum ex Eusebio, et veterum aliis enarrassem Historiam Ecclesiae, usque ad Concilium Nicaenum, coepi de Conciliis ipsis tractare, et jam enarravi Canones Concilii Nicaeni, Ancyrani, Neocaesariensis: sed et Illiberitani, quod in codice

Graeco, a Justiniano confirmato desideratur. Vident nostri homines, non paulo aliam fuisse faciem Ecclesiae Veteris quam nostrae. Vident et Pontificii, nec suas Ecclesias ad amussim antiquis temporibus respondere: Imo multa esse maximi momenti, ubi a veteribus sit recessum. Insolens et argumentum nostris terris, eoque in magna hac urbe, numerosior conventus auditur hominum honestissimorum. Candidius et modestius haec tractare non poteram. Atque hanc laudem mihi omnes concedunt, etiam qui quaedam mallent praeteriri; quo facilius aliis eant persuasum, Antiquos Patres, in maximis, mediis, minimis, a partibus suis stare. Ego vero, ne Crabrones irritem, quod verissimum est, subjicere soleo, assignatum Historici munus esse: Historiae autem animam esse veritatem, eoque non videndum, quid horum, vel illorum opinioni, ac consuetudini sit congruentius; sed sine partium studio exponendum, quid antiquis temporibus placuerit: Num vero ubique, an alicubi, an nusquam, ubi recessum, profectum quoque sit, id non esse hujus loci expendere: sed tamen rem utilem facturos, qui vetera tempora cum novis, novaque antiquis componere volent, et causas utrorumque expendere: ut ubi nos melius, gratulemur nobis; ubi veteres rectius, non nimium deinceps... nobis; Videor autem mihi hoc modo, apud non paucos, non illud modo consequi, ut minus iis sordeat antiquitas; sed etiam veritatem fidei, et pacis, ac charitatis studium, promovere non parum. Adfuit mihi ante paucos dies, utriusque nostri amantissimus civis tuus Verhoevius urbis nostrae Medicus; retulit autem, ut Ludovico Houwen Mercatori Amstelodamensi, cum Johanne Gualtheri Mercatore Hamburgensi, controversia sit, ex societate quadam oborta. Hic Ludovicus Houwen nihil aeque desiderat, quam ut propter, rerum humanarum incertum, tandem ratio utrinque putetur: nisi enim id utroque superstite fiat, difficilius illud postea fore, magnaque fortasse secum tracturum incommoda. Hamburgensis quem dixi, est Affinis D. Assueri Matthisii, qui uxorem apud vos duxit: Et constat omnibus Hamburgensem. eum, magno te loco, ut debet, habere. Quare cum sanctissimum sit, inter Christianos paci studere, et Ludovicus Houwenus, et ejus nomine Medicus Verhoevius, obnixe me rogarunt, ut hoc negotium commendare tibi vellem. Putant enim, si paucis cum monueris, foeliciter hoc negotium confici posse.

Cum hucusque pervenissem, Medicus Verhoevius intervenit. Quare desinam, ubi unum hoc adjecero, me sedulo inquisiisse, de Paedagogio quale desiderabas. Sed nescio, an satis omnia hie voto possint respondere. Scio qui decem, aut duodecim foeliciter instituat, sed in uno convictu habet neminem. Quare necesse esset, ut apud Patruum, vel alium Adolescentuli viverent. Alius est qui in victu octones, aut plures habet; qui et ipse ab institutione commendatur. Palatius est aliquanto addictior Zelotis; quae res effecit, ut paulo haererem; prima occasione Patruum conveniam. Nunc demum intellectum mihi ubi degat.

Vale Amplissime vir, et mei in sanctissimis precibus memor esto coram Domino; ac Conjugi dic salutem.

CCXII. Ger. Jo. Vossius, Cl. Salmasio, V. Cl. S. P.

QUas ante aliquot hebdomadas literas misi, eas jam puto accepisti. Alebar tum spe adventus tui, non tanta quidem ac fuerat, cum primum de te agebatur: sed non omnis tamen decollârat. Interea ex curatoribus Academiae nostrae accepi, quomodo conditionem hanc abnueres, atque honestas etiam cur ita faceres, causas adferres. Itaque ut video nunc spe mea penitus excidi, neque ego modo sed quotquot te hic tantopere praestolabamur. Neque consilium tuum hoc improbare ausim; praesertim cum ex literis tuis facile perspexerim, nunquam fugisse te quid animi alteri foret, qui omnem moveret lapidem, ut ne iis animis res ageretur, quibus oportebat. Intelligo nunc praelum fervere tertio exercitationum tuarum opere, quod si est gaudeo. Quid de me mirum? qui tot bona me docueris, seu linguam utramque spectem, seu scientiam naturalem, situm locorum et prope disciplinas universas. Vere hoc quoque Exercitationum ad

Solinum opus est thesaurus, non liber. Nec inferiora scio erunt, quae consequentur. Quin tanto fortasse potiora, quanto praestat Solino Plinius, cui ni fallor nunc uni desudas. Ringantur omnes malevoli atque invidi. In eo studiorum genere nihil simile aetas nostra vidit: utinam conspiciat posteritas simile. Sed hoc voti est. Nunc quidem unus es qui ista possis. Spero brevi fore, ut non solum de Rep. literaria bene merearis: sed etiam de Ecclesiastica antiquitate, et Catholica illa Ecclesia quam Symbolo nos credere profitemur: sed plures jactant quam noverunt. Et jam quidem praeclara hoc de argumento exorsus es. Ea ad pertexenda Deus confido valetudinem suggeret et vires. Etsi te occupatissimum scirem et ipse etiam satis multis distringerer; committere tamen non potui, quin affectum hunc memum literis iterum apud te testarer. Vale maxime et amicissime Salmasi.

CCXIII. Amplissimo Viro Jacobo Wittens Quaestori Dordrechtano, S. P.

FEriis nostris autumnalibus, Amplissime, et Conjunctissime Witti, excurreram Hagam-Comitis, una cum filia natu majore: At eo id animo a me factum fuit, ut inde eam abducerem Dordrechtum, quo visendis amicis, tuae ante caeteras familiae, biduum, vel triduum daremus. Sed enim vix pedem posueram Hagae, cum intelligo de gravissimo lectissimae uxoris tuae morbo: quae res, et mihi et filiae maximum attulit dolorem. Quare importunissimum tempus ad vos proficiscendi ratus, consilium de itinere hoc mutavi. Amstelodamum redux, et quidem non una postea hebdomade, cognovi ex affine tuo Viviano, viro sane ex reliquiis aurei generis, necdum quidem optime esse conjugi, sed indies tamen convalescere; quod mihi non mediocri voluptati, nec mihi solum, sed universae familiae meae fuit. Nam ut liberi nostri, non sanguine juncti essent; cui me familiae bene velle aequius esset, quam cui hinc parens, inde socer, ante annos propemodum quinquaginta fuerint innexi? Sed solidum ac diurnum hoc esse gaudium, non sivit tristissima calamitas, quae me domumque meam adflixit. Puto enim jamdudum ad aures tuas pervenerit, ut amiserim suavissimum Dionysium meum; quo superstite, omnia adversa facilius ferebam. Deum immortalem quantum ille de se, imo, prope dixerim, quid non spondebat? Quis ejus aetatis Classicos Scriptores, Latinos, et Graecos, diligentius evolverat? quam feliciter, etiam ubi magni viri saepe haerent, enucleabat? quanto cum genio imitabatur? Quis plurium linguarum notitiam complexus? Non ego illas vulgares dicam, in his Gallicam, Italicam, Hispanicam; solum nominabo eruditas illas, ut Hebraeam, tum antiquiorem illam, tum Rabbinicam; Item Syram, Chaldaeam, Arabicam; Armenicae etiam, ac AEthiopicae dare sese coeperat: Vix anni spatium requirebatur, quin multa, magnaque habuisset Resp. literaria, studio, operaque ejus perfecta: Nec illa Linguarum modo variarum, et multijugarum, eruditionem testantia, sed acre etiam ingenium, limatissimum judicium, et quod ante omnia puto, eximiam pietatem. Nunc immatura mors spes omnes abscidit. Nisi quod dispiciam, quid facto optimum de Maimonidae opusculo, ex Hebraeo Latine ab eo reddito, et notis illustrato: Item de Julio Caesare quem post Scaligerum ipsum, feliciter innumeris paene locis, castigavit, et notis eruditis fecit planiorem. De caeteris consilium sequar Plinii, qui non perfecta haberi jubet pro non inchoatis. Sed feralibus illis missis, (in quibus Christianum pectus, voluntatem divinam, pro lege habere debet) ad aliud venio, de quo jam diu ad te scribere in animo habui. Credo, meministi, me cum hic esses, tecum loqui de eo, quomodo Brunaeus, ex conjugis sorore natus, ex canonicalibus bonis, urbis vestrae beneficio frui posset, quod Francisco meo socer tuus, piae memoriae procurârat sponte. Sed sero me tum locutum cognovi, quia jam alteri facta esset promissio. Putavi nunc mihi temporis te conveniendum in re simili. Matthaeus meus post Kalendas, proximus triennio toto fruiturus sit hoc beneficio; quemadmodum literae super eo datae testantur. At ego

paratus sum, beneficio illi renuntiare, ab eo tempore, quo dixi, dummodo proximis Kalendis Januariis succedere eontingat Francisco Junio, ex uxoris fratre, Joanne Cazimiro, nato: atque is deinceps fruatur usque ad annum aetatis vigesimum quintum; qua lege conferri id beneficium solet. Sic prope quadringenti floreni mihi decedant, quibus honeste fruar, partim quia liberis id beneficii collatum, ex bonis Canonicalibus, quorum honesta semper fruitio fuit, dummodo dignis conferatur; partim quia datum non male merito de urbis juventute per tot annos: partim etiam quia accepi, in solatium plusquam decuplo majoris summae mihi immerenti, turbidis illis tempestatibus ademptae. Sed enim cogito mecum non tam me indignum esse hujus pecuniae, quam domum affinis defuncti. Vidua enim cum liberis relictis parva in re est, ut nosse te arbitror. Est genere ipsa nata perhonesto. Filius Franciscus, de quo nunc ago, ut cognomine, sic et nomine avum refert: Et avi instituturum vestigiis, magna spes est. Nec debet videri alienus plane ab urbe vestra: cujus Parens studia in urbe vestra hausit, avunculus magnus Henricus Corputius, tot annos bene de Ecclesia vestra meritus. Sed quod caput est, avus illius, maximis meritis, omnes toto orbe terrarum Ecclesias reformatas sibi vehementer obstrinxit. Vir undecumque doctissimus, nec ullo Theologorum quot sunt, vel fuere, inferior. Haec ego pluribus sum persecutus, ut mihi curae esse videas. Puer ipse optimi est ingenii, educatio optima. Nihil requiritur nisi ut studiis subsidium sit. Decretum mihi habere pueri rationem, ne avo, vel nobis, sit indecorus. Verum si quid nunc serius loquar, et licet triennio toto anticipem, tamen jam alicui ex magnatum cognatis facta sit promissio. Ecce igitur conditionem aliam. Si hoc ita est, et intra annum unum alterumve expirabit alicujus annus vigesimus quintus, qui hoc beneficio fruitus sit hactenus: Non repugno, quominus alius, quisquis ille, proximis Kalendis Januariis, sibi Matthaeo succedat, dummodo Franciscus Junius, Joannis Filius, Francisci Nepos, post annum vel biennium, frui eo beneficio contingat, et jam ei certa promissio fiat. Pluribus, mi cognate amplissime, non morabor te, quem occupatissimum scio. Et certe si occupationes meas scias, mireris me, praeter morem, tam prolixe scribere potuisse. Sed quia non mihi me natum scirem, sed aliis etiam, imprimis cognatis meis, vel liberorum meorum conscientia non sivit, ut hac in re essem negligentior. Salutem plurimam dices optimae uxori, et liberis, item praestantissimis viris, Consuli Beaumontio, et Syndico Catsio. Item M. Berkio, Colvio, Bewerio, Becmanno, caeterisque amantibus nostri. Sed cum occasio erit, ne me operâ tuâ, in salutationibus ullis, abuti velle censeas. Vale.

CCXIV. Claudio Salmasio.

NOn facile dixerim quanto in luctu fuerim; imo quo in dolore nunc quoque sim. Semper enim recursat memoria tam cari pignoris. Dies scio insipientibus quoque paulatim minuit moerorem; nec in nostri ordinis hominibus ratio minus valere debet; quin potius praevertere in nobis tempus illud continet. Sed enim carendo eo filio, cujus virtutes rarissimas mecum optime intelligis, quotidie magis et magis intelligo, non quantum publicum modo, sed quamtum ipse etiam amiserim. Omnino immaturus ejus decessus, meas quoque, non meorum solum rationes in studiis conturbavit. Minores vero natu, et Doctorem suum, et vitae omnis ducem amiserunt. In ea calamitate nulla in re aeque nunc solatium invenio, atque illis quae Deus et Pietas suadent. Jubet Apostolus ne eorum instar lugeamus qui spem Resurrectionis non habent. Alter ait, beatos esse qui in Domino obdormierunt. Praeterea docemur bonis omnia in bonum cedere. Pater ille coelestis optime norat quid filio, quid mihi, quid meis expediret. Quare si subinde me recolligo, et cogito mecum quam turpe sit futurum, si qui istiusmodi praeceptis praeire aliis ad constantiam soleo, nunc dolori ipse, eique inutili succumbam. Magnasque Deo gratias ago quod me spiritu suo firmet, et profecto quam ingratus fuerim erga Deum, si solum cogitem quid abstulerit, non item quantum reliquerit immerenti in liberorum caeteris. Multum vero tibi debeo, amicissime Salmasi, quod ipse

non bona valetudine, dignatus tamen sis me allocutione per literas, quae et propter argumentum, et quia a te venirent, non parum doloris absterserunt. Solatio etiam fuere literae quas Triumviri illi in eo casu perscripsere; Clarissimi dico viri, Cunaeus, Burgersdicius et Constantinus: quos licet antea amicissimos, propterea tamen magis deinceps amari debeo. Nam alloquium eorum tam opportunum pro grandi habeo argumento amoris erga me. Et si occasio dabitur, non refugies verbo hoc iis significare. Rescripsissem id ipse singulis: sed uti hactenus respondere tibi neglexi, itidem illis, nempe ne literas tristes hujus argumenti multas scribendo, dolorem mihi refricem saepius, quem sepultum magis expedit valetudini et studiis meis. In cuis vero illis tam amicis scriptis, mi Salmasi, unum illud valde dolorem attulit quod, de invaletudine uxoris exarasti: tum autem quod medicorum judicium esset, ab hydrope tibi metuendum. Cohorrui cum legerem, et mei aliorumque tui amantissimorum, et magis uxoris lectissimae et dulcissimorum liberorum tuorum, et maxime boni publici causa; de quo non alius melius hoc tempore meretur. Sed tamen in mentem venit, eo haec medicos dixisse, ut valetudinem tuam tam caram bonis, sedulo magis curares: Omniaque coelo huic nostro aliquanto inclementiori, convenienter agas: ac imprimis ne ad animum revoces, duorum fortassis aut trium sinistra judicia, ac laudationes malignas, sed potius grato in Deum animo, saepe illud cogites, quo in loco ceoleste numen te constituerit, quasi in Theatro omnium Doctrinarum, in quo quicquid candorem cum praeclara eruditione conjunxit, tibi ac praeterea uni alteri (in his scis me dicere, tuum [gap: Greek word(s)] Grotium) pariter adsurgit. Et cum tam benigna bonorum omnium judicia experiaris, ut qui non eo te loco habet, si non doctrinae, probitati saltem bellum indixisse videatur: tamen non dubito, quin praeclariora etiam futura sint posterorum judicia, praesertim si dederit Deus, ut ea quae ad Ecclesiasticas Antiquitates pertinentia jam affecta habes, vel confecta in lucem ac manus hominum evenire contingat. Utinam mihi Deus tam longam vitam concesserit, ut laboribus illis tuis frui detur. Vere enim dixero, nullum esse studium, quod me a plurimis annis magis ceperit; nec malevolis aeque censeo, quod superiorum temporum tempestate non levem bonorum meorum jacturam facere sim coactus, quam illud quod ab his studiis sim abstractus, quibus eo magis animo meo morem gessissem, et magis consuluissem publico. Aphrodisium de Fato, quem petieras ex Bibliotheca mea, mitto. Nec citius remitti postulo, quam tibi videbitur. Vel tota enim hyeme eo, et additis Scriptoribus carere possim, propterea quod etiam compareant in Bibliotheca hujus urbis publica, cui filius meus Matthaeus est Praefectus; hunc enim honorem ei proceres nostri habuere, ut [gap: Greek word(s)] fratri surrogarent. Quare si quid vel in ea, vel in nostra usui esse possit, scias non magis te promptum esse posse in petendo, quam nos faciles in mittendo. Vel quinquagenos si ex mea eodem poscas tempore, gaudebo, quod aliquo pacto liceat ostendere, quanti te faciam; et quam omnia tui causa velim. Uxor tuam salute plurima impertit, quam doluit de adversa ejus valetudine, tam gavisa est de secunda; Quam utrique vestri, et familiae universae diuturnam optamus.

Postquam, Maxime Salmasi, superiores literas scripseram, intelligo ex meis ob intensius gelu nautas non audere se itineri committere, metu ne non sine maximo periculo conglacientur in via. Nempe dies hesternus, quo tuas accepi, postremus fuit, quo hinc solverent. Superest ut terrestri itinere liber mittatur. Sed id non satis tuto fieri solet, praesertim quia ut committam librum aurigae, tamen is non ulterius contendit quam Harlemum, ubi alio opus qui Leydam deferat. Sed operam dabo ut fidum hominem nanciscar, ex iis quibus abeundum Lugdunum. Sane dolet, quod non statim tuae satisfaciam voluntati, sed nunquam importunius, toto pene anno, posci liber potuerat, quam hoc tempore. Credo si praescisses, biduo vel triduo ante scripsisses. Nimirum, mi Salmasi, discendum ad huc coelum Batavum, et quomodo hic vivatur. [gap: Greek word(s)].

CCXV. Erycio Puteano, S. P.

MAgnus me luctus tenet, mi Puteane, amisso Dionysio meo, quem ego filium amare solum poteram, ob excellens ingenium, et raram hoc seculo, ea praesertim aetate, modestiam et probitatem. Nunc tam varia accesserat eruditio, nec illa in Latinis modo Graecisque literis, quae solae totam hominis aetatem occupare possint, sed etiam Hebraeis, Syris, Chaldaeis, Arabicis. Ut de AEthiopum Lingua, et aliarum Orientis gentium taceam, quia objectari possit, istarum non multo plus quam gustum habuisse. Ut quoque prarteream Gallicam, Italicam, Hispanicam, quibus loquebatur. Sed istas in vulgaribus haberi scio dici posse. Et jam Caesaris editionem novam moliebatur. Jam Maimonidem de Idololatria ex Hebraeo fonte in Latinam Linguam a se derivatum, et commentario redditum illustriorem, communicare Reip. literariae gestiebat. Jam quoque animo conceperat ex Rabbinis omnibus, quorum volumina avide devorabat, ingens volumen, quod praecipue complecteretur quae ad Judaeorum conversionem pertinerent. Nunc, si Maimonidem et Caesarem excepero, quae non multum desiderant (ita prope absunt a perfectione) omnia jacent plane imperfecta, ut etiam pro non inchoatis debeant haberi. Quid in Reidani Annalibus transferendis praestiterit, nondum potes vidisse, et hibernâ hac tempestare majusculum volumen commode satis transmitti non potuit. Sed enim curabo meliori occasione, nequid dignum amicitia nostra in me requiras. Volo enim te omnium esse participem, quae a me, aut meis proficiscantur. Sed praeter eam, quam dixi causam, altera etiam cur nunc non mitterem, accessit ratio, quae a temporibus his erat. Utcunque enim nihil nisi innocentes curem Musas, tamen non ignoras, quibus temporibus vivatur, sane suspicionum, atque utinam suspicionum modo, ac non etiam malevolentiae, et pestilentiae plenis. Contemnamus hos uterque, mi Puteane, uteunque id durum videatur, praesertim ab iis si perferendum, qui ex literis nostris humanitatem hausisse debebant. Ego vero te ob amorem pacis amo impensius. Scio te ista et amore magni regis vestri, et simul universae Belgicae scripsisse. Valeant sanguinarii illi, quibus nihil dulce praeter bellum et opes quas inde ingentes expectant. Equidem non tam rerum sum nostrarum ignarus, ut non videam innumeras opes bello accrescere. Sed ego pro pecuniae ac diaboli mancipiis habeo, qui bellum praeoptent, si inter partes honestis transigi conditionibus possit. Nec aliud mihi persuadere possum, quam Belgicae vestrae proceres belli, ac tot calamitatum pertaesos candide nobiscum negotium hoc tractare. Deum Opt. Max. uterque, optime et amicissime Pureane, oremus, ut illis quibus negotium hoc incumbit, magis magisque animum illum inspiret, eorumque consilia ad exitum, utrisque partibus felicem, perducat. Barlaeo nostro literas tuas praebui legendas, cui jucundissimum fuit videre, quanti se facias. Voluit ut suo nomine plurimum salutatem.

Amstelodami. Anno CIC IC CXXXIV. III. Non. Jan. Novusque hic annus, ut tibi, conjugi, liberis, felicissimus sit, voveo atque exopto, ut debeo.

CCXVI. Conemburgio Consuli Roterodamensi S. P. Roterodamum.

QUod, Amplissime Conemburgi, ab idoneo Scholae praefecto, jam prospectum sit florentissimae urbi vestrae; sane gaudeo, pro amore erga Remp. literariam meo, et affectu etiam erga eam civitatem, quae non tam meum dixerim, quam communem Orbis doctorem dedit. Nunc vero intelligo, quam laboretis de aliquo, qui proximum a primo, in Gymnasio vestro teneat locum. Est autem apud nos, Justus Rienard, quem si sollicitetis, facile assensurum video. Est juvenis, a pietate et moribus laudatissimus. Latine idem Graeceque doctissimus. Poest etiam Graecanica egreglus: ut omnino sapiat supra conditionem eorum, qui munus hujuscemodi solent sustinere. Equidem si quid in talibus possum videre, (et experientiâ videor aliquid mihi consecutus) non utilitati modo, sed ornamento etiam, sit futurus urbi vestrae. Tanto magis de istoc mihi certiorem te faciendum pucavi, quod magnae

gnae urbis nostrae proceribus visum fuerit, Operâ uti meâ, in exposcendo Junio vestro. Successisse negotium gaudeo. Sed non eo deterius urbi vestrae volo. Imo nihil aeque exopto, quam ut saepe se mihi occasio offerat, quâ affectum erga urbem vestram meum possim comprobare. Vale, vir amplissime, et bene de urbis vestrae gymnasio, atque adeo civitate universâ, mereri perge.

CCXVII. Hugoni Grotio, S. P.

DUae propemodum, Vir Amplissime, hebdomades sunt, cum ad te literas exaravi. Etsi autem sciam, ut non Philosophi solum, sed prope omnes scholastici ambulant: tamen jam eas spero a Cassio acceperis. Paucis post eas scriptas diebus, Blauwius J. C. me convenit, seque omnia dixit comparare malle ex animi tui sententia: eoque animo jam scripsisse Francofurtum, ut illius notae mittant typos ac expeciisti; sed dubitare continuo coepi, utrum tanti tam leve characterum diserimen putares, ut Blauwium propterea paulo minoribus edere jam paratum, differre negotium velles. Interea respondi me super ea exquitere velle sententiam tuam. Et sic quoque scribendo, ac rescribendo, una altera hebdomas abiit. Quod molectiae devorandum tibi erit, vel potius illi, cui accelerandae editionis spem fecisti. Nescio, an ut debui jam ante trimestre de Sorgiis adolescentulis ad te scripserim, an hoc ut metuo, morbo meo, in oblivionem venerit. Summa eorum, quae vel scripsi, vel scripsisse oportuit, ista erat. Patruum eorum, qui hic habitat, paratum esse, in domun suam eos recipere, pariterque animatam esse Conjugem, quae attendere possit omnia munditiem spectantia; sese ajebat Patruus curaturum caetera, studiis exceptis, quae haurient a Praeceptore, non longe ita ab aedibus Sorgianis habitante. Huic toto prope die aderunt, cum decem, vel circiter adolescentulis aliis: quibus instituendis fidelem operam navat. Mihi id consilii non improbatur. Hac hebdomade jam longius aliquanto ab aedibus meis procedere coepi, cum ante pedem non ulterius domo efferrem, quam in propinquum Lyceum nostrum. Nempe augent indies vires. Putabam ego ea mente, Petrum tuum Amstelodamo migrasse, ut intra mensem Hamburgum se reciperet. Videor enim tale aliquid audisse; sed cognatus tuus Hartigfeldius retulit mihi, ante diem unum alterum literas se accepisse a fratre tuo: ex quibus cognoscat, malle, ut Amstelodamum redeat, ac uti coepit, porro utatur seniori Blauwio in Mathesi Doctore. Hoc si est, satius fuerat remansisse. Nam Blauwio scio id commodius esse hyeme, quam aestate ob turbam, quae de die domum ejus frequentat. Si redeat filius, nuspiam melius puto vivat, quam in aedibus Corvini. Is Kalendis Maji huc migrabit, ac domicilium habebit, ut Lyceo nostro, sic aedibus meis vicinum; scio Corvinum omnia tua causa velle. Quare facile spero, hac in re ad paucos menses gratificabitur, dum idem tibi videatur. Nam ut ad Ostdorpium Rectorem redeat filius, vix fieri potest: quia id nimium ei incommodar. Causas exposuit, quibus mihi fidem faceret. Nec obtrudi ei potest in vito. Caput querimoniae erat, quod colloquiis ejus cum famulitio, operae domesticae impedirentur: familiaritate item cum Classicae scholae pueris disciplina sibi difficilior reddetetur. Non ibo per omnia excusatum filium; sed tamen, quid mirum? si fillius adolescentulus more ejus aetatis, colloquia, et lusus, cum domesticis quaerat? praesertim cum vivat apud hospitem, optimum illum virum, et tui amantem, sed gravem, et exigui sermonis, ac fere valetudinarium. Laetiora ei omnia apud Corvinum erunt, et in propinquo domus nostra, tam benevola, quam si arcto ei sanguine juncta foret. Plura, hoc est domum meam, offerrem, nisi arcte, ob liberorum mutitudinem, habitarem, et filio etiam tuo alterum magis expedire arbitrarer: sed si de Corvino non cadet ex animi sententia, tamen opera dabitur a nobis, ut aliter ei consulatur.

Qui hasce literas tradit, est Illustris Johannes Skitte, L. Baro in Duderof, etc. maximus

natu trium fratrum, quorum minimus ante mensem, et quod excurrit, Hamburgo, ad nos profectus studiorum causâ. Juvenis est eximiae probitatis, literarumque cultor, literatorumque omnium amantissimus, tui imprimis nominis, et cultor, et admirator. Eique sic poscenti literas has sic deferendas, dedi, quas alioqui traditurus essem Tabellario. Nempe arbitrabatur, meliorem sibi occasionem fore compellandi tui, si literis meis tibi commendaretur. Quod facio libens; nimirum nihil aliud ei in votis, quam ut conspicere te detur; simul, semel, iterumque, dum Hamburgi pauculis diebus subsistit, compellare te possit: quod tam minutum negare nulli soles: nedum huic grave sic hoc praestare, et generose nato, inque summas spes educato, et mihi longe carissimo. Uxori ab uxore salutem dicito, et omnibus tuis. Iterum Vale.

CCXVIII. Jacobo Wittio, Quaestori Dordraceno, S. P.

NOn pauci, dilecte Cognate, per se, vel amicos, suos transmittere labores, meumque judicium exposcere solent. Nec facile dixero, quantopere saepius haeream. Nam si laudem, intelligentioribus videar ineptus; si vituperem, amicis eorum, et ipsis magis videar malevolus. Nunc in nulla Charybdi laborandum. Vere enim, et ex animo dico, simulac aureolos versus tuos accepi, ferreolum me Zelotae cujusdam scriptum deposuisse: Iisque quicquid molestiae senseram prius, penitus fuisse detersum. Sed dic, Obone, quod alterius etiam versus. tuis esse comites volueris, Batavâne simplicitate factum? An callide potius, ut purpurae tuae splendor magis conspicuus foret? Sane non soleo ego cuiquam derrahere, neque nunc faciam quia utrumque vestri aestimo; sed tamen injurius tibi sim, nisi dicam in perpaucis me videre illam ingenii elegantiam, illum etiam Romani sermonis candorem, qui tuis in versibus relucet. O utinam saepe nobis tales dares, et quod dicere liceat, digniori te argumento. Nam et illud non parum conferre ad hoc solet, ut nos in istis animi foetibus vivamus; et poematis quidem, non solis tamen, te inclarescere velim: foecundius quippe ingenium, quam ut inde solum tibi laudem pares. Emaculandus, illustrandus, unus alter tibi veterum scriptorum. Abunde tibi gloriae a prioribus relictum. Mox etiam alia, et alius generis sequantur; de quibus coram melius colloquemur. Equidem non possum non Beverwicium meum amare, quod utrumque hoc studeat, ut bene de publico mereatur, et se quoque tollat humo. Tune, mi Witti, te vinci sines? Profecto si tam caro capiti irasci possem, facerem illud, et facerem vehementius. Quo nomine? inquies: eo sane quod illo ingenio, et doctrina, illo aetatis flore, illo otio, illis fortunae bonis, praeter duo tria poematia nihil elaboraris: Et quantum vel ex te ipso, vel aliis intellexerim, necdum aliquid sub manibus serio habeas, quo nomen tuum a rubigine vindices; quo familiae nobili, et ante in Galliis, et jam sesquiseculo in hac Belgica, novum decus addas; quo denique non exiguo sis ornamento urbi patriae: de cujus honore ac gloria, bene multis annis, istic habitus, et tot liberorum ibi parens factus, plus multis indigenis; etsi id minime sciant, soleo cogitare. Vellem illam urbem, copia excellentium virorum cum quavis Bataviae, vel Belgicae certare. Si assurgere nondum potest ad Roterodami, vel Delphorum gloriam, (quantas animas duae illae urbes dederint, non capiunt miselli, qui carpunt) at saltem opera danda ut habeat qui proxime absint. Caetera curae erunt Orbis Rectori. Hic tibi, conjunctissime Witti, illam mentem inspiret, ad quam nunc te adhortor. Idem te, et universam familiam tuam diutissime sospites conservet. Salutabis in ea omnes; ac praeterea et Colvium, et Beverwicium, et quoscumque fucato hoc saeculo, vere scias amantes nostri.

CCXIX. Hugoni Grotio, S. P.

REdit, Illustrissime Domine, ad te generosus filius Johannes: cui, quod potui, hactenus praestiti; partim juvenis causâ, cujus id virtus, et amor doctrinarum merebatur; partim tuae in spem gratiae, quem boni omnes, ac prudentes, suo jure maximi faciunt; non modo ob sublimem locum, in

quo es constitutus; sed etiam ob singularem doctrinam, et humanitatem summam: quae virtus cum in omnibus, in Heroibus prope est divina. Atque ista etiam praedicant, qui his degunt terris; quia statim in oculos incurrunt; qui vero propius absunt, laudant virtutes alias ocultiores, non minus Heroem decentes; de quibus nihil a me expectas, qui non de te mihi ad te scribendum, sed de literis tuis, quas mei causâ, in Bataviam misisti. Sane illustris filius Johannes honestam admodum memoriam sui apud Batavos relinquit. Praeclare de eo censent urbis hujus proceres: nec dubitant, quin patriae sit futurus praesidium, atque ornamentum. De studiis quid attinet me scribere, quandoquidem viva ipse Epistola erit? Solum igitur illud dicam, exoptare me, ut ad suos reversus, unum alterum scriptorem nobilem, et eum potissimum quo genius maxime traxerit, assidue verset, et quotidie nonnihil scribendo, magis, et magis, eum exprimere conetur. Coeperat aliquid foeliciter tentare, de gestis maximi Regis Gustavi. Videre est in illis bonae dictionis lineamenta, maxime ex Caesare, et Tacito. Nec interea diffiteor, nondum stylum satis firmasse; eoque opus ut legendo, et imitando pergat; illo pede, quo coepit gressum, dies formabit, haud aliter ac in puericia videmus: nam et eloquentiae studium habet pueritiam, habet juventutem, ac vigorem suum. Pro victu utriusque filii mihi plane satisfactum. De luculento etiam honorario pro institutione gratias ago maximas. Accepi autem in universum imperiales octingentos, et quinquaginta. Minori contentus partem recusavi: sed urgente filio recepi; et sane care vivitur apud nos, ob maximos census, quia nobis cum potenti hoste negotium est; sed consultius videtur, ut filius generosus Jacobus, potius aliis in aedibus, quam apud me degat. Melius extra domum meam cognoscet, quid ubique rerum geratur. Nihil me occupatius, ut vix sciam quid foris geratur; studiorum vero ejus nihilominus mihi cura erit', quin et potius major. Inque partem curae, assumam filium meum Matthaeum, cum aliorum, tum maxime omnis historiae intelligentem admodum; et jam orsi eramus uterque!, quae deesse filio potissimum videbantur; et simul quibus imprimis caperetur: cum ecce narrat, sibi in animo esse Gallias, praecipueque Italiam visere: velle autem ante hyemem proximam reverti, ad ulterius capiendum ingenii cultum. Primitus mirabar plurimum; sed rationes consilii hujus non aspernandas adferebat; satius enim esse, ut aestate peregrinetur: hyeme apud nos degat. Praeterea nunc habiturum Ducem, et Comitem Skyttium, virum et doctrina egregium, et quod huc potissimum spectat, in probitate et prudentia pariter insignem. Quo alioqui sit frustrandus, quia eum illustris frater suus Benedictus impense desideret. Insuper mallo recentem a studiis reverti in Patriam, quam ubi quaedam, peregrinationis diuturnitate in oblivionem venerint. Denique ajebat, animadvertere se, me editione operis Philosophici, quo in veteres, et recentes Grammaticae artis scriptores, Aristarchum ago, multaque antiquorum illustro, vel emendo, esse aliquanto occupatiorem, quam ut aeque sibi vacare possim, quam futurum esset hyeme, opere interim absoluto; similia de filio afferebat qui distineretur Annalibus Batavis concinnandis: Eaque opera intra paucos menses absolvi posse cognorat. Mirabar filii aetate in ea prudentiam; sed filium tuum esse cogitare mox coepi; occurrebat Poetae illud. Est in juvencis, est in equis, patrum virtus; sane animi est excelsi, magnaque spondet. Nempe totus est in eo, ut nobile genus, nobiliori animo illustret, in quo multum abit a Nobilium, si sic loqui liceat, vulgo, quod quia vera non intelligit bona, umbris capitur. Tuum vero hunc, imo omnes tuos, vix opus ad virtutes, ac studia adhortari, ne fiat illud vetus, Equis ad campum. Deum Opt. Max. rogo, ut hanc in liberis foelicitatem tibi perpetuam esse velit, teque, Illustrissime Domine, diutissime incolumem servet, non tibi modo, et tuis, sed potissimum Suecico Regno; cujus etsi nomen inclytum semper fuit, tamen sub Gustavo nulli Regum inferiore, maxima honoris sui, per universum orbem, incrementa cepisse, nos exteri judicamus: et puto gens Suecica agnoscit non invita.

Amstelodami, III. Id. April. M IC C [correction of the transcriber; in the print CIC] XXXIV.

Illustrissimi nominis tui cultor ad officia omnia paratissimus, tibi, et generosis liberis. G. J. Vossius.

CCXX. Cl. Salmasio, Ger. Jo. Vossius, S. P.

MAgnae mihi voluptati fuit conspectus optimi adolescentis Merceri tui. Juvit enim videre eum qui et affinitate tibi esset junctissimus, tantoque et parente et avo prognatus. Solum vellem ut apud me divertisset et aliquot hic haesisset diebus. Si quando ipse occupatior fuissem, colloqui cum filio potuisset, eoque Duce et Comite urbem hanc et quicquid in ea memorabile lustrare; sed negabat id ullo pacto nunc fieri posse. Quaeso si necdum valetudo tua et anni tempus ferant ut nos cum uxore, liberis, affine invisas, veniat is affinis tuus. Cura ejus habebitur tanta ut sollicitum te esse nihil sit opus. De botanicis scire aveo an propediem visura sint lucem: Memini te coram de iis loqui cum essem Lugduni. Ab eo tempore nihil intellexi, nisi quod Epistola quadam Lugduno perscripta Hardervicum spes quoque eorum fiat. Vellem autem Literae illae paulo aliter meminissent ejus operis, in quo ut in caeteris fecisti tam multa, doctissimos etiam docebis, praeclareque de medicorum filiis, ut alios taceam, mereberis vetera nomina explicando: quod non potest, nisi qui naturam et vires Plantarum exacte calleat. Ecquis maligne laudet, nihil ad te quia infra te, praesertim cum perverisimile sit, fieri istaec non tam quadam animi malitia quam in gratiam alicujus qui ferre illud non possit, ut in istis et tot aliis sapere etiam judiceris ubi is plane videat nihil. Intellexi te aliquid, imo librum justum edolasse de vitae termino, quem lucem videre exoptem, modo nihil in eo adversus receptam sententiam his terris [gap: Greek word(s)]. Nec eam arriperent. Damno hoc magno meo didici, atque istoc absque dubio aperte etiam satis vides. Pluribus nunc colloqui tecum velim. Sed affinis ait sibi abeundum, ut morari non liceat, cum. Et mihi nunc eundum ad Gymnasia urbis, quia est solennis examini dies, unde mihi in curatorum numerum adlecto abesse, non licet. Vale, Salmasi, decus nunc Bataviae quoque hujus et seculi deliciae. [gap: Greek word(s)].

CCXXI. Merico Casaubono, S. P.

COgor me ipsum ridere, mi Casaubone, quod ad aliquem scripturus, fere tanquam a solenni formula ordiar literas meas ab excusatione diuturni silentii. Sed tamen nunc scio facile veniam a te et aliis impetrabo cessationis meae, postquam ad veteres tarditatis caussas longe gravior ex moerore accessit ob amissum optimum et sua vissimum Dionysium meum, de quo saepe ad te scribere cogitavi; sed cum calamum in manus cepissem, dolor recrudescebat, quem cogitationibus aliis amoliti satius erat. Mollitiem hanc animi accusabis, meque ad Philosophorum veterum praecepta deduces, et imprimis ea quae nobis solatia sacra suggerit fortuna. Istis vere munio pectus sedulo, qui fortasse succumberem, nisi attenderem ad illa quae nec gentium Philosophi ignorarunt; ac praecipue nisi oculos attollerem ad divinam Providentiam, quae suaviter sic omnia dispensat, ut ea quoque quae molestissima sunt carni, salutaria sint spiritui. Haec mihi propono, his me solor, quoties occurrit qualem et quantum amiserim; Quot enim ille vulgares Linguas erat complexus, in his Hispanicam et Italicam, ut de Gallica taceam? quot etiam Linguas eruditas non modo Latinam Graecamque, sed Hebraeam, Syriacam, Chaldaicam, Arabicam, ut de caeteris nihil dicam? Quos etiam Poetas, Oratores, Historicos, Philosophos non legerat? et ita legerat, ut non magis memoriam mirarer in retinendo, quam judicium in ea ad usum transferendo. Sed nihil aeque exosculabar, quam indolis bonitatem studiumque pietatis, et contemptum voluptatum, et aliorum quibus AEtas ista capi ac decipi solet. Nec virtutes hae occultae esse poterant. Itaque jam a proceribus nonnullis Regni Suecici agebatur ut in Sueciam profectus, ibi sex septem mensibus linguam Gentis addisceret, atque ad Archiva admissus ex sermone etiam praestantissimorum hominum, antiquas ac recentes res Suevorum cognosceret; inde ad nos reversus Regni ejus Historiographus, mercede non exiguâ cuncta litera rum monumentis traderet. Quod si porro etiam operam suam regno vellet addicere, longe majorum ei in regno bonorum promissa fiebant. Itaque proceribus iis flebilis occidit: nulli tamen magis

quam mihi, quia si quid affectum habeam, imo quicquid aliquousque a me scribendo perductum, id si quid humanitus contigisset, optime unus pertexere potuisset: Sed quid haec tam multis? gratias Deo ago, quod talem mihi filium dederat: nomen quoque ejus sit benedictum, qui eum fortasse, ne a mundo corrumperetur, illa in aetate ad se recepit. Gratiae quoque ei, quod tot alios mihi liberos reliquerit, qui omnes (nisi quod in Johanne meo, majorem studiorum amorem exoptarem) industria vitaeque exemplo plane mihi satisfaciunt. Quid Domino pro tot beneficiis rependam? Ista cum scriberem, ecce mihi tabellarius qui tradat geminum exemplar M. Antonini Imperatoris de vita sua Anglice a te de Graeco fonte redditi, notisque illustrati. Atque utinam linguae, quâ scripsisti, intelligentior essem; interea Graeca cum Britannicis, ut poteram, conferenti, maxime libro primo, et iis de quibus disseris in notis, visum sic fuit non pauca te melius Xylandro percepisse, viro alioqui doctissimo, beneque de studiis merito. Vellem Johannes meus in duobus tribus locis explicare, haerenti mihi, (linguae quippe Anglicae multis partibus intelligentior) sententiam tuam potuisset. Praesertim verbis de Sexto; ubi in laudibus ejus ponit, [gap: Greek word(s)], nisi [gap: Greek word(s)] rescribendum. Tales enim instar simplices, nec attendunt ad multa amicorum minus laudabilia: quod ad conservandam amicitiam plurimum facit. Sed nihil pronuncio, quia inscitia linguae nihil certo mihi de mente tua ausim promittere, utcunque eam adsequi viderer. Sed ubi redierit filius juvabit plenius cognoscere. Aliquanto ante ubi Antoninus ait, [gap: Greek word(s)], nonne praestaret, [gap: Greek word(s)]; praesertim quando [gap: Greek word(s)] antecessit? Ac post aliqua, ubi Severi nomen retines, nonne rescribendum hoc pacto, [gap: Greek word(s)], etc. Sed de istis tu melius judicabis, qui scriptorem eum totum nunc, quod dicitur, in sanguinem et succum verteris. Praeclare meritus es de Britannis, quibus ex tanto Principe haurire praecepta sapientiae licebit. Quam viam si, exemplo tuo, plures insisterent, multi Patriae solum Linguae gnari, frugibus potius quam quisquiliis, pascerentur. Sed amicissime mi Casaubone, non possum te celare imbecillitatem meam quantumcunque mihi (fortasse et aliis) fortis videar. Cum ego hunc praeclarum laborem tuum in manus sumerem, mox sese obtulit pagina a titulo proxima, qua laborem tuum inscriberes divino Viro, magno illi Mecaenati nostro. Vide pugnantissimos nostros affectus. Gaudio ingenti erat, quod et illud illustre nomen decorares, et nomen illud non minus decoraret opus tuum. Et tamen dolor ingens me invasit, ob amissum filium Dionysium, quicum ego omnia communicâram de officiis, quae Heroi illi familia mea deberet; qui etiam prope nihil non ejus auspiciis edere decrêat. O spes hominum incertas! Nunc ego, nunc mei, tanto post te unum intervallo relicti, ut gemino jam monumento hoc egeris, ne ingratus videaris. Et saepe meruo, ne qui merita Illustrissimi et Reverendissimi Domini sciant, et quomodo in Batavia hîc vivam, nesciant, vel socordiae me reum agant, vel ejus vidi, quo infestis terra nihil pejus sustinet aut creat. Utinam opus meum Grammaticum (quod tanto mihi labore stetit, quo etiam praeclare me puto meritum de Republica literariâ) liberis potius post meum obitum reliquissem divulgandum, quam ut nunc videar tam lentum nomen, atque ut veteres dixêre, vere trico et bovinator. Sed facta nequeunt reddi infecta. Non deinceps curae huic aliud praevorti sinam. Desinam, nec sine dolore, unum si addidero, quod scire debes, jam ante menses aliquos, me accepisse a Peistero pecuniam, quae provenit mense Septembri anni superioris. Itaque mense Martio hujus anni, totius semestris proventus mihi debitus, quem te paratum mihi refundere, simulac literas meas videris, jam ex Peistero intellexi. Multam salutem dicito Reverendo Dom. Decano, et universo fratrum Collegio, quod colo, et colam semper, uti debeo. Optimam vero uxorem tuam non meo solum sed conjugis etiam nomine plurimâ salute impertias rogo. Vale.

CCXXII. Joanni Meursio, S. P.

CAreo, Amicissime Meursi, tantopere dilecto filio meo Dionysio; eoque careo (cur reticeam?) magno cum moerore; sed quem leniat dies, et imprimis divinae voluntatis cogitatio. Post excessum ejus lentior fui in scribendo. Quod non miraberis, si scias quantum amiserim. Equidem saepe cogito mecum, quis ille ea aetate; quantillus ego hac grandaeva. Sed superanda omnis fortuna ferendo est. Atque haec non aliqua animi mollitie, sed maximo jure a me scribi, facile videbis, ubi in lucem ejus Maimonides et Caesar prodierit. Reidanus jam excusus suit eo vivente, quem mittam ubi occasionem suggesseris, vel ipse reperero. Scio, judicabis sic interpretem egisse, ut, si viveret auctor, non alium votis debuerit expetere. Tua de Regno Attico credo jam acceperis. In qua editione siquid peccatum, nulli minus quam mihi vitio vertas; quandoquidem Jansonio (ita intelligo) visum, ut Hardervici potius excuderetur, utcunque aliud inscriptio prae se ferat. Aderam his diebus Arlanderveniae Domino Guilielmo Noomsio, viro et literarum, et literatorum amantissimo, tui prae aliis prope omnibus. Cui cum exposuissem, quam praeclare hoc ipso anno meriturus esses, editione multorum de Republica literaria: in his etiam Bibliotheca Attica, et quae de aliis scriptoribus consignasses; pro familiaritate, quae ei mecum est, dicere coepit, paulo aliter convenisse, et periisse sibi sic laborem, quem in hoc argumentum insumpsit. Attamen, ut ingenue agam, inter cos qui tam mihi amici, satius existimo a te id fieri quam alio quoquam. Non dissiteor post abitum tuum multum ei argumento esse insudatum his locis. Sed enim quis orbe toto intelligentior talium Meursio meo? Et tamen non plane frustrandus voto suoNoomsius noster. Puto, recte te facturum, si ex opere eo partem aliquam ipsi dedices. Satis animadverto sic satisfactum ei iri. Vel si discerpi id opus non placet, dicetur opus aliud non plane dissimilis argumenti. Et ausim dicere, si bene virum novi (nosse autem debeo) non ingratum eum fore. Nec enim sordidus est. Blauwius necdum opera tua excudere est exorsus: Duas suspicor causas. Una, quodopere nostro Grammatico distineatur; quod et duos tres menses morari cum poterit. Altera, quod ei lis sit cum vicino Johanne Jansonio, quam prius componi velit. Siquidem vix aliquid ullius momenti exeudit Blauwius, quin recudat Jansonius; vix quicquam Jansonius, quin par pari Blauwius det hostimentum. Semel iterum uterque (sed frustra) opera usi meâ ad controversiam hanc dirimendam; nec tamen sopiri posse diffido, ac brevi quidem spatio, damno suo uterque discet sapere; sed si bene rem capio, aliquanto iniquior Jansonii causa. Quod si animus iste pertinax, vel, si malis, pervicax, utrumque gravaturus diutius, non desinam propterea Blauwium urgere ut quamprimum satisfaciat promisso suo, et expectationi tuae. Nec enim nescio, quo affectu homines eruditi non illos solum corporis, sed vel maxime animi foetus, ament. Scripsi haec subito cum Lugduno huc venisset noster Mullerius, seque ad Dom. Rosaecrantzium post horam literas diceret missurum. Nolui enim tam bellam scribendi occasionem omittere. Intelligo ante dies paucos Elzevirium profectum in Daniam. Quid si scissem, fortasse occasio fuisset per eum mittendi Reidani; sed hominem non vidi, nec domi meae fuit. Uxorem tuam uxor mea, et liberos tuos liberi mei salutant.

CCXXIII. Stephano Goffe, S. P.

ERgone, doctissime Stephane Goffe, non satis nuper munificentiam tuam exeruisti, donando me nobilissimi Viri opere de Veritate, et longe desideratissima Clementis ad Corinthios Epistola: denuoque Bibliothecam amici immerentis augere voluisti praestantissimi Seldeni ad Hebraeorum leges commentario? Quas pro multiplici dicam tibi munere grates? Nunc enim quo paria faciam nihil occurrit; sed spero, occasionem datum iri magis testandi affectus. Popularis ille tuus (scis quem dicere velim) recusat se subjicere Statutis Ecclesiae Belgicae. Rogatur abamantibus, ut morem gerere velit. Quod et Ecolesiae et ipsius causa facere se ajunt; sed

ille immotus perstat veluti Marpesia cautes. Ac ministris etiam Belgicis stat animus, non admittere in ordinem Ecclesiastarum, nisi sententiam mutet. Alias si fiat perscribam: nec officio in eo, vel aliis, unquam deero; non amore vel odio cujusquam: sed quia bono Ecclesiae omnia metior, quam doleo sic scindi, hinc ab iis, quibus tanti est Papalis auctoritas, inde ab istis, quibus prae novellitate tota sordet Antiquitas. Abbatis Nihusiani dissertationes mittere non possum, quia jam diu repetiit, et quod unicum ipse hoc habeat exemplar, extra urbem gravate missurus sit. Sed Eirenici geminum tibi accepi exemplar ut alterius amicum participem facias, quem voles. Nemo hactenus se offert ad pugnam: quod illi gloriosum, nostis satis indignum. Malunt dissertare de umbone, ubi adversarius dicat, non quae ipse, sed quae ipsi volunt, et, bene, male, respondeant, nemo contradicat. Hoc animo meo dolet, et scio grave esse nonnullis, quos quo minus in arenam descendant, et publici muneris, et privatarum occupationum grave onus impedit. Unus tamen Ordinis tui se paratum decertare retulit mihi. Et fortasse alii sunt etiam, quos ego ignorem. Sed optime, amicissime Goffe, num indignam hanc te provinciam putes? non imparem te jamdudum perspexi. Animis opus; vel si sic videatur, offer te eminus cominus populari tuo, qui in Patria non admodum dissimilem insistit viam. Scio te non indigere consilio, vel auxilio meo; sed tamen quia, ut ajunt, plures oculi plus vident, noli putare uspiam claudicare tibi posse operam meam. Volo omnia tua causa et magis publica: et mihi quoque jucundum erit, tam amicum usque adeo nobilem curam suscipere, tamque dignam cogitationis suae. Quid enim hac causa aequius: quomodo non juste ab iis recedatur, qui te ferro et flamma persequantur, et ideo persequantur quia ab ipsis dissentias amore simplicis veri in scripturis relucentis, confirmatus etiam consensu sanctorum Patrum, similiter ac tu primis Seculis Scripturas interpretantium; denique, quia credere non possis quae credi non possunt, ut quae contradictionem involvunt: Cujus rei manifestum exemplum, cum proxime una essemus in [gap: Greek word(s)] dogmate, expendebamus. Sunt alia etiam multa quae adversus Romanae Ecclesiae errores ac tyrannidem possunt in medium adferri; sed vel hoc unum quod dixi quantivis mihi pretii videtur! Quamobrem, mi Coffe, cogita, quaeso, an non putridam illam clavam Nihusio qui sibi Hercules [gap: Greek word(s)] videtur, vel si malis alteri illi in Anglia similia spiranti, debeas de manibus extorquere. Favebo et applaudam victori quem te fore spondere ausim, et bonitate causae nixus et ingenio doctrinaque tuâ. Vale, optime doctissimeque Gosse.

CCXXIV. Hieronymo Beale, S. P.

DIgnum scribendi argumentum eximio Beale obtulit mihi Illustrissimus Comes de Leshno: qui visere Britanniam nostram ardet, et compellare in ea doctrinâ atque aliis animi dotibus excellentes viros. Non dubito quin vel eo nomine gratissimus sit futurus, utcumque non accederet familiae splendor, tot imaginibus illustris hodieque inter alias praefulgens inclyto heroe, hujusce Comitis parente, Regni Polonici Palatino, viro doctrinâ, eminenti prudentiâ celebratissimo, pietate nullo inferiori: cujus merita cum universum celebret Regnum, tum praecipue illi quiEcclesiarum nostrarum potius sententiam, quam Pontificiam sequuntur. Est enim his magno et praesidio et ornamento planeque illud Polonis suis, quod Lithuanis maximus est Razevilius. Adde quod idem ille heros Serenissimo Regi nostro Carolo sit non de nomine solum, sed literis quoque cognitus, et ob raras animi dotes, summamque apud suos auctoritatem carissimus. Ut tanti herois soboles, quae in gloriam magni Parentis feliciter adeo procrescit, non possit non gratissima esse, et tibi et aliis Academiae vestrae luminibus, quibus conspectis clarius se quoque visurum arbitratur. Sane non inglorium futurum ... inclytae Academiae viris si alloquio suo (quod non poterit non domino Comiti esse utilissimum) eum dignentur, ac si demereantur, ut deinceps apud Sarmatas quoque talem suae virtutis ac doctrinae praeconem nanciscantur. Qui ei a studiis est Joannes Jonstonus, juvenis est admodum doctus

et probus, et ante diem Lugduni supremo in Medicinâ titulo ornatus. Quo nomine et ille vobis, praecipueque Medicinam profitentibus, gratior esse poterit.

CCXXV. Joanni Rousio, Bibliothecae Bodleianae Praefecto, S. P.

JAmdui est, praestantissime Rousi, quod mille inter nos literae commeant, non sine dolore meo, credo et tuo. Sed si silentium hoc meum quod solis occupationibus adscribere debes, rupit illustrissimus Omes de Leshno, qui cum desiderio arderet visendi Regnum Britannicum, et inclytas ejus Academias, ac conveniendi excellentes ejus Viros; aliquid etiam a me literarum ad amicos poposcit, quod eo pacto facilius se voti compotem fore arbitraretur. Mihi tam perspecta gentis Britannicae humanitas, ut sciam, nec humili loco natos aspernari solere; nedum vile iis sit genus, ut sic dicam, deorum. Quamobrem nihil sane Literis meis fuit opus; et si opus fuisset, etiam tacente illustrissimo Juvene, sponte debueram hoc officii offerre. Quid enim non meretur tantus studiorum ardor, is amor doctorum, in eo qui tantam in Poloniae spem succrescit? Parens ejus toto Poloniae Regno in pretio est maximo, praeclareque meretur de eo, praesertim de iis qui nostrarum Ecclesiarum sententiam potius, quam Pontificiam sequuntur. Vereque illud in Polonia sua est, nostris hominibus, quod in Lithuania magnus ille Razevilius. Nota etiam caraque parentis virtus magno magnae Britanniae nostrae Regi Carolo; quod et Literis testatum fecit non unis. Quare cum sic Rex Serenissimus aestimet parentem Polonici Regni Palatinum, non poterit non acceptissimus esse praeclaris Oxoniensis Academiae Viris tanti Herois tam charum pignus. Comitatur eum, qui ipsi a studiis, vir doctissimus Johannes Jonstonus, Scotus, qui recens Lugduni in numerum Doctorum Medicinae magno cum honore est receptus. Eoque cariorem fore arbitror doctissimo et experientissimo Thomae Clayton, Magistro Collegii Pembrochiani, et Regio Medicinae Professori, cujus humanitatem satis ipse coram perspexi. Avide desidero nosse, num jam e Syriâ salvus ac sospes redierit ornatissimus et amicissimus Edwardus Pococke; quem ego juvenem aeternum summo prosequor affectu; partim quia sic virtus ejus ac eruditio meretur, partim ob summum honorem, quem laboris utilissimi dicatione mihi habuit. Clarissimis Viris, Juxono, Duppae, Fell, Prideaux, aliis, nostri amantissimis, salutem dicito plurimam. Non addo ambitiosos titulos, quia virtutem eorum supra eos esse censeo. Etiam Harrisonum et Chillingwortium salute imperrias, et quos praeterea nostri memores nosti.

CCXXVI. Doct. Martin, Praefecto Collegii Reginalis, S. P. Cantabrigiam.

DIcere non possum, Doctissime Martine, quanto fuerim gaudio affectus, cum primum intelligerem Reverendissimum et Illustrissimum Dom. Episcopum Londinensem ad Archiepiscopalem esse dignitatem evectum. Equidem maximum ex eo amorem Dei colligebam erga Ecclesiam suam regnumque Britanniae universum: Quantas enim dotes in eum divina contulerit bonitas! quas qui non vident, si tales inveniantur, caeci sunt: Si non suo pretio aestimare norint, valde invidiae, ac loliginis succo laborent, necesse est. Quanquam quid ego haec apud te, qui tot annis longe me rectius herois ejus virtutes perspicere potuisti? Ac memiui adhuc Sermonum, quos de iis una Londini habuimus. Quemadmodum et tanti Mecaenatis erga te affectum non obscure cognovi. Atque ut istorum, ita et saepe eorum in mentem venit, quae de Religionis controversiis, ac ratione eas sopiendi, non injucunde vel inutiliter disserebamus. Tanto molestius est, quod tam longo tempore nullum inter nos literarum sit commercium. Hoc silentium mihi abrumpendum putavi, pulcherrimam mihi scribendi occasionem praebentibus Illustrissimo Comite do Leshno, et, qui ei a studiis, erudico

Viro Joanne Jonstono Doctore Medico. Noluere enim sine literis meis visere Academiam Cantabrigiensem: atque ego minutum hoc scribendi officium non debui Illustrissimo Comiti denegare. Nam praeterquam quod turpissimum esset leviculum adeo detrectare, poscente id tam sublimis prosapiae juvene, tamque erudito, tam doctorum omnium amanti et aestimanti; etiam alia ratio debendi illud accessic: quia cognati ejus Illustrissimi Barones Stupeskii diu mecum Lugduni vixêre, juvenes excellentis spei: etiam postea fratres eorum, mei unius causa, Amstelodamum venere; ac totis sex mensibus sunt commorati. Mitto alia. Unum reticere non debeo. Illutrissimi Domini Comitis parentem esse maximae autoritatis virum per universam Poloniam, regni ejus Palatinum: quem cum aestiment omnes, tum imprimis illi qui in religionis negotio nostras potius Ecclesias quam Pontificias sequuntur. Quippe quod magnus ille Razevilius est apud Lituanos, id Palatinus ille de Leshno inclytus heros est Polonis suis. Haec ego pluribus sum prosecutus; quia nollem eum a te, vel aliis Academiae Cantabrigiensis summis viris ignorari. Unde futurum videbam, ut nec ipse satis cognosceret, si uspiam terrarum, sane in Britannis simul conspirare eximiam doctrinam summamque humanitatem. Nunc pulcrum erit si eâ natum prosapiâ, in eam spem educatum, in terris etiam longe dissitis, vestri praeconem habeatis. Haec intempestias nocte scribebam. Plurima salute impercias excellentes Academiae vestrae viros; praesertim quos amantiores nostri existimabis.

CCXXVII. Hugoni Grotio, S. P. Hamburgum.

SIc primo promiserat Blauwius, summum abhinc duabus Hebdomadis accepturum se Francofurto, Typos novos, et elegantes, quibus ex animi sententia excudantur sacra tua poemata. Sed nunc significat, haberi eos demum posse intra quatuor Hebdomadas; propterea quod quaecumque ad nundinas misisset, tardius eo pervenerint: In causa esse, quod Dux Nieuburgicus, novum, ac grande vectigal imposuerit mercibus, quae Duseldorpio Coloniam, inde Francofurtum devehi soleant. Eapropter Hebdomades aliquas fuisse famulo suo Coloniae subsistendum, priusquam libri, aliaque eo deferrentur. Certo autem addixit, intra quintam Hebdomadem se auspicaturum editionem. Id ego significandum putavi, eunte ad vos docto, ac prudenti viro, Ephoro liberorum Illustris familiae Skyttianae. Alia etiam adderem, si die uno praescissem de ejus discessu. Sed hac hora ei abeundum intelligo. Quare desinam, ubi adjecero, mediocriter nos omnes hic valere, eademque sperare de te, uxore, filioque; quos omnes mei salvere jubent.

CCXXVIII. Hugoni Grotio, V. Cl. G. J. Vossius, S. P. D. Vir Clarissime,

MItto ad te Guilhelmi Schikarti literas, et si non fallor, ejus [gap: Hebrew words], sive de Judaeorum Bacchanalibus opusculum. Quam inde capio conjecturam, quia ad me miserit, quicum non ea illi amicitia, vel illud literarum commercium, hacteuus fuit. Simul literas accipies Horcensii, civis tui, quem puto aliquando non inglorium patriae urbi fore. Est et illi familiaritas, sed literaria, cum Schikarto: uti et cum Gassendo, et aliis in Mathesi claris viris. Ipse nunc disciplinas Mathematicas, in urbe hac, sed extra ordinem profitetur. Attamen is est confluxus audientium; is quoque genius docentis, ut non dubitem, quin propediem eum Collegam simus habituri. Ptolemaeum sic sequitur, ut Tychonianam, et Copernicanam sententiam simul proponat, et explicet. Nec obscurum nobis in Copernicanam magis inclinare: utcumque ea Romae sit damnata a Cardinalibus, Anno CIC IC C XVI. atque iterum anno superiori: Imo Galilaeus Galilaei Florentinus, quia hanc sententiam, et viva voce, et scribendo defenderet, in carcerem sit conjectus, nec inde emittendus,

priusquam poenitentiae satis egerit. Quam rem a Nuntio Apostolico Bruxellis Lovanium perscriptam esse mihi constat, ex Fromondo: qui his diebus Antaristarchum suum hoc de argumento ad me misit. Hesterna die iterum legi Sophompaneam tuum; sed non sine multis lachrymis. Nec enim mihi cornea fibra est. Movebar argumento ipso, de certissimis scripturarum fontibus hausto, et a te tam graphice nobis expresso. Movebar quoque recordatione Authoris, magni sane totius orbis eruditi, praecipui item, si non unici, Belgicae ornamenti: cui ubivis potius, quam in Patria, maximis a se beneficiis affecta esse licet. Vellem magno civi tuo voluntas, vel potius otium esset, de eo cogitandi serio. Sed recessus animorum unus scit, quem [gap: Greek word(s)], in scripturis vocari propterea videmus. Amstelodamensium affectus non deferbuit. Sed quicquid sine illo tibicine struitur, corruit. Et metuo, ne rigoris illud, in tuendo civitatum, suae imprimis, jure, magis possit abalienare eum, qui plurimum potest. Omnino enim pecuniis ad bellum opus est. Nec sufficit haec civitas una, vel etiam Batavia universa. Tandem tempus putatur, ut foederatae quaedam Provinciae in commune solvant quod debent. In hoc si Batavi persistant, spisse procedet Castrense negotium. Intelligo et eos, qui Provinciarum omnium nomine magnum illud Collegium constituunt, cogitasse, de Guilhelmo Comite in Germaniam mittendo, majori etiam stipendio promisso. Sed Batavi in illo dicuntur conspirare, quod pecunias nolint eam ad rem contribuere: quia se nesciis, non potuerit, vel debuerit, istius momenti constitui quicquam. Caetera cognosces ex Fabricio, Juvene elegante, et erudito, atque ex poematis tibi jam noto, qui Hamburgum, ob morbum matris est arcessitus. Eunte illo, paulo liberius de rebus Batavis scripsi: quae me saepe habent sollicitum, sed spero aderit [gap: Greek word(s)] quasi [gap: Greek word(s)] Cui te, conjugem, filium commendo.

Amplissime summeque vir, superioribus ad te literis raptim, sicut nunc meus est mos, exaratis, aliud quiddam in mentem venit. Jam annus, et credo, ultra est, quod in urbe hac degit Bartholdus Niuhuysius, vir doctus, et subtilis, Lutheranus quondam, et Calixto Theologo perfamiliaris, postea Pontificius, atque ad Abbatis dignitatem evectus; sed ea, bello hoc Suecico exutus, et nunc extorris. Is in Germania, priusquam huc concederet, multum, diuque cum Lutheranis solitus dissertare, super Religionis controversiis: sed non ad morem vulgarem. Poscit [gap: Greek word(s)], invictumque aliquid, quodque animum possit, aut debeat reddere, [gap: Greek word(s)]. Negat opus de singulis disputare. Eligere suos Lutheranos, vel etiam Calvinianos, et quosvis alios, posse, ubi maxime existiment suae Ecclesiae causam triumphare. Si unum viderit argumentum, velle redire ad eos, unde malum pedem extuletit. Sin disputando intelligant, nihil solidi crepare, quicquid hactenus obtenditur, aequum videri, ut redeamus ad Romanae Ecclesiae sinum. Edidit novo anno, ut vocat ipse, [gap: Greek word(s)]; quo Lutheranos in hanc formam provocat. Crebrô et me invisit. Et quamvis de aliis quoque rebus colloquamur, tamen jam iterum, tertioque, eo nos sermo provexit. Illoigitur poscente causam justam, cur parens meus a Romana abierit Ecclesia, respondi multa, de veteris, praesentis Romanae Ecclesiae discrimine. Sed tandem in eo pedem figebamus; Romanae Ecclesiae Doctoribus, ita scripturas interpretantibus, ut manifesta iis vis fiat, planeque abeant a primorum seculorum Doctoribus, imo interdum (ut in transubstantiationis dogmate) sensus interpretationi reclamet, manifestaque sit contradictio: Nec solum sic interpretantibus, sed etiam, nisi simpliciter interpreteris, ferro te, et flamma perdere paratis: jure ab ejusmodi Doctoribus receditur, ac seorsim cultus Dei, celebratur, partim conscientiae studio, partim vitae conservandae, quam Patriae, Ecclesiae, familiae, et amicis conducibilem existimamus. Si valetudo, si otium tibi, si resetiam tuae sic ferant, ut hujusmodi tractes, quod arbitror: quaeso paucis saltem perscribe, quid tibi de hac re videatur, et quam potissimum viam, cum istiusmodi hominibus insistendam putes. Vale.

CCXXIX. Hugoni Grotio. Maxime et Amicissime virorum,

NOn excusabo apud te diuturnum silentium, quamvis te prope solitarium sciam vivere, eoque gratiores amicorum literas credam. Etenim satis occupationes meas nosti; et quod scriberem, nihil magnopere erat. Nunc scriptionem differre diurius nec volui, nec potui: Quippe mihi videbatur, Salmasii ad te literas a me, sed sine meis literis venire. Vir ille nihil aeque, quam tuam absentiam dolet. Nec multum miror, cum vivat Lugduni. Scis quid velim dicere. Ante dies non ita multos, adfuit mihi quispiam ex amicis Aristarchi, qui in tantum, moribus, et doctrinae Salmasianae detractum ibat, ut non multum supra semidoctos ponere videretur. Cui cum non mediocriter adversarer, ille quodammodo mihi postea accedere, sed dicere, haec nemo Lugduni promere auderet. Nemo credo ex Parasitastris Aristarchi parvulis: Nam alia mens paulo cordatioribus, qui et Salmasio, et Aristarcho, suas tribuere laudes sciunt. Caeterum praeterquam quod nonnulli Salmasio non satis sint aequi, etiam aer est molestior, ut ambigat, an aetatem illic vivere possit. Hoc spero: nolim enim Batavia, postquam sole suo caret, cito adeo fraudari sydere, quod nuper accessit. Utinam hoc effici possit, ut brevi fruamur utroque. Hoc in voto optimo cuique. Procerum quidem hujus urbis animus est in te qui fuit, et debet: sed opinio est, nihil effici posse, priusquam aliquid certi de pace, vel induciis, aut bello constiterit Gallus sedulo operam dat, ne Belgica coalescat; multaque ad bellum promittit. Sed verendum, ne si auscultemus, facile aliquid impediat postea, cur pollicicis stare non possit. Operis mei Grammatici jam dimidia pars excusa est. In quarto enim Libro occupantur Operae. Intra sex septem menses puto caetera consummanda. Mitto tibi Panegyricum, et Poematium, filii Dionysii. Gratum utrumque fore scio ego, et sperat filius: quamvis se probare tibi rudem Musam vix arbitretur. Vale, et cum filio salve. Etiam Tiobrogae salutem dices, si occasio erit.

CCXXX. Joanni Bodechero Banningio, S. P.

SImulac, Praestantissime Bodechere, paulum licuit respirare, tuis me poematis delectavi. Non leve existimo, quod tibi proposueris omne carminis genus. Multos enim qui in genere uno laudem merebantur, in alio sua vena destituit. Quod de te non dixero; Etsi maxime capiar Elegiis, et Hendecasyllabis: Idque ob [gap: Greek word(s)], quam ego principem Orationis virtutem censeo: Ita ut si elegantiam sociare ei nequeam, malim. [gap: Greek word(s)] diecre, modo [gap: Greek word(s)]. Adolescenti mihi mens alia; sed aetas animum jamdiu mutavit. Quod vero meum etiam Judicium exquisieris, de affectu sane gratias ago. Sed alio potius itum oportuit, si velles aliquid, quod scribere opere videretur. Et tamen ut fidem facerem, lecta mihi tua, volui quaedam annotare, quae tui facerem judicii.

In paneg. pag. 3. Tygresque,] Tygresque Graece [gap: Greek word(s)]. Celtiberum] Penultima Catullo, Martialique porrecta. Et Graece [gap: Greek word(s)]. Belgiadum,] video, qui non refugiant. [gap: Greek word(s)] tamen aliud postulet. A Belgium deduxeris; sed longe aliud Belgium, ac Belgica, etsi doctissimi etiam confundant. Cur non Belgarumque?

Pag. 9. Illa dies ad d. s. quod atrox.] Video versum quod exigere. Et forcasse habes, qui praeivit. Alioqui malim, quae atrox: ut Seneca; Venient annis secula seris, Quibus oceanus vincula rerum Laxet.

P. 10. Carbasa Celtiberum] de quantitate penultimae jam dictum. Panopaea] Panopea, Graece [gap: Greek word(s)], non [gap: Greek word(s)] Alta voce.] Nihil vulgatius trivio. Sed veteres puto semper, clara, vel simile.

Sylv. III. p. 1. Scaevior, non memini in comparativo legere. Simile tamen sit sinisterior, quod apud Nasonem. Et convenit significatio, quia [gap: Greek word(s)], sive scaevus idem ac sinister. P. 2. Medaea] Medea Graece, [gap: Greek word(s)] , per [gap: Greek word(s)] non [gap: Greek word(s)]. P. 3. Iaspide] Non memini me [gap: Greek word(s)] legere. Sylv. VI. Redux Professor, et omnem] Prima in Professor, necesse, ut eundem habeat modulum quem profiteor. At prima est semper correpta. Eleg. IV. Quaestibus] Questibus quia non a quero hîc, sed a quaeror. Eleg. V. Nec Polydectes ego] Postrema in Polydectes, quia graeca [gap: Greek word(s)], ut [gap: Greek word(s)].

Eleg. XIV. Hesper aquas] ab [gap: Greek word(s)], vel est vesper, vel Hesperus, non Hesper. Eleg. XVIII. Junctas Azone] Dicunt Latini Azoni, vel cum Azone, Serm. IV. Id licet ipse negarim, in limine scribens.] Festinatione in scribendo, vox praeterita, quia pes deest. Carm. IV. Hos pauculos versus habe obsides mei. Nulla hic Triemimeris, quam Horatius, nec in epodon libro, nec alibi neglexit. Saltem nolim vox aliqua, totum pedem tertium constituat in Jambico senario. Poteras Paucos habeto hos obsides versusmei. Eam legem veterum, saltem elegantiorum, nec video in illo, Ille helluo celebris, ut hic nepotulus, Caesura fit hoc pacto, Celebris helluo ille, ut hic nepotulus. Vix etiam Triemimeris in isto, Paeana vocem addit suam Rippersius. Carm. V. ad Tulpinum. Largus percrebui vocibus undique] prima in creber longa, ideo et in increbesco. Nec aliter Virgilius, vel alius quisquam veterum. Carm. VI. Divûm voluptas, et conviva diceris] Placetne pari, quarta quippe sede, spondaeus? Car. VII. Praecoci sapientia] scio in Glyconio a Catullo, prima sede poni Trochaeum: sed ubi id deinceps observes? Id Horatius non facit: nec ipse facis. At secunda in praecocis est brevis. Nam est a praecoquo, praecoquis, et contracte praecox: In gignendi casu praecoquis, secundâ correptâ. Ita omnes antiqui juxta naturam ejus unde descendit. Hendecasyllabo 1. Epicurus dicitur Pater ipse veri, [gap: Greek word(s)], dixerit, quem me scis dicere. Sed quid de illo viro rigidiores? Pater veri, qui Providentiam negat divinam? Mittam alia. Hendecas II. Dum nullo peregre pudore tacta. Peregre non venit ab adjectivo, ut doctus: Eoque si Grammaticorum canonibus standum, corriperet ultimam. Hend. IV. Estne hoc postridie redire Leuwi. Secundo in postridie est longa. Phalaecio, Phalaecium oppono, eumque Martialis, Lib. II. Epig. VI. Si totus tibi triduo legatur. Objicies amicum nostrum ibi annotare, leviculâ trajectione legendum servasse, si totus tibi triduo legatur. At refellitur hoc senario, Terentii Eunucho. Rus ibo, ibi hoc me macer abo biduum. Idem in Andria: Venit Chremes postridie ad me clamitans. Et par ratio in aliis e die compositis. Catullus; Jube ad te veniam meridiatum. Solum quotidie excipitur. Hend. IV. Nec profecto facis.] Non improbo, quia non occurrit Poeta, qui ultimam in profecto corripiat, vel producat. Tamen ratio posterius suader, quia profecto est, profacto, Moozo waer Ergo quasi ablativus. Sed non tanti hoc. Irarum ratio modo liberat,] Deest aliquid. Hend. VI. Nummulisque âpisci] Puto a Typographis operis esse, quod prima in apisci notatur circumflexo; sane est brevis; ut indicat compositum adipisci. Item indipisci ex indu et apisci. Hugeno, et Chelys aemulo campo, si Chelys hic gignendi casus, chelyos dici oportuit. Hendecas. VII. Venusta pixis,] pyxis Graece [gap: Greek word(s)].

Haec ego duntaxat amore tui, et scio te non aliter acepturum, qui et me nosti, et occupationes meas. Siquid in iis fuerit, quod monuisse non erit ingrarum tibi, sane non dico operae, sed opellae pretium fuit, haec exarare. Sin minus volupe erit, me studium, saltem probasse. Erant alia de quibus quaesissem, si una fuissemus. Sed id quia fieri non potuit, sic mihi persuadeo, tibi rationem omnium constare: vel ecquid melius dici possit, per te satis visurum, ubi animum intenderis, non in universa poemata, sed singulatim in hoc vel illud; ut fit cum Typographus tantum poscit Autographi, quantum philyra excudenda capiet. Mihi quidem sic usu venit, ut nunquam mihi videar perspicacior, quam cum eo animo mea lego, quasi deinceps, nihil amplius juris in ea sim habiturus, ubi facta erunt publici judicii. Atque utinam mos Veterum hodieque obtineret, ut amici fideles convocarentur, coram quibus nostra recitaremus. Nunc optima illa consuetudo negligitur, quia is fastus recitatoris, ut non sustineat moneri: ea vanitas, et jactatio monitoris, ut neminem, quorum monuerit amicum, sinat ignorare. Plurimam salutem optimis parentibus dicito.

CCXXXI. Joanni Beverovicio, Senatori, et Medico Dordrechtano, S. P.

QUam vellem, suavissime Beverovici, alter alterum saepe videremus! Videremus? imo audiremus, ut ait ille, Multum oculi, sed plus aures, debere fatentur. Attamen si non licet tam foelicibus esse, saltem liceret Literarum commercio frequentiori,

audire, et reddere voces. Belle, inquies, qui, toties provocatus scribendo, Deo illo, quem Tardipedem vocant, in rescribendo tardior videaris. Quem colorem me hic quaesiturum putas? aliquid adferendum ex Rhetorum meorum [gap: Greek word(s)]. Didici ex ex illis, et porro alios docui, incidere, et controversiam, [gap: Greek word(s)]. Crede mihi siquid in me culpae, sane perexiguum est. Et nunc lentiorem me fecit, quod literas Hamburgo expectarem, ab eo, cui miseram tuas, et una librum de Vitae Termino. Tardius scio accepisse, quia, cui commiseram, non habuit tam cito occasionem mittendi commodam, quam uterque optamus. Reidanum filii mei [gap: Greek word(s)], quem superstes promiserat, comitem dederam. Tanto magis cupiebam, ut tuto omnia perferrentur. Nullas tamen ab incomparabili viro literas recepi. Et credo in causa esse, quod non amplius sit Hamburgi, ut edoctus sum literis, inde ab Illustri Barone Skittio ad me perscriptis. Aliunde etiam accepi, Francofurti esse. Nec de eo dubito. Tantum spero, opto, voveoque, ut quia ingrata cum patria respuit, alibi sic habeatur, ut doctrina ejus, et virtus merentur. Mihi quidem, nihil hic magis, quam alteri seritur, aut metitur, sed sic sum ab teneris unguiculis educatus, ut alius esse non possim, nisi Bataviam amare desinam, et simul quicquid eruditum, et honestum. Valde desidero scire, an jam Salmasii dissertatio de fatali Fine, lucem viderit. Video te hoc agere, ut me quoque producas in arenam. Nec reformido Retiarios, aut Myrmillones, quibus candor inest. Sed quid, si pro candidis, inciderem in nigros? Equidem semel nullo meo merito, habitus pessime, nunc prope sub omni lapide metuo serpentem. Quare stat sententia, extra teli jactum speculari, ut abiturum hoc sit uni alteri, qui suum judicium perscripsere; et simul animus avide expetit Salmasiana: qui fortasse sic, quicquid praeclari exhauriet, ut nihil mei desiderare quisquam velit. Saluta plurimum amantes nostri; in his Colvium, et Roverium; quos monere debes, ut aliquod ingenii, doctrinaeque suae monumentum posteris procudant. Possunt. Et magnam in tribus vobis fiduciam habeo: quos Patriae Civitati ornamento esse maximo exoptem. Adderem [gap: Greek word(s)] filium, non levi literariae Reip. damno denatum. Sed aliter visum magno Imperatori, qui e sua statione eum evocavit, cum prodesse publico inciperet. Tamen Maimonidem ejus, ac Caesarem, lucem visuros spero, et quidem intra hunc annum. Nunc nihil moratur, nisi quod Editione Commentariorum de arte Grammatica ipse distinear.

CCXXXII. Guilielmo Nieuportio Consuli Ultrajectino. S. P.

CUm ante paucos dies, Amplissime Vir, tuque et duo praestantissimi viri, qui tecum venerant, me compellaretis, atque inter alia, de idoneo Philosopiae Professore sermo esset nobis; nihil occurrebat praeterea, quae tum afferebam. Sed post abitum vestrum, altero die venit ad me vir insignis Franciscus Diuban Augustodunensis: Quem simul ac conspexi, ac quaedam de urbis vestrae consilio exposui; animum quoque ejus tentare coepi, quo cognoscerem, num ad hujusmodi vitae genus magnopere propenderet. Ac facile cognovi, minime ab eo alienum; quin potius eo maxime proclivem. Quamobrem, cum iterum convenissetis, non leviter vobis eruditissimum virum commendavi. Ab eo tempore rursum mihi cum eo loquendi occasio fuit. Non destiti igitur monere, et hortari, ut partim publici boni, partem rei familiaris gratia, hoc de animo suo, ipse etiam vos volet facere certiores. Putavi autem pro meo, erga urbem vestram, et Rempublicam Literariam, amore recte ordineque me facturum, si per Epistolam etiam, eorum quae coram dixeram, memoriam refricarem: sed imprimis quaedam apponerem, quae vel tum in mentem non venerant, vel postea demum cognovissem. Et ornatissimus vir, de quo nunc sermo nobis; annorum circiter XXXVIII. studuit Mussipunti, Parisiis, et aliis in locis. Annis prope XX. docuit. Ac publice quidem in Academia Mussipuntina, variisque Collegiis; uti Flexiae, Rothomagi, Molinis; quibus in locis professus nunc literas humaniotes, vel Eloquentiam, vel Philosophiam, nunc Theologiam, et casus Conscientiae, quos Rothomagi, in aula Archiepiscopali, praesente

etiam Archiepiscopo exposuit. Sed maxime opera ejus publica, Philosophiae est impensa, idque circiter decennio. Nec pauci ex ejus Auditoribus, ac Discipulis, nunc in Galliis, ipsis in Academiis, vel Collegiis, publici Doctoris munus, cum laude sustinent. Vidi disputationes ab eo, publice Molinis susceptas, et Reginae Matri dicatas. Sane vel illae fidem fecerint, quantum in Philosophia valeat; ut mittam quae in Logicis, Physicis, Ethicis, ac Metaphysicis elaboravit, atque ubi extrema manus accesserit, in lucem edere cogitat; et si sua vobis opera probaturus, inclytae potissimum urbi vestrae dicabit. Religionem reformatam primum Lutetiae Parisiorum est professus. Cum in Hollandiam veniret, ab Illustrissimo Duce Lanspergensi, et Heroina ejus conjuge, sorore Illustrissimi Principis Arausionensis commendatus admodum per literas, huic principi nostro fuit; uti et Serenissimo Bohemiae Regi, et Reginae. Atque hi quidem operam ejus Lugduni Batavorum sunt experti, in instituendis Liberis suis. Etiam Rex promiserat, si in Electorales Terras suas a Deo reduceretur, velle se publicâ ejus operâ uti, in Academia sua Heidelbergensi. Uxorem ex aulae Bohemicae puellis, patriâ Namurcensem, Reginaeque prae caeteris acceptam, duxit. Sed metuo, ne dum fuse adeo omnia prosequor, propemodum videar velle, historiolam contexere. Quare aliis ejus generis missis, illud nunc solum dicam, Doctissimum hunc virum paratum esse, suam vobis operam addicere. Nec certum stipendium exposcit. Possitis, mensibus aliquot, vel anno etiam periculum facere, et vitae, morumque, et doctrinae, inque docendo dexteritatis. Non recusat, quo minus missum faciatis, si parum satisfaciat expectationi vestrae. Verum arbitror, iis et doctrinae, et facundiae dotibus pollere, ut nihil ultra requiratis. Sane locutus cum iis sum, quorum liberos instituit Lugduni. Hi magnopere sibi de opera ejus gratulabantur. Cumque Philosophia admodum late pateat, ut vix unus explere omnia possit; quid si hora una altera de Hebdomade ea suppleat, quibus Philosophus alter non sufficiat: Reliquum Hebdomadis impendat studio Eloquentiae; nec solum publice eam doceat, sed privatim quoque in declamando exerceat, tum stylum, et rationem formando, quod et Lugduni a praestantissimo Cunaeo, et Amstelodami a me fit, non exiguo juventutis bono, etiam Linguam Gallicam docendo, et ejus, et uxoris operâ, conducere possit civium vestrorum Liberis. Nec si vobis videatur, diffugiet concionandi Gallice munus, ut ex ipso accepi. Haec raptim, idque nocte intempesta exaravi, partim quidem, ut Doctissimo Diuban prodessem, si possem: partim vero ac imprimis, amore publici boni, inque vestram spero gratiam. Vale Amplissime Nieuporti, et cum omni familia, ornatissimo filio imprimis, falve.

Iis quae a Clarissimo D. Vossio Collega meo, in commendationem Doctissimi viri scripta sunt, libens subscribo, amplitudini tuae addictissimus,

CCXXXIII. Gerardus Vossius, Joanni Filio S. P.

Decrêram ea dicere, quae si quid, te absente, humanitus paterer, maxime vellem inhaerere animo tuo. Sed eo me solor, quod illa aetate sis, quae satis per se intelligit, quid facto sit opus. Potius igitur vota nunc facienda, ut Deus Spiritu te suo sic regat, ut nihil agas, aut velis, quod non conscientia, et honestas jubeat. Beatus Augustinus dicebat, bonâ sibi conscientiâ opus esse, propter Deum, bonâ famâ, propter homines. Ita plane confido, et hujus, et illius, te rationem habere velle. Nam mille mortibus tristior est vita, si displiceamus Deo, et probis. Non Jupiter, sed Deus, [gap: Greek word(s)], vel si Latine malis, averruncus, hoc unquam siverit, ut vel levis suspicio de alterutro neglecto animo meo oboriatur; dum vastum hoc iter, Deo Duce, Angelo ejus comite, capessis. Maluissem antea te, paterno et avito exemplo, studiis vitam tueri. Sed video aliter placere Deo, qui nostra dirigit, aliam que tibi voluntatem partim permisit, partim immisit. Feram

etiam quod advetsatur animo magno. Tu tanto magis. Tantundem ubi simus, a coelo absumus. Non operosum negotium hoc seculo, ire ad Garamantas et Indos, et revocare gradus. Verum superas evadere ad arces, Hoc opus, hic labor est. Sensisti his terris impedimenta bonae mentis. Nec deerunt quoquo pedem feres. Quare semper esto, quod dicitur, inter spinas calceatus. O si diem illum videam, quo quasi geminis alis, per ora virûm voles, hinc insigni pietate, inde pulcherrimi nominis famâ nixus! Sed si breve duntaxat aetatis mihi spatium superest, etiam postquam ad meliores sedes penetrâro, eam tibi foelicitatem a Deo precor. Sed precibus meis, tuas quoque te addere oportet, easque ardentes, quo facilius a Deo exaudiamur. Hoc age, mi fili, Quic quid offensae adversus numen, hoc restinguent lacrymae, a poenitentia profectae. Adulari non est Patris, praesertim senis, idque id eo negotio, ubi agitur, tum de salute aeternâ, tum de nominis honestate. Addere etiam possis, de valetudine, et vita tui amantissimi Parentis. Nam si sinister nuntius perculerit porro aures meas, quid nisi moerore brevi contabescam? Sed meliora Deus dabit, et tu quoque scio, cogitabis tecum Poetae illud:

Eoque majori tibi curae erit, omnem sic vitam tuam componere, ut senile hoc cor, tot curis prope consumptum, recrees, et reficias. Hoc post Deum in manu tua est; nec divina bonitas claudicabit. Tu cum bono Deo manum move. Inter alia, illud non minimum referes, quod bonis artibus rem parabis. Tanto magis obstringes tibi, si quos reduci, ut spero, Deus liberos dabit. Miserum enim gignere ad spem famis, et esuritionis. Sed quam in multis mihi obstiterit res arcta? Quam multa enim meorum bene voluissem, si potuissem? Attamen fortasse, non si male nunc, et olim sic erit. Non desinam enim familiam curare, memor Paulinae ad Timotheum sententiae, Si quis suorum, et maxime domesticorum curam non habeat, si dem abnegasse, et infideli esse deteriorem. Idem tibi obversari debet. Fortasse enim deinceps, non se offeret tam commoda rei faciendae ratio. Sed de opibus quod dixi, ita capias velim; ut imprimis commendem pietatem, et bonum nomen: sine quibus nullae mihi opes placent. Miserum est serere Liberos ad egestatem; sed multis partibus miserius est, gignere tales, quos sui pudeat Parentis: et porro seminaturi sunt, qui non aequis auribus, avi nomen audiant. Hoc ego cavi sedulo, hoc item cavit uterque avus; cavêre et Proavi; eoque indignius fuerit, te degenerare. Quare confido, oculis ita omnium in te conjectis, nunquam committes, ut non honori sis, et tibi, et tuis, tum qui sunt, tum post futuris. Pluribus si monere, et hortari velim, metuo ne videar diffidere. Quamobrem finem faciam scribendi: sed non Deum rogandi, ut te salvum, ac sospitem, et ad Indos ducat, et nobis reducat. Hoc orant quoque mecum, mater, fratres, forores; nec desistent orare, usquedum, vel te nobis iterum stiteris, vel meliores in sedes erimus relati. Vale, dilecte fili, atque iterum vale, et tertio vale.

CCXXXIV. Hugoni Grotio, S. P. Francofurtum.

DAvid Lommelius, qui has literas defert, ante biennium mihi, cum Hardervico se huc conferret, ab Isaaco Pontano de meliore nota commendatus fuit: ac comperi, favore neutiquam ihdignum. Parentem habuit honestum virum, cujus opera Serenissimus Sueciae Rex, saepius in rebus suis, apud Hamburgenses, locisque in aliis usus fuit. Erat is Latine, Graeceque eruditus, versumque nunc Belgicum, nunc Latinum scite pangebat. [gap: Greek word(s)] adeo, ut duodecim fuisse complexus Linguas dicatur. Uxorem habuisse audio, germanam illius sororem, priorque conjugis nostri Praetoris Grotenhusii. Adolescens ipse commendatione Pauli Pelsii, a secretis erit Cornelio Pauwio, multumque literas amat, et literatos, te ante omnes, aestimat ut debet. Eo minus, sic poscenti literas denegare ad te potui; simul quia semper ingenuum comperi. Blauwius, quod nunquam alias, tardum nomen factus, in excudendo Sophompaneo tuo. Diu novos, et elegantes Typos, Francofurto

expectavit. Sperabat autem posse excudere, tribus Hebdomadibus, quae proxime antecederent tempus profectionis ad nundinas Francofurtenses, sed ubi id tempus ad venit, errorem suum animadvertit. De Sophompanea solo cogitarat: exciderat autem de recudendis simul piis poematis, quae non paulo plus spacii requirunt; itaque dolet ob hanc culpam, ac quia inanem nunc fore conatum videt, si allaboret, ut in nundinis compareant, satius judicat differre Hebdomadam unam alteram: simul ne aliis incommodetur, quibus praelum fervet. Equidem non patiar deinde moras necti, nec sane ille acturus, potius singulari cura, quod nunc deliquit, corrigere conabitur. Quas vero tibi gratias, et quantas debeo, amplissime vir, quod divinum opus meo nomini hujus homulli dicatum eas? Equidem quibus verbis, gaudium meum, vel quantopere me obstrinxeris eloquar, non invenio. Sane si duo tria mihi omni contigerint vita, quae ad honorem meum putarim, plurimum conferre in iis reponi debet honos, quem habitum mihi ivisti. Quare gratias quidem ago, et quantum possum ago, non quas debeo. Solumque spondeo fore me, qui fui semper, vel si fieri possit, operam daturum, ut meipsum vincam. Filius tuus sedulo audit Blauwium in Mathesi; ac in Jure etiam a Corvino institui coepit. Quotidie incrementa capit, non virtutis modo, sed doctrinae etiam ac modestiae. Id non alia de causa, quam quia sic res habet, scribo. Quotidie est domi meae, nec ullius utitur commercio, a quo corrumpi possit. Commentarii mei Grammatici, ut spero, ante nundinas absolventur. Sumpserunt Indices, et pauca alia. Gaudebo me onere molestissimo defunctum. Dum haec scribo, advenit Baro Jacobus Skyttius, juvenis optimus, et sititor doctrinae, imprimis ejus, quae nobilitati esse usui maximo solet. Orationem molitur, de laudibus sui Regis; ait se de eo ad te scripsisse, rogasseque pauculis versibus, vel ornamenti causa ornare editionem velis. Si mul postulavit plurimum te salutarem, et verbulo hoc attingerem quod dixi; scio molestum esse, sic ad placitum alienum, a gravioribus avelli. Sed tamen juvenis non est indignus, qui elogio tuo ad majora excitetur. Et Parentem demereberis, quem non injuria, magnus Rex magni fecit, dum in terris egit. Et mul tum est quod in Suecico regno, magnus est studiorum Patronus. O quam gaudeo, magne vir, et amice, quod post iniquitatem, non illam Patriae quidem, sed quorumdam tamen, qui nimium in Patria possunt, virtutes tuas aestimare sciat strenua haec Suecorum Gens: ante omnes magnus Cancellarius, vir immortalitate dignissimus, cui longam, ac foelicem vitam exopto, non solum suecici regni, et Germaniae libertatis ergô, sed etiam tui causâ; cui quod nunc bene est gaudeo, et ut melius meliusque sit exopto, ringentibus quantum lubet invidis, ac virtutis tuae inimicis. Uxori, liberisque multam salutem meo, conjugis, et liberorum nomine dicito.

CCXXXV. Cl. V. Claudio Salmasio G. J. Vossius S. P.

NOnne tibi, maxime Salmasi, a moribus meis alienum videtur, quod tuis ejus viri tam amicis literis tanto tempore non responderim? ad versa quaedam, quae privatim domum meam spectarent, obstiterint: et partim inde, partim aliunde animus tristior, valetudo infirmior, non mihi solum, sed uxori etiam meae. Et trahebant ista secum non parum curarum, quae nos esse nostros non sinebant. Quamobrem etsi de meliori valetudine vestra nos omnes, magis quam dici possit, gauderemus; tamen satius fore putavi, si non ante rogarem te, ut excurrere ad nos velletis, quam et corpore essem firmior et curarum aliquid animus exonerasset. Nimirum domi primum laetiora mihi omnia optabam, ut vultu animoque hilarior essem optima dierum quâ vos exciperemus. Nunc quia melius undique mihi, venio ad veteres preces, obnixeque te tuamque rogo, ut dum valetudo utrinque, dum etiam anni tempestas sinit, amplectamini occasionem invisendi hominem amicissimum et urbem hanc florentissimam. Albo diem lapillo notabo, quâ primum vos hic conspexero. Et quid impedit quo minus cum tuis, filio meo duce, qui nunc Lugduni est, quam primum voto nostro satisfacias? Sin id res vestrae

nunc non sinant, ac ne proximâ quidem Hebdomade, saltem ne juvet differre ultra tres Hebdomades. Sane aliqua etiam gratia magnae est hujus urbis nundinis, quibus initium erit XII. abhinc diebus ac durare Hebdomadem vel ultra solent. Ut tu minus istis delecteris, fortasse uxor caperetur. De opere rei vestiariae multum gaudeo. Sed de eo et cunctis quae studia spectant, colloquemur potius otiosi, cum urbem et nos bearis adventu tuo, quam avide exspectabimus. Mea te tuamque plurimum salutat.

CCXXXVI. Joanni Meursio, S. P.

MItto ad te, chare Meursi, Reidanum [gap: Greek word(s)] filii mei, quem placiturum confido et filii et argumenti, et dictionis etiam causa. De quo judicium tuum quoque ubi acceperis exspectabo. Jamdiu missum oportuit; quippe inter primos esse te conveniebat cui mitteretur: neque id solum ob amicitiam nostram, sed etiam quia tanta cum laude ipse in Historia Patriae sis versatus. Nunc Danica non minori tractas gloria. Mallem ego Batava, etsi valde faveam Danicae genti, vel ob tot eximios proceres, quos scriptis tuis decorare jamdiu orsus es. Sed enim nulla hic culpa tua, verum Pattii soli, exteros magis quam suos aestimantes. Aliter si esset, non alibi potius quam his terris ageret bonis omnibus laudatissimus nec ullis tacendus seculis Hugo Grotius. Qui quanti te faciat scio ex sermonibus, quos de te habuimus hac in urbe ante sesquiannum circiter. Quam autem ejus erga me amor perseveret, luculentum brevi argumentum videbis. Suum enim Sophompaneam nomini dicavit meo. De Josepho se aperiente fratribus in AEgypto Tragoedia est. Qua nihil omni hoc seculo eo in genere divinius scriptum puto. Editionem ejus proximo mense ordietur Blauwius: Et tuorum simul operum quae dilata quidem hactenus: sed testis ego esse possim, quod nihil hic segnitie vel socordia sit peccatum, sed solum ob nimium vicinum, qui omne commodum incommodo non Blauwii solum sed etiam publico intercipere conatur, recudendis confestim quae maxime placent. Noomsius Arlanderveniae Dominus saepius cum laude meminit tui. Et vellem ostendere ei si licuisset partem illam literarum quae ipsum tangit. Sed utrum nunc in praediis suis an Harlaemi vel Hagae agat, satis dicere non possum. Intra Hebdomades duas reversurum ex famulitio intelligo. Certus sum gratissima ei fore, quae scripsisti. Aristarchus meus sive de re Grammatica Libri VII. necdum prodierunt. Intra mensem tamen vel circiter absolventur. Salmasius prope convaluit. Itaque non dubito quin Arnobium suum et alia brevi sit daturus nobis. Non est ea apud Lugdunenses gratia, qua meretur. Imprimis ei obstat Menapisci invidia, qui non desinit erga eum esse qui esse solet erga non Batavos solum sed prope omnes eruditos. Vale singularis amice et uxorem ac liberos saluta meo, conjugis, ac libetorum nomine. Nec Stephanium vel Laurenbergium praeteritos velim. Valdeque aveo scire an non tandem nobis Stephanius Saxonem Grammaticum sit daturus. Quaeso de hoc quoque aliquid proximis literis scribe. Et si cessat ille, calcaria subde. Dignissimus est scriptor cui tam bonum ingenium operam impendat suam.

CCXXXVII. Merico Gasaubono, S. P.

QUae ad Antonini loca a me producta respondes, praestantissime Casaubone, ea plane fuere ad gustum meum; nec ab alio quoquam verisimiliora iis adferri posse arbitror. Quod vero alteram jam editionem Typographus cogitet, satis arguit, quam grata fuerit Britannis opera tua, qua vertendo, qua illustrando. Ac quanto sunt majora, quae nunc sub manibus habes (hoc enim non obscure significant literae tuae) tanto, ut auguror voveoque, majus te ex iis decus manet. Et tamen non dubito tibi aurem quoque vellere de [gap: Greek word(s)] illis parentis tui [gap: Greek word(s)] , quorum Cantuariae cum essem Indicem apud te vidi. Tuum et tam candidi erit, non invidere lucem jam perfectis, et tam eruditi, extremam affectis manum admovere. Scio idem optare etiam Salmasium nostrum, quicum de te, deque parente tuo

honorificus sermo fuit. Triduo cum conjuge domi meae hisce Amstelodamensibus fuit nundinis. Multusque nobis de interioribus literis sermo, quos meminisse juvat, si scire aves, quid nunc sub manibus habeat, primum Arnobius commentario luculento illustrior lucem conspiciet. Mox sequentur de vitae termino Liber, et grande opus de re Vestiaria. Nosse te arbitror, ut Grotius operam suam regno addixerit Suecico. Vellem tempore faeliciori. Nunc, ut literae consentiunt e Germania perlatae, res retro eunt, Germaniae quidem Suecorumque malo; non item Galliae tuae. Cujus Rex cum Cancellario suo, serio advigilat, ut iidem fines regni sint ac quondam, cum Rhenus terminaret. Atque eo spectat, quod Sueoni suppetias mittat, sed conditione ea, ut urbes nunc has, nunc illas, quas in ditionem redegit, oppignoret Gallo. Cancellarius Oxensternius, ut Caesareum Hispanique exercitum Francofurto audivit imminere, Moguntiam se recepit. Utrum et Grotius Moguntiam sit Cancellarium secutus, a quo maximi fit, an in Galliam ad Regem missus sit, non possum certo dicere. Sed non dubito quin inter paucos dies futurus sim certior. Opus nostrum Grammaticum post mensem, spero, videbis. Gaudebo me molestissimo labore defunctum. Oratori Regio Boswello misi Antoninum tuum. Cum acciperem exemplar geminum, nullae additae literae erant. Cumque exemplar mittere vellem (id fuit post acceptas literas) jam is Britanniam profectus dicebatur. Filius meus diutius hîc haesit, cum alias ob causas, tum illam, ut de maternis bonis cognosceret. Intra paucissimos dies liquida fient omnia. Apocham triennii, ut petieras, mitto. Reverendissimo Domino Archiepiscopo, Mecaenati nostro optimo maximo, res meas curae fore confido. Sed et tibi commendatissimas esse scio: Quare nihil de iis addo. Nos omnes plurimum te uxoremque salutamus. Reverendum etiam D. Decanum totumque fratrum collegium plurima salute impertias velim.

CCXXXVIII. Joanni Meursio, S. P.

SI, amice optime maxime, amicitia nostra ab Epistolis dependeret, jam pridem eam extinctam credere deberem. Sed et firmior tu es, quam ut mercenariorum in hominum manu esse velis arbitria amoris nostri, et ego scio multos intervenire casus quo minus aut scribatur aut scripta cum fide perferantur. Annus jam integer est quod literas ad te dedi bene longas euntibus in Daniam legatis nostris. Sed illas, quia in oris Regni Danici substiterant legati, per nuncium ad te missas ex famulo cognovi. Nunc vero periisse eas satis animadverto: quod eo indignius fero, quia una miseram ingentem fasciculum literarum ab aliis exaratarum, quem ab affine tuo Hebrando Ecclesiaste acceperam. Ex eo tempore epistolam ego ab te unam alteram, Conjux ab uxore tua accepit. Et scio mitari vos quid prohibuerit tuis satisfacere postulatis. Caeterum ne haereas, scito, eum primum ad coemenda ea, quae petieras, conjux mea exiisset, non repertam esse mensam ejus magnitudinis ac uxor tua scripserat. Itaque distulit curam hanc ad dies aliquot. Nam relatum mihi erat Hebdomadem unam alteram substiturum hac in urbo eum qui literas tuas attulerat. Sed postea cum advenisset tempus morem tibi gerendi, cognovimus jam abscessisse hominem cui tradenda erant supellectilia tua: Ita uterque spe excidimus, ego obsequii, tu supellectilium. Eam ob rem quia Muldenius generosi Adolescentis Rozekrantii ephorus ajebat se literas meas ad te optime procuraturum, et otii aliquid dabant a publicis occupationibus nundinae Amstelodamenses, non putavi diutius scriptionem in aliud tempus rejiciendum. Collegam adhuc praeter Barlaeum habeo nullum. Causae me latent: sive consules properare nolint: sive eo id fit quia bello omni um intentae mentes et fuerunt hactenus et adhuc sunt. Etenim a multis annis non aliam videmus celebriorem victoriis nostris. Subactae sunt Venlona, Ruremonda, Strala, Trajectum ad Mosam: quin et omnis ducatus Limburgensis. In potestate Mosam habuerimus, si Mamurco potiamur. Etiam ad Antwerpiam castella eomplura et validissima expugnavimus, in his magnum illud Antwerpiae monumentum aggerem Rouwenstenianum.

Nec jam arma quiescunt. Princeps ipse ad Trajectum manet curandis munitionibus. Interea aliis locis sunt copiae ubi cum rei gerendae opportunitas detur intentae. Sed publicum gaudium longius produxit me: ad nostra redeo. Ab aliquot mensibus fervere coepit praelum libris nostris de Arte Grammatica. Est ea pars prior commentariorum de LL. Altera consequitur quae origines comprehendit. Habeo et paratos libros tres de arte Poetica: qui absoluto majori opere, si Deus vitam dederit, edentur. Tu quibus jam occuperis scire aveo: idque eo magis quia novi indefessum illud ingenium tuum quod otio nunquam nisi doctis omnibus fructuoso indulget. Solonis duo exemplaria accepi. Sed alterum [gap: Greek word(s)]. Nam a capite quidem primo incipit: sed folium illud desideratur ubi inscriptio et praefatio. Credo in mensa tua vel apud Bibliopolam relictum. Gratum feceris si occasionem nactus scribendi tuis literis incluseris, quo plus pro eruditissimo et utilissimo opere debeam. Integrum exemplar Batlaeo tradere malui, qui gratias impense agit. Nuper is valido afflictus fuit morbo et periculoso: sed placuit Numini reddere ei valetudinem. Itaque jam mensem unum alterum publica iterum munia functus est. Tuorum vero aegritudo an animum penetraverit meum dicere si velim, frustra faciam. Nam et amorem nosti meum: et novi ego soli in extera gente habitanti (etsi amicos tibi optimum quemque sciam esse) omnes casus graviores accidere. Ideo optavissem et ipse tibi tuisque solatio esse et auxilio. Agnosceres non dubito quam vis multis hodie fides vacillet, Vossio plus constantiae et amoris adversum te esse. Caeterum quod praeterire nolim, saepius appellatus sum a Guilhelmo Jansonio Caesio sive Blauwio Typographo et Bibliopola urbis hujus principe, ut ex quirerem ex te utrum ea, quae ad Historiam Danicam pertinentia edidisti, postea vel emendâris vel saltem auxeris. Vel ecqua habeas ejus argumenti inedita. Quippe ei decretum omnia tua et aliena quae ejus sint argumenti in lucem dare. Quod faciendum sibi non putavit nisi prius mentem tuam perspexisset. Adhaec ut respondeas etiam et etiam rogat. Corrigendi curam deposco mihi, quamvis adeo curiosus suorum operum Blauwius sit ut nulli cedat. Filius meus Dionysius anim ad versiones in Caesarem et qui adjunguntur ei auctores molitur, Manuscriptos complures nactus est. Itaque rogavit me ut ex quirerem ex te ecquid in iis scriptoribus tibi observatum vel emendatum esset. Si habes aliqua, nihil sibi praeter curam edendi petit; gloria omnis tua publici utilitas erit. Sed cesso. Video enim excrescere epistolam et simul quoque studium scribendi Quod ne adeo gliscat ut abrumpere nequeam, te, vir clarissime et amicissime, et tuos omnes supremo humani generis Rectori commendo. Uxor quoque mea tuam, liberi mei tuos salutant. Plurimam etiam salutem Viris CII. Laurenbergio et Stephanio. Cujus postulato hoc ipso die satisfecissem, si praescîssem crastino die Domino Mullenio literas esse tradendas, modo quamprimum curatas et quam optime velim. Nec enim erat qui tam cito vitam quam exposcit Stephanius, exscribere posset. Verum intra paucos dies id praestabitur. Decretum iterum tum Mullenii opera uti, qui literas vitamque eam suis et ad illustrissimum et generosum Heroa Rozek rantzium includer.

CCXXXIX. Guilielmo Archiepiscopo Cantuariens. Reverendissime Pater, Domine Illustrissime,

GAudeo me tandem ad finem perduxisse labores meos Grammaticos, quibus censuram exerceo in omnes hujus Artis Scriptores, causas eruo Sermonis Romani, optimosque ejus auctores vel corrigo vel illustro. Utinam pro labore maximo, quo mihi steterunt, fructus etiam ex iis redeat ad Rempubl literariam. Jam anni sunt triginta et amplius, quod in hosce Commentarios congessi, quicquid pene ad hanc artem pertinens ex infinitis scriptoribus observasem. Ea ne ulterius luci inviderem, flagitarunt a me homines eruditissimi, tum hisce, tum terris etiam longe dissitis. Quemadmodum et valde urgent de rei Poeticae libris; in quibus, praeteritis rei metricae minutiis, Aristotele imprimis duce in penetralia ejus Artis duco juventutem plane [gap: Greek word(s)], sane alia facie, quam factum hactenus a quoquam. Nec minus, qui videre

exposcunt vastum Originum opus, praelo et ipsum diu paratum. Sed gravioribus distentus, et his, et aliis id genus sepositis, de solis Artis Grammaticae libris septem, persuaderi mihi passus sum: non quasi ignorarem, quantopere jaceat hoc studium temporibus nostris; verum tanto magis necesse putabam, exsurgere aliquem qui hoc labore serio fungeretur, partim ne tenera aetas diutius tot laboribus imbuatur, partim ut homines doctissimi, sed aliis studiis occupati, intereaque in hisce minutiis saepius haerentes, haberent hic, qui labore suo eorum levasset laborem; quo fine quatuor luculentos indices adjeci. Nempe quibus perlegendi non est otium, fortasse consulendi subinde voluntas non deerit. Cum autem conatus sim prodesse toti Reipub. literariae, tum imprimis cogitavi in Editione hac de Magnae Britanniae Gymnasiis: quibus si utilis fuerit opera haec nostra, coelum mihi digito attingere videbor. Saepius etiam in mentem venit Illustrissimi Principis Walliae, uti et Illustrissimi Principis Eboracensis. Nam etisi non ignoro, coelestes illas animas haud esse diu detinendas in Grammaticorum spinetis; fortasse tamen, ubi paullum aetatis accesserit, non ingratum erit haec quoque inspicere, ac aliquantum rosarum decerpere, praesertim si praeturgida sua nomina, aut alterutrius, in librorum frontispicio conspexerint. Atque hoc est, Reverendissime Pater, de quo nunc consultum per Epistolam venio. Sane labores hujusmodi non absurde, nisi fallor, a tam excelsis nominibus humilitati suae aliquid praesidii petunt. Scio Commentarios holce magis convenire Artis Doctoribus, multumque jam in literarum studio provectis. Attamen fatendum, totum opus esse de literis, syllabis et voculis earumque structura; a quibus aetatulae Illustrissimorum Principum auspicandum erit. Quod possim igitur hoc tempore iis accommodatius offerre? Spero etiam tenui hoc munuscalo utcunque comprobaturum me humillimum obsequium, quod debeo Domino meo Serenissimo Regi CAROLO: Cujus quoties ego ingens beneficium, quod conciliante te, Illustrissime Domine, accepi, mecum cogito, cogito autem quotidie, toties Deum rogo quaesoque, ut mihi largiatur, servo esse non ingrato, nec indecori magnae Britanniae regno. Vires quidem mihi exiguae, vel potius nullae; sed in alio si quoquam prollxissimus, in me omnis obsequii affectus. Atque ex eo aliquid capio voluptatis, quando his terris occasio se offert, retundendi malevolorum calumnias, quibus Anglicanam Ecclesiam, maximeque ejus Antistires traducunt. Facio autem id ea modestia, qua possum; neque id tam contradicendi studio, quam amore veri rectique, et quia aegre fero tam facile iis aures praeberi ab imperitis. Procerumque ..... studium hoc meum, quia iidem sunt homines, a quibus dicta factaque sua vident in deteriorem partem rapi. Quasi non liceat adhaerescere Doctrinae et Ordini veteris Ecclesiae, cum occulte foveas in pectore Papam, cum Hispano. Nempe istiusmodi sunt maledicta, quibus novarum terum cupidi se ulciscuntur, postquam turbare omnia volunt, nec possunt. Maimonidem filii mei [gap: Greek word(s)] proxima demum hebdomade praelo subjiciet. Typographus antea negat se potuisse, quod typis destitueretur Hebraeisus. Deinceps opera dabitur, ut tamdiu promissus non minus emendate quam eleganter excat. Eamque ad rem mihi operam sedulo pollicetur Typographus; qui illustrissimo nomini tuo plurimum se debere fatetur, pro opera et affectu, eo in negotio quod ante aliquot menses per literas commendâram. Petiit a me ut tibi, Reverendissime Pater, gratias suo nomine agerem, quod quo minus ipse faceret, pudore impeditetur. De Johanne meo quid scribam? non possum in eo excitare illum studiorum amorem, quem requiro; et jam alia mecum agitare animo incipio, sed ante sesquimensem nihil certi perscribere potero. Ita non tam mens quam filii fluctuat animus. Caetera de rebus meis cognosces ex doctissimo et optimo Goffio, quem ego vere amo, quia bonam mentem amat, teque, Illustrissime Domine, supra omnes reveretur ac colit.

Deus Opt. Max te, Reverendissime Pater, Domineque Illustrissime, diutissime Ecclesiae totique Regno Anglicano sospitem conservet.

CCXL. CI. Salmasio Ger. Jo. Vossius, S. P.

IN gratulantium ingenti numero qui te haud dubie totos jam dies, maxime Salmasi, circumsistit, nec ego quo in te amore sum, temperare potui a scriptione. Felicem judico Bataviam, quae te fruitur; sapientes quorum beneficio fruitur. Etsi vero nunc ab Lugdunensi absim Aeademia, nihilominus sic quoque gaudium magnum capio, quatenus et in propinquo agitantem invisere et frequentius literis compellare erit. Adeoque nec praecipitis autumni frigus, etsi paulo languidiorem, nunc proh ibuisset excurrere, ni publici, quod sustineo, muneris vinculum retinuisset. Sed dabit spero Deus et vitam mihi et occasionem compelland i ejus, quem absentem etiam tantopere veneratus sum semper. Nunc Lugdunensi in Academia tot nominibus beata, literae etiam, variaque omnis eruditio, atque adeo ut Romana et Graeca, sic Ecclesiastica etiam antiquitas, non paulo sublimius quam adhuc caput efferent. Ac si Scaligero, Lipsio, aliis illa magnis viris se jactat, non minore deinceps incola poterit superbire. Utinam quae tam justa aestimatione metiri eruditionem tuam novit Batavia, alia aliquanto in magnum Hugonem fuisset. Doleo quotiescunque cogito eripi publico nostro virum eximiis adeo virtutibus quas posteritas melius aestimabit; doleo quoties avulsum a me amicum et te quoque eodem tam tui amante cariturum reputo. Sed variae rerum vices sunt, et ego uti ardentissimis votis semper optavi iterum jungi Hugoni nostro, etiam impendio diem illum videre desideravi, qui te sospitem Bataviae sisteret, magnasque summo Deo gratias ago, cui incolumitatem tuam debemus. Vale, vir idem atque amice maxime, et si quando magnam in qua vivo urbem visere (sic meretur) animus erit; quaeso cum Conjuge et tuis, ne alibi potius quam domi divertas meae. Id vero honori mihi ducam maxime, planeque dignum erit amicitia nostrâ.

CCXLI. Cl. Salmasio Gerard. Vossius, S. P.

NOn facile dixerim, quam mecum gaudeat uxor, quod tua te prole iterum beârit, salva ipsa ac sospes: eoque nomine, et ego et conjux Deo gratias agimus, nobis gaudemus, utrique vestrum ex animo gratulamur. Vix indicium feceram meae, cum illa rogaret (et quid curiosulae prius exquirerent?) marem an femellam enixa esset tua? Ego hic ignorantiam meam profiteor. Nec enim adscripseras: sed ajebam, quia de eo silerent literae tuae, putare me esse femellam. Conjectorum artem non didici, a parentibus vel magistris. Facilem igitur veniam mihi fore spero, si fallor. Sed amice, aliud etiam habe. Ut significa vi meae, quod dixi, illud etiam addere ea; O sipraescissem cum Domina Salmasia hic esset, tanto post tempore demum parituram, quam ursissem ut plusculos dies manere nobiscum voluisset; nec sic abiret, cum vix venisset. Sed eo se solabatur, quod aliquando una esse poterimus, cum partus propinquus non metuitur. Deus tantum nobis valetudinem: Quae neque nunc bona conjugi, vix etiam mihi. Et praeterea etiam me detinet hic munus publicum. Absque eo fuisset alteruter nostri expositurus erat coram, quod per literas nunc facio. Nempe precibus te oro, et obsecro, ut si res adhuc integra est, alterutri honos ille exhibeatur, ut pro infante spondeat in Baptismo. Utrumque atque adeo familiam vestri studiosissimam totam obligabis. Ut aliquid ego humanitus patiar, liberi studebunt implere sponsionem paternam. Scripsissem de isto literas ad quempiam de veteribus Collegis, si scivissem an non alii jam priores tulissent, sive absentia, sive cessatione mea. Attamen verbulo si rem aperias vel Clarissimo Polyandro, sive praestantissimo Cunaeo, sive optimo tuique studiosissimo Constantino, vel alicui ex eorum uxoribus, sane nemo eorum, scio, ubi de voluntate mea referas, detrectabit meo loco polliceri: Quod memini me promisisse, non semel alieno nomine. Nihil enim apud nos usitatius: Sed tui tamen arbitrii esto, quem substituere velis, dummodo se meo sistat nomine. Perge sic, optime maxime Salmasi, bene de nobis mereri.

Nam quod literis mihi gratias agis, quasi multum humanitate mea obstrinxerim, meas mihi praeripis partes; ut qui probe sciam multum me eapropter vobis debere; quippe qui beneficium acceperim non dederim. Utinam tempus videam, ut denuo sic beer. Quod ubi erit, magis cognosces, quanti ab hac urbe fias: Multis aegre admodum fuit, quod prius discessisses, quam de adventu cognoscerent. Grotius adhuc Moguntiae est cum uxore et filiabus. Nempe iter Gallicanum paulisper dilatum. Scio illud magni esse momenti, negotia, in quibus Proceres Suevici opera ejus uti decrêrint. Sed literis omnia committi non possunt. De submersione Lymphatici somnium est. Ut videas non Sabinos solos, quod volunt somniare, sed gentem etiam tam vicinam. Equidem literas vidi Moguntia ab Grotio et uxore ad filium, qui hic studiorum causa vivit, Kal. scriptas Novembr. Neque tum constabat eis de die, qua in Galliam iretur. Ac fortasse aliud non minoris ponderis negotium praevertet aliquantum. Ex Anglia necdum recepi responsum. O quam molestum est animo meo, quod nihil illorum habeam de quibus scribis. Sed tamen crastino die inquiram, an aliunde possim nancisci. Verum metuo ne frustra sim. Nihilominus duos tres accedam, in quibus aliquid spei habeo. Quod si non confestim rescribam, scias me operam lusisse. Vale, maxime vir et amice, atque cum lectissima uxore, a me et mea plurimum salve.

Amstelodami, CIC IC C XXXIV. IX. Kal. Decembr. XII. Nocturna. Sic die toto fui a variis impeditus, ut rescribere prius non potuerim.

CCLXII. Marco Zuerio Boxhornio, S. P.

GRatias tibi ago, ornatissime Zueri, pro munere: et magis quia scriptorem illum non uno semper nomine amavi. Quare placet, quod non tibi solum familiarem eum reddideris, sed notis etiam ornandum putaris. Sed quid sibi vult quod in Claudio scribas Baustum Syllam? vidi an in erratis ejus nos moneres. Nunc contra in indice propriorum nominum in litera B. Baustum reponis nobis. Pene suspicor, ab alio eum esse indicem concinnatum. Nam scio te scire, etiam Filio Syllae Dictatoris Praenomen fuisse Fausto, uti Filiae Faustae. Fidem inter alios fecerint. Asconius argumento Orat. pro M. Scauro, et Plutarchus in vita Syllae. Puto et non a te, sed librario esse, quod ais, ut Diogenes scripsit [gap: Greek word(s)], ita Plutarchus reliquisse [gap: Greek word(s)], nec enim sunt [gap: Greek word(s)], verum [gap: Greek word(s)], h. e. vitae comparatae. Sed de istiusmodi minutiis fortasse aliquando coram colloquemur. Placet quod fragmenta Tranquilli apposueris. Utinam caetera dedisses, quae quidem extant, id enim omnino et Suetonii intererat, et tua. Nunc in iis meministi librorum de Grammaticis et Rhetoribus, qui extant: non meministi libri de Poetis qui non excat. At B. Hieronymus loco eo quem adducis, non minus hunc respexit, quam priores. Et mox opponis ipse verba Scaligeri ex vita Lucani. Quae tum inedita quidem, sed postea prodiit beneficio Scriverii nostri. Quare ea non debuit omitti. Uti nec vita Persii vel Juvenalis, utcunque huic aliquid aliunde assutum. At illud maxime mirandum, quod omittis luculentam Terentii vitam: quam certum est non Donati esse sed Suetonii. Horatii vitae, quae corruptissime edita, vellem castigationes Rutgersii addidisses ex editione Parisina. Non ingratum est, quod praemiseris Tranquillo, quae de vita et scriptis ejus habemus in Historicorum historia nostra. Sed non inseruisti quae in appendice interponenda monui, cum ea non sit aspernanda accessio. Voluissem et librarii errorem sublatum, ubi Tranquillum si Suidae codicibus standum, fecisse de Caesaribus, Libros VIII. sed ad minima iterum relabor. Laudo quod etiam cogites de aliis Historiae Augustae scriptoribus: etsi difficile sit post Homerum Iliada scribere. Verum [gap: Greek word(s)]. Nec tu ut censeo tam messem uberem quam spicilegium promittis. Atque id colligo ex parte ea quam miseras. Legi in iis quae satis arriderent, sed cogitare de singulis non licuit, quia alia quaedam magis urgerent, et Lamerius significaret proxima Hebdomade editionem inchoatam, tum autem noram quantorum virorum consilio uti Lugduni possis. Quod Salmasii te amicitiae

insinuare velis, bonum factum. Quid enim non ab summo illo viro discere poteris, si eo amico utaris, facile hoc videre potuisti vel ex iis, quae scripsit in eos Historicos, quos nunc habes sub manibus. Quem enim existimas eo in genere tam multa bona doctissimum quemque docere posse? Quare eo viro laudando non facile peccabis, potius metuendum, ne cum omnia, quae censes dixeris, infra veras ejus laudes subsistas. Plurimam salutem dicito tuis, imprimis optimo doctissimoque seni avo tuo.

CCXLIII. Clarissimo Salmasio Gerardus Vossius, S. P.

NOn dubito quin Columna Trajani plurimum commodare possit operi, quod de Re Vestiaria bono publico sub manibus habes. Prope apud omnes Bibliopolas, et eos, qui tabulas chartasque divendunt inquiri jussi: sed omnem operam lusi. Blauwius suam offerebat ad eam Româ petendam. Id tardum videatur negotium, hyeme imprimis. Tandem in mentem venit Joachimi Wickefortii, ejus apud quem nummos Velserianos hic uterque vidimus. Ex ejus igitur Bibliotheca nunc mitto. Atque utinam de Antonina idem facere potuissem. Ajebat Wickefortius, necdum eam aeri incisam, attamen manu cujusdam Presbyteri in Charta expressam Romae exstare, proque ea se obtulisse Florenos ducentos: sed non potuisse eo pretio nancisci. Arausicanae urbis Arcus Marianus nec ipse in lucem prodiit. Pluribus sum locutus, qui Arausicae viderint, mireque commendent. Ac Pontanus noster qui his diebus mihi affuit, ut optimam habuerim occasionem tuas de manu in manum tradendi, ajebat se ante biennium locutum de eo cum Hugenio Arausionensium Principi a secretis, eum dixisse curaturum se ut ne diutius tam nobili monumento careant homines literati: sed nihil postea intellexisse: nec id ab eo vel alio praestitum in animum posse inducere. In electis Rubenii est Icon unius alteriusque statuae togatae ac tunicatae. Volui idcirco mittere. Cancellario Frisio in hunc fere modum inscribi literae solent;

Nobilissimo, Amplissimo ac Magnifico Viro Domino Christiano Frys Toparchae in Cragerup, Serenissimi Danorum Regis Cancellario ac Regni Senatori.

Quod ubi prole iterum augebere, me vel uxorem fidei sponsorem fore promittis, id sane pergratum utrique, eoque ardentius pro salute vestra vota faciemus.

CCXLIV. Ger Jo. Vossius, Francisco Junio, F. F. S. P. D.

SPero jam acceperis fasciculum, quem de rebus Joannis mei, ad te ante duas Hebdomadas, misit Filius Matthaeus. Sed incuriâ famulae factum, ut tum reperiri non potuerint literae Filii Joannis tibi inscriptae, quas nunc mitto. Necesse sit negotium ejus Cantabrigiae expediri ante Kalendas Martias. Nam tum expiravit tempus emanendi e Collegio concessum. Rogo agas, in hoc ejus negotio, quantum honestas sinit. Quod vitae genus deinceps initurus sit filius, fortasse jam perscripserit. Sin reticuit, quod credere malo, proximis ex literis meis cognosces. Petierat Joannes, ut ex utensilibus, pluscula darentur isti, de qua jam ante sesquiannum, ad me scripseras. Si modo eadem est: quod mihi negat. Verum toties deceptus, nescio quid credere debeam Quae autem ei tribui velit, charta quadam complexus fuit: sed non possum nunc invenire. Sunt lectus, mensa, et similia; libros, chartas, picturam meam, et id genus, voluit huc transmitti. Sed nihil adhuc certi possum scribere. Opera dabitur, ut reperiatut ipsius filii manus. Quam male sibi istis amoribus consuluit filius? Haec mihi devoranda; qui post quinquaginta annorum in studiis labores; aliquam mihi in liberis requiem sperabam. Nunc non minus diu, noctuque laborandum, quam adolescenti olim fuit. Quam illas veteres delitias, Dionysium meum desidero, qui ingenio divino, probitate

eximia, assiduis in omni prope doctrinarum genere studiis, moribus ad haec suavissimis, quicquid molestiae obtingebat, unus facile detergebat. Nunc et eo careo, et ex altero nihil nisi molestias percipio. Sic Deus castigat suos: Cui interea gratias ago, ob tot alia beneficia; et interea quod non Franciscus modo, et Matthaeus, se valde mihi probant; Verum Isaacus etiam cum Gerardo sic vitam et studia componunt, ut prope spem conceperim, quod damni, et familia mea, et Resp. literaria, in Dionysio fecit; per eos aliquando posse resarciri. Matthaeus intra Hebdomadam, unam, alteram, Typographo excudendam dabit Historiam Comitum Hollandiae, non dubito, quin placitura sit. Tandem ab Amplissimo D. Boswello, regia negotia apud nos curante, certi aliquid de inscriptione, sive principalibus titulis accepi. Quare nunc nihil superest, quam ut praefatio excudatur. Maturabo, quantum possum. Scire te arbitror, ut jam tertium annum Lugduni vivat, vir summus Claudius Salmasius; qui eo invitatus pretio, quo olim Joseph Scaliger. Atque id non mediocrem ei invidiam peperit, apud unum, alterum Professorum, imprimis Goudensem. Mihi vero qui gaudeo, tantum virum his terris agere, non mediocris cum eo amicitia intercedit; nec per literas modo, sed sic etiam, ut subinde, alter alterius praesentia fruamur. Sane triduo toto ante menses duos, cum uxore, apud me divortit. Qua occasione a me petiit, ut meo suoque nomine, a te peterem exemplar statuae palliatae, ex monumentis Arundellianis. Habet sub manibus grande opus, de Re Vestiaria; ubi ad amussim exprimendae formae Togae, Pallii, Sagi, Paludamenti, et similium. Pollicitus est quod pictori tribueris, id quam primum se velle refundere. Conatus est aliquid, in argumento hoc, Bayfius, sed tantum conatus. Adeo nihil est prae illis, quae Salmasius praestabit. Eo minus patieris hic curam tuam desiderari. Scis cujus magnitudinis esse soleant imagunculae quae in libris exprimuntur: Quamquam quacunque tibi mittere visum erit, ipse facile imitabitur, sive sculptor potius pro libr ... qua Salmasiana excudentur.

Egregium opus tuum de Pictura excudi non potest ante Kalendas Maias. Praecipue in causa est, quod Blauwius Typographus, uxorem duxerit Goudensem; quae non ante a patentibus poterit divelli, ut tribus hisce mensibus proximis [gap: Greek word(s)], ultro citroque sit commeatum, hinc Goudam, inde Amstelodamum. Quod non exiguo fiet [gap: Greek word(s)] incommodo. Ipse autem editioni praeesse malit, et quod tam multa alioqui peccare soleant Typothetae, et alii.

De caeteris scribam, cum Exercitationes meas transmittam. Id fore arbitror post tres Hebdomadas; nam et aliquid temporis absumetur, in exemplaribus compingendis; praesertim bellulo aliquo, quod Celsissimo Principi Carolo offeratur.

Dum in his scribendis sum, ecce mihi literae ab Illustrissimo Suecici regni Legato, Hugone Grotio, rui, nostrique amantissimo. In iis haec de te leguntur. "Quaerenti mihi aliquem, vir praestantissime, qui me in Epistolis scribendis, aut describendis adjuvet, et quicum, de literis, praesertim illis sanctioribus, sermones conferre possim, cujusque opera simul usui esse possit, in paranda editione eorum, quae ad Evangelia notavimus, ante omnes mihi in mentem venit, Francisci nostri Junii. Sed primum abs te scire cupiam, quae commoda apud Comitem Arundelium habeat, ne ei offeram, quo conditio ejus deterior fiat; deinde an putes eum, et velle, et sine quo non est ut velit, honeste posse mutare Britannicam Gallica sede.

Ego ad ista quod respondeam, non habeo, priusquam te consuluero. Is quicum viveres, est magnus plane vir, doctrinarum facile Princeps. Si idem nunc tibi ardor esset, arcana studiorum penetrandi, quae Adolescenci fuit, aliquanto alia ratio foret. Nunc venationes, et alia Aulae studia, fortasse invitum etiam paulatim diversis moribus imbuere. Adde quod rei Suecicae fortuna, in Germania quidem admodum fluctuat; tuaque conditio a Grotiana, illa a Suecica dependeret. Eo excusso, fottasse operosum esset, Arundelianae similem invenire. Spero etiam tam luculentum tibi esse nunc annuum stipendium, ut Domino Legato difficile fuerit cum Illustris adeo Comitis familia certare liberalitate. Verum quid ego tam operose de eo ad te, qui in rebus suis (in quibus ego prorsus caecutio, quia de iis tam parci esse sermonis soleas) decuplo, et amplius videre possis quid facto sit opus, me

etiam tacente? Attamen rogo, quamprimum mihi perscribas, quid rescribere debeam. Iniquum enim sit, si mora nostra impediamus, quominus, tempori sibi consulat vir, et amicus summus. Edidit is his Hebdomadis Sophompaneam, quod Josepho Israelis Filio, nomen in AEgypto. Tragoedia est, magna arte scripta; quae eo tibi gratior erit, quia nomini illam inscripsit meo. Propediem eam ad te, et amicos transmittam. Memini ante exemplarium, de re Grammatica, quae ad te misi. Praeter ista misi Reverendissimi et Illustrissimi D. Archiepiscopi Secretario, duo holoserico vestita: Unum spero ab ipso, Dom. Archiepiscopo tradetur, de manu in manum, Illustrissimo Walliae Principi: Alterum ipsi Dom. Archiepiscopo cedet, nisi aliter ipsi videatur: addidi enim et aliud solum inauratum, et hoc Chartae Regiae, quod cui videbitur Procerum tradere possit. Secretarius vero habet exemplar unum, inauratum, tradendum Reverendissimo D. Episeopo Londinensi. Simile item offerendum Bibliothecae Bodleianae, apud Oxonienses. Tria non inaurata addidi; unum Ephoro Illustrissimi Principis; alterum Bibliothecario apud Oxonienses, Rouse; tertium ipsi Secretario. Plura non misi, sed si mitti satius videatur, significa. Nolo illiberalius agendo, gratiam deperdere. Sane si sacri fuisset argumenti, non hic munificentia mea stetisset. Sed scio, materiem ejus operis, non facere ad omnium palatum, praesertim in Magna Britannia, cui Theologica magis, et fortasse sola arrideant. Literas ad praepositum Collegii Jesu, relinquere apertas, visum fuit, quo ubi legeris, sub sigillo cerae aliquid subdas, atque inde, si sic videatur, tradas. Sin existimes, iis de filio contineri, quae satius sit ignorare, retineri a te poterunt. Omnino enim, qui istic es, facilius me dispicies, quid facto sit opus. Tandem tempus abrumpendae Epistolae, ne loquacitate obtundam. Vale, Charissime Adfinis, et ab uxore et liberis salve.

CCLXV. Claudio Salmasio.

DAusqueii doctrinam atque industriam jam ab annis novi pluribus vel ex commentario in Silium. Orthographica demum vidi mensibus abhinc duobus: nempe excuso jam opere Grammatico, appendicibus exceptis, ubi semel iterumque ejus memini, et ad eum remitto Lectorem. Video operae fore, ut labores ejus conferam cum nostris Originum libris. Nam et ipse in originibus de Orthographia tracto: et quantum patuit, secundum Dausquii Tomum obiter lustranti, crebrô concurrimus. Et qui aliter potuimus, cum uterque nostrum astruamus sententiam, ex lapidibus Vett. Grammaticis et Manuscriptis? Carmen quod honori urbis hujus fecisti; non mihi solum, sed aliis quoque mirum in modum placet. Gaudeo in iis quoque esse Barlaeum nostrum: Genium plane probabat. Equidem non dubito quin nisi Camoenarum delubro conspicereris parcus et infrequens, quam propitiam habes Minervam. Tam divae ille futurae sint faventes; eorumque qui temporibus nostris Poetarum habentur Principes, alios se aequaturus, alios superaturus. Scis quantum usus polleat. Bene interim sit insomniae isti, quae causa est tot bonorum versuum, ac si valetudini non incommodet, saepe redeat. Praestabit tibi, quod [gap: Greek word(s)] illis, in bicipiti somniasse Parnasso. Quantumcumque autem versiculi tui placuerint, si tamen mihi credis, silebis de iis apud Leidenses tuos. Novi ego et meo et alieno experimento, ut levicula de causa plumbeas iras gerant. Non sine gravi plurium offensa abiret, sic laudasse Amstelodamum. Scis quod olim a Platone scriptum [gap: Greek word(s)], sed imprimis graviter ferrent distichon postremum. Ac nostri quoque proceres uti gaudent de affectu et augurio tuo, ita invitis illis fiat si Leidenses ut nihil non ante triennium movere in ordinum conventu cum de Gymnasio Illustri hic constituendo ageretur, ita occasione inde arrepta, quod Batavis de Athenis scribis pressum eos ire dicerent nobilem Academiam. Quod nostris et molestius forent, quoniam optime Academiae volunt. Quid mirum, quando non ea

Leidensium propria, sed totius Bataviae communis est. Nisi novissem candorem tuum, non ista sine circuitione ulla scriberem. Nempe amorem tui gliscere his terris etiam apud Leidenses volo, non vero malevolentissimo omnium apud vos materiem dari, quasi aversiori sis animo ab urbe. Sic enim (novi eum intus et cute) interpretaretur. Et habet niger ille duos tres eodem in ludo edoctos per quos nihil non audet. Sed de isto satis vel potius plusquam satis. Apud te tamen facilis mihi hujus loquacitatis venia fuerit. Hugonem Grotium jam Lutetiae esse confido: Tres enim jam hebdomades sunt et amplius, quod uxor Moguntiâ huc perscripsit postero se die cum tota familia comitaturam maritum, nec iter hoc ulterius posse differri. Quod jam bene vertisse spero. Exercitationes nostrae Grammaticales non absolventur, nisi post duas hebdomades. In causa est quod e Britanniâ exspectare debuerim, quibus titulis ornandus esset Serenissimi Regis primogenitus. Ei enim opus nostrum inscribemus.

CCXLVI. N. N. Illustris Domine,

MUltum tibi debeo, quod ea cum humanitate, idque geminis literis, non gravatus sis me facere certiorem de victoriis serenissimi maximique regis vestri; ita arbitror sic esse perpaucos, qui non eapropter et sibi gaudeant et magno vestro regno gratulentur: maximas etiam gratias ago, quod nolueris me celare de oratore, quem foederatae Belgicae ordines Constantinopoli habent. Conquestus sum super eo apud aliquos qui in Rep. nostra plurimum possunt. Sed facile cognovi nihil iis de isto negotio constare. Aliqui existimare malle hanc de eo suspicionem conceptam. Alii dicere si quid ejusmodi exisset, fortasse privata nonnullorum authoritate compulsum, et nihil tale unquam in procerum conventu decretum. Illud quidem pro certo habe, summates urbis nostrae viros et Regno et Regi vestro maxime favere, ac quantum in se nunquam perpessuros, ut quisquam conciter Musulmannos adversus Regem Christianum, et ita Christianus, ut is tristi hoc Religionis Christianae dissidio imperium in conscientias uni sciat Deo convenire. Quare siquid ejusmodi factum ab oratore nostro, necesse est aliquid monstri alere, quod ad haec eum virum non communicato cum aliis consilio impulerint. Nova hic, quae nostram spectant Remp. pene nulla, aut parvi illa momenti. Nisi quod ab Americana Societate nostra Paraibam in Brasilia expugnatam naves postremo inde appulsae referant. Is locus situ non longe Olinda civitate, quam nomine regionis perperam Pernambucam vocant, tribus constat castellis, non magno dissitis intervallo. Eo magis mirandum, quod exiguo adeo temporis spatio in nostrorum venit potestatem. Nec inutilem in eo capiendo operam praestitit nobilis vestras Artissimi. Quem me aliquando sic compellare memini. Eo autem major haec victoria habetur, quod molae aliaque purificando saccharo idonea nostris integra sint relicta. Accedit, quod qui ante in talibus operam Hispanis locabant, eam nobis addixerint. Unde tantum animi Americanae nostrae societati accessit, ut ante diem unum alterum liberum in eos tractus commercium mercatoribus concesserint, modo decimas rerum inde allatarum penderent. Fervere hic jam incipit armorum apparatus ad proximam aestatem. Vix enim dubitandum, quin grave immineat bellum ab Cardinale Hispano, qui illustrem victoriam ad Norlingam adeptus, non minores hic successus imaginatur, caeterum diversitatem belli nonnihil impedimenti allaturam confidimus. Germanis Mars apertus placet semper, raro Batavis qui multo maximam spem in propugnaculis sitam habent. Nec ratio belli, quod jam sexaginta per annos adversus potentem adeo hostem geritur, conserere semper manus permittit. Victi enim Batavi difficulter cum victoribus instaurant certamen. Nec aequum uni discrimini salutem patriae maxima ex parte commitri. Pro documento nobis sit ad quantam spem erecti nuper Germanorum principes subita clade una quasi e summo fastigio deciderint. Et hactenus quidem senserunt et adhuc sentiunt, quam futile sit, nisi necessitate summa urgente, unico praelio de summa rerum decernere.

Imprimis Udenhemum a Caesarianis interceptum, quem in locum Galli, tanquam munitissimum, aurum, argentum, annonam, caeteraque bello necessaria comportarant. Quicquid anni labore et impensis acquisitum unicâ pene horâ rapuit. Hinc plerique ominari improsperos Gallorum successus. Filius is nobis, qui antea fuit, sic est commendatissimus. Nec patitur ille in vita aut studiis quicquid desiderari. Qua de re plura proximis literis scribas. Vale.

CCXLVII. Jo. Arn. Corvino.

HActenus, praestantissime Corvine, non respondi literis tuis, partim quia cognatum tuum Zeistium exspectarem, in quo me fesellit opinio mea; partim quod plane haererem ipse, ita ut semel irerumque, manum calamo admoverim, sed mox eundem deposuerim, quia ab animo impetrare non possum, ut ullum animo scrupulum injicerem, quo minus ad nos quamprimum venires. Nihil enim aeque desiderabam. Et tamen metuebam, ne aliquid eorum deficiat in iis, quae scribis, si domicilium hic fixeris. Simul videbam, de isto melius te ex avunculo tuo Persinio posse edoceri. Quem super eo, si Hagam issem, consuluissem ipse. Illud interim scio, tuto admodum te hic victurum. Ea enim est Magistratus prudentia ac vigilantia, ut malevoli nihil erga tui similes possint. Quam vellem, ne tantopere abjecisses voluntatem procudendi typis optima quaeque. Quam bene pariter de studiis et familia tua mereris: Si vir ea doctrina ac judicio curae illi incumberes, ut antiquorum tot monumenta aurea, quae pene interciderunt, per te quasi ab Orco revocarentur: vel quae passim corruptae leguntur, tuâ operâ integrius, castigatius, ornatius prodirent. Sed eo ab consilio semper mihi visa abhorrere conjux tua, postquam Lugduno abeundum sibi alio statuerat. Vi. Id. Januarii inauguralem habui orationem in Illustri Gymnasio nostro. Postridie item Barlaeus. Ac uterque frequenti admodum auditorio diximus non adolescentulorum modo, sed etiam virorum eruditorum graviumque. Literas tuas [gap: Greek word(s)] inscriptas, simulac mihi ab amico traditae sunt, procuravi sedulo. Nunc mitto responsum ejus, ex quo facile perspicias, quanti te faciat. Itaque admodum tibi illud gratum fore scio. Uno excepto, quod addit ob odium quorundam Vatinianum, nondum adeo liquidas esse res suas, quam vellent, qui viri ejus virtutes norunt, nec doctrinae pariter et concordiae publicae bellum indicunt. Veruntamen magna me spes tenet, propediem omnia fore loco meliori. In quo si nos opinio fallet, non diem in patria morabitur. Num opus? praesertim cum certo familiae suae dispendio. Si quid tuto ad eum curatum velis, ad me mitte. Ac si quid aliud etiam exposcas, solum impera, omnia siquidem tui causa volo ac debeo. Uxori optimae a me et mea salutem dices plurimam.

CCXLVIII. Generose Domine Baro,

VAlde animo meo aegre fuit, quod nec pridie quam discederetis, Illustrissimum Dominum Legatum, vel te, quem sic amo, sic aestimo, domi reperissem. Foris coenare quispiam e famulitio dicebat, neque postero mane minus operam luserim, quia sic maximi herois, parentis vestri, vel regni potius negotia tulere, ut jam currum adscendissetis priusquam, etsi non multis passibus ab aedibus vestris, eo venissem, et extremum vale dixissem, optima quaeque et tam bonae legationi, et itineri vestro comprecando. Sed quod facere tum non licuit, id vero nunc per literas facio, verbis quidem parcius, sed affectu non minus uberi ac devoto. Illud quoque non patum mihi dolet quod non satis perceperim mentem tuam de chartis hic relictis. Siquidem sic opinabar, non eas te legi a me vel te, sed alias, quas ipse scripseras. Has autem, quae non amplius, ut arbitror, quam dimidiam negotii partem complectebantur, tecum ipse domi retuleras. Altera illas die repertas primis aliquot diebus hic relictas ignoravi. Sed tamen fortuna bona in eas incidi, sponteque cras aut perendie eram remissurus.

Opus dari coepta, ut tumultuarie saltem a me legerentur, et aliqua castigatae magis dictionis indiga notarentur. Sed multa adeo se obtulêre, ubi prorsus haererem, quod res Suecias, mentemque scriptoris haud satis perspicerem, ut statuerim non posse eam rem hac nocte confieri. Nam post septimam demum vespertinam redditae mihi ab eo cui dederas literae tuae: atque idem ait se cras sexta matutina Hagam repetere; utinam horis sex septem una nobis duobus esse licuisset. Plus promoverem, quam vel triduo nunc toto valeam. Nam quis mortalium rei minus intelligens, saepius turpiter me darem. Si tamen tanti putaveris, Patrueli tuo possis Suevicum transmittere exemplar, ut is Germanice exprimat mihi. Equidem non patiar ulla in re operam meam desiderari. Utere, fruere, me, meis, in hoc, in caeteris. Non alius vel hic, vel alibi reperiar, quam

Gratum fuerit si illustrissimo parenti (quem equidem deinceps, non ob prudentiam, vel doctrinam maximam devotius quam ob eximiam humanitatem colam) obsequium meum sedulo in cunctis offeras. Te illustrissime Baro, et tecum pariter fratrem D. Jacobum, nobile adeo par juvenum, uxor, ac liberi plurimum jubent salvere, proque vobis mecum non desinent assidua facere vota ad Deum. Raptim.

CCXLIX. Claudio Salmasio, V. Cl. Ger. Jo. Vossius, S. P.

PApyri iconas remitto, qui Stapelio longe gratissimae fuerunt, multumque debere se fatetur. Nec minus mihi jucundus fuit conspectus literarum, quibus olim socer meus ad sacram professionem Leidam vocatus Heidelberga. Eoque gratius donum, quod nondum videram. Primaque occasione id perscribam ipse; sed dum quod mei scis non esse insolens, officium hoc scribendi differo, quaeso hujus affectus mei ne penitus Puteanos fratres siveris expectes. Quod justius eo facies, quia eos amavi et colui semper ob praeclara erga literas merita. Uxor mea jam mensem secundum aegrotat, non sic tamen ut perpetuo sit lectulo affixa. Et jam convalescere videtur; spero vere adulto, omnia meliora. Interea partim haec invaletudo ejus in causa, quod longiusculo tempore non Scripserim; partim etiam quod eadem mallem una cum literis meis mittere de Re Grammatica libros. Quod ne nunc quidem facio: sed fiet intra octiduum. Jam Bibliopegis exemplaria aliquot tradidi compingenda. Ex quibus praevertere necessum est, ea quae in Britanniam mittentur. Id faciam die crastini, vel perendini. Simulque expostulabo cum affine Junio de non missis statuarum iconibus. Equidem plane nescio quid in causa sit. Nec enim suspicari possim, illustrissimum Comitem nolle exterorum quenquam aliquid e suis monumentis primum publici juris facere. An forte fasciculus literarius, quo et literae hujus argumenti continebantur, minus in affinis manus pervenerit? Id eo minus velim, quia addita erant quaedam de rebus non parvi momenti, eaque publica authoritate firmata. Sed quicquid erit, utrum acceperit exemplaria primogenito Serenissimi Regis Caroli, et aliis tradenda. Scio, jam cognoveris, amplissimum Grotium Lutetiae agere, ac ut Legato Regni Suecici honoris ei officia esse praestita, ut postquam in conventu Regis ac procerum exposuisset quae in mandatis habebat, privatim cum Rege sermonesde toto negotio Suecico ac Germanico habuisse. Equidem ob haec et alia non minus gaudeo, quam dolere illum scio, qui in castris non humanitatis quidem sed inhumanitatis et malevolentiae facile principem locum tuetur. Utinam tantum non eo loco res Suecicae viderentur, ut Gallorum etiam Regi satis sit difficile futurum, instaurare eas, si vel maxime velit. Sed ist hoc [gap: Greek word(s)]. Nil desperandum: dum in Galliis est Grotius, filiarum juniorem amisit. Credo frigore hyberno, et molestiis itineris morbum contraxerit. Intelligo parentem, etsi valde amârit constantissime hunc casum ferre, nec illum doloris indicium domesticis in vultu ejus relucere. Non eadem constancia filio ejus Petro apud nos agenti. Quid mirum, adolescens est; et ab nemine fratrum vel sororum sic se dilectum atque ab illa arbitratur. Quare sic primis aliquot diebus lachrymis indulsit, ut vix cibum caperet. Sane et ipse vocatione et alloquio conatus, sed non semel, dolorem hunc abstergere.

Nunc meliuscule omnia, nisi quod ubi mentio ejus, dolor recrudescit. Sed alio potius sermonem derivamus. Vale, optime maxime Salmasi, et cum uxore lectissima ab omnibus nobis salve.

CCL. Joanni Meursio, V. Cl. Gerardus Vossius, S. P. D.

QUamquam de tot ingenii, doctrinae, industriae tuae monumentis, plurimum mihique gaudeam tibique gratuler: cogor tamen fateri, hanc eo laetitiam imminui, quod sic Blauwius in edendis iis eluserit expectationem utriusque nostri. Quod quidem facilius ferrem, si mei et aliquot tui amantium, ac non totius interfuisset reip. literariae, tam avide omnia tua expectantis, prodire tandem quibus orbem doceas universum: si item non coqueret animum meum damnum, quod privatim familiae tuae dedit, dum te fraudat tot annis, tum honore apud bonos doctosque, tum etiam emolumento illo quod percepisses ab illis, quorum gratum erga te animum persensisses quod chartis perennaturis nomen eorum posteris propagares. Equidem non facile dixerim, quoties et quantopere super istoc expostulaverim; ipsumque rationem inire Blauwium jusserim quam grave tibi damni dedisset. Nec verissima ille me dicere negare vel voluit vel valuit. Non facile tamen dixerim, quam gavisus sit Historiam tuam Danicam ubi vidit. Nunc, inquiebat, ostendam, non mihi volumatem defuisse sed facultatem in iis promulgandis, quae elaborasses: Nempe quia hic non deficerent eum typi quibus ex animi tui sententia opus hoc prodiret. Itaque continuo typothetarum praecipuo negotium dedit ut ordiretur eam, nec nisi absoluta desisteret. Sic praeter ipsum retulit typotheta quicum ignaro eo sum de tota hac re locutus. At cur in prioribus cessatum? Bis coepit; sed primis typis tam minutis quasi pulverem vellet ob oculos legentium spargere. Et progressus fuisset nisi obstitissem. Postea urgente me majoribus exorsus. Placuit coeptum; sed desistere coactus quia tot Graecis intercurrentibus typis destitueretur. Hisce nundinis instantibus famulus ibit Francofurtum qui secum afferet quantum deest. Interea nullo opere praelum ejus fervebit quam Historia tua Danica. Mense Majo, hoc est, typis Graecanicis acceptis, etiam alter typotheta in aliis occupabitur. Mihi amice optime maxime, nihil hic vel seritur vel metitur, nisi quatenus amicorum commune esse negotium solet; sed tamen tam diu tam turpiter elusus, puto verum dicere. Excudetur ab eo opus meum de Idololatriae origine et progressu; non permittam ut in istoc pergat nisi pari pede progrediatur in tuis. Amplius vis? si non valebit utrumque praestare, jussero ut mea ad tempus cessent. Omnia tui causa volo eo magis quia pudet me non antea subodoratum quid ageretur, nimiaque simplicitate pene dixerim fovisse hunc triconem dum de mense in mensem sino hoc negotium tuum protrudi, nec omnia tua ut scripseras remitto. Sed crede mihi hic si fuisses nec ipse aliter egisses. Tam verisimilia semper attulit ut cuivis bono fucum facere potuerit. Caeteroquin non is sum qui tam facile eludar, sed quid opus tam multis? ipse ait Literis suis sese sic purgare ut satisfactum confidam. Salmasius an te hebdomadas pauculas e Galliis est reversus, ubi biennium vel circiter fuit, cum ob alias causas tam propter pestilentiam Lugduni grassantem. Nihil hactenus terris Batavis in lucem dedit; sed non arbitror ulterius cessaturum. Heinsii notae in N. T. excudi tandem coeperunt, quae quales sint futurae postea uterque et alii judicabimus. Nunc non idem omnium judicium est. Filii mei [gap: Greek word(s)] Maimonides excusus, excepta praefatione, alioqui nunc misissem. Salutant te uxorem et liberos uxor et omnes mei. Multa etiam salute imperties V. Cl. Laurenbergium, Ernstium ac Stephanium. Ernstio proxime rescribam. Nunc quia tertia est nocturna, cubitum me confero. Nempe sic de die ab innumeris pene avocor, ut nihil fere nisi de nocte possim.

CCLI. Jac. Wittio Quaestori Dordraceno S. P.

Junio, sero hoc viduae dabit Quaestor, ut tanto nunc promptior sit in exsolvendo, quanto ego tardior fui in negotio urgendo. Negabis fortasse tam me lentum esse debuisse, cum non possim ignorare, quam id viduae sit molestum. Sed sic sum, nulla tamen culpa mea; quando quotidie minus, minusque meus esse incipio; si hoc ita processit, quid amicorum negotiis, imo quid tandem studiis meis fiet? Et tamen manet ardor, quod ante biennium cogitaram, excurrendi ad vos cum aliquo meorum; idque si Deus vitam, et valetudinem, feriis Autumnalibus. Juvabit videre veteres amicos, eos imprimis, quos veteris sui Doctoris necdum poenitet, In quibus jure repono, ut de Te taceam, Colvium, Beverovicium, J. Roverium. Grammaticum nostrum opus grande, et arduum jam excusum; et habet Bibliopega aliquot Exemplaria, quae compingat. Propediem ad Te transmittam. Difficiles nugas, dicent malevoli. Quid mea? quando iam diu talium voces didici contemnere. Et certe si necdum sciam, quando futurum tandem, ut norim? Quippe jam annum ago undesexagesim um. Deo gratias ago, quod aetas sic satis vegeta, utinam de conjuge idem possim dicere. Sed illa in dies defetiscit; ut multum metuam, ne vita illa sit vitalis. Jam exeudi coeperunt Annales Hollandiae, et Zelandiae, quos filius Matthaeus conscripsit: scio non displiciturum opus, ubi videris. Sane priores non parvo post se relinquet intervallo. Domesticum quidem hoc testimonium meum; sed tanto religiosius haec scribo, qui vanus nolim deprehendi, vel domi caecus. Excusa propemodum Tragoedia Grotii, Sophompaneas, sive Josephus, qui altero illo nomine AEgyptiis vocatur. Placebit argumentum, nec minus Romana vere dictio: credo et eo nomine, quia meo nomini inseripsit. Et illam, una cum nostris transmittam. Authorem, non ut dictitant aliqui, ab Illustrissimo Oxensternio solum, sed a Regina, et Regni Suecici Proceribus, legatum ad Gallos missum, credo jamdiu intellexeris. Uti et illud, quod Regi fuerit longe acceptissimus; qui gaudet non modo reversum in Gallias, sed honore auctiorem redire. Spero vir ille, quo affectu erga patriam est, non Suecicis modo, sed Belgicis etiam rebus, multum in Galliis commodabit. Quod non scriberem, nisi melius nossem, quam multi, qui solis sibi Judicium vindicant, cum nulli magis ignorent. Confido illum Deo cura fore, utcumque res Suecorum, in Germania quidem, in exetrema stare tegula videantur: sed jam ad argumentum venio, quod non ita cursim possit referri. Quare abrumpo, teque multum, et uxorem optimam, et familiam totam jubeo salvere: idemque facit conjux, cum liberis. Vale, amplissime et integerrime Cognate.

CCLII. Guilhelmo Archiepiscopo Cantuariensi. Reverendissime, in Christo Pater, Dom. Illustr.

TAndem finem suam implent exercitationes nostrae Grammaticae: quarum geminum mitto exemplar, unum celsissimo Walliae Principi, alterum tibi Mecaenati meo optimo maximoque; qui nunc iterum bonas mihi precandus es preces: Nempe ut tantus Princeps, non aliunde potius quam ab illustri manu tua accipiat com mentationes nostras: atque ab ore sacro tuo etiam cognoscat submississimam devotionem pectoris mei. Atque haec quidem eâ conditione oro rogoque, si sic res ac tempora ferant. Quid enim fieri possit, vel debeat, infinitis partibus melius me perspicies. Do exemplarium caeteris quid faciendum censeam, ex ornatissimo Dellio cognosces. Nihil tamen acturus nisi ex consilio tuo.

Opere hoc copiosissimo, sed juventuti et [gap: Greek word(s)], quam sacra tractantibus utiliori, ad finem perducto, aliquandiu seponenda video, quae bonas literas, vel humanas scientias spectant. Et si permulta jam praelo parata sint ut praeter Originum libros, vastum en opus! etiam tres de re poeticâ libri diu expetiti, quia hactenus eam disciplinam, ratione illâ, tractârit nemo. Item liber [gap: Greek word(s)], sive de scientiarum artiumque omnium naturâ, nexu, et usu. Item Graecorum Olympiades. Ad haec retum Romanarum Annales. Pluraque id genus, quibus non insistam. Nempe totum me accingo ad ea, quae Thesibus Lugduni editis, Bellositi recusis, ante annos mulos complexus

sum: castigatius auctiusque multo, idque librorum forma, divulganda; videlicet ut duo sint Libri de Baptismo, et ejus ritibus: totidem de Eucharistiâ libri, uti et de statu Animae post mortem; Alius de creatione et fine mundi; Alius de lege, et bonis et malis operibus. Et porro ita in aliis non editis modo sed et hactenus [gap: Greek word(s)]. In cunctis iis nihil aeque mihi proposicum est, quam studere paci ac concordiae Ecclesiae; simul ut sacrae scientiae candidatis notitiam atque amorem veteris Ecclesiae instillem.

Vix ea lucem viderint quin, [gap: Greek word(s)], secuturum est opus nostrum de mundi Antiquitatibus, usque ad vocationem Abrahae, et inde de rebus Hebraeorum usque ad Christi natalem, vel Hierosolyma a Tito deleta. In his ad duo ista imprimis collimo. Primum ut sacram Chronologiam accuratius tractem, quam a Scaligero magno alioqui viro, et aliis aliquot, factum. Deinde ut difficilia multa veteris Instrumenti loca, praesertim [gap: Greek word(s)] enarrem: ac sententiam nostram, tum rationibus solidis, vel saltem vetisimilibus, tum item auctoritate sanctorum Patrum, et Rabbinorum aliorumque confirmem.

Terria nobis cura erit de Christianorum rebus; quod opus bipartitum. Prius exponetur Historia Ecclesiae, ut candide ita succincte: rationes etiam verbo uno altero inspergentur, quibus diversa sentientibus responderi queat. Posterius ea omnia seligentur, super quibus nunc controversia est. Hic modeste cum Baronio et aliis, manus conserimus. Sic utrisque consulimus, et illis quibus sufficit scire rem gestam: et istis, quibus opus est adversariis occurrere. Hanc curarum partem optarem, vel primam lucem conspicere, nisi multa adeo adhuc cruda intercurrerent; partim quia toties, imo quando non, ab indigenis et exteris interturbor, partim quoniam in his consignandis in illo Ecclesiae Catholicae schismate, ac tantis partium studiis veritatis studium neutiquam sufficit, sed prudentia etiam opus est singulari. Eoque ubi paulum priora processerint, nihil aeque exoptem, quam ut cum uno altero Magnae Britanniae, antiquitatis intelligenti et prudentia conspicuo, per literas subinde de talibus conferendi felicitas obtingat.

Nondum in scribendo huc usque perveneram, cum mihi a Dom. Goffio literae tuae exoptatissimae. Quid primum hic, quid postremum eloquar? Tene illo dignitatis loco Dei gratia constitutum, tantis ac tam densis negotiis obrutum, hoc me honore dignari indignum, ut ea cura, eo affectu respondeas singulis literis meis? O affectum eximium! quem nisi videam nihil me fuerit arrogantius stultiusque; nisi profitear, nihil me terra proferat ingratius.

De posthumis filii mei Dionysii, similiter ac tu, censeo, nihil nempe ejus divulgari oportere, nisi perfectum. Quippe imperfecta, ut recte olim Plinius, censenda pro non inchoatis. Dissertationem tamen Maimonidis ab eo versam, judico prope adeo abesse ab ultimâ manu quam edendo solet adhibere, ut haberi id opus possit pro absoluto. Et jam editum foret, nisi Blauwius J. C. uxore ducta in vicina ageret urbe, ac demum cirea Kal. Jun. domuitionem cogitaret. Parenti optimo, parum erudito extra Mathesin, non ausus fuit absens committere curam operis.

Filius Joannes operam suam addixit praefectis Indicae negotiationis. Fisci iis fuerit ad vocatus. Spero idoneum magis fore seculi rebus quam eum expertus sum in humanitatis studiis vel sacris. Nihil igitur superest, quam ut honeste alteri loco cedat in Collegio. Interim multum me Regiae beneficentiae tuaeque sollicitudini debere profiteor; quod hactenus ei bene in Anglia fuerit, saltem bene esse potuerit, nisi per ipsum stetisset. Quicquid superest, spero exequetur conjunctissimus affinis meus Franciscus Junius; ad quem fuse scripsi. Si qua in re opus ei fuerit consilio vel auctoritate tua, confido illam non defore. Reverendissime, Illustrissime Dom. Deum rogo, ut diutissime te Salvum ac sospitem esse velit, quo Ecclesia Anglicana, illa omnium hodie Ecclesiarum Helice et Cynosura, deinceps eriam recto cursu ac secunda navigatione feratur.

Illustrissimae tuae Reverentiae humillimus ac devotissimus Cliens, G. J. Vossius.

CCLIII. D. Dell. Reverendissimo Archiepiscopo Cantuariensi a Sacris, S. P.

FIducia, optime Delli, quam mihi amicissimus Goffius fecit, non dubito aliquid a te exigere, in quo mihi utilis esse possit opera tua. Est haec futura in exercitationibus Grammaticis quas mitto. Duorum exemplarium, quae amictu holoserico eminent, unum celsissimo Walliae Principi destinatum, alterum Reverendissimo et Illustrissimo D. Archiepiscopo, communi Mecaenati ac Patrono nostro. Si ludere nonnihil in re seria licet, cui viridi vestitum convenientius erit, quam virescenti D. Principis aetati? cui caeruleo contectum magis competat, quam D. Archiepiscopo, coelestia curanti? Addidi his duo in membranis compacta, et marginibus paginarum inauratis, unum Reverendissimo Domino Episcopo Londinensi, alterum Bodleianae Oxoniensium Bibliothecae. Quorum ille Reverendissimo Mecaenati meo D. Archiepiscopo in priori dignitate successit, haec vero, ut praeclarum Oxoniensis Academiae ornamentum, ad curam ejusdem tanquam Cancellarii pertinet. At, inquies, tertium primis duobus chartae par reperio. Ita est, sed hoc superpondium est. Nempe metui, ne ex proceribus cuiquam exemplar satius esset offerri, quem equidem ignorarem, tam longea Britannis degens. De illo igitur plane agendum fuerit, ex consilio Reverendissimi Dom. Archiepiscopi. Sunt et tria chartae secundo tertioque non disparis, sed solo hoc inferiora, quod orae paginarum non renitent auro. Horum unum esto ejus qui studiis praeest celsissimi Walliae Principis. Intelligo esse D. Brian Duppa, antea Decanum AEdis Christi apud Oxonienses; cujus viri doctrinam pariter ac humanitatem, cum ante quinquennium et amplius Oxonii essem, abunde sum expertus. Tanto minus dubitavi ad eum scribere, et hunc novum ei honorem onerosum, sive onus malis, longe honestissimum, gratulari. Nempe et hic locum non minus habere censeo, quam in regunda Republica, quod olim a doctissimo Varrone dictum fuit, Onus est Honos qui sustinet Rempublicam. Alterum exemplar Rousii esto Bibliothecae ejus praefecti, quam ante dixi. De tertio facile vides non posse te praeteriri, quem antea incognitum ausus sum onere hoc onerare, verius quam honesta. Sed simul putavi aliquod mittendum Symbolum amicitiae, deinceps contrahendae. Saepius enim mihi per literas compellandus posthac eris, occasione earum rerum, de quibus aveam cognoscere sententiam Reverendissimi Domini Archiepiscopi. Non est minutiis interturbandus, qui tot tantaque negotia sustineat. Quare sic ad heroa scribam, ut quaedam tibi committam qui in districtissimo commoda noris fandi tempora. Mittere etiam animus exemplar Academiae Cantabrigiensi, et Decano Cantuariensi, ac amicissimo Casaubono. Sed existimavi non tibi hoc curae committendum, cum exequi liceret per ornatissimum affinem meum Franciscum Junium, qui in aedibus agit Illustrissimi Comitis Arondelii. Multis amicorum non mitto, quia argumentum non est ejusmodi, ut faciat ad genium omnium. Sed ubi quae sacram Historiam, vel Ecclesiae dogmata spectant, edidero, non ero parcipromus, verum munificus et liberalis. Si tamen nunc quoque peccatum, monito opus. Mittam quamprimum iis, quibus oportebat. Vale.

Hisce literis scriptis, in mentem venit, ut amicus putavit, perperam a me Reverendissimum et Illustrissimum D. Guilhelmum in praesatione ad celsissimum Walliae Principem, statui ab primo Archiepiscopo Augustino tertium super septuagesimum. Nam inquiebat, est Archiepiscopus LXXV. Occurrebam hoc pacto, sequi me Landavensem Episcopum Godwinum, cui si [gap: Greek word(s)] Reverendissimus D. Georgius Abbotus est LXXIII. sane Reverendissimus D. Guilhelmus erit LXXIV. ab Augustino autem omnium primo LXXIII. Nam si ab eo numerem, primus non veniet in numero. Ut in Ovidiano illo

Novum eidem visum quod et Augustissimi Regis et celsissimi Principis nomen scriberem per K. Sed Latinis C. et K. non literae

sunt diversae, sed ejusdem literae ductus diversi. Nec judicio tam Karolus posui, quam consuetudine; quia meminissem, sic me in membranis optimis et vetustissimis exaratam hanc vocem invenisse. Atque ita quoque Petrus Pithoeus, vir optime de antiquitate meritus, in Francicis Annalibus crebro admodum Karlus, vel Karolus expressit. Etsi nec Carolus refugit. Nempe scribendi modus hic est arbitrarius, nec in eo versantur vectigalia Populi, vel salus Regni, ut dici solet. Sed quid minutis insisto? Utinam ne graviora sint, in quibus aliquid me fugerit. Nempe homo sum, nec humani quicquam a me alienum puto.

CCLIV. Episcopo Londinensi. Reverendissime in Christo Pater, Domine Illustr.

GRatias Deo ago, quod cum decrevisset grande illud Ecclesiae columen D. Guilhelmum in Archiepiscopali sede constituere, te potissimum voluerit in Londinensis Ecclesiae Cathedra tanto succedere heroi. Hinc enim omnes pietatis juxta et antiquitatis amantes ita fore augurantur, ut arctissimâ vestri duorum conjunctione, magis et magis sordeat novellitas, splendeat vetustas. Quem affectum meum cum optimo quoque communem perscribendi nunc occasionem arripui avide, quod exercitationes meas Grammaticas ad celsissimum Magnae Britanniae Principem mitterem. Putavi enim recte, et ex officio me facturum, si eâdem eminentissimo nomini tuo exemplar offerrem, quod ut boni consulas rogo. Equidem ignorare non possum, quanto gratius munus foret, si in sacro argumento industriam posuissem. Sed alterum illud aetatulae celsissimi Principis magis conveniebat. Nec in graviori re deinceps opera nostra claudicabit, modo Deus mihi concesserit valetudinem et vires. Quem ipsum rogo ut te, Reverendissime et Illustrissime Domine, diutissime salvum ac sospitem conservet.

CCLV. Rev. et Doctiss. D. Brian Duppa, Illustrissimo Magnae Britanniae Principi a Studiis. Reverende Doctissimeque Vir,

SAEpe animum meum subit recordatio, qua me humanitare exceperis Oxonium venientem, ubi tum Decanum te esse AEdis Christi commemini. Nunc vero intelligo; admotum te studiis illius, a quo post augustissimum Regem, (cui de nostri utriusque temporibus siqua supersunt, annos Deus largiatur) spes Magnae Britanniae potissimum dependet. Bene aeternum sit optimis et sapientissimis viris, per quos Deus hanc mentem insinuavit Serenissimo Regi, ut ex summorum virorum abundanti tantopere Britanniâ unum te omnibus praeferret, cui cara adeo pignora committeret. Coelesti etiam numini supplicamus, tui quoque, sed magis Regni causâ, imo tot Regnorum, ut magis magisque te spiritu sapientiae firmet. Quid enim homulli absque divinâ gratiâ possumus? Faxit illa ut te tanti Principis Ephoro, aetas gaudeat praesens, et omnis posteritas, pro tam nobili opera, praeconia debica rependat. Quamvis vero non ea vis animo, nec illa foelicitas, ut in hujusmodi sortem nascerer, nunquam desinam erga inclytam Serenissimi Regis stirpem, animum testari devotissimum. Cujus primum argumentum sunto Exercitationes Grammaticae, quas si Illustrissimo Walliae Principi dicarentur, illustriores fore existimavi, et simul hoc me consequi posse, ut opere tantulae aetati non prorsus inconveniente, obstringerem me ad graviora sanctioraque. Exemplar confido Illustrissimus Princeps, jam ante has tibi redditas, ab Reverendissimo D. Archiepiscopo Cantuariensi acceperit. Sed nefas erat, si non tam bellam occasionem amplecterer, aliquo ingenii nostri monumento, ut possem comprobandi erga te animum et officium meum. Nempe isto potissimum, ut eumpse foetum ad te quoque transmitterem: non quasi commentatione hac usque adeo mihi placeam, sed quia leve, quam multi censeant, putent artem Grammaticam, artium et scientiarum omnium janitricem, eo usque perducere, ut non multum adeo nunc, a fastigio, ac perfectione sua abesse videatur.

Ceslatum hâc parte a viris magnis. Subii ipse onus fortasse aliquo honoris nostri, publici dispendio non item. Idem spero judicabis, ubi operosam adeo operam nostram introspexeris. Vale, vir summe, et amicissime, animoque tuo ita persuade dum vivam, tui me nominis cultorem fore.

CCLVI. Joanni Rouse, Bibliothecario Bodleiano, S. P.

GAudeo, praestantissime Rouse, tam bellam mihi occasionem oblatam abrumpendi diuturnum hoc silentium, quod non ab ulla tui oblivione est (melius de me meritus es) sed ab occupatissimo vitae genere, quod meum me esse neutiquam sinit. Quam vero occasionem dixi, ei mihi praebita est ab nostris de re Grammatica libris, celsissimo Magnae Britanniae Principi inscriptis, quorum exemplar melioris chartae et inauratum mitto, ut instructissimae Bodleianae Bibliothecae illatum, aliquid inde honoris accipiat, et ad auctorem suum id transfundat. Alterum ectam codicem comitem esse jussi; sed hoc animo, ut ubi hoc officio perfunctus erit, in privata tua Bibliotheca aliquid repe riat loci. Affectum hunc erga te consules boni. Non diffiteor argumentum operis nostri vile haberi a multis. Sed aliis cellantibus, suscipiendum id nihilominus existimavi. Turpe enim cum tanta seges sit eorum, qui quotidie bene mereri student de disciplinarum aliis, non inveniri, qui idem conentur Grammatica in arte, cum prius quam ad majora mysteria admittamur, minoribus illis initiari opus sit. Ab hac doctissimorum virorum circa eam disciplinam incuriâ provenit, ut nuspiam fere crebrius peccetur quam a doctoribus ejus, dum vulgatis insistunt sententiis, nec qua eundum, sed qua itur, gressum dirigunt. Porro (quod multis minus fiat verisimile) satis operosa nobis haec opera fuit, dum (ut cum Terentiano Mauro dicam) recondita quaeque

Dumos inter et aspera
Scruposis sequimur viis,
Fronte exile negotium
Et dignum pueris putes.
Aggressus labor arduus.

Sed de opera nostra nihil addam, maloque te remittere ad praesationem, quam praemisi ad Lectorem. In priori Epistolâ, quae est ad Serenissimum Magnae Britanniae principem, mentionem facio Oxoniensium inclytae Academiae, et eximiae humanitatis, quâ me summi ejus viri exceperunt. Nempe occupationes tam densae, quibus pene obrutus sum, necdum sivere, ut aliter affectum erga bene meritos testarer, quam debiti mei pro fessione. Sed spero aliquando melius erit: quod opto, ne videar ingratus. Desidero scire, vivatne et valeat ornatissimus Edwardus Pococke, et utrum e Syria, ut confido, sit reversus, ubi item degat. Volupe erit cum eo deinceps colere amicitiam, ante quinquennium inchoatam. Salutabis plurimum meo nomine, excellentissimos viros Academiae vestrae, imo et nostrae, quando et me in Academicorum vestrorum numerum adsciscere non dubitâstis, XII. Nov. Ann. CIC IC C XXIX. ut bene noster Pocockius, in opere nobis dicato annotavit. Sed, ut puto, non occasio jam salutandi Doct. Juxon, quem ad Episcopalem dignitatem evectum audio, uti et Doct. Brian Duppam studiis admotum celsissimi Walliae Principis. Verum arbitror agere adhuc Oxonii, D. Acceptum Fruen, item D. Prideaux, ac D. Samuel Fell: Sed et D. Claytonum, et ornatissimos viros, Harrisonum ac Chillingworth, atque alios. Quare eos, quaeso, ut dixi, salute plurima imperti; imosi grave non erit, perscribe ut valeant, et an eadem quae, cum istic forem, munia apud vos obtineant. Mihi perjucundum erit aliquid de illis ex te cognoscere. Vale, doctissime et amicissime Rouse.

CCLVII. Petro Staeckmans, in Coll. Gener. Ord. Deputato, S. P. Hagam Comitis.

ALiquid molestiae mihi attulit, vir amplissime, quod tam avide expectanti redicum tuum, occupationes inviderint hanc foelicitatem: nam absque his fuisset,

scio, quae humanitas tua, cum urbem hanc transires, non expertem me sivisses jucundissimi alloquii tui; siquidem, non ignoras, ut cibo corpus, ita animum sermonibus ali, illis imprimis, qui promuntur, non ab uno e multis, sed illo quem sua virtus, ac doctrina, in sublimi loco collocârunt. Bene interim quod publicis mihi occupationibus tuis ereptum, compensâris literis longe humanissimis: in quibus videre, visus sum imaginem tui. Eo magis volupe foret satisfacere illi, quod postulas; sed enim quos filius Matthaeus, Bataviae, Zelandiaeque Annales condidit, nunc penes Typographum sunt: qui jam editionem auspicatus, inque iis promittit se passibus tantum progressurum, ut intra menfes duos, vel circiter, lucem videant, libri quinque priores, quibus ducentorum quidem annorum tempora, non suse quidem, nec confuse tamen perstringit: accurate vero persequitur proximos trecentos, qui in anno desinunt trecentesimo post millesimum. Priusquam vero partem alteram publici juris faciat, decretum ei edere, quae observata illi, de Batavorum libertate: Quae sane ante Burgundorum, et Austrianorum, in has terras imperium, maxima semper suit. Quod nec semper dissimulant scriptores, satis Austriacis addicti. Longum esset omnes recensere; sed multorum instar, fuerit Pontus Heuterus Delphius, qui in secundo Burgundicorum non veritus, sit scribere, [note: Pag. 36.] Brabanti, Namurcenses, ac Hannones Principibus suis in gratiam Comitis obtemperarunt. Leodienses, Hollandi, ac Zelandi, minime; quantumvis Comes Albertus, omni ratione, Comiti Ludovico gratum facere studeret. Precario enim ferme Reguli hujus temporie Liberis populis imperabant. Si dicendum quod res est, vir amplissime, longe alia facies hujus Reipublicae fuit, sub Comitibus Hollandis, atque etiam Hannoniis, et Batavis: alia sub Burgundis, et Austriacis, qui cum vellent, quod quâ jure, quâ injuriâ, possent, libertarem pene omnem pessum iverunt, partim dolo, partim vi. Nihil liquidius erit, ubi filii liber, super hoc argumento, prodierit in lucem. Quod li ca, non dico, extremam manum accepissent, sed non multa adeo, solum memoriae ergo rudius, concepta intercurrerent, qualia qualia forent, jam nunc transmitterentur. Atque id coram etiam medicere commemini. Porro opere eo, non solum Belgicae, sub Burgundis statum expendit, sed ab ipsis incunabulis ejus libertatem est probaturus. Vis, vir amplissime, ut Pictorum more, lineis quibusdam, picturaque [gap: Greek word(s)], ac ut veteres dixêre, sublestâ fastigia carpam operis universi? Erit id quadripartitum. Primum quidem Bataviam, a Romanorum; deinde a Saxonum, Francorum, et Wiltorum servitute vindicabit. Tertius liber in eo totus versabitur, ut societatem inter Frisios Batavosque initam probet, et quo pacto illi tandem communibus votis Principem elegerint. Postremus Ordinum Comitumque collatam potestatem habet; ubi imprimis ostenduntur Principum artes, in obterendâ Belgarum libertate maximeque Burgundicae domus et Austriaca: et in illâ quidem Philippum Bonum occulte, Carolum Audacem palam; in hac simulando Carolum V. Philippum vi, Reipublicae libertatem evertere conatus. Istis comprobandis prope ei prora, et puppis, Leges, Privilegia, Statuta Ordinum Comitumque. Partim tamen etiam ad partes advocantur Meieri annales Flandricae, Haraei Brabantica, Flandrica Marckantii, Burgundica Heuteri, ejusdemque Austriaca, Annales Hollandici. Belgicâ olim linguâ conscripti, Trajectina Hedae, et Frisica Ubbonis Emmii historia, atque alii nonnulli; sed super istis fusius disseremus, ubi vel tibi Amstelodami pauxillum haerendi, vel mihi Hagam excurrendi occasio erit. Vale, vir amplissime, diuque foederatae hujus Belgicae bonoo, sospes age, et incolumis.

CCLVIII. Hugoni Grotio, Regni Sueciae Legato. Parisios. Illustrissime vir,

DE honore legationis, quo longe eo dignissimum Sueciae te regnum extulit, exanimo gaudeo, eumque, et tibi tuisquo et Sueciae universae, atque adeo Christiano Orbi, fortunare cupio. Atque idem votam, omnium, qui virtutem amant. Equidem semper rebus Suecicis optime volui: nunc tamen impensius id facio, quia video eam

intelligere et aestimare posse virtutes, laudesque tuas. Optime diu sit Illustrissimo Heroi Oxensternio, cujus prudentia tam Sueciae, quam tibi, consultum nunc, et porro consuletur, si in maximis expensis, quas tanti honoris exigit fastigium, malignius solvatur: ut aliqui amantes tui verentur (amor res est meticulosa) si hinc Caesar, inde Polonus oppugnent, nec Christianissimo Regi res satis erit cordi; sed haec curabit ille, qui Regum corda habet in manu: et ea est ingenii tui sagacitas, ut tempori scias omnibus providere. Ac propemodum metuo, ne ista legens, fortasse rideas, tam anxiam solicitudinem eorum qui hic sumus: praesertim cum a Vossio proficiscantur, qui ab animo suo potuit impetrare, ut tam sero tantum tibi honorem gratularetur. Ut in me etiam conveniat, quod Ciceroni olim ajebat Augustus, Postremum accedere amicorum; sed illi ambigua voce ludere visum, quia similiter Tullius, cum laudandum diceret Octavianum, tollendumque. Meus vero animus tam perspectus tibi, ut cessationem istam nunquam sis crediturus ab imminutione amoris provenire. Et vero cum multa variaque meum hoc officium sint morata, nihil aeque tamen ac illud, quod de Sophompanea, ac caeteris poematis sacris, certi aliquid respondendum putarem, ae de hebdomade in hebdomadem, a Blauwio rejicerer. Nihil aeque mihi grave in talium genere fuit, quam quod sic eludetet, ut neutiquam satisfacere postulatis tuis possem. Bene interim, quod tandem se exsolvit, nec inelegantibus Typis excudit, et ut emendate excuderetur, mecum providit: si quid tamen oculos fugerit, vel melius nunc occurrerit tibi, quam prius, velim perscribas, ut saltem editione ea, quae minoribus Typis sequetur, corrigatur. Non dubium enim quin vicinus Jansonius, uti in opere tuo de Jure Belli fecit, ita haec etiam poemata minori forma divulgare cogitet. Huic malo non aliter occurrere Blauwius posset, quam Typis itidem exiguis, sed elegantioribus recudendo. Valde hic animi hominum suspensi de Classe quam Serenissimus Britanniae Rex parat. Plerique metuunt, ne quia mulitimodis offendimus, in nos cudatur faba. Caeterum, quod ajunt, Regem, vel Proceres ad Papismum vergere (ita his quoque terris praedicant vulgo) id ab animis proficiscitur exulceratis, nec quicquam probantibus, nisi quod Gallicis Ecclesiis conforme. Hoc habent optimi et doctissimi quique Britanniae, quod magni faciant Ecclesiam veterem, nec in dogmate solum libenter sapiant cum primis seculis, sed etiam ritus, qui tum obtinuere, lubentes sequantur. Hac propter Cathari, qui id Papismum vocant, non desinunt traducere sic sentientes, et simpliciores, quorum maximus numerus, magno Zelo abalienare ab Regum Optimo, et Episcoporum illis, quibus Orbis Christianus genuinae antiquitatis reverentiores non habet. Quam noxium, ac periculosum id Regno sit, fiquis non intelligit, ex Zelotis plerisque in Batavia capere possit experimentum. Quare Rex studet, ut qui fide conveniunt, ritibus etiam similes sint; sed audio Puritanos Anglos dicere non debere Indigenis minorem esse in istis libertatem, quam exteris; Regem, intellecto hoc, egisse, ut Gallis etiam, ac Belgis nati, sed in Britannia, ac Anglice a pueris edocti, Anglicis se Ecclesiis jungerent, ut ita facilius Ecclesiae istae coalescerent. Hos propterea vehementer conquestos; regique indicium factum, ut Britannia excedere cogitent. Dixisse ad illud Regem; puerorum eos similes esse plorantium priusquam vapulent. Nec videri Regem illos diutius ursurum, dummodo tandem pausa fiat odiose adeo traducendi Proceres optimos, et in contemptum adducendi praesentem Ecclesiae Anglicanae formam. Horrescit animus referre, quibus maledictis, et mendaciis, Zelotae (me etiam praesente, ne quid iis affingi putes) Antistites optimos, mihique notissimos prosciderint. Quanto hic tutius, tanto id quoque hic vehementius, et frequentius fit. Quales cum in Angliam veniunt, indigenarum etiam animos magis turbant: ut ista Zelotarum utriusque gentis commercia concordiam. Ecclesiae Anglicanae reddant difficiliorem. Quam falsum autem sit quod Reverendissimum D. Archiepiscopum Cantuariensem ajunt cogitare de Papatu reducendo, si non aliunde mihi satis constaret, vel inde conjecturam planissimam caperem, quod me tum per alios, tum literis etiam suis, hortari non desinit, ut breviter Baronianos Annales refellam, Regique operam hanc nostram dicem. Vix etiam semestre est, quod Sacellanus Regius, coram Rege, et Archiepiscopo, in concione dixerit, eo anno,

ac mense, ac propemodum die, centesimum annum expirare, ex quo Henricus VIII. Papatum omnem ex Anglia penitus ejecerit: ac votum idem Sacellanus addebat, ut ne unquam, vel sub Rege Carolo, vel prole ejus reduceretur. Quod apertis favoris indiciis Rex, et Archiepiscopus mox approbarint, universa Ecclesia acclamante, Amen. De Affine Junio multum gaudeo, quod tanti cum facias, ut operam ejus potissimum exoptes: scio quantum hoc ei incrementum in sacris, et civilibus studiis afferre possit. Sed qua conditione apud Illustrisimum Arundelium vitat, dicere non habeo, uti nec illud, an ad certum annorum spatium, se familiae illi obstrinxerit. Existimo me citius super eo aliquid rescripturum, quam existimes. Est apud nos juvenis annorum XX VIII nomine Justus Rykwaert, filius optimi doctissimique Theophili Rykwaert, Ecclesiastae Remonstrantium, et ante schisma, et nunc quoque apud Britannos. Is Gallias cogitat, spe illa, quod nobilis alicujus liberis praefici honesta conditione possit. Latine non modo, sed Graece etiam doctissimus est, ac ea lingua versus etiam edidit complures. Intelligo et moliri editionem Epigrammatum Graecorum, quae fecit. Valde ob hanc peritiam, aestimari a Cunaeo, et Heinsio solet; ut de aliis taceam. Non dubitarem eum tibi commendare, si mores mihi perspectiores forent. Dispares de eo Remonstrantium ipsorum opiniones sunt. Corvinus, et moderatiorum alii amant, ac a judicio, et probitate laudant. Alii culpant, tanquam non satis siccum. Excusant amantes, eo quod nihil mirum in juvene sit, si lassus diurno labore (nam apud Wyttirium, egregium mercatorem, et liberis ejus a studiis fuit, et praefuit codici accepti, et expensi) circa vesperum horula interdum cum amico frontem exporrigat: quod cum domi suae facere non possit, in diversorio fieri necessum esse. Raros Lugduni, etiam melioris notae, aliter vivere. Quodammodo amasse etiam ex Catonis magis, quam B. Pauli praescripto ajebat ei inimicissima Secta Contraremonstrans. Sed constanter id pernegant amiciores: vel saltem rident nugas, quod in ingenio optimo, ita minutatim omnia ad vivum resecentur. Quorsum ista, inquies, ad me tam multis? nempe ne quem sic commendem, uc non vera, falsaque scias. Tum autem, ut videas, an privatim etiam utilis esse possit, Credo, homo est, et adolescens, sed excitato ingenio, et qui si volet, (ut velle puto) altius assurgere possit, quam vulgares animae solent. Si forte ad te literae per ipsum dandae, non aperte omnia scribere liceat, quia experientia comperi, liceras ab adolescentibus in suo negotio reserari solere, prius quam tradant. Et haec cum scribam, tamen amo juvenem ob dotes egregias. Tantum nescio, in ambiguis illis, vel discrepantibus amicorum pariter ac inimicorum judiciis, quid credere debeam. Mei interim officii erat, nihil te celare. Jam nunc enini de eo compellari incipio, ut commendem tibi, non quo utaris ipse opera ejus, (nihil enim illis de eo cogitationis) sed ut, si possis, commendes alteri, quandoquidem hie exigua spes emergendi. Nec paternae facultates illae, ut succo suo vivere possit. Sophompaneae xx. Exemplaria fratri tuo tradidic Blauwius, decem, melioris, totidem vulgaris chartae. Caetera ad te utriusque chartae mittit; sed plura missis, si voles, a Bibliopola accipies. Nam si bene Blauwium novi, non is est, qui ad exemplaria paucula attendat. Ipse ex duodecim exemplaribus, quae mihi pro opera debet, in Angliam aliqua mittam: uti Junio, Casaubono, aliis; ante omnes Reverendissimo et Illustrissimo D. Archiepiscopo. Quod tantus egregium animi foetum nomini meo dicaris, et antea multum solatii attulit filium lugenti, et nunc magnitudinem beneficii hujus cogitanti, summam adfert voluptatem. Quare quod antea etiam feci, iterum, iterumque meo, et meorum nomine nunc facio; gratiasque agimus, quas possumus, quia debere plurimum omnes profitemur. Mitto melioris chartae exemplaria duo librorum de arte Grammatica: unum tibi, vel filio potius; alterum ei cui voles, hoc est alicui non plane tetricum hoc, et quodammodo puerile studium aspernanti, seu is Rigaltius, seu Puteanus, seu alius erit. Si tertium, affectus testandi, cuiquam dandum putes, quamprimum mittam: vel a Bibliopola Parisiensi, cui exemplaria Blauwius mittit, per famulorum aliquem petendum. Facile inter me et Blauwium conveniet. Miserat fratrum Puteanorum alter ad Salmasium literas Lugdunensium, quibus socer meus Junius Heidelberga, in Lugdunensium Academiam vocabatur;

miserat autem ut mihi darentur. Pro quo assectu summi viri, et per Salmasium gratias egi, et nunc quoque id facio, et occasionem opto grati animi comprobandi. Claudam eo literas hasce, quod filius Petrus, probitate vitae, mihi, Corvino, et aliis satisfaciat, nec industriam, quandoquidem mediocris ea, magnopere desideremus. Ut sic pergat, vel potius se vincat, fortasse etiam hortatus nostri, sed paterni praecipue efficient. In me, quod curam ejus respiciat, non patiar aliquid requiri. Ego, uxor, liberi, te, Conjugem, et tuos plurimum salutamus, Deumque rogamus, ut te, Illustrissime Domine, Sueciae, et orbis Christiani bono, diutissime incolumem conservet.

CCLIX. Francisco Junio, Ger. Jo. Vossius, S. P.

TAndem, mi Assinis, silentium rumpo, atque ad officium redeo. Occasionem scribendi praebet Illustrissimus Comes de Leshno, juvenis eruditus, et Doctorum aestimator. Qui cum aliquid literarum a me posceret, ad amicos meos in Anglia, scribenum putavi Cantabrigiam ad Doct. Beale Praefectum Collegii Joannis; et Doctorem Martiae, Collegii Reginalis praesidem: Oxonium autem ad Doctorem Fruen, Collegii Magdalensis caput, et Joannem Rouse, Bibliothecae Bodleianae Praefectum. Nempe sic Illustrissimus Comes arbitrabatur, facilius se innotescere posse summis his, et per eos, aliis egregiis Angliae viris, si mea quoque commendatio accessisset. Quare si qua in re, ei opera quoque tua utilis esse possit, defugere non debes. Juvenis est in magnam spem natus. Parentem habet Illustrissimum, Polonii Regni Palatinum, magnum Columen Ecclesiarum reformatarum iis terris: sane non minoris a nostris fit in Polonia, quam magnus ille Razevilius in Lithuania. Horum enim erga Ecclesiam merita prae omnibus praedicantur. Etiam idem ille Heros Screnissimo Regi nostro Carolo per literas est notus, ac vicissim literis quoque Rex suum erga eum affectum, abunde testatum fecit. Haec eo lubentius perscripsi qui Barones Slupeskii de Conari, quos scis sesquiannum mecum vixisse Lugduni, ex eadem familia sunt; ut decus tantae domus non possit non mihi perspectissimum esse. Qui ei a studiis est, Joannes Jonstonus, juvenis est pereruditus, ac admodum probus, et his diebus in Doctorum Medicinae numerum cooptatus a Lugdunensibus nostris. De filii mei Dionysii discessu ad superos, nihil possum scribere. Tantus me dolor premit, quoties cogito; amisi plusquam dicere possim. Deum immortalem! quanto ille intervallo Patrem post se relicturus erat! quippe qui jam nunc in non uno longe superat. Accedebat tanta probitas, ut ego hac aetace, non ausim mihi eam tribuere. Sed sic visum Deo, qui unus novic, quid illi, quid mihi, quid familiae toti, maxime expedierit. Hoc me solor, optime Adfinis, teque salvere jubeo. Quod et facit conjux, et tota domus nostra.

CCLX. Claudio Salmasio, S. P.

TAndem, maxime vir, ad te mitto, quae, paucis exceptis, olim observavi in antiquis ac recentibus artis Grammaticae scriptoribus. Gaudeo me equidem defunctum molestissimo labore in argumento adeo tetrico et in speciem puerili. In quali me omnem deinceps quoque aetatem consumere optent malevoli. Me vero solatur quod qualis qualis materies sit, non inamoene vel incuriose eam tractarim, modo formam operis cum priorum opera lubeat conferre. Et nisi pertaesum fuisset diuturnioris morae in hujusmodi, ut creditur, minutiis, longe pulchriora essent interspersa. Sed Catone hoc nunc contenta sit adolescentia, et quod est scholarum, quarum praefectis consulere voluimus. Grotii eximii Sophompaneam credo, vel jam acceperis, vel paucissimis diebus accipies a fratre ejus Guilhelmo Grotio Hagensi Jurisconsulto. Siu is cessarit, non committam ipse ut diutius frauderis. Maximae mihi voluptati fuit, quod intelligerem bonis omnibus laudatissimum virum non ab Illustrissimo Oxensternio modo sed a Regno Suecico missum ad Regem Christianissimum, ac ab eo et Regni proceribus honorifice adeo exceptum. Deus tantum modo faxit ut perpetuum gaudium gaudeamus.

Quod erit, si Galliae satis cordi erit Germaniae status, et Deus consilia Regis fortunarit. Ab Affine Junio tandem literas accepi Kalendis Aprilis exaratas. Vellem transmisisset, quae petieramus. Verba ejus ex Epistolâ exscribi jussi, ut quid rei sit, certius intelligas. Sed fortasse interea, vel Patricius Junius vel Seldenus promissis steterint. Si quid cognoro ex literis proximis, statim perscribam. Scire aveo quando speres commentarios tuos rei vestiariae posse Typographo tradi, item quid de Arnobio statueris. Blauwius noster post menses duos auspicabitur editionem operum omnium Meursii quorum magna pars hactenus [gap: Greek word(s)] Gaetera meliora erunt vel auctiora. Salve plurimum a me, uxor ab uxore, imo uterque salvete a nobis omnibus, et una vobiscum D. Elichmannus.

CCLXI. Joanni Meursio, S. P.

CRetensia tua, optime maximeq; Meursi, accepi, mihi quidem perjucundum fuit videre, opus longe eruditissimum amicissimi viri multoque etiam gratius credo futurum Arlanderveniae Domino. Nunc ab urbe abest: sed simulac redierit faciam quod mei muneris est. Jam video, quid me scribere porro velis. Nempe quid promoverint in editione tuarum Amstelodamenses nostti. Referre piget pudetque. Dic ingenuc inquies. Quid dicam, amicissime vir? Nondum auspicati. Etsi mansuetum et lenem animum tuum jam a multis annis perspexi, tamen scio commoveris. Et profecto mihi idem usu veniret. Causam quaeris. Dicam ego non unam. Primum est illa, quod Joannes Blauwius J. C. in quem unum hactenus onus omne recubuit, uxorem Goudae duxit honestam, opulentam. Eapropter plusculis mensibus omnia frigide satis hic acta. Nunc demum is pedem hic figere statuit. Cur dices non quamprimum saltem inchoant? Alius diceret solatioli causa id fieri. Sed eludere aliquem a moribus meis nimium quantum abhorret. Quare sic habe. Parens Guilhelmus est senex, qui derivare statuit Typographii laborem in liberos justae aetatis. Qualis Jurisconsultus ille quem dixi, et alter, qui exteras terras hactenus lustrat, et jam ex Italia redux in Britanniam venit, unde ad nos rediturus, non quidem intra duos, tres dies, ne te fallam, sed menses circiter duos. Credo horum partiaria omnis deinceps, ut impensa, ita cura erit. Cernis, ut ista praevideri non potuerint, cum primum ad te scriberetur. Eo facilius condonabis. Ac summum hoc sit ex infortuniis tuis. Ex animo meo tuum aestimo: itaque scire voles intra quod temporis spatium absolvi cuneta possint. Nondum, potui certi aliquid resciscere, quia ne Blauwiis satis magnitudo et multitudo operum, tuorum perspecta. Sed hoc pro certo mihi asseveratum ab iis, velle eos, binis uti typothetis, binis praelis, ut omnia opinione celerius peragantur, et quod neglectum mora diuturna, id eo pacto compensetur. Mihi quidem qui eos viros bonos novi, plane persuaserunt. Sed occasione primâ ex me plenius certiusque de singulis cognosces. Urgebo haut aliter ac si mea res ageretur. Ac ne censeas quas causas commemoravi uni tibi obfuisse, scias easdem obstetisse cur Filii mei Dionysii Maimonides non viderit lucem. Nam non ante eum aggredientur quam ubi Frater Jurisconsulti redierit. Multum autem assidua duorum typothetarum opera promoveri, et tu satis scis, et nos hic experimur in Historia Comitum Hollandiae quam Filius meus Matthaeus non sine genio, et quod majus, summa fide conscripsit. Mittam simulac opus erit absolutum. Nunc habe meos de re Grammatica libros de quibus me ali quando, cum Collegae essemus colloqui memini. Tandem lucem vident nescio quo honore meo, scio adolescentiae et scholarum bono. Addo et Sophompaneam maximi et tui amantissimi Hugonis Grotii. Quod eo facio lubentius, quia mihi operam hano suam consecravit. Certus sum multum voluptatis tibi attulisse, quod homo Batavus suis ante neglectus, nullo merito suo, nunc Deo propitio ad illud fastigii decus sit evectus, ut legatus sit Regni Suecici ad Christianissimum Regem, a quo etiam honorifice admodum est exceptus. Filiam juniorem magni ingenii Puellam amisit simulac Lutetiam venit. Morbum ex hiberno itinere contraxerat. Audio nec alteram satis commode valere. Quis Reip. nostrae status deinceps sit futurus difficile est dicere. Foedus initum cum Gallo, quod Deus utinam fortunet.

Multorum enim metus, ne minus sit salutare futurum his terris. Causas quid dicam? Non omnia literis committi possunt. Sane non dubium quin eo offenderimus Britannam. Quamquam de eo et aliae offensae sint causae. Strenue rem gessimus in Flandriâ, unde magna cum clade a Philippino propugnaculo rejectus Hispanus. Galli quoque ab eodem juxta Hujam insignem victoriam reportarunt. Omnino Cardinali ut vocant Infanti infeliciter initia haec procedunt. Sed an ut gaudendum nobis quod praelio superior sit Gallus, ita optandum sit eundem bello vincere difficile dictu esset. Plane verendum ne tam potentis vicini aliquando poeniteat. Nam quid aeque nobis adversum Hispanum commodavit quam ejus longinquitas? Sed haec curae erunt numini supremo. Burgersdicius post longum morbum Lugduni excessit. Uli et aliquanto ante Socer ejus Verbomius. Etiam Heinsius uxorem amisit, de quo, absque dubio, jam aliunde intellexeris, et fortasse ex meipso, nec enim satis memini: Nam annus et amplius multo est quod excessit. Salmasius necdum Leidae aliquid in lucem divulgavit: sed meliori utitur valetudine quam antehac. Barlaei uxor graviter aegrotat, nec extra periculum est. Mea infirma ut solet, sic tamen ut par videatur rei familiari. Honartius Senator et Consul urbis nostrae Bickerus, legati in Poloniam missi, cum Frisio Senatore, qui Franekerae quondam juris professor fuit. Nempe hoc sine ut dispiciant num inter Suecum et Polonum pacis negotium transigi possit. Adrianus Pauwius advocatus Hollandiae et legatus foederatae Belgicae in Galliam haeret istic hactenus sed invitus, quia ut scribit, negotium totum, cujus causa missus erat, confecit. Multum sollicitat per literas ut redire liceat. Sed nihil hactenus efficere tot literis vel precibus potuit. Causam melius illustrissimus Princeps quam procerum multi intelligat. Simon Beaumontius qui ante in generalium Ordinum consessu locum suum tuebatur, nunc Syndicus est urbis Roterdamensis. Tamdiu cessarunt Roterodamenses novum Syndicum in Hug. Grotii locum creare, quamdiu is operam suam extero Principi nondum addixisser. In causa est quod conditione istac Grorius Syndiei munus hoc susceperat, ut ne illi possent repudiare cum vellent. Itaque existimat stipendium sibi vetus deberi usque dum legatus a Sueciae Regno constitutus. Et multorum ea opinio (si dicendum quod res est) plane hoc deberi, praesertim cum nihil egisse, nisi ex senatus praescripto fateantur. Sed cempus abrumpendi tandem hanc scriptionem. Uxor uxorem, Filia Filiam, imo omnis familia mea omnem tuam salutat. Salutem etiam CII. Viris Stephanio et Laurenbergio dices.

CCLXII. Axelio Oxensternio Cancellario Regni Suecici, S. P. Hamburgum.

AB discessu tuo, Illustrissime Dom. Cancellarie, plurimus inter urbis hujus Proceres sermo fuit, de maximis virtutibus tuis; quibus praecipue attribuunt omnes, quicquid post Serenissimi Regis excessum, pro libertate Germaniae, foeliciter gestum fuit. Ac licet priusquam pedem in foederata hac Belgica posuisses, jam omnia laudibus tuis foelicissime personarunt; tantum tamen abest, ut quod multis usu venit, praesentia quicquam de iis detriverit, ut decus ejus multis partibus auxeris. Quod non scriberem, nisi Amplissimos Consules, aliosque hujus, et aliarum urbium Proceres, uno id ore, dicentes, ipse audiissem. Quodque praesens facile animad vertisti, id postmodo, uberius vidi, quam gratam rem feceris, et ipsis, et cunctis bonae mentis amantibus, eximium illud beneficium conferendo, in summum virum Hugonem Grotium: in quo nescio plus ne amem eximiam pieratem, atque ut erectam, ita suavissimam indolem; an vero magis mirer divinum ingenium, et incomparabilem doctrinam. Non equidem diffiteor, superesse aliquos, qui aliud malint, sed fere, qui vel vehementer laeserint, vel metuant, ne tantus suis obstruat luminibus. Haec coram etiam me attingere commemini. Nunc ea, argumentum literarum esse volui, eunte ad te, Illustrissime Domine, generoso Barone, Jo. Skytte juniore, juvene ob egregias animi dotes, mihi percaro, et quem, tanto majoris scio facies, quod excellentiae; tuae, ut alterius parentis, observantissimus sit cultor. Pluraque de eo dicerem, nisi id putidius fortasse videretur, ipso literas deferente. Ecquid etiam addam de opere nostro Grammatico, quo censuram exerceo in veteres

ac recentes ejus artis scriptores? Misi hoc in Texeliam, et credo, jam acceperis. Non stulte adeo sapio, ut existimem, cum, ut coelum Adas dicitut susserre, sic res Suecica, et Germanicas, si non unus, ac longe tamen prae caeteris sustineas; illis sepositis debere tantum Heroa pauxillum temporis puerili studio impendere. Longe alio spectavi. Nempe ut opus hoc a manu tanti literarum Patroni, tantique literatorum Mecaenatis, facilius, et foelicius deveniat ad eos, qui pueritiae, et adolescentiae studiis in Suecia praesunt. Spero, cum aliquando omnia magis erunt liquida, ac serena, quae ad regni salutem pertinent, hanc quoque, nec ipsis regibus indignam curam suscipi a te posse, ut ne diutius tot supervacanea, tot falsa, vel incerta, prima illa, et optima aetas discere cogatur. Equidem hoc nomine, saepe non doctoribus minus succenseo, quam discentium miseret me. Paulo ista familiarius scripsi, quam fortasse meae sortis homini, ad tantum Heroa conveniret. Sed divina, quam praesens, comperi, in tanto fastigio humanitas aliquanto me audaciorem fecit. De publicis nihil addo, quae spero ex aliis, et in his a Blomartio nostro cognosces.

Deum Opt. Max. oro, ut prudentiae ac fortitudinis spiritu, porro excellens nomen tuum ornet, Sueciae, Germaniaeque, ac nostrae etiam Belgicae, bono publico.

Amstelodami, CIC IC C XXXV. Prid. Id. Jun. Festinantius aliquanto quam vellem, sed properatus Domini Baronis abitus ita cogebat.

CCLXIII. Hugoni Grotio, S. P. Lutetiam Paris.

QUo tempore, Illustrissime Domine, literae meae Affini Junio reddebantur, jam itineri cum Dom. Comite accinctus, vix pauca ad me unum potuit exarare. Prositetur multum se tibi debere pro tanto affectu, nec si ante annos aliquos, ea conditio esset oblata, alteram fuisse praelaturam. Nunc ita se Arundelianae domui obstrictum, ut bona cum gratia nequeat discedere. Prae terea jam isti se vitae generi adsuevisse: fore etiam ut interrumpatur utile propositum, de picturis Veterum, sepulturisque explicandis: quod in gratiam Serenissimi Regis, et Illustrissimi Comitis sui jamdiu suscepit. Jam tres ad me libros transmisit, eruditos sane, plurimaeque lectionis; quos Blauwius noster edere cogitat. Sequentur postea alii, non tam de arte, quam de artificibus ipsis. Credo pictorum, sculptorumque illustrium, ab omni aevo indicem velle texere: sed eum ad modum, quo actum mihi de Historicis Graecis, ac Latinis, Giraldo de Poetis. In hoc opere adhuc distinetur. Vellem filius tibi, aut gener, vel cognatione junctus ahquis, tam pulchra in opera posset commodare: Quomodo Hagae III. Camerarius generum a secretis habet. Sed ejus, qualem deposcis, non paulo latius se cura diffunderet, quia non Regni solum Suecici negotia, vel etiam privata, respicis; sed etiam quomodo studiis, sacris pariter humanisque, quam optime merearis de orbe Christiano atque erudito. Sed dum idoneus tibi ad ista quaeritur, fortassis non aspernanda sit opera Rykwaertii, de quo superioribus literis scribebam. Sagaci ingenio est, ac Latinis, Graecisque literis instructus. AEtas etiam quae judicium adferat: namque duodetrigesimum excessit. Confiderem si sub tuis agat oculis, remissurum de vitae genere laxiori paulo, quam aedibus tuis conveniret. Sed super eo cum nemiue hic loqui volui. Solum a Corvino, et aliis deposcitur, ut ne eum in Galiias ire patiar, sine commendatitiis ad te meis. In quo me amico homini difficilem non praestabo. Utcumque enim fortasse aliquid sit, quod in hoc juvene culpari mereatur, si tamen is esse deinceps volec, quam speramus; magnum sibi, et pulchrum nomen parate possit. Nescio an superioribus ad te literis scripserim, de Amplissimo Guilhelmo Noomsio Arlanderveniae Domino, persistere eum in proposito, de acquirenda in Galliis equestri dignitate. Jam ante annos aliquos, priusquam in patriam redires, egi de eo tecum per literas. Nunc poscit, ut negotium hoc, iterum commendem. Malle tibi, quam alteri se debere. De pretio memini jam annis superioribus, dedisse alteri in mandatis, ne quid moram adferret. Forte erit, quod paulo aversiorem te, vel uxorem reddiderit. Scio, quid dicatur. Sed mihi Historia omnis notior, quam alteri: quippe qui utrimque utilem sanando malo operam navarim. Sed parum tutum est omnia literis committere. Solum dixero, multis partibus

minus in hoc culpae esse, quam aliquis rei gestae totius nescius existimaret. Sed de isto satis. Tu, scio, et illi, et familiae tui amantissimae, hanc operam non denegabis. De filii tui Petri Grotii animo, super profectione in Indias, jam diu mihi constitit, ex liberis meis, et iis apud quos habitat. Ante sesquian num quidem non abhorrebat; eoque diligentius studiis operam dabat, quae ad illud vitae genus conducunt. Nutare autem visus, ex quo hic sparsa quaedam, de meliori sorte, quae familiam maneret. Ubi autem certus nuntius de summa retulit dignitate tua, plane cogitationem istam abjicere visus est. Necleviter eum firmavit, quod cum in urbe hac Illustrissimus Dominus Cancellarius pedem posuisset, benigno admodum sermone sit exceptus; in tantum ut quo magis ad studia, virtutemque accenderet, sponte filio promiserit, velle se cogitationem quoque suscipere ejus promovendi. Volui et ipse filii tui animum tentare, atque adeo, si non prorsus esset alienus, magis ad iter accendere. Sed frusatra me fore statim perspexi, et jam dudums sese ajebat, ad parentem perscripsisse. Imo si candide me velis scribere, quod censeo, (velle te scio) prope omnium qui hic sumus, Judicium est, si nimium a Matre, vel maternis amicis urgeatur, sic interpretaturum, quasi ob corporis vitium minoris censeatur, longeque relegetur ad Garamantas, vel Indos. Novi ego commodo filii maxime studeri. Sed non hoc aetas statim capit: nec desunt, qui ubi intelligunt parentum propositum, longe aliter apud eum interpretentur; praesertim ex adolescentibus. Scis moribus Batavis satis esse insolens, ut quis eo mittatur, nisi qui minus se vita probet. In tuo negant quicquam requiri, quod praestare ipse possit. Invisit hac Hebdomade me Realius, is qui praefuit nostris in India. Cumque de filio tuo mentio incidisset, dubitare se multum ajebat, annon eadem quae hic, magis etiam obstare filio in Indiis possent, qua itinerum mari terraque difficultatem spectemus, qua authoritatem apud inconditos illos homines, vix homines. Spero jam ante mensem, et amplius, acceperis Sophompaneam, uti et opus nostrum Grammaticum. Intelligo hic ex Amstelodamensibus nostris esse, qui ignari idem esse propositum filio tuo Petro, toti sunt in Sophompanea, Belgicis Rythmis reddendo. Ita mihi retulit Mostardus Reip. huic a secretis. Realio, quem his diebus adfuisse dixi, valde commendavi negotium Galilaei de Galilaeis. Nec facile dixerim, quantopere optet, ut non alibi pedem figar. Ajebat se manibus pedibusque operam daturum: Et idem ut agerem volebat. Tamen de successu nihil audebat spondere. Hortensius mire exoptat hoc ipsum atque una senior Blauwius, ut alios taceam. Facilius esset negotium, nisi tam multi ex iis, qui clavum tenent, pecunias majoris facerent, quam doctrinam, et urbis gloriam, Quod ipsum mihi etiam visus sum cognoscere, ex consulis Flaminii relatu. Nam et eum conveni: nec deero deinceps aliis compellandis, qui aliquid, et possint, et velint. Leonis Allatii de Psellis, et eorum scriptis diatribam vidi, et legi, et doctrinam viri aestimo, ac jam locutus sum cum Blauwio seniore, de ejus scriptis hic divulgandis. Nec abnuit: sed exspectat reditum filii Juris consulti, qui jam duos prope menses Goudae est, cum uxore. Absque ejus amoribus fuisset, non Sophompaneas tuus, tam spissum fuisset negotium, ut eo tardius scriberem, quia alieno me nomine puderet. Nihil in Blauwiis ita displicet, quam quod tam multa recipiant in se, et adeo tarde promissia exsolvant. Corvino cujus mensa fruitur filius, si vel tribus verbis responderis, vel saltem literis meis salutem adscripseris, ut ostendere valeam, de affectu veteri, nihil decessisse ex eo, quod filium tuum juris scientia imbuere studuerit, rem facies, et illi, et conjugi ejus pergratam. Facile omnes suspicioni indulg emus. Mihi quidem nec seritur, nec metitur. Sed scis quid velim. Et facile vides, sic vel hoc, vel illud agendum, ut sponte istud a te profectum esse videatur. Alia quoque veniunt in mentem, sed tertiam cum paginam implerim, caetera literis alteris reservo. Deus Opt. Max. te, Illustrissime Domine, cum familia tota, diu Christiani orbis bono, et Reip. literariae conservet.

CCLXIV. Illustrissimo viro Hugoni Grotio, Gerardus Vossius, S. P.

pastim, ut de more inviseret, partim etiam rogatum ut aliquid ad te literularum, in gratiam filii sui Justi, qui has ad te desert, exarare vellem Facio vero id, ac lubens, praesertim quando idem e me poscunt Barlaeus, Corvinus, Hasius, quem jam ante annos viginti, ex Eglissemiano certamine cognitum tibi arbitror. Est Justus hic juvenis, ingenio valens, ac eruditus, quemque tres isti, quos proxime dixi, etiam a vita et moribus mihi commendant, et adversus obtrectatores, quibus nunquam humana caret vita, magno affectu tueantur Laudat quoque hac parte filius meus Matthaeus, cui non ita magna, aliqua tamen cum eo familiaritas fuit: uti et filio tuo Petro, occasione ea quod uterque juris scientia a Corvino imbueretur. Sane dignissimum arbitror, cujus ratio habeatur, sive ejus opera utilis tibi esse potuerit, sive alium istic noris, cujus liberis erudiendis praefici possit Volupe fuit ex Lomelio, Pavoni a secretis, nudiustertius cognoscere de valetudine tua tuorumque, praesertim post vulnus nuper familiae inflictum tuae, quod primo animum valde perculit, ut omnium tui amancium, ita maxime Petri tui, sic ut aliquot diebus, nunc cibo abstineret, nunc vix tangeret: mentionem vero carissimae Mariae etiam postea non nisi lacrymans audiret. Omnino amore magno hi duo se mutuo complectebantur. Advocando, et alloquio, detersimus moerorem, ut potuimus, memores quae nobis praestitisses literis non unis, nec solis, sed sophompanea comitatis in maximo luctu nostto. Sed dicere etiam non possim, quantum solatii attulerint filio tuo, quas literas scripseras ad parentem, fortes profecto: partem enim earum a se exscriptam, mihi quoque filius ostendit. Hactenus filius tuus usus Corvini convictu; sed conqueritur hospes ejus, se angustius habitare, alia etiam praecendit, praesertim de valetudine majoris filiae. Si ibi minus bene possit, ut aliis in aedibus bene a Patruo curabitur, ac lubens in sociecatem hujus curae veniam. Bina operis nostri Grammatici exemplaria, jam diu spero acceperis, uti et a Blauwio Sophompaneam, et geminas exinde a nobis literas, quibus inter alia de Junio nostro, Galilaeo de Galilaeis, et Leone Allacio, respondi: de duobus his plenius aliquid, brevi ut spero scripyturus. De publicis rebus nihil addo, quia non dubico, quin aliunde, melius certiusque ea incelligas. Salutant te plurimum uxor, ac liberi, ac mecum eciam Heroinam conjugem, ac familtam universam.

CCLXV. Justo Caeciliano Puteano Erycii F. S. P. Lovanium

MAgnae voluptati mihi filioque est, semperque eriyt recordatio tui, Amplissime Doctissimeque Puteane; uxori item, filiaeque meae, non minus jucunda est memoria suavissimae et cordatissimae fororis tuae, in quam, si ita fas loqui, Dii singuli videntur contulisse quod pulcherrimum haberent. Utrinam vero, sic res vestrae tulissent, ut utriusque praesentia diutius frui licuisset. Gaudeo intetea quod Parentes, et omnes vestros reperitis salvos. Scis quam me, et meos, cura haec eoxerit, quandoeunque pericula cogitaremus, quae nunc laeti evasistis. Me dicaea Historia valde capior, tum doni causâ, tum argumenti et scriptoris. Dignus sane foetus Parente tuo, suoque, nec Medicaeis solum Heroibus gratus, sed orbi universo. Nec venio [gap: Greek word(s)] mitto, impar magis authore; quam dissimile argumento. Historiam pro historia, sed Vossianam pro Puteana. Spero tamen non displicituram, vel propter Batavos Veteres, quorum virtutem hi nostri aemulentur velim. Et faciunt profecto, ut cumque hujus anni gesta placere non possint. Sane Tenensium cladem dolemus. Ciudelicatem

in urbe exercitam, non Brabanti magis detestantur, quam Batavi. Utinam Praesectus urbis tempori impotentes Gallorum mores cogitasset. Nec tamen istud satis, vel Gallos excusat, vel si qui e Belgis Foederatis, foedum exemplum sunt secuti. Scio quam Deus talia soleat vindicare. Unde statuere potes, quid de edito Epigrammate Parentis tui censeam Imperatori tamen nostro, qui furorem militum sistere, non potuit, optime et volo, et velle semper debeo, tum ipsius causâ, tum quia in eadem navi navigo. Alterius Epigrammatis, quis Author sit, non adscripseras. Sed quisquis ille, et venustate sua, et novitate rei, quam refert, me delectavit. Salutem plurimam summo Parenti tuo dicito, meo nomine. Etiam te, sororemque. salute impertiunt omnes mei.

CCLXVI. Guilielmo Archiepiscopo Cantuariensi. Reverendissime in Christo Pater, Domine Illustriss.

QUanto plura majoraque esse negotia tua omnes agnoscimus, tanto majori me gaudio implevit conspectus literarum tuarum, quibus humanissime, ac pro occupationum mole, qua premeris et tantum non opprimeris, ubertim etiam ac singulis quidem Epistolis meis respondes: unis exceptis, quas famulitii incuriâ intercidisse praedicant mihi illi ipsi quibus dederam; Sunt ii Barones Skytii, liberi Illustrissimi Legati Suecici, quorum unus ante sexennium, duo superioribus mensibus a Serenissimo Magnae Britanniae Rege equestri dignitate ornati sunt. Sed si deperdita Epistola nostra, bene est quod nihil continuerit, nisi quae ab omnibus legi possent. Ex ornatissimi Dellii, qui dignitati tuae illustrissimae a Secretis, literis intelligo, opus nostrum Gram maticum tam felix fuisse, ut de manu tanta in tanti Principis manum traderetur: quod sine dubio grati animi testifiationem nostram gratiorem reddidit in tot Regnorum spem crescendi. Praeterea ex Epistola Clarissimi Richardi Sterne certior factus sum, ut inter gravissima Ecclesiae, Regnique negotia, res Cantabrigienses homulli, filii dico mei, curae tibi serio fuerit, et quantum hoc mihi commodarit. Quid aliud faciam, quam ut quas possum gratias agam ingenueque agnoscam in me immerencem tot indies pene beneficia cura tua paterna conferri, ut qost Deum immortalem plus debeam nemini. Tanto justius sic cuncta mea studia compono, ut imprimis sic de merito probentur. Ac hoc tempore quidem bonam sibi partem ejus vindicat Chronologia sacra, in qua dicere vix possum quantopere a summis etiam viris sit aberratum. Operae ejus non multum adeo restat: quam deinde alia consequentur. Filius Joannes Indias petiit, advocati fiscalis dignitate ornatus. Spero se hoc munere dignum, dignum etiam familiâ geret. Non alia facilior ratio est rem faciendi honeste: sed sub terris vix alia quoque corporibus umbrae ad suetis periculi plenior. Domino confidam, cujus est terra et plenitudo ejus. Si scisset filius uti affectu illustrissimi nominis tui, et tot Magnae Britanniae bonis; longe melius consuluisset sibi, et minus damni familiae dedisset. Sed si frugi porro erit, facile vecera ista condonabuntur. Huc usque liceras perduxeram, nec ultra scribendo avocare fas putabam, cum ad me veniunt homines honestissimi; unus etiam, ut opibus florentissimus, fic literis ornatissimus. Hi mecum fermonem serere hujuscemodi: Nossemne Scipionem Gentilem Norimbergensis Reip. apud Altorfinos ante aliquot annos professorem Juris: nossemmem item fratrem ejus

Albericum Gentilem, qui Oxonii Professor fuit, filium etiam in Collegio Joannis ibidem habuit. Annui, meque sedulo scripta utriusque legisse dixi, nec sine fructu. Illi tum subjicere, esse quiddam, quod me postularent pro Scipionis filio; nempe scire me quae facies esset Palarinatus patriae meae. Hie Scipionis viduam ingentia a Caesariis damna perpessam, itaque quae filiam praeterea habere, non esse idoneam filio in studiis porzo educando. Optare se ut in Angliae Collegio aliquo apud Cantabriginses, vel Oxonienses, ubi patruus fuisset Professor, vivere daretur. Adolescentem esse boni ingenii, indolis optimae, et cos in studiis progressus fecisse, ut Scholas Classicas, quas triviales vocant, emensus, jam aptus publicis Academiae auditionibus vidcatur. Obnixe igitur rogarunt, ut hoc votum fuum ad te, Illustrissime Domine, perscribere, et negotium verbis tribus commendare velim. Dixi non audere me toties literis in ea rerum mole distento obistrepere. Sed cum mirisice urgerent, modestiae meae non fuit diutius adversari in re tam honesta. Pulchrum ac prope divinum est benefacere afflictis, praesertim qui opem postulant. Et facile commoveor erga eorum liberos, qui bene meriti de studiis: Quales Scipio et Albericus Gentiles. Quam multa enim partim ad bonas literas, partim ad Jus Civile ac Canonicum pertinentia bono publico divulgârint, satis testatum facit Bibliotheca Bodleiana, in cujus Catalogo eorum libri non indiligenter recensentur. Scio in his Germaniae rebus magnam esse ejusmodi petitorum copiam. Sed sortasse huic adolescenti proderit habuisse patruum professorem apud Oxonienses tuos. Praesertim quandoquidem is videatur non tanti fecisse Zelotas hujus temporis, quam amasse cum veteribus bonam mentem. Hoc enim mihi ex plerisque ejus scriptis videor non obscure intelligere. Illustrissimus Reginae ac Regni Suecici Legatus ad Galliarum Regem Hugo Grotius, paulo antequam dignitate ea auctus, tragoediam scripsit de Josepho Fratres agnoscente. Speramus oum Josephi sui instar pro magnis malis, quibus affectus a suis, in dignitate hac praelustri multa beneficia iis collaturum. Tragoedia ea inscribitur Sophompaneas, nomine AEgyptio, quod Pharao dederat. ad Graecam consuetudinem inflexo. Alioqui pro eo apud Mosem est juxta Masoretica puncta Saphnath Pahaneach, apud Josephum Psontomphanecus, corruptius apud Ruffinum Psonthonfanicos, Exemplar mitto, propterea quia nomini inscripserit nostro. Addidi et alterum, domesticorum cui voles, ornatius missurus, si ad manum fuisset aliquod. Expeditio a nostris una cum Gallo suscepta non admodum feliciter procedit. Spe devoraveramus Brabantiam et Flandriam. Nunc non male nobiscum agi putabimus, si munitissimum illud propugnaculum Scemgkianum, quod negligentia unius, quem dicere nolo, tam foede amissum, recipere valeamus. Utinam ne Deus vindex graviter nos puniat, propter barbaram et prope his terris inauditam crudelitatem, quam in capta Tinensium urbe exercuere Galli, admistis etiam (ut ajunt) aliquibus e Belgis, qui tamen paulo minus exuisse hominem visi sunt. Super eo varii in Brabantia circum volicant libelli, qui non leviter. iis terris depreciant nomina Ducum nostrorum. Ne vero huc etiam deferantur, publica cavetur auctoritate. O quando erit illa dies, ut nos aurea pax revisat.

Deum Opt. Max. oro, ut hanc ipsam Magnae Britanniae perpetuam esse velit: teque, Reverendissime in Christo Pater, in tantis Ecclesiae ac regni negotiis, animi ac corporis viribus magis et magis augeat.

Reverendissimi et Illustrissimi nominis tui devotissimus Cultor, G. J. Vossius.

CCLXVII. Guilielmo Dell, Domino Archiepiscopo Cantuariensi, a Secretis S. P.

AUsus eram, optime et amicissime Delli, opere meo Grammatico sive Aristarcho malis (vix aliud convenientius nomen dare potuissem) non paulum tibi imponere oneris: sed excrevit illud multo amplius quam putarem, nullâ quidem culpâ meâ, sed infortunio, dum aliqui (nec culpare ausim, quia forte sic muneris ratio tulit) involant in commentationes nostras prope dixerim harpyarum instar. Sed bene sit tibi, mi Delli, qui eas tam benigno affectu ac labore ab unguibus eorum viscosis reglutinasti, si modo viscosi dici debent, quando plerique saltem sponte erant facturi officium, modo scissem quibus et a quo exemplaria istaec mitterentur.

Quas miseras ad praestantissimum Goffium literas, eae curaram, ut Hagam, inde in castra mitterentur. Sed post aliquod tempus cas recepi. In Angliam profectum prae, dicant. Simulac redierit reddertur

Mitto ad te exemplar Tragoediae quam nuper edidit illustrissimus Regni Suecici ad Galliarum Regem Legatus Hugo Grotius. Haec per se grata scio erit (nihil enim illa eo in genere elegantius) sed illo gratiorem fore confido, quod nomini meo inscripserit. Argumentum est de Josepho fratres suos agnoscente. Sophompaneam inscripsit, quod nomen Josepho a Pharaone impositum.

Scripsi ad illustrissimum Dominum Archiepiscopum. Nihil est in literis quod moram non patiatur Trades igitur cum commodum tempus existimabis. Praecipuum fere argumentum est, rogari me hic a quibusdam, ut quia decrêrint Reverendissimum et Illustrissimum Dominum nostrum otare, ut Scipio Gentilis adolescens annorum circiter viginti, recipi possit in Collegium aliquod Oxoniense aut Cantabrigiense, hoc postulatum suum literis meis ad Patronum nostrum Opt. Max. velim complecti Sperant aliquantum id sibi profore. Non lubens pro aliis sollicito, qui propriis sic, per se satis superque occupatum, distineo. Tamen misericordia erga ignotum prorsus vicit. Est is adolescens filius clarissimi Scipionis Gentilis juris dum viveret Professoris apud Altorfinos in Germania. Defuncto patre studuit Ambergae, civitatis superioris Palatinatus. Quo amisio, vidua mater non est: alendo in studiis filio. Maxima enim a Caesare damna accepit. Sperant amici posse admitti in Collegio aliquo Oxoniensi: nam patruus adolescentis, Albericus Gentilis juris istic Professor fuit. Quamquam seu Cantabrigiae seu Oxonii recipiatur, parum refert, dum in studiis progredi, ac patris patruique exemplum possit aemulari. Ajunt enim ingenio valere et vitae esse probae Mihi est ignotissimus; sed fide haec eorum scribo, qui nosse possunt et debent. Fortasse locus nuspiam vacat, aut indigenae alicui addictus exteris non patet. Sum rei omnis ignarus. Tamen quia memini exteros etiam admissos, passus sum mihi persuaderi, ut illustrissimum Dominum et Patronum compellarem. Tu rem ita diriges, ut ne molestus ei sim: qui satis, ut dixi, meis occupo, tantâ tanti herois gratiâ prorsus indignus, quâ abuti profecto non debeo; praesertim ubi mihi nec seritur, nec meritur. Totum quod feci, feci non mei causâ, sed Dei, qui nobis viduas ac pupillos commendat. Et scis homines eruditos facilius misericordia tangi erga prolem eorum qui studiis excelluerunt. Vale, optime Delli, et nos amare perge.

CCLXVIII. Guilielmo Archiepiscopo Cantuariensi. Reverendissime, in Christo Pater, Dom. Illustr.

CUm doleam multa adeo esse, quae studia remorentur, tum non leviter molestiam hanc auget, quod Typographi sic moras nectant, in edendis tum Dionysianis, tum etiam meis, ptaeserrim quae sacram Chronologiam tangant. Gaudeo interea saltem excudisse alterius filii Matthaei (quem et ipse parcicipem mensae tuae faecere dignatus fuisti) quinque libros Antiquitatum Hollandicarum ab anno circiter nongentesimo, quando Comitatensis dignitas in Repub. hac eminere inter optimates coepit, usque ad annum millesimum trecentesimum; ubi primo hoc volumine desinere visum, quia exinde is honos, deficiente mascula stirpe, penes Comites non Batavos, sed domo Hannonios fuit. Uti postea penes Bavaros, hinc

Burgundos, ac denique Austriacos. Universa haec perse qui filio animus est modo vitam Deus, et valetudinem concesserit. Exemplar nunc mitto, partim quia tibi omnia mea, ac meorum grata esse scio, partim quod quae tradit, magnam partem, minime saltem Latino sermone tradita sint. Proceribus quidem nostris mire opus gratum fuit, usque adeo ut ad strenue pergendum, largo hono rario sint prosecuti, non sine spe, cum nova pars prodierit, Historiographi sui titulo cum stipendio publico ornandi. Etiam alterum addidi exemplar Chartae itidem Augustae, cujusmodi quatuor sunt tantum modo excusa, duo hominibus Batavis ubi scripta dicataque, duo autem quae nunc in Britanniam transmitto. Alterum hoc cui debeatur, multis partibus melius me, Illustrissime Domine, perspicies. Tui igitur judicii hoc totum esto. Spero operam non displicicuram, non modo quia et judicium et fides et dictio se probent; sed etiam quia majorem partem nunc demum Latino prodeant sermone, plurima etiam nec indigenis sint observata. Siquid forte inter curret, ut fortassis in operis ipsius initio, quod non conveniat Regum Imperio, cogitandum haec scripta esse in, Optimatium Republica, non regno quae regendi forma, si [gap: Greek word(s)] loquamur, longe sine dubio optima; sed ut Alcibiades et Augustus dixere, boni est civis praesentem Imperii statum mutatum nolle. Deus Opt. Maximus, te, Reverendissime Pater, et Illustrissime Domine, diu sospitem conservet.

Reverendissima et Illustrissimae Dominationis tuae Cliens longe devinctinssimus,

CCLXIX. Merico Casaubono, S. P. Clarissime et amicissime Casaubone,

REcepi a Peistero quantum mihi e Cantuariensi Praebenda anni hujus CIC IC C trigesimi quinti mense Martio debebatur. Expectabo igitur ab eodem, ubi tibi integrum erit (id brevi fore spero) quod sexto post mense Septembri puta expiravit. Mitto nunc non quidem de meo quicquam, sed de cari capitis filii mei Matthaei (quemcum [gap: Greek word(s)] vidisti Dionysio) labore. Sunt quinque libri Antiquitatum Batavicarum: nempe annorum CCCC. Historia, quae anno CIC CCC. terminatur: quando Comitatus honos mascula stirpe desita, a domo Batavis ad Hannoniam transiit. De fide optima scriptoris tibi sponsorem me do. Confido autem sese etiam et judicio, et dictione probaturum tibi, nec minus Reverendo Domino Decano; cui alterum mitto exemplar. Siquid vel initio erit, vel alibi, quod non satis conveniat genio Imperii Britannici, observandum. haec scripta esse imprimis Batavis, quos Optimatium imperio usos, etiam sub Comitibus sacis constat. De rebus publicis quid scribam? Amico Gallo libere significo societatem hanc Gallicanam pessime nobis successisse. Sed plerique qui eam initio avide adeo amplexi, nunc vetera Britanniae gentis merita, magis ad animum revocant. Propediem puto Legatos mittendos: quod et Britanniae et foederatae Belgicae bono fore confido. Uxor et omnes mei, to una cum lectissima conjuge plurimum salutant. Mulla etiam salute imperties Reverendum Dominum Decanum, cum universo venerabilium fratrum Collegio.

En literatum exemplar ante mensem, vel prope sesquim ensem scriptam et traditam, ut amicissimo mihi, ita optimo et doctissimo Stephano Goffio, castrensi apud nos Anglorum Ecclesiaste, Is tum ituro in Angliam Illustrissimo Electore Palatino Comes erat futurus. Ac fortasse jamdiu in Anglia sunt. Hesterna tamen die ex quopiam intellexi adhuc in Zelandia haerore ob ventum adversum, vel saltem non ante hebdomadam abiisse. Existimavi igitur, tutius fore, si juberem litetis priores rescribi, ne reus immerito agar pertinacis adeo silentii. De legatis quod scripseram, necdum processit; sed hoc nunc agi utrinque videtur, ut induciae fiant. Spissum sane negotium, cui tamen opinione celerius accelerando haud mediocre momentum attulerit non illaudatus urbis Episcopus Urbanus. Quem ex viris minime vanis et talium gnaris accepi serio hoc moliri, ut Orbi Christiano pax reddatur, Marte qui ubique hic saevit relegaco ad Mehamedanos,

cujus res nostris discordiis gliscunt. Pestilentia vehementer grassatur totâ prope Belgica foederata; Lugduni Batavorum imprimis; ubi quandoque una hebdomade rapiuntur mille ac quingenti. Nostris Amstelodamensibus optime fuit diu. Nunc Lues hic quoque incrementum capit. Hactenus tamen toti familiae nostrae optime est. sed quid porro suturum sit, quis dixerit? Tanto ardentioribus votis opus ad Deum; cujus me meosque ac pariter totam familiam tuam, sed et universum venerabilium Fratrum Collegium commendo.

CCLXX. Joanni Isaacio Pontano, S. P. Hardervicum.

DE Catulliani loci emendatione, Optime et Doctissime Pontane, ampliandum censeo. Legis apud Poetam hoc pacto:

Sane metrum non refragatur, quod Galliambicum est. Prima enim sede fuerit Anapaestus, hinc Tribrachus, quod interdum fit hinc Jambus, tum Dactyli duo, inde Anapaestus. Quaeres, quid ergo affensum moretur? Nimirum illud, quod non censeam inuberem poni, pro ablactato, sed notare macilentum; ut quod veniat, ab uber adjectivo. Quare uber et macer pugnantia sunt. Inuber igitur idem ac macer, sed inuberis vox insolens. More suo ideo Gellius interpretationem subjecit; cum Ostreae, inquit, Inuberes macr aeque essent. Est hoc ab uber adjectivo. Ab uber autem substantivo, pro mamma non videtur inuber dici, sed solum sububer, pro [gap: Greek word(s)] quod apud Isidorum, et fortasse etiam exuber, ut hoc Scaligero demus, qui ita putavit, nec authorem laudare possit suae opinionis. Ad haec si abuber substantivo veniret, inuber non significaret ablactatum, sed sububerem, et quasi uberibus incumbentem. Quomodo inuber et exuber contraria forent, Illud significaret, [gap: Greek word(s)] hoc [gap: Greek word(s)] Denique ut inuber aliquis, post [gap: Greek word(s)] diceretur, fortasse ne sic quidem, Catulliano illi loco satis conveniret. Neque enim Atys erat recenter ablactatus; sed Puer, Ephebus, Adolescens, dici poterat. Imo cum in illis, Adolescens, Ephebus, Puer, quo ordine ponit Catullus, decrescat Oratio, elegantiae Catullianae fuisset, extremum locum tribuere voci, quae recens ablactatum signasset. Non ausim igitur, mulier damnare, quod est in antiquis Codd. etiam editione, quae Regii Lepidi anno prodiit CIC CCCC LXXXI. sed Mulier [gap: Greek word(s)] efferendum, ne claudicet metrum. Sententia fuerit, Mene nunc Mulierem, et Eviratum esse, qui ante Adolescens, Ephebus, et Puer fui? Nec hoc scribo, quasi vehementer tuae sententiae refrager. Velim enim omnes conjecturas tuas esse certas, quod nulli tamen mortalium evenit. Eo sacilius veniam dabis paulum dissentienti. Quamquam ne ista quidem scripsi, quasi multum abeam, sed ut videas ad statuminandam opinionem, eam firmiori tibicine opus esse. Locus de quo scripseras est, in primo de Art. pag. XVII. uti alter libro de Constructione, pag. CCXLIV. Uterque infra virtutes tuas, quod alibi foelicius praestabitur. Salutem multam imperties Consuli Amplissimo Brinkio, Collegae item Theologo Distio, de Zevecotio adderem, nisi pauci adeo dies essent, quod nobis adfuisset.

CCLXXI. Joanni Brunaeo, V. Cl. Quaestori Middleburgensi, S. P.

QUam vellem, amplissime Vir, atque, idem non animorum minus similitudine quam affinitate conjunctissime, ut si non tam diu, quam optabamus, paulo saltem diutius, frui licuisset, tui quidem mihi, uxori autem meae, conjugis tuae, imo et liberis meis, praesentiâ utriusque vestri. Omnes enim pariter vos colimus et aestimamus: et si verum scire cupis, permolestum est, quod tam longo spatio divellimur, nec saepius una esse liceat: mihi imprimis, qui ex sermone tuo ut mirificam voluptatem, ita fructum etiam capere soleo: hac veteris nostri amoris fiducia nunc ad te scribo. scio probe te memorem esse sermonis habiti inter nos, cum hic fores, de Annalibus Hollandiae et

Zelandiae a filio Matthaeo exaratis, dicatisque Illustrissimis Hollandiae, Zelandiae, Westfrisiaeque Ordinibus. Quam grata haec fuerit opera Proceribus Hollandiae, quid dicam? putidius id fuerit perscribere; sed ut caetera taceam, vel inde conjecturam, vir sagacissime, poteris capere, quod sint honorario prosecuri (apud te non dissimulabo) florenorum CCCCL, ex quibus quadringenti quidem illi pro opera assignati, quinquaginta vero pro exem plaribus. Majus illud, quod, ut ex non uno nobilissimi consessus accepi, nihil aeque hoc tempore obstiterit, quo minus terrae suae Historio graphum constituerent, quam quod metus foret, ne alius, qui res nostri aevi describendas suscepit, hanc qualemcunque societatem ad infringendum honoris sui decus facere arbitraretur. Nihil vero hoc obstiterit Zelandiae vestrae, quae, ut arbitror, nullum hoc tempore istoc honore prosequitur. Et spes a multis hic facta filio mihique, quod nunc non fecere Proceres, facturos occasione alia, praesertim ubi alia pars operis prodierit in lucem. Plura hic addere de filii laboribus uon est meum, nec tu ipse, qua modestia es, id probes. Sed te ipsum, et intelligentissimum quemque operis judicem capio. Mitto nunc exemplaria novem: tot enim in illustri illo consessu proceres esse intelligo, sed superaddidi tria. Unum seorsim antea dandum nobilissimo Knutio, quem interest, nostra in tantis negotiis, quae sustinet, prius vel fugitivo oculo lustrasse hunc laborem, quo facilius statuat, quid facto sit opus. Scio praestantissimum virum per se satis favitorem fore operae publico bono insudatae. Sed nec inutilis propterea erit commendatio tua, praesertim quando, nisi valde fallor, aliqua etiam ejus est conjunctio cum uxore tua. Parum abfuit quin ad ipsum scriberem. Sed nolui tibi diffidere. Eo minus quia et negotium commendavi (nihil horum ignorare debes) amplissimo senatori Cromen; cum in urbem hanc nostram his diebus ad nuptiale festum se contulisset. Is ineunte Novembri in urbe vestra futurus ad aliquam juris controversiam decidendam cum jurisconsultis et arbitris. Praeterea et hic et Hagae locutus sum, cum urbis vestrae secretario amplissimo Vanderburgio Illustris Berkii [gap: Greek word(s)] genero. Et is bonam addixit in hac re operam. Huic alterum ex tribus residuis exemplar dandum. Tertium cedat illustrium ordinum Zelandiae a. secretis: sive seorsim, sive eum novena illa proceribus exhibendum. Quid expediat facile perspicies: si scissem quando conventuri fuissent illustrissimi Ordines vestri, filio auctor fuissem ut ipse excurreret. Nunc plane de eo incerti sumus. Accedit, quod non sinit ejus pudor ut Curio et Buccinator sit laudis suae, melius ista per amicos peraguntur; mitto quod lue per foederatam hanc Belgicam grassante non secure satis in turba aliquis se navi committat. Quamobrem omne tibi commendo negotium, et illis simul quos ante memoravi; spero autem pro gratia pulchre navata gratias me vobis acturum propediem.

CCLXXII. Hugoni Grotio. Lutetiam Paris. Illustrissime Domine,

QUod de negotio sumi viri Galilaei Galilaeii tarde adeo rescribam, diutina fecit ab urbe absentia Syndici nostri Guil. Borelii; qui rem omnem apud Dominos Ordines fideliter procuraturum se recepit. Nec sane ad eam rem, alter magis idoneus eligi poterat. Sed non puto eum affo re ante Christi Natalem. Magnus est affectus Procerum urbis nostrae erga Galilaeium, eorum salrem, quibus scientia in pretio est. Ante omnes, praedicare debeo Nob. Realium; qui nihil aeque exoptaret, quam ut Galilaeius, praetextu offerendi Ordinibus nostris, suas der re maxima cogitationes, has ipse in terras veniret. Poterat, inquit, opera hinc dari, ut figere hic domicilium vellet. Sed votum hoc viri, de suo etiam largiri ad detinendum parati, metuo ne provecta in istac Galilaei aetate, plane frustra sit. Joannes Narsius, quia veretur, ne ulla sui deinceps a proceribus Suecis ratio habeatur; operam suam praefectis negotiationis Indicae addixit. Ac intra triduum, si ventus faverit, navem ascender. Octoginta menstruos, Florenos assignarunt. Obtinebit in itinere locum quem vulgus supremi Mercatoris vocant. Hinc inter praefectos justitiae facturus. Medicam simul artem exercebit; et majoris honoris spes facta.

Nec tamen hujusmodi filium tuum Petrum, magnopere commovent ad simile iter susci piendum. Domi, vel apud exteros etiam Principes, dignitatem quampiam praeferret. Sed quia non ignorat, quam miserum sit, ab incerta spe pendere: Ita decrevit studia sua componere, ut vel solis illis tueri decus suum possit. Juris prudentia imprimis placet, sed sic ut, ex consilio tuo, ea sociare velit, quae ad mercaturae intelligentiam pertinent. Literas ad Illustres juvenes Slupeskium, et Skyttium sedulo procuravi. Leonis Allatii labores, etiam vetera illa [gap: Greek word(s)] quae habet, excudere qui paratus sit, non unum hic habemus. In iis et Blauwius est. Sed dum totus est in Atlante suo adornando, non facile dixero, quam tarde promissa exsolvat. De Tacito quod cogitas gaudeo. Metuo alioqui, ne alius quispiam in tuam involet purpuram, suisque inferciat pannis, dissimulato nomine tuo. Scis jam dudum esse, quod quae meditatus es, non sint in tua potestate. Mihi quidem quicquid eorum vidi, ac legi, impense, ut omnia tua, placuit. Berneggerum, et doctrinae, et virtutis nomine, merito aestimo, et amo. Nec officio deero siquis locus patuerit in ulla Illustrium Scholarum, his et vicinis terris. Vale Illustrissime Domine, et cum Heroina conjuge, et familia, a me et meis salve. Salutem etiam plurimam mei amantibus dicito: Imprimis Rever. et Ampliss Bignonio, et Cordesio, a quibus quod amer, tui, ut alia, beneficii est.

Dum literas, quibus haec inclusi, plusculum detineo, quia deesset commoda mittendi occasio, ecce nobis Haga hoc rescriptum DD. Ordinum. Partem primam Annalium Hollandicorum, quos Matthaeus misit, spero, jam acceperis: Nisi forte futurum, ut una cum hac Epistola recipias. Spero o peram non fore ingratam. Quaeso commone, sicubi erratum putabis. Editione altera corrigi poterit. Filius tuus indies se magis, et magis insignem reddit, non studiorum modo profectu, sed modestia etiam, judicioque, quo pro aetate illa, plurimum valet. Itaque honori, etiam tibi, atque familiae fore confido.

Geminae literae D. Deodato inscriptae, ab Collega meo Hortensio sunt: Rogat is te plurimum, per famulorum quempiam deferii jubeas. Vale.

CCLXXIII. Joanni Christenio. Praeclare, et Consultiss. Christeni,

PLurimum semper a prima etiam adole lescentia amavi Urbem vestram, vel eo nomine, quod pueritiae suae studia ei barbaro illo seculo debuerit magnus Desiderius, vir nec sua aetace quoquam minor, nec nostra fortasse nec intermedia, saltem si totum consideremus Erasmum; non studium hoc vel illud, quando non ita feliciter agitur cum ingenio cujusquam, ut ei se doctrina totam indulserit, sed felicis est (ut minimum dicam) vel in decuplam ejus partem recipi. Multum vero gaudeo, quod proceres vestri cedere nolint proavorum gloriae, sed nunc quoque omnibus nervis contendant, ut augeant decus literarum, quibus magnus ille studiorum in urbe vestra alumnus orbi illuxit, divinarum nempe, ac praeterea, non dico profanarum, ut quidamp [gap: Greek word(s)] loqui amant, sed humanarum, quia humanae inserviunt vitae; ut sileam de sacris literis ad quarum intelligentiam ex iis plus redundat commodi, quam capiunt illi, qui eas nonnisi tanquam canis e Nilo degustarint. Quae eo a me fine scribuntur, ut videas, quanti faciam propensissimam Voluntatem tuam, claris doctoribus, etiam extra studia sacra, augendi gloriam, illustris jamdiu, sed quae illustrior fieri possit, Academiae Scholae vestrae. Ac scio eandem esse mentem Collegarum praestantissimorum, prae caeteris optimi et viri et Theolog. D. Dystii. Caeterum de Gronovio sic habe: Non alium nunc occurrere mihi, cujus et doctrinam, et industriam magis commendare sum paratus, si certo Parisiis adhuc agere constaret. Metuo enim ne visendae Italiae et tot veterum in ea monumentotum amore flagrans, jamdudum eo concesserit. Si recte atque ordine

me facturum putes, per literas Lutetiam missas exquiram, utrum Parisiis etiamnum degat, vel ut discesserit, quando iste exspectetur ab amicis, quos ille, ob singularem in literis doctrinam habetcomplures. Memini mihi valde a summis viris per literas commendari Matthiam Berneggerum, Professorem Argentoratensem ingentis et doctrinae et nominis. Nempe rebus Germaniae usque adeo turbatis, tertium tum annum nihil perceperat stipendii, eoque maluisset veteres sedes mutare Academia vel Schola aliqua Illust. Belgicae Foederatae. Sed is superiore Februario facis concessit, multis relictis ingenii et eruditionis monumentis, in his ut Historica solum dicam, Justino a se recensito. Generum habet, vel habuit potius (quando ipse ad superos ur dixi concessit) Joannem Freinsheimium, satis clarum notis suis in Florum, ac Tacicum, et amplis in Curtium commentariis inscriptis Nobilissimo Equiti Joachimo Wickefortio urbe hâc degenti, tibique ut arbitror cognito. Idemque parat Suetonium, Sallustium, Ammianum, Thucydidem, Pachymerium, Livium, et alios. Sed enim non sat scio, utrum is tam paratus sit Germania sua excedere, ac focer fuit. Et arbitror Augustanae Confessioni addictum, ut istis locis solent. Quod ut existimo, sufflaminaret procerum vestrorum animum erga virum summum. Hannoviae adhuc agit Joannes Philippus Paraeus, magni Theologi Davidis Paraei Filius, viri multis scriptis celebris. Hic sacile pertrahi possit in has terras, quia misero Germaniae statu res ejus ad incitas sunt redactae. Posset claritas ejus nominis ac pacerni simul aliquod decus addere Gymnasio. Notus est mihi, tum aliter tum etiam per literas. Notior item jacobo Laurentio urbis nostrae optimo et doctissimo Ecclesiastae: quem super eo compellassem, nisi valetudo obstitisset, quae nec scivit, ut statim literis tuis responderem. sane si afflictam Germaniam cogitemus, non dubitandum quin plurimos habeat viros insignes probitate ac doctrina, quorum opera Reip. literariae bono in Gymnasiis suis hae uti provinciae possent. Nec dubito quin complures suggeri possint, ab iis, qui terras eas lustrarunt, et urbe in vestra ac vicinis vivunt. Quamquam nec Belgica haec foederata pulchris caret ingeniis et huic aptis provinciae. Solumdolet, quod cruda sic studia propellantur in ambonem, et sorum. Quae res nobis barbariem pristiuam minantur. Verum nolo in tristi omine desinere. Malim optima Sperare, vel eo nomine, qu od videam amplissimos urbis vestrae proceres tum literarum esse et literatorum studiosos.

Rev. Dom. Dyte, viro summo et aliis Collegis praestantissimis Salucem plurimam, ubi

otium erit, meo nomine, quaeso dicito. Voloenim sciant utcumque tardus sim in scribendo, probe tamen eorum e esse memorem. [gap: Greek word(s)]

CCLXXIV. Gerardus Vossius V. Cl. Antonio AEmilio S. P. D.

Nihil lubentius facio, quam ut amicis prosim, praesertim, si eadem publico commodem Tale hoc negotium est, de quo nunc agam tecum. Est inter uxoris mea propinquos, optimus, et doctissimus juvenis, Gorssius, qui annos multos, non literis modo, et Philosophiae, sed sacris etiam studiis, operam Lugduni dedit. Jam ante quinquennium, cum ibidem historias profiterer, aliquo inter studiosos loco fuisse memini. Atque interea longe maxima cepit incrementa, ut ex pluribus intelligo. Sed nescio quo infortunio fiat, ut ejus non habeatur illa ratio ab Ecclesiasticis, quae debebat. Id ipsum, id nos, et alios amicos male habet; est enim bene natus. Matrem an aliquando apud nos videris, nescio; fuit ea Davidis Ruteri, Amplissimi nunc senatus Brabantici, Hagae senatoris soror germana. Avunculi fuere Werestenius, et Martinius, ibidem senatores. Avia erat Montenea. Nosti familiam perveterem. Quid confanguineos omnes recenseam, plerosque Nobiles, vel saltem Patricios: suspicantur aliqui, obstare juveni, quod moderatius paulo se gerat, quam Zelotis placeat; scio ego tibi Zelotarum mores non probari; hominum natorum, ad perdendas, non Ecclesias modo, Sed totas etiam Respublieas. Quod igitur minus gratum reddit talibus, id eum commendabit, non tibi modo, sed Ticmanno, quem ego

virum amavi semper, non modo doctrinae nomine, sed etiam moderationis; quae si unquam, his temporibus requiritur; sed aliud etiam obesse ei suspicantur, puta quod suis studuerit impensis. Ajunt tantam esse eorum copiam, qui studiis suis absolutis, ut aliorum, quibus paulo auctior sors, haberi ratio non possit, aliquid dicerent, si tales annum unum, aut alterum expectare cogerentur. Nunc semper negliguntur. Hoc pede si pergatur, quotusquisque tandem, qui aliqua in re sit, liberos suos studiis sacris destinarit? sed quid his insisto? Ad rem ipsam potius venio. Intelligo Ecclesiam Lissae (is pagus est inter Harlemum et Leidam) carere verbi Ministro. Gorssius autem, quem dixi, non veretur operam suam offerre, ad sacrum hoc munus; scio aliquos quoque esse, qui Ecclesiae illi praefici exoptent; sed ubi singuli sint auditi, cogitari poterit, quis dignissimus sit. Et non solum hic Synedrii, vel Classicalis voluntas spectanda, sed etiam ejus qui jus Patronatus habet authoritas. Eum esse scio Nobilissimum virum, Duickemburgium urbis vestrae Praetorem, quicum, ut arbitror, aliqua tibi notitia intercedit. Huic Gorssium commendari exoptem. Et si operae putas, assumes quoque Ticmannum nostrum. Neutrum commendationis poenitebit. Perspecta enim mihi juvenis, et modestia, et doctrina. Dubitabam an ipse, ad Dom. a Duickemburg, scribere vellem. Animum audendi praebebant summae viri virtutes, quas ab omnibus commendari video; sed tandem putavi melius, id vos coram facturos, apud Nobilissimum hunc virum. Pluribus non morabor te tam occupatum, ipse adeo usque occupatus, ut vix haec subito potuerim conjicere in chartam.

CRedo jamdudum tibi, optime et doctissime Goffi, mirum videtur quod tarde adeo ac tertiis demum literis provocatus respondeam. Tantaene inquies occupationes tuae? sane majores illae, quam facile me cuiquam persuadere posse existimem. Sed tamen alia concurrerunt. Tarde enim cognovi, super quibus certior fieri desiderabas; nec erat cui tuto literas committerem. Nam filius, ad quem illas Hagam mitti petieras, is Amstelodami erat. Damportus saepius hic concionatus est, et gratus est non paucis, maximeque iis qui maxime faciem Ecclesiae Britannicae damnant. Sed necdum de eo advocando actum cum Ministris Ecclesiae Belgicae, multoque minus cum proceribus urbis. Videntur pastores non alieni ab eo; dummodo subjicere se velit classicis decretis. Id utrum facturus sit, dicere non habeo. Sed quorundam opinio est facturum, ut Hokeri instar, spe excidat. Apud proceres nihil aeque ei commodare possit, quam quod multi illis persuasum eunt, hoc agere Episcopos Angliae, ut imperium in Ecclesias Belgicas exerceant; vanissimum hoc commentum animis eorum evellendum, inque eo adlaboro, ut debeo. Utcunque autem fautoribus non destituatur Damportus, nihil tamen efficiet, nisi ostenderit hic literas, quibus ab suâ Ecclesiâ sit honeste dimissus: tum item nisi comprobarit liquido, sibi in Anglia solum quaestionem fuisse, de ceremoniis vel hierarchiâ; non item aliquid intercessisse, quod regem, aut regnum, spectârit. Haec nunc sola perscribere potui. Plura ubi cognoro, faciam te quamprimum certiorem. Jucundissimum mihi fuit ex te cognoscere, de literis Clementis in Britannia editis. Nondum eas conspexi. Alioqui judicium meum perscriberem de locis inde a te excerptis. Nec propterea eas transmitti opus. Nam tuto satis id facere vix possis durante hoc gelu. Sed si quando huc excurres, vel fidum hominem habebis, cui committas, non ingratum erit conspicere. Nihil vero in istoc festinato opus. Vale, vir praestantissime et amicissime. Postr. Kal. Jan. Anni CIC IC C XXXVI. quem tibi ac familiae meae, Britanniae Magnae, ac foederatae huic Belgicae salutarem exopto.

CCLXXVI. Danieli Paraeo, S. P.

VEllem, vir clarissime, Reverendus et ornatissimus vir, Jacobus Hintzerus, prius quam alias adiret Bataviae urbes, pedem posuisset in Amstelodamensi, nosque compellasset:

vel enim valde fallor, vel juvare eum consilio, in accedendis quibusdam Ecclesiis, vel etiam magistratibus, potuissem: nunc quia postremo in urbem hanc venit, vix quicquam potui praeterquam apud Ultrajectinos. Et tamen id minutum fuit; interea praestiti quicquid potui. Nec quicquam lubentius feci. Usque adeo gratus mihi acceptusque erat, partim ob virtutem et doctrinam, partim quia a tuo filio commendaretur, jucundumque esset ex eo cognoscere, quae ad te et Paraeanam domum pertinerent. Amstelodami jam vivo commodeque habeor a proceribus civitatis. Itaque Deo gratias ago, qui eam mihi mentem inspiravit, ut non abnuerem conditionem, cum huc vocarer; scio Gymnasium hoc novum fore: sed ante annos etiam quinquaginta novum fuit Lugdunense, cujus nunc tantum decus per orbem universum. Fortasse et non exigua quandoque erit gloria Gymnasii Amstelodamensis. Ita fore confido atque auguror. Mihi vero pulchrum tunc erit, jecisse ejus Gymnasii fundamenta. At interea, dices, deteret ea res aliquid de nomine qui inclytam Academiam Gymnasio demum constituendo commutas. Quid dicam; vir amicissime? non ignoro, quantillus sim. Sed tamen cum plurium tota hac de re judicium hujusmodi est: nunquam me a nomine et gloria ejus Academiae pependisse. Si dolium Diogenis incola suo celebratum, posse et me oppidulo aliquid decoris dare. Atque extra illud de Academia, quanto urbs haec alteri praestat! Quid ea opulentius! quid potentius! Quae una ad bellum cum hoste potentissimo plus confert, quam; sed reprimam me, ne tot magnis Bataviae civitatibus, tot Belgicae foederatae provinciis, quicquam detrahere velle videar. De procerum vero et prudentia singulari et summa eruditione, penitus tacere non possum; siquidem illa res inter caetera me compulit, ut sedes hic ponerem. Sane complures novi, hic non minoris doctrinae quam qui Collegae mihi in Lugdunensi Academia fuerunt. Cetto eam talium copiam, frustra in aliis et urbibus et provinciis quaeras. Nec ignoro, vapulare eos a nonnullis, quasi non satis sint [gap: Greek word(s)] amantes. Sed hoc non aliunde est, quam quia permittant conciones eorum, qui in Praedestinationis dogmate dissentiunt a doctrina publice recepta. Tum autem quia aliquos urbe jusserint exire, qui sediciose multa agebant; non accusabo quemquam, tamen sanguinaria quorundam consilia non ignoro. Horret animus meminisse sermonum, quos ipse, ex ore quorundam audivi; non loquor de iis, qui ab urbe jussi abesse, anno uno altero. Alios tango, quos dicere nolo. Ita enim semper animatus fui, ut de talibus non facile loquerer, nedum scriberem; sed apud te, familiarus paulo mihi agendum putavi. Sic tamen ut nulli periculum creem: postquam ab iis urbi esse periculum amplius non potest. De patria quia perscribi petis, paucis expediam. Parens mihi fuit Joannes Alopecius, sive Vossius, Ruremundanus. Is temporibus Friderici Pii in Heidelbergensi Academia, Zanchium, Ursinum, et alios audivit; atque anno 1573. in agro Heidelbergensi Ecclesialtes factus. Post excessum ejus electoris anno 1627. quaternis auctus liberis, sed ex quibus solus superessem, in Bataviam venit cum ecclesiasticis caeteris qui Lutheri de coena domini sententiae subscribere noluissent. Itaque jam anni sunt quasi LIV. quod Palatinatum non viderim. Multis familiariter usus sum, quibuscum amicitia in Palatinatu parenti intercesserat; sed post tantum annorum intervallum prope omnes defuncti: Joannes Mylius Neostadiensis Ecclesiastes, puer eum ibi saepe in paternis aedibus vidit: ut mihi his etiam diebus retulit: Nam in extrema Batavia prope Gorcomium ac Sylvam-Ducis pastorem agit. Apud hujus matrem vel novercam potius Barbaram Myliam ab octavo aetatis anno vixi, usque ad XVIII. quae multa mihi referre solet de laudibus parentis quem octennis amisi. Norat ea parentem optime, quia arcta fuerat amicitia parenti meo cum marito ejus Jacobo Mylio, viro perdocto, et fido Dei servo in eodem Dioecesi. Horum memini quia soror Joannis Mylii, Jacobi filia nupta fuit Balthasari Lydio, quicum tibi, ni fallor, amicitia, aut saltem commercium literarum fuit. Et anno uno me natu grandior erat, superiori vero anno decessit paucis post maritum hebdomadis. Omnino pauci eorum supersumus, qui in Palatinatu temporibus Frederici pii, aut initii Ludovici naci sumus. Me vero semper illud habuit pessime, quod ab anno aetatis XXIII. priusquam dulcem patriam revisissem, scholastica fuerim functione distentus, primum in Academia paucis mensibus,

mox in Gymnasio Dordrechtano annis XV et ultra, inde Lugduni iterum, partim in Collegio Theologico, cui quadriennio praefui, partim in Academia ipsa, in qua docui circiter novennium; sed ad alia jam delabor, de quibus non rogaras, nempe mihi jucundum tecum est per literas confabulari. Itaque calente calamo scribo, quicquid in mentem venit; neque enim gloriolae aliquid ex epistolis quaero, qui eas saepe ne relegere quidem soleo; nedum id otium sit cum cura aliqua eas exarandi. Abunde est, si raptim adeo scribentis manum assequi possis. Pro Christianae institutionis elementis gratias ago, mihi opera valde probatur; nunc quod mitterem [gap: Greek word(s)] erat nullum, sed fore propediem spero; nec enim inutiliter tempus abire patiar, quo necdum publice docemus: verum omne illud impendam digerendis schedis meis. Puto, mox a nundinis Francofurtensibus edendos commentarios meos de L. L. grande opus et in quo non parum operae posuerim, et tamen nec parum restat, quod nonnihil terret, cum caeteras cogito occupationes meas: sanus subinde infelici mihi videor natus sidere, quod nunquam liceat esse otioso, ac dulcibus Musarum studiis frui ex sententia. Ajunt hoc solatio esse posse, quod ipsa illa sidera ut luceant hominibus perpetuo moveantur. Mentibus nostris, quas coelitus habemus, aliquid esse cum coelestibus illis corporibus commune: verum ut mihi quidem videtur, non tam sideribus, quam candelis nos comparari oportet: sidera lucent ac eadem permanent: nos lucemus aliis atque interim consumimur. Sed uterque clarissime et amicissime Paraee, hoc cogitemus ut consumantur corpuscula, manere animum, manere honorem in terris, longeque augustius praemium in coelis. Quare me quidem laboris adhuc non poenitet: scio nec te, qui bene de studiis ac pietate mereri non desines. Vale.

CCLXXVII. Abrahamo Vander-Mylio, S. P.

SCis, conjunctissime Vander-Myli, ab annis tot, ut aliquanto amplius sit, quam tertiae aetatis meae pars, te amari a me plurimum, et aestimari. Nec eo minus formido, ne propterea quod tot literis tuis, tam humanis, tam eruditis, non responderim. Nisi jam a doctissimo Genero tuo Colvio, et aliis (ut reliquos mittam) in urbe vestra degentibus, cognoris, quam pene mihi ex consuetudine in naturam verterit, etiam amicissimis, etiam doctrina, vel dignitate clarissimis, raro respondere, nempe vix aliter, nisi gravis, ac pene sontica causa urgeat. Nec uspiam magis hoc Vitium meum dominatur, quam iis ubi mea res agitur, vel liberorum. In quo immane quantum differo a Mercuriali urbis hujus Populo. Nulli autem tam grave quam optimae uxori meae: quae si verum dicit, protsus valetudinem perditum eo. Quid agam? Vix ab auditorio publico revenio, cum ex urbe nostra, ex aliis Bataviae urbibus, ex foederatis terris, ex Britannia, Gallia, Germania, tractibus aliis compellor, idque ad nonam Vespertinam. Quare vix temporis aliquid superest vel studiis propriis, vel literis ad amicos, nisi illud inter et secundam nocturnam. Tum duntaxat interpellatorem habeo neminem, interpellatricem subinde unicam, conjugem dico, saepius tamen interpellaturam, nisi ut ipsa ait, surdo caneret. Metuo interea ne immutandum mihi sit istiusmodi vivendi genus, modo vitalem mihi diu hanc vitam velim. Cogito serio, et cogitabo porro, partim ut amantibus mei (quos inter illustrem scis te locum obtinere) satisfaciam magis, partim etiam, ut paulum temporis obtingat limandis illis, quae annis pene XL. non inutiliter mihi videor observasse. Tu vero mi cognate, beatus mihi videris, non quidem undique (quis enim omni ex parte felix?) attamen multis nominibus, inter caetera eo, quod plus otii suppetat praeclare, et cogitandis, et signandis rebus, animum omni alimonia dulcius pasturis. Atque hoc imprimis dictum velim, propter auto contra non caros labores tuos, de Ecclesiae concordia, quae satis diu in propria saeviit viscera: ut tandem tempus sit desinere, si publici cura tangat ulla. Quod vero nec in hac saeculi iniquitate, tam pulchram deposueris cogitationem, mihi quidem gaudeo, tibi vero, et magis Ecclesiae gaudeo; quam vel hoc argumento, colligo amari a Deo, etsi istis odiis, ac tixis multum degenerarit. Deus tibi

hanc bonam mentem esse perpetuam velit: Et simul pro pietate hac tua, non potest hanc vitam modo, sed etiam dum his terris, teque tuosque remuneretur. Quod tempus utinam liceat videre? ut tandem pacis amantes suus etiam maneat honos. Satis autem mirari non possum, ea aetate, ac in tam gravi negotio Ecclesiae districtissimo, etiam otium esse cogitandi ea, quae ad Arcana pertineant Naturae. Atque ego quidem nihil magnopere adversus ea habeo, praeterquam quae coram afferre memini: sed denuo doctissimum Collegam Hortensium collegi: Atque ut paucis, quid sibi videretur, perscriberet rogavi. Paruit quidem, sed quam tarde hinc aestimes licet, quod nondum quartus est dies, ex quo responsum accepi. Atque hanc quoque causam esse scito, cur tardius acceperis meas. Nolebam enim scribere, quin per me, vel alium, ex parte saltem, aequissimo tuo postulato satisfacerem. Accessit valetudo incommodior ex catharro: quae nec publicam ascendere Cathedram hodie sivit. Eoque justius veniam dabis, filum hoc scriptionis abrumpenti: Etsi alia erant, de quibus, quia aliter non licet, saltem per literas colloqui liceret. Vale, clarissime Cognate, et cum Uxore lectissima, a me, mea, et liberis salve.

CCLXXVIII. Hugoni Grotio, S. P.

QUod tam honorificis literis, filium Matthaeum compellare, hoc est, (quod tibi propositum fuisse non dubito) ad reliqua studiorum accendere volueris; ut aliis nominibus, ita illo etiam, uterque plurimum debere nos fatemur. De [gap: Greek word(s)] tardius respondeo. In causa est quod filius Petrus Grorius jamdiu, ut mihi ante menses duos retulit, hoc munere sit perfunctus; sed addebat, suis se ad te literis addidisse, videri sibi conducibilius, ut in Galliis hoc opus edatur; quia in talibus, Triconem, et Bovinatorem, ut cum Lucilio sic dicam, Blauwio hoc majorem ex Typographis norit neminem. Qui sic ante conjugium erat, nunc [gap: Greek word(s)] se, (ex quo solus omne onus cum fratrum uno sustinet) justius censet lente, ut ipse appellat, festinare. Et vere festinat, ubi semel sit exorsus; sed ad ordiendum, nihil lentius videre memini. Itaque omnes fere eludit, non animo quidem malo, sed quia nihil recuset unde spes lucri affulgeat, et aliqua etiam honoris: postea vero ubi singuli admonent promissi, imparem se tam multis intelligit. Atque ille quidem, cum primum de [gap: Greek word(s)] convenirem, confestim annuit, et transmitti eam postulabat: sed ego hic objectare, quod jam biennium haberet filii Maimonidem, nec satisfaceret. Quod non minoris temporis spatii detineret opus Affinis mei Francisci Junii, de Pictura Veterum. Quod aliquanto diutius, tam multa Meursii hactenus inedita, quae poscenti benigne transmisisset, magno cum viri dolore conservaret: Id eo virum hunc magis urere, quod Nobilissimis Daniae, et aliorum locorum viris hisce dicasset. Nec eos hoc fugeret, qui assidue pollicita exigant: tarditate hac leviorem apud eos fore gratiam. Blauwius humeros attollere; addere deinceps, se alium fore, hactenus fratrem a Galliis exspectasse. Et jam quidem tres Junianos de pictura libros orsus. Maimonidem filii [gap: Greek word(s)] post octiduum certo auspicabitur. Opera Meursii intra sex hebdomades ut sperat. Nostros de poetica libros vertente hoc anno. Sed grande Originum opus, nonnisi post annum exactum posse. De tuis vero valde se invito fore, ad alterum si eatur. Ne tamen statim responderem, poscebat. Velle ajebat, cum fratre dispicere de certo editionis tempore. Eam esse magnitudinem, ac dignitatem tuam, ut etiam apud cessatorem hunc, eximius esse debeas. Multa igitur aliorum dilaturum, partim in tuae spem gratiae, partim ne sibi minus, quam publico incommodet: sed nimis haec verbose apud tam occupatum. Ad Tacitum venio, quem et ipsum cum tuis castigationibus, ac notis edere paratissimum se ait: sed pro multitudine harum, vel paucitate statuere debere de forma operis; utrum ea angusta esse debeat, an ejusmodi, quae circumferri possit, vel media aliqua. Adfuit mihi his diebus, frater germanus, Optimi, et Clarissimi Schickardi: literas ejus praelegit, de misero, et suo, et Germaniae statu. Utinam Ultrajectini de eo cogitent? Horum Illustris Schola in Academiam convertetur: cujus inauguratio erit

triduo a Paschate. Non desinam commendare. Sed raro eorum ratio habetur, qui tam longe absunt, nec nisi aliena commendatione innotscunt. De Berneggero idem et feci, et faciam porro. In Centuriones Nauticos, qui tribus circiter mensibus, Hagae in carcere fuerint detenti; quia tam bellam occasionem perdendi Classem Dynkerkanam neglexissent, hesterna demum die, qui decimus quintus erat Martii, a delegatis judicibus lata est sententia. Wander-Apt qui Thalassiarcha erat, ut fertur, carceri annorum viginti quinque est addictus. Habet tamen non paucos, qui famam ejus tueantur. Codde totidem annos exulaturus. Crachtius, et Sterkius, sexennio erunt extorres. Quod ex publico iis debebatur fisco adjudicatum. Quaskius, et alii absoluti. Filius Petrus Grotius, vita, et industria se nobis, et aliis probat. Quas literas his meis adjunxi hesterno vespero accepi. Quo in genere non soleo procrastinare, quod esse possint de re maximi momenti. Salutem plurimam lectissimae uxori, et liberis, a me, et meis. [gap: Greek word(s)]

CCLXXIX. Merico Casaubono. Reverende Clarissimeque Casaubone,

LIterae tuae mihi redditae ineunto Februario, pauloque post a Peisteri procuratore pecunias recepi, quae ex beneficio Regio mense Septembri superioris anni mihi cesserant. Has multo tu ante annumeraras, ut ex literis tuis video. Sed nisi spisse admodum ab hominibus illis peccetur, non soleo cum iis verba commutare. Nunc amice rogandus es, ut quantum in te est, pro veteri affectu erga me, procures, ut prima occasione pereipiam pecunias semestris ejus, quod exspiravit mense Martio anni hujus post millesimum sexcentesimum trigesimi sexti; id mihi erit gratissimum. Quod acceptus tibi fuerit labor meus Grammaticus, gaudeo equidem. Uti et quod probes Annales Batavos Filii mei Matthaei. Et sane itidem cordatis et eruditis omnibus impense hic placent. De studiis nostris scribam literis proximis: nam nunc nihil eorum sub praelo; sed excuduntur hic de veterum pictura libri tres affinis mei Francisci Junii, ejus qui in aedibus agit Illustrissimi Comitis Arundelii. Rerum novarum jam hic aut nihil, aut parvi ea momenti, eo excepto quod Scenckianum propugnaculum, inter Rheni et Vahalis fluenta situm, priori aestate insidiis ab hostibus interceptum, undique a nostro sit cinctum milite. Quippe Illustrissimus Princeps Auriacus, ut fama perceperat, nova hostem opera Cliviano in agro qui ultra Vahalim ex adverso jacet, moliri, illico Wilhelmo Nassovio, exercitus, ut vulgo vocant, Mareschallo, in mandatis dedit, Ut quotquot militum occulto contrahere posset, quamprimum ad ea hostium conamina impedienda illuc perduceret. Quod gnaviter adeo ab eo factum, ut inopinantibus superveniret, et prius plures eorum fugam quam arma cogitarent. Qui locorum munimentis, quae Infans, ut appellant, Hispaniae, ad retinendum Scenckianum propugnaculum fieri curarat, fidebant, post aliquot oppugnationes cessere, non exigua ante clade accepta. Solum Ferdinandi propugnaculum, in honorem Cardinalis Ferdinandi sic vocitatum, caeteris opera et natura loci validius hostes retinuere, quia ad Tormentorum jactus, qui crebro ab obsessis fierent, nostri paterent. Hoc tamen simul inclusum nunc cum ipso propugnaculo nostrorum operibus, ita ut brevi urgente rerum penuria potituri illo loco videamur, quo Hollandi, Geldri, ac Ultrajectini carere nequeunt. Quippe commode adeo inde incursus in hasce ditiones patet, ut nisi mature satis, cum interciperetur, alia fuissent opposita propugnacula, magnam fuerint universi cladem accepturi. Subvenire nunc suis cogitant hostes. Sed tota adeo militum furore vastata est Clivia, ut pabulum equi, victum homines desiderent, quos jam in Gueldra Civitate equinis non abstinere carnibus nunciatur. Hocque adeo ex eo evenit, quod Illustrissimi Ordines qualecunque annonae genus ex hostico in hosticum prohiberi vetuerint. Imo et interdictum ipsis agricolis, ne cibaria nisi unum in diem coemant, nec amplius quam sustentandae propriae familiae sit opus. Reperiuntur tamen hic, qui auri fame insatiabiles, adversum ea nitantur, et occulto quicquid possunt avehant. Sed illorum

jam sex septemve suspensis, caeteris haud dubie illorum casus metum incutiet. Ita nunc hic ad cuncta adversa fortunae edocti, animadvertere incipiunt. Etiam rei maritimae cura ex parte resumpta, et navium praefectorum aliqui, qui oblata occasione priori aetate Dunkerkanos non invaserant, aut carceri ad viginti quinque annos addicti, aut exilio ad certum tempus pro delicti gravitare mulctati. Omne vero aes quod ipsis debebatur aerario inlatum. Quamvis autem ita hic cuncta armorum strepitu resonant, non tamen apud multos promovendorum literatorum amor cessat. Dordrechtani exemplo Amstelodamensium, Illustre Gymnasium instituere, non quidem cum magnificis stipendiis, sed prout potuit urbs honoratior quam ditior Idem et factum ab Ultrajectinis, sed illi consensu ejus loci Ordinum sexto et vicesimo Martii die ad Academiae dignitatem locum suum evexere: facta Prosessoribus Doctorum creandorum potestate. Attamen in eo maximum a caeteris Academiis differt, quod non suo Rectori, sed ipsis urbis consulibus studiosi obedire cogantur; imo et illis immunitates negentur, quas plerumque aliis in locis habent. De his satis. Salutem plurimam optimae uxori a me et meis omnibus. Item a me Reverendo D. Decano et optimorum doctissimorumque Fratrum caeteris.

CCLXXX. Diderico Vlamingio, Dom. ab Osthorn, S. P. Hagam Com.

MOleste me habuit, Nob. Amplissimeque vir, quod filiorum, natu majoris, profectus in studiis maligne adeo responderit votis nostris. Sine circuitione, et ambagibus, apud virum tam cordatum loquar. Non minus ille, anno primo, promovisse debuerat, quam quarto, nunc exacto, contigisse video, doleoque. Sed factum nequit reddi infectum Avolavit irreparabile tempus, optima optimae ad studia isthaec aetatis pars. De caetero igitur, quod instat, agamus, ne itidem dispereat, quod puero temporis divinâ superest bonitate. A voto ordiar. Utinam suppeteret bonus docendi pueritiam artifex, qui sex septem pares aerate, ac profectu, honeste etiam eductos, imbueret Latinae Linguae atque liberalium artium primordiis. Huic, citra dubium, etiam aggregandi erant bini liberi tui. Nam in illa quadragenorum, aut plurium, una in Classe turba, et eorum quidem tam ingenio, profectu, moribus, etiam differentium, vix credi potest, quam minutum sit illud, quod propter sic divisam Magistri curam, ad puerorum singulos redit quotidie. Nec propterea contendero, unum uni committi oportere, quod nonnulli tentant, sed saepe infoeliciter. Nam praeterquam, quod res ea magnorum est sumptuum, abest aemulatio, quae studia omnis aetatis, multum alit, et fovet. Et Linguae praeterea melius addiscuntur allocutione multorum. Mediam igitur viam insisti velim. Sed si paucorum adeo bonum sub bono Doctore consortium nequeat obtineri, (quippe in quo negotio plurium parentum constantis sententiae conspiratio requiratur) eundum nobis erit, quo ivere Parens, Avus, Proavus, et ita porro Majores nostri; hoc est ad Scholas Classicas quales habemus, si non quales optamus. Quamquam urbem vestram, non est quod suarum poeniteat, si cum scholarum aliis conferantur. Sane locum etiam hic habet illud Augusti, Contenti simus hoc Catone: vel si sic malis, duobus his Catonibus. Quare si in alterutram mitti tuos placet, equidem, quod me quidem judice, non leve adeo putandum, Vossius hic, liberique ejus, in partem aliquam curae istius venire sunt paratissimi, in vestrae spem gratiae, quos adeo erga me benevolos, hactenus persensi. Sed ut Video, metus est multorum, ne si liberi sui prope adeo absint a Parentibus suis, partim corrumpantur indulgentia Matrum, partim etiam consortio consanguineo, aliorumque aequalium familiari usu: qui multos avocat, in urbe hac usque adeo (quae foelicium civitatum infoelicitas esse solet) luxui dedita. De Heroina conjuge tua, aliud me sperare suadent prudentes ejus sermones. De iis qui puero noti, ac usu conjuncti, nihil, quia mihi ignoti, dicere habeo. Sed si alio mittere perstat animus, non displicent Harlemum, ac Hardervicum. Illud quia propinquum, et eadem habet artis Grammaticae praecepta, et ludi moderator, ab eruditione, et industria commendatur: Hoc vero, quia Gymnasium

ejus urbis, jam a multis annis, optime audit, ac hesterna etiam die intellexi, ex Isacio Pontano, viro utriusque nostri amantissimo, qui per hanc urbem Ultrajectum, ad generum tendebat, non incumbere istic praeceptores partae olim gloriae, sed id potius agere, ut augeant hujus nominis decus. Unum morari hoc consilium possit, quod mutare ex parte Grammaticen cogeretur; sed-enim non usque adeo variant, Batavica, et Hardervicena praecepta. Utraque enim Grammatica ex Lithocomo profluxit, etsi emendatores non eandem ubique insistant viam. Praeterea parum adeo est, quod in Grammaticis didicit filius, ut non multum necesse habeat dediscere. Sane examini intererant Cognati tui, Arlanderveniae Dominus, et Bronchorstius. Non praeteritorum, et supinorum, doctrinam norat: quin nec satis callebat primam Grammatices pagellam. Utrum autem magis expediat, eum vivere, cum Diesthio Theologo, an Acronio Ludimagistro, difficile dixerim. Utrumque commendabat noster Pontanus; de Diesthio addebat, solere eum habere, in convictu, qui illustrem scholam frequentarent. In his negotium ei non optime successisse. Praeferre igitur aetate ac profectu minores, qui facilius illi morem gerant. Fusius ista scripsi, ut eo facilius certi aliquid statuere possis. Nec enim leve est negotium carissimorum pignorum, ubi de paranda agitur virtute, et doctrina. Moram diuturnam in deliberando non sinit aetas puero procedens. Non minutum est, sic, culpa Magistri, nequam periisse tibi aurum, et impensas; sed longe majus periisse sic puero, auro magis aureum tempus. Tanto magis curandum, ut damni, quod factum, industria resarciatur; scribebam ista occupatissimus, ad occupatissimum: sed loquaciorem fecit amor tui, tuorumque.

CCLXXXI. Constantino Huygenio.

CUm nulli eorum, Nobilissime Huygeni, tuas qui virtutes singulares suo sciant pretio aestimare, cedere hac parte sim paratus: plurimum tamen (cur diffitear?) vereor, ne interdum sic de me cogites: O hominem rusticum, qui nec geminis literis meis tam amicis, ab tam longo tempore scriptis, responderit hactenus? Hic si inter homines elegantiores vivere sciret, nonne minutum quid ab studiis, vel occupationibus, subsecaret, quo non avaris ejus temporis, leviter saltem satisfaceret? Equidem si alius sic mecum ageret, vir praestantissime, facile in has cogitationes venirem. Eo justius suspiciones tuas formido: quas minime extimescerem, si satis me tibi notum arbitrarer. Nosses enim vitae hoc meae genus, quod me invitum licet, in hos quasi scopulos crebro illidit, adeo ut mihi prope solemne sit peccare adversus omnes, in epistolari hoc officio. Tam multi mihi hactenus veniam dedere, ut facilem etiam mihi, apud hominem tam intelligentem, veniam fore sperem. Neque alia nunc excusatione utar. Quod labores nostros sic praedicas, rem magis te dignam, quam meritis nostris facis. Habent commentationes meae, quod se jactent laudibus tuis. Non quidem eas scripserim rudis ab eruditione; sed vix sperare ausus eram, ejus doctrinae, ac loci hominem, se dimissurum in haec Grammatices senticeta. Et propterea diligentior fueram, in annotandis rerum fastigiis, quo doctiores ista saltem lustrarint, oculo fugitivo. Cogitabam mecum illud Bilbilici vatis:

Lemmata qui quaeris, cur sint adscripta, docebo.
Ut si malueris, Lemmata sola legas.

Sed ut video, opinione melius mihi apud te labor hic processit. Atque idem de quibusdam aliis summis viris dissimulare non possum. Utinam de omnibus etiam amantibus nostri, dicere idem liceat. Nempe argumentum his displicet. Nec diffitentur, magnum illum Hipponensem Praesulem olim Grammaticen scripsisse: sciunt et togatorum doctissimum, et ipsum Julium Caesarem, virum bellica laude tam illustrem, de Analogia libros reliquisse; et quidquid de Augusto, Claudio, caeterisque affero, sibi quoque probe perspectum ajunt. At negant me ingravescente hac aetate, eaque de me hominum expectatione, ad minutias hasce, etsi non incuriose tractatas, descendere debuisse. Rem magis me dignam, fore magis etiam utilem Ecclesiae, si animo nulli affectui mancipato, eruere adlaborem antiquitates Ecclesiasticas,

multis adhuc tenebris involutas. Et sane hoc studium fuit a prima adolescentia. Nec quidquam praeter temporum iniquitatem paulum inde abstraxit. Multa quoque in hoc genere, vel confecta jam habeo, vel affecta. Eo majori voluptate redeo nunc ad studia meliora, quae magis placitura confido, et tibi, et aliis itidem bonis. Gravioribus istis lassus fortasse iterum revertar ad eruditionis sementim, ad nuces. Non tamen ex cicure reddar avis fera, ut domum redire obliviscar. Nisi fortasse, ante me longus corripiat somnus. Quippe jam annum pulso sexagesimum, ut vitae non ita multum superesse videatur; sed haec curae erunt Imperatori summo, qui ubi e statione hac nostra avocabit, laeti ad meliores sedes avolabimus. Pertaesi etiam ineptiarum, quibus sese, et alios discruciant, erudituli nostri nihilo saepe amantiores bonae mentis, quam infrunitum vulgus, cui facilius ignoscas. Pereant studia universa, si nos duntaxat gloriae praestant animalia, nec ad solidam pietatem, ac prudentiam ducunt. Scio te juxta mecum sapere, Vir Nobilissime, eoque lubentius hanc querimoniam apud te deposui, non quasi mihi hic quidquam seratur, aut metatur, sed quia me miserescat Ordinis nostri. Sed de isto satis, ne in Epistola hac videar velle rhetoricari. Vale, Nobilissime Huygeni, una cum Heroina Conjuge, ac familia universa.

CCLXXXII. Ger. Jo. Vossius, Joanni Beverovicio, V. Cl. S. P. D.

INvitus a Colvio meo an tuo dicam?) divellor, si in candore hoc meo, locum inveniret livor, non possem tamen Dordrechtanis boni quicquam invidere. Attamen si possem, puto, et injurato credes, e sacro Ordine neminem me praeoptaturum, Amsteliae urbi prae Colvio hoc: Jure dixerim, Quicum vivere amem; prope etiam porro [gap: Greek word(s)] quicum obeam lubens. De honesta illa, et erudita Beverovicii anima, idem censeo. Atque hoc par cum sic diligem, merito laetor de amore, quo mutuo vos, et me pariter complectimim, eumque affectum, perennare vobis volo. Pro novo veteris hujus amoris indicio, capio etiam, quod dono transmiseris operis de vitae termino editionem iteratam cum accessione luculenta, quae me valde oblectavit. Dedebit tibi posteritas quod tot bona ingenia excitâris ad disquirendum de hac re. Num placet, qui pomum Eridis, a te jactum praedicant, siquidem est haec controversia, ex iis, in quibus liceat dissentire; dummodo nec Deo adimatur futurorum contingentium praescientia: nec homini, arbitrii sui libertas: quorum prius qui facit, Dei, qui alterum, hominis destruit naturam. Quomodo tamen haec duo, et in isto, quod sub manibus habes, et in caeteris negotiis conspirent, non cuivist promptum est dicere. Quare istoc sane ventilent homines acuti. Nos interea laboribus eorum suaviter fruemur, eoque avidius iis pascemus animum, quia tuo, hoc est amicissimi hominis, epulo excipimur. Scias vero, nulla a te fercula apponi, quae magis sint ad gustum meum, quam ubi video minimum recedi a sancto vetustatis choro, [gap: Greek word(s)] jubeo sibi habere res suas. Mihi quibus antiquitas desipit, parum ipsi sapere videntur. Responsum debeo consanguineo meo Somerio, Collegae tuo optimo et doctissimo; sed dabo operam propediem, ut me exolvam. Salutabis meo nomine, plurimum, ante omnes vero, lectissimam uxorem tuam.

CCLXXXIII. Ludovico Crocio, S. P. Bremam.

DIc bona fide, doctissime, et quod majoris ego facio, mi optime Croci, utrum miraris magis, quod tuis, et praestantissimi Willii literis complutibus, vit ego haud malus, et vestri utriusque amicus non emultis, non unius anni spatio neglexerim respondere: an quod nunc post cessationem vestram sponte, nullo etiam oblato scribendi argumento, Epistolam hanc mittam? Quid impulerit quaeres; nempe non aliud, quam, quod cogitarem, non (venia sit verbo) matulae solum, ut in veteri dicto est, sed incuriae etiam modum esse oportere.

Nec enim amicitiae fiduciâ, semper licet esse negligenti. Vides, ut negligentiam ipse hoc appellem, sed hoc cum facio, nulli injurius sum praeterquam mihi. Utcum que enim alius, incuriam hoc duxerit, probe tamen mihi conscius sum, nullius minus me fuisse (eorum dico, qui aliquid apud me possunt) quam mei ipsius, idque jam a biennio, aut triennio. A mane ad vesperam salutor, compellor, distineor, ab nonnullis, commodo, et meo, et publico, a pluribus dispendio, et meo, et Reipublicae Literariae, cui non possum praestare, quod volo, et a multis annis pollicitus sum; sed utcumque videar incuriosus in amicorum rebus, quia non facile rescribam, nihil tamen me industrium magis, in iis exequendis quae postulor. Spero neuter vestri conqueretur usquam, claudicasse affectum meum, in illis promovendis, quos commendassetis. Non tamen foelicius unquam successit, quam in Heilersichio. Eum confestim deduxi in aedes amplissimi Michaelis Pauwii, quem virum noris scio, partim ex Parente Consule, magni nominis, temporibus Synodi Dordrechtanae, partim ex fratre Legato nunc, ab illustrissimis, foederatae Belgicae Ordinibus, ad Christianissimum Regem. Multum profecto vestri amborum literis commendatitiis debet. Nam absque illis esset, non in eam dixi domum venisset; unde auspicato praefectus curae, et institutioni filii, quem unicum habet Illustrissimus Arausionensium Princeps. Spero majores eum honores manere paulatim, quam ipse existimet; dummodo is porro erit, qui fuit, et fortuna semper sua recte uti sciat. Nunc eo, quo Heilersichius ante, munere fungitur Gronovius, non sacris quidem, sed literarum tamen studiis, Heilersichio superior: nam bono judicio, ut de industria taceam, in optimis quibusque Latii, ac Graeciae scriptoribus est versatus. Quod propediem fortasse testabuntur Criticarum Observationum Libri, quorum partem vidi pariter ac probavi. Magna omnino, et pulchra nobis, ab hoc ingenio speramus; sed ecce jam Bibliopola vester adest, cui has literas tradi oportet. Quare abrumpam; salutem dices plurimam Doctori Willio, quem. talem hic comperi, ut non possim non amare; sed et eruditissimo cochio, cujus monumenta sic salivam mihi movent, ut in iis illum reponam, qui magnum ab eruditis, ac imprimis a posteris, pretium sint relaturi, nec aeque aliquod desiderem, quam ut pergat sic de studiis mereri. Et quid impedit quo minus salutem etiam adscribam Clarissimo Bergio? Viro raris virtutibus; sed mihi illum, quam maxime commendat, quod intelligo, antiquitatis eum esse admodum amantem, nec tristibus hisce temporibus, affectu, sed pretio sui omnia aestimare. Te quoque sic animatum scio; planeque confido, nunquam te in hoc Ecclesiae Schismate, pacis, et concordiae studium velle deponere. Vale.

CCLXXXIV. Ad honoratissimum et Reverendissimum in Christo Patrem Guilielmum Episc. Londin. et Magnum Angliae Thesaurarium. Reverendissime in Christo Pater, honoratissime Domine,

QUod Thesauris te suis praefectum voluerit Serenissimus Dominus optimus Regum Carolus, id ingenti me gaudio perfudit. Soulm dolet tarde adeo id pervenisse ad aures meas. Absque doctissimo et amicissimo Goffio esset, nunc etiam nescirem. Sed ajunt post longiusculum etiam intervallum gratulandi officium non solere esse ingratum. Quod ante igitur fecisse mallem, id nunc demum serius quidem nec tamen serio minus facio, tantamque honoris accessionem fortunare volo non tibi modo tuisque, sed cum Ecclesiae tum Regno Angliae universo. Atque ita fore auguror, sive spectem tum tuam pietatem, tum prudentiam, industriam, fidem, quibus in tractandis pecuniis Regiis opus est: sive etiam cogitem cujus rei ex quo primo in Britannia pedem posui, ignarus esse non potui, quanta tibi conjunctio animorum sit cum heroe illo Reverendissimo et Illustrissimo Domino Guilhelmo Archiepiscopo Cantuariensi. Haec spem faciunt optimam, si minus ferrea hac aetate prorsus aureum redire Ecclesiae seculum possit, habituros nos tamen tale, quod ab aureo propius absit. Quocirca non desinam una cum meis assidue preces funditare ad Deum boni omnis fontem,

ut tum Serenissimo et augustissimo Regi meo Carolo, tum roti familiae Regiae, tum utrique etiam vestri, tam nobili pari, ac porro aliis Ecclesiae ac Regni antistitibus ad res Britannicas feliciter moderandas longam et prosperam vitam conservet.

CCLXXXV. Fortunato Plempio. Lovanium.

NEscio, Clarissime Plempi, utrum magis meis debeam occupationibus succensere, an potius moribus meis, hominis, (nec diffiteor) tardissimi in officio Epistolari. Absque utroque horum esset, egone nihil hactenus respondissem Plempio? Viro tam sua vis indolis, tam rarae doctrinae, ejus etiam in Rep. literaria dignitatis? Quod si magnam aliis in humanitate tua, mihi et perspectissima, fiduciam haberem, post tantam cessationem, deinceps quoque a acribendo abstinerem, tantum, quia putarem, serum esse officium hoc, teque aliorum esse similem, qui contemptum hoc sui interpretantes, plumbeas idcirco iras gererent. Sed mihi negotium cum Batavo, qui nunquam exuet simplices ac candidos suae gentis mores. Ac talem se semper, mihi, et amicis, quos hic magno numero habes, exoptem. Videor mihi belle satis negotium meum egisse, sic me excusando. Sed solusne Plempius candidus, in Vossio candor desideretur? Ne Deus sirit. Quare, ne, non dico alius in me, sed ipse candorem desiderem meum, cogor allud apud te aperte promere, cur alteris literis tuis non responderim. Verbo dicam, puduit. Cur vero inquies? Meministi argumenti? Erat id de furore nostrorum in Thenensi oppido. Vix de eo scribere nunc sustinet animus. Ubi horribilis ille nuntius aures meas perculit primo, nihil fortunatum nobis speravi, usque dum supplicibus votis, et seria delicti poenitudine, Deum nobis propitium reddidissemus. Nec sane vel me, vel alios similiter animatos, opinio fefellit. Scis ipse, quae sint consecuta, et melius longe nobis. Nec tibi, vel ullis, in Brabantia, magis aegre est, tam crudeliter (Scapham dixero Scapham) actum esse Tinis, quam Vossio, et amicorum aliis. Nobis, nobis, ea res maxime detrimenti fuit. Nec tam Batavorum tuorum hic culpa, quam Gallorum. Scio ut plerumque, quando res secius cadit, alter alteri impingere soleat culpam. Attamen exploratum mihi, prope omnem hic Galiis culpam tribui debere. Et tu, credo, nunc in eadem es sententia. Non quasi diffiteri velim fortasse, et gentis tuae sex septem, vel plures, etiam, si sic velis, Gallis fuisse immixtos. Etiam Bataviam scio habere, qui facile alieno, etsi pessimo, rapiantur exemplo. Ad Principem quod attinet, si pietas non absterruisset, saltem gloriae studium, principibus omnibus innatum, non sivisse, sic licentiam Gallicam grassari, modo in furore illo, ullus fuisset, vel rationi, vel authoritati, relictus locus, locumque non potius habuisset Poetae illud:

Necdum placere arbitror, ut filum abrumpam, sed velle, ut aliquid addam de opere Cl. Fromondi, quo me, quo amicorum alios, summus vir donavit. Nisi mihi tecum homine tam candido, et cui tamen candore nolim cedere, sermo foret, silentii tam longi, quam tamen nunc dicam, reticerem causam. Ipse non abhorreo ab Origani opinione; quam satis probabilem, etiam judicavi; priusquam aliquid Origani vidissem. Non tamen, ut alteram, Ptolemaicam dico, opinionem respuam. Scis quam difficulter a me impetrem, ut aliquid improbem, quod majorum comprobavit authoritas. In sacris sane nunquam ab iis recedam, quae consensu Ecclesiae Veteris comprobantur. Hic aliquanto alia ratio: Accedit quod tot Antiquis, ante Aristotelem, longe alia mens fuit. Et tamen Ptolemaei opinionem haudquaquam damno: solum existimo esse hoc, inter Naturae occulta, ac posse inter homines eruditos, de negotio illo disquiri. Vis, et aliam silentii meicausam? Is qui adversus doctissimum Fromondum sentiat, Hortensius est, Collega mihi in urbe tua patria conjunctissimus. Scis quae hac de re scripserit: quaedam scio affectu juvenili, sed magis magisque judicium crescet; ut si res integra foret, eadem fortasse, aliter tamen fuerit dicturus. Interea multum pro dono debeo Fromondo: Legi lubenter, et legisse juvit, et perstat animus, quem saepius

apud te aperui; virum esse qui inter saeculi nostri Principes doctrinarum debeat reponi: planeque animo meo aegre est, quod desinat vos beare, tam multis, quorum spem, in prioribus Reip. literariae fecit. Haec ego recens a funere veniens, chartae subito mandabam, metu, ne si ultra differrem scribendi munus, tandem obrepere, etiam amicissimo homini, posset opinio, quasi non idem absens forem, qui coram eram. Tu vero contra sic habe, clarissime, et amicissime Plempi, me praeclaras animi tui dotes, non amare solum et aestimare; sed etiam venerari, ac porro veneraturum semper, dum memor ipse mei, dum spiritus hos reget artus. Salutem, si occasio erit, clarissimo Puteano dices; de filio cujus nosse aveo, an jam e Sarmatia fueric reversus: Nam nihil a sex septem mensibus de eo cognovi; ita ut interdum metuam, ne quid ei in itinere humanitus evenerit. Si molestum non erit, vel ad me, vel ad Stapelium, tribus de eo verbis, perscribes. Eximio etiam saeculi hujus ornamento Tuldeno, salutem meo nomine impertias; sed et summo viro Fromondo.

CCLXXXVI. Joanni Meursio, S. P.

NUnc demum forte territus Literis tuis, excudere omnia tua Blauwius coepit. Mavult enim cuncta, quam solum hactenus inedita. Et sic expedit literarum studiis, ut uno et altero volumine, vel tertio etiam, contineantur, quae Vir illo ingenio, doctrina, industria bono elaborasti publico. Nihil inquies fraudis latet? Nam quid si cesset, ubi meus ille qui has literas defert, decesserit? Non hoc scriberem nisi tam scaeva cogitatio mihi quoque in mentem venisset. Certo ta men habe jam orsos tua. Uti et filii Maimonidem toto itidem triennio post ambitus et promissa neglectum. Grotiana itidem promissa necdum coepit: et non minus [gap: Greek word(s)] Grotium morum istiusmodi quam te poenitet. Quibus sim moribus, nisi satis haberes perspectum, hinc videres, quod magis amicorum res urgeam quam meas. Nam cum tam multa habeam parata, quid mei suscepit? sed ubi hinc in Grotianis, inde, quae praevertent tuis et filii paulum promoverit, de meis loquar, vel alteri Jansonio, vel Henrico Laurentio, negotium committam. Noli putare te si coram adesses plus in hoc negotio, quam me posse, qui te fratris loco diligo, et si haud nimium, plus tamen aliis apud Blauwium valeo. Sed non obscure video cur primitus plus receperit, quam possit. Videor mihi videre post damnum ex aemulo vicino, post sumptus ex nupero filii conjugio, post tot annis coacervatas tot codicum editiones quarum pleraeque non satis vendibiles, paulo ad rem factum attentiorem, et ut sic dixerim sub omni lapide scorpium, hoc est damnum, metuere. Magna pars Librorum ejus his duabus hebdomadis publica auctione est distracta. Multi libri minoris vendici quam ipse excuderat: et non hoc meticulosum hominem reddere possit? De tuis tamen Viri Orbe universo celeberrimi meliorem majoremque spem semper habere jussi. Neo magnopere hic mihi Suada opus qui id satis per se videt. Solum terret malus vicinus; sed jam persuasi nihil in tanti moliminis opere ausurum. Fore ut revereatur utrumque nostri. Spero itaque paucissimas intra hebdomadas te aliqua visurum tui. Nec magis decipi possim toties deceptus quam si nunc decipiar. Salmasius necdum e Galliis reversus. Grandes ei honores offeruntur in Galliis; sed videt non semper praestari, quidquid promittitur: nec tanti sunt aemuli ut eo non redeat ad nos. Scripsit adversus Grotium Seldenus de mari libero. Rescribit illustrium Ordinum mandato Graswinckelius J. C. Hagensis, quondam meus Leidae convictor, natus, si forte sic magis noris, ex Basia sorore Basii rationalis camerae praefecti. Comes Mauritius ad Indos Orientales abiturus gubernator futurus eorum locorum. Vides quam illustres heroes nunc eum locum sint obtenturi quam antea: nolo addere caetera. Scis me dicere, non quidem terrae filios, attamen nihil qui forent ad tantam prosapiam. Deus faxit ut bono fit Reip. nostrae. Pauwius Hollandiae Syndicus et in Gallias ante biennium circiter legatus quotidie expectatur; sed in Syndici munere ei suffectus Catzius Dordrechtanus Syndicus. Ipse fungetur munere, quod in rationali camera obtinuit prius. Fortasse Syndicus hujus urbis Borelius

Venertas iturus legatus revocato Domino de Lier; saltem bonos is ei oblatus; sed an uxor assensura sit, non satis constat. Nec enim aliquid invita hac velit. Deus Opt. Max. diutissime te tuis, nobis, imprimis publico conservet. Optimae tuae Uxori Conjux mea salutem, filiae filia, omnes nos omnibus vobis. Etiam CLL. VV. Laurembergio et Stephanio et caeteris porro Collegis plurimam dicito salutem. Raptim, ut soleo.

CCLXXXVII. Guilielmo Archiepiscopo Cantuariensi. Reverendissime, in Christo Pater, Dom. Illustr.

USum opera mea, an abusum Calandrinum dicam, prope haereo incertus. Saltem facile mihi persuadere sinam, egisse illum magis negotium suum, quam Serenissimi Regis. Negat ille quidem suum abs Regio posse divelli, de quo quid sit nescio: sed vellem, cum operam meam postularet, candide magis aperuisset, quorsum istaec tenderent. Sed ipsi porro viderint; nec enim mihi seritur, qui Calandrinis nec teruncium acceptum unquam tuli. Sed illos potius ob summam facilitatem in commendando, habeo debendi reos. Interea dolet, quod in rebus nihil ad me pertinentibus molestiam tibi, illustrissime Domine, pepererim: quod fateor, vere est in Ecclesiae imo et Regni negotia peccare.

Tandem Typographus aggressus est filii Maimonidem de Idololatria. Deinceps omnia spero liquidiora. Ne solitarius prodat, addam ei comitem de eodem argumento Dissertationem nostram. Qua ex opera nostra spero lucis non parum capere posse veteres cum [gap: Greek word(s)], tum imprimis Ecclesiae Scriptores. Dum caetera majoris operae molior, si sic illustrissimo nomini etiam tuo videatur, publici juris faciam, duos de Baptismo Libros: de quibus memini me ante aliquot annos scribere. Prior majori ex parte antea editus, alter de Ritibus nunc demum proditurus. Absolvi et tripartitum opus de Symbolo Apostolico, Athanasiano et Constantinopolitano. In quo praeter alia, de eorum Auctoribus, et additione Constantinopolitano facta. Operosior labor de temporibus Hebraeorum usque ad capta a Tito Hierosolyma. Hic utde caeteris, ita et de LXX. Danielis Hebdomadis dissero. Quem et ipsum spero intra annum hunc lucem videre posse. Nisi praevertat labor alius, et saeculo hoc utilis de Controversiis inter Latinam Graecamque Ecclesiam. Atque in his prope omnibus crebra mihi sed modesta cum Baronio Dissertatio; ut grandiotis operis sint quaedam quasi [gap: Greek word(s)] ac segmenta.

Caetera me spectantia, ubi otii tantum erit, cognosces ex optimo doctissimoque Goffio: cujus ego candorem ao pietatem magis magisque amo et aestimo. Nec facile satis praedicavero in eo, ut antiquitatis, ita rerum om nium praeclarum cognoscendi ardorem. Quae ejus modestia est, sperabat hac etiam parte ex conversatione nobiscum aliquid suis studiis incrementum. Eoque etsi perhoneste adeo a nobilibus et summatibus viris hic haberetur, aegre tamen divellebatur, sed qui suus non esset, alienis posthabere propria debuit commoda.

Propitium numen Reverendissime et Illustrissime Domine, longaevam tibi et prosperam vitam largiatur.

Ignoscendum, Amice Lector, exscriptoris incuriae, quae fit ut sequens Epistola (sc. in tempore prior) loco cedit superiori.

CCLXXXVIII. Guilielmo Archiepiscopo Cantuariensi. Reverendissime in Christo Pater, Dom. Illustr.

ADfuit mihi hesternâ die vir honestus, nec dignitati tuae ignotus, Philippus Calandrinus; quem tum patruelis suus comitabatur, tum aliter vir ut virtute, ita literis cultissimus, mihique perfamiliaris, Eorum uterque Calandrinianum mihi negotium esse commendatissimum exoptabat. Referebat vero Calandrinus, ut valde cupiat suas literas in manus Augustissimi Regis Caroli pervenire: eoque id desiderare impensius, quia ignarus sit, utrum priores, quas magnatibus aliquibus misit, redditae sint. Ex

eodem intelligo, hoc in mandatis habere, ut monilia Regia quae terris hisce sunt, majestati Augustae restituantur. Sed incassum se ait laborare, frustraque etiam operam de hinc insumpturum, dum sic sunt Burlamachii res, nec eas hic pecunias recipit, de quibus ad Augustissimum Regem scribit. Necessum igitur est, ut ea summa de illa Burlamachiana detrahatur, posteaque cedat in solutionen vel imminutionem pecuniae quae Burlamachio numeranda sit a Serenissimo Rege. Agitur res non Calandrini modo, quem auxilio dignissimum omnes arbitrantur; sed etiam ornatissimi adfinis ejus, viri a multis annis mihi cogniti, quem ob virtutem ab omnibus praedicari et aestimari semper intellexi. Imo agitur negotium Regiae ipsius Majestatis, cujus monilia se restiruere posse Calandrinus desperat, nisi precibus suis apud Serenissimum Regem relictus sit locus. Intelligo Calandrinum, non ignaro te, Reverendissime et Illustrissime Domine, in Bataviam ad expediendum, Regium negotium profectum esse. Ac video eo plus praesidii collocare in bonitate et prudentia tua heroica, ne pariter mala gratia sit apud optimum omnium Regum; simulque in sui ac familiae in gravem incidat probrosamque ruinam. Equidem fateor me his argumentis compulsum esse, ut has ad te, Illustrissime Domine, literas darem, measque etiam preces sociarem, quo facilius Calandrinus, voti sui apud Serenissimum Regem compos fiat. Res est Deo acceptissima, erigere afflictos, tuaeque id eximiae dignitati consuetudine diu jam in naturam vertit: quod tot beneficiis maximis ipse obstrictissimus facilius certiusque possum praedicare. Neque in hoc negotio Calandrino solum auxiliares praebebis manus, vel etiam affini ejus: sed multos quoque sanguine ipso, vel affinitate iis junctos (in quibus et aliqui studiis et scriptis clarissimi) aeternum inclyto Regi Regnoque ac illustrissimo nomini tuo obstringes. Omnes pariter oramus, ut Deus Opt. Max. Serenissimam Majestatem Regiam, ac pariter te, Reverendissime atque Illustrissime Domine, Magnae Britanniae Regnis ac Ecclesiae suae permultos in annos conservet, salvos et incolumes.

Illustrissimi et Reverendiss. nominis tui devinctissimus pariter ac devotissimus Cultor, G. J. Vossius.

Justum quia hasce literas argumentum complecti putarem, nihil nunc quidem, quod proximis fiet, de rebus meis particulatim perscribo; praeterquam Reverendissimae dignitatis tuae literas probe mihi redditas, et infinitum debere quod ea cura, in ea dignitate, in illis occupationibus, mihi tantillo rescribere non fueris gravatus.

CCLXXXIX. Guilielmo Archiepiscopo Cantuariensi. Reverendissime, in Christo Pater, Dom. Illustr.

MIhi gaudeo, Britanniae gratulor, Deo gratias ago, de immissa animo tuo cogitatione sanctissima revocandi juris ejus, quo Reverendissimi Cantuarien sis Praesules jam ab antiquis temporibus in lustrandis Regni Anglicani Academiis uti frui solent. Sane non corpora solum nostra fluxa ac fragilia sunt, sed humana etiam instituta, licet optima, facile per incuriam in pejus vergunt. Eoque ad retinendum grande illud disciplinae bonum nihil exoptatius a Deo et Rege potuit evenire, quam ut priscum jus tanto praesuli restituatur, per eum potissimum labantibus moribus obviam eatur, cui ut sacrotum sic morum bonorum praecipue cura incumbit, quique sic sanctimoniam ab illis exigere sciat, ut eadem praecedat caeteros. Sunt quidem florentissimae Academiae ambae: sed cura tua deinceps se vincent, ac pulchriores pulchrioresque semper exurgent. Quod bonum suum sapientissimi quique per se sine dubio vident, ac magis et magis intelligent, nec solum nostra aetas, sed posteritas etiam, ut sui temporis emendatori gratias propterea semper aget. Prius qui me jucundissimo hoc uegotio Jaetissimus ipse perfudit, optimus et doctissimus Goffius noster fuit. Is aliquamdiu studiorum ergô hac in urbe egit, ac me usus perfam liariter; quia, quae viri modestia est, arbitraretur, studia etiam sua ex nobis aliquid posse capere incrementi. Gaudeo me incidisse in amicum tam amantem bonae mentis, et de quo non possim non optima quaeque mihi augurari.

CCXC. Ger. Jo. Vossius, Arnoldo Ticmanno suo S. P.

Qui has literas deferr, optime et Doctissime Tiomanne, is est D. Jacobus Hintzerus exul Palatinus; sed dum patriae res florebant, in Heidelbergen si dioecesi Ecclesiastes: eum mihi, postulaco patris, commendavit, vir eruditus et scriptis magis magisque inclarescens Daniel Paraeus. Quem si non ob eruditionem et probitatem insignem multum amarem, amarem tamen ob summum erga me affectum. Nam suum mihi Lucretium, quem egregiis notis ornatum ivit, consecravit. Filius est Philippi Paraei, cujus tot scripta in humanitatis studiis habemus. Ejus Terentium ac Plautum, ut caetera taceam, visos tibi arbitror. Hic eundem magnopere commendavit nonnullis in urbe nostra. Avus est magnus ille Germaniae Theologus David Paraeus, dequo satius tacere quam pauca dicere. Haec de Paraeis, ut scias, a qua familia compluribus in urbe hac Hintzerus noster commendari meruerit. Equidem comperi ipse, virum esse ut integrum et probum, ita egregie doctum, accedit quod honeste natus, honestis etiam familiis per uxorem innexus. Uti illa Antoniorum, quae tot egregii nominis Jurisconsultos habet. Illum Franekerae juris doctorem ac professurem, toca Germania inclytum (is Patruus est uxoris Hintzerianae) ejus filium Collegam D. Gomari: item alium Professorem Cassellensem. Adhaec Doct. Reifenbergium, qui et ipse juris Professor Franckerae. Etiam Sohnius, magni nominis, ut scis Theologus, hanc familiam attigit. Sed quid exuli prosapia prodest? Quid eruditio? Quid virtus? Quam diu cessant omnes ejus curam habere. Quod scio non sit malevolentia: sed ob exulum copiam. Tamen hic melioris notae. Qui saltem sine aliquo liberalitatis indicio, ab Ecclesia dimitti non debet. Praeiit Amstelodamensis, ditior fortasse illa quam vestra: sed neque vestra, ut puto, exhausta. Non soleo ego sic alios commendare. Sed viri amor, et Paraeanae domus postulatum, hoc ut facerem, fecerunt. Scito, siquid feceritis benigne, optime id iri locatum. Diu est, quod te non vidi. Videre autem desidero. Amo enim virtutem et integritatem tuam, quam a puero perspexi. Amo etiam eruditionem non vulgarem. Tanto Deum impensius rogo, ut tibi tuaeque familiae bene faxit. Salutem dices Collegis, iis imprimis, quibus me notum carumque scies. Sed et AEmilio nostro, viro longe majoris doctrinae, quam vulgo putant.

CCXCI. Ludovico Crocio Theologo, S. P. Bremam.

SIc hactenus in animum induxi meum, Clarissime Croci, etsi Epistolari officio fortasse ab aliis vincerer his terris; non tamen a quoquam superari amore tui. Nam si quis alius videbar, eo te precio aestimare, quo dignum erat summis virtutibus tuis. At postquam, quos proxime de Theologia labores, juris fecisti publici, versare per otium coepi; etsi maximi semper fecerim, cogor tamen non paulo te sublimiori loco collocare. Itaque me ipsum culpo, qui dum animus meus tam multis distrahitur, amicum non coluerim uti debui. Nisi fortasse nunc te ipsum hic superâris. Quod si est, non video quomodo culpari merito possim. Utcumque est, gratulor Ecclesiae Dei ac Germaniae imprimis vestrae, quod te habeat, Deumque oro, ut diu te sospitem conservet. Atque id quidem eo justius facio, quia magno dolore conspicio, tam in arctas copias cogi, qui bene de Ecclesia, non possint minus quam velint. Cum gemitu saepe mecum considerans statum Ecclesiarum nostrarum, dico, fuimus Troes. Tu et pauci similes tui, quos ut aurei faeculi reliquias colo, sistere debetis exitium, quod minatur nobis, solidioris doctrinae odium, aut contemptus. De me quidem ita habe, posse me concoquere malignitatem seculi, eorum imprimis, qui esse malunt imperiti, quam videri: paulo minus istorum, qui non eruditioni modo, sed virtuti etiam bellum indixerunt. Etsi vero perjucundum mihi fuit, per se legere, doctum, et laboriosum opus tuum; tamen aliquid voluptatis inde etiam accessit, quod Vossius tuus inter summos viros, quos celebras,

Exeuditur nunc Dionysii mei [gap: Greek word(s)], Maimonides, de Idololatria, Latine redditus, et notis illustratus. Comitem dabo disserrationem nostram luculentam de eodem argumento; maxime de gentium cultu. Mittam [gap: Greek word(s)], ubi prodierint: uti et Cl. Cochio. Quem virum intelligo Franekeram, a vobis avocari. Credo non dimitteretis, si fortunae essent Reip. vestrae, quae olim. Aureo esset inescandus hamo; quod fortasse tempora haec non sinunt. Virum amo, ac eadem mens erat filii, quod Maimonides ejus luculentis indiciis ostendet. Sum ejus munificentiae obstrictus. Sed operam dabo, ut me exolvam. Collocutus sum cum Bibliopolis nostris, de summi, et amicissimi Martinii, heu quondam nostri, Originum libris. Arridet argumentum. Sed praela aliis distinentur, et status Germaniae, ubi id genus librorum distrahi solet, tardiores nunc facit. Magnam pacis spem faciunt aliqui. Majori commodo haeredum excudatur, si ea affulserit. Sed tamen ulterius etiam tentabo, quid possim. Nihil enim laboris recusem, propter liberos ejus viti, quem mortuum etiam amare nunquam desinam. Vale. Plurimam salutem V. V. Cl. dicito, Bergio, Willisio, Cochio, Cabeliawio.

CCXCII. Henrico Ernstio, S. P. Soram Danorum.

VIr eruditissime, et quod non paulo majoris facio, integerrime, credisne me ignorare, mirari te, planeque evenisse, praeter opinionem, quod compluribus Epistolis tuis hactenus non responderim? Sed sine dubio, id in optimam partem interpretaberis; si scias, me hoc in vitae genere non posse, quae vellem, et propterea in Epistolari officio mire esse tardum. Egone absque illo esset, non scripsissem, ad Illustrissimum Heroa Rosecranzium? Ne Deus sirit, ut ejusmodi moribus essem. Sed undecunque ad me querelae; quas innocentissimus cogor concoquere, idque Spartana patientia. Nam crede mihi, durum mihi, quod nec aliis, nec mihi ipsi satisfaciam. Tanto tamen majoris te facio, quod nullae in literis tuis querelae. Tuae profecto fuissent justiores, quam aliorum quorundam qui occupationes meas melius nosse debebant. Nisi istae obstitissent, multa ingenii, et industriae nostrae monumenta, saltem pro modulo nostro, exarata intra hoc triennium, amici, et literatus orbis vidisset. Schedae P. Syri tui, sedulo adeo cum Manuscriptis collati a te, pudice hactenus adservatae nobis. Utinam quod abitum paranti ajebam, triduum hic persistere licuisset. Confectum habuisses negotium. Tardiorem postea fecit carissimi Dionysii excessus, qui negotium receperat, et ejus iter in Hispaniam, cui dicandum opus videbatur, et moles occupationum, quâ ipse urgebar. Tandem negotii hoc dedi filio Gerardo; qui et binos, ex Bibliotheca mea, codices Manuscriptos, et aliunde alios nactus, aliquot etiam editiones veteres, tibi invisas, strenue in eo scriptore operam impendit Plane confido fore, ut intra hanc instantem hyemem, lucem videat, tuâ, et filii gloriâ. Salve eruditissime, et candidissime amice, ac amare nos perge.

CCXCIII. Guilielmo Bosvvello. Nobilissime Boswelle,

SCripsit affinis meus Franciscus Junius de Pictura veterum Libros tres sane eruditos et laboriosos. Eos probantibus illis quorum auctoritas merito apud eum plurimum valet, sacrare cogitat Serenissimo Regi ac Domino nostro Carola Opere jam excuso sola superest praefatio: quam, priusquam praelo committatur, communicari tecum voluit, ne in sermone ad tantum Monatcham forte verbo offenderit ignarus. Tuo stare et cadere judicio est paratissimus. Scit enim te ut aliarum rerum multarum, ita earum, quae ad Regum aures pertineant, longe utroque nostri intelligentiorem. Manum ipsam Junii misi, eoque ubi legeris remitti opus erit. Quod si molestum erit perscribere, quid potissimum mutandum existimes, saltem filio meo Francisco, qui Hagae est advocatus, indicium eorum facere ne refugias. Is facile ad me perscribet. Nuper in

proprio, nunc in simili affinis negotio molestiam facesso. Tanta mihi fiducia est humanitatis et amoris erga me tui. Maimonides de Idololatria jam bonam partem excusus cum tralatione et notis filii mei Dionysii [gap: Greek word(s)] . Eo absoluco compluria nostra consequentur: sed gravioris argumenti quam illud illustrissimo Walliae Principi sacratum. Necdum tamen laboris ejus poenitec. Sed aetas haec et vitae etiam genus quod profiteor, nunc postulat majora.

Vale, Nobilissime et Amicissime Boswelle, et cum uxore, quam jamdiu reducem ex Anglia spero, item cum prole suavissima. Salve.

QUod sive viduas pertaesus noctes, sive, potius curas domesticas, et; alia incommoda, quae solitaria secum vita trahit, ad alteras, vir amplissime, nuptias animum adpuleris, id et jucundum mihicognitu fuit, et plane ejusmodi, ut tibi, tuis, et quod caput est, Patriae, foelix, faustumque fore confidam. Hinc rei familiaris sollicitudine levatus, inde et vinulis alloquiis, et melleis amplexibus recreatus, novis viribus exsurges ad patriam, de qua tot annos praeclare adeo mereris, melius meliusque merendum. Sed et amicos tuos. .... quod te velle scio, non uno edoctus experimento, quod ex fructu amicitiae tuae percepi. Hac fiducia, partim sponte mea, partim poscente ita Francisco Filio J. C. non dubitavi has literas exarare, quibus animum tentarem tuum, ut cognoscerem ecquo urbi vestrae, magni Alumnae Erasmi, nec minoris Grotii consiliis nuper nixae, nunc prudentia nihil minus, quam degeneris Batavi suffultae, utilis Hagae esse possit opera forensis filii mei, cujus me antea scis nomen dicere. Equidem velim: quod si est, spero, imo persuasissimum habeo, opera id nos tua posse consequi. Nec enim existimo, ita intra centum Advocatorum numerum, liberum oppidum constringi, ut eum excedere nefas putet. Neque is sum, qui tantopere commendare illum vellem, nisi perspectam haberem fidem ejus, atque industriam. Quippe scio, non fore, ut te poeniteat unquam operae impensae. Et in grata segete beneficium obseretur, si me, si meos bene novi. De meis studiis si quid petis; nunc de Idololatriae origine, et progressu libros edo. Quos comites do filio, a meo Dionysio [gap: Greek word(s)], de fonte Hebraeo, Latine reddito, ac notis illustrato. Ubi uterque prodierit, ex primis videbis.

CCXCV. Illustrissimo Chris. Slupesky.

POstquam, Illustrissime Domine, coelesto numen eripuit terris, quem mihi dulcissimum dederat Dionysium, saepius quidem propositum fuit, literis apud te testari dolorem, quem conceperam: sed mox idem dolor retrahebat, quem sic mihi refricaturus magis videbar. Nec pocui facile a me impetrare, uc tibi quoque molestiam afferrem, ut coram affatim persentimus, posteaque. perspeximus ex luculentis literis tuis, quibus eum decreti in orientem itineris comitem expetebas. Praeterea neque his terris tam commoda scribendi Romam occasio fuit. Adeo ut ne illud quidem sciam an postremas nostras acceperis, quas dederam ad Amplissimum Senatorem Venetum Dominicum Molinum. Nunc patriae te redditum magnopere gaudeo: atque ut post longi temporis peregrinationem ei consilio acque opera plurimum prosis, Deum, patrem luminum quaeso rogoque. Judaeorum de quibus scribis, miseret me prorsus: Quanto mallem sedulo ut operam darent Christiani iis convertendis. Hoc fine jam Thalmudicis et Rabbinicis totum se dare coeperat [gap: Greek word(s)] Dionysius meus. Nunc plerisque omnibus terris mira eorum est paucitas, qui sua tueri adversus hanc gentem sciant: pauciores etiam qui idonei videantur iis expugnandis: merito acculamus Judaeos pertinaciae, sed nec ipsi sumus exsortes, quando apud nostros propemodum jacent Orientis literae, saepeque optimam causam lusoriis magis armis tutamur quam decretoriis: quasi hoc aliud sit quam prodere veritatem. Non hoc scriberem nisi saepius

observassem, quam levi amictu Judaei exeant tela nostra: atque id hac in urbe Amstelodamensi magis etiam cognovi quam ante. Quamobrem valde opto, ut quia multum metuo, ne et in florentissima alioqui gente Polonica, non multum absimilis ratio sit, ea pro authoritate qua magis et magis valebis apud tuos, in hoc prorsus incumbas, ut homines Christiani armis sint instructiores adversus Judaicam pervicaciam. Spiritus Dei et Scripturae sunt pro nobis. Hae volvendae diu, noctuque ille exorandus. Apage malae causae tela, ignes, ferrum. Solus Dominus conscientiis praeest. Nihil hic imperatorem posse, recte olim Caesar Maximilianus. Haec eo lubentius scribo, quia hoc a vitio immunis est laudatissima natio vestra. Spero et ab illo, quod nec falsis criminibus circum venire velit, opum gratia quas saepe possident, subinde nec artibus bonis partas. O quam multa exempla nobis omnis suggerit historia calamitatum Judaicarum, quas perpessi nunc Zelo sacerdotum, sed qui non esset secundum seientiam, nunc protervia vulgi, vel incitantibus vel conniventibus, quos minime oportebat; nunc avaritia principum et aulicorum, ubi res eorum prodigalitate sunt absumptae: unde habeant, non quaeritur: sed habere oportet. Ne videar querimoniam vel accusationem instituere falso, compluria transmisi ex magni nominis scriptoribus exscripta. Abunde illa arguunt quid fere impulerit sive Christianos sive qui Christianae saltem religioni nomen dedissent, ut ita in Judaeorum bona involetur. Mea nihil interest quid in Polonia vel alibi rerum geratur. Sed horrescit animus quoties cogito quam parum solliciti omnes sumus de salute proximi; quem malis artibus nostris magis avertimus a nobis, et simul ab aeterna salute sua, saltem quantum in nobis. O pulchra et nobilis anima mei Slupeskii, quam te aversum a talibus exopto! imo prorsus confido. Nota enim mihi tum prudentia, tum pietas etiam tua quibus, dum hisce ageres terris, poteram dicere, familiam ducebas: contentus ero illo, quod aequalium inferior esses nemine. Itaque nihil mihi mediocre de te spondeo, dum valetudinis neutiquam ferreae majorem habeas ratio nem, quam cum apud nos eras. Alii Baccho et Venere eam perdebant, tu nimio studiorum amore et ardore: sic ut medicorum et

intelligentium judicio, plane esses sufflaminandus. Nunc aetas, ut non dubito judicium per se acre, magis firmavit: Quare de isto verbum non addam. Potius illud dicam, non solum sic quia natura hoc fert mea, sed etiam in tuae spem gratiae, nullum defore officii genus a me optimo et illustrissimo fratri tuo Floriano Slupeskio, quamdiu his terris agit. Atque utinam amplius possim. Haec scripsi bella adeo occasione oblata per Illustrissimum Regis Poloni legatum, qui filium suum studiorum ergo in urbe hac est relicturus. Vides ut perseveret inclytae vestrae gentis judicium de Vossio tuo. Nec dubico quin multum de nobis judicium auxerit tua et inclytae familiae tuae aestimatio. Tanto aeternum devinctior ero. Uxor mea et liberi mei sex (quippe et natu maximum fatum abstulit) dum artus regit spiritus, tui semper memores erunt. Impense etiam salutant. Properante calamo in tantis occupationibus scribebam.

CCXLVI. Joanni Beverovicio, S. P.

UT gratae mihi literae fuerunt tuae, amplissime et amicissime Beverovici, ita haut sane libens cognovi, quod de nonnullis scribis, pleniusque ex aliis intellexi. Adeone illos transversos agi, ut ingens illud Bataviae decus, atque aevi nostri miraculum, vivere patria in terra noluit? Hunc scilicet fructum maximus ille vir, non jam dico cruditionis, quae sola etiam potuit deterrere, sed virtutis et meritorum in patriam reportabit? Indignor profecto, mi Beverovici, multumque indignor, quoties degenerum illorum Batavorum in mentem venit: facilius externis ignoscam, qui virum ignorare possint. Sed externos habet aequissimos, quia non est illis ignorabilis doctrina ejus ac virtus. Peregrinis minus ignosco, quibus tam bene est in Batavia: sed eo se fore minotis existimant, si suus honos tanto constet viro, quicum comparari minime possunt. Attamen his quoque ignoscamus, quia suo, non Bataviae velificantur honori. At Batavos etiam sic affici, ut sua bona ignorent? Certe ut amantes sunt meticulosi, subinde videre

mihi videor turbines pene eosdem, qui innocentem Africanum natali solo expulerunt: sed illud apad gentes erat. Christianosne homines eo abripi? Haeccine illa proximi charitas est, quam ab ipsis prope incunabulis docemur? Tantum parentum nostrorum aevo libertatis simul ac purioris religionis amor his in terris coepic. Citone adeo res nostras in pejus labi? Te, optime Beverovici, te laudo, qui pro viribus corruptos mores sistere, ac ruentis seculi vitiis occurrere conaris; fortiter tantum perge. Incita cupidos, accende languentes, dehortare adversos: noli, quantum est in te, permitte re, ut principem urbium Bataviae suâ se exuisse gloriâ seri quoque Annales testentur, habeatque posteritas, cur ingratos adeo cives damnet. Crede mihi, ut non Africani exilium nostra tempora latet; ita ibit quoque in aevum, quomodo se Batavi adversus magnum hunc virum gesserint. Vides pravos homines nihil non movere, ut partes suas rueantur. Quanto aequius illum diligenter incumbere, qui bonam causam fovet. Dignissima profecto est, ubi omnes nervos intendas. Arrecta est in expectationem omnis Batavia, quid Batavia? arrecta est Gallia, Germania, Britannia; arrectae sunt nationes aliae, magnâ animi cura opperientes satisne animi ac fidei sit amicis pro tanto viro. Et si labascere illos videant, expetent sibi quisque tantum decus. Ne patere, ut aliis invideamus eum, quem habere ipsi possumus. Praeceps occasio est: hoc tempus est, quo tu quo similes tui probare virtucem suam possint. Cogitandum vobis, quotquot ad clavum Reip. in urbe ea sedetis, quotquot etiam alias Bataviae urbes gubernant, spectare omnem Europam, quam fortiter pro justitia nitamim adversus eos, qui tantâ pervicaciâ heroem illum oppressum ire conantur. Mihi sane, siquid in hac re virium esset, ostenderem non modo, quanti amicum (nam patriae utilitas privatis est amicitiis antehabenda) sed quanti justum et aequum fratrem. Tu Beverovici, pro viribus tuis, per te in urbe vestra, per alios quoque, urbibus aliis, depellere conare adversantium turbines, demereberis non me tantum, vel etiam maximum illum et utriusque nostri amantissimum virum: sed quoque quidquid ubique est eorum, qui doctrinam virtutemque ament. Salutem tuo nomine seu dixi, seu scripsi, summo illi viro, cui ea longe gratissime fuit, ac vicissim falutari te ex animo jussit.

CCXCVII. Joanni Elichmanno, Ger. Jo. Vossius, S. P.

SI tam meus essem, quam vellem, optime, et praestantissime Elichmanne, non sivissem profecto, ut tu quoque accessio illis amicorum fieres, qui experimento suo didicere, quam tardus, nulla licet culpa mea, sim in respondendo literis amicorum, longe licet gratissimis semper, saepe etiam caris adeo, ut auro contra caras non putarim. Hoc si persuaserim (et non vano homini fidem habere te confido) diuturnum hoc silentium meum in optimam capies partem. Magnum mihi dolorem attulit, obitus Stapelii nostri, tum quia me fideli amico privatum, tum Theophrasti causa; cujus editio ut video, non ea erit, quae illo superstite fuisset; sed ne infoeliciter tamen exeat, curae imprimis erit Clarissimo Corvino. A me hac parte, non ita mulcum praesidii erit, qui si cum Stapelio [gap: Greek word(s)], et tecum vestrisque similibus comparer, tantummodo, ut in veteri est proverbio, inter Apia verser. Nempe non omnia possumus omnes. Te vero etiam et etiam rogo, ut ea ex Arabico, et aliunde perficias, quae ornandae editioni novae facere possint. Ad libros quod attinet, quos commodato a te habuit [gap: Greek word(s)], praestabo, ne quid tui distrahatur auctione publica, quae futura circa ferias Paschales. Ut nunc reposcam, nescio an consultum putes. Intra hoc semestre, quartum jam extulere, qui pestilentia decesserit. Postremus intra hanc hebdomadem excessit. Vides ut nihil Podalirius, aut Machaon, nihil Hippocrates aut Galenus, adversus [gap: Greek word(s)] valeant. Si quid Salmasianum habuerit Stapelius, quod restitui oporteat, quaeso tempori mone. Mihi res cordi erit, ne damno sit humanitas viri summa. Quem ego Leydae redditum, sic gaudeo, ut non facile dixerim: sed scire aveo, quibus propediem, ingenii, doctrinaeque foetibus, Illustrem eam urbem, imo totam Bataviam potius, reddere cogitet illustriorem, indignantibus iis, qui virtutis viri,

et doctrinae se hostes, utcumque aliud videri volunt, abunde comprobant quotidie, Te quoque velim, tandem juris ea publici facere, quae scio diu, ex Arabico, et aliis Orientis Linguis observasse, eruditissimis etiam hactenus ignota: salutem plurimam dic viro, vel Heroi incomparabili Salmasio, ac familiae ejus universae. Utinam tempus videam, quo iterum Amstelodamum praesentia sua decoret: sed de isto, ipse occasione prima, ad eum scribam. Nunc propter frigus non ausim poscere, ut excurrat, cum conjuge: sed verna instat tempestas.

CCXVIII. Merico Casaubono, Ger. Jo. Vossius, S. P. D.

SI tu, uxor, liberi valetis, gaudeo; ego et tota familia mea valemus. Jam menses sunt quatuor quod recepi pecunias, quarum debitio in Septembrem superioris anni inciderat. Martio igitur anni hujus CIC IC C XXX. septimi deberi coeperunt proventus sex mensium. Has spero jam a Reverendo et Amplissimo Quaestore acceperis. Feceris igitur rem gratissimam, si per Peisterum pro humanitate pristina ad nos procures. Rerum novarum quas operae sit perscribere nihil hic habemus. Multorum urit animos ingens damnum, quod ab Dunkerkanis singulis prope hebdomadibus accipitur. Non difficile adeo sit huic malo indies gliscenti obviam iri, nec tamen occurritur. Facilius ferretur, si merum esset infortunium: nunc latissima subest culpa: quae penes quos resideat non est hujus loci disputare. Animi omnium hic valde sunt suspensi, expectatione Classis quam Serenissimus Rex Carolus parat. Votumque prope omnium, ut ea Rex utatur ad reducendos in paternam ditionem Principes Palatinos Serenissima Bohemiae Regina prognatos. Atque eo magis id optatur, quia ut novo etiam bello involvantur Austriaci magnopere Foederatae Belgicae expediret. Solum metuitur ne cessetur, quia pace magis et magis florescant res Britannicae. Claudius Salmasius, post, biennii et ulterius in Galliis, moram, rediit Leydam equestri dignitate et consiliarii titulo a Christianissimo Rege decoratus. Maimonides Dionysii mei [gap: Greek word(s)] excusus est, solâ praefatione exceptâ. Etiam liber primus opetis mei de origine et progressu Idololatriae jam est absolutus: proximaque hebdomada alterum auspicabitur Typographus. Intellexi jam praelum fervere Epistolis a Clarissimo Parente tuo exaratis. Excuditur hic Historia Danica Meursii. Cujus et opera caetera voluminibus certis distincta ejusdem Typographi industriâ prodibunt. Plurimum uxorem lectissimam salutat uxor mea, imo potius omnes mei tibi et tuis salutem adscribi jusserunt. Meo vero nomine praeterea multa salute imperties Reverendum D. Decanum totumque nostrum fratrum Collegium.

CCXCIX. Claudio Salmasio, S, P.

CUi has ad te literas dedi, is est Henricus Ernstius, vir optimus et candidissimus, Canonicus Widburgensis, juris antehac in Sorana Academia professor, ac ibidem Clarissimi Johannis Meursii Collega. Is nunc in Gallias abit, Ephorus illustris et generosi Comitis Woldemari filii Regis Daniae ex nobilissima matre, ac quasi uxore Regis, quippe consentientibus regni proceribus adscica, praeviis etiam Sacerdotis solemnibus, non tamen in regni spem liberos datura, sed honoris Comitatensis, vel similis. Nimium impar obstabat genus, quo minus legitimae prorsus uxoris loco haberetur; etsi hoc contubernium proxime ad justum connubium accederet. Hoc igitur Ernstio cum filio regio ad vos eunte non potui committere, quin literularum aliquid exararem, si non ob aliud, saltem ut reditum e Galliis gratularer, meumque testarer gaudium, quod cum lectissima conjuge ac liberis salvus ac sospes sis reversus. Id jamdiu. a me factum oportuit; sed hebdomas aut amplius abierat, antequam de adventu cognoscerem; posteaque quia aliud magnopere quod scriberem nihil erat, malo meo more de die in diem differre coepi, donec haec se occasio offerret. In edendo opere meo de origine et progressu Idololatriae pervenit Typographus jam ad librum secundum. Filius Gerardus notas et castigationes scripsit in Publii

Syri sententias. Eas cum variantibus Ernstii ante memorati Lectionibus in lucem dabit propediem. Antequam tamen excudantur, ad te mittet, quia ut intelligere ex te memini, cum MSS. sedulo contuleris, variaque observaris. Ea jam ante biennium liberaliter offerebas; sed puto satius, ut prius videas, quid sine Theseo filius potuerit. Aveo scire quid potissimum nunc habeas sub manibus; sed hoc scribes cum ab aliis curis eris lassus. Nulli ego scribendi laborem imposuero, qui tantus sum ipse in scribendo cessaror. Salutem a me et meis conjugi dicito.

Per occupationes prope exciderat addere, quod solum poterat justum esse scribendi ad te argumentum, laetari me plurimum, quod a Christianissimo Rege decoratus sis pro meritis tuis Equestri dignitate, et Consiliarii titulo. Ringantur invidi magis etiam solito, dum tibi tantus honos totique familiae tuae perpetuus bene vertat; quod Deum oro rogoque, Vale.

CCC. Ger. Jo. Vossius, Francisco Junio, Fr. F. S. P. D.

TAndem prodiisse in lucem vides, quae de veterum pictura elaborasti; tarde profect, sed pro more Blawiano, sat cito, si sat bene. Urgentibus nobis praelatus es, et meis, et Meursianis, et tot aliis. Non facile dixerim, quam multis ejus Typographi praelum ferveat, Cosmographicis, vel Mathematicis imprimis. Adde quod nobis hoc datum, ut liber ille, etsi his quidem terris, paucorum videretur hominum, tamen nullo tuo, vel periculo, vel sumptu excuderetur. Quocirca nihil pretii annumerabis, nisi pro exemplaribus, quae deinceps voles transmitti. Hoc non dati solet alteri, nisi jam magnum sibi nomen in studiis comparârit, et argumentum ad omnium sit palatum. At tuum tantum ad elegantiores pertinet; caeteri fere spectant illa [gap: Greek word(s)], nisi quod aliquis cuivis historiae sit locus. Omnes enim narratiunculis capiuntur. Utinam autem singulorum capitum argumenta concinnasses, ut inde Index confieret? Author sim ut deinceps, id fiat in iis, quae sub manibus habes. Imo quid si chartae, duo, tres, adjiciantur residuis, quae hic sunt exemplaribus? In iis, et argumenta sint, et Index. Erit opera tua hoc pacto, et commendabilior, et utilior, simul addentur iis errata, quae in posteriori parte observaris: sola prioris excudere non erat ex re. Nec fieri potuit, quia demum ea accepi, exemplaribus quae misi compactis. Cum erudito juvene, (eo nempe cujus opera usus sum, in operis nostri Grammatici Indicibus conficiendis) multis egi, ut eandem operam praestare vellet in tuis; sed nihil effeci, etsi pretium liberaliter offerrem pro labore. Negabat se veteris picturae intelligentem: nec qui argumentum operis non caperet, sufficere periochis, vel syllabis scribendis. Tum autem Theologicis, se magis capi, nec Grammatica, quia saltem caperet, fastidisse. De pictura autem, nec capere se, nec capi. Quae scribo ut videas, hoc in te opus devolvi. Nam nec filii in se recipere audebant, cum tua causa maxime vellent cujus gratia omnia debent; sed humeris diffidebant; ac satius visum, si absque iis opus prodiret, quam aliena inscitia opus corrumperetur. Praefationem, priusquam ederetur, ostendi oratori Boswello. Longiorem ille ajebat, quam ut unquam Rex esset lecturus. Itaque se authorem esse, ut inde duae fierent, ad Serenissimum Regem una, ad lectorem altera; sed argumentum erat istiusmodi, ut commodo id praestari non posset. Tentatum enim a me. Remittere autem longioris res morae fuisset. Facile menses duo abiissent. Quamobrem edica propemodum est, uti miseras. Deinceps cautiori in hac re esse licebit. Non dubito, quin brevi, caeteros de pictura labores tuos cogites divulgare. Praestabitur a me, et meis, (hic si edi visum) quidquid possimus. Nulla hactenus editi operis tui exemplaria sunt distracta; nec divendentur priusquam te exemplar Serenissimo Regi tradidisse cognôro. Tui vero officii erit simulac acceperis exemplaria, me commonefacere, ne nimiâ morâ, damno simus Typographo. Miseret me Prudentiae; sed magis dolet, propter eum, qui ducendo illam, sic se, suosque afflixit. Adhuc sudandum hic in exsolvendo aere alieno quod contraxit. Unum solatur, quod qui ex Indiis veniunt, ajunt bene rem gerere, et spem esse summam maximi honoris, quem si consequatur, rem facere

possit honeste, et ex voto suo, nostroque. Prudentia scio, exoptat, eum quamprimum reverti. Sed stulte profecto, nec nomini suo convenienter. Quid aliud enim exspectaremus, quam ut liberos gignerent, in spem esuritionis? ut nihil gravius dicam. Scis quippe quanta mala, penuriam saepe consequantur. Itaque valde me perculit, quod nec [gap: Greek word(s)] seipsam possit alere. Egestas saepe malesuada sexui isti, imo et firmiori esse solet. Prudentia interim in hac prudentia adjutanda opus. Inique enim uni omnia insumam, quasi obesse fratribus debeat, quod recta ad virtutem via grassentur. Tum quid de filiabus dicam? Nunquamne illarum mihi curam suscipere licebit? Semperne comedar sic, ut nequeam frugaliter aliquid comparcere, quod eas pro dote si detur, magis reddat commendabiles? Quid si brevi Deus evocet me ex hac vita? Quid matri fieret viduae, si magnopere oneri meo sit Britannia, et quod praestaret relinqui meae, hoc profundatur alio? Quamobrem multum esse non debet, quod eroges, si quid omnino erogandum, urgente necessitate, judicabis. Sed de isto scribam diligentius, simulac literas a marito accepero, ex quibus intelligam, rem augere, ac solum mutuo dari, quod annumerandum, sed tuo quasi nomine putabit. Interea exiguo sit contenta, deque caetero, corpusculum animo, animum hac spe sustentet, brevi fore melius, ubi fortuna (si loqui sic licet) maritum plane inauraverit. Plurimum a me, et sorore tua, optima mea conjuge, Francisco item meo, non exigui nominis inter Hagenses Advocato, caeterisque liberis meis salve.

CCCI. Illustri Viro, Hugoni Grotio, Ger. Jo. Vossius, S. P. D.

QUi hasce ad te literas defert, is Henricus Ernstius est, multum mihi amicus, ob eruditionem, et amorem illum quo doctos omnes prosequitur, longeque acceptior, ob eximiam animi integritatem, summumque candorem. Fuit is in Academia Sorana, ubi jus est professus, Meursii nostri Collega. Sed Serenissimus Daniae Rex, maxima probitate viri intellecta, voluit eum esse Ephorum filii sui, Illustris Comitis Woldemari. Est is natus ex matre admodum nobili, quamque Rex prope uxoris habuerit loco. Nam, et consentientibus eam Regni proceribus adscivit, et sacerdotali interventu, conditioneque illa, ut nascituri, Comitum essent titulo insignes; cum ex legitima uxore prognati, in spem Regni educentur, et mox ducum titulo gaudeant. Sed de istis, si voles, plenius omnia cognosces, ex Ephoro, qui gratissimum fore ajebat, si per ipsum potissimum aliquid ad te mitterem literarum. Hanc ego scribendi occasionem eo avidius sum amplexus, quia jamdiu officium neglexi, et Arlanderveniae Dominus Guilhelmus Noomsius, interpellare non cessat, de alteris ad te literis exarandis, quibus nomine ejus rogem, ut ne gravate onus illud procurandae ei equestris dignitatis decus, suscipere in te digneris. Multos ego id menses facere neglexi, tantum quia putarem, non admodum te capi negotiis hujuscemodi, et probe meminissem jam antea te authorem fuisse, ut potius hoc exposceret a foederatae Belgicae Legato, necessario, ac propinquo suo. Ajebat noster, nec sibi ista excidisse: sed non libenter ei in ulla re obnoxium fore: eo ad te itasse, et quia superioribus literis scripsisses, si opera illius propinqui sui uteretur, et tua quoque commendatione opus videretur, non illi a te amici hominis officium defore: eo affectum se tuum sibi ulterius etiam polliceri, in tantum, ut citra illius operam, quam nolit, haud gravate id honori ejus sis praestiturus. Addebat quoque rem te facturum, non ipsi modo longe accetissimam; sed etiam amicis caeteris, praecipue avunculis duobus, Domino ab Osthoorn, et Consulari Geeloinckio, nunc urbis Quaestori. Et verum dicere scio; cum singulari eum amore complectantur. Nec sane ulli gravis vivit, comis, et humanus omnibus, etiam Graviae familiae peramicus; sic ut mutuae etiam sint vocationes. Eo facilius confido, si absque incommodo tuo possis, hanc suscipies cogitationem; sin aliis item denegaris, vel aliud sit quod impedia, tribus id verbis perscribes; si non ob aliud, saltem ne hoc scribendi officium, vel amicissimo homini, vel familiae ejus videar negligentius egisse. Caetera ex alteris literis cognosces, quas Hagam misi, ut per Tabellarium

citius perferantur. Nam de Ernstio metui, ne in via moram trahat. Iis inter alia, hoc quoque Noomsianum negotium complector; ut celerius habeam, aliquid de mente tua polliceri, vel si id fieri commode non possit, aliam insistat viam, ad quam scio non defore ei consilium tuum. Illustri Conjugi tuae et familiae universae, ego, uxor liberi, plurimam dicimus salutem.

CCCII. Joanni Elichmanno. Clarissime, et Amicissime Elichmanne,

PAulum haesi, utrum hoc tempore, filium ad te mittere expediret. Et, me dubio, magis animi anceps uxor erat. Credo aliquid inaudieris, de infesto unius, et alterius animo, erga me, meosque. Mihi propterea animus non est, deserere virtutem. Ero qui fui, utcumque illi sint, qui fuere semper. Bene merendo de publico, simul etiam de ipsis, modo occasio sit, nos ulciscemur. Nec alia animus vindicta uti. Majora exuperavi. Nec ut spero nimia istaec semper lenitas abalienabit a me viros bonos; quales non paucos habet Academia vestra. Atque ut ego aliter fuissem animatus, Isaacus mens sic ardet Arabicae Linguae amore, ut difficile esset diutius detinere. Hunc igitur quasi de manu, in manum trado. Poterit is uno alteroque mense, opera tua uti, et praestantissimi Golii, cujus ego, ut doctrinam, sic virtutem, tot jam annos sum expertus. Omnia mihi de illo polliceor. Atque ut ille fortassis, diebus Canicularibus domo, tu, qui abesse aeque ab urbe nequis, filio multorum instar eris. Pluribus nihil nunc opus, quia pro literis uberioribus, ipse filius erit viva Epistola. Magno Salmasio, quem nemo unquam satis existimaverit, plurimam salutem dices. Optimo item, doctissimoque Golio nostro. Hoc tempore non onerabo pluribus, quia filio id negotii dedi.

Quibus Athenis olim [gap: Greek word(s)] in memoriam, quod cives tum sedes suas mutassent. Nempe ut vides, eopse die, quo et meus domicilium mutat. Sed ut spero, ad breve tempus, ne oneri simus, quanquam parati pariter omnia agere, in tuae spem gratiae.

CCCIII. Guilielmo Archiepiscopo Cantuariensi. Reverende in Christo Pater, Dom. Illustr.

EXegi jam annum tertium supra sexagesimum, quem climactera antiquitas dixit, ac facile negavit abire sine animi et corporis offensione. Mihi quidem coepit a febri permolesta; mox consequebantur morbus Colicus et Nephritis; a quibus hactenus semper fueram immunis. Aliquantisper hisce malis liberatus, amitto filiam unicam, et naturae dotibus egregiam, et linguarum artiumque studiis excultam. Nec multo post Deus ad se vocat Filium meum Gerardum, quem ego tanquam oculos, vel si quid his carius, amabam. Ingenium doctrinaque elucent ex castigationibus in Velleium jam editis. Ac propediem ejus Emendationes in Valerium Flaccum et Censorinum videbunt lucem. Extremo quem dixi anno morbus me in vasit articularis, et quem magis memo, magnus corporis languor. Nec is in totum remisit; videor tamen paulatim mihi vires recuperare. In opere de Religione Gentili et Physice Christiana pauca solum folia supersunt. In priori argumento Deos omnes, qui vel homines fuerint, vel pars aliqua hujus compagis naturalis. In posteriori, excussi omnia de Coelo, Elementis, Meteoris, Homine, Quadrupedibus, Avibus, Piscibus, Serpentibus, Insectis. Visum hic sistere; jam enim libri sunt quatuor satis grandes, qui duos Tomos constituent. Nec tamen jam ante menses duos juris publici fieri poterunt, quia indices erunt concinnandi, et Typographus meus aliis distinetur. Opera interim a me dabitur, ut quam citissime possim, tam diu promissa debitaque exsolvam. Multa antea de me retuli quae non mediocriter me retardarunt, tum in Opere dicto ad umbilicum producendo, tum saepius ut officium meum erat, Reverendissimam Dignitatem tuam literis meis compellando. Sed ad mala alia accessit perpetua anxiaque sollicitudo de rebus

Scoticis. Novi ego mores et animos eorum, et ut quicquid possint, ausint, quibus in Sententiis et Ritibus Ecclesiae novella omnia magis quam antiqua placent. Tum autem justus mihi metus est, ne in Anglia etiam, quos simile Sydus afflavit, nunc rebus suis desint hac occasione, nec vel his, vel istis, flabella in oris decrunt exteris: Alii quidem solius sectae amore, alii vero, quia interesse sua existimant distrahi et infringi vires Regni tam potentis florentisque. Eo impensius Deum Opt. Maximum oro quotidie, ut Serenissimum Regem Carolum Regum, qui hodie vivunt, Optimum, prudentiae et forticudinis spiritu firmet, omniaque Achitopheli consilia dissipet. Te quoque Illustrissime Domine, et quod majus duco, Ecclesiae Catholieae Antistes Reverendissime, precibus meis supremo numini commendo; quo porro vitam diutissime sospitem ducas, praeclareque de Ecclesia Dei, ut paratissimus es, in posterum etiam annis plurimis mereare.

Reverendis simae et Illustris simae dignitatis tuae ultor devotissimus, G. J. Vossius.

Amplissimus Misselden, qui ante annum vel ultra, Regii negotii ergô huc missus fuit, de Reverendissimo nomine tuo hic semper est locutus, et omni ubique sermone melioribus se addictum partibus ostendit. Id autem volupe mihi admodum fuit, et perscribere ante volui, sed impedierunt morbi et tot adversa. Iterum vale, magnum Ecclesiae columen, Praesul eminentissime.

CCCIV. Baltazari Willio, S. Theol. et Philos. Doctori S. P. Bremam.

QUamquam quod scriberem nihil erat, non ingratum tamen fore putavi; si vel hoc ipsum potius scriberem, quam in silentio persisterem. Non semel a te literas accepi; sed existimavi, belle me satisfacturum amicis, qui vitam, et occupationes meas nossent, si eorum gratia facerem, quidquid possem. Itaque quem commendatum isti, juvi qua parte potui, plura etiam facturus, in tuae, Collegarumque spem gratiae. De literis vero non diffitear, si scribendae illae solum sint, affectus testandi ergô, non item, quod grave aliquod negotium urgeat, tardiorem ea parte quam ego sim, me nosse neminem. Atque hoc facile concedunt, qui sciunt, quam a mane ad vesperum distringar. Nec aliud in causa est, cur tam multa, quae in lucem exire amici expetant (quippe quae eonfecta jam sint, vel affecta) nihilominus eum blattis, et tineis rixari sinam. Spero interim summum, intra menses quatuor, opus meum, de cultu Gentium Idololatrico prodire posse. Eo multa etiam complectar, quae seriptum faciant illustrandis. Vale optime, doctissimeque Willi, ac sic tibi persuade, nunquam fore, ut candidum illud Willii mei pectus, pectore excidat meo. Salutem plurimam, meo nomine, dicico clarissimis et praestantissimis Theologis, Crocio, Bergioque: quos amare, et aestimare, nemo satis possit, nisi qui nesciat, quanti reformatarum hodie Ecclesiarum intersit, ut controversiae, quibus scindimur, mansueto potius Christi spiritu dirimantur, quam illo, qui nunc sic in plurimis dominatur. Etiam salute imperties doctissimum Parentem tuum, si vitali, ut spero, aura fruatur. Transiit hanc urbem, ante mensem, vel amplius, Doctor Cabeliavius, ac compellatum me voluit: sed domi non eram. Nunc utrum in Batavia sit, an ad vos reversus fuerit, juxta cum ignarissimis scio. Iterum vale.

CCCV. Hugoni Grotio. Lutetiam Paris. Illustrissime Domine,

QUi has ad te defert, est Joannes Mullenius, natione Danus, vir si alius, integrae, et inculpatae vitae, eoque proceribus suae gentis gratior, et acceptior; in his Illustrissimo Rosekransio, cujus non degenerem filium, cura sua dum Lugduni ageret, quod ante biennium, vel ultra fuit, doctrina longe reddidit auctiorem. Notus mihi, atque adeo amicus, penc est a septennio, ut eo fidentius de illo judicium feram. Nunc aliorum adolescentum studiis praeest, sed itidem e primaria nobilitate Danica. Is impense ardebat desiderio videndi, et compellandi tui; atque ad eam rem,

putabat utiles sibi fore literas ad te meas. Morem gessi libens; quia gaudebam mihi sic satis in scribendo, sed nulla mea culpa, negligenti quodammodo necessitatem imponi aliquid exarandi. Et interea quid scripturus sim vix scio. Nam publica tibi in ea dignitate constituto, aliunde melius, certiusque innotescunt. Quale inter alia, utres nostrae maritimae propemodum pessum eant: non sine magna indignatione multorum, non eorum modo, qui hunc fructum putant mutatae ante annos quasi duodeviginti Reipublicae; sed aliorum etiam, qui quotidiana prope damna sua deplorant, et in facili remedio dolente negligi illud, ac mirabiliter, in cessationis ejus causas in quirunt. Nova officina Typographica Blauwii, quam sumptibus maximis adornat jamdiu, videtur intra sesquimensem, vel circiter ad finem posse perduci. Etiam Graecos characteres, quorum penuria hactenus laboravit, indies Francofurto expectat. Emisse constat. Atque ait, quod hactenus in Meursianis cessarit, uni isti Germanicorum Typorum. defectui debere adscribi. Quod non excuderit historiam ejus Danicam, jam ante annum transmissam, eo excusac, quod bello hoc Germanico Succico, non habuerit chartas, ex animi sui sententia. Interim ringit Meursius, sic se quinquennio habitum ludibrio. Ubi Francofurtenses typi advenerint, specimen transmittam, ac de excudendis tuis porro exquiram. Nunc si quid certi in re spondeam incerta, metuo ne toties deceptus, falsus fallam te, et alios qui tantopere tua flagitant. Heinsius in sacris exercitationibus, jam ad Lucam devenit. Ac quo operi huic melius vacet, impetravit ab Amplissunis Curatoribus, ut aliquandiu non doceat publice. Nobis non licet esse tam beatis; quibus quina de hebdomade Acroases incumbunt. Utrum vero elaboratiora daturus sit, non nisi post menses sex septem judicium fieri poterit. Nam severa adeo lege interdixit, ne excusorum cuiquam videndi fiat potestas, ut hactenus, non nisi Philyram, adjutante amico, viderim. Sed alius est, [gap: Greek word(s)] qui plura conspexit. Is negat, tanti esse quam jactitat. Utcunque est, hoc unum scio, eum in hoc sacro studio plane [gap: Greek word(s)] nec satis ab aliis quibusdam studiis instructum, neutiquam daturum, quae tuis possint comparari. Quamobrem nihil aeque desidero, quam ut divini, in divino hoc argumento labores tui, aliquando, vel apud nos, vel ubicunque videant lucem. Opus nostrum de Idololatria Gentium, vix intra menses quatuor poterit absolvi. Ita dies totos distrahor. Et simul aliqua hic culpa est nostra, dum manum nescimus de tabula tollere. Heroinae conjugi tuae salutem a nobis omnibus: Etiam liberis, inque iis, ornatissimo juveni Petro tuo, modo is jam ad vos redierit.

CCCXVI. Joachimo Borgesio. Ger. Jo. Vossius S. P.

ET si varie ut soleo distringerer, Doctissime Borgesi, minime tamen committendum putavi, ut Junia mea, sine meis ad vos, literis rediret. Praesertim cum tuis tanto ante tempore scriptis, necdum responderim. Et tu interea de soceri mei nepote, uxore, et liberis meis, arcte adeo sanguine conjuncto, bene mereri non cesses; majoraque etiam deinceps expectemus, postquam primam ille in classem adscitus, ab tui unius ore pendebit. Puer agilis est, et amoeni ingenii. Sed aetatem nosti ceream prorsus in vitium flecti. Tanto studiosius adlaborandum nobis, ne corruptis adeo temporibus alius fiat quam. vellemus. Quod quidem non modo illi, matri, familiae toti, etiam [gap: Greek word(s)] patri, avoque: sed universae Ecclesiae Dei, contumeliosum foret, in qua magnus avus, longe lateque, adeo virtutis, doctrinaeque suae radios sparsit. In partibus adversis, hoc Ithacus velit, et magni mercentur Atridae, Quod cum juxta mecum pervideas, nihil necesse puto, pluribus tibi eum commendare. Malim ego, si meus magis forem, nec si momentis pene singulis avocarer, paulum adtexere de studiis nostris, quae pertinent vel ad sacram, vel externam historiam. Nam et te omnigena sic historia capit a multis retro annis,

ut qui propius norint, dignissimum censeant. Qui in Academicis spatiis, de lumine tuo lumen aecendas juventuti. Eoque cogitandum tibi, quomodo optime aliquo ingenii doctrinaeque monumento, conceptam de te opinionem foveas, atque augeas. In Baronianis spisse mihi negotium procedit. Sed jam excusa dimidia pars operis nostri, de Gentilis Idololatriae origine et progressu. Quo in opere multa etiam sacris illustrandis intercurrent; Francisci Junii, Fra. F. Discipulitui Patrui, opusculum de pictura bene eruditum, ad te mitto. Gratum fore confido. Vale.

CCVII. Illustrissimo Jo. Skytte.

ILLustrissime Domine, post excessum optimi et eruditissimi Dionysii mei, qui totum se tum Deo, et studiis, tum inclytae familiae vestrae, atque adeo universae Sueciae regno devoverat, nihil aeque mihi triste accidit, ac nuncius de obitu generosissimi Filii tui Joannis Skytii, a cujus praeclaris virtutibus cum maxima quaeque exspectaremus, diuturna etiam optaremus. In flore eum aetatis eripuit terris summus imperator, qui cuique stationis suae tempus adsignavit. In hoc tamen dolore non mediocri solatio mihi fuit, quod pulchram animam (nec melius poterat) patriae et causae quam Deus probaret, impendit. Eoque nomine ab nostris etiam hominibus, ubi occasio se obtulerit (fit autem hoc saepius) maxima cum laude memorari solet. Quod si Filium Matthaeum, uti nunc totus est, in temporibus Bataviae antiquis, etiam, uti propositum habet, recentia describere tempora Deus permittet, neutiquam ejus historia eximias nobilissimi juvenis laudes conticescet. Quod enim majus historiae decus, quam quod si promeritum cuique decus rependat? Ac vel me auctore idem his et aliis locis, facientalii, quibus pariter animus est res hujus temporis ad posteros propagare. Res nostrae mari non optime procedunt, culpa plane nostra: qui vero in vitio sint, varii varie dissertant. Mihi non animus est movere hanc odii plenissimam Camarinam. Illustrissimus Arausionensium Princeps sic milite Bredam cinxit, ut solvendae impar videatur hostilis exercitus. Galli in eo esse dicuntur, ut obsidione cingant Grevelingam in Flandria, quod si feliciter successerit, multum terris hisce commodabit. Ad privata quod attinet, uxor carissima, lectulo adfixa plane de valetudine etiam medici judicio periclitatur. Absque quo esset, juvaret pluribus colloqui. Pauca tamen ista non potui non scribere, redeunte ad vos nobilissimo juvene Joan. Skytte. Quem ego sicamo ut paucos. Itaque avellor invitus. Sic sane apud nos se gessit ut exemplo esse possit. Nihil ejus moribus amabilius, nec sinistri quicquam de eo ad me meorumve aures pervenit. Plane etiam confido fore, ut sese probet abunde et variarum linguarum et historiae omnigenae et aliorum notitia, quae sic natum ornent juventque. Salve Illustrissime Domine, cum Heroina conjuge, et ad maxima natis liberis optimis ac dulcissimis, quorum mihi amor durabit, dum memor ipse mei, dum spiritus hos regit artus.

CCCVIII. Hugoni Grotio S. P.

REdit ad vos, Illustrissime Domine, Filius Petrus Grotius juvenis, magnis animi dotibus, et quod ego in illo ingenio, illaque pro aetate doctrina palmarium censeo, moribus modestis, optimeque compositis. Quos quia paterno haustos exemplo, altos vero, a noverca tua injusta, necdum tamen viris bonis penitus exhausta, in Galliam secum adferet; nihil aeque tecum optabo, quam ut ne illos câ terrâ, bonis malisque foecunda, adolescentiae, satis per se lubricae, insidiatrice, uti in discipulorum non paucis comperi, immutari ac corrumpi contingat. A quo tamen nihil verendum, quamdiu filius malorum fugere consortium, et animum rebus agendis,

vel studiis occupare perget. Hactenus quidem in urbe nostra, et aliis, optime apud optimum quemque audit. Ipso hoc eunte ad vos, de rebus meis pauciora scribam. Futurus ille pro viva Epistoia; unde etiam ut plenius, ita jucundius omnia cognosces. Salmasij uxot auxit maritum prole femella. Excuditur ejus liber de re funebri. De Noomsio curae fore spero, eo magis, quia gratus, acceptusque non suis modo sed illis etiam, quibus minime existimes. [gap: Greek word(s)] ut mittam caetera. Sin invitus illiusmodi rebus impliceris, vel majoribus intentus, in tantillis debere ulli Gallorum nobis: Proximum est, ut consilio juves. Malitille per te fieri, nec causam ejus rei video. De Legato nostro quod ante biennium monueras; afferebat causas cur ei debere nollet. Haec ego urgente Arlanderveniae Domino gnaris avunculis iterum perscripsi. Sed si id nonnisi incommodo aliquo tuo confieri possit, ubi ego resciero, ita rem tractabo, ut nulla offensae ocoasio sit. Mensibus proximis, libelli aliquot famosi sparsi fuerunt, imo palam divenditi; Alii ad versus Consularem Oetgens Dominum a Waveren, ob affectatum Dominium AEmelandiae: alij autem contra Collegam meum Barlaeum, quod Manassis Judaei opusculo de creatione carmen praeposuisset, quo pietatem etiam agnosceret in homine Judaeo, Deoque etiam, servire fateretur. Nec libellis traduxisse horribiliter suffecit. Edicus nunc adversus eum, a Vedelio, Theologiae apud Daventrienses Professiore, liber cum hac inscriptione, de Deo Synagogae: summa ut intelligo eo redit, Deum negari ab illis, qui Christum nesciunt, imo blâsphemant. Uxori a mea, liberis item a meis salutem.

CCCIX. Joanni Meursio.

MEnsis et ultra quod Mercator Danus tuas mihi literas attulit longe, ut semper, gratissimas. Receperat ille se ante abitum suum ad me reversurum, ne sine responso abiret. Sed neglexit non sine aliquo dolore meo. Decreram affectu testari, horulam cum eo comburendo, luculentiori id prandio facturus tui causa, nisi obstitisset valetudo uxoris quae jam sextam hebdomadem vix cubiculo egreditur. Sed Daventriensi hoc an Zwollano juvene ad vos abeunte meque sponte compellante, nefas erat tam commodam negligere scribendi occasionem. Unde autem potius ordiar quam a monumentis tuis? de quibus quid factum sit scio aves nosse. Equidem Blauwium domi meae intra tres menses non nisi hac hebdomade vidi. Aiebat se pudore solo deterritum, quo minus me inviseret. Et credo quod me visente illum domi esse negaretur, non aliunde esse quam ab eadem causa. Non posses acrius cum eo expostulare quam decies a me factum. Recensebam illi seriem scriptorum [gap: Greek word(s)] unde colligere jussi cum multa a te adeo jam habeat viris magnis dicata, et ista si edidisset longe plura fuerit habiturus, an non vel bis mille Carolaeorum damno te mulctarit. Attonitus ad haec consistit ut iniquae mentis asellus, nec habet quod opponat. Fatetur rem ingenue. Solum ait large primitus se promisisse, sed postea multa intercessisse quae hoc quod receperat redderent [gap: Greek word(s)] Se uxorem duxisse. Patrem cujus solius quodammodo res agebatur transegisse interim cum liberis. Diu exspectatum fratrem tandem ex Italiâ reducem factum. Hac demum hebdomade Typographiam cum operis omnibus in alteram urbis partem translatam, pluresque operas, et quod caput est, toto de quibus laboratum est triennio; typos operibus tuis accomodatos Francofurto esse advectos. Nihil in his mentitur. Sed largiter peccatum, quod tam facile promiserit, quae praestare non posset. Dolet quod non aliqua saltem in Dania tam longo temporis spatio anticiparis. Sed quis adeo spissum hoc fore negotium existimasset? Tuo edoctus malo indicium feci illustrissimo Grotio. Sed idem cum sua ab eo excudi, quam alio malit, negat tamnen transmissurum aliquid nisi prius fide data de certo temporis spatio

intra quod singula lucem sint visura, convenerit. Itaque nihil Grotianum habet, sed translatis jam omnibus in domum longe majorem, et operis magis affluentem, decretum ad eum quamprimum scribere de tempore quo absolvere omnia ejus possit. Est in his [gap: Greek word(s)] ex Pall. codd. auctior Latinis versibus reddita, et notis et castigationibus commendatior. Opus nostrum de Idololatria gentium tardius processit quam vellem. Deinceps omnia meliora non spero: sed confido. Nec tamen ante quartum mensem lucem videbit, nempe sub manibus praeter opinionem mirum in modum crescit. Mitto ad te, quia meum nihil postum, opus affinis mei Junij de Pictura veterum. Brevi Scylacem videbis Filii Isaaci, ut et alteri Filij mei Gerardi Velleium Paterculum. Eorte et Matthaei mei partem alteram annalium Batavicorum. Dum Arausionensium princeps Bredam obsidet, Vinioniam et Ruremondam amisimus. Nec existimatur ante menses duos potiri nos Breda posse. Scis quam urbs sit natura et arte munita. Atque utinam ne interea tertio oppido excidamus. Neque enim Cardinalem Hispanum cellare existimandum. Vale optime max. amice et cum uxore ac liberis a me et meis omnibus salve. Collegis item doctissimis salutem impertias.

CCCX. Joanni Friderico Gronovio S. P.

SCire desidero, Doctissime Gronovi, an, quos Nonis Quinctilibus, Sali. cod. Manuscriptos, cum editione Coleri transmiseram, acceperis. Tum autem an [gap: Greek word(s)] Salmasius jam sese in viam dederit, vel quando tantopere expectatum affore speretur. Equidem etsi valde lentus in scribendo sim, sive naturae vitio, sive obrutus nimis multis, quibus ferendo non sim; tamen nisi haec mea opinio semper fuisset affore propediem, non distulissem tamdiu scribere. Quod vero ad te scribam, credo non mediocriter miraris. Sed in causa est juvenis quispiam, Condiscipulus Bremae tuus, Berchemius, ex Anglia redux. Non dubito quin te, ac ornatissimum Heildesichium Hagae compellarit. Is quo parentem, ut ait, sumptibus levet, desiderat, ut ab aliquo in aedes receptus, studiis liberorum praesit. Scis quam gravate id fieri soleat, nisi de moribus juvenis bene constiterit, imo et de parentibus, ut si quid peccetur, sit compellandi eos jus, vel saltem ex parentum virtute, qualecumque de juvene fiat judicium. At ilie sine utriusque vestri literis, ad me venit. Rogo igitur vel uterque, vel alteruter, altero subscribente, certiorem me faciatis, de parente, et juvene ipso: ut melius despiciam, an commendatione etiam mea dignus sit. Dubito num parens sit Ludimagister, an Pastor, an utroque munere fungatur. Vestrum judicium, quorum mihi ut doctrina, ita virtus est, perspectissima, multum ponderis addet praesenti negotio. Sed festinato paulum opus erit, ne aliena alius commendatione pervertat. Quid variis tuis fit? Quid iis quae tam foeliciter ad Sylvas Papinianas meditatus es? Mihi quidem haec cessatio est permolesta: vel eo nomine, quia nomini incommodat tuo. Plurimum saluta summum virum Rivetum, et insignem Graswinkelij animam, cum amico communi Heildersichio.

CCCXI. Merico Casaubono. Reverende et Clarissime Casaubone.

ACcepi quinquaginta libras sterlingicas, quae debitae extremo Martio Anni hujus Millesimi sexcentesimi trigesimi, septimi, itaque nunc desidero id quod exspiravit Septembri septimo, eo magis quia ut ex tuis literis intelligo, nulla in. te mora erit, simul ac meas receperis. Caeterum amici talium intelligentes, auctores mihi sunt, ut ne viam insistam, quam soleo Leydae, sed potius utar Angli opera, quod in Emporio hoc inclyto facile est. Eum simulac Praebendae id

quod debetut annumerari posse cognorit, hic mihi, imo vel ante, dummodo de voluntate D. Quaestoris constiterit, numerare velle. Atque ita jam actum. Quamobrem rogo ut ubi literas meas acceperis, Mercatori satisfiat. Sic nihil opus erit deinceps, quam ut per Mercatorem ad te vel Rev. D. Quaestorem vel utrumque literas dem, quibus vos, tum de vita mea, tum de priori pecunia accepta, faciam certiores. Cui numeranda sit pecunia, liquebit ex subscriptione libelli Anglici: ea subscriptio paulo ambitiosior praeter morem meum, ut magis fidem facerem, dum muneris mentionem facio, quod quod sustineo nihil mercatoriae fraudis latere. Filius meus Johannes fato excessit apud Indos, ubi magnas dignitates, et unde praeclare rem facere posset, non modo sibi ipse promittebat, sed etiam Magnates nostri illi addicebant. Sed tam beato esse non licuit, si in talibus etiam beatitas ponenda homini Christiano. Magnae erant filij laudes, excepto quod sumptuosius viveret, ac fortunam ejus deceret. Itaque hoc non parum mihi dolori fuit. Solatur interea, quod pie ut intelligo excesserit. Ex opere nostro de Idololatria excusae jam ut loquuntur quaterniones septuaginta. Spero propediem typis mandatam iri alteram Annalium Batavicorum partem, quam scripsit Filius Matthaeus. Isaacus meus dabit Scylacem et alios Geographos Graecos serio a se castigatos. Velleium autem innumeris locis emendatum filiorum minimus mihi cognominis. Nihil vero tam cito prodierit, quin transmittam. De Breda ab Arausionensium principe capta, scio jamdudum esse quod intellexeris. Non parum inde securitatis Batavis, et Zelandis accessit. Salutem uxori lectissimae, tum autem Reverendissimis Dominis Decano, quaestori et universis fratribus meis, a quibus me amari maxime cupio, operamque dabo, ut ne affectus mei ignara sit posteritas.

CCCXII. Hugoni Grotio. Lutetiam Paris. Illustrissime Domine,

QUas nono Julij scripseras, eas demum IX. Octobris accepi a Wander-Burgio. Tantae morae causa est, quod eas literas, cum erudito Philolai opere cistae suae incluserat: Nauta autem Rhotomagensis, cui hanc commiserat, tam sero appulerit. Hesterno die Hortensio legendum Philolaum dedi: qui valde eo apitur. Ac Blauvvius excudere est paratissimus. Idem excudere avet [gap: Greek word(s)] tuam, sed conditione hac, si placeant Typi, quibus usus in tuo de jure Belli: majores enim non habet. Maimonides filij [gap: Greek word(s)] post mensem ut spero editus erit. Excudentur et nostra, de origine ac progressu Idololatriae. Ringitur Meursius, quod post triennii moram, necdum sua orsus sit Blauvvius. Prorsus ei injurius est: si non alio nomine, saltem inedita tot retinet, eumque frustratur pretio, quod a magnatibus in Dania ex dedicatione rediret. Salmasius necdum reversus; sed ex Riveto intelligo propediem affore. Aliud metueram; sed gaudeo, quod nolit illis gratificari, qui in Galliis remansurum sperarant. In filio tuo, nihil, vel nos, vel alius, hic desiderat quicquam. Lues quae superiori anno, plus minus duodeviginti millibus Leidae absumpsit, vehementer satis Harlemi hoc anno grassata; minus urbe nostra, sic tamen, ut ante mensem unum alterum de hebdomade tolleret supra sexcentos: nunc longe remisit, siquidem intra idem spatium, intra trecentos amittimus. Heinsius, ut specimen ostenderet observationum suarum in Novi Instrumenti libros, philyram excudi curavit: sed nondum contigit videre; nec super eo laboro. Subinde fallor, sed vix arbitror illud hic fore. Jam sexennium est, quod paratum sese diceret ad editionem; si est qui fuit, non intra alterum sexennium id erit. praeclarum est ingenium, sed a majoribus studiis, ad tantam rem non satis paratum; sed ipse viderit. Nihil mihi hic seritur, aut metitur. Minus malignus esset; amore esset dignissimus utriusque nostri. De iis, quae ad Rempub. hanc

pertinent, quid scribam? Aliundo illa melius, potissimum ex Affine Reigersbergio cognosces. Illustrissimae Dominae conjugi tuae, salutem a me, et meis, uti et optimis liberis.

CCCXIII. Georgio Slupeskio Baroni. Illustris Domine,

MAgnam mihi voluptatem attulerunt literae tuae, quas cum legerem, visus sum mihi coram loquentem audire. Et pondus etiam attulit quod de manu in manum traderentur ab lectissimo juvene fratre tuo Floriano: qui quod cum caeteris virtutibus conjungere cupit scientiam militarem rem facit et se et genere suo condignam. Quod autem cum apud exteros morari vellet, castra praetulit Arausionensium Principis, facile non Batavis modo, sed cordatis omnibus suum est judicium probaturus. Utinam vero ulla in re, quam petis, utilis esse illi possit opera nostra; id egregia virtus ejus promeretur, imo etiam debetur eximiae humanitati atque amori tum tuo erga me, tum duorum majorum natu fratrum: sic enim me devinxistis, ut omnia velim illustris vestrae domus causa. Quod nobilissimus Dominus de Naglorice, illustrissimus serenissimi Regis Polonici ad Britannos, Belgas, Danos legatus, praestantis spei juvenem filium suum, una cum Ephoro optimo et doctissimo, apud nos potissimum studiorum causa relinquere velit, id vero mihi accidit perjucunde: ac quemadmodum gaudeo perennare praeclarum nobilitatis Polonicae judicium de me, sic opera quoque in posterum a me dabitur, ut nec heroem illum nec alium vestrae gentis quemquam conceptae de de nobis opinionis possit poenitere. Vale, Illustrissime Domine, tuique sic ac familiae vestrae amantem, porro amare perge.

CCCXIV. Davidi Wederburno, Scholae Aberdonensis Moderatori

PErgratae mihi fuere quas miseras literae, testes locupletes egregii erga me affectus tui, eoque gratiores quod non solum mitterentur ab homine eruditissimo, beneque promerenti de studiis juventutis, sed etiam ea ex urbe, quae terris pariterque Reipub. literariae dedit [gap: Greek word(s)] Jacchaeum, Philosophum ac Medicum insignem, conjunctissimum, dum fata sinerent, Collegam meum, et Compatrem acceptissimum. Bibliopolae, quem commendasti, utinam in ulla re utilis esse potuissem; sed ille nullo in negotio nobis usui est. Monui, ut si revenerit has in oras, liberius operam exposcat nostram, quam ego bono nulli negare soleo; nedum repulsam ferret qui ab homine commendaretur doctissimo et nostri etiam amanti. De originibus nostris sic res habet. Jam anni sunt XXII. quod ad umbilicum perduxeram, vel saltem id fecisse videbar. Ac tempore Synodi Dordrechtanae, hoc est ante annos XX. monstraram labores hosce praestantissimo viro et amico Martinio. Anno uno altero post cum Typographis jam transegeram, ut in lucem ederentur; cum ecce literas Brema ab eodem Martinio accipio, prelum jam fervere Etymologico ejus edendo: itaque nomine Typographi rogare hoc impense ut Editionem operis nostri differre eousque vellem, donec bonam partem distractum suum opus foret. Dedi hoc amici postulato lubens. Proximis vero annis ita aliis semper distentus fui, ut vacare editioni non potuerim. Nunc excuduntur libri nostri de Diis Gentium sive Origine et Progressu Idololatriae: ac spero intra trimestre posse absolvi. Hinc aliqua sequentur quae sacri sunt argumenti; dummodo mihi DEUS valetudinem largiatur; quam tibi optimam exopto, ut publico diu utilis esse possis.

CCCXV. Joanni Skyttio, Gubernatori Livoniae, S. P.

TAmetsi et tuas, illustrissime Domine, interpellare curas minime oporteat, nec meae occupationes patiantur supervacuam scriptionem, generoso tamen filio cuo Joanne scribente, occasionem hanc negligere non potui, sed operae pretium putavi non salutare modo, verum et gratulari tibi de cunctis filiis tuis, plane ad decus paternum adsurgentibus. Etenim cum plurium ipse liberorum parens conscius mihi sim, quo amore et universos et singulos complectar: non possum mihi aliud persuadere, quam longe tibi jucundissimum accidere, quicquid de progenie tua boni teque et se dignum cognoris; scio enim te ita credere, me quod scribo non caeco adfectu, ac longe minus ut aliquid auribus tuis dem, quorum utrumque procul a senecta mea esse decet; sed judicio et experiendo edoctum ita scribere. Ac ut prius dicam de primogenito tuo, is jam sex mensibus, et quod excurrit, mecum prandet, et coenat, imo ante dies paucos plane in aedes meas receptus, ut totis diebus sit nobiscum. Nimirum id, Illustrissime Domine, dandum judicavi tum sublimi dignitati tuae, tum indoli egregiae filii tui, et tamen longe plurimis jam primariis viris, et foederatae nostrae Belgicae rectoribus, idem negavi; sed videbatur mihi filius ille tuus longe dignissimus, quem prae aliis omnibus amore complecterer. Quippe si pietatem et modestiam dicam, reliquos non sui tantum ordinis, cui indulgere plusculum solemus, sed plurimos humilioris etiam sortis antecessit. Imprimis vero incredibilem ejus ardorem in studiis amo et miror. Occurrit animo, rarum esse ut qui post Minervas castra, secutus sit illa Martia, iterum se totum det Musis, cum duo haec adversari maxime videantur. Ille tamen tantam ex iis voluptatem capit, ut nisi scirem, nunquam illum castra ulla vidisse crederem: imo prioris temporis recordatio etiam faces illi ac calcaria ad studia subdere videatur, tanto lubentius, etsi ob numerosam prolem, angustius habitem, in aedes recepi meas. Ubi occasionem deinceps longe meliorem habiturus, quoties vel quandocunque libuerit me, aut filiorum quem voluerit, consulendi in studiis suis; vix patiuntur occupationes ut tempora a Deo quieti destinata, reficiendo corpori impendam: nihilominus supra colloquia, quae ultra prandium et coenam saepe extendimus, horam quotidie, saepe et ultra impendo, ut quibuscunque modis possim, desiderio tuo atque illius satisfaciam. Caetera, quae per occupationes ipse nequeo, egregie filius meus Dionysius supplet, qui tanto incensus est amore promovendi studia filii tui, ut magis non possit. Adeo ut non dubitem, quin si ardor ille filium tuum diu teneat, uti plane confido, ubi is ad te redierit, et tu in illo habiturus sis ornamentum illustriss. familiae tuae et Sueciae ingens praesidium. Atque ista de primogenito. Nefas vero mihi aliud sit dicere de filio tuo Benedicto, cujus ardens ingenium et maximarum rerum capacem animum, ut par est, aestimo. Quare uti ille nusquam sibi deest, ita neque nos sinimus vel industriam nostram claudicare, de quo plura adderem, nisi intempesta jam nox esset, et crastini quos cogito, labores, me capiendae quietis monerent. Spero propediem me iterum de eo scripturum, scio enim non posse me tibi facere rem gratiorem, quam si de omnibus faciam certiorem, quae ad tam cara pignora pertineant.

Deum oro, ut te illustrissime heros, diutissime et Sueciae Regno, et generosae familiae, addo, et nobis, quibus omni cultu te tuosque prosequi animus est, incolumem praestet.

CCCXVI. Abrahamo Vander-Merio, Senatori Curiae Hollandiae.

TAndem aliquid respondeo, vir amplissime atque conjunctissime, tardene adeo? inquies. Quid dicam? sic sum: praesertim ubi publica magis urgent, uti contigit his muneris primordiis. Et sciebam

mihi negotium esse eum facili creditore, ut prope periculum fuerit, ne mensibus aliquot pergerem tricari. Verum id minime passus es, ut ex filij sermone nuper, ac prope etiam ex literis intelligo. Nempe credo observabatur tibi illud foeneratoris Alphii, vel optima nomina non appellando fieri mala. Quia igitur ulterius moras nectere non sinis, paucis ad ea quae quaeris respondebo. Ac primum de illo, ubi Coelius causam adferat delectationis illius, quam nolo dicere. Est locus ille non in Epistolis Calcagnini, sed alterius Coelii patria Rhodigini Lib. XV. var. Lect. C. X. Alterum fuit, An Porphyrius ad Christianam fuerit conversus religionem? Ita visum tum aliis plurimis, tum Annalium Ecclesiasticorum conditori, Caesari dico Baronio, cui illud imposuit, quod hodieque extat panegyricus hominis Christiani, qui nomen praefert, Porphyrii. Hujus auctor creditur esse Tyrius ille, qui Phoenicia sua lingua primo Malchus, postea Graecanica Porphyrius nominatus; sedenim auctor longe alius est, puta Publius Optatianus Porphyrius. Ut caetera mittam argumenta, non pertigit Malchus ad tempora Constantini Augusti: cui panegyricus ille perscriptus Nec Malchus Latine scribebat; nec in isto carmine genius Tyrii illius spirat, impii, sed magni omnino viri. Quaestiunculas annectis convivales cur [gap: Greek word(s)] facetis honiinibus figura ea, quae grammaticis vocatur [gap: Greek word(s)], dicatur ne lis? Causam reddit Horatius, quo judice,

Cur vinum generosum vocetur Theologicum? credo miraris, quia nihilo dete rius palatum sit Jurisconsultis, Medicis, Philosophis, quam Theologis, et fortasse etiam putabis hoc ad injuriam aliquam eorum pertinere, qui sacris praesunt. Equidem nolim quemquam ejus ordinis irritare, ne forte excitem erabronem. Quare tantum dicam, eo jure dici vinum Theologicum, quo Horatius Pontificum dicit coenas et dapes Saliares quod item Cicero epulas Saliares, Apuleius Saliares coenas. Ut nihil dicam de adjicialibus Augurum coenis, de quibus Varro, Seneca, Plinius, Macrobius. I nunc et dic Pontifices, Salios, Augures, palato multum valuisse; hac sapientiae parte caruisse Praetores, Consules, Proconsules; cave tamen existimes, haec pertinere quicquam id [gap: Greek word(s)], qui nostris in terris degant. Apud nos omnes sicci, ut scis. Ad Germanos ito, vel potius accommoda haec illis, qui in pontificiis militant castris, de quibus securius saepe mentiri licet, quam de nonnullis nostrorum verum dicere. Pergis rogare, cur melioris notae vinum, non solum dicatur Cos. sed et Costa. Nimirum in Cos. quidem ad vinum Coum, de quo Plinius in quarto decimo, verum singulae magis licerae spectantur, quae Colotem, Odorem et Saporem signant, objecta trium sensuums, Visus, Odoratus, Gustus: ita haec ipsa priorisyllaba in Costa denotantur; sed altera hic syllaba accessit, ne solum tribus sensibus in hauriendo flore liberi patris opus esse videatur, sed vero universis, hoc est praeter tres istos tactum etiam et auditum, quorum initiales literae T. A. syllabam efficiunt, nam et calor praesertim aestate, demit vino gratiam, et nimius frigus hyeme, calor autem et frigus tactus sunt objecta. Nec auditum excludere licet, quandoquidem vina generosa hoc habent, quod ob spiritus copiam tum in vase sie aestuent, ut audiri possit, tum etiam calici infusa, ac mox auribus admota. Cujus rei non semel perieulum apud Dordrechtanos meos in cellis feci vinariis, sic jubentibus iis qui sua mihi vina commendatum irent. Aut valde fallor, aut una alteraque superest quaestio: verum minor Schedularum cui ea inscripta frustra nunc a me quaeritur. Ni fallor erant eae de Periplo orbis, et scriptoribus, quorum lectio negotioso homini, sed [gap: Greek word(s)], maxime conveniret, ubi se schedula ea obtulerit, respondebo de priori. De altero agam fortasse in opere meo de orbe disciplinarum et universis disciplinis. Salutabis plurimum optimam conjugem et heroinam socrum, item affines Verium et Vivianum cum. uxoribus, Etiam ubi occasio erit Amplissimum

CCCXVII. Da. Paraeo S. P.

JAM quartus est mensis, doctissime et amicissime Paraee, quod Amstelodamum veni. Ubi dum sum, redditus est mihi Lucretius Carus tuus, vere carus omnibus merito suo, nunc carior merito tuo mihi ante alios, quem, eo dicando, feceris tibi debitorem. Quare ut antea etiam scripsi, solum dispicio, quomodo me utcunque possim exsolvere, de quo cum nunc cogitarem aliquid scribere, occasione nundinarum Francofurtensium, commodior priori oblata est occasio adventu optimi et doctissimi Jacobi Hintzeri: Qui longe mihi gratissimus fuit, partim quidem ob egregias animi dotes, partim vero ob pulcherrimam operam, quam Ecclesiae DEI et Reip. literariae navat describendis apparandis iis, quae magnus avus tuus in Schedis reliquit. Quantulum enim est, quod heros ille tot bona chartis commisit, si ea jaceant propemodum dispreta, vel saltem nunquam videant lucem? Ex eodem cognovi, praefore de studiis liberorum illustrissimi comitis Isemburgensis. Quod non improbo. Etsi enim is est afflictissimae Germaniae status, ut nec principes viri tantum possint erga bene merentes, quam vel ipsi vel nos optaremus: ac fortasse etiam lucrosius transigi possit cum opulento ae liberali mercatore: nihilominus tanto illud magis ex honore tuo erit ac publico bono, quanto liberi excelsius nati, et ubi adoleverint, amplius etiam terris prosunt. Interea non desinent amici hic tui (in quibus prae cunctis nomen profiteor meum) meminisse tui, quoties vel professio in Academia, vel illustri Gymnasio, vel regimen Scholae, in celebri quapiam urbe vacarit. Non quasi omnia possimus in tanta Candidatorum et prensantium copia: sed quia aliquid poterit affectus erga te noster, multoque amplius virtus et rara doctrina; tum tua, tum imprimis parentis tui, maximeque inclyti illius avi. Necdum enim ita male agitur cum Batavia, ut magna ejus merita exciderint animis hominum, utcunque atro carbone multi proceres nostros apud exteros depingant, quasi nescio quid monstri in religione alant: Quod hactenus videre non possum. Utcunque illud non inficior, plerisque in urbibus ita esse animatos, ut solis iis, qui Dordrechtanae Synodi decretis subscribunt, publica loca et stipendia tribuant. Iis qui in prae destinationis dogmate Melancthoni vel Lutheranis accedunt, permittant, ut Ecclesiarum suarum sumptibus, privatis in locis doceant: dummodo constet alienos esse ab iis dogmatis, quae repugnant harmoniae Ecclesiarum, quale imprimis est Photini ac Samosateni, quod Socinus de novo paxillo suspendit. Medulla tua Historiae universalis valde me delectat. Quam non paucis e juventute de meliori nota commendavi. Quid enim turpius quam si ea particula Historiae veteris contenta sit? Diffundendus est animus per omne aevum, quod pauci hodie faciunt. Tanto majorem fructum ac gloriam ex opere hac reportabis. De historia tua Ecclesiae La-Merium conveni ipse, ac postea idem filius fecit. Sed nihil promittere voluit, qui nesciret de magnitudine libri. Solet ille magis capi iis, quae minoris sunt molis. Addebat jam prelum fervere multis et variis. Respondi nec festinato opus esse, sufficere, si post menses sex septem editionem ordiatur. Quod si is difficilem se praebeat, non deerunt, ut spero, alij, qui lubenter id facient. Dissimulare tamen non possum, nusquam difficilius esse typographum reperire, quam apud nos, nisi quis suis sumptibus librum edat. Fit hoc ob rerum omnium summam caritatem, quam causat grave et diuturnum bellum, quod nobis est cum hoste potentissimo. Sola excipio [gap: Greek word(s)], et nugalia quibus nihil vendibilius, ut ipsi non dissimulant typographi. De Nonio Marcello quod scribis, pergratum mihi est. Perge tantum, et quemadmodum Lucretium tibi devinxisti, ita de hoc etiam scriptore oprime

mereri. Non quia tantopere aestimem ejus erudicionem, sed quia tam multa ex veteribus adducit, quae frustra apud alios quaeramus. Dispiciam etiam annon juvare te hac parte possim: sive iis, quae [gap: Greek word(s)] habeo ab aliis observata, sive etiam nostris. Omnino enim faveo instituto tuo: quia satis jam perspexi, quantum in posterum a te expectare debeamus. Columna olim sum usus amici beneficio, cum in tragicarum fragmenta notas ederem meas: sed ipse non habeo, et amicus ille a quo habui, nescio, an usque adeo paratus sit in exteras oras mittere, sed tamen, si ille tantillum mea causa recusaverit, aliunde poscam ab iis, qui faciliores sint. Saltem non cessabo, usque dum misero. Crastino die Lugdunum tendo, aut summum perendie, ubi hanc curam curabo. Magnopere etiam laetor, quod Palatinorum principum ae Bavarorum vitas edere decreris. Valde faveo huic proposito, partim quia Palatinatus mihi natale solum; partim quia illa portio est historiae universae, quam urgere semper soleo. Sed de isto et aliis recum pluribus loquar proximis literis. Interim, amicissime Paraee, egregia, et parentis et avi proles, mutuo nos amemus inter nos.

CCCXVIII. Jacobo Wittio S. P.

UT dies non sine nocte, ita nec amicorum scriptiones sine silentio. Cavendum modo ne nox longa fiat, qua ad Lethen itur. Quod ne nobis contingat, post anni hujus silentium has ad te literas mitto. Superiores tradideram Polyandro, qui se ad urbis vestrae Ecclesiasten dixerat scripturum. Verum nec ille ab Ecclesiaste, nec ego a te responsum accepi. Unde prope est ut mala fide curatas suspicer. Fortasse jam aliunde intellexeris, ut Amstelodamum a proceribus ejus urbis vocatus sim, quo in illustri Gymnasio, quod magno Batavia; bono erigunt, Historiarum sim ac Politices professor. Stipendium annuum erit bis mille sexcentorum Florenorum. Accedit pulchra habitatio, quam hic vix octingentis aut etiam nongentis conducere: magnae etiam factae spes liberis meis; quorum mihi potissimum ratio habenda fuit. Jam enim plerique idonei esse incipiunt, qui munia publica capessant. Joannes Cantabrigiae Socius est Collegij Jesu. Franciscus est advocatus Curiae Hollandiae, strenueque pro aetate saepius jam causas egit. Matthaeus paucis mensibus cogitat edere historiam comitum Hollandiae. Dionysius quid possit propediem ostendet, partim in Latinis et Graecis, partim in Hebraeis, Arabicis et aliis Orientis Linguis. Nec malignam de sese praebent spem Isaacus, et Gerardus, omnium ille minimus, qui jam annum explet undecimum, et Latinis, Graecisque literis; historia etiam sacra, Romana, Graeca, non tinctus quidem, sed tamen pro aetate non leviter est adspersus. Filiarum natu major, Cornelia jam nubilis, quippe quae annum exegit duodevigesimum. Nec pro sexu minus se probat quam fratres. Soror ejus Joanna jam novennis est, et ipsa ingenij satis amoeni. Utinam sic res tuae ferrent, ut me cum omni cognatorum tuorum familia, ac imprimis uxorem meam et sororem ejus Mariam, quarum utraque te saepe habet in ore, semper in corde, invisere cum praestantissima tua uxore ac liberis possis. An nunquam illa dies adveniet? mihi vero juvenescere viderer, si tam beatus forem, qui saltem vel ad paucas vos hebdomadas hic conspicerem. De nobilissima matertera, heroina matre tua, tacere cogor, quia aetatem ejus id scio minime ferre. Sed tamen volupe est, quod vivat et valeat. Quod ut diuturnum esse possit, Deum rogo. Cui te, vir amplissime ac nobilissime, et dilectissime cognate, etiam et etiam comendo. Salutem dices meo nomine et omnium nostri, conjugi lectissimae, liberis, et dominae matri. Sed et clarissimo Ferrio, cujus ego vindicias pro Scholastico Orthodoxo, cum fructu et voluptate legi. Tuum erit quando

occasio dabitur, praestantissimum virum monere atque adhortari, ut porro bene mereri de Ecclesia Dei pergat. Vale.

Tui amantissimus, non minus virtutum tuarum causa, quam ob arctissimam conjunctionem ac necessitudinem nostram, G. I. Vossius.

Imperiales XXVIII, quos miseras affinis mei Cazimiri Junij viduae, accepi! deque eo per affinem meam, Mariam Juniam, certiorem ipsam feci, Aveo nosse ecqua dignitate in patria tua fungaris. Amicus retulit te vel urbis esse senatorem vel Principis Lotharingici Consiliarium, Quaeso ne patere me hoc diutius ignorare. Iterum vale et ama nos: scis votum amantium, Amari volunt qui amant.

CCCXIX. Joanni Meursio.

UTinam, clarissime, et amicissime vir, de me et meis perscribere possem jucundiora. v. Kal. Februarias ipsa Gerardi mei natali amisi suavissimam majorem natu filiam Corneliam, virginem ea pietate, moribus illis, ac rei domesticae intelligentia et cura, illa, ut de Latina taceam, Gallicae, Hispanicae, Italicae Linguae peritia, illa notitia tum omnis generis Musices, tum et calamo, et penicillo pingendi; ut tot bonis boni numinis gratia concurrentibus, omnibus fuerit admirationi qui nossent, fatendumque sit non eam profecto minus sui sexus laudibus excelluisse, quam suis filiorum quos habui vel habeo quemquama. Quodque dolorem auget, ea mihi momento erepta, dum per glaciem rheda eum fratre Matthaeo et sorore Joanna Illustrissimique Polonici Legati Filio fidei meae commendato, nec non Ephoro ejus traha Leidam fertur. Non quidem quicquam imprudenter existimo hic factum a meis (siquidem ea crassities glacici erat ut centenae eodem tempore traha: veherentur sine periculi forxnidine) sed non impudens minus quam imprudens traharius, dum invitis sessoribus praevertere vult antccedentes, ad latus ubi piscati antea fuerant, tenuique glacic aqua erat obducta, deflectens, omnes praecipitavit in aquas: unde prima quidem extracta Cornelia (heu nuper mea!) sed jam terrore et casu plane exanimata: Caeteri vivi educti virtute potissimum, post Dei gratiam, Matthaei mei qui ter in aquas insiliit, non sine magno sui periculo, ut succurreret alieno. Prope ista Leidam contigere, qua occasione filia est avito inlata sepulchro. A tristibus veniam ad laetiora, ea nempe quae te et tuos spectent labores. Tandem persuasum Typographo est, ut serio staret diuturnis promissis. Nec dubita quin intra mensem unum vel alterum Daniea tua sit obsoluturus et exorsurus ea quae ad [gap: Greek word(s)] pertinent. Opus nostrum de Idololatria Lentulum experitur non Celerem quales Metelli. Sed et minus urgeo ut tuis incumbat magis. Nec urgeo illa filiorum de quibus scripseram; facturus tamen simulac sex septem folia excuderit in Philologicis tuis. Si tum esse trico volet, cum vicino Jansonio transigam, Malim a Blauwio non uno. nomine. Sed quomodocunque malim quam me eludi. Maimonides Dionysij mei jam ante annum et ultra absolutus, sed adhuc deest, praefatio. Salmasius de usuris scripsit. Quod opus se transmittere tibi hesterna die Elzevirius aiebat. Heinsiana in Nov. Testament, opera credo jam in medio Paulinarum occupatur Epistolarum. Fortasse subsequentur Salmasianae notae; quod si crit, plurima in Heinsiana animadvertet. Imo et in hoc de usuris videre possis, adversum Aristocelis Politicorum paraphrastem (nec ignorare virum potes) accurate disserentem. Hottomanni Asconium ex Filij mei Isaaci Bibliotheca ad te mitro. Is, imo et conjux et omnes mei plurimum salvere te et uxorem opeimam et liberos jubent. Estque is affectus eorum mihi longe jucundissimus. Nam profecto quid pulchrius quam quod junior ille ait Isocrates, [gap: Greek word(s)] Vale

CCCXX. Hugoni Grotio S. P.

JAM tertia est hebdomas, Illustrissime Domine, quod postremas tuas accepi. Iis saltem post longiusculam in scribendo cessationem, quam primum oportuit responsum dedisse; sed more suo moratus me est Blauwius J. C. eum semel, iterum, tertio, conveni domi suae de Editione [gap: Greek word(s)], idque tui quidem gratia, sed magis, et mei, et communium studiorum. Distulit rem semper his verbis conveniendum sibi prius esse Parentem, quia nihil nisi ex ejus sententia statuere auderet. Velle me postea domi meae, de omnibus facere certiorem. Ubi video me eludi, denuo accedo, casuque illius in aedibus Parentem, et alterum etiam filium deprehendo. Prius senex dubia uti oratione; sed cum dicerem aperte agendum esse; absque eo nihil certi posse tibi respondere: in hanc sententiam absque circuitione aliqua est locutus. Nec suae esse consuetudinis, nec sententiae scriptoribus addicere exemplaria compacta; imo ne incompacta quidem ad centenorum numerum: plane id sibi fore damnosum: praesertim in hoc ope re; quod aliunde esset edoctus, hominum fore elegantiorum; non eorum solum, qui [gap: Greek word(s)] attenderent. Longe magis se rem facere exscriptis, quae puerorum, aut vulgi, et semidoctorum manibus tererentur, quam quae amarent, ac mirarentur pauci, de meliore luto a Prometheo efficti. Praeterea terreri se malo vicino: qui simul ac a se aliquid viderit editum, recudat confestim. Aureum esse volumen, quod de jure Belli scriptum a te fuit. Vicino tamen recudente, coactum se suam editionem, longe minori pretio divendere, quam impensae sinerent. Ita damnum fecisse Opere eo, emolumenti nihil. Nec referre, si nulla hic culpa fuerit tua, dum suo factum sit damno. Velle te [gap: Greek word(s)] tuam eleganter prodire; vicinum mox expressurum Typis minoribus, charta viliori: Id fore satis majori emptorum parti, dum Opus hoc quomodocumque habeant. Tandem ita obsignare longos logos: paratum se esse excudere hoc opus, dummodo intra plus minus LX Exemplaria incompacta consistatur: neque id facturum tum se esse spe tantilli lucri, quippe damnum se magis praesentire; sed spe ista, ut excudere postea possit historiam tuam, et in Novum Testamentum notas. Haec ego apud Atticum Asiatico sermone diffudi, ut melius certiusque mentem, hominis aperirem, Omnino is ingravescente hac aetate, praesertim post Uxoren amissam (id ante tres menses factum) attentior ad rem evasit. Praeterea, viralioqui optimus [gap: Greek word(s)] est, ac imaginatur, sibi non multum vitae superesse; fortasse et terrent impensae, post tantos sumptus, quos fecit in Atlante: Nec enim minores esse possunt, quam L. aut LX. millium Carolinorum. Et tamen non abhorret, ab editione [gap: Greek word(s)] sed valde inhiat gemino operi jam memorato: scit historias ab omnibus expeti, ac legi: Et in tanto per Orbem, qui Theologi sint, aut videri velint, numero, non defore uspiam emptores sacro argumento, quod tam iilustri se authore tueatur. Opus nostrum de Idololatriae origine, ac progressu, spisse procedit; partim etiam, quia sub manibus crescit. Itaque jam excusi quaterniones, ut vocant, LXXX. Nec video, ut ante tertium abhinc mensem exire in lucem possit.

Credo jam intellexeris de Excessu Noomsii Arlanderveniae Domini. Amabam virum quia tam amicum se gessisset erga me, et meos; et ea pietate esset erga Deum, quam in paucis idtius fortunae hominibus deprehendas. Unum sempet ejus animum cruciabat, quod stulte ante connubium egisset, et per est verisimile hoc fatum ei accelerasse: adeo illud ad animum revocabat; etsi nihil ab eo peccatum deliberato; sed si probe ab eo sum edoctus, ebrius insidias evitare non valuerit, quas sobrius non semel effugisset. Credo et eam fuisse causam, cur equestri dignitate ornatum se cuperet; ut quia

videret, uno altero obstante, in Magistratu legendo, sui rationem haberi nullam; titulis aliis, non inferior aequalibus videretur. Non tamen S. Michaelis ordinem expetebat (negabat se pro tempore eo, tantos spiritus gerere) sed suffecisset honos, quomodocumque nobilitatis nomen referret.

Convenit me his diebus, Thysius antea Hardervicenus, sed ab annis jam XVII. Leidensis Theologus. Is decrevit edere in lucem ea quae pertinent ad scriptores Ecclesiae, qui primo vixerint seculo. Quales etiam Ignatius, et Polycarpus, etsi aetatem ulterius continuarint: scis Latine extare Polycarpi Epistolam ad Philippenses: Eam Graece dicitur habere Sirmondus. Habet et Salmasius beneficio Sirmondi; a quo exscriptam nactus quoque Thysius; sed ait, si ex Latinis judicium sit faciendum, partem desiderari in illis quae Salmasius, et ipse habeant Graece. Metuere igitur, ne fucus sit Salmasio factus a Sirmondo, partem Epistolae Graece sibi reservante; ne honos iste, editae Epistolae ejus, sit penes quemquam a Romanae Ecclesiae sententia alienum. Quae desiderantur, quantum recordor, incipiunt ab illis verbis. In his ergo state, et Domini exemplar sequimini, etc. Petiit igitur Thysius, hoc ad te scriberem, plurimumque te rogarem, ut Operam des, quo Graecum Sirmondi Exemplar, ipse videas, et per Amanuensem, quae desiderantur exscribi cures vel si Sirmondus non passurus sic codicem suum extra limen deferri, saltem per alium, tantum efficias ut etiam extrema a quocumque, sed fido tamen, homine, de codice ejus exscripta habeamus. Multum metuo, ne sua Thysium de Sirmondo fallat suspicio; sed ut verum esset, parum est verisimile, quod facere noluit, in gratiam eruditi Galli, id Belgae ergo facturum, et si in hoc aut simili negotio, frustra antehac fuisti, ut mihi relatum, merito verearis, secundo te repulsam laturum. Volui nihilominus hoc veteri dare Collegae, nec tibi ignoto, ut perscriberem quod a me petiisset.

Meursij opera, hebdomade proxima. incipiet excudere is, qui optimum virum jam quinquennium elusit. De Philolao, quem ut petieras, tradidi Hortensio, et Blauwio, quid futurum tandem sit, juxta scio cum ignarissimo. Blauvvio editionem commendavi sedulo. Postea negotium omne commisi Hortensio; qui ad se Philolaum, non me missum aiebat: ostendi igitur partem literarum tuarum qua mihi mitteres, sed eo sine, ut judicio Hortensij, et Blauvvij, vel ederetur, vel remitteretur. Mox causatus me tribus mensibus detinuisse; Id pernegavi, qui pridie domum post vespertinam octavam accepissem. At inquiebat literis subscriptum, ante trimestre esse exaratas. Narravi ergo, ut juvenis is cui Philolaum ad me dederas deferendum, eum cum literis ad Hortensium, arcae suae inclusisset. Hanc ut ipse mihi juvenis exposuit, trimestri fuisse Rothomagi detentam. In istoc, et similibus, [gap: Greek word(s)] Hortensij molestior mihi foret, praesertim merita mea cogitanti; nisi virtutibus hanc compensari putarem, et ad istiusmodi pene obduruissem jam ab adolescentia. Impense ab eo actum, ut publicis impensis, id authoritate Ordinum Generalium, ad Galilaeum de Galilaeis mitteretur. Perhonorificum hoc foret, et ex colloquio cum viro reconditae doctrinae, multa addiscere daretur. Ac forte in Gallia, vel Italia, luculentior obtingeret dignitas, quam apud nos habet; sed-enim metuo, ne tam facile id nunc sit consecuturus; postquam urbicus senator Realius, Indicus antea Praefectus, vitae huic est ereptus, qui valde hoc negotium urgebat, ut nosse te arbitror. Quamquam vero non leviter incommodare possit illustris urbis hujus Gymnasio, si compluribus mensibus, nullae habeantur auditiones Mathematicae: nihil ominus decretum, si auxilio nostro ei opus erit, adjutare eum apud urbis hujus Proceres: Idque ea fiducia, quod publico nomine, et stipendio missus, futurus sit devinctior ad se sistendum postea Batavis; et quodcunque fructus ex profectione perceperit, suis potius impertiendum quam alienis.

Haec cum scripsissem intervenit Constantinus l'Empereur, Hebraeorum apud Leidenses literarum Professor, vir tui amans, et aestimans, supra sui ordinis complures. Is se misisse ad te aiebat, quod

proxime de Hebraeis Legibus opus edidit; sed cum adderet, vix esse tres quatuorve hebdomadas, quod misisset: negavi mirum esse, si responsum haberet nullum, quandoquidem magna saepe incuria esse eorum soleat, quibus libros damus deferendos. Non pessime actum iri, si vel tertio, post mense acceperis, vel quarto. Id tibi in meis, mihi semel iterumque in tuis, (ut illo quem miseras Philolao) contigisse. Recepi tamen sic poscente hujus me rei mentionem facturum iis quas jam literas exararem. Idem Constantinus revidere postremo solet paginas excusas exercitationum sacrarum Heinsij in Novum Testamentum. Credo partim, ob Hebraea quae intercurrunt; partim ne quid aspergatur, quod rerum sacrarum, praesertim de quibus controversantur in scholis, minus probet intelligentem. Is retulit mihi jam deventum esse a Typographo ad notas in Epistolam ad Romanos. Transiit hanc per urbem Illustrissimus Regis Polonici Legatus, vir doctus, et perhumanus, tuoque affini in Galliis, juventutis tempore, perfamiliaris. Jam credo ex eo cognoris, ut legatio haec successerit in Britannia. Nam ad affinem tuum scripturum se aiebat. Apud nos filium, cum Ephoro relinquere maluit, quam apud Leidenses, ob tot foeda quae proximo mense illic peracta erga mulieres, imo et adolescentes. Referre ea pudet. Heu quantum locus ille immutatus ab eo qui in utriusque nostri erat adolescentia.

Jam aliquot menses praeteriere, quod in lucem prodiit affinis mei Francisci Junij Opus, de Pictura Veterum: quod alia de Pictoribus Antiquis subsequentur. Is mihi commisit, ut Exemplar ad te transmitterem; sed non video, ut commode hinc fieri possit, hyberna tempestate: filio igitur exemplar dedi, quod fratri tuo optimo Guilielmo daret. Is occasionem aliquam melius intelliget.

Amstelium Vondelij, quam illustri tuo nomini inscripsit, jam ut puto videris. Diu quominus ageretur, obstitere aliqui Presbyterij, ut arbitror, nomine. Tandem id Consuli Gravio commissum ut perlegere cum cura vellet. Dixit se nihil invenire, quod jure offenderet. Nam quod dicerent, [gap: Greek word(s)] totum drama, uti et Authorem, idsibi parvi ponderis videri; eo quod personae debuerunt introduci, non ad tempora reformationis, sed temporibus suis accommodatae. Nudius tertius primo actum id drama, idque majore tanto cum applausu, quanto diutius elusa fuerat populi expectatio. Cum in eo essem, ut literae obsignarentur, domum meam venit Blauvvius J. C. Quaerit utrum jam ad te scripsissem. Dixi literas necdum missas. Petiit in hunc modum scribere vellem. Ita jam occupata esse prela sua omnia, ut intra tempus longiusculum nihil novi tentare ausit. Nam hac ipsa hebdomade, bina, ternave prela occupaturum solis operibus Meursianis. Quaesivi utrum prudenter satis rejiceret editionem tui operis, cum et [gap: Greek word(s)], per se opus sit gratissimum, et tanti interpretis translatione, et nobis longe futurum sit commendabilius. Causatus tum ille, et malum vicinum, et quod non posset ex animi tui sententia excudi, nisi gravioribus impensis, et alia ante memorata, ut reponere nihil attineat. Nimitum hae verae [gap: Greek word(s)] quod renunciatum venerat, solum [gap: Greek word(s)].

Deus Opt. Max. diutissime te et Heroinam conjugem, et filiorum utrumque, cum filia optima (quos omnes ego, et omnes mei impense salutari jusserunt) salvos, et sospites conservet. Scribebam festo Epiphaniae anni hujus CIC IC C XXXVIII. quem prosperum ac foelicem, ut inchoantis anni tempore fieri amat, comprecarer, nisi superiori voto, et hoc, et alia, mihi complexus viderer.

CCCXXI. Simoni Beaumontio Syndico Roterodamensi S. P.

VIR amplissime, atque eximic, tertio jam et plusculo intervallo, manum admoveo calamo ad rescribendum; et quod de die non erat, nocturni temporis beneficio (O beatas noctes non stu dentium minus quam amantium!) impediet

nullus. Seu juridicina, seu causidicina, tuo voles in versu, favitores habes non malae aetatis scriptores, atque eos quos maxime voles, vel Jurisconsultos, vel verborum juris retinentissimos. De Tertulliano qui virum norit, nemo inficias ierit. Is opere Scholastico, de Pallio, quod exaravit ubi Presbyter erat factus Carthaginensis, occasione ea quod velut, [gap: Greek word(s)], pro toga, Pallium assumpsissec, hunc in modum scribit capite tertio! Cato juridicinae suae in tempore humerum exertus, haud minus palliato habitu Graecis favit. Juridicinam dicit pro tempore eo, quo jus diceret Praetor. Praetores enim cinctu Gabino, hoc est nudo humero dextro, (hoc enim est quod Tertullianus ait humerum exertus,) jus civibus dicebant. Hoc cognoscere est ex veteri interprete Persij in illud, satyra quinta.

Atque item Isidoro Originum, Lib. XIX. cap. 24. Ut autem a juridicus, juridicina, ita a Causidicus formarunt jurisconsulti vestri, causidicina. Qua voce [note: Pag. 452. Edit. Hamburg.] usus Ammianus Marcellinus, Lib. XXX. Ad ultimum id habet causidicina cum caeteris metuendum et grave, quod hoc pene ingenitum est pene litigantibus cunctis, ut cum jurgia, mille casibus cadant, accidentia secus in potestate esse existiment Patronorum, etc. Dixerit aliquis hunc et hominem fuisse Graecum, et Militem, ut ipse de se refert, extremo Historiae suae. Dabo igitur Autelium Symmachum, Oratorem eumque Consularem. Is tribus in locis hoc usus est vocabulo. Ut Lib. V. Epist. XV. quae ad Theodorum Sancto Lampadio, germano tuo, et ad spem processus, et ad bonam viam morum, Causidicinam credidi profuturam. Item, Epist. LXXIII. quae ad Licinium: Modestiori causidicina dare numen affectat. Alibi idem, Qui Magisterio tuo Causidicinae insinuo candidatos. Sed quid his insisto? Praeclarum quidem Symmachi nomen, quem in florido dicendi genere, nullo Veterum minorem ait Macrobius, Saturnalium Lib. V. cap. 1. Malis l tamen scio Imperatores, qui stante Roma, et eadem qua Symmachus vixerint [note: Codicis Theodosiani Lib. VIII. Tit. 4.] aetate, sunt hi Theodosius, et Valentinianus. A. A. Si qui vero cohortales, vel subjecti cohorti, ullam ante hanc legem gessit militiam, aut coeptam dudum etiam nunc gerit, aut causidicinam in fore amplissimae praefecturae, atque Illyrici, vel urbano profitetur judicio, in eodem latarum pridem constitutionum sanctio observetur. Vides illustrem locum eo ex opere, quod mecum scio miraris, vir amplissime, non magis esse, in manibus eorum, qui se Themidi vestrae sacrarunt. Et sane quid [gap: Greek word(s)] utroque, quae diximus, vocabuli. Nam ut a Causidicus, Causidicina, a juridicus, juridicina; sic a carnifice carnificina, a vestifice, vestificina, apud Tertullianum de Pallio, ab Indice Indicina, Apuleio VIII. Milesiarum, et aliis alia id genus. Vale, vir maxime, et porro nos amare, ac de Republica Batava bene mereri perge.

CCCXXII. Martino Pilio S. P.

ITa est, ut scribis, Ornatissime Pili. Plane ego, et Praestantissimus Patruus tuus, iisdem in pueritia praeceptoribus, Oxydrio, et Rekenario, viris doctissimis, usi sumus. Sed quod in vita ejus, de viro CL. Francisco Nansio, lego, longe aliter est. Quippe is demum post excessum Oxydrij, Latinas Graecasque literas docere Dordrechti coepit: At superstite Oxydrio, jam Leidam se contulerat Pilius, ut vel ex Rekenarij Epistolis a te editis cognoscere licet. Imo quo tempore doecre Nansius coepit, (id anno fuit CIC ICXCI) jam juris studio se Pilius addixerat. Primum ego Nansium, postremumque audivi; sed nunquam ego, et Patruus classe fuimus conjuncti. Quid mirum? quando ille ut aetate, (septennio enim natu grandior erac) ita etiam eruditione longe superior foret. Itaquc postquam ille Gymnasium Dordrechtanum reliquit, praeter dulcem sui memoriam,

etiam exemplum reliquit, quod imitaremur. Sane laudibus ejus ego, et aequales mei non leviter ad studiorum amorem accendebamur. Praesertim cum Academicarum feriarum tempore, excurreret Dordrechtum, et veterem suum Praeceptorem Rekenarium, in Gymnasio docentem, honoris, et amoris ergo, audire dignaretur. Ac licet vix egressi essemus pueritia, tamen quotquot necdum subduxeramus manum ferulae, facile videbamus, nihil gratius Rekenario esse ista discipuli comitate. Nunquam sane eruditius, ac disertius docebat, quam honorario hoc auctus auditore. Postea etiam multa magni erga Rekenarium affectus indicia dedit; praesertim ubi praeterito Rekenario, quasi Graece non satis gnaro, Rectori Oxydrio Hadrianum Marcellum suffectum vidit. Quam graviter id tulerit, argumento erit, quod cum audiisset a Marcello, ejusque discipulis, aliquot sic spargi, Rekenarium Graeca vix delibasse; Gymnasium sit ingressus, ac nobis audientibus, in hanc sententiam, Marcellum sit affatus. Intelligo Optimum, et doctissimum Praeceptorem meum a te, tuis traduci, ut Graecis literis minus excultum. Accessi igitur, ut ex discipulo aestimare discas magistrum. Homerum cedo, vel Isocratem, vel quemque Graecum scriptorem voles. Experiamur, quid uterque ex tempore interprerando possit. De peritia utriusque penes Franciscum Nansium, et alios judicium esto. Carmine et politiori literatura praestabat Rekenarius: Sed longo eum intervallo superabat Marcellus, ut Artium, et Philosophiae scientia, quam Lovanij hauserat, ita et peritia sermonis Graeci. Nec exiguum eo honorem reportarat aliquot ante annis, Antverpiae, quo tempore et privatam ibi scholam aperuerat Bonaventura Vulcanius. Sane ita vulgo ferebatur, plures Graece eruditos e Gymnasio suo emittere Marcellum, quam Vulcanium. Equidem multum metuo, ne id magis incuriae Vulcanij fueric tribuendum. Nam quantus in Graecis fuerit is vir, optime praeter Academiam Lugdunensem, in qua biennio quasi docentem audivi, testantur ejus tot monumenta per universam diffusa Europam Sed-enim ista tum nos fugiebant admodum Adolescentes. Nec aliud aeque mirabamur, quam sic aPatruo tuo, vix annos nato duo et viginti, provoeari ad certamen, senem, qui annos XXX. et quod excurrit in literis Graecis insumpsisset. Sed hanc Pilio fiducium gignebat, quod priusquam iret Leidam, ab Oxydrio Graece doctissimo, praeclare ea lingua esset imbutus, et cum Leidae degeret assidue, manu tam Graecos versasset, quam Romanos. Unum tamen in se Leidae culpabat, quod Rami, potius quam Aristotelis praeceptis, a Praeceptoribus esset imbutus; Primus enim Philosophiam peripateticam, in Gymnasium Dordrechtanum introduxit Marcellus. Nec dubium, quin ad amorem Aristotelis, multum eum accenderit tum Justus Lipsius, qui in Epistola quadam scripserat, non fore magnum, cui magnus esset Ramus: tum etiam Petrus Molinaeus, vir omnino Peripateticus, quo utebatur perfamiliariter. Sic igitur claudicaret hac parte doctrina, et ipse frequentare Peripateticos coepit: Ac initium fecit ab initiis Crellij, qui eo tempore palmam in hac arte praeripuisse caeteris videbatur. Meminit ipse ejusce rei, in literis suis, ad Nob. et Cl. Joannem Polyandrum seniorem: quicum et magna illi notitia erat. Cumque per varia animum diffunderet, nunquam tamen deponebat amorem Poeseos. In quo quantum praestiterit, conjecturam capere licet ex iis quae jam editione nova ab Orco vindicasti. Sic ille Latinis Graecisque literis, et cum liberalibus artibus, tum prosa, vorsaque facundia instructus, animum ad juris seientiam appulit; cujus exemplum si imitarentur adolescentes, non tot in publicum cruda propellerent studia, meliusque et sibi et publico consultum irent, Sed haec emendare non est nostrarum virium. Tuam pietatem erga Patruum non possum satis laudare. Quid enim iniquius fuisset, quam ut laudatissimus undecumque Patruus tuus, a quo nihil non magni Patria expectabat, paucos intra annos intercideret totus? Id permittendum nulli bono, et studiorum amanti erat. Minime omnium tibi, fratris filio: quem, ut video, Typographus tuus in ipsa inscriptione nepotem vocat; quasi

tuus in ipsa inscriptione nepotem vocat; quasi Nepos non sic se habeat, ratione avi, uti filius ratione Parentis. Sed perminutum hoc, et a quo minime, pendeant, vel salus Patriae, vel honos Patrui. Et fecit ille non sine exemplo doctissimorum nostrae aetatis hominum; non tamen eorum, ut arbitror, qui Romanis temporibus pure loquebantur. Nam locus unus alter quem objectant e digestis, vel male lectus, vel male intellectus. Quod in jure sic subactus, facile videbis; ubi tam ad pusilla etiam te demittere voles. Illustri Dom. Exlegato Beverio, affini tuo, magno Patriae columini, ubi occasio ferer, plurimam meo nomine salutem dicito.

CCCXXIII. Merico Casaubono. Isaaci F. Ger. Jo. Vossius S. P. D. Reverende Clarissimeque Vir,

SI Gregorianam temporum seu emendationem, seu depravationem sequimur, decurrit hodie annus vetus: cras inibit novus, quem fortunare cupio tibi ac familiae toti et venerando fratrum Collegio. Nos hic post mortes Dionysij, Joannis, Corneliae; postque morbos graves Matthaei, Isaaci, Gerardi, et corpore interdum languemus, et animo subinde, ut Augusti utar voce, betizamus. Accedunt molestiae aliae pene quotidie. Sed in universis voluntati divinae acquiescimus. Interea spissius procedunt Musarum Labores. Adde quod Typographus noster ipse moras plurimum nectat, ac saepius habet quod existimet praevertere oportere, uti nunc Barlaeanam descriptionem pompaequam hic conspicere fuit, ingrediente urbem Regina Matre Medicaea: ea intra mensem aut circiter cum picturis elegantissimis prodibit. Hoc magis sepositis paulisper nostris in iis festinatur, ne diuturniori mora graciam deperdant, si quae cum Italorum pompis collata cantum fuere mediocria, haec nimis magno molimine tarde admodum videant lucem. Rerum hic novarum nihil habemus, nisi de capto Brisaco nomine Galliarum Regis. Eo difficilius succeder pacis negotium in Germania. Neque. enim adduci se sinet Rex Christianissimus, ut reddat locum tanti momenti. Absque eo autem Caesar omnes conditiones pacis respuet. Interea hoc inde boni proveniet foederatae Belgicae, quod Caesar, non poterit aestate proximâ exercicum adversum nos mittere, uti decrevisse fama undique percrebuerat. Abunde enim nunc inilite suo opus ei erit tuendis regionibus iis, in quas e Brisaco fieri possit irruptio. In urbe hac intra menses duos tres non minus XL. e viris Mercuriahbus foro cesserunt. At qui etiam aiunt plures esse quinquagenis. Et complures in iis qui debeant ultra trecenta florenorum nostratium millia. Haec res perdet plurimos qui illis crediderant, nec levc hinc damnum toti mercaturae, quod et magnopere incommodavit publico: praesertim si vcrum est quod aiunt, moribus antiquis verisque rem stetisse Romanam: pecuniis adversus tam potentem hostem stare cadereque Batavam. Interea hoc solatij nobis quod hinc aestimare discimus animi bona prae illis fragilibus ac fluxilibus. De praebenda Cantuariensi quae bono meo exspiravit hoc mense Decembri, curae tibi fore confido, ut ea pecunia annumeretur Mercatori Amstelodamensi Custenio, sive quem ille in Anglia huic rei praefecerit. Uxor uxorem optimam, imo nos omnes salutamus vos omnes.

CCCXXIV. V. Cl. Merico Casaubono Ger. Jo. Vossius S. P. D.

IN summo moerore meo pauxillum hoc literarum scribo, praestantissime et amicissime Casaubone, siquidem Dominus Deus quam mihi dederat abstulit filiam natu majorem optimam Virginem, et multis nominibus laudatissimam, quam rem ex aliis qui norint malim te intelligere. Quodque dolorem mihi auget, erepta mihi tristi infortunio. Dum enim his ut terris, credo et Britannicis, obtinet hyeme, per glaciem rheda, sive traha malis, una cum

fratre, sorore, cognato et duobus aliis fertur; nec impudens pariter et imprudens auscultare vult meorum et aliorum monitis universi rupta glacie in aquas praecipitati. Tenella illa mea, partim casu, partim metu exterrita, mox obriguit: caeteri, sed non absque maximo periculo, evasere. Sed plerique eorum salutem post Deum debent filio Matthaeo, qui non semel in aquas insiliit sponte, ut salvaret caeteros. Sic Deus, mi Casaubone, me exercet in hac vita, qui et hactenus dat illud, et, ut confido, porro dabit, ut in sanctissima ejus voluntate conquiescam. Jam ut seis viginti quinque debentur mihi librae Sterlingicae ex Canonicatus Praebenda, quam vocant. Nempe exspirarunt Decembri mense anni superioris CIC IC C XXXVII. Tantumdem hic mihi hodierno die annumera vit honestissimus et ornatissimus Kustenius ea fiducia, ut quamprimum refundatur ei Cantuariae sibi, vel illi, qui nomine illius ostenderit schedulam a me subscriptam, spero nuilam fore moram vel in te, vel fratrum charissimorum quoquam. Plurimam salutem a me et meis dicito lectissimae uxori, sed et Reverendo D. Decano et toti Collegio venerabilium fratrum.

CCCXXV. Joanni Isaacio Pontano. Hardervicum.

JAM credo intellexeris, Praestantissime Pontane, de excessu Corneliae filiae meae, natu majoris. Ea cum fratre Matthaeo, sorore minore, cognato item Junij Nepote, sed et Illustrissimi Poloniae Legati Filio, et Ephoro ejus, Leidam per glaciem ferebatur rheda, ut nostrates ea tempestate solent. Et erat Meis ea in urbe negotij quiddam. Sed Rhedarius, nisi Traharium malis dicere, minime obsequens assiduis eorum quos veheret monitis, dum praevertere alios conatur, non impudens minus, quam imprudens, universos in glaciei fracturam, ubi piscaretur antea, sed tum leviter glacie erat obducta, conjecit. Unica illa Cornelia confestim obriguit. Caeteri sed non sine magno periculo, virtute Matthaei evaserunt: cui in hoc tristi infortunio, favore divino robur erat triplex, et pectus adamantinum. Ita ut tertio etiam ad alios liberandos, se in aquas praecipitem dederit. Ferreus sim, vel siquid ferro durius, nisi hic casus me admodum maceret, et coquat. Tamen me non mediocriter solor divina Providentia, sine qua nec capillus lobis excidat, ut Sospitator praedicat. Hic interim moeror me paulo fecit tardiorem ad rescribendum. Praeterea quod cum tuae huc literae ferrentur, Lugduni essem, quo me receperam exequiarum ergô. Nam avito Junij sepulchro est illata. Simul illud ut deferrem fecit, quod Papiam ipse non haberem. Nam quod ad opus Grammaticum nostrum, ubi subinde memini, amici sum usus codice: qui dicit sibi ejus usum esse necessarium in Isidori glossis, quas cum commentario edere decrevit. Dolet quod non possim Stephanio gratificari, cujus ego, et virtutem amavi semper, et aestimavi doctrinam. Aveo scire ut valeas. Nam literae tuae ad me, injecerunt sollicitudinem non levem: Sed spero jam plane convaluerit. Id Deus faxit, non tui modo, et tuorum causa; sed vel maxime propter Remp. Literariam, quae et Geldricam tuam historiam, et alia a te avide expectat. Omnes mei te salutant, foeliciusque hunc annum decurrere tuae familiae cupiunt, quam meae coepit.

CCCXXVI. Claudio Salmasio Ger. Vossius. S. P.

NOn absque periculo, salvus interim ac sospes, cum filio filiaque nunc unica Amstelodamum perveni, et eapropter gratias Deo nostro ago, quas possum. Conradum Pauli Brunswicensem (male Heresbachium putâram) mitto quidem, sed vix video ut juvare aliquid possit. Hottomannum de Usuris nec habeo, nec hic ex amicis queo nancisci. Scio tamen Lugduni in Galliis excusum anno

CIC IC C XIX. cum aliis aliquot ejus viri opusculis. Mirum praeteritum esse in Oceano Juris, cujus tomo septimo (septem et viginti voluminibus constat) habentur septem de Usura Scriptores. Hoc volumen transmisissem, nisi scissem certo esse etiam in Bibliotheca Leidensi. Sed ex Bibliotheca nostra habeo nunc domi meae, ac transmittam si verbo indices. In indice tot voluminum video et aliis tomis multa de hoc argumento interspersa esse. Sed quandoquidem Leidae haec habetis, quae si ulli, tibi sane patere debent, nihil de eo addendum putavi. Sin a nobis malis, universa in arca concludam ac mittam. De honore habendo nobis in baptismatis sponsione uxor gratias agit, ut convenit, rogatque obnixe, ut utaris vicaria ejus opera, cujus maxime velis. Sic enim apud Batavos, et ci edo aliis etiam terris usus est, si loci intervallum vel valetudo vel aliud obstiterit quo minus, quis coram adesse perquese obire sponsionis munus possit. O si suavissima mea Cornelia, quam sic ob virtutes dileximus ego et uxor, imo innumeri nobiscum, hoc potuisset pro nobis. Sed facta est voluntas Domini, cujus nomen sit benedictum. Conjugi tuae lectissimae sed et affini tuae optimae salutem adscribi jussit uxor mea; simul obstrictissimus tibi Isaacus meus et qui plura tamen debere exoptat, quo mancupio totus sit tuus, saltem non minus quam parentis, plurimum te et conjugem salutat.

CCCXXVII. Claudio Salmasio, V. Cl. G. J. Vossius, S. P. D.

IN moerore quem conceperam ex obitu optimae et suavissimae Corneliae meae, dolorem illum Leida abeunti non mediocriter auxit, quod partim ex Elichmanno, partim etiam ex Epistolio tuo, intelligerem de nephritide, adversaque valetudine, qua impeditus, non uti ante, ita a funere, etiam invisisses. Atque eo pejus me hoc habet, quod ex eo nihil intellexerim. Scis autem quam amor sit suspiciosus. Simul nonnihil molestiae animo attulit meo desiderium cognoscendi, quid proximo Curatorum conventu factum esset de rebus tuis, et an manserint promissis. Sed si valetudo est prospera, minus laboro, de caeteris: quanquam si ullus mortalium, is sim, qui magnum inde dolorem caperem, si tantum posset improbitas, ut te illud seculi decus, ac Batavicae etiam Academiae praesidium, a terris avelleret nostris. Quod ne Deus sinat, ut unquam videam. Credo, jam filiam tuam Mariam sacro stiteris baptismati. Sed sive id jam factum, sive futurum propediem, ex more Batavo, arbittor et Gallico, munusculum mitto, quo adultior tua meminerit optimae conjugis meae: cujus utinam valetudo sivisset, ut ipsa de sacro fonte levaret; sed quia nec ipsa potest ad vos venire, nec de Cornelia dulcissima, Deo sic visum fuit, vicaria opera opus vel fuit vel erit, dum ipsa susceptrix, et sacrae initiationis arbitra censeatur. Tantum Junia mea Merceram tuam rogat, ne vili metallo, splendido luto, munusculum minutum, sed solo aestimet affectu. De Hottomanno nihil mirum, si Haga nihil receperis; nam quo ad te scripseram die, eo ad nos filius Haga venit. Ac necdum ad Hagenses reversus, et ut arbitror, jam serum est ex advocatorum elegantioribus exquirere de hoc opere. Quare nisi aliter videatur, operae parcetur; sin aliter placitum, fac ut ex Isaaco meo intelligam. Nihil enim mih vel meis jucundius esse possit, quam ulla in re tibi, hoc est reipublicae Literariae, utilis esse possit opera nostra. Salutem plurimam tibi, Conjugi, affini tuae, Uxor, imo omnes nos dicimus.

CCCXXVIII. Joanni Cabeliavio. J. C. S. P. Vltrajectum.

DIcere non possum, mi Cabeliavi, quam grata mihi fuerit utraque Epistola tua: posterior imprimis, qua mihi carum adeo pignus, lugenti, omni solatiorum genere mederi voluisti. Hunc

animum tuum nisi habeam pergratum prorsus fuero ingratus. Quamobrem, etsi semper te dilexerim, non leve tamen est, quod amori accessit nostro. Nec propterea opinari te velim, molliter adeo me ferre tristissimum hunc casum, cujus gratia, tantum assumendum tibi laboris putasti. Scis aetatem senilem, et ut teneris ab unguiculis, studiis sim innutritus, sacris imprimis: quae tractare soleo, non, ut alios solum reddam meliores, sed ut prior sim Ipse, quales esse alios velim. Sed de isto pluribus colloquemur, ubi Amstelodamum veneris. Nam spem eam mihi fecit alloquio suo optimus Affinis tuus. Advenies exoptatissimus: Neque id modo, ob eruditionem insignem; sed etiam ob pietatem, et candorem, quibus omnem doctrinam, in summis etiam viris posthabeo, saeculo enim vivimus fucato, et maligno: adeo ut qui raram doctrinam cum excellenti probitate, animique candore conjunxerunt, sint vix totidem, quod Thebarum Portae, vel divitis ostiaNili. Sed mihi ut videtur, ad carceres prope decursum hoc vitae spatium. Tibi, ut arbitror, longa restat via; in qua conficiunda multum metuo ne graviora etiam subeunda sint, quam illa, de quibus scribis prioribus literis. Non omnia, hominibus eruditis praesertim, Dei metuentibus, evenire solent ex animi sententia. Nimirum melius novit Deus, quid cuique expediat. Literas tui amici remitto, ut volueras. De tuis fiet ut scripseras. Barlaeus tui amantissimus plurimum te salvere jubet.

CCCXXIX. Francisco Gomaro, V. Cl. Praeceptori Veteri, affinitate conjunctissimo, Ger. Jo. Vossius S. P. D.

QUod M. Tullius ait de Phidiae signo, simul id adspectum, et probatum; id intelligentissimi cujusque judicium est, de opera tua, in Hebraeae poesios notitia quasi ab Orco revocanda. Nam et eruditissimus hic labor tuus novitate argumenti facile in oculos incurrit omnium, et quanto gratiora esse debent, quae sacras attingunt literas, tanto magis vel prima facie se commendat, et tamen majorem allaturus fructum, quo magis inspiciatur. Sane apud nos video extolli hanc commendationem, non ab iis modo, qui nomen nobiscum Christo dederunt; sed iis quoque qui, se aiunt, Mosaicis contentos sacris; laudarentque iidem impensius, si cum Hebraeis literas conjunxissent Graecas. Magnas igitur gratias habeo pro Opere, quod et nostra aetas, et postera aestimabit semper. Altero etiam nomine, et ego et conjux hoc tempore, post tot merita vetera tibi obstringimur, quod ea aetate illis occupationibus non gravatus fueris, nos in hoc tristissimo dilectae filiae obitu, solatii plenissimis literis alloqui. Valde illae gratae nobis, acceptaeque, imprimis moestissimae conjugi, quam non mediocriter refecerunt. Spero Deum porro daturum, ut ea quae scribis, ad animum revocet magis et magis. Nec illa segniter id hactenus fecit, sed recursat vel minima occasione dolor. Nec leviter excruciat, quod erepta filia nunc aetate hac gravescente, et valetudine adeo infirma, sibi conflictandum videt cum ancillari vecordia, segnitie, ac moribus improbis. Nam antea longe maxima pars oneris in filiam recumbebat, quae ad regundam familiam nata videbatur; non sine parentum, et fratrum admiratione. Ita circumspecte, nec moribus gravibus minus quam placidis moderabatur, ea quae ad rem familiarem pertinerent. Nisi hoc non minus foret, quod dixi, majus etiam de pietate, et sacrorum intelligentia, adderem de peritia sermonis Gallici, Italici, Hispanici. Nec Latine nesciebat. Adderem de Musice universa, arteque tum calamo, tum penicillo, et coloribus pingendi. Sed dolorem talia meum quoque, qui virum, quodque caput est, Philosophum me Christianum commemini, refricant magis, quam mitigant. Ergo his missis, ad studia nostra venio. Excuditur opus nostrum, de origine et progressu Idololatriae Gentilis, et humanae mentis ascensu ad Deum:

quo ipso cum Nationum Theologia triplicem refero conflictum; historiae priscae unum, scientiae naturalis alterum, ac tertium Scripturae Sacrae. Sed opus tam varium, ac difficile in spissis adeo occupationibus non potest non spisse procedere. Salutem plurimam dicito, non uxori modo, generoque; sed clarissimo etiam Altingio; item Nobilissimo Magduello. De affine Junia, et Matertera ejus Manieria nihil addo, quia hoc negotium uxoris soleo literis committete.

CCCXXX. Joachimo Borgesio Gymasiarchae Groningano S. P. Groningam.

PEramice a te factum, Doctissime Borgesi, quod moestum me, propter excessum optimae carissimaeque filiae, consolandum per literas putaris. Omnino enim valde me hic casus affecit; sic tamen, ut solidi plurimum solatii perci, piam; quod jam a teneris sim edoctusnihil nobis fecundi vel adversi contingere; citra Dei voluntatem. Unus ille melius, quid filiae, quid Parentibus expedierit, novit, quam Orbis universus. Dei sunt cuncta, dat ille, et adimit, cum visum. Nec sane illis temporibus vivimus, ut homini prudenti ac pio valde ad blandiri hic mundus possit. De me quidem illud dixero ingenue, longe jucundissimam mihi hanc vitam fore, absque duobus illis foret, quod voluptatem magnam capio, partim quidem in senectute hac addiscendo, porro quae me reddere possint meliorem, partim vero, voce, scriptis, factis, bene merendi de omnibus, pro modulo gratiae, quam mihi admen sus est Dominus. Pergratum quoque fuit [gap: Greek word(s)] tuum; quod cave, ut facis, posthac deprecies. Omnino contra censeo, te mihi pro scrutis et frivolis reposuisse; non contentus sum dicere aurea, malo dicere auro magis aurea. Nam quis homuius ego, pro duobus maximis Regibus Davide, et Salomone? quid scripta nostra, imo humana omnia, prae [gap: Greek word(s)]; Prae istis aurum non est aurum, sed lutum, et si quid illis vilius. Valde etiam mihi probatur opera tua, in pietate sic a teneris instillanda unguiculis. Hoc enim praefatione operis abunde testatum facis. Nimirum quanto corruptiora sunt secula, tanto magis gliscenti malo obviam eundum est, praesertim Scholarum Praefectis. Equidem cum te sic animatum esse videam, non possum non et mihi gaudere, et Juniolo nostro gratulari, quod talem nactus sit Doctorem. Quare quod alioqui facerem, et vehementer facerem, ut puerum de meliori nota commendarem tibi, id nunc necessarium non arbitror. Nam cum affecta etiam hac aetate omnia metiaris juventutis bono; eo imprimis quod ad viam perducit aeternam, quo pacto persuadere mihi possum, cessaturam unam operam tuam in eo adolescentulo, quem cum ingenij causa ames, tum propter avi summi viri merita erga Ecclesiam Dei. Cujus etiam tralationem in iis, quae nunc a te edita, prae caeteris omnibus, versandam pueritiae manibus putaveris. Vale, vir praestans et amice.

CCCXXXI. Stephanio V. Cl. Gerardus Joannes Vossius S. P.

SAEpe animo meo, Clarissime Stephani, jucundissima subit recordatio ejus temporis, quo studiorum gratia vixisti Lugduni, proque ea aetate non inglorius, praesertim editis in Saxonem Grammaticum castigationibus, non acutis minus quam eruditis, ac mihi meique amantibus, eo gratis magis acceptisque, quod ut Heinsiano, sic nostro etiam nomini dicandas putaris. Nec absens desiisti, literis testari, singularem erga me affectum tuum. Non dubito autem, quin saepius sis miratus, fortasse et dolueris, quod Epistolari hoc officio non paria fecerim. Sed enim, amicissime Stephani, si nosces quam a mane distinear ad vesperum, sic ut non

nisi intempesta nocte vacare a studiis possem, credo, qui amor est tuus, peteres ipse, ne subirem qualemcunque respon dendi laborem. Nec tamen hoc a me scribi puta, ut te quoque in scribendo faciam negligentiorem. Nihil mihi, mi Stephani, tuis literis gratius fuit, vel erit. Tantum te in optimam capere partem velim, cessationem nostram. Neque e nim provenit ex eo quod imminutus sit amor noster, sed quia magis et magis desinam esse meus. Absque hoc foret, crebris, non te modo, sed praestantissimum etiam Collegam tuam Laurembergium literis compellassem. Interea fore spero, ut et tibi et tot aliis amantibus mei, magis satisfaciam; jamque scrio dispicere coepi, quomodo me exolvam hisce vinculis, quae injici totos dies video. Interea amemus nos inter nos: Eo impensius quo aetas mea haec magis aggravescit, luctu etiam accedente domestico, de quo ex summo viro, (olim meo, nunc tuo, atque utinam nunc quoque meo Collega possem dicere) Joanne Meursio, poteris cognoscere. Neque enim quae ad eum scripsi, iterare dolor sinit. De Saxone tuo, curae mihi antehac etiam fuit. Sed nihil certi datum responsi. Desperabat Elzevirius excudi apud nos posse: Nondum ego. Propediem certiora, vel ex Elzevirio, vel meipso cognosces. Clarissimum Laurenbergium plurimum meo nomine saluta.

CCCXXXII. Hugoni Grotio S. P. Lutet. Paris.

DOlet, Illustris Domine, quod tarde adeo ex conjunctissimo Collega meo Barlaeo resciverim de itinere Cl. viri Joachimi Wichwortij; si praescissem, non passus eum forem sine meis Lutetiam literis proficisci. Nunc abierat priusquam cognoscerem eum de abitu certi aliquid statuisse. Itaque nec valedicendi potestas fuit. Moleste etiam tuli, quod Epistola mea, tot ante menses exarata ad te, diu adeo delituerit apud praestantissimum fratrem tuum Guilhelmum. Vel me non satis intellexerat Filius meus Franciscus, vel Francisci mentem non satis sit assecutus frater tuus. Nam volueram, ut literas per Tabellarium mitteret. Affinis de pictura opus, per amicum mittam, ubi occasio obtulisset. Gratissimae mihi fuerunt literae tuae, quibus moestum erigere studes. Nec tamen mihi videor, molliter ferre tam durum casum: nec id censent amici: mirantur magis, quando cogitant, cujus ipsi animi forent in simili negotio. Nempe mecum assidue revolvo, ut curae semper fuerim Deo meo, qui unus melius me, et omnibus mortalibus novit, quid mihi, quid meis expediat. Nec infoelices censeo, qui in flore aetatis discedunt. Non eorrumpentur a seculo hoc, quo ab annis XX. ita improbitas, et [gap: Greek word(s)], coepit incrementa, ut animus vehementer exhorrescat; quando mecum reputo, quae tempora videantur imminere, si sic porro procedetur. Eadem aliquid solatij afferunt conjugi optimae, nec tamen in hoc dolore suo satis cordatae. Me quidem saepe ejus gemitus et lacrymae somnum capere non sinunt. Nam et mihi refricant causas doloris. Recurro igitur ad vetera solatia millies ei dicta, et quod plus saepe valet arte, ad alias cogitationes abducere aegram ejus mentem annitor. In opere nostro excusa sunt, ut vulgo numeramus Alphabeta quatuor. Quintum quantum conjecto superest. Miraberis scio, me non posse manum tollere de tabula. Sed primo satis visum ex prisea historia, adducerem quae ad Religionis gentilis primordia, et progressum pertinerent. Postea non sum visus mihi sat utilem operam publico navaturus, nisi mentem humanam ad ducerem quoque ad veri numinis cultum. Itaque juvit per omnia me naturae opera diffundere; inque iis considerare, Dei bonitatem, potentiam, ac sapientiam. Valde enim ab iis dissentio, qui inanem naturae speculationem arbitrantur. Collegae Hortensij iter aegre procedit. Delegati Provinciarum in generalium Ordinum consessu assignarunt in itineris impensas, bis mille Caroleos: quos petere jusserunt, ab rei maritimae Praefectis, vel simili Collegio, quod Amstelodami sit.

Displicet id huic urbi. Si idem fecissent Ordines Hollandiae, negotium jam confectum haberemus. Metuitur nunc ne, si in minuto hoc foederatarum Provinciarum Delegatis gratificetur, res sit exempli non optimi, ac assuescant imperare quantum volent: immensam autem pecuniam volent semper, si urbem hanc opibus ut aiunt affluentem, habere coeperint in talibus obsequentem. Scripsi nuper cur noluerim me immiscere editioni Critolai, totumque hoc commiserim Hottensianae industriae. Ita factum, ut nihil ejus hactenus sit editum. Sed paucis abhinc diebus, Salmasius ad Isaacum meum scripsit, ut cognosceret, quid de hoc opere fieret. Occasione ea compellatus Blauvvius, qui retulit jam figuras, quas vocant, incisas: ac propediem opus ipsum velle excudere. Nihil homine illo tardius, in exsolvendis promissis. Commonebo Hortensium ut magis urgeat. Sed vix illi quoque sat curae fore arbitror, quam diu incertus itineris, sic animo fluctuat. Hoc si videro post longam cessationem, curam ipse hanc lubens suscipiam. Isaaci mei Scylax Caryandensis. Geographus vetus serio ab eo castigatus, excudi abhinc mense coepit. Etiam Maeotidis periplum [gap: Greek word(s)] addet. Conjux et liberi uxorem praestantissimam, ac filios, filiamque plurimum salutant.

CCCXXXIII. Viro Amplissimo Georgio Ratallero Doubletio, G. J. Vossius S. P. D.

INtelligo apud vos, vacare Prorectoris ut vocant locum. Cogitare proinde mecum coepi, de Scholis Bataviae; quarum plerisque succrescere video, non ausim satis dicere fungorum segetem, (nam quae haec Latinitas?) attamen copiam talium, qui priusquam didicerint, docere alios praesumant. Hujus mali fons caputque est praepostera quaedam misericordia Procerum erga imperitos, fame fortasse, nssi sui ratio habeatur, perituros; quos dum curant, immisericordes fiunt erga innocentem illam aetatem, quae eo magis erat curanda, quia curare se nescit. Existimavi igitur, cum tot annos instituendae impenderim adolescentiae, nihil me facturum a moribus meis alienum, si et publici boni ergo, et in eorum spem gratiae, qui scholae apud vos bonum curant, commendarem tibi Joannem Varanum, Samuelis Filium, spe illa, ut tua opera, commendetur iis quibus Scholae cura incumbit. Juvenis hic, (nam cur dissimulem) in illo quidem capite, quod sic hodie est controversum, Melanchtonianae est addictior sententiae; sed quod comperi, alienus plane ab illis, qui monstri aliquid alentes, [gap: Greek word(s)], sive mavis [gap: Greek word(s)]. Quales a me neutiquam sperent, ut pueritiae apud nos, censeam praefici oportere. Hac fiducia, literas istas xaravi, nec alioqui in gratiam meorum acturus. Tu quoque si eum Scholae curatoribus commendare non graveris, facies, et rem mihi gratissimam, et pulchre mereberis, de Parentibus, pariter ac Pueris, et eâdem Curatoribus, qui digna tibi postea gratias agent. Est enim pius, sobrius, modestus. Quam rarae sunt laudes istae temporibus nostris! Jam praeterea quod in isto munere spectatur, Latine est scientissimus, Graece gnarus, carmen etiam pangit foeliciter. Dexter est in instituendo et industrius, Novi juvenem familiariter, norunt et liberi, ut fidentius ista scribam.

De rebus meis nihil habeo addere, nisi jam majorem partem esse absolutam operis mei, de Idololatriae origine, et progressu. Optimae conjugi tuae a me, et meis, salutem plurimam dicito.

CCCXXXIV. Hugoni Grotio. Lutet. Par. Illustrissime Domine,

valde distrahar; tamen ornatissimo id juveni, et amplissimo ejus tui amantissimo Parenti, dandum putavi, ut aliis hoc officium praeverteret. Valde jucundus mihi filij tui Petri J. C. adventus fuit, qui et aliquot nobiscum dies Amstelodami egit. Post eas literas quas veniens exhibuit, alteras tuas bene longas, ac tanto gratiores accepi. Sed nunc respondere, nec his, nec aliis licet. Fiet hoc autem Epistola proxima. Solum mitto quae Hispanice Manasses exaravit. Sed censeo non satisfacere ista quaesitis tuis. Agam ipse cum eo accuratius, Philolaus me urgente excudi coepit. Hactenus opera mea ab Hortensio, in promovendo itineris instituto, postulata non est. Aliunde quicquid eo pertineret, resciscendum fuit. Nunc quia meam sibi operam, apud proceres utilem fore arbitrabatur, non decro amicissimae Collegae. Sed utinam id antea fecisset! Non debuit hoc negotium, eo pedequo coeptum transigi. Monstravi illi in literis tuis quae ad laudem ejus, et hujus instituti commendationem pertinerent. Petiit, ut ea sibi a Filio meo exscripta traderem. Tum item ut Consulem Conradum Verburch, et Consularem Bicherium accederem, tuamque de tota hac re sententiam praelegerem. Feci id lubens, et video non leve apud eos pondus habere judicium tuum, uti sane debet. Facturi sunt omnia quae salva Hollandiae Ordinum authoritate possunt. Verum et de hoc, et de aliis, literis proximis. Jam enim adest Peltsius, et tempus abitus instat. Illustri Dominae conjugi, et familiae toti salutem a me meisque.

CCCXXXV. Francisco Junio, Fr. F. Ger. Jo. Vossius S. P. D.

QUI has ad te literas defert, conjunctissime affinis, is est ornatissimus juvenis Joannes Roue, Professeris Eloquentiae, in inclyta Rostochiensium Academia frater. Octennium jam in Witebergensi, Lipsiensi, Rostochiensi Academia vixit: Ac linguis, praecipue Orientalibus, sedulam dedit operam, sub egregij nominis viris Buchnero, Smidio, Trostio eo qui et Syriaci Testamenti, et Lexici editione, non leve sibi nomen paravit. Exinde anno integro, lustrata illi Suecia, Daniaque. Sed egregius animus nequit his se spatiis continere, sed nosse avet quicquid in orbe est praeclari. Itaque in Bataviam venit, ac Leidae sub Golio Professore, in Arabicis se exercuit: Inque aedibus vixit Elichmanni, Medici experientissimi, et quod magis huc facit, Arabicae, Persicae, AEgyptiacae, et aliarum Linguarum periti. Nunc magnam cogitat Britanniam, magnis (ita censeo) foetam viris. Commendatitias eo, ut intelligo, obtinuit a praestantissimo Boswello, Gentis Britannicae ad Belgicae foederatae proceres Oratore. Sed quem dixi Elichmannus hospes ejus, petiit ut meas quoque adderem. Quod eo lubentius feci, quia et Cornelius Grotius, Magni Hugonis Filius, eum filio meo Matthaeo per literas commendârat. Postea etiam in prandiolo, quo eum cum Collega Hortensio, et Hasio Medico exceperam; sic tribus nobis se probavit, ut amore nostri dignum, imo bonorum omnium putaremus. Non animus quidem tam occupato facessere quicquam negotij; sed facies quod possis, quod mihi gratissimum erit, meque ad similia in tuae spem gratiae praestanda paratissimum scito. Ab Nobili D. Bosvvello spes ei facta est, posse cum Britanno natalium splendore inclyto, proficisci ad illustrissimum serenissimi Regis Caroli Oratorem, qui Constantinopoli agit. Quare quoque in istoc, si quid valeas, hon patieris, scio, operam tuam desiderari. De excessu filij mei Joannis in India Orientali jam diu existimo aliunde cognôris. Scripsi de eo ad Reverendissimum, et Illustrissimum Dom. Archiepiscopum, ne quid ignoraret, cujus maxime scire interesset. Sic sunt spes humanae. Post tantas impensas, bene tandem fore sperabam. Et ille meus magnam sui exspectationem suscitarat. Jamque Proceres hic nostri, cogitationem susceperant, de ornando eo dignitate luculenta, quae cum potuisset, ut sic dicam, totum inaurare: sed Deo aliter visum. Ex Bibliotheca

ejus desidero, nimium quantum librorum, quos donâram. Et in his aliqui, quos ut recuperare his terris possim, minime videam. Intelligo te nova Vitruvij editione te cogitare; sane placet animus: Et in nostris, sive [gap: Greek word(s)] filij malis, vetus erat editio Florentina, quam usui Tibi futuram arbitrarer. Habeo alioqui et alteram, ibidem excusam, non multo post curante Jocundo Veronense: si usui esse possit, transmittam. Clarissimus Salmasius, Vir nunquam satis laudatus, magnas Tibi gratias agit, pro Opere tuo de pictura: et [gap: Greek word(s)] mittit, quae de usuris scripsit. Unum est volumen sed ejusdem Argumenti; jam alterum sub prelo est. De excessu Corneliae meae sua vissimae, et eruditissimae virginis scio, jam cognoris, ex sorore Brunaea. Eo magis tristia illa refricare, mihi animus non est. Quaeso, mi affinis, ne tam segnis sis in scribendo. Tueberis te exemplo meo: sed si vitam meam tam molestam, et occupatam nosses, facile excusaveris. Uxor nunc Amersforti est, apud Neranam sororem: Idque Authore Medico, qui arbitrabatur usque adeo valetudinariam recreari posse, tum aere ejus loci meliore, tum colloquio sororis, et amicorum, quos alios in his Thinsium Affinem habet. Excuditur opus nostrum gemini Argumenti, de Theologia gentium, et Physiologia Christiana: jamque perventum ad philyram centesimam, sive id clarius, ad Alphabetum quintum. Excuditur et Scylax Caryandenus filij mei Isaaci, qui et de Ptolemaei Geographicorum nova editione consilium suscepit. Vide ecquibus Godd. ex Anglia MSS. juvare possis. Multa enim in eo corruptissime nunc leguntur. Quaeso meo nomine salutes, quos mei in Britannia scis amantes. Catalogum nunc texere non est animus. Vale, optime Affinis, et a nobis omnibus salve; etiam Cognato tuo Brunaeo, qui post suum ex Anglia reditum, nobiscum Amstelodami vivit.

CCCXXXVI. Constantino L'Empereur, G. J. Vossius S. P. D. Nobilis et Magnifice Vir,

ACcepi hodie literas a viro Cl. Ludovico Crocio, Theologo Bremensi, quibus mihi commendat Georgium Gentium, Dhama-Saxonem, eum qui has ad te literas defert: Ac porro a me petit, ut ne eum dimittam Leidam, sine literis meis [gap: Greek word(s)] vel ad te, vel Golium nostrum, vel Ludovicum de Dieu; viros famâ nominis egregios, sed eorum judicio, qui penitius mecum norint, longe hac majores. Ac vos potissimum nominat, quia juvenis hic hactenus Orientis linguis sedulam dedit operam: atque ut uberiorem ex iis capiat ingenij fructum, ad vos potissimum, tot Orbis Academiis insuper habitis, capessit gradum. Horam vel amplius, cum eo sum collocutus. Video esse eruditum, et quod scis, majoris me facere, modestum. Augustanae confessioni est addictus: quod et Crocius scribit, et ipse agnoscit. Laudavi ejus propositum, quod ex fonte Hebraeo Scripturarum peteret intelligentiam; Et simul addere vellet, quae ex tralationibus, et Paraphrasibus, Orientis possent hauriri. Subjeci interim sicut soleo, ut Historia Ecclesiastica, et sanctorum Patrum commentariis legendis, partem aliquam temporis dare vellet: multaque in eam rem attuli, quae incitare ad hoc possent. Devenimus occasione hac, eum in sermonem, ut aliquid dicendum esset, qui juniorum, de antiquis Ecclesiae temporibus, sui quoque memoriam: apud posteros reliquissent. Apud eum quem scirem, Augustanae esse confessionis, et praeterea in dioecesi natum esse Magdeburgensi, mentionem injeci de Centuriatoribus Magdeburgensibus; quos ut multa fugisse, non est dubitandum, ita quin plurima praeclare viderint, nemo sanus ambigit. At eruditus juvenis in hoc doctrinarum genere, statim inscitiam suam prodidit. Nec nomen istius operis nosse aiebat, nec vidisse un Deduxi igitur in Museum meum, et opus commonstravi universum.

Cogitavi ego mecum, quod olim dicebat Tullius, O tempora, O mores? Sic jacere antiquitatis studium, pariter apud nos, et eos quos dixi? Irascebar non optimo jnveni, et qui hac parte, pene extra omnem foret culpam: sed Doctoribus Theologis, quos audiisset tam diu. Nempe scripturarum interpretationem, ex junioribus solum petere jubent: Veteres autem Ecclesiae Doctores, uti Megarenses olim [gap: Greek word(s)]. Tanto magis te amo, Nobilissime, et amplissime vir, qui eximia Linguarum Orientalium peritia minime contentus, jam ab annis pluribus in eo operam insumas tuam, ut veteres Ecclesiae Doctores, socies novis, et novos item antiquis. Quod si ab omnibus fieret, melius cum Ecclesia Dei ageretur. Optimae Conjugi, ac Clarissimis viris, Golio ac de Dieu (quibus per otium hunc juvenem commendabis) plurimam meo nomine salutem dicito: sed et Collegis aliis, ac amicis; verum ut dixi, ubi sponte se occasio feret. Non is sum qui ex magno pariter viro, ac amico, et munus nunc sustinenti, sub quo tam corruptis temporibus, propemodum Alcides succumbat, salutigerulum facere stulte adlaborem. Tamen committere non possum, quin extra ordinem, unum memorem: scilicet avunculun tuum, eumque conjunctiorem; mihi quoque alio nomine, quod Belgam, in foederatis hisce terris, Antiquitatis Ecclesiasticae, (qua sic me capi scis, jam ab adolescentia) nec amantiorem, nec intelligentiorem sciam aliquem. Ni grave est, aliud quoque est, quod summo illi viro significes: accepisse me responsum, ab Illustrissimo Suecorum Legato, Hugone Grotio; in cujus literis, haec iisdem verbis legere est, Polycarpi Epistolae Graecae, non puto plus habere Sirmondum, quam habeat Salmasius. Ultima sunt, [gap: Greek word(s)] Ex Graecia quin id damnum sarciri possit, siquis allaboret, vix dubito. Danda opera est ut quaeratur et Hermas graecus, qua de re Anglos quosdam monui. Vale vir, amiceque eximie.

CCCXXXVII. Stephano Stephanio viro Cl. et amicissimo, Ger. Joan. Vossius S. P. D.

DE Saxone Grammatico jam uni alteri Typographorum sum locutus, sed nihil certi responderunt. Negant se quicquam statuere posse, priusquam constiterit quantum id sit, quod praestiteris in nobilissimo gentis vestrae scriptore. Dixi ego, quicquid molitus sis, sine dubio non deterius fore egregiis notis, quas elucubrasti jam ante annos plusculos. Aiunt ad istoc, non diffugere se judicium meum de tuis: sed tamen necessum esse, ut videant, quae futura sit moles operis, ut statuere queant, quae impensarum futura sit ratio, et quantum chartae unius generis sit comparandum. Non potui iis hac parte satisfacere, quia nescirem Mercatorem, cui superiori Autumno thesaurum illum commiseras. De Papia Pontanus scripsit ad Jo. Lydium. Sed nihil ab eo responsi accepimus. Florilegium Fabianum meretur, ut excudatur, et manibus teratur elegantioris adolescentiae. Sed vidi non esse ad palatum crassi Typographi, quicum sermonem de eo habui. Videbo, an alius sit futurus paratior. Omnino praela nostratia sic bonis malis fervent, ut difficulter aliquid novi recipiant: atque haec etiam causa est, cur et in meis et illis filiorum, de quibus scribis, Tricones sint maximi: quod in suis quoque expertus est, ille tuo meus, et meo tuus clarissimus, atque maximus Meursius. Ut de Illustrissimo Grotio, atque aliis taceam, Vale praestantissime, atque Amicissime Stephani, nosque amare perge. Adderem, ut salutem Clarissimo Collegae tuo Laurembergio diceres; sed intelligo Hamburgi esse, relictâque illic uxore, propediem in Bataviam venturum.

CCCXXXVIII. Joanni Meursio V. Cl. Ger. Jo. Vossius S. P. D.

POst superiores literas de optimae ac eruditissimae filiae meae excessu diu alia nos tenuit sollicitudo. Filius Matthaeus (is cujus de primis Hollandiae Comitibus commentarios habes) duos tres menses nunc ambigua nunc adversa valetudine usus est: credo ex nimia animi consternatione, et aquae injuria, quando pene impos mentis, ubi sic omnes periclitantes in glacie vidit, ea rupta in aquas saepius insiliit; nunc hunc nunc illum liberandi gratia, quod feliciter ei successit in omnibus, praeterquam sorore Cornelia: addo et seipso; quando tandem in morbum haec erupere gravem, adeo ut Medici quini (binos advocaram, sed tres amore familiae, et, ut aiebant officij ergo sponte accesserant) de vita ejus vel plane, vel paene desperarent. Nunc ille magis magisque per Dei gratiam convalescit. Sed uxoris morbus illum filij excepit. Quid mirum si muliebris animus non sufficiat omnibus ferendis? etiam prope constantiam meam tot adversa expugnassent, praesertim accedentibus aliis, in his nonnullis, quae tu scio tantum pro pulicum morsibus habes; illorum uti nequitia qui sibi omniscij (omniscioli potius) videntur, et tanquam ab alvo te meque sic ingentes Grotij et Salmasij animos despicere ac depreciare, non cessant. Hac hora venio a Blauwio qui certo addixit tres intra Hebdomades Historica tua et Danica et Belgica ad finem perductum iri. Bina quidem praela tuis quotidie fervent, ut mihi significat filius. Isaacus cujus Scylax et nostra item de Idololatria Gentili et Philosophia Christiana eo tardius procedunt, qui unus alter ex operis Typographicis alio se recepere, et nolim ego qui in tuis distinentur inde avocari, praesertim qui semper dixerim paratum me esse ad menses aliquot differre: dummodo non in aliis sed tuis alacrius progrederetur. Cur demum postquam a te Literas acceperit missurus sit quae petis, ex ejus Epistolâ cognosces. Aliquid subest pigritiae. Utcunque enim nescias, quas miserit Chartas, poterat omnium mittere nunc exemplar, et ubi tuas acceperit Chartas supplere in iis quae recepisti. Sed praetexebat gravem in tantis occupationibus fore laborem ex fascibus singulis folium sive Philyram unam eximendi. Non laudo, sed cum domus ejus vitam attendo utcunque excusaro. Heinsius vetus Collega noster inexcudendis ad N. T. notis jam pervenit ad Epistolam Philippensibus scriptam. Vale optime et summe vir, et cum Uxore, filio et filia a me, Conjuge et Liberis universis salve plurimum.

CCCXXXIX. Stephano Stephanio, V. Cl. Ger. Jo. Vossius S. P. D.

NOlui ulterius differre scribendi munus, praesertim reditum parante Severino vestro. Nam nunc quoque si negligam, metuo ne etiam differam in illud tempus, quo absolutum erit opus nostrum, de Gentium Theologia, et Christianorum Physiologia. Atqui ut ex voto meo acceleret Typographus, non ante tres menses ad finem poterit perduci. Ita grande futurum, non quia mole delecter, sed quia illud poscat diffusum adeo argumentum. Caeterum ubi edidero, non patiar, te aliunde id habere quam a nobis. Scio ut antehac etiam id facerem, postulasse amicitiam nostram, sed multa saepe quae volumus, non possumus. Nec tu ut minutatim causas addam exposcis, sane proximi operis ne exemplar quidem dedi ullum, vel Consulibus urbis hujus, quibus sum obnoxius; vel ulli ex affinibus meis conjunctissimis. Tam multa sibi Britannia magna vindicabat. Deinceps tamen aere meo emam potius, quam te expertem sinam. Excerpta tua ex Fabio, optimo dicendi Magistro, mirifice placent, et bono juventutis videbunt lucem, sed pusilli temporis mora poscitur a Typographis, quia praela sic fervent aliis, in quibus, ut aiunt, festinato opus sit: si diu eludere volent, non sinam, sed quamprimum remittam. De Saxone Grammatico edendo, nondum

hic cuipiam potui persuadere. De praestantia scriptoris, non vocant in dubium, quae dixi: sed aiunt opus fore perpaucorum hominum, se autem omnia splendido illo luto metiri. Debebat is scriptor non alibi edi, quam in ipsa Dania, idque luculentis, et elegantibus Typis, charta etiam optima. Hoc ex honore esset Daniae. Ac si Typographi non sufficiunt, impensis Regiis, vel Nobilitatis, aut Academiarum sumptibus fieri id conveniret. Quaeso siquid horum jam fuerit decretum, vel simile aliud fac me quamprimum certiorem. Jam a multis annis sic amo Saxonem, ut nihilaeque exoptem, quam eum esse in plurium manibus: nec alium scio, qui medicam illi manum admovere foelicius possit, quam te Popularem ejus doctissimum, et jam a tam longo tempore, non minore judicio, quam industria in hoc versatum. Fuit his diebus horam unam nobiscum, prae stantissimus Collega tuus, Doctor Christianus Matthias: video esse virum, ut integrum, ita egregie doctum: spem fecerat redeunti ad me. Decreram autem conviviolo excipere, sed ex Fischero quicum ad me advenerat, cognovi temporis fuisse angustia exclusum. Non committes quinplurimum salutes meo nomine: Uti et dignum omnium Doctorum amore, Laurembergium. Memini me coram Cluverio jam ante annos plus minus XX. conspicere Graeco-Latinam ejus Graeciae descriptionem; nunc vero nequitia illius, cui in has terras dederat deferendam, solum tabulas superesse. O factum male! Recte interea egerit, si laborem denuo suscipiat, non dico, utraque lingua. (Quid enim opus?) sed Latina solum ea complectendi, quae ad tabularum illustrationem pertineant. A meorum quopiam si clarissimus Laurembergius hanc Provinciam detrectarit, postulatum fuit, sed quis illo melius hanc spartam ornaverit? Nec enim dubium quin tam longo temporis intervallo plurima observarit, non aliis modo, sed sibi etiam antea incognita. Vale, vir et amice egregie, nosque ama porro.

CCCCXL. Joanni Meursio, Ger. Jo. Vossius S. P. D.

FIlius Matthaeus a gravissimo morbo utcunque convaluit. Isaacus adhuc decumbit, sed indies vires recuperat. Ego, conjux et reliqua familia recte valemus. Danica et Belgica tua historia tandem ad finem perducta: quo nomine gaudeo. Deinceps ut caetera maturentur, urgere Blauwios non desistam. Tuum quoque erit idem crebris facere literis. Sic quoque spisse satis procedet negotium; id abunde es edoctus damno tuo, et ego atque alij id experimur quotidie. Absque hoc esset jam diu habuisses quae scripsimus de veteri Theologia Gentilium et Physiologia Christiana: sive de origine et progressu Idololatriae, et ex mirandis naturae eorumque causis humanae mentis adscensu ad Deum. Ut grande esse opus videas, quintum ejus (ut vulgo opera metimur) alplubetum jam excusum est. Superest sextum quod fore censeo supremum, sed quando id absoluturus sit Typographus dicere non possum. Jam tres sunt hebdomades quod cessat in nostris, atque idem porro faciet minimum mense toto. Hoc enim ipse praedicat; consenseram ut Scylacem filij et id opus quod sub manibus me habere dixi, paulum seponeret, dummodo in tuis eo esset diligentior. Nunc mihi etiam praeponit hominem Gallum, cujus Philolao sive opere de motu terrae praelum jam fervet. Nec dici potest quantum nos omnes moretur Atlas ejus, opus multorum grandium voluminum. Prodiit jam Salmasij pars prior de usuris, ac propediem etiam alteram habebimus. Heinsius in Novum Testamentum jam ad Apocalypsin pervenit. Opinio est multum eum adjutari iis quae Scaliger observarat, cujus chartas scis in solius Bibliothecarij esse potestate. Adhaec intelligo eum a vidua Erpeniana habere omnia quae ad maritum undique transmiserant viri doctissimi, quando is Novi Testamenti editionem moliebatur cum notis a flore doctorum undique subministratis. Confido candore eo fore nostrum illum, ut ne alienum tollat in

armum, sed suo singula transcribat auctori. Quamquam quid hoc nostra, dum quae edantur talia sint ut multa etiam doceat eruditos! Abrumpam si addidero, triduo proximo affuisse mihi senatorem Scapium convictorem quondam tuum, et sollicite inquisivisse ecquid de te, et omni familia tua, certi haberem: tandem ubi intellexisset de literario nostro commercio, vehementer illud me rogasse ut suo nomine plurimum te salutarem, ac pariter conjugem. Nec minus conjux mea et liberi universi salutant te ac tuos.

Regina Medicaea conjux dum fata sinerent Henrici IV. perhonorifice excepta est ab urbis hujus Proceribus: puto pompatici illius ingressus tabulas aeri incisas cum Barlaeanis, et aliorum versibus lucem propediem usuras. Id si est, curabo ut exemplar habeas. Leidae obiit Meermannus advocatus melioris notae; item consul Lanscothus atque alij. Omnino his locis terrisque vicinis acutae febres dominantur quae multos tollunt. Deus et nos et tuos diu conservet. Iterum vale.

CCCXLI. Georgio Calixto Theologo S. P. Helmstadium.

NON dubito, quin magnopere mireris pertinax adeo silentium meum, sed quid faciam? nulli scio, probare hoc possim, praeterquam quibus perspectum sit hoc vitae genus, quod nunc Amstelodami sustineo. Mane doceo quotidie, nisi quod privatim Saturni diebus praesim Collegio juvenum, qui se apud me exercent. Pomeridianis horis usque ad coenam interpellor, a civibus, et exteris, non e vulgo. Si quid literularum mihi extundendum sit, id fere sit post noctem intempestam, quo ipse tempore, et limandis vaco iis, quae tradenda sunt Typographo. Et hoc ipsum adeo spisse procedit, ut septennio, quo hic fui, nihil eorum, quae affecta habeo, vel confecta, edere licuerit in lucem; praeter de Arte Grammatica libros, opus jam ante annos amplius triginta conscriptum. Hoc monumentum qualequale, nunc per ornatissimum Mag. Kinderlingium Philosophiae, ut intelligo, Professorem in Academia Julia destinatum, transmittere erat animus; sed jam omnem supellectilem suam miserat Hamburgum, Quare per Wickfortium nostrum, id commodius fiet: et factum esset jam diu, nisi in Galliis hactenus fuisset; sed intra paucos dies reducem expectamus. Excuditur nunc opus nostrum, de Gentilium Philosophia, et Physiologia Christiana. Spisse procedit, quia sic occupationibus avocor. Confido tamen intra tres quatuor menses posse absolvi, Vix lucem viderit quin mittam. Tandem enim quomodocumque abrumpendum hoc silentium, quod nulli aegrius, quam mihi: spero mihi priorum veniam apud te futuram, ac deinceps idem fore jus Sanatibus, quod fortibus. De publicis quid scribam? imo et privatis plerisque? Omnia melius ex D. Kinderlingio intelliges, teste oculato, et aurito. Et dum ista tumultuarie in chartam conjicio; semel ad funus, iterum a Nobili Sueco, mox ad aliud. Sic vivitur; sed spero propediem, me multis exsolvendum occupationibus: saltem hodie, nihil ultra licet. Salutem plurimam adscribi jussit Collega optimus D. Barlaeus, qui et ipse, dum haec scribo, compellandus fuit. Meo quoque nomine salutabis plurimum, Clarissimum, vereque tecum aurei saeculi germen Doct. Hornaeum. De doctissimis viris, D. Conringio, et aliis adderem, nisi hoc, Dominum Kinderlingium onerare satius foret.

CCCXLII. Joanni Fr. Gronovio. Ger. Jo. Vossius S. P. D.

NON recordor tale quid ex ore meo profectum quale scribis, sed scio ex aliis, partim Leydae adhuc degentibus, partim in oras jam profectis exteras, audisse me, juvenem illum qui a convivio

tecum sermones istos habuit, et bonae indolis videri, et pro genio illo praeclarae expectationis: solum metui, ne corrumpatur a non nemine, quo utitur familiariter. Ut te quoque sic judicare dixerim, non sit verisimile; nec verum arbitror. Quia vero de clarissimo Golio scribis, non possum reticere, de quo praeter me, et ipsum scite puto neminem; cum insidiae illae structae essent filio meo Francisco, a Leydensium seu uno, seu pluribus. Non vacat jam in hoc accuratius descendere: de Vatiniano unius odio erga me, qui a multis jam annis me perditum cupiit, non graviter minus, quam vere sum conquestus. Neque ignorabam ab eo plurimam amari illum inimicum meum (meum vero? imo tot aliorum, non paulo majorumme) verum virum esse prudentem scribam, neque minus mei amantem arbitrabar. Atque; eadem nunc quoque in opinione sum. Itaque sic convenit, ut si Amstelodamum veniret non alibi quam apud me diverteret. Ac spopondi ego, etsi affinitate conjunctos in urbe haberem, tamen non commissurum, quin ubi me honore istoc dignaretur, exemplum imitarer; et sane is est quem ex Professorum primis, invisere semper soleam. Quamobrem ut vel hoc fidis ejus commisissem auribus, non tamen persuasero mihi, hujus indicium illis facturum, qui nullam negligunt occasionem nocendi mihi, et meis. Quod ego gravate ipsum quoque ferre censeo. Si conducibile existimes, de eo ad ipsum scribam Golium; vel ipse nomine meo saluta; et literis commonstratis exquire, quid rei sit. Comperies hominem, non eruditissimum modo; sed Batavo, vel si malis Germanico candore. Tanto magis opinio haeret adolescentem, unde istud habes, haec protulisse, ut expiscaretur ea, quae nesciret: vel alterum illum tam ei familiarem, imposuisse illi quo abalienaret a te, viro non malarum partium, etsi propter aliquas, quas in iis videas, virtutes, ferre scias malos. Tam familiariter quam ista non memini me de illis scribere; sed fortasse inde est, quod paulo commotior, simulac tuas accepi, ista in chartam conjeci. Quoties cogito, quam improbe mecum egerint, qui solis sibi masculam Eloquentiam, et reconditam omnem doctrinam vindicant, proletaria solum mihi, et me intelligentioribus concessa: non possum non deplorare studiorum infoelicitatem, ac cerdones etiam, prae multis nostri ordinis, beatissimos putare, dum bonam mentem colant. Tu vero, mi Gronovi, ita tibi persuadeas velim, amari te a nobis plurimum, et amatum iri semper, idque ob eas virtutes, quas benignitati debes divinae. Si qua in isto de quo scribis negotio opera mea utilis tibi esse possit, perscribe: Nusquam deero. Si molesti esse volent, potius quam ut noceant, omnem in me transfer culpam, quatenus possis. Nam obdurui ad ista. Tui dispar ratio: quem nolim cum ingeniis conflictari ejusmodi, dum pro virtutibus, doctrinaque, nondum promeritos adeptus es honores; ad quos in hac temporum malignitate, forrasse malorum etiam faventia opus est. Lugduni ubi iterum excurreris, id credo deinceps saepius futurum, dum exeuduntur tua. Plurimam salutem dices [gap: Greek word(s)] Salmasio, alteri cum Illustrissimo Grotio Europae ocello. Ut ilia Codris omnibus rumpantur, nulla te maledicentia, ab amore divini illius hominis avertat. Matthaeus, Isaacus, Gerardus meus, te plurimum salutant.

CCCXLIII. Claudio Salmasio Ger. Jo. Vossius. S. P. D.

ISaacus meus prope ab omni febre est immunis, interea infirmus, hodieque primum ex cubiculo in coenaculum descendit, quod ei bene vertat. Studia aliquot de die horis tractare jam coepit, et pro imbecillitate corporis aliquanto ardentius, sic ut sufflaminandus sit nobis, suadente etiam medico. Dolet admodum quod destituar Mureto ad Ethica Nicomachia. Operam dedi ut alicunde nanciscerer. Et haec causa est cur diem unum respondere neglexerim; sed haec quoque spes me fefellit. Philolaus de quo aliquando ad me scripseras, intra

tres circiter hebdomades fuerit excusus. Id volumen, quia iisdem typis edatur ac mea, cessant in nostris: sed tanto aiunt alacrius se postea perrecturos. Nec enim minus se optare quam me ut tandem perducatur ad umbilicum. Gaudeo inveniri qui operam dent ut inter eos, qui sic in literarum studiis eminent, animorum sit consensus. Solum exopto ut qui tractare hoc negotium volent, et prudentia valeant et probi sint ac benevoli. Quae tria ut optime nosti in eo qui suadere aliquid valet, requirebat Stagirita noster optimus, idem sapiendi dicendique magister. Imprudentiae fuerit si quis suscipere hanc provinciam cupiat, nec mores partium satis habeat perspectos. Jam confecisse se negotium laetabitur, cum magno molimine magnas egerit nugas, meliori etiam parti plus periculi crearit. Quanto enim occultius, tanto nocebitur certius. Quae minime dicerem, nisi ter edoctus malo meo. Jam nisi quis probus sit et benevolus, metus est ne deterioris sed amicioris commodis magis velificari gaudeat. Novennium circiter est cum collegarum duo operam mihi suam offerrent, ut eum mihi conciliarent amicum quem me scis dicere. Egi iis propterea gratias, atque adjeci, nihil mihi fore jucundius, ac si hoc perfecerint multum me iis debiturum; atque ut viderent quanti eos facerem, aiebam me omne hoc negotium illorum fidei committere, praestiturum me quaecunque illis visum: postulare solum si post tot injurias acceptas animo fuerim tam humili ac demisso, ne hoc negotium aggredi velint, nisi in isto saltem gratificare velint, ut ipsi existiment solum dicis gratia acturum aliquid, non autem bonâ fide; eoque brevi fore quod dicitur anum ad armillam; illam insistant viam, ut simulatio istaec nihil det incommodi aut mihi aut meis. Receperunt se de eo cogitaturos, nec aliquid moturos, nisi aeque ratione habita utriusque nostri. Neque postmodo te unquam de eo compellarunt, sive id eo factum, quia eludendum minime putarene candorem meum, sive etiam displicuerit haec diffidentia mea. Cur enim non suspicari liceat in me etiam (nam hominem me scio) desiderasse? Nec ea hoc animo scribo ut minus audias, qui animis vos esse velint minime alienis; sed duntaxat, ut, quod aeque noris me silente, sis inter spinas calceatus. Rem magnam praestabunt qui negotium hoc component cum eo, quem ego et tot alij mecum (sed falso fortassis) credebamus amare neminem nisi qui parasitari sciat, et secundas agere, imo contemptis: caeteris, ut studiorum omnium aut prope omnium principem veneretur. Quem etiam judicavimus nec supparem ferre necdum parem: quanto minus longe superiorem? Et tamen Christianum est hoc negotium, ut alij alios amemus. Quare existimo non debere te animo esse alieno ab iis qui de conciliandis vobis cogitant, dummodo ut dixi et mores alterius habeant perspectos, et si non magis aeque tamen sint amantes tui. Quos inter ex iis quidem quos noverim facile principem tribuerim locum clarissimo Riveto: nam et ex sermone semper et nuper etiam ex ejus ad me Literis abunde perspesi illius erga te amorem constantissimum. Grave etiam pondus erit nobilissimi Somersdicij atque aliorum, quos nihil attinet dicere cum longe me illos melius noris. Tantum non fidei nimis habendum eis qui vel alterius imprimis vel suum pariter negotium agunt. Non tui solum amor sed etiam veneratio me compulit, ut praeter consuetudinem meam in scribendo tam longus forem: sed confido id fore tibi minime molestum. Aveo nosse quando tua ad Simplicium visuri sumus. Nec tamen nimis sollicite id quaero. Scio quo magis tua producis, hoc plura a te discere orbem Literatum. De usura Scholasticorum quos vocant plurimos habeo: sed eadem prope chorda aberrant. Aliquanto cautioros qui saeculo hoc vixere, quorum aliqui nobis; nec video tamen ut multum inde accedere tuis possit. Si quid tamen voles, tuis aeque ac meis serviet commodis. Unorem tuam uxor, imo ei tuamque vestri omnes nos et pariter affini tuae salutem dicimus.

CCCXLIV. Hugoni Grotio S. P. Lutetiam Paris.

MInus minusque mihi, Illustrissime Domine, satisfacit Blauwius noster. Persuasi de Philolao: sed (plane praeter opinionem meam) nostra de Idololatria intermittit. Jam mensem in iis cessatum. Et ait altero etiam mense opus, antequam Philolaum perduxerit ad finem. Iisdem typis excuditur, quibus mea solent. Negat autem, illam sibi esse Typorum ejusmodi copiam, ut eodem tempore utrumque Opus excudi possit. Ecce aliud quod displiceat. Jam prope sexennium est, quod postulato ipsius Meursius transmisit omnia, edita, inedita, sola excepta Historia Danica; quam postremo excudi volebat. Ille contra, ab hac orsus est, quia caeteris ejus viri vendibiliorem fore arbitrabatur. Ususque propterea Typis majoribus, quam in meis. Et illa jam finem nacta: Existimat igitur Meursius, strenue nunc eum progredi in istis, quae pertinent ad emendationem veterum Scriptorum, vel Antiquitatum Romanarum, Graeearumque intelligentiam. Rogavi vehementer Blauwium, ne ultra sextum annum eludere amicum meum vellet. Ille dicere, nihil minus sibi propositnm: sed non ex re sua fore, si iisdem edat formis caetera, quibus Historiam Danicam: Nec me vel Meursium passurum, ut illis edantur, quibus me invito, prope enim oculos fugiunt, filij mei in Scylacem notas divulgabit. Non superesse alias ac medias illas, quibus utitur in meis: sed ut has usurpet fieri non posse, nisi et Philolao, et pariter nostris finem sortitis. Proinde-et quid opus illo Proinde? Satis vides, quid hinc colligat. Atqui in meis etiamnum restant pluscula. Minimum tribus opus mensibus antequam absolvantur. Et quis spondebit nobis, spatio hoc temporis exacto, non aliud, qui ejus mos est, excogitaturum, quo Meursium eludat? Nihil dixeris Meursiana faciunt ad ea de quibus scripseram. Imo plurimum. Ut vos non iidem sitis, idem ille, quantum video, erga vos erit. Esto autem ut Meursiana ordiatur. Libris de Poetica, et Originum, et tam multis, quae Philosophiam, et Ecclesiae Antiquitates, vel Scripturarum Interpretationem tangant, quorum compluria jam affecta, vel etiam confecta, porro cum blattis tineisque rixandum erit, si Meursiana patiar praevertere. Meursius autem ulterius morse est impatiens. Si dicendum quod censeo, nec meorum aliquid, nec Meursij aggredietur; [gap: Greek word(s)]. Quaeremus uterque alium, si hic nos fastidit Alexis. Vellem erga tua saltem, alius foret, quanto tantum supereminent, quantum lenta solent inter viburna cupressi. Sed quid faciamus? Homo ille privati, quam publici boni amantior, pecuniae etiam quam honoris appetentior nihil aeque ac lucrum curat. Hoc autem ait, nonaliunde aeque ad se redire, quam ex Tabulis suis Geographicis. Addere poterat et Missalibus, ac similibus quae excudit, sed sic ut Coloniensis Typographi nomen praefent. Quando igitur laterem lavaremus, cum hoc nomine agendo de tuis, meisve excudendis, visum mihi fuit compellare vicinum Blauvvij Jansonium; quod et factum ab ornatissimo filio tuo. Ac huic quidem responsum dedit, velle se transmittere specimen Typorum, Latinorum, Graecorumque, ut prius cognoscat utrum placeant tibi. Mihi vero instanti ut id fieret quam prinum, dixit, non posse, hac hyeme praelo committi. Nam praela sua edendo Atlante, et aliis vastis voluminibus sic distineri, ut res sua familiares non ferat ulteriores impensas, Planeque persuasum habeo eum verum dicere. Magis miror tantum suscepisse quantum video; praesertim Blauvvio manibus pedibusque hoc agente, ut hominem, in re non ita magna plane ad incitas redigat. Nullus tuis edendis magis idoneus esset Elzeviriis Leidensibus: non quasi sint viri, aut cives meliores, sed quia charta, et typorum bonitate vincunt. Et puto non recusarent, nisi alij in ea urbe dehortarentur; imprimis ille, qui se amicum tuum ait, nuperque ad te scripsisse. Et scripsisse etiam ex filio tuo intelligo Quam vero amicus, melius ex Ilustri Barone Jacobo Skytte cognosceres, si is modo sennones de te, praesente altero, quem

in coelum extollebat, habitos secum referret. Nobis quidem hic, recenti memoria, indignationis plenissimus exposuit. Nequitiam tum hominis ridebamus. Nec interea mores mutasse, clare ex multis deprehendimus. Haec ego non referrem, nisi constaret de stomacho tuo, qui patientia plusquam Spartana, concoxeris multis partibus majora. Et scis invidiam illi, ac malignitatem, jam diu in naturam vertisse: nec alium erga alios esse, quos doctrinam cum virtute putet conjunxisse. Hoc ego, ut de aliis taceam, abunde meo malo didici: didicit Meursius, discere nunc cogitur maximus Salmasius: sed nemo dixerit, quam ille ejus mendacia, ac calumnias contemnat. Quod ego non aeque potui, cum eum conjurasse erga me viderem, cum inimicorum illis, qui toti in eo erant, ut me meosque omnibus everterent fortunis. Redeo ad edendi tua curam: de qua certiora perscribam, ubi vel fratri, vel filio fuerim locutus. De Suecicis quid opus scribere quem nihil illorum fugiat? Adderem alioqui Cancellarium Oxensternium in Germaniam cogitare, ut dispiciatur de pacis negotio. Eo et iturus Comes Danus, natus ex eadem, imo iisdem, cujus filium, ante annum, vel amplius vidisti, cum Ephoro Ernestio. Sed is qui huc mittetur, major est natu illo quem vidimus. Sic mihi Nobilis Suecus retulit, ex literis, quas ab avunculo regni Suecici senatore acceperat. Putabam Collegam meum Hortensium dilaturum iter in terras exteras, propter luculentam rationem quam scripseras, et ille ex Deodato cognorat. Sed longe alia ei mens. Nec miror. Bina illa Caroleorum nostratia milia, ad hoc iter sunt assignata ab Ordinibus Generalibus. Praeterea fruitur stipendio nongentorum quos percipit ab urbehac. Vides quantum profueris. Non vidit loca extera. Nunc impensis publicis praelustri titulo iter suscipiet, quae res, et nunc honori illi futura, et postmodo memorabitur ad ingentem ejus gloriam. Deus illi gratam tribuat mentem, et tributurum confido. Ait se primo in Britanniam iturum: unde in Gallias, tum Venetias, inde prout res dederit. Sed cum longissimo tempore nihil mecum communicasset, uti neque cum Blauwio; nempe quia credo sumus occupatiores aliis, quam ferendo simus; tandem mihi significavit, de Anglia dicis gratia se spargere, quo iter hoc sit occultius. Sed recta iturum in Gallias, non Lutetiam tamen, ne de eo Italia cognoscat, ex illis quibus fortasse innotuerit, si Lutetiae videant. Nolle enim se periculum magno seni creare. Ne Venetiis quidem agere se quicquam velleper literas, nisi ex consilio illorum, qui rei sunt plane intelligentes. Si per eum literas dare vellem, nihil committendum istiusmodi, ubi festinato opus foret. Fortasse enim ne locuturum quidem tecum. Postremum hoc plane foret, praeter opinionem Consulis Amplissimi Conradi Verburchij. Nam eum scio ab affine tuo optimo Reigersbergio literas petiisse commendatitias, quo gratior acceptiorque filius suus, juvenis plus minus annorum XX. esse possit. Is si ad vos venerit, scio acceptissimus fuerit. Parens enim vir est, non uno nomine laudatissimus, et qui plurimum in hac urbe possit. Praesertim Consule Gravio, ante octiduum defuncto: Bichero in praefectos negotiationis Indiae Orientalis relato. Ulamingio Oosthornio, Hagae inter Delegatos hujus urbis degente, et ut arbitror, hoc acturo, ut vivere possit vitam privatam. Video enim, et eum horum temporum esse pertaesum. Si ab Manasse nihil acceperis literarum, mirari noli. Nam mensis, et prope etiam alter est, quod morbo decubuit. Uti et contigit lsaaco meo. Eo nihil actum in ejus Scylace Caryandensi, et illo qui ante annos circiter septingentos, ex Scymno, Chio, et aliis descripsit Maeotidis periplum. Sed satis te detinui. Modum nescio scribendi, dum nunc sileo prorsus, nunc multiloquus tua moror tempora. Heroinae conjugi salutem plurimam dicito, et filiae optimae. Nam filios intelligo, jam in Germania Martiales factos. Clarissimis viris, Bignonio, Cordesio, Rigaltio, et omnibus non aspernantibus me, sed si optima occasio sic ferat, salutem etiam impertias rogo.

CCCXLV. Hugoni Grotio. Illustrissime Domine,

MUltum doleo, de excessu optimae socrus tuae, quicum memini, me non semel domi tuae prandere, et sermones serere non injucundos, pro temporibus illis, quibus omnia mutationem Reip. in pejus minabantur. Interea optime scis, magis agendas esse gratias Deo, quod ei vitam concesserit tam diuturnam, ut et tempora meliora, et tot bellos conspiceret Nepotes, Neptesque, quam dolendum quod non ulterius ei reliquerit vitae usuram. Leidensibus item ereptus Petrus Cunaeus, magnum ejus Academiae columen. In Zelandiam ierat, unde aeger rediit domum, Collega Barlaeus: jam tertium mensem laborat quartana, metuitut ei a [gap: Greek word(s)] Ut convalescat, non videtur idem fore qui quondam. Afflixit valetudinem opere properando, quod nunc excuditur, et hoc de ingressu Reginae Matris in urbem nostram, et honore pompae ei exhibito. Typis prodibit Augustis, plurimis exornatum picturis. Atque hoc, quod dixi, non dissimulat apud amicos; sed multum metuo ne morbum hunc inde contraxerit, quod nimis ad animum revocaret, quae adversus eum scripta sunt a Doct. Vedelio, et Magistro Sckokio. Hic Ultrajecto jam in Daventriensem Scholam concessit, ac opera postrema, quod vernacula scripsit lingua, minatur librum justum, quo comprobet, te quoque in castris militare Socini. Nam illa de satisfactione Christi, tantum temporum illorum gratia, quo facilius falleres, scripsisse: ubi illa via non processit, te, larvâ depositâ, ostendisse, quis fores, in libris de veritate religionis Christianae. Ubi minime sacrae Triados mysterium tradas, dicas Mosem populo tantum temporalia promittere; Christi praecepta nova esse, ac perfectiora Mosaicis; Christum dici filium Dei, quia natus e virgine, conceptus e spiritu sancto. Arbitror non defore his terris, qui respondeat, sed multum intererit, a quo id fiat. Etiam hoc pro se advocat, quod Crellio non responderis; quasi non theologorum hic aeque causa agatur, ac tua; quasi item jam semel acerbi Ravenspergeri maledictis (quem a Sibrando ad haec incitatum, mihi, ex Affine, utrique eorum amicissimo, probe constat) foede adeo exceptus sapienter hoc illis relinquas, qui nihil nisi quod ipsi faciunt, recte factum putant. Sed de ipso satis: quem Voetij esse hyperaspistem satis scire te puto, atque ab eo sua legi prius quam excudantur, fatetur aperte: Eo Heinsius noster utitur amico: ut mirandum non sit, si disertim scribat, non te minus eruditum esse Heinsium; sed nominis esse hunc magis honesti. Deus meliorem largiatur mentem, et Adolescenti, et Triumviris, qui ejus opera tam turpiter abutuntur. Horten sius hac hyeme hic subsistet. Interim parabat se ad hoc, ut paratior sit ad colloquedum cum Galilaeo de Galilaeis coram, vel per internuntios, aut literas, et loco aliquo tuto, aut propinquo Blauvvius senior vita excessit: Filiorum, quibus cura est Typographia, alter aegrotat. Quid de Meursianis tandem decreverint, plane ignoro. Danicam ejus impressere historiam; at non videntur facile aggressuri ea, quae ad vett. Scriptorum emendationem, vel Romanas, aut Graecas Antiquitates pertinent. Jansonius de quo scripseram, Vir est honesti nominis: sed partium quas Contra - remonstrantium vocant, usque adeo studiosus, ut a paucis eo vincatur. De Affinis meae junioris in Zelandia agentis, filio si quid scripsero, Azoti is nomine, literis meis significabitur. Videtur hic in Britanniam, inde in Gallias recta Lutetiam iturus. Nolim te amore familiae Junianae decipi a quoquam. Alioqui haec non scriberem; Et ut puto deinceps quoque aliquid exarandum erit. Salutant te, Conjugem lectissimam, et liberos plurimum omnes mei.

CCCXLVI. Vincentio Fabricio suo, Gen Jo. Vossius S. P. D.

habitum ivisti nobis, versibus tuis elegantissimis: fecisti, ut non modo viveremus in laboribus nostris, sed etiam tuis: qui quod Jurisconsultus Scaevola frustra sperabat, de Mario Ciceronis, canescent saeclis innumerabilibus. Quamquam nec Marius ejus intercidit totus, quia aliqua parte vivit in illis, quae perennarunt: facies autem prudenter, si deinceps etiam Poeticam hanc Spartam ornaveris: sed sic ut magis te vindicent sibi sapientiae studia. Maximi quidem facio, quâ merito eruditis places, [gap: Greek word(s)]. sed prae toto Parnasso, cum suadae sacello, placent edita doctrinae sapientum templa serena. In quibus et te, illo Themidos praecipue, adsiduum esse intelligo lubens: Imo ab iis qui ad nos veniunt, refertur propediem fore, ut adlegaris in mystarum numerum: summae mihi voluptati erit, quando istoc de honore auctum inaudiero. Quamquam enim quod Vallae olim in ore fuisse ferunt, Plures sint Doctores, quam docti: Nec tamen exiguus adeo est numerus eorum, in quibus titulus non fallat. Et facilius sic ad honores muniveris viam. Quod cum hisce terris verissimum esse comperiamus, tum credo multo magis habere locum in Germania, tua, sive malis nostra. Utinam tandem furere Mars desinat; qui nunc praeclaris tot ingeniis incommodat. Tu interim durabis amicissime Fabrici et ex monito vatis tui, rebus servabis te secundis. Atque ut spissius procederet de Patria tua, nunquam Bataviae, aut foederatae Belgicae, deerunt, qui ingenium dignis cupiant ornatum honoribus. Equidem ad hoc, operam omnem offero. Nam cum omnia ante voluerim causa tua: nunc etiam velle omnia debeo, postquam me obstrinxisti beneficio tuo. Vale, Optime, et Amicissime Fabrici.

CCCXLVII. Nobilissime Boswelle.

PErjucundum mihi fuit cognoscere, Reverendum Dom. Doct. Higgeum antehac sacellanum Reginae Bohemiae, nunc regio favore pro egregiis virtutibus suis, factum esse Decanum Lichtfeldensis Ecclesiae. Praeclarae viri ejus dotes jam duo ante lustra non fuere mihi ignotae. Nunc vero magis magisque amo, postquam perspicio quantum iis accesserit incrementi. Planeque ita mihi persuadeo hunc quem scribis honorem non tam fastigium ei, quam ulterioris fore dignitatis gradum. Tancum Deus longam ei vitam concedat, quo diutissime praeclare de publico mereatur. Simsonij tui, quem aliquando mihi commendaras, candidum pectus, ei perhonesti mores magnopere mihi placent; omnino optima de eo auguror, ac cum tui tam ejus causa velim omnia. Tu modo dispice in quo porro et utilis esse possit opera nostra de Gentili Theologia et Physiologia Christiana spisse procedit partim Typographi segnitie, partim ob occupationes meas: quae profecto tantae ut hasce item literulas non licuerit exarare, nisi post noctem intempestam. Spero autem fore brevi ut te hic videamus: quo de nonnullis consilium tecum capere liceat. Sin ea felicitas non obtingat, vel primis ipse feriis excurram. Vale Nobilissime et Amicissime vir.

CCCXLVIII. V. N. Cornelio Vander-Mylio. Hagam Comitis. Nobilissime, et Maxime vir.

JAm diu quidem est, quod Blauwius Meursij Danica absolvit: sed distrahi non sivit, quia de re herciscenda, inter. senioris Blauvvij [gap: Greek word(s)], haeredes, necdum convenisset. Quod si priusquam divenderentur, illis amicorum de quibus scripserat Meursius exemplaria traderentur, metuit ne fortasse Typographus alius nancisceretur exemplar, ac dum Blauvvij in vendendo cessant, id opus celerrime recuderet. Id perscribi ad te Blauvvij voluere, quo moram hanc in optimam caperes partem. Sane nec ipse codicem mihi destinatum ursi, ne si aliunde Typographus quis, nactus exemplar recudisset, mea vel fraude, vel in curia peccatum videretur. Deinceps nihil periculi futurum.

Nam paucos intra dies, opus hoc publice prostabit. Intelligo ex literis a Meursio ad te exaratis, velle, ut exemplar Cunaeo ante destinatum, eo jam defuncto, Bonifacio in Italiam transmittatur. Quare et istud a Blauvviis poposci, qui mortuo Cunaeo sperabant, hinc unius sibi, exemplaris lucrum. Me id aequum negante, haud multum adversati. Multum vero doleo, quod septimum jam annum, Meursius noster cludatur a Blauvviis. Nam quicquid hactenus edidit, vel paratum habeat, se excusuros receperant grandi forma, duobus, vel pluribus voluminibus: Itaque ad eos transmisit multa ante [gap: Greek word(s)], item quae antea excusis addi, vel in iis mutari vellet. Nunc post molestam, et damnosam longi adeo temporismoram, quid facere in animo habeant, plane sumus incerti. Fervet nunc praelum, opere nostro, de Theologia Gentili, et Physiologia Christiana. In quo tum originem et progressum Idololatriae explico, tum admiranda Naturae, et eorum causas. Cumque gentiles, admiratione naturae, eo sint abducti, ut solem, et alias naturae partes colerent pro Diis; mihi contra propositum est, hominem a causis secundis, deduecre ad causarum omnium causam. Operam dedi, ut ne adeo diffusum Argumentum, confuse tractaremus; Multa etiam adferimus aliis indicta, omnia vero plane alia facie, quam priores. Confido intra menses quatuor, posse ad umbilicum perduci. Mitto ad te Scylacem, et Velleium filiorum meorum; Addidi utrius Exemplar alterum, ut cum historia Meursiana, ad Clarissimum Baltazarem Bonifacium, eadem opera transmittatur. Addidi et literarum aliquid ut me adhuc vivere et de studiis non pessime mereri intelligat: simul etiam, in tam longo silentio, non minus amare, quam cum in scribendo essem frequentior. Vale vir Nobilissime, beneque de patria, ac literarum studiis, ac studiosis promerere, meque tui nominis cultorem ama, vel immerentem.

CCCXLIX. Guilielmo Archiepiscopo Cantuariensi. Reverendissime in Christo pater, Domine illustrissime.

NON leviter percellunt animum meum, quae de Armis a Scotorum gente adversus Regem suum susceptis, non ex tua modo Epistola, sed sermone etiam intelligo prope omnium, qui vel ex Britannia huc veniunt, vel literas inde accipiunt a suis. Hoc etiam me pungit, atque urit, quod homines improbi, quorum. larga semper seges fuit, eritque, causam tanti mali arcessere amant, non unde oportuit, ab iis quibus in Ecclesia nihil nisi novellum placet; ut. AEolis aliis, tantae tempestatis flabris, quibus utile bellum: Sed sacro Angliae ordine, quasi hoc agat, ut gradibus quibusdam gens purioris te nax Evangelij (sic enim loquuntur) iterum ruat in [gap: Greek word(s)] papalem. Et quo excellentiori loco quemque Deus constituit in Ecclesia sua, hoc magis tanti eum criminis agunt reum. Quamobrem satis praedicari nequit sapientissimum serenissimi Regis Caroli consilium, dum auctor est, ut quae adversus Jesuitam Fischerum scripsisti, ea denuo edantur, sed sic ut in Frontispicio testentur nomen Auctoris. Quantum mihi inde boni promittam, haud facile dixero. Nuper sine cum avide multi legerint calumnias adversus te Anglico scriptas sermone, Belgiceque translatas; mirum in modum illae frigere coeperunt. simulac ejusce gentis lingua prodiit quoque oratio tua, qua malignis hominibus, humanius quam merebantur, respondisti. Majorem etiam utilitatem ac fructum mihi spondeo simulac edideris ea, quae promittis; praesertim ubi Latine quoque viderint lucem, imo ut confido, etiam Gallice et Belgice: nec etiam Scotia solum Tribunitios alit Spiritus, sed exteris etiam terris non desunt Rebellionis flabella. Hisce nunc paucis obstrepere volui occupationibus summis, quibus non premeris, sed obrueris. Nec plura nunc addam, quia metuo, ne, si ulterius sermonem producam, sine meis ad teliteris veniat vir et civis optimus Griffinus

Higgius. Tam malis enim temporibus malo sic virum doctissimum ac reverendissimum nominis tui et amatorem et aestimatorum laudare, quam ab aliis i animi dotibus, etsi et istae egregie in eo luceant. De opere quo praelum fervet hactenus, scribam paucos post dies; nunc ob causam quam dixi, manum de tabula cogor tollere. In precibus nostris nunquam desinam meminisse tui, gnarus quantum Ecclesiae Catholicae praestes boni. Utinam sua satis bona intelligat.

CCCL. Joanni Meursio S. P.

MAle me, praeclare Meursi, habet, quod Blauvvij fratres post patris excessum sic moras nectant in excudendis tuis; licet jam sextus sit annus, imo ut reor ultra, ex quo et parens ipse et filiorum natu maximus editionem eorum sponte promiserant. Nunc praetexunt parentis excessum cur differant. Quippe negant magni aliquid se posse ordiri, nisi de erciscundo conveniret prius inter libetos qui seni numero, ex quibus duo duntaxat aetate aliis superiores rem Typographicam suis curaturi impensis, ac vel commodis vel. damnis. Atquiut audio, longe maxima haereditatis pars consistit in iis, quae hoc artis et mercaturae genus spectant. Uti sunt immensa pene librorum copia toc linguarum, tam varij typi aenei, tabulae pene innumerae ex eodem aere, partim terrarum ac marium, partim illustrium virorum, herbarum, et aliorum id genus descriptionem vel figuram continentes. Equidem metuo ne tam facile conveniat inter haeredes, dum hi aestimabunt ista minoris, magno alij: nec vel inter arbitros tam facile componuntur talia. Siquidem Mercurialibus leve discrimen inter animam et nummos. Haec propter metuo ne spisse hoc negotium conventionis procedat; ae si expectandum sit donec inter eos fuerit confactum, diu tibi mihique fieri fucus possit. Quamquam non ignorem eos dicere propediem eam rem compositum iri: nec dubium ipsimet quin longe melius res suas intelligant. Credamus igitur illis. Verum aliud ecce: negant tua se posse ordiri priusquam absolverint commentationes meas de Idololatria, sive de Theologia Gentili, et Physiologia Christiana. Cur vero, inquies: videlicet quia non sufficiant sibi characteres ad tua excudenda in quibus tot Graeca intercurrunt, nisi vel paratus sis, ut prodeant minutis illis oculos pene suffugientibus, talibus fere, si non iisdem, ac filij mei Isaaci notae in Scylacem prodierunt: vel ego sinam ut labores mei do argumento ante memorato in annum unum alterum differantur, quod ego si perpeti velim, non similiter se animatos fore, ob certissima damna quae eos maneant, praecipue opere jam pene ad finem perducto. Quid agamus, vir optime et amicissime? Ego qui te fratris instar dilexi semper, vim illis hac parte facere non possim, vix etiam istoc si possim velim, quia jam undique vix sine populo ab ignaris occupationum mearum magnopero accuser, quod extremam imponere manum tabulae nesciam. Attamen nisi aliter visum tibi fuerit, simulac mea lucem aspicient, non patiar quantum in me erit ulla tuis praevertere sed nostris; nam et hoc noscere tua interest, non poterit coronis imponi, si forte ante Solstitium, saltem non ante Kal. Junij. Haec cura prope anxia perscribere ad te volui, quia non ignoro quam mecum foetus proprios ames, et aetatem etiam tuam vergere cogites subinde: simul etiam metuerim, ne Blauvvius forte, quem ut ad te scriberet rogavi, Mercuriali more fucum quodammodo faceret literis suis. Tu utriusque lecta epistola melius statues quod ex re sit tua. Equidem post cessationem adeo diuturnam nunc quoque expectandum censeo, donec mea produxerit ad umbilicum, tum etiam si idem esse volet qui fuit semper, cum alio alia credo ineunda erit via. Quamquam, quod de mulieribus conjicio, ait, id de hoc hominum genere (etiam illam melioris notae quale illud, quicum negotium nobis) merito dicere liceat, in eodem omnes videri ludo doctos, si non ad malitiam, saltem ad lucrum, cum alieno etiam dispendio. Nunc ad aliud venio. Historici operis tui nullum hactenus exemplar

accepi, nedum Mylius, vel amicorum alij quibus ea a me mitti voluisti. In causa est quod quamdiu necdum inter haeredes Blauwicos est conventum, minime conducibile existiment exemplaria his terris illa in hominum manus venire, ne suspicio oboriatur, intercepti eommodi ex libris divenditis. Quam vellem ne facilem adeo te praebuisses literis ad Blauvvium proximis! simulac cognovi te, iis etiam annumeratis exemplaribus quae inter amicos hic distribui cuperes, necdum accepisse XX. hominem pro jure meo increpui ac negavi pauciora debere quam XXXVI. Proinde ad te XVIII mitti oportere. Ille cum hoc haberet [gap: Greek word(s)] temet literis tuis acquiescere, si sena mittantur exemplaria. Pertendi ego, nescire me, quid ad ipsum scripseris, sed probe ex iis, quae ad me exarasses, perspectam habere sententiam tuam. Quocirca si non possim impetrare aequam, saltem mediam insisteret viam, nec pauciora mittat duodenis. Et ita discessi, ut facturus videretur. Quod ad Academiam attinet Leidensem, in ea non sine magno rei literariae dispendio decessit vetus collega noster Petrus Cunaeus: ac paulo post ejus obitum uxoris etiam consecutus. Oratione ei parentavit Vorstius: versibus autem complures. Opinio multorum est, ejus in locum successurum esse Jacobum Gothofridum J. C. Dionysij filium, Syndicum Genevensem; saltem literis Curatorum Leidensium ei professio est oblata. Sed hesterna die ex filio Isaaco Leidâ redeunte, cognovi eos quibus is notior desperare propemodum. Sunt qui sermonem injiciant de amplissimo Simone Beaumontio, Middleburgensis prius Reipub. nunc Rotero damensis Syndico, qui intermedio tempore inter Proceres ut vocant generales foederatae Belgicae fuit; aiunt non abhorrere ab hoc professorio ac tranquillo vitae genere. Sed-enim vix fore arbitror, ut in eo vocando conveniant Curatores et Consules; scis quas ille partes secutus sit, scissa ante annos viginti Rep. nostra. Jam mihi cum uno Professorum Leidensium sermo fuit qui id fore negabat. Vides manere magnam partem malignitatem temporum, quae te meque et tot bonos vexavit immerentes. Aristarchus sive potius exercitationes Sacrae in N. T. quibus scis Heinsium diu noctuque incumbere, vix intra menses duos vel tres juris erit publici. Utinam quoque divulgaret, quae ejusdem argumenti elaboravit Josephus Scaliger: scis enim summum virum multum in eo desudasse; sed edere sua ausum non fuisse quia in multis non a Beza modo, sed aliis etiam a nostris dissideret. Salmasius post excusum prius de usura volumen, nunc in alterum incumbit, in Simplicium quoque animadversiones edit. Vorstius parat scribere adversus ea, quae Salmasius scripsit in exercitationibus Plinianis ad Solinum, ubi in eo totus est uti doceat Saccharum veterum esse a nostro diversum. Hanc Salmasij opinionem erroneam exprobravit ei Vorstius in convivio multis praesentibus, ac postea quoque apud amicos eandem improbabat: poposcit igitur Salmasius ut publice refelleret. Id se iis facturum promisit. Caeterum recepit Vorstius, se amice cum eo acturum, non ut multi nunc solent e Theologis, aut Criticis; Argumentum enim de Saccharo nihil nisi dulco exigere, sane amarorem omnem et animi et sermonis adversari. Primus quod sciam hanc controversiam movit Joannes Menardus Ferrariensis in Epistolis medicinalibus, eumque in Paradoxis Medicis est secutus nescio an gentilis, saltem cognominis mihi Leonardus Vossius, seu ut ipse scribebat Fuchsius. Verum Salmasius novis opinionem eam argumentis stabilire est aggressus. Mitto ad te literas Gronovianas cum fasciculo in quo observat tonum ejus libri. Juvenis est integrae vitae, et ingenij acumine, doctrinaque pollens, dignus plane amore tuo, et omnium bonorum. Misi antehac ad te Epistolas Casauboni, in quibus et illa comparebunt ad te exaratas, quas hoc fine, ut ederentur, miseras mihi. Inter quatuor decim dies iturus Gronovius in Gallias. Quare si quid ei scribere voles, (velle puto, quia id praeclarae dotes ejus merentur) ad me literas mittas; quia cum sum procuraturus tuas, simul etiam quibus tibi responderit, forem missurus. Scylacem Caryandenum Isaaci filij mei tandem vides. Quod mitto exemplar unicum est, nullum in aedibus superest, alioqui

alterum ad D. Stephanium addidissem, sed Blauvvius non perpetitur ulla ex aedibus suis exire priusquam conventum sit inter haeredes. Et vix Illud quod mitto potuit impetrare. Collegae tuo, amplissimo Doctori Christiano Matthiae salutem dices plurimam. Dolet quod non uti decreram una cum doctissimo Fischero conviviolo excipere licuerit. Etiam salute imperties Dom. Laurenbergium. De Dom. Stephanio addiderim, nisi ad eum trans mitterem hoc tempore exemplum literarum quas per Mercatorem Suecum nuper mittere statueram paucis post diebus, aut per alium, Germanum natione hominem doctum et ut putabam fidum. Sed metuo ne acceperit; et fortasse ne tu quidem eas quas tum scripseram. Uxor tuae conjugi, filio, filiae salutem adscribi jussit.

CCCLI. Auberto Miraeo, Ger. Joan. Vossius S. P. D.

MUltum tibi debeo, reverende atque eximie vir, pro luculento Chronici Belgici dono: quo longe plurima et me doces et doctissimum quemque. Quod ipsum de monumentis aliis tuae dixero industriae; utinam vero, mox a literis tuis acceptis, qualecunque mittere [gap: Greek word(s)] licuisset, videlicet commentationes nostras de Historicis Latinis: in eo cum totus essem, ecce nuncius Leida adfertur, ad meliorem te vitam avocatum. Dolui vehementer studiorum vicem, de quibus, hactenus praeclare adeo meritus es, ac mereri porro non cessas, sed tamen suspectior paulo is nuncius erat, utcumque commercium sibi literarium tecum intercedere dictitaret; videbar mihi et in aliis vanitatem hominis comperisse, vel ut mollius dicam, nimiam credulitatem. Proinde Typographo nostro Blauvvio in mandatis dedi, ut id exquireret ex Typographis Antvverpiensibus, quibuscum sibi negotium foret. Res erat facilis: sed nimis se in eo negligenter gessit. Demum ex clarissimo Plempio (id pauculos ante menses fuit) cognosco laetiora omnia. Petij igitur ne Lovanium hinc abiret sine literis ad te meis et volumine nostro historico. In hoc morem se gessurum promisit. At abunde mihi perspectus viri candor, etiam amor, quo complectitur utrumque nostri. Tamen sive ab amicis, quos hic plurimos habet, sive aliis occupationibus detentus, facere neglexit. Gavisus igitur sum cum Lambertus Vossius vir ornatissimus diceret, et tecum sibi notitiam esse, nec pauca de virtutibus tuis praedicaret. Avide igitur, hanc occasionem apprehendi meis te compellandi literis: sed exemplar quod mittere animus fuerat, cum vellem maxime non potui; unicum filij Matthaei habebamus, in quo nihil esset exaratum, id in morbo nupero quo ante menses paucos diutissime decubuit ei surreptum videtur. Misimus igitur ad Typographos hujus civitatis, sed nullum in ullius officina comparet, nec Leidensis ipse editor ullum praeterea obtinet; tamen opera dabitur ut ab aliquo amicorum quodpiam nanciscat; nolim: enim ingratus censeri. Hoc dun taxat scire te velim, urgeri me undique ad editionem novam in qua non levis erit accesio. Nunc sub manibus habeo grande opus de Theologia gentium et Physiologia Christiana. Plura nunc nequeo, quia abitum urget eruditissimus Vossius.

Erycio Puteano, Ger. Jo. Vossius S. P.

JUcundum mihi, maxime Puteane, fuit et nuper ex clarissimo Plempio, et nunc ex doctissimo Lamberto Vossio cognoscere de prospera valetudine non tua modo sed familiae universae. Quod vero diceris cogitare de epistolarum tuarum ineditis hactenus divulgandis, id eo mihi gratius est, quod nemo paulo humanior ignoret te in venusto hoc floridoque dicendi genere, plane regnum tenere. Interea omnes tui nominis amantes vehementer hoc cupimus, ut excuso hoc opere, quod multum ad ornandam eloquentiam facturum nemo dubitat, denuo recurras ad ea, quae si non confecta, saltem affecta habeat in Matthesi, Doctrina civili,

Historia vel externa vel sacra: in quorum singulis valere te plurimum abunde comprobasti, ingenij doctrinaeque monumentis, quae jam in omnium prope bibliothecis visuntur: nimirum nihil vel tibi honestius, vel publico utilius esse poterit, quam si hac varietate labores tuos diffindas. Atque ita pietatis, prudentiae, eloquentiae, et nos et posteritatem, pabulo pascas. Hanc in scribendo libertatem meam, ut in bonam capias partem, non est animus rogare. Novimus alter alterum a pueris, ut in facilitate tua, et amicitia nostra, abunde habeam fiduciae. Intelligo quoque cum filium tuum, tum filiam itidem, par liberorum suavissimum, connubium contraxisse se dignum, planeque ex animi tui sententia, quo nomine haut secus gaudeo, ac si sanguine juncti mihi forent. Quaeso hoc iis meo nomine significa, omnia me eorum nomine velle ac Deum rogare ut Matrimonium utrimque bene iis vertat, teque ac domum tuam nepotibus ac neptibus augeant avitae virtutis aemulis. Mittit ad te filius Isaacus Scylacem suum, quem gratum fore confido, et ob Antiquitatem Scriptoris, et ob bonam ei operam impensam ab amici filio, qui paterno exemplo te sciat aestimare.

CCCIII. Hugoni Grotio, Regni Suecici ad Regem Christianissimum Legato. Lutetiam Parisiorum. Illustrissime Domine,

VIncentio Fabricio per Angliam in Gallias tendente, una cum Adolescente Patricio Hamburgensi, cujus studiis praeest; facile perspexi, vix duos intra menses meas tibi reddi posse literas. Nolui tamen illum sine illis dimittere, praesertim cum ipse urgeret, ut saltem minutum aliquid exararem, et istiusmodi, ubi in mora nihil foret periculi. Eo autem lubentius morem gessi, quia amavi juvenem, obanimi candorem et egregiam doctrinam, quam ex Poematis ejus, et fortasse etiam Literis jam videris. Simul illud etiam, quum me omni officiorum genere sibi demerendum putarit. Equidem et ipse etiam, si qua possim, ei bene faxim lubens; sed nunc non alio gratificari poteram, quam paucula ad te scribendo, Caeterum intra paucos dies de aliis fusius tecum loquar, et quae magis ad nos pertineant. Nunc illud cum dolore referam, utriusque nostri amantissimum Joannem Meursium (quemadmodum ejus Collega Sorâ Danorum ad me scripsit) graviter adeo morbo decumbere, ut jam Medici desperare incipiant: scis calculo semper fuisse vexatum. Nunc vero etiam urinam emittit plane purulentam, ulceris in renibus, vel visceribus indicem. Ita paulatim imminuitur numerus eorum qui literas colunt. Quando me quoque Imperator meus arcessere hinc velit, scis me scire juxta cum ignarissimis, sed tamen minime terret annus quem jam ingressus sum Climactericus. Puto nec Christiano homine indignum esse illud Bilbilici vatis, summum nec metuas diem, nec optes. Ego vero etiam optarem, nisi cura meorum tangerer, et voluptatis non parum caperem ex eo, quod mihi videar de pluribus bene mereri. Hoc quodammodo divinum videtur, ita divini plane beneficij esse agnosco.

Omnis mea domus, te, Heroinam lectissimam Uxorem tuam, et liberos plurima salute impertit.

Amsteodami, CIC IC C XXXIX. XVIII. Kal. Mai. quo die desita Legis servantes Judaeos, Amstelodami video celebrare primum Azymorum.

CCCLIV. Georgio Ratallero Dubletio. Hagam Comitis. Nobilissime, Amplissimeque Vir.

LAcrymas non tenui, cum ex ornatissimo Heemskerkio nostro de tristissimo casu tuo cognoscerem. Nec interim mihi tam quicquam solacio fuit, quam animi tui constantia. Sic enim omnem hactenus vitam composuisti, ut quotquot te novimus, possidere credamus bene

praeparatum pectus ad adversa quaeque subeunda. Gravis Auster te perculit: sed non ut bonae mentis naufragium facias. Gemina Anchora jam a puero fundaris, Princeps illa Christianae Religionis, cujus tessera est patientia. Hac intravit Christus ipse ad gloriam, ad cujus exemplum vocati sumus, nec patimur sine voluntate Dei; qui solus novit quid expediat no bis, haec et tot alia ex chartis Apostolicis, animo occurrant tuo; quae solidum solatium praestabunt. Nullus Medicus tam bene aegrae menti medebitur, quam coe lestis ille, verbo et spiritu suo. Vulnus facit, sed et Medicinam. Quare si dolor urserit vehementius, juvetalioqui Deum, nec alteram illam aspernari anchoram, et longo a priori vincitur intervallo. Praecepta inquam, et exempla quae omnis nobis suppeditat Historia, et Socratica Philosophia. Saepe a Seneca, et Epicteto, ejusque Interpretibus, cordatior sum regressus. Turpe putabam, si [gap: Greek word(s)], vincerent hominem a pueritia Christo sacratum. Quicquid erit, dum dolor recens, avocandus ab ea parte, qua dolet, hoc ratio nunc efficiat: Caetera praestabit dies, quae multum etiam potest in insipientibus. Quod ad exequias me vocas, affectum tuum video, de quo nunquam dubitavi; sed a feria quarta hebdomadis Paschalis, cum morbo conflictor hactenus. Primum me vehemens tertiana afflixit: sed vix octiduum duravit; mox colici excepere dolores, iique peracerbi; nec multo post excruit se Nephritis, quae dies, noctesque me cruciavit. Nunc dolor multum remisit. Virium tantum, ut etsi pedes extra aedes ponere non sustineam, tamen in Museum quasi perreptem: quique antea vel duodenis in studiis horis par eram, nunc binae sufficere incipiunt: Interea multum metuo, ne Nephritis me, per omnem vitam comitetur, grave malum, et una cum Archritide doctis perfamiliare, in senio praesertim. Sic beavit me hic annus Climactericus: id jocosius in re seria dictum judicabis; sed-enim vere adversa nos beant, quia ad vitam praeparant beatam. Non ultra teneo te. Nam cum has accipies, occupatus exequiis, ne his quidem legendis forrasse vocabis; sed leges cum poteris. Claudam isto Epistolam [gap: Greek word(s)], cum carissimo Christi discipulo uterque recumbamus in sinu Domini. De Velleio cras literas a Gerardo meo habebis; nunc isti simul ac tuas acceperam, volui respondere. Uxor, et omnes mei, te, socrum, et Affines, mecum salutant plurimum.

CCCLV. Joanni Skyttio. Illustris Domine,

AD aures meas pervenit, sic relatum tibi esse filium tuum in studiis quorum gratia huc miseras, plane esse socordem ac negligentem, et quod ad vitam, inutiliter pecunias absumere: ac praeterea ne Erastum quidem, quem illi Ephorum dederas, ab hoc crimine esse alienum. Hic nuncius horrendum in modum utrumque horum perculit. Filius tanto cum moerore mihi ea retulit, ut prope a morbo ei formidarem. Nec tamen me ipsum leviter ea res affecit. Sane filius in vicinia nostra habitat, aedes vix lapidis unius jactu a meis distat, omnes perhoneste de eo sentiunt et loquuntur: ebrium nec ego nec domus meae quisquam conspeximus. Nec vel jurato facile crediderim, fuisse unquam in lupanari, vel cum scortis gnarum leves etiam sermones agitasse. Quare illustris domine, mirificas istas suspiciones de animo tuo depone. Siquid istorum foret, Vossius tuus non ignoraret. Ad Erastum vero quod attinet, tantum abest, ut ulla in re violet pietatem, ut potius superstitione aliqua in alteram partem peccare videri possit. Interea dicere non possum, an non paullo faciant majores sumptus quam voles. Multum interest, quo pacto quis filium velit vivere. Non idem hic parentes ejusdem etiam opulentiae ac dignitatis sentiunt. Hic tuum est legem praescribere juxta quam sese componant. De nullo vero aeque conqueritur filius tuus, quam quod multo carius omnia, quam alij emere cogatur. Nempe qui pannos ei divendunt aut vestes parant (et par aliorum ratio) non pretio exigunt, quale ab aliis parata

solventibus pecunia, sed ut usuram sorti annumerent: quippe qui spe solum solutionis vivant. Et nuper non defuit, qui credere nihil vellet ultra, nisi pro eo sponderet filius. Haec alteri dictabam in summis calculi doloribus, qui hocce anno climacterico meo (sexagesimum enim tertium sum ingressus) excruciare me coeperunt. Plura adderem, si dolor sineret. Sed si Deus permiserit, ut iterum esse incipiam, qui antea fui, fusius de omnibus scribam. Nunc sic habe, et vitam filij esse perhonestam, et non aspernandos in studiis, dum hic est, praecipue in universa Historia, progressus fecisse. Mihi nec seritur nec mecitur. Sed officij mei putavi ut tam foedae calumniae occurrerem. Eadem existimavi me rem facturum grarissimam, si opinionem, quae sine dubio vehementer te pungeret, animo tuo evellerem. Deus opt. Maximus te et omnem familiam tuam diutissime prosperam ac sospitem conservet.

CCCLVI. Hugoni Grotio S. P. Lutetiam Paris.

VErna hac tempestate, Illustrissime Domine, ingressum me scias [gap: Greek word(s)] seniorum, tertium et sexagesimum, quem aiunt advenire cum periculo interitus vitae, vel morbi gravioris: Non ut puto, praecise, ob numeri vim, sed proprer qualitates inditas naturae. De me quidem illud dicere habeo, ex septimis quibusque, nullum non mihi morbum apporcasse, praeterquam sextum, hoc est aetatis meae, secundum et quadragesimum. Credo animi aegritudinem sufficere tum ad me affligendum, divina bonitas putavit. Erat enim is annus, seculi hujus vigesimus; quo quot adversa pertulerim a malis, quam tristia conspexerim in tot bonis, imo summis, et viris, et amicis, apud nullum minus exponi opus quam te, qui vel folus utramque feceris paginam. Sin corporis potius morbos attendero, non alius mihi annus infestior fuit Climacterico quarto, sive aetatis duodetrigesimo. Nam si quicquid morborum, vita pertuli universa, in unum confletur, vix puto aequarit, unum illius anni, tam gravem, ac ditturnum morbum; quem mox excepit mors conjugis, itidem octavum et vigesimum annum agentis. Septimus Climactericus mihi attulit Arthridem, quae et postmodo, me semel iterumque magna vi est adorta. Nunc ab quadriennio circiter, immunis fuit, credo, diaetae beneficio, et ratapotiocum, quibus hebdomade quaque uti soleo. Hoc vero senili Climactere, post quem num alterum sum visurus, solus vitae, ac mortis arbiter novit, primum tertiana me invasit, quem xxxv. annis proximis nulla febris corripuerat, praeter unam, quam uxor arbitrari solet profectam ab scurrili vexatione inimicissimi mihi, tibique amici, quem cum affine convivio exceperam. Nempe annus erat seculi primus et vigesimus quo nihil obloqui fas erat, sed Spartana concoquere sapientiâ, necessum fuit, utcumque, vel cibi, et potus reliquiis conspurcassent. Sed post longos logos, redeo ad eum, unde coeperam [gap: Greek word(s)]. vix tertiana desicrat dolor me occupavit colicus quem non nisi adolescens semel eram expertus. Hinc secutum est grave nephritidos malum, a quo mihi metueram nunquam, quia nullum mali signum hactenus in saccato illo corporis humore animadverteram. Nunc vero me duabus et ultra hebdomadibus perpetuo propemodum lectulo adfixit. Sunt tamen dies prope jam duodecim, quod ab eo videar mihi liber, cumque Musis in gratiam redierim, ac vires etiam paulatim recipiam. Hoc tam amanti mei significandum putavi, ut si forte, ex fratre de morbo intelligens, dolore sis affectus, literis meis hunc animo detergeam tuo. Simul illud addo magnum Salmasium, quem diu salvum, ac sospitem esse, non paulo majoris interest Reip. literariae, post morbum gravissimum, nunc convalescere magis ac magis. In opere de Theologia Gentili, et Christiana Physiologia, tribus jam mensi, bus cessatum a Typographo. Premitur quidem, dum distinetur, editione Latina

Barlaeanae commentationis, de ingressu Mediceae Reginae in urbem nostram; mox tralatione Gallica, et Belgica; ac mense proximo, etiam morbo meo. De tuis cum Jansonio locucus sum. Nunc ait, nunc negat. Nihil illo lubricum magis. An guillam aiunt ficulno constringi folio. Hinc quo pacto teneam, vix video; sed de isto, jam frater, et filius, ad te scripserint. Nec enim unquam huc veniunt, quin illud, ut Jansonium ipsi compellent, commoneam, filium imprimis. Jo. Meursuis periculose decumbit: scis, ut arbitror, calculo laborasse ab adolescentia. Nunc vehementius vexatur, quam antehac unquam: nec ulcere, ut creditur, vesicae profluere illi solet nisi purulentus humor; sic ad me collega ejus Stephanius, (a quo novam et longe castigatiorem Saxonis Grammatici editionem quotidie expectamus) ante mensem, et ultra perscripsit, nec de vita ejus parum metuit. Vale cum omni familia diutissime.

CCCLVII. Merico Casaubono S. P.

PLurimum tibi debeo, Reverende et Clarissime Casaubone, quod tantum mei causâ sumseris laboris, ut ista de motibus Britannicis perscriberes mihi. Licet enim non prorsus eorum ignarus forem, haud mediocriter animum juvit, ista ex te plenius planiusque cognoscere. Proderit quoque ad hoc mihi, ut majori de his fiducia sermonem cum nonnullis seram, qui unum hoc a Regiis putant, ut Romana reducatur superstitio ac tyrannis. Sic solent beare eos, quibus religio est abire a veteris Ecclesiae consensu. Papae mancupia sunt, qui non juniorum somnia praejudicio antiquitatis vitia arbitrentur. Soli sapiunt Cathari: sunt caeteri umbrae circumvolitantes, vel si quid istis levius vaniusque. Equidem in hisce turbis assidue facio vota pro serenissimo Rege meo et reverendissimo Dom. Archiepiscopo. Nihil boni ab iis spero, qui nihil pensi habent, quod dicant vel faciant, dummodo id faciat pro novellitate. Quod ad imminutionem praebendae annuae, scire aveo utrum in Collegio frarum proportione agatur Arithmetica, ut loquuntur, an Geometrica. Nec enim aequum videtur, ut qui tanto minus, quam praesentes fructus capio, is tandundem faciam damni. Caeteroquin si omnino sic stat sententia, ut etiam absentes damnum tangat, non hoc agere velim, ut praester indemnis. Tam mihi Regia causa est curae, ut longe majora velim propterea et velle aeternum debeam. Ad neminem summatium super eo scribere in Angliam potui. Valde adversatur animo molestiam iis facessere literis meis, quo scio Regni et Ecclesiae negotia humeris suis sustinere; sed tamen videbo an vim facere mihi possim. Caeteroquin tam facilis esse soleo, ut omnia potius perferam, quam ulli sim molestus. Interim recte fecerit is, qui nomine Amstelodamensis mercatoris pecunias meas accipit hoc tempore, quia semestre expirarit, si superiori trimestri nihil accepit, contentus sit quadraginta libris Sterlingicis loco quinquagenarum. Mitto ad te Velleium filij mei. Gracum fore confido et nostri causâ, et quia post summos viros non paucis vulneribus medicinam fecit. Haec raptim scribebam: mediocriter nunc valeo. Nam jam altera est hebdomas quod rursum in publicum prodeo et in Lyceo iterum doceo. Toto antea mense cum morbo sum conflictus, et sat gravi; ne nunc quidem pristinae vires redierunt.

Plurimum saluta lectissimam uxorem, reverendum Dominum Decanum et Collegium fratrum universum.

CCCLVIII. Ludovico Crocio S. P. Bremam.

QUO tempore, eximie Croci, tuas priores accepi, paulo post alteras, cum refutatione dogmatum Socini, gravi morbo decumbebam. A quo ne nunc quidem convalui prorsus: in tantum tamen, ut licet corpore non satis firmo, publice tamen jam iterum doceam. In morbo

autem recreavit me non mediocriter, quod non deponeres memoriam, et amorem nostri, ac munere etiam testari voluisses, quanti me faceres. Eo ardentius, paulum remittente morbo, legi tua. Pretium operae fecisti occurrendo illis, in quibus infaustus ille Faustus, a veteris Ecclesiae consensu abcundum sibi putavit. Eadem os occlusisti malevolis, qui, si quis vel digitum latum ab iis recesserit, optimum hoc vindictae genus putant, si sparserint eos [gap: Greek word(s)]. Hoc in te quoque successurum sibi putabant. Sed in ruborem dedit nuperus ille tam bellus foetus tuus. Verum non sine horrore dico, ubi mendacij, et calumniae rei agebantur, non aliud invenere [gap: Greek word(s)], quam quod dicis causâ, non ex animi tui sententia istaec scripsisses. Sed illi ipsi, qui alioqui a te abirent, hoc putidius putabant. Optimus, et modestissimus quisque, utroque, ut aiunt, pollice, extollit, quod in tristi hoc Ecclesiae Schismate, animo sis moderato, nec defugias, quo minus illud testeris, non obscure praeclaris ingenij, doctrinaeque monumentis. Si qui molestiam facessant, tuum est id insuper habere, cui conscientia, publicum bonum, Dei honor, pro amplissimo sint theatro. Vale vir, et amice summe, ac quanto major veteris est Ecclesiae contemptus, quantoque plures his quidem terris, (nec enim par ubique dementia) sua omnia judicio metiuntur, tanto magis veteris Ecclesiae honori, recentis vero concordiae studeamus; imo sic animati, tanto impensius amemus nos inter nos. Plurimam, clarissimis et optimis Collegis, salutem meo nomine dicito.

CCCLIX. Baltazari Willio, S. Theol. Doct. et Profess. S. P.

AMbigo, clarissime et amicissime Willi, utrum magis gaudeam, quando tuas accipio literas, hominis tam amici; an impensius doleam, quando mecum cogito, sic me distringi, ut cum paria maxime facere velim, non tamen possim. Solatur illud, quod sciam, non posse te irasci tam amanti tui, jam ab illo tempore, quo primum te conspexi Lugduni, imo erectam etiam animi tui indolem, perspicere mihi visus sum. Valetudo quotidie fit firmatior, quae mensem totum me, vel lectulo affixit, vel cubiculo conclusit. Etiam Salmasius, [gap: Greek word(s)] qui graviter decubut, magis, et magis sibi restituitur. Magnum in eo damnum metuebam Reip. literariae; ac idem mecum formidabant omnes, quos non tangit nigrae loliginis succus. Pro egregio munere, non uno, quo me ornasti, gratias ago, et meo nomine, et publico, de quo bene mereri non cessas. Clarissimo Parenti, et Collegis omnibus salutem dices plurimam.

CCCLX. Joanni Isaacio [correction of the transcriber; in the print Isacio] Pontano. Clarissime et Amplissime Pontane,

AB annis XXXV. non ita graviter aegrotavi, ac omni eo tempore, quod inter Paschae, et Pentecostes ferias intercessit. Tertiana primum me afflixit, mox colici dolores, hinc Nephritis; a quo malo, per omnem vitam fueram immunis. Quid porro futurum sit novit Deus. Illud scio agere me Climactericum, quem senibus periculosum aiunt, non quasi ulla vis sit numerorum, sed quia Deus naturam sic fecit, ut ad numerum, figuram, ac pondus, cuncta exequatur. Atque hoc inter alia, etiam dies critici arguunt. Nec tamen haec eo a me dicuntur, quasi annum hunc formidem. Etsi enim septimo quoque anno mihi fuerit pejus; tamen fortasse jam periculo sum defunctus; atque ut aliter esset, quod praecipit Martialis, summum nec metuo diem, nec opto. Vix tamen valetudini eram resticucus, cum Matthaeus denuo incidit in morbum, meoquoque graviorem: ac ne nunc convaluit prorsus. Absque his fuisset alteruter noster, non literis modo respondisset tuis, sed etiam egisset gratias, pro insigni munificentia. Danica enim tua | jam diu accepimus, et melioris quidem

chartae codicem, ut Typographo mandâras. Opus hoc plurimum tibi famae adstruet. Jam antea quidem, eam tot ingenij, doctrinaeque monumentis, sat magnam pararas; quibus vel solis, (pene singulis dixeram, nec judicium id poenitedum foret) immortalitatem nominis tui jam diu promeritus es. Verumtamen quia maligno vivimus saeculo gaudeo tui, et literarum causâ, novum nunc tibicinem, eumque bene validum accessisse. Danicam Meursij historiam necdum videris, ea intra dies, paucos distrahetur publice. Hactenus soli amici, quibus donavit, exemplar habent, iique perpauci. Mitto nunc ad te Velleium Gerardi mei; sed et Scylacem Isaaci: nunc incompactum, quod aliud hoc tempore exemplar non haberemus. Spero non displicituros utriusque labores. Multa enim pulchre iis correcta, observataque. Nostrum opus quod jam diu promisi, vix quartum intra mensem perducetur ad finem: Nam accrescit sub manibus. Et Typographus subinde, omissis nostris, alia excudit: ut ante menses duos tres, Barlaei Medicaea, cum Latinâ tum Gallicâ et Belgicâ Linguâ.

Vale Vir et Amice optime, et nos amare perge, qui etsi tardiores in literariis responsis videamur: nulli tamen cedimus amore tui, cujus pro diuturna vale tudine, et vita, nec ego, nec liberi, vota facere cessamus.

Amsteodami, CIC IC C XXXIX. X. Kal. Sextiles. Amplissimo Brinkio, et CII viris, Diestio, et Zevecotio salutem dices, si otium, et occasio erit.

CCCLXI. Reverendo et eximio Domino Isaaco Bargravio, S. Theol. Doctori et Vener abilis Canonicorum Cantuariensium Collegij Decano observando. Reverende et eximie D. Decane.

CUM gratissimae mihi fuerint Literae tuae, his ipsistamen jucundior obtigit conspectus charissimi filij tui; quem puellum me videre belle [gap: Greek word(s)] probe recordor. Jam tum ex vultu ingenuo, et sciculis moribus, in futurum pulchri aliquid de eo mihi promittebam; et volupe est, quod non vanus augur fuerim. Nunc non paulo majus est, quo placeat: animo, dico, recto et erecto. Tanto magis mihi operam esse dandam intelligo, ut ne consilij ejus, quod huc potissimum eum miseras, te unquam possit poenitere. Equidem si qua potero studia ejus juvare (posse autem confido) non deero tuae petitioni, atque officio meo. Quoties vero vel publicis vel rebus privatis avocabor, certatim nunc filiorum hic, nunc aliur, hoc ipsum implebunt. Promissa haec non ulterius procudam verbis, benefacere magis, quam large promittere adsuetus. Saepiusposthac a me literas exspecta, praesertim quoties erit, quod scite tua interesse arbitrabor. Scio enim, quam tenere liberos suos ament parentes: nec aliud aeque desiderent, quam dulce illud virtutis doctrinaeque contubernium. Cum lectissimam uxorem et filiam (quam puellulam vidi: nunc, ut puto, maturam viro, et plenis nubilem annis) tum venerabile carissimorum et doctissimorum Fratrum Collegium, plurimum meo nomine saluta.

CCCLXII. Andrea de Naglovvitze.

JAM plures sunt menses, Illustris, et Nobilissime Domine, quod commendatum nomini tuoibam, negotium quoddam, ornatissimi, et praestantissimi, Johannis Wiikenfortij, vere Mercurialis pulli, quandoad instar Mercurij, foeliciter adeo, cum exoticarum mercium cura, sociat jucundos Musarum labores. Inque his nec vinci se patitur frater ejus Joachimus Wiikenfortius, vir Principibus multis gratissimus. Is ob prudentiam, et merita praeclara, ante duos tres menses, e Galliis huc rediit; sed equestri

dignitate auctus, a Rege Christianissimo. Multum vero, et ego, et praecipue Johannes Wiikenfortius, imo tota domus Wiikenfortia obstringitur nomini tuo Excellentissimo, pro singulari affectu, quod rem tibi commendatam curae tibi esse passus fis. Nam abunde perspeximus nihil vel a te neglectum, vel Illustrissimo, nec unquam satis laudato, Principe Razevilio. Quantum vero favoris in animis peperit vestris, aequitas causae; tantum ea odii excitavit, in animo, tum debitoris Johannis Witmakeri, qui propter aes alienum in custodia detinetur; tum fratris ejus, negotium hoc ipsum, ut fieri solet, ad animum revocantis. Uterque enim nihil nisi vindictam sperat, et spirat; atrocia etiam comminantur: Ut mirum non sit, si haud parum, et Domini rebus, et vitae metuat suae, negotiorum Wiikenfortianorum administer. Itaque Dominus ejus Johannes Wiikenfortius, plurimum a me expetiit, ut alteras Excellentissimo nomini tuo literas scriberem, quibus rogarem, ut mei, et Wiikenfortiorum ergo, laborem suscipias scribendi ad Illustrissimum Principem Razevilium, et Tribunal Vilnense: quo minister Wiikenfortij, in solo nunc agens peregrino, tuto secureque res domini exequi possit; nec necesse habeat assiduo esse in formidine, ab improbo illo pari fracrum, quod dura, diraque comininatur. Multum etiam ad istud conferet, si simulac res ferat, decidi possit. Quam ad rem commendatio tua plurimum adfert momenti, sane quanto celerius controversia finietur, tanto citius se noster subducere possit periculo; quod alioqui in tam vasta, et populosa urbe effugere, perdifficile est. De nobilissimo filio tuo sic habe: vircuti, et modestiae litare, et ab optimo quoque amari, ac magnifieri: studiis etiam non segniter incumbit, ut plane confidam sacisfacturum expectationi Patris, Patriaeque.

CCCLXIII. Merico Casaubono. Reverende et Clarissime D. Casaubone.

PER eum ipsum, cui tradideras priorum Literarum exemplum, civem se Cantuariensem ac aedibus tibi vicinis habitare ajebat, jamdudum tuis respondi. Credo ventis contigerit adversis, ut tardius acceperis, vel fortasse, quia domo abfueris. Knysterius Amstelodamensis mercator, qui hic mihi pecuniam annumerare solet, partem mihi pecuniae ejus persolvit, quae exspirârat mense Junio adulto: sed negat se reliquum velle persolvere, antequam ex Anglia cognoverit si non quinquagenas saltem quadragenas Libras Sterlingicas esse numeratas illi, cui hactenus a te numerari solent. Quaeso itaque si is force domum tuam venerit, et quadragenis acquiescat pro quinquagenis, ne quid in solvendo morae trahatur. Scio non te in causa fuisse, cur minus acceperit, sed ipsum qui nihil mallet recipere quam non quantum solet. Sed enim non dubito, quin animum hunc mutarit, ex quo Knysterium de re tota literis prius tuis edoctus feci certiorem. Gaudeo impense de pace reddita Britanniae. Deumque oro, nequid turbarum in posterum amplius det Novellitas. Sed scire aveo an non ab tempore pacis cessaturum sit damnum, quod in Praebenda fecimus, ac vetus sit numeranda summa. Sic requirere ratio videtur, nec video quid objici possit, praeter regiam voluntatem, si forte aliter ei videatur. Reverendi D. Decani filius mihi gratus est acceptusque, qua de re abunde ad parentem perscripsi. Nec ulla in re operae meae parcetur, vel liberorum meorum. Diligenter etiam curabo, ut intelligat magnum apud me pondus habuisse commendationem D. Hanscombij, neque id sui modo, et D. Decani causa faciam, sed etiam reverendi D. Episcopi Eliensis, cui probare me meaque omnia et volo et debeo, Vale, dilectissime Frater, meoque nomine Uxorem optimam, et universum venerabilium Fratrum Collegium saluta.

CCCLXIV. Joanni Hulsemanno S. Theologiae Doctori, Professori Witebergae, S. P.

VIR clarissime, quod scribam hoc tempore, vel non scribam, non sat video, usque adeo extremâ fere horâ qua ab urbe abeundum, plena propemodum domus eorum qui compellare velint. Nec tamen tam egregia ejus anima, quem mihi commendabis, fuit dimittenda sine meis, ad te literis. Quamobrem ne nihil scribam, hoc scribam quod primo occurrit, nempe gratissimas mihi tuas fuisse literas, et semper jucundam ejus temporis fore memoriam, quo una in hac urbe disserebamus de illis quae ad veritatem dogmatum et pacem Ecclesiae pertinerent. Mitto ad te amicitiae nostrae indicia quaedam, liberorum labores, Scylacem Isaaci mei, Velleium cognominis filij: videbis multa in utroque scriptore feliciter correcta. Metuo, ne tibi gravioribus studiis detento, minus integrum sit ad haec leviora se dimittere, sed poteris istorum facere Collegarum alicui indicium, dummodo nasum habent criticum, de quo ipse optime judicabis. Si quaeras, quid agam, sub praelo est opus nostrum de Theologia gentili et Physiologia Christiana: Sive de idololatriae gentilis origine et progressu, et naturae mirandis, eorumque causis, et ex iis humanae mentis adscensu ad Deum: spero autem, intra trimestre vel circiter ad umbilicum posse, perduci. Plura nunc addere non licet. sed brevi ut confido, hanc brevicatem longioribus literis compensabo. Tu interim vir, et amice optime, perge et de publico bene, quod hactenus facis, mereri, et amare etiam me, qui te facio maximi

Amstelodami, CIC IC C XXXIX. VI. Kal. Septemb. St. Gregoriano. [gap: Greek word(s)] .

CCCXV. Cl. V. Joh. Meursio. S. P.

QUod meliore utaris valetudine, jucundum fuit cognoscere mihi et meis omnibus. Ego quoque medio criter nunc valeo ac pariter Uxor et Liberi, uno excepto Matthaeo. Tandem responsum a fratribus Blauwiis erat qui sexennium vel ultra, non dico vana te meque spe lactaverant, sed tot etiam fecerant promissa, te etiam de iis non cogicante, sponte ad tua cuncta excudenda se obrulerant. Malum factum, nec quo sese excusent inveniunt praeterquam quod mors paterna consilia sua disturbârit; significavi multum me metuere ne publice de injuria hac conqueraris. Non aliud responsum, quam id quidem in te esse, sed se sibi probe conscios esse innocentiae suae. Tentavi animum Jansonij, sed is ait nullos typos sibi otiosos intra annum fore; adeo multis se edendis distineri. Elzevirius existimat se intra menses non ita multos hac in Urbe propriam adornare velle Typographiam. Sed non arbitror illi eas opes ut tam grande opus ausit suis suscipere impensis. Fortasse tamen Patrueles Leidenses paratifuerint in hoc adjutare. Laminam aeream, cui vultus tui incisio, item alia, praecipue scripta. tua, remisissem nisi Blauwius uterque ab urbe abesset, ut recipere nihil licuerit. Prodiere tandem exercitationes Heinsianae in novum Testamentum. Fore puto ut adversus eas scribat ac singula pene refellat Salmasius, nisi intercessione amicorum Heinsij sufflaminetur. Existimabat Heinsius se sic cum hoc doctissimo Burgundo agereposse, uti tecum, mecum et tot aliis solet. Sed est Salmasius omnis injuriae gravioris impatientissimus. Haec raptim; quia jamjam currus adscendendus erat Hagam ituro, quod bene vertat. Vale cum omni familia et ab omnibus meis salve.

CCCLXVI. V. Cl. Joanni Beverovicio suo, Ger. Jo. Vossius S. P. D.

VAlde me sollicitum habuit morbus tuus, de quo ex variis inaudiveram. Nunc de restituta valetudine, gratissimum attulit nuncium praestantissimus Colvius noster, atque ita magno me gaudio im plevit. Nec solum laetari me puta, quia amico melius sit, et tali quidem, qui de publico bene mereri et possit, et velit: Meipsum gaudeo liberatum anxia de te cura. Valde enim coquebat animum meum. Nec enim ignorare potes, quanti a teneris quoque annis fecerim ingenium tuum; quo cum eximiis quibusque certares, vulgares vero animas, albis praeverteres quadrigis. Hujus me judicij poenituit nunquam, ae poenitere, ne possit, sedulo caves, dispergendo per orbem tam praeclara ingenij, doctrinaeque monumenta. In his Ideam Medicinae veteris; in qua tamen ob tam vastum argumentum, tum demum omne punctum tuleris, si iterum manum admoveris, non quidem ut cuncta quae posses ex antiquis dicas (id enim laboris prope esset infiniti) attamen propemodum alterum tantum adtexas. Ad hoc quidem, si mei res arbitrij foret, non minorem tibi annorum numerum concederem, quam est Musarum. Nisi satius putes, ut annis Charitum numerum aeques: post novennium autem, tertio prodeat idea tua, non minus consummata illo futura tempore, quam Plato esse voluit Ideas suas, vel saltem quando non sinit humana imbecillitas, quam proxime abfutura, si cum aliorum industria comparetur. Vides quid de te, cui adhuc virent genua, sperare ausim. Mihi de me spem ejusmodi concipere, nefas: quando frigida senectus deinceps artus debilitabit; sane anno hoc Climacterico, quem senum multi formidare solent, pejus valui, quam annis proximis tribus et triginta. Nam praeter Tertianam, Colicus me invasit dolor, etiam quod antehac nunquam, Renum calculus vexavit hebdomade, et ultra; ubi dolor aliquantum remitteret, quae antea avide legeram de calculo, accurate a te scripta, iterum in manus sumpsi: foetumque mentis tuae consului, quia parentem ipsum coram minus possem. Jam vero tres sunt menses, quod malum id non recurrit: credo in Morboniam, unde malum attulerat pedem, rediit, me salvo ac sospite relicto; quod utinam Deus diuturnum esse sinat? Intelligo ex Colvio nostro prodiisse jam in lucem, quae elaborasti de foeminis eruditis, quare propediem pro hoc labore, gratias tibi sum acturus; nisi vel tu ab ingenio recesseris, non mittendo, vel ego ad ingenium rediero, tardius rescribendo quam velles. Quicquid erit, non te eo minus amabimus. Tuum vero tam erit mihi ignoscere, quam amici sui ignoscebant, magno Medicae facultatis vestrae ornamento Hieronymo Cardano: qui cur negligentior fuerit a salutationibus ac Epistolari commercio, si minus nunc locus occurrit, reperies in octavo de rerum varietate, Cap. XLIII. Hujus viri exemplo excusabis me apud alios quoque amantes mei, sed hoc in me vitium, ut vocant, culpantes: quasi ego in tot occupationibus, amicorum esse in non necessariis possim, qui ne in necessariis quidem sum meus. Praeterea dices iis, hoc sive vitium, sive aliter vocandum, cum primum ab solis esset occupationibus, nunc longa consuetudine, prope in naturam vertisse. Habes Epistolam verbosam, et a solo tui expressam amore. Claudam eam solemni Tullij formulâ. Valetudinem tuam cura diligenter. Et cogita hoc mecum petere, tam multos, qui adversa valetudine, ad te recurrunt; etiam illos qui te non viderunt, sed mecum tamen, ex utilissimis laboribus tuis, praecepta hauriunt valetudinis, vel tuendae, vel recuperandae. Praeter morem de salutandis amicis, non adscribo. Id laboris nunc melius imponam communi amico Colvio, qui has tibi literas daturus.

CCCLVII. Hugoni Grotio. Lutet. Par. Illustris et amplissime Domine,

forent, committere non potui, quin tam bonam occafionem amplecterer, excurrendi Hagam, partim ut inviserem amplissimum et amicissimum Georgium Ratallerum Dubletium; excessu optimae et sanctissimae uxoris suae Schoterbossiae moestum; partim etiam, ut coram salutarem heroinam conjugem tuam; quam laetus salvam ac sospitem comperi; laetiorque audivi laeta omnia referentem de te ac tuis. Dum hic sum, reddita mihi a te literae ad Isaacum meum. Ex iis video, te non accepisse fasciculum illum, quem per Bibliopolam Parisiensem miseramus. In eo inter caetera, erant literae meae de valetudine adversa, qua usus sum Climacterico hoc anna. Video, et alias quasdam non traditas tibi uti neque illas Manassis Ben-Israel; sed de his jamdudum sum id arbitratus, ob quaedam, quae ex filiis cognoram. Exemplar igitur Amstelodamo mecum attuli, ut hinc mitterem. Unarum, quas ipse scripseram, exemplar retinui, manu filij exscriptum. Mittam ubi rediero domum, modo tanti id sit. Tandem prodiere Exercitationes Heinsianae in N. T. Credo eas jam acceperis, priusquam hae tibi literae reddantur. Obiter pluscula lustravi; ac quanto penitius inspicio tanto vehementius ardeo desiderio eorum quae ante tot annos elaborasti in eosdem sacri instrumenti libros. Utinam vero et clarissimo Salmasio pertexere detur ejusdem argumenti labores quos promisit. In iis refellere illi animus est innumera ab Heinsio dicta: imo omnia quae de suo deprompsit penu. Facile credo, hanc contentionem, non patum detracturum nomini Heinsiano; sed partim eo me solor, quod nemo ignoret, ipsum sibi hoc malum intrivisse; dum perpetuus est in traducendis omnibus, quibus praeclarum est in Repub. literaria nomen: partim ac imprimis isto, quod contentionis hujus bonum sperare liceat eventum; sine dubio enim, multa etiam doctissimos quosque docebit Salmasius: et fortasse etiam Heinsius hinc discet, modestius de se sentire caeterisque suis laudibus hanc addet, ut ne tam credulus sit palpatoribus qui cum Phoenicis, Dictatoris, Atlantis studiorum Elogiis onerant verius, quam honorant. Sane et Heinsius, et qui eum solum, hodie doctum aiunt (quid faciamus tam fatuis?) toti jam in fermento jacent, solum lecta praefatione Salmasii, quam praemisit libro de modo usurarum. Quamquam ego Salmasio author fuero deinceps, non tam acerbe hominem literis clarum tractandi, modo ipse etiam remittere velit de illo maledicendi studio. Indignum mihi plane videtur, sic inter se committi homines doctissimos, sed iniquum etiam majores, melioresque eo, quem me saepius nihil attinet nominare, sic vilipendi, quasi in Doctorum grege nonnisi extremum locum cum scabiosis Grammaticis mereantur. Sed de isto nimis multa. Audio [gap: Greek word(s)] tuam Lutetiae excusum iri. Gaudeo ob Typos meliores; etsi meam, meorumve Operam Amstelodami in mendis Typographicis emendandis, probare tibi maluissem. Verum quid de illo speremus, qui postquam sexennium, vel circiter (tamdiu est, ut exacte tempus dicere non possim) retinuit tot edita, et inedica Meursii, nunc negat se posse illa excudere, et paratum dicit, remittere universa? Estque haec eo graviot injuria, quod non Meursius illum ambierit, sed Meursio, de alio cogitante, et hoc ad eam rem paratissimo, ille postularit ut commendatione mea, alteri praeferretur. Scripsi ex aedibus amplissimi Dubletii, qui ut te colit, et aestimat, ita amicissimam adscribi salutem petiit.

CCCLXVIII. Claudio Salmasio. Nobilissime et undecunque doctissime Salmasi,

QUI has ad te literas defert, patria est Suecus, nomine Joannes Granius ephorus illustris juvenis Bielkii, qui arcta affinitate inclytae Oxensterniorum familiae est innixus. Uterque apud nos studiorum causa sesquiannum vel circiter vixit. Nunc Leidam se conferunt. Ac Granius quidem (nam Bielkio non is studiorum ardor quem optaremus) ut literarum et literatorum est amantissimus, ita nihil prius ducit, quam ut te videat, et compellet

praecipuum literariae sidus Reip. Poscenti igitur aliquid ad te literarum, denegare id nec volui nec honeste potui. Quippe me amavit et coluit semper, quam qui maxime; et Bielkius is cujus studiis praeest a primariae nobilitatis Sueciae viro, dignitate Comite mihi fuit commendatus. Quamobrem non ingratum fore confido, si dum hac hieme commoratur Leidae bis ter ei potestas fiat compellandi tui, deque studiis consulendi. Mire enim devincies, et pariter ipsos Bielkios et Oxensternios qui eum multum amant, ob mores optimos et singularem illustris juvenis sibi commissi curam. Tua de modo usurarum, quando aliquid mihi a meis otij est, avide, lego, nec satiari queo. Ut in eaeteris, ita hic quoque a te congestus doctrinarum pene omnis generis penus. Caeterum vix risum tenui, cum me praesente vir quidam bonus doctusque diceret, se librum hunc emere, non proprer tam multa quae doctissimos quosque in opere ipso doceres primus, sed ob praefationem adversus sycophantam, cujus virus retundi non ex tuo modo honore erat; sed prorsus e republica. Magis vero magisque in fumos, abit illud de Linguâ Hellenisticâ commentum, quo sic placebat sibi et suis. Memini enim mihi amicum ejus dicere, neminem hactenus vel veterum vel juniorum fuissie, qui linguam novi instrumenti intellexerit. Idque ob Hellenisticae Linguae imperitiam, cujus [gap: Greek word(s)] ille solus sit gnarus, eoque unico idoneus ad abstrusa omnia reseranda. Cum non ipse solum, sed etiam amici ejus tam stulto sapiant, hanc larvam ei detrahi interest Orbis Literati. Decrêram aliquid addere de S. Antonij vita. Sed id jam a te factum retulit mihi filius meus Isaacus. Nec propterea quicquam fieri velim incommodo tuo. Cogitabis, sed cum aliquid otij fuerit a tuis, quae praevertere aequum est. Uxor uxorem, filia affinem tuam, filij te plurima salute impertiunt.

CCCLXIX. Nobilissime Salmasi,

AB eo tempore quo domi me tuae tam humane comiterque et hospitio et mensa sermonisque tui epulis excepisti, nulla quidem dies intervenit, quum adversa uxoris valetudo satis per se molesta, eo dolorem augeret, quod tua lectissimaeque conjugis et affinis tuae praesentia hic ut speraveramus frui minime nobis liceret. Atque idem molestissime accidit Arlanderveniae Domino qui quantopere delectatus fuerit elegantissimis versiculis tuis, haud facile dixerim. Itaque decreaverat, huc ubi venissetis, humanitatis officiis testari affectum suum. Dixerat de convivio, ad quod advocasser homines urbis lectissimos. Sed alterum quia innuebat potius quam exprimebat, utrum id vasa fuerit Porcellana (ut vocant) melioris notae conjugi donare tuae; an aliud quippiam, non habeo dicere. Hominem tam amicum et qui me parentis instar coleret, ante sex hebdomadas fatum abstulit nobis consanguineorum dolore magno etiam meo meorumque. Quod filio Isaaco Scylacis editionem meditanti tam benigne communicaris, quae ad hoc institutum et aliorum etiam Geographorum pertineant multum profecto omnes pariter tibi debemus, operamque ut possumus dabimus ut ne ingratos nos dieat posteritas. Quaeso, maxime vir, in hoc amore persiste. Spisse procedunt operae in iis quae scripsimus de ldololatriae origine et progressu. Metuo ne multi hic ea expectent quae Romanam propius Ecelesiam tangant. At nos fere contenti sumus disserere de Diis Gentium. Interim in iis quae syderum, clementorum. et mixtorum corporum cultum spectent, non omnino perfunctorie pando, quae juvare possint naturalis scientiae amantes. Nempe non satis visum ex naturae mirandis falsam refellere religionem, nisi in iisdem etiam mentem humanam adducerem ad veri numinis cultum. Certior fieri desidero an multum promoverit Typographus in illis de usura; eoque in mandatis Isaaco meo dedi, ut ex te de isto et aliis exquireret. Hoc libertatis illi lubens scio concedes, qui fores tuas non hominis, sed humanitatis esse hactenus expertus.

CCCLXX. Viro incomparabili Claudio Salmasio Equiti, Ger. Jo. Vossius S. P. D

LEidam se ire velle dixit mihi nobilissimus Eques Petrus Hoofdius, quem me hic tecum prandiolo aliquando excipere commemini. Est is praefectus trium oppidorum et Goylandiae. In Belgicis poematibus, quae plurima edidit, plane regnat. Vita ac gestis Henrici IV. ab eo scriptis nihil tali in argumento vel elegantius vel prudentius dari possit. Scio quanti faciat viros virtute doctrinaque excellentes, praecipue duos Europae ocellos clarissimos, eum ad quem nunc scribo, et una popularem atque amieum suum, Illustrem Grotium. Quare fore praevideo, ut pedem Leidâ non efferat priusquam te salutarit. Nolui igitur committere, quin per eum aliquid ad te literarum darem: si non ob aliud, saltem ut ex eo, ut viva Epistola, cognoscere postea liceat de prospera valetudine tua tuarumque, pro qua vota facit quicquid hominum. est eruditiorum. De studiis propriis nihil scribere habeo, nisi opus nostrum quod praelo subjeci tardius procedere ob occupationes saepe minutas, semper densas. Exercitationes sacras [gap: Greek word(s)], quia necdum in Bibliothecam retuli, mensem adhuc occupant. Ita fit, ut quandoque se quasi sponte in manus ingerant. Sed vix dicere possim, quam non sint ad gustum meum, dum vel aliena lego vel minuta, vel falsa. Et tamen hoc stomacho essem, ut omnia possim concoquere, nisi tot experimentis compertissima malignitas male adeo me haberet. Sed fortasse Deo visum opera tua uti, ut modestius de se sentire, melius de aliis discat loqui. Quod si fiat, scio te quoque paratissimum fore sic errores ejus corrigere, ut honoris et amoris ergo, quantum licet, homini parcatur. Vale vir nobilissime maximeque, et meo meorumque nomine lectissimae conjugi et optimae affini salutem plurimam dicito.

CCCLXXI. Hugoni Grotio. Lutet. Paris. Illustris Domine.

QUI hasce literas defert, est Johannes Christianus Volhart, Jenensis, filius Christiani Volhart syndici Jenensis; Nepos Joannis Volhart, Electori Saxonico, redituum, et sacrorum scriniorum secretarii. Mater ei Anna Schraeteriana, Frederici Schraeteri Comitis Palatini Caesarei, Philosophiae, Medicinae, et utriusque juris Doctoris, et apud Jenenses Professioris publici: Neptis vero Joannis Schraeceri, Comitis Palatini, Caesarei, Archiatri, olim Maximiliani II. Imperatoris, posteaque ex Austria, ab Joanne Frederico I. Electore Saxonico vocati Jenam: qui et ab Ferdinando I. Imp. sibi, et posteris, nobilitatis insignia est consecutus, scholaeque Jenensi Academiae nomen, ac privilegia est adeptus. Soror germana hujus Annae Schraeterae matertera juvenis, de quo sermo, nupta est Petro Kirstenio, a quo et Arabicam esse Grammaticam editam, scire te arbitror. Ipse Joannes Christianus Volhart, scholae classicae spatia emensus, praecipue scientiae naturali et Medicinae operam dedit; Id que in Academia Lipsiensi, Jenensi, Wittebergensi, et Leydensi. Cum Galeno autem junxit Chymiae studium uti videre est e Thesibus triplicis disputationis in Academia Jenensi, ab eo habitis. Hic a Principibus Wimariensibus literas acceperat, ad ducem Bernardum, P. M. cui commendabatur hoc fine, ut eo Medico uteretur exercicus. Jamque in viam se dederat, cum intelligit de tristissimo decessu ducis. Nob. et Amplissimus Urbis hujus syndicus Guil. Borelius, eum in legacione sua, ad Remp. Bremensem, et Sereniss. Daniae Regem, adsumpsit, partim ut Medicum, partim ut Secretarium, cujus praecipue opera, in Germanicis Latine reddendis uteretur. Circiter annus est quod

novi: semperque se vita, et moribus probavit: Et hac parte etiam apud me laudarunt, qui in Germaniae cum Academiis, ac Leydensi etiam novere. Nunc is de quo tam multa dixi, Gallias cogitat, quia rebus in dulcissima Patria turbatis, novercam ibi fortunam extimescit, ignarus interea, quid futurum sit alibi terrarum: sed scis, quod senes etiam esse debent, hoc aetatis beneficio, semper esse juvenes, hoc est [gap: Greek word(s)]. Et istic igitur fortunam tentaturus, literas accepit ab syndico Borelio, ad Illust. Legatum foederatae Belgicae, Dom. de Lier. Et alteras a me, ad te, Excellentissime Domine. Quaeso, si consilio, vel auxilio juvare possis, ne desis. Scio in Germaniae hoc statu, non omnia te magis in peregrino solo posse, utcumque tam illustri sis loco constitutus, quam minutum me hominem in tua, ae quasi mea etiam Patria inter tot notos; sed confido, facies quod possis.

CCCLXXII. Hugoni Grotio. Lutet. Paris. Illustrissime Domine,

HOdie ex filio tuo, qui Amstelodami nunc est, laetus intellexi, decretum tibi esse tam multa, magnaque, quae parata habes excudenda, Typographis dare: eaque occasione non pauca de Blauwiis sumus collocuti: inque his, ut tam foede, tot annos, Meursium eluserint: tandemque, nempe post septennii circiter moram, urgenti mihi promissa responderint, se de operibus ejus edendis mutasse sententiam, et paratos esse, omnia mihi remittere quae huc, ut ederentur, misisset. Scripsi id Meursio, qui non multo post, hac vita ereptus. Quo tempore et Hardervici excessit Isacius Pontanus. Utrumque fuisse Danici Regis historicum, puto te non ignorare. Ad Typographum ut redeam: Uterque Blauwius paratissimus est, recudere commentarios tuos, de jure pacis et belli, sed censet filius, quod aequissimum, si tradi sibi velint, luculentam iliam operis accessionem, aliorum etiam ditionem suscipere oportere. Non abibit hinc filius, quin quo animo sint cognorit. Quare de eo nunc amplius non addam, gnarus fideliter omnia, filium ad te perscripturum. In nostris de Theologia gentili, et Physiologia Christiana, perventum ad serpentium naturam, cultumque: quibus [gap: Greek word(s)] illa de Insectis subdam; ut sie absolvam, quae ad animalium naturam pertinent. Ante eam partem, praemisi tamen de cultu Angelorum, et Animarum: tam de natura cultuque corporum Coelestium, Elementorum, et [gap: Greek word(s)], quatenus ex mirandis eorum, ad Deum ascendimus. Ea puto, intra menses tres, summum habebis. Tum paulum strigabo, et interquiescam: sed mente ea, ut deinde alia divulgem, quae nonnisi limam aliquam exposcant. Placet enim consilium quod dedisti, fortasse tamen praevertet, tertius memorati operis tomus; in quo agendum mihi de stirpibus et fossilibus: ut ita totam rerum naturam absolvam; quatenus quidem sufficit instituto meo. Item de affectionibus rerum corporearum, in Deorum. numerum relatis. Nam absque hac parte, mutila fuerit historia de Gentium Diis. Ac denique de symbolica Gentium Theologia; sive de simulachris, ac ritibus sacris, eorumque causis. Atque in hac demum parte, agendum mihi vides, de quaestione, quam super praecepto secundo moves. Manasses quidem arbitratur illud nec copulativum esse, nec disjunctivum, sed paragogicum: ut sententia sit, Non facies tibi sculptile ullum, cujuscumque illud habeat similitudinem. Hoc colligit ex eo, quia Dent. V. v. 8. Illud omittitur. Scriptum. enim [gap: Greek word(s)] quod Arias etiam Montanus, [gap: Greek word(s)] reddit, Non facies tibi dolaturum omnis effigiei. Ac similiter coepit Onchelos in Paraphrasi Chaldaea, cujus sic verba Fagius expressit. Non facies tibi imaginem, cujuscumque similitudinis eorum quae sunt in coe lis, etc. Chaldaice est. [gap: Greek word(s)] quod conveniens Hebraeo reddas, sculptile omnis similitudinis. Sane Chaldaeis, [gap: Greek word(s)] non imago modo, sed et statua, ut in Lexico suo Chaldaico reddidit Buxtorfius. Utcun

cumque id est, videmus et Chaldaeum, Paraphrastem illud neglexisse. Censeo itaque si nudis insistimus verbis, non interdici eo praecepto picturam, sed sculptilia duntaxat: nec intercedo quominus Judaei, sive Israelitae potius, in vexillis suis signa habuerint animantium, ut Rabbini annotarunt, ad Num. 11. 2. ubi de Israeliticis vexillis ac signis. Sed utcumque non exprimantur picturae, praecepto secundum Hebraeos secundo; satis ali, unde liquet, et Dei picturam prohiberi, et cunctas cultûs gratia effictas. De his, se scripturum ad te receperat Manasses. Verum ut anticiparem pauxillis istis, effecit quod ne, more meo, de die in diem, differret, metuerem. Plane enim alia quam studia animo agitat, Lusitanis nihil, ob paupertatem synagogae, Doctori suo persolventibus. Nempe si Judaeis fides, (ut videntur mihi verum dicere) sese in urbem receptis, nostri illis esse familiares, negotiatio etiam saepe communis, ut facile fuerit nostris, omnes eorum artes bonas, malas, cognoscere. Sed nostri vel ad clavum sedent, vel eos habent favitores et amicos. Quare non operosum fuit siquid periculi, vel apud nos, vel in Hispaniis etiam oboriretur, illis in luto relictis, vel profunda potius palude, emergere opera eorum, qui et his, et terris aliis plus possent. Manasses igitur Brasiliam cogitat, ut istic, fortasse quidem Doctorem agat; sed praecipue tamen Mercaturam exerceat. Non parum studia amat, et gloriam sitit: sed res familiaris suadet, quod dixi. Nec enim est magna in re. Et jam ab Arausionensi Principe commendatitias accepit ad negotiationis Americanae Praefectos.

Amstelodami, CIC IC C XI. Kal. Jan. sed St. V. Planeque ineuntem hunc annum et tuae Illustri familiae, et nostrae, tibi tuisque aeternum addictissimae, prosperum, ac foelicem exopto.

CCCLXXIV. Laevino Warnero.

MUltum te amo, doctissimo Warnere, quod de nequissimo illo Sacidia me feceris certiorem. Nunc porro opera mihi opus est tua. Nempe in hoc ut ne cesses donec ab hospita illa liber nobis remittatur; vel quod proximum eum adservandum det vel Cl. D. Heidano, quicum hac de re sum locutus, vel Nob. et magnifico Dom. Rectori Polyandro, quem scio pro veteri inter nos amicitia, lubenter mei causa facturum quidquid poterit. Si quid juris praetendere valeat in hoc pignore, hoc quoque integrum ei postea futurum. Tantum ne diutius ab ea adservetur, quae amittete vel abalienare etiam possit. Non tam sollicitum ea me res haberet si dominus ipse forem. Nam ut nosti, est Bibliothecae Amstelodamensis, unde a filio Isaaco datus est commodato huic nequam Judaeo ut loca quaedam ex Arabico transferret, quorum usus esse possit in opere de vita et dogmatis Mahumedis. De hoc enim argumento filius, quem dixi, commentarium habet sub manibus, quem propediem spero lucem visurum. Ipse hujus rei gratia filius Leidam erat iturus, sed id non sinit Gravissimus filij Gerardi morbus, metuo enim ne diem unum alterum possit supervivere. Nec medicis multum spei supersit. Tanto te scio rem curaturum promptius ac fidelius. Convenies primum D-Heidanum, virum magnae ut doctrinae sic pietatis. Is recepit se consilio te adjuturum, atque si opus sit conventurum supra hoc negotio et D. Rect. magnificum et Ampliss. D. Praetorem: qui non modo in postulato tam honesto et aequo, sed etiam amore mei, libens in hoc negotio gratificabitur nobis. Plura nunc scribere non libet, nec licet, ita tam aegritudine filij quam aliis distineor. Propediem, ut spero, gratias tibi agam, pro negotio feliciter confecto. Salutem plurimam dicito illustri D. Baroni Kyntzy.

CCCLXXV. Claudio Salmasio. Ger. Jo. Vossius S. P. D.

VEhementer, ut debui, dolui, post quam cognovi ex filio meo Isaaco de excessu nobilissimi et maximi parentis tui Senatoris, quae malis temporibus laus est optima, integerrimi, suaque commoda praecipue publico demensi. Hoc nim constans de eo bonorum osse judicium, saepius ex iis intellexi, quos non paulo me melius scire convenit res Gallicanas. Praeclara adeo famâ decessisse tanto plus luctui tuo adferre solatij oportet, quanto minus in nostra est manu quomodo nascamur vel etiam educemur; sed neque tum cogitandum quantum et quam bonum parentem amiseris, quam quod hoc cum aetatis praemiseris. Cum enim moderata esse conveniat vota nostra, puto non multo ulterius te ausurum a Deo nunc poscere liberis tuis parentum suorum vitam, quam aetatis ejus quâ parentem tuum Deus ad se advocavit. Haec ut caetera melius me perspicis, ut nihil attineat ea nunc ob oculos ponere quae sacri nos docent Doctores, vel etiam optimus quem paras, Epicteti interpres Simplicius. Cujus quando incidit mentio non possum omittere, quin addam illud, multum me gaudere ac tibi aeque et publico gratulari, quod jam ad finem perduxeris tuos de re foeneraria commentarios; planeque id confidere fore intra menses non ita multos, ut tibi quicquid bonorum doctorumque est hominum gratias etiam agat, pro Epicteto Simplicioque tam bene ingenij doctrinaeque tuae face illustrato. Plane enim ita habe magnam jam esse ejus operis expectationem. Interea maturandum verius quam festinandum, non operis dieo causa, sed tui: qui quomodo tam multis et operosis nunc sufficere possis in ea corporis imbecillitate, satis mirari minime possim: etsi ipse pro vitae meae genere (ni fallor) laborosius satis. Quare sic publicum te attendere velimus omnes ut etiam respicias te et uxorem optimam et liberos parvulos: quorum non minus quam Reip. Literariae interest, ut diu te fruantur sospite ac salvo. Hoc tanto facilius consequentur, quanto tu constantius malevolorum artes ac furorem perrexeris contemnere. Mea ac liberi salutem plurimam lectissimae conjugi et optissimae affini tuae adscribi petierunt.

CCCLXXVI. Claudio Salmasio. Vir illustris doctrinâque incomparabilis,

FAcio, non in vitus, ut Deorum liberos, hoc est, juvenes praeclaro genere natos, vel consilio vel auxilio juvem, praesertim si operam requirant meam. Nolui igitur Nobilissimo Reio literas ad te negare, quo commodiori occasione fruatur et adspectu et alloquio tuo: Juvenis est vita et moribus probatissimus, eruditionis et erudicotum amantissimus, et ante biennium vel circiter (exquo tempore studiorum ergo in urbe hac Amstelodamensi fuit) multum mihi commendatus ab illustrissimo suo parente serenissimi Poloniae Regis tum Legato, partim ad foederatae Belgicae ordines, partim ad Magnae Britanniae ac Daniae Reges. Huic velut Achates aliquis a parente additus est Erastus vere [gap: Greek word(s)]; quippe vitae inculpatissimus dignus parente egregio apud suos Theologo filius, qui et non aspernandam apud Britannos in Philosophia ac Theologia doctrinam est consecutus. Confido te facilem fore in iis admittendis. Illi vero sic humanitate utentur tua, ut non abutantur, gnari satis non esse in publica peccandum commoda. Alterum quoque est, de quo aliquid scribendum putavi: Adfuit mihi ante paucos dies Pastor Ecclesiae ejus quae in urbe hac Augustanam sequitur confessionem. Narravit is mihi aliquando tecum collocutum Joannem Casparum Scherrenberk, qui illustrissimo Comiti a Warthen est a secretis, huic Scherrenberkio te pollicitum libros quosdam transmissurum Dresdam ad nobilissimum Dom. a Frisen Electoris Saxonici consiliarium. Hoc si factum in mandatis habebat, ut pretium vel mihi, vel tibi, vel Bibliopolae annumeraret. Interea jam habere se aiebat tua de usuris, Epistolas

Casauboni, Petavij Rationarium temporum, Velleium filij, et orationem nostam de Historia. Quo magis me penetro in exercitationes nostri [gap: Greek word(s)] sive Graio malis nomine Theocriti a Ganda (hoc enim titulo Poemata quaedam Belgice edidit) tanto magis in mentem venit vetus illud,

Id quo publico bono deluceat magis, longam tibi a Deo vitam et valetudinem exopto, teque etiam ut hanc sedulo cures plurimum rogo.

Amstelodami, Anno CIC IC C XXXIX, vel si ab ipso natali Christi potius quam Kalendi Jannuariis annos putemus CIC IC C XL; qui ut felix tibi decurrat, et felicior saepe redeat, iterum iterumque comprecor. Uxori et tuis salutem nostris verbis dicito.

CCCLXXVII. Georgio Ratallero Dubletio. Nobilissime et Amplissime Dubleti.

REm veteri et arctissima nostra amicitia dignissimam fecisti, quod in luctu ob excessum unicae et ornatissimae filiae meae solandum me putaris literis tuis: quae non leve sane apud me pondus habuerunt, sed sic divinae visum voluntati, ut luctui illi satis magno alterum adderet dolorem non uno nomine graviorem. Quinto enim die a funere Joannae meae in eundem varorom morbum (morbillos vulgo nuncupant, etsi morbus sit saepe pestilentia ipsa molestior, nec periculosus minus) incidit, deliciae meae tuaeque, Gerardus; eumque die abstulit xvii. nempe quintae matutinae puncto, die XXVII. Martii. O spes hominum inanes! nec enim facile dixero quantum mihi pollicitus sim ab illo ingenio cum judicio pro aetate in literis tam exacto. Quae cum pulcherrima putarem, magis tamen capiebar indolis bonitate, ita veritatis, sive veracitatis, ita pacis ac concordiae erat studiosus, omnia domi forisque in meliorem. partem interpretando, ac prout vixit, sic vivere desiit: quod magnum et conjugi solatium adfert. Multa benigne de multis praedicamus judicio charitatis: hic non opus ex charitatis regula judicium fieri, quia aliter de excessu judicium. ferre non licet. Omni enim, tempore quo decubuit, mire patienter morbum. tam gravem tulit, assidue Deum ardentisimis precibus comprecando, nostras preces exigendo, vel ut sacri eloquii verba praelegerentur: is, qui nec parentes, nec fratres, vel sorores, nec ut arbitror quenquam, verbo aut vultu perstrinxit, deplorabat, quod non ardenti ea pietate coluisset numen, quo oportuir, sed fiduciam veniae se repositam habere ajebat in misericordia Dei patris coelestis, et merito ac intercessione sospitatoris Jesu Christi: talis ille ad extremum usque halitum. Sic ut vir perdoctus, cum nocte quadam vigilaret, fassus sibi sit lachrymas excussas, dum videt, tanto ea in aetatula meliorem se, magisque [gap: Greek word(s)]. Verbo ut dicam, exemplo cunctis, omnium judicio fuit, nec meliorem ego mihi, uxori, liberis adhuc superstitibus exopto. Idemque de se praedicat matertera quondam Diamantia, nunc Naerana. Quae fusius ad te unum perscripsi, ut qui prae caeteris dolebis mecum, idem mecum gaudeas, quod eum non amiserimus sed meliores in sedes praemiserimus. Editionem Valerij Flacci, et Censorini commendavit fratri Isaaco. Utrumque enim opus absolutum. De Nobilissimi Mylij negotio meminero, hactenus nihil licuit: imo nec Typographo Cornelio Blauwio, qui eodem morbo amisit conjugem [gap: Greek word(s)]. Vix enim tribus ei fuerat mensibus nupta. Exequiae filij futurae die Saturni hora prima pomeridiana. Id non addo, ut eas cohonestes (scio in tam parvis liberis, et paterna illa sollicitudine exigi non debere nec fieri posse) sed ut omnium sis gnarus. Significabis hoc ipsum Amplissimo Senatori, et cognato, ut nunc loquimur, veteri amico Davidi Rutero, ex quo consanguineorum filij facile intelligent caeteri.

CCCLXXVIII. Claudio Salmasio. Ger. Jo. Vossius S. P. D.

REcte sentis, nobilissime Salmasi, gravissimum esse hunc casum qui me afflixit gemina prole amissa: in quarum una Mater, in altera ego, imo ambo in utraque multum adeo fiduciae reponebamus. Sed sic humana sunt omnia in quibus solatio nobis divina esse voluntas debet. Huic soli acquiesco quia solus novit Deus, quid Parentibus expedierit, quid Liberis. Et magni est divini erga nos amoris argumentum, quod constanti adeo in Deum et Christum fide abierunt. Gerardus vero tam in gravissimo morbo cordatus et patiens, tam assiduis ad Deum precibus intentus adeoque ardentius ut omnibus tam admirationi quam exemplo foret. Non meliorem mihi vel meorum cuiquam excessum exopto. Et tute aliquid etiam illud esse fateberis, quod pulchella reliquerit ingenij doctrinaeque specimina, ut non abierit hinc, nisi pro aetatula bene de publico mericus. Quare omnino sie etiam illum amisisse quam habuisse quem Deus mihi non debuit, malo. Dolet vero ex animo quod intelligam male tibi a pedibus esse; Metuo subinde ne haec tibi proveniant a studiis immoderatis, cujus ego intemperantiae saepius accusor ab amantibus nostri. Non possum vero mihi persuadere esse hoc imbecillitatis, inde quod nimis ad animum revoces calumnias hominum malorum, quarum specimen, etiam ex versiculis huc transmissis, perspexi. Ringebar quidem, sed neque ridebam stultitiam minus. Et video mecum sentire optimum ae doctissimum quemque. Collocutus autem sum cum multis, tum hujus incolis civitatis, tum vicinarum etiam, et qui ab oris venirent exteris. Magis magisque sordent, quod sic teeum agant, Acheronta etiam si possunt (pij scilicet homines) moturi adversus te. Sed non mereatur ut diutius iis immorer. Caetera ex filio cognosces Isaaco. Uxori optimae et affini tuae ae liberis a me salutem conjux adscribi voluit.

CCCLXXIX. Joanni Meursio Juniori S. P.

VAlde me, mi Meursi, affixit excessus clarissimi et summi viri, parentis tui; non me solum, sed omnes meos: Uxor mea vicem dolebat matris tuae; filii, tuam; filia, illam sororis tuae: interea ut nobis, sic et vobis solatio esse debet, quod terrenam hanc vitam meliori commutavit, quod aeternum vivet nominis sui fama: quod etiam in liberis vivet, te imprimis, quem paternae virtutis ac doctrinae aemulum fore pollicemur nobis. Eam in nobis fiduciam gignit cum ingenium, et sub tanto doctore, parente tuo, educatio, tum specimen illud doctrinae, quod, ut paternae adderetur Cretae, transmisisti. De eo edendo curae mihi crit. Sed hactenus non licuit cum Blauwio colloqui, quia uxorem quam vix tribus habuit mensibus, amisit, et adhuc totus luctise dat, me quoque hisce tribus hebdomadibus, intra quas literae mihi tuae redditae sunt, domi detinuit, tum obitus unicae ac dilectissimae meae Johannae, tum gravissimus morbus filij Gerardi: de quo parum spei posse vel diem supervivere: fiat vcluntas Domini, quem interea oro, ut nobis conservet tam carum pignus, modo et nomini divino gloriosum, et nobis filioque salutare sit. Eripuere mihi filiam. morbilli, ut nunc vocant, morbus Epidemicus ac mire malignus: quo et filius decumbit. Huic tamen longe majus a febri, continua et ardentissima, quam morbillis ipsis peticulum est. Non potui committere, egregie et amicisiime juvenis (nosti illud Isocratis [gap: Greek word(s)] ) quin in summo licet dolore, et animi anxietate haec pauca ad te exararem, praesertim rogante id Severino vestrate mercatore. Cui et monumenta tradidissem, paterna, de quibus scripsisti; sed aiebat se terra iter facturum, eoque nihil hoc tempore ad vos praeter litteras posse perferre. Captabo ipse occasionem aliam nisi Blauwius mutato consilio, editioni se accingat. De omnibus colloquar tecum literis proximis, si Deus et valetudo permiserit. Ego et omnes mei matrem tuam, et liberos optimos peramanter salutamus,

omniaque offerimus officia, quibus utilis his terris opera nostra esse possit. Plurimam etiam salutem dicito clarissimis viris Stephanio et Laurembergio.

CCCLXXX. Georgio Ratallero Dubletio. Nobilissime et Amplissime Dubleti,

JAM ab aliquot retro annis graves et crebrae fucre Domini visitationes, ut [gap: Greek word(s)] cum Scriptura et Ecclesia loqui solemus. Itaque quoties cogitatio eo defertur, metuo ne hic cesset manus Domini: ac si aliquantum temporis sine gravi in commodo labatur, in lucro illud pono, et gratias ago bonitati supernae. Quod si plane ita divina ferat voluntas, ut alia me maneant adversa, ita fore prorsus confido, ut qui vulnerat, etiam saucio spirituale suum balsamum affundat. Nihil pium, ex nobis, sed in Christo omnia possumus. Nescio ecquid audieris de nova disputandi via, qua sola confisi Pontificij in quovis dogmate provocant nostros. Huic se opposuerat Calixtus, Theologus Confessionis Augustanae, et quidem, si quid judicare de his valeo, facile omnium, qui eam in Religione Christiana sententiam. profitentur, doctissimus et cordatissimus. Huic respondit vetus ejus condiscipulus, Ducis Wimariensis, qui nuper vita excessit, praeceptor, sed post desertos Lutheranos Abbas Pontificius: Abbatia autem. sua a Sueco milite ejectus, ac inde in Bataviam profugus, ubi nunc tertium quartumve annum agit, vir doctus, et perhumanus, nec infacetus. Hunc aliquando ad me perduxere Overbequius P. M. et Joachimus Wiikefortius: ac fine hoc illo, ut de uno altero capite eorum, quae inter Pontificios et nostros controversa forent, dissertaremus. Postea idem sponte etiam sua ad me venit non semel: saepiusque de nova illa disserendi arte, ut vocant collocuti sumus. Quia vero quam insistat disputandi viam, non aliunde melius quam ex apologia ejus contra Andabatam Helmestetensem, hoc est Georgium Calixtum, cognoscere est: eo geminum ad te exemplar ex quaternis quae dono accepi, transmittendum putavi. Unum tuo inserviat usui, cujus ego in taibus etiam judicium magni merito facio: alterum clarissimo Rivero vel ipse dabis, vel per famulum mittes. Causam consilij mei, ubi otium erit, facile ex te cognoscet; nempe propterea illum potissimum elegi, quia ex Theologis Foederatae hujus Belgicae [gap: Greek word(s)], et controversiarum quae nobis sunt cum Ecclesia Romana intelligentiorem scirem neminem; amicus quidem meus pervetus putat Nieuhusium toto opere [gap: Greek word(s)] nectere, cui non per omnia adsensero; sed puto etiam istis conditionibus palaestrae quas praescribit, causam nostram superiorem fore. Et illius rei semel iterumque experimentum dissertando illum in modum cepi, sed de istis pluribus aliquando coram: ubi et valetudo meorum, et feriae publicae excurrendi ad vos facient potestatem. Omnes mei te plurimum salutant.

Amstelodami, CIC IC C. XI. pridie Idus Aprilis. Quo die si fuissem Hagae, non commisissem quin illustris legati Suecici Joachimi Camerarij recta petiissem domum, eique et familiae in multa faecula. omnia essem foelicia comprecatus: Nempe quia hic est dies ille, quo lucem primum Banbergae ante annos cxl. vidit avus ejus Joachimus Camerarius, quo viro, ut caeteras ejus laudes taceam nullus in. Germania melius est meritus de literis Latinis pariter et Graecis. Ubi sponte se occasio obtulerit, salutem plurimam et Dom. Legato, et filio, generoque dicito.

CCCLXXXI. Andreae Riveto, summo et Theologo et Amico Ger. Jo. Vossius S. P. D.

GRave omnino est geminum illud vulnus quod accepi: praesertim istud de filio, ea in aetatula istac eruditione, ea insuper vita ac moribus, ut in iilo minus

desideraram quam meipso. Sed sic quoque plurimum debeo numini, quod egregiam hanc prolem mihi donarat, vel potius commodarat. Non leve est quod monumentis suis vivet in hominum memoria: Majus, quod nomen ejus inscriptum sit vitae melioris. Quare omnino malo, hunc datum mihi filium, quam si Deus dedisset nunquam: planeque pro eo quoque beneficio debitorem me agnoscam ac profitebor semper. Non facile autem dixero, quam mihi gratum fuerit, quod me literis tuis solandum putaris; nec Deus qui hunc tibi animum inspiravit, Epistolam tuam in me infrugiferam esse sinet. Idem dixero de literis quas nudiustertius ad me misit [gap: Greek word(s)] Salmasius. Cujus quando nunc mentio incidit, dissimulare non possum quam male me habeat, quod Leidensium nonnulli loliginis succo plani, insaniendi adversus eum finem faciant nullum. Non satis erat ubique eum traducere, nisi et nescio quem, sancto Martyri, qui Tertullianum suum doctorem vocare solet, cognominem, verum moribus, ut ex scripto apparet, valde disparem, instigarent ad scribendum pro manibus, ut ipse loquitur, Cunaeanis? Profecto, si quoties quis a defuncto modeste dissentit, pro manibus ejus liber debeat prodire, contra quem non eruditorum immanes pro manibus libri scriptitentur? Te, meque etiam haec maneat fortuna, nec enim possumus negare, quandoque a priorum nonnullis nos abire. Et quî aliter possimus, cum illi ipsi saepius abierint ab iis, qui fuerant, nec consenserint semper cum illis, qui essent; ad haec quid fieret Aristarcho, a quo saepe adeo acerbe, et praeter meritum ullum vapulat Nonnus? Non metuit ne quis scribat pro manibus Nonni? Cujus sancta anima postquam mille et ultra annis in Domino obdormivit, nec ulli gravis fuit, multorum vero mentes sacro pavit alloquio, quasi inquietata, et quantum in ipso fuit Aristarcho, velut coelo devocata fuit ad causam Leidae dicendam pro opera honori Christi, et Evangelij illius impensa. Num ullum talis rei exemplum habemus a longe plurimis retro saeculis? Crede mihi, optime et prudentissime Rivete, non eo haec fine a me scribi, quod lubido me teneat obstrigillandi quemquam, nedum illum, cui male licet merico, ob doctrinam et quia collega fuerit, honorem suum debeo: sed solum haec a me dicuntur, quod ferre non possim tantum eruditionis et candoris divortium, propter quod etiam doctissimi multi ludibrium indoctis debent. Nempe sic cum iis agitur, ut domi sint talpae, Argi foris, imo oculatiores Argo, quippe qui videant etiam quod non est. Missi ad me his diebus versiculi virulenti in Salmasium, nempe ex eorum quos dixi officina, ut quidem ad me perscriptum, et postea sermone eorum didici qui Leida venirent. Et addunt, non hic staturam rem, sed de vi cogitari. Verum ego cassas haec terriculas puto. Sapient magis; nec hoc boni sirint. Orandus interim Deus nobis, ut meliorem hominibus mentem inspiret, ad gloriam sui nominis, et honorem ac utilitatem Reip. Literariae, cui ab moribus istis magis magisque est contemptus, nulla literarum, magna quorundam literatorum culpa. Hanc querimoniam tutis auribus vel literis commitrere volui apud te, cujus ut rara doctrina, ita eximia pietas ac prudentia, et erga amicos fides, nota est omnibus iis qui penitius inspexere. Vale, vir maxime, et amare nos tui nominis cultores perge; nec optimae solum conjugi, sed si quando otium erit, etiam clarissimo affini tuo Molinaeo meo nomine salutem dic plurimam, vel huic potius scribe. Jucunda enim mihi semper fuit, eritque tam eruditi doctoris mei memoria: addo et collegae ex quo ambo in Cantuariensium canonicorum ordinem sumus adsciti.

CCCLXXXI. Illustriss. atque Excellentiss. Domino, Dn. Gabrieli Gustavo Oxenstiern, L. B. in Kinutho, Domino in Toresio, et Stureforsa, et c. Regni Sueciae Senatori et Proregi, etc. Illustrissime et excellentissime Domine,

mihi quidem non modo ob genus praeclarum, majorumque virtutes, sed etiam propter indolem optimam longe semper charissimus, non modo dum Amstelodami fuit, sed postquam etiam abiit Leidam: redit autem doctrina auctior; qua parte tamen non ausim dicere, plane expleturum vota et desideria vestra. Sed nihil impedit, quominus etiam in patria majora addat incrementa, partim legendo scribendoque, partim commercio hominis eruditi ac fidi: verum ea est vestra prudentia, ut de isto melius coram judicium facturi sitis, quam ego vel alius his verbis. Et habebitis optimum et doctissimum Granium, qui his diebus magna cum laude supremam in utroque jure lauream est consecutus. Ex eo omnium, quae ad studia generosi Bielkij pertinent, optime cognoscetis. Est is vir magna pietate, ac moribus optimis, idemque ea est doctrina ac facundia, ut his etiam nominibus semper mihi fuerit acceptissimus. Sane in paucos incidi gentis Sueciae, qui paria faciant, nedum superarent. In curando vero juvene, cum praefectus e vobis fuit, summa ejus semper eluxit fides ac industria. Non facile dixerim quoties de genero juvene mecum sit collocutus, inque studiorum ratione qua eum informandum putavit, non possum non utroque quod dicitur pollice, institutum ejus comprobare. Tanto dignior, cujus a te, praeclare heros, et a procerum aliis, ratio habeatur? sive existimabitis operam ejus in Academia, sive in Reip. negotiis patriae utiliorem fore. Interest hoc non modo ipsius doctoris Granii, sed etiam nobilitatis Suecicae: si enim huic viro ea virtute ac doctrina post operam generoso Bielkio summa fide navatam, publice honor expendatur: praeterquam quod eum admodum vobis obstringetis, futurum etiam, ut eo ad similem industriam ac fidem accendantur alij, quos nobilibus adolescentibus in terras exteras mittendis praeficere cogitabitis. Ut nihil jam de eo dicam, quod illo munus istoc quod imponetis, egregie sustinente (neque enim de eo dubitandum) futurum eadem ut magna ex parte ad vos redeat honor, et illi de quibus bene merebitur, illustribus proceribus, qui tam recte sibi prospexerint, gratias agant immortales. De me sic habe, illustrissime et excellentissime Domine, devotissimo me animo esse erga florentissimam gentem Suevicam; ac jam ab viginti annis, partim Leidae, partim Amstelodami ut potui comprobasse: ac si quos mihi commendandos putabis, nunquam me commissurum, ut ullum meum officium desideretur.

Deus Opt. Max. diutissime tam illustre caput et patriae, ac familiae, ac amicis sospes ac incolume conservet.

CCCLXXXIII. Illustriss. atque Excellentiss. Domino, Dn. Gabrieli Benedicto Oxenstiern, L. B. in Morby, Domino in Lindholmen et Rosersberg. etc. Regni Sueciae Senatori et Thesaurario, etc. Illustrissime et excellentissime Domine,

NON possum dicere quam gratae mihi fuerint literae ab tanto heroe ad me missae, queis commendasti mihi generosissimum juvenem Bielkium. Itaque cum antea eum diligerem, postea etiam impensius ejus studui commodis, nec ulla in re, qua opera mea uti vellet, officium nostrum claudicavit. Nec inutiles ei fuimus; credo tamen profectus majores desiderabis. Sed enim si nobiles adolescentes omnes in studiis nervos intendant, merito et nobis gaudemus, et illis gratulamur; sin fortassis majorem requiramus industriam, laetamur tamen dummodo nobis non plane perierint impensae, et tam corruptis seculi moribus, ita se gesserint, nihil ut sit quod vitae probitati et honesto nomini multum adversetur. Sane indole hic juvenis est perbona, planeque ita fore confido, ut deinceps in patria si studia continuet, et docti fidique hominis consiliis ea dirigat; id suppleat, quod non injuria nunc deesse videatur. Sed de isto non praeibo consilio, quando optime ea sine monitore perspicis. Et melius ea exponet

doctissimus Gravius, qui vir sedulam semper generosi juvenis suae fidei commissi, curam gessit, sive studia ejus, sive vitam moresque attendamus; nec dubitandum, illustrissime Domine, quin excellentissimo nomini tuo, et procerum aliorum sit charior acceptiorque futurus, quod nusquam passus sit fidem et industriam suam desiderari; sane et in hac urbe iis qui novere, et Lugdunensi in Academia, ubi supremos in utroque jure est adeptus titulos, ab optimo et doctissimo quoque et amatur, et aestimatur: atque ita eorum judicium est, non defore tam pio candidoque, tam docto et prudenti, viro qui vel ab honore Academico, vel civili munere, consultum, et illi velint et patriae simul, quae multum ex eo capere poterit utilitatis: Mihi quidem id si contingat, jucundissimum erit, nec mihi duntaxat, sed aliis etiam qui studiis, et Sueciae toti bene velint. Porro si qua in re illustrissimo nomini tuo inservire possit opera nostra, ea semper erit paratissima; nec committam, si quos nobilitatis Sueciae adolescentes commendandos mihi putaris, quin omni eos consilio, et auxilio juvem, dummodo sibi ipsis non desint. Nihil enim jucundius mihi, quam de studiis eorum bene mereri, qui aliquando columina futuri vel studiorum, vel regni, vel Reip.

Deus Optimus Maximus perdiu te, et illustrissimam familiam tuam salvam, sospitemque conservet, bono regni Suecici, ac simul cultorum tuorum.

CCCLXXXIV. Gerardus Vossius, Leovino Warnero S. P. D.

NON distulissem respondere literis tuis, nisi ita fore existimassem, ut filius meus Isaacus Leidam hac ipsa hebdomade proficisceretur. Nunc video id non fore, nisi sequenti, et fortasse extrema. Quare significandum tibi putavimus, si vidua illa non minori pretio restituere librum Bibliothecae Amstelodamensi velit, et in mora periculum esse videatur; nos satius putare, ut ei id pretium annumeretur quamprimum. Sin nihil prorsus hac pauxilla mora peccabitur, posse rem in filij adventum differri. Videtur enim plane iniquum, ut ea quod publicum est detineat, nec reglutinari illud ab unguibus suis patiatur; nisi quatuor imperialibus annum eratis. Sane unus alter suffecisset solatioli causa, quia et ipsa ab homine nequissimo sit elusa. Possis colloqui cum clarissimo et amicissimo Heidano. Quicquid utrique vestri videbitur, id utroque pollice ipse laudavero. Pecuniam simulac librum videro, refundam; vel si malis, praemittam. Gratias interim ago vobis pro opera nostri ergô hoc in negotio insumpta. Altero etiam nomine gratias habeo, quod mihi miseris virulentos versiculos illos in virum nunquam satis laudatum Claudium Salmasium. Video inde, et ex aliis multis, Lugduni habitare eum inter tam infestos, quam si in mediis viveret Jesuitis. Utinam tandem sit in saniendi finis. Sed metuo ne id non ante sit, quam, qui tantopere nunc adversantur, aestimare satis sciant divinas ejus viri virtutes, quas, ut videt, sic suspicit orbis universus. Sed pro animis adeo exulceratis spisse admodum id procedet. Interim orandus Deus, ut iis saniorem largiatur mentem: nec cessandum viris bonis aquam potius, quam oleum huic flammae affundere. Vale, doctissime et amicissime Warnere, plurimumque meo nomine saluta illustrem Dom. Bar. Kyntzy.

CCCLXXXV. Winando Rutgersio S. Theologiae Doctori. Vir Clarissime et Amicissime,

JAM pene sesquiannus est quod multis conflictor adversis, nam et febri interim laboratum et arthritide, et colico dolore et calculo, ex quibus duo posteriores morbi antea mihi fuerunt ignoti. Sed et conjux ac liberi prope omnes aegrotarunt, duo ex illis erepti nobis, vel mundo potius. Filia unica et sua vissimus Gerardus,

cujus extant foelicissimae in Velleium Paterculum castigationes, ac brevi ut spero consequentur ejus Valerius Flaccus, Censorinus et alij; quae et illi honori et Reip. Literariae utilitati fore confido. Haec omnia (ut taceam quaedam quae dicere nolo) non mediocriter animum meum afficiunt. Corpus interim animo, animum spe meliorum temporum sustentamus. Quod si spes ea frustrabitur, saltem non fallemur de promisis beatioris vitae, ubi lachrymae omnes detergebuntur. Nec tibi omnia ex voto fluere, indicant literae tuae, ac praeterea ex optimo ac doctissimo Alberto van Filligen intelligo. Crede et hanc fortunam tuam mihi esse dolori maximo, omniaque tua causa velle ac cupere: neque unquam ulla occasio abit, quin te commendem et dotes tuas. Parum abfuit quin voti fuissem compos factus Ultrajecti, ubi desiderabatur qui succederet in locum M. Reineri Philosophiae professoris acutissimi Pro te stabat professor alter Philosophiae M. Segwertius, qui de meliore nota te commendarat, atque ea pro nomine et fama tua (hanc zelotes quispiam arrodebat) attulit apud proceres, quae ex me audierat; puto confectum haberemus negotium nisi Regina Bohemica, dum haec agimus, Palatinum quendam commendasset praeceptorem antea liberotum suorum. Is igitur a primatibus praelatus, quanquam vero majus erga te erat studium meum, tamen gaudeo non penitus esse aberratum, juvenis enim est cruditus, et perhonestus. Nec fuit tamen tale quid denegandum Reginae, exuli quidem, sed tamen Britannici Regis sorori, et cujus liberi forent Pronepotes Guilhelmi Arausionensis praeclare adeo promeriti de his terris. Hoc facilius repulsam feres praesertim cum nemo te eo aspirasse possit suspicari; imo quod res est, te ignarum fuisse omnium omnes sciant. Aliquid etiam per amicum tentabam Hardervici, uti et alibi. Sed nihil hactenus potui, id est, ab multitudine competitorum: subinde etiam ab zelotis, quibus suspectum est, quicquid loca incolit, ubi clarissimus Vorstius quondam docuit. Utinam affinis tuus mecum sociaret operam suam, plus efficeremus; sane varios variis commendat locis: in his etiam Cabeliavium Amstelodamensibus nostris. Urget ut praeferatur filio meo Francisco Jurisconsulto, putabam me effugisse Vatinianum ejus odium erga immerentem. Sed, ut experior, spes me fefellit. Mihi non est animus, par pari dare hostimentum. Feram ut soleo; imo patientius tanto, quanto ex corporis mbecillitate saepius subit cogitatio, brevi Deo rationem fore reddendam vitae anteactae. Vale vir, et amice summe, et cum uxore a me et uxore salve.

CCCLXXXVI. Georgio Ratallero Dubletio. Nobilissime Amplissimeque Dubleti,

AB eo tempore, quo te Hagae invisit charissimus meus Isaacus, prius quidem morbus diutinus me afflixit, mox cum aliis fuit conflictandum adversis, sane duris, sed quas patientia faceret leviores. Nempe ad omnia, ut videtur, obdurandum est mihi, donec haec vita durabit. Aspeta tam multa eripuere etiam mihi animum respondendi amicorum literis, tuis quoque tam amicis, cum saltem gratulari oportuisset honorem eximium. Sed tanta erat amicitiae fiducia, ut facilem mihi apud te negligentiae hujus veniam fore putarem, praesertim filio meas quodammodo partes apud te fungente. Inertiorem etiam reddebat, quod ajunt, gratulationes etiam seras esse gratissimas; contra quam in consolationibus usu venit, ubi dolor, qui callum jam duxerat, refricatur. Caeterum non modo opto, ut nova haec ac summa dignitas tuae familiae ac toti patriae sit salutaris; sed ita etiam fore confido, nec aliud bonorum hic Judicium est. Negant omnes a multo retro annis ejusmodi dignitate digniorem electum. Solum mirantur, aliqui tum malis temporibus ac virtuti adversis non diutius te praeteritum. Auctumnales feriae nostrae hac hebdomade coeperunt: nec ab horret ab eo animus, ad vos excurram. Sed uxorem domi solam relinquere non sustineo: nam ut una se in viam det, id vero nihil

est. Ea est corporis infirmitas; verum Junia affinis, Casimiri vidua, nunc est Amersforti. Ea propediem cum sorore Naerana ad nos veniet; id ubi erit, abesse domo licebit: quia sic habebit uxor, quibuscum se oblectet. In opere nostro de Theologia Gentili, ac Physica Christiana binis jam mensibus operae typographicae cessant; sed vehementer ac suo jure urgent Indicem ac Dedicationem. Haec etiam causa erit, cur excurram; neque enim morari ultra tyopgraphos licet. Ita queruntur de damno quo eos macto. Dignum laboris praemium hoc tempore, ab Anglia sperare non ausim. Ita pecuniis opus ad bellum id quod paratur. Ex praebenda accisae mihi quinque librae Sterlingicae trimestribus singulis. Idem factum Canonicis caeteris, quare jam biennium ciretter est, quod tertio quoque mense solum viginti percipio; qui viginti quinque solebam. Sed ecce ne viginti quidem accipere hoc trimestri potui. Aiebat quaestor, quicquid parata hic foret pecunia Regi fuisse dandum: eoque expectandum mihi, dum aliae ex agris redierint. Injurato etiam mei causa me optare credes, ut bellum componatur. Sed cum cogito animos eorum, quibuscum negotium Regi est; tum autem flabella in Anglia ipsa, item Gallia, atque utinam non his terris, vix boni quicquam sperare possum. Sed nimis me diffundo, de his et aliis propediem plura.

CCCLXXXVI. Thomae Farnabio. Praeclare Farnabi, Vir pariter atque Amice summe,

QUid post egregia tot ingenij, doctrinae industriaeque tuae monumenta, in otio isto non dubitaris negotium suscipere, novae Grammatices concinnandae: id quam animis vulgaribus vulgare et ipsum judicabitur, tam mihi videtur animi esse erecti, nec imperitorum opinione, sed suo quidque pretio aestimantis. Ac scio mecum probe consentire eos omnes qui necessitatem hujus studij intelligunt, et quanto olim in honore fuerit etiam apud principes viros. Quae apud te referri non merentur, qui, quid hac de arte statuas, facto ipso comprobasti. Quod vero pulchram hanc operam tuam inscribere volueris nomini nostro, fecisti pro affectu tuo, quam jam ante perspexi, cum aliunde, tum ex eruditis in varios Poetas Scholiis: opera erudita, in qua cum candide laudare soleas, si qui probe alicujus loci mentem prae aliis assecuti videantur; ipse etiam Achivis istis me permixtum agnovi. Gratias itaque et pro istoc habeo, et praecipue pro gratissimo munere, quod nunc mittis. Et fortasse vix alteri mittere poteras, cui labor ille foret acceptior. Operam vero dabo, ut quanti te faciam, intelligas. Quod vero poscis, ut sicubi discesseris a me, in bonam partem accipiam id factum nolim. Quid enim gravate id feram, qui toties abeo ab aliis et quotidic addiscendo abire a me ipso soleo? Non soleo morari quid scripserim; sed quid rectum putem, ac praefiscine hoc dixerim, gratiorem mihi esse veritatem, quam ipsemet sum mihi. Quare sicubi me fugerit aliquid, quod postmodo mutatum velim, non sum medicus tam misericors, ut urere et secare verear illos animi mei foetus. Atque hoc conspicies, si Deus siverit, ut aliquando illi de Arte Grammatica Commentarij recudantur. Multa enim interim observavi, quae ad oram allevi Codicis nostri; multa fors observabo, si Deus hanc mihi diutinam esse vitam volet, Crede mihi, Cl. Farnabi, nihil arte hac nostra operosius, difficileque in plurimis certi aliquid consignare, nisi quis omnes veteres evolverit cum cura atque adeo optimos quosque Codices MSS. adierit, vel eos saltem, qui bona fide variantes Codicum lectiones annotarint. Et sic quoque in ambiguo quaedam relinquentur ob tot loca corrupta a librariis imperitis, qui quae non intelligerent, mutare solent, magno rei literariae dispendio. Sed septennium primum lusibus et Grammatisticae datum, alterum septennium utrique linguae, et Elementis Rhetorices, Poetices et Logices impendi; posteaque gravioribus studiis totos insumpsi annos quinquaginta, perque varia admodum studia pro exiguo ingenij

nostri modo me diffudi. Tanto temporis spatio, tantam reperi difficultatem in hocce nostro studio Grammatico, ut citius aliquis in Theologia, Jurisprudentia et Medicina, (non apud Anglos quidem, ubi tarde honores isti conferuntur, sed aliis etiam in terris, quas nominare nihil attinet) Pilcolum consequi possit Doctoralem, uti vocant, quam ut consummatus ille evadat Grammaticus. Tantoque gratiores et acceptiores esse, omnibus bonis labores eorum debent, qui ut aliorum ea parte labores imminuant, sedulo operam dent. In iis te quoque esse, doctissime vir, gaudeo. Rideant, an ringantur, non [gap: Greek word(s)] modo; sed etiam, qui studium hoc leviter degustarunt, nihil pensi uterque ducamus; praesertim quando nihil est, quod invideamus istis Suffenis, qui, quia minora studia nesciunt, eo in majoribus majores sibi videntur; cum in his etiam tanto sint minores, quanto magis humanitatis studia neglexerint. Vale, clarissime Farnabi, ac deinceps etiam amemus nos inter nos.

CCCLXXXVII. Ludovico Crocio Theologo Brem. Eximie et vir et amice,

NIhil hactenus, ut arbitror, ad te perscripsi de gemino vulnere domestico quorum utrumque superiori mense Martio accepi. Prius Dominus ex hac vita evocavit filiam, quam haberem unicam, jam ea aetate, qua viro maturae judicantur, etsi nos, quodammodo septentrionis filij, non adeo calide hoc connubiale negotium terris frigidis urgeamus. Haec res mihi permoleste accidit: solatus me interea sum voluntate Dei: eo magis quia pie adeo, uti vixerat, obdormisset. Dolorem quidem augebat quod tam reverita esset parentes, etiam complexa esset variarum linguarum, et artium scientiam, ob quam non exiguam erat laudem adepta apud eos, quibus innotuerat. Sed enim consolabar iterum me illo, quod pietatis tam cito haberet mercedem: et quod ad terras attinet, si bona mundi, sane nec mala ejus nosset, nec jam obnoxia sit periculo ne male nubat, vel filios nanciscatur male morigeros, ut tot alia mittam. Vix tres erant hebdomades, quod ita mecum colluctor: cum ecce nobis etiam adimitur filius natu minimus, mihi cognominis qui cum castigationibus edidit Velleium: ut propediem Valerius Flaccus et Censorinus, sedulo castigati consequentur: postmode fortasse Servius, et emendationum in varios scriptores libri. Haec ille jam praestiterat, cum necdum annum explesset primum et vigesimum. Nempe agebat climactericum tertium si septenariis numeremus. Uti et vix paucis eum mensibus excesserat Dionysius meus Reidani annalium interpres, adolescens tot vulgarium, linguarum ac praeter Latinam Graecamque tot Orientis linguarum intelligens. Ejus spero versionem Maimonidaei operis de Idololatria intra duos tres menses transmittam. De castigationibus in Julium Caesarem nihil certi spondeo. Ad Gerardum [gap: Greek word(s)] redeo, cujus obitus non minus quam Dionysij ante septennium magnum mihi attulit dolorem. Nam praeter mores suavissimos amabam judicium et doctrinam, qua aliis etiam aetatem vincere putabatur. Quid facerem, nisi ut me solarer eo, quod eum jure suo repetiisset Dominus; nec tam amissus esset quam praemissus, nec tam ereptus nobis, qui fortasse eum brevi sequemur, quam mundi hujus miseriis. Nihil quoque periculi nunc, ne corrumpatur a mundo, postquam illi valedixit, et uti vixerat pie etiam in Domino obdormivit. Sane omni morbo, non fratribus modo, sed aliis etiam et quidem aetate provectis, exemplo fuit. Poteram videri jam malis defunctus, cum ipse in morbum incido qui me lectulo aliquamdiu affixit, diutius vero detinuit domi: ita ut vix tertia sit hebdomas quod pedibus me porto meis. In adversis hisce Deus spiritu suo nos firmavit, et ut confido nos roborabit porro. Ne tibi quidem vel collegis doctissimis, ut ex literis tuis, et variorum sermone intelligo omnia ex voto procedunt. Qui lites fovere in Ecclesia malint, probare in vobis nequeunt pacis istud studium, quod socer sic in Eirenico, imo Theologorum quisque optimus, semper commendavit. At longe alia mala mihi est mens, qui vota etiam pro

longiori talium vita facere soleo. Magnam partem hoc malum provenit ex antiquitatis contemptu, quam pro nobis stare certissimus sum, sed isti [gap: Greek word(s)] nihil probant, quod non didicere a magistris suis, viris saepe doctissimis, sed non minus errori obnoxiis, quam veteres Ecclesiae doctores, Apostolicis temporibus propiores, ac nostris (hoc enim video prope in confesso esse omnibus) pietate etiam superiores. Cumque vos acerbe adeo reprehendunt, utinam cogitarent quantopere a nobis alienent eos, qui Augustanam sequuntur confessionem. Merito enim illi objectant omnia omnium [gap: Greek word(s)], et tam amica alloquia, iis praecipue terris, ubi admissi nondum sumus, nihil esse, nisi dolosos aucupum cantus ad volucres decipiendas. Nam inquiunt, si in pauculis cum iis facientes ferre non possunt, sed foede adeo eos tradueunt: quid boni expectent de iis qui distare se profitentur totis parasangis? Paulo ista liberius praeter morem scripsi indignitate rei motus. Vobis interea satis esto, quod probetis vos probatissimo cuique: quod posteritas omnis hoc studium vestrum pollice utroque commendabit: quod Deus ut confido, magis magisque huic studio benedicet: et si minus in terris luculentam, in coelis vobis mercedem rependet. Salutem plurimam clarissimis collegis D. Bergio, et DD. Williis dicito.

Libellum mitto de reprobatione absoluta, nescio cujus auctoris, sed nuper hic editum. Anglus putatur auctor.

CCCLXXXVIII. Hugoni Grotio S. P. Lutet. Paris. Illustriss. Dom. vir undecunque maxime,

LIteras hasce exarabam, in Gallias ituris, Bartholo, Thoma, Casparo Bartholinis, liberis Caspari Bartholini Philosophiae, ac Medicinae, dum viveret, in Academia Hafniensi Professoris, viri acuti et pereruditis ingenij, doctrinaeque monumentis, per orbem celeberrimi. Praeterea comitem se iis in viam dedit, Theodorus Fuirenius, eorum quos dixi Consobrinus, natus ex Doctore Medico, amplissimi Consulis nostri, Andreae Bicheri, Consobrino Bartholinorum. Materteram uxorem habet Olaus Wormius Medicinae in Academia ante memorata Professor, cujus extant, Fasti Danici, doctum et utile opus. Item liber de Runica, sive antiquissima Danorum literaturâ, vulgo dictâ Gothicâ. Haec de iis qui literas perferunt, juvenibus eruditis, ac ut censeo, non indignis, quos ad salutationem et alloquium tui admittas. Nunc de meis loquar. Post amissam dulcissimam Joannam meam, Puellam jam nubilem, et variis artibus, ac animi dotibus instructam, filiam unicam: Post ereptum item Gerardum carissimum, in quo semper certare putavi judicium cum ingenio, pietatem cum industria (Velleium ejus vidisti, et Valerius Flaccus, ac Censorinus, fortasse item alia consequentur) in alia quoque adversa incidi, quae non mediocriter animum premerent; ne tamen opprimerent, operam dedi quam potui. Vix tamen dubito, quin crebrior eorum cogitatio, et uxoris moeror, aliquid etiam contulerint ad morbum, qui me lecto aliquandiu affixit, duos etiam menses detinuit domi. Ita factum ut cessarent operae, in excudendis meis, quibus praelum antea fervebat; ut item quasi intermitterem prorsus Epistolare officium. Quamquam de te, altera etiam cessationis causa erat. Nam interea temporis, semel iterumque adfuit nobilissimus genere, animoque, filius tuus Petrus, qui saepius est cum Blauwiis collocutus, ac quorum opus foret, omnium te facturum certiorem recepit: ut hac parte opera mea non valde opus foret. Nunc valetudini melius est, etsi non ut solet. Absoluti duo tomi, Theologiae et Physices Christianae, jamque Indices concinnantur. Binos intra menses, te visurum opus id confido. A nostris jam, ad majora, melioraque, me confero. Legendis iis, quae in Novum Testamentum fuisti commentatus, nequeo satiari. Aurea plane sunt quae me, imo me longe doctiores doces. Propertianum illud leviter liceat immutare:

Jamque aggressi essent Blauvvij excudere, nisi responsum expectassent, num typi, ac chartae forma placeat transmissa. Vix haec lucem viderint, quin praelo subjecturi commentarios de Jure Belli, et Pacis; item [gap: Greek word(s)] tuam, et quae alia voles. Diatriba de Antichristo paucis placet, qui quidem segreges sint ab Ecclesia Romana: usque adeo radices in animis omnium egit opinio illa de Urbis Episcopi, adversus Deum, et Christum, elatione saepe ut volunt, et clarissime scripturis praedicta. Sane respiciens spatium omne aetatis anteactae, jam a prima pene pueritia, recordor sententia ea personuisse pulpita, nec preces publicas saepius fuisse conceptas sine detestatione Antichristi Romani, et rasae turbae. Quorumdam opinio est, ut vera diceres, non expedire, ut populus in eam opinionem veniat. Nempe non abeunt a notissimo utrique nostri, Bal. Lydio, [gap: Greek word(s)], qui increpitus a me, quod inter multa verissima, quaedam, etiam falso impegisset Doctoribus Ecclesiae Romanae; ubi defensitare ea quae dixerat, [gap: Greek word(s)] non reperit aliud, tandem eo se contulit, nullo cujuscumque penicillo satis foede Romanam Ecclesiam posse coram populo depingi. Mihi vero praestabat opinio, veritatem non egere mendacio, et manifeste falsis, fidem etiam detrahi veris. Quod Ultrajectini Voetij de Diatriba super coena judicium sit, cognoscere satis poteris ex Epistola juvenis ad me, qui coram audiit docentem. Exemplum transmisi hac commodâ occasione: etsi fortasse res ipsa vix tanti, ut legere sustineas, videbitur. Mihi, et haec quam proxime dixi dissertatio, et illa quam paulo antea commemoravi, et aliae mole exiguae, pondere maximae, plurimum placuerunt. Nec satis mirari possum, etsi divinum ingenium tuum non ignorem quomodo in illustrissimo illo onere, et ea salutantium multitudine, sufficias tam multis, iisque plurimum indictis, tum perspiciendis tum nos, et alios docendis. Nec minus stupent alij: credo et mali, etsi dissimulent. Maximi Salmasij opus de foenore Trapezitico, credo jam legeris. Non erit ad palatum, sive Cloppenburgianum, sive Voetij. Huic opus ipsum, illi praefatio respondet, sed neque ringi desinet sacer Exercitator; adversus quem, adeo multa asperguntur, sane pererudita. Haec sola nunc occurrebant.

Vale Illustrissime Domine, amicorum tuis meritis prime, et a me, et Conjuge, et omnibus meis salve.

CCCLXXXIX. Ludovico Crocio Ger. Jo. Vossius S. P. D. Summe vir pariter et amice,

PAuci sunt dies ex quo scripsi: tamen amor non sinit ut hanc etiam commodam negligam occasionem. Obversatur semper animo vitae brevitas, et cum tot adversis conflictatio: quae non tacite innuunt, sed plena voce dicunt, Jesu, et sponsae ejus amantes, dum vita divinitus conceditur, debere alios aliis esse et solatio et ad durandum hortamento: quod non coram modo sermone, sed absentes etiam literis consequimur. Magnam quidem molestiam ex eo capio, quod qui reformatam Religionem profitemur, tam simus deformes, nec vel veritatis satis studiosi, vel concordiae amantes satis: verum alienam culpam nemo praestiterit, satis est, nos si nostram. Quare hoc solum agamus, ut omnia agamus non amore hominum, sed Dei et Christi: quem amorem depreciant, qui negitant eum secundum gradum aliquem reprobis esse cum electis communem. Credo jam videris veteris collegae mei Heinsij ad novum Testamentum notas: fortasse et lila quae a maximo Salmasio cum alibi tum opere de foenore Trapezitico refelluntur. Arque (ut omnium fere exspectatio est) idem suas ipse in N. T. novas edet. Verum ob parentis excessum, in Gallias ipsi proficiscendum. Haec res editionem annum facile, vel amplius morabitur, grande omnino opus futurum. In quo ut intelligo, comprobabit inter caetera nihil Heinsio dictum boni quod aliis fuerit indictum; quicquid de suo attulerit esse falsum, saepe etiam ridiculum. Scio te mirari cum haec legis; mirarer et ipse nisi [gap: Greek word(s)] Salmasium nossem; sed tute ex opere memorato tanquam ex ungue leonem existimabis, mihi enim in toto hoc negotio

nec seritur nec metitur. Optem ego ut concordibus animis eruditi omnes honori studeant divino, non suo, unde illa in loquendo scribendoque acerbitas multis. Sed-enim annis permultis mire Salmasius divexatus ab illo, quem, ubi improbo, reticere malo: praesertim cum sic quoque satis intelligar. Quaeso per otium librum, quem dixi, adire grave ne duxeris: uti et praefationem operis Salmasij de modis Usurarum. Hic abrumpam, quia et is, qui literas feret, et vir quidam doctissimus, advenere. Salutem dices collegis doctissimis et clarissimis.

CCCXC. Maximo Viro, Francis. Gomaro. Groningam. Vir undecumque maxime,

REdit ad vos fratria cum filio; qua occasione volui ad Te pauca perscribere, de quibus hic inter nos locuti sumus. Video illam de filio, mire esse sollicitam; et merito profecto si quomodo nunc in Academiis soleat vivere juventus, cogitemus, Nec puto authoritatis satis esse in nostra hac ad compescendum adolescentem, si forte, quod ne Deus sinat, ab aliis seductus ad partem se applicuerit deteriorem. Plus mihi fiduciae fuerit in te, et Nobilissimo Magduello, et Genero tuo. Ingenium adolescenti foelix obtigit, et bona indoles. Interim ut aetas ea, a labore proclivis est ad otium, subinde monitoris eget [gap: Greek word(s)]. Qualis si obtigerit, nihil fore puto, quod magnopere requiratur. Quod ad rerum mearum statum: spiritu suo solatur nos Deus, qui gemi num rursus vulnus inflixit, unicam auferendo filiam, longe suavissimam, bonisque adeo artibus excultam; filium item ejusce ingenij, ac doctrinae quae ex illius Velleio Paterculo satis relucent, ac luculentius se exerent, in Censorino, et Valerio Flacco, quos innumeris locis castigavit, et fratri Isaaco edendos reliquit. Te quoque afflixit Deus, auferendo Conjugem, quae tibi aetate adeo provecta maxime auxilio esse poterat. Sic ubique fit voluntas Domini; qui solus novit, quid liberis suis conducat. Gaudeo interea, quod in eadem urbe, tecum vivat Gener optimus, cum similium morum filia tua: sed quia horum jam mentio incidit, non possum reticere, quod mihi et aliis etiam his in locis, quandoque in mentem venit. Arbitrabantur illi mecum, non male te familiae, ac publico consulturum, si adhuc superstes cogitares, de Genero tuo Curatoribus Academiae sic commendando, ut in Professorum adsciscatur numerum. Scis numerosam illi prolem esse, et quotannis gliscere; nec defaecato satis animo tractari sacra solent, ubi anxia rei familiaris cura ab iis avocatur. Honoris etiam accessione generosa mens accendi consuevit ad majorem doctrinam, ac nominis claritatem. Si aliter illi consulere non possis, quid si in eum transferas professionem Hebraicae linguae, vel saltem ejus partem? Ut si praecepta artis Grammaticae, curiose ac perspicue tradat; Tu usum eorum, quod excellentius in sacris scriptoribus ostendas. Hoc vel tale quid, curae esse velim, dum vita manet; quia ingrato vivitur saeculo, ut vix putem, si humanitus aliquid tibi contigerit, cura id Curatoribus fore, propter merita tua, licet majora quam dicere possimus. Exemplum ex soceri familia capio. Non obolo ex publico auctior sum, propter soceri virtutes, et benefacta. Nec est, quod vel ob accessionem meorum laborum, quos totis jam 40. annis, bono publico summa cum fide subeo, melius secum iri actum existiment liberi mei. Vere nimis ille Veronensis, omnia sunt ingrata, nihil fecisse, benigne est. Primis ventis secundis in Gallias discedet Claudius Salmasius, ad familiam herciscundam; siquidem Parens ejus obiit, senator Divionensis. Eâ conditione ab Amplissimis Curatoribus dimittitur, ut rediturum se promittat. Plurimum Academiam Lugdunensem exornat, et ab eruditissimis quibusque, oraculi instar, consulitur. Equidem varia magis ac reconditâ ornatum doctrinâ novi neminem. Vellem autem non tam diu rei funebris argumento fuisset distentum. Mallem dedisset commentarios in Arnobium, Conciliumque

Illiberitanum, et quae de primatu Urbis Episcopi scripsit, Quamquam opus hoc, dum is in Gallia erit, a Lamerio excudetur. Caetera nonnisi a reditu lucem videbunt. Uri et quae commentatus est in No vum Testamentum. Magna horum pars refellet, quae in S. Exercitationibus prodidit Heinsius: In his illa quae adversus Bezam disseruit toto opere, propter quae, et in Galliis esse audio, qui patrocinium Bezae suscipere volent, ferre nequeunt, quod religiose adeo sibi caveat, nequid dicat adversus R. Ecclesiae decreta; interim nihil pensi habeat, tanto conatu oppugnare Bezam; quem cum saepe saltem verum pervidisse negare non possit, tamen ne in istis quidem, unquam nominare dignetur. Sed falli arbitror, qui, quod non nominet, ajunt a contemptu profectum. Potius fuit inde, quod sua etiam in R. Ecclesia legi velit. Nam memini eum et me comovere, ut relictis controversiis sacris, ea sola tractarem, quae ubique legerentur. Quantula, inquiebat, pars est orbis, ubi Reformata obtinet religio? Literas etiam conspexi, Roma ab Holstenio, Vaticanae Bibliothecae Praefecto exaratas, quibus monebatur, magis etiam, quam in Nonni Aristarcho fecisset, cavere sibi debere, nequid in Exercitationibus offendat, si Romae sua legi vellet. Verum quid alienus ad me animus pertinet, qui solum praestare meam soleo culpam? Vale vir summe, Affinis conjunctissime, deque me, innumerisque aliis bene merite. Uxor, et omnes mei, plurimum te salutant, uti et Nobilissim. Magduellum.

CCCXCI. Claudio Salmasio. Ger. Jo. Vossius S. P. D.

BIbliothecam misisti nobis, vir nobilissime, vere [gap: Greek word(s)], pro qua munificentia tanta gratias ago, quantas possnm. Plurimum vero gaudeo, non modo quod tam multa me doceas, uc et caeteros; sed etiam quod tam illustribus ingenij doctrinaeque monumentis plane triumphas de iis, qui hactenus in eo sunt, ut omne nominis decus ereptum eant. Ac quantum video, non desinent spissis mendaciis traducere. Unde etiam est commentum illud de causa itineris tui Amstelodameniis. O quanto mercentur Atridae ist, ut verum dicerent! Quanquam nec illud si foret, desinerent follibus immensis de te mendacia spirare. Imo ne quidem si persuadere possent ut eo ires, quo Meursium fugarant. Multum me recreat, quod non revoces ista ad animum, Alioqui et ipse molestius nequitias istas ferres. De Theologo qui calumniae tibi litem intendit, semper tale quid metui ex quo sua edi petiit. Novi ego mores talium, idque magno cum malo meo. Spero, imo confido, valido te esse stomacho, ut et hoc sis concocturus. Hoc si erit, virtutibus tuis facile superabis, quod boni omnes vovent: qualium longe major est numerus quam existimares. Id quotidie video, ut ex decrescente indies fama inimici tui (qui non desinit concitare adversum te vel Acheronta ipsum, hoc est, quicquid [gap: Greek word(s)] amat) non obscure colligere possumus brevi desaeviturum id malum. Placet, quod pagella una altera Copriano occurreris. Fortasse tamen non inutile, quo jam te sponte propendere coram intellexi, si ubi Lutetiam Parisiorum veneris, ostenderis quam paucae sint lectionis qui hoc quod docuisti universo Jurisconsultorum choro repugnare arbitramus. Tamen finem aliquem respondendi malevolis esse velim, quia id fiat cum dispendio literarum, si nimis sit diuturnum. Scis me ex parte scire, quam multa hactenus indicta observaris, quae adhuc domi premas; non quia invideas ea publico, cujus amore scripsisti: sed quoniam qui nomini tuo invident, calumniis suis avocando tantum valeant, ut editionem eorum morentur. Vel ob hoc ipsum se odisse nobis Christianis quempiam licet, odio sunt dignissimi, qui tantopere incommodant doctrinam studiis. Eruditissimum Crocij opus Blauvvius se editurum recepit, simulac excusa erint illustris Grotij in Novum Testamentum notae. Hae lucem videre possint intra tres menses, si coepto pede pergant.

Nam cum demum caeperint quando Hagae una eramus, jam quadraginta folia sive ut vocant, biniones excuderunt. Sed enim quid praeter gentis tuae humanitatem et eximiam indolem tuam impulit te, ut mihi gratias ageres, quod domo exceperim, quasi non meae potius partes sint, gratias agere quod hoc mihi honoris habitum sit. Equidem magna anni parte vel sanguine aut affinitate junctum, vel quempiam aut in dignitate constitutum, aut eruditione clarum hospitem habeo: sed dicere hoc possum nullo sic me hospite laetatum omni mea vita, quam magni Belgae in Galliis, magni Galli in hac Belgica, quos ego dies Cressa, ut ille loquitur, nota soleo notare, et aeternum meminisse juvabit, non me duntaxat, sed omnes meos. De famula tua, quasi molestiae aliquid crearet nobis, quaeso opinionem depone. Nihil insolens vidimus. Pro itinere Gallicano non desinet domus nostra facere vota, usque dum cognoverit vos salvos et sospites venisse in Gallias. Nec minoribus vobis prosequemur, potius credo majoribus, ubi intellectum erit, vos teditum parare. O felicem et exoptatum diem, quando iterum alij alios complectemur! Uxor et mei mecum Conjugem tuam plurimum salutant.

CCCXCII. Guilhelmo Grotio, J. C. Hagam Comitis. Clarissime Vir,

PLane dolet, quod cum tam opiparo a te convivio sim exceptus, nequidem licuerit, te frui familiarem in modum. Prope dixerim occupationibus istis tuis, quae te inviderunt nobis, pessime sit, nisi multum tibi attulerint lucri. Nam hoc si est, caruisse horis aliquot malo, quam damno ut fuerim amore tui. Annumeravit mihi famulus tuus, mei ut aiebat, cognominis, florenos centum quinquaginta sex, stuferos quinos. Receperam ante a Matre tua, florenos duodeviginti, stuferos quindecim, in universum sint ex usura, floreni centum septuaginta quinque. Quantum sit reditus, centum florenorum in annos quindecim, quinis quotannis usurae loco datis. Sed quod Parens tuus, me ignaro, in obligatione de semis, et quadrante, indignum erat amicitia veteri nostra. Quare recidendum, et Uxor, et Ego putavimus. Et nisi promptior tua fuisset liberalitas, amplius imminuissem. Sed occurrebat, fuisse centenos istos ablatos ex majori longe summa Ordinibus locata, qui quantum annumerent non ignoras. Commode igitur hoc interpretaberis, quod vel obolum, usurae loco receperim, praesertim, cum dimidium duntaxat fuerit meum, ut retuli coram. Mitto [gap: Greek word(s)] Illustris fratris tui, et recte facere censeo, quod malit exeudi Parisiis. Nec enim Typorum venustate Blauwius noster unquam aequipararet. Notas N. T. praeter Corsellium relegit Bremius, qui priori accuratior, et in iis, quae literaturam tangunt, eruditior: solum hoc me habet male, quod operas dividunt, usque adeo festinante Blauwio, ut citissime hac editione defungatur. Absque illo fuisset, putasne permissurum me fuisse, ut alius opere hoc praestaret? Sed puto eos hebdomadis fingulis, excudere folia, sive Biniones decem, vel amplius. Quid hic in occupata adeo vita, possim Ego, vel Isaacus meus? Praesertim quando hic suis, illisque fracris Gerardi, qui sua ei moribundus commisit, sic premitur, pene dixerim opprimitur. In meis, quibus praelum adhuc fervet, vix binis par foliis sum, quaque hebdomade. Loquar tamen die crastino cum Blauwio, nec opera mea, vel meorum, ubi utilis esse possit, uspiam claudicabit; non modo, quia debitor sum virtutibus, et meritis fratris tanti, sed etiam quia literis meis promissi damnas. Uxori optimae, et Matri venerandae, Ego, uxorque, plurimam salutem dicimus, atque ita habe, nihil familia mea esse paratius, ad commodandum tibi, tuisque.

CCCXCIII. Joanni Ant. Vander Linden. Vir Clarissime,

SPerabam pluribus nos ante abitum tuum colloqui posse, inter alia de Hesychio, ut penitius mentem tibi exponerem meam: Id melius quam literis potuissem. Sed cur compellare denuo non licuerit, sat gravis est causa, quam promis. Quem enim magis partus tangit uxorius, quam maritum? Jam spero prole sis auctus: aliter si est, (si sic fas loqui cum illis gentium scriptoribus) facilem Ilithyam comprecor conjugi, sive malis Junonem Lucinam.

Ad Hesychium ut redeam. Sperabam eum filij mei benficio visurum lucem candidiorem. Nec tamen dissimulare possum, paulo id tardius fore, quia nunc totus est in Geographicis Ptolomaei conferendis et corrigendis. Imo et de Melae Avieni Rusi, aliorumque editione cogitat. Haec aliquid temporis auferent: ut fortasse Schotani V. Cl. editio lucem videre possit, priusquam hic satis sit paratus. Non abhorret igitur animus mittere exemplar quod petis: sed si jam editio sit in procinctu: praesertim si jam contextus partem deproperaverit typographus, sic quoque tempori mittatur, ut in notis quas subjunget operi, videat ecquid melius alteri observatum. Clarissimo Rigaltio misi Onosandrum manu magni Scaligeri emendatum, idque ante annos viginti. Editionem alteram adornare dixerat mihi clarissimus Rutgersius, sed hactenus nihil conspeximus. Nequid simile nunc contingat, cautio esse debet, praesertim cum non ignores scriptorem esse, qui eruditis saepius sit consulendus. Nemo quid rei sit te melius norit. Quare solum cognosce, quousque perducta sit egreglj viri opera. Pro nuntio exequar: si enim praevertere filium possit (et posse censeo) nolim peccare in commoda publica: solum metuo, ne spisse res procedat. Jam anni triginta et amplius sunt quod clarissimus Heinsius promisit. Et multa ostendit mihi quae observarat, verum aut valde fallor, aut editurus nunquam. De Clarissimo Schotano longe meliora spero, paucioribus, ut arbitror, distento. Quare si intellexeris ex eo, jam jam edendum nobilissimum Grammaticum, nolim in me illi quicquam commodi claudicare: sin spissum erit negotium, quid impedit, quominus tum mittatur, quando res magis calebit? Interim domus meae usui inserviet. Illustri Salmasio epistolam tuam mittam, necdum enim abiisse reor: secus si est, Lutetiam mittetur per primum tabellarium. Scripsi nocte intempesta, toto enim die ex quo tuas accepi, respondendi otium fuit nullum. Schotanum saluta meo nomine, ac dicas velle me omnia ejus causa. Si otium etiam sit et occasio commoda, Collegas salute impertias: in his summos viros Mokoski, Vedelium, Pinackerum, Winsemium, Cochium. Plures non ausim nominare, ne onerem te, velut salutigerulum quendam, qui melius tempora locare potes. Et tamen si mei res judicij fuerit, dixero non leve esse si amicis pareat, nos memores eorum esse. Quid magis decet eruditorum chorum? [gap: Greek word(s)].

CCCXCIV. Gugoni [perhaps: Hugoni] Grotio Regni Suecici Legato, ad Christianissimum Regem. Lutetiam Par. Illustrissime Domine atque Excellentissime [correction of the transcriber; in the print Execllentissime],

SImulac tuos in 4. Evangelistas commentarios accepi, avide eos legere coepi; sed in hac occupatissima vita, nunc carptim, nunc sic, ut saepius a lautissimis, ad quas in vitaras, epulis avocarer. Hoc unum ex praecipuis est malis meis: quod uno die decies, imo vicies interpellor, atque ita bonae mihi horae effluant, pene cum veteribus dixerim, mala aetate. Tandem me accedit Blauvvius, paratissimum se dicens ad eos excudendos. Placuit oratio. Volui igitur ei dare tertiam quartamve partem eorum, quae ad Matthaeum annotasti: idque eo fine ut me pascerem reliquis, quae reservâram domi; simul ut viderem quid foret, quod offendere aliquem,

tam malignis temporibus posse arbitrarer. Sed negavit id posse fieri; quia tria simul praela hoc operae esset occupaturus. Quare nec alterum tomum me posse retinere. Proxima erat cura, ut quam emendatissime ederentur. Dixit se domi habere Aialam, cui negotium id esset satis curae futurum, nec sese defore huic rei: tum autem, ultimam quam artifices illi probam vocare solent, perlectum iri a D. Corselles. Negavit ille, tanto se labori parem: Eoque adscitus socius D. Bremius. Vides quam multi distineantur cura hac, ut omnia sint correctissima. Et quae vidi subinde, ea bonam spem faciunt, saltem pro Editione prima, ubi quam difficile sit, non aliquando ut aliquis dormitet, saepissime in editione meoorum sum expertus. Etsi quid humanitus erroris obrepserit, non poterimus propterea Corsellio succensere, qui ex correctione nullum percipit lucrum: sed totum hoc lubens praestat, partim amore boni publici, partim veneratione excellentissimi nominis tui. De quo mihi optime constat. Eo autem non leviter impellebatur Corselles, quod negaret Typographus opus hoc, in quo tot Graeca, et Hebraea intercurrerent, velle excudere, nisi tuo quis nomine, sponte se offerret, qui corrigendae probae ultimae curam susciperet. Interea idem Corselles, ut hodie, ipse mihi retulit, metuit non parum ne satis suam operam, licet indefessam, probet: sed inquit, si qui irrepserint errores, id tribui oportere nimiae Typographi festinationi, tot simul praelis, uno opere distentis, sic ut saepe uno die, senas etiam acxipiat probas. Tum autem fieri quandoque, ut quae ab eo, in margine sint correcta, non emendentur a Typotheta. Quin ipse ei forte non fuerit domi; (quod quandoque fieri est necesse) non expectari, donec redierit, sed Aialae, qui ad manum, opera uti. Quid multis? Negat Corselles, vel luculento se pretio deinceps adductum iri, ut tantum probarum, quinarum nempe, vel senarum, deinceps, uno suscipiat die corrigendum. Sufficere singulas occupato homini; praesertim quando canis, quod dicitur, feltinans, parere caecos solet catulos. Hic ecquid ab eo [gap: Greek word(s)] dicitur, dicere non est meum. Vir interim mihi bonus videtur, etsi non [gap: Greek word(s)] saltem tanti, ac merito virtutum possides, nominis, amator, et cultor. Ne illud quidem dissimulandum putavi, aliquando, ut aiebat, culpam videri esse a festinatione, vel ejus quo uteris librarij, vel etiam tot, tantisque negotiis distenti authoris. Exemplum unum alterumque, quod animo potissimum occurreret, afferebat. In Matth. l. 25. [gap: Greek word(s)] Negationem hanc de tempore ante partum nihil affirmare; sed de tempore posteriore: multis exemplis, ab aliis est demonstratum; quibus addam locum, qui infra est: ubi rescribendum, de tempore post partum, et de tempore priori. Ac ni fallor, sic se reposuisse aiebat. Alibi, inquibat, ubi sermo de Josepho Arimathensi, manu prospria, addideras, Imitatore Samuelis: hic ille non dubitabat, quin voluisses, Simeonis, nempe justi illus, qui expectabat liberationem Israelis. Rectene, an secus, sic correxerit, melius scirem, si codex tuus fuisset ad manum. Haec negabat se dicere, quasi plus sapere vellet, qui mortalium nemini plus, quam excellentissimo nomini tuo tribueret. Sed ut viderem, si forte festinatione erret corrector, ignosci oportere, cum neque authores, dum, festinant, attendere ad omnia valeant. Praeterea narrabat se literis commonitum, ut si quis scrupulus incidisset, me compellaret. Et inquiebat plane [gap: Greek word(s)] quando tam longe habitans a me, non possit ire redireque intra horae spatium: tum autem non permissurum id Typographum qui moram hanc non ferret. Postulavi igitur a Typographo, ut saltem transmitteret, mihi quae jam edidisset; ut per otium videam, ecquid offendam, quod in edendis, vel erratis debeat commoneri. Nihil tamen fiet, quin prius tuum judicium de istis cognoro. Fortasse jam videris, quae adversus diatribam de Antichristo, scripsit Mareschius. Quorum instinctu id fecerit, facile potes cogitare. Praefatio plane est virulenta. Est is Mareschius Pastor Sylvaeducensis, et ibidem Theologiam profitetur. Ut magis opus redderetur exosum, praefationem sic erat exorsus: Nuper prodiisse opusculum de Antichristo, eo edente, qui et Crellij, et Volkelij Socinianum librum edidisset.

Sed Jansonius, quia jam Blauwiis est reconciliatus, noluit sic excudere, ne prior eos laesisse, vel periculum creasse videretur. Itaque haec Mareschius, si sua a Jansonio vellet excudi, adimere est coactus. Super duobus praecipue erit cogitandum. Unum est, quomodo filius peccati atque perditionis Caligula esse possit; cum Epistola ad Thessalonicenses utraque scripta sit, postquam Apostolus fuisset Thessalonicae, ut ipse Apostolus indicat. Thessalonicam autem venerit demum anno Claudij XIII. ut ex Actis cognoscere est, cap. XVII. et tota temporis serie, quae in iisdem Actis antecessit. Alterum est de nomine [gap: Greek word(s)] ubi C non potest aliud notare quam ducenta. Nam [gap: Greek word(s)] valet quidem VI. sed in literis non habet locum, eoque in [gap: Greek word(s)], nequit C haberi pro [gap: Greek letter], Succurrent fortasse, quibus occurrere utrique valeas; sed ut aliter esset, in argumento tam obscuro, pulchrum fuerit conjecturas suas doctis expendendas dedisse: si quid alius praeterea viderit quod magis probetur, laus ea sit publica. Tantum absit calumnia, malum diabolicum: adsit amor Christianus; qui nunc toto prope Orbe Christiano exulat, ac nusquam difficilior inventu, quam apud eos, qui inimiciter adeo veteri Ecclesiae adversantur, nec quidquam, nisi novellum probant. Intelligo statuisse Blauwios, diatribas illas seorsim editas, subjungere Notis in IV. Evangelistas. Verum quid si dispiciatur prius, quae inimici contra sint allaturi. Fertilis eorum seges his terris, sub duobus, vel tribus qui pariter plantant, et irrigant. Si non ante Natalem Domini, ad eas se accingere diatribas Typographus possit, fortasse sat temporis habeas dispiciendi, quid mutatum, vel additum velis, sin illo festinante, excludaris temporis angustia, possint post sex septem menses adjungere, primo solum foliolo mutato, quod additionem diatribarum testetur postmodo. Quod ad nostra attinet, jam menses sunt quini, vel plures, quod Typographus in iis cessat. Primo fuit, quod concinnandi essent indices. Id satis molestum fuit negotium homini sic districto. Ubi ego paratus fui, (id jam ante sex hebdomadas fuit) maluere progredi in tuis. Nec displicuit, quia interea paulum mihi licuit respirare, (ut caetera mittam) salutantium turba sat impedito. Tamen aiunt Blauwij, se meis etiam hac ipsa hebdomade vacaturos, ac breviori quam existimem spatio, omnia perducturos ad finem. Nam interesse sua, ut tandem opus hoc prodeat: cujus mora diuturna multum damni fecerint. Jam menses sunt aliquot, quod Toparchae cujusdam uxor, foemina cordata, opulenta, [gap: Greek word(s)] mecum locuta, de Equestri honore acquirendo in Galliis marito suo. Occasio inde erat, quod non aliena esset in domo Dom. Arlandervenij. Quod ipsum tamen addo, illâ ut metuo invitâ. Plane enim ursit, ut praeterito prorsus, cujus id nomine exposceretur, duntaxat exquirerem, utrum, Illustris et excellentissime Domine, operâ tuâ, hoc honoris maritus possit adipisci. Id ego rogare per literas neglexi, quia alia magis animum meum occupant, quam curae istiusmodi. Postquam tamen aurem item mihi vellit, puduit oblivionis, et negligentiae; nec ultra dilaturum hoc negotium duxi.

Multum interea metuo, ne frustra sit; propterea quod invitus scio, in ea dignitate constitutus, super talibus, nihilque ad Reip. utilitatem pertinentibus, negotij aliquid facessas, quibus debere nihil malis. Verum si ut puto, non fuerit ex honore tuo, homini huic Religione Pontificio, caeterum optimo, tui, tuorumque, nostri etiam amantissimo, eam quam ambit operam praestare; proximum erit ut perscribas viam aliquam, quâ id confieri optime possit. Id ipsi dixi, sed videbam, malle illud honoris debere excellentiae tuae, quam alteri; aiebat non profecto quod minori se id pretio, ab illis quos compellares consequi posse opinaretur, sed quia honoratius id marito sit, sibi fore arbitraretur.

Illustrissimae D. Heroinae Conjugi, quam ex Zelandia jam salvam, ac sospitem appulisse confido, salutem plurimam meo, et meae nomine dicito.

accessione Notarum, quae plurimum illud illustrant, multaque etiam doctissimos docent. Etiam in perhonorificam nostri mentionem incidi: quo nomine, excellentiae tuae debeo plurimum, et maximas ago gratias, quod non desinas in loco tam sublimi, prosequi me affectu veteri, vel etiam majori. Vale Decus saeculi, et sic raptim scribenti, omnia prout in buccam veniunt, vel mentem potius ignosce, prout hactenus soles.

CCCXCV. D. Guilielmo Archiepiscopo Cantuariensi. Reverendissime in Christo Pater, Domine illustrissime,

ACcepi ab affine Junio geminum munus tuum, auro contra non carum, quippe utrumque aureum totum, et illud, inquam, Constitutionum ac Canonum Concilij Cantuariensis ac Eboracensis, et alterum collationis inter te, tum Episcopum S. Davidis, et Jesuitam Fischerum. Utrumque me judice, satis fuerit, saltem esse debet, calumniis retundendis, quae ad versus Ecclesiam Anglicanam, ejusque Antistites, Te imprimis, Reverendissime Domine, sparguntur a male volis, in unum hoc praecipue intentis, ut in odium adductis primitivae Ecclesiae et Dogmatum et Constitutionum tenacioribus, sufficiantur ocyus, qui juniorum omnia placitis metiantur. Mihi quidem utrumque opus inter [gap: Greek word(s)] semper erit, et tantillo tempore quo habui, non leviter usui fuit, malignioribus fraenandis, modestioribus firmandis. Sane longe alij rumores disserebantur, quam his libris edocemur. Vellem, redeunte ad vos affine, per eum mittere licuisset operosissimos labores meos de Deorum Rerumque Natura. Verum is aiebat, se promissis obstringi, quo minus diutius hic liceret commorari. Indices jam omniuni librorum sunt concinnati; in quo non leve mihi taedium subeundum fuit. Solum opus excudi eos, quod mire avet Typographus longioris morae et ipse pertaesus. De caeteris meis rebus quid dicam? Pro me melius omnia referet Junius, qui vivae erit Epistolae loco. Interea nos non desinemus vota fundere pro serenissimo Domino Rege, incolumitate tua, et Anglici Scoticique Regni concordia; quod tanto faciemus impensius, quanto magis Regni utriusque motus dolemus: De quibus aliqua attingis literis tuis longe humanissimis, et ante triduum acceptis (pro quibus quas possum, et debeo, gratias ago) sed minime leviora sunt, quae post scriptas tuas accidisse ex nunciis haud vanis intelligo. Sed nondum imminutum est, brachium Domini: qui licet peccatis nostris merito sit iratus, tandem tamen spero miserebitur, ac lachrymas nostras in gaudium convertet. Tempus ei praefigere non possumus: solus enim novit, quando quid expediat nobis. Attamen non diu abfore illud, magis ex divina bonitate, quam animis tantopere exulceratis sperare ausim. Ac propterea iterum iterumque Deum Opt. Max. rogo, ut errantibus, ne quid gravius dicam, mentem inspiret largiorem. Te vero, Illustrissime Domine, Ecclesiae Anglicanae bono diutissime sospitem conservet.

Reverendissimi et Illustrissimi tui nominis cultor aeternum devotus, G. J. Vossius.

CCCXCVI. Clarissimo Viro, Francisco Gomaro, Gerard. Joann Vossius S. P. D.

JAM anni sunt triginta, quod Leidâ excurrebas Dordrechtum ad rem herciscundam, inter haeredes Junianos. Eo tempore memini tibi, praesente me, sermonem fuisse cum Reverendiss. D. compatre meo Jo. Becio de permissionis natura: Tu mecum et satis diligenter de Praedestinationis objecto. Fluctuabat eo sempore nonnihil animus meus, in hoc difficili argumento. Persistebam in ea sententia, quam a Praeceptoribus praecipue socero Junio, teque acceperam; in qua etiam multum firmabat non indilligens B. Augustini et Prosperi, aliorumque authoritas; sed imprimis aliquid sacrae

scripturae loca, impensius mihi favere visa sunt sententiae illi quâ praedestinatio creditur, fide, et perseverantia prior; non praevia ejus conditio. Sic cum affectus forem, non satis tamen videbam, quomodo eluctarer a quibusdam, si vulgatiorem de praedestinationis objecto sententiam sequerer. Commode sic, Deo volente, evenit ut quemadmodum dixi, Dordrechrum venires, ac plusculos illic haereres dies. Ibi demum mentem tuam, quam aliqui referre potius tentârant, quam exposuerant, assequi coepi; nec postea deserui. Ita mihi visum solide occurri istis, quae objectari viderem, scrupulumque animo injeceran meo. Gaudebam etiam, quod viderem utcumque B. Augustinus, Prosper, et qui eampse sententiam profiterentur, non iisdem vocabulis uterentur, idem tamen voluisse, nisi pugnare eos secum velimus: quod cur statuamus, causae nihil videbam. Quin plane aequum censebam, ut quales nobis lectores exoptamus, tales nos praestemus, tum Junioribus tum Antiquis. Interea subinde mihi, cum hominibus eruditis sermo de hoc argumento fuit; sed paucos reperi, qui satis caperent mentem tuam. D. Walaeo, et praeterea uno altero exceptis. Ac profecto metuo, ne plerique ex iis, qui proxime sic adversati, nondum percipiant satis, quid voles: magisque ex suis hypothesibus judicium, quam tuis ferant. Parum alioqui credibile est, illos adeô dure, aspereque acturos adversus te, cujus sententia non uno nomine mitior est, et gravioribus subnixa argumentis; utcumque vulgo longe aliter feratur. Eo laudabilior fuerit opera, si per otium fusius aliquanto Theses tuas diducas, vel Thesium singulis aliqua subdas, quae lucem afferant. Omnino enim altera sententia non receptior modo, sed simplicior iis saltem qui, ut ait ille, numero Philosophari, vel [gap: Greek word(s)] potius amant. Nam homini accuratiori, si penitius rem omnem introspicere volet, non obscurum fiet, longe solidius, sic objectum statuendo, tecum occurri istis, quae adversus illam sententiam afferebantur a doctissimo Arminio. Quanquam vero sic existimo, non levi te affectum injuria, imo eo graviori, quo aetas ingravescit magis: tamen multa censeo fratribus condonanda, propter communem servatorem Christum: qui quid nos docuerit de remittendo, neminem fugit; tu autem propter sponsam ejus, Ecclesiam, quam abunde laceram, scindi ulterius miserum sit. Malim arma converti in Romanam Ecclesiam, et illos qui sanctae Trinitatis dogma, et Christi satisfactionem, tanto studio impugnant. Quae omnia infinitis partibus, melius me intelligis. Et tamen perstat animus, ut aliquanto, melius non dixero, sed aliquanto tamen, talium captui quibuscum est negotium, accommodatius, hoc tractes argumentum. Non ignoro aetatem, et occupatissimum vitae genus; sed subactum, cum in aliis, tum praecipue infelicitate temporum, in hoc argumento, judicium, magnopere imminuet illum laborem. Nec si Deus ad meliorem evocârit vitam, quod ut serum sit exopto, alterum repertum iri existimem, qui tuam te melius sententiam exponat. In quo quantacumque sit modestia tua, facile te mihi adsensurum puto. Non defuturus Typographus, vel his locis: et omnino expedit, sciant omnes sententiam tuam non repugnare Confessioni Belgicae: (quin et ego quidem semper istam hactenus cepi) illam potius illustrare, dogmaque acutioribus alioquin horridiusculum mitigare, ac mollire, mirandum in modum; utcumque nonnullis. vel obtusioris pectoris, vel praejudicio laborantibus, prima facie aliter videatur. Nempe non attendunt a Confessione Electionem attendi, per modum executionis, a te, ordine naturae, per intentionis modum. Dissimulare interim non possum, quid his diebus amicus, vir doctus, dixerit de hoc negotio, non improbari, quod eam sequaris sententiam; sed quod adversantes damnes: quasi diceret, succenseri, non ob falsitatem doctrinae, sed ob acrimoniam censurae. Equidem scio id in Romana Ecclesia observari ut in his discrimen faciant: quomodo damnarentur in ea, qui Thomistarum damnarent opinionem, de B. Virgine in peccato originali concepta. Quomodo scis item Bulla Pontificia damnatum Michaelem Baium; non quia ejus sententia id mereretur, sed quia improbari nollent aliorum

opinionem. In Baij dogmatis erat, Pelagij esse errorem, posse peccatum vitari solis viribus Naturae; et quaedam alia hujus generis. Hoc aliorum quoque, e Pontificiis quorundam judicium est: qui tamen damnatos se cum Baio negant. Nempe quia non aliorum opinionem condemnent. Sic illam Pij V. et Gregorij XV. bullam intelligere jubent Toletus, Suarcz, alij. Sed quid ista adversus te, qui non haereseos accuses dissentientes, uti Baius, qui dissentientes aiebat, cum Pelagio haeretico sentire? Quomodo modestius poteras dissentire, quam isto modo quo scribis? Sed sic dum me diffundo, nonnihil otio abutor meo, magis tuo. Quare hic sisto. Pro summo affectu erga Juniam affinem, et prolem, ego et conjux gratias agimus, quas debemus, vel saltem quantas possumus. Pro genero tuo pauca scripseram; sed ex iis quae scribis facile video, nihil esse hoc tempore movendum; ne dum pro tuis adlaboras, prosis alienis, et male volentibus; magisque obsis rebus tuis. Sane quod tu metuis, id ego paucis hisce mensibus expertus sum, in negotio tam simili, ut vix ovum ovo similius esse possit. Longo tempore, magnoque molimine quaedam movebam, idque ut videbatur applaudentibus, quorum ea res in manu erat. Sed in [gap: Greek word(s)] effeci quod volui: plane autem Vulpiones illi oviculam hanc (licet aliud sonet cognomen meum) [gap: Greek word(s)] elusêre. Vides ut nesciam vulpinari. Nam istorum mores, si praescissem, operae pepercissem. Nunc frustra mihi multae bonae horae abierunt. Verum quid mea? Nondum mihi omnium, ut puto, dierum soles occiderunt. Dominus providebit. Cui te, tuosque, ac me etiam, meosque commendo.

CCCXCVII. Jo. Rod. Wetstenio, Graecae Linguae Professori, S. P.

NOn diffiteor, doctissime Wetsteni, me tertiae demum Epistolae tuae, vel ut te video existimare, quartae respondere: sed enim haec querimonia tibi communis est cum plurimis, quando intra hunc sesquiannum nec decimae eorum parti respondi, qui ad me scripsere. Itaque reposui ingentem Epistolarum vim, quibus adhuc deberem responsum. Ex primis es, cujus literas in manus coepi, ut tandem officio satisfacerem. Nempe inter illud temporis spatium non multum licuit sollicito esse de hoc literarum commercio. Scire enim te velim, hoc anno meo climacterico raro me bonâ fuisse valetudine, bis etiam periculose aegrotasse: semel initio ejus, item ejus exitu. Praeter alia me afflixere nephritis et morbus colicus: quos morbos non persenseram antea: et suaves medici jubent me optima in posterum sperare. Compluria enim exempla se nosse aiunt eorum, qui eos post climactericum, si antea nunquam, nec deinceps sint, experti. Bono igitur animo simus, mi Wetsteni, nec malo futuro, male si erit, quia nihil mali bonis. Nec illud seu malum, seu bonum, dici debeat (sed bonum potius quia bono nostro coelestis pater immittit) in morbo meo stitit. Et uxor vehementer aegrotavit: vixdum convaluerat, in morbum incidit filia unica, literis et bonis artibus instructa. Quam Deus eripuit nosbis, grande solatium nostrum, sed praecipue uxoris. Vix hebdomas erat, cum meus Gerardus, delicium illud meum, morbo abripitur. Exanthemata erant, quibus ut ante soror, ita et ipse excessit. Utrum ejus Vellejum videris, nescio: reliquit et castigationes in Valerium Flaccum, ac Censorinum, quas propediem lucem puto visuras. Gravis etiam morbus Matthaeum semel iterumque invasit. Is est, qui Annalium Batavicorum edidisset libros V. et intra hobdomadem alteros quinos praelo committer. Quid caetera memorem, mi Wetsteni, et mireris temerariam non negligentiam duxero, sed cessationem. Vix dicere possim quam parum processerit ob ista opus meum, quo praelum antea fervebat. Est hoc de origine Idololatriae ac progressu, et naturae mirandis, eorumque causis et progressu inde ad causam principem, naturae auctorem. Brevius si malis, est de Theologia Gentili, et Physiologia Christiana; sed

ecce brevissime, de natura Deorum et rerum. Valde incusor ab Typographo, quod magno ejus dispendio, tarde adeo prodeat hoc opus; magis incusaret, nisi fortunam domus meae nosset. Spero interea, intra menses tres, quatuor, duo volumina, quorum utrumque binis constet libris, lucem esse visura; sed de rebus meis abunde. Venio nunc ad illud de quo magis nosse a ves. Equidem nihil magis exoptem, quam ut Centurias Magdeburgenses edere possim, cum brevibus nostris notis. Praeclarum est opus; sed est, ubi aliquid ab Centuriatoribus illis datum affectae et anticipatae opinioni: homines enim erant. Est ubi humanitus error obrepserit, praecipue istis, quae dies postea docuit, at a scriptoribus antlquis, qui tum temporis nondum viderant lucem: vel ubi doctissimi homines in scriptoribus jam ante editis locum esse corruptum observarint. Plane spissum hoc Ecclesiasticae Historiae negotium est, multis vel tenebricosum, vel spinis obsitum; saepe in rebus meis afflictis scribere volui, me provinciam hanc suscepturum, quam deposcerer; sed semper resilui, cum viderem eam rerum mearum faciem, ut nihil promittere auderem. Juvenes esse [gap: Greek word(s)] magni illins Stagyritae est effatum. Sed senecioni mihi idem hactenus fuit animus. Verum tot incurrentibus adversis, nihil audeo polliceri. Quamobrem nihil aeque exopto, quam ut alius minus negotiis distentus, viribus etiam animi corporisque florentior, hoc suscipiat negotium. Is esto, qui hoc saxum diu jam volvit, vir clarus Ludovicus Lucius: quem ex scriptis jam ante vicenos novi annos. Nulla vero libentius legi quam quae adversus Socinianos editavit, manibus enim pedibusque obviam eundum Sectae, usque adeo et Christi naturae meritoque et veteris Ecclesiae dogmatis adversanti. Ad Theses meas Theologicas quod attinet, excusae vel potius recusae sunt Oxonij; sed jamdiu est, quod et illa sunt distracta exemplaria, Quare efflagitant plurimi, ut novam procurem editionem, dissertationibus variis adjunctis, quae necdum lucem viderunt, atque jam a me scriptae et viris eruditissimis visae ante annos viginti. Quid Vossius tuus de se spondeat, dum nihil illi otij est ab amicorum negotiis, praeterquam nocte intempesta, qua et ipse has literas subito exaravi, ne amicissimo viro injurius viderer? Praeter praestantissi D. Lucium nomine etiam meo saluta pulchram Buxtorfij animam, magni parentis prolem praeclaram.

CCCXCVIII. Joanni Beverovicio suo G. J. Vossius S. P. D. Vir Clarissime,

SCio jamdiu esse quod promiserim gratias me acturum tibi pro munere de eruditis foeminis: quod magnopere me delectavit. Atque istoc quidem quod dixi, pollicebar, priusquam eo nomine obstringerer. Nempe ut credere aliquis possit, quo celerius animum meum pascerem epulis inemptis. Quicquid de isto sit, ab eo tempore, quo dono isthoc opus misisti, silui strenue: non tam oblivione ulla, quam quia arbitrarer cessare aliquantisper posse hoc literarium officium nostrum in tot ad versis; praecipue morbo meo gemino, et conjugis, et liberorum, et ex hisce etiam mortibus sua vissimi Gerardi, et pro sexu non inferioris Joannae, unicae filiae meae. Hanc taciturnitatem nostram minus te mirabitur nemo, qui scias quam alioquin etiam negligens in epistolis esses soleam. Hoc offendit non paucos: non te Clarissime et Amicissime vir, ut satis indo video, quod nihilominus mittere volueris Dordrechtum tuum, plerorumque liberorum, quos partim habeo, partim habui, natale solum, ut parentem meum mittam, quem ea in sacris doctorem habuit, et matre mea defuncta, alteris nuptiis non indecori familia innexuit ut me quoque taceam, qui pueritiae meae studia illi debeo, et fortasse plura, quam acceperam, refundere sum conatus. Quorum ut video, ne tu quidem posteritatis pateris esse ignaram. Nem pe sic stat sententia, quantum colligere possum, nullae ut ad me, vel in publicum potius, chartae prodeant tuae quae non perhoneste meminerint

veteris praeceptoris: qui tamen quando tua legit, et se discipulum lubens agnoscit tuum. Atque illum affectum cognovi, ex illis etiam quae decertata inter te, summe vir, et [gap: Greek word(s)] Salmasium. Huic te respondete scribis, sane magis sic elucebit veritas, sed alternatio sit non altercatio, de quo plura scriberem, nisi probe mihi notum esset, quanti virum facias; quantopere etiam improbes Coprianaeum et similium scribendi morem. Vale vir praestantissime et amice, atque intra unum alterum mensem. opus nostrum de Gentili Theologia, et Christiana Physiologia expecta. Jamdiu prodiisset nisi et me valetudo mea meorumque impediisset et typographus magnopere moraretur, qui sepositis nostris totus est in edendis quae illustris Grotius in quatuor Evangelistas pererudite elaboravit. Spero ea ante Kal. Januarias lucem visura. Eximio Colvio, et quos alios nostri scis amantes salutem plurimam dicito.

CCCXCIX. Georgio Ratallero Dubletio Senatori supremae curiae. Nobilissime, Amplissimeque Vir,

VIcinum habeo indolis optimae, honesti nominis, et ingenij industriaeque minime expertem, quique adolescentior denis pluribusve annis, varia loca, praecipue Germaniam et Sueciam lustravit. Nomen illi Danieli Giot: patria Amstelodanum, unde et parentes tam ejus, quam conjugis, et hi et illi bene semper audierunt. Is subindedomum venit nostram, inque moribus liberorum meorum prae aliis plurimis fidem, amoremque, et noctu excubando, et aliis officiis comprobavit. Hac fiducia non dubitavit a me exposcere, ut quandoquidem vacaret praetura, sive Baillivatus Bevervicensis pagi, vellem se commendare tibi, quicum mihi amicitiam esse veterem ignorare non potuit, qui liberis tam familiariter uteretur. Ego vero maluissem quidpiam petere, ubi suffragio proprio aliquid sine incommodo tuo posses, quam ubi quis commendandus esset alteri: quod saepe non possumus (in me ipso expertus loquar) sine opera molestiore, ingratioreque. Verum cum virum honestum esse cogitarem, et parem muneri quod desiderat, non potui non despicere, ecquo juvare possim. Frontisne mollitiem dicam, quod negare amicis familiaribus nihil sustineam, an impudentiam, frontemque perfrictum, quod illum ad te mittam, ut auxilio vel si minus possis, consilio juves? Id mihi gratum erit, ne putet, mihi affectum duntaxat in labris natare, sed nihil interim incommodare tam occupato, et honorato velim. Videbis ipse melius, quid non sine dispendio possis. Scribo hac de re etiam, sed paucioribus, ad equitem D. Graswinkelium: qui sine dubio non parum valet, et ut confido, prorsus etiam volet, apud Nobiliss. praestantissimumque D. Basium avunculum suum D. de Harincaspel. De his satis: praesertim quando tempora, quibus vivitur, cogitamus; nam multum metuo, ne irritum sit hoc totum negotium, ob copiam (uti reor) competitorum; quorum aliqui vel gratia, vel pecuniis possint amplius. Etsi nec Giotto animus deest, vel facultas, pro binis spondendi florenorum nostratium millibus. Sic ipse retulit mihi, cum aliquis objectaret, quid nunc obtineat. De rebus meis nihil habeo, nisi spisse procedere commentarios nostros. Dixeris nihil superesse, praeter praefationem, appendicem minutum et luculentos indices. Quae an ipsa vix duodecim conficiant quaterniones, quantum conjecto, fateor: et addo, potuisse ista excudi, intra menses duos, sed enim praela jam desudant Grotij annotatis in N. Testamentum. Atque adeo in his edendis maturant, vel festinant potius, ut existimem, quaque hebdoi made, non minus quam sex folia (in significatione qua nostri bellen ex pellium voce nuncupant) excudere, plurium typothetarum opera; opere in uno occupata. Sed non mediocris hic metus meus, ut hic quoque locum sit habiturum vetus illud, quod de canis festinantis caecis catulis dici solet. Urgeo subinde mea, sed respondent, cum saepe eos sim moratus paratissimos, aequum videri, ut nunc morae aliquantum ipse perferam. Et facilior sum hac parte ob caussam quandam, quam me tacente etiam optime intelligis: nec alia ratio est, cur hactenus non responderim

postremis literis tuis. Caeteroquin scias nihil me praefaturum operi, nisi consulto Nob. Amplissimoque regni Anglici Oratore Boswello, cui quaeso quando otium erit, pl. et amicissimam meo nomine salutem dicito. Vale.

CCCC. Nobiliss. Amplissimeque Dubleti.

POstridie Kal. Jan. an. hujus CIC IC C XLI. unde auspicatius ordiar quam a voto? Id vero facio lubens meritoque; Deumque oro, ut tibi tuisque omnia succedant, non dico ex animi sententia (nec enim scimus quid expediat nobis) sed prout maxime Deus sensit conducibile esse animarum saluti. Hoc patris coelestis judicio fretus, facilius multa ut debeo perfero adversa: ac magis magisque in eam adducor sententiam, ut credam sospitatorem nostrum in precatione ea quam edocuit Apostolos, non jussisse ut terrestris panis peteretur, sed coelestis: non quasi nefas putem expetere illum, praesertim ubi defecit: sed quia existimem Christo apud Matthaeum fuisse propositum animos nostros a terrestribus, de quibus usque adeo solliciti sunt, ad coelestia attollere. Atque cursum animare debet quod promittit salvator, non si cessemus terrena exposcere, eo nos iis carituros: sed cum nobis curae sunt coelestia, et ista votis assiduis flagitemus, Deum sponte nobis largiri velle, quae ad vitam terrenam necessaria erunt. Praeter ista quae dixi, et plenius precationi dominicae apud Evangelistam subjunguntur, et complurium sanctorum patrum authoritatem, qui similiter sensere, et vocem ipsam [gap: Greek word(s)], quae non alium panem signare potest, quam [gap: Greek word(s)], valde etiam in hac sententia firmat series ipsa precationis Quid enim convenientius quam ut duo rogemus ista, ut bona consequamur, et simus immunes a malo? Bonum spirituale, tum finem attingit, tum viam, sive ut loquuntur in scholis, media ad finem. Finis est gloria Dei, eoque poscimus, ante omnia, sanctificationem nominis divini. Via complectitur haec tria; primum oblationem spiritus sancti, unde petimus ut veniat ad nos regnum spiritus, et verbi divini: deinde operationen, ejusdem spiritus, per quam voluntatem facimus Dei, non nostram; denique conservationem spiritus ejusdem, ac per eum perseverantiam nostri in fide et sanctimonia, quae per panem futurae vitae indicantur. Objectant huic sententiae adversarij, si per panem intelligamus alimoniam spiritualem, [gap: Greek word(s)] secundam petitionem et quartam. Sed hoc non dicerent, si cogitarent discrimen Baptismi et Eucharistiae, ac Christum utrumque instituisse Sacramentum. Mitto alia quae eos refellant. Ad immunitatem a malo venio, quae respicit malum praeteritum et futurum. Ad prius pertinet, ut remittantur delicta, quae jam commisimus. Ad posterius, ut ne Diabolo permittetur tentatio et victoria de nobis. Ubi una erimus, pauxillum super isto si vacabit dissertabimus. Equidem cum primo calamum in manus sumerem, non putabam me isthoc argumentum, et tam fuse, ut nunc, tractaturum. Sed facilis ad amicum tantum (uno trium, quibus pro rebus humanis valde mihi placeo) et occasio se scribendi offert, et argumentum. Nec negare tamen velim, fortasse me nihil fuisse scripturum, nisi Guiottus noster rogasset, ut aliquid ad aliquem exararem, quod ex re sua foret. Satis egi, eoque minus poenitet, quia sic spe video bona, quod luculentum tui et aliorum affectus indicium praebet. Bis locutus sum, et una mecum collega meus Barlaeus, cum Domino de Heemsted; is omnia prolixe pollicitus: sed volebat ut Guiottus serio secum perpenderet, num haec conditio satis sibi con veniret, quandoquidem, si non Beverovicensem, sed alteram consequeretur, a Miropio hactenus administratam, periculum foret, ne quandoque ad Dunkerkanos auferretur. Noster metuebat, ne haec eo dicerentur, ut absterretur, et Olikannio, vel alij faventior foret. Interim ut dixi, et mihi et College large promisit; et quia Collegae memini, scias et tertium additum hodie Cabeliavium, nepotem ejus Cabeliavij de quo in Historia Borrij anno CIC IC LXXXVII. orationem inauguralem hodierno habuit die: scripsi post duodecimam nocturnam. Et scio longiores non

exposcis, sive quia satis occupatus, sive quoniam quod omnes jubent, parcere me etiam valetudini meae voles.

Amstelodami, CIC IC C XLI. diem quid addam? nolo videri obliviosus ejus quod initio Epistolae scripsi. Quanquam si haec culpa est dicenda, nec sic satis vitarim: nam et annum a me expressum nunc in mentem venit.

Filij Matthaei alter Batavicorum Annalium tomus jam traditus est typographo; uti primus de domo Egmondana, ita hic futurus de Hannonica, et tertius de Bavarica, quartus de Burgundica. Mitto de reliquis.

CCCCI. Hugoni Grotio. Illustrissime Domne, vir Incomparabilis,

Videlicet dum mens in sano corpore sana fuit. Nunc fere aliter est, dum vires, minus minusque solitis sufficiunt laboribus. Interea Deo gratias ago maximas, quod annis totis sexaginta, si paucos excepero morbos, qui in Climactericum incidere, non corpore minus, quam animo valuerim, si deinceps pejus fuit, eo sic voluisse Deum arbitror, ut sarcinulis collectis totum me componam, non ad exilium quidem, ut Gentiles dixere, sed patriam, quo caput Ecclesiae suae ascendit. Bona tamen spes familiam meam habet, melius fore, ubi blanda Zephyri aura reduxerit nobis egelidos veris tepores: qui foras sinent exire, et ambulatiuncula discutere hunc pene dixero veternum. Id eam jam binis ternis mensibus, parum licuit, ob aera, pene assidue nebulis foedum, sane magis, quam a multis retro annis memini; non in septentrionali hac Hollandia modo, sed Australi etiam, ac vicinis Provinciis. Itaque alij, alio morbo cubant. Tussientium vero e catarrhis crebris, ac molestis plena prope omnia. Haec qualecumque solatiolum adferunt in morbo meo; magis tamen quod non prorsus cogar libros abjicere, et non desint amici, qui alloquio reficiunt pio, et erudito. In horum numero, nunc est, optime et egregie de Ecclesia promerens, Joannes Duraeus. Jam quasi hebdomas est, quod e Germania huc venit, a suis in Britanniam revocatus. Quid promoverit, ex literis ejus intelliges, quas ad te ut mitterem jussit. Plurimum autem metuo, ne in irritum cadant, quaecumque hactenus inter Lutheranos egit. Jam decennio, antequam ille hanc provinciam susciperet, nihil aeque objectabant Lutherani, quam pacificatores omnes agere hanc causam malo dolo, ut nempe postquam pro fratribus agniti sint, simplicibus Lutheranis os sublinant, errores suos affricent, et numero auctiores facti [gap: Greek word(s)] Lutheranos sedibus expellant. Atque hujus rei firmamenta adferebant partim ex veteribus exemplis, partim ex eo quod Synodus Dordrechtana, in damnanda Remonstrantium sententia, simul condemnarint Lutheranam; partim etiam, quod Doctores in exilium ejecerit, auditorum coetus sub gravi poena interdixerit. Ergo inquiebant, ite ac prius componite controversias inter vos, et Remonstrantes, qui etsi in sacramentario negotio dissideant, aeque ac vos, in dogmate tamen de praedestinatione propius absunt a nobis, plerique etiam plane consentiunt. Quamquam vero adventu D. Duraei, non omnino suam opinionem mutârant Lutherani: plerique tamen aliquanto meliorem de eo sententiam conceperunt, eo quod missus foret a Clero Anglicano. Nam agnoscebant, Ecclesiam, qualis sub Eduardo, Elizabetha, Jacobo, et hactenus sub Carolo fuit, seu doctrinam, seu ritus considerarent, propius secum convenire. Praeterea videbant, vel raro, vel nunquam, ab iis qui regimen, Liturgiam, et disciplinam Angliae comprobarent, suas Ecclesias convitiis et maledictis fuisse impetitas, quod, aiebant, a maxima parte aliarum Ecclesiarum fieri solere. Sed quid animi nunc, ad ineundum cum Ecclesiis Gallicis, et Belgicis, fore putabimus, ubi cognorint, hoc agi in Britannia, ut accusatis, damnatis, ejectis omnibus, quos non longe a se abire, et omnino

modestiae, et pacis amantiores credebant, triumphant soli, quos ipsi Calvinianos, in Anglia autem Puritanos nuncupant? Equidem horreo, quando cogito, quae Londino a plurimis, sed fere Puritanis perscribantur, praecipue de Reverendissimo Archiepiscopo, eum in custodiam abductum, perduellionis reum. Liber etiam his terris (urbem certe dicere non possum) Latine editur hujus argumenti; praecipites nimis fuisse Scotos, in abjurando Episcopatu; nec Anglos sine Hierarchia hac posse regi; sed recidenda stipendia, longe maximam partem; sufficere singulis ternas quaternas, summum quinas libras sterlingicas: meliores vero sufficiendos in locum multorum; in his Wrenni, Montacutij, potissimum Archiepiscopi Cantuariensis, quippe intus, et in cute (utcumque adhuc aliud simulet) Papistae. Hoc etiam abunde comprobari, ex Opere Anglice, adversus Jesuitam; dum Menevensis [S. Davidis] esset Episcopus, perscripto et postulato Regio, superiori anno, plusculis additis recuso. Objectatur quod de Ecclesiis Reformatis h. e. Puritanis, sinistros habuerit sermones; imo (quam hoc vere dicatur nescio) Calvinum vocarit Nebulonem. Et haec propter, gravis instituitur querimonia, quod istoc ausit contra magnum illum Heroa, terrae filius, cujus Natales satis noti sint in Britannia. Quasi non ad majores etiam dignitates evecti sint alij, qui non tam honeste nati, ac ille Noster; sed neque de Papismo quod ajunt, in animum possum inducere; cum et coram, et literis non unis, me fuerit adhortatus, ut Baronio responderem. Longe aliter etiam de eo praedicant, apud me qui maxime illi familiares. Metuo igitur, ne Papismum, ut vulgo fieri amat, vocent id omne, quod Puritani respuant, utcumque vel semper, vel primis saltem seculis obtinuerit in Ecclesia Christiana. Et sane absolvere illum ab hoc crimine possunt, quae in Synodo Cantuariensi et Eboracensi, sub utriusque Archiepiscopi praesidio, adversus Papistas, uti et Socinianos, sunt decreta anno superiori. Visa tibi arbitror, Mihi quidem exemplar, ab ipso D. Archiepiscopo transmissum fuit. Et iis quibus innotuit ejus erga me affectus, vilioris me pretij idcirco putant. Non soleo tamen de ejus erga me amore quidquam jactare. Novi enim nostrorum invidiam, ac mores; sed ex Anglia venientes hoc diffuderunt. Et in his Amplissimus Dortrechtanorum Consul, in Angliam nuper Legatus, Guilhelmus Beverius, nisi is Cornelius potius, retulit non uni, quomodo, cum de variis Regni rebus, cum reverendissimo Archiepiscopo esset collocutus, et jam utriusque currus diversam insisteret viam; miserit famulum, qui paulum sisteret currum Beverianum: tum alterum alteri occurrisse: caeterum Beverium grande quiddam expectasse; Archiepiscopum vero non aliud postulasse, quam ut amicissimo suo Ger. Jo. Vossio plurimam diceret salutem. Hoc qui audiêre, [gap: Greek word(s)] factum negant. De salute quidem ex ore Consulis, ac Legati accepi, sed de caetero reticuit. Leve tamen delictum, et cui facile ignoscant, qui sciunt, quam paucos in Batavia sit invenire, qui cum mediocri Doctrina, animum ad componendas Ecclesiae lites adferant. Neque haec dico, quod ad rem tantam videar idoneus: sed quia ad excusationem ejus multum valeat, quod me talem putârit. Tu quoque Illustrissime Domine, multum sermone variorum vapulas, quasi istis in Anglia Papissantibus faveas. Imo Papaturiensium istic gratia, de Antichristo eam fovere sententiam diceris, quam diatriba tua complexus es: scio te istac calumnia non terreri, Tamen metuo, ne et alij deinceps adversus te exsurgant, et virulentum calamum stringant. Jam credo videris, et alterius Galli, sed in Gallia agentis, nec de nomine tibi ignoti Antidiatribam. Ajunt, et Voetium quaedam moliri; sed [gap: Greek word(s)] missis, aliquid etiam dicamus de tuo in Evangelistas IV. Commentario. Is videtur intra tres hebdomadas posse absolvi. Ternis proximis excudent diatribas tuas, et Indicem, una cum erroribus commissis, quos interea temporis a te missum iri sperant. Opus nostrum de Idololatriae origine, et rerum naturâ spisse procedit, non solum culpa Typographi, qui totus in tuis desudat, sed etiam ob invaletudinem meam, quae non permittit, ut sim qui in meis esse soleo. Et sane si per Typographum liceret, mallem, ad mensem, unum alterum,

differre editionem operis nostri, in cujus Indicibus quatuor operosis, pro totidem libris, nunc occupantur Operae Typographicae. Utinam vero non morbus me etiam impediret, quo minus saepius Typographum excurrerem, et ut tua procedant, attenderem. Nunc toto mense, imo et altero, vix podem extra domum pono. Et raro satis consulor ab correctoribus. Jam aliquandiu est, quod quaternionem ad me misere, in quopag. 768. ubi vidi in [gap: Greek word(s)], vel potius inde exscripto [gap: Hebrew words] pro [gap: Hebrew words]: Item [gap: Greek word(s)] pro [gap: Greek word(s)]. In postrema etiam pagina, in eodem exemplari fuit Thedotio pro Theodotio, [gap: Greek word(s)] pro [gap: Greek word(s)], pro [gap: Greek word(s)]. Haec similiter Typotheta posuerat, nec noster ille correxerat. Vellem Brenius solus par fuisset labori, qui talium intelligentior est emendatore altero. Eqidem sustuli illa quae dixi; quia adhuc integrum erat corrigere, sed vereor, ne ejus generis multa relinquantur: satis praesidij, dum ponunt, in eo quod transmissum exemplar. Quasi in iis, qui Absente Authore excuduntur, non opus sit, ut Typographi pretio nulli parcant, in parando sibi homine, ad emendandum idoneo; non ea modo, quae Typothetae peccant, sed etiam authoris Amanuensis. Quod me meaque placere maximo Salmasio scribis, gaudeo. Nempe utriusque vestri, et aliquot aliorum, qui cum doctrina virtutem et candorem, rem raram, conjunxere, solari me soleo, ad versus obtrecrationes Phoeniculi, cum suo Hyperaspiste, et aliorum, qui toti ab eo pendent et in ejus gratiam, a quo laudari in scriptis exoptant, non cessant caedere te, Salmasium, et hunc homullum, qui ita scribit. Uxori heroinae, quam salvam rediisse in Gallias laetor; et liberis tuis, meo, uxoris, et filiorum nomine salutem dicito.

CCCCII. Reverendo et eximio viro, D. Isaaco Barggravio, S. Theologiae Doctori, Venerabil. Canon. Cantuariensium Decano. Reverende Dom. Decane,

JAmdiu est, quod nullas ad te officij atque amoris testes literas misi. Nimirum cessare volui, donec mitterem volumina bina de Gentium sacris a Deo abducentibus, et naturae mysteriis adducentibus in admirationem et cultum veri numinis. Nec tamen diu adeo distulissem literarium hoc officium, nisi varij rumores de Anglicanae Ecclesiae statu quodammodo reddidissent in nonnullis animi incertum. Sed spero, Deus desinet peccatis omnium irasci, ac veritatis, ac ordinis publici amantibus faventia sua adspirabit. Ac pro isto quidem assidu e ad Deum preces fundo. Opus nostrum gratum tibi fore confido; uti et symmystis universis. Fuse satis de illo scripsisse mihi videor epistola illa, quae non uni tibi, sed toti Canonicorum inscripta Collegio. Quare ista non iterabo, sed te solum rogabo, ut exemplar hoc, quod particulatim tibi mitto, boni consulas: nec tam in eo donum attendas, quam affectum donantis. Atque idem de Dionysij mei Maimonide dixero. Scivi id te facturum, me non poscente; sed metuebam, ne si de eo siluissem, non eximiae humanitatis tuae fiducia neglexisse viderer, sed arrogantia aliqua, quasi hoc mihi deberi putarem. Tu vero Reverende D. Decane, vel paucos intra menses alia itidem expecta. Nam vobis omnibus praeclare muneris vestri satagentibus, minime committendum mihi existimo, ut praeter ea quae publice docendo in Illustri hoc Gymnasio Belgis praesto, aliisque huc commigrantibus, tanquam ad mercatum bonarum artium, non etiam scribendo procudam ejusmodi, quae florentissimis Angliae vestrae, imo jam meae quoque ingeniis, placere posse confidam. Nimirum in eo sum totus, ut bene merear de Ecclesia et Rep. literaria, non his modo terris, sed etiam exteris, Anglia cumprimis, quae tot jam me nominibus obstrictissimum tenet.

Eâdem mihi hoc consequi videor, ut orbis videat, ordinis nostri homines publicis invigilare commodis; quippe ubi in hoc tantopere etiam desudent illi ipsi, qui impediuntur varie, quominus sint praesentes.

Vale, Reverende atque eximie Domine Decane, cumque optima conjuge et liberis a me salve: praesertim salutem a medici velim praeclare spei filio, quem hic cum summâ voluptate vidimus coram. Utinam modo sic res ejus tulissent, ut ego illo, ille me diutius frui potuisset.

Paucula infrascripta ad Epist. 424. spectare Lector facile deprehendat, huc Exscriptoris incuriâ transposita.

Denuo te compello, magne et Reverendissime Domine; quaeso ignosce. Addidi exemplari ad te misso alterum tuo simillimum, ei, si sic res ferat, dandum cui imprimis debui. Pro tua prudentia, quid facto sit opus, melius me perspicies. Item duo alia vulgari ratione compacta; unum pro eo, quem oblitus fuero; nec enim dubito, quin aliquis mihi praeteritus sit, dum sic propero, cujusmodi soloecismi facilem mihi veniam fore confido, apud eximiae adeo humanitatis virum. Alterum autem mitto pro ornatissimo viro, qui Reverendissimae dignitati tuae est a secretis. Nempe non minus potui vel debui, quando ab eo exoptem mihi hanc operam dari, ut curâ illius, per famulitium aliquem singulis mittantur ea exemplaria, quae tanto numero mittuntur. Iterum reverendissime et illustrissime Domine, salve a Vossio, nomini tuo aeternum obstricto.

Mitto exemplaria octodecim. Compacta quidem duodecim: quatuor Reverendissimo D. Episcopo Londinensi: duo duabus Academiis. Septimum D. Usserio Archiepiscopo Armachano. Octavum D. Episcopo Cicestrensi. Tria adhaec Cantuariam destinata; unum universo Canonicorum Collegio, alterum particulatim D. Decano, et tertium Casaubono. Superest duodecimum affini meo, Francisco Junio, agenti in aedibus Arundelianis. Sex insuper sunt incompacta; unum Doctori Steward: tria Londini agentibus, D. Patricio Junio, D. Seldeno J. C. D. Th. Farnabio. Duo Oxonium mittenda, D. Rouse bibliothecario et D. Ed. Pococke, ex Syria reverso. Confido autem affinem meum D. Junium, paulo ante memoratum, modo in Urbe agat, simulatque cognôrit advecta esse exemplaria, lubentem se additurum socium in exemplaribus procurandis, si ita opus videatur.

CCCCIII. Guilielmo Bosvvello Equiti, et Serenissimi Regis Caroli ad Foederatae Belgicae Ordines Prolegato. Vir illustris, atque eximie,

HOC etiam nomine nunc debeo tibi quod certiorem me facere volueris quo loco res forent Reverendissimi Dom. Archiepiscopi optimi Mecaenatis mei. Non minus obstringor ista etiam parte ipsi Dom. Archiepiscopo Cantuariensi, qui, et suis et totius Regni ac Ecclesiae Britannicae rebus ita perturbatis, nostri tamen cogitationem non deposuit, deque statu suo me voluit edoceri, idque per te virum eo loco constitutum, et amicum communem. Atque ego quam primum Literis tuis respondissem, nisi in mentem venisset, satius fore si unam alteram hebdomadem hoc officium differrem, quo interea cognosceremus, quem exitum istorum sperare tandem liceret. Sed jam dies illi evolarunt, et aeque incertus sum ac dudum. Qui Literas subinde e Britannia hac accipiunt, ajunt propediem fore, ut relictis vetustatis quisquiliis, Ecclesia Anglica ad instar Scoticae componatur, nec vel nomen Episcopale fando audiatur, solaque obtineat Apostolica,

et [gap: Greek word(s)], et doctrina quam ab anno usque CIC IC C LXVIII. sed praecipue hoc Archiepiscopo oppressam conquerunrur. Hos si audimus, non de Archiepiscopali modo dignitate, sed Archiepiscopo etiam actum sit. Deus meliora. Tu Vir illuatris quod fidei habendum sit melius perppicis. Ego interim assidue vota fundo pro serenissimo Rege Carolo Regiaque familia, ac Regno et Ecclesia, particulatim etiam pro Reverendissimo Cantuariensi Archiepiscopo. Quem quod Papistam ajunt, id ejusmodi est ut nihil a vero alienus dici posse arbitror. Scio studiosissimum semper fuisse veteris Ecclesiae, et Anglicanae illius, quae Eduardicis obtinuit temporibus. Sed hoc si fuerit Papista esse, mirum a Regina Maria tam multos, quia sic saperent, ut haereticos fuisse vivicomburio et aliter sublatos. Nec excidere possunt sermones quos coram non semel habuit mecum. Iis semper adhortabatur, ut annalibus Baronij responderem, quod et non unis ad me Literis fecit. Tamen fore puto paucis diebus, ut Liber in lucem exeat latine, quo hoc propositum sit auctori commonstrare Reverendissimum Dominum, quem dixi intus et in cute Papistam esse, atque hoc ipsum evincere conabitur locis quamplurimis operis ejus, quod cum Menevensis etiam Episcopus foret, ad versus Jesuitam quendam perscripsit, et anno superiore postulato regio recudi Londini jussit. Intelligo et ex viris bonis doctisque qui Librum videre, hoc exprobrari vehementer Reverendissimo Praesuli, quod Calvinum vocarit nebulonem. Id factum non credam, nisi oculis locum conspexero. Ea igitur occasione invehitur in D. Praesulem quod tantum Heroa sic nuncupet is, cujus, ut ait, natales adhuc in Anglia omnibus sint cognitissimi. Ex hujusmodi non difficile est conjecturam capere de caeteris. Utrum vero in Batavia is Liber mandetur typis an alibi, Anglia puta, vel terra quapiam Belgicae foederatae, ne illis quidem constitit unde haec hausi. Quod ad commentarios nostros de Gentili Theologia et Physiologia Christiana, solum superest, ut excudatur index Libri quarti, ac operis praefatio, dicatioque. Index intra duas erit hebdomadas absolutus. Urgebit deinde typographus caetera: eujus interest ut opus quam citissime prodeat. Ego. quas potero moras nectam, diu tamen hominem querulum et lucri cupidissimum eludere non licebit. Vellem excurrere Hagam ut una de negotio hoc tecum consulerem, uti et Nob. et Ampliss. Dubletio. Sed non sinit valetudo, quae jam me tribus hebdomadis detinuit domi. Objectat Uxor quod ex quo scaeva illa de Reverendissimo D. Praesule variorum Literis huc perscripta, pejus coeperim valere. Mihi tamen satis belle videor, et proprias ferre et amicorum fortunas: saepeque cogito fidelibus etiam adversa omnia in bonum cedere, et, ut Chrysostomus pulchre Homilia quadem comprobavit, neminem laedi nisi a seipso. Sed fortasse memet non satis novi. Et diffiteri non possum cum primum hunc nuncium acciperem, vehementer me dolore fuisse affectum: partim quidem propter Reveren dissimum Praesulem, et alios quosdam magni nominis, quorum ego et virtutem, ac doctrinam et veteris Ecclesiae amorem semper feci maximi: partim vero ac imprimis, quod Regno diu florentissimo a magna metuerim immutatione: quae raro felix esse consuevit: nec nunc felix esse possit, si ut exoptare multos video, futura est imminutione Majestatis Regiae, et non levi despectu. Ecclesiasticae vetustatis: quam si mei res foret arbitrij corruente indies Papatu toto orbe velim magis et magis triumphare. Sed spero metus nostros fore vanos, quales saepe hominum Scholasticorum esse solent. Vale, illustrissime et Excellentissime Vir, et cum Uxore lectissima salve ab

Joanni Beverovicio Senatori et Medico Dordrechtano S. P. D.

AN quia et ipse Palaemonis arte non pauca consignavi, Amplissime Beverovici, eo similiter sapere me putas ac nobilem illum Grammaticum Vicentinum:

qui tam stulte sapiebat, ut putaret nomen suum propterea a Marone positum esse in Bucolicis, quod praesagisset, ipsum quandoque fore judicem poematum ac poetarum.

Non ea vis animo, nec tanta superbia nobis,
Nec tam aversus equos Batavis sol jungit ab oris.

Nunquam ego vel de poetis, vel de aliis summis viris, quale hoc par quod me scis dicere, judicium mihi vindicabo. Et profecto qua parte ego, et Vicentinus ille, si artem quodammodo communem exceperis, convenimus: Ille natas secum, et morituras ajebat literas. Ego vix ausim inter litteratos nomen profiteri meum. Literatorem dici sinent, qui non aliud objectant, quam quod illustris vestrae urbis proceres juvenem me Gymnasio suo praefecerint. Praeterca Vicentinus iste Varronem vocabat porcum: mihi cum illo omnium togatorum doctissimo bene convenit, nec minus cum nostri seculi Varrone, [gap: Greek word(s)] Salmasio, quem toto orbe obstupescit quicquid pene est doctorum; nec minus omnis admirabitur posteritas. Dixeris, ista [gap: Greek word(s)]. Exposui judicium meum de Metonymico isthoc loquendi genere, equidem non defugerem hunc laborem, nisi certus essem, solum dicis, vel honoris gratia, hoc judicij mihi a duobus summis, et mei amantissimis praeferri. Quid enim sit statuendum videtis per vos ipsi, et hoc videre vos vident omnes: vel ex literis super eo a te scriptis quilibet, non solum Vulpius tuus, viderit sententias ambas a veritatis et pacis studioso tam facile posse conciliari, quam vulpes pyrum comest. De adversa cognati Roverij valetudine multum doleo, semper enim ingenium illud amavi, eaque exspectavi ab eo, quae et Reip. literariae plurimum prodessent, et decus tum ipsi, tum familiae, et urbi patriae adferrent. Sed nescio quomodo fiat, ut praeclara ingenia saepe fugitantia sint laboris: praesertim si fuerint in re lauta. Confido tamen conpluria jam chartis commisisse, quae si quid humanitatis illi obtinget, a fratre vel te aliove in lucem promi mereantur. Cum postremo eum Dordrechti in viserem, ajebat multa se observasse in opere nostro de arte Grammatica: quae communicare mecum vellet. Sed tam longo tempore nullas ab eo literas accepi. Si possis ex eo elicere, quae ista sint, vel persuaderi, ut ipse transcribat, rem feceris gratissimam. Nec editione proxima obliviscar grato animo ejus meminisse, unde accepi. Scio abunde, utcumque innumeros pene errores aliorum castigarim, et ab opere eo edito, alia non pauca venerint in mentem: tamen sic quoque grande me spicilegium aliis relinquere. De Cassiano sic habe, amare me eum scriptorem; sed nescire utrum sit codex bonus, et pervetustus, ut operae videatur eum a me meisve conferri: deinde multum intersit, num fuerint libri tres de incarnatione; an vero xii. de institutis renunciantium; vel XXIV. de collationibus Patrum. Primo quod opus loco dixi, omnino volupe sit conferre cum MS. multis adeo locis medicam manum desiderat. At posteriores commentationes Romae ex antiquissimis codd. innumeris locis repurgatae a viro nunquam satis laudato Petro Ciacconio, ea editione hactenus utor: raroque omnino est ubi offendam: neque nunc tantum otij est, ut cum MS. conferre valeam; si tamen codicem veterem venalem viderem, aere eum meo compararem, idque hoc animo ut per otium nunc hunc nunc illum locum consulerem. Ex his quid fieri velim, tute facilius judicabis, qui, ut arbitror, scriptorem elegantissimum videris. Sed ecce vix ista scripseram, cum intervenit Isaacus meus, elegantiarum, et variae eruditionis mire curiosus. Is, ut audiit me literas ad te patare, de Cassiano sponte quaerit, et Scriptoris ejus sibi inspiciendi, et conferendi potestatem exposcit. Quare isthoc etiam adscribendum putavi. Uxori optimae plurimam dic salutem: simul (ne pluribus te onerem) pari optioptimo et charissimo Amplissimo Cos. Wittio, et [gap: Greek word(s)] And. Colvio nostro.

CCCCV. Ludovico Crocio, Theol. Doct. Ger. Jo. Vossius S. P. D.

JAm menses sunt aliqui, quod Londino nos Amstelodami invisit affinis meus Franciscus Junius, Francisci filius: is inter caetera retulit, jam diu esse, quod urbis vestrae Medico Doct. Timplero pecuniae aliquantum mutuo dedit: Nec ea sibi refundatur. Eapropter literarum aliquid ad eum scripsit, quo aurem vellat satis hac parte oblivioso. Receperam ego me literas ejus inclusurum istis quas ad te daturus essem propediem. Ita enim fore putabam, quia raro non aliqui adolescentum, qui studiisse dederunt, hinc ad vos commeant, quorum alicui literarum hoc perferendum tradere in animo erat: sed praeter opinionem contigit, ut jam longo tempore me compellarit nemo. Et credo, propter hibernam tempestatem perpauci in viam se dederunt. Accessit prius quidem morbus meus, qui me hebdomadas sex afflixit: mox pessima uxoris valetudo, quae adhuc eam vexat, ita jacuerunt literae prope dispretae: ut non injuria dici possit, vix aliquid in isthoc literario genere curari negligentius, quam quod conjunctissimis commiseris. Caeterum sat peccatum adversus charissimum affinem: qui alteras jam ad me literas dedit, quibus miratur se nihil a Doct. Timplero accipere responsi. Rogo igitur, per quempiam tuorum has tuis insertas deferri ad eum cures. Dices cur non potius hoc tabellario mandasti? Sine circuitione causam exponam. Plerisque hoc in more positum, quando per literas commonentur aeris alieni, ut dissimulent, quasi acceperint nullas: ac subinde etiam scrupulus injiciatur creditori, quasi tabellarius haud probe functus sit suo munere. Nec propterea existima me aliquid odiosi imponere tibi, qui nihil ultra exigo, quam ut literas sciam traditas esse. De causa scriptionis pro tua prudentia facile dissimulabis, neque enim tam longi temporis cessatio (complurium sane annorum) sat fuerit ex ejus honore, neque fortassis literae hae ex meo, qui neutiquam habeo in mandatis, ut cum quopiam hoc negotium communicem. Ante hebdomadas plus minus quatuor transiit hac optimus doctissimusque Joannes Duraeus, qui praeclare admodum de te sentit, et loquitur: non item de ingrato illo zelota qui tibi ac veteribus collegis tuis tantum invidiae, atque odij conflare his terris per literas conatus. Equidem permultum vereor, ne Duraeo a suis domum revocato multorum refrigescat ardor in hoc [gap: Greek word(s)] negotio: non quasi ab uno hoc pendeat negotium: sed quia qui miserant eum, non tantundem poterunt deinceps, si negotium processerit in Anglia ex sententia Parliamenti inferioris: in quo prope omnes ad faciem Genevensis Ecclesiae reformari ecclesiam malle dicuntur, quam ad formam Edvardi vi. vel Elizabethae tempore receptam. Non desino Deum orare, ut Spiritu S. et sererissimum Regem et proceres regni gubernet, ne zelo improvido Ecclesia Catholica aliquid capiat detrimenti. Scis suum honorem Calvino et Bezae, magnis sane viris, deberi: sed et suum debere esse pretium antiquitati, et istis Ecclesiae Doctoribus, qui ad antiquitatis normam, ubi a scripturis non abiret, instaurarunt Ecclesiam Anglicanam. In quibus non modo tot magni Angliae viri fuere, sed etiam Per. Martyr. et Martinus Bucerus, quem quanti Socer meus Junius facere soleat haud facile dixerim. Sine dubio jamdudum intellexeris de excessu summi viri, et mihi peramici Doct. Fr. Gomari: in quo maximae virtutes: quas tamen aliquantum depreciabat zelo, et animi impotentia. Aggressus erat te quoque, summe item vir, et amice, publice refellere, sed sic ut nemini parceret. Contentus erat dicere (si vera mihi ejus discipuli referunt) novum Lutheranorum hyperaspistem. Multa propter Christum, et sponsam ejus concoquere debemus: non Spartana, sed Christiana, patientia. Obiit xi. Januar. terrae mandatus XVIII. ejusce mensis. Spero te progredi in iis, quae et veritatis, et concordiae causa praeclare es exorsus. Minor eris multis hominibus cordatis qui te in coelum tollunt, si sufflaminare te valcant nonnulli omnia novellitate metientes. Mihi jam ad umbilicum perducti libri vi. de Theologia gentium, et Physiologia Christiana. E quatuor in dicibus jam postremus

est sub praelo. Simulac excusum erit opus, e primis eris, quem participem faciam. E paucis enim es, quorum pietatem doctrinamque, cum judicio hoc tempore aestimem. Plurimam salutem clarissimo Bergio, Willioque nuncia.

CCCCVI. Andreae Riveto Theologo.

SI ego homo umbraticus, et qui angusto Scholastici titulo contentus semper fui, relatus unquam fuissem in numeros hominum elegantiorum, metuerem, ne tuo etiam viri ac pariter amici summi judicio, inde expungerer jamdudum, quod toties peccem in leges eas vivendi, qua prudentiores, et ad unguem facti, exacte adeo observant. Nam ut mittam vetera (grandis enim est talium meorum Soloecismorum seges) quam rusticum plane quod nunc dicam. Miseras mihi auricolum vatem veteris in Philosophia doctoris mei, nunc etiam in Canonicorum Cantuariensium Collegio, Collegae honoratissimi. Magni Molinaei nomen adderem, si hoc inter nos esset opus, qui taciti etiam veneramur nomen, quod orbis praedicat universus. Num vero vel auctori praeclari operis, vel tibi, qui miseris literulis egi gratias ut oportuit. Non Amyclae magis tacitae Vossio tuo: Defensitare haec non possim: est tamen quo me purgem. A nimus erat ad pauculas hebdomadas differre officium scribendi, ac una tum tibi pariter, tum affini tuo, transmittere qualecunque [gap: Greek word(s)] nostrum de gentili Theologia et Physiologia Christiana. Jam ad umbilicum propemodum mihi perductum hoc opus videbatur, cum in morbum prius ego, postmodo uxor incidimus. Hebdomadas ea res multas morata est Typographum. Redij postea ad labores. Opereque ut videri poterat perfecta, cogitare de luculentis indicibus coepi. Haec res non exiguo mihi in tantis occupationibus labore stetit. Aliud accessit; multa coepi desiderari in iis, quae jam excusa. Itaque et auctarium suum singulis subjeci libris. Nunc tandem et ista typis commissa. Cum ecce a filio Isaaco intelligo (et is indicium ejus rei tibi se debere profitebatur) prodisse in Galliis opus novum de Gentium Theologia. Non putavia mea in lucem protrudenda, donec isthoc vidissem. Negavit se habere Elzevirius is qui hac in urbe degit: sed ejus causa scripsit Leidam ad cognominem Typographum. Hesterno demum vespere, is Elzevirius, quem hic degere aiebam, domum meam venit, ac narrat, ut navis cum e Galliis appulsa sit, quae Bolduci, Otia Christiana, in quibus multum ad nostri operis argumentum pertinentia, inter alios libros apportaret, atque hac hebdomade me habiturum. Moras igitur nectam, ut videam, ecquid sit, quod necesse habeam, vel nova appendicula, aut praefatione, vel aliter commonere. Simulac vero perfecero, e primis eris, quibus sum officij ergo missurus. Atque idem habes de eximio affine tuo: cui non minus quam lectissimae conjugi tuae, meo nomine salutem dices, quando otium erit vel occasio scribendi. Gratularer praeterea familiae vestrae, si quod dictum mihi, filium esse sponsum, constaret; sed ubi certiora cognôro, hoc inter alia novarum mihi literarum argumentum esto.

CCCCVII. Guilielmo Archiepiscopo Cantuariensi. Reverendissime in Christo Pater, Domine Illustrissime,

SAtis scribere nequeo, quam diu noctuque aestuet animus meus decumanis magnae Britanniae fluctibus, pariterque affectus mihi optimus quisque videtur; tanto magis quanto quisque genuinae Reformationis a fermento Pontificio, ut intelligentior, ita amantior est. Et sane si tanti fluctus etiam Marpesiam cautem commovere posse videantur: quomodo hic [gap: Greek word(s)] fuerit, quem tum beneficium a Serenissimo Rege in Cantuariensi Eccesia mihi collatum, arete adeo Cantuariensi

Archiepiscopo colligavit: tum etiam tot tantaque beneficia tua tantopere obstrinxerunt eidem. Nec solamen hic facile invenio, praeterquam involuntate Patris Coelestis, absque cujus voluntate, nec capillus defluit nobis. Multa ille facit, multa permittit humano saepe ingenio impervia, sed aequis semper causis subnixa: dura quidem Carni infirmae; sed contestante Apostolo, salutaria semper diligentibus Deum. Cujusmodi prudentiae Christianae praecepta nihil opus memorare illi, cui ad humanos casus semper robur et aes triplex circa pectus fuit. Hac Spititus sui gratia nec deinceps Dominus te, ut confido, destituet. Nos interea quotidie preces ardentissimas coram Deo fundimus, ut porro de spiritu suo regat ac moderetur; et, si sic voluntas ejus, quae sola est sancta, ferat, in annos plurimos Ecclesiae suae servet incolumen, Serenissimi Regis, ac universi Regni bono.

Reverendissmae tuae et illustrissimae Dignitatis filius devotissimus, G. J. Vossius.

CCCCVIII. Merico Casaubono. Reverende et Clarissime Casaubone,

POstulato id dedi filij mei Isaaci, ut Britanniam mox et Galliam visere liceceret, lustrareque nobiliores Academias, et Bibliothecas, coram etiam compellare viros per orbem illustres, quo et doctior et prudentior patriae se postea sistat. Sed quod dici solet, pecuniam esse belli nervum id non minus in studiis et itineribus eapropter institutis locum habet. Quapropter rogo, ut dum in Britannia agit, (id non ita diuturnum erit, quando in hac senecta nihil aeque desiderem quam ut cito reducem liceat complecti) cura atque opera tua recipiat, quantum mihi ex trimestri spatio mense Decembri anni superioris, puta supra millesimum ac sexcentesimum quadragesimi cedere convenit. Sin jam Mercatori Londinensi Hoofdio id annumeraris; illas viginti quinque libras Sterlingicas percipere queat, quae liberalitate regia meo commodo expirarunt mense Martio. Sive filio sive Hoofdio pretium hoc annumeres, perinde erit. Opus nostrum, de quo saepius scripsi, vix ante menses binos videre poteris. Nam mense opus erit, priusquam Typographus absolverit. Inde aliquid temporis sibi vindicabit, quod nonnisi compacta mittere amicis exemplaria soleam. De motibus Britannicis quid scribam, vel non scribam plane non video. Ita hic omnia augurantur alij laeta, alij tristia. Deum assidue oro ut moderetur sic corda procerum, ut omnia fiant regni et Ecclesiae bono. De rebus meis quid scribam? Si filius Cantuariam veniet, is (ita fore confido) pro viva erit Epistola. Inter alia decretum ei in lucem dare Ptolomaei [gap: Greek word(s)]. Cum variis jam editionibus contulit. Si quid ad eum scriptorem observaris, vel aliquid eo pertinens ex paterna habeas Bibliotheca; rogo ne graveris communicare. Beneficium conferes illi qui ex Laurentum Lege, alienum nihil attollat in armum; sed candide suo quaeque auctori transcribat. Vale, vir summe pariter atque amice, ac cum Uxorem lectissimam tum reverendum D. Decanum et universum venerabile fratrum Collegium plurimum saluta.

CCCCIX. Johanni Rouse V. Cl. Ger. Jo. Vossius. Praestantissime et Amicissime Rousi,

HAS qui literas defert, is Isaacus est meus, filiorum natu minimus; qui ante biennium Periplum Scylacis Caryandensis cum tralatione sua ac Castigationibus [gap: Greek word(s)] Salmasio dicavit; posteaque emisit breves in Trogum sive Justinum Notas; praetereaque parata habet alia haut pauca; in his Ptolemaei [gap: Greek word(s)] cum variis collata Codicibus, Notisque a se illustrata. Quae redux ad nos, si ita tulerit divina bonitas, publici juris faciet. Nunc ei me non invito, sententia sedet videre Britanniam Galliamque, occasione

quidem Nuptiarum inter augusti Regis prolem et Principis nostri Arausionensis filium (nam quem non capiat tam excelsorum Principum conspectus pompaque sublimi adeo sorti conveniens?) Sed si bene filij animum perspexi, non paullo magis ut doctrinâ pectus augeat, tot florentia utroque in regno lumina cernat, et quia vocalia sunt, affatibus etiam. pascatur; adhaec Bibliothecas lustrer, oculis quantumlibet curiosis; inque Britannia illam imprimis toto orbe inclytam, cui hactenus feliciter praees. Nunc igitur te clarissime ac charissime pariter, etiam atque etiam pro amore nostro rogo, ut adolescentem in hoc instituto suo, consilio et auxilio juves; planeque hoc agas, ut quantum potes sine tuo vel publico incommodo, debere se tibi profiteatur. Si bene animum filij novi, sementem seres in agello, qui non facile eludat spem coloni. Nec enim patietur posteros esse ignaros eorum, quorum opera quae molitur exeant perfectiora. Libros quatuor de Gentium Theologia, et Christiana Physiologia, intra duos summum menses videbis. Caetera quae ad me meosque pertineant, nihil nunc epistolae committere est opus, quando filius vivae erit Epistolae loco. Vale, vir praeclare, et plurimam meo nomine salutem dicito magnis Viris, D. D. Accepto Fruen, Prideauxio, Samucli Fell, Thomae Claytono, quorum affectum confido non defore filio, praesertim te proxeneta.

CCCCX. Jac. Archiepiscopo Armachano. Reverendissime in Christo Pater, Domine Illustrissime,

MUltum equidem debeo, quod non cesses augere et Bibliothecam nostram libris, et nos doctrina. Ut mittam quae miseras prius, quam gratum acceptumque aureolum, sive aureum potius munus tuum de Britannicarum Ecclesiarum Antiquitatibus. In quibus ambigo, magisne mirari conveniat singularem Industriam, an summam Eruditionem, et Judicium exactum; quod etiam tum elucet, cum satius judicas judicio supersedere. Eo autem avidius haec tua legi, quod ipsa argumenti praestantia, ac fructus mirificus, avocaret animum a cogitatione tot adversorum, quae abannis plusculis me circumglomerarunt; in his mortes quinque liberorum virtute doctrinaque praestantium. Atque hunc dolorem proxime auxerant motus Britanniae vestrae, imo et nostrae; de quibus multa multorum literis, vera, falsa, ad nos deferuntur. His spero benignum Numen finem daturum propediem Serenissimo Regi, et universo Regno salutarem. Quam ad rem persuasissimus sum (atque hoc quoque constans de te est judicium) ea te consilia suggerere, quae si sequantur, quorum maxime interest, non pacatam minus, aut florentem simus Ecclesiam habituri, quam superiorum Regum tempotibus fuit. Hoc futurum, si ita caveamus Superstitionem et sordes Pontificias, ut debitus interea honos constet primis Ecclesiae seculis, nec medicina, quod dicitur, modum excedat. Hoc scio, curae fore, tot Ecclesiae patriae amantissimis. et qui (quod bonis omnibus applaudentibus tanto cum fructu facis) peritiam antiquorum temporum cum illa proximi seculi feliciter sociarunt. Jam ad umbilicum pene perductum est opus nostrum de Gentili Theologia et Physica Christiana. Atque hoc in causa fuit, cur diutius rescribere neglexerim: Volebam enim, ut literae meae hoc [gap: Greek word(s)] comitarentur. Sed-enim eunte in Angliam filio meo Isaaco, adolescente ob studia et mores mihi pergrato, committendum non putavi, ut proficisceretur sine literis ad eum, qui obstringere beneficiis suis non cessat: ut vel in proxime editis Antiquitatibus tuis, eum alibi, tum ubi de Mariano Scoto. De quo quod aurem vellas, et jure tuo facis, et mihi longe gratissimum fuit. Sed neque tot domestica charissimorum funera, morbi aliorum, etiam uxoris, ac meus praesertim ante annum, quem tum ego [gap: Greek word(s)] habui, meum me esse siverunt. Imo neque Typographum meum, dum opere superius memorato ferveret praelum, aliud esse ei subjecturum, mihi poteram persuadere.

Verum hoc potius proximarum mihi Literarum inter alia argumentum esto. Interea te, Reverendissime Praesul, Deus Opt. Max. salvum ac sospitem Ecclesiae suae conservet.

Reverendissimi ac illustrissimi Nominis tui Cultor devotissimus. G. J. Vossius.

CCCCXI. Joanni Antonio Vander Linden. Clarissime Vander Linden,

NOli existimare, quia tam longo tempore non responderim, eo minorem esse erga te affectum meum. Sed sic statue, nec valetudinem meam, nec meorum, nec adversa alia, isthoc sivisse, ut meus et amicorum forem. De Hesychio sic habe: tantum me expectasse, per quem tuto mitterem. Nunc juvene hoc qui a Clariss. Cocceio mihi literas addidit, se sponte ad isthoc onus offerente, nolui ultra differre: praesertim exquo filius Isaacus, cujus gratia diutius reservatus, in Angliam abiit, inde Gallias petiturus. Haud facile dixerim, quam utilem literariae Reip. apud Anglos operam navet, tam multis Graecis scriptoribus, tum ineditis describendis, tum jam editis cum vetustis exemplaribus conferendis. Et ut bene eum novi, nihilo magis claudicabit hac parte ejus in Galliis industria. Interea nihil impedit, quo minus clarissimus Schotanus adnotet, quaecunque sibi ex veteris amici mei Sopingij codice usui esse possint. Ubi redierit meus perscribam. Quanquam malim, si is fortassean, ut juvenes solent, tardius reditum paret, temporius Hesychium recipiam. Subinde consulendi ejus occasio mihi etiam incidere solet. Semper enim hunc scriptorem literaturae Graecanicae non librum, sed thesaurum putavi. Nihil attinet, utarbitror, pluribus de hoc tempore distinere: feriae instant caniculares; quibus ut spero coram te amplexari, et sermones una jucundissimos serere licebit. Vale Clarissime, et Amicissime Vander Lindi.

CCCCII. Clarissimo Cocceio.

AMavi te et aestimavi jam ab eo tempore, quo Brema ad me misisti primum, ut arbitror ingenij tui foetum. Quem quanti fecerit [gap: Greek word(s)] Dionysius meus (utque post tot annos in ea aetatula, annorum nempe ter septenorum, Orientis linguis impensos) saepius ex ipso lectis tuis audivi, et non sivit posteritatem plane ignaram esse judicij sui in notis ad Maimonidem de Idololatria. Id opus jam ante quinquennium prodiit in lucem, sed non manus hominum, quia dum ego aliud opus molior de Theologia Gentili, et Physiologia Christiana, jacuit apud typographum, expectans duntaxat, ut nostra, ob argumenti similitudinem qualem qualem, prodeant simul. Interim memortes meorum, et aliorum morbi valde afflixerunt, nec sivere satis officio fungi in eo, ut amicorum litens responderem. Tam bella tamen scribendi occasione, nolui esse negligentior: etsi nondum legissem, quae de Antichristo adversus illustrem virum observasti. Nempe paulo postquam et literas, et munus hoc acceperam, intervenit amicus, vir eruditus, qui ubi in mensa conspexit dissertationem tuam, ad dies tres quatuor petiit sibi legendi fieri copiam. Nolui negare id homini amico: praesertim quia forem id temporis negotiis variis distentus. Sed cras ut censeo, restituet: neque enim eludet eum, qui sese dicit, legendi tua desiderio teneri. Sed cave putes, auctorem quicum tecum negotium est, non sentire quod scribis. Quantum novi videt multa superstitiose geri in Papatu, et tyrannice. Sed et aliqua in Ecclesiis aliis solet improbare, et omnia metiri imprimis doctoribus antiquis. Intelligo jam respondisse iis, qui priores refutare aggressi. Sed ne [gap: Greek word(s)] quidem eorum vidi vel editum, vel ineditum. Ita distiahor, ut non possim vacare iis quibus velim Interea gratias tibi ago pro munere, atque ita habe, multum te diligi a me, et magnopere optare, ut quale id donum, quod olim legi, multa elabores. Ecclesiam et Rempub. literariam tibi planissime obstringes. Summis viris et Theologis Makoskio,

et populari Vedelio, plurimam, ubi otium erit, salutem dicito: Et simul a Vossio tuo qui nihil aeque quam pacem et concordiam reformatae exoptat Ecclesiae, permultum salve.

CCCCXIII. Joanni Meursio Joannis Fil. Eruditissime et Amicissime Meursi,

NUdius tertius tuas accepi liceras et simul dissertationes civiles miscellaneas, longe gratissimas. Quid enim jucundius esse possit, quam magni Parentis tui non degeneris filij videre monumenta, parentis inquam tui, quem ego semper sic dilexi, ut frarrem non potuerim magis. Exemplar, quod jam decreram heri, transmittam cras Nobilissimo Mylio, et aliis, quos praeclari patris tui amantissimos putavi. Animus erat nunc longas ad te literas dare, sed jam hora ea instat, quâ abeundum mercatori Severinio, quem sine meis ad te literis abire nefas putavi. Jam horas quatuor et ultra distinuit vir doctus superintendens Lippicus: quo factum ut spe exciderem omnia perscribendi, quae vellem. Sunt ea pluscula, sed id alteris fiet literis. De Jacobo Marci solum tangam. Putavi ego jam diutissime impressa esse, quae illi et ego, et filius Isaacus, sic commendaveramus. Quid faciam, si tanta est hominum incuria, nequid gravius, et verius dicam. Si liceret, vellem nunc scribere Clarissimo Dom. Erastio, quem intellexi jam rediisse in Academiam Soranam. Nam sero desideravi ad quaedam responsum. Salutare nunc satis eos erit: uti et egregios viros D. Laurenbergium, saepius Doct. Erastium, saepissime Magistrum Stephanium. Unum addam, quem, ni memoria fallit, vidi nunquam; Is est magnus, Joannes Raw logices et eloquentiae Professior, cujus fratrem, nunc Constantinopoli agentem, me aliquoties convenire memini. Narrabat ille mihi de Cornelio Nepote ab illo edito, sed etsi inquisierim, videre illum nondum licuit, verum Bibliopola Amstelodamum spem ejus videndi fecit: idque paucas intra hebdomadas. Vale amicissime juvenis, cujus causa ego omnia velim, et optimae matri, de qua ego et uxor crebro loquimur, et quam his terris vivere optaremus, plurimam dicito salutem: simul elegantissimae virgini sorori tuae.

CCCCXIV. Cl. Arcerio. Eximie et Clarissime vir,

DIC bona fide, nonne satis diu videor tibi elusisse spem tuam? Sed ut olim Varro Satyram inscripserat, Est modus matulae; sic ego dixerim cessationis, quam tu, ut confido, consules boni. Tandem igitur Hesychium mitto, postquam Briranniam petiit Isaacus meus; cui nihil aeque in voto, quam ut ingenio industriaeque tuae plurimum eruditissimus debeat Grammaticus. Multi hactenus Scriptorem eum promisere; sed te eum fore confido, qui spem expleas Reip. literariae. Pluribus loquar tecum occasione alia, nam is, per quem Hesychium mitto, jam ad est, et si ante vesperum abire volet, uti decretum, ultra morari non auder. Salve amicissime Arceri, et nos tui gratia omnia velle existima.

CCCCXV. V. Cl. Stephano Stephanio, Professori Histortarum. Clarissime et Amicissime Stephani,

MUlta me in literis tuis delectarunt, praecipue quod scribis, jam totum te esse in Saxone tuo, eumque propediem visurum lucem. Bene de te opera hac me reberis; melius de patria Saxonis, tuaque; optime de omni Repub. literaria, ac posteris universis. Semper mirificus me amor tenuit tam nobilis Scriptoris; nec

mirari satis potui, eum dictionis cultum barbaris temporibus conspici in gente adeo ad Arctum remota, quem frustra desideraremus iis in locis, ubi vernaculus fuisset sermo Romanus. Nec debuit Scriptor ille debere alteri salutem, quam civi suo, inque tuis, ante omnes, Stephanio, cum multis aliis nominibus, tum imprimis [gap: Greek word(s)] promerenti ob civem servatum. Quid enim aliud censeam, qui jam ante Annos XIV. ex castigationibus tuis, Heinsio mihique (qui et illo tempore amor erga nos fuit tuus) inscriptis, imo ut tu scribere non dubitabas, dicatis, satis perspicere mihi visus fui, nihil a te profecturum, nisi ingenio tuo doctrinaque dignum, ac magna industria elaboratum. Applausum totius eruditae caveae jam nunc ausim tibi polliceri. Atque utinam jam reversus e Galliis foret [gap: Greek word(s)] Salmasius, quem intra mensem vel circiter affore spero: simulac redierit, tradam ei quae illi misisti. Interim metucre incipio ne ea jam habuerit a filio Isaaco. Scis non alienum fuisse a moribus [gap: Greek word(s)], nostri amici, ut libros grandi pretio divenderet, postquam prius exscripsisset, quod in rem suam foret. Si ausus fuissem reserare, non dico literas tuas, quod nefas duxerim, sced fasciculum istum in quo liber iste, contulissem cum variantibus lectionibus codicis ejus, quem a filio meo Isaaco habuit; cujus et propterea non sine praeconio meminit. Uteunque est, commendabit te satis incomparabili viro hic erga ipsum affectus tuus; et si quid deesse videbitur, id supplebit nostra oratio, qui te in oculis ferimus. Henrici Canisij Lectiones varias nancisci nondum potui: nec ipse habeo; sed quando opus, utor codice, qui est in Bibliotheca Amstelodamensi. Intra sex hebdomades Leidae distrahentur libri Clariss. Fran. Gomar; in cujus Bibliotheca quin sit futurus, nullus dubito. Si aliter nequeo, opera dabitur, ut inde tibi mittatur. Vellem nunc plura, sed ecce jam advenit Bibliopega vester. Quare abrumpam. Verum inquies, nihil respondes de opere tuo, quo Idololatriae originem atque progressum, atque adeo, ut Theologiam Gentilem, ita et Philologiam Christianam persequeris. Ita est, ed dicare statueram in Anglia, summati viro. Nunc res illic turbatae me consilij ejus anxium reddunt. Hoc unum obstat, quo minus habeas. Jam absoluti Libri IV. solaque praefatio desideratur. Interim sic habe, ex primiste fore, eui hos affectus mei testimonium sim missurus. Plurimam salutem dicito praeclaris viris collegis tuis; quorum uni nunc scripsissem, nisi temporis angustia excluderer.

Amstelodami, CIC IC C XLI. X. August. [gap: Greek word(s)] Nec enim aliter nunc potui.

CCCCXVI. Hugoni Grotio. Parisios.

CUM gaudio intellexi ex literis filijlsaaei, ut salvus Parisios venerit, excellentiam tuam compellarit, et quod fore sciebam, acceptissimus fuerit; Clariss. Salmasium, alterum orbis literati decus, cum dolore suo non repererit, eo quod in Burgundiam abiisset. Nec dubito, quin ab eo tempote excellentiam T. compeliarit saepius: nisi forte quod factum nolim. veneratione ejus fastigij veritus sit, ne in publicum peccaret. Quamobrem licet non ignorem, alloquio neminis, reddi posse doctiorem, prudentiorem, meliorem; ab uxore tamen commonendum putavi, ut ne sine causa, et modo interpellaret: atque interea, ne paucis istis mensibus, quibus in Galliis futurus, diffluere sibi patiatur occasionem tam bellam, nec postea redituram. Tuae vero excellentiae, curae eum fore, usque adeo sum persuasus, ut neque id rogandum magnopere putem. Imo si peceandum est, in hanc filium partem peccare malim, quod saepius compellet, quam subrusticus pudor sineret. Et tamen non ignoro, heroicae mentistuae negotia, partim Regni Suecici, imo aliorum etiam ingeniorum bono, partim Ecclesiae Catholicae, quam soli adspernantur vitilitigatores omniscioli, Ecclesiae veteris contemptores, qui magis magisque cornua ubique tollunt ob felicem in Britannia successum, ubi meliores eorum, quos dicere nolo, meliotum se mortem expectare creduntur, sequiores vero etiam, manibus pedibusque procurare. Mihi vero de talibus, vix scribere etiam tutum.

Quid moretur editionem operis nostri, ut sic dixerim, Theologico- physici, et per te, perque ea quae proxime dixi facile vides. Tamen, ut ultra cessem, non sinit res Typographi, cui prorsus injurius sum, nulla licet culpâ meâ. Jam sex menses sunt, quod opus id non inspexi, nempe quia etiam indices jam excusi, solaque desideretur dedicatio. De eo, eui destinaram, fieri ut video nequit: utrum Clero Anglicano inscribatur, deliberabo, ubi Hagam excurrero. Id intra tres erit hebdomadas: quando offerenda erit illust. Ordin. filij pars altera Annalium Batavicorum: ea erit de Comitibus, ex domo Hannonia. Quaeres fortasse, cum tam diu non admorim manum operi de Theologia Gentili, quid interim moliar: nec enim cessare me existimabis. Equidem in tot ad versis, utcumque forti sim animo, non longam adeo mihi vitam polliceor, Quare eorum instar, qui abitum parant, couvasare mea incipio. Hoc est, relego et edita, et plura inedita; qualium majorem longe copiam reperio, quam putabam: si vita, et valetudo siverint, plura videbis nostra, intra biennium, vel circiter, quam putares; sed si prope jam ad carceres decursum hoc vitae curriculum, manebit eorum cura liberos, praecipue Isaacum meum, pene dixerim delicias meas: quem iterum itetumque excellentiae T. commendo. Heroinae conjugi salutem dicito, imo familiae omni, a familia mea longe inferiori sed excellentiae T. devotissima.

CCCCXVIII. Ampliss. Viro, Jacobo Wittio. Amplissime D. Consul, Cognate eximie,

HOC semper conatus sum in liberis meis, ut tempora sua publico bono, Baraviae imprimis, metirentur. Eoque fine Dionysius meus [gap: Greek word(s)] Annales Belgicos Reidani, prudentissimi scriptoris, Latina donavit togâ. Eumque deinceps erat continuaturus, nisi aliter visum fuisset Numini supremo. Matthaeus ad vetera Batavorum tempora describenda se contulit. Et ante annos pauculos, quinque libros primos edidit, quibus complexus trecentorum annorum historiam; nempe omne id tempns, quo Hollandi Comitibus domo Hollandis paruerunt. Exinde totidem libros condidit, de Comitibus domo Hannoniis. Eam partem proxima hebdomade decrevit offerre Illustrissimis Hollandiae et Westfrisiae Ordinibus; suscepit vero hunc laborem spe illa, quam Ordines ipsi, cum superiorem partem afferret, fecerunt. Nempe ut eum Historiographi sui titulo, cum stipendio decorarent. Sane Consessus nomine significatum non modo gratum fuisse laborem; sed peti ut historiam Gentis suae eodem modo retexeret. Sed ut nunc tempora sunt, illa jam animo effluxerint, aliqui forte nec studia curant, nec honorem majorum, aut Gentis hujus a tot seculis florentissimae. Quare plane opus est, ut in illustrissimo consessu quidam, qui omnia suo pretio sciant aestimare, hanc operam commendent. Inquo spero, facile primos fore, qui in Corona Hollandicarum urbium, jure suo primas tenent: praesertim cum id etiam futurum sit ex honore urbis, ubi meus ille, ac simul vester, natus, eductusque. Plane fore confido ut iis accenseatur, qui literarum studiis vestram etiam urbem exornarint; quod a paucis factum proximo feculo, superioribus sortasse a nullo. Tanto impensius operam dandam intelligo, ut ne honos suis desit bene de urbe, totaque Hollandia merentibus, et si Deus siverit porro merituris, saltem nunc sic animatis, quorum voluntatem promptissimam non destituet; Inclytae urbis vestrae favor, quem erga me et meos summum semper sum expertus. Amicus meus, quem hic habeo, vir sane cordarissimus aiebat; nunc iis vivi temporibus, quibus proceres hujusmodi munera conferre non aliis soleant, quam gratuiti honoris ergo; non qui ornare historiam Patriam velint. Et exempla promebat eorum, qui stipendio fruantur; sed nihil minus quam historiam Bataviae, vel veterem, vel novam cogitent. Respondi ego me nulli nostrorum Procerum

facilitatem invidere; sed ita confidere, si tam benignos se praebeant ergaeos, qui bus decretum nihil exequi eorum quae su scepere; non claudicaturam eorum munificentiam erga illam domum, quae triplici jam monumento comprobavit, quantopere honori Bataviae studeat apud Gentes exteras omnes. Sane literas habeo a primario Magnae Britanniae viro, qui ad me scribit, visos lectosque sibi silij Annales; talisque si opera impensa esset rebus Britannicis, fore ut grande sui laboris pretium referret. Plura adderem, nisi mallem alios, quam me, praecones esse monumen torum filij mei. Vellem autem de his scripsissem ad te prius. Metuo enim, ne has literas demum accipias, postquam in Hagam abierint Proceres. Quod si est, necesse sit, tribus verbis per literas negocium filij iis commendari; quod alioqui melius fieret coram, dum adhuc in urbe sunt vestra. Sane Consul Biekerus recepit, se velle crastino mane (is dies Sabbathi erit) de eo negotio agere, cum Collegis suis, quo majori animo, rem illi urgeant Hagae; sed quid faciendum sit, quâ prudentia es, longe me perspicies melius. Uxori lectissimae totique familiae, ame, uxore, et Matthaeo meo, plurimam salutem dicito.

Amstelodumi, CIC IC C XLI. XLI. Kal. Octob. quo Romulum die natum fuisse, credidit antiquitas.

CCCCXIX. Hugoni Grotio. Lutet. Paris. Illustrissime Domine,

GEnerosus Baro, Benedictus Skytte, relicta domi conjuge, in Gallias redit; Parentibus, uxore, amicis, Medicis etiam authoribus, qui sic arbitrantur valetudinem adversam, quam in corpore naturâ infirmo auxit bonorum liberum amissio, corrigi posse peregrinatiuncula, et mutatione aeris, Gallias terris praetulit aliis; partim quia Medicos habeat excellentiores, partim etiam excellentiae tuae causa, quam tam sibi faventem, et propitiam exoptat, quam persensit prius: Eoque fine aliquid etiam literarum a me petiit, quo excellentiae, tuae commendarem. Id vero facio lubens, eoque lubentius, quod et ob ingenium, doctrinamque, et genus, ac gentem, per se sciam commendatissimum. Nimirum nihil hic opus circumspicere, ex praecepto Theognidis, atque etiam Horatiano, ne mox incutiant aliena mihi commissa, pudorem. Gratias excelientiae tuae ago immortales, pro opere immortali, et incomparabili annotationum in quadrigam Evangelistarum: quod ex quo accepi, jam dies est quartus, avide, sed pro occupationibus, queis premor, caepi devorare. Ac video esse reconditae eruditionis thesaurum. Utinam his epulis liceret animum magis pascere? Praeterquam quod evocaretur sic mens a cogitatione tot adversorum, (quae interim medioctiter fero, et fortasse magno animo) etiam legendis tuis, meliora possem reddere, tam multa nostra in sacris, in quibus nunc limandis aliquantum occupor. Nihil in opere, de Idololatria et naturae mirandis superest praeter preafationem, secundi voluminis, hesternaque die excudi coepit. Inscripsi Clero Anglicano; quod consilium meum gaudeo, nec excellentiae tuae improbari. Minus uret animum Reverendissimi Archiepiscopi, si opus, (sibi destinatum quod sciat) videat saltem Clero dicari, quam si ad illustres irem Ordines nostros, vel Regnum Sueciae, ut plerique erant authores. Illa adversus Reverendissimum, de quibus scribis [gap: Greek word(s)]. Valde me male habet, quod videam tam saevum animum eorum qui Doctores sunt Religionis reformatae. Gaudeo interea quod ipse in Galliis agas. Noli enim putare, minus excellentiae tuae esse infestos, Quod facile intelligo ex iis quos hic babemus. Jam mihi cum nonnullis dissertandum fuit. Illi colligunt ex postrema tua diatriba, adversus Borboritam, et Frontonem, excellentiam tuam in gratiam Cardinalis Richelieu, hoc agere, ut redeant omnes ad errores Pontificios. Contra contendi, velle et excellentiam tuam, ut Romana Ecclesia reformetur; sed putare a Reformatoribus quibusdam, in his Calvino, modum esse excessum. Quemadmodum vero non sequitur, nec Italus est, nec Hispanus, ergo nec Belga, aut Gallus; itidem

neque consequi non placet illi reformatio Lutheri, minus etiam Calvini: ergo nec placet illi reformatio ulla Romanae Ecclesiae; non quam Cassander, aut ante etiam Erasmus exoptabant; quamque magnam partem secuti, qui sub Edvardi VI. reformarunt Ecclesiam Anglicanam; sive hunc in modum malis, nun placet reformari, ut volunt aliqui [gap: Greek word(s)] veteris Ecclesiae contemptores; Ergo nec eo modo, quem probant veteris Ecclesiae gnari et amantes. Confido me mentem tuam, in illa diatriba, melius perspexisse, quam excellentiae tuae inimicos juratissimos. Qui nisi in Galliis viveres! Sed nihil caetera dicere attinet: Chartae tamen eorum, dente Theonino, vel Leonino, aut Utsino, etsi quid efferatum magis, rodere et lacerare, nomen non desinent. Nihil tam bene, tam vere dixeris, quin detorsuri sint aliam in mentem, alij malignitate, alij imperitia, at [gap: Greek word(s)] Jam praevideo, quid sis dicturus mihi, nempe ut in Pietate ordinum facis.

Atque ita confido, Deum que oro, ut tanta aggressum, amore Ecclesiae, misere scissae, spiritu sacro firmet magis ac magis. Intelligo jam Hagae esse apud fratrem libellum illum, de quo superioribus ad me literis scripseras. Gaudeo quia inde melius excellentiae tuae mentem perspicere erit. Eo lubentius post hebdomadem unam alteram me Hagam conferam, ut legendi istic potestas fiat. Etiam absque illo fortasse irem, cum filij causâ, tum meâ, ut eolloquar cum Oratore Anglieo Boswello, quo melius Volumina nostra, Britanniae Clero dicata, eo transmittantur: si tamen valetudo, vel tempestas, iter impedient, per literas exequar; simul scribam ad fratrem Jurisconsultissimum, quem annotata illa ad consultationem Cassandri, ad diem unum aut alterum communicaturum, mecum non invitum, prorsus habeo persuasum. Nihil erit periculi, ne in manus veniat aliorum culpâ meâ. Vale, Illustrissime Domine, meum etiam Isaacum habe commendatum, quantum publica privataque sinunt. Dominae conjugi, et familiae toti, ab omnibus nobis, salutem plurimam dicito.

Amstelodami, CIC IC C XLI. XXVIII. Octobris, h. e. ipso natali Erasmi. Cujus herois memoria, pagina hac exeunte, pene ordirer novam. Nam eum quando cogito, et tempora nostra confero, Ecclesiae miserescit; sed distentus exiguis, distentissimum maximis, non detinebo, seu tolutiloquentiâ meâ, ut Casei dixere, seu aliter vitium hoc meum vocandum putabis.

CCCCXX. Winando Rutgersio, S. Theologiae Doctori et Professori. Clarissime et amicissime vir,

DUM mihi adstat ornatissimus Alb. a Velgen, non omnia solum ore promenda, aliquid etiam literis commirtendum putavi. Valeo, ut solent, quibus animus ad multa adversa obdurescit; tot malis presse nova accuduntur quotidie; sed Deus, ut ealamitate non una sauciat, sic oleo spiritus sui medetur, Postquam Ultrajectinae te Academiae commendaram, et mihi ejus scholae professor spem fecerat, sed unus alter Zelota obstitit, et Proceres etiam judicarunt, recipiendum esse Ephorum liberorum Reginae; Bohemicae, praesertim ea magnopere commendante. Commode cecidisse putavi, quod vir nobil. Wynenbergius, Curator Harderwieij Gymnasij me consuleret de professore novo in Philosophia. Et eo majorem spem concipiebam, quod diceret non primum commendari te a me, sed Lugduni idem fecisse affinem tuum. Gavisus sum ea propter magis etiam cum adderet, idem Winenbergius, Doctorem Cloppenburgium, quantum ex sermone colligi posset, non visum esse alienum. Dixisse enim, te advocato, futurum, ut si morbo vel aliter detineretur, ipse aliquando in sacris doceas juventutem, sed spes etiam illa decollavit, alio jam arcessito. Intelligo ex D. Velgio te abitum huc

parare; mallem ad munus vocatus venires sed fortasse tamen ubi coram videbere, foelicius sub manu succedet negotium. In me quidem nihil desiderabis, quod a fratre possis exigere. Etiam urbis, hujus pastor Laurentius, amicus meus, te ob virtutes tuas, et mei etiam causa diligit, et paratum se ait facere in tuo negotio, quicquid possit. Vale mi amice Rutgersi, et animo esto forti, eundemque mihi a Domino exopta. Uxor uxori salutem adscribi petiit; nam ista subito in chartam conjectanti intervenit.

CCCCXXI. Reverende Domine Decane caeterique Metropolitanae Cantuariensium Ecclesiae Canonici, Domini, ac fratres plurimum honorandi.

JAM anni sunt duodecim, quod serenissimi Regis bonitate cooptatus sum in honoratissimum collegium vestrum ac coram etiam cum ternis liberis omni a vobis comitate atque humanitate exceptus fui. Ex quo tempore semper animus mihi arsit cupidine, quomodocunque testandi posteris gratum erga vos affectum. Visus sum mihi nunc aliquam reperisse occasionem literatio hoc munere, tum universe dicando Clero Anglicano, in quo etiam continetur egregium nomen vestrum; tum particulatim in secundo volumine vos nominatim exprimendo, tanquam eos, quibus arctius jungerer. Geminum nobis institutum est: partim enim enarro originem et causas Idololatriae: quas ostendo non quidem fuisse nullas, sed stultas, vel saltem erroneas; partim vero pando naturae arcana, de quâ multi quidem ante nos tractârunt: sed nos, ut puto, sicut alio fine, et crebro alia atque alia scripsimus. Quanquam vero materies sit diffusa variaque, quantum tamen lieuit operam dedi, ut ne esset [gap: Greek word(s)] et confusanea; quod pro certissimo habere soleo [gap: Greek word(s)] argumento. Sed de proposito nostro frustra hoc loco adferam plura, cum fuse satis de eo dicam in utriusque voluminis proloquio. Solum igitur rogo, ut affectum hunc hominis devotissimi nobis boni consulatis, atque ita persuadeatis vobis, nulla terrarum interca pedine posse fieri, ut non eo vos affectu colam, quo prosequar praesentes.

Deus opt. max. universum Anglicanae Ecelesiae Clerum, inque eo particulatim vos, Domini mei, ac fratres in Christo venerandi, diutissime feliciter conservet.

CCCCXXII. Reverendissimo in Christo Patri Domino Illustrissimo, Briano Duppa, Episcopo Cestrensi Ephoro Principis Walliae. Reverendissime in Christo Pater, Domine honoratissime,

SI parum responderem summorum de me virorum expectationi, qui assidue a mealiqua efflagitant studiorum monumenta; plura etiam quam ut tam multis ingenio, doctrinâ, industriâ, par esse valeam, excusatione nulla aeque quod aequos judices possim excusari, quam quod animus, publici ejusque gravissimi muneris, seu onere, seu honore sit distractissimus; et si quid otij supersit, id propemodum omne auferat, vel rei familiaris in tot adversis cura, vel officiosa nimis amicorum interpellatio. Equidem si res lautior foret domi, fortalle me urbi subducerem, atque aliquo in villam abderem, non tanquam Timon [gap: Greek word(s)] sed ut perficiendo ea quae habeo affecta, amicis, posteris, Deo ipsi melius temporis mei reddere rationem. Et tamen experior quodammodo, sic etiam animum non nihil valere, quo intendero, posseque etiam in negotiorum mole otio ea subcisivo, si diurno minus, nocturno saltem non ineleganter dispungi. Eaque noctium fiducia aggressus sum opus arduum de Idololatriae

origine ac pro gressu, et mentis humanae, ex natura adscensu ad Deum. Id vero contexui ex scriptura S. literatura, historia, veteri novâque, et naturae admirandis. Dicavi Antistitibus Ecclesiae Anglicanae, in quibus etiam illustre nomen tuum; praesertim ad Ecclesiae Cicestrensis honorem aecedente maximi Principis cura, quem tot regnorum manet fastigium. Fore tibi labotem hunc non ingratum, facile colligo ex affectu, quo me semper es prosecutus. Lueulentaque ejus indicia ante annos XII. Oxonij persensi, eum me nullo non prolixissimae humanitatis genere dignareris. Eo minus rogandus es, ut quod sponte etiam facies, boni consulas munusculum tum meum, quod dixi, tum filij Maimonidem, utrique Angliae Academiae inscriptum, ut hoc etiam nomine tibi mitti debuisse videatur. Sane sic vellet, si viveret, Dionysuis meus, itineris mei Anglici comes, ac tuam etiam erga se humanitatem expertus coram. Deum optimum maximum rogo, ut Augustum Regem Carolum, serenissimum Walliae Principem totam que domum Regiam multos in annos feliciter conservet; teque pariter, omnesque Regni Proeres, et Ecclesiae Anglicanae Antistites, pro quibus, eo ardentius preces fundo, quo magis scissa multorum studia video, doleoque, non quasi Cantuariensibus insertus Regia benignitate hie aliquid attendam mei, sed solius Regis Regnique, et in hoc Ecclesiae amore; pro cujus coneordia vel mortem appetam lubens.

Reverendissimi et illustrissimi nominis tui cultor devotissimus, G. J. Vossius.

CCCCXXIII. Magnifice atque eximie Domine Procancellarie, excellentissimi inclyae Oxoniensis Academiae Professores, Doctores, ac Magistri, Bomini plurimum honorandi.

EN vobis foetum tenellum, quem [gap: Greek word(s)] filius meus Dionysius, paulo antequam fato concederet, enixus apud nos fuit; prope dixerim, ut Pallada Jupiter apud priscos nationum Theologos. Sed paganicus ille Jupiter cum Minerva sua adhuc in gentibus vivit, meus non Jupiter, sed Gnatus, jam abhinc octennio vixit. Nam quadriennio, ex quo videratis coram viveie desiit in terris, qui nunc meliore vitâ fruitur in Coelis. Utinam vero hic non tam anime istiusmodi videatur, ut neque illum parentis sui, neque parentem, si viveret, foetus illius posset suppudere. Haec quidem de vestro me judicio spes habuit, cum filio Isaaco auctor forem, ut eum (quod ipsi utinam scriptori potius facere licuisset) undecunque doctissimis florentissimae utriusque Academiae Anglicanae viris offerret dicaretque. Fecique hoc eo lubentius, quia scirem, si quid hoc in opere excidisset filio (et qui aliter possit in aetate adeo juvenili?) non ignoscendi minus, quam cognoscendi, vobis animum fore. Cogitabam simul, uti Halicarnassensis ille Dionysius ait, Apollinem in Panegyricis esse [gap: Greek word(s)] ita mei quoque Dionysij Commentarium, quo Maimonidem studuit illustrare, sic illustratum in jubare nominis vestri, ut non scriptionis magis, quam inscriptionis eausa, conspicuus notusque fiat omnibus. Nec alter filius, editor relictorum, dubitasset istoc publice testari, nisi se, studiorum gratia, regna petente externa, a me id commodius fieri posse, haut temere existimasset. Maimonidae, et tralationi ac Commentario Dionysiaco addidi de penu proprio libros quatuor, aeternum mihi venerando Anglicanae Ecclesiae Clero inscriptos. Iis ago de conflictu Theologiae Gentilis, et Physices Chnstianae. Ac Idololatriae quidem originem expono ex Literatura, Historia, mundi fabrica et sacris literis. Atque ex iisdem enarro Naturae admiranda; quibus stulti abripiuntur in cultum Naturae, sapientes autem dedueuntur in admirationem et culum Conditoris. Si priora nostra de Historicis Latinis, aliaque, ut annos ante duodecim coram vidi lubens, locum adepta in inclyta Bibliotheca vestra, etiam quae nunc mitto hoc, spero, honoris ab

eximia vestra humanitate consequentur. Pro istoc affectu, etiam aliis in rebus erga me testatissimo, in laudes vestras perlubens excurrerem, praesertim quando raram atque omnigenam Doctrinam mirabundus mecum cogito. Verum et maxima perstingendo prodidero infantiam meam, et vestram, in os laudando, modestiam offendero. Et fortasse alius istis reservatur locus. Quare hic sistam. Solum Deum Opt. Max. rogo, ut augustum serenissimum Regem Carolum, et illustres Regni Proceres, ac vos etiam, non de Anglia modo, sed universo orbe praeclare adeo merentes, diutissime salvos ac sospites feliciter conservet.

CCCCXXIV. Reverendissime in Christo Pater, Domine Illustrissime,

QUO magis aggravescit aetas, et fortas se adversis multis prope defatiscit: eo magis gliscit affectus iste gratum testandi animum erga tam bene de me promeritum Angliae regnum. Ac cum magnum magnae Britanniae Regem cogitarem. Facile eo impulsus sum, ut non alteri Grammaticos dicarem Commentarios, quam proli ejus Augustae. Sic enim opinabar studia prima, primae aetati inprimis convenire, atque etiam deberi. Atque antea etiam sic ratiocinabar mecum, quia ad historiarum professionem vocatus forem in Academiam Cantabrigiensem; facturum me non absurde, si eidem Academiae, et praecipue ejus Cancellario Illustrissimo Duci Buckingamiae, Latinorum Historicorum Historiam consecrarem. Hisce sic defunctus in eo totus eram, ut gratam mentem testarer erga Clerum Anglicanum: prae cipueque cui, aut quibus potissimum deberem. Scripserat filius Dionysius, (quem Oxonij vidisti mecum, et cum liberorum meorum aliis tam humaniter, comiterque excepisti) is, inquam, in Maimonidem de Idololatria Latine a se redditum Commentarium scripserat. Occasione iliâ amicis rogantibus, eo animum adjeci, et uno quasi fasce complecterer, quae de Gentili Idololatria observassem. Spisse mihi negotium processit, multis adeo occupato; quae ratio est, cur nunc demum Maimonides prodeat, etsi jam ab annis quatuor, imo ultra excusus. Ac tum prodiisse mallem: sed junctim exire malebat Typographus. Nunc nostri quoque operis quatuor libris absolutis, ulterius differre nec volui, nec debui: licet si Deus vitam et valetudinem concesserit, duos praeterea libros addere decrêrim: ut ita integram plane habeamus, cum Theologiam Gentilem, tum Physicen Christianam. Ac de Maimonide quidem auctor filio Isaaco fui, ut fratris [gap: Greek word(s)] labores offerret, dicaretque florentissimae utrique Regni Academiae Anglicani. In quarum altera quantum fuerit nominis tui decus, quantum etiam Reverendissimi D. Duppa, et quomodo ea doctrina ac virtus, gradum vobis fecerit, ad grandius in Ecclesia fastigium, quantum etiam honoris mihi tribueritis immerenti, apud alios potius, quam apud Vos, memorandi fuerit locus. Quod vero ad libros quatuor a me exaratos, non per omnia quidem sed quod dam modo tamen imitari volui exemplum B. Cypriani absente Episcopo Romano ad Clerum scribentis. Utinam vero, si id de singulis expectare nimium est, saltem optimus, et doctissimus quisque e Clero hunc affectum nostrum consulat boni. Quod facient, et seio, quicumque paulo penitius me et hunc Angliae amorem norint. Nec quia haec nunc qualiacunque amoris mei monumenta mitto, eo me gentis humanissimae praestantissimaeque meritis ex animo exsolvi meo. Scio enim longe majora deberi, et (ut taceam heroas alios) ante omnes Augusto Regi, erga quem, non aliter quam subditos ejus compellando, hactenus officium probavi meum; ut facil e videam, et assidue cogitem, quanto majus sit quod deinceps a me desideretur. Sed spero Deum daturum in hac etiam senectute, ut probi omnes videant, neque hâc parte me opinionem eorum elusisse. Velle quidem et conari non desinam.

CCCCXXV. Eduardo Pococke Socio Collegij Corporis Christi. Clarissime ac Amicissime Vir,

TN tot adversis non mediocriter mihi voluptati fuit, quod te salvum ac sospitem Constantinopoli rediisse Oxoniam intelligam: Deoque gratias pro hoc beneficio ago, cum privato nomine de amico tanto laetus, tum etiam publico, quia facile video, quantum deinceps Respublica literaria, ac pariter Dei Ecclesia, utilitatis ex te capere possit. Si enim jam ante tria lustra tam bene potueris de studiis mereri: quid non posthac sperabimus, ex quo et aetas, et tot annorum industria, Doctrinam pariterac judicium firmarunt? Gratulor ergo tibi, me Pococke, gratulor Oxonio, totique Angliae, imo literato Orbi hunc reditum tuum. De quo simulac cognovi, continuo pene hunc calamum corripui, ut affectum meum, quem coram non poteram, literis testarer. Nolui vero plane inanem esse Epistolam meam; cui idcirco adjunxi Maimonidem de Idololatria a filio meo Dionysio (quem coram mecum vidisti Oxoniae) Latine redditum, notisque illu stratum; item libros quatuor a me exaratos, de falsâ nationum Religione, humanaeque mentis ex natura adscensu ad Deum: planeque confido, et [gap: Greek word(s)] filij, et mei causa, grata fore haec munuscula, praesertim cum nec Argumentum possit displicere. Vale amice [gap: Greek word(s)] ac deinceps etiam amemus nos inter nos.

CCCCXXVI. Ricardo Stevvard, Theologiae Doctori. Reverende et Clarissime Vir,

NON patiar interire, vel etiam flaccescere amicitiam, quae mihi tecum jam ante annos tot in Batavia fuit, magnam partem ferruminante eam Nobilissimo Viro Georg. Ratal. Dubletio, nunc supremae Curiae Hollandiae Zelandiae que Senatore laudatissimo. Ut durare videas affectum hunc nostrum, mitto aliquod amoris [gap: Greek word(s)] partim de filij [gap: Greek word(s)] penu. Ac de nostro quidem vides Paralela [perhaps: Parallela] Theologiae Gentilis, ac Physices Christianae, si modo is titulus explet materiam operis; quo non minus cum Religione Gentium confero historiam veterem, quam Scientiam naturalem. At de penu filij est Maimonidis de Idololatria liber, Latine ab eo redditus, et uberi illustratus Gommentario. Utinam hoc filio diutius frui licuisset; neque id mei magis, quam publici, boni gratia exopto. Sed ferenda quaecunque immittit Dens. Solus quippe sci, quid mihi, quid expedierit filio. Nihil vero gratius mihi contingere potuerit, quam si intellexero utriusque nostri operam, tibi, tuique similibus, quales habemus paucos, neutiquam improbari. Hoc si consequar, non erit quod de malevolorum judicio laborem. Vale, insignis Vir, pariter ac amice; ac porro nos ama ut soles.

CCCCXXVII. Joanni Rousio. Bibliothecario Collegij Orialensis Socio. Bodleiano Collegij Orialensis Socio. Vir Clarissime,

SCio Stagiritam nostrum dicere, silentio diuturno amicitias dirimi; et longo tempore nullum inter nos literarium fuisse Commercium. Nec propterea tamen existimo vel tantillo amorem nostrum esse imminutum, ut qui non vili lucro amicitiam metiamur, sed bono publico. In

qualibus cessare in scribendo licet, ubi publicum sinit, imo cum damno ejus, nimium erga amicos foremus officiosi. Sed nunc viderer mihi vere amicitiam violare, nisi rumperem silentium, teque Literulis meis compellarem. Quippe et ego et filius [gap: Greek word(s)] quaedam juris fecimus publici, quae operam desiderant tuam, ut permature inferantur Bibliothecae, non Apollinis Vaticani, tantopere veteribus celebratae, sed multis partibus praestantioris Oxoniensis vestrae. Ac a filio quidem est Maimonides de Idololatria Latine redditus. Quod opus frater ejus utrique Anglicanae Ecclesiae dicavit. Et gratum erit, tum Argumenti causa, tum quia semper in ore habere Scriptor ejus Dionysius solet clarissimos Oxoniensis Academiae Viros; a quibus paterni Itineris comes adeo humaniter, admodum adolescens, fuerat exceptus. Addidi de nostro quatuor Libros de Idololatriae origine et progressu, et ex Naturae operibus adscensu humanae mentis ad Deum. Non puto, vel te, Clarissime Vir, vel ex Academiae vestrae heroibus aliquem mihi esse orandum, ut ne gravetur opus nostrum inferre celebratissimae toto orbe Bibliothecae vestrae. Hoc fecistis, cum necdum Academiae vestrae membrum forem; et nunc non idem expectem Academiae insitus, praesertim in opere quod aeternum mihi venerando totius Angliae Clero consecrarim? Quare de hoc tam amico postulato, verbum non addam; tantummodo peto, ut plurimum meo nomine salutes summos et florentissimos Academiae Oxoniensis Viros, praesertim eos qui ante Annos 12. me et ternos filios tam prolixa humanitare exceperunt. Nomina adderem, nisi ut ejus temporis Procancellarium, et in AEde Christi Decanum, atque alios item aliquos ad sublimiorem gradum evectos esse cognovi jamdiu, ita de aliis idem confiderem, licet nihil habeam certi. Verum promitto mihi de eximia humanitare vestra, fore, ut vel tute, Vir Clarissime, vel praestantissimus Pocokus, vel alius nostri amans, certiorem me faciat de tot Luminibus Academiae: de quorum conditione jucundum erit cognoscere, praeterquam eorum, quos (ut fluxae ac fragiles sunt res humanae) magnum Numen ademerit terris; quanquam et deillis, si justo omnia pretio aestimemus, gaudendum potius sit, postquam eos Deus ex calamitosa hac vita in sedes transtulerit beatas. Atque ut praeter has nihil magnopere mihi; ita easdem tibi sed seras exopto, quo diutissime prosis Reipublicae Literariae, tum Externae.

CCCCXXVIII. Patricio Junio, Bibliothecario Regio.

DUM, Vir eximie, prelum fervet Editione Maimonidae de Idololatria, una cum filij mei [gap: Greek word(s)] Dionysij Tralatione, ac Notis; solo adducti titulo amici aliquot rogarunt, ut cadem, quae de Gentilium Idololatria jam olim mihi observata scirent, subcistvis percurrerem temporibus, et (quia metuerent, ne alioqui laboris hujus fructus periret Reipublicae literariae) simulac possem juris facerem publici. Quae mea facilitas est, parui illis; ac alacriterquidem sum aggressus, sed ut fieri solet, sub manu opus crevit, et cum opere molestia, ob molem occupationum, quae me quotidie pene avocarent. Verum sic quoque non modo quid filius, sed quid ego etiam praestirerim, si quis alius, optime judicabis. Solum metuo, ne, non tantum tibiabs re tua otij sit, ut legere valeas, vel etiam saltuatim percurrere. Ut hoc verear, facit operis magnitudo tanta, parens ut ipse ab relegendo quae scripsit, possit deterreri. Notum illud, Andini vatis --- Laudato ingentia rura Exiguum colito: Non minus dicere possimus: Ingens laudato volumen, Exiguum legito. Sed, quicquid de nostro hoc labore futurum, boni scio consules affectum; praesertim quando utrumque opus Angliae Clero, et Academiis dicatum. Atque ut aliter forer, raro Eruditio tua cum maximâ humanitate non sineret, ut non grata tibi foret haec voluntas nostra bene merendi de studiis literarum. Ex literis filij Isaaci Intelligo, quantopere

faveris studiis adolescentis [gap: Greek word(s)] pro quo gratias ago, quas possum; pluraque nunc adderem, nisi ad varios adeo scribendis literis abrumpere epistolam citius cogerer, quam vellem.

CCCCXXIX. Reverendissimo et Illustrissimo Jacobo Usserio, Archiepiscopo Armachano, totius Hiberniae Primati. Reverendissime Antistes, Dom. Illustriss.

CUM primo solum animus foret, scribere de gentium Diis ac Sacris, eorumque origine ac causis; postea ulterius sum provectus; rerumque naturam exponere studio fuit, fine non alio quam ut naturae mystis ejus mystas facerem, qui condidit naturam. Hujus laboris nostri, quem officij ergo, summis Cleri Anglicani viris consecra vi, exemplar nunc mitto, qualecunque [gap: Greek word(s)] operis tui auro contra non cari, quo antiquitates Ecclesiarum Britannicarum complecteris. Adjunxi Maimonidae simul librum de Idololatria, cum tralatione et commentario filij mei Dionyfij juvenis, si fas eum a parente etiam praedicari, ingentis dum viveret et pietatis et doctrinae. Eamque operam ille Angliae dicare decrêrat; extincto autem, duabus Angliae Academiis inscripsit frater ejus Isaacus; is quem ante menses paucos non vidisti duntaxat, sed etiam usque adeo humaniter excepisti, ut de tanto affectu suis in literis non gaudium modo testetur, sed pene etiam triumphet. Nunc hic in Galliis agit, ac totus est in eo, ut exscribat, quae in bibliothecis reperit [gap: Greek word(s)] Plane confido, reducem in patriam amantibus sui, et his, et aliis in terris, neque in glorium, neque inutilem fore: neque commissurum, ut nesciant posteri, quantum debeat summatibus Britanniae, aut Galliae viris. Atque hoc votum meus Dens secundet. Te simul, Reverendissime et Illustrissime Domine, diu ac teliciter conservet, ut fluctuantibus Ecclesiae rebus pro anchora esse possis. Hoc Deum assidue precabor. Plura de aliis vellem, sed charissimae conjugis morbus, et adversa alia non sinunt: ut mittam, quod occasione hujus operis scribendum sit varias in terras. Scis enim, quam late pateat Respublica Literana; atque ut amicitiam eorum, qui ad hanc pertinent, nulla dissolvant regionum spatia.

Reverendissimi et illustrissimi nominis tui cultor atque admirator, G. J. Vossius.

CCCCXXX. Merico Casaubono. Clarissime Vir, Reverende Frater in Christo,

TAndem prodeunt bina familiae nostrae opera: unum Maimonides, cum Tralatione, et Notis Dionysij mei, cujus et Annales Belgicos e Reidano Latine edditos accepisti; alterum autem a nobis exaratum, De Religione Paganica, et triplici cum ea conflictu; Historiae veteris, de qua 1. libro, Scientiae naturalis, de qua 2. et deinceps; Scripturae sacrae, de qua Opere universo. Dionysij mei laborem sacravi binis Angliae Aeademiis; ubi ob tot S. Theologiae Doctores, atque Linguarum Orientalium Professores, vel earuadem bene intelligentes; plurimi erunt, qui non modo de monumento hoc mei, (eo, quem cum fratribus, duobus non vidisti modo, sed etiam benigne adeo excepisti) benevole judicare poterunt, atque etiam volent. Hoc et laudabilis opera filij spondet mihi, et laudatissimorum virorum affectus erga me, et meos. At labores proprios dicavi, laudis nullius indigenti Angliae Clero; cujus Canonicorum Cantuariensium Collegium pars est honorata. Nec propterea in generali nomine sistendum mihi putavi; sed minimum altero in volumine, quod majus priori, exprimere nominatim volui eos, quibus conjunctus arctius forem. Atque utinam affectus hic gratus, sit fratribus meis Reverendis; quam studiosus est vestri animus illius, a quo opus hoc proficiscitur.

Tria mitto exemplaria, unum inauratum, ut inseratur Bibliothecae Cantuariensi, si merebitur. Duo alia Venerando D. Decano, ac tibi, Collega optime et amicissime. Plura addidissem, si in grandibus Operibus tam munifici essent Typographi quam deberent. Sed hoc insusurrare liceat in aurem, mi Casaubone, gratum fore, si, ubi videris, desiderari pro singulis utriusque operis, vel saltem mei, exemplar aliquod, mihi id quamprimum significes. Etsi carissime veneant exemplaria, proprio tamen aere potius mercabor, quam ut ulla in re patiar officium claudicare. Vides quam familiariter tecum agam, quod optime consules. Uxorem Reverendum D. Decanum, et fracres dilectos plurimum saluta.

CCCCXXXI. Thomae Farnabio. Praeclare et amice Farnabi. Scribimus indocti, doctique volumina passim.

SAne tam multa hodie ab imperitis edi videmus, ut si sic res procedat, et lectores suos, ut coepere, porro inveniant, plane sit metuendum, ne Nepotibus nostris vescendum sit glandibus, uti Atavorum temporibus fiebat. Sed bene est quod non desint Triptolemi novi qui fruges obserant, inque his facile tuum locum sustines, dum Juventutem glandibus vesci vetas, eamque deducis ad frugiferos agros optimorum Latij scriptorum ac ingenij doctrinae que tuae vomere, h. e. non perspicuo minus, quam erudito stylo, facis, ut bene culti niteant magis et magis. Sed belle de antiquis scriptoribus merendi non una est via. Nos eodem tendimus quo tu; sed aliter et indicio sunt quae hactenus scripsimus, et ea quoque ostendunt quae nunc mitto. In iis duo haec praestare conor, ut pandam priscam gentium religionera, sine qua intelligi nequeunt scriptores veteres, atque ut exponam quid Plato, Aristoteles, Zeno, et Philosophorum alij, imo et Poetae caeterique scriptores de rerum natura senserint atque scriptis consignârint. Plane confido, haec etiam per quae illis scriptoribus a to illustratis lucem porro aliquam affundere studuimus, non displicitura praestanti ingenio tuo, qui pro candore, et veterum auctorum amore, nihil aeque exoptes quam ut multi tecumin societatem veniant illius gloriae, quae paratur illustrandis auctoribus vetustis. Eoque gratiora omnia fore persuasum habeo, quia sacrata a me sint non exterae genti sed vestrae, imo quodammodo etiam nostrae; postquam et ipse serenissimi Regis beneficio Anglicano Clero sum insertus, ab utraque etiam Academia, ut membrum adscitus. Addidi de filij Dionysij penu Maimonidem cum ejus tralatione ac notis, eumque non minus placiturum spero, quam nostra: et affectum hunc augebit, quod is quoque Angliae inscribatur. Quae deinceps sim aggressurus, animi adhuc pendeo; usque adeo multa sunt quae limare, perficereque ardet animus, modo Deus vitam concesserit, et valetudinem prosperam: quam tibi non minus quam mihi exopto. Vale.

CCCCXXXII. Andreae Colvio suo, Ger. Jo. Vossius S. P.

EN Tibi, Vir atque amice eximie, pro Cassiano tuo MS. ac ob devotionem pectoris, stylique venustatem, ut quicumque editi codices conferantur, haud indigno, qualecumque [gap: Greek word(s)] nostrum; de cujus argumento dicerem aliqua, nisi jam abhinc biennio, partem hic bonam vidisses, pleraque etiam excurrisses. Miraberis, scio, spisseadeo opus hoc successisse. Nolim ego omnem culpam rejicere in Typographum. Magis ipsi in causa fuimus, vel potius Amici, et exteri salutatores, quorum indies crescit seges; sic ut nequeam (quod poteram ante annos plusculos) negotiorum molem subcisivi temporis otio eleganter dispungere. Africanum id fecisse proditum a Velleio, scriptore

fidei non sublestae, praeterquam in sui aevi rebus. Verum nobis non licet esse tam beatis. Omnino enim ut metuo, valedicendum studiis, mittendique Libri, tot annorum spatio congesti, ac mihi stantes plusquam annis millenis. Vel hoc si nimis durum, publico etiam, ac Posteris noxium, subducere me aliquo cogar; puta in villam aliquam; neque desunt, ex iliis facile agentibus, atque etiam amantibus nostri, qui cum mei miserentes, tum amore ducti Reip. Literariae, villam ad tempus, vel aliud offerant, ut istic ex animi sententia, vacare possim limandis, et perficiendis tam multis, quae nunc vix inspiciendi est otium, et me mortuo, fortasse aeternum cum blattis, et tineis rixabuntur. Nec alienus ab hoc consilio forem; verum uxoris valetudo non sinit, ut sic menses totos ab ea divellar: nec permittent Proceres nostri: mihi autem non est tam lauta res familiaris domi, carere ut velim, aut possim, liberali adeo professionis publicae mercede. Vides quam animi haeream incertus. Tu cordatissime Colvi, viam dispice quâ me expediam. Talem mihi indicari velim, quâ neque frauder amicorum eruditorum (quos inter locum facile tuum tueris) suavissimis alloquis; neque Exterorum variis e terris adventantium Virorum, vel rara doctrinâ, vel praelustri gencre, ac dignitate praestantium, sermonibus acceptissimis, sive de studiis nostris, sive de vita et scriptis eorum sint, quos exteris in locis amo, et aestimo, sive etiam de publico rerum statu; cujus notitia quantopere requiratur in Historiarum et Civilis scientiae Doctore neutiquam potes ignorare. Multum autem vereor, ne utcumque omnes in te partes verses, aut hisce universis fateare carendum, aut quando ista prope omne tempus sibi vindicent, quod a munere publico superest; agnoscere cogaris, ne istis me defraudem, et plurimorum offensam incurram, deinceps mihi nihil legendum, scribendumque dixeris. Si ita mecum agitur, quo pacto par fueris spissis hisce duobus voluminibu, quae mittis? Mane, istuc ibam; Nam totas noctes in utramque aurem dormio: sed quod a decima est Nocturna, ad sequentem secundam, impendo pensieulandis illis, quae tot annis in adversaria retuli. Ac propterea opus hoc, de Paganica Theologia, et Christiani Physiologia, poteram in scribere, noctes Amstelodamenses. Sane tanta est comitas, et modestia Indigenarum, et Exterorum, ut quia tum ipsi somnum capiant, mihi studia neutiquam interturbent. Atque hoc imprimis verum est hiberno; tempore, quo domi se continent studiosius, frigoris causâ, in quo ego ista tecum garrio, ut vel hinc videas amoris mei erga te ignem, quem neque noctis hibernae frigus vincere potuerit. Sed Varro olim, Est modus matulae: nobis etiam sit modus Epistolae. De caeteris confabulandi tecum lubido erit, ubi Tibi otium erit amicos hac urbe invisendi; quod nimis raro facis. Simul tum serram reciprocabimus, super multis, de quibus dissero in eo, quod mitto, opere misello magis, quam confusaneo; quippe mire admodum vario, at non [gap: Greek word(s)] quod vitium habere soleo, pro certissimo [gap: Greek word(s)] argumento. Ac scio te quoque hominem non [gap: Greek word(s)] modo, sed etiam [gap: Greek word(s)], in isto juxta me sentire. Vale, vir et amice Egregie, ac meo nomine, Praeter uxorem Lectissimam saluta Consulem Wittium, cum cognata nostra Conjuge; Item Doctorem Bevervicium. Quid pluribus oneremus? Si possim, velim uni et alteri novi operis exemplar mittere, videbo quid possim.

CCCCXXXIII. Francisco Junio Fr. F. Londinum. Nob. et Clarissime Affinis Juni,

TAndem vides commentarios nostros, de Theologia gentili, et Physica Christiana, quos gratos fore confido, non Tibi modo, sed etiam Clero Anglicano, cui eos dicavi. Mitto etiam Dionysij mei Maimonidem, a fratre Isaaco

inseriptum duabus Angliae Aeademiis. Isaacus adhuc in Galliis est; sed iter in Italiam adfectat; de quo non possum adsentire. Terrent non sumptus modo, sed etiam pericula. Spero, nihil acturum, me inconsulto; etsi videam Illustrem Grotium, iter non dissuadere. De obitu suavissimae Cognatae Joannae Brunae, jam ex sororis literis, vel filij ejus, sine dubio intellexeris. Naeranus noster gravi morbo decumbit; multumque vitae metuitur. Franciscus meus multo me, imo omnes nos, moerore adficit. Matthaeus alteram Historiae Bataviae partem emisit, et Historiographi Batavi Titulum ab Illustribus ordinibus Hollandiae est adeptus. Non levis is honos. Sed de magnitudine salarij, necdum quod scimus statutum. Sunt in Proceribus qui dicant satius videri, ut quoties pars operis nova exhibetur, filio perhonestum detur honorarium cum salario, quam ut certum sit annuum: quia tam multi pecuniâ fruantur otiosi: Exemplum capere ex Heinsio jubent, qui post scriptam Sylvae-ducis captae historiam, nunquam admovit manum historicae seriptioni; sed in utramque aurem stertit securus, gratisque stipendio fruitur. Alij contra contendunt, ejus culpam non debere aliis obesse: quorum industria gemino jam pateat opere. Accepi his diebus minutam schedulam, a te missam mihi: in ea (praeter illud de stipendio Cantabrigiensi, a Casaubono accepto, et Hoofdio Londini annumerato) illud etiam erat, fascem Librariam missam a te Amstelodamum esse: In iis libris quosdam pro Amplissimo Doubletio emptos: Chartas item quasdam tradendas Hoofdij Londini agentis fratri, prope Remonstrantium Templum habitanti. Is apud me fuit cum altero fratre, hic itidem habitante. Verum nobis nihil hactenus traditum; eoque opus erit perscribi per quem Nautam missi sint libri, caeteraque. Alioquin enim metuo, ne cuncta perierint filio, Dubletio, Hoofdio. Dubletius saepe ex me inquirit, ecquid de libris certi habeamus. Quaeso fac nos de Nautae nomine certiores, deque eaeteris etiam, quae nos attinet scire. Haec non infima saltem, si non princeps causa fuit, cur ad te scriberem. Desidero etiam scire, quomodo valeat Illustrissimus Comes Oxfordiae, cujus, ni falior, studiis es praefectus, et ecquid spei sit de vestra in has terras profectione. Spem enim qualem qualem conceperam ex schedula tua antedicta: Epistolam enim non videor mihi posse nominare. Agunt hactenus mecum bini liberi fratris tui, Casimiri Junij [gap: Greek word(s)]. Franciscus tibi cognominis ingenio sic satis valet, et industria se mediocriter probat, foreque confido, ut ea quotidie capiat incrementum. Plane hoc ago, ut dignus sit et Avo, et Patruo; quorum non praenomine minus, quam cognomine gaudet. Prodiere Illustris Grotij annotata in Novum Testamentum. Iis addidit tres Libellos cum Appendice, qua defendit, quod scripsit, Antichristi nomine, non intelligi in Scripturis Episcopum Romanum, sed Caesarem illum, gentilem dico, Ecclesiaeque Persecutorem. Hoc multos habet pessime; qui judicant fore, ut omnes magis abhorreant a Romana Ecclesia, si Episcopum ejus esse ipsum Antichristum habeant persuasissimum. Sed qui stacuunt cogitari debere de concordia orbis Christiani, existimant, hanc opinionen esse noxiam; foreque ut non cogitetur de remedio, quia nemo cum eo ullum sibi negotium esse velit, aut ab eo boni quicquam, sperare, qui sit Anti Christus, et in hoc solo operam omnem ponat, ut ad inferos praecipitet. At meliori Ecclesiam fore loco, si non desperemus de bonitate Dei, ac confidamus posse Deum, qui non Regum modo, sed Paparum etiam corda habet in manu sua, paulatim aperire oculos et mollire corda eorum, qui et superstitione, et Tyrannide, tantopere a primis saeculis recesserunt. Atque ut Romae non succederet pius conatus, multum profici posse, si in Galliis succedat, ubi ingens Illorum est numerus, qui sic Romanam sequuntur Ecclesiam, ut in praecipuis, quae nos oppugnamus, faveant sententiae nostrae: sed solum plus moderationis requirant a nobis, majorem etiam venerationem erga Ecclesiam veterem, quam non Parens quidem tuus, non alij multi, in Anglia praecipue; sed multi tamen [gap: Greek word(s)], pretio suo nesciunt aestimare. Dum hi sic disceptant, Ego, Egregie Adfinis, vota suscipiam pro Ecclesia reformata,

ut eam Deus spiritu veritatis, et pacis, regat magis et magis. Et te quoque eidem numini commendo. Vale diutissime, et quaeso subinde nos literis tuis compella.

CCCCXXXIV. Danieli Heinsio. Nobilissime et summe vir,

DOlet rara adeo nobis esse literarum commercia, collegis veteribus, et parvo adeo dissitis locorum intervallo. Equidem silentij pertaesus, committere non potui, quin novo hoc anno ineunte, fausta omnia per Epistolam comprecarer tibi, filio et filiae, ac simul amplissimo genero tuo. Altera etiam ratio scribere me jussit, satis enim diu est quod nonnisi per filium gratias tibi egi pro munere acceptissimo eorum, quae ad N. Instrumenti libros annotasti. Luculentum est ingenij doctrinaeque tuae monumentum; atque utinam Deus longam tibi aetatem tribuat, ut porro in istiusmodi argumento desudet industria tua. Nec deterrere debet, quod aliis simile studium sit. Sic enim comparatum est cum scripturis, ut nullius ingenio vel labore, exhauriri possit veritas, tam profundo earum puteo contenta. Semper supererit quod discamus: ut vel saeculum vitae nostrae adderetur. Quemadmodum adversus omnisciolos istos saepius in vitae extremo dicere solet socer meus Junius. Unum opto ut quicunque in sacra hac palaestra se exercere, et pariter alios volent, sic in ea versentur, ut tum veritati, quatenus humana sinit infirmitas; tum etiam modestiae litent, ac candori. Sed plerique hoc pati non possumus, qui, siquid alteri accesserit, decedere nobis arbitramur. Cum quo vitio, corrupto hoc saeculo, facile etiam eruditissimis obrepenti, magnis viribus decertandum censeo: ne nostrapte culpa male adeo audiat eruditio, ut quotidie cum dolore conspicimus. Sed tristibus istis missis, redeo ad gratissimos labores tuos: in quibus dissimulare non possum, inter alia mihi fuisse illud jucundissimum, quod antiquum obtineas in tuendo Erasmo, viro optime de literarum studiis merito, nec minus de toto sanctorum patrum choro. Quem profecto mihi saeculi nostri dabunt, in quo duo haec aeque concurrant, imo si quem vel intra mille annos proximos ab harumce laudum cimio Justius praedicari posse existiment, nomen ejus edant. Quare etsi hominem fuisse sciam, nec jurare semper in ejus sententiam velim, (quem honorem nulli hominum deferendum censeo) tamen probare eos non possum, qui tam irreverenter illum habent: parum cogitantes, quibus temporibus vixerit, quantumque omnis ei debeat posteritas. Venio nunc ad tertiam hujusce scriptionis causam. [gap: Greek word(s)] mittere volui, non quidem dignum praestantissimo ingenio tuo: sed nostri tamen ingenioli modulo non penitus, ut puto, indignum. Est id commendationum nostrarum de Theologia gentium et philosophia Christiana, in quibus si non videar tibi et eruditissimis Collegis, operam et oleum perdidisse, erit sane, quod hunc foetum nostrum deinceps amem vehementius. Sin secus; sed nolo male mihi ominari, potius in voto, unde orsus sum, desinam, nempe tibi tuisque omnia hoc anno felicia exoptem: Imo et Collegis veteribus, quibus si occasione commoda salutem meo nomine dixeris, longe id erit gratissimum. Filio nob. salutem adscribi sine dubio jussisset Isaacus meus, nisi eum Galliae haberent. Vere proximo reducem speramus.

CCCCXXXV. V. C. Merico Casaubono, G. J. Vossius S. P. D.

QUantum rationes inire valeo ejus temporis, quo navis Anglicana hinc solvebat, inter merces suas etiam deferens exemplaria complura operis nostri de Paganica Theologia et e naturae mirandis manuductione hominis ad Deum; Jam una et altera hebdomas paullove amplius esse possit, quod tuque et Fratres venerandi acceperitis Labores nostros. Sed celerius aliquando an tardius hi vobis redditi

sint, parvi duco, prae isto ut ne viris doctrinae ejus judiciique displiceant illa, quae in tot occupationibus summo nihilominus mihi labore stetisse nequeo diffiteri. Nec illud solum voveoque optoque ut fratribus meis placere possint, verum etiam ut Clero Angliae universo. Nunc quia et senio et tot me adversis atteri indies video, magis magisque cogito de sarcinulis colligendis; eoque totus in eo sum, ut tam multis quae habeo affecta, praesertim illis minoris molis, extremam admoveam manum. Et jam aliquid praelo tradere occepi, de quo proximis literis. Filius meus Isaacus, quem in Anglia vidisti, jam e Galliis Italiam cogitat, ut varias lustret Bibliothecas et exscribendo [gap: Greek word(s)], ubi facultas dabitur, possit melius postea mereri de Republica Literaria. Quo desiderio sane honesto ardet more juvenum qui (ut scis) quicquid volunt, vehementer volunt. Ego et filij et publici boni amore in hoc voluntati ejus non desum, sed plus prope ago quam sors nostra sinat. Impense autem rogo, ut hâc parte juves quantum possis. Scis e praebenda Cantuariensi serenissimi Regis beneficio mihi duo jam trimestria deberi: unum quod superiori Septembri, alterum quod in Decembri sequenti exspirârit. Simul inde fiat quinquaginta Librarum Sterlingicarum summa. Eam refundi velim Joanni Thuiller mercatori Londinensi, istic res agenti praestantissimi beneque de me merentis Joannis Wickefortij mercatoris Amstelodamensis: a quo filio procuratur, quicquid itineri est opus. Eo minus aequum fuerit ut eum vel hic, vel in Anglia diuturniori morâ illudam. Nolim pluribus hoc negotium tibi commendare, cujus prolixam humanitatem semper sum expertus. Lectissimae Conjugi ac Liberis, item Reverendo D. Decano et universo optimorum Clarissimorumque Fratrum Collegio plurimam a me dicito salutem.

Amstelodami, CIC IC C XLII. Idus Januarias stylo Anglicano. Quo ipso die ante Annos xcvi. Heidelbergae, natali meo solo, abolito Papatu, reformata fuit Ecclesia. Sed peccatis nostris factum, ut nec integro saeculo licuerit hoc beneficio frui.

CCCCXXXVI. Georgio Ratallero Dubletio, Senatori. Nob. Amplissimeque Vir,

CUM proxime ad te literas darem, videbar mihi de exemplaribus caeteris stare promisso intra octiduum posse. Sed spatium illud pene menstruum invasit, dum Bibliopegarum unus pergit esse, qui solet, hoc est, tricobo vinator, et siquid ex Lucilio amplius dicere possumus: alter vero, quem prioris vitium correcturum putabam, morte Parentis sui, et aliis causis sonticis, nequivit, quod volebat, aut velle saltem visus fuit. Tandem tamen, ut vides, me exsolvo, et tarditatem meam facilius excusabit, quod interea non licuerit foras prodire, sed tardipes tardipedi Deo assederim assiduus, ob malum subinde recursans; quod tamen satis leniter me subinde tractavit: a publico munere avocavit, non a Libris, et dulcibus Musarum sacris. Itaque interim limavi libellum de tribus Symbolis, et alterum de Dominico Anno, Mense, Die, Nativitatis, Baptismatis, Mortis. Metuo ne illi, qui orbi me quam urbi consulere malunt, hunc morbum, dummodo tam placidis me luminibus semper intueatur, subinde optent revenire. Minus auditoribus decesserit, quam lectoribus accesserit. Ut redeam ad exemplaria, quae mitto: est in iis unum grandi forma, quod tibi mitto: sed ea, si placet, conditione, ut quod prius habuisti, alteri cedat amicorum. Cum Hagam ad te irem, in mandatis dederam Bibliopegae, ut a Typographo etiam peteret illa chartae melioris. Non alia tradidit, quam Hagae vidisti. Credidi igitur non stetisse promissis. Sed redux intelligo, tria quatuorque in charta Augusta impressisse. Curavi ex iis duo compingi, quorum alterum putavi non ad alium quam ad te ire oportere. Nam de Anglia vel domina juniore Principe, serum est, et ut vides, nec inauratae paginae. quae lenocinia atrendi solent. Possis tuum curare a famulo deferri ad Nobiliss. Archieshoskium, qui habitat non longe, si recte recordor, a Secrerario ordinum Bellimontio, apud quemdam nomine

Patrem, vel ex adverso. Is Pater, ambigo, sitne Oenopola an diffusor. Quicquid est vir tam clari nominis non fuerit obscuri domicilii. Et jamdiu illi debeo exemplar, quia melius est de me meritus, quam fortasse existimares. Ac mitram quod tenear multiplici promisso. Vellem ejus valetudini melius esset, sed metuo ne qui tam multa fortiter consilio et manu his terris gessit, non sat fortiter ferat injurias, quas accepit. Mitto praeterea exemplar Doctori Johnsono, item alia duobus Senatoribus, Reigersbergio, Dedelioque; ac denique unum Advocato G Grotio, qui, qua in re bonam pro me operam navarit, non ignoras. Matthaeus meus in Frisia est, unde propediem reducem exspecto. Isaacus Lugduni fuit in Galliis: ac puto, nunc vel Florentiae esse, vel Romae fortasse. Ait se auctores ejus itineris habere illustres Grotii et Salmasii animas. Sed Grotianum imprimis. Nam alter, quem in Burgundia invisit (ut ipse ad me scribit) diutius apud se detinere, quam ut hiberna tempestate tam molestum iter insisteret.

CCCCXXXVII. Jacobo Corputio Senatori, et Scabino Reip. Dordrechtanae. Dordrechtum. Amplissime Corputi, Affinis Conjunctissime,

BInas a te literas accepi, in ea brevitate prolixum spirantes affectum, praecipue in promovendo Matthaei mei negotio; quod primo etiam tibi curae esse velim, et fore confido. Is nunc in Frisia est, nec eo, cur abierit, es ignarus. Intra triduum exspecto reducem. Isaacus meus Lugduno Galliarum, in Italiam profectus: Ac puto nunc esse Florentiae, et inde iturum Romam. Non parvo mihi stant Liberi; sed id grave non est dum illis curae sit erudita pietas; quod hactenus de Isaaco possum dicere. A summis Britanniae magnae viris, praeclare adeo est exceptus, ut si scribam, prope metuam, ne fidem inveniam. Idem de Galliis dixero, ubi etiam Senatoria dignitate conspicui, sed quorum consanguinei istic Junianae, non indecorae familiae essent innexi, invisere eum in diversorio, non gravabantur. Magni vero etiam nominis viri, opiparo convivio dignabantur. Dixeris ista, vel Parentis, vel Avi gratia esse facta. Equidem credo, et haec aliquid valuisse. Sed tamen plus censeo potuisse, quae sibi post Scylacem editum, post Justinum, et Geographorum aliis observata, quae secum circumfert; in aliis etiam studiis cognitissima esse, familiari sermone comprobat, viris non ex ima cavea. Eo lubentius habenas laxavi, ut ex magnis tot terrarum hominibus, non doctrinam minus, quam nomen augeret; spero et pietatem, quae caeteroquin raro auctior fit per tot maria, et terras currendo. Potius gentes vitia sua affricant, quam virtutes. Et saepe id cogito. Solum spero profore nobis preces, quas ad Deum pro eo fundimus. Tum etiam quod ejus insatiabilis discendi cupido, animum avocabit ab insanis voluptatibus, quibus capi juventus solet. Cum postremo, una Hagae essemus, promisi me missurum labores meos, de paganica Theologia, et Philosophia Christiana. Tandem me promissis exsolvo, ac citius fecissem, nisi valetudo detinuisset, et Bibliopegae inertia. Geminum, ut vides, Argumentum sum complexus, quorum alterutrum sacis foret arduum; utramque ego provinciam suscepi, sed an operam sim probaturus, vel edocto, e grege Pastorum, vel invido, e numero Professorum, non est curae Hippoclidi inquirere. Miserum est pendere a malignorum judicio. Paratus sum stare, et cadere eruditorum judicio his terris, magis exterorum maxime posteritatis. Et interea haec cuncta parvi puto, dum Deo rationem valeam reddere, et talenti, et temporis concessi. Puto autem id mihi faciendum propediem. Nec enim tam laboriosa, in tot ad versis vita, longam sinit sperare aetatem. Quam neque ulterius exoptem, quam opera nostra utilis esse possit Ecclesiae, ac Reip Literariae. Uxori salutem dicito, praeterea filio cum nuru, genero cum filia. Adderem de juniori filio, nisi eum, ut puto, extera adhuc haberet

tellus. Longam habes Epostolam, ab homine occupatissimo. Causam si quaeras, nox erat, qua ego, omnibus iis qui de die Interpellant dormientibus, Tibi mi Conjunctissime Affinis, vigilabam.

CCCCXXXVIII. Joanni Beverovicio Senatori et Medico Dordrechtano S. P.

GAudeo, vir Amplissime, Clarissimeque, non me duntaxat curae tibi esse sed etiam meos. Mitto igitur geminam Apocham, manu Francisci mei scriptam; sed in qua spatium reliquerit, ubi nomen quaestoris scribi possit: Uti et tempus, quo salarium hoc expiravit. Neque enim desubito poterat reperire formulam, quam sequi solet: Misissem eadem opera labores nostros, de Paganica Theologia, et Philosophia Christiana: quo in opere, ter quater minimum, tui facta nobis mentio. Quid minus pote ramus, te nullam negligente occasionem, testandi amoris erga me tui? Sed nolui tantae molis opere, onerare Tabellarium. Convenientius id fiet per Nautam, proxixima hebdomade. Salmasius est primo vere rediturus in Bataviam. Sic suis ad me scribit literis. Respondit jam Libello, de Lin gua Hellenistica, qui absente eo prodiit iis terris; necdum tamen praelo submisit; nec dicere possim, utrum Lugduni, an Lutetiae Parisiorum malit edere. Non arbitror visum illi esse responsum tuum. Saltem non meminit. Mallem in editione Epistolarum mearum, pro Copriani nomine, asteriscum posuisses, vel Cyprianum scripsisses. Nolim ego crabrones suscitare, cum domi sat reperiam negotii; et malo meo abunde sum edoctus, si tales digito attigeris, omnem pene sylvam accendi. Et tamen si quid moliatur feremus. Lenit albescens animo Capillus. Non aeque lacessentes procaciter ferre potuissem, quo tempore, me doctore utebaris. Quamquam tum etiam injuriarum non eram impatiens prorsus. Sed nunc illa, quae saeculi homines pro magnis ducunt, pene despicatui habeo; etiam illa, quae pertinent ad nominis decus. Sat decorum nomen, si illud scriptum fuerit in coelis. Nec eo segnior sum futurus, in bene merendo de Rep. Literaria. Abunde ad hoc calcaria, ac stimulos subdet; quod cum non multum superesse mihi vitae possit, propediem ratio erit Deo reddenda talenti, quod porro etiam operam dabo, ne arguar defodisse. Optimae Conjugi salutem dicito: uti et Colvio, praecipuo tecum in urbe Patria studiorum Ornamento.

CCCCXXXIX. Gerardus Joannes Vossius Nob. et Praestantissimo juveni, Joan. Meursio, Joannis F. S. P.

JAM duo sunt menses, mi Meursi, quod morbo aeger fuerim, ac hesterna demum die sacram coepi concionem audire; Uxor vero plurimis mensibus domo non extulit pedem, imo vix cubiculo: Et nunc quoque, ita male se habet, ut prorsus metuam, ne vita haec diu illi vitalis esse possit. Quid faciam in tot adversis: Nisi ut omnem in Deo meo fiduciam reponam, qui solus novit, quid expediat nobis. Interea haec non sinunt, ut possim pro amico capite, quae velim. Nullum enim filiorum habeo domi, cujus operâ aliquid efficiam per amicos: sed majus ecce impedimentum; ut caetera mittam, filius Isaacus, prope integrum annum, partim in Anglia, partim in Gallia fuit, et jam Florentiam, Romam, aliaque Italiae loca cogitat. Nempe ardor illi, et compellandi summos orbis viros, et visendi Bibliothecas exteras; pene ubique totus est in exscribendis, vel aerae suo comparandis MSS. hactenus ineditis; praecipue Graecis. Collybum proxime accepimus, prius ducentorum, iterum quingentorum florenorum. Hoc

plus est, quam ex stipendio trimestris spatii percipiam. Itaque mire sudandum mihi erit, ut hoc exsol vam. Nam foenori non lubens accipiam. Et aliud aliter pecuniam urget: quod cognosces, huc si veneris. Quare nunquam importunius potuisti, compellare de eo, quod scribis. Animus prolixus, pro assectu eo, quo magnum Parentem sum prosecutus, sed ne ipsi quidem si viveret, morem gerere possem, etsi maxime vellem. Eo aequius est; hoc te in meliorem partem interpretari. Non plus quam est, sed minus potius, me dixisse satis videbis, huc ubi veneris. Gratias ago, pro Catalogo Librorum, quos Parens eximius, nec unquam sine laude nominandus, bono Literariae Reipublicae, vel juris publici fecit, vel edendos reliquit. Praeclare de publicis merebris, si inedita minime patiaris nimis diu cum blattis, et tineis rixari, si consilium istoc juvare valeam, faxo id lubentius, quam tu operam exposcas nostram: sane omnium Eruditorum interest, quam maxime, ut ne in tanti momenti negotio opera cesset tua. Vale Nob. et care juvenis, et non a me duntaxat, sed etiam uxore, licet aegra admodum, salve.

CCCCXL. Viro Cl. Stephano Stephanio, Ger. Jo. Vossius S. P. D.

TAndem a tui amantissimo Vossio, magni, ac veteris amoris, minutum novumque symbolum accipe: Libros quatuor de Theologia Paganica, et Philosophia Christiana, placituros confido. Cur, inquies? Quia confido affectui tuo, quo et me aliquem esse putas. Et si eloquendum, quod sentio, etiam confido exactissimo judicio tuo. Probe enim mihi conscius sum, permulta me attulisse, ad hoc opus, vel alia, vel aliter dicendo. De hoc nolim me submittere judicio hominum exiguae lectionis; quales distinguere nesciunt, inter dicta, in dictaque nostra, et aliena. Ipsi interim sibi placent, licet nihil adferant, nisi millies dictum, qua sperant latere posse, quae exscripserint. Malim igitur tui similibus placere quia jam ab eo tempore, quo Lugduni unai viximus, abunde memini, quam [gap: Greek word(s)] , fores. Eoque avide desidero nosse, quid de Saxone tuo fiat. Hic scriptor, et genti tuae multum gloriae, et tibi aeternum parabit decus. Tantum ne moras ulterius necte, ne et Patriae, et propriae gloriae, male consulas. Ad me quod attinet, decrevi majora, quae partim edidi, partim confecta, vel affecta habeo, diffindere libellis septenis, vel pluribus fortasse; eo alacrior, ad ea grandioris molis rediturus: modo Deus mihi tribuerit vitam, et valetudinem secundam. Ex pluribus intelligo Clarissimum Ravium, apud vos profiteri eloquentiae studia. Quo nomine gaudeo: nec committes, quin permultam, meo nomine, illi salutem dicas. A fratre ejus Constantinopoli reduce Londinum, literas accepi unde intellexi quantopere deinceps de literarum studiis possit promereri. Ingentem enim MSS. thesaurum secum attulit. De Clarissimo etiam Laurembergio scire aveo, quid moliatur. Nec enim tam nobile ingenium cessare existimem. Illum etiam plurimâ impertire salute, ne grave duxeris. Vale summe vir, et porro amemus nos inter nos.

CCCCXLI. Ludovico de Dieu Theologo. Vir reverende clarissimeque,

EN tibi literas a Ravio, Constantinopoli Londinum reduce, has incluserat literis ad me datis, uti et alteras ad Golium, quas seorsum mitto: nolui vero dimittere hanc tam commodam occasionem ad tescribendi; et eadem mittendi Maimonidem Dionysii mei [gap: Greek word(s)]. Accipias tanquam exiguas naufragii tabulas. Si longiorem deus vitam ei concessisset, multa haberemus ex Talmudicis ab eo scriptis illustrata, nec pauciora pro religione Christiana adversus Judaeos. Ad me quod attinet, post opus quadripartitum

de Theologia Paganica, et Physiologia Christiana, ante menses plusculos luci mandatum, magis magisque cogito semper aetatem adfectam, vires infirmas, atque ut nihil aeque mihi deficiat, quam otium: quo permulti adeo uberi affluunt. Quare totus sum non tam in novis inchoandis, quam perficiendis et emendandis iis, quae antehac subsecivis scripsi temporibus. Neque tam operam hanc suscepi juvenum more, ut sciliet clarius nomen explendescat, quam ut me probem Deo: cui propediem fortasse ratio erit reddenda temporis mei. Te quoque neutiquam otiosos transigere dies, et muneris ratio clamat, et tot aurea scripta, et constans fama. Eo impensius Deum rogo, ut diutissime te Ecclesiae ac Reip. literariae salvum ac sospitem conservet.

CCCCXLII. Jacobo Golio Matheseos et Arabicae linguae Professori.

ORnatissimus Ravius Londinum Constantinopoli est reversus. Literis vero ex Anglia ad me exaratis, alteras addidit tibi inscriptas, quas nunc mitto per eruditum juvenem Bloemium, nisi Romano vocabulo FIorum malis dicere. Tam commoda occasione recte atque ordine facturum me putavi, si [gap: Greek word(s)] filii mei Dionysii Maimonidem ad te mitterem. Gratum fore spero, imo scio, pro amore, quo vivum, non modo ut Praeceptor discipulum, sed pene, ut Parens filium complecti solebas. Cum postremo una essemus, spem faciebas brevi excurrendi Amstelod. sed non licuit nobis esse tam felicibus, ut te frueremur. Quaeso quantum potes, tandem fac promissa compareant. Clarissimo et amicissimo Vorstio plurimam salutem dicito, imo et veterum Collegarum aliis, ubi sic occasio tulerit; uxori lectissimae ante omnes.

CCCXLIII.

QUuadriennium et ultra est, quod in aedibus meis vidisti Maimonidem filii mei [gap: Greek word(s)] Dionysii, et simul locum quemdam, ubi honoris ergo, praeceptoris sui clarissimi meminisset. Quod non alio a me additur fine, quam ut facilius memoriam refricem. Tam longo inde tempore latuit opusculum apud Typographum: qui ex re sua magis fore putabat, si non ante publici juris faceret, quam perducta forent ad umbicilium, quae ipsi de argumento similis tituli, sed dissimilis multis partibus, sub manibus haberemus. Spero non ingratum erit munusculum, sive mei causa, collegae veteris, et qui nulli cedere velim amore tui, quem sic semper amasti. Spero si ex Italia salvus ac sospes redierit filius meus Isaacus, etiam Caesarem ejus visurum lucem. Interea quaeso hoc sis opusculo contentus. Salutabis omnes amantes nostri: Sed quando se sponte offeret occasio. Lectissimae uxori, a me et conjuge salutem ante omnes. Id enim mea adscribi plane jussit. Nocte intempesta.

CCCCXLIV. Jo. Thomae Bangio, Professori Hebraicae linguae Hafniensi S. P.

QUod literis tuis, vir praestantissime, tam amice me compellas, humanitati tuae magis adscribo, quam virtuti meae, aut in Remp. literariam meritis. Quamquam famam alicujus doctrinae non abjicio: sed sufficit, si ut in eruditis duces non sumus, ita fortasse non agmen claudamus. Dolet, quod juvare non possum illo de Cicerone relegato et revocato. Adolescentem tamen vidisse me recordor. Non parum gaudeo munere tuo de AEgyptiorum Hieroglyphicis, multa et ejus argumenti parata habeo, quae partem operis constituent de cultu symbolico: hoc

est, tertii voluminis de Theologia Paganica; cujus fortafle jam quatuor primos libros videris. Supersunt nunc illa de plantis, ac lapidibus, idem de affectionibus in deos relatis: ac denique de statuis ac simulachris aliisque religiosi cultus symbolis. Nunc tamen aliis praelum desudat, quia juvit labores istos diffindere non nullis ad religionem nostram pertinentibus. Cujusmodi sunt de cribus symbolis, Apostolico, Athanasiano, Constantino politauo: adhaec de annis, quibus Christus natus, baptizatus, mortuus, et alia pluscula id genus. Nempe aetatis memor sarcinulas colligo, ut solent alio migraturi, Dunsius mihi acceptissimus est, non solum ob commendationem tuam longe gratissimam, sed ob suave ingenium et mirum proficiendi ardorem. Quare non patiar eum in me ullum officii genus desiderare, Tam patet illi omnis bibliotheca mea, quam si arcto me sanguine contingeret. Plane persuasum habeo virtute doctrinâque aliquando patriae et suis praesidio et ornamento fore. Si quos huic similes, commendatione tua non indignos putabis, faciam profecto, ut intelligas, quantum tui caussa. et Danicae juventutis, paestare sim paratus. Vale vir eximie, et magno animo bene de studiis mereri perge.

CCCCXLV. Joanni Thomae Bangio S. Ling. Prof. in Academia regia Hafniensi S. P.

VIX hora abierat, quod per famulam Dunsio nostro literas miseram ad te perferendas: cum ecce me compellat ornatissimus Erasmus Hammerus, ac quod me tum temporis fugiebat, eum se esse ait, qui literas Dunsio datas in Daniam sit delaturus. Subjeci me, id si scissem, aliquam etiam ejus facturum mentionem in Epistola, quam ad te exarassem. Adhaec ille, gratissimum sibi fore, si nunc quoque aliquid adjungerem. Non tamen putavi reposcendas literas, cum opere aeque facili liceret alteras contexere. Neque enim soleo operose scribere ad amicos, sed prout quidque in buccam venit, ita illino chartis. Quae saepe vix aliud praestant, quam ut jubeant amicum gaudere, vel, si Graecum mavis, [gap: Greek word(s)] a quo usu vetustissimo primitus [gap: Greek word(s)] nomen datum fuit. Quod ad Hammerum attiner, intra hebdornadem triennium exspirarit, quod mihi eum commendares, ac pariter Ludovicum Johannis Episcopi Othoniensis filium. Sed non videntur sic res tulisse Hammeri, ut multum, in urbe Amstlodamensi foret: ut qui Musarum sibi sedem Leidam esse maluerit, et Galiias etiam lustrandas putarit: Aliter animatus noster Dunsius erat, qui jam plusculis mensibus hic degit et in vicinia quidem, cui propterea nostrae semper patent fores: omnino enim juvenem diligo, ac fore spondeo, ut cum reducem licebit amplecti, nihil non sapienter ab eo factum intelligas. Nihil vel illi vel mihi jucundius, quam ut ubi domum fuerit revocatus, afferat secum notitiam rerum variarum minime protritarum, sed quae fugiant, ut modestissime dicam, etiam eruditorum vulgus. Nec alius erga Hammerum animus fuisset. Amo itidem ingenium ejus et probitatem. Sed alia mens iis, quibus, credo, mos ei gerendus fuit. Interea quid refert, unde doctrinam haurias, dummodo pectus ea irrigaris? Quod quin ab Hammero pulchre actum sit, nullus dubito. Neque alio haec fine a me scribuntur, quam ut videas, me quidem omnia juvenis caussa voluisse. Simul etiam longior sum, quia non injucundum est, tecum per literas confabulari. Quod porro etiam facere paratus sum seu Argumentum scribendi erit, seu secus Amantibus enim vel de nihilo nascitur Historia.

CCCCXLVI. Illustrissimo Jo. Skytte Seniori, L. B. in Duderoff et Gronsio, Senat. Reg. Suec. Cancellario Academiae Upsaliensis, etc.

JUcundum mihi fuit, illustrissime Domine, videre filium tuum Benedictum, quem ob eximias animi dotes plurimi semper feci. Majorem tamen ex ejus conspectu cepissem voluptatem, nisi narrasset de valetudine adversa: Cujus ergo terras alias peteret, Gallicas imprimis, coeli solique laetioris et medicis experientibus felices. Dabam operam, ut mederer salutaribus ac fortibus monitis. Fortasse fallor. Nec enim morbi caussam, vel naturam mihi aperuit. Attamen vereri occoepi, ne quid sit, quod generosiorem ejus animum coqueret. Novi enim ab aliquot annis, pleraque altius ad animum revocare, quam ex magni Catonis praescripto oporteret. Vellem etiam magis imbibisset sortem rerum humanarum, nulli undique et usquequaque arridentem. Quod ne quidem expediret nobis, discipulis Christi, cum Magistro ituris per Angusta ad Augusta. Atque et haec et alia, memini me miscere sermoni, qui nec illi erat ingratus. Locutus cum eo filius meus Isaacus in Galliis eumque sui itineris comitem optabat. Sed meus Italiam cogitabat ad visendas Bi bliothecas toto orbe inclytas. Multa ex iis exscribit hactenus inedita, quae redux, Deo juvante, juris faciet publici. Ptolemaeum quoque dabit multis partibus ab ingenio et antiquis codicibus emendatiorem. Geographica Scylacis Cariandensis cum notis suis jam ante biennium in lucem emisit. Proxime vero divulgavit opus posthumum fratris sui defuncti Dionysii. Est id Mosis Maimonidis Rabbinorum doctissimi: cujus de Idololatria dissertationem Latine reddidit et uberi Commentario illustravit. Isaacus vero, cum pluscula in hoc opusculum praefari vellet, recte se facturnum putavit, si aliquid misceret de illustrissimae domus vestrae affectu erga fratrem nunquam satis laudatum. Vellem Isaaco meo paulo plenius constitisset de primogeniti, quondam, tuifortissimi juvenis excessu. Accuratius quaedam dixisset. Sed ea fortasse ex illustrissimi Jacobi Skyttii literis aliquando dabit cognoscere. Mihi meisque perseverat voluntas, quacunque ratione licebit, testandi posteris, quanti faciamus excellentissimam domum vestram, tum aliter, tum de studiis praeclare meritam et porro mereri percupidam. Egregiae animae illustrissimi filii tui Jacobi Skytte, suavissima mihi saepe memoria occurrit, nec mihi duntaxat sed et conjugi et liberis. Quaeso ne grave duxeris salute eum impertiri nomine omnium nostri. Proxima occasione ad eum scribere decrevi, lubentius etiam facturus, si ipse me praeverterit. Nunc ad te, illustrissime domine, scribendi occasionem nolui negligere, eunte ad vos nobili Sueco Jo. Kreutsio, qui Galliis Italiâque lustratis, anteaque annis totis apud nos literarum studiis impensis, reditum in patriam parat.

Illustrissimo nomini tuo, totique inclytae fimiliae devotissimus,G. J. Vossius.

CCCCXLVII. Joanni Cloppenburgio Theologo, G. Jo. Vossius. S. P. D.

NON mediocrem mihi dolorem attulit, clarissime Cloppenburgi, nuncius de excessu communis amici, doctissimi Collegae tui Zevecotii. Quem virum, ut ante annos viginti circiter, primulum vidi, amare genium ingeniumque illud continuo coepi. Nescio quae Suada, ur de Pericle olim dictum, in labris ejus sedebat, sic ut facile caeteros literatos imprimis pelliceret in amorem sui; nec mediocriter capiebar ejus versibus facili vena profluentibus. Quanta vero cum laude historias fuerit professus, nulli melius dicent, quam qui docentem audierunt: neque id nos ignorare ea, absentes licet, permittunt, quae ad Tranquilli Julium observavit, et Observata Politica inscripsit. Recte sentis interiorem mihi cum eo amicitiam fuisse, neque unquam in Amstelodami hac urbe ponebat pedem, quin domum peteret recta et de studiis con. fabularemur, aliquando etiam querelas suas

de nonnullis in sinum deponeret nostrum. Quod si serenior mens foret (nunc ea nubila ob valetudinem aliquandiu adversam) pangerem aliquid in gratiam amici; sed cum non magis id corporis imbecillitas, quam occupaciones sinerent, cum clarissimo Collega meo Barlaeo, Philosopho pariter, Poetaque eximio, super isto egi; qui cum decima nocturna de eo a me compellatus foret, postero mane versus eos misit, quos nunc vides. Nempe unus ille optimae viduae et eleganti adolescenti pro nobis erit duobus: praesertim quando nec valetudo sivit, ut facerem, quod vellem, et noster ille, ut nosti, in Poesi plane dominatur. Eoque nihil attineret pannum nostrum cum illius purpura componi. Atque ista de me scio facile ornatissimae viduae satisfacient: dummodo tu sis facundus mentis nostrae interpres. Sane quacunque in re vel illi vel filio possit utilis esse opera mea, nuspiam sentiet eam claudicare. Pro dissertatione de baptismo pro mortuis, gratias ago. [gap: Greek word(s)] est quaestio, mulcumque deinceps etiam, ut metuo, agitanda. Nostram nunquam habui ut [gap: Greek word(s)]. Sed in alienis etiam est, quod desiderem. Tuam expendere animus est; neque enim judicium praecipitare soleo. Quod si deinceps etiam alia ejusgeneris de penu tuo promere voles, et ut nunc fecisti, ad dapes tuas invitaris, facile mescholico illi convivio addicam, imo, pene dicam, accessero in vocatus. Amplissimo Brinkio et (ne singulos nominare sit opus) universis illustris Gymnasii vestri vel Curatoribus, vel Professoribus, si occasio se offeret, salutem meo nomine dicito, imo et clarissimi Collegae. Utcunque enim non aderat ista scribenti, tamen id velle non dubito. Amstelodami, CIC IC C XLII. IV. Kal. Aprilis.

CCCCXLVIII. Andreae Riveto S. P. D.

NOn decreveram, clarissime Rivete, quem mitto de tribus symbolis, libelum, seorsum in lucem dare, sed serenissima Regina Britannica cum prole Regia, et celsissimo Principe Arausionensi Friderico, cum filio Principe Guilielmo, in urbem hanc advenîentibus, putavi et me debere tam laeta die officium testari non modo erga celsissimos Principes, sed etiam erga Regiam Magnae Britanniae Majestatem. Quorum utrumque me consequi posse existimavi, si opusculum hoc regio genero dicarem. Utinam vero tibi etiam probetur hic labor noster. Quod si erit, magis quam nunc probabitur auctoris; sin aliquid improbabis, quaeso facias certiorem, neque in istac solum opella sed etiam caeteris, sive ea lucem viderint sive deinceps. In tam densis occupationibus et illa [gap: Greek word(s)], nihil mirandum sit, si quid excidat. Eo soleo studiose exquirere summorum virorum judicia, ut, vel addita editis pagella aliqua, moneam lectorem, vel in editione secunda corrigam. Decrevi edere quae scripsi de historia. Dominica Passionis et Resurrectionis. In quibus praecipue opera desudat nostra in conciliandis scripturis, et ex literario penu conciliandis nonnullis. Utinam propius, ut Leidae quondam, habitaremus; sed votis istoc non fiet. Quare sic quoque operam dabo, ut pro modulo nec de sacris, nec externis literis male dicar meritus: scribam, quae scio; quae nescio, si hic minus potero, in schola discam coelesti. Pro nupero ingenii tui, doctrinaeque dono, gratias ago summas. Et si porro, ut confido, imperties nobis labores tuos, propediem iterum gratesagam Deum rogo, ut nos omnes regat spiritu veritatis ac pacis, quo, quatenus humana sinit infirmitas, unum sapiamus omnes.

CCCCXLIX. Andreae Colvio S. P.

PRaeclare Colvi, qui hasce tradet literas nobilis est Polonus, reformatae Eccle siae filius, plusculis ab annis mihi notus, nec non ob virtutis studiorumque amorem pergratus. Is menses aliquot in urbe vestra sedem figere decrevit; velim igitur, ut auxilio

et consilio juves, partim cogitando de domicilio, ubi honeste habeatur, partim etiam (quando molestum non est homini tam occupato et privatis et Ecclesiae negotiis) pauxillum confabulando. Atque utrumque horum etiam peto ab egregia Bevervici anima. Pene scripsissem super ea re etiam ad communem hunc amicum; sed quid attinet isthaec iterare, quae ex literis hisce ipse etiam possit cognoscere? Satis es expertus nulli in literis scribendis Romanum Lentuli magis nomen convenire quam mihi. Quid mirum? absque noctibus esset nihil a me expectare deinceps possit Resp. Literaria. Nunc, quod amici de die eripiunt de somni tempore decido. Quare propediem, ut puto, aliquid nostri conspicies: in his libellum de tribus Symbolis, Apostolico, Athanasiano, et. Constantinopolitano, quod Nicenum etiam nuncupari solet, quia Nicenum comprehendit. Sed tibi, tam amico capiti, irasci si possem (cujus ne causam qui dem praebuisti in pueritia, etsi ea aetas valde cerea ac lubrica) nunc sane vehementer succenserem quod non sequaris exemplum nostrum in bene etiam de posteris merendo. Quod neutiquam scriberem nisi quantum valeas scirem Occupationes quod praetexas, aliquid, et nihil est; vires si eas tibi neges, alium quaeras cui persuadeas. Cave igitur, ne cogar suspicari, placere tibi, uc cum gentili loquar Poeta, antiquae sacra Vacunae et Vacunales focos. Plurima salute impertias Consularem Wittium et affinem ejus Vivienum, ac pariter lectissimas conjuges; ut taceam tuam, et Bevervicium meum. Abunde salutigerulum feci, quare desino,

Amstelodami, CIC IC C XLII. eo die quo aestatem incipere non uno loco proditum Plinio.

CCCCL. Georgio Ratallero Dubletio, Gerar. Joan. Vossius.

QUantum video, nobilissime Dubleti, de Junio, ut Hagam is veniat, spissum est negotium. Fuit his diebus mecum, sed negat se ab Oxoniensi Comite posse avelli: nec Hagae alterutri quicquam esse negotii. Huc tamen cum Comite venturum, simulac de Reginae Britannicae ad nos profectione facti erint certiores. Interea Hoofdius prope impatienter urget ut sibi tradantur, quae una cum libris fuerant transmissa. Et hoc fine tradidit mihi apocham; ut constet, suo huc ea mitti periculo. Nihilominus hoc agendum, ut [gap: Greek word(s)] illa qualiacunque fido tradantur homini: ut ipsi in simili negotio nobis fieri vellemus: de quo frustra ad te, in quo dubium, utrum probitas, an prudentia praecellat. Accepi literularum aliquid a filio ad te quod mitto. Ac paulo post etiam alteram accepi Epistolam, unde liqueat quincto Aprilis etiam num fuisse Florentiae; paucis vero diebus Romam iturum. Totos pene dies in Bibliothecis delitescit, et describendis scriptoribus Graecis hactenus in editis occupatur: optat se centimanum Gyan, ut eo beatius redeat domum cum [gap: Greek word(s)] thesauro. Nunc enim solum se non sufficere tam multis exscribendis, nec unum invenire Florentiae Graece gnarum, vel saltem cujus opera in hoc negotio justo pretio uti valeat. Quare subinde se tristibus oculis intueri multa et praeclara reposta, quibus videndis profecto nulla deinceps affulgebit occasio. Retuli filii mentem matri. Illa nihilominus malit filium redire bimanum quam centimanum: qualem se negat peperisse, et tali conspecto ait, vel oculos clausuram, vel latebras quaesituram, ut solent, qui necdum aere lavantur. De studiis nostris si quaeris, totus in eo sum, ut veteres relegam Chartas, atque inde seligam, quae posse lucem ferre arbitrabor. Est vero tanta eorum turba, quae jam cum blattis et tineis rixantur, ut edendis (limain enim desiderant) vix decem anni suffe erint, Longe enim eorum numerum exsuperant, quae hactenus in manus hominum venire passus fui. In hisce igitur ad incudem revocandis, tantum sudo, quantum sinunt, qui assidue interpellant. Amplissimis viris, Reigersbergio, Dedelioque salutem plurimam

CCCCLI. Georgio Ratallero Dubletio, Senatori Cur. sup. Nobilissime, amplissimeque vir,

INdolui vehementer, postquam ex eo, qui tuas mihi literas adferebat, intellexi de excessu optimae adfinis tuae: nec enim antea, id cognoveram, neque tam id literae tuae significabant, quam hujusmodi quid innuebant, fortassis, quod aliunde malles me percipere id, de quo non scribere modo sed cogitare etiam foret permolestum. Ac sortem quidem defunctae nemo sapiens lugebit. Quid enim certius, quam vitam hanc plus aloes habere quam mellis? Ego si multos ante annos defunctus forem, quot adversa non vidissem! Sed doleo vicem optimi et praestantissimi affinis tui: qui nescio an facile alteram ejusmodi vitae comparem sit reperturus. Interea temporis eam quoque provinciam minus difficilem reddet; quod ni fallor, unica solum proles relicta et in re tanta. In hocce vero luctu, ut confido, eum se praestat, quem semper cognovimus: pectoris nempe bene praeparati quam vis ferre; fortunam. Quam ad rem vehementius etiam incitare eum debet Gentilis et affinis sui exemplum. Cujus tanto justior fuit dolor, quanto molestior multiplicis adeo ac tenellae prolis educatio; sed nulla esse tanta tristitia debet, ut animum, non dico, commoveat, sed de statu dejiciat. Frustra hactenus studiis et sacris et externis operam dedimus, si hoc non magnam partem ex iis hausimus, quomodo medela debeat fieri animis aegrotis; imo illud etiam qua ratione consequamur, ne animus multum diuve moveatur adversis, id erit, si mens ad omnem sit eventum praemunita. Nam tela, quae praevisa, ea vel amictu evitamus, vel levius saltem feriunt, ut dici solet: Atque ista scribenti venit in mentem, si tute, qui tam fortia verba exaras, cognosceres nunc filium dulcissimum quem ante biduum Florentia (tibi tantum temporis, partim musis conferendis, partim [gap: Greek word(s)] exscribendis, impendisse nosti) salvum ac sospitem venis se Romam: literis ipsius edoctus gaudebas, Si inquam eumpse nunc tristi fato excessisse audires: nonne ea res omnem illam, quam sic praedicas, sapientiam facile expectoraret? Ego mox omne tam triste abominare eo facilius, quia omnia, ejusmodi quidem, flocci facio. Huic cogitationi pauxillum insistens, non alio animo, quam ut me ipsum excuterem (valde enim difficile est illud [gap: Greek word(s)] ) ut pugnantes videas affectus, risi et ingemui. Denique in eam mentem sum adductus, fore me non imparem fortu, nae, per gratiam divini spiritus, qui non tentat supra vires. Quorsum, inquies, ista tendunt? Nempe, ut ostendam, omnia nos nobiscum antea revolvere debere, quae valeant obtingere in hac vita; si nihil eorum, quae metuimus, usu venit, lucro reputabimus; majores etiam Deo gratias agemus: sin secus, animo erimus praeparato: sed noctuam Athenas, qui ista scribam. Mitto tibi exemplar opusculi de tribus Symbolis: quod gratum erit, ut omnia nostia. Addidi alterum, Amplissimo Reigersbergio, tertiumque affini tuo Dubletio, quem plurimum meo salutes nomine, rogo, uti et senatorem collegam, quem dixi. Mitto et alia exemplaria: sed de illis curae futurum cognato Brunaeo: in his unum cedet Doctori Johnsono, aliud equiti Zulichemio, tertium D. Riveto: quartum equiti Wickefortio: quintum consulari Conradino Burgio; sextum ipsi cognato. Vix scripseram ista, cum in mentem venit, de nob. Boswello, Dedelio, Catsio Quare et ista tibi destina vi; sed conditione ea, ut si voles, non per tuum id famulum fiat, ut recipiant. sed per Brunaeum nostrum. Tantum monendus erit, vel potius significabo, ut ipse domum veniat tuam.

Cum ex literis affinis meae Brunaeae cognoscerem filium ejus aegrotare, consilium mutavi, omniaque ad te exemplaria misi. si meliuscule valuerit, tuam poterit domum arcessi, per famulum, ut levet tuum illum labore discurrendi per urbem ad exem plaria tradenda. Omnia tuae prudentiae committo, qui facies, prout maxime tibi erit commodum. Praenomen Domini Dinglei, imo vix nomen sciebam. Id exemplar procurabit Doct. Johnsonus, ad quem de eo scribo.

CCCCLII. Merico Casaubono. Reverende clarissimeque Casaubone,

JAM facile cum animo tuo aestimare potes, cur has ad te literas scribam, nempe quia ex beneficio Regio mini annumerandae sint librae sterlingicae quinquaginta Nisi forte quadraginta duntaxat, nec enim, qui tam longe absum, scire possim, ecquid nunc etiam decidi oporteat de summa. Filius meus Isaacus post visas et lustratas Gallias vel potius bibliothecas cum Viris doctis, in Italiam quoque abiit. Florentiae tribus circiter mensibus substitit, ubi imprimis eum detinuit bibliotheca Medicaea. Unde multa [gap: Greek word(s)] se descripsisse filius pene dixerim gloriatur, Inde Romam abiit, praesertim propter Vaticanam. Neapolin etiam accessit, ubi iliam lustravit, quae Jani Parrhasii olim fuit. Romam inde rediit, ubi etiamnum erat ante hebdomades ternas, ut ex ejus literis cognosco, sed primo die, quo aestus aliquantum remiserit, aitse Venetias iturum. Haec sine majusculis impensis fieri non possunt. Quocirca rogo, ut cura tua citra longiusculam moram (modo ullo pacto sic res vestrae ferant ut confido) mercatori Hoofdio annumerentur pecuniae ante memoratae. Id ego in hoc rerum mearum statu beneficii loco sum habiturus. Quin nostra de Theologia gentili et Physiologia Christiana jamdudum acceperis, minime ambigo. Quod vero ab tam longo tempore nihil ac ceperim responsi, id ego nulia fieri negligentia arbitror, sed ob rerum Britannicarum statum praesentem, qui animos vestros in rebus, quae infinitis partibus sunt majores. defixos et suspensos tenet. Quod unum valeo, id volo, nem pe assiduo ut preces fun dam ad Deum pro sereniss. Regis Regiaeque familiae ac universi regni incolumitate. Augusta Regina ab Amstelodamensibus nostris magnifice excepta. Qua occasione et ipse gratulari volui libello de tribus symbolis, quem idcirco dicavi juniori Arausionensium Principi, non tam ut principis inclyti filio, quam ut genero Regio. Mittam prima occasione. Multa et alia habeo editione prope parata; sed ita a mane usque ad vesperam interpellor, ut non decuplam ejus valeam, quod possem, si in praedium aliquod me abdere ad menses pauculos liceret. Facimus tamen, quod valemus, cujus rei indicia et alia aliquot conspicies brevi, modo Deus vitam et valetudinem concesserit utrique nostris. Id Deum oro, si salutare nobis. Plurimam dicito salutem lectissimae conjugi et Reverendo Domino Doctori Decano, et universo reverendorum fratrum collegio. Quia ab his xii annis, quo una eramus, e collegio venerando, et fatum aliquos abstulit, et publica utilitas ad majora transtulit, scire aveo, quibuscum nunc fratribus hoc decus quodammodo habeam commune, et an adhuc vita fruatur optimus Dr. Angan: cujus subinde inter alios mihi memoria occursat.

Amstelod. CIC IC C XLII. III. Kal. Sext. Quo die olim Londini religionis ergo combustus Rombertus Barens, Anglus, Sac. Theologiae Doctor, cujus extat liber de Pontificum vitis. Anni nunc suntcii.

CCCCLIII. Joanni Friderico Gronovio Hist. et Eloquentiae Professori.

QUas clarissimo Freinshemio literas inscripseras, confestim curavit, et nuuc responsum ejus mitto. Video virum esse optimum doctissimumque semel iterumque una fuimus, excepto quod non una esses, caetera laeti. Li teras ab Isaaco meo jam binas accepi Roma, spero intra trimestre denuo affore nobis. Grotius Riveto fusius, sed una, alteraque pagina Laurentio respondit. Nunc uterque responsum parat: porro Riveti illud jam excuditur ab Elzeviriis. Polyaenummitto et una Grosippum, unde colligo cogitare te adhuc de re nummaria. Utcunque ex literis tuis intelligam, quantopere distinearis, Confido tamen fore brevi, ut aliquod ejus argumenti in lucem des. Si quid ultra ex mea bibliotheca tuis possit inservire commodis, exposce. Paratior ero ad mittendum,

quam tu ad petendum. De Salmasii reditu nihil certi potui cognoscere. puto etiamnum Divione esse. Plurimam salutem doctissimis collegis dicito.

CCCCLIV. Joanni Rave, Eloquentiae Profess. S. P.

PRaeclare Rave, si quis alius in adolescentia jurare in singulas Stagiritae nostri sententias soleat, eum me fuisse commemini. Neque hoc animi mihi tantummodo fuit septennio illo, quo sub magistris acutissimis operam darem differendi disciplinae, et universae sapientiae ac prudentiae studiis, donec tandem supremâ in illis laureâ non indignus judicarer; sed biennio etiam post, cum Aristotelis [gap: Greek word(s)] in Leidensi Lyceo publica authoritate enarrarem. Quum plusculis etiam an nis postea hoc animi permansit, sed paullatim veritatis luce adactus confiteri coepi, aliqua divini viri repertis addi, aliqua etiam melius dici posse, idque non modo in philosophia ipsa (quod in scientia naturali etiam Hypseâ caeciori clarum esse arbitror) sed in ipsa quoque [gap: Greek word(s)] quibus duabus omnem disserendi disciplinam veteres, complectebantur. Placet igitur, quod a Plinio ad Caenium scriptum video. Sum ex iis qui mirer antiquos, non tamen, ut quidam temporum nostrorum ingenia despicio, Tuum sane amo, et exosculor: cum ab ea, quae aliis in studiis elaboras, tum ob reperta ista in rationis disciplina: quae non possunt non amari ab rationis amantibus; Quod si forte ea res in vidiam creat, forti hoc animo devorandum. Sin iste dissensus etiam offendit bonos, et qui aliquid possunt, istum errorem quadam arte ut corrigas elaborandum. Nempe ne publice e cathedra aliud doceas, sed sententiae tuae arbitrum facias orbem literatum scriptis eruditis; ita non erit, quod, qui adversantur, dicant, minus a te in cathedra impleri munia, ad quae sis vocatus, imo erroribus imbui auditores: et paulatim tamen ex monumentis ingenii doctrinaeque tuae veritas elucebit, quibus dum undique applauditur, futurum confido, ut quos nunc maxime habeas adversos, pedibus in tuam concedant sententiam. Valde autem placet, quod haec studia sic tractes, ut ostendas sectari te veritatem, quae cariot esse nobis debet, quam ipsi nobis sumus: et interea etiam litare te Modestiae, quae cum ubique sectanda, tum imprimis locum habere debet iis in rebus, quae elegantioribus ingeniis vere sint animi pabulum, non tamen istiusmodi, ut inde vel animarum salus, vel vectigalia populi dependeant. Pluribus nunc colloquerer tecum, nisi praestantissimus frater tuus, quem ob praeclaram eruditionem, praesertim orientalium linguarum scientiam multum amo, pro viva sit Epistola futurus. Ex eo igitur, quicquid ad res nostras pertinebit, ubertim cognosces.

CCCCLV. Georgio Calixto. Helmstadium. Clarissime ac summe vir,

CUM omnis doctrina, vel divina sit vel humana, haec ad Deum ducat, illa perducat: recte me atque ordine factutum hoc tempore putavi, si opus conderem. quo ex utroque facerem cinnum, sive ut Graeci dicunt, [gap: Greek word(s)] sed sic, ut praecipue versarer circa humanam, quae gestorum historiam et notitiam naturae comprehendit; unde ad doctrinam divinam, illam pietatis nempe, sive Christianae fidei, et vitae praecepta, ascenditur. Hujusce laboris nostri, satis operosi, pro mole quidem occupationum, quibus distineor, exemplat mitto lubens meritoque. Nec ingratum fore confldo. Addidi opusculum de tribus Symbolis, et Maimonidem [gap: Greek word(s)] filii mei Dionysii. Item panegyricum Matthaei mei illustrium Ordinum historiographi et Amstelodamensis

bibliothecae Praefecti. Pene addideram Volumen ingens de Arte Grammatica; sed metuebam, velle hoc viderer, ut ejus lectione repuerasceres: vel etiam hoc agerem, ut avocarem ab labore indefesso, quo et voce et scribendo divinis vacas, veritatis pariter ac concordiae assertor. Sed Grammatici illius laboris loco, alia gravioris argument. exspecta, modo Deus vitam ac valetudinem concesserit. Horneio praeclaro philosopho ac Theologo plurimam a me salutem dicito

CCCCLVI. Illustri V. Joanni Skytte, Baroni, etc. Illustrissime Dominne,

JAM spero literas acceperis, quas iv. Kal. April. dederam Nob juveni Jo. Kreutzio. Ut denuo scribam, bella facit occasio, eunte ad vos V. clarissimo Jo. Freinshemio, quem Historiarum et eloquentiae in Upsaliensi Academia Professorem constitutum, et ante ex aliis intellexi, et nunc ex ipso audio, gaudeoque. Atque hoc omne, praeclare literarum ac literatorum Mecaenas, Tui unius est beneficium, qui et de praestantissimo Freinshemio, atque ejus familia et de Academia patria atque adeo omni Rep. literaria pulcherrime mereri Voluisti. Haec et fidentius scribo, quia mihi et ex ser mone et tot ingenii doctrinaeque monumentis et aliorum etiam summorum virorum judiciis, vir hic notissimus est; dignissimus sane, quicum vel in tenebris mices, et ea ingenii elegantia, ut non facile posthabeam cuipiam; inque scriptoribus antiquis ingenio tam subacto, ut his et vicinis terris hactenus se omnibus probarit ea in palaestra versatis. Sane multa sunt. qui prima facie quantivis pretii videntur, sed si introspicias, comperimus secundum veterem adagionem, pro thesauro carbones In nostro hoc contra est, qui longe plus habet in recessu quam in fronte promittat. Nequc unius hoc mei judicium est. His pâucis diebus locutus sum cum multis, qui uno ore omnes, ut indefessum laudant tuum studium in bene merendo de literis, ita et prudentiam extollunt in hoc viro e literatis seligendo, qui familiae Skyttianae, sane illustrissimae, si fieri potest, lucis aliquid addere porro apud posteros, et ornatissimus ipse ornamento esse, licet longe ornatilsimae, diu noctuque conabitur et si Deus longam illi vitam ac valetudinem, quod velit, etiam poterit. Nihil attinet plura de Clarist viro addere, qui eâ est modestiâ, ut si ista a me scribi sciret, Verecundius tanto Heroi literas offerret nostras. Metueret scilicet ne ex compacto, hoc fieri suspicari posses: Verum neille quidem scripturum me scivit, nisi cum jam nauta abitum pararet. Quaeso ubi occasio erit, salutem dicito generoso filio Baroni Jacobo Skytte, volo enim ut sciat, me memorem esse sui, neque me solum, sed omnem familiam meam: a qua itidem salutem adscriberem, nisi hoc ipso mane Ultrajectum le cum aliis amicorum contulissent.

CCCCLVII. Ill. Hugoni Grotio, Legato Suecico ad Regem Christianissimum. Lutetiam Paris.

POst perlongi temporis moram, Illustrissime Domine, ad officium iterum redeo. Binas Excellentiae tuae literas accepi; quarum priores exaratae, octavo die Aprilis: iis Saberium commendabas: ac placet, tum ingenium elegans, tum varia eruditio. Allocutus est Eruditorum complures; in his etiam Cl. Rivetum. Is commendavit Illustri Comiti Rhenensi, ac tantum videtur. effecisse, Ut praefuturus sit ejus Liberis, ac praeter victum habiturus sit centum Imperiales. Gaudet Domina Comes, se opera Domini Riveti, nactum juvenem modestum; doctum, et quidem reformatae Religionis. Nam inquit, metuebem, ne cum maritus sit confessionis Augustanae, quempiam

praeficeret Lutheranum. Sed demum Augusto mense est futurum, ut in AEdes Dominae Comitis, marito in castris agente, recipi possit. Nunc ea cura mordet Saberium, ne interea Lutetiam Parisiorum scribat Rivetus, et qui Ecclesiastarum, illi degunt rescribant, de quopiam incautius sibi dicto factore. Utcum que erit, nec ego, nec alii hujus urbis, patiemur eum quicquam in nobis desiderare. Alterae Excellentiae Tuae literae scriptae fuerunt X. Maji; ex quibus intelligo tandem Excellentiae Tuae traditum esse opus nostrum, de Theologia Paganica, et Scientia Naturae. Id ego jam com pactum dederam, ante menses permultos illi, qui Lutetiae, distribuit libros a Blauwiis editos. Hic enim erat tum temporis. Simul mandabam ut postquam in Gallias rediisset, ad derer pro amico, cui dare velles, ex incompactis exemplar quodpiam, vel etiam geminum. Item filio Isaaco, tum adhuc agenti Lutetiae, minimum duo Exemplaria, et si plura exposceret etiam tertium, quartumve. Sed non multo post, Epistolam a filio accepi, unde intelligerem dolere illi, quod ante abitum non potuerit eos codices nancisci quo gratum animum erga benê meritos testaretur. Quid iis Exemplaribus factum sit, exquiram ex Blauwio. Sic enim non Blauwiis nunc scribendum mihi, fratrum eo, qui junior erat, paucos ante menses defuncto. Magis ea res obesset Reip. literariae, nisi fratrem propemodum ex asse haeredem fecisset. Absque eo foret, qui super est, impar esset sumptibus faciendis tantis. Quippe ut mittam caetera, Typographiae ergo, alit quotidie supra homines xl. Utrum praeter compactum exemplar; etiam acceperis unum, plurave incompacta, non potui ex literis Excellentiae Tuae cognoscere. Sineglectum Bibliopolae, petat famulitii aliquis; facile ei in memoriam revocabitur, quod me praesente, stylo aeneo, in charta deletili scribebat. Probe etiam Blauwius, et famulus ejus meminere, quibuscum de eo sum locutus, ubi literas Excellentiae Tuae accepi; et nullam ejus rei in iis vidi mentionem. Ea quae scripsi proxime Excellentiae Tuae, probari valde gaudeo: Quod vero etiam laudibus extollas plane triumpho. Quamquam nullius Suada possit esse tanta, ut quas mihi laudes tribuis, eas mihi arrogem. Ac tam laevam mentem a numine deprecor Interea excessus iste amoris, in praedicadis meis, solatur me non parum, cum alii sic depretiant, ut nec justas laudes concedant. In quibus ille, qui Flando inanes glorias, satis docet, cujus sit gentis: Misi illi per amicum nostra, cum filii Maimonide: Rogatus; an nihil vellet rescribere? hegâvit, sui moris esse rescribere, nisi prius legisset. Belle hactenus. Post mensem literas accipio. Ait sibi gratos esse hos labores; uti alios nostros: Caeterum judicium non appohere quia non soleat judicium ferre; nisi opere integro perlecto. Perlegerit credo ad Kalendas Graecas, ac judicium tum expectabo; quod perscribat, an minus (dicam cum Comico) cicum non interduim. Quae ad N. T. adnotasti, quanto studiosius verso. tanto magis exosculor, ac stupeo prorsus: Nihil hactenus tale, vel tantum prodiit: Sane inimici de iis tacere, quam vituperare illa malunt. Sed tria sunt, quibus sic eos offenderis, ut nec fullo ululam odisse pejus possit. Primum est; quod Papam negaris, illum Anti-Christum. AC Tuae quidem Excellentiae propositum illud video; ut facilius coalescat Ecclesia misere adeo scissa. Illis vero hoc studium, ut quantum pote abhorreant omnes ab Ecclesia Romana, arcteque sibi adhaereant. Itaque multi existimant, expedire ut credatur Anti Christus; nec opinionem eam evellendam animis; utcumque falsa foret. Optime Barucephalum nosti, Dordrechtanum illum concionatorem: Nam vere id erat, si Tullii more, concionatoris utendum vocabulo. Is amice a me monitus; ne in concionibus tribueret Pontificiis, quae nulli eorum non vehementer improbarent. Ille quaerere, num ego patrocinium suscipere vellem Papistatum? Respondi alia esse satis multa, quae verê possent culpari; nec veritatem egere falsis: Nec posse eum unicum Pontificiorum producere, qui sic sensissent; me sexcentos allaturum, qui contrarium docerent. Ad in citas redactus, torvo vultu dicere, neminem posse satis foede Romanae Ecclesiae doctrinam coram populo depingere, ut magis eam abominetur. Non multum abluit oratio eorum quibuscum sum locutus Amstelodami. Cui, in quiunt, bono, ulterius non haberi pro Anti-Christo; quam ut plures quotidie

deficiant a nobis ad Romanam Ecclesiam? Quasi non abunde eorum sit, qui hoc faciunt, rerum suarum satagentibus apud nos Pontificiis Doctoribus; nostris plerisque omnem pene fiduciam reponentibus, partim in acerbioribus Magistratus adversus Pontificios edictis, partim in eo quod se frigide, etiam causam suam agentibus, obloqui liceat nemini. Alterum quo asciam in crura impegeris, ipsimet esse ajunt, quod omnes errores Papistarum, vel defendas, vel excuses. Magnam partem haec eorum opinio inde originem trahit, quod Papisticum credant, eoque erroneum, quicquid non conveniat Doctoribus suis. Dicere soleo, [gap: Greek word(s)], tria distingui tempora oportere, Conformationis, quae in primis saeculis, quod ad multa etiam in consecutis: Deformaetionis, quae jam ante etiam Successorem Gregorii M. Bonifacium (intermedius enim Sabinianus solum quinque mensibus sedit) in nonnullis esse coeperat; sed seu Tyrannidem, seu superstitionem attendamus, a temporibus Hildebrandinis, magua imprimis incrementa coepit: Reformationis, cum et optimo, et doctissimo quoquetam Tyrannidis, quam Superstitionis pertaeso undique, emendatio Ecclesiae exposceretur, variique exulceratae Ecclesiae medicinam adferre conarentur. Sed plerique non sat justo pretio antiqua tempora aestimantes: unde [gap: Greek word(s)] quadam, non ea modo rejecere, quae a deformatis erant temporibus, sed etiam cum Apostolicis traditionibus nihil non (ut sic dicam, quan do Conformationis voce uti coepi) conforme traderetur. Jure igitur Excellentia Tua negat, alba omnia linea signari oportere, quae Reformationis Authores immutarunt; cum non ea modo plerique sustulerint, quae a de formibus erant temporibus, sed etiam, ut sic dicam, conformibus: hoc est Apostolico tempori convenientibus. Tertium cujus ergo sic bilis turgeat, est isthoc, quod seditiosos dicas, qui Genevensem imprimis Ecclesiam sequuntur; et Calvinum, non dubites, ut crudelem incessere. De priori ajunt, te praecipue tangere, tum Anglos, sive potius Britannos reformatos, tum Beigas foederatos, et in his Amstelodamenses. Quod ad Britannos, plerorumque judicium est, recte fieri, quicquid hactenus ab iis factum. Nam Regem esse desinere, qui Supremo Regi non paret; non parere autem, qui vel Papista sit, vel papizet; papizasse vero hactenus Ecclesiam Anglicanam, mox ab excessu Henrici VIII. cum Edvardus Ecclesiam reformaret, liquet judicio eorum, qui flos Theologorum credebatur; nec suorum omnia judicio metiri vellet, sed externam etiam opem exposceret, in hac Buceri ac Martyris; e quibus jam tum Bucerus non satisfecit Calvino: Et qui Calvino ad haererent, Bucerismum vocabant, fi qui Calvino non consentirent; ac qui Bucero faverent, novum credebantur Papismum, quasi dicerent Calvino-papismum, vel Luthero papismum introducere. Bucerus non poterat ferre vehementiam Calvini, quem optime norat ex quo Argentorati una vixerant, et melius nosse didicit, ex quo Genevam revocatus. Accusare igitur ejus (quo jure melius me scias) maledicentiam maximam, et quod dissentientes non ferret, sed dure adeo, aspereque persequeretur, sic ut etiam fratricidam, uti lego, nuncuparet. Calvinus sic a magno viro increpitus respondere; haec esse genii potius sui, quam judicii; et (ut Cal vini ipsius verba, ad Bucerum retineam) sic scribere, Ut verum fatear, nulla mihi cum maximis, et plurimis vitiis meis, difficilior est lucta, quam cum ista impatientia; neque certe nihil proficio, sed non dum id sum consecutus, ut belluam plane domuerim, Haec sane satis modeste, si id postea consecutus. Illud vero corcoquere non potuit, quod idem Bucerus, qui eum vel norat, vel nosse putabat, non veritus esset scribere; Judicas prout amas, vel odisti; amas autem, vel odisti prout lubet. Quod cum legisset, literas scrip sit quarum hoc initium. Cum literae tuae mihi sub coenam allatae essent, tanto gaudio perfusus fui, ut non meminerim tribus totis mensibus, laetiorem mihi horam affulsisse. At cum eas super coenam, ut cumque percurrissem, lectione ipsa, sic fui flagellatus, ut proxima nocte irrequietus semper aestuarim, nec toto post triduo fuerim apud meipsum, etc. Traducebant Calvini amici Bucerum, quasi novum Papismum erigeret; nempe uti de tua dicunt Excellentia, interpolatum te Papismum exhibere. Bucerum negat, a se hoc nomine accusari Calvinus. Sed optare tamen, ut ne causam praebeat calumniae, dum sic mediam Excellentiae Tuae instar insistit

viam. Quod cum ex cunctis ejus pateat scriptis, tum ptaecipue, a forma reformationis, praescripta Hermanno Archiepiscopo Coloniensi; et illis quae Anglicanae Reformationis ergo scripsit. Cum vero Bucerus propius ad Romanam Ecclesiam accederet, quam Lutherus; Calvinus longius ab ea abiret, quam idem Lutherus; extra Lutheranismum, duae ortae Appellationes, Bucerismi, et Calvinismi: et fatebatur Calvinus, Bucerismum esse magis tolerabilem, quam Calvinismum, si non ad obrussam Scriprturae rem exigi oporteret. Nunc Bucerum paci nimium dare, se omnia metiri veritate. Sed Calvini verba audiamus. Frustra mihi excusas, novo Papismo erigendo (quod nempe Excellentiam Tuam ajunt factitare) te non studere; sed vellem aliis omnibus, sic exploratam esse puritatem tuam, ut ne suspicionis locum relinqueres. Frustraetiam id te dare operam ne quid Calvinismi admisceatur. Si a scripturâ semel deflectendum sit, non ignoro, quam sit tole rabilior Bucerismus, quam Calvinisinus, etc. Bucerismo Excellentiam Tuam magis favere, quam Calvinismo, res clamat; Atque hanc, si Scripturis non repugnet, magis tolerabilem esse Calvinismo, agnoscebat ipse Calvinus. solum igitur quaestio oritur, An Bucerismus ei magis obversetur Calvinismo? Facile esset cuivis, hanc decidere Controversiam, nisi Scripturae etiam possent male intelligi a Calviuo, et eum sequentibus. Puto igitur opere, esse videre, quomodo eas intellexerint Veteris Ecclesiae Doctores. Quod si fiat, sine dubio, vicerit Bucerus. Existimo autem rem facturum non inutilem, qui ex Buceri scriptis colligere velit, quae ad Controversa Dogmata. et Concordiam Ecclesiae pertineant. Sed consulendae sint Editiones illae, quas nobis Germania produxit; non quae ex Sententia Calvini castratae. prodierunt Genevae. Exempli gratia, Commentario in Psalmo II. sic habet Argentoratensis Editio Anni CIC IC C XXIX. Non possum non sanum judicium optare quibusdam, qui hoc nostro saeculo plurimos admodum turbarant hoc paradoxo; sola nos fide servari. Cum viderent tamen hoc eo rapi, ac si justitiam sola ani mi existimatione, finirent, et bona opera secluderent. Quae jam illa Charitas, quae huic malo, uno verbulo mederi dedignetur? Fide formata justificamur, aut perfidem bonorum Opetum, voluntatem, ac ita justitiam consequimur, Aut fides, fundamentum, et index est justae vitae, ut Augustinus dixit. Nequa veris enim quisquam est offendendus, etc. Ubi pro hisce, sic habet Editio R. Stephani quae Anno prodiit CIC IC C liv. nempe triennio a morte Buceri, decennio ante mortem Calvini: Nemo gravari debet, cum videt offendi homines, quod sancti dicunt, Nos sola fide salvari; adjicere vivâ, formatâ, per dilectionem efficaci, aut quid hujusmodi. Nam qui offendantur hoc dicto, putant eos, qui illud usurpant, justitiam in inanibus animi cogitationibus collocare, bonorum operum studio tanquam frustraneo repudiato. Ut igitur ne veris quisque offendendus est, etc. Cum vero omnia fere Buceri, sint moderatissima; tum imprimis, praefatio in Commentarios super quatuor Evangelistas, in Editione Argentoratensi Anni CIC IC XXX. quae et ipsa praeterita, in Editione Rob. Stephani Anni CIC IC LIII. Nempe probari illa iis non possunt quibus Romana illa Ecclesia, non est Apostolica, sed Apostatica: Nec sedes Christi, sed Anti Christi; nec vivum sed mortuum est: Corpus. Doctissimus socer Junius, cum nollet ab iis discedere, qui censent, Romanam Ecclesiam esse Meretricem Babylonicam, et tamen statueret, in ea salvari innumera millia; ajebat esse vivum Corpus, sed ulceribus obsitum. Meretricem esse, sed adhuc sponsam Christi, vel Conjugem, quia Christus necdum illi miserit libellum repudii. Sed non eo satisfecit Genevensibus, qui illam dicerent Idololatricam, ac proinde neminem in ea salvari Narravit mihi Doctor Antonius Thysius aliquando cum Genevam venisset, et soceri mei nomine, multam salutem diceret D. Bezae, illum continuo subjecisse; Et quomodo valet charissimus frater Junius? Vir est egregie de Ecclesiis nostris meritus; quanquam in uno capite dissentiat a nobis. Id caput erat de Ecclesia, quam Junius negabat, tam arctis limitibus concludi, ac multi Volunt; sed jam metuere incipio, ne prolixitate tanta molestus sim occupatissimo. Ad alia igitur venio. Clarissimus Rivetus responsum parat, atque id ait sibi non fore difficile. Omnibus tui, suique scripti comparationem instituentibus fore liquidum, causam ab excellentia tua desertam. Rogare se Deum, ut dotes ingenii melius colloces, quam factum

proxime. Ita ille. Cur causam desertam a tua dicat excellentia, causam non video al am, quam quod non agas de universis, quae foerant objecta; quasi non dicas initio, hoc tempore non alia te velle defendere, quam quae tuam excellentiam tangant. Respondere etiam Epistolae tuae parat Laurentius. Indigne fert se sic remitri ad veteres, cum Theolugiae studium sibi proprium sit, et istos, ut ait, legerit; ipseque aetate non nisi triennio, ut in quit, praecedas lnde colligi posse quanto spatio prius huic se studio dederit, et tot laboris sui monumenta habere te stes, quae jam ab hinc annis circiter XXX. diversis divulgarit temporibus. Culpatur a cunctis, quod Apostatam probare velit, ex sententia partis adversae: ajunt enim eos potius [gap: Greek word(s)] esse accusandos, qui non steterunt tecum, a partibus Illustriss. D. D. Ordinum Hollandiae. Nec tantum fiduciae habet; ut ausit dicere, potiorem fuisse causam eorum, qui Remp. immutarint. Negat se controversiae isti velle immiscere. Ac alii contra, jam immiscuisse sese, et animum suum aperuisse, qui ex partis ad versae judicio, Judicium ipse de [gap: Greek word(s)] ferat aliena. Non solet sic loqui; nec proximis turbis male de Rep. meritus fuit. Itaque Collegis tam erat exosus, quasi Proceribus parasitaretur. Nunc placere iis studet; mirantur aliiqui Procerum istam [gap: Greek word(s)]. Ait ipse, non potuisse concoquere quod Amstelodamenses Ecclesiastae dicerentur seditiosi, in illo Maresii scripto. Nam in his et se nomen suum profiteri. Responsum, sermonem tuae excellentiae fuisse de iis, qui tum anno fuere hujus seculi, XIX. tum item decennio post Nihil hic magnopere ad praesentes pertinere, quia Triglandius Leidam concesserit; Smoutius sit exactus, Cloppenburgius profugerit, aliqui fato sint functi. Modestiores nunc esse adscitos, sive ea laus sit Pres byterii. sive Procorum prudentiae. Vix habet hic quod opponat, quam illud, Quid tum? Plurimam salutem D. Conjugi, et familiae tuae.

CCCCLVIII. Hugoni Grotio Legato Regni Suecici, S. P. Parisios.

PAucis diebus quum Amstelodamo me Hagam conferrem, dono ab Laurentiade accepi libellum adversus Excellentiam tuam exaratum. Ubi titulum legi, aversam paginam inspexi. Video tuis aptari inepte Horatianum illud, de montium partu enitentium, non aliquid montibus dignum, sed murem, eumque ridiculum: unde et subjicere voluit, alterum hoc ejusce vatis: Spectatum admissi risum teneatis amici? sed legendum admissi jusserat excudi. Verum ut videtur, monitus, jussit vocem primam deleri, quia metro repugnaret: voluit autem pro ea, reponi, spectandam, vel potius lustrandam, genere muliebri, quia, ut in quiebat, ad Grotianam Epistolam respiciatur. Quasi non sic deficiat praeverbium ad; ut integre sit, ad lustrandam Epistolam. Provehor ad libellum ipsum. In aditu ipso, video lituram; sed sic ut tralucerent haec verba, ex familia Oxensterniana; delere haec voluit, quia Axelius Oxensternius, qui Leidae studiorum gratia agit, nollet in verba sua, tanquam oracula, illini chartis, et volitare per hominum manus et ora. Nec si poenitendum hoc Nobilis juvenis judicium sit, eo tam culpandus ille, quam qui uno ore talia ipsius auribus instillant assidue. Omnino enim hoc agi video, ut Proceribus Suecicae displiceas, inque Legati munere sufficiatur. alius Excellentiae tuae. Ulterius legere coepi. Incido in verba illa, citius aquam e pumice elixerim. Pene dixissem [gap: Greek word(s)] Posui paulum libellum? Mox, ut fit, recipio; simul alter inter venit, qui jam legerat, ostendit verba illa, Noch grooter Pot. Ait proverbium esse potantium largius, et more Graecanico, grandius poculum exposcentium. Etiam in bibendo, ut narrabat idem, proverbium esse incipit, Noch grooter Pot/ seidt Jacob Laurents/ Alius referebat lectum sibi, in eodem libello, Grotius kome al te laet in School. Ego, inquiebat, potius dixero, Laurens is al te vroeg geloopen uyt de School. Melius enim discere debuisse Gram matices Latinae praecepta, priusquam ad sacra animum appelleret, manibus

illotis. Longum sit adscribere, quid singuli rideant, aut carpant. Atque ego nec ista scripsi sine dolore. Amavi enim virum, nec prorsus exui amorem, quia primum hoc est viri [gap: Greek word(s)] et fortasse ad saniorem men tem redibit. Antea enim semper ostendit displicere sibi facta collegarum, atque eo nomine, minus iis gratus fuit, atgratior Proceribus; sic ut propterea, nec invidia fratrum suorum careret, multa etiam ab iis indigne pateretur. Miranti autem tam subito mutatum, respondit, sua interesse, et liberorum, ne ipse pro seditioso haberetur. Interfuisse etiam Presbyterii, ne ad unum omnes seditionis arguerentur, ac propterea se ejus defensionem susce pisse. Dixi ego, non agi de Pastorum singulis, qui nunc Presbyterium constituant. Eos qui criminis tan ti arguerentur, maximam partem vel fato concessisse, vel alibi locorum agere. Uti Triglandium Leidae esse professorem, Smoutium, qui urbe exactus, esse Rotterodami, Cloppenburgium, qui sponte metu poenae profugit, in Hardervicensi Gymnasio jamdiu Theologiam docere: in locum defunctorum, eorumque quos dixi. suffectos alios, consentiente Magistratu; ad quos illud de Seditione nihil pertineat; imo ne ad Hanekopium quidem, qui cum Proceribus magis quam fratribus seditiosis faveret; eorum artibus, de munere sit dejectus. Addidi facta quaedam, quaenon posset diffiteri: etiam quae ex ore unius post, fugam percepissem. Item oggessi querimonias de fratribus, a quibus tam multa, ob concordiae studium diu esset perpessus. Ad haec non aliud respondere, nominandos ab Excellentia tua fuisse, qui Ecclesiastarum seditionis forent rei: nectalium se parrocinium velle suscipere: nunc cum [gap: Greek word(s)] loquaris, de Amstelodamen sibus Ecclesiastis, periculum esse, ne omnes eidem crimini involvantur. Quasi non et ipse, dum [gap: Greek word(s)] omnes tuetur, tam sontes quantum in se, quam insontes absolvat. Magnam interim gratiam init, ab omnibus crimini isti obnoxiis; ac lite ras quotidie accipit ab ejus farinae hominibus, etiam ut intelligo, ex ipsa Anglia; quibus impense gaudet, ut propterea valde metuam, ne quem, non alium ante quam bo num virum novi, vel saltem, quam talem, ut seditiosis se non satis probaret; is deinceps totus in zelotarum partes concedat. Hoc eo justius metuo, quia in Pontificiorum quidem lectione sedulus fuit, sed ea est [gap: Greek word(s)] ut non satis sciat distinguere, quae Romana Ecclesia ex primis saeculis retinuerit, quaeque in iis mutarit: Item quae sentiant universi, et de quibus secus judicent prudentiores. Negabam quae subinde Pontificiis objectat, ea statui ab tota Ecclesia Romana, imo a multis negari ajebam. Ille contra, quae in Romana Ecclesia scribantur pro dogmatis ejus Ecclesiae habenda, quia nihil in ea nisi approbatum scribere liceret. Ego ad ista ex eodem principio colligere sententiam aliorum, qui dissentiunt, pro approbata habendam, quia horum aeque libri, cum venia superiorum, prodeant in lucem. Quae duo cum sint [gap: Greek word(s)] fatendum esse super nonnullis non conveniri, quia nihil sit authoritate ejus Ecclesiae decisum. Non dubium vero est, quin si respondeas viro, alia atque alia objecturus sit Pontificiorum loca, potissimum illorum, qui a cordato nemine defendi posse videantur: atque isthoc fine id acturus, ut dijudicent omnes, quibuscum conciliationem quaeras. Hic si provoces ad eos, qui moderatius sapiant, apud cordatos multum, apud eum, nihil feceris, quia dicit istos sic loqui, ut tegant execranda dogmata: alios quos ipse ad ducat, candide sententiam Ecclesiae suae aperire. Etsi multum metuo, ne qui Laconismo gaudes, haec fuisse adeo deducta, non absque taedio legas. Mei nihilominus officii putavi, plenius tibi virum describere, quo certius statuas, an cum eo pedem figere velis. Valde id exoptat, quia nunc se contemni putat: quod impotenter fert, quia XXX. annis fuerit Pastor; et XX. ediderit volumina; sed quae, ut ajunt, qui Typographica e re et literaria mercatura se sustinent, a paucis emantur, aut nullis: ut non mirandum sit, si antea virum non noris, fortasse nec alii in Galliis; si rescribendo gratificari homini voles, necesse fuerit historiam noris anni XXVIII. vel proximi hujusce saeculi. Mirantur aliqui e Proceribus, negari a Laurentio, quae tum ab Ecclesiastis acta. Nec puto, iis invitis, lucem visura, quae ad seditionis pertinent authores. Contigere ea biennio, priusquam Amstelodamum commigrarem, ut non possim exacte rem dicere. Duplo

plura; quam nunc facio. scribere erat animus; sed dum haec scribo, septies minimum sum interpellatus. Et jam nunc Doct Johnsonus Bohemiae Reginae Ecclesiastes, accedit: cui cum dicerem instare tempus, qua literae essent tradendae Tabellario Gallicano, et addidissem eas ad te mittendas, rogavit, ut Excellentiam tuam plurimum suo nomine salutarem. Volebat, ut adderem, quomodo in Parliamento accusatus sit [gap: Greek word(s)] non ipse modo, sed et Regina, quod talem foveret. sed negotium hoc prudentia quorundam esse discussum. Propediem spero me caetera scripturum.

Amstelodami, CIC IC C XLII. XXI. Julii, Hagae Comitis; e domo amplissimi Ratalleri Dubletii, qui et ipse petiit, ut pluri mum excellentiam tuam salute impertirem.

Nimia festinatione factum, ut superioribus literis, in historia peccarem, confundendo duos libellos Laurentiadae, quos eundem intra mensem divulgavit, eadem forma. ac magnitudine. Quorum prior ad versus Excellentiam tuam, perscriptus, quem jam acceperis aliunde. scio. Alter adversus foeminam, lingua Bellica, in qua illud, [gap: Greek word(s)], Noch grooter Pot. Quea ea foemina sit, ipse in praesatione exponit. Vocat Helenam Jacobi. Plateam addit in qua Amstelodami habitet, ait lardum habe re venale, post mariti excessum, nupsisse suo famulo Pontificio, et ab eo persuasum, ad: Papatum defecisse. Accusat vehementer impudentiae, quod venerabili Senatui Ecclesiastico fueritausa quaestiones proponere et solutionem subitam exigere.

CCCCLIX. Hugoni Grotio. Lutet. Paris.

MAgnopere gaudeo, Illustrissime Domine, quod, quae ad V. T. observasti, ea a Typographo perducta sint non modo ad Pentateuchi finem, quemad modum scribebas: sed ut ex aliis Hagae, postea intellexi, ad Regum libros; qua appellatione credo, etiam Samuelis libros complecte bantur. Sed valde mihi molestum est quod videam excellentiam tuam variis impeti libellis, quod metuo, ne avocet in magno illo opere. Quanquam non desunt qui existiment fore, ut non rescribas, ne quidem Cl. Riveto. Huic stu diose id actum arbitrantur, ut nos committeret: ut qui toties advocet ad partes, quae ante hos an nos XXV. in Collegio scribebam. Quasi non aliter scribendum sit, quando cum ad versatio cominus congredimur; aliter quando de concordia, consilium initur. Non ignoravit hoc Georgius Wicelius, qui praefatione Viae Regiae ad Imperatorem Ferdinandum ait, Polemica scripta nostra tanti non facimus, quin haec velimus, aliquanto pacatoria esse; verum tempus militiae tunc ita postulavit, ut sentirentii, cum quibus commissus eram, et mihi vires esse, et mea tela nocere. Puto [gap: Greek word(s)] quintum Jacobi Laurentii jam videris, in quo tuae ad se Epistolae quodam modo [gap: Greek word(s)] eâdem ut arbitror ex officina, et geminum carmen Salebrii Santrae: prius utrumque Hugenii esse, satis convenit, et sponte narrarunt, qui nesse possunt Ac tacentibus amicis, styli salebrae proderent: Idem est, qui in gratiam Heinsii, postquam audierat, Salmasium velle eum refellere, Epigramma suum sicobsignabat;

Te duce, qui rugiet, variâ et sine dentibus irâ,
Nesciat hos ungues in Daniele Leo.

Salmasius vero iis lectis, scribebat Riveto, ab Leone illo salvum fore Danielem: sed periturum Heinsium. Is Heinsius, nunc totus in eo esse dicitur, ut novam det editionem suarum in N. T. annotationum: sic mihi retulere maxime familia res. Credo corriget, de quibus sibi a Salmasio metuit: Hic utrum propediem in Bataviam sit remigraturus, non satis scio; sed satis scio, curatoribus tam longam absentiam minus probari, tantoque fore gratiorem, quanto celerius advolarit. Mareschius, ut intelligo, immane volumen cudit ad versus ea quae in Romana Ecclesia, nostris improbata; aliquibus rescissis, laudem mereri, vel saltem tolerari posse docuisti. Metuo ne parum cum excellentia tua agatur humaniter, hoc est, non tanquam cum doctrinarum Principe, imo vel homine doctissimo, nedum velut cum imagine Regis, qui Dei imaginem sustinet in terris. Magnos animos duo dant et illi, et aliis similiter animatis, antiquitatis contemptus, et Calvini admiratio; sed de priori nolunt fateri, ut ex eo capere potes, quod sic

indignetur Laurentius, ob consilium salubre sibi datum ab Excellentia tua. Ait sibi hoc jam adolescenti, instillacum a Doctoribus, ut amaret veteres: quasi uterque ignoremus, quae mens fuerit ejus Magistris. Eorum alterum, cum antiquitas objectaretur, dixisse scimus, Et nos patres foremus, fi iis vixissemus temporibus. Id verene dixerit, hinc sciri potest, quod tunc multa sint habita pro haerericis, quae nostra sustinent; ut quae in AEtio, Vigilancio, aliisque improbata. Non quasi idcirco haereticos censeam; sed quia existimabat ille, solius esse aetatis; ut aliquis pro veteris Ecclesiae Doctore habeatur: nec simul [gap: Greek word(s)] utendatur. Credo autem non inutile foret, si penitus cognita foret vita Calvini. Magnae fuere illi vitae, et ingenii dotes, sed et ille suos manes patiebatur: quod fateri nolunr ejus unius tanti ad miratores. Abominantur Bolseciana; sed in illis etiam sunt tabulis publicis subnixa. Et apud varios homines integerrimos, pariter ac doctissimos, suppetant non pauca, quae ejus doceant animi impotentiam, et quantopere oderit semper dissentire, a se signis audere. Haec sacius foret tegi; sed video plurimos, non tam virtutes Ducis sui sequi, quam vitia; idque magno Ecclesiae damno: cui convenientior foret spiritus mansuetus, et majorum reverens, Quare cogitandum, an non expediret, candidam extare dissertationem de eo, quod de Calvino Judicium fuerit suae aetatis, et quantillum ab eo, et discipulis, antiquitati fuerit tributum. Quod Riveco necdum respondeas, sed illa ad N. T. perducere malis ab umbilicum, sane gaudeo. Nihil magnopere, ut puto, festinato opus; Et fortasse praestiterit etiam conspicere Mareschiana, priusquam respondeas. Poteris credo multos parietes unâ fideliâ dealbare. Quicquid est, nolim sufflaminari tam utilem laborem, quem sustines, in illustrando V. T. Nondum illa vidi, sed facile possum aestimare, vel ex illis ad N. T. ubi duo prae caeteris admiror, quod nemo antehac. tam multa [gap: Greek word(s)] conciliarit: quod nullus ex humanitatis studiis plura attulerit ad sacras literas illustrandas, minusque partium studiis abreptus. Hic jam certamen gliscit de jure Magistratus in Ecclesiasticis. Defendit illud Vedelius antea Genevae et Daventriae Professor Theologiae, nunc autem adversus eum scripsere Triglandus Leidae Professor, et Revius, qui in Collegio regundo Festo Hommio successit. Is Festus, cum jam ante menses complures, se munere eo abdicasset, ante duas hebdomades, vel tres, ex hac Vitâ excessit. Oratione ei Polyander parentavic. In Synodis, et concionibus, graviter agitur quaestio, de jure patronatus. Facilius puto, efficerent Ecclesiastae, quod volunt, nisi celsissimus Princeps Arausionensis, et illustrissimus Brederodius, viderent, et suam hic cansam agi. Negotium Angliae magnopere me habet sollicitum; non sane propterea, quia inde quotannis praebendae fructum capiam; quam quia veterem amo Ecclesiam, et vicem doleam optimi Regis: pro quo assidue vota facio. Apud cordatiores res haec suspectiores reddit Puritanos. Negant enim se videre, quid Regale Regi velint relinquere. Et nonnulli his locis metuere incipiunt, ne si istic effecerint, quod volent, hic novi fiant motus, quia animos addet foelix successus in Regno Britannico, et si res laboret, inde etiam auxilium expectent. Mihi vero, vivo Arausionen si, non ita multum periculi videtur his terris: quia et illius interest, et militem in manu habet. Vale, Illustrissime Domine, et cum uxore lectissima, et libaris salve; semperque dignum animum Excellentia tua, hoc malo saeculo conserva.

CCCCLX. Joanni Friderico Gronovio, Professori Daventriensi. Clarissime et amicissime Gronovi,

PRoximis feriis autumnalibus partem bonam Hagae fui, filius partem ibidem, partem in Zelandia; nunc vero in Frisiam abiit. Me vero subinde pressit valetudo mala. Praesertim hac nocte, urgentibus doloribus nephriticis, a quibus ante climactericum immunis semper fui: ac nunc tertio ab istoc anno, denuo incursant. Dum ego filiusque domo absumus, literae e Galliis domum meam perlatae, quas nomini inscriptas

tuo iudicavi ex eo, quod inclusae essent meis, ubi id petitur, ut ad te mittantur. Caeteroquin ex inscriptione vix aliquis ob characterem insolentem id digno visset: cujus rei periculum hic ipse feci, cum duobus, tribus ostenderem, qui Gallicis literis non assuevissent. Vix haec aeger ad te perscribo, attamen tam longam cessationem ex absentia nostra cogitans, putavi non ulteriori morae indulgendum. Puto esse literas a senatore Saravio: secus si est, per otium ex te cognoscam. Rescribere si voles, mittam, quo jusseris: vel includam meis ad illustrem Grotium: qui tuto rem per samulitii quem piam procurabit. Theologo Diestio, Jurisconsulto Christenio, Isendo mio Philosopho, plurimam salutem dicito.

CCCCLXI. Ludovico Crocio, Theologo Bremensi S. P.

ANte mensem plus minus misi ad te, eximie Croci, opus nostrum de Theologia gentili et Physiologia Christiana: utrum acceperis, non quaeram. Nam his diebus adfuit mihi quispiam qui salutem mihi ab eo diceret, cui Bremam misissem volumen antea memoratum. Nomen quaerenti, negabat se scire: et solum se hoc jussum dicere ajebat, quod dixisset. Sane apertior erat circumlocutio ista, quam cum Trojani belli scriptorem dicimus pro Homero. Nam multi praeterea id bellum descipserunt. Ego autem labores nostros uni tibi in Germaniam miseram. Quare recepisse te gaudeo: ac placere confido, non quasi praeclare de nostris soleam sentire: sed quia nec livor negarit, multa hic esse aliis indicta, eoque scripta mihi, non exscripta. Miscui vero et sacra profanis et profana sacris, ut utrique scholae prodessem, Vides, cur tantopere confidam, probaturum te operam in hoc opere locatam. Ac eo impensius, scio, probabis, quia probitatis semina, dum rerum naturam tracto, inspersimus passim, Restatpars ea, quae est de fossilibus et plantis; sed hanc nondum exasciavi, et jam alia quaedam in manus sumpsi, ut ita laborem illum insititiis aliis diffindam. Argumento fuerit opusculum hoc de tribus symbolis, quod mitto. Atque hoc itidem si probaris, approbatius et ipse vindicabo. Jamque praelum ferret simili libello de tempore nati vitatis ac passionis dominicae. Sane utraque quaestio, ut nosti, per plexi est negotii. Fortasse consequentur tum liber de vitiis sermonis, tum Harmonia evangelica de passione ac resurrectione Christi, ubi duo haec potissimum ago, ut ordinem gestorum exponam et [gap: Greek word(s)] conciliem Non parum hic veterum juniorumque debeo industriae, sed etiam spicas quasdam legendas nobis relinquerunt. Et in tanto eorum dissensu, non minoris est judicii, quam laboris certi aliquid consignare. Illustris Grotius arduam suscepit provinciam conciliandi Ecclesias Reformatas cum Romana; non quod se vivo multum hinc boni proventurum speret, sed quod pulcherrimum etiam putet serere arbores, quae alteri seculo prosint. Nec ignorat superstitionem et tyrannidem papalem. Sed scit innumeros esse passim ex Catholicis Romanis, praesertim in Galliis, quibus ea improbentur. Quales exstimat facile adduci posse ad concordiam. sed requirit idem in nostris etiam plus moderationis. Quanquam multa Romanae Ecclesiae vulnera ostenderint, quaedam etiam felicicer sanarint, esse tamen, ubi ipsi novum faciunt vulnus, eoque locum habeat illud Poetae, Excessit medicina modum. Rectene an secus astequar ejus sententiam, optime perspicies ex ejus animad versionibus in animadversiones Riveti. Quarum idcirco exemplar mittere volui, fortasse quia deinceps controversia cum Grotio futura mulco longius abeunte, missos facient Bremenses. Ut cunque egerint, scio vos fore semper divinae gratiae patronos, nec eam causam deserturos, a qua stant scriptura et ecclesia vetus. Imo ut Romanam et Augustanam ecclesiam mittam, fere optimus ac doctissimus quisque eorum, qui in reformatis Eccle siis aliquo in pretio habuerint antiquitatem, nec plane forent [gap: Greek word(s)] , vel alterius sententiae suam plane mancipassent. Salutem plurimam dicito clarissimis

viris, Collegis optimis doctissimisque, Bergio, Willioque. De Neufuillio adderem, nisi id officii in se recepisset filius, qui hasce traditurus.

Pag. 933. Operis nostri de Idololatria pro virtutibus tuis sat jejune te laudo. Alias v. id corrigetur Scio humanitatem tuam, quem talibus offendere non possim.

CCCCLXII. Hugoni Grotio, Legato Suecico. Lutetiam. Illustrissime Domine,

QUI hasce ad Excellentissimam Tuam defert literas, Beuningius est, patria Amstelodamensis, juvenis elegantis ingenii, moribus optimis, variae eruditionis non minus, quam juris sui curiosus: ut merito haec urbs, de eo habeat sibi magnum aliquid polliceri. Patrem habet superstirem, urbis senatorem. Mater est soror consularis Alberti Conradi Beurgii qui nunc Hagae agit, in ordinum delegatorum Collegio. Avus is Beuningius fuit, qui ante annos sex septem, Consulatu gesto, magnâ cum lau de excessit. Is juvenis, cum Excellentiae Tuae cuperet commendari literis meis; parui lubens, eoque lubentius, quia scirem non ingrata esse Excellentiae tuae alloquia eorum, qui virtutis via ad decus grassantur, atque iis nati sunt, qui Remp. hic sustinent, et Illustre nomen tuum amant et colunt. Bellum Puritanicum hic multos habet sollicitos. Ecclesiastas quo assectus trahat, non obscure ex precibus publicis cognoscere est: horum aliqui non dubitant, Deum exposcere, ut bene coeptum Reformationis opus foeliciter procedat; Regisque ut emolliatur animus. Quae etsi com modam mentem capiunt, tamen satis est apertum, haud aliud exoptare. quam ut Rex inani titulo sit contentus, ac novellitas doctrinae de Antiqui tate triumphet sed unum est in quo non satis conveniat iliis, qui se Episcopis opponunt. Multi omnem regendae Ecclesiae potestatem penes presbyterale collegium esse volunt: Alii vero ajunt, hoc jugum gravius Episcopali. Quare contendunt, singulis id com mitten dum Ecclesiastis, ut secundum Dei verbum, populum doceant, et gubernent. Atque sic ab Episcopalibus et Presbyterialibus (sicuti vocant) distincti, independences nuncupantur. Pimius, cujus magna adeo in Parlamento est authoritas, prioris esse sententiae dicitur, sed multi hac parte ei adversantur, qui caetera convenire videntur. Estque plurimorum id judicium, utcunque infracta omni Regis potestate, et abolito Episcopatu, geminum agerent triumphum: Eos inter sese mox commissum iri; quia multi non a Presbyterii potestate minus, quam Episcoporum abhorreant. Ulterius procederem in scribendo, nisi cogitarem tarde admodum fore, quod has literas recipies. Novi enim quomodo proficiscantur juvenes, qui exteras petunt Regiones. Vale Illustrissime Domine, ac diutissime orbis bono supersis. Dominae conjugi plurimam dic salutem, necnon Liberis.

CCCCLXIII. Hugoni Grotio, Legato Suecico. Parisios. Illustrissime Domine,

QUi hasce literas affert, est Johannes Duns natione Danus, juvenis eruditus, ingenio et judicio bonus, pietate et industria nulli secundus. Sesquiannum me docentem hic audivit, ac privatim saepius collocutus; eoque notior mihi et meis, quia in vicinia habitavit. Augustanam complecti Confessionem, vix necesse habeo dicere, cum Danum dixerim. Literas ad Excellentiam Tuam, non alio sine petiit, quam ut videndi et alloquendi, vel potius audiendi hoc orbis Oraculum, honestior faciliorque, daretur occasio. Itidem, ante mensem unum alterum, Clarissimi Collegae Barlaei silius, patri cognominis, postularat a me aliquid literarum; sed eâpse hora, quâ abeundum illi, ac mox etiam mihi publice docendum foret. Spem feceram Epistolae Brillam mittendae, prius quam navim Gallicanam conscenderet. Sed partim me promissi oblivio cepit, partim alia impedierunt: In his

cogitationes de Matthaei mei connubio. Ejus gratia ante tres hebdomadas, Leo wardiam abii. Ac post dies sex septem denuo [gap: Greek word(s)] proficiscar, ut praesentia mea Nuptias condecorem Pater sponsae est Jurisconsultus, et Leo wardiensis Reip. Consiliarius, et Scabinus. Mater filia Verrutii Syndici, dum viveret, Groningensis, ac soror ejus, quae nupserat Schombergio, Reip. Groninganae nomine, in Collegio Ord. Generalium De legato. Vedelius Theologiae apud Franekeranos Professor, dum in Frisia sum, fatis concessit. Moribundum cruciabat quod terris eriperetur, priusquam potuisset Revio et Triglandio respondere. Horum uterque acerbe sacis scripsit adversus scriptum ejus de Constantini Episcopatu, quo Magistratus jura circa res Ecclesiae defendic. College desuncti mihi Franekerae ajebant fortasse responsum sic etiam edendum; sed deletis, quae, ut par pari redderet hostimentum, virulentius chartis ille visset adversus Revium. Est is Revius, ut me alias scripsisse arbitror, Regens Collegii Theologici, quo in munere Festo Hommio successit. Vedelii mors Collegae Barlaeo flebilis non erit; a nemine enim horribilius fuit tractacus, quam ab isto. Prodit etiam nunc liber Maresii Sylvae ducensis Professoris adversus Voetium; qui prius Thesibus Ultrajectina A cademia disputatis, accusarat Sylvae-ducenses Proceres Idololatriae, quod ex Reformatis, plerique adscribi voluissent in Sodalitatem B. Mariae. Quod tamen factum erat, ut vis ejus Collegii, quae magna, infringeretur nostrorum consortio. Noluerunt nostri aperte esse perjuri Illudere maluerunt. Artificium nostrorum nescio an sis probaturus Ubi Mareschiana videris, fortasse satius fuisset ista non in apertum proferri Nunc ne Proceres Sylvae-ducenses in quibus, et Ill Brederodius, Idololatriae sint suspecti, omnibus si; pariis deductis, pene nudam Venerem cum suo Marte, solis instar ostendit. Sed de isto malim, ubi Mareschiana legeris, judicium cuum cognoscere.

CCCCLXIV. Illustri Hugoni Grotio. Lutetiam Paris. Illustrissime Domine,

DE filio Isa aco plurimum gaudeo, quod sospes Lutetiam redierit, et sic Excellentiae Tuae placeat, ut sponte etiam in aedes recipere sis dignacus, satius etiam censeo, ut si molestiam ea res non adferet, aliquantisper commoretur. Eum domi videbit, atque audiet, cujus dicta singula pro oraculis habere debet, foris etiam notitiam summorum virorum consequetur: Bibliothecis variis [reading uncertain: print faded] fruetur. [reading uncertain: print faded] Utrobique vero erit, unde non modo doctior fiat, sed etiam prudentior. Amo innocentes Musas: sed neque me fugit, quantum decus etiam ei, qui nunquam capesset Remp. accedat, eo, quod rerum civilium non sit penitus imperitus. Multum etiam laetor; quod eousque produxeris annotata tua in vetus Instrumentum In novo, censeo non inutilem fore Excellentiae tuae (forte jam videris) variantium lectionum Libellum qui, in adversariis, Ludovici de la Cerda Hispani, caput constituit xci. De Blondelli opere, ita ut scribis. Petierat doctor Rivetus, ut Blau wio commendarem. Primum refugi, eo nomine, quod putarem Episcopis adversari. Dixit secus esse, mediam insistere viam nec Armachano Archi episcopo displicere. Paucas solum paginas inspexi. Mea haec sententia est, jam Apostolicis temporibus, Episcopos Presbyteris praefuisse; faci e largior non fuisse eos, dum Apostoli, adhuc continerentur Palsestinâ vel cum primum extra eam Ecclesiae colligerentur. Sed ubi excre vere illae, et Apostolorum numerus est imminutus, secus censeo. Atque ut verum esset, quod [gap: Greek word(s)] Salmasius arbitrabatur, demum coepisse circa annum centesim um, Religio foret recedere ab ea gubernandi forma, quam totius orbis Ecclesiae comprobassent. Nigrinus non est mihi notus, sed vidi literas, quas qui scripserat, ajebat, se ex ore ejus audivisse, me superiorem Quadragesimam ex more Romanae Ecclesiae observasse. Quis ei hoc persuaserit, nescio. Quanquam id verum, privatim publiceque multa me dixisse de Quadragesimae antiquitate et usu;

vehementer etiam improbasse, quod nostri homines ne quidem Passionis Dominicae die soleant jejunare; solide me posse evincere, semper aliud obtinuisse in Ecclesia veteri, nec tamen laudaturum, qui hoc uno nomine turbet Ecclesias nostras; posse enim quem que jejunare domi suae, cum id non sit interdictum. De Ignatio filii, grata sunt quae scribis: deque valetudine tuenda, quod commones, gratias Excellentiae Tuae ago. Dominae Conjugi, ac liberis, salutem plurimam a me, meorumque dicito.

CCCCLXV. Andres Riveto S. P.

NEgotio filii in Frisia ex animi sententia confecto, domum redux, cum variae mihi ab uxore literae redderentur, nullas avidius ac majori cum voluptate legi, quam tuas, magne pariter et vir et amice. Primaque haec mihi cura fuit ut clarissimi Blondelli Chartas ad Blaeu wium ipse adferrem, et fidei ejus atque industriae, quantum possem, com mendarem. Feci vero id lubens, non tantum tuâ causâ, cui scio quantum debeam, vel etiam Blondelli, quem antea de solo nomine mihi cognitum, nunc merito suo inter summos seculi hujus viros repono, mihique hac occasione bella innotuisse, non gaudeo solum, sed pene triumpho; sed imprimis, quia opere tam erudito, multa etiam doctissimos docebit. Eorumque in numero, non quidem doctissimorum (curtam novi supellectilem nostram) sed illorum tamen, qui eruditiores redeant a lectione hujus operis, lubens etiam profiteor nomen meum. Perjucundum mihi est laudari a laudatissimo senatore Saravio: ac tanti viri assectus vehementius ad bene merendum de studiis accendit. Sed ego jam ab anno illi multum debeo, propter benevolentiam summam, qua Isaacum meum complexus in Galliis fuit. Ipse enim hoc ad me filius se mel iterum que per scripsit. Dices fortasse, hoc si tam longo tempore resciverim, mi rari te, quod hactenus ei nullas per literas gratias egerim. Ego vero, eximie Riveti, non quidem miror (quippe jam a multis annis nulla in re frequentiores committo soloecismos, quam in Epistolico hoc commercio sed multum tamen doleo, quod parte hac non satis me iis probem, quibus maxime et vellem et deberem. Omne vero hoc malum inde potissimum proficiscitur, quod a mane ad vesperam, nunc hic, nunc iste, vel operam desideret nostram, vel saltem alloquium exposcat. Sum vero ea frontis mollitie, ut nihil sustineam negare. Ubi igitur sic dies mihi prope mortuus est, animum subit ea cogitatio: Ergone mihi viliora erunt studia, etiam sacra, quam ars sua erat Apelli, qui, ut a Plinio accepimus, nunquam tam occupatam diem agebat, ut non lineam duceret? Continuo me in Bibliothecam proripio, ac omnium, quae ad Epistolare negotium pertinent, securus, arripio, eas ordino, et sicubi lima opus videatur, operae non parco. Atque sic ubi non totum mihi diem periisse cognosco, suavius me ad mensam vel lectum confero. Nec eo haec animo a me dicuntur [reading uncertain: page damaged], quasi diu scriptionem ad Amplissimum Saravium differre sit animus. Speravi hactenus filium nobis affore ante hyemem, ut pariter ei gratias ageremus. Sed hesterna die literas a Florentia accepi, quem jam Venetiis esse, imo inde ad nos iter capessere arbitrabar, ut nunc vix sperem ante ver adultum, videre me eum posse. Eâ quia spe excidi (et ob Florentinae Bibliothecae tot [gap: Greek word(s)], multum metuo ne diutius moretur ac dixi) statui occasione eâ ad Amplissimum Senatorem scribere, quam probabis scio. Jam sub praelo est unus alterque libellus noster, quibus excusis commodam accipiam occasionem, et eos mittendi et testandi singularem pro tanti viri merito affectum nostrum. Clariss Spanhemium domi meae visum mihi, scico. Nec aeque doluit, quam quod vix semihorâ alloquio ejus frui liceret: Cujuscunque is consilio Leidam vocatus, bene, imo optime meritus est de Academia. Non committam, quin me quoque his terris sui sciat amantissimum, quem ex dono jam diu Genevâ transmisso aestimare addidici. Et aliquid amoris serenus addidit vultus, ubi coram adspexit. Eum coram me ducebat Candida Hottoni anima. Quo in viro rara Societate, cum eruditione Pietas, et Prudentia conspirant.

Spem fecit, verno se tempore velle in hanc urbem redire. Utinam tum tecum etiam frui liceat [gap: Greek word(s)] Salmasio. Quem ante hyemem nobis affore non possum in animum inducere. Difficulter credo, quae maxime cupio. Utinam saltem videamus cum Zephiris et hirundine primâ. Exequias ire tristis soleo. Sed funeri Hellenistico laetus justa solvam. Non dubito, quin eo ex opere multa bona hausturi simus docti pariter indoctique. Aliter qui sentiant, [gap: Greek word(s)]. De novo labore Illustrissimi Grotii primum ex te didici. Exemplar non accepi. Sed intelligo jam in urbem hanc adlatum ad alium. Imo et ubi volo, habiturum me exemplar. Tuum quoque responsum ajunt jam pene perductum esse ad umbilicum. Planeque mihi spondeo, fore ejusmodi, ut tam modestiam landent cordati, quam doctrinam eruditi. Omnino Reip. Christianae interest, excuti ab ho minibus doctissimis, quid nos Ecclesiae Romanae, quid nobis illam concedere oporteat. Sed eam si provinciam suscipiat antiquitatis nescius, ne legere quidem curem. Eo impensius gaudeo, ab utrisque vestri potius, quam ab minutis istis patellariis diis hasce contro versias tractari. Nescio an videris Ulmensis illius maledicentissimum ac omnis violentiae plenissimum scriptum, quod hic adversus Grotium prodiit. Homo is docentem me audivit, ut ajunt, qui norunt. Atque aliquis qui apluribus novit annis, mira mihi narrat de vita hominis anteacta. Liberalissimus est in donando quae scripsit, sed hactenus me ne compellavit quidem, [gap: Greek word(s)]. Vellem non abusus esset parte literarum tuarum, quam opusculo praemisit, quasi patrocineris tot mendaciis, quae nihil ad Ecclesiae negotium. Tales magis causae obsunt quam juvant. Et video hominem fanaticum nec, assis hic fieri, nec ab aliis, qui similes amant labris lactucas. Egone istud probarem dicendi genus, qui (quod hic promere liceat) ne in amicissimo quidem, et multis partibus ut doctiore, si modestiore, probare potui quod tam multa inspersisset, quae nihil ad causam pertinerent? Quale illud [gap: Greek word(s)], non quidem Ecclesiasticae sed civilis. Vide quae non audeam in sinum tuum effundere, nunquam id facturus (non adeo laeva mens nobis) nisi putarem, hanc a veteri et sincera amicitia concedi, seu licentiam seu libertatem. Pro decretali Vigilii Papae Epistola, ac dissertatione Petri de Narca, quantas possum, gratias habeo. Futurus mihi inter itineris Frisici comes libellus. De afflicta clarissimi Praeceptoris mei, conjunctissimi vero affinis tui valetudine valde doleo. Solatur vero, quod ad tantam aetatem illum Ecclesiae suae concesserit divina bonitas. Nulla aetas ejus laudes conticescet, et Deus in illa die mercedem rependet Pro voto erga filium sponsum, ac gratulatione etiam de Historiographi munere gratias ago tanto majores, quanto prae aliis multis non dico affectus tuus apud Batavos proceres cluxit, sed etiam fidelis se opera exeruit. Nempe non sinis, ut ulla in re claudicet bene volentia tua erga me meosque. Brunaeus noster tradidit mihi Blondelliana illa, quae per eum mittebas. Et jam Blauwius accepit, qui etiam reliqua avide exspectat. Misit ad me Clariss. Mareschius quae scripserat pro ordine Mariano Sylvae Ducensium. Nec quicquam video quo offendam, dum cogito, quo in statu res fuerint. Multum promotum sic quoque. Sed alter est scrupulus, an non illusum sit pontificiis, quia longe alia iis mens fuit, cum primum transigerent nobiscum. Quamquam quid illud ad me, vel etiam Mareschium? Lectis istis fore spero, ut Clarissimus Voetius acquiescat Planeque sic mihi persuadeo, Viro Doctissimo illusum esse ab aliquo Sylvae Ducensium ferventiore. Quod non difficile fuit apud eum, qui ipse, quicquid vult, ita vehementer vult, ut non eat, sed currat. Uxori lectissimae uxor mea salutem voluit adscribi. Sed et nomine nostro salutem, quando sponte se occasio offeret, Nob Amplissimo que Hugenio, Dubletio, Gulielmo, Wickefortio, Doctissimo etiam Heilersichio, quem eo impensius amo, quod in amore nostro annunciando, saeculo hoc maligno, bonum se virum praestare non desinat.

CCCCLXVI. Andreae Riveto, Theologo. Reverende Clarissimeque Vir,

REmitto tandem Salmasianam diatribam de Herode infanticida. Ex qua quancum profecerim, non poenitet. Atque hunc fructum non solum debeo [gap: Greek word(s)] Salmasio, sed etiam beneficio tuo; absque quo foret, necdum conspicere licuisset. Bene interim est, quod in libris, quos Isaacus meus e Galliis expectat, propediem comparebit. Optime id Collegae veteri Heinsio cessit, quod extra Leidam vix quisquam de hoc Salmasiano responso inaudierit. Alioquin id studiosi adolescentes efflagitarent a Bibliopolis quotidie. At isti lucripetae quamprimum subjicerent praelo; quod de se sponte his diebus quispiam fatebatur mihi. Nempe ut volent libri per hominum manus, vix ardentius est suscitabu lum, quam si premi constet. Ubi Leida, atque Haga redierit ad nos Isaacus, nihil ae que volupe erit ex eo resciscere, quam ut valeant veteres amici, et quid agant, qui, bus scribendo etiam cura est exterorum et posteritatis. Prae caeteris volo, ut exquirat de magno sene, conjunctissimo affine tuo Molinaeo; quem, post excessum clariss. Gomari, solum nunc omnium praeceptorum meorum habeo superstitem. Omnia illi prospera atque fausta opto; ac pariter tibi, cui mulcum debeo, non solum ut Collegae antehac quod non leve duco, sed ut mei meorumque studiosissimo, iis etiam temporibus, quibus si mihi de me credere licet, premerent innocentem. Plurimam salutem meo et uxoris nomine dicito lectissimae conjugi tuae.

Amstelodami, CIC IC C XLIV. X. Kal. Decemb. nempe pridie ejus diei, quo haec Amsteloda mensium ci vitas se foederatis junxit partibus. Nempe crastino, quo nostrae tibi literulae reddentur, ab eo tempore completus erit annus septimus supra sexagesimum. Deus faxit ut civitas grato semper animo hoc beneficium aestimet.

CCCCLXVII. Nobilissime Salmasi,

VErba B. Ambrosii sunt Epist. XV. ad Irenaeum, sive lib. IV. Epist. III. ubi exponit, cur lex prohibeat ne vir muliebri stola, vel mulier virili schemate utatur. Ait vero eam legem esse naturae subnixam. Cum enim natura nos vel mares creet, vel foeminas, ac plurimum in mutis etiam animantibus notae sint, quibus exterius quisque sexus internoscatur, naturae eum adversari, quisquis habitu alium mentiatur sexum, quam dederit natura. Mendacium esse turpe in verbo, turpius in veste. Foedum esse infoemina, si mentiatur sexum meliorem; foedius in viro, si mentiatur sequiorem. Malum esse, li quis in plateis conspiciatur capillis more muliebri demissis. Pejus esse, si Clericus sic se sistat in templis; ut quando Sacerdos sacra facit bene barbatus, contra qui sacrae mensae inservit, adstat foemineo more capillatus, aut etiam cirratus, ut pueri Romani. Ergo, inquit, pariant, ergo parturiant, qui crispant comam, sicut foeminae. Verum habeant excusationem, qui patrias usque sequuntur, sed tamen barbaros: ut Persae, ut Gothi, uc Armenii: Major quidem est Natura, quam Patria. Si non negat gentes barbaras habere excusationem, plane ad mulierum morem intonsas; quid de iis censuisse putandum quae minus tonsae. Nec enim puto quisquam dixerit naturam dare capillitium, ut continuo resecetur, nec eam permittere, ut hoc tempora et aures muniamus, atque adeo, ut quantum vitcae conditio et mos patrius sinit, etiam decore inem pto ornemus caput. Raptim scribebam, cum jam ad Gymnasium me hora vocaret. Vale.

CCCCLXVIII. Claudio Salmasio S. P.

sine qua fides est exanimis, moveri controversiam de Pilis; non quasi non hac parte etiam peccetur a multis; sed quia qui in contrarium abeunt, ipsi etiam modum excedant, dum praefinire modum student, ne aures capillis obtegantur, nedum aliqua colli pars. Profecto non pauca sunt, de quibus infinitis partibus magis erat laborandum. Sed quia in simpulo, si vera aures ad meas perlata, fluctus iis concitare visum est, non potui non gaudere, quod in eo nunc totus sis, ut malo isti, Ecclesiae bono, medearis. Profecto non placent intonsi, quorum capilli forrnidant ferrum: uti usu veniebat Monachis Mesopotamiae, Nasaraeorum more [gap: Greek word(s)]; ut de iis locuples nobis testis est Epiphanius haeresi IXXX. quae est Messalianorum; Ubi et ipse eos improbat. Sed non hoc in quaestione est, utrum intonsi esse debeamus: sed quam alte, vel demisse resecare oporteat capillos. Paulina urgent verba. Verum reverendo Bezae adsentio, qui censet eos [gap: Greek word(s)], qui forficem refugiunt, mulierum instar: eos vero [gap: Greek word(s)], quibus capilli praeciduntur: utcumque non solum tecta sit cutis, sed longius etiam diflundantur, dummodo ne excedatur [gap: Greek word(s)], quod variat pro temporibus et locis vitaeque conditione. Graecorum erat Poverbium, [gap: Greek word(s)]; Romani vero veteres radebant et capillos, et barbam, quod vel ex veteribus nummis conspicuum est. Servi contra alebant capillos, sed radebantur, cum pileo donarentur. Quam multae item gentes comatae, ut pars Galliae tuae quae inde nomen sortita. Item intonsi Sicambri. Et quid caeteras memorare attinet tam multas? ut omnino sicut Ambrosius ait in alenda coma, excusationem habeant qui patrios usus sequuntur. Nec sane qui usque ad oricillam capillos demittet, vel ulterius aliquanto. capillos alere dicendi semper. [gap: Greek word(s)] enim si loquamur, alimus capillos, dum forceps recessit, non mensibus modo vel hebdomadibus, aut diebus, sed etiam momentis. Uti enim crevisse, non crescere arbores videmus, ita et in capillorum surculis usu venit. Eos alimus dum ipsi nutrimur. Naturalis interim inclinatio docet turpe esse viro si mulierum instar in lumbos demittat capillos, vel etiam nates: mulieri item fore turpe, si procedat capillis usque adeo detonsis, ut non multo ultra aures protendantur, instar adolescencum vel aliorum etiam, qui se ad vulgatiorem aulae morem componunt. Equidem ita censeo difficile esse aliquid de tonsurae modo gentibus cunctis praesinire. Plane enim is va riat non modo pro locis ac temporibus, sed etiam pro diversa adeo vitae conditione. Aliud enim aetati convenit praetextatae, aliud mediae, aliud senili. Nec quod decet Regem vel aulicum, id etiam clericum. Nec quod militem, id mercatorem, opificem, rusticum. Tondere est ex iis [gap: Greek word(s)], ut non qualitates modo, sed etiam actiones et passiones, sicut proditum ab Aristotele in Categoriis.

Perplacet vero, quod non de hoc solo decreris scribere argumento, utcumque multa sis docturus orbem literatum: sed etiam addere statueris de tonsura clericorum, ac Virginum Deo dicatarum. Video disquiri de origine hac tonsurae. Athanasius Lib. de Virginitate, Deo sacratae Virginis exigit [gap: Greek word(s)]. Sed animadverto socerum Junium ambigere num sit is liber genuinus. Et inter alia mihi scrupulum immisit, quod paulo ante legas, si virgo observet eo Libro praecepta, fore ut nomen illius scribatur in Libro vicae et inveniatur [gap: Greek word(s)]. Quae suspicionem injiciunt, nescio quam, certam, juniorem fuisse eum scriptorem Areopagita, qui pene seculo post Athanasium vixit, quantum variis colligere indiciis possum. Sed utcumque istoc sit, non dubitandum saltem, quin tonsura ea in usu fuerit anno quadring entesimo. Nec tamen hoc inde adstruxero cum multis, quod Hieronymus Epistola ad Augustinum quae est XXVI. sic scribat. Fratres duos Dominum Alipium et dominum meum Euodium, ut nomine meo salutes, precor coronam tuam. Vel quod Augustinus ipse Proculianum Episcopum Ep. CXIVII. alloquitur hoc pacto: Honorant nos vestri, honor ant vos nostri. Per coronam nostram nos adjurant vestri; per coronam vestram vos adjurant nostri. Possumus enim his in locis per coronam non tam intelligere tonsuram capitis vel rasuram verticis, quami [gap: Greek word(s)] regale sacerdotium. Aliqui etiam signari putant gaudium et gloriam: ut Philipp. IV.

et Apocalyps. III. His igitur argumentis non pugnabo. sed nonnullis saltem in locis obtin uisse horum temporibus, evincere posse videor ex istis B. Hieronymi in gravi illa objurgatione ad Sabinianum Diaconum. Moris est in AEgypti, et Syriae monasteriis, ut tam Virgo, quam vidua quaese Deo devoverint, et seculo renunciantes, omnes delicias seculi conculcaverint, crinem Monasteriorum Matribus offerant desecandum, non intecto postea contra voluntatem Apostoti incessurae capite sed ligato pariter ac velato. Nec hoc quisquam praeter tondentes novit, et tonsas; nisi quod quia ab omnibus fit, penescitur ab omnibus.

Interea duo hic in considerationem veniunt. Prius est quod non dicit hoc ubique obtinere, sed in AEgypto et Syria: ut hinc liqueat morem fuisse particularem. Deinde item quod non ad Apostolorum provocat institutum, sed morem vocat. Quemadmodum et causas subdit non mysticas profecto ut juniores solent; sed naturales plane. Sic enim subjungit. Hoc autem duplicem ob causam de consuetudine versum est in naturam: vel quia lavacrum non adeunt, vel quia oleum nec capite nec ore norunt, ne a parvis animalibus quae inter cutem, et crinem, gigni solent, et concretis sordibus opprimantur. Plerique etiam adstruere tonsuram illam conantur ex Concilio Carthaginensi IV. Can. XLIV. quo interdici ajunt ne Clericus alat comam aut barbam. Quomodo etiam citat Gregorius, nominis ejus nonus. Sed post barbam in Gemblacensi Codice est tondeat, in Gandensi S. Bavonis radat. Utcumque de barba est de coma convenit. Adhaec pro se adferunt B. Augustini Librum de Monachorum opere Cap. LXXXI. et duobus seqq. Ac sane Calvinus etiam Institut. Lib. IV. Cap. XIX. §. XXVII. scribit ex hoc Augustini opere constrare, unde originem habuerit clericorum tonsura. Nempe quia illo seculo non alii capillum alerent quam delicatuli, et elegantiarum ejusmodi studiosi, quae virum minus decerent; eo visum mali fore exempli, si clericis illud permitteretur; eoque satius judicatum, si vel tonderentur vel rade rentur, nequid effoeminati prae se ferrent. Sed de rasura nihil ibi Augustinus, neque ea tum temporis exigebatur. Quid vero requirat indicant haec verba: Quo pertinet quaeso tam aperte contra Apostoli verba comari? An ita vacandum est, ut nec tonsores operentur? Et mox, vereor in hoc vitio plura dicere, propter quosdam crinitos fratres, quorum praeter hoc multa et pene omnia veneramur. Adfert deinde hoc eorum argumentum luctuose ridiculum, ut vocat Augustinus: Virum inquiunt, prohibuit Apostolus habere Comam. Qui autem seipsos castraverunt propter Regnum Coelorum, jam non sunt viri. Quasi hoc vellent, proinde iis licitum mulierum instar comam nutrire. Haec ostendere videntur, fratrum eos, quos Augustinus designat, non modo ad oricillam usque, vel paulo ulterius demisisse capillos, sed credidisse se posse mulierum vel pene mulierum instar alere capillos. Quae quid ad tonsuram, qualis in clericis, vel monachis, urgeture? Quare in Africa, ut puto, necdum ea obtinuerit tempore Augustini. Multi tamen vetustam adeo arbitrantur, ut originem ab ipsis arcessant Apostolis. Quod et Isidorus facit Lib II. de officiis clericorum Cap. IV. Atque idem censet ad exemplum fieri Nazaraeorum: quasi non, qui Monachi esse incipiunt, tondeantur; tonderentur vero qui Nazaraei esse desinerent. Nonnulli etiam qui itidem Apostolos putant tonsurae auctores, hujusmodi se narratiuncula tuentur: Petrum cum ad Evangelium ptae dicandum missus foret, ab inimicis ita fuisse attonsum; sed ei benedixisse Christum: atque ita quod opprobri ergo factum erat, versum esse in honorem. Sic Germanus Episcopus Constan tino politanus et Ceolfredus apud Bedam Historiae Anglicae Lib. V. Cap. XXII. Item tot seculis junior Jacobus de Voragine in Legenda Aurea, ubi de Cathedra Petri. Quibus tanta tonsurae placet antiquitas, allegant Dionysium Areopagitam Cap IV. Ecclesiasticae Hierarchiae, ubi monachum ait, quando initiandus a sacerdote, [gap: Greek word(s)]. Id Perionius vertit, signo crucis consignatum tonderi. Sed puto, Dionysium hoc velle, tonsuram fieri non [gap: Greek word(s)] sive in orbem, sed [gap: Greek word(s)], sive ad modum crucis: ut apud Orientales obtineret. Et sane hujus tonsurae [gap: Greek word(s)] etiam in Euchologiis Graecorum fit mentio. Interea non ex istis ea colligitur tonsurae antiquicas, quam multi arbitrantur: modo verum sit, quod multis argumentis alibi ostendimus, atque ante

nos aliis comprobatum, Dionysium cum, summum extremis B Hieronymitem poribus vixisse. Praeterea citant, ut etiam Espenaeus nuncupat, vetus Marcelli decretum. Qui ab anno CCCIV. sedit usque ad ann. CCCIX. quinquen nio nempe ante Silvestrum I. Decretum id habemus apud Gratianum, Decreti part. II. caussa XX. quaest. I. Illud autem statuendum esse censemus, ut si in minori aetate filii monasterio oblati fuerint, vel sacram tonsuram, vel velamina susceperint: dignum quidem duximus, ut XV. anno a praelatis moniti verbis inquir antur, utrum in ipso habitu permanere cupiant, an non: si vero permanere professi fuerint, ulterius poenitendi locum minime amplecti possint. Si vero ad secularem habitum reverti voluerint, redeundi licentia nullo modo denegetur: quia satis inutile est, ut coactaservitia Domino praestentur. Sed hoc decretum Gratianus quidem tribuit Marcello Papae: ac in Glossa ibidem Martino Papae adsignatur. Et ejus temporibus magis convenire, in margine adscriptum Conciliorum editionis Binianae. Is vero Martinus post Marcellum annis claruit amplius trecentis. Nempe anno IC CXLIX. et proximo quinquennio.

Rasura autem multo est recentior, quam tonsura. Pro antiquitate ejus Anicetum Papam adducunt, qui sedit Anno Dom CLXVII. usque ad ann CLXX. Is jubet capillum radi ad modum sphaerae, quasi dicat, [gap: Greek word(s)], non Graecorum more, [gap: Greek word(s)]. Verum Epistolam eam suspectam esse, nec Bellarminus diffitetur. Imo jam olim eam Cusanus apocrypham pronunciavit, posteaque Antonius Augustinus, Lorinus, alii magno numero, quicquid contra contendat Turrianus. Et sane non tantam esse rasurae antiquitatem multifariam comprobatur: inter alia eo, quod Clemens Alexandrinus lib. III. Paedagogi tonderi jubet, non novaculâ, quod illiberale ait, sed forfice Atque ille de cunctis loquitur Christianis. Ac sacerdotes tangit Catholicos, quod Donatistarum morem eos radentium improbat Optatus Milevitanus contra Par menianum. Hieronymus quoque in Ezechielem cap. XLIV. ait, sacerdotes non debere comam alere, nec tamen radi. Sed ipsum audiamus: Juxta quod dicimus, nec calvitium novaculâ esse faciendum: nec ita ad pressum tondendum caput, ut rasorum simi. les esse videamur sed in tantum capillos demittendos, ut aperta sit cutis. Et triplici hac motus auctoritate Bellarminus lib. II. de Monachis agnoscit, rasuram primitus non obtinuisse. Et sane non occurrit nunc quisquam, qui quingentesimum ante annum meminerit rasurae. Atque in iis, qui de Monachis agentes solius tonsura faciant mentionem, etiam est Joannes Climacus in Paradisi scala, Gradu, iv. Vixit ille, non anquidem CCCXL, ut Trithemius puravit: sed an. ICLX. quemadmodum nec Bellarminus diffiretur in scriptoribus Ecclesiasticis.

Sed cum ego haec tam multis, obliviscor mei, imo tui. Nam quid ego, nisi [gap: Greek word(s)], ac praeterea, quod cujus labores mirer, eos morer? Uxon lectissimae salutem. Spero me posse vos invisere, ubi filium reducem e Galliis videro. Sed gratissimum fuerit, si prius te, et conjugem, et quos e liberis ac familia adducere praeterea integrum erit, apud nos conspexero. Etiam uxor, quae aliquanto melius valet, (vides, cur hoc addam) impense id flagitat.

CCCCLXIX. Ludovico Crocio, Doct. et Prof. Theologo. Clarissime et amicissime,

VEllem, uti petieram, ornatissimus Dosenius me accessisset pridie quam esset abiturus; sed nunc demum in urbem venit post semihorulam rediturus, ut mox navem adscendat. Interea, etsi nunc mecum sint hospitum nonnulli, in his nobilissimus Magduellus, militaris judicii praeses in Frisia, nefas puta vi non subito aliquot literularum exarare. Gaudeo te tam multis infestis, animo esse bono infractoque: ac Deum oro, ut sem per idem esse velis; stat a partibus tuis scriptura; stat omnis vetus Ecclesia: stat etiam ex reformatis optimus quisque

et doctissimus. Amo consulem Dosenium, quod te amet, et faveat, foveatque causam optimam. Memini te literis superioribus de illustri Grotio judicium meum exposcere; de quo pluribus alias loquar. Nunc solum dixero, injurios illi esse qui Pontificium esse factum spargunt. Arbitratur in reformatione a nostris facta, mul ta recte esse emendata, multa non; item, ut hic etiam locum habeat poetae illud, Excessit medicina modum. Putat ea, quae non sunt propria Ecclesiae Romanae, sed universae, (qualia sane quae continentur Canonibus Ecclesiae universae, codice a Justiniano etiam Imperatore comprobato) non posse pro Pontificiae Ecclesiae propriis haberi, nedum ut ab Antichristo profecta censeantur. Sedulo attendit, quae semper in Ecclesia obtinuerint, quae postea, alia aliis citius tardiusque fuerint statuta. Ac plane censet, ut in Romana Ecclesia multa a multis superstitiose fiant, nec tyrannidem plurimorum Paparum probare bonus quisquam possit; ita quoque seu doctrinam, seu regimen Ecclesiae, ac ritus spectemus, multa in nostris posse jure improbari, magis interim in iis qui Calvinum sequuntur, quam qui Augustanam Confessionem. Facilius enim censet inter Lutheranos conventurum (praesertim tales qualis Calixtus, praclarus sane vir) interque Pontificios, praecipue Gallos et alios, non plane Erasmum, Cassandrum, Casaubonum, Anton. de Dominis, et similes exosos: quam inter eos, qui in Calvini verba jurarunt, et qui Romanae Ecclesiae placita rigidius duriusque quam necesse sit, interpretantur, aut qui ex particularibus Romanae Ecclesia doctoribus putant de universa Ecclesia Romana statui oportere; nec sane quod negat Episcopum urbis esse Antichristum, ab alia aeque causa est, quam quod videt, nullam esse spem reconciliationis, vel ejus etiam tentandae, si hoc alte adeo animis sit inscriptum agi de conciliatione cum Antichristo, Diaboli Vicario. In cunctis vero, quae ad hoc argumentum pertinentia exaravit, non hoc petit, ut alba omnia signemus linea: sed studium laudemus. et expendamus cuncta ad Scripturas ex primaeva antiquitatis mente intellectas. Idem summus vir jam pene ab solvit quae duobus ingentibus Tomis ad difficilia Veteris Testamenti loca annota, vit. Ac mox consequentur commentarii in Acta, et caetera N. T estamenti. Filium desidero videre. Nondum enim me convenit. Nulla in re operam meam defiderabit. Pro ingenii tui monumentis, quae subinde mittis, gratias ago quantum possum.

CCCCLXX. Georgio Ratallero Dubletio. Nobilissime et amplissime vir,

SEmel iterumque locutus hic sum cum amplissimo Alberto Conradi Burgio, qui secundum factus Consul, ac collegas habet Pancrarium, Geelvinckium, et Gravium defuncti consulis Gravii filium dignissimum Is Burghius retulit mihi a nemine se hactenus compellatum de negotio filii Matthaei: sed causa jam a superioris anni consuilibus approbata, velle agere, quantum possit, nec videre, cur adversari aliae civitates valeant, cum nihil eorum hic fiat incommodo. Ait se crastino die abiturum, Hagam, qui erit decimus Februarii, Id volui tibi constare; etsi sic quoque spissium vereor negotium, cum raro adeo sit domi, si is Hagae est, qui hic fuit. Itaque jam ab aliquot annis saepius cum frustra fuissem, non soleo accedere nisi constiterit, quâ horâ vacare possit, ut compellem. Id video Hagae fieri non posse in tanta adeuntium copia, ut nulli horam certam valeat addicere: eo magis dolet, quod tam molestum negotium susceperis. Atque utinam potius sponte obviamfiat, qui nusquam minus, quam domi esse soleat. Hesterno die literas accepi a filio Venetiis, quem salvum ac sospitem gaudeo. Scribit non diu se istic haesurum, sed intta mensem rediturum in Gallias. In sumptibus, quos facio, solatur quod sit frugi et [gap: Greek word(s)] inque omnibus bibliothecarum pluteis ac fotulis ruspandis plane [gap: Greek word(s)] Non quidem tanquam Jasonem aliquem cum vellere aureo, attamen cum multis [gap: Greek word(s)], auro contra non catis reducem me visurum confido; nisi quid mihi interea humanitus obtigerit, vel etiam carissimo isti capiti; sed ut sumptibus nonnullis mihi hoc iter Isaacii mei

stat; ita majoribus connubium Matthaei, non satis sese fortunis meis metientis. Itaque decretum repetere ab illustribus Hollandiae et West - Frisiae Ordinibus sortem bis mille et septingentorum florenorum; quorum reditus expiret XVII. Aprilis. Puto necesse esse, ut sex hebdomadibus id Myropio significetur in ante diem quem dixi. Necdum tamen certi quicquam statui; et fortasse praestiterit reposcere pecuniam a Dordrechtano Quaestore, quandoquidem istic annos XXX. ante et ultra est collocata. Quando otium erit, tribus verbis indica, siquid in hac re scitu mihi sit opus, quod nostri similes fugere soleat. Nudius-tertius mihi redditae licerae ab Illust. Grotio ex quibus intelligo intra tres menses posse absolvi, quae annotavit ad libros veteris Instrumenti, eos etiam, quos Hebraeus Canon non agnoscit. Hinc fore, ait, ut praelum de sudet istis, quae ad Acta Apostolica, Episto las et Apocalypsin est commentatus. Equidem exopto ut videre liceat. Sane illis in IV. Evangelistas multa me bona docuit: ac sicubi recedam, occasionem tamen accuratius meditandi praebet. Imprimis desidero Apocalypseos interpretationem, quando nostri, si Hieronymum Zanchium et paucos alios excepero, cuncta ad urbis Episcopum solent referre, praeter antiquorum mentem a quibus invitus abire soleo. Et tamen non diffiteor in Prophetiis posse esse, quae antiquioribus invisa, nos ipsa docuerit dies, optima etiam stultorum, ut ajunt, magistra. Deus te diu familiae, Reip. et amicis conservet. Amplissimo Reigersbergio salutem dicito; item affini Nobili Dubletio, item reverendo Doctori Johnsono et si Hagae fuerit Doct. Goffio. Huic debeo exemplar de Idololatria, quod diu misissem, nisi in mora fuisset bibliopega. Ante diem unum accepi compactum; sed nescio ubi degat Goffius, et gravare famulum tuum nolui.

CCCCLXXI. Geo. Ratallero Dubletio. Nobilis et Amplissime Senator,

QUos ad me quadringentos misisti florenos, eos hesterna die accepi. Ac ex pecunia apud Quaestorem Dordrechtanum collocata Aprili proximo refundo. Pro cura et affectu quas debeo gratias ago. Matthaeus meus, ut arbitror, intra hebdomadas duas vel praeterpropter affutur us est nobis Quod opto, ut videam, numquid in Annalibus Batavicis promoverit; omnino ex illorum est genere, quibus subinde auris sit vellenda. Ergo ubi redierit pro [gap: Greek word(s)] ero. Ante triduum redditae mihi ab Isaaco literae, quibus significat, se post duos tres dies Venetiis Mediolanum cogitare, atque inde Genevam. De Mediolano, urbe hostili, non multum adlubescit. Sed solatur, quod in hujusmodi moderari linguam sciat. Et credo, si bene novi, potius quam in periculum incideret, ea diceret, faceret, quae ego ab animo meo non impetrarem. Amplissimo Reigersbergio salutem; uti et gemino nomine conjunctissimo affini tuo Dubletio, nec minus patrueli. Et cur non suavissimis liberis addam, praesertim natu maximo Philippo. Ubi occasio fuerit excurrendi, erit, spero, quod de profectu ejus mihi gaudeam, tibi gratuler.

CCCCLXXII. ...... Borrio J. C.

HEsterna die, Cognate optime, literas misi, Amplissimo Dubletio inscriptas, ecce nunc alteras, quibus Senatori Reigersbergio commendo negotium tuum. Ubi diem adscripseris, aliquid sigillo, quod impressimus, cerea subdes. Valde exopto, ut. voti tui compos fias. Quod si pluribus scribendo existimubis me aliquid posse, tuum est isthoc mihi significare, qui paratior sum ad gratificandum tibi in quocunque negotio,

quam tu sis futurus in poscenda opera nostra. Redditae mihi heri literae etiam ab socero tuo Amplissimo, cui, ut arbtror, nihil attinet hoc tempore respondere. Nam eadem reponerem, quae tibi scribo. Pluritnam autem meo nomine salutem dicito; uti et socrui et conjugi et utrique adifini, nisi alterum illorum Galliae adhuc tenent. Meus Isaacus post lustratam Britanniam, Galliam, Italiam, nunc de domuitione videtur cogitare. Postremae quas ab eo accepi literae Venetiis scriptae erant; sed addebat intra triduum se Mediolanum cogitare Genevam. Si Deus siverit, redibit ad hos ingenti Manuscriptorum Codicum necdum editorum supellectile instructus. Assidue pro ejus reditu vota ad Deum fundo: negotium etiam omne divino numini committo, quod solum novit quid expediat utrique nostri. Eo autem sollicitior sum; quod toties jam in liberorum flore novercam experior fortunam, si sic fas loqui Christiano. Vale, carissime Cognate.

CCCCLXXIII. CI. V. Andr. Riveto Theologo. Reverende ac Clarissime vir,

MUltum tibi, nec paullo amplius debeo Amplissimo Gothofredo de munere isto Philostorgiano. Vere misisti [gap: Greek word(s)] sive enim Phisostorgium attendem, multa docet, quae absque eo esset, ne sciremus: sive [gap: Greek word(s)] Gothofredum, licet magni semper eum fecerim, valde tamen hac opera auxit apud me existimationem suam. Adeo multa sunt quae non me modo et mei similes, sed longe etiam doceat doctiores. Sed quoties mecum cogito tot florentissima Galliae tuae ingenia, nescio, magisne dolcam sortem foederatae hujus Belgicae, an gratuler Galliae, quae tot tantivis pretii laboribus beare tempora nostra, et postera simul saecula non cessat. Belgica vero haec num ultra duos tres laudare possit (si modo tantus eorum numerus) qui lucem adferre veteris ecelesiae temporibus vel velint, si possint, vel possint; si velint? Atque in horum, quos nunc culpo mumerum referre etiam liceat nomen meum, quam vis pro tuo erga me amore benigne adeo de me loquaris, et scribas, etiam in nupero ingenii doctrinaeque tuae monumento, pro quo munere magnas ago gratias, atque utinam possim aliquid rependere. Sed ita distineor, ut semper metuam, ne promere aliquid si velim, illud crudum adeo sit, ut non faciat ad palatum eorum, qui dapibus adsuevere exquisitis. Et tamen durat ardor ille nobis ferventissimus Ecclesia sticae Antiquitatis. Quantillum vero hoc, si ut Aspendius tibicen, mihi duntaxat canam et Musis! Id me facere negabis. Equidem facio in illis quidem, quae ad veteris Ecclesiae tempora pertinent. Quamquam in aliis etiam quantillum est, quod promoveo. Nunc sub praelo est Elzeviriano liber de vitiis sermonis, falso suspectis et variis glossematis; ubi proposui mihi, tum aperire in quam multis a puro sermone abeant hodie multi non ineruditi, tum tueri quae temere a multis culpari solent, tum lucem adferre semibarbaris superiorum seculorum scriptoribus, quorum sermo, cum allium et cepas oleat, saepius tamen grandes habet sensus, ut non videam operam ludere, si praestem, ut melius intelligantur. Interea quid ista magnopere ad ea, quae amici ab hac aetate mea exposcunt, ut aliqua saltem ex parte iis satisfacerem. Blauwio dedi excudendum libellum de anno Christi natali et emortuali. Qui licet necdum divulgatus sit, tamen jam ante menses sex septem ad finem perductus a Typothetis. Adjungete volui minutam diatribam de genere Christi. Tantummodo quinque est, ut vocant, quater nionum. Et nihil mei a Blauwio, his exceptis excusum intra quinque hos menses. Quae idcirco attuli, ut videas, nihil mea obstare doctissimo operi Blondelliano. Quid igitur, inquies moratur? Vir Blauwius est minime malus: sed ut Mercuriales omnes solent, erepto fratre, in quem magna pars oneris recumbebat, serio dispicere solet quid sit in rem suam; Habuit autem et aliunde, quae excuderet, et quae absolvi posse existimaret, ante proximas

nundinas Francofurtenses: quod de Blondellianis non ausus erat sibi promittere. Maluit igitur illa praevertere. Accessit, quod characteres Blondelliani tam minuti forent, ut brevibus et nebulosis hyemis diebus Typotheta mira cum molestia legeret, quod fere ad candelam fuit. Propterea voluit exspectare dies et longiores et sereniores. Sic vero in animum inducas tuum, atque idem clarissimo Blondello persuasum velim, nunquam ab meis ullam ornatissimo ejus labori remoram fore, sed neque passurum, ut opere illo alterius, quo nunc praelum fervet, ad umbilicum perducto, posthabeat (si quid valeam) Blondelliana cujusquam scriptis. De magno Salmasio quod scribis, mox a Paschalibus feriis domuitionem ad nos parare velle, valde me gaudio affecit. Pene dixerim, saeculum mihi videri, quod eo carem us. Funus Hellenisticum ejus et Ossilegium legi. Placetcaua Salmasiana, et in Ossilegio etiam modestia. De funere improbarem acre illud et acerbum, nisi nossem, quam crudeliter ille, quem impetit, tractare soleat omnes bene de studiis mereri cupidos, quasi honoris illud, quod aliis accedit, illi decederet. Mihi contra semper visum fuit, a nullo omnem eruditionem possideri, sed bene nobiscum agi si cum Hercule obtineamus partem decumanam. Imo hoc ipsum arbitror obtigisse nemini, ut multum is mihi demum scire videatur, qui scit, quantum nesciat. Hoc utinam omnes non chartis (uti ego nunc facio, et ille, quem me scis dicere, assiolet) sed animo inscribamus penitissimo. Gratum fuit intelligere, quis ille sit, quicum disputat in Ossilegio maximus Salmasius. Nam multa erudite objicit: ut hinc affinis tui Bocharti egregiam doctrinam non obscure intelligam. Sane si istis armis non possit defendi causa linguae Hellenisticae, actum de ea et conclamatum. Bene etiam sit affini, qui Salmasiano illi scripto occasionem dedit. Abrumpam, qui et alteram me video paginam implesse. Nisi hoc addere operae est, gemino me nomine gratias iterum tibi agere, tum pro Dissertatione tua de pace Ecclesiae, eo magis quia fucre complura unde proficerem, tum pro opera in transmittendo Philostorgio Amplissimi Gothofredi, quem non patiar deinceps expertem esse ullius, quod juris publici faciamus. Uxori lectissimae salutem.

CCCCLXXIV. Merico Casaubono, Isaaci Filio. Reverende ac clarissime vir, conjunctissime Collega,

HOdie adfuit mihi Hoofdius, urbis hujus incola, ac significa vit ut a fratre literas accepit Londino, e quibus intelligat, accepisse eum trimestre isthoc salarium, quod a mense Septembri debebatur mihi ex regia beneficentia, seque id hac ipsa hebdomade refundere mihi paratum ajebat. Sed et luculentam spem faciebat alterius trimestris, quod extremo Decembri exspiravit. Ego hac occasione scribendum mihi putavi, ac gratias tibi, et universo Reverendorum fratrum collegio agendas, quod mei, longe dissiti usque adeo turbatis Angliae rebus memores esse pergatis. Et si nuper, pro modo ingenioli, doctrinaque nostrae, teltari volui affectum erga fratres reverendos, animum istum non deponam, dum vivam. AEgre mihi est, quod tam pauca de dilectis adeo capitibus intelligam: Sed scio, peccata omnium nostri meruisse, ut tanti fiant motus in ecclesia pariter ac regno, qui non sinunt ut literaria sint commercia, sicut solent Et tamen, ut confido, dabit Deus his quoque finem. Huc adsiduo preces mea adspirant et tot bonorum. AEtas mea, egregievir et amice, ingravescit. Sarcinulas igitur colligo, ut potiora eorum, quae quadraginta et amplius annorum spatio exaravi, juris fiant publici: atque id non in sacris modo, etsi his imprimis, sed etiam politioribus literis et Philosophia. Quae nunc sub manibus habeam literis proximis cognosces. Tam multa enim sunt quae molior, ut quid primum, quid medio loco, quod postremo exsequar, equidem ne ipse quidem satis perspiciam. Uxori optimae, Reverendo Decano, venerandorum fratrum

CCCCLXXV. Joanni Friderico Gronovio. Clarissime Gronovi,

PErgratum est, quod usui tibi esse possit bibliotheca mea: eo magis quia ipse nequeam, prout vellem, ob nimiam salutantium multitudinem. Absque noctibus foret, cum nunc male mecum agatur, pessime. Nam quid mei similibus, vel nostri potius infelicius est, quam assidue avelli a libris, quod mihi interdum decies de die contingit? Mitto autem ex iis quos poposceras Grammaticos methodicos, a Putschio editos. Hibeo et Priscianum Manuscriptum, bonae notae, Aldiuum et hoc antiquioris editionis. Quos misissem, si id vel le scirem. Scis et mihi Nonium esse Manuscriptum longe optimum. Siquid locorum voles inquiri, non gravate id fiet: mitto praeterea Schotti observationes humanas. Item Leonartum Porcium Vicentinum de sestertio, talentis, aliisque: Item Aquilae et Mameramni libellos Aquilae adjunctos, adhaec Hennisschium Mathematicum de Asse et ejus partibus; Chiflerium de numismate antiquo, et Puteanum de ratione pecuniae Romanae; volui et videres Grepsium de siclo et talento, licet ambigerem annon id conspexisses, tum autem num usui esse posset Paschasii Grosippi sive Scioppii Mercurium, Prisciani, Fannii, Bedae, et Metiani opuscula addidi; quod ad eos et Vineti notas quaedam Scaliger adscripsisset. Habeo et mei consanguinei Budelii de re nummaria libros duos; cum XXV. aliis libris, quos suis adjecit, sed magis ad juris scientiam quam philologiam pertinent. Mittam tamen si ita voles. Quas tanto ante literas Clarissimo Isendornio dederas, eas accepi ante biduum, cum pridie mihi redditae forent a Reigersbergio, quas dedisses ornatissimo Gerardino. Isaacus meus Lutetiam est reversus et cum illustrissimo Grotio vivit, Utrum ante hyemem sit reversurus, an ea exacta, dicere nequeo. Valde trium phat de tam multis a se descriptis, quae adhuc [gap: Greek word(s)]. Salmasio ab illustribus ordihibus navis jam mittitur bellica, quae eum referat Academiae. Multum gaudeo de elegantissimi ingenii viro Vincentio Fabricio, omnino honore de quo Scribis, dignissimus est. Nec hic apex fuerit sed gradus. Matthaeus meus te [gap: Greek word(s)], ejus conjux, quantum rationes putamus, binis tuam mensibus antevertet. Utrique facilem partum opto, et ut saepius laeta prole maritos faciant parentes. Clarissimis collegis; Duistio, Isendornio, et (quem praemisisse oportuit si tanti res foret) Christenio salutem. CIC IC C XLIII. XXVI. Octob. mira festinatione, ob eos qui scribenti intervenerunt.

CCCCLXXVI. Friderico Spanhemio, Theologo. Eximie et Clarissime vir.

QUod coram promiseram nuper, nunc praesto; Utinam modo opusculum; quod mitto, sapiat palato tuo. Cujus ego judicium multorum instar aestimo, caeterum illi de gehere et annis Christi, addidi; alterum aliquan to ante divulgatum, de tribus symbolis. Nempe ut opusculum tam minutum, si augesceret, paulo fieret commen dabilius. Magnam ex eo voluptarem capio; quod omnia sic Leidae tuis personant laudibus. Sic enim intelligo ex multis, qui inde huc veniunt: Sordescere coeperant veteris Ecclesiae tempora, quae belle adeo socias cum nostris. Te tibicine, non metuam, ne juventus deinceps dispretui habeat doctores antiquos. Nec ignoro, quantum debeamus magnis viris, quos paterna et avita aetas tulit. Ac male de nobis, pejus de Ecclesia meremur, si sic eos amplexemur, ut propterea priores; praesertim primaevos illos faciamus depontanos senes, ut caetera mittam damna, hoc pacto ne ingrati quidem animi crimen effugiamus. Illud quoque praeclare de Academia sperare jubet; quod salvus ac sospes redierit [gap: Greek word(s)]

Salmasius. Vir undecunque magnus, ac ut in caetera historia ita Ecclesiastica, siquis alius penitus subactus. Quid non a tam nobili pare, una in urbe degenti, liceat sperare? Quocirca non desinam Deum rogare ut uterque vestri, multos in annos, laetus intersit populo Batavo.

Vale, Praestantissime Spanhemi, atque ita tibi persuade, nunquam fore, ut officium meum claudicet, ubi opera nostra utilis esse possit tibi, vel tuis.

CCCCLXXVII. Andreae Riveto, Theologo. Reverende, ac Clarissime vir,

MInutum mitto opusculum de genere et annis Christi, in quo plus mihi insumptum laboris, quam pro mole videatur. Sed utrum operae respondeat fructus, tui esto judicii, quod merito maximi semper feci. Plura, et ut confido meliora hoc a me anno habuisses, nisi valetudo nunc mea, nunc conjugis obstitisset. Ingentem Salmasium ad nos salvum ac sospitem rediisse, impense laetor, magis etiam gavisurus, si al ternis dederit nobis nunc de Scholica literarum dape, nunc de veteris Ecclesiae rebus: Quo pertinerent, quae ad Concilium Illiberitanum commentatus fuit, Sed nimis diu cum blattis et tineis, ut metuo rixantur. Spero hoc duce, et simul clarissimo Spanhemio, velut ab orco posse revo cari ecclesiasticae antiquitatis studium, quod post tuum a Leidensibus abitum, ac Thysii obitum, jacuit velut sepultum dispretumque. Utinam et Petitus hasce in oras, cujus mihi quidam spem fecerat, fuisset advocatus. Sic cum iis quadrigam fecisses, quam vis paullum separatus loci intervallo. Majori ego disjunctus, lubens currum veltrum essem consecutus, uti olim tritium phantium solent. Vale, vir et amice eximie, ac meo et conjugis nomine, plurimum saluta conjugem tuam; cujus frater clarissimus quo pacto valeat scire desiderem. Ergo, quando otium et occasio melior erit, aliquid scribendi ad me (non urgeo negotium, qui ipse usque adeo negligens esse soleo in literario commercio) quaeso de isthoc tribus verbis adsperge quippiam.

CCCCLXXVIII. Georgio Ratallero Dubletio Senatori Curiae supremae. Nobilis Amplissimeque vir,

TAndem vides libellum de annis Christi: cui et diatribam praemisi de genere Christi, dicavi eum laborem urbis nostrae Consulibus. Id enim jamdiu expectabatur ab iis. Majoris aliquid molis maluisi sem, sed non sivit vel mea vel uxoris vale tudo, quae diu nos afflixit et adhuc detinet conjugem; operi de Vitiis Sermonis accudere animus Glossarium latino- barbarum. Quod erit tripartitum, de vocibus penitus barbaris, de barbarorum iis quae ortum Lacio debent, de latinis quidem, sed non more latinorum usurpatis. Exemplum primi generis est, burdo, pro mulo, bannus pro proscriptione. Alterius albedo pro albor, labilis pro infirmo. Tertii, capella, pro sacello, hospes pro caupone. In singulis harumce partium prius videbo de nominibus, tum verbis, hinc particulis. Ut classes sinc futurae novenae. Tripartito glossario subdam de iis quae falso eruditis etiam hominibus barbara censentur. Ac glossario quidem id propositum mihi, ut intelligantur posteriorum seculorum scriptores. Nam si res universae Ecclesiae, omniumque imperiorum scire volumus, intelligi opus non illos modo, qui pute casteque locuti sed etiam labantis Latinitatis, atque adeo collapsae auctores. Malles credo, haec ab, alio fieri, sed neque ego hoc aetatis id laboris susciperem, nisi jam olim egregiam istorum sylvam mihi parassem. Edendo igitur illa, quae ad barbarismum seu coecismum

pertinerent, longius sum digressus, ne periret labor iste vel mihi, vel publico. Interea opera etiam dabitur, ut priusquam ista videant lucem, (id vix ante semianum erit, ita sub manibus labor crescit) quaedam in publicum prodierint, quae ad Philosophiam vel Ecclesiae historiam pertineant. Filius Matthaeus, in eo est totus, ut tertium Annalium tomum tradat typographo, quod proxima fore hebdomade existimat. Isaacus, postquam periculose adeo Mediolani aegrotarat, sospes rediit Parisios; ubi in aedibus Illustrissimi Grotii agit. Puto, sic expedire, ut majorem sibi et juris, et rerum civilium scientiam paret: quod vix alibi tam feliciter posset, quam ea in urbe et domo. Superest rogem, ut singula opuscula iis per famulum procures, quibus a me mitti in frontispicio adscripsi. Potueram, et credo, debueram parcere hac in re oc cupationibus tuis. Sed si per tabellarium singulis misissem seorsim, scribendum fuerat singulis. Laboris istius fugienti ignosces Vale, Nobilissime Senator, praesidium et delicium nostrum.

CCCCLXXIX. Ger. Joh. Vossius, Hugoni Grotio S. P. Illustrissime Domine Legate,

GAudeo Isaacum meum Mediolano salvum ac sospitem Lutetiam reversum. Quamquam paulum male me habet, quod simulac vestra urbe posuerat pedem, de reditu quidem tribus me verbis fecit certiorem, ac per Tabellarium proximum prolixius se scripturum promisit; at ne per secundum quidem nuncium Literarum aliquid misit; ut subvereri cogar, ne Mediolano festinantius, hoc iter tam longum confecerit, quam a querquero illo morbo, vix dum depulso, corporis sineret infirmitas, Quod si, ut spero, valetudo nunc secunda ei, nolim iterum eum moretur..... ndia, quo minus fruendo coram Excellentia tua, cum itineris sui fructum superaddat, cujus consequendi occasionem frustra desideret postea. Intelligo etiam Lutetiae esse filium Amplissimi Consulis Conradi Burgii. Cui quam bene velis, abunde cognovi ex Excellentiae tuae ad me literis, jam ab eo tempore, cum eum cominendatem, per Gallias, ut credebatur, una cum Hortensio iturum ad [gap: Greek word(s)] Galilaeum de Galilaeis. Quamquam Vero nullus dubito quin idem sit, qui olim fuit; tamen longe fuerit jucundissimum ex tuâ Excellentiâ intelligere, quid censeas de ejus vita, studiis, atque industria. Crebro enim itare in aulam vestram, eoque frequentius quod ibidem habeat Amitinum suum Beuningium, narravit mihi hodieque Nobilis Filius tuus, Petrus Grotius: qui Patruo Guilhelmo, atque adeo pene ejus familia omni, Haga abeunte; nihil causae vidit, cur non et ipse feriis fruatiur, iisque Amitinos Reigersbergios in urbe visitet nostra Avide omnes bonam mentem amantes expectant, quae ad veteris Instrumenti Libros annotasti. Cognosco jam Excellentiam tuam in rertio volumine desudare. Utinam mihi Deus longam adeo vitam concedat, ut qui illa in novum Foedus plus oculis meis amo, etiam me pascam caeteris, citra dubium nihil nisi nectar spirantibus. Malevoli ringantur, certent porro non dictis, sed maledictis; quasi cuminum sererent, aut ocymum. Sol non invidet vesperae. Et tamen veliem non tantas moras necti ab eo qui responsurus sit, iilis sic habenas irarum in Ex. T. essundentibus, optimeque etiam dicta in deteriorem rapientibus partem; qui nihil aeque audiunt inviti, quam quod medicina dicitur modum excessisse. Valetudo mihi ab aliquot hebdomadis, ut non pessima, ita parum prospera, credo ab eo, quod ob diurna impedimenta non sat parcam noctibus. Interim animus nihil novi auspicari. Quorsumenim? qui tam multa sim aggressus, ut me subinde stultitiae condemnem. Sic enim egi, quasi longissimam mihi aetatem sponderem Sero nunc sapio. Nempe, ut olim ajebat ille, sapere incipimus plerique omnes, cum desinimus vivere. Nec tamen magnopere id male me habet semper. Utcunque enim illa, quae perfiecrenon licebit, haberi debent pro non inchoatis; tamen praeter honestam voluptatem, quam ex ea

studiorum varietate cepi, hoc feci boni, quod in iis, quae jam juris publici facta, vel effecta habeo, multa ob studiorum nexum, illustrius, saltem magis ex animi nostri sententia tracta vimus, quam si in studiis, scriptisque, arctiores mihi limites praefiniissem.

Deus Opt. Max. Excellentiam Tuam, Conjugem Heroinam, ac familiam universam, diutissime salvam ac sospitem conservet.

Consulem Flamingium Dom. ab Osthom nudiustertius amisimus, magno cum bonorum dolore. Sustulere illum ingentes calculi dolores: propter quos saepe mortem exoptavit, corde alioqui vegeto, ac fimo. Multum amisi in viro tam amanti domus nostrae: sed non paulo amplius est, quod in eo perdidit Resp. De faventia erga Excellentiam Tuam, scis ipse, et nunquam apud me occasionem, vel minimam neglexit testandi erga Excellentiam Tuam propensissimum affectum.

CCCCLXXX. Viro Illustri Claudio Salmasio, G. Jo. Vossius S. P. D.

TAndem igitur laeta advenit dies, quâ de te, magne Vir pariterque amice, prospera fors Batavis reddidit, ac nobis. Quod bene prospereque vertat equidem vere dixero, menses prope singulos, mihi annum visos, dum amici te caremus, imo Batavia sole suo destituitur. Ex singulis qui e Galliis venirent, velquibus scripsisses, si occasio daretur, quaerere de te soleo, et adventus tui spe. Malis negantibus, te de reditu cogitare; illi contra propinquam spem facere. Absque eo esset, non tam diu siluissent literae meae. Multum vero gaudeo, quod interea dum abes Leidensium Doctorum numero, accesserit Clariss. Spanhemius; vir, quantum ex omnibus intelligo, dignus, quicum in tenebris mices. Quiddam grande est candor hoc seculo, nigrorum hominum tam feraci. Et ad eus laudes accedit, quod vetera Ecclesiae tempora aestimat, quia novit; contra quam alii tam multi, quibus est moris contemnere, quod non didicerunt. Quid vero deinceps primo a te expectabimus? Est qui Colophonem de usuris malit. Alius Arnobium. Ego Concilium Illiberitanum. A mici quidam de Episcopis et Presbyteris. Illutrissimus Princeps Arausionensis de re militasi veterum. Sane hunc praevertere aequum eit. Sed qui igneam, ingenii tui aciem, acre judicium, omnigenam doctrinam novit, et quam multa jamdiu habeas parata ad praelum, is non dubitabit sperare gemino etiam praelo posse operam tuam desudare. Et tamen nihil ejusmodi ausim; eposcere, vel etiam suadere. Quippe valetudini metuo, quam non esse ferream nuperus ostendit morbus in Galliis. Quare subinde animo illud obversetur, quod sapientissimo Augusto crebro in ore esse solet, Lente Festinandum. Atque hoc cum tibi valetudinis causa curandum existimem, mihi longe alia de causa occini possit: puta, ne non iis, quibus tu animi dotibus instructus, festinare nimis si velim, fiat illud, quod proverbio dicitur de Cane festinante. Sane dum in Galliis distineris, quaedam feci juris publici, an festinantius quam oportuit, tui esto judicii. Ea sunt quatuor de Theologia Gentili, et Physiologia Christiana. Ad haec de tribus Symbolis, et genere atque annis Christi. Ea mitto, una cum filii Dionysii Maimonide Primum istorum, de Paganica dico Religione, et Naturae scientia simulac edideram, Clarissimo olim Collegae Heinsio [gap: Greek word(s)] (nam exercitationes illius in N. T. ab eo acceperam) L. M. Q. per adolescentem qui verbis ejus significavit, necdum se rescribere, quia non soleat judicium ferre, de iis quae necdum legerit. Plane hoc Socraticum. Quam stulte enim de necdum visis judicia vulgo ferri sosent? Sed ut ne parum humane mecum egisse censeas, mense toto post literis mihi gratias egit; ac ut constantiam videas, addidit, velle suum etiam judicium, ubi legerit, perscribere. Necdum legisse aibitror, nec fieri postulo, quia nec tanti mea facio, ut

bonas horas nostris consumat, vel obiter etiam lustret, quo vel ex ungue Leonem, quod dicitur, vel ex ungula aestimet Asinum. Hoc igitur futurum ad Kalendas Graecas. Maximas ago gratias, quod Isaacum meum tanto affectu in Galliis exceperis. Nunc Lutetiae agere, scio te scire; Nam tribus verbis rem proxime tetigit literis ad me suis. Omnino autem in talibus eum scribendis paulo fusiorem optarem. Credo existimavit, ubi huc venisses, omnia posse melius coram cognoscere Hyeme hac Lutetiae eum agere permisi, quia in aedibus Illustris Legati optima ei occasio erit augendi scientiam et Jurisprudentiae, et Civilem. Uxor mea male admodum valet, quod scis ei esse insolens. Res ea non paulum moratur studia mea, quae satis alioqui lente procedunt, in tanta interpellantium turba. Plurimum et tibi et lectissimae Conjugi tuae salutem adscribi jussit. Uti et filius Matthaeus, quem illustres Hollandiae et West- Frisiae Ordines Historicum suum creârunt, eodem pretio quo fruitur Heinsius; ut hac parte illos videas Collegas. Uxorem duxit Frisiam bono genere natam, bene educatam; quae res mihi in plurimis adversis solatio est.

CCCCLXXXI. Nobilissime Salmsi,

VAlde me beasti literis tuis, praesertim qua benigne adeo sentis de laboribus meis. Utcumque enim me inferiorem laudibus tuis putem: est tamen pergratum a te laudari; non quia non putem aliquid a te dari amori, sed quia sic facilius me solor, tantum aliis odio nostri indulgentibus, ut laudes etiam justas negent. Perjucundum mihi est legere Commentarium tuum de lingua Hellenistica; pro quo, quantas possum, gratias ago. Spero hac opera Colophonem imposueris dissertationibus tuis de hoc argumento. Quamquam Groningae esse intelligam Scokium (Spokium nuncupant alii quod Belgis Spectrum notat) qui iis, qua de Funere Hellenistico, et Ossilegio scripsisti, repositurus est librum adverus Vespillonem. Vel inde maledicentiam hominis vides, si fortasse antea te fugerit. Sane vulgo omnes ex iis, quae hactenus diulgavit, ita arbitrantur, in calumniando non minus esse impudentem illo ipso, cujus causam suscepit. Sed vide saeculi stultitiam. Sic fertur, cogitari Franekerae de substituendo Professore Theologo in locum [gap: Greek word(s)] Vedelii. De compluribus jam esse sermonem, ac in his etiam nomen esse Scokii. Spero, quanquam graves peccatis nostris poenas commeremur nonidum tamen ita exosas Deo esse Academias foederatae Belgicae, ut tam nobilis Sparta huic committatur. Nosse desidero, multumne affuturus sit a sententia tua, qui existimet, dum superessent Apostoli, et ab his missi, quos et ipsos Apostolorum nomine dignabantur, penes eos fuisse quandam [gap: Greek word(s)] iis vero defunctis Ecclesiam vidisse, requiri, ad Schismata cavenda, ut penes Presbyterium esset quidem gubernatio Ecclesiae: sed in hoc ipso emineret is, penes quem foret Presbyterorum [gap: Greek word(s)] quique propterea singulari notione, Episcopus sit nominatus. Hoc eo scribo, quia nulli cordato placet illa [gap: Greek word(s)] quae in nostris obtinet Ecclesiis. Quae super eo sententia fuerit soceri mei Junii; quae item necessarii ac propinqui mei Francisci Gomari, probe adhuc memini Neuter Anglicanam Ecclesiae gubernationem per Episcopos improbabat. Scio etiam, illam a Festo Hommio apud Anglos Theologos in Dordrechtana Synodo longe praelatam formae regundi quae his obtinet locis: ubi quantae saepe in classibus contentiones sint, quanta item [gap: Greek word(s)] malim ex aliis intelligas, modo curae sit nosse, quod vix arbitror. Hoc malum magnam partem tolli posse existimo, si Presbyterium habeat suum [gap: Greek word(s)] cujus authoritate multi pervicaces, praesertim homines adolescentes, typho plurimum inflati, melius compescerentur, quam in ista fit [gap: Greek word(s)] Nec quia super eo judicium tuum exposcebam, eo abstrahere animus est ab iis, quae publico paras, ut orbis literati desiderio satisfacias. Dabitur, spero, super eo colloquendi locus, simulac occasio erit tibi ac uxori optimae, excurrendi ad nos: de quo nihil superioribus scripsi literis, quia et te arthriticum

intelligebam, et uxor item veteri morbo laborabat. Nunc illi meliuscule est; nec ei minus jucundus erit vester adventus, quam mihi exoptatus. Cum proximae tuae literae redderentur mihi, rogabat Conjux, an jam ad te scripsissem. Annui: Tum illa; Scin, me jussu tuo, adservare duos fasciculos D. Salmasio inscriptos? Unde, inquam, illi nobis? Nescire se ajebat, nisi quod de altero ex Suecia putaret. Et jam annum esse et ultra fortasse quod accepissemus: nec tibi mitti potuisse, quod singulis te mensibus expectaremus. Ita mihi memoriam refricavit. Mitto igitur, quod ante octiduum missum oportuit; et simul literas, quas filius Isaacus Lutetiae Parisiorum trans misit ad nos ut tibi redderentur.

Amstelodami, secundum Stylum Julianum postr. Kal. Jan. anni hujus CIC IC C XLIV. quem tibi ego, conjux conjugi, liberi liberis, imo omnes omnibus vobis feli cem ac prosperum exoptamus.

CCCCLXXXII. Nobilissime Salmasi,

PEne altera elapsa est hebdomas, ex quo non satisfacio expectationi tuae. In causa, praeter caetera fuit, quod demum die hesterna comparare mihi potui Arcudium. Nihil occurrebat, quod magnopere juvare possit praeter illa p. 612. Mittendum tamen putavi, quia negligenter satis lustrassem. Addidi Hospinianum de Monachis, qui fuse de tonsura rasuraque. Item Altenstangii Lexicon propter scholasticos quosdam, quos advocat voce Tonsura. Etiam Galenum Westcapellum, qui aliquid habet tum in Commentario de Sacerdotio Christiano, cap. 6. fol. 72. et seq. tum in Originibus Monasticis cap. 22 p. 137. et 138. a. Praeterea Collectanea Espencaei, propter Concilia. Eorum loca index suggeret in consura. Video et quaedam habere Cornelium a Lapide in 1. ad Corinth. cap. 11. praecipue ad vers. 6. Sed mittere neglexi, quia nihil haberet Bellarmino et aliis indictum. At ut constaret melius, quo pacto a nostris jam. occursum sit Bellarmino, misi quae adversus eum Junius et Sutlivius Anglus scripsere, cum tarde adeode Arcudio negotium procederet, raptim quaedam de argumento istoc epistola sum complexus: vel hoc fine, ut videres, quam multa in hoc argumento me fugerent. Tanto jucundius erit proficere ex tuis, quibus orbem instruis universum. Iterum vale.

Cum viderem cistellam plurium esse librorum capacem, ac scirem Bellarminum te habere, ejus loco volui mittete Gregorium de Valentia hominem doctum, et quem acuminis ergo Bellarmino Hieronymus Zanchius soleat praeferre. Videbis et ab eo veterem cramben reponi.

CCCCLXXXIII. Ill. V. Hugoni Grotio. Illustrissime Domine Legate,

MAgna cum vol uptate legi, quae reposuisti obtrectatori. Eamque dissertationem tuam recudere parat Blauwius. Caeterum metuo ne alicubi, vel Amanuensis tui, vel Typographi incuria, pro Octogesimo, irrepserit Octavo. Locus est, ubi agis, de usu Bombardae apud Venetos; unde acceperint Turcae. Paginam exprimerem, nisi Exemplar meum Blauwius haberet, Historia sic habet.

Anno 1354. Bertholdus Monachus reperit Bombardas, sic Hieronymus Ziglerus in Illustrium virorum Historia.

Anno 1357. Lovanienses Bombardis adversus Flandros usi, eosque duodecim habuere, ac Douderbussen appellarunt. Sic Petrus Divaeus in rebus Brabanticis.

Anno 1360. Lubecenses praeparasse eas e Chronico Slavico, probat in Geldricis suis, Isaacus Pontanus. Idem Chronicon a Lindembrogio subjunctum Adamo Bremensi.

Anno 1374. Hollandi iis usi in oppugnatione Gildemburgi, temporibus nempe Dom Jacobae, Verba Chronici (quod hactenus ineditum filius Matthaeus habet) sic sonant.

Anno 1378. vel 1380. Veneti primum usi, contra Genuenses, in conflictu ad fossas Clodias. Unde et Itali tum primum in ventas credidere.

Sane Guido Pancirolus, de Novis repertis, Lib. II. Tit. X. sic scribit: Tormenta illa bellica, quae Bombardae dicuntur, inventa fuere a Germano quodam, circa Annum Christi, 1378. Eaque prima usurpata fuerunt a Venetis, cum Genuensibus ad fossas Clodias confligentibus, quos hi suo conabantur subjicere dominio.

Nempe quia Veneti, Anno 1378. et 1379 vel juxta alios 1380. usi sunt, eam tum demum repertam, uterque Italus prodidit. Interim illud extra Controversiam manet, Venetos si non Anno 1378. saltem 1380. jam usos esse. At ante Annum 1354. repertam nemo putarit, nedum tum Veneti acceperint a Germanis. Quare existimo, ubi nunc est, pro millesimo trecentesimo Octavo in Autographo fuisse, millesimo trecentesimo Octogesimo, ac sic reponi debere, cum dissertatio recuditur.

Utrum responsurus sit latius, tantum abest ut sciam, ut non arbitrer adhuc dissertationem tuam vidisse. Est hic juvenis cruditus, Discipulus Petavii, antea Minorita, qui Libellum edet de eodem Argumento; sed hic contendet Americanos esse a Phoenicibus. Nempe ut quemadmodum Carthago eorum colonia et Gades, bohaque pars Hispaniae possessa, ita et hi Americam tempestate; vel aliter, fuerint delati. Pro se afferet, quae de Atlantide Plato, et alia ex Aristotelis auditionibus mirandis, Diodoro Siculo, Plutarcho. Sed suam sententiam dicet; alios non nominabit, nec refellet.

CCCCLXXXIV. Georgio Ratallero Dubletio, Curiae Supremae Senatori. Nob. Amplissimeque Dubleti,

INtelligo Nicolao Matthaei van Hulter litem adversus Arentium (sive Aquilium vel Arnoldum) Matthaei F. Boosch. nec aliud jam superesse, quam quod revisionem vocant; te vero in iis fore, quibus incumbet rem judicatam recognoscere. Postulatum igitur ab amico, ut vellem hoc negotium tibi commendare, quo (quod in omni te facere negotio constans est fama) in hac etiam controversia facere ne graveris: hoc est, ut ne molestum ducas totam caussam in trospicere. Litis naturam nec scio, nec laboro nosse. Sed quia postulatum hoc mihi non iniquum videretur, nolui vim facere naturae meae, quicquam ulli denegando. Praesertim quandoque in iis, qui hoc a me exposcerent, communis foret amicus Jurisconsultissimus Guilielmus Grotius, cujus caussa omnia volo. Et fortasse ab hoc illud consilii datum vander Hultio; de quo ut inquirerem tanti non putavi. Amicas ab viro amico, clarissimo Riveto, literas accepi, quibus perhoneste judicium fert de transmisso opusculo. Multaque adjungit de affine suo Petro Molinaeo, nempe eo, quod scire averem, quid de ejus foret valetudine. Tandem ista subjungit: --- Gratulor tibi reditum Isaaci tui Lutetiam Parisiorum, quem Saravius amplissimus ad me scribit venisse opimis onustum spoliis ex illustriss. Bibliothecis, quae postea in usum literatorum sit liberaliter sparsurus. Deum precor ut cum tibi restituat gratia sua cumulatum, et ab omni superstitionis contagio, quod in Italia, et locis similibus grassatur, plane liberum. --- Huic Riveti voto plane applaudo. Interim illud de locis similibus leviter me ussit. Suspicor quippe eo cogitationem retulisse, quod nunc in aedibus agat Illustris Legati. Suevici: scio enim probe, quam animo semper ab eo fuerit adverso, simulac pedem posuit in his terris. Simulac igitur rescribendi fuerit occasio, vel potius tempus tribus verbis hunc scrupulum eximere adnitar.

Et ipse coram plenius faciet filius. Nam summum intra tres menses se nobis affore confidit. Hoc ego et uxor vovemus, et tu scio nobiscum, amice optime maxime: quem Deus ut diutissime salvum et sospitem conservet precari semper soleo, ac quasi novo hoc Anno, ex consuetudine veteri impensius mihi faciendum existimavi. Scribebam Postr. Non. Jan. Sed si Grotius noster paulo lentius ambulabit, ipsis Kal. Jan. Stylo Gregor. possis recipere literas. Sed non tanti istoc ut ineunte Anno hoc votum intelligas.

CCCCLXXXV. V. Claris. Joanni Frederico Gronovio. Ger. Jo. Vossius S. P. D.

QUam gaudeo de munere tuo, molem si libelli spectes, minuto; sin fructum, ingenti. Ita multa bona de Sestertio, obiter etiam de aliis doces vel doctissimos; in his etiam heroas illos Budaeum, Hottomannum, Scaligerum, et tot alios in Rep. literaria principem obtinentes locum. Gratulor ingenio tuo; graculor urbi vestrae, imo orbi, quando ut voce urbem, sic orbem calamo doces. Deus diutissime te conservet, praesertim seculo hoc ad barbariem non sensim eunte, sed gradu adeo praecipiti grassante. Quae eo fidentius scribo, quia nihil periculi est, ne sermo cujusquam inflare posset, quando non minus modestiam mirari soleo quam ingenio acri acre additum judicium, et utrique raram eruditionem, et multijugam. Utinam a publico munere amplius tibi otii sit, quo propediem frui liceat aliis etiam quae primus docebis. Hoc vere pulchrum est, postquam multi adeo exscriptores potius quam scriptores esse coeperunt. Mitto ad te literas filii quas Lutetia Parisiorum exaravit. Simul etiam aliquid nostri, opusculum bipartitum de Genere et de Annis Christi; imo et tria addidi exemplaria, quae, quibus tradi velim, inscriptio testabitur. Miror interdum tot bona prodire a Gymnasio vestro, cum minora quaedam Academiae praestent. Nec dubito, quin amplissimum urbis vestrae senatum hoc magis magisque accendat ad bene merendum de vobis; qui urbis (jam ab eo tempore illustris doctrinarum studiis, quo sinu suo fovit immortale seculi sui decus Erasmum) nomen honorem que per orbem longe lateque diffunditis ingenii ac doctrinae monumentis. Plurimam dices salutem, tum lectissimae conjugi, tum Collegarum iis, quibuscum mihi datum coram colloqui, et quorum scriptis frui licuit. Theologo Diestio, Jurisconsulto Christenio, Philosopho Isendornio, cui significabis accepisse me jam a Doctore Fontano etiam utilissimos ejus in naturali Scientia labores.

Scribebam Amstelodami, Post Kal. Janu. Stylo, quo uti vos arbitror, Juliano, Anno partae salutis, CIC IC C XLIV. quem tibi et conjugi, imo et Clarissimis Collegis faustum et felicem precor.

CCCCLXXXVI. Claudio Salmasio. Illustris Domine,

UTI in negotio de La-Barra feci apud Proceres nostros, quod potui, ac porro etiam adlaborabo; ita et in Doctoris Bottesii de Grandi-Villa rebus velim apud Typographos quantum possim. Inter alios locutus sum cum Amstelodamensi nostro Elzevirio, qui frigide omnia: sed postea cum convenit Isaacus meus, visus ei non penitus abhorrere. Compellavi postmodo Blauwium, qui promisit, vel nullius se opera uti velle, vel hujus de quo scripseras. Sed nunc quicquam occurrere negabat, in quo transferendo aliquid Latinc, Italice, Gallice sibi esse usui possit. Nam fratre defuncto, omne sibi onus incumbere Typographiae, nec audere nimium suscipere, qui parte potius vacare malit in hac per Germaniam, et Angliam bellicâ tempestate, quae Typographos perdat. Benignius responsum est, quod mihi narravit, conjuge suâ praesente, Doctor Bottesius. Sed metuo ne (modo verba

bene intellexerint) verba utrique dederit. Saltem aliter ille apud me; etiam ubi duas illi literas ostenderam, licet omnia tua causa velit. Certiora ubi ex eo cognoro, quamprimum te faciam certiorem.

Croii liber necdum, delatus est in urbem nostram; sed cum avide de eo inquirerem, monstrarunt mihi Gomari Scripta et ante omnia praesationem eam, qua promitur de Livore et Calumniis quibus sic incomparabilis Heinsius creverit. Displicent Artes plusquam Pelasgae; et puto, nec praestantissimo Croio erunt acceptae: quem pariter impeti non est dubitandum. Ad quem praeterea haec pertineant, quid attinet dicere? Quam vellem, ut sincera semper fide in gratiam rediretur? Verum quantillo eruditi multi distant iis quos nolo dicere! Plurimum te, uxorem, liberos, salutamus ego, uxor, Matthaeus, et Isaacus meus-tuus ante omnes.

CCCCLXXXVII. Claudio Salmasio, Ger. Jo. Vossius.

REtulit mihi multa de singulari humanitate tua Nobilissimus Blitterswicius, Scabinus Bruxellensis, Eryci, Puteani, amores; petiit vero ut ad te mitterem versiculos quosdam partim Latinos, partim Gallicos. Haec sola nunc scribendi occasio fuit, quod alioqui occupationes vix sivere, defuncto hesterna die Jacobo Laurentio Ecclesiastae, et qui gemino Libello illustrem Grotium impetivit, ac fortasse memineris te cum eo prandisse aliquando domi meae. Hunc Collegam habui in cura Scholarum; quae praecipua est in examine ante Pascha, atque iterum senis post mensibus. Filius Isaacus [gap: Greek word(s)] intra mensem unum aut alterum affuturus nobis. Literas tuas accepisse video, iisque magnopere gavisum. Hesterna die in manus meas, nescio qua occasione, incidebant Merulae in Ennium Commentarij, ac quidem locus iste ubi ait, plura se adferre fragmenta, quam ab Hieronymo Columna factum. Ea se habere ex Calpurnij Pisonis libro de Continentia veterum Poetarum, viso sibi Parisiis in Coenobio S. Victoris. Non semel, multis abhinc annis, sed frustra semper, alios do hoc opere rogavi. Nosse igitur etiamnum aveo, utrum adhuc ibi lateat, an forte jamdudum lucem viderit. Gratum erit id ex te cognoscere: Sed imprimis quo pacto nunc valeas, et domus universa. Nunc tamen rescribi velim, nisi cum non alia distinebunt. Uxor mea paullo nunc melius habet.

CCCCLXXXVIII. Claudio Salmasio, Ger. Jo. Vossius, S. P.

QUi hasce defert literas filius est Ludovici Crocij S. Theologiae Doctoris, ac Professoris primarij in illustri Bremensium Gymnasio, eademque in urbe Ecclesiastae disertissimi. Cum hoc ejus parente jam ab eo tempore, quo Dordrechti Synodus fuit, amicitia mihi haud vulgaris intercessit. Id enim et viri eruditio et integritas mereri visa est. Quanquam non ignorarem esse complures, non optime affectos, quod in Synodo Dordrechtana, mollius aliqua interpretaretur: uti et in Calvino. Sed de isto non est nunc agendi locus. Hujus filius, quem ob probitatem, eruditionem, et quia [gap: Greek word(s)], amo, jam ante menses plusculos a me petiit, ut si quid ad te scribere vellem, ad se mitterem, quod literas de manu in manum tradendo occasionem haberet videndi et affandi tui. Ego promissi mei oblitus id facere neglexi. Merito igitur suis literis aurem vellit. Nec erat, quod scriberem. Quid tu? Suffecerit hoc tempore et morem gessisse adolescenti, et simul gratificaturum parenti. Quem scio ingentis nominis tui, non amatorem modo, sed admiratorem etiam cultoremque.

CCCCLXXXIX. Georgio Ratallero Dubletio, Ger. Jo. Vossius S. P. D.

EQuidem, Nobilissime Dubleti, multa video, quae me trahere Hagam et possint et debeant. Atque in his facile princi patum tenent tecum, hinc conjun etissimus affinis Junius, inde illustris Boswellus, quem ego ob ingentes virtutes, ac summum nostri amorem, non solum amo et aestimo, sed etiam colo ac veneror. Ac praeter vos tres-viros, ardet animus videre et affari atque audire Amplissimum. Reigersbergium, Rivetum, ac Johnsonum, Doctores Theologos. pluresque alios, quos referre mora sit. Sed hoc nostrum excurrendi desiderium sufflaminant plura, jurene, an injuria te arbitrum eligo. Spisse valetudo uxoris procedit, confido autem, quantum ver hoc novum adolescet, tantum incrementi ejus valetudinem capere posse. Sic antchac fere illi usu venit. Praeterea Matthaei mei quinq; Annalium libri sunt excusi: uti et ipsa ad Ordines praepotentes praesatio nihil ut praeter indicem restet, qui hâc proximâve hebdomade poterit absolvi. Adde nunc triduum, vel circiter compingendis libris. Vides, ut medio inter Pascha et Pentecosten intervallo comitem me itineris dare possim filio. Impense enim hoc desiderat, eo quod minori verecundia opus operamque ejus commendare valeam apud senos, septenosve procerum; et notiores mihi, et literarum amantiores. Nec tamen filio addixi, vel potui ob rerum incerta, praesertim uxoris valetudinem. Interim animus ab eo itinere minime est alienus. Et siquid impediet, proximae erunt feriae Pentecostes, quibus plurium dierum feriae futurae. Saltem non committam, quin si Deus, et familiae valetudo siverit, videas me ante dies caniculares exactos. Solent amantes dicere, jam annum videri, quod alter alterum non viderit. Haec illi, ubi subinde vix unus sit mensis alterve. At scis nonlonge a biennio esse, quod non licuit mihi frui vestro conspectu et alloquio. Spero intra menses duos nobis affore Isaacum meum. Si non ante Hagam ivero, tanto me facilius postea in viam dabo, filiorum alterutro comite adsumto, altero apud matrem relicto, ne, siquid periculi, quod Deus avertat, absente me, oboriatur, nullus sit mas domi, qui opituletur sexui imbecilli corpore pariter atque animo.

Amstelodami, CIC IC C XLIV. Postr. Paschae, Salutem adscribi jussit Conjux. Meo etiam nomine rogo salutem impertias amantibus nostri: nec minus filiolis, imprimis suavissimo Philippo: qui quantum profecerit in studiis, spero me brevi coram posse cognoscere.

CCCCXC. Joanni Ravio, Arabicas literas docenti Vltrajecti. Clarissime Ravi,

JAM una et altera hebdomada est, quod expecto aliquem ex notis Ultrajectum ituris, per quem literas e Gallia tibi inscriptas procurarem. Interim et aliae ad me literae delatae. Porro hac ipsa hora etiam a Tabellario fasciculus mihi traditus. Pro quo tres florenos cum dimidio uxor necesse habuit persolvere. Ne igitur diutius frustrarer expectationem tuam, recte atque ordine me facturum putavi, si universa mitterem ad quempiam Clarissimorum urbis vestrae Professorum. Elegi vero amicorum in urbe vetustissimorum, quem hoc oneris, ut de habitatione tua inquirat, tua meaque causa, non invitum suscepturum existimavi. Is est summus vir Antonius AEmilius. Tuum erit praefinirequo pacto deinceps non cogar aliis esse molestus. um Ultrajecti habitaret conjunctissimus adfinis meus Junius, hujus opera utebar. Nunc dispar ratio, nec ausim saepealios, et opera et sumptu onerare. Scire aveo quid rerum geras, et quomodo tibi primordia ista Orientalium linguarum in Ultrajectina Academia docendarum hactenus processerint. Equidem instituto tuo impense faveo. Deumque rogo, ut fortunare porro velit, cum tua, tum imprimis Reip. literariae et Ecclesiae causa.

CCCCXCI. Hugoni Grotio. Illustrissime Domine Legate;

DIE hesterna hodieque Costerus, Medicus urbis nostrae, Excellentiae Tuae, a multis retro annis, poesi Belgica notissimus, atque idem eminentissimae dignitatis Tuae Cultor, convenit me, filiumque, uti et ab Uxore ejus factum, de causa quadam, quae Lutetiae agenda. Petrus ab Oorschot, in negotiatione Angolesmi se exercuit triennio apud Christophorum Gangelt. Ubi vero id tempus expirarat, quo se obstrinxerat, a Mereatore eo lis illi mota, vere quaesitis, quantum intelligo, argumentis, Mercurialium more. Petit igitur obnixe Costerus, cum Conjuge, quia se is Petrus Oorschot, magisque ejus frater, cognatione, vel affinitate, propinquam attingit, ut si advocatus ejus, vel ipse Oorschotius, Excellentiam Tuam accesserit, consilio juvare velis. Quod officium eo gratius Deo fore arbitratur, quia et Adolescens ille, annis minor est, quam ut suus esse possit, et matrem habet viduam perhonestam. Dum sermo mecum seritur, animadvertere visus sum, partibus adversis favere Heufdium, Mereatorem Parisiensem, qui vel frater, vel patruelis foret Heufdij, quem duxisse uxorem scirem filiam Consularis Wirtij, nunc ad Suecos Legati, ex amitina Conjugis meae natam. Aliud accessit, quod in Excellentiae Tuae aedibus degeret Heufdius, ex eadem familia: qui absque dubio fafaventior esset partibus Christophori Gangeltij. Costerus, et Uxor, sic putabant, non ita grande id esse vinculum, quod attineret Heufdios. Nam solum aliquid esse affectus ex eo posse, quod Christophorus Gangelt, quicum Petro Oorschotio negotium est, fratrem habeat Mercatori Heufdio famulantem. Quare neque me propter eum Heufdium, qui in Tuae est Excellentiae familia, neque propter Heufdium, qui nostram cognatam, Corputiam, sive Wittiam, Legati Berchij privignam, duxerit uxorem, commendare, eo minus oportere. Parui igitur, atque id lubens feci, quia bene volui semper Costero, ut optimo civi, et nunc etiam obstringor, quia (post excessum Verhoevij, Excellentiae Tuae civis) uxoris meae, ut plurimum valetudinariae, curam ei committere non dubitavi. Illustrissimae Dominae Conjugi, et Nobilissimae filiae, a me, Uxore, Filioque, salutem plurimam adscribo. De Nobiliss. filio Petro, nihil addo, quia, vixdum hora est, quod mecum est, ac seipsum ad Parentem velle ait scribere.

Ad filium scribere erat animus; sed ecce qui interpellent. Fiet id die Lunae proximo. Unum addo. Scire aveo, ecqua intercedat notitia cum Illustrissimo Polonici Regis Legato; Vir est doctus; et quamquam inter Sueconos, et Polonos, animus quodammodo hostilis esse solet, tamen antequam e Polonia pedem poneret, dixit, se velle amicitiam cum Excellentia Tua inire, nec id fore Rege invito. Ita ex eo coram accepi. Nam prandi cum eo, quod Bartelottum Mercatorem, meque domi invisit meae. [gap: Greek word(s)].

CCCCXCII. Josepho Laurentio, V. Clarissimo, Ger. Jo. Vossius S. P. D.

NOli putare, vel locorum, vel temporis intervallo posse non dico infringi, sed etiam imminui amorem erga te meum. Quamdiu mihi in memoria erit magnus ille Molinus, quam diu ante oculos egregia ingenij doctrinaeque tuae monumenta, et ut cuncta dicam, quamdiu artus hos spiritus regat; firma erit amicitia nostra, quae ex tam bono principio, Molino inquam, conflata est: nec offendere debet, quod tardius respondere amicis soleam. Id jam a lustris multis familiare mihi est malum: usque adeo, ut consuetudo pene verterit in naturam. Hoc excusationis genere cogor toties uti apud amantes mei, ut pudeat propemodum cantionem eandem canere tam crebro. Interim multum temporis auferunt salutationes tam multorum, occupationes

publicae, et privatae, valetudo aliquando mihi, longeque saepius, ac semper pene conjugi adversa. Jam aliud etiam adjicere istis amici, qui me norunt, solent, ajunt illi, utcumque verissima sint quae adduxerim, tamen nec postremas in causis tenere, quod qui multa variaque sub manibus habeo, difficulter ab iis avellar, quae publicam posse lucem ferre, vel ego, vel amici non diffidant. Absque his esset, egone non subinde literis meis compellarem egregiam ac pereruditam Balthassaris Bonifacij animam? Nunc (pudet dicere) nec illud scio an supersit. Postquam enim ad plures abiit Nobilissimus Cornelius Vander-Mile, qui sedulus erat in arvo illo Epistolari excolendo, non tam commoda mihi amplius occasio est exquirendi de viris Italiae praeclaris. Sed hac parte, ut confido, ero beatior, ubi advenerit e Galliis filius meus Isaacus, quem intra tres hebdomades, summum mensem, expecto. Agit hoc tempore in aedibus Illustrissimi Sueonum Legati Hugonis Grotij, viri de quo quicquid laudum congesseris minus erit. Multum tibi debeo quod tam amice filium exceperis, ac si rediisset, magis cundem obstringere tibi fuerit paratus. Saepius mihi per literas nunc doctrinam praestantium in Italia virorum, nunc etiam erga se, meque, affectum praedicavit. In his etiam egregia erat laus tui; sed concisius ille omnia quam vellem. Tanto impensius reducem opto, quo pendere ab ore liceat fusius omnia deducentis. Simul per illum melius exequar ea; de quibus scribis. Aggressus sum loqui de tuis cum uno altero Typographo. Nec abnuere prorsus visi. Sed aiebant se pause frigidiores in excudendis libris, quia non aeque distraherentur ac solent, idque ob grave bellum in Germania, Britanniaque, quibus nunc illud inter Danum ac Suevum accessit. Praecipue vero quaerimonia erat de Germania, cujus bona pars male vastata de fame potius cogitet quam fama, aut libris. Verum de hisce, ac caeteris accuratius omnia literis proximis, ubi filius aderit. Sanctes Pagninus, juvenis optimus, mihi commen datissimus est, tum ob virtutes suas, tum quia nihil non tui causa volo, tum imprimis ob ingentem illum Pagninum, qui meritis, ac fama nominis orbem implevit universum. Equidem cum plurimum quoque illi debeant studia mea, non patiar erga nepotem, gratum in me animum desiderari. Vale Clarissime et Amicissime Laurenti.

CCCCXCIII. G. Blittersvicio Sup. Senatus Geldrici Senatori. Bruxellas. Vir Nobilissime,

PErgratae mihi literae tuae fuerunt, quas Leidae scripseras: Eo gratiores, quod ex eis intelligerem, te cooptatum in collegium atque ordinem senatus Gelrici. Gaudeo vero tum tuo nomine, cui optima quaeque opto voveoque; tum etiam patriae causa, quae deinceps multum etiam virtuti ac prudentiae tuae debebit. Cur enim non Gelriam pro patria habeam, quando parenti, avo, proavo ac allis porro e majoribus meis, Ruremundae contigit nasci atque educari? Quodque ad locum ubi primum hausi vitalem auram, quoque ob belli Belgici tempestates se receperunt Parentes, is vix senis me habuit primis, vitae mensibus. Exinde enim, relicto a parentibus Palatinatu, pauxillis annis terram Flandriam, at plus quam sexaginta Hollandiam incolui. Ubi cum tam longo tempore mihi fuerit optime, cur non hanc alteram, vel tertiam liceat patriam nuncupare. Noli enim me tam angusti animi putare, ut quem patriae amorem debeo, constringi patiar intra oppidum, vel unius ditionem: ac tantum abest, ut ejus poeniteat opinionis, ut partim absit, quin mundum mihi patriam dixerim, non tam ea mente qua Philosophus olim se mundanum respondit, quam longe alia, qua omnes ejusdem patriae censemur, qui cives simus unius Reip. literariae, quotquot cum virtute, toto terrarum orbe, sociamus studia literarum Sic Nobilissime Blittersvici, etsi tua se prosapia jactet Bruxella, tamen tu meus civis es, uti ego tuus, quia una est Sparta, litetaria scilicet, nobilis sane civitas, quam

uterque incolimus, ac tot nobiscum alij non illa in Peloponnesi regione sita, sed latissime in mundo diffusa: quam videor mihi, si commodum interpretem nanciscar, Spartam Spartarum posse dicere Hoc pacto ego non Palatinatum aut Geldriam, aut Bataviam modo patriam vocâro, sed etiam patriae partem dixero Brabantiam tuam, doctissimorum hominum adeo feracem, ut non sit quod aliis invideatis. Et tamen fatendum, paulo arctius Brabantis adstringi mihi Geldros meos: in quibus principem facile locum tuetur grande, et immortale literati orbis decus tuus meusque Erycius Puteanus. Viden quam te amem, amice nobilissime, quod in mediis occupationibus otiose adeo tecum confabuler? Nec tamen minus longo sermone jam senatorem et (quod tempus majores curas exigit) recentissime ad hoc dignitatis evectum; patriae meae bono, morari nunc animus mihi. Tamen hoc non praetereundum mihi, utcunque literae priores Leida transmissae admodum fuerint gratae acceptaeque; quibus acceptis gratulari quamprimum me oportuisset: (et fecissem nisi obstitisset valetudo meorum) nihilominus valde etiam me in alteris illis exosculatum fuisse tantum amorem mei, quem undique spirant. Nobilissime et Amicissime Blittersvici, porro semper alter alterum amemus, et quantum utriusque sinent tempora epistolari officio hunc aremus amoris campum. Sic habe, vix aliud mihi literis tam elegantis, ac cordati viri jucundius esse posse. Salutem adscriberem multis, nisi maximam longe partem extra Bruxellas viverent. Hoc igitur tempore contentus ero addere, me uxoremque illi seu Veneri seu Junoni tuae (cujus ego bellissimae bellulam adeo imaginem hic conspexi, et multo etiam belliorem animum auguror) plurimam precari salutem, ac Deum rogare, ut saepe vos simili vestri prole faciat parentes.

CCCCXCIV. Joanni Cocceio Viro Clarissimo, Ger. Jo. Vossius S. P. D. Reverende ac Clarissime Cocceie.

MAximâ voluptate affectus fui, quando intelligerem te in Illustri Frisiorum Academia constitutum Theologiae Professorem. At quamquam tuo etiam nomine maximopere gauderem, eo quod te digna tibi Sparta obtigisset; magis tamen publico nomine laetabar: partim videlicet quia in te concurrere viderem in aliarum etiam scientiarum doctrina, insignem Orientalium Linguarum peritiam, in qua parte non paucos novissem valde imparatos: partim etiam quod te alienissimum semper judicassem a malo, etiam sacri ordinis viris nimis familiari, immodestia dico, quam pejus odisse oportebat quam fullo ululam. Utinam hac in re sequerentur potius exemplum magni soceri mei Junij: a quo Christianam illam lenitatem animi summopere scio omni vita fuisse commendatam, etiam postremis sermonibus, quos habuit cum praestantissimo praeceptore tuo Martinio. Equidem operam dedi semper, ut ab illa maledicendi aliis prurigine, quae vere pestis est Ecclesiarum, immunis forem, et si non satis caverim, semper perire ea scripta malim, quibus deliquerim, quam in mei opprobrium ac posterorum damnum vivere. Magnas vero atque adeo ingentes tibi gratias ago pro illustri munere, quo ornatum ire voluisti, et me et bibliothecam meam; factum praeclare, quod potissimum volueris operam ponere in operoso ac difficili Jobi volumine. In quo multa adeo etiam doctissimis hactenus negotium solent facessere. Ne dubites, quin orbis literatus semper tibi sit gratias acturus, quod toties tenebras dispellas Phoebeâ illa lampade ingenij et eruditionis tuae. Deus, mi Cocceie, longam tibi vitam et valetudinem prosperam largiatur, ut diutissime similes gignas foetus, qui te meliores ad sedes translato, non desinant pro te apud posteros loqui. Vellem aliquod ad manum fuisset [gap: Greek word(s)], quo possem affectum testari; sed cum id non possem hoc tempore, ne is qui tuos mihi

attulit commentarios auro contra non caros, vacuus prorsus ad te rediret, misi libellum, an libellulum dicam, de genere et annis Christi. Et tamen dubitabam, an non jam ante cuipiam dederim tibi deferendum; facile enim istiusmodi minutiarum obliviscor; sed id si factum, bene est, quod virtus doctrinaque tot tibi conciliarint amicos, quorum facile aliquis a tam bona manu accipere dignabitur. Majus vero aliquid deinceps expecta. Plurimam a me salutem dicito Collegis, summis viris Collegis tuis ornatissimis, Maccovio, Cloppenburgio, Pynakero, Lindio, Winsemio, Schottano, ac tanto impensius, quantoque nostri amantiorem putabis.

CCCCXCV. Ger. Jo. Vossius, Francisco Junio suo S. P. D. Nobilissime et Ornatissime Cognate Juni,

HEbdomadibus duabus Hagae fui, eoque tardius rescripsi, domum enim reversus, reperi multa quae praevertere aequum erat. Disputationes tuae mihi admodum gratae sunt. Pro iis gratias ago: quod et mecum facit reverendus, et tui amantissimus Hottonus. Nec displicet si nunc de suprema juris laurea cogites, dummodo titulo eo qui juventutem inflare saepius solet, minime de pristina modestia tua, praecipuo aetatis tuae ornamento, quicquam decerpatur. Doctor eris non doctior. Gradus vocatur non apex. Valla dicere solebat majorem longe esse numerum doctorum a recto Doctor, quam doctus; nec scio an non titulus sit magis onus quam honos. Ut hic quoque habeat locum, quod de capessentibus Remp. a Varrone dictum fuit, Onus est honos, qui sustinet Remp. Nec haec dico ut deterream, sed ut eogites cum honore eo quid oneris suscipias. Quod imposterum etiam accendere ad hoc studium debet. Scis enim, assumpto Jurisconsulti titulo, profiteri te cuivis de quavis re consulenti paratum respondere. Quoties igitur hoc elogio salutaberis, toties in mentem veniet, quid orbi de te promittas, Quare gradus iste, ut vocant, non ut usu venire solet, remissiorem te in studiis faciet vel inanibus gloriolis inflabit: sed faces stimulosque novos subdet, ut sis, qui videri voles. Ita mihi bene sit, suavissime Cognate et filij instar dilecte, quam ego studiis tuis per omnia bene volo. Alioqui enim ista non scripsissem; sed magnus avus, socer, et praeceptor meus, item conjunctissimus affinis, et condiscipulus, parens tuus, et uxor mea suavissima et cordatissima, amita tua; non sinunt quin assidue de te, fororeque, nec minus matre optima cogitem. Hoc nunc itero nihil aeque mihi gratum fore, quam si postquam laurea juridica fuerit decoratus, conjungas cum juris utriusque studio [gap: Greek word(s)]: nempe tum linguarum et historiae universae studium; tam quae dabunt Academia, Lyceum et Porticus, addo, et ubi judicium erit firmatius, Potamoniam sectam, quae familiam ducir, ubi priores prius fueris edoctus. Mallem haec spatia antea emensus fores. Sed nunc non dispiciendum quid quandoque praestiterit; sed quid nunc ex re sit tua. Plurimam salutem dicito nobilisimo Magduello; addo et egregiae filiae, cujus suavissimae mores nunc etiam recordatione me delectant. Item reverendo clarissimoque Theologo Maresio. Si salutigerulum ex te facere velim, addam et duos Collegas Theologos et pulcras animas Tobiae Andreae, et Altingij, quem doleo hinc abisse priusquam reverterer: Et pulcre adeo de te et propterea etiam de universa magni Junij familia merenti doctori Steinbergio. Sed prae caeteris saluta matrem et sororem dilectissimas mihi, ut nosti; nec tantum nomine meo id fiat, sed etiam uxoris et Isaaci mei. Et ubi occasio erit, possit et mater Dominam Schombergiam salute plurima impertiri.

CCCCXCVI. V. Cl. Jo. Fred. Gronovio. Davent. Clarissime et Amicissime Gronovi,

GRatum mihi fuit cognoscere eam tibi desponsam quae placuit tibi et placere erit dignissima. Ut amoribus favissem tuis, si de iis mihi constitisset; ita nunc connubium fortunare cupio: atque id ut obtingat Deum ex animo rogo. Cum tuas accepissem literas, Collegae domum accessi; sed Hagae apud Nobiliss. Wickefortium erat et duas circiter hebdomadas permansit. Vix redierat, quin animum de versiculis tentarem. Belle adeo rem egi, ut continuo addiceret. Sed cum vellem sponsae nomen ex literis tuis significare non potui, quia eam reliqueram in mensa cubiculi, unde nescio ubi a se repositam, invenire posse famula negabat. Sed hoc leve, quando argumentum Clariss. Collegae exposui. Interea, nempe ante triduum domum meam vel nit Elzevirius Bibliopola, ac tuarum ad se literarum argumentum enarrat. Quod ad priorem earum partem, nunquam ego illas Hamburgo ad te literas accepi. Omnino diligentius in rem inquirendum. Circa idem tempus Brema ad me fasciculum misit Clariss. Crocius. Non recepi, sed delatus ad me fascis librarius qui Cabeliavio inscriptus. Ego jussi in navem referri. Inde Cabeliavio delatus; sed utrum fasciculus ad me qui missus erat, ei sit traditus, dicere non possim. Per Bidellum inquisivi; respondit intricatum ei quid, et se Bremam literas missurum ut recipiam. Hoc de Bremensi fasciculo, qui nihil ad te pertinet. De Hamburgensi tuo metuo ne quis itidem fraudem frausus sit. Omnino cogitandum, quomodo resciscere valeamus nequitiam hominis haec agentis, qui unusne sit, an habeat sociennum nequeo dicere: nec nimis suspicioni puto indulgendum; saepius me fefellit. Hodierno die denuo mihi sermo fuit cum Clariss. Barlaeo. Distinebatur, superioribus diebus, Epithalamio in Schouterorum illum, qui Leidae uxorem antea habuit Overbeekiam. Nunc occupari se ajebat versibus destinatis Principi Bohemiae Elizabethae, cui dicandum Opus miscellum Catzij ac Barlaei. Emblemata esse arbitror Catziana, sed Barlaei ac Westerburgij Ecclesiastae. Dordrechtani versibus Latinis facta illustriora. Et tamen video, certo aliquid praestiturum, si tribus versibus imo verbis, id tibi gratum fore significaris. Quid si scribas hoc pacto? verbo te antea fecisse indicium animi tui literis apud me, et cognosse summum virum non passurum ut ulla in re claudicare affectus suus videatur. Proinde te voluisse in antecessum gratias agere, pleniusque facturum, ubi acceperis optimi affectus indubitatum argumentum. Plenissime sicubi deinceps valeat. Nam (ut liberius tecum loquar) vix in occupationibus istis et tam lucrosis, facturum puto, nisi literulis digneris. At si hoc grave non erit, facturum non dubito, imo spondeo. Plurimam salutem dicito clarissimis Collegis, ac memento, si serum non est, quamprimum significare de nomine sponsae, et quo titulo tua signetur professio. Puto Historiarum et Eloquentiae; sed tamen peccare hac in re Collega nolit: Eo malim certius constare.

CCCCXCVII. Claudio Salmasio. Nobilissime Vir,

MAgnopere mihi dolet, de amissa suavissima filia, de quo nihil antea inaudieram. Et auxit dolorem, quod de alterius filiae morbo eadem cognoscerem. Uxorem vero eo magis haec res affecit, quod refricavit ei memoriam trium liberorum, quos eodem morbo amisit. Nec in his dolor stitit; mox, ut fieri solet, cogitatio subiit Corneliae suae, quam tristius fatum sustulisset. Deum immortalem: Quid homuli sumus, nisi bulla, vel [gap: Greek word(s)] ? Te constanter haec ferre, plane persuasum habeo. Sed et conjugem supra sexum cordatam: quae probe novit, quod Poeta vetus ait, nemini per aequor inoffensum labi currum ad candidum calcem. Imo quod Christiani scimus, ne quidem expediret nobis fluere omnia ex voto. Commentarius tuus de Caesarie virorum

et mulierum Coma, tam multa omnes docet, ut nunquam ejus poenitere possit auctorem; etiam solide adeo, quod proposuerat, evincit, ut responsurum arbitrer neminem. Collocutus sum cum pluribus; in nullum hactenus incidi, quin utroque, quod dicitur, pollice laudaret. Atque ego de istoc citius scripsissem, nisi sperassem, coram melius id facturum, filio e Galliis reduce. Nunc ille, ut ex literis tuis intelligo, etiamnum Lutetiae est. Ego vero putabam, jam ante duas tres hebdomadas se dedisse in viam. In quo, si fallor, quid dicam, quam videre me quam difficulter possit a Galliis avelli. Ejus causâ, quem mihi commendas, omnia faciam, quae potero, uti debeo. Ego et uxor salvere te jubemus, totique familiae fausta omnia comprecamur.

CCCCXCVIII. Ill. Hugoni Grotio, Legato. Lutet. Paris. Illustrissime Domine,

QUI hasce literas reddet, Laevinus Warnerus, patria Westphalus juvenis est tum pias et probus, singulari in studiis industria, idemque in Orientali, bus linguis apprime versatus: quod constans omnium de eo judicium est. Nec obscurum est ex iis, quae in lucem emisit. In his proxime fuit, centuria Proverbiorum et Sententiarum Persicarum. Sexennio cum laude praefuit studiis Illustrium Dominorum Comitum de Chinitz, et Tettau. Omni eo tempore, gratus, acceptusque fuit, et maximo Salmasio, et Golio, Constantinoque L'Empereur; mihi etiam quoties Leidâ Amstelodamum excurreret. Nunc incredibili ardet amore adeundi Constantinopolin, partim ut penitius cognoscat arcana quaeque literaturae Orientalis: partim ut augeat prudentiam, videndo et urbes, et hominum mores. Nec difficile ei fuit, a me elicere aliquid literarum ad Excellentiam tuam; cum putaret, faciliorem sic fore sibi compellandi viam. Jam duae sunt hebdomades; quod literas a filio Isaaco accepi, unde intelligebam, post dies paucos velle se in viam dare. Id si fecit, jam ante aliquot dies, Lutetia discesserit. Eo impensius eum expectamus, quod superiori hebdomade Navis Zelandica, dum Gallias petit, tempestate periit; inque submersis, tres fuerunt adolescentes hujus urbis, probe mihi cogniti, qui studiorum causâ, in Gallias tendebant. Immane quantum Excellentiae Tuae debeo, pro beneficiis multis, in quibus nescio ecquid majoris facere me oporteat, quam erga filium Isaacum, affectum, ac benevolentiam singularem. Quantum eo nomine debeamus, nequeo effari; nec tamen de illo multa impraesentiarum scribam: malo aliarum mihi id literarum sit argumentum, postquam datum erit filium amplecti, et omnem ex eo itineris rationem coram cognoro. Multi hic sumus, qui ingenti flagremus desiderio pascendi oculos, et animum iis, quae, ad vetus Instrumentum adnotaris. Gaudeo rem eo perductam, ut nunc de solis Indicibus laboretur. Sic enim ex praestantissimo, Excellentiae Tuae fratre, intellexi. Sed nequeo satis concoquere, quod de [gap: Greek word(s)], atque aliis huc transmissis spisse adeo negotium procedat. Interim aliquid est, quod jam coeperit Blauwius, novam editionem Operis de jure Belli, et Pacis, significavit mihi ipse, ante octiduum, et ultra. Uxor plurimam salutem Excellentiae Tuae adscribi jussit, sed et Heroinae Conjugi, ac Liberis nobilissimis, uterque fausta omnia comprecamur.

DE reditu Isaaci mei magnopere gaudeo: hodie dies est quartus decimus, quod primum amplecti datum fuit. Ex sermonibus, quos interea commtavimus, plurimum cepi voluptatis; nec vel

quantum profecerit, poenitet, vel impensae; facile etiam video, quantum excellentiae vestrae debeam, pro honore, quem filio, ac familiae, meo habuisti. Nec beneficium tantum, cujus et ipse e sermonibus ejus fructum pereipio, unquam excidet animo cujusquam nostri. Spero me paucos intra dies, a Jurisconsultissimo Excellentiae vestrae fratre, accepturum quae ad veteris Testamenti eodicem annotasti. Nunc magnas ago gratias pro eo, quod tam praeclaro munere augere volueris Bibliothecam nostram. Sed ubi licuerit, Ambrosia ejus pascere aniumum, diu noctuque, multis partibus amplius debebo; nec desinam profiteri. Nunc pauculi dies, quibus careo, totus mihi annus videntur. Scio aliter fore animatos, qui terris hisce succo turgent loliginis. Sed oblatrent quantum volent; ubi multi numero, mentes et operam conjunxerint, non decuma eruditionis pars exprimetur. Deus, Excellentissime Domine, vitam et valetudinem diu conservet, terrarum, atque Ecelesiae bono. Illustri Dominae Coniugi, multam, Ego, Uxor, filij, salutem dicimus, pariterque, Nobilissimae filiae.

D. Georgio Calixto, S. T. P.

QUAE miseras, eximie Calixte, de beatitudine aeterna, Transubstantiatione, Monarchia Ecclesiae visibili, et dominicae nativitatis festo, ea accepi universa, et quamquam plurimum tam egregiis capiar donis, impensius tamen laetatus sum, quod divina bonitas tibi vitam, valetudinem, vires animi conservet ad tam bene de nostris posterisque temporibus, promerendum. Ac idem mecum sentiunt his locis quotquot non aliam in Religione Christiana sectam sequuntur, quam fit ab utroque nostri. Illis vero qui in cuncta Romanae Ecelesiae placita jurarunt, eo faeilius ignoscere debemus, quod hoc concordiae studium omnibus satis probetur, qui a Romana Ecclesia recesserunt, sicuti ex Buscheri, et ejus farinae aliorum deliriis conspicere est. Sed his bipartito commentario solide adeo occursum video, ut nihil ultra requiratur. Nescio sitne et responsum Erbermanni vindiciis hocce anno Moguntiae editis. Ubi inter alia miror sectione tertia contendere te Papale tribunal tibi vindicare, tanquam judicium tuum haberi velis tanquam publicum omnium Ecclesia rum idque [gap: Greek word(s)]. Ac qui sic argumentari solent solos se putant canonas Logicos observare in fidei negotio, caeteros circum volitare tanquam umbras. Vidi et eopse anno editam contra te annotationem de communione Graecorum sub una specie, ut inscriptio pro mittit. Ubi legi non reperi quidquam quo destruantur a te adserta de communione publica quae fit in Ecclesiis Graecanicis et Orientalibus. Sed longa mihi esset series rerum complectenda, si caeteris id genus insisterem; nec valetudo hoc tempore sinit. quae ab aliquo retro tempore infirmion. esse coepit. Credo commonet, ut magis magisque cogitem de commigrando. Tu vero, excellentissime vir, perge cum divino auxilio strenue decurrere hoc curriculum ad quod es vocatus. Pro multis testium millibus conscientiam habe. Et applaudet omnis eorum chorus, quibus dolori est inconsutilem Christi tunicam ita misere discindi. Equidem id ingenue dixero, quod apud alios praedicare non desino, nullius scriptis e Germania aut vicinis terris aeque me capi, quam ejus ad quem nunc scribo, Conjunctissimo Collegae tuo doctori Horneio. summo viro salutem plurimam dicas rogo. Nam et ille nobis e eliquiis aurei generis.

DI. Jacobo Golio. Clarissime vir, atque Amicissime,

FUit his diebus mecum Samuel Costerus, vir ut ingenio ac prudentia, ita medica pariter ac melica arte pollens Is narrabat se ad te scripsisse litteras quibus... Senatoris Stetinensis filium de meliori tibi nota commendaret. Equidem non ambigo, quin multum apud te ponderis illius habeant literae, praesertim quando ex priori, connubio filia ejus sanguine tibi jungitur. Nihiominus ita habuit persuasum, aliquid apud te posse amorem nostri: eoque a me poposeit, ut ad te argumenti ejusdem litteras darem. Id vero lubenter in ejus spem gratiae facturum me recepi. Solum excidit nomen juvenis, Neque schedulam, in qua annotaram, potui reperire. Quid refert? Quando tibi de eo possit constare ex literis Costerianis. Solum igitur rogatu est opus, ut quantum res tuae sinant, observes quid juvenis agat, ne fortasse malorum consortio corrumpatur. Consilio etiam in studiis, si opus videatur, juves. Id mihi quoque pergratum erit amicissimi Costeri gratia, cujus opera subinde utor in adversa meorum valetudine. De rebus meis nunc nihil addo, quia melius omnia cognosces ex filio Isaaco; quem mihi Deus ex Anglia, Galliis, et Italia prosperum ac salvum stitit, post triennij et sex mensium peregrinationem non inutilem minus quam jucundam. Conjugi a me et mea salutem dices plurimam.

DII. Johanni Seldeno, J. C.

EN tibi, vir doctrina famaque maxime, [gap: Greek word(s)] nostrum contextum ex memoria gestorum, natura rerum, et monumentis sacrarum Literarum. Quo in opere hoc unice studuimus ut nationes, et qui proxime ab iis abirent, ab impia sua pietate abduceremus, eademque deduceremus ad veri numinis notitiam, amorem ac venerationem; ut deinde eos fax verbi divini, quod nequit natura vel historia externa, feliciter ad cultum perduceret Christianum. Atque hoc quale quale munus eo gratius fore confido, quod magnam partem eodem pertineat praeclarus tuus de Diis Syris labor; qui, ut tot alia, canescet saeclis innumerabilibus: quemadmodum de Marci Ciceronis Mario scripsit Scaevola Jurisconsultus. Adjunxi etiam Maimonidae opus de Idololatria cum filij mei Dionysij [gap: Greek word(s)] tralatione ac notis. Ac neque operam istam fore ingratam, plane habeo persuasum, vel eo nomine, quod cum studiis aliis, praecipue duobus Philologiae et Juris prudentiae, conjunxeris tot Orientis Linguas, ut hâc etiam parte sit difficile parem. alterum reperire. Vale, vir summe, et tui admiratorem ac cultorem porro ama.

DIII. Episcopo Novae Casae. Leidam. Reverendissime, et eximie vir,

REscripsissem de iis, quae tetigisti literis tuis, nisi valetudo obstitisset et alia quaedam. Spero id a me fieri posse propediem. Quamquam quid ego de istis ad te, et quidem degentem ea in urbe? Hoc nonne fuerit ligna in sylvam? et tamen ulla in re possim gratificari, quae omnia tua causa velim? Utcunque vero distinerer mirifice, nolui tamen eum juvenem qui tuas mihi longe acceptissimas literas reddidit sine meis reverti. Amo enim non modo propter commendationem tuam, sed etiam propter parentem nobilissimo genere prognatum, et a Rege Bohemico olim praefectum bonis Regiis in Moravia, quicum mihi ab annis compluribus aliquis amicitiae usus intercessit. Ingemisco saepius, quoties cogito tam multos et genere et dignitate, aliquos etiam eruditione

conspicuos, nunc variis adeo terris exules agere. Sed multis melius est infeliciores videri, quam ut cuncta hic fluant ex animi sententia. Salmasio te uti familiariter gaudeo. Nam quid eo viro mentis capacioris? Simulac ad cum scripsero, decrevi affectum tuum literis testari.

DV. Georgio Ratallero Dubletio, Nobilissime Amplissimeque Dubleti,

HEsterno die, qui Veneris erat, puta A. D. v. Kal. Jan. plane domi meae, in Christo obdormivit filius Franciscus, postquam apud nos tribus fuisset mensibus. Eo in lectulo cubantem, ac jam tum prope desperata valetudinis adportari, primis tenebris jusseramus; quo non corpus modo bene curaretur, sed monendo, hortando, melius instillarentur a nobis, qua versare animo oportet, brevi deserturos has terras. Nec consilij vel operae poeniter. Adeo negligebatur domi suae, imo crudeliter habebatur, etsi summitteremus quotidie quibus opus esse aegro putaremus. Non convitiis parcebatur a Xantippe illa, nisi Alecto potius dicenda; quae et advocabat sorores, non tanquam [gap: Greek word(s)], sed ab orco furias binas. Itaque et verberibus saevitum in decumbentem. Quod ne saepius contingeret, addidimus ei custodem, qui diu noctuque cum illo ageret. Interim hic ne mutire quidem verbum audebat. Sed haec fuere. Filio nunc melius est, postquam ereptus est his malis. Ac cogito mecum, fortasse Deo visum fuisse stultitiam ejus in terris punire, quo hic disceret cogitare de coelestibus, dum locus est poenitentiae: at ut facilius hanc mentem conciperet, voluisse per eam sic adfligere cujus insano amore, tanti moeroris causa fuisset parentibus adeo bene meritis. Mordet me nunc cura de filiola [gap: Greek word(s)], ne male in tali domo educetur. Sed de isto coram aliquando. Sepelictur noster die Mercurij proximo. Tamdiu differre exequias cogimur, quia Dominicum diem excipiunt duo alij feriati ob Dominicum Natalem. Totis enim diebus hic conciones habentur in Templis. si adhuc viverem Leidae, scio quid postulaturus a te sim, ac pariter senatore Rutero, viro quidem carissimo, propterea quod uxorem, et liberos sanguine contingat, magis autem, quod annis propemodum quinquaginta amicitia intercesserit sine querela. Sed longum locorum intervallum, et saeviens frigus, non finunt, quod vellem poscere, ab alterutro vestri. In te vero tertia accedit causa, quod cum uxorem non habeas, tuto abesse domo non possis, nec soleas. Interea non displiceat, si Amplissimum Rutetum omnis rei facias certiorem. Spero grave non crit, si per famulum ei legendi has literas feceris potestatem. Ita enim hoc tempore obruor variis, ut alteras etiam Literas scribendi otij suppetat nihil.

DV. Nobiliss. Baroni Herbert, Londinum.

A Liquot nunc effluxere menses, Nobilissime et Generosissime Bato, quod librum tuum acceperim de Religione Gentilium, errorumque apud eos causis; idque una cum literis serenissimi Electoris et tuis. Et pro libro, et pro literis non possum non gratias agere quam maximas. Delectatus sum plurimum et Argumento, et Scriptionis genere. Vix itaque dixerim, quam avide, quantoque cum fructu illum devorarim. Non jam animus est, ut scribam tibi, quid de hoc epero sentiam. Scio quam difficulter audire laudes tuas possis. Audiant has illi, quibuscum saepe de hoc Scripto colloquor, cum tempus et occasio patitur, quae nunquam non sese offert. Dum itaque saepius lego, et relego, illos tuos Commentarios, animadverti verum esse istud, nullam in bonis rebus esse satietatem.

Inde factum est ut serius tibi respondeam, gratiasque agam maximas, quod participem me feceris lucubrationum tuarum. Nec quod sit, ubi diversum a me videatur tibi, id pretium apud me imminuit. Quum auget verius. Praeterquam enim, quod nolim opiniones meas haberi, velut [gap: Greek word(s)] : pulcherrima mihi praebetur occasio, pensiculandi ea quae scripsi; ac vel corrigendi, vel firmandi magis. Ut mittam quod multa adhuc indicta reservavi postremo Volumini, quo agendum mihi primum de Plantis, et Fossilibus; hinc de Affectionibus in Deorum numerum relatis; postea de cultu Naturae universalis; ac denique de eultu Symbolico mixto. Ac diu illa universa in lucem prodiissent, nisi novis curis semper avocarer. Superest, ut sicuti meo nomine gratias ago pro tam praeclara opera: illlas agere etiam possit orbis universus. Id maxime desidero, tantoque id citius futurum, quanto citius lucem adspiciet. Quod si in eo excudendo, utilis esse opera mea possit, vel hic, vel alibi, nisi in Anglia excudi satius existimabis, libentissime illam offero. Vale illustrissime et Generosissime Baro.

DVI. Illustriss. et Sereniss. Electori Palatino. Londinum. Serenissime Princeps,

QUamvis opus non fuisset, ut Serenitas vestra commendaret librum. Nobilissimi ac Generosi Baronis H. de Cherbury, cum bonae merces seipsas soleant commendare; tantum tamen voluptatis percepi ex literis screnitatis Vestrae, ut majorem nunquam. Itaque non possum non gratias agere immortales Screnitati Vestrae; tum quod me dignum. censuerit, cui aliquid commendaret. Liber memorati Domini Baronis; et doctissimus est, et ea qua potui attentione illum pervolvi. Sed ad sustinendum judicium Vestrae Serenitatis, de opere illo corrigendo, modo ab ullo corrigi possit; necesse esset, ut meipsum superarem. In eo etiam video incredibilem Serenitatis vestrae humanitatem, quod tantum mihi attribuat, meque hominem minutum usque adeo obliget. Faciam ego semper quod debeo, et quod possim; plura etiam facturus si liceret. Sed neque Serenitas vestra plura a me expetit, neque plura ego possim.

Deus, Serenissime Princeps, Serenitatem Vestram tueatur et provehat ad ea quae desiderat.

DVII. Cl. V. Hugoni Grotio. Illustrissime et Excellentissime Domine,

ACcepi jam ante mensem quae ad Veteris Testamenti Libros, Excellentia vestra annotavit; Sacrarum Observationum, non Librum, sed Thesaurum. Adeo ubique multa se offerunt, partim paucis observata, partim hactenus inedita. Juvit etiam cognoscere, quid in tanto scribentium dissensu, judicio illo accurato maxime comprobasses. Magnopere praeterea delectavit, quod ostendis, multa adeo in Veteri Interprete, quae carpi a Novis solent, commodam capere Expositionem, planeque consentaneam contextui Hebraeo, etiam ut nunc legunt Massorethae. Nempe scribere voluisti, non tantum concinna atque erudita brevitate; sed etiam non industria, quam plurimi, sed studio partium minori; quando alterum hoc corrumpere hoc saepius Religionis negotium solet. Quamobrem immensum quid aeternumque Excellentiae Vestrae debebunt, qui serio amant legere et intelligere Scripturas. Ac privato etiam nomine, non solum pro munere magnifico, sed quod majus puto, pro opera tam utili teneor atque obstringor, Eo impensius Deum rogo, ut Illustrissimae Excellentiae Vestrae, longam aetatem, ac optimam valetudinem largiatur; quo et illud,

quod in Novi Instrumenti Libris enarrandis superest, perficias; atque adeo veteres resumas labores; non quasi desiderem, sed quia confidam Spiritum Domini plura deinceps consimilia bono publico edocturum. Scribo hoc eo fidentius, quia plane censeo, Excellentiam Tuam, hac parte, non abire, a communi quondam Praeceptore, socero meo Junio. Is aiebat, si vel annos centenos superesset, neutiquam se ingenio ullo vel industriâ, exhaurire posse, quae profundo insunt Scripturarum puteo; saepe mihi paucis ante obitum mensibus retulit, si absol vere daretur, quae ad Bellarminum annotasset, nolle cogitationes alio adjicere, quam ad veteres suas Commentationes limandas. Saepius istius mihi in mentem venit; nec tamen peccare desino, in procudendis novis, ac saepe minutis, quale illud quod pauculos intra menses conspicies: Est id de Sermonis Vitiis, et Glossematis Latinobarbaris: opus fortasse non inutile juventuti, ad Sermonis Latini castimoniam: Aliis item ad intelligendos seculorum posteriorum Scriptores, quantivis illos pretij, saepe interim semibarbaros. Haecne aetati meae conveniunt, qua eum inchoavi annum qui intra hunc ipsum? CIC IC C. XLV. aetatis erit septuagesimus? Fons caputque hujus mali est, quod si qualia praeferrem, et fortasse parata habeo, publici juris facerem, calumnias malorum noninjuria extimescerem; quando satis sum edoctus quantum velint et valeant. Accdit quod tam multa in tam variis studiorum generibus sim aggressus, ut quoties cogito de singulis, vix videam, quid primo, quid deinde, in manus sumere imprimis conveniat. Interim existimo, e primis fore, Librum singularem de natura, et constitutione Poetices; duos autem de temporibus Poetarum, Graecorum et Latinorum, tum eorum qui deperiere, quam qui Libitinam effugere potuerunt; Tres vero Libros, de artis totius Poeticae praeceptis. Credo comitem addam Harmoniam Evangelicam, de Passione et Resurrectione Domini, opus jam ante annos viginti quinque laboratum. Sed postquam avide devoravi, quae ad Evangelistas observavit Excellentia Tua, non pauca conspexi tum quibus firmare mea possem, tum quoque propter quae pedibus mallem in Excellentiae Tuae ire sententiam, eoque propria vineta caedere lubens. Nec siverint id mores mei, ut hoc dissimulem, ubi lucem adspiciet.

Amstelodami, Pridie Kalen. Jan. Stylo Juliano, CIC IC C XLV. quem fortunare opto, Excellentiae Vestrae, Heroinae Conjugi, et Nobilissimis Liberis. Quod mecum vovet Conjux' et Liberi, et ante omnes, obstrictissimus Excellentia Vestra, Isaacus meus.

DVIII. Joanni Seldeno J. C. Londinum. Clarissime, virorumque Eximie Seldene,

JUcundius mihi fuit, quam facile dixero, ex affine Junio, et ornatissimo Hoofdio, cognoscere de singulari erga me meosque affectu tuo, ac opera quoque eo in negotio, quod mea interesset plurimum. At longe illud jucundissimum, partim ex conjunctissimo Collega Pellio, partim ex optimo Hoofdio resciscere, de felici totius negotij successu. Quare nimium quantum obstrictus sum praeclaris Regni Britannici Proceribus et eximio nomini tuo, et praestantissimo D. Sadler, atque aliis qui luculento adeo argumento, amorem nostri, ac in me studiorum comprobarunt. Multum etiam hoc nomine debere profitentur, et Matthaeus meus Illustrium Hollandiae et Zclandiae Ordinum Historiographus, et filius alter (ut de tertio Jurisconsulto taceam) Isaacus meus, qui non semel perhumaniter adeo a te exceptus Londini; et ante duos, tres menses, Gallia, Italiaque, triennij quasi spatio, lustratis magnos praeclarosque Scriptores hactenus ineditos, pene dixerim Thesaurum apportavit; alios post alios juris publici facturus, bono literarum, nec sine testatione, quorum bene ficio tantum potuerim in studiis et meis et liberorum. Ac eadem multo justius mens mea, quando fructus quidem hujus beneficij, magnam partem ad liberos redundat. Attamen me imprimis spectat, qui magno cum rei familiaris damno, cuncta publicis metior commodis. Itaque (si

familiarius mihi paullo loqui tecum permissum) poteram ego, si quantum pecuniarum Bibliothecae impendi apud illu stres Hollandiae et Westfrisiae Ordines collocassem, tantum inde percipere, et amplius etiam, quam ad me redit ex Britanniae magnae, magno illo, nec satis aestimando beneficio. Nempe hoc facit, ut minori molestia sumtus in studiis sufferam, animoque magis defaecato limare pergam tam multa quae habeo affecta. Quippe longe eorum excedunt numerum, quae hactenus emisi. Ac intra hunc annum, ut spero, complura eorum conspicies, in non uno studiorum genere. Jam enim sub praelo sunt nonnulla. Nimirum nunquam cesso quia semper cogito, quantillum absim a septuagenario. Semper igitur illud in mentem venit, propediem mihi rationem esse reddendam temporis. quod divina hactenus bonitas concessit. Tibi vero, Mague Seldene, ingentes ago gratias pro praestita opera tam pulchra, tum etiam hoc tempore opportuno; et (ut de liberis nihil repetam) facit item mecum optima Conjux, summi Viri Francisci Junij proles. Et cur non illud addere liceat; Etiam qui antea celebrarent toto orbe Celebratissimam Doctrinam tuam, non minus efferunt in coelum singularem Beneficentiam ac Humanitatem, atque in me (saltem sie judicant amantes mei, quales longe plurimi) non solum collata, vel praestita haec putare, sed omni Eruditorum Ordini his terris. Tantum mihi meisque adlaborandum magis, ut ne praesenti seculo, vel postero ingrati unquam fuisse videamur. Neque is solum animus futurus est noster erga te; sed cunctos qui tam bene de familia mea mereri voluerunt. Quaeso hanc meam, meorumque mentem, ubi otium erit, significa. Ac ipse etiam, prima occasione, uni alteri significare decrevi.

Amstelodami, Postr. Kal. Jan. An. CIC IC C XLV. quem tibi tuisque, et toti Regno Britanniae Magnae fortunare ex animo cupio, optoque.

DIX. Nob. et Charissime Adfinis,

REliquit terras filius Franciscus, atque, ut spero, iis misectur, qui in illo die misericordiam magis quam judicium pro meritis expectant. Satis placide expiravit, ac tribus mensibus, quibus domi nostra fuit, crebro vidimus, quam multum poeniterer, ac tum ipse veniam De um rogavit, tum petiit, ut nos pro se ignoscentiam, numen assiduo postularemus. Sepulturae destinatus est dies Mercurij proximus. Suffecerit igitur, site Martis in viam des, ut avunculus sororis filium natu maximum, tibi cognominem et magno avo, sed virtutibus immane quantum inferiorem, extremo hoc honore cohonestes. De Cognato Brunaeo nihil addo, quia haec scripturus, intellexi ex filio Matthaeo esse in urbe hac Amstelodamensi: scripsi etiam ad Amplissimum Senatorem Dubletium, sed scio stulte, et inique ab eo postulatum iri, ut hoc anni tempore, se itineri accingat, qui domi non habeat Conjugem, tot suavium Liberorum interea curam gesturam. Neque poscere ausim a Senatore Rutero, qui et ipse vix quadriennio abest ab decimo Climacterico, Nunc plura ut addam, non sinunt occupationes, sed si valetudo hoc ferat, ut excurras, erunt alia multa, de quibus disserendi crit otium. Affini Brunaeae, et filiae. plurimam salutem dicito, etiam (modo vobiscum sit) Illustrissimo Comiti Oxfordio, pro cujus assurgente Gloria, licet iniquissimis temporibus, non desinam vovere, quae virtus ejus meretur.

DX. Nobilis Conjuncteque Affinis,

TRistem tibi nuncium apporto. Ereptus nobis est, heri vesperi, filius Matthaeus, postquam quatriduo circiter lectulo fuisset adfixus, et postquam biduo ante imminentis morbi nobis indicia aperuisset. Hodie est xxi. Martij; funus deducetur XXIV, hoc est proximo die Sabbathi. Itaque ego, Uxor, Nurus, et filius

Isaacus, plurimum rogamus, ut quem honorem exequiis Francisci mei proxime habuisti, eo nunc cohonestare funus Matthaei nostri, ne grave ducas: neque id te solum rogo, sed etiam Cognatum Brunaeum, modo valetudo utriusque, ac res sic ferant. Perspectissima mihi est summa humanitas tua, uc hoc pluribus postulare neutiquam opus habeam. Feci etiam de isto certiorem Amplissimum Dubletium; non tamen poscendum putavi, ut denuo se huc conferret. Ne quidem id petij a charissimo Cognato Rutero, abunde semel hoc agendo adfectum suum comprobavit. Tamen priusquam te in viam des, significabis ei de hoc dolore nostro. Scriberem ipse, sed dolor non sinit, et praeterea occupationes funebres. Has et similes derivare antea in Matthaeum soleo. Nunc etiam hie senectae soipio creptus mihi. Ita ut vides longa aetas multa secum advehit mala. Sorori Brunaeae salutem nostri omnium nomine dicito.

DXI. Joanni Sadlero S. P.

NON facile dixerim, praestantissime Sadlere, quantum voluptatis aeperim ex tuis ad meliteris. Neque eo id nomine duntaxat, quod me rei longe desideratissimae faecrent certiorem; sed etiam quod ab eo proficiscerentur, qui luculenta adeo opera, suura erga me familiamque meam amorem, ac fidem comprobasset. Quanquam vero jam alteram Hebdomadam lectulo sim affixus, nempe ob senilem morbum, pedibus non valentibus offieium facere, imo nec manu sinistrâ; quia tamen paulatim remitteret morbus, a quo biennio fueram immunis, dextra etiam commode se haberet: committere non potui, quin literulis hisce, iterum, iterumque gratias agerem, et a me ac meis, pro viribus omnia grati animi officia pollicerer. Decretum erat ad minutam mentis benevolae tostationem, Exemplum eorum mittore quae hactenus edidissem in lucem. Sed multorum nullum apud Typographos Exemplar amplius comparet, omnibus jam diu distractis. Sed in eo aliqui sunt ut recudantur. Quod ubi effectum, non differam quae mei sunt officij. Nunc praemitto quos potui nancisci. Sunt autem isti Libri VII. de Arte Grammatica, quibus censuram exerceo in Veteres Recentes Grammaticos.

Liber de Genealogia Christi, deque Annis ejusdem, Nati Baptizati, Mortui. Item dissertationes tres de tribus Fidei Symbolis, uno Volum.

Quaeso boni haec consule, nec tam quid mittam, quam quo mittam animo cogita. Qui sane erga to talis, qualis pro tuis meritis esse debet, et futurus semper. Mitto ejusdem generis quinque volumina ad amplissimum et praeclarum Oliverium. Sanct. Joannium. Quos gratiores fore consido, si a te accoperit, eademque operâ a me salutaris, et omnia grati animi officia promittas. Haec ipse scripsissem ei; sed is est corporis languor, ut iterum in lectum cogar recipere. Deus qui coepit reddero valetudinem meliorem, brevi ut spero pristinam restituet.

Amstelodami, CIC IC C XLV. III. Non. Maias. Stylo Gregoriano. AEternum tuus, G. J. Vossius.

DXII. Cl. Salmasio. Nobilissime, maximeque Salmasi,

JUcundum fuit nudiustertius ac quartus, bone te valetudine conspicere; ae multum gaudij accesserit, ubi ex te cogonoro, lectissimam Conjugem, animae dimidium tuae, salvam, ac sospitem pedem in Galliis posuisse. Mitto quae scripsi de Vitiis sermonis, et glossematis Latino barbaris. Id munusculum boni consules. Addidi Minutium Baldwini, cujus praefationem a Typographo desiderari intelligo.

DXIII. Cl. Salmasio. Eximie vir et amice,

SI multis exprimero velim quam mihi jucundum fuerit, de valetudine tua cognoscere, et quid in studiis bono publico moliaris; faciam quiddam, non satis dignum veteri firmataque amicitiâ nostrâ, quae non sinit, ut in hujusmodi negotio dubitet alter, de alterius constantissimo affectu. Istoc igitur mittam, ac potius de rebus meis te faciam certiorem. Ac primum quomodo mihi cum Arthritide fuerit conflictandum, non illa quidem, quae me prorsus arceret a Musarum sacris, sed ejusmodi tamen, ut domi contineret, quandoquidem turpe putarem, si instar Tardipedis Dei, claudicarem foris. Ut autem videas haud nimium in me valuisse Divam malignam, quam nos Podagram vocamus, mitto ad te opus literarium de Vitiis sermonis, et glossematis Latino-barbaris, cujus partem non exiguam, morbi tempore, partim scripsimus, partim ex veteribus schedis digessimus, Exiguo id loco ducent qui literas aspernantur: non tu, vel alius, qui utilitatem eum difficultate conjunctam aestimabitis suo pretio. Equidem hic quoque cum Terentiano Mauro fas sit dicere:

Fronte exile negotium,
Et dignum pueris putes:
Aggressis labor arduus,
Nec tractabile pondus est.

Quod magis judicabis, si alterum quoque volumen consequetur; sed hoc antequam lucem videat, edere animus est grande opus, de omnium disciplinarum naturâ, et constitutione, earumque scriptoribus, tum antiquis, tum (modo magnopere mereantur) etiam novis. De re poetica etiam, et Poetis Latinis et Graecis, quinque libros habeo paratos. Ad haec, tres Harmoniae Evangelicae, de Christi Passione, Morte, Sepulturâ, Resurrectione, et Ascensione in Coelum. Item opuscula varia, quae videbis, ubi pedem posueris in aedibus nostris. Haec adfero, ut facilius te, ubi occasio dabitur, in viam des. Etsi de me aliud promittere nihil habeo, nisi facilem mensam, lectulum mollem, frontem porrectum, et quod non in infima parte putandum, colloquia et sermones quales amamus uterque, quoties bonus nos Deus conjunxit. Atque utinam, aliquod tum possis Typographo, ingenij, doctrinaeque monumentum committere; sive de dicatione perstet animus, quem scribis, sive aliquid melius in mentem venerit: scio enim nihil a te proficisci, nisi ingenio perfectum, atque elaboratum industria, planeque istiusmodi, quod non placiturum sit, seculo non modo nostro, sed etiam posteris. Quo in omine desino, teque pariter, ac lectissimam uxorem (illam mihi notam virginem, notam matrem, ac ut censeo etiam aviam) plurimum salvere jubeo,

DXIV. Jacobo Golio Matheseos et Arabicae Linguae Professori. Leidam. Eximie et amicissime Goli,

VEllem, cum proxime forem Leidaemagis in animo habuissem, vetus illud verbum, quod Caesari Augusto, non in animo modo, sed ore etiam atque epistolis, frequens esse solet. Nam, si ut eo praecipitur, lentius festinassem, non excidisset tecum loqui de negotio quodam, cujus curam, in me susceperam Hagae, vel Ryswici potius, ubi non me modo, sed nobile etiam fratrum Dubletiorum par. et Boulenum Pitershoexi dominum (ut matronas praeteream) convivio opiparo, exceperat amplissimus Leewius, Brilanae urbis Praetor. Nonne affectus tam prolixus, in animum debuerat revocare, quod semel, iterumque, eidem Leevvio promiseram? Sed gratissimus conspectus tuus. optimaeque uxoris, et praestantium convivarum, quibus me socium addidisti, itame abripuerunt, ut ex memori priorum, immemor fierem. Praesertim dum semper obversatur brevitas temporis, intra quod, necesse haberem, adire, et salutare complures veterum Collegarum, et incomparabilem

Salmasium, et maximum Spanhemium, non minus elegantis ingenij virum; quam doctrinâ, facundiâque excellentem. At saltem imponere huic oportuisset, quod apud te fuerat neglectum; sed dum cogito, jamjam currum esse adscendendum si tempori, Amstelodami esse velim, nec hic magis, quam apud te incurrit, quod ex te, Spanhemioque, quaesiturum me receperam. Nempe utrum alteruter vestri non gravetur, convictorem habere, amplissimi ejus, quem dixi, Leevvij filium. Adolescens est, sua vissimae indolis, ac probe educatus; sed facile videt parens praestantissimus, qui ipse in Academia Leidensi vixit diu, quanti periculi sit, eo ablegare filium usque adeo adolescentem, ac pene puerum, nisi degat sub oculis alicujus, quem aetas illa revereatur, ut debet. Rogo igitur, ut tribus verbis significes, num tibi integrum sit, optimum hunc adolescentulum recipere in convictum. De pretio, facile conveniet. Novit enim parens, nusquam melius impendi pecunias, quam ut liberi augeantur virtute ac doctrinâ. Quod si res tuae non sic ferant, ut fieri id possit, proximum est, ut et mei, et imprimis amplissimi Leevvij causâ, ex quiras, ex praestantissimo Spanhemio, num apud eum pluribus vacet locus, ac paratus sit, adolescentem eum admittere in numerum convictorum. Quod si ne ille quidem recipere possit, dispice quaeso, ubi hahitaturum hoc tempore tutissime putes. Parens nihil aeque habet in votis, quam ut vivat apud alterutrum eorum, quosdicebam. Quo celerius super hoc responsum accepero, eo gratiores erunt literae tuae. Longas non expecto, novi occupationes tuas. Solum scribe; Recipere mihi, vel D. Spanhemio integrum est. Aut, censeo recte, huic, vel illi commissum iri. Ita postulato meo satisfacies, et ego minus injurius fueroin tua, ac publica commoda. Salutem dices suavissimae conjugi tuae, et summo viro Spanhemio.

DXV. Amplissime et Consultissime Mieropi,

SAEpe mihi in mentem venit, eximiae bonitatis, ac humanitatis tuae, jam ab eo tempore, quo Dordrechtum me tenebat, et annua tibi cura veniret Australem, publico nomine, Hollandiam petendi. At eo jucundior esse solet illius temporis recordatio, quod postea quoque, te mihi, et meus expertus sim semper usque adeo benevolum et amicum. Tanto fidentius, ante has duas hebdomadas, cum amplissimo et integerrimo, (ut caeteras laudes taceam) Senatore Ratallerio Dubletio accesi domum tuam; ac quia nunc, ob adversam conjugis valetudinem, excurrerenon datur, per literas compello, iterumque filij mei Matthaei, quantum possum, negotium commendo; idque non tui solum causa, sed etiam, ut per te, et Illustrissimum Legatum Pauvvium, ad quem itidem scripsi, commendatius esse apud praestantissimorum Collegarum alios possit. Vides mihi rem curae esse: nec miraris scio, tot ipse liberorum parens. Et cum semper nobis cordi sint carissima pignora, in hoc vitae incerto, tum praecipue, ubi non vitae multum supetest. Nam quid mihi persuadeam, postquam tam parum absum a septuagesimo, quem decimum vocant climactericum, ac sapientissimus Solon vitae terminum judicabat, indignante quidem Mimnermo, sed non abhorrente divino Psalte, nisi quod annos denos vivacioribus superaddit. Rogo Deum, ut tu quoque vivacibus istis annumereris, et deinceps quoque belle, ut cum Poeta dicam, pedibus te portes tuis. Id facies bono familiae, et Reip. et amicorum. Ita voveo, (ac pariter mihi ipsi compre cor) aeternum tibi.

DXVI. Clarissimo et Amicissimo Golio. Leidam.

sane longiusculas. Iis te certiorem faciebam, quomodo Ampliss. Leuwius Brilanae urbis Praefectus, multum me rogarit, ut exquirerem ex te et Clariss. Doct. Spanhemio, utrum filius suus habitare in aedibus alterutrius possit, quo in Academia Leidensi florentissima, ac domestico exemplo, uberiorem capere possit ingenij ac doctrinae cultum; super eo nihil hactenus responsi accepi. Metui ne id provenerit ab occupationibus nimiis, quibus distringeris. Quare recte me facturum putavi, si memoriam refricarem. Quaeso hoc age, ne expectationem Leuwij nostri diutius eludam. Lectissimae conjugi salutem dicas.

DXVII. Incomparabili Viro, Collegae veteri, Danieli Heinsio, Ger. Jo. Vossius, S. P. D.

PRoxime edidi volumen de vitiis sermonis et glossematis Latino-barbaris. Nimirum, mihi duo proposui, prius est ut pro viribus aliquid conferrem, ad barbariem profligandam; alterum ut lucis aliquid adferrem mixobarbaris illis, quae legere est, apud superiorum seculorum scriptores. Eunte igitur ad vos Langermanno, juvene optimo, et arcto sanguine juncto communi amico nostro Gronovio, occasionem negligere nolui, mittendi exemplaris, non quia tanti putarem, ut inspiceres, sed quod existimarem, id officij mei esse, nec tibi nostra ingrata esse posse, Collegae veteris, et tui amantissimi, jam ab annis prope quinquagenis. Amorem etiam tuum vicissim perspexi vel proxime, cum una apud Golium coenaremus. Quem ego virum maximi facio, ut debeo; si meo nomine salutaveris, rem facies longe gratissimam.

DXVIII. Clarissimo viro, D. Ant. AEmilio. Clarissime, et amicissime AEmili,

QUI has tibi literas tradet, vir est probus natione Graecus, nomine Nathanael Conopius, Presbyter, et Patriarchae Cyrilli antehac Protosyncellus: Graece pereruditus, nec Latine ignarus, sexennio Oxonij vixit; postmodo, ob res in Anglia afflictissimas, terris nostris commendatus. Aliquot diebus apud nos fuit. Urbis nostrae Magistratus eum centum donavit Karolaeis; Ecclesia Belgica sexagenis. Minus Gallica dedit; quippe ipsa in re satis tenui; ut non sic indigentibus succurrere valeat, quam optaret. Nunc ad vos contendit, ut Urbis, Ecclesiaeque liberalitate auctior redire ad suos possit. Reformatarum Ecclesiarum sententiae favet, ac spes nostrorum hominum est, posse eum ecclesias Graecas arctius conjungere cum nostris. Sed SS. Patres coemendos (sine quibus parum in hoc sancto negotio praestiterit) non exiguis opus sit impensis. Quas cum sustinere per se non possit, opem flagitat alienam, nec iniquam. Cum vero posceret a me commendatitias, prae caeteris occurristi, quem hoc onere bearem: Nempe ut ejus causam Procerum uni alteri commendes, atque adeo etiam eorum qui Ecclesiae praesunt. Ad praestantissimum Niuportium, Urbi vestrae a secretis, scripsit, ejus causa; conjunctissimus Collega meus Barlaeus. Eo negotium hoc apud Proceres vestros facilius processurum confido. Spero in Ecclesiastico ordine, non gravate ad hoc conferre operam suam velle, virum magnis virtutibus Arnoldum Ticmannum; quem rogo, ut a me salutes, cum ob hanc ipsam causam, tum ut videat me non esse immemorem sui. Dolet quod non melior mihi occcasio sit videndi, et complectendi utrumque vestri: et eo magis dolet, quod ab annis circiter quadraginta cum adhuc messis vestra lateret in herba, abunde prospexerim, quantum boni ab tam praeclaris animi dotibus exspectare Ecclesia et Resp. Literaria posset. Sed vos mihi non minus videmini, Ultrajectinae adfixi glebae, quam ego

Amstelodamensi. Interea mihi facilius venia dari debet, ob grandiorem aliquanto aetatem. Nam pauxillas intra hebdomades, ingrediar Climactericum meum decimum, ultra quem, nullum sibi computandum Solon putabat. De me quid facturum sit, sum unice securus, ut qui divinae hoc Providentiae committam, et ut Poeta Bibilicus jubet: summum nec metuas diem, nec optes. Vale, maxime vir, pariter et amice.

DXIX. V. Cl. Joanni Brunaeo. Middleburg. Amplissime vir, Cognate carissime,

LUculentam mihi spem fecerat filius Matthaeus, superiori te Majo, ac conjugem pariter affore nobis. Sed licet vix aliud aeque in votis esset, video tamen non sic res tuas tulisse. Multa erant, de quibus alloqui decreram; quorum alia ad fratis tui filium pertinerent, alia etiam ad communia studia nostra; quiddam etiam quod me quoque tangit, quia tangit filium. Jam hoc cum dico, satis intelligis, maximopere me optare ut Zelandiae Illustrissimi Proceres desiderium nostrum expleant de eo, quod nunquam spisse adeo processurum putabamus: Nempe ut Historiographo suo annuum assignent stipendium; exemplo Hollandiae, quae ubi praeivisset, non se huic rei defore pollicebantur: nec ignoro quis moram injecerit justissimae petitioni nostrae; sed postquam ille vita excessit, spero facilius hoc fore negotium; praesertim ubi semel sacra sua commovere voluerit Brunaeus, vir, et amicus summus: quem utinam tam literis ad istoc possem accendere, quam me posse confidam, si vel ad horas paucas colloqui daretur. Nullius equidem commodis obsisto; sed non iniquum arbitror, ut ejus potius ratio habeatur, qui mentem non in varias divisit curas, sed tot jam annos in eo totus est, posteris ut prodat gesta inclytarum Gentium, Hollandiae, Zelandiae, Westfrisiae. Paulum sepultae distat inertiae celata virtus. Quid majores a suis nepotibus magis requirunt, quam ut ne virtus sua ignoretur? quid dignius se nepotes egerint, quam ut praeclare de eo mereantur, qui desiderium illud majorum expleat? Vellem inclytis ac laudatissimis Proceribus vestris, ob oculos ponere possem, quam nulli labori, imo nec impensae parcat filius, ut veritatem, in profundo Democriti puteo latitantem producere in apricum possit: Nempe totum se huic uni curae mancipavit. Quid in alio quoque simile? Scio te ista non diffiteri. Solum opto, ut quibus commisit Deus rei patriae curam, hoc negotium, non infra cogitationes suas putent. Ac non confido defore nobilissimum Cnutium, qui affectum mihi suum in hac re coram declaravit. Multum illi, et cunctis, quibus hoc negotium cordi erit, debebimus, si gratias agere illis liceat, pro eo quod nunc expetimus. Ego, Conjux, filij te, et tuam, et tuos plurima salute impertimus.

DXX. Nobilissime, et Eximie Salmasi,

IMmortales ago gratias pro immortali divinae mentis opera, De primatu Papae: quod multum animum meum pascit, pascetque, ac Deum oro, ut reliqua pariter det tibi pertexere, simulque ut Patroni infallibilitatis ac omnipotentiae Papalis videant, quam incertis ac putidis subnixa sit tyrannis ejus, qui sic se extulit supra conservos suos. Inquisivi sedulo, quid animi foret Proceribus, de advocando, Professore Medico; sed negabant hactenus de eo sermones fuisse inter se; sed solum de Professore Botanico; quod suorum civium plurimum interesse putarent, ut peritiores haberent Pharmacopoeos. Et scio sic esse; Etsi non ignorem, malle, qui non Botanicus modo gnarus sit, verum et profiteri artem Medicam velit. Optem me super hac re colloqui posse cum Exlegato Scapio, Lugdunensis Academiae Curatore ac Gymnasij nostri, sed is

nomine Urbis nostrae adhuc agit Hagae Comitis, ac vix putatur affuturus ante Natalem Domini. Non desinam urgere hoc negotium, ubi fuerit reversus: Haec parva malui raptim exarare, quam diutius relinquere animum suspensum praestantissimi Kyperi, cujus egregia Volumina duo, de scientia naturali abunde ostendunt, quid ab eo sit expectandum Lyceo nostro, si Proceres nostri ad eum huc advocandum adjiciant animum, sed nisi cum pluribus fuero collocutus, nihil certi possum rescribere. Isaacus meus plurimam jussit salutem adscribi.

DXXI. Reverendo variaeque Eruditionis Theologo Jacobo Lydio, Ger. Jo. Vossius S. P. D

TErnas a te literas accepi: unas cum dono Reverendissimi Armachani, quod per mihi gratum fuit, tum propter cruditas ad Ignatij vulgarem Editionen notas, tum propter genuini Ignatij veterem translationem. Ipsum Graecum Codicem non vidit vir summus Uessrius; sed ea foelicitas reservata fuit Isaaco meo, qui Florentiae e bibliotheca Medicea descripsit, ac primus orbi Christiano dedit opposita e regione versione antiqua ex editione Usseriana. Non possum, Amicissime Lydi, satis exprimere, quantopere me Reverendissimus Usserius, ac imprimis filium meum, dono suo bearit: quanquam et tu quoque, in aliquam hujus beneficij veneris societatem: qui cum nobis ex Britannia apportasti, et simulac pedem in urbe patria posuisti, eum continuo misisti mihi; probe gnarus, in hujusmodi etiam negotio, locum habere, quod vulgo dici solet, bis eum dare, quidet cito. Sed ut eo nomine laudari tu mereris, ita ego metuo, ne potius castigandus tibi videar; qui nec de hoc dono rescripserim quippiam, nec ad alteras literas reposuerim quidquam. Poteram pro me adferre, tum adverfam valetudinem meam, ac praecipue uxoris mire adflictam: tum mortes filiorum Francisci J. C. tum Matthaei Historiographi; sed enim aliud praeterea est, quod me negligentiorem fecit, in postulato. Reverendi et praestantissimi Roberti Bayllij. Scripseras in edendis nostris festinato opus esse: At Typographorum duorum, quibus hic utor, praelum in tantum distinebatur variis, et ingentibus voluminibus, ut uterque negaret, intra aliquot menses, quicquam mei posse excudi. Sed exinde nuspiam non velle omnia agere in meae spem gratiae. Non peccassem, si quamprimum te hujus responsi fecissem certiorem, sed nunquam in respondendo sum tardior, quam quum scribere non licet id quod ego et alter mallemus. Ita factum, ut in totum scribendi officio supersederem; sed ante menses sex septem Blauwius exorsus est libros, quos exaravi, de omnium Artium, et Scientiarum natura, usu, ac nexu. Elzevirius autem excudere coepit librum unum de natura et constitutione Poeticae, et tres de Arte Poetica: quibus jungentur duo, unus de Graecorum, alter de Latinorum Poetarum temporibus. Sed quoniam haec grandibus aliorum voluminibus intermiscent, nostra vix philyram unam singulis hebdomadibus procedunt. Interea pollicentur, post duos summum menses, se in nostris assiduos fore. Quod si tum quoque eadem maneat mens. Reverendo, Clarissimoque Bayllio, non committam, quantum in me fuerit, quin ejus expectationi satisfaciam. Sin id serum tunc erit, ut metuo; non deerunt alia atque alia, quae publici juris faciam: In his quinque reliqui Libri de Paganica Theologia, qui non affecti modo, sed etiam confecti; uti et tres de Harmonia Evangelica, in Argumento Dominicae Passionis, Resurrectionis, et Ascensionis in Coelos. Adderem alia, sed non petiisti tam Catalogum propediem [gap: Greek word(s)] edendorum, quam ut responderem de Editione eorum, quae de Baptismo, et imprimis de Anabaptismo scripsi, et isti Argumento vicinis. Tamen fortasse, nec ista ignorare malueris. Id enim postulat amor domus nostrae haereditarius, jam ab annis octoginta circiter, coeptus inter Avum tuum praeclarae doctrinae

virum, ac Parentem meum; postea vero continuatum, inter me, et avi tui viduam, optimamque Matrem tuam; quae te scio non ignorare, ac stimulum esse debent, ad amorem etiam praestandum filio meo, quasi [gap: Greek word(s)], qui nullum in se benevoli affectus officium sinet claudicare. Vellem te aliquando hic videremus. Etsi quid minuti negotij, fuerit, hoc etiam impellat, quod visurus apud nos es ingentem turbam MSS. etiam hactenus ineditorum. Hoc philtro te alliciendum putavi. Neque enim ignoro, quam sis [gap: Greek word(s)]. Uxor et filius te plurimum salutant, salutem etiam nostro dicito nomine, optimae sorori, ac egregiis fratribus: per otium quoque Illustri viro Wittio Exlegato, ac caeteris quos nominis nostri amantes imprimis scias.

DXXII. Joanni Brunaeo, J. C. V. C. Ger. Jo. Vossius, S. P.

GAudeo, Amplissime vir, charissime cognate, quod tam te videam memorem mei, et meorum. Prout auctor fuisti, libellum mitto Illustribus D. D. Zelandiae Ordinibus offerendum. In quo tantum abest, ut mihi videar peccare, ut potius existimem me non publici minus habere rationem, quam familiae meae. Nam si hac parte Proceres aliis nolint terris cedere, quae res majorum a pluribus saeculis, posteris tradiderunt, nunc recte de publico mereor, si offeram eum, qui spartam eam non minus ornate velit quam possit: Imo non minus possit, quam illustres ipsi Proceres velint. Tot jam annos non dico, sed lustra, Historiae Belgicae, Faederatae maxime, cura ac cogitatio distinuit domum nostram, ut nemo in ea non potuerit aliquid videre supra vulgus. Nunc hic unus superest, qui ut de ejus ingenio, doctrinaque, nihil nunc dicam (putidius hoc forsan videretur) at saltem non leve videri debet, quod tot annos non minima fuerit pars sermonum, quos de Antiquis Foederatae, imo universae Belgicae rebus, poene assidue internos, in domo, ut arbitror, non prorsus illiterata, commutavimus. Accedit quod istiusmodi ad hoc negotium Bibliotheca sit instructus, ut nesciam ecquis alius praeferri debeat. Nec de excusis id solum libris dixero (quanquam, et hoc non leve putandum) sed maxime MSS. quos nescio numquis plures de Historia Belgica ineditos habeat, vel etiam compluribus annis comparare sibi possit. Quid dicam de filij [gap: Greek word(s)] observationibus multis, quas in schedis asservamus. Non ego praeter morem meum ista scriberem tam prolixe, nisi putarem, id nunc a me exigi, si non publici minus quam domestici boni amans sim. Tu modo curam hanc suscipe, ut Illustrissimis Proceribus Zelandiae vestrae, pro affectu erga me et meos, et cum his etiam tibi agere gratias possim. De nobilissimo Cnutio omnia mihi spondeo, et Procerum aliis, quos in causa filij Matthaei me Hagae memini convenire. Ita mihi sereno vultu affectum, suum testari visi sunt. Nec culpa fuit nostra, siqua velut canina scaeva obturbarit, qui studium hoc non aliter quam canis Nilum degustarat. Cui tamen in caeteris laudibus nihil detractum velim. Non hoc vel moribus, vel aetati conveniat meae. Quid ego pluribus te nunc distineam, Amplissime Cognate? Ea es prudentia, ut per te videas, quid nunc factu sit opus: ea autem benevolentia atque amore, ut omnia nostri causa velis. Quod si quid praeterea a me fieri posse putes, tribus verbis perscribas: sed imprimis tempus illud expectabo, ingenti cum desiderio, quo te Conjugem, et quos Liberorum una adducere visum erit, coram amplecti licebit. Plurimam omnibus vobis adscribi salutem uxor jussit; sed et Cognato Brunaeo, si adhuc hospes fuerit patrui sui.

DXXIII. Winando Rutgersio, S. Th. Doctori. Clarissime atque amicissime Domine Doctor,

VAlere te et tuos gaudeo. Valeo et ipse mediocriter, melius valiturus, nisi male valeret conjux. Existimet aliquis me ad tam diuturnum malum paulatim obdurescere. Et foret fortasse, nisi pariter, et animi, et corporis dolore discruciaretur; ut ferreus sim futurus, nisi dolore ejus doleam. Interim quantum possim, dolorem tempero, tum sapientiae praeceptis, tum etiam studiorum amoenitate; quae non sinit ut quidquam remittam de laboribus antiquis: imo nugis animum remittere, etiam innoxiis, prope idem videtur, ac animum amittere. Ad modum mihi est aegre, quod non potuerit vel mea, vel filij opera tibi esse utilis, in conquirendis libris de quibus scribis. Studiose lustratae sunt tabernae librariae, consultique quos oportuit; sed incassum sudavimus. Negant eos amplius apud Bibliopolas, vel Typographos reperiri. Desidero scire an habeas Petrum Tyreum Societatis Jesu Theologum, et Professorem Herbipolensem; cujus duo extant libri; unus de apparitionibus omnis generis Spirituum Dei, Angelorum, Daemonum, et animarum humanarum; cum appendicibus, de Spirituum imaginibus, ac cultu, ac Purgatorij veritate. Alter vero liber qui est quadripartitus, tractat de Dei in V. T. Apparitionibus et Locutionibus; tam externis, quam internis, Coloniae a Cholino est excusus Anno CIC IC C. folio in quaternam plicato: paginis constat quasi quingentis. Si eo destituaris, et videre desideres non patiar, ut quiequam hac parte requiras. Si quando excurres, cujus toties jam spem fecisti, sedulo uterque lustrabimus, ecquid vel mea, vel filij Bibliotheca habeat, quod doctissimis laboribus tuis utile esse possit. Salutant te et Conjugem Uxor et Filius.

DXXIV. Claudio Salmasio, Ger. Jo. Vossius S. P. D. Vir Nobilissime,

TArde rescribo, nec aliter potui ob gravissimum amplissimi Schapij morbum. De eo prope fuit conclamatum: hactenus tamen convaluit, ut pedem posuerit in curia, cum maxime ejus praesentia opus foret, quia de novo creando Magistratu, agendum esset. Nec tamen ea firmitas corporis, ut novo Academiae Magnifico Rectore designato Leidam se conferre fuerit ausus. Facile in recidivam incidisset, cui infirmitatis adeo viribus, non aeque par fuisset ac ac ante. Nudiusquartus demum compellandi potestas facta. Deque praestantissimo Kypero, gratus ei sermo noster fuit. Jam antea de hoc locutus sum, cum Consularium duobus, vel tribus; sed negabant sibi constare de eo, quod putabam. Refricavi eis memoriam eorum, quae semel iterumque acta essent, de advocando Medico et Botanico. Nec abnuere illi utiliter de eo posse cogitari; sed putabant quidam esse, quod hoc tempore praevertere oporteat. Et hoc quale foret retulerunt. Quamquam satis id per me intelligerem. Pertinet autem ad Jurisconsulti professionem. Ac similia dicere Amplissimus Schapius, sed prolixe quaedam addebat, de affectu suo erga Ornatissimum Kyperum. Satis vidi, non per eum staturum, quo minus, vel Leidae, vel apud nos ejus ratio habeatur. Putavi mei muneris esse, ut tam bene affecti amorem, magis etiam accenderem. Itaque multa retuli, de eruditione, quem ex Commentationibus illius perspexissem: Etiam in Chymia, quam ego scientiam, sed sic, ut Antiquis etiam suus constet honos, magni semper feci. Sedenim Consul Schapius ea respondit, unde cognoscerem se non esse hujus ignarum. Ac benigne adeo dimisit, ut facile viderem, si per alios non steterit, plurimum in eo reponi fiducia posse. Equidem certi nihil habeo promittere, eo minus, quia hoc habent fere urbis nostrae Proceres ut diversa eorum sint studia ac putent praeterea nihil maturandum, an festinandum

dicam? Prope quasi ex Lentulorum essent familia, quales etiam Austriacos magis quam Heroas Gallos esse ferunt. De me interim ita habe, me nulli defore occasioni, quin eam arripiam, ut si possim, perficiam quod velles. Atque id quidem Clarissimi Kyperi causa, quem jure aestimo, tum in tuae spem gratiae, cujus ergo, nihil non velle debeo. De rebus meis poteram fortasse aliqua addere, quamquam minuta, ut omnia sunt mea; sed cultore tui nominis ac pene dixerim numinis, Isaaco filio, Leidam eunte, malui ex ipso omnia a te cognosci.

DXXV. Amplissime ac Conjunctissime Adfinis,

PUtavi ob arctissimam Conjunctionem nostram, hoc mihi agendum, ut ex me potius, quam aliunde cognosceres de obitu filij mei Matthaei, quem XX. Martij morbus (maximam partem veternus erat) abstulit mihi, intra quatriduum, quo lecto adfixus fuit. Biduo jam ante, tale quid mihi praesagiebat animus, cum in mensa mea referret, ut, dum assiduus est in gestis Dominae Jacobae describendis, frigore saepius horridiusculo corriperetur. Sic res sunt humanae. Mihi est animus cum bono Deo, qui tot adversa pertuli, hoc quopue forti animo perferre. Et ut melius possim, amicorum me precibus commendo. Scio non defore, qui ambiant apud Illustres D. D. Ordines Historiograghi Officium. Equidem non possim dicere me alterum huic muneri scire magis idoneum fratre ejus Isaaco; de quo plura dicerem nisi filius foret. Et posset ille una munus Geographi Ordinum implere, quod olim sustinuit Philippus Cluverius. Solum terret quod multum mihi laboris fuerit exhauriendum, priusquam id obtingeret Matthaeo nostro, ut Historiographum facerent Proceres nostri. Sed fit etiam, quod cum molestia fit. Decretum per otium de hoc agere cum III. et Ampliss. Wittio Cognato, quem scio ita esse animatum, ut nuspiam passurus sit operam suam claudicare. Et fortasse e re fuerit, si rei istius non fuerit ignarus. Nam facile ob tingeret, ut aliquis cogitationes, et molimina mea, quae cum uno duntaxat Dubletio communicavi, obturbare conetur. Haec ergo nunc raptim adeo, ut vix sciam quid scribam. Sic undique interpellor; et tamen non dimittendus erat inanis nuncius, qui hac hora ad vos contendit. Salutem uxori ac liberis, nec minus Amplissimo Cognato Wittio.

DXXVI. Clarisimo et Praecellentis Doctrinae viro, Dn. M. Stephano Joannis Stephanio, Serenissimi Regis Daniae Historiographo, inque Equestri ac Regia Academia Sorana, Professori Ordinario. Soram Danorum. Ger. Jo. Vossius S. P. D.

TAndem laeta affulsit dies, qua non dubitandum, aeternumne Cimbricae gentis decus, Saxo Grammaticus vester, Stephanij mei popularis sui beneficio, sanus, bonâque corporis habitudine, pererudito etiam Commentario auctus, illustriorque, ac verbo, ut dicam, omnino ejusmodi qualem hactenus desideravimus, in lucem, manusque hominum elegantiorum venit. Exprimere non possum, quam bene mihi de te ipso, de gente vestra, deque universa Republica literaria meritus videaris. Deus plurimos tibi annos largiatur, ut melius meliusque mereri posses. Quamquam tantum effectum tibi, ut si vel brevi (id non benignum numen sîrit) humanitus aliquid tristius subcundum foret, sic quoque aeternum, ut in te Saxo, sic tu in Saxone tuo sis victurus; nullaque dies sit deletura beneficium utriusque vestri. Si ante annum habuissem hos labores tuos, crebrius nomen tuum legeretur in opere nostro de Vitiis Sermonis: in quo videbis aliquando etiam ad partes avocari Suenonem tuum. Scio, quod mitto [gap: Greek word(s)] impar esse tuo. Sed

ut quomodocumque aequarem, volui addere libellos duos de symbolis, unum alterum, de genere atque annis Christi. Nihil opus rogare, ut boni consulas. Novi enim quanti me meaque omnia soleas aestimare. Nec impedio, quo minus deinceps etiam huic indulgeas errori tuo. Illud vero impensissime rogo, ut pergas eruere, inque apertum proferre alios etiam rerum Danicarum Scriptores, imo et quae nostro saeculo, quae feliciter, quae secus contigere, ingenij, doctrinaeque tuae penicillo posteris prodas. Nolim tamen in hoc rogando te longo uti sermone, quia non dubito quin quotidie illud a te postulent, atque exspectent, viri et Illustrissimi generis, et maximae in Dania vestra auctoritatis; quorum praecipue valere apud re voluntas debet. In studiis gravi hac aetate, praesto quantum possum; pluraque possem, si memet corona illa adhuc cingeret octonum Liberorum, qua me beatum Leidae novisti. Nunc ad meliores sedes, Deus transtulit universos, excepto Isaaco Vossio J. C. quem confido brevi multa publico daturum. Is filiorum erat natu minimus, uno dempto Gerardo cujus Velleium, et alia quaedam videris fortasse. Nolo tristibus illis diutius immorari. Plurima salute impertias egregios viros, et mihi caros Collegas tuos, D. Laurembergium, et D. Erastium. Addo et optimum, et cordatissimum, D. Meursium, cum filio, filiaque.

DXXVII. Nob. Baroni Herbert. Illustrissime D. Baro,

SEro rescribo ob mortes meorum; unius natu maximi filiorum Francisci, in Curia Hollandiae et Zelandiae Advocati; Alterius natu proximi, Matthaei, Illustrium earumdem Provinciarum Historiographi, et Amstelodamensis Reip. Bibliothecarij: cujus fortasse Annalium libros XV. videris. Itaque nunc Liberorum mihi nihil, praeter Isaacum, qui paucos ante menses, Ignatium genuinum edendo, bene bonis de Ecclesia meritus videtur. Quippe antea nonnisi Latine exstabat, idque Reverendissimi Armachani Antistitis beneficio. De praeclaro opere tuo, saepius cum Typographo sum collocutus; tardius autem responsum accepi: in causa erat, quod nunc in edendis, libris sint difficiliores, propter motus Britannicos, et Germanicos. Istis enim terris immane quantum hinc librorum distrahi solet. Nunc aliter; est ob causam quam referebam. Quaesivi tamen quantum exigerent, tuis si sumptibus prodiret. Blauwius qui mea excudere, nec semper tamen solet, paratum se post sex menses praelo committere, idque impensi suis, dummodo ipse centena exemplaria emas, et pro quoque sesquiflorenum Hollandicum, sive XXX. stuferos nostrates, persolvas. Sed editurus aiebat forma ac Typis quibus opus meum, de Theologia Paganica, et Philosophia Christiana, lucem videt. Ambigebat quid diceret, si Typis tam grandibus excuderetur, ac tua illa praeclara de Veritate, ac errorum causis. Usque adeo nunc praelum ejus distinetur multis, ac ante id, quod dixi, tempus, ordiri Editionem non possit. Interea temporis, et a te responsum expectabo, et ipse semel, iterum, ac tertio, fortasse perscribam, quid censeam de iis, ubi aliud tibi videtur. Nunc solum significo, ita me animatum esse, ut non arbitrer aliquem mortalium minus moveri ob dissensum alienum. Perplacet, quod mihi, et aliis saepius referebat socer, summus vir Franciscus Junius: Sic ego, sic ille; eruditi viri dispiciant, quid melius ego, quid rectius perspexerit alius. Imprimis hoc propter Drusium dicebat, subinde aliquid affectui indulgentem, virum interim Hebraeis literis pereruditum, et aliquid observantem, alteri invisum. Nempe aliquid singuli videmus; nemo omnia: sed quidquid singuli valemus, in publicum proferamus, ut penes posteros judicium sit, quibus eo facilior erit delectus, quo candidius quisque exposuerimus, quid nobis videatur. Saepe veritas e Democriti puteo difficulter educitur; ut multorum manibus, atque opera opus sit. Interea quia sic poscis, non defugiam laborem perscribendi minutatim de nonnullis, ubi dissentire videamur. Et quia longioris ea res operae sit, si non unis, pluribus id literis faciam. Noli enim uspiam, ab tam illustri viro, ejus ingenij ac doctrinae, quicquam a me

desiderari. Sie planius erit, ubi mihi perstet animus, ubi aliquid a te commodius dictum putem, ubi statuam facile per se conciliari, quae pugnare videantur. Et tibi quoque hoc opere inedito, et mihi parte commendationum alterâ, corrigendi aliquid occasio dabitur. Si hic excudi velis, et id neutiquam possit fieri, ante menses sex: salvis ac sospitibus nobis, abunde temporis erit, de variis disserendi per literas, quia coram non licet. Utinam vero brevi aliquid cognoscerem de Aleyoniis Britannicis. Neque id tam dico mei causa, quam amore Regni antehac florentissimi. Nec tamen peccem, ut arbitror, si minus diffitear, agi etiam ex minuto rem meam. Nam jam menses sunt quindecim, quo nihil ad me redit ex praebenda, ut vocant, Cantuariensi. Nihil gratius facere possis, quam si sic res ferant tuae, ut commendatione tuâ, non ita spisse procedant res nostrae. Praesertim, cum rebus, licet turbatis, grande non sit exsolvere quod debeatur, singulis enim annis, non ultra centum libras sterlingicas percipio. Nolui tamen molestiam ullam facessere, ne videar in nugis nostris, tanti Herois operâ uspiam abuti: Et tamen hominibus nostris non videor indignus, cujus ratio aliqua habeatur, qui nihil nisi assidue pro Britanniae bono preces fundam, et supra, quam aetas sinat, desudem, pro Rep. literaria, inque studiis omnia non tam metiar profecto commodo meo, quam Ecclesiae Christi. Absque eo foret, multis partibus unctiores forent res nostrae. Deus Opt. Max. diutissime Te salvum ac sospitem, Illustrissime Domine, conservet.

DXXVIII. Reverende idemque Amicissime Croci,

QUanquam in scribendo aliquanto sim negligentior; non tamen si quis e nobis hinc ad vos eat, eum sine meis ad te literis dimittere soleo. Quare et consuetudinem hanc nunc retineo, redeunte ad vos Neumanno, Juvene, et probo, et pererudito, et utroque nomine homnibus doctis acceptissimo; ante omnes [gap: Greek word(s)] Salmasio: qui et aliquando eum per literas mihi commendavit. Quamobrem confido ei nusquam defore, tuum, et aliorum praestantium hominum favorem, si qua in re eum fortassis desiderabit. Audio, gaudeoque omnia apud vos jam quieta esse et tranquilla, postquam abiit Doct. Combachius. Equidem haec Aleydonia, non diuturna modo, sed perpetua vobis esse velim. Sed quoties malos, pravosque hominum mores cogito, non possum mihi aliud persuadere, quam nonnullos homines, qui nisi nocerent, moretentur, ubi qualiscumque Dux obtigerit, redituros ad ingenium, velut anus ad armillum. Multum tamen bonae spei habeo, in Procerum vestrorum prudentia; qui non sinent hujusmodi, cum urbis, atque Ecclesiae malo, turbare, et cum ratione insanire. Edidi aliquot ante menses tomum priorem de vitiis sermonis: quo operam dedi, tum ut castigatior sit sermo, puriorque, tum etiam ut semi-barbari illi, qui post irruptiones Gothicas, atque alias, Romanum Imperium tenuere, melius ab hominibus non ineruditis, intelligi possint. Etsi vero sciam non ferre tua tempora, ut istis legendis vaces; volui tamen ut videres, quia indignum amicitia nostra putarem, aliquid mei prodire in lucem, cujus non facerem te particem. Caetera, quae ad me, et alios nostri ordinis, his in locis pertinent, et praeterire nunc animus est, quia melius, certiusque, ex Neumanno cognosces, qui viva erit Epistola. Et sane gaudeo eum potissimum ad vos ire, cui et nostri Gymnasij, et Leidensis Lycei status est cognitissimus. Etsi enim mihi longe est jucundissimum, per literas colloqui tecum; tamen vel inertia quadam, vel ob assiduas occupationes, quodammodo, laetor, si in scribendo liceat esse breviori. Salutabis plurimum Clar. Dn. Wittium, quem amo,

et aestimo, nec ejus memoriam deponam. Deum rogo, ut utrumque Vestri, diutissime conservet, cum familiae, tum imprimis Ecclesiae bono.

DXXIX. Antonio Matthaeo, J. C. Gerard. Vossius, S. P.

SAEpe mihi, summe vir, jucunda obversatur memoria ejus temporis, quo clarissimus socer tuus, atque ego, morum similitudine conjunctissimi, amicitiam colebamus, usque ad ejus extremum vitae diem. Nec illius me temporis oblivio cepit, quo et tu atque ego, alter alterum coram amplexi sumus: cujus ego, dum doctrinam ac virtutes, amare et aestimare didici. Nec scio utrum magis, talem tibi socerum, an illi talem generum gratularer. Eo impensius gaudeo, tam bellum mihi oblatam esse occasionem, testandi affectum hunc, ab tot annis minime esse imminutum. Et quî possit? Cum tua et eruditio insignis, et virtus eximia, quae sola mihi amorem mereri, in nostri ordinis hominibus semper visa sunt, quantum dies accrevit, tantum doctorum judicio, testatiora sunt cunctis. Quocirca cum unico uxoris meae fratris filio, optime consultum vellem, non aliud potui in animum inducere, quam ut eum tibi de meliore nota commendarem. Quem eo gratiorem fore confido, quod et bonarum sit literarum amantissimus, et probitate ac modestia egregius, et juris studio biennio jam in Academia vacarit, quae quondam tantopere, magno Parente tuo poterat gloriari. Sed existimavi, quod non possit Parens, [gap: Greek word(s)], id posse apud Ultrajectinos tanto Patre natum, non minorem filium. Quocirca author, nec solus tamen fui, ut ad vos potissimum se conferret, et quae juris studio hactenus deessent, ea suppleret de pectore tuo Papinianeo. Nec dubito, quin longe sit futurus gratissimus, non solum, quia sic erecta ejus indoles mereatur, sed quia natus sit magno sane viro, et praeclare de Ecclesiis nostris merito. Est enim Francisci Junij, nobilis viri, sed nobilioris Theologi, ex filio natu maximo Nepos; quem nunquam familiae indecorem fore confidimus. Solum rogo, idemque facit mecum Conjux, facit Juniana omnis familia, sic illum complectâris, ut studia ejus quamplurimum tibi debeant. Vale, vir maxime, et qui amor inter socerum, et me fuit; is deinceps esto inter te, meque, atque etiam duret inter liberos nostros. Quid enim pulchrius? quam, ut junior ille Isocrates olim ad Demonicum scribebat, [gap: Greek word(s)]. Amstelodami, CIC IC C XIVI. Prid. Non. Jul.

DXXX. V. Cl. Guinando Rutgersio, Ger. Jo. Vossius. S. P. D.

QUod tu, uxor, generque, cum filia bene valetis, equidem gaudeo; ego mediocriter valeo, quod de uxore non possum dicere; atque ad ejus adversam valetudinem accedunt, quae non muliebrem modo, sed et virilem constantiam possent expugnare; imprimis mortes duorum filiorum, qui aetate exsuperabant caeteros: Ii. sunt Franciscus Jurisconsultus, et Matthaeus, Ordinum Historiographus, quorum uterque intra semeltre proximum excessit. Cum octonis liberis Amstelodamum veneram, unica nunc proles superest: utrum vero hanc etiam terrae sim daturus, an potius velit Deus, ut unus filiorum supersit, qui ubi fatalis illa hora advenerit, oculos mihi claudat, id cum Horatio dixerim, scire nefas: quandoquidem, ut ait idem: Prudens futuri temporis exitum caliginosâ nocte premit Deus. Noli autem propter tot adversa putare, sic me iis premi, ut officio desim. Prope enim nihil remitto a veteri labore, licet septuagenarius: Quia tanto sum temporis avidior, quanto citius mihi ejus rationem reddendam video. Sed mihi multas bonas horas auferunt tum amici, tum qui vicinis, vel remotis etiam a terris salutatum veniunt. Si tam stulte saperem, quam Plautinus

ille miles, nec meo me pede metiri didicissem, poteram fortasse suaviludiis quibusdam fidem habere, qui mihi similia his conquerenti, ridicule respondebant, Nimia est miseria, Doctum esse hominem nimis. Sed mittamus affanias. Ego propter crebros adeo visitantium accessus, non possum sic limare mea, ut eruditae caveae usquequaque satisfaciam. Ac propterea, saepe recessum aliquem opto, qualis ille in quo nunc degis; absque eo esset, quod Miles saepe incommodat: ut mihi narrant, qui tuas mihi literas reddiderunt. Mitto nunc ad te iv. Tomos operis nostri de Theologia Gentili, et Physiologia Christiana. Quatuor supersunt, qui quando lucem sunt visuri dicere nequeo. Ita multa sunt, quae forsitan praevertent. Miraberis fortasse, cur non miserim prius, sed cum Clero dicassem Anglicano, tam multa eo exemplaria mittere necesse fuit, ut non potuerim amicorum multis donare, quibus antehac soleo. Quid amicos dico? Negavi etiam Liberis, quia nullum superesset, praeter unicum, in quo novas curas annotarem. Sed postquam intellexi, tanti tibi esse nostra, ut pretio tuo emi velis, emere ipse malui, quam ut tu nummum impenderes. Praesertim cum non indignum sit homine Theologo et Philosopho argumentum, ut plane confidam, non displiciturum. Sane a summis viris ac studiorum principibus benigna satis judicia accepi. Operis nostris de Natura, et Nexu disciplinarum, vix octo, ut vocant quaterniones sunt excusi. Jam menses sunt aliquot quod operae cessant: non culpâ nostra, sed quia scripturienti hoc saeculo variis adeo prela distineantur bonis malis. Leloyherium de Spectris non vidi; ac metuo ne idem sit ac Lu. Lavaterus de Spectris; qui Genevae excusus, an. CIC ICLXXX. apud Eustathium Vignon. Forsan incideris in alicujus Jesuitae, vel similis farinae librum. Mos enim illis corrumpere nomina eorum, qui inter haereticos, quodammodo familiam ducunt. In his autem Lavaterus ille, Theologus Tigurinus, Henrici Bullingeri gener; cujus scio varia videris monumenta: Et fortasse illud de Spectris. Sed hunc ab illo Leloyherio diversum putaris. Dixi, quid mihi videatur. In quo si fallor, tam pereat, suspicio nostra, quam extrema faba, ut in proverbio est. Non ignoras, ut Amplissimorum Academiae Leidensis curâ atque operâ, aliqua sit facta medicina inimicitiis inter summos viros Salmasium et Heinsium. Saltem hactenus, ut ne alter in alterum posthac calamum stringeret. Sed non multo post Goesij Senatoris Leidensis (is affinis tui Heinsij gener est) liber in lucem; prodiit adversus Salmasium; in quo traducit magnum illud saeculi decus, ut merum Grammaticum. Caetera tacere malo. Quare metuo, ne incassum fuerit omnis Curatorum labor. Si bene Salmasium novi, non feret hoc Heinsius inultum. Sed denuo se Salmasius accinget ad impungenda, quae is scripsit, praesertim in N. T. O si tandem homines, in studiis excellentes, condonare multa publico possent, nec mutuo, sic dente leonino se roderent. Non modo de Rep. Literaria, sed etiam de seipsis mererentur longe melius. Nunc quid faciunt, nisi quod apud imperitos sordeant, et una fere cum illis studia universa? Pluribus non detinebo, partim quia jam adsunt, qui has ad te literas deferent; partim quod nolim longus videri: praesertim postquam ipse adeo in scribendo brevis esse soles. Uxori, filio, genero, plurimam salutem dicito; imo et vos omnes salutant Conjux, et filius Isaacus; qui annum et amplius redux ex peregrinatione, Britannica, Gallica, Italica; quibus pene quadriennium insumsit, non sine studiorum incremento. Quod facilius perspicies, si aliquando excurreris. Hoc fore adulto vere proximo, spem fecere illi, qui literas has tradent. Nomina adderem, si inquisissem. Sed leve peccatum, cum liceat mihi sic eos apud te [gap: Greek word(s)]

DXXXI. Illustrissime atque Incomparabilis Salmasi,

AQuo hasce literas accipis, is est Christophorus Witotichius, Pastoris Aulici in Silesia filius, juvenis integrae vitae, et hoc nomine acceptissimus bonis omnibus qui noverunt. Ante biennium mihi per literas commendatus fuit a. Cl. V. Ludovico Crocio Theologo Bremensi. Ea in urbe biennio toto studiis operam dedit, inter caetera literis Graecis et Hebraeis, item sacris; ac sub praesidio Crocij, publice etiam in Theologicis disputavit, et ut intelligo, cum laude. Exinde Groeningam abiit, ubi biennio item praefuit studiis filij Steinbergij, ea in urbe Doctoris, ac Professioris; nec operae filio impensae Steinbergium poenitet. Felicem autem se juvenis hic putaret, si etiam apud Leidenses, similis ei posset conditio obvenire. Videtur pater in re honesta, sed plures in studiis filios educat: et in adflicto hoc Germaniae statu, non idem potest quod olim. Optaret igitur ut filius suus succo suo in externis Academiis possit aliquantisper vivere. Equidem vix video, quomodo magnopere, non dico consilio, sed auxilio ei hac in re esse possis; sed obnixe a me petiit, ut se tibi commendare vellem: et idem fecit natus ex conjugis fratre Franciscus Junius Franc. Nep. qui eum Groeningae novit familiariter, eo quod noster hic sub Steinbergio juri operam daret, et Wittichius iis aedibus degeret. Haec pluribus exposui, ne ingratum foret, si quem commendarem in negotio, ubi parum fortasse operâ tuâ possis, vel saltem non sine damno studiorum, quibus ob commodum publicum imprimis consultum volo.

DXXXII. V. Cl. Justo Lyraeo, Ger. Jo. Vossius. S. P. D.

NON est nobis, V. Cl. nuper notitia, ut suam cum Menedemo nuncupat Terentianus Chremes: sed vetus adeo, ut pene annos expleat Jubilaei; quem Israelitis suis constitisse septies septenis annis. Quaeque in adolescentia vix aliud, quam Notitia dici meruit, ea firmatiori aetate, Amicitiae sibi nomen vindicat; praesertim postquam amorem uterque nostrum hospitali etiam tessera obsignavimus. Eo fidentius hoc literularum ad te exaravi, quo commendarem nobilem adolescentem Franciscum Junium, ex uxoris meae fratre natum. Et quomodo non grata esse ejus commendatio possit, cum tanto apud te in pretio fuerit semper magnus Avus, communis praeceptor? Quod non existimo tecum dicere posse quemquam Collegarum. Quantum enim ex aetate eorum colligo, extincto demum Junio, in Leidense Lyceum advenerunt. Arbitror etiam aliquid tibi notitiae intercessisse cum adolescentis parente, Joanne Casimiro Junio, viro et optimo, et doctissimo, jam ante annos LV. Condiscipulo meo, ac quinquennio post, ut arbitror, etiam tuo. Haec vel sola poterant amorem nostri Junij conciliare apud te; sed magis illud, quod ingenio, doctrinâque va et; ac modestia est singulari; quae ubi abest, non genus, aut proavos multum moror, ne doctrinam quidem. Haec saepe illi instillare soleo: saepius etiam facturus, nisi sic natus, siec educatus, sponte virtutis viam calcaret. Quamobrem sic plane persuasum habeo, si qua in re forte egeat consilio, aut auxilio tuo, nunquam te ei defore, vel Juniani nominis, vel nostri etiam causâ. Ego te, uxor uxorem, imo uter utrumque vestri plurimum salvere jubemus.

DXXXIII. Clarissimo Joanni Sadlero. Londinum. Vir Eximie,

EGI antehac gratias pro egregio erga me affectu, nec insigni minus operâ tua. Denuo ago, pro meritis inde consecutis, quae fuse mihi exposuit ornatissimus Hoofdius; nec verbis modo enarravit, sed re ipsa comprobavit. Annumeravit enim mihi per fratrem octoginta libras sterlingicas, quas difficili adeo tempore

adhuc, et fortasse desiderarem aeternum, absque te fuisset. Atque idem bene sperare jussit de caetero. Tantum sibi in posterum etiam promittebat, de amore tuo, atque innato illo ardore bene faciendi omnibus, praesertim quos literarum studia commendant. Atque idem Hoofdius, apud me depraedicabat affectum summi viri, Domini Oliverij Sancti-Joannis, et cum aliis dotibus magni, tum in studiis nostris nullo inferiori Joanni Seldeno. Equidem vestrorum in me meritorum magnitudinem quoties cogito, tantum esse video, ut si effari coner, cogar obmutescere, neque aliud sim facturus, nisi ut Poetae loquuntur, Divinitus ora mihi dentur dena, ac linguae decem. Et tamen assidue haec animo meo obversatur cogitatio; ut aliquo monumento, qualiscumque ingenij, ac doctrinae nostrae id ignorare non sinam nepotes nostros, et qui ab his sequentur. Neque id mihi operosum erit, qui totus sum in limandis veteribus laboribus; sed hactenus ineditis, numero tam multis, ut contendere possint cum iis, quae hactenus e nostris lucem viderunt. Interea valde animo aegre est meo, quod non desunt, qui homulum hunc, tam amantem florentissimi quondam Regni Britannici insimulant; quasi cum magno Heroe, his terris consilia capessam de iis, quae ad statum regni pertineant vestri: Quasi item in Remonstrantium militem castris: liceat dicere illud Lucilianum, Pergula Pictorum, veri nihil, omnia falsa. Assidue preces fundo, pro bono Britanniae, paceque Regis et Procerum. Nec verbum ore excidit meo, unde, qui verum amet, culpare possit. Neque unquam sacra Remonstrantium accedo, vel ab annis XXV. sed sola eorum, quorum publica sonat in Templis nostris Doctrina. Quibuscum solis mensam etiam Dominicam frequento. Nec aliter his terris dicet quisquam. Arctaque mihi familiaritas, etiam literarij commercij, cum omnibus pene Theologiae Doctoribus, in Academiis et Illustribus Gymnasiis Belgicae foederatae. Ut satis dicere non possim, unde Opiniones adversae. Equidem soceri, et Praeceptoris Francisci Junij sententiae insisto, vitamque aemulor, quantum possum, et liberis ejus exemplum ob oculos ponere non desino. Plura in re fortasse supervacua non addam: ne praeter morem id faciam, qui parcus verborum esse soleam. Salutem plurimam dicerem, a Clarissimo Viro, communi amico, Joanni Pellio; sed ut noscere te jam arbitror, is Amstelodamense Gymnasium commutavit Bredano, ubi Philosophiam ac Mathesin docebit. Mallem hic doctissimi viri amicitiâ frui; nec tamen consilium ejus damnare audeo. Plane enim confido, melius illi istîc fore, favore illustrissimi Arausionensium Principis, intelligentissimi, quantum Mathesis valeat in re militari.

DXXXIV. Merico Casaubono, Isaaci Filio, G. J. Vossius S. P. D. Reverende ac Clarissime Vir,

REdeunte ad vos Hoofdio nostro, committendum non putavi, ut sine meis ad te literis abiret, praesertim cum tam multa mihi retulerit de affectu erga me tuo. Equidem semper de eo fui persuasissimus; sed tamen juvat hoc ex illo etiam cognoscere. De rebus meis quid scribam, ipse vix video. Nam malim laetissima quaeque referre, ut communia gaudia gaudeamus. Nunc pleraque omnia tristia. Ut de valetudine uxoris perpetuo adversa: deque mortibus duorum filiorum, unius Francisci, Jurisconsulti, alterius Matthaei illustrium Hollandiae ac Zelandiae Ordinum Historiographi, ac Praefecti Bibliothecae Amstelodamensi. Prior unicam, alter geminam prolem reliquit. Atque hujus tomus quartus jam excuditur, quo persequitur res Comitis Jacobae Bavarae: in qua Bavari praeesse Hollandiae desierunt. Exinde etenim translatum imperium ad Burgundos, uti inde ad Austriacos. Cum autem volumen hoc constet libris quinque, solum quatuor absolvit Matthaeus, quintus addetur ab unica nunc prole Isaaco J. C. quem fortasse ante quinquennium videris in Anglia. Exinde Gallias, et Italiam triennio lustravit, magno cum studiorum fructu. Vix dicero

possim, quam multa optimae notae, hactenus [gap: Greek word(s)] attulerit. Quorum alia post alia lucem videbunt. Praevertet tamen Geographia Ptolomaei, quam cum variis MSS. contulit, et innumeris pene locis castigavit. Fortasse de his antehac quaedam scripli. Deum rogo, ut propediem ex te laetissima intelligam de rebus Britanniae compositis. Vale, vir eximie, et cum lectissima conjuge, plurimum a me, uxore, ac filio salve.

DXXXV. Cl. Viro D. Maresio. Groningam. Reverende et Clarissime Vir,

VAlde capior Theologia tua [gap: Greek word(s)] opere docto et laborioso: ut de Nepotis Chronicis judicabat Catullus, videlicet (lubet alterius vatis versiculos [gap: Greek word(s)] )

Itaque quantum spissae occupationes sinunt, valde eo me oblecto: multumque eo nomine debere me tibi fateor, quod muneri miseris, offerendum manu amicâ Hottoni, optimi virorum: spero me propediem posse [gap: Greek word(s)] mittere: sed argumento dispar. Outinam non sic distringerer, ut sacris etiam possem manum addere extremam: quorum notitiâ, ut longe vincar, haud minus tamen capior fortasse, quam praeclari ordinis vestri quisquam. Crede enim mihi, eximie Maresi, vita mihi eo in jucundior, quod sic a melioribus avocer, et valetudine uxoris, et adversis multis, et assiduis undique interpellationibus. Et facile me id puto posse persuadere qui sine dubio doles, ereptas tibi ab aliis bonas horas, quas adversus communem hostem maluisses impendere. Interea multum gaudeo, non tantum in animo tuo quicquam valuisse molestiarum, ut propterea careremus Elenchtica tua Theologia, quae incanis legetur saeculis. Affinis mea Junia nunquam desinit mihi praedicare summam tuae domus humanitatem erga se, et suos. Quo nomine gratias ego, et uxor, habemus quantas possumus. Rogo ut hunc adfectum conserves, praesertim si quid valeas, pro nobis, et optime adolescente Francisco Junio: quem ego pene parentis instar amo: non modo propter magnum avum, socerum, et praeceptorem in Hebraeis, ac Sacris meum; sed etiam, quia virtutis via strenue grassatur ad honorem. Plurimam salutem Conjux uxori tuae adscribi petiit. Meo etiam nomine, si grave non erit, salutem dicito duobus Clarissimis Collegis tuis, D. Withmario, et D. Pasori, quem gaudeo nunc etiam sacrum in ordinem adscitum.

DXXXVI. Viro Cl. Antonio Vander Linden, G. J. Vossius.

HEsterno die convenere me Rabbi Manasses Ben-Israel, et Isaacus Rocamora, natione Lusitanus, religione Judaeus. Eorum hic biennio operam medicinae dedit, illosque in arte vestra progressus fecit, ut confidat se non indignum suprema in hâc laureâ. In re tenui constitutus, putabat, ex inclytis Lyceis, illud sibi diligendum, ubi minus avare nobilissimae artis honori prctium statueretur. Impense mihi hunc Rocamoranum commendabat Manasses, vir tui amantissimus et in quo, si unam excipias Religionem, nihil requiras. Equidem (quod de paucis, non ejus modo sectae, sed caeteris etiam hominibus dixero) dignum existimo, quicum vel in tenebris mices. Poscebat ille, ut literularum aliquid ad te exararem, quibus voti sui te facerem certiorem. Nihil religionem obstare posse arbitror; quandoquidem quo tempore in urbe patria agebas Haroni Amstelodamensi, itidem Judaeo, is honos a Leidensibus fuit collatus. Ac memi ni me ex veteri Collega [gap: Greek word(s)] Vorstio, audire, plane in hoc negotio, haud in considerationem venire, quae fidei sunt, sed quae Medicae artis; praesertim eum his terris, Judaeis etiam concedatur artem eam exercere. Valde desidero nosse, utrum animus tibi perstet, de nova

editione elegantissimi scriptoris Cornelij Celsi. Equidem nullus dubito, quin tuo beneficio, meliori toga prodire, celsiori etiam in loco Celsus licet possit collocari. De Hesychio, quaeso aurem velle eximio Schotano. Saepe me ejus commonuit filius; siquidem periculum videtur, ne tam longo tempore non redeundo unde abierat, inter aves feras incipiat numerari. Id fieri nolim, neque te sponsore tam integro, et viro, et amico, fieri aequum puto. Salutabis eum meo nomine plurimum. Uti et duo apud vos S. Theologiae columina.

DXXXVII. Eximio et summo Viro Georgio Calixto, G. J. Vossius S. P. D.

REdit ad vos ornatissimus Duvius; per quem ante biennium accepi tum gratissimas literas tuas, tum doctissimum responsum adversus Moguntinos. Utrum gratias egerim, non possum certo dicere; factum puto. Fortasse tamen distulerim, ubi cognovi te ad Toruniense Colloquium profectum; sed si id minus a me factum, nunc ago; eo justius, quia tua omnia, ut debeo, amo, et aestimo. Nec sane ex Germania quidquam huc locorum defertur, quo aeque capiantur meliores animae, ac illis ex Academia Julia. Valde multis dolet, non plus effectum esse, Toruniensi Colloquio; cujus licet culpa imprimis sit penes adversarios, plus tamen sperare licuisset; si ex nostris etiam caeteri eam animi moderationem attulissent, quam tu cum Clarissimo Bergio; sed fere ita fit, ut quod quisque didicit retineat, sicut claudus pilam. Pauci etiam, quid Ecclesia Catholica sit, sciunt, vel cogitant. Nec facile dixero, quantum mali det Ecclesiae antiquitatis contemptus. Utinam vero, Sereniss. Poloniae Regis auspiciis instaurari simile colloquium, sed eventu dissimili possit. Saepius ejus rei spem mihi fecit Nobilis Italus, sed Poloniae Regi perfamiliaris. A Britannia, ut nunc se res habet, nihil ad hoc negotium auxilij expecto. Vellem hoc tempore, promunere non uno, [gap: Greek word(s)] mittere potuissem; sed ut spero fiet hoc propediem. Variis enim praelum fervet, partim in humanis, partim etiam divinis. Quando enim aetatem cogito (jam septuagesimum excessi) festinandum mihi video, si quid me vivo cupiam videre lucem. Deum Opt. Max. rogo, ut longam aetatem, ad bene de Ecclesia merendum, largiatur tibi; sed et Clarissimo Horneio, et doctissimo Conringio, quibus si meo nomine salutem impertias plurimam, rem facies gratissimam.

DXXXVIII. Cl. V. Jac. Gothofredo. Amplissime ac summe Vir,

JAM toti sunt anni, ex quo me donasti gratissimo munere, Philostorgium dico; qui me valde delectavit, partim quia magnam adfert lucem historiae suorum temporum; partim ob ei impensos doctissimos labores tuos. Non parum itaque tibi studia mea debent, nec mea modo, sed aliorum quoque antiquitatis amantium. Hactenus pro operâ, ac dono, gratias egi nullas. Praeter tot adversa, adferre multa poteram, quae me fecerint negligentiorem; sed malo culpam agnoscere, et tarde officium facere, quam nusquam. Nunc vero differre ultra si velim, nullum delicto reperire mantelum possim. Bella adeo se offert scribendi occasio; eunte ad vos, inque Galliam reliquam, soceri mei, magni viri Francisci Junij, ex maximo natu filio, Nepote optimo, et doctissimo. Rogo etiam ut ne grave ducas, de manu ejus accipere minutum [gap: Greek word(s)]. Videlicet quae de Arte Poetica, proxime in lucemdedi. Excuduntur, praeterea, quae de Baptismo scripsi. Item de universis veterum studiis libri plusculi; et quaedam alia quae non ingrata fore spero. Mirari vero noli, si eodem tempore, plura distineam praela. Malo cum Aristide esse, [gap: Greek word(s)], quam [gap: Greek word(s)] sed ista quae dixi, aliaque multa, multos ante annos ad umbilicum perduxi, solum superest ut edantur. Nec animus est diu alterius differre. Convasare enim aetas jubet, cum septuagesimum excesserim. Veniam interim postulo, si non omnia faciunt ad

palatum tui similium, quales sane perpauci. Eo impensius opto, ut me porro ames, et aliquo habeas loco labores nostros. Vale, vir eximic, et maximos viros, Deodatum, et Tronchinum, quos in Batavia ante annos XXVI. cum voluptate vidi, plurimum meo nomine saluta.

DXXXIX. Illustrissimo Celsissimoque Ludovico Duci Gelriae, Comiti Egmondae et Zutphaniae. Princeps Celsissime,

SI prius fuerim obstrictus Celsitudini vestrae, quod ea dignum me censuerit, cui aliquid imperaret; certe nunc quam obstrictissimus sum, postquam video prolixam meam voluntatem, atque hanc usque adeo imbecillem, tanta excipi benevolentia, a Celsitudine vestra, non aliter, quam si quod volo, possem, et quod possem jam egissem. Utinam vero sic foret! nec incomparabilis illa humanitas Vestrae Celsitudinis, non ex benignitate tantum, sed etiam merito ex meo provenisset. Quam homulus ego mihi gratularer! Verum cum vires meae non sustineant hoc oneris, ut exsolvere valeam, quantum vellem, et deberem: gaudeo saltem, quod vir Nobilis, Mortimerus, pro solitâ sua humanitate indicarit Celsitudini Vestrae, utcumque mihi desit facultas, non deesse tamen desiderium, et voluntatem inserviendi Celsitudini Vestrae. Quod vero stemma attinet Celsitudinis Vestrae, summa enitar ope, ut si quis fortasse mortalium. Ducale illud genus ignorat, deinceps videat, nulli illud cedere Principum in Orbe Christiano. Quo fine Comitum Egmundanorum seriem ab annis plus millenis, in Originibus suis Batavis, referet filius meus Isaacus. Hoc opus lucem conspicere posse confido, non multo postquam ad nos reversus erit Mortimerus. Id spero brevi futurum. Puto ope ille, et consilio, non mediocriter nos juvabit. Deus Opt. Max. Celsitudini Vestrae foelicia omnia, et prospera largiatur.

DXL. Celsiss. Principi Ludovico Duci Geldriae ac Julise, Comiti Eg. mundae et Zutphaniae, Celsissime Princeps,

SPissius video procedere spem, quam de reditu paulo celeriori, fecisse mihi visus nobilis vir Dom. de Mari-mortuo. Nec ambigo quin sic tulerint res Celsitudinis Vestrae, ut ne reverti celerius posset. Dum vero is abest, caelator sublimis generis vestri, priscorumque insignium, eo rem perduxit, ut nihil, quantum sciam, ultra requiratur, quam praesentia ejus viri usque adeo seduli, in Celsitudinis Vestrae negotiis, quorum non alter, his terris, ut opinor, intelligentior. Ego vero absente eo meticulose rem gero. Optime nosti, Egregie Princeps (quem non ego magis, ob sublime genus veneror, quam proprias dotes, in his, doctrinam raram excelsi stemmatis comitem) quod olim dicebat Poeta Hispanus, non hujus temporis, quo tot annos cum gente ea bellum gerimus; sed ille prisci aevi Bilbilicus vates:

Itaque operae illae, juxta mecum, impensae illius operam desiderant. Nec minus ille vel illis, vel mihi utilis fuerit aliis in negotiis sic nati Principis. Quod non semel perspexi, vel paucas ante hebdomadas, cum Hagam-Comitis excurrissem, atque occasio foret, de Celsitudine Vestra colloquendi cum aliquot viris in dignitate non exigua constitutis. Ages quod pro eximia prudentia expedire judicabis. Equidem ut Illustrissimum Ducem horum facerem certiorem, mei esse officij existimavi: qui aeternum ero

DXLI. Cornelio Tollio suo, G. J. Vossius S. P. D.

DE laudibus Alexandri Mori multa a variis intellexi, ut de eruditione ejus dubitare nequeam. Utrum vero venturus sit, in has oras, si ad professionem sacram a Proceribus vestris sollicitetur, nondum dicere possum, sed paucis diebus, vel ego, vel filius, super eo rescribet. De Plutarchi mente in Symposiacon, primo gaudeo te laborare. Nempe nondum scis mores amantium, nec hae aetate multum novisse attinet. Dispat mei ratio, qui bis amavi. Non soleo ego mea profundere; sed quo tempore amatoribus accingebar, cogebar, ne tenacior audirem, nunc erga famulos, nunc alios etiam liberalior esse, quam consueveram. Marsupium mihi vel apertum semper, ad dandum aliquid, vel saltem non aliter constrictum, quam nodo folij Porracei, scis istiusmodi folium, quam tenue ac fragile sit: ut nihil referat sit ne crumena aperta, an folio ejusmodi nodata; sic proverbiale illud dictum etiam cepit Coelius Rodiginus lib. XXIX. Antiq. Lect. cap. XVI. Nec sane aliter Plutarchus capi potest. Hoc abunde disces, ubi tam serio rem ages inter Virgines Belgicas, quam hactenus fecisti inter Virgines Musas. Nob. et Ampliss. Wiinbergio, uti et Clariss. Doct. Walkenirio, plurimam a me salutem dicito.

DXLII. Summo Viro Joanni Seldeno, Londinum. Summe Vir, et cui in ipso literarum initio sic animo dictante profiteri cogar, plurimum me debere.

QUi hasce tradet, est is amplissimus Petrus Grotius, filius Illustrissimi, Reginae regnique Sueciae ad Christianissimum Regem Legati, dum viveret, Hugonis Grotij, mihi a pueritia ejus, ob praeclaras animi dotes, longe charissimus nunc Serenissimo Principi Bohemico Philippo a Consiliis. Ac scio, hoc lubentius conspicies, quod undecumque maximus parens, te, tuaque omnia, cujus ego auritus testis esse possim, semper fuerit maximi; etiam postquam avide hausisset, quae erudite adeo de Mari clauso reposueras. Nimirum sic animi sunt illorum, quod de meliore luto formatos ajunt; ut dissentire, inter se possint, salvâ amicitiâ: praesertim ubi utrimque stimulantur, patriae commodis. Hoc igitur in Britanniam tendente, fortasse ob Principis sui negotia; committere non potui, quin nuperum animi mei foetum, Commentarium videlicet de re Poetica, ad te, ut oportuit, transmitterem: Non quasi putarem, tantum tibi ab rebus tuis privatis, longeque minus a maximis Regni negotiis, otij esse, in hoc tempore, ut talibus legendis vacare ullo modo posses; sed quia tam commoda occasione, deesse non deberem officio meo erga illum, cujus erga me beneficia nossem; quae modo Deus vitam diuturniorem concesserit, ne ingratus unquam posteris videar, publice studebo profiteri. Quomodo animatus porro etiam me, meaque tuae benevolentiae commendo: ac pariter tam benigne erga me affecto, praestantissimo, et adeo bene apud omnes bonos audienti S. Joannio. Atque ad eum quoque literas exarare erat animus; cum ecce magnopere avocat tristis nuntius, de subito excessu Clariss. Collegae mei Gasparis Barlaei, contiguis aedibus habitantis: cujus numerosae familiae solandae vix sufficio; sed faciam tamen quod possum.

Scribebam Amstelodami, postr. Kal. Jan anni hujus CIC IC C XLVIII. quem tibi, regnoque universo, foelicem exopto, uti etiam assidue Dominum Deum precor.

Maximarum virtutum tuarum admirator, ac cultor obstrictissimus. G. J. Vossius.

DXLIII. Viro Cl. Frederico Spanhemio, G. J, Vossius S. P. D. D. Rector magnifice,

QUid de aliis fieri cogitem, si mihi ipsi permolestum sit, quod saepe vel nihil, vel tarde adeo respondeam summis viris? Nec tamen mirabitur quisquam, qui sciat, quantopere, dico singulis prope horis, sed momentis pene singulis interpeller, partim ab indigenis, partim a

penegrinis. Accessit nunc invaletudo aliqua; nec dolor exiguus ex obitu Clarissimi Collegae Barlaei, quae duo et ipsa hocce quatriduo fecere, ut negligentior viderer. Noli tamen putare, quidquam mihi esse gratius literis tuis. Scio quippe quanto in loco Deus te constituerit; non modo si Batavam Academiam adtendam; sed imprimis si Ecclesiam universam. Atque utinam nec te diutius funebria, nec Salmasium foenebria, vel hisce similia distineant. Hic quoque praeclare, uterque de temporibus nostris meremini; sed satis datum argumento istiusmodi. Magis profutura posteris scio, quae similia sint a te scriptis dubiis Evangelicis. Quo labore non capior modo; sed satiare me vix possum. Haec non scriberem, nisi accepissem, quia sic erudita tua facundia in Orando placuit, etiam alia a te exposci non valde dissimilis argumenti. Et sane sapiunt quos hoc argumentum tangit. Nec enim sciunt, qui tractare illud melius possint; sed-enim existimo, alia aliorum vota esse, qui cogitant, sic annos ire hominis occupatissimi, aequiusque esse, ut ne pereant tot praeclare in sacris observata, sed ad posteros propagentur. Verum sermonem hunc abrumpam, ne cogar audire illud, quod ipse multis occuper, longe inferioris argumenti, uti de Vitiis sermonis, de re Poetica, et similibus vix cuiquam alteri, quam adolescentiae profuturis. Fateor, et suram praebeo, nec verbum addo. Venio potius ad Epistolam tuam, quae de Moro fuit. Equidem putabam de eo non amplius cogitari; sic videbar mihi, non male colligere ex verbis Cl. Gronovij, qui paucis diebus nobiscum fuit. Utcumque est, nihil hactenus a me pro eo, vel adversus eum dictum, factumve. Senectus facit, ut quietis sim amantior, quam ut me implicem negotio, ubi illos video dissentire, quos hactenus non solum amo; sed etiam suspicio. Adfuit aliquot ante dies mihi filius Geberhardi Elmenhorstij, Patricij Hamburgensis, viri bene de studiis meriti. Absque dubio videris ejus Apuleium, Gennadium, Arnobium, aliaque. Coluit amicitiam mecum, et quod majoris longe faciendum, cum Josepho Scaligero, Andrea Schotto, Daniele Heinsio, Jano Rutgersio, et quo non? Hujus igitur filius Bibliothecam paternam velit divendere: idque potissimum Lugduni, quia nuspiam major numerus vacantium Theologiae, et Philologiae studiis. Negant id fieri sine Urbicorum Procerum consensu. Interim plurimum in eo posse, qui inclytae sit Academiae Rector magnisicus. Poposcit igitur silius, et haeres unicus Bibliothecae, ut vellem tribus de eo verbis ad te scribere; sperat non hoc negatum sibi iri, quandoquidem tanta patri amicitia fuisset cum summis Academiae Leidensis viris. De hoc dicere poterit Cl. Heinsius; cum cujus genero, Ego et Ille, de hac ipsa re, pauxillos ante dies sumus collocuti. Si quid Heinsij operam in isto posse existimetur, dixit Gener se ei scripturum; sed judicabat nihil ultra adsensum tuum requiri, vel praeterquam ut tribus verbis significetur, aequum tibi videri, ut hoc permittatur, ob praeclara merita Elmenhorstij, praesertim cum futurum sit, bono studiosae juventutis. Continet enim Bibliotheca illa multos Scriptores praeclaros; ut videre est ex Catalogo, quem habet Typographus La Mair. Vale diutissime, atque salve ab eo, qui aeternum colet te, ob rarissimam eruditionem, et caeteras virtutes.

DXLIV. Clarissimo Viro, Isaaco Grutero S. P. D.

ACcepi unas, alterasque a te literas; quibus et tertiae ejusdem ex parte argumenti a Colvio nostro accesserunt. Rescribo tandem, non tam quia sit quod scribam (soleo autem, quoties nihil certi habeo, quod respondeam, scribendi officium differre) quam ne te ulterius fatigem, exarandis novis. Miraris fortasse quod dicam, non satis me scirce, quid sim scripturus. At quî ita est, causas accipe. Necdum a Proceribus nostris consultatur de alio, in locum defuncti Collegae Barlaei sufficiendo. Interea non exiguus est eorum numerus, qui id munus deposeant. Et sunt in his, qui jam

publice Philosophiam sint professi, partim in Batavia partim extra eam. Urbs haec tres e civibus suis habet Artium ac Philosophiae Magistros. Nec solet, si domi parem muneri habeat, quaerere alium foris, nisi forte, is albis, quod dicitur, equis praevertat. Vellem constaret Proceribus, quantum in Philosophia etiam operae ac temporis collocaris. Nunc a prosa, versaque facundia iis notus es; sed filius meus retulit mihi, quantum etiam laudis promereris, sapientiae et prudentiae studiis. Noli dubitare, quin bona id fide, significaturus sim Consulibus ac Curatoribus. Et tamen in tanto tam multorum ambitu, difficile sit videre, quo maxime sint inclinaturi. Si certiora cognoro, curabo, ut quamprimum de omnibus ex meis, vel filij literis, ea intelligas. Utinam prodesse tibi in hoc negotio possim; quod non tui modo causâ velim; sed etiam optimi, et cordatissimi Ant. Vivieni, cujus te domesticum esse scribis. Amo eum, et aestimo non tam, quia arctissima inter ejus uxorem, et meam; sed quia non alterum novi, qui cum potius in tenebris micem: ut jam mittam magnam doctrinam, majoremque ejus amorem, qualis in paucos cadit. Salutabis illum, et uxorem lectissimam. Nec diffugies salute impertiri rarae eruditionis virum, Colvium nostrum, cui nunc solum isthoc dicito; de Barlaei et vita, et obitu, propediem visurum Orationem Corvini J. C. Is enim me ob invaletudinem, ac pariter Collega Rusio impedito, in magna audicorum corona parentavit. Vale, Mi Grutere.

DXLV. Clariss. Viro Ludovico Crocio, Clarissime et summe Vir,

Diu est quod nihil ad te literarum dedi. Nimirum ingravescit aetas, nec imminuuntur labores, vel privati, vel publici. Praeterea invaletudo uxoris, tardiorem in scribendo facit, et salutatorum nimium quantum; foeliciter aliquanto vetus Collega Heinsius, cui hoc anno, licet quadriennio me natu minori, abstinere a publicis auditionibus. Mihi non licet, esse tam beato: sed neque postulavi unquam, quia censeo stantem Imperatorem mori oportere. Quare nec sino claudicare munus publicum, nec quae posteris cudo: In quibus a noctibus subsidium peto. Proxime juris publici feci nonnulla de re Poetica, ex quibus libellum de natura, ac constitutione ejus artis nunc mitto, una cum opusculo de imitatione, et recitationibus Veterum. De artis praeceptis, ad manum minime erant. Libri de Poetis Graecis ac Latinis, propediem praelo parati erunt. Recusae etiam viginti disputationes de Baptismo; quas dubitavi, an mitterem; quia pleraeque omnes habentur in disputationibus Leidae susceptis, ac Oxonij uno volumine recusis. Misi nihilominus, quia in his luculentam accessionem videbis. Et si prioribus malis esse contentus, facile reperies, qui non gravetur loci aliquid in libris suis impertire. De D. Amyraldi cum Clariss. Spanhemio contentione scire te arbitror; uti et illa Mori Genevensis Theologi, cum eodem Spanhemio. Credo jam videris Genevensis Reip. Ecclesiae, Scholaeque testimonia, Moro data adversus Spanhemium: sunt enim in urbe hac excusa. Quae Amyraldus reposuit Spanhemio, vidi quidem apud amicum; sed in foederata hac Belgica, unicum tantum exemplar exstar, ab authore ipso transmissum. Miraberis postquam videris. Non Spanhemium modo, sed Cl. Rivetum vehementer culpat, ob literas, quas ad amicos scripserat acerbius. Puto alteruter aliquid reponet; sic saeviunt Reformatae Ecclesiae Antistites in mutua viscera. Nec tamen pari culpa, in dispari causa. Tuam, Vir Cl. in respondendo modestiam non possum non utroq; pollice comprobare. Vellem hac in re imitarentur exemplum tuum, qui similes tui Theologos tepidos appellant. Equidem et ipse multis partibus malim talibus annumerari, quam Zelotis quibusdam, qui omnes suam in sententiam jurare volunt, nisi convitiis, et quovis calumniarum genere malint obrui; scilicet hoc est, [gap: Greek word(s)]: Mihi perstat animus non degenerare, ab exemplo eorum, qui rectius praeiverunt; ante omnes soceri mei

viri nunquam satis laudati. Ac ne putes me solum hîc esse ejus sententiae, ingenue dico, magis magisque et Proceres, et Theologos urbis laudari vestrae, qui [gap: Greek word(s)] illa pertaesi, modeste malunt sapere: quod si esset in Britannia, non Iliada malorum, sed [gap: Greek word(s)] haberemus. Intelligo in urbe Bremensi esse Cl. Goldasti Bibliothecam. Quod si est, non invitus, mei causa facies, vel amici hominis, qui hoc e me flagitavit, ut puero tradas describendum Manuscriptorum Catalogum, si consequi possis, quo deinde, hîc qui sumus, fiamus participes. Plurimam falutem dicito, Clariss. et amiciss. Doctori Balthazari Willio, item optimo Hermanno Hildebrando. Vale, magne Vir, et amice.

DXLVI. Illustrissimo et Generosissimo Erico Oxenstierna, Comiti in Zudermor, L. B. in Nimitho, Dn. in Fyholm, et Tydeun, etc. Illustrissime et Generosissime Comes,

REdeunte ad suos Gothardo Wolravio, Clarissimi Loccenij Privigno, officij mei putavi, excellentiam vestram facere certiorem, quomodo in hac aetate senili, non male valeamus, et porro etiam animus sit, operam dare, ut Ecclesiae prosimus, et Reip. Literariae. Cujus rei geminos hosce libellos, quos mitto, argumentum esse volo: Unus est de Baptismo; alter autem de constitutione Poeticae, cui adjeci opusculum, de imitatione, ac recitatione Veterum. Vides me non cessare. Et brevi spero me posse alia mittere; quibus praelum nunc servet. Omnino plus prope facio, quam possum, quia aliud mihi persuadere vix possum, quam brevi me a summo Imperatore, vocatum iri in sedes meliores. Quo ut pertingam, in eo totus sum, ut facilius temporis rationem reddam, quod mihi divina bonitas concessit. Nunquam non animo meo, observantur Excellentiae Vestrae virtutes, quas miratus sum praesens, nec praedicare unquam desiam. Multum optassem, diutius fruilicuisset; sed literae sunt, quae absentes faciunt praesentes. Quia igitur pedibus venire ad tam longe dissicum non licet, a manibus praesidium petit, ad me quodammodo sistendum; scio qua humanitate es, in bonam partem interpretaberis, hunc adfectum meum erga Excellentiam Tuam: pro qua assidue vota facio, uti et Illustriffimo fratre, regni negotia apud Monasterienses, tanta cum laude tractante, atque imprimis, magno parente vestro; qui et inclytae antea domui vestrae, et maxime potentissimo Regno, tantum fulgoris, prudentiffimis suis consiliis attulit, ut promeritae ejus laudes titulos omnes exsuperent.

Vestra Excellentia, ac toti familiae inclytae Oxensterniae ad servitia omnia paratissimus, G. J. Vossius.

DXLVIII. G. J. Vossius, Samueli Sorberio suo, S. P. D.

NEC valetudo, nec occupationes, mi Sorberi, sivere, ut celerius literis tuis responderem. Praeterea sperabam, jam aliunde tibi satisfactum esse. Tu tamen urgere non desinis, ut facile intelligam, mei quoque officij esse, ut satisfaciam exspectationi tuae. Praeter affectum mutuum hoc requirit amor meus erga avunculum tuum Samuelem Petitum, qui te sic diligit, et cui magnopere sit obstrictus totus orbis literatus. De Cynemernis tamen, et Trapemernis, deque Syphograntis, et Trabinoris, nolim esse sollicitus; quia Morus ipse negat, haec ex Latina Graecave lingua esse arcessita. Meministi verborum, Lib. 11. Suspicor eam gentem (Utopiensium) a Graecis originem duxisse, propterea quod sermo illorum, caetera fere Persicus, nonnulla Graeci sermonis vestigia servet, in Urbium, ac Magistratuum vocabulis. Solum igitur Laborabimus de illis, quae a Graeco fonte derivantur, uno alterove excepto, cujus Origo manifeste Orienri debetur. Quale est Mithra: sic enim pro Mythra apud Morum rescribi debet. Deum hoc significari Morus ait. Nempe vero id lingua Persica, qua sol sic signatur, Hesychio teste.

Is vero Persis Deus, vel unicus, vel summus. Qua de re Lib. 11. de Theologia Gentilicap. 9.

Bazanes, ex parte priori huc etiam pertinet, si, ut arbitror, fueric ex [gap: Hebrew words] bar, filius, et [gap: Greek word(s)], sive [gap: Greek word(s)], hoc est, Jupiter. Ac Bar etiam habes in Bar-Jesus, Actorum XIII. 6. Item Bar-Jona et Bartimaeus, et Bartholomaeus sive Bar-Ptolomaeus malis. [gap: Greek word(s)] vero pro [gap: Greek word(s)], idem ac [gap: Greek word(s)]. Sed pro [gap: Greek word(s)] etiam dixere [gap: Greek word(s)]; unde hic Alexandrino Chronico, sive fastis Siculis, dicitur Pater Martis. Quemadmodum igitur [gap: Greek word(s)] Phrygiis idem ac [gap: Greek word(s)]; sic Salentinis Marzanes, vel potius Mazanes, idem ac Zanes. Barzanes igitur Jovis filius: quod nomen apte impositum Syphograntorum Principi, quia Reges, Principesque, sunt Jovis progenies, si non naturalis, saltem, ut Alexander Magnus dicebat, adoptiva. Notum est illud Callimachi in hymnis, [gap: Greek word(s)]. Cynemernos vero, et Trapemernos, non esse vocabula Graecis debita, indicant haec verba Mori: Primos quoque dies Cynemernos ipsorum lingua, postremos Trapemernos appellant. Sic enim locus is legendus non uti reperio in Lovanij editione anni CIC IC LXV. Primos quosque dies Cynemernos, ipsorum postremos lingua Trapemernos appellant; sequitur deinde, quae vocabula perinde sonant, ac si primifesti et finivesti vocantur.. Poterat aliquis suspicari Cynemerinos scribendum, quasi esset a [gap: Greek word(s)] vocabulo, et [gap: Greek word(s)], ut ad caniculares dies respiciatur. Alterum item esse ab eodem [gap: Greek word(s)], et vocabula [gap: Greek word(s)], puta [gap: Greek word(s)] ut brumalis dies attendatur. Sed cessare haec commenta debent, quando sic voces forent a Graecis, quod noluit Morus; qui alioqui non apposuisset interpretationem, primifesti, et finifesti. Nec sane explicatio ista convenit Graecanicae Origini, Neque aliter de Syphogranti et Tranibori nominibus statuendum: quod si ex Graecia essent petita, non Graecis ea vocabulis Morus explicaret. Nunc prius dicit sonare Phylarchum, posterius, Protophylarchum. Inanis igitur operae sit, nominum istorum [gap: Greek word(s)] vel a Graecis arcessere. At contra Abraxas, non a Persis, vel Oriente, est; sed plane a Graecis; nempe ex literis Graecis ex quibus confit numerus CCC LXV. quot dies habet annus absolutus, quot etiam orbes coelestes esse tradebat Basilides haeresiarcha Alexandrinus, qui sub Adriano Imperatore vixit, seque jactabat Glauciae esse Discipulum, qui B. Petri, Apostolorum Principis, interpres fuit. Hic Basilides aiebat, supremum orbem coelestem, sive supremam virtutem, ex qua progeniti sunt Dii caeteri, Abraxas nuncupari, et hoc nomen dierum CCC LXV. numerum complecti. Ac posterius hoc verissimum esse computatio ostendit; siquidem

Meminere Irenaeus Lib. 1. Cap. XXIII. Epiphanius haeresi XXIV. Hieronymus Lib. j. Comment. in Amos. Augustinus, Theodoretus, et Damascenus, in iis quae de haereticorum fabulis ac sectis scripsere. In gemma Fulvij Ursini erat [gap: Greek word(s)]; sed sic quoque idem manet numerus, quia solum est literae [gap: Greek word(s)] trajectio. At apud Morum perperam est Abraxa, quia sic ducenti anni desint justo dierum numero. Nunc caetera persequamur, quae a Graecis esse res ipsa ostendit. Ordini vero literarum insistam. Achoriorum populus Utopiensibus dicitur oppositus. Puto rescribendum Achororum, [gap: Greek word(s)] enim, chori expers; et [gap: Greek word(s)], expers [gap: Greek word(s)], sive regionus; sicut igitur Utopia ex [gap: Greek word(s)], quia Nusquam est, ut Nusquamiam fortasse possis dicere; sic populus iste, quia nulla in regione degit, vere [gap: Greek word(s)] nuncupatur. Ac similiter Ademus Syphograntarum Princeps, cui nullus [gap: Greek word(s)], sive populus. Aliter nempe vocem [gap: Greek word(s)] cepit Morus, quam Sophocles, quando teste Hesychio, ei [gap: Greek word(s)] absens a patria, ut sic [gap: Greek word(s)] opponatur. Alaopolitarum par est ratio, Uti nusquam Utopia, nusquam populus Achororum, nusquam Rex Ademus, ita nusquam gens Alaopolitarum: quae vox notat cives ex nullius regionis populo. Est enim conflatum ex [gap: Greek word(s)] civis, et [gap: Greek word(s)], non quatenus [gap: Greek word(s)], idem ac [gap: Greek word(s)], sed quatenus est a [gap: Greek word(s)]

compositum. Amaurotum praecipua Utopiensium civitas, interim vero [gap: Greek word(s)] hoc est obscura, quippe hactenus nulli visa, nec videri quita. Anemonius Poeta Laureatus, et ob lauream typho inflatus atque, ut Maro loquitur, linguae ventosae; sane Homero [gap: Greek word(s)], quasi [gap: Greek word(s)], ab [gap: Greek word(s)] ventus. Anydrus est flumen, ad quod sita Amauroti urbs. Uti nusquam ea urbs, quae sic in tenebris delicescit: sic nusquam ea urbs, quae sic in tenebris delitescit: sic nusquam fluvius [gap: Greek word(s)], sive aquae expers, quae Graevis [gap: Greek word(s)]. Nam quomodo fluvius sit, si aquae sit expers? Butrescae Moro religiosi dicuntur, qui coelibatum praeferant Matrimonio, a [gap: Greek word(s)] , quo cultus significatur religiosus, et [gap: Greek word(s)], ut in [gap: Greek word(s)], et similibus. Butrescae igitur valde religiosi. Hytlodaus quia mera narrat mendacia, de Utopiensibus, sic dictus quasi nugarum peritus, vel nugas edoctus: a [gap: Greek word(s)] disco, doceor, et [gap: Greek word(s)] nugae; unde cum [gap: Greek word(s)] subinde conjungitur, et [gap: Greek word(s)] idem fere ac [gap: Greek word(s)]. Nephelogetae, gens fuisse dicitur pro qua Utopienses bellum gesserint contra Alaopolitas. Malim autem Nephelogenetae; [gap: Greek word(s)] autem ex nube geniti, hoc est, commentitij aeque ac Poetarum Centauri, quos [gap: Greek word(s)] dixeris quia ab Ixione ex nube geniti dicuntur. Sane [gap: Greek word(s)] tum patentem, tum etiam [gap: Greek word(s)] sive prolem designat ut author Hesychius. Phylarchus, [gap: Greek word(s)] qui et [gap: Greek word(s)], praefectus tribus. Ut Protophilarchus [gap: Greek word(s)] tribubus praefectorum Princeps. Polyleritae [gap: Greek word(s)], quia [gap: Greek word(s)] sint ac nugae quaecumque, sive Hytlodaeus, sive Morus hoc de populo narret. Tricius Apinnius, quem Hytlodaeus sodalem suum vocat, non aliud nomen habere debuit, quam tale. Nam uti ille ab [gap: Greek word(s)] dictus, sic hic a tricis apinisque, hoc est [gap: Greek word(s)] ac [gap: Greek word(s)] Martialis Apophoretorum Epigram. 1. sunt Apinae tricaeque, et siquid vilius istis. Zapolitae, qui quingentis millibus distare ab Utopiensibus dicuntur, potius Zapolitae vocandi, a [gap: Greek word(s)] civis et [gap: Greek word(s)], quod in compositione auget: sicut in [gap: Greek word(s)]. Est igitur populus civibus abundans. Spero me istis satisfecisse petitioni tuae. Nisi quod fortasse judicabis, subinde quaedam feliciter minus composita videri, si hoc pacto vocabula interpretemur. Non diffiteor; sed nos non possumus praestare culpam Mori: sane ne ipsa quidem vox, Utopiae satis commode conficta. Dequo si ambigis, sponsorem pro me dabo summum virum Ivonem Villiomarum Aremoricum, hoc est, Josephum Scaligerum, animadversionum in controversos Titij locos lib. x. cap. ix. ubi sic scribit: Verbum Utopia, quamquam ab ornato, et docto viro, Anglo confictum, tameu Graecum non est. Et qui Utopiam Graecum putant, ii quid sit Graeca componere nesciunt. Ac memini idem a me dictum olim, in iv. Oratoriarum partitionum cap. 1. Postremo quaerebas, utrum in praefatione Mori, cum dicitur, Joannes Clemens, puer meus filius, an famulus designetur. Plane famulum censeo; sic enim Graecorum exemplo, loqui Romani solent, etiam antiquissimi, quorum est, Marcipor, pro Marci puero, hoc est servus, similiaque, Publipor, Caipor, atque alia de quibus fuse dixi, Commentariorum Rhetoricorum lib. IV. cap. XII. §. IV. scribebam ipsis Kalendis Januariis ineuntis anni CIC IC C XLIII. quem annum felicissimum tibi, studiisque tuis exopto. Atque idem precor, tum clarissimo Riveto, quod tu per occasionem ei significabis; tum eximio Petito, quem meo etiam nomine, si quando scribas, plurimum salutes rogo. Ipse id nunc facere decreveram, sed per Tabellarium non licebat. Et sciebam te avide adeo desiderare responsum nostrum, ut malis literas ad avunculum differri, quam ut propterea injiceretur mora epistolae ad te nostrae. Iterum vale.

DXLIX. Nobilissimo Reverendo, et summo viro,, Joanni Forbesio, Domino a Corse, S. Theologiae Doctori eximio, inque Academia, Aberdoniensi, ejusdem Professori. G. J, Vossius S. P. D.

NON dubium est quin omnibus, veritatis ac concordiae amantibus, dolorem adferat maximum, quod antiquae toties repullulent haereses; quandoque etiam

succrescant novae, et olim inauditae, nec minus veteribus illis sectis veritati adversae et paci. Cujus rei eausam esse praecipuam arbitror, quod qui animum adplicantad legendum S. Literas, magnam id partem faciant, vel cum stulta ingenij sui fiducia, vel praejudicio ab iis profecto, quosper omnia sequi sibi proposuerint, vel ab animo haut aliter eas interpretandi, quam iis locis, ubi degant, conducibilius videatur, ad consequendum, vel retinendum mundi bona. Quomodo adfecti parum cogitant, Scripturas non esse Scripturas, quoties alio intelliguntur spiritu, quam sunt scriptae. Nisi igitur de in foelici eorum grege esse velimus; quemque veritatem magis amare convenit, quam seipsum; ac ante omnia quidem scrutandum, quid Deus dicat in verbo suo: sed ne perperam illud interpretemur, quando omnes ad errorem sumus proclives, attendere etiam debemus, non modo quid unus et alter, sed omnino quid constanter docuerit Ecclesia Dei. Quantopere enim repugnat perspicuitati Scripturae si ita exaratae credantur, ut, ab Apostolorum excessu, ne in praecipuis quidem fidei capitibus, ipsi eas Ecclesiarum doctissimi ceperint Antistites? Quantum item adversatur bonitati Dei, et amori erga nos, si per tot secula, ad Scripturarum intelligentiam, defuisse statuamus Spiritum Dei, viris licet pietate, et sanstimonia praecellentibus, Ecclesiaeque semper commendatissimis, atque eo melioribus, quo Apostolicis propiores erant temporibus? Nec ignore, dicta haec nostra parum descendere in animos multorum, quia videant etiam ad antiquitatem provocari in causa deploratissima. Qui cogitare debebant, nisi isti hospites forent in veterum lectione, non tam futilibus motum iri. Viderent enim bellos hosce provocatores, incassum jactare antiquos, praeterquam apud Vetustatis nescios, qualibus seos facile sublinere posse sperant. Caeteri autem, qui historia Ecclesiae sunt exculti, nullo negotio cernunt opiniones eas, quas frustra venditant pro antiquis, si non heti, vel nuper natae sint, plurimum saltem coepisse demum ante duo, tria, vel summum sex septem secula, vel non multo amplius. Ut obducere illis lîceat hoc Optati Milevitani lib. 6. Quae est ista nova, et stulta sapientia, novitatem quaerere in visceribus Vetustatis? Quis vero non fateatur, praescriptione istiusmodi, multum firmari animos nostros, in genuina Scripturae interpretatione: Validius quoque munitiusque haereses refelli? Quaro hoc armorum genere, semper pugnatum fuit a S. Patribus: qui praecipue quidem se tuentur, Scripturae authoritate; nec tamen praetereunt priorum temporum consensum. Hoc luce clarius est ex iis quae disserunt adversus Marcionem, Valentinum, et his aequales; item Samosatenum, Arrium, Macedonium; nec minus Pelagium, Nestorium, Eutychem; ut praeteream haereticorum caeteros. Vellem ista adtenderent, qui territi diffufo adeo, ut aiunt, Ecclesiasticae antiquitatis oceano, propterea, veteres Theologos non legunt; et quia negligunt, nesciunt; et postquam ignorant, aspernantur; ac ne temere contemnere, vel soli nescire videantur, etiam traducendo illos, complurium animos ab iis abalienant. Tanti mali fons, caputque est, otij amor, ac laboris fuga; dum non satis cogitant, certissimum illud Aristotelis effatum in Nicomachiis, artem ac virtutem, versari circa id quod difficilius est. Et tamen difficultatem illam, de qua tantopere queruntur, multum leniat rectus studiorum ordo, et hoc omni historiae innatum, quod delectat, et assidua ingentis boni cogitatio, quod ex historiae Ecclesiae, veterumque Theologorum lectione, ad nos redit; fidem fecerint, vel solius Magnae Britanniae vestrae, vel etiam nostrae, tot Theologi summi: Ante omnes [gap: Greek word(s)] illud hominis Joannes Juellus Antistes Sarisburiensis. Quis enim e Conciliis, vel Doctoribus (quotquot primis fuere annis sexcentis) non animosius modo, sed doctius quoque, vel felicius impugnavit adversarios? Non defuere quidem, quibus hoc disputandi genus minus probaretur; sed praestantissimi etiam Whitackeri judicio, timidiores hi fuere, quam necesse erat. Poteram et alios subdere magno numero; semper enim Britannia abundavit Theologis, ut Scripturarum, sic antiquitatis etiam intelligentissimis; sed ut de iis pluribus, brevitas instituti non sinit. Ad te itaque venio,

eximie Forbesi, qui uti habuisti antea, quem sequereris, patrem tuum [gap: Greek word(s)], Patricium Forbesium, Episcopum Aberdoniensem, virum undequaque doctissimum; ita ipse deinceps, in hoc antiquitatis studio Patriae praeibis, ac cunctis amantibus rectam studiorum viam. Nihil me auribus tuis dare, indicio omnibus erit utraque haec et Theologica, inquam, et Historica Instructio tua, et ille signorum tuorum adspectus, adversus tot infesta Haereticorum agmina. Quem equidem nescio, utrum comparare velim Phalangi Macedoniae, an acie Romanae; sed huic potius, quando (quod defuisse Phalangi Polybius ostendit) copiis tuis semper erit locus, sic armorum viribus, sic scientia, atque arte instructis, ad nullum non pugnae genus. Habet igitur sacrata Musis adolescentia, unde melius sapiat, dum videt eos, qui sic avocant ab antiquis, sibi semitam non sapere, licet aliis monstrent viam. Habet quoque media illa, ac constans aetas, quo accendatur deinceps ad studium, antiquitatis, si prius neglexit; vel si serum id putet, saltem ab alienis videre oculis adsuescat, ubi nequit suis. Habent denique etiam, in veteribus Theologis subacti, unde proficiant: Imo si ipsi pariter bene mereri de hoc studio volent, non deerit hinc exemplum, quod scribendo aemulentur: quo ita magis et magis gliscat Historiae Ecclesiasticae honos, ac fructus. Vides ut quod nostrum sit, de laboribus tuis judicium, non pigitum fuerit memorare; ac confido idem omnes uno ore dicturos, quorum palato antiquitas sapit. Et vero nunquam tam feliciter agatur cum Ecclesia Dei, ut etiam boni omnes per omnia conspirent; confido tamen, etiam ex iis qui antea dissenserint, hisce tuis lectis, conventuros non paucos; saltem in illis Religionis capitibus, super quibus in sex Conciliis Universalibus, vel Africanis etiam, et Arausionensi olim convenit. In iis autem, quae non ad fundamentum, sed structuram pertinent, non pacem minus consecter, quam amplectar veritatem: utqui sciam non modo, haeresin vitandam, sed etiam schisma: ac propterea licet ubique grata esse veritas debeat, aliter tamen cum fratribus, quam Haeretieis, esse disputandum. Utinam vero, Nobilissime ac Clarissimo Forbesi, hac cruda ac viridi senectute, pertexere tibi detur, caetera hujus operis, auro magis aurei. Hoc ut contingat, rogamus omnes Dominum Deum cui Ecclesiae: suae causâ, curae fore confidimus, et te et labores tuos.

A	valet	1
B	valet	2
R	valet	100
A	valet	1
C	valet	60
A	valet	1
S	valet	200
	Summa	365

SERENISSIMO et POTENTISSIMO PRINCIPI GUILIELMO D. G. Magnae Britanniae, Franciae, et Hiberniae REGI Fidei Defensori; PRINCIPI Arausionensium, etc. Serenissime Domine,

PREFATIO.

VITA Viri Incomparabilis, GERARDI JOANNIS VOSSII Eloquentiae et Chronologiae In incluta Academia Lugduno Batava Professoris Celeberrimi, Cum ex Athenis Batavis Jo. Meursii, tum scriptis aliis, breviter collecta.

IN EFFIGIEM Celeberrimi Viri GERARDI JOHAN. VOSSII,

EPITAPHIUM.

SCRIPTA.

G. J. VOSSII EPISTOLAE

III. Serenissimae et Sapientissimae Christinae.

V. Carolo, Dei gratia magnae Britanniae Principi, Duci Cornubiae, et Rosaiae, Comiti Cestriae et Carictae; Filio Primogenito invictissimi Monarchae, Caroli, Magnae Britanniae, Franciae et Hiberniae, Regis, Fidei Defensoris, etc.

VI. Nobilissimo, Amplissimo, et Clarissimo Viro, Jacobo Catsio, Equiti, Praepotentium Hollandiae, ac West-Frisiae Ordinum Syndico Supremo, Magni Sigilli Custodi, G. J. Vossius, S. P. D.

VII. Augustis Belgicae foederatae Patribus, Gerardus Joannes Vossius dicat, consecratque. Illustrissimi, ac Praepotentes Domini,

VIII. Illustrissimo, et Amplissimo, Johanni Berckio, Equiti Torquato, Supremi in Hollandia Consilii Senatori, Potentis simorum foederatae Belgicae Ordinum ad serenis simam Venetorum Remp. Legato.

IX. Illustrissimis Hollandiae, West-Frisiaeque Ordinibus, Dominis Potentissimis, G. J. Vossius Dedicat, Consecratque

XI. Illustri et Generosissimo Juveni, Erico Oxenstierna, Magni Axelii filio, L. B. in Kimitho, Domino in Fiholm, et Tideun, etc.

XII. Viro Nobili Clarissimoque, Georgio Ratallero Doubletio, in suprema Hollandiae, et Zelandiae Curia, Senatori Amplissimo, Gerardus Joannes Vossius, S. P. D. Nobilissime Amplissimeque vir,

XIII. Illustribus, ac Generosissimis D. D. Achatio, et Christophoro, Achatii filiis Burgraviis et Baronibus a Dhona. Illustres et generosissimi Domini,

XIV. Hugoni Grotio, Gerardus Vossius S. P. D.

XV. Gerardus Vossius, Hugoni Grotio. S. P.

XVI. Hugoni Grotio, Gerardus Vossius S. P. D.

XVII. Gerardus Vossius, Hugoni Grotio S. P.

XVIII. Hugoni Grotio, Gerardus Vossius S. P.

XIX. Clementi Timplero.

XX. Reverendo in Christo Patri, D. Lancellotto Androsio, Episcopo Wintoniensi, Regi Britanniae a Sacris et Secretis Consiliis. Reverende in Christo Pater,

XXI. Hugoni Grotio, Gerardus Vossius S. P.

XXII. Hugoni Grotio, Gerardus Vossius S. P. D.

XXIII. Gerardus Vossius, Hugoni Grotio S. P.

XXIV. Gerardus Vossius, Hugoni Grotio S. P.

XXV. Jacobo Com. F. Wittens J. C. Dordrechtum. Vir Amplissime, et affinitate conjunctissime,

XXVI. Reverendo in Christo Patri, D. Lancelotto Androsio, Episcopo Wintoniensi, Regi magnae Britanniae a Sacris, et Secretis Consiliis. Reverende in Christo Pater,

XXVII. Proceribus Amstelodamensibus. Amplissimi et praestantissimi viri,

XXVIII. N. N. S. P.

XXIX. Baroni Jo. Slupeskio, S. P.

XXX. Erycio Puteano, S. P.

XXXI. G. J. Vossius Danieli Paraeo S. P.

XXXII. Gerardus Johannes Vossius, Hugoni Grotio, S. P. D.

XXXIII. Gerardus Vossius, Hugoni Grotio, S. P.

XXXIV. Hugoni Grotio, Gerardus Vossius S. P.

XXXV. Johanni Berkio, Belgicae foederatae Ordinum Legato ad Serenissimam Remp. Venetam.

page 95, image: bs095 Illustrissime Domine,

XXXVI. Ludovico Crocio.

XXXVII. Reverendo in Christo Patri D. Lancelotto Androsio, Episcopo Wintoniensi, Regi Magnae Britanniae a Sacris, et Secretis Consiliis. Reverende in Christo Pater,

XXXVIII. Gerardus Joannes Vossius, Joanni Adolpho Fabro, S. P. D.

XXXIX. Ludovico Crocio, S. P.

XL. Ludovico Crocio, S. P.

XLI. Clarissimo et undecumque Doctissimo viro, Jano Grutero, J. C. et Historico Electorali.

XLII. Clarissimo viro, Jano Grutero. Vir Clarissime, Conjunctissimeque Affinis,

XLIII. D. Fulconi Grenvillo, Equiti aurato, Baroni de Brook, Serenissimo Regi Magnae Britanniae a Secretioribus Consiliis; S. P.

XLIV.

XLV. Nobilissimo et Amplissimo Dom. Dudleio Carletono, a Secretis Concilii Regii Magnae Britanniae. Nobilissime Domine Carletone,

XLVI. Dudleio Carleton. Londinum. Nobilissime et Ampliss. Dom.

XLVII. Nobilissimo et Amplissimo Dom. Dutleio Carletono, a Secretis Consiliis Regi Magnae Britanniae. Nobilissime Domine,

XLVIII. Gulielmo Bosvvello. Amplissime Doctissimeque Domine Boswelle,

XLIX. Dudlaeo Carletono. Nobilissime D. Carletone,

L. Ad Illustrem et Generosum Dominum, Baronem de Brook, Fulconem Grenvillum.

LI. Gerardus Vossius, Jo. Meursio Viro Clariss. S. P.

LII. Hugoni Grotio, Gerardus Vossius S. P. D.

LIII. Dudleio Carletono. Nobilissime Domine,

LIV. Hugoni Grotio, Gerardus Vossius S. P.

LV. Dudleio Carletono, Hagam Comitis. Nobilissime D. Carletone,

LVI. Guilielmo Bosvvello, Westmonast. Clarissime Doctissimeque Boswelle,

LVII. Joanni Meursio. Clariss. Vir atque amicissime,

LVIII. Nob. viro Jacobo Roverio cognato. Cognate Praestantissime,

LIX. Davidi de Willem. S. P.

LX. Adriano Hoffero, S. P.

LXI. Gerardus Vossius Conrado Vorstio S. P. D.

LXII. Dudl. Carleton. Hagam. Nobilissime Domine,

LXIII Amplissimo Viro Adriano Blyemburgio. Dordrechtum. Amplissime Blyemburgi,

LXIV. Maximo Viro, Jano Grutero. Brettam. Maxime, et Conjunctissime Grutere,

LXV. Clarissimo viro, Francisco Gomaro. Groningam. Clarissime vir, ac Conjunctissime Affinis,

LXVI. Reverendo in Christo Patri, Richardo Episcopo Dunelmensi. Reverendissime in Christo Pater,

LXVII. Reverendo in Christo Patri Joanni, Episcopo Lincolniensi. Reverende in Christo Pater,

LXVIII. Reverendissimo in Christo Patri Georgio, Chichestrensi Episcopo. Reverendissime in Christo Pater,

LXIX. Illustrissimo D. Fulconi, Baroni a Brook, Serenissimae Regiae Majestati a Consiliis interioribus, Mecaenati suo Optimo. Illustrissime D. Broocki,

LXX. Clarissimo et eximio Viro D. Samueli Wardo S. T. Doctori et Professori in alma Academia Cantabrigiensi. Clarissime Domine Warde,

LXXI. Generoso et eximiae eruditionis Viro D. Joanni Seldeno, J. C. Londinum. S. P.

LXXII. Reverendis, Clarissimis, et multijugae eruditionis Viris, D, D. Matthaeo et Christophoro Wrennis, Serenissimae Regiae Majestati Magnae Britanniae a Sacris. Reverendi, et Clariss. Viri, Nobile fratrum par,

LXXIII. Clarissimo atque eximiae eruditionis Viro, D. Jodoco Rous Bibliothecae Bodleianae praefecto. Oxonii. Vir Clarissime,

LXXIV. Constantino Huygenio. Nobilissime, Amplissimeque Vir,

LXXV. Generoso Doctissimoque D. Gulielmo Bosvvello, amico optime de se merito.

page 123, image: bs123 Praestantissime D. Boswelle,

page 95, image: bs095
Illustrissime Domine,

page 123, image: bs123
Praestantissime D. Boswelle,