CAMENA Early Modern Latin Texts

COMMERCII EPISTOLARIS VFFENBACHIANI SELECTA VARIIS OBSERVATIONIBVS ILLVSTRAVIT VITAMQVE B. ZACH. CONR. AB VFFENBACH PRAEMISIT IO. GE. SCHELHORNIVS. [gap: illustration (inscription: VOLUNT SED NON POSSUNT)] VLMAE ET MEMMINGAE APVD JOAN. FRIDER. GAVM M D CC LIII.

AVGVSTISSIMI CAESARIS IN SENATV S. ROM. IMPERII AVLICO CONSILIARIO ILLVSTRISSIMO ATQVE EXCELLENTISSIMO DOMINO DOMINO HENRICO CHRISTIANO LIB. BARONI DE SECKENBERG SPLENDISSIMIS MERITORVM IN REMP. PARITER AC ORBEM ERVDITVM LVMINIBVS FVLGENTI INTER PRIMARIA GERMANIAE LITERATAE ORNAMENTA SVMMO IVRE NVMERANDO B. VFFENBACHII QVONDAM AMORI ATQVE DELICIO

HOC QVIDQVID EST LIBELLI ANIMVM TESTATVRVS VENERATIONIS PLENISSIMVM VOTIS PRO SECVNDISSIMIS CONSILIORVM RERVMQVE AB EO CVM PVBLICE TVM PRIVATIM GERENDARVM SVCCESSIBVS PIA MENTE NVNCVPATIS SACRVM ESSE CVPIT NOMINIS EIVS GERMANIAE NOSTRAE GLORIOSI CVLTOR DEVOTISSIMVS IO. GE. SCHELHORNIVS

PRAEFATIO.

Inter caetera, quae benigne mihi in certissimum amoris sui pignus legata voluit Vir supra omnes laudes positus, ac post suprema etiam fata mihi summopere devenerandus, ZACH. CONRADVS AB VFFENBACH, fuere quoque Diaria itinerum, rebus cognitu et valde dignis, et apprime jucundis, turgida, ac integrum Commercium literarium, quod ipsi cum doctissimis nostri saeculi Viris per longam

annorum seriem intercessit, vel eo nomine magni habendum, quod non epistolas duntaxat ab illo acceptas, sed redditas etiam, viginti egregiis spissisque voluminibus complectatur. Eo autem consilio tam mihi liberalem se praebuit Maecenas Optimus, ut Commentarios, quos de vita propria anno ante beatam dialysin eleganter inchoaverat, his aliisque initructus subsidiis, pertexerem. Nefas ergo ducens, Patroni de me immortaliter meriti Manibus extremum hoc pietatis officium denegare, feci id pro virium, quas sentio, quam in me sint exiguae, modulo, ac pretiosae Viri beati purpurae vilem meum assuere pannum ausus sum. Sed tam mihi esse felici hactenus, quantumvis omni adhibita et privatim, et publice in Museo Helvetico, industria, haud licuit, ut honestum quendam Bibliopolam ad opus suis in lucem impensis proferendum permovere

potuerim. Ne igitur meo plane deesse videar officio, id tandem consilii cepi, ut pleniores de vita ac meritis [gap: Greek word(s)] commentarios, in breve redactos compendium, interim, dum melior arrideat fortuna, in dias luminis auras cum selectioribus epistolis extrudam, quas partim integras, partim vero fragmenta memorabiliora, ex iis decerpta, exhibere animus est. Illis non quasdam modo, sicubi opus fuerit, subjungam notatiunculas, verum data quoque occasione singulares inspergam observationes: quo pacto tam B. VFFENBACHII vitam iri illustratum, quam nonnihil rei literariae lucis accessurum spero. Hoc institutum si lectorum tulerit calculos, sensim sensimque bono cum Deo hunc plures fasciculi excipient, binis autem tomulis adjicietur rerum notabiliorum Index. Praeterea nihil est, quod Te in antecessum moneam,

nisi jam sub praelo sudare Descriptionem Itineris, a beato Viro, comite Illustri Fratre, D. IO. FRIDERICO AB VFFENBACH, Magnifico Reipubl. Moeno-Francof. Consule, olim per Germaniam inferiorem in Belgii Foederati Provincias, adque toto divisos orbe Britannos, feliciter peracti elegantissimam, et optimae frugis plenam, variisque tabulis aeneis condecoratam, quam faventibus intelligentium suffragiis exceptum iri nullus dubito. Ita vale prosperrime, Lector benevole, ac meis conatibus, quod hactenus egregie fecisti, constanter fave.

MARC. ANTON. MVRETVS Lib. I. Epist. I.

Multae caussae sunt, propter quas magnorum et illustrium Virorum epistolae expetantur. Sunt, quas sermonis nitor et elegantia, et nativa quaedam pulchritudo, nullo, ut videtur, artificio exculta, nullis pigmentis colorata commendet. Sunt contra, quae et verborum et sententiarum minime vulgato genere cultum et artificium ostentent. Nonnullae etiam ita scriptae sunt, ut historiam quasi quandam contineant eorum, temporum, quibus ii, qui illas scripsere, vixerunt. Atque hae, sive a disertis, et ingenuarum artium scientia expolitis hominibus prodierint, tanto cupidius leguntur; sive etiam ab iis, qui lepore ac festivitate dicendi caruerint, non tamen propterea negliguntur. Historia enim, ait Plinius, quoquo modo scripta delectat. Graves quaedam, et philosophicae, officii praecepta tradunt; falsas opiniones evellunt ex animis; quanta in virtute

dignitas; quanta in vitiis turpitudo sit, docent: quo in genere Seneca excellit. Quaedam, etiamsi ad res modo privatas et familiaria negotia pertinent, excitant tamen hominum studia, propter eorum, a quibus scriptae sunt, auctoritatem. Natura enim comparatum est, ut, quos admiramur ac magnifacimus, eorum omnia maxima minima cognoscere cupiamus. Recteque ac vere Xenophon, virorum virtute praestantium non seria modo, sed et joca digna esse ait, quae memoriae commendentur. Et certe si vascula quaedam, quibus illi usi erant, et alia, quae in eorum supellectile ac frivolis fuerant, mortuis ipsis cupidos emptores invenerunt: (quomodo lucernam Epicteti mille drachmis, Protei Stoici baculum talento venditum accepimus) multo magis eorum quamlibet tenues et exiles epistolae in pretio esse debent.

JO. GEORGII SCHELHORNII DE VITA B. ZACH. CONRADI AB VFFENBACH SCABINI ET SENATORIS MOENO-FRANCOF. COMMENTATIO.

ZAcharias Conradus ab VFFENBACH, Vir in aevi nostri decus adque literas juvandas natus, ortu suo illustravit Francofurtum ad Moenum, florentissimum Germaniae Emporium, ubi lucem aspexit primam A. R. S. MDCLXXXIII. d. XXII. mensis Februarii. De illius nativitate juvat ipsa ejus verba ex schedis, in quibus de vita sua eleganter commentari coepit, huc transferre, cum lectu sint nec injucunda nec indigna. En ergo tibi illa: Vitam propriam scripturo, ab ovo, ut veteri ac trito dicitur proverbio, ordiendum omnino, ac patria ante omnia indicanda foret. Haec vero cum duplex seu diversa, si tum conceptionem, tum ipsum

partum spectes, a Physicis ac JCtis recte statuatur, eandem exacte definire, quod non uno eodemque in loco conceptio atque partus mihi contigerit, haud valeo. Accidit enim, ut anno MDCLXXXII. mense Junio parentes tum negotiorum, tum animi causa, quod civibus meis etiamnum ob eam, quam Moenus ac Rhenus praebet, commoditatem, haud infrequens est, iter per utrumque Belgium, Galliam, Lotharingiam, Alsatiam, atque Palatinatum instituerint, ac mense demum Octobri domum reversi fuerint. Durante igitur hoc itinere, incerto plane in loco mater mea me concepit. Hoc vero non ideo monendum duxi, quod vanam aliquam inde gloriam captem, ac ullos de patria mea, quemadmodum de Homero ac aliis, quorum incerta patria est, perhibetur, lites oriri posse existimem. Etsi etiam illi, qui physicis studiis delectantur, feliciora pro diversitate climatis ingenia hominibus tribuunt, ac mutationem locorum, aeris, ac victus, perpetuamque tum corporis, tum vero mentis, qua peregrinantes gaudere solent, recreationem, ad meliorem corporis animique habitum ingeniique felicitatem nonnihil conferre mihi quoque potuisse, forsan opinari queant; absit tamen, ut hinc mihi quidquam arrogem, sed, si inde aliquid emolumenti in me redundarit, gratus equidem cognosco, iis ceterum, quibus me divina bonitas donavit, animi ac corporis dotibus, qualescunque illae ipsae sint, contentus omnino. Non possum vero non, quin Deo T. O. M. debitas referam gratias, quod parentes salvos atque incolumes in patriam reduxerit,

eosque ab omnibus, quae iter facientibus haud raro obvenire solent, periculis, una mecum in utero jam peregrinante, ac multis sane malis obnoxio, immunes prastiterit, licet e Belgio Foederato in Regium tendentibus, ac lacum illum ob plurimos, qui in eo contigerunt per naufragia, casus fatales satis famosum, qui Belgis Moer dyck dicitur, trajicientibus, gravissimam tempestatem suerimus experti, quae tanta fuit, ut ipsum naufragium imminuerit. Ast majus adhuc a me, in utero adhuc latente, avertit divina misericordia periculum: duobus enim ante nativitatem mensibus, videlicet Decembri, gravida mater, scalas descendens atque vacillans, tam graviter lapsa est, inque ipsum impegit uterum, ut non modo pater ac cognati, sed ipse etiam medicus infelix puerperium metuerent, ac de foetus salute serme desperarent. Divina tamen, cui laus et gloria sit sempiterna! Providentia sactum est, ut justo tempore, subsequente sci. anno MDCLXXXIII. vigesimo secundo mensis Februarii styl. vet. hora noctis duodecima salvum atque incolumem eniteretur mater optima, nisi quod in dextro ventris latere e regione umbilici, a vehementi in lapsu matris contusione orta, macula rubicunda, a congelato procul dubio sanguine originem trahens, quae adulta postea aetate subfuscum colorem attraxit, ad palmae utique magnitudinem conspecta fuerit. Hanc sane maculam non, ut alios naevos solemus, parvi feci, sed velut divinae erga me providentiae singularis monimentum suspexi semper, atque, quoad vixero, suspiciam.

Originem traxit ex prosapia senatoria, atque in illustrem, quae Francofurti per aliquot saecula floret, ac Frauensteinia dicitur, societatem jam olim recepta, et ab ipso Imperatore circa saeculi superioris initium insigni nobilitatis diplomate donata, cujus plura decora longo ordine enumerare possem, nisi brevitati litandum foret. Patrem coluit Jo. Balthasarem ab VFFENBACH, Senatorem de Rep. patria praeclare meritum, ac ob singularem pietatem, candorem et liberalitatem in pauperes laudatissimum; Matrem vero Annam Sibyllam, ortu MAYERIAM, Matronam insigni prudentia, moribus honestis suavibusque, oeconomica insuper diligentia, ac aliis, quae foeminas decent, virtutibus conspicuam.

Optimi hi parentes omnem curam atque sollicitudinem non modo ipsimet adhibebant, ut, quod Vellejus de Tiberio, licet gentili, dixit, innutriretur filius coelestium praeceptorum disciplinis, sed, cum vix e crepundiis prosiluisset, privatis etiam ac publicis formandae juventutis magistris eandem serio simul committebant. Pater enim illorum opinionem, qui publicas scholas plane contemnunt, minime probabat, eas cum privata institutione potius conjungendas ratus. Etenim, ut caetera silentio praeteream, vel ob rationem

hanc solam, si alia non exstaret, commendandae sunt illae bonarum artium officinae, quod animi pueriles in istis honesta aemulatione excitentur, vel ad majorem diligentiam exstimulentur. Privata autem informatio eo minus negligenda, quod solers praeceptor domesticus ingenio, captui atque profectibus discipuli melius sese accommodare valeat, id quod in publicis scholis in tanta discentium copia atque diversitate fieri nequit.

Non sine omine autem, ac quodam futurae Bibliophiliae praesagio, quam primum legere paulo expeditius didicit, tenera admodum aetate, ingenti librorum, inprimis historicorum, amore incaluit. Fovit eundem Parens optimus, ac magis magisque incendit, non Historias modo biblicas aeri incisas, adjecta brevi enarratione elucidatas, quales Norimbergenses sub titulo Bilder-Bibel satis elegantes dederunt, sed nitidum etiam GOTTFRIEDI de quatuor, ut inscripsit, Monarchiis opus, pulcerrimis a Meriano iconibus illustratum, ipsi comparans. Dici non potest, quantopere tales libri oculos ac animos puerorum alliciant atque delectent, quod experientia edoctus in schedis suis asserit Noster, brevi tempore bene multas tam in sacra, quam profana historia narrationes tabularum istarum adminiculo

se memoriae ita impressisse testatus, ut non sine audientium admiratione recitare easdem promte valuerit.

In istis quoque pueritiae annis Musica haud parum delectabatur, fidibus canere discens. Capiebatur praeterea Mechanicis artibus, ita, ut non libris tantum consuendis ac leviter compingendis operam dederit, sed in officinis etiam, quavis data occasione, manuarias opificum operas singulari cum attentione ac summa voluptate aspexerit, acuere hoc ipsum non modo ingenium juvenile, verum suo quoque tempore utilitatem in oeconomicis haud levem praestare expertus.

Cum annum nondum duodecimum complevisset excitatae indolis adolescentulus, accidit, ut unus ex patruelibus e Lyceo patrio in Gymnasium Rudolphopolitanum transferretur. Enixissimis igitur precibus Patrem quotidie fatigavit, ut idem consilium sequeretur, arduum sane, si commoda pariter atque incommoda pensites, quae, ut suorum educationem aliis committant, vel suadere vel dissuadere parentibus queant. Inter illa haec potissimum sunt, quod cum blanda patrum ac matrum inprimis indulgentia segnes plerumque faciat liberos, si aliis commendetur educatio, hoc ipsum haud facile metuendum

sit. Hi enim vitia infantum, quae coecus parentum amor vel plane non animadvertit, vel connivendo fovet, non facilius tantum cognoscunt, sed severius etiam corrigunt, ac felicius emendant. Ut taceam, pueros peregre missos multis carere deliciis, quibus alii in aedibus paternis ac in matrum sinu plerumque mollescunt, cum illi vitae magis masculae citius assuefiant. Altera vero ex parte metuendum parentibus, qui liberos suos aliorum educationi permittunt, ne vel nimia eorum severitate deprimantur, vel supina incuria negligantur. Haud raro etiam accidit, ut teneri puerorum animi peregrinarum corruptelarum illecebris irretiantur ac corrumpantur. Neque reticendum, liberos illos, qui extra familiam educantur, omni plane rerum oeconomicarum notitia privari, cum ad illas difficulter admittantur ab hospitibus, ipsi vero de iis, velut ad se haud pertinentibus, vix ac ne vix quidem cogitent.

Haec aliaque licet molestam redderent consilii capiendi deliberationem, multaque in mentem venirent in utramque partem, ac amor praecipue maternus obniteretur, vicerunt tamen enixae fervidi juvenis preces. Missus est igitur cum patruele in Athencum Rudolstadiense, in quod A. MDCXCIV. ipsis Kal. Oct. divina aspirante

gratia, pervenit salvus atque incolumis. Eo majores propitio Numini persolvendae fuerunt grates, quod illum a maximo periculo in hoc itinere liberaverit. Cum enim Isenaco Gotham tenderent, e rheda, quod ab aliis comitibus aliquoties factum viderat, inter vehendum desilire volens, pede a pallio circumjacente impedito, saltuque fallenti, tam prope ad orbitam cadebat, ut, nisi pedes illico retraxisset, rota procurrens utrosque diffregisset.

Domicilium nanciscebatur apud Gymnasii Conrectorem, Clar. M. Jo. Ernestum MULLERUM, Kelbra-Thuringum, virum in linguis praecipuis orientalibus quas etiam Lipsiae velut Magister, ut ajunt, legens non sine laude antea docuerat, versatissimum. Alebat is domi suae plures juvenes, qui a vicinis Nobilibus, aliisque honestioribus ipsius educationi ac institutioni credebantur. Plerique ex convictoribus provectiore aetate, ac nonnulli etiam majorennes erant. Fieri aliter non potuit, quam ut in tali petulantium ac lascivientium adolescentum coetu non nugae modo infinitae fuerint actae, sed flagitia etiam interdum perpetrata, quibus tenera ac ad vitia flexilis mens corrumpi potuisset, nisi gratia divina et animi probitas strenue obstitisset.

Abducebat vero a pravo isthoc tonsortio potissimum etiam innata illa discendi cupiditas, et ad studia naturalis propensio. Exserebat se illa in tenera jam aetate, eoque magis incendebatur, quod, licet exigui fuerint profectus, quibus ad hoc Gymnasium instructus pervenerat, Conrectori tamen eam in Classem, in qua ipse docebat, illum recipere visum fuerit. Sperabat nimirum Praeceptor optimus, se fideliter manuducente, eo feliciores illum progressus facturum, quod ingenium promtum et discendi cupidissimum in eo animadverteret. Nec bona illum spes fefellit. Cum enim condiscipulos videret Noster, non aetate duntaxat, sed profectibus quoque in studiis longe superiores, tantum hoc ipsum discendi ardorem in eo excitavit, ut non modo incredibiles brevi tempore profectus fecerit, verum nimius etiam ille fervor retundendus atque reprimendus fuerit. Haud sufficiebat, ordinariis laboribus scholasticis, ut probum discipulum decet, rite ac summa cum cura defungi, exercitia, quae nuncupant, domestica componere, ac, quae ediscenda erant, memoriae mandare: sed tempus illud, quod alii recreationi ac lusui dabant, bonorum auctorum lectioni tribuere, ac dimidiam quoque noctem eidem dicare solebat. Vix auctor priscus Latinus est, quem non tractarit, si modo ejus ipsi a

Praeceptore copia fuerit facta. Prae aliis tamen Justinum, Livium, Julium Caesarem, Curtium, Terentium, Plautum, ac inter Poetas Virgilium, Horatium atque Ovidium cupidius atque ita legebat, ut omnes ex iisdem sententias non in locos tantum, ut ajunt, communes redigeret, sed plures etiam in certos titulos diligentissime excerperet. His spissa admodum quatuor volumina replevit, quae semper asservavit, non velut maximum, quod tunc temporis reputabat, eruditionis thesaurum, sed in aliquod puerilis industriae monumentum. E recentioribus Erasmi Colloquia deperibat.

Probabat, atque commilitonibus ejus in exemplum proponebat singularem hanc diligentiam sedulitatemque Praeceptor. Quum vero eam non sine ratione sanitati noxiam existimaret, ac lucubrationes nimias tenerae inprimis aetati detrimentum allaturas crederet; iisdem non solum interdicebat, sed ipsi etiam haud parenti candelarum copiam denegabat. Hac assiduitate, brevi ac vix annuo spatio, tantum profecit Noster, ut reliquis discipulis non modo aequipolluerit, verum plurimis eorum palmam praeripuerit.

Dolebat vero postea, tunc temporis in hoc Lyceo praeter linguam Lathiam, Graecam

et Hebraicam nonnisi Logicam ac Metaphysicam scholasticam fuisse tractatam, spretis utilioribus et aetati juvenili magis convenientibus disciplinis, Historia scilicet, Chronologia, Genealogia atque Geographia. Hae enim eo diligentius, juventuti scholasticae inculcandae videntur, quo magis memoria, ad illas addiscendas imprimis necessaria, in ea aetate viget.

Deinde cum hae scientiae insignem tam in aliis studiis altioribus, quam in omni vita usum praebeant, ineptiae illae syllogisticae ac scholasticae philosophiae nugae exiguam plane utilitatem habent. Defectum hunc privato studio diligentique lectione Bunonianae Ideae historicae, Compendii Geographiae Cluverianae, ac SLEIDANI de quatuor summis Imperiis libelli elegantissimi resarcire conabatur. Prae aliis autem in deliciis ipsi erat MORHOFII Polyhistor literarius, quem toties legit atque relegit, ut non auctores duntaxat ab ipso laudatos atque recensitos in numerato haberet, sed integra etiam ex isthoc capita memoriter recitare valeret.

Emicuit jam eo tempore ac in tenera ista aetate singularis illa in bonos libros propensio, quae in tantum crescentibus annis excrevit amorem, ut satiari nunquam potuerit, Laudatum MORHOFII opus eo

charius ipsi semper extitit, quod primos in re literaria ac libraria in eodem progressus fecerit, ac tantam ex ejus lectione ceperit voluptatem, ut aliae isti aetati convenientes atque solitae oblectationes prae illa taedio essent.

Hac vero non solus fruebatur, sed cum amicis eam intimioribus communicabat, utpote cum quibus de iis, quae legerat, literaria ac, pro puerili isthac aetate, erudita colloquia miscebat. Erant isti Jo. Henricus ACKERUS, et Andr. Nicolaus SULZNERUS, quorum ille postea in hoc Rudolphopolitano ac deinde Altenburgensi Gymnasio Rector, hic autem Principum Schwarzburgicorum Consiliarius [note: vid. Cel. Jac. BURCKHARDI de sua ipsius vita Commentar. pag. 160.] fuit. Inter hos egregios juvenes erat honesta in studiis aemulatio, ac varia inprimis quoad stylum exercitatio. Non epistolare modo inter eos commercium intercedebat, sed, dum alii commilitones tempus ludendo ac lasciviendo perderent, istud illi inter deambulationes vel in Sulzneri vineas, vel lucum prope arcem, vel in prata juxta Salam fluvium variis iisque literariis colloquiis pro captu suo jueundissime transigebant. Circa finem A. MDCXCVI. suadente Conrectore

animum induxit, panegyricam orationem in patriae laudem contexere, illaque de instante novo anno Patriae Patribus conscriptis, aliisque Patronis gratulari. Optime rem hanc successisse, exinde apparebat, quod Praeceptor vix tria verba non tam correxerit, quam cum aliis, quae, ipsi aptiora videbantur, commutaverit, ac juvenilem hunc foetum dignum judicaverit, qui in lucem ederetur. Orationem illam satis longam ex memoria in perillustri panegyri sine ulla haesitatione, animo vultuque intrepido, cum auditorum applausu feliciter recitavit.

Serenissimus Princeps ANTONIUS unacum filio FRIDERICO ANTONIO, ejus postmodum successore, non sua tantum praesentia actum istum illustraverat, sed Miniitris etiam stipatus advenerat, interque hos Cancellario, Viro tam eruditione quam pietate illustri, Ahasvero FRITSCHIO. Tanta erga Nostrum, quamvis adolescentulum, summi hujusce Viri fuit humanitas, ut, quotiescunque (fiebat autem persaepe) a Conrectore ad optimum hunc Senem, ut aliquid ejus nomine vel denunciaret, vel deferret, mittebatur, paterno illum quasi affectu exceperit, exploratisque in studiis prosectibus ad ulteriorem diligentiam incenderit, ac finito etiam actu illo oratorio in transitu

Inter hosce auspicatos studiorum successus valetudo ejus ex infelici lapsu graviter afflicta fuit. Anno enim MDCXCVII. mense Februario, dum mane in scholam properaret, deque monte, in quo non Arx tantum Principis, sed in radice etiam illius Conrectoris aedes erant sitae, descenderet, via autem ob nivem per pluviam haud satis liquefactam, ac noctu denuo congelatam, admodum esset lubrica, pede fallente tam graviter lapsus est, ut omenti ruptura in sinistro inguinis latere fuerit facta. Qua molestia licet ope Chirurgi iterum fuerit liberatus, malum tamen anno vertente recruduit; sed divino beneficio denuo depulsum fuit.

Interim amantissimi Parentes, de adversa ejus valetudine edocti atque solliciti, satius ducebant, eum domum revocare. Rediit ergo, superato gravi, Deo juvante, ad Fuldam amnem, qui copiosissimis imbribus intumuerat, periculo, ad Lares patrios anno MDCXCVIII. ultimo mensis Maji die, a Parentibus optimis ac reliqua familia post quadriennem absentiam maximo cum gaudio receptus. Velut novum in orbem delatus sibi videbatur, mirabaturque omnium fere rerum statum interea

mutatum. Augustiora ipsi apparebant cuncta, quod in loco obscuriori, ac re familiari tenui, vel parum lauta, hactenus vixerit. Accessit, quod Parens interim ad senatoriam dignitatem fuerit evectus, atque hac etiam ratione familiae statum nonnihil mutatum animadverterit. Prima vero dulcissimorum Parentum cura de ejus sanitate obfirmanda erat.

Ne autem, durante hac curatione, otiosus esset, consultum duxit optimus Pater, ut lectiones historicas et geographicas Rectoris Gymnasii, Viri Clar. Jo. Gerhardi ARNOLDI una cum nonnullis vitae academicae Candidatis frequentaret. Eo lubentius hoc faciebat, quod isthaec studia in Lyceo Rudolphopolitano male neglecta agnosceret. Initio mensis Julii cum Parente Swalbacum proficiscebatur, quod acidularum ibi scaturientium usus utrigue a Medico fuerit praescriptus.

Accidit tunc, ut in eadem domo cum Viro Illustri, Jobo LUDOLFO, qui Patri erat amicissimus, commorarentur. Rogabatur is a Parente, ut eum tentaret, ac in studiorum profectus penitius inquireret. Bonus itaque hic Senex, quandocunque illum offendebat, vel a longinquo conspicabatur, haud Latina duntaxat lingua ipsum adoriebatur, ac non nisi Latinos

sermones serebat, sed variis etiam quaestionibus philologicis ac historicis eum exercebat.

Domum valetudine corroborata reversum meditabatur Parens in Gymnasium, quod tum satis florebat, Idsteinianum ablegare. Is vero, ut juvenes solent, vitam academicam anhelans, enixis illud precibus deprecabatur, quibus tandem, ac LUDOLFI aliorumque, ejus profectus collaudantium, suasionibus cedens Pater annuebat, ut ad vitam academicam se praepararet. Placuit Argentoratensis Academia, vel eo nomine, quod linguae Gallicae facilius addiscendae commoda ibi occasio esset. Cumque annum decimum quintum vix exegisset, piaculum ducebant providi Parentes, eum sine morum ac studiorum moderatore ad Academiam dimittere. Dabatur ergo illi Ephorus, Jo. Philippus Pistor, Juris Candidatus, quo comitatus proficiscebatur per viam montanam et Palatinatum, terras quidem amoenissimas ac fertilitate sua felices, eo autem tempore horrendis plane Gallorum incendiis ac furoribus ita depopulatas atque devastatas, ut ubivis, Heidelbergae inprimis ac Spirae, quae Germaniae civitates fuerant florentissimae, ruinas vix sine lacrymis aspicere potuerit: ac Deo duce A. MDCXCVIII. d.

Ordinato ac probe disposito museo, prima cura erat, ut in Civium academicorum numerum rite reciperetur: quod factum est a Rectore tum temporis Magnifico, Jo. BOECLERO, artis salutaris Professore, magni illius Historici, Politici ac Philologi, Jo. Hemici BOECLERI filio. Erant eo tempore in Theologorum Ordine Isaacus FAUSTIUS, Jo. Joachim. ZENTGRAVIUS, plurimis, nec contemnendis scriptis, tam philosophicis quam theologicis clarus, et Bern. WAGNERUS. Inter JCtos excellebant Jo. SCHILTERUS, vir in Jurisprudentia veterum inprimis Germanorum asserenda, et Antiquitatibus Germanicis illustrandis princeps, MARBACHIUS et FELZIUS. Ex Ordine Medicorum florebant BOECLERUS, SCHEIDIUS ac SALZMANNUS. Mathesin docebat, ac egregiis etiam scriptis illustrabat Julius REICHELT, Eloquentiam Jo. Christophorus ARTOPOEUS, Historiam Jo. Cunr. KUHNIUS, Orator facundissimus. Frequentia studiosorum non adeo magna, quod majores hic, quam alibi, sumtus requirantur. Maximum Civium academicorum numerum constituebant Nobiles ac alii in Galliam tendentes. Hi enim aliquamdiu subsistere hic solent, ut Gallicam

linguam addiscant, ac moribus etiam Gallicis assuefiant. Nec defuit iis, qui in disciplina equestri, arte palaestrica, saltationibus, aliisque corporis ac ingenii exercitiis, mathematicis etiam ac caeteris Nobiles decentibus artibus institui cupiunt, egregia occasio. Erat enim Vir quidam honestus, nomine Macko, qui Academiam, ut vocant, equestrem Gallico more aperuerat. Animus Nostro erat, eandem ingredi: ast Ephorus prudenter renuebat, quod tenuem atque imbecillem corporis constituonem talia exercitia haud admittere probe animadvertebat, nec proficua illi fore putabat. Id quod postea ipse bene agnovit, cum experientia doceret, plerosque, qui scholas palaestricas frequentant, ad rixas fieri proniores, ac malo aliorum consortio corrumpi. Equestrem equidem disciplinam usum habere majorem existinavit, ac salutarem studiosis motionem praebere: id vero simul incommodi secum ferre, quod non modo horae matutinae, studiis commodissimae, eam exercentibus pereant, sed quod tales equites in Collegiis, quae vocant, ita viderit defatigatos, ut a somno, vix abstinere potuerint.

Inter primarias causas, cur ad hanc Academiam eum ablegaret Pater amantissimus, erat, ut linguam Gallicam eo melius

addisceret. Statim igitur post adventum Ephorus de idoneo hujus linguae Magistro ipsi prospexit, ac praeterea tale hospitium elegit, in quo nonno si cum Gallis commercium illi esset. Idem vero simul de ipso ad studia etiam solidiora manuducendo sollicitus, non eum duntaxat in geographicis ac historicis per aliquot horas singulis diebus ipse instituit, sed et ei de Collegio quodam, ut nuncupant, privato, seu lectionibus ad styli literarii exercitium spectantibus providit. Egit igitur cum Professoris Artopoei filio, ut Plinii Epistolas ei hunc in finem explicaret. Plus autem ipse prosecit bonorum auctorum lectione usuque, ao variis styli exercitationibus, suopte Marte institutis.

Nec studium historiae literariae ac rei librariae, quod semper ei in deliciis fuit, neglexit, sed scripta huc facientiu summa cum industria ac voluptate perlustravit, ac Bibliothecas tam publicas, quam privatas, officinas item librarias sedulo frequentavit. Inter has Sporianam reliquis praetulit, ob singularem optimi Senis Sporii humanitatem, quam non solum in novis pariter ac rarioribus libris, verum in curiosis etiam tum naturalibus, tum artificialibus, quae in Museo satis instructo, magnoque studio, nec exiguis sumtibus adornato, asservabat, demonstrandis comprobavit.

Taberna Sporii libraria erat in Coenobio, quod olim Dominicanae Sodalitatis Monachorum fuit. Commoratus in hoc aliquandiu, dum viveret, quondam Albertus Magnus. Monstravit ei humanissimus Senex cellulam, quam ille inhabitasse, inque ea machinam illam artificiosam, quam se movere ac loqui etiam potuisse ferunt, composuisse dicitur. Ostendit etiam locum, ubi hanc eum ipsam posuisse credebat, indicavitque foramina nonnulla, per quae Albertus Magnus fila ferrea, quibus machinam in inferiori aedificii contignatione motam, ac tubum, per quem vocem fuisse editam credebat, demisisse sagax Senex suspicabatur. Hanc enim machinam ab Alberto ita constructam fuisse, ut proprio motu se movere ac loqui potuerit, nemo sibi persuaderi sinit, nisi qui insipidis illis de magicis ejus artibus, quarum pro istorum temporum more inepte insimulabatur, narratiunculis fidem haberi velit. Quibus forsan etiam accensenda venit lepida, ut videtur, fabella, quod Thomas Aquinas illam ipsam machinam, pro spectro habitam, prae terrore baculo confregerit. Nisi enim ex argilla, vel alia fragili materia confecta fuisset, frangere eandem baculo Thomas haud potuisset. Hoc ipsum autem ideo verisimile non est, quod movere se potuisse perhibeatur; atque ita vel ex ligno, vel laminis fabrefactam fuisse credendum est.

Praeter Bibliothecas ac Officinas librarias jucunde etiam Disputationes, aliosque actus solennes frequentare consuevit, maximopere oblectari solitus, si in illis acriter et mascule dimicaretur. Interdum quoque Jesuitarum disputationibus interfuit; ast offendebatur non modo tumultuaria eorum in disputando methodo, ac cavillationibus scholasticis, sed quod argumenta, de quibus inter eos disceptatur, plerumque e Metaphysica, vel Theologia et Philosophia scholastica sint desumta.

Circa finem anni KUHNIUS, Historiarum Professor, lectiones in Tabulas chronologicas SCHRADERI studiosis proposuit, quas ut Noster frequentaret, Ephoro consultum videbatur. Haud parum ex iis profecit, id unicum dolens, quod majorem diligentiam non adhiberet Professor, Orator quidem eximius, quod plurimi in Regis Galliarum honorem habiti, typisque exscripti Panegyrici satis evincunt, ac Vir eruditissimus, ast majorem fere cuticulae, quam studiorum, curam gerens, moribusque minus politis praeditus.

Incedebat tunc etiam animum cupiditas audiendi lectiones juridicas, quam velut intempestivam restinxit Ephorus. Interim praelectionibus, quas ipse apud Viros consultissimos SCHLLTERUM ac FELZIUM

frequentabat, hospitis instar, uti ajunt, nonnunquam interfuit Noster. Quum prima vice SCHILTERI, Viri summi, Museum intraret, obstupefactum se sensit. Vix enim Doctorem vel Professorem ob languidam debilemque vocem audire, nec etiam cernere poterat: ita lectis erat undiquaque in sella acclinatoria, qua non tam sedebat, quam recumbebat, constipatus ac fere sepultus. Interdum etiam in ipso lecto docebat, cum esset perpetuo valetudinarius, ac morbo articulari fractus. Nihilo tamen minus in docendo tam erat assiduus, ut Collegas propemodum omnes diligentia vicerit.

Durante hyeme, A. MDCXCIX. pluribus Anatomiis, quas Vir Clar. D. Jo. Valentinus SCHEIDT, Medicinae ac Anatomiae Professor, peregit, interfuit. Habentur illae in Sacello quodam prope Nosocomium, ex quo tot prudenti Amplissimi Senatus decreto cadavera in illo morientium suppeditantur, quot ad exercitia anatomica per integram hyemem requiruntur Optandum, ut alii Magistratus in Civitatibus nobilioribus, licet Academiis; destitutis, laudabile hoc exemplum sequantur. Hac enim ratione crassa chirurgorum et obstetricum ignorantia propulsari, ac salus aegrotantium et parturientium haud parum promoveri posset. Tantopere autem

hoc sese institutum tum Nostro probavit, ut A. MDCCXVIII. ejus consilio Celsissimus Comes de SCHOENBORN, Caesareus ad componendas inter Amplissimum Magistratum ac Cives Francofurtanos lites, civitatisque administrationem ac oeconomiam ordinandam Legatus, fuerit permotus, ut Theatrum anatomicum exstrui, ac hyemali tempore sectiones fieri, et cadavera necessaria ex Nosocomio sine difficultate subministrari jusserit. Illo jam tempore eximiae indolis juvenis probe censuit, quod corporis structuram nosse, licet medicis studiis haud addicto, apprime conducat, non ad sanitatem modo melius tuendam ac conservandam, sed ad Medicum etiam in adversa valetudine de morborum, qui nobis obveniunt, genere ac statu certiorem reddendum. Quapropter maxima cum diligentia, nec sine voluptate his exercitiis anatomicis interfuit. Mirabatur non tantum venerandi Senis D. SCHEIDII in praeparandis ac demonstrandis singulis corporis humani partibus dexteritatem, sed et facundiam; singulari cum delectatione saepe recordatus exordii illius, quo Cordis humani demonstrationem ultimam aggrediebatur. Cum enim eam ob subitam aeris regelascentis mutationem die dominica post sacra peracta suscipere cogeretur, hac demonstratione sua nullam Sabbati profanationem se commissurum

evincebat, quod eam urgente necessitate institueret, ac insuper omnium praestantissimum e corporis humani membris sit demonstraturus, ex quo summi Creatoris, qui ipse Cordium Scrutator dici velit, admiranda sapientia prae aliis pateat. Hac igitur demonstratione rite peracta, tam sanctas cogitationes, mentisque agitationes apud auditores spectatoresque se excitaturum confidere, quae diem, licet sacrum, optime deceant, ac omnium animos sancta Creatoris Opt. Max. veneratione sint repleturae.

Ejusdem anni aestate inter alia duo ad animi recreationem exercitia instituere coepit, ut fistula nimirum canere, ac graphicam, seu delineandi artem addisceret. In Musica Jo. Braunium, in arte pictoria autem Seupelium, magistros elegerat, utrumque in arte sua Roscium. Vix autem per tres menses graphices studio se oblectaverat, cum ob oculorum morbum illud deserere cogeretur. Pari cum aegritudine nobile hoc exercitium abjecisse se meminit, ac de PEIRESCIO in vita ejus a GASSENDO elegantissime descripta p. 564. editionis minoris Hagiensis legerat: qui frequenter testatus est, poenitere se maxime, quod a teneris usque annis pingendi artem non didicisset, optareque, si fieri posset, digitis duobus sinistrae manus redemtam

peritiam, qua. dextra careret. Speraverat enim Noster, honestam hanc exercitationem sibi et summam delectationem, et maximam in omni vita utilitatem, in itineribus praesertim suo tempore suscipiendis, omnino allaturam. Supplevit vero hunc defectum Generosissimus Frater, qui sua in his dexteritate insignem ipsi in itineribus operam praestitit.

Die 13. mensis Sept. horrenda illa ac plane memorabilis Eclipsis Solis, cujus exactam Jo. Phil. WURZELBAUERI, Astronomi Norib. celeberrimi, descriptionem Actis Eruditorum ejusdem anni p. 544. seqq. inseruerunt doctissimi Collectores, accidebat. Hanc maxima cum admiratione, nec sine voluptate, et quidem accuratissime observare licuit. Variis enim illam modis D. SEBIZIUS juvenibus studiosis, quos inter et Noster erat, demonstravit, tum in horto domui adjacente, tum in Camera, quam adaptaverat, ac variis instrumentis instruxerat. Contemplabantur itaque initium, progressum ac finem ejus, tam per vitra, fuligine in una parte oblita, quam per varios tubos, potissimum vero omni cum industria in Camera obscura, ubi ad Horologii oscillatorii Anglicani momenta initium, incrementum ac decrementum hujus Eclipseos, in chartae plagula, quae umbram per Tubum opticum

His aliisque egregiis exercitationibus jucunde occupatus, triste e patria nuncium accepit de gravi Matris dilectissimae aegritudine, quae, cum hecticis affectibus jam aliquoties laborasset, adeo ingravescebat, ut viribus exhausta decumbere cogeretur. Evanescente igitur restitutionis spe, summo filium ante obitum videndi desiderio tandem ducebatur, cui, licet invitus vale Musis Argentoratensibus diceret, parendum fuit. Rediit itaque in patriam sub initium mensis Martii A. MDCC. et dulcissimam Matrem in lecto emortuali per febrem hecticam adeo invenit emaciatam, ut eam vix amplius agnosceret. Augebat dolorem, quod omnem recuperandae pristinae sanitatis spem plane collapsam videret, ac indies mors ejus metuenda esset. Ipsa vero pientissima Matrona eandem non modo placide expectabat, sed forti devotaque mente creberrime exoptabat. Ast eheu! antequam pii voti sui compos redderetur, paucos intra dies, et triduo ante beatam suam dialysin marito amantissimo semet privatam, liberos autem non tantum Patre charissimo orbatos, sed brevi etiam per imminentem mortem suam plane orphanos praevidere eogebatur.

Accidit enim inopinato prorsus, ut pater Optimus, qui firma alias ac prospera, si transeuntes calculi dolores, quibus saepenumero laborabat, excipias, utebatur sanitate, in febrem ardentem malignam incideret, ex moerore procul dubio, quem ex diuturna Conjugis suavissimae contabescentis aegritudine contraxit. Tanta vero morbi vis erat, ut tertio statim die, scilicet Jovis, qui Viridium, vulgo dicitur, inopinatam ac tristem mortem anno aetatis LIX. inferret. Pia autem Mater triduo vix exacto desideratissimum maritum secuta, in ipso Paschatis die circa meridiem animam Deo placidissime reddidit, cum annum aetatis XLIV. Nondum explevisset. Pietatem utriusque beatissimi parentis inter caetera testabantur Legata, aerario pauperum, orphanotrophio ac Nosodochio, nec non oraculorum divinorum Interpretibus facta, quae ad aliquot florenorum millia ascenderunt. Patrem, cum ex singulari, qua omnibus innotuit, modestia vivus nunquam pingi voluerit, mortuum, ac loculo, seu cista ferali jam conditum depingi curavit, Filius. Quae imago, scita ac felici pictoris manu consimilis admodum efficta, omni tempore gratam illi meritissimi Parentis praebuit memoriam.

sese collegisset, studia sua strenue prosecuturus, mense Augusto ejusdem anni MDCC. in Academiam Halensem ob magnam STRYCKII, THOMASII, LVDOVICIORUM, BUDDEI, aliorumque ibi summo cum applausu docentium, famam se contulit. Dignitate Prorectoris tum fulgebat Vir celeb. Georgius Ernestus STAHLIUS, Medicus excellentissimus, a quo nomen ejus in Academicorum Civium Album inscriptum est. Cum illius aedes ingrederetur, ancilla Herum, in Chymico laboratorio operantem, se advocaturam ajebat. Hoc nisi dixisset, advenientem mox Prorectorem Magnificum minime agnovisset. Carbonario enim videbatur simillimus, indutus quippe toga linea nigra, nec manibus tantum, sed ipsa etiam facie a pulvere carbonario tam squalidus, ut risum cohibere vix potuerit.

Commodum accidit, ut explicare tum Jo. Samuel STRYCKIUS, Filius, Institutiones juris Justinianeas studiosis quibusdam inciperet; has itaque ejus praelectiones quidem audire, potissimam vero philosophicis studiis navare operam constituit, usurus in his praeceptore praeclari nominis Viro, Jo. Francisco BUDDEO, Moralium Professore, qui circulum lectionum suarum philosophicarum denuo ordiebatur. Ipsa

b. VFFENBACHII de hisce praelectionibus, ac BUDDEI, Viri summi, in se meritis verba huc transferre visum est. Ita vero ille [note: Liceris haec consignavit b. VFFENBACHIUS, annum aetatis jam agens quinquagesimum, A. MDCCXXXIII.]:

BUDDEUM per omnes philosophiae partes, non modo summa cum diligentia et attentione, sed maxima etiam cum voluptate audivi, adeo, ut per tres annos, quibus ejus auditorem egi, ne unicam quidem horam, quibus docebat, neglexerim. Tanto autem Viro me Praeceptore usum esse, non modo gaudeo, sed illum ipsum ea, qua par est, veneratione etiam post cineres prosequor. Huic enim Viro optimo ac Praeceptori fidelissimo me plus debere, quam cuiquam mortalium, ingenue profiteor. Is enim manuductione sua fidissima prima non modo verae sapientiae ac Philosophiae, sed omnis etiam solidioris eruditionis semina instillavit, animumque ad liberalia quaevis studia mirum in modum incendit. Probabat enim se mihi eclectica, eaque vera philosophandi ratio, ac plana atque perspicua in docendo methodus.

Neque enim tetricorum ac morosorum illorum Doctorum rationem sequebatur, qui disciplinarum ac scientiarum principia crude ac sine omni elegantioris eruditionis condimento proponunt, neque vanam ac ridiculam aliorum ostentationem probabat,

qui multis ineptisque digressionibus auditores fatigant, neque etiam eorum, gravitatem Doctoris minus decentem, morem imitabatur, qui facetiis ac nugis etiam, quod Thomasio, Gundlingio aliisque a multis vitio versum fuit, auditores allicere atque demulcere student. Evitabat hos scopulos Buddeus, sua tamen, spinosiora etiam dogmata, ita proponebat, ut summa cum voluptate ab omnibus audiretur. Praeprimis autem me, literariarum harum delitiarum cupidissimum, capiebat, quod historiae literariae ac librariae quavis data occasione rationem haberet, ac bonorum auctorum librorumque notitiam praeberet, et solidum de scriptis, quae de re qualibet extant, optimis judicium ferret. Cum haud infima eruditionis pars in bonorum auctorum ac librorum notitia consistat, multum sane interest, ut adolescentes ad eam in tempore acquirendam manu ducantur. Insignis plane superioribus saeculis hic neglectus fuit, ubi ipsa historia literaria parum exculta, ac Professores seu Doctores etiam pro callido plane artificio habebant, ut ea scripta, quibus usi, et unde sua haurirent, discipulos celarent, hoc ad augendam eruditionis suae existimationem auctoritatemque apprime facere existimantes. Inepta vero talis invidia nullo modo excusari potest. Quemadmodum enim opifex maxime foret culpandus, qui tyroni necessari ad artem addiscendam instrumenta occuitaret, cum quaevis etiam, ad eandem exercendam commoda, bona fide commonstrare, horumque usum edocere in conscientia, obligetur: ita etiam Doctores ac Praeceptores graviter peccant, nisi discipulis auditoribusque sontes,

e quibus ipsi hauserunt, feliciter indicent, ac optimorum quorumvis auctorum notitiam praebeant, e quorum scriptis ea, quae didicerunt, plenius ediscere, majoremque de re qualibet notitiam solidioremque eruditionem adipisci valeant. Quamvis enim multorum auctorum usus adolescentibus haud conducat, ac vaga plurimorumque librorum lectio noxia magis, quam utilis esse soleat, necessaria tamen est, ac in tempore acquirenda bonorum Scriptorum notitia. Quemadmodum enim, ut in simili de mechanicis ac artificibus supra dicto pergam, tyro ad prima in arte sua rudimenta addiscenda paucis admodum instrumentis opus habet, fi vero ad operas majores magisque arduas temporis progressu adhibetur, plurium etiam instrumentorum usus requiritur: ita etiam eruditi ad studia prosequenda, augendamque eruditionem majori librorum copia indigent. Cum vero in tanto horum, quo Orbis eruditus laborat, numero delectu utique opus sit, ac exactam eorundem notitiam acquirere tam facile non sit, laudanda utique illorum Doctorum ac Praeceptorum est diligentia atque dexteritas, qui discipulos auditoresque suos ad tam necessariam utilemque cognitionem manuducunt. Grata sane mente etiamnum agnosco egregium Praeceptoris optimi BUDDEI hac in re studium.

Prae aliis autem disciplinis philosophicis sese illi probabat ea, quae de moribus agit, ac moralis vulgo dicitur. Privata diligentia legit Christiani THOMASII Ethicam,

quae tantopere placebat, ut ejus lectionem pluries, quam tritum proverbium de libris praestantioribus suadet, repetierit, quamvis non deessent, quae in illo displicerent.

Circa anni MDCCI. exordium, die nimirum XVIII. Jan. Festum Coronationis FRIDERICI 1. Borussiae Regis solenniter Halae celebrabatur. Laetus ille ac auspicatus dies fuit VFFENBACHIO valde infaustus. Cum enim noctu omnium fere aedium fenestrae ardentibus luminibus, ac variis in Regis honorem emblematibus et inscriptionibus essent exornatae, illeque cum innumeris aliis spectatoribus per plateas circumeundo eas perlustraret, nec sine jucunditate varias inhabitantium tam ingeniosas, quam ineptas et ridiculas plane inventiones animadverteret, per plateam quandam angustiorem, glacie ac nive oppletam, oculis in altum ad lustranda emblemata elatis, transiens, tam graviter in terram supinus concidit, ut non modo ensis, quo eingebatur, ejusque capulus in plurima frusta frangeretur, nummique, ac quaec unque in marsupiis erant, excuterentur, sed omnes etiam horologii portatilis rotae cum elatere hoc ipso casu gravissimo rumperentur. Ipse vero aliquandiu quasi exanimis, rigidus ac ita quassatus jacebat, ut amici comites vis reficere,

Licet etiam varia adhibuerit medicamiha, ac lecto se continuerit, per aliquot tamen dies omnibus artubus contremiscebat, doloresque haud leves per cuncta membra sentiebat. Cum insuper altero statim die vertiginem ac singularem mentis stuporem pateretur, nonnullam in capite laesionem metuebat. Mox vero cessantibus divina gratia gravioribus hisce symptomatibus, reliqua etiam incommoda pedetentim evanescebant. Casus hic gravissimus eum admonuit, ut AEsopici illius Astrologi, coelum ac astra contemplantis, inque foveam cadentis, imprudentiam in posterum vitaret.

Mense Aprili ad nundinas Lipsienses visendas profectus, mirabatur praesertim peregrinorum bibliopolarum confluxum; tantumque esse illum deprehendit, ut quoad librorum negotium Lipsienses nundinas Francofurtensibus hodie praeripere palmam animad verterit. Eo majori voluptate tabernas ibi librarias perlustravit, quod non nisi tres tunc Halae essent, iis haud comparandae, Rengeriana, Zeitleriana, et quae noviter adornabatur in Orphanotrophio Glauchensi. In his vero in dies pro ea, qua jam tum imo a teneris unguiculis

flagravit, Bibliophilia tot libros coemit, ut Bibliotheca, non qualis studiosum decet, sed quae Professori sufficere potuisset, ab ipso colligeretur. Nec libris propriis contentus, publicas ac privatas insigniores Bibliothecas diligenter frequentavit. Inter illas Halae eminebat Senatoria, quam singulari schediasmate descripsit Neumannus. Bibliotheca Academica, utpote novissime adornari coepta, inter locupletes referenda tum nondum erat. Bibliothecae vero exquisitae Virorum illustrium Samuelis STRYKII et Christiani THOMASII ipsi patebant. In primis Christophorus KRAUSIUS, Medicinae Doctor, inter literatos infelices numerandus, Bibliothecae suae copiosissimae, ac libris praecipue historicis egregie instructae, summa cum facilitate usum ei concessit. Ex hoc thesauro innumera fere Itineraria mutuo accepit, e quibus quaevis per Europam universam visu atque notatu digna horis subsecivis excerpsit, ac in sex satis spissa volumina ita digessit, ut, quae singulis in locis in futuris peregrinationibus observanda atque exploranda videbantur, facile reperire valeret. Maximam haec illi collectio in itineribus suo tempore utilitatem praestitit.

Per idem tempus privata diligentia diebus dominicis Historiam ecclesiasticam, peractis

sacris, haud sine fructu excoluit. AEgre enim ferebat, quod nemo ex Professoribus esset, qui vel hanc, vel Historiam literariam tunc temporis doceret, cum probe agnosceret, quantum utriusque studium commodi afferat. Legebat primum illud egregium Compendium, quod Illustris Viti Ludovici SECKENDORFII auspiciis editum est, ac Gothanum inscribitur, magno cum emolumento. Deinde famosum Godofredi ARNOLDI opus, quod sub titulo: Kirchen- und Kezer-Historie prodiit, curate pervolvit. Quod equidem institutum, etsi Cel. Thomasii consilio susceptum, ego, si meum hic mihi interponere liceat judicium, juveni studioso imitandum haud suaserim, cum Arnoldina Historia, caute profecto et summa cum circumspectione lustranda, lectorem atque judicem efflagitet non tyronem, sed virum, subacto judicio pollentem, eximia plurimarum rerum notitia imbutum, necessariis subsidiis instructum, ac in hoc studiorum genere jam exercitatissimum.

Historiam literariam aliis horis vacivis strenue excoluit, multaque ad eam facientia, quae ineunte hoc saeculo majori, quam ante, studio in dias luminis auras emittebantur, scripta sibi comparavit. Ex Ephemeridibus eruditis prae aliis avidissime legit Acta Eruditorum, Lipsiae evulgari solita, Baelii Novellas, quas vocavit, Reipublicae literariae,

ac Diarium Eruditorum Parisiense, quae palmam reliquis hujusce generis scriptis dubiam reddunt.

Circa medium mensis Julii Collegium, uti nuncupant, physico-experimentale instituit immortalis memoriae Vir, D. Fridericus HOFMANNUS, cui et VFFENBACHIUS auditor jucundissime, nec sine profectu, interfuit. Studium enim physicum tam rerum varietate, quam curiosarum, ac in omni vita utilium quaestionum exploratione cuivis facile se commendat. In primis vero illud hoc se nomine Nostro probavit, quod piis etiam de Creatoris sapientia meditationibus, quibus mirifice semper fuit delectatus, ansam praebeat. Hinc quoque Scripta illa, quae Dei existentiam ac sapientiam ex creaturis demonstrare satagunt, velut Parkeri, Hallii, Bentleji, Raji, Nieuwenteitii, aliorumque maximo cum oblectamento et fructu, studiose perlegit; imo RAJI de sapientia Dei opus ita placuit, ut ejus versionem aliquot ante obitum annos conficere coeperit, quam tamen, cum deinceps in Gallicum et Germanicum sermonem jam translatum, ac copioso GALVOERII commentario illustratum videret, ad umbilicum non perduxit.

Mense Septembri de lingua Graeca addiscenda consilium, quod, diu jam agitarat, persequi statuit. Cum enim hanc linguam nobilissimam ex communi errore, eam Juris

cultoribus minus esse necessariam, in Scholis neglexisset, nunc vero probe agnosceret, neminem sine ejus cognitione ad solidam pervenire eruditionem posse, probro sibi minime duxit, literas Graecas etiamnum addiscere. Obtulit ipsi se in hoc studio ducem quidam Artium liberalium Magister, Friebenius, homo probus ac doctus, qui tanta eum dexteritate instituit, ut elapsis duobus mensibus Novum Testamentum Graecum intelligere atque exponere satis bene valeret. Strenue deinde in hoc laudabili instituto perrexit, ac, divina gratia secundante, simul in pietatis praxi egregie profecit, ad quam quavis occasione, quam ipsi loci vel vocis cujusdam explicatio facile suggerebat, graviter illum excitare pius Praeceptor allaboravit.

Hoc tempore non modo dolores illos oculorum, quibus Argentorati jam vexatus fuit, sed alia etiam incommoda sensit, quae lucubrautionibus, quibus nimium indulgebat, adscribenda videbantur. Decrevit igitur auroram, communi tum Medicorum, tum aliorum opinione, Musis amicam experiri, ac matutinis studiis assuescere. Verum invita quasi Minerva isthoc consilii cepit. Licet enim per integrum mensis spatium id tentaret, irrito tamen hoc fiebat successu, adeo, ut inter legendum ac scribendum somno nondum exacto opprimeretur. Quantumvis etiam, ut eo alacrius

surgeret, corpus quieti citius dederit, sopore tamen ante suetum circa mediam noctem tempus non obrepente, inanis omnis non eo duntaxat tempore, sed quotiescunque id tentaret, fuit ejus conatus.

Mense Octobri duas Celeberrimus BUDDEUS aperuit scholas, quibus doctrinam politicam et Historiam recentiorem explicandam auditoribus offerebat, quas sedulo frequentare magis e re videbatur, quam in historia antiqua tantum temporis consumere. Haud equidem Themidos cultori negligenda est historia prisca: ast opus non videtur, ut omnes Assyriorum, Medorum, Persarum, AEgyptiorum, Graecorum, aliarumque vetustarum gentium Reges in numerato habeat, incertas veterum epochas omni studio rimetur, ac fabulosas saepe de gestis eorum narrationes excutiat. Sed potissimum omnino studium in medii ae vi ac recentiori a Caroli M. temporibus historia collocandum videtur. Hujus enim penitior cognitio non ad alia solum Juris publici et feudalis praesertim studia rite tractanda pernecessaria, sed in omni etiam vita civili insignem plane usum praestat.

Ipsis Kalendis Novembris Vir illustris Christianus THOMASIUS novum lectionum vel doctrinarum suarum circulum ad ductum systematis sui, sub titulo: Grund-Lehren etc. divulgati, ordiebatur. Insignis hujusce Doctoris fama, ac variorum Scriptorum

ejus, quam haud injucunde, nec inutiliter hactenus instituerat, lectio Nostrum alliciebat, ut ejus quoque se auditorem praeberet: cujus jam de viro hoc celebratissimo judicium ipsis ejus verbis exponere non piget.

Mox intellexi, ut verum satear, Thomasium multo meliorem ac solidiorem Scriptorem esse, quam Doctorem. Agnoscebam enim, genium hujus viri minus aptum esse ad docenda ordine inculcandaque tyronibus principia, cum omne fere tempus in dubiis movendis ac digressionibus vagis tereret. Ut vero attentos atque faventes auditores redderet, jocis atque facetiis, ast immodicis fere, ac haud raro Doctorem gravem minus decentibus, scopticis etiam de Collegis aliisque viris doctis judiciis ac narratiunculis praelectiones suas condire solebat. Observabam igitur, virum hunc magis idoneum esse ad eorum animos acuendos, qui apud alios debita jamjam fundamenta jecissent, quam ad docenda principia, ac sormanda rudium ingenia. Hoc adeo verum deprehendi, ut plures noverim, qui praejudicio auctoritatis, quod ille sedulo cavendum alios in scriptis suis monuerat, capti, eo solo Praeceptore usi, ad solidam eruditionem minime pervenerunt, sed paradoxarum opinionum sectatores ac defensores satis inepti evaserunt, in Republica minus commodi, vel utiles in Collegiis atque officiis, quibus postea admoti, obstinati, morosi ac turbulenti, ac denique ad res tractandas gerendasque parum apti. Quod variis exemplis, si hujus loci esset, probare possem. Imo, si ingenue dicendum, quod res est,

omnes fere auditores Thomasiani hoc vitio laborant, ut novarum, singularium ac paradoxarum opinionum studiosiores sint, adeoque aliis, Theologici inprimis ordinis hominibus, molesti, suspecti atque odiosi esse solent. Propria sane experientia hoc me docuit ipsum, et haud leves molestiae inde mihi enatae, quod pro Sectatore Thomasiano suerim habitus, licet in hujus Magistri verba nunquam juraverim, plures ejus opiniones minime adoptarim vel probarim, ac contradicendi studium, quantum ratio ac aequitas permisit, omni modo evitare studucrim. Hoc vero meum, ut libere, quod sentiam, dicam, de THOMASIO semper fuit judicium: Eum in Philosophia, inprimis Morali, excelluisse, in reliquis scientiis Criticum, ac novandi potius studium, quam profundam solidamque eruditionem commonstrasse; in humanioribus literis minus peritum, in historia vero literaria fere hospitem extitisse. Absit vero, ut famae tanti viri, quem semper maximi feci, ac cujus etiam manes ea, qua par est, reverentia veneror, hoc meo judicio detrahere velim; hoc enim ingrati discipuli esset, cum grato potius animo multum me huic quoque Praeceptori meo debere agnoscam. Mentem itaque meam melius explicabo hoc modo: Philosophus fuit THOMASIUS eximius, ac judicii acuti elimatique vi ac praestantia maxima praeditus, iis vero, quae hodie a Viro docto in seculo hoc nostro, ut ita dieam, polyhistorico requiruntur, variae eruditionis subsidiis non satis instructus. Propriis, ut ignea istiusmodi ingenia solent, meditationibus inhaerere maluit, quam multa lectione variam eruditionem

aliunde acquirere. Hinc varias, aliosque latentes, veritates felicissime detexit, erroresque prostravit, quod eo felicius praestare potuit, quod Scepticus ac Scopticus fuerit insignis. Probo utique Clarissimi HEUMANNI de THOMASIO sententiam, quam in eleganti Conspectu suo Reipublicae literariae tertium edito, duobus in locis tulit. Primo enim p. 176. ubi Scriptores in primanos, secundanos et tertianos haud inepte dividit, THOMASIUM in exemplum Primani jure posuit. Vocat. autem HEUMANNUS primanos, qui ingenio judicioque florentissimi ex sua ipsorum penu proferunt et novas magni momenti veritates, et inveteratorum errorum detectiones. Altero in loco p. 362. summum ac verissimum hoc eidem tribuit elogium, quod primus fuerit THOMASIUS, qui Philosophiam eclecticam, prostratis pristinis erroribus innumeris, in Germanicas Academias introduxerit. Ast THOMASIUS non modo in Philosophicis, sed in omnibus fere aliis disciplinis atque scientiis auream sentiendi libertatem stabilivit, ejusque exemplum non modo Collegae, sed et alii in Academiis Doctores strenue secuti, eandem libertatem in docendo atque scribendo omnibus hodie propugnant viribus.

Initio anni MDCCII. a quarto videlicet ad decimum usque quartum mensis Januarii diem D. Fridericus HOFMANNUS sectionem anatomicam foeminae cujusdam, capite plexae, instituit, cui lubens, ut ea, quae Argentorati in anatomicis didicerat, repeteret, interfuit VFFENBACHIUS. Bene quidem pro sua in his dexteritate Illustris

HOFMANNUS hanc anatomen peregit; ast, cum non nisi unicum suppeteret cadaver, praeparationes ac demonstrationes deproperandae erant, nec ea cura atque industria institui poterant, qua Argentorati (ubi in dies nova e Nosocomio haberi potuerunt corpora) fiebant. Singularem vero quandam observationem haud sine ingenti Sectoris gaudio hujus cadaveris anatome subministravit. Scilicet deprehendebat HOFMANNUS foramen, quod nuncupant, ovale, per quod foetus in utero sanguis a dextro ad sinistrum ventriculum meare dicitur, adhuc apertum, quod alias consolidari solet. Narrabat Vir summus, quod in nonnullis salis coctorum Halensium cadaveribus idem animadverterit, causamque credebat tenellorum infantum in aquas immersionem, a patribus, ferocioris genii homuncionibus, fieri solitam ratus, ideo illos homines tam diu respiratione carere, ac sub aquis subsistere posse, cum hujusce foraminis ovalis beneficio foetus in utero tam diu sine respiratione vivere queant.

Ipsis. Kalendis Aprilis VFFENBACHIUS, praeludium veluti majorum itinerum facturus, cum quibusdam bonae frugis amicis Leucopetram sive Weissenfelsium iter animi causa suscepit, ac deinde paulo post reditum Dresdam, Saxoniae Metropolin, et

quantum fieri poterat, non modo quaevis memorabilia in urbibus, templis, arcibus, cimeliarchiis, bibliothecis, armamentariis, hortis ac theriotrophiis probe perlustravit, sed studiose etiam in pugillares retulit. Freibergae contemplatus est in aede Cathedrali augustissimum Electorum ac Ducum Saxoniae Mausoleum, et argentifodinas. Descendit quoque in unam ex praecipuis, vestibus, metalli fossoribus solitis, indutus, ac lampade instructus: et observavit omnes, qui in fodinis, tum in mineris per varia instrumenta eruendis, ac per cuniculos pulveris pyrii vi dificiendis, tum etiam in comportandis ac in altum evehendis exantlandi sunt, labores horrendos et periculosissimos.

Visis fodinis, omnes insuper officinas perlustravit, ubi metalla tunduntur, funduntur, liquantur, separantur ac purificantur, et infinitas, quae ad ea tractanda adhibentur, operas haud sine voluptate perspexit. Ad Musarum suarum sedem redux, non solum hoc et sequenti anno praelectionibus THOMASII in Olearianam historiam, quae sub titulo: Einleitung zur Roemisch-Teutschen Historie, non sine applausu excepta fuit, Ethicam item suam, et Ill. COCCEJI Jurisprudentiam publicam, nec non D. Jac. Frid. LUDOVICI practico, ut vocant, Collegio sedulo

interfuit, verum etiam in numerum auditorum excellentissimi JCti, Samuelis STRYCKII, qui novum Juris, ut in Academiis loquuntur, cursum tum exorsus est, eo lubentius concessit, quod solida ac perspicua summi Viri jura docendi ratio, cum ejus praelectionibus nonnunquam interfuisset, ei maxime placuerit.

Tanta etiam erat venerandi senis in docendo sedulitas, ut vix unam alteramve horam per integrum Semestre neglexerit, quamvis ob ingravescens senium perpetuo esset valetudinarius, asthmate inprimis ac pedum tumore ita laborans, ut in auditorium, quod in altissima aedium contignatione, sub ipso scilicet tecto, erat, primum per duos homines in sella quadam gestatoria e corio Russico facta, ferri deberet; deinde autem, cum non sine ratione gerulorum cespitationem lapsumque metueret, quod ipse ob proceram staturam obesitatemque admodum gravis ac ponderosus, cochlidium vero lapideum, per quod ascendendum et descendendum erat, satis esset angustum, per Mathematicum quendam machinam satis commodam fieri curaret. Sella erat cruribus carens, quae ope duorum funium, duarumque in parte superiore scalae decurrentium rotarum, ab unico homine

Mensa, dum in Academia Halensi versaretur, utebatur publica in diversorio primario, quod insigne Borussici Regni Heredis habet. Licet enim majores ipsi sumtus essent impendendi, varia tamen inde emolumenta percepit. Commensales ibi non modo ordinarios offendebat praeter alios viros spectatissimos Jo. Erdmannum WITTE [note: vid. Jac. BURCKARDI de sua ipsius vita Commentar. p. 38. sqq. ejusdemque Analecta ad hunc Commentar. p. 24. sqq. ac Cel. G. G. KUSTERI, mihi amicissimi, Marchiae literatae Specimen X.] Consiliarium regium, ac Nicolaum Hieronymum GUNDLINGIUM, tunc temporis Ephorum duorum Patriciorum Noribergensium; sed plurimi insuper honestae ac illustris etiam conditionis advenae, qui Berolinum transibant, vel illino redibant, hospites et convictores erant. Ex talium itaque conversatione ac usu haud parum profecit, ac, quae in publicis tunc agebantur, magno cum emolumento didicit. De rebus etiam eruditis crebri miscebantur sermones, quos GUNDLINGIUS pro ea, qua jam tum instructus erat, doctrina exquisita non tantum alebat, verum pro ingenio etiam,

quo gaudebat, festivo atque jucundo, multo sale condiebat. Longe sane honestiori ac liberiori vivendi ratione hic ei licuit uti, quam in ordinario studiosorum convictu, ubi pravorum quorundam consortium ac inevitabilis fere imitationis necessitas multos corrumpere solet.

Tandem vero, ut omnium rerum est satietas, vitae eum academicae taedium subito invasit. Mactatus autem est ante abitum, post emensum feliciter liberalium artium ac Jurisprudentiae ambitum, et exploratam contestatamque solitis examinibus eruditionem, iis honoribus, quos indefessa ejus industria, ac decorae sociata virtuti scientia merebatur, brabeuta Viro Illustri Christiano THOMASIO, Docturae in Civili et Canonico Jure charactere ac privilegiis insignitus, sub cujus etiam praesidio die VIII. Sept. A. MDCCIII. plaudente auditorum caterva, Dissertationem suam inauguralem de Quasi-Emancipatione Germanorum, occasione Reformationis Francofurtanae Part. II. Tit. I. §. IX. mascule defendit.

I. ZACHARIAS CONRADVS AB VFFENBACH D. JO. ALB. FABRICIO, Polyhistori Hamburgensi.

QUanta cum laetitia et aviditate binos Bibliothecae Tuae Tomos, prae aliis, quae hisce nundinis in lucem prolata sunt, operibus praestantissimis, ambabus manibus exceperim, pluribus exponere ac declarare Tibi conarer, nisi maximas, quas universus orbis litterarius Tibi debet atque merito tribuit, laudes levi meo calculo augere velle arrogantiam, et egregia Tua studia atque labores eximios hisce interrumpere piaculum crederem. Quare citra ambages, quod auribus Tuis gratius, Tuaque, Vir Eruditissime, attentione

dignius spero, benigne, quaeso, accipe atque in meliorem partem interpretare. Scilicet dum aliqualem librorum apparatum mihi comparare magno studio nec minoribus sumtibus hactenus allaboravi, inter alios, quos sors mihi obtulit, codices, in manus meas incidit Graecus, mea quidem sententia non infimae notae, ideo certe magni facienclus, quod excelsae Gloriosissimi Imperatoris Constantini VIII. Porphyrogenneti industriae debeatur, quam Egnatius, Allatius, Valesius, Combefisius, B. Vulcanius et Meursius summis encomiis depraedicant, majoribus etiam sine dubio prosecuturi, si praeter minutula ejus, quae possederunt et publico dederunt scripta, haec quoque vidissent praestantiora illius Opera. Nullus ambigo, quin [gap: Greek word(s)] , nec ex vana ostentatione hunc ab Imperatore secundo tractatui praefixum esse titulum judicaturi fuissent. Sed ego ipse potius elato nimis animo de hujus voluminis inventione gloriari atque laetari Tibi fortasse videor, et quod seni Plautino accidit, pro thesauro carbones reperi. Sed condonabis id, Vir Humanissime, meo librorum studio atque amori, atque ex ea, quam, ne nimium excrescat epistola, adjeci pleniori descriptione lemmatumque librorum atque capitum ab Amico confecta designatione, de pretio ejus, pro ea, qua polles, horum

notitia exquisitissima, ipso, cognosces, atque si rogare ausim, judicium Tuum, quod velut gravissimum venerabor, imperties. Meliorem certe judicem, adire haud potuissem; felicem me vero reputavero, si dignum judicabis, cujus vel tribus saltem verbis in ultimo praesantissimi Tui operis libro mentio fiat, quando optimi hujus Imperatoris scripta ea, qua soles, eruditione a Te recensebuntur. Felicissimum autem me depraedicavero, si hac occasione, quam avidissime arripui, exoptatissimam Tui amicitiam mihi comparare liceat. Omnibus, crede, viribus annitar, ne ejus in me collatae unquam te poeniteat. Vale, atque in rei litterariae ornamentum ac emolumentum vive quam diutissime. Dabam Francofurti d. XXIV. Apr. MDCCVIII.

II. D JO. ALBERTVS FABRICIVS ZACH. CONR. AB VFFENBACH Germaniae nostrae Peirescio.

Incredibili me obligasti Tibi beneficio, humanissimis atque plenis in me benevolentiae litteris tuis, quibus jueundissimum munus honoratissimae cum amicitae Tuae offertur dextera, et de insigni rarissimoque antiquitatis monumento erudita notitia mecum commuicatur. Exosculor profecto examiam hanc Tuam in me voluntatem, eamque omnibus officiis colere

non desinam, illa vero Voluminis tui MSti, quam ad me misisti, series tanquam pulcherrima gemmula librum meum Bibl. Graecae sextum exornabit. Persuaseram equidem mihi in Opere Heptateucho Basilicôn, quod edidit Fabrottus, quodque et ipsum [gap: Greek word(s)] complectitur, aliquid simile Tuo legi, sed collato illo opere cum capitum lemmatibus a Te mecum communicatis, intellexi me falli, neque etiam in jure Graeco-Romano Freheri legi, quae Tuus Codex offert; est igitur haud dubie ineditus rarissimusque, nec minus dignus, qui in dias luminis auras proferatur, ex quo historiae ecclesiasticae jurisque Graeco-Romani et Graecae linguae, mixobarbaraeque Graecitatis notitiae non exigua accessio promitti possit. Vehementer igitur te rogo atque hortor, ut cum erudito, cujus meministi, quemque coneceptissimis verbis jubeo salvere, amico Tuo nulli parcas labori, quo opus hoc luculentum luci, cui debetur publicae asseratis, atque hunc [gap: Greek word(s)] imperatoriarum thesaurum cum cupidis harum deliciarum lectoribus communicetis. Labbeus in Catalogo MSS. p. 270. auctor est, in Bibliotheca Regis Christianissimi exstare post Harmenopuli promtuarium libris octo distinctum pleraque alia ad utrumque jus Graecorum spectantia opuscula, officia Palatii et Ecclesiae, ac sedes Patriarchae Constantinopolitano subjectas

sub Leone Philosopho et Andronico Palaeologo II. Quin hoc volumen a Tuo diversissimum sit, ne dubito quidem: et quin sit editum (ex parte saltem) in jure Graeco-Romano Freheri, in quo sedes Patriarchae Constantinop. sub Leone subjectae referuntur T. I. p. 88. ne hoc quidem dubito. Parisiis duplex opus sive jam evasit praela sive brevi evasurum est, quod utrumque a te inspici operae erit pretium, alterum Bernardi Montfauconii, quo Graecorum MStorum historiam et secundum aetates dignoscendi rationes tradet, alterum Anselmi Bandurii, ex eodem, quo Montfauconius, Benedictinorum ordine Monachi doctissimi de Antiquitatibus Constantinopolitanis, quo innumera Cangio praeterita supplebit. Utinam vero in me esset aliquid, quo Tibi inservire, meamque Tibi voluntatem et observantiam demonstrare possem! Nihil certe mihi futurum est antiquius, quam ut quocunque loco et tempore testatum faciam, quanti tua mihi sit benevolentia, qua ut imposterum quoque me digneris, etiam atque etiam a Te peto. DEUS Te rebus prosperis incolumem servet! Scripsi Hamburgi. X. Cal. Sept. Anni Christiani MDCCVIII.

OBSERVATIO EDITORIS de Faris Codicis Cerimonialis Constantiniani, ac de b. VFFENBACHII studio in editionem illius curandam impenso.

Haud injucundum fore lectoribus meis arbitror, si hanc relationem ex meis de vita ac meritis b. VFFENBACHII commentariis, adhuc ineditis, hic inseruero: ut vel hinc clarum testatumque fiat omnibus, incremenro rei literariae neque prius quicquam, neque antiquius habuisse virum, immortali memoria dignissimum. En ergo Tibi illam:

Aliud hoc anno (MDCCVII.) bibliothecae Vffenbachianae fausto sydere accessit ornamentum, idque omnium maximum. Collegerat hactenus felici satis industria non paucos codices manu exaratos Hebraicos, Arabicos, Turcicos, Latinos, Germanicos, alios: Graecorum vero ne unicum quidem, omni licet adhibito studio, adipisci poterat. Tandem hoc anno fortuna optatis respondit, inque ejus manus redegit codicem, [gap: Greek word(s)] , quo acquisito totus laetitia perfusus jure poterat exclamare avidissimus priscorum monumentorum venator:

Decidit in casses praeda petita meos. Fuit hic codex membranaceus, ubique singulari majestate venerabilis, saeculo XII.

elegantissimo charactere exaratus [note: Verba hic legis Clar. MAII, quibus usus in hoc codice describendo est in Bibliotheca Vffenbachiana MSta, Part. II. col. 537. sq.], et, quantum constat, in orbe unicus, neque unquam editus, imo nulli, praeter solum Gesnerum, sive Simlerum potius, vel cognitus, vel memoratus. Sistit cerimonias in aula et ecclesia Constantinopolitana observatas, nec non in expeditionibus bellicis et ludis publicis ac solennibus. Opus vere augustum, et quod ad posteritatis memoriam servetur non modo, sed et publicae utilitatis causa divulgetur, cum maxime dignum, auctorem agnoscens ipsum Imperii Constantinopolitani summum quondam rectorem, Constantinum scilicet Porphyrogennetum Leonis sapientis filium. De PEIRESCIO Gassendus [note: in ejus vita Lib. IV. p. 311. sq.]: Obtinuit A. 1627. ex Cypro praeclarum volumen [gap: Greek word(s)] , Constantini Porphyrogenetae, continens excerpta ex Polybio Diodoro, Nicolao Damasceno, aliisque historicis, ex quibus possent variae auctorum nobilissimorum suppleri lacunae. Incredibile autem dictu, quam pro nihilo duxerit ducentas Turonicas libras numeratas in pretium, vel ex eo, quod est conjectatus, ipsissimum esse exemplum, quod Imperator sibi habuerat, ob characterum formam, nitoremque, ob compactionis elegantiam,

ob praeclara carmina in illius laudem praefixa. Fejcior Peirescio fuit VFFENBACHIUS, utpote cui multum praestantior codex non ex Cypro longe dissita magnis sumtibus petendus erat, sed e proxima vicinia sponte oblatus aequo pretio in manus ejus tali fortuna dignissimas ultro festinabat. Cum vero is praestantia et raritate sua longe caeteris bibliothecae Vffenbachianae cimeliis palmam praeripuerit, interque ea tantum eluxerit, quantum inter stellas luna minores, ac in reliqua manuscripta Nostri supellectili ita coruscaverit, sicut

mearum duco esse partium, quae ad ejus historiam pertinent, diligenter hic enarrare. Fuit olim is pars non infima bibliothecae regiae Hungaricae, immensis sumtibus ac laboribus a Matthia Corvino structae, quod insignia involucro impressa demonstrant. Hac tristi fato partim abolita, partim dispersa, quo primum pervenerit, me quidem fugit; ejus tamen jam in bibliotheca, instituta et collecta quondam a Conrado Gesnero, deinde in epitomen redacta et novorum librorum accessione locupletata meminit Josias Simlerus. Tandem possedit eum Guilielmus van der MEULEN, Theol. D. ac in illustri gymnasio Hanoviensi quondam Professor Primarius, a cujus filio, proxeneta Jo. Daniele CRAMERO exiguo

eum aere, duodecim nempe Imperialium pretio, emit VFFENBACHIUS, cum antea habuisset procum Jo. Carolum SCHOTTUM, Potentissimi Borussorum Regis bibliothecarium et antiquarium. Animadvertit mox Noster, sibi virgula veluti divina obtigisse incomparabile cimelium: cumque hoc anno opportune, priori domicilio non amplius bibliothecam instructissimam capiente, in aedes viri amicissimi Jo. Nicolai SCHNEIDERI, dicti schmidt, Graecarum literarum haud imperiti, transmigrasset, illo parastata codicis praestantiam intimius cognoscere, et, qua erat animi in bonum publicum promovendum voluntate, nihil magis in votis habere coepit, quam ut omnium oculis typorum beneficio exponi posset. Gaudii vero sui consortes redditurus eruditos, sequentis anni mense Aprili ad virum [gap: Greek word(s)] D. Jo. Albertum FABRICIUM egregiam scripsit epistolam, in qua eximii hujus codicis notitiam, adjecto capitum indice, cum eo communicavit, ut aliquando bibliothecae ejus Graecae, operi immortali, insereretur, orbique literato sic cimelium hoc innotesceret. Fecit id suo tempore et loco [note: Scilicet in sexto bibliothecae Graecae volumine A. MDCCXIV. evulgato. p. 623. sqq.] FABRICIUS, et subministratam sibi codicis descriptionem

cum capitum lemmatibus publice haud sine elogio Nostri, quem eruditione atque ingenio florentissimum appellat, exhibuit, simulque in cultus et amoris sui tesseram illustri ejus nomini volumen illud dedicavit. Ipsam ergo pleniorem praestantissimi Codicis notitiam, ab Vffenbachio curate pariter ac eleganter suppeditatam, malim in opere laudato legi [note: Exhibetur illa etiam in splendidissima operis incomparabilis editione Lipsiensi post b. Leichii eruditam Commentationem de vita et rebus gestis Constantini Porphyrogenneti, f. XXIII. sq.], quam hic repetere.

Hortatus autem eum vehementer est FABRICIUS, boni publici perquam cupidus, ut cum dilectissimo schneidero suo thesaurum hunc in dias luminis auras proferre omni studio contenderet. Neque deerat iis animus: sed cum nondum satis instructi essent subsidiis, ad hoc institutum necessariis, interim dum sibi de iis sollicite prospicerent, opusque sub manu gnaviter urgerent, ad meliorem vitam translatus est fidus Nostri [gap: Greek word(s)] Schneiderus, cujus is in thalamum deinde, provido Numine sic dispensante, sucessit. Circumspiciens ergo de alio viro idoneo, cujus in humeros laborem, Reip. literariae tam utilem futurum, transferret, primo voluit codicem inaestimabilem Anselmo

BANDURIO, qui alia hujus Imperatoris gloriosissimi opuscula Imperio suo orientali sive Antiquitatibus Constantinopolitanis inseruerat, concredere, ut illo obstetricante egregio Byzantinae historiae corpori annecti posset, lucem atque splendorem tam sacrae quam profanae historiae allaturus haud spernendum. Optasse etiam in literis ad Jo. Alb. FABRICIUM datis [note: vid ejus Epistolarum a Celeb. Christiano Kortholto editarum, Vol. I. p. 262. sq.] video [gap: Greek word(s)] LEIBNITIUM, ut VFFENBACHIUS, quem virum doctum et librorum non vulgarium curiosum nominat, Jo. BOIVINO, cui praeter alia praeclaram Nicephori Gregorae editionem acceptam fert orbis eruditus, curam hanc committeret, licet subdubitans, num pro illorum temporum ratione Regis Galliae sumtibus curandam editionem sperari possit. Sed cum interea familiaritatem intimam cum Jo. Henrico MAJO Filio, Viro Graece doctissimo, ac insigni Academiae Ludovicianae, dum viveret, ornamento, contraxisset, neque Germaniae nostrae hanc gloriam eripiendam censeret, ipsi hanc provinciam demandavit, quam is etiam pro tenerrimo, quo Vffenbachium suum complectebatur, amore ac singulari in orbem literatum studio lubens in se recepit. Spes autem laeta utrumque fovebat, fore, ut vel Thomas Fritschius vel alius celebris

fortunaeque lautioris bibliopola Lipsiensis manum ipsis jungeret, opusque eo; quo par est, et qui Parisiensem aemularetur, splendore publicae luci exponendum curaret. Hac spe plenus, et VFFENBACHII ergodioctae stimulis incitatus, bono cum Deo manum admovere operi desideratissimo constituit, quamprimum Catalogum et recensionem codicum MSStorum Hebraico-Rabbinicorum et Graecorum thesauri Vffenbachiani, tunc sub ejus manu versantem, ad umbilicum perducere contingeret. Misit vero primum A. MDCCXVI. ipsis Kal. Febr. Noster ad eum codicem cum nonnullis Glossariis aliisque libris, ipsi ad illum rite tractandum profuturis, addidit etiam versionem ab se et b. Schneidero quondam communi studio affectam ac delineatam, si quo forsan eum modo juvare illa posset. Eodem anno nonnihil jam publico de isthoc consilio innotuit per commentarios historico-criticos (Histoire Critique de la Republ. des Lettres) Philippi MASSONI studio in Belgio particulatim evulgatos: quae tamen relatio minus fida VFFENBACHIO se haud probavit, ita de illa ad Majum suum ejusdem anni d. XVIII. Sept. scribenti: In eodem Tomo (anno nempe 1716. edito) p. 332. meae quoque bibliothecae mentio sit, quam tamen Tui et mei causa factam nollem, cum plurimis scateat erroribus. Ea inprimis, quae DU-MONTIUS (nam ab illo profecta suspicor) sermocinatur de Codice

Constantini, male me habent, Sinistre enim omnia intellecta et perperam ab ipso notata sunt. Cum enim Codicem perlustraret, ac graeco-barbarum deprehenderet, difficilem plane ejus versionem fore recte judicabat, Quod ego affirmans ajebam, me expertum fuisse, dum rudem aliquam cum Domino Schneidero olim tentarem, eo vero mortuo derelinquerem interpretationem. Spem vero faciebam, Te novam paraturum ac publici juris facturum. Quod ille vel perperam intellexit, vel turpiter memoria lapsus fuit, dum versionem nostram Te notis tuis illustratam editurum affirmat. Vellem sane, ut Bibliothecam meam lustrantes, si quae notare vellent, stante pede, quae vident vel audiunt, notarent, Id quod ego olim, ringentibus licet ac dedignantibus morosis nonnullis viris, facere solitus fui. Labilis enim hominis memoria. Praestantiora obliviscimur, alia vero sinistre, ni statim fiat, designamus. Quemadmodum hoc ipso exemplo suo nos docet Du-Montius. Qui ejus lapsus ne mihi forte imputentur, haec monenda duxi. Ipse vero MAJUS in Bibliotheca Vffenbachiana MSta [note: Tom. I. Part. II. f. 537. sqq.] in folii integri forma Halae Hermundurorum A. MDCCXX. excusa non pleniorem tantum et exactam hujus Codicis notitiam dedit, sed ejus etiam cum versione et notis aliquando ab se publicandi spem fecit. Ab eo tempore expectata fuit avide editio ab omnibus, quibus et operis utilitas ac praestantia ex recensione, et exquisita Maji

doctrina explorata erat. Inter alios, qui ad eam maturandam Uffenbachio stimulos admoverunt, eminuit excelsae dignitatis Vir, Dominicus PASSIONEI, nunc Romanae Ecclesiae Cardinalis, ita eum compellans: J' ay reaeu, Monsieur, avec toute la reconnoissance possible, la Lettre obligeante, qu' il vous a plu de m' ecrire; et je vous assure, que quelques fortes que seroient mes expressions, elles seroient toujours trop foibles, pour vous donner a connoitre mes sentimens dans toute leur vivacite, et dans toute leur etendue. Ce que j' ay ecrit a Mr. Kisner, de l' opinion, que j' ay, de vôtre merite, n' est rien en comparaison de ce que j' en ay conaeu de puis long-tems, mais sur tout, apres avoir bien examine le Catalogue des Manuscrits de vôtre Bibliothêque Il est rare de voir les gens de vôtre qualite, se donner aux etudes, comme vous faites, et employer leurs soins, a sauver d' un debris presque universel, ce qu' il y a eu de plus precieux dans la Republique des Lettres. Mais quoique le public ait deja reaeu de vous une faveur des plus insignes, par ce Catalogue, que vous luy aves mis entre les mains, vous luy estes encore redevable, et vous deves mettre le surcroit aux obligations, qu' il vous a, en luy communiquant le celebre Manuscrit, qui est entre les vôtres: DE CEREMONIIS SACRIS ET PROPHANIS AULAE CONSTANTINOPOLITANAE.

Permettes moy, Monsieur, de vous dire, avec la Sincerite d' un homme qui aime les Lettres, et qui les cultive depuis plusieurs annees, que vous

ne saeauries nous rendre un plus grand service, que par la publication au moins du simple texte d' un Ouvrage qui repandera beaucoup de lumieres fur toute l' Histoire Grecque du moyen âge. Je ne seray pas le seul a vous presser la dessus, et tout les saeavans seront de mesme sentiment a cet egard.

Accinxit se quoque ad editionem solerter adornandam eruditissimus MAJUS, et describendum curavit codicem eleganti manu M. Georgii Clementis Draudtii, Paedagogii Giesseni tum collegae, quem se et ob industriam, et morum suavitatem, et variam solidamque eruditionem impense amare in praefatione, tribus prioribus Bibliothecae Vffenbachianae MStae partibus praemissa, testatus est. Adstitit vero ipsi in illo labore individuus fere comes, eumque ad lectionem codicis sollicite manuduxit. Licet enim, teste ipso VFFENBACHIO [note: in b. FABRICH Bibliotheca Graeca, Vol. VI. p. 637. sq. Specimen Codicis eximii aeri incisum in editione Lipsiensi exhibet Celeb. REISKIUS.], in eo elegantia scripturae tanta appareat, ut integrum volumen nom eadem solum manu, sed uno eodemque calamo eademque die descriptum videatur: literarum tamen character antiquior est, et a nostro multum differt, atque ideo lectionem initio difficiliorem reddit, quae difficultas augetur per siglas vel literatum

vocumque compendia, et quod voces minus distinctae nullo plerumque interstitio sibi cohaereant. Fecisse quoque illum versionis Latinae cum magno Vffenbachii gaudio initium anno MDCCXX. haec verba in literis ad ipsum pridie Nonas Majas datis indicant: Nuper ubi otium mihi erat, in manus sumsi Constantini Imp. Cerimoniale MStum, et bidui spatio quinque folia vertendo absolvi, pedemque ulterius posuissem, nisi paullo ante recensita obstacula (pedis nempe dextri luxatio, ac inde consecuta tormina, variaque negotia) Musis injecissent moram. Erit tamen is in posterum labor meus praecipuus, anteferamque hujus operis translationem reliquis meis negotiis omnibus, quod videam, eo communem rem litterariam carere nequaquam posse. Videbatur etiam fortuna insignium duum virorum votis annuere, cum in autumnalibus sequentis anni nundinis Francofurtensibus Gleditschius, bibliopola Lipsiensis nominatissimus, a b. Jo. Burck. MENCKENIO excitatus, suam operam in codice sumtibus suis splendide excudendo offerret. Animus enim Menckenio, viro summo, erat, peregregium supplementum corporis historiae Byzantinae adornare, eique non Josephi tantum Genesii de rebus Constantinopolitanis a Leone Armenio usque ad Basilium Macedonem Libros IV. ex veteri codice membranaceo Bibliothecae Paulinae Lipsiensis a Stephano BERGLERO descriptos, et ab eodem cum Bosii apographo

collatos, una cum conjecturis variis et versione ejusdem Bergleri integra, ut et variorum istius temporis scriptorum collationibus, sed Constantini etiam opus cerimoniale, ac alia forte quaedam inferre.

Quod laudabile institutum cum valde probaretur VFFENBACHIO, statim Majum suum enixe rogitavit, ut caput quoddam notabile e codice aureo seligeret, idque versione Latina notisque donatum, Lipsiam speciminis loco ad illustrem Menckenium transmittendum, ab eoque Actis Eruditorum inserendum, primo quoque tempore secum communicaret. Praestitit id Majus, sed variis impedimentis prohibitus, mense demum Februario anni MDCCXXII. caputque de coronatione Augusti elegit.

Licet autem MENCKENIVS id, confestim ab Vffenbachio transmissum, gratum sibi acceptumque in literis d. VII. Apr. exaratis testatus fuerit, nescio tamen, quî factum sit, ut neque hoc, neque initium etiam operis paulo post cum ipso communicatum publicae luci in Actis Eruditorum exposuerit. Imo plane deinde (quibus de causis incertum) ad anni usque MDCCXXV. d. XIX. Oct. siluit. Tum vero rem denuo ursit, ac me etiam rogavit, ut Nicephori Gregorae elegantem panegyricum, Constantini M. laudibus dicatum, e codice b. Raymundi KRAFFT DE DELLMENSINGEN describerem, e

quo specimen in Amoenit. liter. Tom. III. p. 89. sqq. exhibueram. Hunc enim quoque adhuc ineditum insigni suo, quod moliebatur, corporis historiae Byzantinae supplemento adjicere constituerat Vir de orbe literato immortaliter meritus. Sed consilium suis impensis hoc in lucem proferendi abjecisse deinde videtur bibliopola. Omnis enim haec res egregie coepta auspicato successu caruit, et ipse b. MENCKENIVS tandem Genesium suum Bartholomaeo Javarinae, Venetorum typographo, novam eamque auctiorem scriptorum Byzantinorum editionem apparanti, paucis ante mortem diebus concessit, qui non ita pridem cura Bonini, Javarinae demortuo in hanc provinciam succedentis, cum aliis scriptoribus Byzantinis in dias luminis auras prodiit [note: vid. vitam b. Menckenii ab Illustri ejus filio D. Friderico Ottone MENCKENIO Dissertationibus b. parentis praemissam, p. XLVII.]. Dolendum vero, reliqua etiam doctissimi Maji circa Constantinianum codicem molimina fuisse irrita. Anno quidem MDCCXXIV. d. IV. Febr. haec ad Vffenbachium suum perscripsit: Stat sententia de officiis domus Augustae ex tuo illo gemmis et gazis anteferendo codice, bono cum Deo exponendis, facturusque sum periculum vel in una alterave disputatione publica, vel, ubi id minus succedere, inopia respondentium, voluerit,

in quibusdam speciminibus, quae Cl. Wolfio Hamburgum transmittam, ut Anecdotis suis Graecis inserat. Video, me in commodum publicum praestantius quid moliri non posse, et quod majorem mihimet ipsi laudem conciliet; quare urgebo institutum, instabo, et, volente Numine, suo tempore perficiam, addente stimulum regio Byzantini corporis opere, quod illustrem Steinheilium nostrum nuper nactum nuntiasti, cui, datis ad ipsum litteris, hunc thesaurum gratulatus hodie sum. Sed nihil hujusmodi vel in b. Jo. Christoph. WOLFII Anecdotis Graecis, vel alias in lucem exiit. Anno autem MDCCXXV. d. XXIII. Nov. Vffenbachium de laudabili consilio certiorem reddidit, quod cum duobus collegis doctissimis ceperat, singulis nempe nundinis evulgandi tomum selectarum observationum ad rem literariam spectantium, cui operi varia Constantiniani codicis specimina ac argumenta nonnulla notabiliora ex eodem diligenter excussa inspergere decreverat, hac fortassis ratione, vel bibliopolam Lipsiensem jam dictum, vel si hic, quod animus praesagiebat, renueret, Hamburgensem aut Belgicum aliquem permoturus, ut operi desideratissimo publicae luci exponendo obstetricantes manus praeberet. Verum et hoc eximium institutum haud processit, atque adeo nihil plane adhucdum ex incomparabili codice Constantiniano depromtum, quod ego quidem sciam, prodiit, si lemmata capitum inde decerpta excipiam.

Asservantur viri [gap: Greek word(s)] observationes quaedam in Nov. Test, ex hoc opere, nec non Glossarium Graeco-barbarum, voces nondum observatas, aut non satis accurate pertractatas, collectasque ex eodem exhibens, in Academiae Giessensis bibliotheca, cui supremae voluntatis tabulis librariam supellectilem suam legavit [note: vid. des Hessischen Heb-Opfers XX, Stück, p. 928. sq.]. Atque haec quidem plenius de laudato codice commemorare placuit, partim quod is nobilissima veluti gemma thesauri Vffenbachiani fuerit, partim ut inde eluceat, quantum studii curaeque illustris ejus possessor ei publici juris faciendo, licet in cassum, impenderit. Tandem vero is illum cum aliis publice venum exposuit, atque tum magno ipsi solatio fuit, quod Germaniae non fuerit ereptus, sed in illustrem Amplissimi Senatus Lipsiensis bibliothecam pervenerit. Superbit itaque hodie isthoc quantivis pretii cimelio ac Maji etiam apographo illa elegantiarum omnium sedes, Lipsia, idque curae potissimum acceptum refert viri uti in juris prudentia, ita in historiarum cognitione excellentissimi, laudeque nostra majoris D. Jo. Jacobi MASCOVII, cujus historiam Germaniae, opus aetatem laturum, Itali etiam, Belgae et Angli admirantur, inque suum sermonem conversam

cupidissime et cum plausu legunt. Is enim auctor suasorque extitit Magnifico Lipsiensium Senatui, ut non hoc duntaxat cimelium sed et alia quaedam ex Vffenbachiana bibliotheca sibi vindicaret, Gallisque ei jam inhiantibus illud feliciter praeriperet. Sicuti igitur hoc nomine viro incomparabili non Germania minus universa, quam Lipsia multum debet; ita rogatum hac eum occasione enixissime volumus, ut qui operi eximio Germaniae nostrae vindicando dextram praebuit, illud etiam in publicam tandem lucem, qua dignissimum est, auspicato proferendum curet, praeclarissime hoc pacto de orbe literato meriturus. Et hujus quidem nostri nos desiderii aliquando fore compotes, ipse Vir Illustris literis humanissime scriptis hilarem mihi spem excitavit, quod laetus jam iis, quibus meliorum literarum flos et incrementum curae cordique est, annuncio, et magno illi Musarum fautori laudabilis consilii exoptatos successus ex animo apprecor.

Haec pridem scripseram. Nunc vero tripudiante calamo addere possum, primo impositam esse ab Ill. MASCOVIO opus desideratissimum inque suo genere incomparabile publicam in lucem proferendi provinciam elegantissimae doctrinae Viro, Jo.

Henrico LEICHIO, qui eximia commentatione de vita et rebus gestis Constantini Porphyrogenneti, Imperatoris Byzantini, ipsi nobilissimo operi egregie praelusit: hoc autem, funere nimis maturo literis erepto, editionique immortuo, insignem hanc telam continuandam ac perficiendam tradidit Viro Linguarum Orientalium et Graecae quoque longe callentissimo, ac omnibus ad spartam hanc feliciter ornandam dotibus et subsidiis instructissimo, Jo. Jacobo REISKIO, cujus solerti cura auspicato in primae magnitudinis forma, charta typisque nitidissimis, anno superiore primum volumen in lucem exiit; alterum, vero, commentariis optimae frugis decoratum, ab illius industria, quicunque literis bene cupiunt, mecum avidissime praestolantur.

III. D. JO. ALB. FABRICIO.

Pudore plane confundor, quoties Tui subit animum cogitatio, quod quam saepissime fit, cum illam ob tua, quibus me devinxisti, merita dimittere nunquam possim. Dum enim perpendo, quod ex eo tempore, quo Te coram videre contigit, Te nondum compellaverim, neque pro summa, qua me amplexus es, benevolentia

debitas gratias egerim, ingrati animi notam metuo, atque ne me ex Amicorum Albo velut indignum expunxeris afformido. Plurima equidem afferre possem, quibus me omni culpa, Te etiam pro summa Tua et aequitate et bonitate annuente, liberarem, uti sunt injecta per iter nostrum ad biennium mora, insecuta post reditum in Patriam per Electionem et Coronationem Caesaream inquies et molestia, ac denique, quae me Tui causa non parum anxit sollicitumque fecit, urbis vestrae maxima eheu! calamitas. Praetexere etiam possem unam ex evangelicis illis excusationem, initum nimirum conjugium. Sed singularis Tua, Vir Magnifice, humanitas omnibus hisce ambagibus supersedere facit, indubitatisque argumentis evicit, Te licet contra decori amicitiaeque leges diuturno nimis silentio peccantem amare non destitisse, nec justa oblivionis poena afficere voluisse, sed publice potius non una vice demonstrasse, quanta cum fide atque integritate amicitiam colere atque servare magnorum virorum exemplo noveris. Gratissimo enim animo perspexi, Te non solum in egregiis supplementis Tuis [note: vid. D. Fabricii Biblioth. Lat. Vol. II. p. 120.] Livii mei mentionem honorificentissimam fecisse, sed etiam, quod hesterno die, cum a Bibliopola exoptatissimum jam diu opus summo cum

gaudio demum reciperem, cupidissimeque, ut Tua soleo, revolverem, animadverti, Te Codicem meum Byzantinum in postrema Bibliothecae Tuae instructissimae parte recensuisse, summis laudibus ornasse et, quod maximum, integram praestantissimi, quod unquam orbis litterarius vidit, operis partem nomini meo inscribere non dubitasse. Pro qua maxima Tua benevolentia, proque summis, quibus me decorasti, honoribus maximas equidem Tibi, Vir Celeb. ago gratias, quonam autem modo referre possim, nescio. Auro animus liberalis Tuus offenditur potius, ut suspicor, quam placatur, tantique pretii doctissima Tua scripta aestimo, ut remunerari nummis Te velle piaculum crediderim. Quid de immortalitate dicam, qua nomen meum donasti per scripta, quae, dum stabit hujus machina mundi, dum erunt homines, dum aliquis supererit bonarum litterarum cultus, nunquam sunt interitura. Quid redhostimenti pro tanto favore Tibi, praestare possim, non dispicio. Ne tamen plane ingratus existam, litteraria quaedam parabo donariola, quae pro Tuo in libros amore studioque non spernes, uti confido. Allaborabo etiam, ut, quantum in viribus meis erit, quavis data occasione gratum animum Tibi tester: quemadmodum quaecunque libraria mea supellex servat, Tuis usibus patebunt. Doleo autem, quod ob nimiam locorum, qui nos sejungunt, dist antiam

plene uti frui meo qualiquali apparatu nequeas. Interim cum vel mea de quibusdam notitia Te juvare, crebraque de iisdem per litteras colloquia non injucunda esse posse credam, de MStis meis Graecis ac Latinis, veterum scil. Autorum, atque de primis eorum intra sesquiseculum ab artis typographicae inventione editionibus, ut et aliis Historiae litterariae capitibus criticique argumenti monumentis subinde, si volupe Tibi fore cognovero, perscribam. Cum multis viris doctis suavissimum tale intercedit commercium, cum quibus de iis, quae benigna sors offerre solet, gaudere consuevi, quod demum laetitiae de acquisitis cumulum afferre mihi videtur. En quae non ita pridem ad Amicum dulciss. Majum F. detuli. Quae eo lubentius hic repetam, cum Tibi non minus quam ipsi arrisura sperem.

Nullum gaudium est, quod ex iis, quae benigna mihi fortuna tribuit, capio, nisi tu, amicorum dulcissime, mecum percipias, quod demum laetitiae cumulum affert. Accipe igitur novam gaudii voluptatisque causam, mecumque exulta. Inciderunt, nuperrime in manus meas, o me ter, imo decies beatum! decem praegrandia volumina docta Polyhistoris illius, Joh. Petri LOTICHII [note: conf. Bibliothecae Vffenbach. universalis Tom. III. p. 458. sqq. 478. sqq. 599.] manu ad unum omnia exarata tibi

aeque ac mihi, cum critici maximam partem sint argumenti, jucundissima futura. Non igitur taedio erit, si omnia, quae continent, enarravero. Tomi tres priores Commentarii sunt in eum, quem tu in aureis observationibus elegantissimum Nequam vocas eleganter, Petronium scilicet, venereae artis Magistrum, supremumque litium, causarumque amatoriarum arbitrum. Stupendus sane ac improbus labor est, quem huic autor impendit, duplo enim auctiores reddidit notas suas, typis olim exscriptis. Quartum volumen secundam, novamque plane Responsionum, sive Excursuum in eundem Petronium partem complectitur, Glossarium etiam et Adagia Petroniana, omnia inedita. Tomus quintus prae reliquis mihi acceptissimus Epistolarum libros XIV. habet, a viris praestantissimis scriptas, nec dum vulgatas. Sexto conduntur opera LOTICHII Poetica, altera parte auctiora. Septimus varia de Poetis Nov-antiquis, noctes academicas, et de Summo Bono dissertationes continet. Octavus opera refert Poetico-Historica, tertiaeque partis Rerum Germanicarum sciagraphiam. Nonus Tomus minoris pretii prae reliquis videtur, complectens opera Physica et Medica, jamjam edita. Decimus denique alium autorem habet Petrum LOTICHIUM Secundum, Germanorum Poetarum omnino Principem. Nova autem multumque aucta collectio haec est operum SECUNDI,

quam una cum vita vaticiniisque in lucem dare voluit meus LOTICHIUS, vir sane laboriosissimus. Equidem me non latent malevola sinistraque GOLDASTI in epistolis, qui intimum tamen sincerumque mentiebatur se viri amicum, judicia. Illa tamen non minuent gaudium nostrum, cum rerum curiosissimarum thesaurum me adeptum sciam, licet judicium ingeniique aciem subinde in collectore requirere possis. Non sine voluptate perlustrabis olim ingentia isthaec volumina. Augebo laetitiam tuam, amice charissime, si aliud his cimelium, quod e Belgio cum plurimis aliis adferetur mihi, addidero. Nili Ascetae Epistolae sunt, a Leone ALLATIO Romae 1668. Fol. editae, ab ipso, si fides Catalogo tribuenda, notis manuscriptis auctae atque ornatae. Sed de illis, antequam nactus sim, nil definire audeo. Alios tres quoque codices manuscriptos graecos, Patrum quaedam complectentes, quos amicus ex Italia mihi attulit, atque promittit, taceo, ne triumphum ante victoriam tibi canere videar. Primus tamen omnium mecum de illis ovabis. Haec nuper ad Majum meum d. 31. Mart. 1714.

Non aegre feres, si te adhuc monuero, errorem procul dubio a Typothetis commissum esse in ejus nomine, qui Livium meum manu sua condecoravit. Nam VAN

DER BORCHT, non autem Bocht nominabatur. Nec etiam is Electori Palatino Carolo Ludovico ab antiquitatibus fuit: sed filius ejus eodem nomine parique antiquitatum cognitione instructus. Pater autem Comiti ARUNDELIO antiquitatis studiosissimo familiaris fuit, ut ex sequenti inscriptione ejusdem effigiei a Filio depictae, atque ab ingeniosissimo W. Hollar aeri incisae, quam nuper forte fortuna nactus sum, subjecta intelligere poteris. HENRY VAN DER BORCHT de Brusselles, ou il naquit l' an 1583. d' ou il fut emmene en Allemaigne par les troubles l' an 1586. et apres il a appris la peinture chez Gilles Valckenborgh; estant retourne d' Italie il a demeure a Frankendael jusques en l' an 1627. qu' il est venu demeurer a Francfort au Palatinat estant aussi un amateur admirable de toute sorte de raritez et antiquitez ainsi que le Comte d' Arondell le cherisoit pour les raritez et Curiositez qui il avoit eu de luy tant en medailles que peintures et autres sortes d' antiquitez. Transcripsi haec, prout juxta veterem orthographiam, unaque cum commissis vitiis extant. Nummorum, quos summa dexteritate adjunxit Livio meo, sunt

DCCCCLXXXIII. Inscriptionum vero Graecarum ac Latinarum DXLII. Nec silentio praeterire possum, me tres alios libros ejusdem industria, similibusque ex antiquitate ornamentis illustratos possidere. Julium Caesarem nimirum, OCCONIS Numismata, et Itali cujusdam rarissimum opus Discorsi sopra le Medaglie sebast. ERIZZO. Postremum insigni nummorum numero in Familiarum Romanarum honorem cusorum superbit. d. XIII. Aug. MDCCXIV. [note: Inter bibliothecae suae cimelia b. VFFENBACHIUS retulit etiam alia hujusce generis splendida opera, v. g. Pausaniam Basileae A. MDL. in fol. typis Oporini excusum, quem Carolus Henricus de KLETTENBERG et Wildeck, S. Sepulchri Hierosolymitani oridinis Eques, ac Seren. Friderici Hassiae Landgravii supremus quondam venatorum saltuariorumque Magister, nummis CLXXXIII. pulcherrimis, maximam partem Graecis, scita manu sua ornavit atque illustravit: nec non Historiae Romanae scriptores Latinos veteres, Genevae A. MDCXX. in fol. evulgatos, quos vir laudatus charta pura distingui, inque quatuor volumina compingi curavit, notis vero historico-geographicis, numismatibus, statuis, inscriptionibus plurimisque que aliis antiquitatibus, calamo elegantissime depictis condecoravit. Splendidissimum hoc exemplar veterum Latinorum Historiae Romanae scriptorum ex Vffenbachiana deinde pervenit in Bibliothecam Perillustris Bern. Franc. Lib. Baronis de HALLBERG, atque ex hoc derivata est magnifica eorundem scriptorum editio, plurimis figuris aeneis superbiens, quam Viro Clar. Bennoni Casp. HAURISIO acceptam ferimus. Hoc itaque etiam nomine orbis eruditus optimo VFFENBACHIO, qui eximium opus servavit, primusque in catalogi sui Tom. IV. p. 52. in famam misit, grates debet.].

IV. D. JO. ALB. FABRICIVS.

Magnae mihi voluptati fuit, quod munusculum meum sextumque Bibliothecae meae Graecae Tomum, quem amplissimo nomini Tuo inscribere ausus sum, non es adspernatus, sed humanissimis literis demonstrasti, Tibi illud non minus probari, quam meum offerentis animum, quem volebam inprimis deditum Tibi constare. Caeterum oblatus vicissim nomine Tuo a nostro Liebezeitio BANDURIUS ruborem incussit mihi, curtaeque supellectilis me vere admonuit, ad quem collatus liber

meus non potest non sordere, ac dissimilitudine non formae minus, quam pretii ob oculos ponere mihi, quam Tu nolis vinci officio, sed me in aere tuo esse cupias. Erit illud opus quidem pulchrum in Bibliothecula mea monumentum Tuae in me benevolentiae, sed nec minus eris tu orandus mihi, ut quod in compensationem deest meo, amore et benigna aestimatione, ut facere sane videris, suppleas. Est jam sub praelo ac utcunque procedit Volumen Bibliothecae meae septimum, in quo inedita hactenus complura, ut Dionysii Thracis Ars Grammatica, Libanii Orationes aliquot et Epistolae, aliaque aliorum scriptorum. Collegae mei Clarissimi, Jo. Christoph. WOLFII, (cujus Notitiam Karaeorum et Lexicorum Hebraicorum Historiam, Historiam Manichae orum, Bogomilorumque, Casauboniana, et Philosophumena Origenis credo videris) Bibliotheca Rabbinica, Bartolocciano opere longe, licet longe minori mole, plenior et accuratior, proximis nundinis vernalibus prodibit, et dimidiam partem jam est profligata. Ex Gallia longe praestantissima maximaque sibi quae promittat, habet literatus orbis. Concilia ex Jo. HARDUINI recensione intra paucos menses exstabunt venalia XIII. Voluminibus. Sub idem tempus promercalis erit Catalogus MSS. Graecorum Bibliothecae Seguerianae, quae hodie Colliniana

est, COSLINII Ducis et Episcopi Metensis, eruditorum Maecenatis illustrissimi. Hujus Auctor Catalogi MONTFAUCONUS plura inseruit monumenta pulcherrima adhuc [gap: Greek word(s)] , quemadmodum Edmundus MARTENE praeter collectionem pridem vulgatam monumentorum veterum latinorum, praeclaraque de ritibus Ecclesiae opera, olim edita, jam praelis subjectum habet Thesaurum Anecdotorum novum quinque Voluminibus in fol. solis ad Historiam Gallicam et Ecclesiasticam facientibus antiquis monimentis instructum, quem idem, quem paulo ante dicebam, MONTFAUCONUS non dubitat praeferre spicilegio Dacheriano. Novam Basilii versionem ad editionem summo expolitam et indefesso duodecim annorum studio exspectamus a praeclaro viro et excellentis ingenii, Juliano GARNERIO, quemadmodum Cyrillum Hierosolymitanum ab Augustino TOUTTEO. Petrus vero COUTANT, cujus Hilarius notus tibi est, typis subjecit Epistolas veterum Pontificum usque ad Innocentium III. recensitas ad codices MSS. atque notis Criticis illustratas. Ab eodem proxime habebimus librum oppositum Bartholomaeo GERMONIO de veteribus haereticis Ecclesiasticorum Codicum corruptoribus. Dionysius SAMMARTHANUS novam Galliam sacram parat decem minimum vel undecim Voluminibus, cujus primus Tomus

post breve tempus erit in manibus eruditorum. Guilielmus vero BESSINUS Concilia imprimi curat per Normanniam habita. Joannis etiam Chrysostomi bina Volumina prima editionis novae Montfauconianae jam excuduntur, quemadmodum et Stephani BALUZII, doctissimi senis, Historia Ecclesiastica patriae suae, Tutelensis. Idem jam paratum praelo habet S. Cyprianum collatum cum MSS. amplius triginta. MONTFAUCONUS pomeridianas horas ab aliquo jam tempore impendere dicitur operi, quod inscribet. Antiquitates iconibus repraesentatas una cum singularum expositione. Continebit tabulas aeneas amplius MCC, figuras ultra 30000. BANDURIO ad praefecturam Bibliothecae Mediceae vocato jam integrum est per Magnum Ducem, tam diu Lutetiae commorari, donec Numismata imperatoria sequiorum temporum, quae pulcherrimo opere collegit, in lucem emisit. Ajunt urbem illam obrutam veluti eluvione innumerorum schediasmatum, Constitutioni Pontificis anti-Quesnellianae oppositorum. Interim Papa nescio quae minatur Cardinalibus Noallio, Estreo, Poligniaco, Archiepiscopo Turonensi, Episcopisque Mirapicensi, Montispessulano, Cabilonensi, Boloniensi, Bajonensi, Maclaciensi, et Senensi, qui Constitutionem illam recipere nolunt, Episcopisque aliis,

qui receperunt sane, sed cum conditione, ne praejudicium Evangelio et libertati Ecclesiae afferat. De thesauro tuo scriptorum Lotichianorum, quemadmodum de tot aliis luce dignis cimeliis, gratulor Tibi ex animo, nec dubito, daturum te operam, ut propediem in publicos usus perennemque gloriam Tuam ex illa tam egregia gaza tua prolaturus sis nova et vetera, quibus cum voluptate fruantur eruditi. Exquisitissimae Doctrinae viro, Jo. Henrico MAJO Filio, conceptissimam salutem dici rogo meo nomine, cujus Observationes sacras avide nec sine fructu legi, summa cum voluptate exosculatus ejus ingenium, eruditionem ac studium sacras literas, quod feliciter facit, illustrandi. Debeo etiam ipsi grates singulares pro transmisso insigni monumento, oratione Basilii notis ejus expolita, quam conabor, ut primum occasio sese offeret, munere aliquo referire. VII. Cal. Decembr. Anni Christiani CIC ICCCXIV.

NOUVELLES LITTERAIRES.

Le Roy a donné une pension de 2000. Livres à M. KUSTER. Il y a environ six mois qu' il est à Paris où il a fait abjuration de la Religion protestante, Les Lettres ne perdront rien à

ce changement: Du moins verrons nous paroitre une Dissertation de luy sur la nature des Verbes moyens chez les Greces. Il pretend qu' elle n' a pas este assez connüe aux Gramniairiens ni anciens ni modernes, et il s' attache à faire voir que ces Verbes ne sont ny purement actiss ny purement passifs, mais qu' ils renferment toujours l' action avec la passion; ce qu' il justifie par un grand nombre de passages des plus celebres Auteurs de l' Antiquite, A la suite de ce Traite on trouvera une Reponse au Livre, que M. PERIZONIUS a publie contre luy par raport a l' Aes grave des Romains. Tout cela est actuellement sous la presse. Cela sera suivi d' une nouvelle Edition d' Hesychius, apres quoy il travaillera tout de bon à nous donner son Dictionaire latin beaucoup plus ample que celuy de Robert Estienne, et dont on a deja veu le Prospectus.

On a commencé l' impression d' un Livre du Pere LAMY de l' Oratoire intitule de Tabernaculo foederis de sancta civitate Jerusalem, et de templo ejus. C' est un Ouvrage auque l' auteur travaille depuis un grand nombre d' annees, et qui sera rempli de plusieurs figures. La premiere partie est maintenant achevee d' imprimer, il y en a six; et le tout paroitra sur la fin de l' année prochaine.

Le Dictionaire de M. du CANGE de la mopenne et basse Latinité est aussi sous la presse. La

premiere feuille est tirée; et cette edition l'emportera certainement sur toutes celles qui ont paru jusqu' à present. On n'en doutera pas, si l'on considere qu'elle sera de beaucoup augmentée, et que la pluspart des additions sont de M. Du Cange même. Ce qu'il y a de constant, c'est qu'on a un Exemplaire de son Dictionaire ecrit de sa propre main et chargé d'un bon nombre de notes.

Nous allons voir paroître une nouvelle Edition du traité de l' Analyse des jeux. Ce traité est de M. de Montmort, qui l' a augmente de pres de moitie.

On se prepare aussy à mettre sous la presse une collection d' ouvrages par le Pere MARTENNE. Ce recueil sera presque tout composé de pieces qui n'ont pas encore veu le jour, et qui ont echape aux recherches de Canisius et de Dom Luc d' Achery. Ce recueil pourra monter jusqu' à 4. ou 5. Volumes in folio; et en cas qu'il soit gouste du Public, nos Libraires font esperer de donner une nouvelle Edition du Spicilege auquel on joindra le Canisius.

V. D. JO. ALB. FABRICIO.

Non mea tamen negligentia, nec Tui oblivione, quae nunquam me capiet, factum fuit; sed variorum negotiorum moles, ingensque librorum e Belgio nuper receptorum cumulus, novique Musaei instructio conantem hactenus impediverunt. BANDURIUM meo nomine tibi oblatum non displicuisse, est sane, quod gaudeam Exile equidem prae munere Tuo praestantissimo redhostimentum mihi videbatur, ast non ingratum tibi existimabam, quod CONSTANTINI mei, quem tanto una mecum mactasti honore, reliqua opuscula contineret. Caeterum non leve spectabis munusculum, sed animum potius meum, tibi certe devotissimum. Ex omnibus, quorum tu jucundissimam spem fecisti, novis edendis operibus nullum majori me affecit voluptate, quam septimus Bibliothecae tuae Graecae Tomus sub prelo sudans. Det tibi Numen benignissimum vires vitamque, ut brevi colophonem desideratissimo operi addere, novosque te patre, tam numerosa egregiaque prole jam superbiente, dignos partus felicissime eniti possis. Collegae tui honoratissimi Bibliothecam Hebraicam, futuris nundinis vernalibus eruditis aperiendam, laetissimis omnes mecum boni lustrabunt oculis. Maximas ei habeo gratias, quod ipse instituti certiorem reddere voluerit. Ast doleo, quod annexis justissimis ejus

petitis satisfacere nequiverim, cum amicissimus MAJUS meus illum anteverterit. Annus enim jam est, et quod excurrit, ex quo horis subsecivis Codicum meorum Hebraicorum recensionem molitus est. Constitutum mihi erat, reliquorum etiam Mstorum meorum tam veterum Graecorum ac Latinorum, quam etiam recentium pleniorem designationem adjicere. Sed cum altioris indaginis maximique laboris sit, tantumque otii mihi jam non suppetat, nudos tantum dare cogor illorum titulos, eum in finem, ut eruditi sciant, quae favente divina, quam exosculor, providentia, in usum doctorum, reique publicae litterariae emolumentum, qui unicus omnibus bonis debet esse finis, hactenus conquirere licuerit. Omnia sane in publicos usus concedam quam lubentissime. Addam quoque indicem librorum meorum, a viris eruditis collatorum, emendatorumque, nec non librorum in primis ab artis typographicae inventione annis intra sesquiseculum scil. typis exscriptorum. Quae omnia non injucunda fore tibi spero. Erunt enim in his plurimae e primis Vett. autorum editionibus, quae tuos, oculissime in his alias Arge, oculos subterfugerunt. Fuerunt ex amicis, qui integrum librariae supellectilis Catalogum edi vellent, sed penuriae meae probe conscius, et quantae esse

debeant Bibliothecae, tali hedera dignae, charte, cujus tanta nostris temporibus pernicies est, parcendum duxi. Non inconsultum tamen crederem, si Catalogum meum specialissimum librorum evulgarem in unum corpus redactorum, vel aliis insertorum adjectorumque, quem e libris meis multo certe sudore pro indefesso in rem litterariam librariamque studio confeci, quorum numerus ad duodeviginti millia excrevit, qui in seriem alphabeticam a me digeritur. Ex hoc enim non solum amici de meo qualicunque librario apparatu ex parte cognoscerent, sed quantae utilitatis esse posset, Tu optime judicabis, qui talibus indiculis praestantissima opera tua ornare non dubitas, nec ullus, cui sanum sinciput, resque litteraria ac libraria cordi est, ambiget. Multas hujus instituti utilitates notavi, jamque ipsus expertus sum, quas in praeloquio proferam. Si ad umbilicum perduxero, peterem a te, ut obstetrices manus benevole porrigas. Res enim Bibliopolarum nostratium indies in pejus labuntur, ut nil commercii cum iis habere velim, Belgae vero non nisi criticis capiuntur. Non ingratum tibi fore confido, si antequam finiam, de duobus, quae inter alia bene multa Mstta hactenus acquisivi, quicquam adjiciam. Prioris argumenta in adjecta schedula leges, amanuensisque

lapsus condonabis, cum per festinationem relegere nequiverim. Alterum non nisi duobus foliis, ast magno satis pretio mihi constat. Praestantissimum autem est, atque ob canam antiquitatem venerandum. Septimi enim vel octavi seculi est, si fides optimo horum judici Montfauconio Palaeogr. Gr. Lib. III. Cap. 5. pag. 223. seq. habenda. Ibi enim Codicis apud R. R. P. P. Jesuit. in Collegio Ludovici M. quem inter praestantissimos omnium Codices jure enumerandum censet, specimen dat, cujus characteri fragmentum meum ad amussim concordat, atque respondet. Continent autem duo ista folia epistolam ad Hebraeos [note: Ex hisce membranis varietates lectionum, interque eas quasdam notatu valde dignas annotavit MAJUS in Bibliotheca Vffenbachiana MSta. fol. 513. sq. Usus illis est ad praeclaram suam Novi Testamenti Graeci editionem adornandam Venerabilis Abbas, Jo. Alb. BENGELIUS, si integer hic codex exstaret, hodie vix parem habiturum censens in Introductione in Crisin Novi Testam. p. 377.]. Dolendum vero intermedia capita deficere scil, a Cap. IV. commate 4. usque ad Cap. XII. vers. 19.

exhibet, quas Millius solertissimus, nimisque, quod multis videtur Theologis, anxius alias harum ruspator, inter innumeras, quas congessit, non praebuit. Has quoque in tuos usus describi feci. Addidissem quaedam adhuc de ineditis aliquot in Tacitum Commentariis Mstis, quos nuper adeptus sum, sed charta deficiente, Vale. d. 2. Febr. 1715.

OBSERVATIO de Catalogo specialissimo omnium librorum et opusculorum, in variis collectionibus comprehensorum, vel aliis insertorum annexorumve.

Meminit in superioribus literis b. VFFENBACHIUS Catalogi librorum specialissimi, operoso labore ab se consecti, haud ergo incongruum fore censui, si, quae de isthoc argumento in meis de ejus vita commentariis pridem scripsi, heic exhibuero.

Sub ipsum ahni MDCCVI. primordium aggressus est VFFENBACHIUS laborem, arduum quidem atque molestum, sed insigni utilitate commendabilem. Videlicet cum bibliotheca quotidianis fere accessionibus feliciter augesceret, necessarium non sibi tantum, verum aliis etiam illa

dextre usuris, duxit, praeter generalem librorum catalogum, specialissimum quoque conscribere, in quo sigillatim omnes libri et quaevis opuscula vel in variis collectionibus comprehensa, vel aliis libris inserta aut annexa, vel in unum corpus redacta annotarentur. Haud enim vanam spem conceperat, hoc pacto fore, ut opes suas literarias, tam diligenter conquisitas, penitius cognoscere sibi amicisque liceret. Et profecto, si dicendum, quod res est, illiusmodi demum catalogus specialissimus bibliothecae copiosioris usum reddit satis commodum, ejusque necessitatem omnes, qui aliquanto librorum apparatu gaudent, facile agnoscent. Lis enim, qui insignem librorum numerum habent, omnia, quae quovis volumine continentur, memoria tenere, in numerato habere, ac ad unguem nosse vix datur, nisi quibus tam curta supellex est, ut omnium, quos possident, librorum tituli in unguem transversum scribi possint, vel qiu vix plura ad mercenaria studia sua exercenda adhibent volumina, quam sartores vel alii opifices ad artem exercendam instrumentis vel organis opus habent. Licet vero talis fortasse labor apud inexpertos ac parum idoneos judices exiguam vel nullam plane laudem habeat, majorem tamen utilitatem afferre potest, quam multa alia, quae ab iisdem in coelum efferuntur,

opera, quod ii lubentes agnoscent, quibus res literaria et libraria curae cordique est. Quot enim, quaeso, dantur vastae rerum Germanicarum, Francicarum, Hispanicarum, Italicarum, Britannicarum, Belgicarum, Septentrionalium, Hungaricarum, Polonicarum, Bohemicarum, Byzantinarum, Indicarum etc. collectiones; quae si generaliori duntaxat titulo in catalogum referantur, multa saepe in iis comprehensa ibi haud facile quaesiveris. Optarim igitur maximopere, ut vir quidam doctus in grandiora hujusmodi scriptorum historicorum cujusvis gentis corpora indicem specialissimum librorum ac opusculorum, e quibus illa constant, accurata diligentia concinnaret, qualem in quinquaginta quatuor scriptorum rerum Germanicarum collectiones optimo consilio adornavit, Lipsiaeque edidit Jo. Paulus FINCKE. Idem de bibliothecis Patrum, ROCCABERTI pontificia, fratrum Polonorum, ecclesiastica J. A. FABRICII, Oceano tractatuum juris, GRUTERI thesauro Critico, OTTONIS thesauro juris Romani, GRAEVII, GRONOVII, SALLENGRII, POLENI, et UGOLINI Antiquitatum Romanarum, Graecarum et Hebraicarum thesauris, SCHILTERI Antiquitatum Teutonicarum thesauro, GRAEVII et BURMANNI Antiquitatum Italiae et Siciliae thesauro, BASNAGII Monumentorum eccles. et histor.

thesauro, MARTENE et DURANDI, nec non PEZII Anecdotorum thesauris, Criticis sacris Anglicanis, MENTHENII, IKENII et HASAEI dissertationum exegeticarum thesauris, collectionibus biographicis, DORNAVII Amphitheatro Sapientiae Socraticae, WOLFII lectionibus memorabilibus, Ortwini GRATII Fasciculo rerum expetendarum et fugiendarum, Deliciis poetarum variarum gentium, variis anecdotis, vindemiis, spicilegiis, miscellaneis, analectis, electis, fasciculis, symmictis, actis, museis, syntagmatibus, aliisque id genus syllogis pronunciandum venit. Nosse hinc opportune praeter caetera liceret, quinam libri de his aliisve argumentis sint editi, ac ubinam illi sint inveniendi, ne edita jam alicubi opera pro ineditis habeas, eaque vel gravi pretio redimens te pariter ac crumenam tuam defraudes, vel praelo, quod saepe contigit, ceu anecdota subjicias. Commendandus vel hoc nomine de meliori nota est catalogus bibliothecae Augustanae, Eliae EHINGERI studio A. MDCXXXIII. evulgatus, in quo saepius distincte enarrantur libri variis in collectionibus obvii. Sic v. g. a folio 261. usque ad fol. 296. index omnium librorum, oceano tractatuum juris contentorum, exhibetur. Idem de orthodoxographia et haeresiologia Basileae quondam edita, Margarini item de la BIGNE,

Bibliotheca Patrum, CANISII antiquis lectionibus, ac variis scriptorum historicorum aliorumque collectionibus dicendum est, quarum contenta syllabo diligenter confecto Ehingerus exposuit. Idem in libris bibliothecae suae laudabiliter praestitit Abbas Joannes FABRICIUS. Laudari etiam hac ratione praecipue meretur Catalogus bibliothecae Cardin. IMPERIALIS ordine alphabetico Justi FONTANINI opera conscriptus, in quo annotatum sedulo deprehendis, quibus in collectionibus hi aliive virorum doctorum libri inveniantur. MENCKENIUS quoque [gap: Greek word(s)] in Bibliothecae suae copiosae pariter ac selectae catalogo perquam concinne digesto passim praestantiora scripta, variis in collectionibus obvia, indicat.

Pariter ITTIGIUS peculiari opere illa patrum et veterum scriptorum ecclesiasticorum monumenta diligenter recensuit, quae in bibliothecis et catenis patrum aliisque hujus commatis collectionibus conjunctim prodierunt: sicuti J. A. FABRICIUS in Graeca et Latina hacque tam veteris, quam medii aevi Bibliotheca, quae in varii generis collectionibus exstant, scripta distincte enarravit, qui etiam in conspectu thesauri literarii Italiae laudabili industria corpora scriptorum de rebus antiquitatibusque Romanis, Italicis et Siculis, MURATORII Mediolanense, Wechelianum

SCHOTTI, Graeviana et Burmannianum cum Gronoviano acsallengriano thesauro percensuit. Idem utiliter a duumviris celeberrimis, Struvio ac Budero, in multis scriptorum historicorum collectionibus recensendis in selecta Bibliotheca historica praestitum, ut plures silentio praeteream. Sed desideratur adhuc universalis, quantum quidem fieri potest, omnium librorum et opusculorum, vel in variis corporibus comprehensorum, vel aliis libris insertorum aut annexorum, Index, secundum literarum ordinem cum cura concinnandus, indicatis ubique collectionibus operibusve, tomis et paginis, ubi illa exhibentur: qui labor uti hominem maxime industrium ac molestiarum patientissimum efflagitat, ita a nemine feliciter exantlari potest, nisi qui bibliothecam longe instructissimam vel plures in promtu habet, atque alienis insuper subsidiis ea, quae sibi desunt, supplere omni animi nisu contendit.

Quam vero fuisset rei literariae studiosis proficuum, si catalogum suum specialissimum hoc anno inchoatum ac deinde solerti multorum annorum industria continuatum publicae tandem luci, quod secum aliquando constituerat, exposuisset VFFENBACHIUS? Cum superiorem epistolam A. 1715. exararet, numerus librorum in eo catalogo notatorum ad duodeviginti millia adscendit.

Decennio autem post numerus istiusmodi scriptorum, in variis bibliothecae ejus collectionibus latentium, ad sexagies milie excrevit, de quo in epistola ad Theologum et Philologum Hamburgensem celebratissimum, Jo. Christophorum WOLFIUM, A. MDCCXXV. d. XXIV. Nov. haec perscripsit: Bibliotheca mea apocrypha, quae omnia vel in corpus redacta, vel aliis inserta atque annexa scripta, quorum numerus ad LX. mille ascendet, exhibet, per viginti et quod excurrit annos ex libris meis summo studio serie alphabetica collecta, divina gratia intra aliquot menses absolvetur, Latebit vero illa aeque ac alter Bibliothecae meae MStae tomus in Museo meo, atque mihimetipsi soli usum praestabit, cum a me impetrare nequeam, ut abjectos bibliopolam, qui sumtus editionis ferat, conciliandi vel potius emendicandi modos, quibus eruditi hodienum, proh pudor! uti coguntur, adhibeam, etsi improbos illos labores meos rei literariae ac librariae studiosis haud levem, quod sine arrogantia dictum puta, afferre utilitatem posse habeam persuasissimum. Interim sufficere mihi potest, quod ipsetmet meo qualicunque literario apparatu exantlatis illis, de quibus dixi, laboribus eo melius uti frui queam, quamvis aliis, quod tamen in votis semper suit, minus prodesse liceat.

Titulum operi praefigere hunc volebat: BIBLIOTHECA VFFENBACHIANA APOCRYPHA VEL LATENS h. e. librorum in corpus redactorum vel aliis insertorum et adjectorum,

privatos quidem in usus plurimis abhinc annis ab ipso possessore Z. C. ab VFFENBACH colligi coepta, ac multo labore continuata, nunc vero ob summam ejus utilitatem et in bibliothecariorum et bibliophilorum gratiam publici juris facta. Idem consilium erat Francisco SALMONI [note: de hoc ejus consilio vide Cel. Magni CRUSII dissert. epistol. de scriptis quibusdam integris fragmentisque ineditis, quae in itineribus reperire contigit, p. 63. sqq.] Doctori et Bibliothecario sorbonico, si scripta spectes ad historiam potissimum ecclesiasticam facientia. Moliebatur enim is Bibliothecam alphabeticam instrumentorum ecclesiasticorum, duobus in folio voluminibus absolvendam, sed observationibus simul historicis et criticis instructam. Instrumentorum vero ecclesiasticorum nomine intelligebat acta, vitas, chronica, narrationes, gesta, relationes, libros, tractatus, indices, bullas, diplomata, epistolas, martyrologia, liturgias, calendaria, chartas, et caetera monumenta, quae in miscellaneis similibusve collectionibus locum habent, ac quodammodo delitescunt.

Fallor, aut de Herculeo labore, quem universalis hujus generis librorum Index efflagitat, locum habet, quod virorum quondam maximus Jos. SCALIGER. de concinnandis Lexicis cecinit:

Si quem dura manet sententia judicis olim
Damnatum aerumnis suppliciisque caput:
Hunc neque fabrili lassent ergastula massa,
Nec rigidas vexent fossa metalla manus:
Lexica contexat: Nam caetera quid moror? omnes
Poenarum facies hic labor unus habet.

Haec multis jam abhinc annis literis consignaveram. Sed addere nunc juvat, prodiisse interim Lipsiae bono rei literariae fato primum Tomum, tribus quadruplicis formae voluminibus comprehensum, Catalogi Bibliothecae BUNAVIANAE, qui, sive librorum, etiam praestantissimorum, copiam, sive concinnum ordinem spectes quod ego quidem sciam, parem haud habet. Illius disponendi rationem praescripsit ipse Celsissimus incomparabilis istius thesauri Conditor atque Possessor, HENRICUS COMES BUNAVIUS, Musarum hodie et Praesidium et dulce Decus, cujus singulari munificentiae, ceu donum splendidissimum, eum quoque acceptum refert mea bibliothecula: ipsum vero Catalogum stupendo labore insignique, dexteritate concinnavit, ac publicae luci exposuit literatissimus, mihique amicissimus illius Gazae praefectus, Jo. Mich. FRANCKIUS. In eo autem digerendo hanc servavit rationem Vir doctissimus, ut suis ubique

locis libros, variis collectionibus et operibus vel insertos vel annexos, studiose enarraret. Imo integrum fere volumen secundum absolvitur indice Scriptorum, qui vitas vel elogia singulorum virorum, eruditione et scriptis illustrium, literis consignaverunt, secundum ordinem literarum disposito, qui instar exquisitae Bibliothecae biographicae, qualem hactenus desideravit eruditus orbis, haberi potest. Tertio autem volumini triplex index, isque copiosissimus, auctorum et anonymorum, in tribus Tomi I. voluminibus obviorum, ac rerum praecipuarum, de quibus Scriptores adducuntur, magno lectorum commodo adjectus est.

VI. D. JO. ALB. FABRICIO.

Nunc, quod nuper facturum me spopondi, ante omnia dicendum erit de novis in Tacitum Commentariis, manu exaratis. Prior est illustris PORTNERI, Consiliarii Caes. Aulici, quo Forstnerianas in Tacitum notas augere atque supplere voluit, ac meo quidem judicio feliciter, imo egregie praestitit, adeo ut Forstnerum eruditione, exemplorum copia, judicio, si non superasse, certe aequasse videatur.

Alterum Volumen Martini SCHOCKII Dissertationes elegantissimas complectitur. Possideo etiam Celeb. FORSTNERI histostorico-politicas Ephemerides Mstas [note: Tanto, cum Ephemerides illas A. MDCCVII. nancisceretur ac perlustraret, delibutus est gaudio VFFENBACHIUS, ut id celare non potuerit virum sibi amicissimum, Jo. Dan. CRAMERUM, ad quem d. XIII. Oct. haec perscripsit: Audi, quae nuper mihi felicitas obtigit; inciderunt in manus meas excellentissimi prudentissimique viri, Christophori FORSTNERI, ast quanti viri, Ephemerides manuscriptae, quas ab anno MDCLVII. usque ad MDCLXVII. pro solidissima sua eruditione atque sublimi in politicis scientia, nec minori styli elegantia contexuit. Quam egregiae sint, satis dicere nec queo, nec, si possem, opus esset, quod ex praestantissimis ejus in Tacitum notis aliisque scriptis facile existimabis. Quod ex muneris Cancellarii dignitate atque officio cum prudentissimis ac maximis sui temporis viris habuit gravissimorum negotiorum et litterarum commercium, multa aliis ignota arcanioraque ipsi subministravit, quae libero cum judicio, solido tamen, in proprios usus atque notitiam sibi sedulo annotavit. Utinam plurimorum modo annorum seriem emensus esset! Exhibuit in monumentis suis ineditis p. 507. sqq. Joachimus Frid. FELLERUS ex his ephemeridibus insigne fragmentum de statucomitiorum illius aevi, e qua lacinia de integri texti praestantia facile judicium fieri potest, satisque apparet, VFFENBACHIUM haud injuria tam praeclare de hoc scripto sensisse.],

ac spes mihi est potiundi plurimarum ejus Epistolarum, quae omnia cum praecedentibus in unum Volumen congesta eruditis non injucunda existimarem. Ephemerides OBRECHTUM et WEBERUM luci dare voluisse memini, sed ille a rege Galliae, ne res Alsaticas ulterius tangeret, vel alia Gallis adversa vel odiosa moliretur, publico Praetoris officio donatus; hic vero, quod in Austriacam gentem liberius scriptae essent, consilium mutavere. Cum in Belgio degerem, nactus sum Volumen aliquod praestantissimum Mst. in membr. [note: Conf. De hoc Codice. Bibliothecam Vffenbachianam Mstam, Part. IV. Col. 226. sqq.]. Est id autoris, cujus nullibi mentionem reperire potui, Falesii Francisci a Burgundia ad Philippum, Hispaniae Regem. Praefixa epistola prolixa unius anni fere iter ipsius regis continetur. Sequitur ad Eundem Ode dicolos distrophos, sic incipiens:

Huc properare licet jam jam, generose Philippe,
Nil turpe premit haec diserta pagina,
Obscoenumque nihil praesens molitur Jambus,
Sub involucris abditur sapientia.
Haec brevitas celebrata refert diverbia quondam,
Vitae quibus deprenditur nostrae tenor. Etc.

Continet autem liber primo Gregorii Theologi sententiae e Graeco, Senarios proverbiales ex Poetis Graecis collectos, et in Latinum idioma traductos, et sub titulos digestos. En primum:

Nunquam bonos viros bonus vir oderit,
Proba opera semper ex animo fiunt probo,
Bono viro Deus largitur optima,
Imitare prudentes viros et candidos,
Nam tempus est moris boni experientia etc.

Hos excipiunt aurea Pythagorae carmina e Graeco. Ultimo denique loco occurrunt varia Epigrammata ad Philippum regem de regibus Romanis etc. et alia ejusdem autoris carmina sane elegantissima. Aegre fero, quod libellus hic non dudum se oculis memoriaeque meae stiterit, ut ejus tibi notitiam dedissem, quo illius, si operae pretium judicasses, in praestantissima Bibliotheca mentionem facere, vel e Graeco versa, cum ultra viginti quinque folia formae, quam vocant, octavae, non efficiant, eidem inserere potuisses. Id tamen in supplementis, si tibi videatur, fieri poterit. Inter

alios libros nuper Argentorato accepi D. Jo. Georgii FABRICII, Medici Norimbergensis, der Boschen von Dünckelspühl Nürnberg etc. Stamm-Register. 1657. Fol. pag. 60. quod ideo moneo, cum nulla hujus scripti in Centuria Cognominum tuorum, quos tu omnes, qui unquam extiterunt, aut etiamnum lucem videbunt, Fabricios superans, summique hujus nominis decus, colligere dignatus es, mentio fiat. Meo, nescio, an omnibus? exemplo praefixi sunt non solum jam dicti autoris, sed aliorum quatuor Fabriciorum imagines, subjectis cuique carminibus. Primus est Jo. Fabricius, Norimbergensis, ad D. Laurentium Ecclesiastes, qui Lutheri atque Melanchthonis summus amicus, exilium passus, Tezelioque restitisse dicitur. Alter Jo. Bapt. Fabricius, Arithmeticus Norimbergensis fuit. Tertius itidem Jo. Bapt. Fabricius Pastorem Furthensem per XXI. annos egit. Quartus denique M. Jo. Fabricius, Norimbergae ad D. Sebaldi Ecclesiastes exstitit, anno MDCXXXV. aetat. LXXV. Ministerii XLVII. Haec monuisse non ingratum tibi putavi. d. 25. Jun. 1715.

VII. D. JO. ANDREAE DANZIO, Philologo Jenensi.

et aliorum usus instruo, variorum hactenus librorum apparatum undique conquisivi, atque etiam inter caeteros a Judaeo quodam multos eosque non infimae notae libros emi. Et cum viderem, quanta cura atque solertia, quaecunque corradere potuit, afferat, atque perpenderem, quod lucri bonus odor ad quaevis indaganda Judaeos reddat idoneos, admonendum duxi, si quod Manuscriptum offenderet, ut mihi quoque apportaret. Nec me spes fefellit. Tribus enim diebus elapsis afferebat mihi codicem membranaceum vetustissimum. Claudianus erat tanta diligentia exaratus, ut ultra trecenta loca, quod ex collatione cum BARTHII, aliorumque editionibus egregiis perspexi, ex eo restitui possint. Quanta mea, Vir Celeberrime, fuerit laetitia, dicere nequeo. Et licet probe animadverterem, deesse aliqua, finem nimirum Belli Gildonici atque Epigrammata, nullus tamen dubitavi, quin Codicem hunc alias integerrimum atque Optimum squalori atque vermibus eriperem, quoque eo magis Judaeum ad plura investiganda allicerem, quicquid pro eo exegit, lubens dedi. Id quum cerneret, alia in promtu esse ajebat, sed Hebraica, eaque non nisi ea conditione, ut sancte promitterem, me nulli ex suis id notum facturum, vendere se posse. Alias enim, se rigidissimae Synagogae Censurae obnoxium fore asserebat. Ea enim Judaeorum

vana superstitio est, ut etiam litterulam vel punctum ex plateae sordibus, tanquam cimelium eruant atque auferant. Accedit odium erga Christianos quam atrocissimum, metusque ne quicquam de iniquitatis eorundem mysterio reveletur. Hinc nil aegrius ferunt, quam si quidquam de Scripti suis in Christianorum manibus esse sciant. Sed tu, Vir Doctissime, haec omnia melius nosti. Postquam igitur eum de fide mea certiorem reddidi, accepi ab eo codices quosdam, pluresque habere potero, si modo alicujus momenti esse sciam. Ignarus enim linguae Hebraicae nesciebam, an carbones pro thesauro nactus sim. Dum igitur id edoceri cupiebam, a nullo melius fieri posse credidi, quam a Te, pro exactissima Tua in Orientalibus scientia. Nec de promto paratoque animo tuo dubitavi, cum praeclarissima in Rempublicam litterariam merita, quae tibi debentur, mecum reputarem. Tecum igitur, tanquam experientissimo eorundem aestumatore, specimina communicavi [note: Fecit id curante Viro Clar. Jo. Henr ACKERO, suo olim in Gymnasio Rudolphopolitano commilitone, qui tum elegantiores literas in Academia Jenensi docebat: quod didici ex hujus literis, ad VFFENBACHIUM exaratis, ubi inter reliqua: Quae mandasti, studiose diligenterque curavi. Conveni DANZIUM, literasque tuas una cum specimine Codicis MSti Hebrsaei ostendi, qui honorificentissimis verbis laudavit propensam tuam voluntatem, animumque egregio publico devotum. De hoc vero specimine nullum se posse ajebat facere judicium, partim quod initia tantum contineret, partim quod vocalibus esset ornatum contra morem Rabbinorum. Petit vero observantissme, velis totius corporis inspiciendi copiam facere, promittit se bona fide de pretio operis judicaturum, et, si esset alicujus momenti, in lucem producturum, laudato tuo et nomine et praciara voluntae.] sed nullum Te ex istis

ferre posse judicium facile praevidi. Integrum igitur Tibi, Vir Excellentissime, Codicem mitto, sique operae pretium duxeris, reliquos quoque transmittam. Sex ejusdem sunt commatis, caeteris vero non idem characteris nitor est [note: Fuere haec auspicata initia apparatus manuscripti Hebraici, quem deinde paulatim tam solerter ac prospere adauxit, ut numerus Codicum Hebraicorum ad CCXXXV. assurgeret, haud una computatis reliquis Codicibus orientalibus, quorum etiam non paucos in bibliothecam suam congessit, aliorum studiis promte inserviturus, fortunamque suis desideriis faventissimam in hoc instituto expertus. Apparet vero hinc etiam, non temere et inconsulto nostrum Musagetam suam adornasse codicum Hebraicorum aliorumque orientalium supellectilem, aut vanae tantum ostentationis causa, sed publicae utilitatis gratia; consilioque in illis strenue colligendis usum esse feliciter Virorum in hisce literis principum, qualis erat DANZIUS, et qualis postmodum uterque Jo. Henricus MAJUS, et pater et praecipue filius. Erudite illos Codices Hebraicos recensuit MAJUS filius in Bibliothecae Vffenbachianae MStae parte prima. Indicem quoque eorum, qui tandem aequo pretio ad maximi nominis Theologum Philologumque Hamburgensem, Jo. Christoph. WOLFIUM, virum, dum viveret, mihi amicissimum, pervenerunt, exhibet Tomus III. Bibliothecae Vffenbachianae universalis, p. 3. --54: reperitum in Bernh. MONTFAUCONII Bibliotheca Bibliothecarum Manuscriptorum nova, Tom. II. f. 1169. sqq. Nunc hi Codices cum omni thesauro librario Wolfiano exstant in opulentissima Bibliotheca Perillustris Reip. Hamburgensis.] Si quid

forsan erit, quod publico inservire queat, non invidebo. Interim quam maxime laetor,

quod aliquam nactus sim occasionem Tibi innotescendi, meumque erga te animum declarandi. Augebis laetitiam meam, si tantum de gravissimis Tuis negotiis detrahere, mihique tribus duntaxat verbis respondere non gravaberis. A. MDCCVI. d. X. Oct.

VIII. D. LUDOV. CHRISTIANUS MIEGIUS, Theologus Heidelbergensis.

Desideratissimos illos tuos Codices Hebraeos MSS. qui in hodiernis Judaeorum juribus et ritibus exponendis usui esse possunt, et ad eorum SCHILCHAN ARUCH quam proxime accedunt, remitto, Tibique, Vir Praenobilissime, quod eos mecum communicare volueris, prolixas gratias ago, nil magis in votis habens, quam ut qualicunque obsequii testificatione insignem illam tuam erga me benevolentiam demereri queam. Atque ut hoc ipsum ab affectu insigni, quo erga quosvis literarum studiosos animatus es, profectum fuit, ita eandem mihi etiam posthaec benevolentiam spondeo, si quando ea mihi necessario utendum sit. Quam autem gratiam meritis vicemque tuis referam et beneficiis, necdum scio, nec est, quod ut transmittam

operae pretium judicem, quam Dialogos BODINI, de quibus novissime mentionem feci. Curassem ut describerentur, nisi et esset exemplum, quo utor, jam pridem a juvenibus istiusmodi, quorum opera hic uti deberem, perquam vitio se descriptum, et possent quidam eorum aliquid inde periculi capere, ut est ingenium cum maxime juvenum pronius ad errores captandos, quam ea, quae ad veritatem atque pietatem faciunt. His unum, si velis, alterumve submittam Codicem Epistolarum, plerisque necdum in ordinem redactis. Tomum primum et secundum (The Works of the Leaned) si data occasione evolvere possem, id vero pro singulari beneficio haberem, sed nolo vel in primis importunus esse atque molestus. Heidelbergae d. 7. Sept. 1708.

IX. D. LUD. CHRIST. MIEGIUS.

Acta Eruditorum Parisiensium diurna (Journal des Savans) dum noctu volvo et revolvo, incido T. 27. Ann. 1699. p. 597 in Extractum Epist. GALLANDI ad VAILLANTIUM, in qua Nummi Constantini mentionem facit, in cujus altera parte legatur GLORIA EXERCITUS, et appareat

inter duos milites et signa Romana affabre exsculpta Crux Christi. Evolve quaeso insignem tuum apparatum nummarium, num ejus formae quaedam appareant vestigia; sunt mihi quatuor hujus generis nummi minimi moduli, quarum altera pars vultum Constantini signat, altera autem duos milites hastatos et signa duo militaria vel etiam unum exhibet, cum ea inscriptione GLORIA EXERCITUS, sed crucis ego nulla vestigia cerno, imo et in Constantino juniore sola militaria signa absque cruce apparent. Fallor itaque multum, aut illa crux a falsario quodam inserta suit, vel clypeum signi pro transverso crucis ligno habuit, quomodo in nummo omnium minimo signum unum ea ratione exprimitur, ut fere pro cruce habeatur. Putem itaque eum non minus circa hunc nummum, atque Pater de la Chaise circa alterum illum, qui orbem refert super altari, quem ille hostiam esse putavit, cum typus orbis universi sit, errasse. Quantum Tu tibi de tuo Codice Graeco gratularis, tantum egomet mihi de Codice Epistolarum Paulinarum, quadratis literis exarato. Aliquot enim in eo deprehendi varias lectiones, quas nisi Millius in sua editione referat, nusquam etiamnum deprehendi, et quae mihi videntur multo planius et facilius fluentem exhibere textum. Id si tibi fastidio non sit, gratum erit ea de re vobiscum, quibus purum

illud labium (ut Musa dedit Grajis ore rotundo loqui) non displicere novi, confabulari. Comitiorum MULLERI Historiam nondum vidi. Prius ejus Scriptum de Confessione Augustana habeo. Solidum est, sed, si argumenta ad marginem distinctius notasset, gratius multo foret, d. 24. Nov. A. 1708.

X. D. LUDOVICO CHRISTIANO MIEGIO.

Nolui prius ad tuas respondere, quam absolutum BODINI Dialogum tibi cum debita gratiarum actione remitterem. In utroque me nimiam moram fecisse, pro singulari tua humanitate haud aegre feres. Non putaram tam longam taediosamque eo describendo operam futuram, alias vix aggressus fuissem hunc laborem, quem tamen alii committere nec tutum nec ob mendas, quibus exemplar scatebat, consultum duxi. Quae a me (scilicet NB. a p. 134. sqq.) correcta, emendata ac restituta, tuo jussu margini adscripsi, nescius an ubique sensum feliciter assecutus fuerim; graeca ac hebraica non attigi, cum illius linguae me vix gnarum, hujus autem plane rudem ingenue profitear. Sunt etiamnum variae lacunae variaque hinc inde

loca, nimis corrupta, quae si ex illo, de quo tuum exaratum est, exemplari aut aliunde restitui possent, pergratum foret. Interim maximas tibi debeo gratias, quod hunc Bodini Dialogum benevole mecum communicare volueris. Summa enim cum eruditione, licet non eadem ubique soliditate, sinceritate ac quam maxime desideres pietate a Bodino, aut a Guilielmo Postello, sive ex hujus scriptis, quod Diecmannus vult, concinnatus est. Miror tamen, Huetium aliosque viros doctissimos arbitratos fuisse, Judaicam religionem praeprimis in eo stabiliri, cum tamen et hujus, ut caeterarum omnium, fundamenta plane etiam evertat, nec tantum illi exornandae studium adhibeat, nisi ut christianam religionem eo facilius subruat, tandemque solam naturalem, qui verus libelli scopus est, genuinam omniumque praestantissimam esse evincat. Id quoque DIECMANNUS in sua de Bodini Naturalismo dissertatione perspexit quidem, num vero Bodini argumentis satisfecerit, alii judicent [note: Nostro aevo profanum Bodini opus e suis, quibus dignum est, tenebris in publicam lucem commentario instructum protrahere voluit Polycarpus LYSERUS, Professor, dum viveret, Helm stadiensis, sed publica auctoritate hoc, quicquid fuit consilii, sufflaminatum fuit. Praeter Diecmannum, Morhofium, Struvium, Baelium, Buddeum, Reimmannum, alios de Bodino ejusque impio scripto disseruit, et mutuas quasdam Jo. Capellani, Hermannique Conringii epistolas evulgavit Woldebrandus VOGTIUS in Polyc. Lyseri Icone omnis generis doctrinae, p. 66. sqq. conf. Melanges de Litterature, tirez des Lettres Manuscrites de M. CHAPELAIN (par M. CAMUSAT) p. 167. sqq. P NICERON Memoires pour servir a l' Histoire des Hommes illustres. Part. XVII. p. 262. sq. et Sam. ENGELII Spicilegium librorum rariorum, ejus Bibliothecae selectissimae additum, p. 6.]

Nunc ad nuperas tuas accedo. Nummus Constantini a GALLANDO productus, in cujus parte aversa inter solennia signa militaria crux erecta et affabre sculpta apparet, plane rarus est, nec ullibi a me repertus. In multis quidem, qualem ipse possideo, passimque obvii sunt, ejusdem Constantini M. et cum eadem inscriptione: GLORIA EXERCITUS: in Labbaro apparet monogramma Christi ex Graecis litteris P. et X. compositum, ubi X. crucem refert compactam, seu primam ejus speciem, scilicet decussatam, vulgo Andreanam, de qua LIPSIUS cap. VII. Lib. I. de Cruce

apud quem etiam Lib. III. Cap. XV. dictorum nummorum ectypum, plures etiam apud PATINUM, aliosque videas. Hujusmodi numismata a Filiis Constantini ac posterioribus Imperatoribus permulta cusa fuere. Imo OISELIUS Constantii unum depingit, in quo ipsa verba: HOC SIGNO VICTOR ERIS, leguntur. Sed in commentariis p. 463. quod semper existimavi, ipse fatetur Oiselius, cum Eusebius, Socrates, Sozomenus ac reliqui omnes rem istam (de signo scilicet in aere viso) aliter atque aliter narrent, nec sibi invicem constent, parum a veritate aberraverit, qui totum hoc negotium ad pias veterum fraudes referendum censeat. Haec ille. Tantum abest, ut ex his nummis, quod Gallandus gloriatur, fides Christianae Constantini demonstrari possit. Quae quam suspecta ac simulata fuerit, declaravit vir celeberrimus, D. Christianus THOMASIUS [note: Constantinum M. tam atris carbonibus a THOMASIO et Godofr. ARNOLDO denigratum praeter alios solide vindicavit vir, dum vitali frueretur aura, summus, Jo. FRICKIUS, inter praecipua Sueviae nostrae decora jure suo referendus, in Diff. de fide Constantini M. haud dubie Christiana, quae Ulmae A. 1713. prodiit. Conf. quae de hoc argumento erudite, uti solet, disserit celebratissimi nominis Theologus, D. Jo. Georgius WALCHIUS, in Historia ecclesiastica N. Test. variis observationibus illustrata, Tom. I. p. 156. sqq.] Tom I. Observationum Halensium,

observatione XXII. XXIII. et XXIV. Sed ut ad crucis signum revertar, Constantinus cum Maxentio pugnaturus videtur mihi hoc stratagemate usus, ut milites, inter quos plurimi Christiani, hoc figmento ad fortius pugnandum incitaret, quod cum ex voto successerit, non solum signa militaria, quod omnes historici et ex iis Lipsius narrat, sed numismata etiam, cruce ab ipso ornata fuisse arbitror. Et licet Eusebius contendat, ab universo exercitu prodigium cum admiratione visum, idem tamen sibi ipsi contradicens, velut rem admirabilem et vix credibilem, post longum temporis intervallum ab Imperatore sibi enarratum ac juramento confirmatum fuisse, fatetur. Demus etiam, milites in coelo quicquam observasse, annon nubeculam velut ostentum suspexisse potius credendum? Quis ignorat, strenuos duces rebus etiam levissimis multitudini fucum saepius fecisse, et his animos suorum excitasse? Sozomenus angelos etiam velut ex machina, verba: in hoc o Constantine vinces, proferentes, producit, Nicephorus

vero et Zonaras stellas ista expressisse contendunt, quae lucis splendore, sole in coelis adhuc existente ac praelucente, apparuisse affirmat Eusebius. Quis autem aequo animo ferat hasce fabulosae narrationis [note: De hac narratione omnino conferri meretur modo laudatus Ven. WALCHIUS, l. c. p. 1563. sqq.] contradictiones, ut reliqua, quae hoc visionis Constantini figmentum produnt, taceam, ne nimium excrescat epistola. Illud saltim addo, HECKELIUM peculiarem de simili cum monogrammate nummo dissertationem epistolicam jamdudum edidisse, atque exinde Constantini fidem demonstrare voluisse. Sed eodem jure, quo alterum, quem eadem opera descripsit Heckelius, de baptismate nummum TENZELIUS in Colloqu. menstr. Tom. I. p. 885. sqq. rejecit, reprobandus ac falsitatis arguendus mihi videtur. Ibidem etiam p. 881. Tenzelius errorem circa nummum orbis typum referentem non Patri DE LA CHAISE, sed PEIRESKIO [note: Et recte quidem, uti patet ex epistola Gallicana Jacobi SPONII, in Relationibus innoxiis de nov-antiquis Tom. V. p. 557. obvia. Scripta autem est illa epistola ad P. de la Chaise. conf. Petri ZORNII Diss. de nummis quibusdam antiquis, ex quibus Baronius, Peirescius aliique antiquitatem Missae et veritatem probare voluere, inserta ejus Opusculorum sacrorum Tomo I. p. 41. sqq.] viro alias eruditissimo ac antiquitatum

XI. D. LUD. CHRISTIANO MIEGIO.

Ante omnia gratiae tibi pro benevole concesso Lambecianorum Commentariorum volumine agendae sunt. Rem certe pergratam fecisti, quod illius usum ad meum praestantissimi hujus operis exemplum hoc auctario [note: Intelligit duas primas philyras Tomi noni Commentariorum de Bibliotheca Caesarea Vindobonensi, typis equidem exscriptas, sed plane deperditas, cum nihil praeterea istius Tomi ob Lambecii mortem prodierit. Eas ego, mecum ab optimo Maecenate deinde cammunicatas, Amoenitatum literariarum Tomo V. p. 97. sqq. inserui.] ornandum praebueris. Utinam vero invidae Parcae celeberrimo huic viro vitae filum non abrupissent,

ut noni hujus Tomi telam vix exorsam deducere potuisset. Sed ita cum hominibus comparatum est, ut mors eximios saepe optimorum virorum conatus intervertat, egregiosque viros, relictis inutilibus terrae ponderious, eripiat. Abstulit quoque, ut audio, TOLNERUM vestrum, virum et meliori et longiori vita utique dignissimum. Obitus ejus magis deplorandus foret, si Hassiacam Historiam, quod ex te coram intellexisse recordor, non absolvisset. Vereor autem, ne, quod Hennebergicae JUNCKERI Historiae aliis licet de causis evenit, mortuo auctore ad perpetuas tenebras et carceres, Principis puto Tabularium, damnetur, luce dignissima. Rogo igitur, ut me edoceas, quid de illa sperari possit, et quid de aliis istius viri collectaneis, quae ab interitu omnino vindicanda essent, futurum sit. Frater meus eximia aliquot Msta e Celeb. CIAMPINI Bibliotheca redemit, atque Roma transmisit, quae inter eminent Codices duo Graeci, unus quaedam Gregorii Nazianzeni opuscula, alter Evangelia et Acta Epistolasque Apostolorum complectens. d. 5. Nov. 1715.

XII. D. LUD. CHRISTIANUS MIEGIUS.

Historiam Hassiacam fere ad finem perductam pauca sunt, quae publico prosint, nisi quod Monumentum quoddam Erchinoaldinum, seu Historiam de Ducibus Franciae Orientalis, consecerit ex Actis Sanctorum, thesauro illo historiae inexhausto, quae haud parum lucis nostris oris et hujus regionis historiae adfundere posset. Voluisset ea Cel. LUDOVICUS, Prof. Juris Halensis, secum communicari, sed schedas omnes soror Tollneri Francofurtum deferri curavit. Historiam vitae illius, qui infelicibus (an et imprudentibus) literatis accenseri potest, concioni illius funebri adjungam. d. 15. Nov. 1715.

XIII. D. LUD. CHRIST. MIEGIO.

Quae de Tollnerianis exuviis narrasti, gratissima fuerunt. Bene utique ages, si vitae curriculum funebri illius sermoni addideris, mihi autem rem facies gratissimam, si aliquo me exemplo donare volueris. De libris Roma receptis nuper dixi, nunc de tabulis duabus, quae una venere, addam. Referunt illae picturas, quas ex charactere Inscriptionum additarum Grajas existimaram, ast MAJUS meus Moscovitica adscripta indicavit. Utinam

vero solvere quoque potuisset! Sunt enim venerandae antiquitatis tabulae, quae virorum doctorum de fide Graecorum disquisitionibus, nuperrime etiam ab HEINECCIO et aliis agitatis, multum lucis afferre possent. Una enim integram vitae mortisque Christi historiam, altera matris Mariae virginis ascensionem referre videtur. Tabulis hisce adjungam alias picturas non minoris sane momenti. Sunt enim delineationes manu factae veterum musivo opere monumentorum, adjectis Graecis Latinisque inscriptionibus quam plurimis. Spicilegium ac supplementum est praestantissimi operis, quod Cel. CIAMPINUS olim edidit [note: de monumentis antiquis Romanis operis musivi.], e cujus etiam bibliotheca Germanus meus unacum aliis redemit. Ante dictas tabulas in aes incidi forsan curabo, Catalogo meorum MSStorum inserendas. Hujus equidem confectioni omnibus viribus insudo, lente tamen procedit, cum plus negotii facessat, quam putaram. MAJUS Hebraicos Codices omnes absolvit, jamque ad Graecos se accinget. Ego vero reliqua MSSta omnia exequar. Historica MSSta jam excussi, quae sola centum philyras conficient. Minime autem poenitet laboris, quem non inutilem atque injucundum bonarum

litterarum cultoribus fore spero. Quid tu vero, Vir Magnifice, in praesens moliaris, ex te intelligere aveo. Novam eximiorum, quae bibliotheca tua servat, monumentorum collectionem, cujus spem fecisti, quam avidissime expecto, animitusque precor, ut Numen benignissimum Te in Ecclesiae Reique publicae litterariae emolumentum servet quam diutissime. d. 7. Dec. 1715.

XIV. LEONH. CHRISTOPHORO STVRMIO Mathematico Viadrino.

Ne circulos tuos turbare [note: Haec epistola documento est, Maecenatem nostrum non eximii tantum thesauri sui usum quibusvis petentibus pronissima mente concessisse, sed ultro etiam ac nullis precibus compellatum nihil tale cogitantibus, quae illorum studiis inservire, eorumque opera in publicam converti utilitatem posse censuit, liberali manu, exemplo sane ad posteros memorabili, obtulisse.] et inanium verborum ambagibus graviora tua negotia impedire tibi videar, multas, cur hasce ad te litteras scribam, causas omitto.

Neque igitur meum doctis viris innotescendi desiderium, neque quantam de te, Vir Celeberrime, egregiisque tuis operibus aestimationem animo semper tulerim, multis declarabo, sed re ipsa, quod mathematici, quorum tu nostri seculi haereditario quasi jure princeps es, amant, demonstrabo. Nimirum cum aliquot abhinc annis aliqualem librorum apparatum mihi comparare omni studio coeperim, et quicquid ex mathematicis ad illum augendum ornandumque nancisci potui, minime neglexerim, duo inter alia in manus meas inciderunt opera manuscripta mathematica, de quibus ad te, non solum velut optimum horum judicem, sed patronum etiam ac liberalem ab interitu vindicem, perscribendum duxi. Primum enim praestantissima tua opera maximo cum splendore luci jam donatum est. Opus scilicet de Architectura Goldmannianum, a te ita elimatum ac ornatum, ut vere aureum dicendum, ac optandum sit, ut quamprimum illustratio tua integra accedat, et ex omnibus partibus perfectum fiat, et nova etiam editio, quam moliris, prodeat. Utinam aliquis litterarum fautor brevi sumtus praestet, et bibliopolarum nostrorum, propria sua culpa, ignorantia scilicet et insana in futiles quasvis opellas profusione egentium ac pereuntium, inopiam sublevet! Quam serio id optem,

vel exinde cognosces, quod cum manuscriptum, quod adeptus sum, adjectas habeat delineationum ac figurarum, quibus tuum, quo usus es, exemplum carebat, plagulas XXIX. id tibi significandum putavi, si quidem illustri jam dum operi lucis quicquam foenerari exinde possis. Rudiori quidem Minerva effictae, sed cum ab illis, quas tu, Vir Celeberrime, ex ingenio ingeniosissime apposuisti, non parum differant, illas tecum quam lubentissime communicabo, si tibi non ingratum fore intellexero. Volumen hoc, quo praeter manuscriptum Goldmannianum PALLADII etiam architectura, GOLDMANNI tractatus de stylometris, et MOEGLINGII tractatus Mechanicus, quem ex Ubaldi scriptis consarcinavit, continetur, ex praestantissima NIZSCHII, Mathematum Professoris Giessensis clasissimi, bibliotheca nactus sum, quam cum meo potissimum consilio, vilissimo pretio, coemerit unus ex bibliopolis nostris, plurimorum ex illa participem me fore sperabam, sed ingratus bibliopolae animus spem meam fefellit, et licet tantum pro tertia bibliothecae parte obtulerim, quantum ille pro integra exsolverat, invidiose postea tamen renuit. Sed ad alterum epistolae momentum venio. Manuscriptum scilicet viri laboriosissimi, nostrae civitatis architecti, Wilhelmi DILICHII opus de re militari, cui Kriegs-Schule

sive Kriegs-Buch titulum fecit. Id ab ipso auctore in linguam Latinam versum, emendatum et ex auctoribus veteribus, historicis, poetis ac poliorceticis inprimis, auctum asservo. Cujus viri scripta licet obsoleta multa habeant, tuo tamen arbitrio minime spernenda. Imo ab ipsis etiam Gallis, iniquis alias de exterorum meritis censoribus, probantur ac expetuntur. Quare si operae pretium judicaveris, ac librarium ad editionem operis adornandam adducere potueris, facile id concedam. Nullam etiam remunerationem a bibliopola deposco, nisi librum aliquem bibliothecae meae inserendum, et ut nominis mei aliqua saltim mentio fiat, quo constet, me ex illa invidorum grege non esse, qui quaecunque corradunt, non ut publico rei litterariae bono inserviant, sed ut situ, squalore ac pulvere abscondant, vel blattis ac tineis concedant. A quibus cum te, Vir Humanissime, abhorrere egregia tua in rempublicam litterariam merita testentur, haud in malam partem interpretaberis, quod prolixioribus hisce te compellaverim. Die XX. Febr. A. MDCCIX.

XV. GEORGIO CONRADO SIEGLERO, Principi Abbati Fuldensi a Secretis et Tabulario.

Tanta, qua me excepisti, tua fuit benevolentia, quantam in peracto in Saxoniam itinere vix expertus sum. Ingrati igitur animi labem contraherem, nisi in patriam redux factus debitas tibi gratias persolverem. Ago igitur tibi quam maximas, quod indefesso studio, quae observatione digna erant, monstrare haud gravatus fueris. Prae caeteris autem animum permulserunt, atque etiamnum delectant, quae in musaeo tuo cernere seu admirari potius licuit, venerandae antiquitatis monumenta, ingentem puto vetustissimorum diplomatum cumulum, seu rectius thesaurum, quem a situ, pulvere, squalore et interitu, solerti manu liberasti. Gratulor certe non solum patriae, quod gravissima maximique momenti monimenta ipsi vindicaveris, sed nostrae Germaniae, universaeque reipublicae litterariae, quae illa, si annales Fuldenses, quos cum Magnificentissimo Vicario paras, tua opera exornabunt, avidissime excipiet, ac suspiciet. Felici omine in tuas manus inciderunt, qui ista non solum studiose asservare, et pro merito aestimare, sed in publici commodum transferre nosti. O quam multa Intereunt incuria, quam multa licet eruta premuntur invidia, aut ignorantia parvi penduntur! Lectionis difficultas, linguarum depravatio, rerumque medii aevi obscuritas, et ingens, quod istorum

seculorum barbaries affert, taedium, plurimos deterret. Quae omnia tu singulari studio summaque tua eruditione facile superas. Caroli du FRESNE Glossarium, stupendi laboris et reconditae eruditionis opus, multum te adjuvare poterit. Vocis BIVANGE, quam in quibusdam chartis offtendebamus, explicationem, cum illud evolverem, statim reperi. Spatium seu intervallum, ut nostra erat conjectura, denotat, descenditque ex Theutonico BEVANGK, seu, ut hodie scribere consuevimus, Befang, Umfang. Citat du CANGIUS ex Baldrici Chronico Cameracensi chartam aliquam Ottonis Imp. de anno 983. in qua nemini in Bivangio alicujus Foresti, nisi ab Episcopo venandi licentia conceditur. Haec ex laudato Glossario jussu tuo afferre volui. Plurima, quae ad rem tuam faciunt, summa cum voluptate ex illo haurire poteris, si Bibliopola, cui demandasti, id comparaverit. Ego certe habere illud nequivi, alias in aliquam pro iis, quibus me donasti, remunerationem obtulissem. Hoc igitur opus, quod vides, boni consules. Cum de Sigillis agat, non ingratum id tibi fore confido, quod ea felicitate fruaris, ut maxima cum delectatione typos, quos HEINECIUS produxit, cum Archetyporum, quae tibi suppetit, copia conferre, variaque, quae ad rem diplomaticam pertinent, addiscere

possis. Jucundissimum mihi erit, si tibi non displicuerit munusculum. Levius quidem est, quam ut tuo aequiparare velim, ast, si quid occurrat, quo tibi satisfacere potero, non omittam. De Buchonia, claris Fuldensibus et reliquis, cum temporis ac spatii angustia jam non permittat, propediem. d. IV. Julij. MDCCIX.

OBSERVATIO de memorabilioribus, ab VFFENBACHIO Fuldae A. MDCCIX. animadversis.

Hanc ex plenioribus nostris de vita b. VFFENBACHII commentariis decerptam heic exhibemus, occasionem nobis subministrante superiori epistola, in qua eximiam SIEGLERI humanitatem depraedicat, quo duce ex itinere Saxonico redux memorabiliora Fuldensia in transitu curiosis lustravit oculis. En igitur tibi illa, quae ibi annotavimus.

D. XIX. Junii A. MDCCIX. celeri cursu Vachum, Georgii WICELII Lutheromastigis patriam, hinc Hunnenfeldum, ac inde Fuldam VFFENBACHIUS perrexit, et hic loci Georgium Conradum SIEGLERUM, Reverendissimo Principi a secretis et tabulario sanctiori, virum aetate ac limatis

moribus florentem, invisit. Ex eo cum dolore didicit, neglecta jam a longo tempore Fuldae, Musarum olim habitaculo, jacere literarum studia [note: De illo tempore sermo est, quo VFFENBACHIUS Fuldae diversatus fuit. Mutata deinde pleraque esse in melius, novimus, ac vel SCHANNATI scripta testantur.], et potissima bibliothecae, quondam instructissimae [note: de veteri Fuldensi Bibliotheca vid. Jo. LOMEJER. de Bibliothecis Cap. VII. p. 115. Collect. Madero-Schmidianae. Francisci MODII aevo fuit ea adhuc tota Europa celeberrima; hinc ille in itinere suo in ea per aliquot menses antiquissimorum voluminum causa, quae partim exscripsit, partim cum excusis exemplaribus contulit, substitit. vid. Melch. ADAMI Vitas Philosophorum Germanorum. p. 427.], cimelia intercidisse: conquirenda demum ipsi improbo labore e situ ac pulvere fuisse diplomata et documenta, ad ipsum cathedrale collegium spectantia, et ipsi BROUWERO ad condendos annales suos nulla monumenta authentica, sed tantum Codicem apographum, eumque mendosum, quorundam documentorum, quem Nostro monstrabat, praesto fuisse. Mitigarunt vero dolorem ex his querimoniis conceptum

trecenta circiter mensae injacentia exquisita ac vetustissima diplomata, a SIEGLERO operose congesta. inter quae varia erant Pipini, Caroli M. et sequentium Imperatorum. Ex iis praecipua videbantur Praeceptum Pippini Regis de Monasterio Euldensi S. Bonifacio concessum, sive confirmatio donationis a Carolomanno S. Bonifacio et Monasterio factae, cujus in sigillo imago ejus et nonnihil inscriptionis adhuc cognosci potuit: Traditio Pippini de Tinvinga Anno Domini DCCLV. Nonnulla Caroli M. quorum titulus: Carolus Dei gratia Rex Francorum et Longobardorum Patritius Romanus. HLudovici Pii Praeceptum Abbati Radgario Fuldensi datum, quod nullus judex publicus vel quilibet ex judiciaria potestate homines Monasterii Fuldensis ad publica judicia trahat et reliqua, et deinde de licentia eligendi Abbatem. Huic sigillum adhuc aderat illaesum, imagine ejus et inscriptione: XPE PROTEGE HLUDOVICUM, conspicuum. Ad quinque alia ejusdem Imperatoris in promtu erant, et multa caeterorum, e quibus inspiciendis sacrisque Imperatorum vultibus venerandis maximam voluptatem et aliquem simul sacri veluti horroris sensum percipiebat. Accidit hic ipsi idem fere, quod Merico quondam CASAUBONO, cum ecclesiae Cantuariensis archiva ingressus, omnia, quae aliquam

antiquitatis speciem praeferrent, avide perscrutaretur, seque ejus oculis ac manibus inter alia venerandae vetustatis monumenta priscorum Saxonicorum Regum aliorumque principum virorum chirographa offerrent. Ita enim de se Vir ille doctissimus [note: in Commentat. de IV. Linguis, Part. I. p. 130. sq. edit. Londin. 1650. in 8.]: Memini cum sacras illas membranas tangerem, religioso quodam horrore animum meum percelli solitum, quasi praesentes intuerer, qui monumentis illis loquebantur, quippe manibus ipsi suis illa quondam tractaverant, quae nunc ego meis contingeham. Quale novitio alicui, pompae curialis insrequenti insolentique, Principis alicujus de splendidioribus et superbioribus aula, ubi, quae spectantis praestinguant oculos tum alia fortasse plurima; tum vero ante omnia praesentis ipsius majestas principis, et solitus ille purpurartorum comitatus: tale mihi locus ille solebat esse, non minus sacer, nec minus spectabilis.

Oculis etiam apud eundem Sieglerum usurpavit Noster quosdam Codices manu exaratos, v. g. duos membraneos, quorum in uno diversi generis diplomata et mandata, a Duce ac Senatu Veneto ad provineiarum suarum praetores missa, in altero Traditiones multae Fuldenses continentur: duos item chartaceos, Chronica videlicet Latino sermone scripta, unum

universale Fratris Martiniani ex ordine Praedicatorum, primarii Papae Sacellani, ab ipso primo Pontifice Jesu Christo et ab Octaviano primo Augusto seu Imperatore usque ad Joannem XXI Pontificem Romanum: alterum Erfurtense ab anno 508. ad annum usque 1493. ad quod saepe TENZELIUS provocavit, auctorem anonymum Erfurtensem appellitans. Perspicacissimus autem SIEGLERUS sub Codicis calcem auctorem detexit, ubi haec leguntur: Nicolaus de SYGHES diu Custos Erfurtenfis atque Vestiarius, electus Prior in Hoênburgh et post Prior in Reinsdorf, sed per Abbatem Erfurtensem revocatus ibidem ut spero migravit. Hic ista collegit, obiit eodem anno (nempe 1494. uti ex praecedentibus patet). Possedit idem bibliothecam non adeo quidem copiosam, sed selectam, ac variis praesertim libris in Italia excusis, quos vel ipse in itinere literario vel posthac Italorum amicorum ope congessit, multis item tabulis aeneis ac delineationibus Raphaelis Urbinatis aliorumque summorum artificum superbientem, Mirifice praesertim delectabat Nostrum recens opus incomparabile Caroli MARATI, Chalcographorum Romanorum facile principis, Pontificis Architecti et Equitis Romani, cujus in tabulis aeneis divinum Polycharmi ingenium mirari licet.

Continet illud historias biblicas, in splendidis palatii Vaticani aulaeis conspicuas, quas aevi sui Apelles, Ramphael Urbinas [note: Hunc creditum esse narrat Alvarus Gomezius Lib. VII. de rebus gestis Card, Ximenii, Leonem X. cum unis comitiis, inusitato cooptationis numero, XXXI. Cardinales creasset, inter illos quoque nominaturum fuisse, ut hoc collato honore ingentem aeris summam, quam illi ex pictura debebat, compensaret, sed Raphaelis mortem omnes ejus spes praevenisse.] quondam delineavit. Eruditi quoque inter ipsos sermones caesi de Q. SECTANI Satyris elegantissime quidem, sed perquam aculeate contextis, ac Romae, licet frontispicium Amstelodamum mentiatur, A. MDCC. in forma quadruplici evulgatis, quas parum apud nos obvias, sed nunc meis etiam oculis subjectas, dono Vir humanissimus Nostro obtulit, eumque, praeter alios maximae famae Jurisconsultum, Vincentium GRAVINAM, eximii operis de Originibus juris civilis aliorumque scriptorum auctorem, tanquam ineptum doctrinae ostentatorem hominemque insulsissimum, digito veluti designatum sub nomine modo Philodemi, modo Bionis, uti in Arcadum Academia vocabatur,

acriter perstringi, ac aceto satyrico totum perfundi, edocuit [note: vid. quae de opere hoc, plane ad filum satyricorum inter veteres probatissimorum concinnato, docte disseruit dulce nostrum decus, D. Christ. Aug. HEUMANNUS, in Schediasmate de libris anonymis ac pseudonymis, p. 47. sqq. Satyrae illius aculeatissimae auctorem fuisse Senensem quendam, Cardinalis Petri Otthoboni a poculis, virum excellentis ingenii, sed effraenis linguae, Gregorius MAJANSIUS nos edocuit in vita Emmanuelis Martini, ejus Epistolis, Amstel. 1738 in 4. editis, praefixa, p. 10. ubi etiam de MARTINI Satyromastige, sive Notis criticis in Q. Sectani decem priores satyras, egit.]

In monasterio collegii cathedralis spectabat basilicam, quae tum singulari magnificentia exstruebatur, et. tres S. Bonifacii, uti vocantur, Codices [note: quorum notitiam hic subministramus, qualem nobis in itineris sui diario suggessit [gap: Greek word(s)] . Sed conf. SCHANNATI Vindem. liter. Collect, 1. p. 217. sqq. ubi hi Codices copiose et curate describuntur, eorumque specimina aeri incisa exhibentur. Repetiit hanc recensionem Vir Clar. in Dioecesi et Hierarchia Fuldensi f. 65 sqq. Utroque in opere quaedam paulo liter commemorantur, tertiique Codicis scriptor non Cadung, prouti VFFENBACHIUS legit, sed Vidrug dicitur. add. Acta Erud. A. MDCCXXIV. p. 54 sq.], in membranis

scriptos, ibique adservatos. Primus admirandae vetustatis in folio minori, latitudine pariter et crassitudine palmari, meris literis uncialibus exaratus, complectitur Evangelium Lucae, ex caeteris Evangelistis harmonice suppletum, quod excipiunt Acta Apostolorum et Epistolae, quibus post eam, quam Paulus ad Colossenses scripsit, inserta etiam est, quae ad Laodicenses ab eodem scripta dicitur, unum tantum explens folium, et sic incipiens: Paulus Apostolus non ab hominibus neque per hominem sed per Jesum Christum Fratribus qui sunt Laodiceae. Gratia Vobis etc. Observavit in hoc codice, diphthongum AE semper sic expressum esse AE. Alter in minoris folii forma continet Epistolam Papae Leonis ad Flavianum, Episcopum Constantino politanum, ac Disputationem beati Cerialis Episcopi contra Maximianum Ariomanitam, Isidorique Synonyma. Hunc vulgari ratione scriptum, a priori multum, antiquitate superari censuit. Tertius in forma plagularum duodecies complicatarum minutulo charactere ab ipso Bonifacio exaratus

esse ferebatur, juxta testimonium in calce literis aureis hunc in modum adpictum: Hoc Evangelium S. Bonifacius martir Domini gloriosus, ut nobis seniorum relatione compertum est, propriis conscripsit manibus, quod etiam venerabilis Abbas Hugo obnixis precibus a Rege piissimo Arnolfo impetravit, et S. Fuldensi ecclesiae honorabiliter restituit, cui Salvator JEsu Christe premia sempiterna pro devocione sua in celestibus redde, eumque nobis feliciter dominari tempora longa concede Anno Domini DCCGLXXIII. Verum ipse doctissimus SIEGLERUS Nostrum de hujus asserti falsitate monuit, inque fine Codicis ac inferiore ultimae paginae parte monstravit illi haec verba: Dô (i. e. Deo vel Domino) gracias ago Cadung scribssit. Bonifacius hoc codice quotidie usus esse, illumque in quodam praelio alicui, se gladio petenti, sui defendendi causa objecisse dicebatur, qui propterea totus perfossus ostenditur.

Monstrata tum varia sacra [gap: Greek word(s)] : sed VFFENBACHIO multo jucundius fuisset, si bibliothecam, ingenti priscorum codicum vi instructam, quam Abbas RABANUS MAURUS, illustre quondam Germaniae sydus [note: vid. ipsius poema XVI. ad Gerhohum presbyterum, Tom. VI. operum, p. 207. edit. Colon. A. 1626.] hic condidit, et proximi ejus successores egregie locupletarunt, vel insignes

saltim illius reliquias lustrare potuisset: verum nihil plane istius superest. Quanto autem fervore in literarum studiis monachi olim Fuldenses versati fuerint, nemo melius Christophoro BROWERO edisseruit, cujus verba ex Antiquitatibus Fuldensibus parum hodie obviis [note: Lib. I. Cap. X. p. 45.] hic repetere operae fortassis pretium fuerit. Sedularum instar apum, opere nusquam languido impigre in Fuldensi sua palaestra Ascetae desudabant. Dictabant alii, vel experimenti causa scriptitabant varios in utriusque Testamenti paginam commetarios. Alii sibi munus exponendi, interpretandique deposcebant. Erant, qui ex illis perpetuo virentibus tum scripturarum tum sanctorum hortis, tanquam sententiarum suavissimos flores colligerent. Erant etiam, qui collatione locorum librorumque fastidium levarent legentium, similiora veri eruerent, falsispeciem abolerent. Erant denique, qui acumine disserendi, subtilitate definiendi, partiendique et quodvis ambiguum ratione concludendi, philosophandique scientia paucis eo tempore concederent. Neque in tanto numero eruditissimorum desuisse existimes, qui pro illius seculi usu possint non gravissime et copiosissime de quavis re apud Auditores suos dicere:

Nam si Trihemio credimus, seculo Christi VIII. in Fuldensi monasterio vixere supra ducentos septuaginta momachi, Viri religione eximii, et, ut ipse loquitur, pro magna parte in sacris Scripturis doctissimi. Jam vero si cui prima sequenti vel natura vel ingenium, haec artium ac divinarum rerum altiora fastigia negasset, huic in secundis tertiisve consistere, et locum inibi honestum occupare non difficile erat. Adminicula igitur suffuciebant hi primis; alii spargendis in membraneas paginas apicum et diversi generis characterum notis, alii nobilibus operibus involvendo vel claudendo codices; alii minio et rubrica, ut quodque in sententiis aut capite versuum emineret, signando et enotando illustrabant. Nonnulli, quod temere conjectum in schedas, vel dictando elapsum, ad purum exscribendo mundabant, et ordine quaeque suo venuste digerebant. Pictura quoque et multiplici colorum fuco et imaginum exprimendarum usu haud pauci Fuldae excellantes Monachi floruere etc. Taceo jam disciplinarum eos anfractus difficilesque vias, quibus tenerior aetas ad sapientiam instituta, Grammaticae, Musices, Arithmecicaeque elementa percurrit. Non faciam hic, quin ex editis olim Alcuini Flacci versibus antiquariorum et amanuensium celebre Museum, quod

Majores dixere Scriptorium, iterum depraedicem. Locus iis Fuldae fuit secessu et reticentiae studio singularis, cui Flaccus Magister hos inscripsit versiculos:

Hic sedeant sacrae scripbentes famina legis,
Nec non sanctorum dicta sacrata Patrum.
Hic interserere caveant sua frivola verbis,
Frivola nec propter erret et ipsa manus;
Correctosque sibi quaerant studiose libellos,
Tramite quo recto penna volantis eat.
Est labor egrenius sacros jam scribere libros,
Nec mercede sua scriptor et ipse caret.

Hinc facile colligere licet, quanta ex isthac laudabili Ascetarum Fuldensium sedulitate Monasterii bibliotheca ceperit incrementa pariter ac ornamenta, cum praesertim in medio aevo undiquaque huc doctrinae nobilioris cupidi certatim confluxerint. Abbas RABANUS MAURUS plerosque veteres scriptores tam profanos quam ecclesiasticos exquisito studio legit, quod loca ex iis frequenter ab ipso allegata satis abunde evincunt. Bibliothecam igitur ab eo conditam et amplificatam magna corum copia superbiisse, quis quaeso dubitet? Fuit insuper primus, qui Graecas literas seliciter in Germaniam invexit, imo non hujus tantum linguae, sed Hebraicae quoque et Ghaldaicae ultra saeculi illius indolem ex asse peritus neque

historiarum ignarus [note: vid. D. Jo. Franc. BUDDEI, praeceptoris quondam mei, [gap: Greek word(s)] , Diss. de vita ac doctrina HRabani Mauri, Part. I. §. XXIII, p. 68. sqq.] Hujus ergo etiam commatis codicibus bibliothecam ab eo liberaliter instructam fuisse, nullae sunt nobis ambigendi causae. Tanti, gemmisque ac auro pretiosioris thesauri jacturam merito deploravit Noster, inque votis habuit, ut eadem, qua sacra illa [gap: Greek word(s)] in basilica sibi ostensa, sollicitudine ab interitu vindicatus. fuisset. Nostro aevo Herbipoli bibliothecam jam diu deperditam, sub ipso templi augustissimi tecto conglomeratam, ac pulvere prope consopitam, rara felicitate indagatoris, Christoph. Franc. Lib. Bar. de HUTTEN, cathedralis ecclesiae tunc temporis Decani, ad excelsam vero deinde A. 1724. Episcopi Herbipolensis dignitatem merito suo evecti, fuisse detectam, atque sic codices quosdam quantivis pretii vetustissimos, interque hos principem Theodosianum aetatis remotissimae, pulveri blattisque ereptos novimus [note: conf. Acta Erudit. A. MDCCXXIV. p. 56.] Eandem ego fortunam illustri Monasterio Fuldensi optaverim, si forte inter belli tricennalis turbas praecipua bibliothecae cimelia in abscondium

quendam locum fuerint reposita. Isthoc gaudio dignus fuisset tam SIEGLERUS, cui sub auspiciis modo laudati literarum Maecenatis Hutteni ea obtigit Herbipoli feliciras [note: vid. Ursini Durandi et Edmundi Martenne Voyage litteraire Part. II. p. 176.], quam Jo. Frid. SCHANNATUS, de Fuldensi pariter ac omni historia praeclare meritus, ac superioribus annis haud sine gravi civitatis eruditae luctu denatus. Sed pedem jam cum VFFENBACHIO promovemus ad alia, Adiit is quoque ecclesiam S. Michaelis, sub qua Sieglerus, optimus nostri Achates, lumine accenso eum in cryptam subterraneam deduxit, instar sacelli concameratam, et ara ac circumcirca perangustis cellulis instructam, in quas ipsis per aditum exiguum introrependum fuit. Intus vix standi ac sese paululum movendi locus erat: Hanc olim cryptam inhabitasse dicebantur monachi, aggesta undiquaque terra includi se passi, ut vix angustum foramen subministrando cibo potuique patuerit. Inter eos olim per integrum decennium fuisse ajebant MARIANUM SCOTUM, cujus cellula Nostro ostensa fuit, nec non Beatum EGIL, Abbatem quartum, et b. AMICATUM [note: SCHANNATUS in Dioecesi et Hierarchia Fuldensi f. 127. ubi de Crypta Monasterii S. Michaelis, agit, inter caetera haec habet: Illic inter beatas in Christo quiescentium umbras, beatus et ipse Anuchadus, seu Amichadus, rectius vero, Anamachadus, natione Scotus, annis pluribus inclusus delituisse, pia traditione perhibetur, quanquam eundem in Monasterio Fuldensi obiisse. asserat Marianus Scotus ad annum MXLIII. quo a coaeva manu literis minio interstinctis, praelaudato Necrologio etiam inscriptus est, in hunc modum: III. KAL. FEB ANAMACHADVS MO. ET CLVSINARIVS. Clusinarii ergo dicebantur hujusmodi monachi, semetipsos quasi vivos sepelientes, quam vocem in Du FRESNE Glossario srustra quaesivi. Clausner alias, ni fallor, nostro sermone nuncupantur Eremitae] Monachum,

quorum sepulchra antehac ignota SIEGLERUS hic detexit Obstupuit VFFENBACHIUS harum rerum aspectu, attonitoque similis stetit, nec miseriorem facile vivendi sortem cogitatione sibi fingere potuit, miratus. pariter ac miseratus, extitisse homines, qui tantopere in semet ipsos saevierint, ac nullo divino praecepto excitati, sua sponte in tantas se aerumnas praecipitaverint. Locus est tenebricosus, et quovis fere lumine cassus: in, quo, juxta illud Virgilianum, Horror, ubique

animos simul ipsa silentia terrent. Attamen monachi illi quotidie hic sacris, operati, statisque horis psalmis canendis precibusque fundendis occupati fuisse serebantur. Existimavit VFFENBACHIUS, hujus notae monachos olim rominatos esse Inclusos vel Reclusos, Graecisque [gap: Greek word(s)] , ac in suo diario provocavit ad Caroli du FRESNE Glossarium mediae et insimae Latinitatis Tom. II. f. 39. edit Francofurt Verum hic auctor suos inclusos vel reclusos describit tanquam monachos, qui aut prope vicos, vel coenobia, aut etiam in ipsis monasteriis, in singulares cellas, ex iis non exituri, vitae solitariae, quam alias consequi non licebat, intuitu sese concludebant, ut Deo sibique vacarent, Nulla autem hic cryptarum vel cellarum subterranearum mentio. De monachis vero quibusdam Graeco-Ruthenis Jo. HERBINIUS in libro de Cryptis Kijoviensibus p. 84. sq. eadem fere refert, quae Nostro de priscis, Fuldensis cryptae incolis narrata fuere. En ejus verba: Clausi dicuntur monachi Graeco-Rutheni, qui, nuncupato voto sese cellae aut cubiculo subterraneo in crypta, religionis privatae gratia, ita avgesta undiquaque terra inclusere, ut vix foramen, subministrandis cibo, potui, aliisque necessariis pateat. In qua cella cryptana religiosi viri psalmis recitandis, precibusque ad Deum fundendis occupabantur: item jejuniis, vigiliis, aliisque negotiis ipsorum conditioni

convenientibus corpora sua tum expiandorum peccatorum gratia, tum propter opus meriti (quem errorem cum pontificiis communem habent) emacerabant. Qui claustrales Ruthenorum monachi post obitum in eadem, quam vivi habitaverant, cella cryptana, mortui reponuntur. Verum ex hoc diverticulo in viam redeamus. Visitavit Vffenbachius Fuldae etiam Collegium Societatis Jesu, Seminarium, ac Coenobium Franciscanorum, cujus in coenaculo haec laqueari inscripta reperit Bonaventurae verba: Fratres peccata populi comedimus: vae nobis, si non oraverimus pro eis! In ejusdem monasterii templo vidit sacellum, singulari ratione instar cryptoporticus ex variis lapidibus, conchis etc. extructum, quale nuspiam antehac observaverat.

Tandem vero Fulda die XXII. Junii valere jussa, altera die ex hoc excursu literario variis libris et calamo exaratis et impressis, nummis item, ac multarum rerum scientia locupletatus, sospesque ad penates suos felici sidere VFFENBACHIUS rediit.

XIV. D. IMMANVELI WEBERO, JCto Giessensi.

Tardius, fateor, quam par erat, ad gratissimas Tuas respondeo. Ast causam morae si cognoveris, veniam mihi ultro pro singulari tua et humanitate et summo in bonos libros studio dabis, confido. Illo enim ipso die, quo tuae mihi redditae sunt, e Belgio, o terque quaterque faustum diem! ingentem praestantissimorum librorum sarcinam acceperam. Coemerant illos mihi Wetstenii Fratres Hagae Comitis ex Bibliotheca Marckiana, quae sub hasta vendita fuit, cujusque Catalogum uberrimum sine dubio vidisti. Tanto ardentior perlustrandi eos mea erat aviditas, quanto levior atque incertior spes erat, me tantam copiam ex illa adipisci posse. Noveram hominem, illius Bibliothecae collectorem, ac quanto cum fervore, ne dicam furore, ex omnibus terrarum oris praestantissimam hanc librorum supellectilem corraserit, solo suasu ac nutu Celeb. GRAEVII, cujus Bibliothecarius dici merebatur. Nam cum hic librum desideraret, illius nummis comparabatur, quantovis etiam pretio, adeo, ut dum homini, caeterum imperito, locupletissimam Bibliothecam strueret, pluteosque augeret,

loculos ejus emungeret, demum utrique curta domi. sussellex, Marekio ex nimio libros coacervandi, Graevio autem illis utendi studio, reique domesticae incuria fuerit. Mortuo igitur auspice, Marckii fervor detumuit, eonsiliumque ille Marci MEIBOMII sequi, et Bibliothecam, vivo sanoque adhuc corpore, publice vendere voluit. Ast dum Catalogus. praelo pene solutus esset, insperata, sed opima centum mille florenorum haereditas obenit. Perstitit tamen in proposito, forsan ne inutiles sumtus in Caralogum fecisse, consiliumve ex penuria cepisse, haereditatisque aceessione iterum mutasse viderotur. At suspicabar, animum ipsi et librorum aviditatem ex lauto patrimonio crevisse, illumque per subornatos quosdam licitatores, pretium librorum in immensum augere, ac simulata venditione solummodo experiri velle, quanti libri ejus costare possent. Attamen. fesellit, quod laetor, me suspicio, quod exinde cognosces, quod praeclarissima Ordinis Benedictini Acta novem voluminihus ab eximio MABILIONIO edita pro 76. et LABBEI novam Bibliothecam MSS torum pro 18. florenis Hollandicis nactus sim, oum Zunnerianae officinae haeredibus pro prioribus centum nostrae monetae paucos ante menses obtulerim, ut de aliis taceam. Non sine fraude tamen egit venditor, ut ex

Wetstenii literis ad me datis percepi. Ita enim ille: Nous ne doutons pas, que vous ne seriez pas tres-satisfait de notre Commission ayant eu le dernier soin du monde pour vos imerets, Il y avoit un tres-grand nombre de mal conditionez, et plus de deux milles livres. seule ment cousues, ou avec des vieux relieures, qu il avoit mis dans son Catalogue, comne reliez en maroquin. De mesme il mantquoit plus de deux. milles livres des plus rares [note: Sibi illos servasse videtur Marckius in novae Bibliothecae veluti fundamentum.] qu' n' avoit pas, et avoit mis dans son Catalogue, pour le faire estame (il vent dire: pour attirer plus de marchands). Ainsi comme il n' a jamais eu beaucoup de reputation, il a perdu le reste avec cette auction, Mr. le Baron de Hogendorp Adjoutant du. Prince Eugene, a plusieurs fois dit publiquement, que c' estoit une fripponeric de faire un tel. Catalogue, pour tromper les honnetesgens. Baro ab Hohendorf, cujus hic fit, mentio, permultos pro Eugenio Principe, qui inter arma quoque Musas deperit, libros emere, pretiumque licitando augere folet, quod ipse, cum A. 1711. in Belgio plurimis venditionibus interessem, expertus sum. Non. aegre laturus es, spero, quod prolixius de isthac Bibliotheca. egerim, gaudio enim meo librisque, quos inde habeo, et ipse frui poteris, nec mjucundum tibi fore existimavi, fraudes,

quibus in talibus venditionibus utuntur, nosse. REUBERI [note: Ejus Scriptores rerum Germanicarum tum recudendos curare volebat WEBERUS. Quum vero res ex voto haud succederet, A. 1726. luci eos restituit Georgius Christianus JOANNIS. Sed pleraque hujus editionis exemplaria, vix praelo liberata, in incendio Francofurtano, eo ipso anno, in cineres infeliciter fuere redacta; atque adeo haec etiam editio, sicuti prima, est longe rarissima, vid. Cel. VOGTII Catal. Libr, rar. p. 577.] desiderio plane flagro: unicus ille ex omnibus, praefiscisne dico, talium collectoribus mihi deest. Optandum summopere, ut et Scriptores rarissimi ac pretiosissimi ab Andrea DU CHESNE editi ad praelum revocentur. Utinam et alii laudabili tuo exemplo excitarentur, ut praestantissima veterum opera in lucem retrahere potius, quam propria jejuna, vel certe maximam partem recocta, orbi litterario obtrudere mallent! Sed pia isthaec multorum desideria sunt. Curabo ego, ut Scriptores laudati DUCHESNE praesto sint, ut, quae velis, describi possint. Quanquam enim ipsis, proh dolor! etiamnum destituor; quam multa enim sunt, quibus carendum! extant tamen in Bibliotheca nostra publica, et apud amicum quendammeum.

Notaveram et illa in Catalogo Marckiano, magnumque ipsis pretium statueram, sed multo majori, ut audio, venierunt. Fecit id eonfluxus hominum, hoc tempore in Belgio ob pacis negotium degentium. Plura tamen praestantissimi Viri opera alia possideo, quae ut praesens inspicere posses, vellem. Forent procul dubio multa in CANISII Lectionibus antiquis, MATTHAEI Analectis, BALUZII Miscellaneis, LABBEI Bibliotheca, aliisque ejusmodi collectionibus, quae studio tuo inservire utique possent. Fac sis igitur, ut, quam primum vacaverit, praesentia tua me exhilares. d. XIV. Febr. A. MDCCXIII.

Diu ego jam studiosissime, sed irrito eonatu, quaero Catalogum Codicum Graecorum MSStorum Bibliothecae Monacensis. Magnopere me tuae humanitati devinctum redderes, si alicubi exemplar ejus venale mihi eruere posses.

Gratias tibi ago quam maximas pro transmissa eleganti de Societate Leonina Dissertatione. Summa cum voluptate perlegi illam, atque animadverti, capite II. de Flagellantium Societate mentionem a te fieri. Singularia multa de istis homuncionibus in Mstis meis Francofurtensibus Collectaneis reperi. Mirum dictu est, quantas tragoedias in nostra civitate egerint. Sed de his coram plura.

OBSERVATIO do Catalogo Codicum Graecorum MSStorum in Bibliotheca Electorali Bavarica.

Catalogum hunc inter rariores libros, esse referendum, cum praeter VFFENBACHIUM in superiori epistola, MORHOFIUM, aliosque ipsa testetur experientia, ejus nocitiam hic subministrare operae pretium existimavi, praesertim cum cjus supplementum nondum evulgatum mihi, beneficio Fautoris eximii, in promtu sit.

Exemplo praeivit omnibus in laudabili hoc instituto AUGUSTA VINDELICORUM, Sueviae nostrae ocellus, cui magno honori cedit, quod prima, consilio caeteris imitando indicem Codicum Giaecorum, in sua, Bibliotheca extantium, anno jam 1575. in forma quadruplici luci exposuerit publicae, hoc memorabili titulo insignitum: Catalogus Graetorum librorum MSStorum, Augustanae Bibliothecae: quem ea Resp ideo edemdum curavit, ut eos vel viris doctis interpretandos, vel diligentibus typographis conserendos, modo de iis sartis tectis suo tempore restituendis caveant, ad augenda rei literariae commoda communicaret. Hunc deinde. quadruplo aucliorem, multoque praertantiorem,

ergodiocte Marco VELSERO, Maecenate optimo, ex typographica ad insigne pinus officina A. 1595. in dias luminis auras emisit David HOESCHELIUS, hac bererali invitatione denuo praefixa: Quisquis Reip. litterariae faves, sives, lector, sive typograpbus, horum omnium codicum, sive interpretandi, sive conferendi, sive edendi ita tibi sutura copia est, si de iis incolumibus restituendis caveris. Exemplo hoc insigni excitatus Jo. Georgius. HERWARTUS ab Hohenburg, Bavariae Cancellarius, Vir literis, dignitate ac meritis illustris, Catalogum Graecorum MSStorum Codicum, qui. asservantur in inclyta Serenissimi utriusque Bavariae Ducis Bibliotheca, A. MDCII. in 4. typis Adami Sartorii Ingolstadii publicandum curavit. Duodecim ille plagulis absolvitur. In aversa tituli pagina haec epigraphe legitur:

QUISQUIS CATHOLICA FIDE PRAEDITUS, PRODESSE VOLES REIPUBLICAE LITTERARIAE, HOS M. S. CODICES CONFERENDI, INTERPRETANDI EDENDI COPIA TIBI ESTO, SI DE IIS SINE NOXA. RESTITUENDIS CAVERIS.

profani, quicunque non singulis Romanae ecclesiae placitis suum adjiciebant calculum. Fecit tamen HERWARTI et Marci VELSERI, quos Duumviros Musae inter numina sua tutelaria jure referunt, propensus in literas provehendas animus, ut immitis haec regula subinde exceptionem admitteret. Sic v. g. Davides HOESCHELIUS ad editiones Librorum Origenis contra Celsum, Procopii Caesariensis Historiae, ac Athanasii Vitae Antonii Eremitae adornandas Codicibus Boicis feliciter usus est. Ita quoque Conradus RITTERSHUSIUS Isidori Pelusiotae Epistolas ex Manuscripto Monacensi edidit, cujus vero copia aliter impetrari non poterat, quam sub mille florenorum cautione. Hanc, illo inscio, Marcus VELSERUS, mirando ad posteros exemplo, praestitit [note: vid. Christoph. ARNOLDI vitam Marci VELSERI, ejus Operibus, Norimbergae A. 1682. in fol junctim editis, praemissam. f. 59.] Elias etiam EHINGERUS, cum Quaestiones theol. et philos. Caesarii, hiulcas antea, suae integritati restituere, lucique publicae exponere vellet, usum Codicis Boici, proxeneta Matthaeo RADERO, hunc in finem facile impetravit. Sed haec [gap: Greek word(s)] .

nobis ad ejus notitiam facientia suggerit: Quod thesaurus iste in lucem proditus antiquitatis studiosis utilis esse incipit, id inprimis ipsi Screnissimo Principi, tum etiam Nobili et Magnifico Domino Joanni Georgia HERWARDO ab Hohenburg, Bavariae Cancellario, viro eruditissimo, in accepris referes. Caeterum etsi in ista Bibliotheca calamo exarati Codices Hebraici, Chaldaici, Arabici et Latini plurimi asservantur, attamen Graecorum duntaxat voluminum hac vice syllabum damus. In quo, quoad licuit, eum ordinem observavimus, ut primum locum sacrae scripturae libri teneant: secandum, divinarum literarum Interpretes: tertium, Conciones et scripta Patrum: quartum, monumenta juridica, medica philosophica: quintum, historica, philologica et caetera de genere eodem ad amoeniores Musas spectantia. Quamvis ab hoc ordine aliquando discedendum fuit, vel quia Codices, cum index conficeretnr, singulique nota certi numeri insignirentur, praesto non erant vel quia (quod non raro factum) diversae classis auctores in idem volumen conjecti sunt. Ad commodiorem hujus Catalogi usum in calce adjectus est index auctorum et librorum alphabeticus.

Integer apparatus Codicibus Graecis, partim membraneis, partim chartaceis, constat duobus et sexaginta supra ducentos, quos inter ordinem ducunt I. Quatuor Evangelistae, Codex membraneus in

4. II Acta Apostolorum. Epistolae Catholicae, S. Pauli Epistolae 14. Apocalypsis, Codex membr. in fol. Multa hic habentur Patrum Graecorum scripta, scilicet, praeter varias eorum catenas, Cyrillorum Hierosol. et Alex. Jo. Chrysostomi, Theodoreti, Origenis, Basilii, Gregoriorum Nazianzeni et Nysseni, Jo. Damasceni, Ifidori Pelusiotae, Theophylacti, Procopii Ephraemi Syri, Caesarii, etc. Veterum auctorum heic praeter alios extant Codices Thucydidis, Diodori Siculi, Polybii, Hippocratis, Aristophanis, Hesiodi, Homeri, Euripidis, Aristotelis, Theophrasti, Isocratis Philostrati, Diogenis Laertii, Ptolemaei, Heliodori, Scriptorum tacticorum, Porphyrii, Juliani Caes. Procopii Caesariens Photii, Dionis Chrysostomi, Plotini, Jamblichi, Maximi Tyrii. Catalogum hunc MONTFAUCONIUS Bibliothecae Bibliothecarum MSStorum novae Tom I. f. 587. sqq. inseruit, ita tamen, ut, cum in uno volumine saepe plura vel unius vel variorum scripta exhibeantur, unum hic duntaxat vel alterum, non singula, distincte et nominatim indicentur. Syllabum Codicum Graecorum, ad theologiam spectantium, hinc decerptum dedit Theophilus SPIZELIUS in Sacris Bibliothecarum illustrium arcanis retectis, p. 145. sqq. immerito a REIMANNO in Catalogo Bibliothecae theolog.

systematico-critico, Tom. I. p. 114. prehensus, quod a Codice CXXIX. usque ad finem ab ipso Catalogo ita abierit, ut fere nihil sit, in quo conveniant. Spizelii enim institutum erat, non omnes Bibliothecae Bavaricae Codices Graecos, sed eos tantum, qui ad disciplinam sanctiorem pertinent, enarrare: et hoc, annotatis ubique codicum numeris, egregie praestitit.

Rarissimi hujus Catalogi Auctarium, manu Matthaei RADERI scriptum, ac nondum evulgatum benevole mecum communicavit Vir Amplissimus atque Literatissimus, Felix OEFELIUS, Sereniss. Electoris. Bavariae Consiliarius aulicus ac Bibliothecarius, cujus elegantem doctrinam politissimum Syntagma de Minerva sapientiae olim praeside, Lovanii a juvene in viridi vernantis aevi flore A. 1730. in 8. editum, luculenter testatur. Idem vir doctissimus certiorem me in literis humanissime scriptis reddidit, Bibliothecam Jo. Alberti WIDMANSTADII [note: Primum ea transiit ad Georgium Sigismundum SELDIUM, S. R. Imp, Vice-Cancellarium. vid. Joach. CAMERARII Epistolarum familiarium Tom. I. Lib. II. p. 113.] cum tota ejus supellectile orientali in thesaurum Electoralem

Bavaricum jam olim immigrasse. Ejus igitur beneficio acceptum fers, quem hic exhibeo, Indicem Graecorum Codicum MSStorum, qui in catalogo impresso desiderantur.

CCLXIII. [gap: Greek word(s)] , sive de Cura et Educatione Accipitrum fol. chart.

CCLXlX. Epitome omnium synodorum tam haereticarum, quam orthodoxarum usque ad octavam Photii. 4. chart.

CCLXX. Theodori Prodromi Expositio in. dissilia quaedam Damasceni, et hymnos. 4. chart.

CCLXXI. Curopalatae de Officiis Palatii et Ecclesiae Patriarchalis Constantinop. 4. ch.

CCLXXII. [gap: Greek word(s)] Joannis Bulgariae Synopsis de Mensuratione et divisione terrae. 4. ch.

CCLXXVI. Trimestris tertii Liber de Vitis SSrum. Martii, Aprilis, Maji fol. membr.

CCLXXIX. Theodoreti Episcopi Cyri [gap: Greek word(s)] seu variae Lectiones. Ejusd. Tr. contra haereses.

CCLXXX. D. Chrysostomi et Gregorii Nysseni Orationes aliquot, praesertim in Genesin. fol. ch.

CCLXXXV. Theodosii de Fabrica mundi, ex Genesi et aliis historiis Collectio et Chronicon. fol. membr.

CCLXXXIIX. S. Athanasii Disceptatio cum Macedoniano Pneumatomacho. Et Conciones aliquae. ejusd. Dialogus inter Aetium Anomoeum. 4. ch.

XVII. D. JO. GEORGIO SCHERZIO, JCto Argentoratensi.

Fratres mei Germani in. illustri vestra Academia studiis operam dantes in omnibus ad me literis summam tuam humanitatem depraedicant Debitum igitur, nec tibi grave officium me praestiturum existimavi, si, licet tibi ignotus, te compellarem, tibique maximas pro summa in fratres. mihi charissimos benevolentia gratias agerem. Accedebat, imo instiga bat, quod natu major solidam tuam et eruditionem. et Bibliothecam tuam exquisitissimam collaudaret. Quid autem mihi optatius, quam doctis. viris innotescerequid jucunulius illorum commercio qui eodem dulcissimo in bonos libros studio, absit arrogantia dictis, mecum trahuntur?

Docuit me experientia, quantum juvet utrumque, adeo, ut invita Minerva agant, seu agere mihi videantur, qui sibi solis sapere volunt, mutuasque in colligenda aliquali librorum supellectili operas detrectant, remque omnem nummis confici posse persuasum sibi habent. Pejus vero, imo pessimum hominum genus est, qui correpta cimelia abscondunt, et blattis ac tineis potius in escam et praedam relinquere malunt, quam probis viris concedere, atque ab his vicissim expectare, quibus suos loculos ac thesauros ornent et augeant, Alia, credo, et tibi et mihi mens est. Ego quidem in Anglia, Belgio, et, quantum potui, hic etiam, undique conquisivi, quibus aliis inservire queam. Si quis liber egregius mihi obvenit, licet jam possiderem, studio ac consulto coemi, quod Catalogus eorum, per Fratrem tibi, si aves, mittendus, te docebit. Per amanuenses quoque Mstorum meorum copias fieri jubeo, ut in promtu sint, quae amicis honestam permutationem non respuentibus offerre queam. Haec praefiscine eumque in finem dicta sint, ut, si tua amicitia tuoque commercio me non indignum reputaveris, me ad quaevis officia paratissimum scias. Do tibi fidem, me omnibus viribus allaboraturum, ne te unquam poeniteat, me in amicorum tuorum numerum recepisse. Si igitur me tanto honore mactandum

OBSERVATIO de honesto commercio literario, idoneo bibliothecae augendae medio.

Mirum, hoc inter media erigendarum atque augendarum bibliothecarum nobiliorum a Morhofio [note: Polyhist. Liter. Lib. I. Cap. IV. p. 30. sqq.] silentio praetermissum esse, cum nihil facile magis idoneum atque necessarium sit ad apparatum aliquem insigniorem scriptorum rariorum instruendum, quam mutuum hoc [gap: Greek word(s)] sibi invicem gratificandi studium, cujus in praemissis literis mentionem fecit VFFENBACHIUS, dexterrimus bibliothecae et condendae et amplificandae artifex. Scilicet ultro citroque danda sunt ac accipienda a rei librariae studiosis beneficia. Isthac igitur etiam ratione prospere locupletavit thesauri sui cimelia Maecenas noster, aliis sua, quibus illi carebant, concedendo, ab iis vero vicissim quaedam, ab se desiderata, nec ubivis facile

obvia, recipiendo, quod honestum commercium literarium appellitare solebat. Sunt interdum libri quidam tam impressi, quam calamo exarati, adeo rari, ut quantovis pretio comparari nequeant, si praesertim dominos agnoscant tales, qui ipsimet hujusmodi cimeliorum studio tenentur. Ii vero, nisi plane sint bibliotaphi ac morosioris ingenii, facile tibi eorum copium concedent, si illis vicissim rariora quaedam describenda subministraveris. Honesta hac permutatione nihil sibi magis fuisse proficuum ad bibliothecam suam rarissimis scriptis locupletandam, agnovit VFFENBACHIUS, qui tantum profecto eorum apparatum adornare haud, potuisset, nisi hoc potissimum consilio esset usus, quamvis Croesi etiam divitias profundere valuisset. Reciproca haec cimeliorum literariorum communicatio intercessit ipsi feliciter cum D. Raymunda KRAFFT de Delmensingen, Consule Ulmensi, Jo. Christophoro WOLFIO, Ludovico Christiano MIEGIO, Maturino Veissierio LA CRQZE, Jacobo Friderico REIMMANNO, Henrico Wilhelmo. MARSCHALCH, Theodoro. HASAEO, Carolo Stephano JORDANO, Petro Friderico ARPE aliisque. Non defuere quoque viri humanissimi, qui ipsi e publicis bibliothecis describenda curarunt varia, alias haud facile ullo pretio parabilia, ne

quibus jam memoriae succurrunt Jacobus Christophorus ISELIUS, Jo. Baptista OTTIUS, Petrus JAENICHIUS, Michael LILIENTHALIUS, et Georgius Christianus LEHMS, quos donis etiam subinde transmissis ad id officium sibi praestandum incitavit. Sic olim ecclesiae Dunelmensis praesul, Richardus a BURI, opes suas literarias cumulavit, de se scribens [note: in Philobiblio cap. XVIII. p. 60. collect. Schmidianae.]. Sincerus amor studii Zelusque orthodoxae fidei ad aedificationem ecclesiae confirmandae pepererunt in nobis sollicitudinem hanc stupendam nummicolis, ut collectos codices undecunque venales neglectis sumtibus emeremus, et qui venundari non debebant, transcribi honestius faceremus. Pariter maximus ille in toga sagoque heros, MATTHIAS CORVINUS, Pannoniae Rex, teste Jo. Alexandro BRASSICANO [note: in epistola ad Christophorum a Stadion, Praesulem Augustanum, Salviano Basileae A. 1530. edito praefixa, ac in modo laudata collectione de Bibliothecis recusa p. 149.], quatuor insignes librarios Florentiae magnis aluit impendiis, quorum is unicus labor erat, ut omnes melioris notae auctores et Graecos et Latinos, quos commodum ex Graecia habere non poterat, exscriberent. Ita VFFENBACHIUS etiam semper unius

alteriusque juvenis studiosi opera in, describendis iis, quae aliunde secum fuere communicata, usus est, quos sollicite ad diplomatum aliorumque manuscriptorum lectionem assuefecit, in singularibus vocum compendiis enucleandis adjuvit, illisque intricata ac lectu difficiliora explanavit. Alia enim certe tantam manuscripterum vim haud coegisset, cum multa pretio acquiri nequeant.

XVIII. D JO. GEORGIVS SCHERZIVS.

Quodsi unquam laeto lubentique animo ad literas a Fautoribus ad me datas rescripso, nunquam certe laetiori id mente praestiti, quam nunc, quum responsum fidei tessera esse debet Viro, quem humanissimo ipsius epistola omnes elegantias charitesque in pectore possidere certissime domonstrat. Sane totus laetitiis impleor, cum tam facilem viam mihi aperiri video ad favonis Tui usuram, quam eo, pereiniorem mihi fore spero, quo firmius uniri-solent, qui communi honarum literarum amore junguntur. Me quod attinet, en dextra fidesque! cum sanctissima sponsione, id semper mihi curae cordique futurum, ut veri sincerique cultoris et amici

locum tuear. Caeterum id inprimis, Generosissime Domine, maxime mihi est voluptati, quod cognoverim, prae aliis, quae maximo cum successu colis, studiis te Antiquitatum Germanicarum cultum sectari. Nam et ipse ego omne, quod Justiniano surripere possum, tempus iisdem tribuo, cujus rei fidem facere potest par Glossariorum Linguae Germanicae, quorum magnitudo ad tres justos in folio Tomos excrevit. In eorum altero Vocabula cum explicatione LL. rituum etc. quorum usus ad Seculum XIII. usque frequentior fuit, collegi sub nomine Glossarii Francico-Theotisci; in altero vero recentiora, juridica imprimis et ad explicationem diplomatum, Instrumentorum publicorum etc. facientia recondidi. Quid praestiterim, vel saltem praestare voluerim hoc in studiorum genere, intra breve tempus Te docebit Sylloge mea Carminum Germanicorum medii aevi, quam, uti ex Catalogo instantium nundinarum vestrarum literati cognoscent, intra annum, nisi quid humanitus mihi acciderit, luce publica sum donaturus. Interim mei in haec studia amoris pignus mitto levidense, quod hic subjunctum vides, specimen, ex supra dictis Glossariis excerptum, de quo quid sincere sentias, ut exponas, oro obsecroque. Pro oblato Bibliothecae Tuae instuctissimae Catalogo summas ago habeoque

grates, majores habiturus, si benigne, ceu recipis, curaveris, ut illum perlegere liceat; offerrem et meum, sed vereor, ne quis occlamet mihi: Tu ululas Athenas. Si Jupiter eadem aurei imbris copia sinum meum impraegnasset, qua Tuum, forte quaedam possiderem non spernenda; ea enim habendi nec occasio, nec desiderium defuit; sed

Si tamen vel hac vel ulla alia in re inservire potero, faciam ne ullo unquam tempore officium accuses meum. Vale, Generosissime Domine, et certus de meo in Te, Fratresque, Universitatis nostrae ornamenta, studio mihi favere perge. Argentorati d. XIV. April. MDCCXIII.

P. S. An in ulla unquam Bibliotheca occurrerunt nugis pleni quidem, sed mihi utiles futuri libri, quorum hi tituli: Liber Visionum Danielis Prophetae. Ammonitiones, quas ei Angelus monstravit, Interpretationes seu somnia revelata ab Angelo misso a deo?

Dies, qua haec scribo, materiam mihi suppeditat, meae in antiquam Linguam Germanicam impensae opellae specimen acutissimo Tuo judicio submittendi. En

illud! Quaeritur inter Eruditos, quare hodierna lux appelletur [note: Confer cum his, quae idem Vir laudatissimus erudite annotavit ad SCHILTERI Glossarium Teutonicum, sive tertium Tomum Thesauri Antiquitatum Teutonicarum Schilteriani, f. 163. et 344. sq. Adde, quae de hoc nomine habet Vir in his literis princeps, Jo. Georgius WACHTERUS, summum Memmingae meae, communis patriae, decus, in Glossario Germanico, opere immortali, Tom. I. fol. 245. sq.] der Carfreytag? Quidam, qui nil rectum putant, nisi quod Romam sapit, id vel deducunt a voce: Charitas; quia hac die Christus moriens maximum charitatis, qua in humanum genus fertur, ediderit specimen; vel a Carendo id derivant, quia hoc potissimum tempore Christiani carne carere soleant. Alii ortum ejus referunt ad [gap: Greek word(s)] keren, quod majoribus nostris idem erat ac satisfacere, damnum resarcire, item poenitere, poenitentiam agere, vel quia hodie Salvator noster pro nobis justitiae divinae satisfecit, vel quia in Ecclesia antiqua paschale tempus usui S. Coenae, adeoque antecedentes illud dies poenitentiae fuere destinati. Mihi verius videtur, hanc vocem natales debere [gap: Greek word(s)] kar, quod antiquis curam, praeparationem, provisum denotasse videtur.

Apud Gothos sane, in quorum lingua plurimum subsidii ad mysteria antiquae nostrae linguae eruenda superest, Kar, denotat curam; ita in ULPHILAE versione dictum. Joh. 10. 13. Non est ei cura ovium redditur: ni KAR ist ina thize lambe. conf. Matth. 27, 14. Marci 12. 14. ab hoc Kar descendit Teutonum Karan, cum affinibus, quae apud KERONEM, OTFRIDUM, Auctorem versionis Librorum ISIDORI Hispal. ad Florentinam sororem, item TATIANI Harmoniae Evangelicae, WILLERAMUM etc. reperiuntur: sie apud Keronem, ut Glossae a GOLDASTO editae docent, est: Karata, praeparavit. Ke-Karater ist praeparata est. Karawe sih, paret se. Karawenne ist, parendum est. (lege: parandun est) Kara wenne sint, praeparanda sunt. Karaw, parit (lege; paret) In Willerami Paraphrasi Cantici Canticorum occurrit: Gara, parata. Dicitur enim cap. 6. p. 120. Thiu selva Genatha is thir GARA, Illa Gratia tibi parata est, ubi Merula in notis [gap: Greek word(s)] Gara reddit per [gap: Greek word(s)] prorsus, sed non adeo recte. In dicta Versione Isidori p. 259. legitur de Deo, poenitentiae tempus Adamo indulgente: beit noh dhuo dher alusal deneo dhazs ir sih auur adhurah hreuun mahti chigarawan zi chinisti, expectat adhuc omnipotens, ut iterum se per poenitentiam paratum faceret seu pararet ad veniam. Apud Otfridum in Evangel. 1. 4. de Johanne Bapt. legitur:

apud eundem III, 23, 124. invenies simes Garawe, simus parati. Et V, 4, 54. Giganawi, apparatis. et III, 16, 76. Garwaz, praeparatus. et II, 21, 25. Garalicho, promte, parate. In Glossis LIPSII est Garos, paratus; quae vox etiam occurrit in [gap: Greek word(s)] Schilteriano §. 115. ubi dicitur:

At vero Ludovicus Rex fuit felix-Promtus uti hic. i. e in hoc praelio contra Romanos fuit, Graves quantum opus erat. in Versione Tatiani e 161. §. 5. Petrus jactans se paratum esse vel ad moriendum cum Christo, habetur: thie thar mit thir GARO bin oda in karkari oda in tot zi faranne, qui tecum paratus sum in carcerem et in morte inire. conf. PALTHENIUS in notis ac Tatiam. P. 290. Reliquias harum vocum habemus in formula, qua dicimus: die Speis ist gar, cibus est paratus, ad edendum scil. in [gap: Greek word(s)] Garkoch, quod denotat

coquum, qui cibos jam ad edendum paratos habet: in [gap: Greek word(s)] Gerber, quae vox olim sine dubio in genere hominem, qui aliquid ad usum praeparat, significavit: Hodie autem opificibus, qui coria subigendo praeparant, den Lederbereitern propria mansit. Ab eodem autem stipite descendere nostrum Karfreitag, inde est manifestum, quia hodierna dies eadem illa est, quam Textus Bibliorum Lutheri Germ. den Rüsttag, Graeci [gap: Greek word(s)] , Latina Ecclesia Parasceve appellabat [gap: Greek word(s)] , quia (ut Papias explicat,) a Judaeis, quae in Sabbato sunt, eadem die praeparantur. Scilicet praeparabant se hac die Judaei ad festum Paschatos, quod in proximum diem incidebat, digne celebrandum. Summo autem opere in hac sententia me firmat Locus Versionis Tatiani, ubi c. 198. §. 3. haec leguntur: was tho GAROTA fora Ostrum sama so sehsta zit, intiquad thenze dein senu juwer Cuning etc. Erat a Parasceve Paschae hora quasi sexta, et dicit (Pilatus) Judaeis: Ecce Rex vester etc. En Garotag pro die Parasceves ante Pascha, i. e. pro hodierna luce. Quo etiam facit, quod in admodum antiqua Germ. Versione Bibliorum ante Lutherum typis publicata, quam Universitatis nostrae Bibliotheca possidet, in locis, ubi Lutheri versio habet Rüsttag, semper occurrat vox Kartag. Sed haec sufficiant. Tu, si quid novisti rectius istis, candidus imperti.

XIX. D. JO. GEORGIO SCHERZIO.

Nulla mea culpa, nedum negligentia, quae longissime a me absit, factum est, quod ad dulcissimas tuas sero nimis respondeam. Ut hujus te, Vir Humaniss. certiorem redderet, Germanum meum jussi, nullusque dubito, quin praestiterit, atque a Te pro singulari tua humanitate hujus morae veniam mihi impetraverit. Cum vero nimia fuerit, eandem ea, qua par est, reverentia etiamnum deprecor. Impediverunt me primum, quos vetus adagium vocat, fures temporis, amici, Bibliothecam, curtam licet librorum supellectilem, singulis fere per nundinas diebus invisentes. Saepe cum indignatione fero, tot mihi horas, imo dies per hos perire. Ast quid faciam? Invidus ac morosus cum ne videri quidem velim, quilibet admittendus. Male me habet equidem, ignaros plerosque, et qui Musas vix a limine salutarunt, mihi molestos esse; sed, si vel unicus postea succedit vir doctus, reique litterariae peritus, tanta perfundor voluptate, ut perpessi taedii facile obliviscar, doctisque colloquiis redditum mihi tempus videatur. Deinde moram fecit ingens librorum copia, a Bibliopolis Belgis sub hasta emtorum, hisceque nundinis allatorum,

quam auxit a fratre Argentorato transmissorum numerus. Horum omnium pretium persolvendum, antea vero omnes perlustrandi erant. Hae sunt causae morae, quae si aeque graves justaeque tibi, Vir Celeb. ac mihi videbuntur, est, quod gaudeam. Ne vero dubites, rogo, jucundissimas mihi fuisse litteras tuas, utpote styli elegantia, rerumque pondere insignes, affluentesque, et, quod primo loco dicendum erat, animi integritatis tuaeque in me immerentem benevolentiae testes. Eo quoque nomine acceptissimae erant, quod me eximiorum laborum tuorum certiorem reddere, egregioque glossarii tui praestantissimi specimine donare volueris. In stantissimi specimine donare volueris. In pectore sane gaudeo, Deum hisce nostris temporibus tot tantosque viros praestare, qui linguis, medio aevo usitatis, utilissimam operam impendant, et illas ab oblivione et interitu vindicent, nescio, an monumen torum ac librorum penuria, an vero oscitantia negligentiaque nostra, vel etiam nimio, quo nostri seculi homines in Graecas Latinasque litteras feruntur, amore, an omnibus hisce, quod pene crediderim, factum sit, ut majorum nostrorum linguam, imo res omnes neglexerimus? Certe, si omnes linguae suas habent Veneres, nec ista omnibus destituta erit deliciis. Tanto magis vero de linguae nostrae cultu sollicitos nos esse oportuit,

quanto major nostrorum majorum, ut gentis bellicosae, incuria in rebus suis memoriae posteritatique mandandis fuit. Nam omni prorsus sensu careat necesse est, qui non videat, quantam omnino lucem hujus linguae studium historiae medii aevi, jurisprudentiae nostrae Germanicae, imo omni doctrinarum generi afferre possit, Si quod est in proverbio: Ex ungue leonem; Tu certe affundes plurimam, omnibusque, qui in his desudarunt, facile palmam praeripies. Syllogen igitur tuam carminum, quam avidissime expecto, orbi litterario dabis non solum, sed et Glossaria, spero. Age, Vir Doctiss. macteque virtute ista Tua. Interim gaudeo, quod promtum facilemque typographum nactus sis. Hoc enim genus hominum prae inscitia morosissimum esse solet. Querebatur Dietericus a STADEN, senex integerrimus, dum ante aliquot abhinc annos Stadae morabar, neminem esse, qui suis sumtibus OTFRIDUM suum typis exscribere vellet. Monstrabat mihi ingens volumen suarum emen dationum, quibus et lapsus librariorum et FLACII ILLYRICI editoris correxerat. Deplorabam cum optimo sene, ingentes ejus curas inutiles fore, nec publicae utilitati cedere. Quamquam enim, ut ingenue latear, hisce sacris, quod occasio mihi monis. defuerit, instiatus non sum, omni tamen studio ejus argumenti libellos conquiro,

et, si quae nova hujus linguae monumenta in lucem protrahuntur, laetor. Istis solummodo te adjuvare possem, faceremque lubentissime, nisi et his te satis instructum crederem: Est tamen mihi Glossarium ex Anglia allatum, quod tibi forsan non suppetit, tuis attamen studiis inservire posset. Nimirum Edw. LHUYD Archaeologia Britannica, giving some account additional to What ha been hitherto published of the Languages, histories and Customs of the original Inhabitans of great Britain et c. Oxford at the theatre 1707. Fol. Vol. I. Glossograph. Quod sin minus cognitum fuerit opus, tibi disertius de illo perscribam, meumque exemplum, si vis, mutuum dabo, vel etiam, si mavis, ex Anglia tibi perferendum curabo. Nunc ad alterum tuum Glossarium venio, in quo, ut ipse scribis, recentiora, juridica inprimis, et ad explicationem diplomatum, instrumentorum publicorum, etc. facientia recondidisti. Dum de isto legi, summa laetitia perfusus sum, te, Vir Celeb. de eisdem una mecum sollicitum esse. Idem enim et mihi consilium aliquo abhinc tempore fuit, quod de me ipso compertum habuerim, aquam hic nobis haerere, eumque cribro haurire, vel ex pumice postulare, qui in BESOLDI, WHENERI, RUDIGERI, aliorumque quos vocant, thesauris, qui soli tamen harum rerum fontes habentur, sitim extinguere,

desideriumque explere cupiunt. Quam pauca enim ad rem diplomaticam facientia in istis, imo saepius carbones pro thesauro reperias! Oleum operamque minime perdituri sumus, si, quaecunque notatu digna in veteribus tabulis occurrant, diligenter studioseque annotemus. Utinam jam olim id mihi instituti fuisset, vel librorum meorum cura plus otii hisce impendendum concederet! Sed et in his me a te, Vir Doctiss. superari facile patiar, tuumque tibi apparatum minime invidebo, id unice rogans, ut me cum publico de illo gaudere facias, ne Tuus labor, nec spes nostra frustretur. Quod Schilterianis evenire conatibus metuo, et omnibus, qui sua nimis premunt, accidisse experientia docet. Finirem epistolam, nisi de libellis, de quibus imis in oris tuarum quaesivisti, aliquid addendum esset. Nec prohibet prolixitas ejus, quam tibi gravem fore minime credo, si Te ex me judicare liceat, cui, quo prolixiores, eo gratiores exstare solent litterae.

Imo reddendae tibi erant vices, moraque hoc modo compensanda. Sed ne nimium verbosus tibi videar, de libellis Danieli Prophetae falso adscriptis [note: Est mihi ad manus libellus, Augustae Vind. A. 1517 in 4. typis Jo. Schoenspergeri hoc titulo excusus: Von Ausslegung der Tröm, die der Prophet Daniel dem Grossmechtigisten, Kunige Nabuchodonosor gegeben hat. Prodierunt Lipsiae A. MD. in 4. Interpretationes somniorum Danielis ab Angelo misso a Deo, teste Mich. MAITTAIRE, Annatium typograph. Tom. I. p. 722. Inter orientalia Bibliothecae Caesar. Vindob. MSSta habetur Nota dierum male auspicatorum singulis mensibus, et Prognosticon singulorum annorum, a Daniele Propheta editum, vid. MONTFAUCONII Bibliothecam Bibliothecarum MSStorum novam, Tom. I. f. 534. Inter Graecos ejusdem thesauri Codices asservatur Danielis Prophetae visio apocrypha. vid. I. c. f. 562. conf. REIMMANNI Bibliothecam Acroamat. p. 454. In Bibliotheca Bodlejana inter Codices Graecos MSS. Baroccianos habentur Danielis Visiones vid. Catalog. libr. MSS. Angliae et Hiberniae, Tom I. Part. I. f. 19. Inter libros vero manu exaratos bibliothecae Domus S. Petri Cantabrigiae exstat Tractatus de interpretatione somniorum secundum Danielem Prophetam. vid. I. c. Part. II f. 153. Adde, quae de Apoeryphis Danielis Prophetae ex Fabricio potissimum Geogius SERPILIUS in Biographia Danielis Prophetae p. 129. attulit.] dicam

brevibus. Apud varios scriptores de iisdem hujusve commatis aliis scriptis legere

saepe, sed ea ipsa perlustrare nunquam mihi contigerat. Opportune igitur Sandius Bibliopola cum aliis operipus, quae ex nundinis Lipsiensibus attulit, red didit Codicem Pseudepigraphum Veteris Testamenti a Jo. Alb. FABRICIO, Viro, solertissimo, ac de republica litteraria optime merito, Hamburgi et Lipsiae hoc ipso anno editum, in quo CCXL. hujus farinae scripta congessit. In eo de Daniele sequentia reperiuntur No. CCXXIII. Pag. 1124. Vita Danielis et Prophetia, apocrypha Gr. et Lat. ex Chronico Paschali, adjectis etiam quibusdam ex Jo. MALALAE Chronographia No. CCXXIV. p. 1130, Conjectorius Danielis, sive somniorum interpretatio sub Prophetae illius nomine jactata ex Jo. Sarisberiesis Lib. II Policratici de nugis, curialium, annexo specimine ex simili libro. lingua Gallica in Bibliotheca Regia Berolinensi extante, alioque specimine Conjectorii Danielis versibus Germanicis ex Paraencticis veteribus GOLDASTI etc. an vero ea ipsa sint, quae tu desideras, nescio. In adjectis equidem Goldasti riotis ipsorum, quos tu designasti, titulorum mentio fit, additque

GOLDASTUS: Videntur autem ex libro visionum esse, quae hic proponit, et explanat TYROL: Versificator scilicet, cujus specimen Fabricius ex Goldasto praemiserat. Subjicit FABRICIUS ex aliis scriptoribus alia de scriptis, Danieli Prophetae falso tributis, quae omnia lectu tibi non injucunda erunt. Si Bibliopolae vestrates codicem hunc nondum, quod minime existimo, receperunt, sique jubes, transmittam.

XX. D. JO. GEORGIVS SCHERZIVS.

Generosissimus Dominus Frater tuus nuper mihi obtulit schedam, qua aliquid continebatur eorum, quae olim ad Mythologum Germ. Anonymum commentari coepi, petens tuo, Vir Illuistris, nomine, ut etiam reliqua hujus opellae ad te transmitterem. Uti autem meae mihi imbecillitatis conscius, facile agnosco profiteorque, tricas illas apinasque non mereri, ut tempus illarum lectione perdas; ita tamen gaudeo, hac occasione me in integrum quasi restitui, et viam iterum mihi pandi ad usum amicitiae tuae, quae eo carior bonis omnibus esse debet,

quo major in te est literarum cultores juvandi et voluntas et facultas. Mitto igitur [gap: Greek word(s)] hoc [gap: Greek word(s)] , sed mutilum. Reliquorum enim, nativitatem. tum Typographi mors, tum mutatio mei vitae generis sufflaminavere. [gap: Greek word(s)] autem loco consilium tuum duabus in rebus expeto. Primum quaero, an unquam videris vel MS. vel typis impressam OUVONIS Presbyteri Ravennatis Historiam, ex cujus libro VII. et VIII. de gestis inter Frid. Barbarossam, et Alexandr. III. quaedam verba recitat RUPERTUS ad Besold. c. 18. p. m. 671. Ego nec volam nec vestigium hujus scripti invenire possum. Deinde pervelim scire, annon in instructissima tua bibliotheca lateat GEMMA GEMMARUM, vel Suollis per Petrum Os de Breda vel Coloniae 1502. edita? Gemmae hujus desiderio diu jam teneor; continet enim Juristarum Terminos metrice expositos, quod me docet TENZELIUS in Colloq. Menstr. A. 1691. p. 724. dubio procul autem hoc opusculum idem est cum illo, quod allegat GOLDASTUS in Rer. Alem. T. I. p. 134. dicens: Venceslaus Brack in Terminis Juristarum:

Quod si de hisce me docere non dubitabis, me nexu macipioque tuum reddes. d. XX. Apr. 1716.

XXI. D. JO. GE. SCHERZIO.

Magnas equidem tibi gratias ago, quod meis ac fratris precibus tam benevole annueris, ac Mythologi me vet. fragmentis, eruditissimis notis tuis illustratis, donaveris; ast multo majores utique habiturus ero, si et reliqua, quae typis exscripta non sunt, exacte describi [note: Fecisse id virum humanissimum, elucet ex Bibliotheca MSta Vffenbachiana, Part. IV. col. 237. sqq. ubi satis copiosa hujus Mythologi notitia datur.] curares. Miraberis procul dubio, et indigne etiam feres impudentiam meam, sed si, quantopere hisce delecter, et, quantum in me desiderium transmissis excitaveris, nosses, meo utique ardori facillime condonares. Sunt et mihi aliquot Codices vett. rythmici, unus membranaceus, Evangelia sistens, alius historiam B. Mariae virginis et Jesu Christi fabulosam, ex Evangelio nativitatis Mariae, Proto-Evangelio S. Jacobi, Evangelio Infantiae et similibus constatam, exhibens; alius fragmenta historiae rythmicae Wilhelmi Brabantici complectens; alius fabulam quandam, quam Romanensem vocare solent, continens, cujus titulus: das Buch Tandaryos und seyt

von Kunig Artus Hoffe etc. E quibus, quemcunque elegeris, fidelissime describi faciam per Amanuensem meum, in hisce satis exercitatum. Quam permutationem num rati habeas, nunciabis, ut mutuae descriptionis initium quantocyus fieri queat. Nunc ad binas a te propositas quaestiones venio, ad quas tamen neque ex tuo, neque ex meo voto respondere potero. OUVONIS enim Ravennatis historia aeque ac Gemma Gemmarum cimelia sunt nunquam mihi visa, nec multis cognita, cum in nullo Catalogo nec aliis libris eorundem mentionem invenire potuerim. Germanus meus inter alios libros ex Italia pereximios Catalogos Cardinalium scilicet BARBERINI, IMPERIALIS ac SLUSII transmisit; in hisce Ravennatem, utpote popularem, me reperturum certissime sperabam, ast frustra. Gemma Gemmarum nomine ac titulo quidem cognita, ast, ut jam dixi, nunquam oculis usurpata. Servat alias Bibliotheca mea tria Lexica seu Glossaria eximia. Primum membranaceum manu exaratum Latino-Germanicum, alterum JOH. JANUENSIS seu Genuensis, ut ex voce: Janua patet, Catholicon, itidem membranaceum, ast typis exscriptum Moguntiae MCCCCLX. circa ipsa artis inventae incunabula, adeo, ut a, multis pro primo omnium libro, qui typis vulgatus sit, licet perperam, habeatur; Tertium

denique Vocabularius utriusque juris dictum in vestra urbe Argentina editum MCCCCXC. Utinam vero vel tui causa et Gemma Gemmarum inter isthaec resplenderet. Dicere enim satis nequeo, quantopere te egregiaque studia tua juvare gestiam. Quare si quacunque alia occasione tibi inservire potero, ad omnia, officia paratissimum utique deprehendes. d. 16. Maji. 1716.

XXII. D. JO. GEORGIVS SCHERZIUS.

Quodsi moram meam accusas, imo et ingratitudinem, jure quidem Tuo agis; non desunt tamen excusandi rationes, quae si crimen non diluunt plane, minuunt tamen. Elegantissimus enim, quo eruditum Orbem ornasti, me etiam pro singulari Tua benignitate liberalissime donasti, MSS. tuorum Catalogus Ulyssis fere fata habuit, et post moram satis longam demum die 10. Decembris in manus meas pervenit, ceu institoris rei vehiculariae testimonium hic insertum docere potest. Ipsa quidem haecce mora debuisset mihi incitamento esse, ut eo promtior ad gratias Tibi agendas me accingerem; verum adversa valetudo, quae me fatali quasi torpore irretierat, ulteriores moras nectere coegit. Nunc demum

ergo meliori sorti redditus Tibi me sisto, et tum veniam oro, tum gratias ago summas, quod non tantum insigni hoc thesauro me beare, sed etiam honorificam, quam plane non merui, in eodem opere mei mentionem facere volueris. Caeterum polliceor, me non tantum grata semper mente beneficium hocce agniturum, sed et omnem moturum esse, lapidem, ut [gap: Greek word(s)] quodam munificentiam Tuam redhostiam. Miror autem, in stupendo illo Tuorum MSS. thesauro non reperiri Speculum Suevicum; ego hac in re faventiorem expertus sum fortunam. Nuper enim Speculum hoc eleganter et quidem Seculo XIV. scriptum vili pretio, comparare mihi datum fuit. Contuli illud cum Codice hic Argentinae, A. 1505. a Matthia Hupfuff impresso, et deprehendi in multis MS. meum ab eo differre, plurima autem, quae ibidem, et in BURGERMEISTERI nupera editione pessime te habent, sincere recteque exhibere. Quodsi hoc MSC. inspicere, vel etiam exemplum ejus habere volupe est, id lubentissimus ad Te transmittam. d. XVII, Jan. Anni MDCCXXI.

XXIII. D. JO. GEORGIO SCHERZIO.

Non sine voluptate intellexi, MSStorum meorum Catalogum tibi haud displicuisse, majorem vero creabit, si nonnulla in eo animadvertas, quae et egregia studia tua et publicum juvare commodum possint. Necesse autem minime est, ut de antidoro sis sollicitus, vel speculi, quod vocant, Suevici exemplum pares. Illud enim leve, quod a me accepisti, munusculum haud exigit, hoc vero non amplius egere mihi videor, postquam benignior fortuna elegantem ac vetustum ejusdem operis desideratissimi Codicem [note: vid. Bibliothecae Vffenbachianae Vniversalis Tom. 111. p. 540.] nuperrime obtulit, qui alterum Catalogi tomum vel potius prioris supplementum exornabit. Cum tamen rhythmis veteribus Germanicis impense me delectari scias, rem utique faceres gratissimam, si ex instructissimo harum deliciarum apparatu tuo unum alterumve volumen ad breve temporis spatium concedere velles, quae, si historici forent argumenti, eo acceptiora forent. Ego certe quae cunque commodaveris, bona, ut decet, fide restituam, faciamque, ut beneficium minime

ingrato te praestissi cognoscas, adeo, ut quaecunque ex curta quidem, si talia spectes cimelia, supellectili mea desideraveris, lubentissime sim oblaturus. d. 25. Jan. 1721.

XXIV. D. JO. GEORGIVS SCHERZIVS.

Certiorem me nuper reddidisti, quod lubenti animo legas illos potissimum ex Rhythmopoeis Germanis, qui historici argumenti aliquid versibus suis exponunt. Felicissimum me judicassem, si quid tale Tibi communicare licuisset; ast fatendum est, nihil hujus in scriniis meis reperiri. Ne tamen plane petito Tuo desim, en mitto [gap: Greek word(s)] , qui veram quidem Historiam non tradit, exhibet tamen, ceu Romanae Fabulae faciunt, narrationem ad imaginem verae Historiae compositam. [gap: Greek word(s)] ejus primarium est Tristanes Ruwelini (qui Parmeniae Rex fuisse dicitur) filius, cujus fata et secunda et adversa, additis regulis, ad mores facientibus, prolixe exponuntur. Unde etiam hoc opus nomine Historiae de Tristane insignire soleo. Multis quidem id scatet nugis interdum tamen in hoc stercore (sit venia dicto) aliquid auri sese offert. Vocabula Gallica,

quae quibusdam in locis occurrunt, mihi persuadent, translatum esse hunc librum ex lingua Gallorum, quorum ingenia olim Romanarum Fabularum fuere feracissima. De Historia Equitis Ponti, quae alteri, soluta quidem oratione, subjuncta est, nihil addo.

Speculum Suevicum MSC. insignis Tuae Bibliothecae partem esse. factum, ex animo laetor. Utinam vero a Te, Vir Illustris, petere liceret, ut per Mercatores nostros ex nundinis vestris reduces benigne ejus copiam ad aliquod tempus mihi faceres [note: Facile annuit votis VFFENBACHIUS, ad literas juvandas natus, lubensque codicis sui usum SCHERZIO, dexterrimo antiquitatum Germanicarum Statori, concessit; quod apparet ex ejus praesatione, Juri provinciali Alemannico, alias sub nomine Speculi Suevici comprehenso, quod insignem partem II. Tomi Schilteriani Antiquitatum Teutonicarum Thesauri constituit, praemissa, f. V. ubi hunc Codicem multa singularia tum circa verba textus, tum circa partitionem in articulos et rubricas habere memoratur.] Postquam enim cum exemplari, quod olim hic Hupfuffius impressit, meum MSC. de verbo ad verbum contuli, maximasque

inveni discrepantias, alia etiam Manuscripta conferre ardeo, ut saltem hac ratione Speculi hujus facies nitidior reddatur. Hujus gratiae usuram, si, quod commodo Tuo fieri possit, indulgebis, summopere Tibi me devincies. prid. Kal. Maj. MDCCXXI.

XXV. JO. HENRICVS MAJVS FIL.

Permitte, Vir Illustris, aditum ad Tuam benignitatem ignobili equidem ac obscuro homini, sed Tui tamen nominis admiratori dudum atque cultori. Ex quo enim ab ingenio, eruditione, industria, Tuam Generositatem nosse coepi, dici non potest, quam reverenter Te Tuasque dotes susspexerim, de qua mea in Te pietate malo loquantur alii, ne in os Te laudare videar. Jam illustri in loco posita humanitas, et propensa in me voluntas, indicibus Dn. Jo. Christiano LANGIO, quem et collegii et necessitudinis jure amplector, ac nuper demum, ZANGIO vestro, nostroque, declarata, eam animo affudit laetitiam, aliquali tamen, quod condonabis, audaciae junctam, ut in ejus amicitiam penetrare decreverim, quem a me non alienum esse didiceram. Enim vero quales

Tibi exsolvam gratias, non modo communem facienti mecum elegantissimae bibliothecae catalogum, quid catalogum? immo vel minimam copiosissimae supellectilis partem, sed et facultatem concedenti seligendi, quae placuerint. Fruor nunc, ut vides, libertate, quam benevolentiae Tuae debeo, etiamque rogo, velis notatos in adposita schedula libros illi tradere, qui pretium corundem persolvet. Quae ego volumina vel eo nomine in deliciis habebo, quia gratiae Tuae monumentum praebent, quam et posthac servari mihi integram majorem abs Te in modum contendo. Giessae. a. d. IV. Iduum Maii. M D CC XIII. Addidi ineptiarum mearum aliquid, hisce nundinis evulgatum, quod ut pro Tua humanitate benigne suscipias, vehementer rogo.

XXVI. JO. HENRICO MAJO FIL.

Speraveram equidem exoptaveramque plures ex illustriu vestra academia ordineque viros spectatissimos proeteritis, nundinis huc transituros, mihique datum iri occasionem eos propius cognoscendi, quos ex praestantissimis scriptis Jam dum novi, semperque veneratus fui, (inter quos cum primo loco Te, Vir Celeberrime, semper posuerim, Tui desiderio maxime flagrabam) sed fefellit spes expectationem meam. Neminem

enim praeter Virum optimum, Dominum Imman. WEBERUM vestrum, imo nunc meum, videre licuit. Leniverunt tamen acceptissimae litterae Tuae desiderium meum, eo nomine mihi gratiores, quod amicitiam Tuam, quae in votis mihi erat, ultro offerrent. Efflagitassem eam, nisi prius Tibi innotescere indignum forsan judicasses. Fecit Domini LANGII Tibi mihique charissimi autoritas, pro quo maximas ipsi habeo gratias, ut aliqua mei apud Te sit, existimatio. Spondeo Tibi, Vir Humanissime, me omnibus viribus allaboraturum, ut illa me dignum reddam, nec eam abijciendi occasionem Tibi praebeam. Sed malo, ut id experiundo cognoscas, factis potius, quam verbis. Pro transmisso Observationum Tuarum elegantissimarum munere gratias Tibi dignas, ago, quomodo referam nescio. Aliqualis antidori loco dedissem Stephani Morini Dissertationes octo, nisi vererer, Te jamjam illis instructum esse. Rogo Te igitur, ut me certiorem reddas. Libri, quos nuper ad Te perferendos tradidi, Glossarium a LABBAEO editum si excipias, exigui sunt, fateor, sed erunt, quod spero, alia, quae Tuis usibus in posterum commodare, potero, si emtionis vel permutationis jure concedere nequeam. Clarissimus RHENFERDIUS, Vir in Orientalibus

exercitatissimus, nuper obiit, mei amantissimus. Cum igitur, quae omnia solvit, nostram quoque paucos ante annos, cum Franequae aliquandiu morarer, contractam amicitiam, qua perfrui, proh dolor! parum licuit, disciderit, dulce aliquod doloris levamen credidi, si ex Bibliotheca ejus, quae sub hasta more in Belgio usitatissimo vendita fuit, plusculos in optimi Viri memoriam libros mihi coemendos curarem. Catalogum, cum multa Tuo palato arridentia contineat, Tibi mittendum duxi, quod duplex ejus mihi exemplum a Bibliopola Amstelod. allatum sit. Codices manuscriptos, si non omnes, plurimos tamen habebo, si fortuna volet, statutumque a me pretium sufficere potuerit. Quo plura nactus fuero, eo impensius laetabor, quod Tibi iisdem inservire queam. Extant jam jam in Bibliotheca mea Codices aliquot Hebraici manuscripti elegantissimi, sed vellem, ut me de eorum praestantia, vel cujusnam sint momenti, optimus horum judex edocere possis. Plures enim a Judaeo Apella, scabie et lucri contagio correpto, sub fide silentii (quod stipulata manu homini nequam promittere debui,) habere potero. Sed, fateor inscitiam meam, ne carbones pro thesauro venditet mihi, in metu fuit. Rem igitur facies gratissimam, si me quantocyus Tua, Vir Doctissime, praesentia

XXVII. JO. HENR. MAJUS FIL.

Ego vero, quanto me gaudio elegantissimae litterae Tuae, nil nisi amorem spirantes, perfuderint, verbis exprimere nequeo. Jam Tibi arctius devinxisti illum, qui et ingenii amoenitatem Tui, et doctrinae gloriam, summae humanitati junctam, prorsus adoravit. Atque huic ipsi tribuo urbanitati, quod tam egregie de me sentias; amoris certe quadam abundantia facis. Novi meo me pede metiri, et quam longissime remotus sim ab ea laude, quam Tua Generositas in me conferre studet, indies addiscere. Quid multis? elementa doceo linguarum tracto puerilia, profanus verborum sum auceps, umbrarum veterum venator, syllabarum piscator, h. e. Ludimoderator orientalis, a quo balbutire quidam, alii vix articulate loqui discunt. Vides, Vir Consultissime, quam ignobilem cum abjecto homine contraxeris amicitiam, parum Tibi profuturam. Invitas me ad lustrandos scriptos manu codices Ebraeos; lubens obedirem, si dignum me ea provincia censerem. Faciam nihilominus,

quod imperas, et quamprimum otii aliquid a laboribus publicis nactus fuero, ad Te veniam; quamvis non usque adeo necessarium me amplius fore arbitrer, posteaquam et libros jam Tibi comparasti, et a Parente meo, quinam qualesve sint, indicatum. Sciscitaris ex me, num Stephani MORINI Dissertationibus octo sim instructus; quas quidem ad manus mihi non esse, Te ita jubente significo; neque tamen illis Te privare gestio. Satis est, Vir Generosissime, Tua frui amicitia, quam solam, si mihi servaveris, et Morino et pluribus aliis carere possum. Accepi tandem per Parentem meum libros, quos Tua benignitas mihi concessit; at Glossarium LABBAEI in illorum numero non fuisse, adhuc doleo, quod nescio quae Harpyjarum surripuit, priusquam aliquid ad Te litterarum dederam. Tuo in aere iterum me esse profiteor, ob transmissum catalogum Rhenferdianum, elegantem, locupletem, varium, et tam insigni Philologo dignum. Et tibi gratulabor et mihi, si in Tuas pervenerint manus Codices ex illa bibliotheca manuscripti. A Patre meo audivi, GOLII Lexicon Arabicum Tuam supellectilem librorum abundantissimam ornare, ipsius Golii calamo ubivis auctum, quod ad meos usus, per aliquot duntaxat septimanas, ad describendum, (Tua tamen bona cum venia) quae margini adjecta sunt, peterem,

nisi tam venerabilem, et exoptandum codicem Domino DANZIO destinatum esse, simul intellexissem. Per me igitur vir doctus fruatur illo thesauro, quem utinam aut communem cum aliis facere vellet, aut ipse orbi litterato donare! Verum, neutrum sperare me jubet Viri Summi indoles, probe jam nota. Habeo quosdam libros vel superfluos, vel mihi non aeque ac aliis utiles, quorum catalogum proxime conficiam, ad Te mittendum, unde petes, quaecunque volueris. Nihil invenies rari, pretiosi nihil; decent magistrum libri paedagogici et scholastici. Jamblichus mirifice me delectat; jam sum Pythagorae assiduus itineris comes, et non negligens in philosophia auditor. Auget pretium libri, quod a Te profectus, ex Tua bibliotheca eruperit, quod ejus prae se ferat insignia, atque ornamenta, quae sic obversantur animo meo, plane ut Tecum vivere, in Tuaque bibliotheca versari mihi videar. Habeo Tibi gratiam, etiamque referam, si potero, quod scriptorem elegantissimum, cujus semper, fui perquam cupidus, mihi non invideris. a. d. XVI. Kal. Jul. 1713.

XXVIII. JO. HENRICO MAJO FIL.

Dum dulcissimas Tuas legere occiperem, subrisi, ingeniumque Tuum miratus sum. Certe quantum Tibimetipsi per jocum detraxisti, tantum amori, et meae de Te sententiae accessit. Te non verba solum, sed in verbis, omnis sapientiae involucris, et ubique altiora sectari, et mihi et universo orbi litterario egregiis Tuis scriptis eximie demonstrasti. Perge modo, tales delicias aucupari, augur Tibi sum, Te et famae Tuae et Reipublicae litterariae consulturum. Gaudeo hisce nostris temporibus Philologiae studium utilissimum florere, et, Te quoque viro Doctissimo symbolam conferente, ad tantum fastigium provehi. Non incassum abit labor, sed egregiis hisce adminiculis sacra profanaque mysteria panduntur, ut invita plane Minerva quaevis doctrinarum genera sine illa tractentur, quadretque huc Plautinum illud: Qui nucleum esse vult, frangat nucem. En Tibi Morini libellum, de quo nuper scripsi. Addidissem et GOLII Lexicon, nisi vererer fidem datam fallere. Obtuli illud per Schlosserum, studiorum gratia in Saxoniam commeantem, Clarissimo DANZIO, ea lege, ut manuscripto quodam codice commutet. Standum erat promissis,

ipsique asservandum, usque dum responderet, ne tergiversatum me esse conqueri merito possit. Ast utinam prius optimo Parenti Tuo aut Tibi innotuisset, quam scripserim ad illum. Lubentius enim Tibi ad edendum concessissem. Parum enim liberalis Viri, caeterum doctissimi, animus constat, qui non ea, qua par erat, industria ac promtitudine, nec eis, quibus pollet, ingenii eruditionisque dotibus, nec quoque instructissimae bibliothecae thesauris publicum adjuvare studet, sibi soli sapiens ac vivens. Quodsi igitur non eximium quendam Codicem offerat mihi, malo, ut Tuis auspiciis in publicum prodeat, pluriumque potius, quam unius saltim studiis inserviat. Nihil enim mihi antiquius, quam publicum commodum promovere. Catalogum, quem Tuorum Te conficere scribis, avide expecto, pro transmisso vero Othoniano gratias Tibi ago, majores habiturus, si, quod benevole polliceris, amici ope, in adjecta schedula notatos, quantum pro statuto a me pretio haberi poterit, coemendos cures. Animadverti, plures libros jam fuisse praenotatos, sin a Te, illos haud desidero, id unicum rogans, ut aliquam saltem Anthologiae Graecorum Epigrammatum editionem concedas. Dono enim ante aliquot dies data mihi Excerpta ex Anthologia, quae in Bibliotheca Celeberrimi Isaaci

VOSSII exstitit, doctissimi cujusdam Sueci manu olim descripta, quae cum editis conferre cuperem, an sint inter haec forsan inedita, vel vulgatis emendatiora. Si quid enim istorum fortuna suggerit, desiderio flagro videndi, cujusnam sint momenti, ut tunc demum de illis plene gaudere possim. Nunc in Hieronymi Codice cum pretiosissima Monachorum Ordinis S. Mauri editione conferendo desudo, jamque egregias, et bene multas lectiones ex Codice meo, seculo decimo aut undecimo scripto, summa cum voluptate excerpsi, idem ex Augustini de Civitate Dei, aliisque meis Codicibus veteribus facturus. De Othoniano Catalogo adhuc monendum, me illum pace Tua Argentoratum ad Germanum meum misisse, quo de Mathematicis instrumentis, quibus maxime delectatur, dispiciat, an inter illa quaedam usui ipsi esse possint. Convenit enim inter nos, ut studia nostra omni modo invicem juvemus. Sed nescio, annon omnibus vel potissimis, quae in Catalogo producuntur, jamjam instructus sit. Collegit enim non spernendam eorum farraginem una cum insigni tabularum aenearum atque rerum arte factarum copia. Nunc accipe quo semper finitur Epistola verbo VALE. VIII. Idus Junii MDCCXIII.

XXIX. JO. HENR. MAJO FIL.

Quando in manus meas incidunt quaedam, in primis mihi curis esse solet, ut dispiciam, cujusnam sint momenti, an anecdota vel saltem vulgatis meliora? Proiniserat nuper Inlustris ad Imperialis, quam vocant, Camerae Visitationem Legatus Lib. Baro a GERSTORFF, cum Bibliothecam meam perlustrare dignaretur, se illam Codice Philostrati de vita Apollonii Tyanaei in membranis scripto adornare atque augere velle. Jam in sinu gaudebam, sed postquam a liberalitate ejus acceperam libellum, minuit gaudium ocularis inspectio, lectioque epistolae, quam Philippus BEROALDUS praefixit. Utraque enim non calamo, sed typis exaratum docebant. Haec quidem disertis his verbis: Libros hosce Philostrati nuperrime recognitos tradidi Benedicto excussori elegantissimo sormis excudendos invulgandosque etc. Fefellit igitur acutos alias inlustris Viri oculos typorum, membranarumque elegantia, et quod nec liminaris (ut BEROALDUS in sequentibus loqui amat) pagina, nec ultima, quod in antiquis libris assolet, neque typographi, neque loci nomen gestet. Haec non ideo scribo, quod munus intus et extus splendidissimum (nam nitidissimo corio Turcico

compactum est, argentoque fulget) detrectem, sed ut exemplum Tibi proponam, quae timidiorem in meis aestimandis me faciant. Rogo Te igitur, Vir Celeb. etiam atque etiam, ut de Codicibus meis Hebraeis me edoceas. ipsis Nonis Aug. 1713.

XXX. JO. HENR. MAJVS FIL.

Mathematica instrumenta Othoniana aestimantur quinquaginta, Dorsteniana vero (quorum cosignationem exspecto) quingentis florenis. Quare, si quid ex illis arriserit, modo seorsim distrahantur, quod non puto, ut me certiorem reddere velis, vehementer rogo. Epigrammata a LUBINO adornata, jam pridem sunt evulgata; continent primum Florilegii librum Graeci, ex versione Lubini, nec plura. Non igitur exspectationi Tuae satisfaciet liber vulgaris et rejectitius, et quem jam, (modo versionem excipias) possides totum. Quodsi tamen inspicere libuerit, mittam, ubi jusseris. Jam ad VOSSII Epigrammata [note: De Codice hoc anthologico vid. Bibliothecam Vffenbachianam manuscriptam, Partem II. a Jo. Henr. MAJO fil. adornatam, col. 573. sq. Varia ex illo epigrammata antehac inedita laudatus Majus in lucem protulit in Observat. sacr. Libr. IV. p. 1. 65. 120. 147. 189. Aliam deinde VFFENBACHIUS nactus quoque est manu exaratam epigrammatum Graecorum, maximam partem ineditorum, collectionem, ex eaque l. c. col. 574. sqq. copiose descripta haud pauca specimina publici juris fecit.]

quod attinet, scias velim, ea nondum esse edita, quod partim ex iis, quae Cl. FABRICIVS in sua bibliotheca de variis editionibus Florilegii docet, partim, et inprimis ex his, quae COLOMESIUS de iisdem refert, coniicio. Hic enim in Recueil des particularitez pag. 331. edit. a laudato Dn. Fabricio adornatae, recensens varios Bibliothecae Vossianae Codices manuscriptos Graecos, ista narrat: un recueil d' Epigrammes Grecques qui ne sont pas dans l' Anthologie, copie par Gruterus sur un MS. de la Bibliotheque Palatine, dont il estoit Garde. Idem Colomesius in Catalogo manuscriptorum Isaaci Vossii pag. 860. num. 162. haec habet: Anthologia Graeca hactenus inedita, a Fr. Sylburgio elegantissime descripta, e Codice Bibliothecae Palatinae, quae postea Vaticanam auxit. Viden', Vir Generosissime, quanti thesauri possessor sis factus; talis utique, quo et

Palatina et Vaticana superbierunt bibliothecae. Componere invicem nequeo, quare priore in loco illam Anthologiam (sive nunc integra sit aliqua, quod non videtur, sed ejus duntaxat pars) a GRUTERO, at in posteriore a SYLBVRGIO descriptam commemorarit Anglicanae Ecclesiae Presbyter. Ad me quod attinet, huic potius, quam illi, istam gloriam deferre voluerim, utpote quum GRUTERUM in excutiendis Romanorum magis, quam Graecorum scriptis desudasse constet. Sed hoc quid ad me? Raram Philostrati vitam Apollonii Tyanaei, sine notatione loci editam, Te consecutum impense gratulor. Quae de viri Illustris errore significasti, in memoriam vocant, BEROALDI compluria opuscula sine die pariter et consule evulgata in forma librorum quarta me heic apud cognatorum quempiam conspexisse, elegantissimis typis excusa, facile oculos minus accurate periustrantium decepturis. Ceterum lubenti animo in me suscipiam negotium evolvendi codices Tuos Ebraeos, bonaque fide et auctores, et quid tractent, quantum potero, significabo. Illud volumen scriptum manu, quod Sandio Te tradidisse indicas, nondum obtinui; nec continere me possum nimia gaudii ubertate. Te igitur amo, Vir Generosissime, quod hanc mihi gratiam facere, locumque peticis meis dare volueris,

communem faciendo aliquem ex oceano Tuo librario librum, quem tam reverenter tractabo, ac si Te praesentem revereri liceret. Nil habeo, quod Tibi vicissim offeram; nosti paupertatem meam et virium defectum. Studio tamen et officio atque industria compensare annitar, quod reliquis deest. At quid GOLIUS? Tune adhuc illum adservas, vel alius quispiam? Ignosces rusticitati meae, qua toties Tibi molestus, immo vere odiosus sum. Quare pluribus taedium posthac non creabo. Unicum addo. Si forte Dn. DANZIUS aut nimium tardaverit, aut [gap: Greek word(s)] dederit, vel dare voluerit minus condignum; habeo quosdam Arabicos manuscriptos libros, quorum geminum est exemplum, quos Golii vice offerre non dubitaverim; habeo et amuleta quaedam Arabica, et id genus ineptiarum nonnulla alia, quae cum Lexico illo permutare vellem, si velles, III. Id. Aug. 1713.

XXXI. JO. HENRICO MAJO FIL.

Conceptis nunc equidem verbis, postquam libros tua cura amicaque tua opera Marpurgi coemtos recepi, gratias tibi persolverem, nisi meum tibi animum plane

constare mihi persuaderem, mallemque re ipsa et facere potius, quam verbis gratitudinem ipsius probare. Scias autem, Vir amantissime, perplacuisse libros. Inprimis autem acceptissima fuere Biblia vulgari lingua Ebraica Amstelodami MDCLXIX. typis expressa, ob malam, quam in istis Judaei prodidere fidem, contra multorum assertiones de summa scilicet, qua sacras Scripturas semper tractaverint, atque etiamnum tractent, reverentia atque religione. Nefaria sane corruptio est loci Esa. VII, 14. ubi pro verbo Alma seu virginis substituerunt viraginis seu uxoris juvenculae, Junge Frau, pro Iungfrau, ut alia taceam, ne vere mihi objiciatur illud: Noctuas Athenas. Quod vero mireris, est, quod Poloniae Rex Johannes III. privilegio non solum muniverit, sed Christiani etiam homines, Amstelodamensis urbis incolae, sumtus subministraverint, quo in religionis christianae ignominiam ac detrimentum in lucem prodirent Monitum de VOSSII Epigrammatibus grata mente agnosco, auget summopere gaudium meum, quod ob illorum copiam mihi factam conceperam. Quid enim gratius mihi esse possit, quam cimelium Palatinae quondam eheu! primo extitisse, nunc Vaticanae, atque etiamnum anecdoton esse. GOLII Lexicon quod attinet, in nuperis meis ad optimum Dn. Parentem, quem salvere jubeo,

mentem meam explicui. Haud grave tibi sit rogo, tantillum temporis expectare; gratis illud habebis postea, modo publico usui reddendi conditionem non spreveris. Quodsi vero Arabicos, de quibus scribis, libros manuscriptos, et amuleta aequo pretio, vel pro aliis, quos designabis, libris a me comparandis concedere velles, insigne praestares, Vir humaniss. officium. Omni enim modo manuscriptorum meorum apparatum augere studeo atque ornare. Hoc tu quoque insigniter praestas, dum quod ex ultimis tuis intellexi, Ebraicos meos evolvere illustrareque non dedignaris. Quod studium tuum omnibus, qui imposterum hosce meos codices inspicient, dignis encomiis depraedicabo. Ast utinam et ego studia tua quodammodo juvare possem! Id vero tibi persuadeas velim, Te beneficia homini minime ingrato conferre. Excusabis quoque impudentiam meam, si te rogavero, ut notas tuas margini potius Codicum, quam schedulis inscribere malis. Hae enim perire, vel transponi ac permutari, a me vero, Ebraicarum litterarum rudi, non facile describi, vel oris librorum apponi poterunt. Tandem fratris, meique ipsius nomine gratias tibi debeo, quod instrumentorum Mathematicorum Dorstenianorum Indicem procuraveris. Licet enim tantum sit pretium, ut poenitentiae

metus emtorem quemvis deterreat, Tu tamen, quantum in Te fuit, praestitisti. Habeant sibi haeredes, si emtorem nullum specioso atque citra necessitatem in plurimos articulos seu numeros dissecto Catalogo allicere possint. Antlia enim pnevmatica una cum suis annexis seu partibus plurimos numeros constituit, quae cum MUSCHENBROCKII, Mechanici illius Leidensis, ut ex Belgicis, quibus describitur, verbis conjicio, sit, quanti veneat, in vulgus notum. Sed nolo tibi, justis licet, de iniquitate possessorum querelis molestus esse, cum, quae tuarum erant partium, viriliter, seu potius amiciter egeris, meque aere tuo iterum obstrinxeris. d. XXII. Aug. 1713.

XXXII. JO. HENRICVS MAJVS FIL.

Arabicos, quos promisi libros, aequissimo a me habebis pretio, id est, nullo, quamvis GOLIO potiri nequeam, nec Tu illum alteri concedere; satis enim mihi erit, Tuum possidere favorem, quicquid interea de Golio fiat. Jam et secundum codicem Ebraeum manuscriptum perlustravi, hui! quanta cum confusione exaratum. Vere chaos est, rudis et indigesta moles. Multi

in unum volumen conflati libri, ab eadem scribae manu, ita tamen, ut diffcillimum sit, vel finem alicujus, vel initium quaerere. Quantum igitur in tanta foliorum perturbatione et misera totius codicis traejectione licuit, feci. Adsecutus sum librorum mentem, auctores tamen nondum reperi. At de his paulo fusius, quando ad Te Codices tuos sum remissurus, id quod proximis fiet nundinis. Quin et morem gessi mandatis tuis, margini Codicis adscribens, quae notanda videbantur, sic ut, praemissa unica tantum scheda, totius libri indolem exposuerim, specialioribus animadversionibus in suum locum conjectis. Habes hic secundam Observationum mearum sacrarum partem, quam ut eo animo, quo priorem, non uti librum te dignum, sed meae erga te pietatis monumentum, accipias, etiam atque etiam rogo. Ad extremum, maximas ago gratias pro commentatione de lingua Carchedonia [note: Digitum haud dubie intendit MAJUS in Georg. Henrici SAPPUHNII commentationem philologicam, qua linguae Carchedonicae reliquiae, ab Ac. Plauto Act. V. Sc. I. et II. Poenul. adservatae, explicantur, et ad dialectum Aramaeam referuntur. Lips. 1713. 8. Honorificum, de ipso tulit judicium Clar. Chr. Frid. WILISCHIUS in Indice Bibliothecae Gymnasii Altenburgensis p. 62. his verbis expressum: Hujus felicissimum ingenium a condiscipulatu mihi jamjam innotuit. Multa enim jam promittebat, cum Misenae regiis sumtibus mecum aleretur, indolemque, poeseos inprimis studiis maxime idoneam, admodum adolescens adhuc ostendebat. Eruditam vocat hanc Sappuhnii commentationem I. Alb. FABRICIUS in Bibliothecae Latinae Vol. II p. 8. Recensionem ejus vid. in Supplement. Act. Erud. Tom. V. p. 421.], quam, etsi jam ante legerim,

possederimque, vel eo tamen nomine adservabo, quia a te mihi donata est. Non possum, quin meam tibi de illo scripto aperiam mentem. Referri debet ad ea, quae orbem litteratum non tam juvant, quam onerant; me sane taedio adfecit, simulac vel unicam legeram paginam. Bonus homo vix intelligit, quid sit vetus lingua Punica, ubi ejus occurrant reliquiae, num in orbe adhuc sit, quantus fuerit illius ambitus, de quibus tamen omnibus et scribit, et loquitur. Multi nempe, quo plus balbutiunt, plus garriunt. Ego tempus aliquod excitandae e ruderibus linguae Carthaeiniensi, nec, ut arbitror, sine fructu, impendi, cujus forsan participes reddam propediem complures. Recordor, RHENFERDIUM edidisse

Periculum Punicum, nondum a me visum, quanquam diu quaesitum, quia magno illud mihi adjumento futurum semper judicavi, qui beati viri, quae scripsit, omnia in deliciis habeo. Quare, si votum meum, Vir summe, adimplere poteris, fac, quaeso, et ad Tua in me promerita id unicum adde. Joh. Alb. FABRICII, communis nostri amici, Bibliothecam antiquariam heri nocturno tempore, inter divinae herbae fumos, volvi. Spirat liber consuetum Auctoris oleum, sed, quod tibi in aurem dico, plus nocebit, quam proderit, non, sua quidem culpa, sed legentium abusu. Quum enim de libris antea nonnisi multo tempore exercitati homines verba facere, de scriptoribus cujuscunque generis, et materiis non ubivis obviis disserere, libros etiam conscribere, et alios incitare ad cognoscendam probe discendamque rem litterariam potuerint, utpote quibus lecta fuerant, quae huc pertinent, fere omnia: nunc et pastores, et ludimoderatores, ne quid dicam de semiasinis, hoc est, negligentibus bonarum litterarum Studiosis, ubique Scriptores, antiquitates, monumenta veterum et recentiorum Stentorea voce clamabunt, atque, ubi aliquid scribendum, ad hic indicatos Auctores recurrent, unde fiet, ut ex nonagesimo libro conficiatur centesimus, mors denique vere eruditis adponatur. Vellem insuper

majori delectu usus fuisset Auctor celeberrimus, nec Miscellanea duntaxat nobis sua, et Adversaria dedisset, sed judicium quoque interposuisset, quod fere ubivis desideramus. Kal. Sept. 1713.

XXXIII. JO. HENR. MAJO FIL.

Quod honestioribus humanioribusque Viris proprium praecipuumque esse solet, ut gratis liberales esse, nullaque remunerationis spe officia praestare velint, id multis jam jam exemplis mihi comprobasti. Quare etiam supervacaneam gratiarum actionem, quam nuperrimis meis tibi reddidi, vocas, quae tamen maxime necessaria, tibique, Vir Humanissime, debita videbatur. Igitur ne gravis tibi potius, quam gratus sim, omnibus verborum phaleris, quibus gratitudo mentis ostentari potius, quam probari solet, abstineo, licet nova occasio exinde nascatur, quod tanto studio alterum quoque Codicem Ebraicum eruere volueris. Quod equidem scrutinium, quo molestius ob indigestam voluminis molem Tibi accidit, eo gratius mihi esse debet, utpote mei causa susceptum. Attamen spero, non plane inutilem tibi, nec, quod maxime velim, publico operam futuram.

Alias religio mihi foret, vel tantillo tempore hoc negotio te fraudari, quod in Reipublicae litterariae emolumentum impendere soles. Novum istius diligentiae eruditionisque tuae monumentum, quo me donare voluisti, grata mente agnosco, nihilque, quod redhostimenti loco offerre possim, suppetere doleo. Transmissum nuper Schediasma ipse nullius pretii, ac ideo etiam nullam ejus in litteris mentionem feci. Davum, non Oedipum se praestitit ejus auctor, nec reputavit secum, quam ardua res sit, linguam emortuam resuscitare, inprimis cum pauca adeo monumenta aetas reliquerit. Gaudeo igitur summopere, quod tu de restituenda nobis Punica Lingua cogites, cum nemo ad id praestandum instructior esse possit, utpote vere ad linguas natus et educatus. En tibi RHENFERDII Periculum, quod Bibliopola Batavus, qui heri advenit, commode attulit. Palmyrenum vocat, quod tu Punicum. Aliud enim non scripsisse scio, et Punicam ac Palmyrenam linguam plane eandem, vel parum discrepantem, ex Thom. HYDE loco, in appendice hujus Periculi adducto, (nimirum de Relig. vet. Pers. p. 524. et 525.) colligo. Faxit Deus T. O. M. ut telam, quam vix exorsus est Vir celeb. feliciter pertexas. Cum Franequerae nuper morarer, illumque inviserem, pluribus de ulteterioribus

conatibus coram egit Vir optimus, quos tamen praematura heu nimis mors confregit! Dono quoque mihi dabat egregias duas inscriptiones Palmyrenas, Roma Illustri CUPERO transmissas [note: A Francisco Blanchino, de quibus vid. Clar. Belgarum ad Ant. Magliabechium, nonnullosque alios Epistol. Tom. I. p. 135. 137. etc.], aerique incisas, quas, si ad manus nunc essent, una misissem. Sed videbis ittas quam proxime. Utinam oculis quoque tuis intueri posses ingentem illum Punicorum nummorum Thesaurum, quem Vir illustris Dn. BARY [note: Frequens et honorifica, JACOBI DE BARY, qui ex Hispania, Hispali, ubi Consulem Belgicum egerat, redux, incredibilem veterum nummorum, quos nec audivit, nec protulit quisquam, copiam secum extulit, fit mentio in Epistolis clarorum Belgarum ad MAGLIABECHIUM, Tomo I. p. 100. 107. 117. Tom. II. p. 216. nec non in Lettres de Critique, d' Histoire, de Litterature, ecrites a divers Savans de l' Europe par Mons. Gisbert CUPER, p. 349. 351. 354. etc. Praeter alia CUPERUS ad Jo. CLERICUM de ipso haec perscribit: Recte miraris amplissimum Consulem Hispatensem, ad alia longe destinatum, tam eximios progressus fecisse in studio, quod ab antiquis priscique aevi reliquiis nomen habet, et tam egregie nummos veteres explicare. Ego certe itidem in admirationem rapior, cum litteras, quas ad me longas et eo gratiores mittit, examino, et iis ex paupere meo penu aliquid repono. Video enim non absque singulari laetitia, eum de rebus Hispaniarum veteribus et recentibus, de populorum istorum nummis, de urbibus, de Diis solerter et erudite agere, et subinde mittere animadversiones, quibus licet vetus aliquis auctor fundus factus nons sit, tamen ex re ipsa nasci videntur, et mihi ansam praebent penitius in eas inquirendi. Io. autem CLERICUS l. c. p. 355. se quatuor primas tabulas numismatum Gaditanorum, aut in Baetica Hispania inventorum, quatuor litteris Gallicis explicuisse meminit, eas aliquando cum aliis editum iri sperans.Nemo sine voluptate leget, quae de illo laudatus CUPERUS in literis, Daventria anno jam MDCCIV. d. 12. Sept. ad Wilh. Ern. TENZELIUM exaratis retulit: Sunt varii Regum Asiae, AEgypti, aliorumque nummi, et inprimis duo in Hispaniae Coloniis Elephantis signati, quos et ipse vidi perelegantes, quosque exscriptos et pictos mecum communicavit Jacobus de BARY, qui Batavorum Mercatorum res per 20. annos curavit Hispali, et plusquam 880. nummorum omnis magnitudinis, et omnis generis inde deportavit, quales ne quidem in regiis thesauris inveniri certum mihi equidem est. Inspexi et lustravi [gap: Greek word(s)] illa, et cum sacro quasi horrore fere Coloniarum Hispaniae et Municipiorum nummos manibus tractavi, perspexique, inde illius Regionis Geographiam mirum quantulum illustrari posse. Singulis fere 14. diebus mutuas litteras mittimus, et conamur explicare illa mysteria, et certe singularem rapereris in admirationem, si legeres illas, et videres nummorum ineditorum plurimos Ectypos, qui nobis videntur, praeter alias res inauditas, docere, singulor Hispaniae papulos suis olim litteris usos esse, et praeterea eas nec Punicas, nec Phoenicias esse, se dindigenas; si enim unius forent generis, unde tam insignis diversitas? Nihil jam de Inscriptionibus rarissimis, nihil de Hercule Gaditano, nihil de invicta (ita enim in nummis scribitur) Sagunto dicam, quia longius proveherer in altum, et diu nimis a gravioribus studiis abstraherem te. vid. Histoire de la Vie et des Ouvrages de Mr. LACROZE par M. JORDAN. Part. II. p. 269. sq. Ipsius vero Iac. de BARY epistolam copiosam, et solers viri acumen insignemque rei numismaticae peritiam testantem, Palaestinae suae ex veteribus monumentis illustratae Libro III. p. 934. sqq. inseruit Hadrianus RELANDUS. Caeterum Hispaniam, ubi gazas potissimum suas feliciter conquisivit nobilissimus de BARY, nummorum veterum et incognitorum esse feracissimam, testis est omni exceptione major Emmanuel MARTINUS, inter alia ad Janum Conduith, Anglum, scribens: Non miror, eam te isthic nactum antiquorum numismatum copiam, qui sciam, omnem Hispaniam eorum esse foecundissimam, nihil in ea tam obvium quam veteres nummos, sive vomeri, sive ligoni, sive rastro. Quod tamen fortunae beneficium indigenarum inscitia corrumpit. Quam insaniam nec Hercules ipse expugnare valeat, qui tot monstra perdomuit. -- Eruuntur etiam frequentissime in tota Hispania, praesertim in citeriore, ingentes nummorum quorundam acervi, characteribus ignotis, quos ego Hispanienses appello. -- Punica numismata obvia in istis oris. etc. Vid. ejus Epistolarum Librum VII. Tom. II. p. 13. sq.] in suburbano

satentur tantam nullibi eorum copiam, nec in regio Parisiis Cimeliarchio, reperiri. O terque quaterque felicem illum, cui hanc contigit adire Corinthum, tantumque colligere apparatum, cum Consul in Hispania esset! Praestantiores ex his nummis

in aes insculpi curavit, has tamen tabellas, quanquam summo earum flagrarem desiderio, habere non potui a viro caeterum humanissimo, quippe qui exteros serena non solum fronte excipere, ac animum oculosque Numophylacii sui deliciis, sed et corpus pascere ac recreare solet, quod ob loci ab urbe distantiam, penuriamque commode accidit. Si haberem dictas Tabellas [note: Tabellam hujusmodi nummorum in aes incisam, variis observationibus illustratam, Jo. CLERICUS in Bibliotheque Choisie, Tom. XI. p. 104. exhibuit.], tecum etiam communicarem. Ast summa cum voluptate percepi, alia multa monumenta egregia, quae Amstelodami intueri licuit, jam publicata esse, quae tibi et magno delectamento et maximo adjumento esse poterunt. Ea nimirum collegit stupendo labore in secundis suis itineribus Vir indefessus ac priorum, quae peregit, descriptione jam defunctus celeberrimus Dominus le BRUYN [note: Conf. Clar. Belgarum ad Magliabechium Epistol. Tom. I. p 141. sq. et Letres de Mons. Gisb. CUPER. p. 25. 117. 298.]. Alterum hoc iter praecipue instituit, ut accuratissimam Persepoleos, in quantum quaedam nobis restant praestantissimae olim ac famosissimae hujus urbis vestigia, descriptionem

faceret. Praestitit hoc non solum, sed et plurima rudera vel lapides ipsos maximis sumtibus secum attulit, Serenissimo Brunsvicensium Duci jam oblatos, reliquorum vero, quos prae mole vindicare nequivit, elegantissimas delineationes, ut summus pictoria arte magister, sibi fecit. Harum elegantiam probe quidem perspexi, sed de fide, vel etiam dexteritate Viri, utpote elegantiorum, et inprimis harum litterarum rudis, nil definio; etsi multis verbis eam sibi asserere ac depraedicare nobis studebat, quam improbo labore ac studio litterarum characteres familiares sibi reddiderit, quo exantlato nullo postea negotio Inscriptiones, etiam in altissimis locis positas, legere ac describere calluerit. Sperabam optabamque, eximiam hujus Itinerarii partem alteram hisce nundinis nobis allatum iri; sed nullus Bibliopolarum ejus exemplum advexit, quod ipsius autoris sumtibus prodierit. Quae vero ita eduntur, Bibliopolarum, uti nosti, invidia premuntur, ideoque his carendum est diu Eruditis. Verum justas has querelas jam non repeto, sed ad tuas potius, quas de nuperrima in publicum prolata Bibliotheca antiquaria fundis, accedo. Probo illas, mitigandas tamen ex parte judicavi, pace tua. Licet enim facile concedam tibi, librum illis, qui scribentium ordinem ambiunt, vel potius infamant,

animum addere ansamque dare: attamen talium librorum ad Historiam litterariam, librariamque usus tantus est, ut justus ille metus me non absterreat, quo minus optem, ut in omni disciplinarum genere tam copiosi nobis indices extent. Quanquam enim altae tantaeque de scribendi Cacoethe sint querimoniae, ut gravissimi quidam Viri non aliud remedium superesse crediderint, quam si publica auctoritate compesceretur; attamen firmissime mihi persuasum habeo, ab hoc consilio eadem orbi litterario, imo universo, damna, quae Expurgatorii Indices olim intulere, imo interitum ipsum metuendum esse. Ut taceam difficultatem nominandi constituendique Censores. Vix enim in toto terrarum orbe vel unum Aristarchum reperias, qui, si vel eruditionem, vel fidem, vel candorem spectes, huic oneri par sit. Quod evidenter demonstrari posset, si hujus loci esset. Scribant omnes! innumera mundus adhuc ferre potest scripta, imo quam plurimis, iisque maxime necessariis, caret. Natura sic comparatum est, ut juncta sint mala bonis, modo ne nimis excedat malorum numerus, nec lolium et steriles dominentur avenae. Nec desperemus, si augeri zizaniam videamus, et cum prudenti illo patresamilias crescere potius una, quam evellere ac omnia perdere sinamus. Sit omnibus libertas; haec omnium bonorum

fons est. Effraenis paulo est in republica litteraria, dedecus etiam damnumque parit, fateor. Sed si prematur, interitum affert. E duobus malis minimum elige; nam medium soli beati tenuere. Infamia cadat in eos, qui malos monstrososque foetus parturiunt, vel potius abortiunt, damnum vero omne in illos, qui illotas manus obstetricantes porrigunt, vel abortui causam dant, Typographos, Bibliopolasve puto. Eruditi vel ex immensa copia selectum sibi facere norunt, tyronibusque suo judicio succurrere possint, atque in Academiis viros constituant, qui haec ex professo agant. Ast magnum hic latet iniquitatis et ignorantiae mysterium. Judicium merito quoque desideras in Bibliotheca illa antiquaria, quod si interposuisset autor, opus fuisset praestantissimum. Sed quid ago? In volumen excrescet epistola, quod schedarum libellorumque molem augere, vel, quod magis metuo, nauseam taediumque tibi creare possit. d. v. Sept. 1713.

XXXIV. JO. HENR. MAJVS FIL.

quam aut exigere possem ipse, aut temere alii credere: facile existimarem, seculi te genium hac parte sequi, cui verba dare admodum solenne est. Jam vero et illustribus exemplis comprobata integritas tua, et nullo ferrumine immisso fucatior reddita germana fides, et tot virorum summorum de tuae humanitatis fulgore testimonia, dubitare non permittunt, maxima Te erga me ferri, et sincera quidem benevolentia. Atque huic adscribo, quod opellam in eruendis manuscriptis codicibus tanti aestimes, quod nugas nuper venum expositas, tibique transmissas praedices, quod ad infima eruditorum subsellia sedenti, locum digniorem conferas. Enimvero mallem, Vir Generos. parcius ista diceres, nec me audiente. Satis mihi est, Te habere fautorem studiorum meorum. Relinquamus igitur, tua pace, haec omnia, de veris officiorum mutuorum speciminibus unice solliciti; neque enim majori nos devincire possumus vinculo, quam curando, quae grata accidere queunt. Lustravi, quod nosti, alterum quoque Codicem scriptum manu, unde, quae ad usum meum esse videbantur, desumsi omnia. Nunc intelligis, cui homini commodaveris libros tuos, furaci scilicet et plagiario, succum libris subtrahenti, corticem remissuro. Neque tamen mihi servabo illas divitias soli; litteratum orbem, quod desideras

impense, ditare iisdem studebo. Propediem itaque fiet, ut praestantiora hujus libri in observationibus passim meis comparitura sint, in quibus et tuum venerabile nomen subinde leges, et pietatis erga te meae vestigia animadvertes. Nondum, quod novi, impressus est alter ille codex, enarrationes in diversos libros Biblicos continens, consarcinatas ex optimis Judaicae gentis interpretibus, et paucis hinc inde auctas. Nescio, quo fato ad me devenerit RHENFERDII Periculum Palmyrenum, quum Periculum ejusdem Punicum rogavissem. Sive vero meae hoc tribuendum festinationi, nomina fortassis gentium permutanti, sive tuae benignitati, quae, cum hujus fieri compos nequiverit, illud misit; gratissima tamen mente veneror tuum bene de me merendi studium, quod et indicatione variorum Punicorum gazophylaciorum luculentius comprobatum dedisti. Non video, Vir Summe, qui ex debitorum cumulo me liberem; adeo magna sunt et multa, quae indies in me confers. Palmyrenum nunc periculum ad te redire jubeo, quo ipso B. auctor me donaverat; cujus inscriptiones binas, Roma illustri CUPERO transmissas, si vel inspicere liceret, quantas tibi referrem gratias! nam et nobis RHENFERDIUS aliquas dedit, typis vero nondum expressas. Quae de Dn. BARY et le BRUYN

narravisti, uti ante hanc inaudita diem fuerunt, ita longe jucundissima, quamvis et hoc thesauro carendum mihi sit, ad tenebras damnato, nec Belgium, nec Angliam visuro. Bibliothecae antiquariae defensionem suscepisti, Vir consultissime. Admitto illam per omnia; sequor judicium tuum, nec ero tibi adversus. Locum utique habet illud Mosis: Utinam vaticinentur omnes! Verum ut vaticinia debent esse vera ex omni parte, in quibus nihil unquam desideres: ita optandum, ut, qui animum ad scribendum impellunt, circumspecte id negotium tractent, quum delicata res sit, adplausum recte sentientium mereri. Ego sic existimo de bibliotheca illa: eruditos juvabit, superficiaria doctrina imbutis inertiae erit nutrimentum, indoctis plane non proderit. Illi gratias habebunt viro eruditissimo, unum alterumve scriptorem indicanti, non omnibus obvium; isti velut ad Jovis aram eo confugient, ignorantiae quaesituri pallium, multorum scriptorum, quos nec viderunt per vitam, nec alibi, quam eo in libro, legerunt, ostentatione; hi parum de antiquis solliciti, aliena curant. Sed illud scribendi cacoethes, de quo et ipse conquereris, quando e Germania proscribetur? Saxoniam inprimis malum hoc occupavit, et ita quidem, ut nec plures, nec stultiores alibi temere invenias scriptores. OLEARIOS,

RECHENBERGIOS, DANZIOS, HARDTIOS, BUDDEOS excipio, et nonnullos alios, verum tam paucos, ut annulo inscribi possint. Considera, Vir amicissime, relationes litterarias, quibus nunc abundamus. Quanti putas illas esse faciendas? Nonne et hinc, qui veram sectantur eruditionem, multa hauriunt ad usus proprios? atqui alii etiam indocti et ignavi libros recensitos tam frequenter crepant, ut garrientibus auscultare molestum sit. Haec est illa pernicies, quae nobiles et semidoctos invasit, ut ex catalogis sapere discant, non ex libris Auctorum ipsis. Hinc videas, ridiculos homines tam multa de capitibus librorum, de auctoribus, de judiciis, de oppugnatoribus, deblaterare, ut eruditionis te monstrum audire opineris; quum interea, si accuratius instituas cum locutulejo examen, stuporem et summam omnium inscitiam sit proditurus. Longe, et longe aliter se habet cum illis, qui recte norunt uti libris, non ostentandi, sed discendi causa volvendis revolvendisque. Quorum in censum ut numerandus olim veniam, omnem moveo lapidem, eaque fini attente tuos lustravi codices, et circumspecte, ne vitio dari possit, me illorum imitatum consuetudinem, quibus sat est, obiter vidisse codicem, nosse in hac vel illa bibliotheca exstare membranas, nervum

XXXV. JO. HENRICO MAJO FIL.

Cum tuum Goliani operis desiderium eognitum mihi sit, gaudeo sane, quod illi satisfacere tandem possim, postquam praefixus DANZIO terminus exspiravit feliciter. Facies nunc cum illo, utcunque tibi videbitur, aut in privatos usus describes GOLII notas, vel operae pretium si judicaveris, in publicum edes. Verbo: plenam ejus potestatem tibi facio, modo post temporis intervallum redeat ad me liber, in viri optimi memoriam servandus. Codicibus quoque pro lubitu uti frui potes, reliquosque omnes a me exspecta, non solum eos, quos nuper apud me vidisti, sed et alios bene multos, qui nuper demum in manus meas inciderunt. Exprime modo illis succum, satis mihi gloriosum erit, capita mortua servare, postquam arte tua, igneoque ingenio tuo inde praeparata sunt, quae et tuo, aliorumque eruditorum palato grata esse possint. Igitur jucundum erit, si vel tuis, nunquam absque elogio, ast, ut morem tibi geram, nunc sine illo nominandis observationibus, quae

memoratu digna obveniunt, inseras, vel tamdiu serves, usque dum omnes absolveris Codices. Nam meliora praestantioraque forsan in reliquis occurrent, quae peculiari tractationi vel epistolicae Dissertationi ansam dare possent, qua me simul, quod enixe rogavi, atque etiamnum rogo, de omnibus codicibus certiorem reddere, doctioresque erudire posses. Liberius tecum ago, quod pro singulari, qua me complecteris, benivolentia haud vertes vitio. Nulla me vexat ostentatio, nec famam aucupor inanem, hoc tamen publico constare velim, me non fruges consumere natum, sed in litterario meo otio publicae utilitatis non immemorem plane existere, et licet ipse nil praestiterim, aliorum tamen de re litteraria bene merendi conatus pro virium tenuitate promovere annisum semper fuisse. Quod quidem si vel levissimam nominis mei memoriam mereatur, summum felicitatis gradum attigisse mihi videbor. Maxima enim voluptate me affecerunt semper verba Plinii, quibus Libr. II. Epist. 10. Octavium ad editionem, versuum hortatur: Habe ante oculos mortalitatem, a qua asserere te hoc uno monumento potes. Nam caetera fragilia et caduca, non minus quam ipsi homines occidunt, desinuntque. Et alio loco Lib. III. Epist. 7. Tanto magis hoc, quicquid est temporis futilis et caduci, si non datur factis (nam horum materia in

aliena manu) certe studiis proferamus: et quatenus nobis denegatur diu vivere, relinquamus aliquid, quo nos vixisse testemur. Nolui sane sortem, quam maxima hominum multitudo solet sequi, qui dum velut putidi fungi nascuntur, ita etiam sine cultura atque usu pereunt. Dum vero scribentium numerum, de quo iterum conquestus es merito, augere multis de causis abhorream, id sane agam, ut alios strenue adjuvem, et, si quae mihi sors bona offerat, quae illorum studia promovere queant, liberaliter concedam. Annuat modo et in posterum Numen benignissimum, propositumque secundet! Nuperrimis demum nundinis quatuor vetustis Codicibus locupletior iterum factus sum, quorum duo auro, picturisque pro seculi ingenio artificiosissimis, reliqui vero argumenti pondere insigniti sunt. Unus enim Magni illius Gregorii enarrationes in Scripturam S. continet; alter vero eximiae vetustatis Regulam, quam vocant, S. Benedicti complectitur, adjectis aliis historici argumenti rebus lectu dignissimis. Praefixae inter alia huic codici sunt litterae fundationis cujusdam monasterii prope Moguntiam, Carolinorum temporibus conditi. Ex ipsis originalibus, ut loqui amant, vel authenticis litteris exaratum videtur apographum hoc, cum istius seculi scripturam plane aemuletur. Alias nullus pene liber

hisce nundinis prodiit alicujus momenti. Quod calamitosis hisce temporibus, ubi Mars et Mors, crudele par fratrum, saeviunt, non est, quod mireris. Ex superiori Saxonia, aliisque regionibus pauci admodum, ex infenori vero nulli plane adfuerunt Bibliopolae. Belgae parum tuta, laetaque pace, qua inductos vel circumductos se vident, unicum saltem opus praestans attulere. Uberrimum videlicet Antiquitatum Lexicon, PITISCO autore, duobus constans voluminibus maximis. Quod, cum viginti unciales pro illo exegerint, nondum emi, cum spes etiam sit, ut illius pretium temporis successu retro abeat. Wetstenius fidem quoque fecit, sextum etiam FABRICII Librum Bibliothecae Graecae brevi proditurum; de quo in sinu gaudeo, animitusque voveo, ut in loco, quo degit, maxime afflicto, Deus T. O. M. virum Optimum servet. D. VII. Oct. 1713.

XXXVI. JO. HENRICVS MAJVS FIL.

Vezlariam hodie abit Zangius ille, quo comitante Tuam primum ingressus sum vastissimam elegantissimamque bibliothecam: is proximo Jovis aut Veneris die Francofordiam

migrabit, manuscriptos codices tuos secum ferens, una cum duobus libellis Arabicis, quos in mei memoriam reliquos inter libros tuos ut reponas, vehementer peto. Non adsurget istud munusculum ad exspectationem tuam, leve nimirum, nec tanto viro dignum. Continet uterque librorum Alcorani quaedam capita, eo prorsus modo, ut in Turcia solent Prophetici illius libri frustia in unum bene corpus colligi, atque tum divendi. Quare, quum partes duntaxat tibi, Vir Generosissime, offeram, non est, cur aut gaudeas tute, aut multis mercem ipse depraedicem. Habeas fragmenta illa, integro animo conscerata tibi, cui meipsum debeo. At quid de tuis libris commemorem? Rari sunt, et boni, et digni, qui sollicite adserventur; quid singuli tractent, schedae docebunt, frontispiciis praefixae, nec non margini adscriptae notae. Tibi vero maximas ago gratias, cujus beneficio evolvere licuit codices, et cujus liberalitas adeo illustris est, ut his promeritis non contenta, alios quoque pari benevolentia communes mecum faciendos promittat. Amplector tuam benignitatem, omnemque tibi in eruendo alacritatem, et remittendo industriam, fidemque spondeo. Vah! quanto sum gaudio mellito perfusus, simulac e tersissimis tuis intellexi, GOLIUM tandem ad me venturum, diu desideratum

hospitem Tractabo eum civiliter, nec deplumabo totum, ne, qui Arabs est, Platonico similis videatur homini. Integrum restituam salvumque, ac tua pace in meum publicumque usum desumam, quae utilia erunt. Jam cogitaveram ipse de epistolica dissertatione, codices tuos enarrante; atque nunc ardentius prosequar institutum, quod et tibi in mente fuisse gaudens percepi. Vel, si mavis, catalogus edetur manuscriptorum bibliothecae tuae, qualem COLOMESIUS dedit Vossianae, nisi quod specimina ubivis adjicienda existimem, eorum saltem librorum, quae lucem nondum viderunt: qua singulis notabilia decerpo, usui olim futura. Felicem te, cui tantae contigerunt opes, tam invidendus thesaurus, tam elegans supellex: Tecum vellem et vivere cum libris, et cum illis obrui. Negotiosum profecto est otium tuum, cujus fructus tot nunc sentiunt eruditi, alterum in te PEIRESKIUM nacti; experientur posteri, quorum sermonibus tua studia virtutes que celebrabuntur Hieronymum, quaeso, nostra aetate litteratis offer nec diutius invide ornamenta scriptori, quae a te unico exspectamus. Magna erit vel hoc solo fama tua et immortalis, idque jure, quum ea detergere possis, quae tot seculis situ obductum D. Patrem reddiderunt nonnihil horridum. Felicitatem tuam in consequedis

manu exaratis Codicibus saepe sum miratus, et nunc rariores quosdam tibi obtigisse denuo et miror, et gratulor, eandemque tibi felicitatem perpetuam esse voveo. Sextam bibliothecae Graecae Fabricianae partem avidus tecum exspecto, viroque summo ea adprecari bona nunquam cessabo, quae meritis ejus condigna sunt. a. d. VII. Id. Oct. 1713.

XXXVII. JO. HENR. MAJO FIL.

Opportune, quae ipsi commiseras reddit Zangius, cui certe ego plurimum debeo, quod ipso introductore, ac, comite Musas meas primum Tua praesentia beaveris. Nunc illi gratias quoque habeo, quod Codices Hebraicos tua manu ornatiores ac pretiosiores non solum retulerit, sed et binos Arabicos libellos, quos tuae munificentiae acceptos fero. Pluribus, gratam pro his mentem explicarem, nisi insignis modestia tua, nuperumque interdictum cohiberet. Permittes tamen, ut te rogem, ut amice, id est libere, moneas, quonam modo me aere, quo tu, Vir humaniss. ac plurimum Venerandus Parens, quem salvere jubeo, me obstrinxirstis, liberare queam, Nullusne liber superest

ex iis quorum non ita pridem Indicem vidisti, qui arrideat? Accessit denuo Novum Jesu Christi Testamentum Arabice a Thoma ERPENIO editum, CRINESII Gymnasium Lexiconque Syriacum, denique Hispanica Bibliotheca ab ASCHOTTO publici juris facta, et COLOMESII denique Bibliotheca selecta. Sed exigua isthaec sunt omnia, designabitis igitur ipsi, quibus vobis debitum officium praestare queam. Interim gaudeo, levidense in commodando Goliano Lexico, quod jam cum tribus manu exaratis Codicibus accepisse Te spero, obsequium haud displicuisse. Tam diu retinere, integrum, quam diu libitum commodumque erit. Codices membranacei ex ultimis sunt, qui, ut mentionem feci, in manus meas inciderunt; utinam digni essent, ut doctis tuis oculis perlustrentur, eruditisque notis decorentur. Observatione digna ex his quoque excerpes, asservabisque, usque dum omnes Orientales meos, ni grave accidat, absolveris. Tunc demum, quid de animadversis faciendum, decernere poteris. Si non adeo magni momenti fore viderimus, Catalogo manuscriptorum meorum ea, qua bene mones, et jamdudum mecum constitutum est, rantione conficiendo, intenserentur. Illi quoque Hieronymianas meas Lectiones

[note: Solenne erat b. VFFENBACHIO, diebus dominicis, peractis sacris, lectitatione veterum Patrum, ad pias meditationes viam sibi sternere: qua occasione interdum etiam luculentam aliquam editionem conferebat cum vetusto suae bibliothecae Codice MS. Enotatis hinc variis lectionibus notabilioribus. Sic insigniem Codicem membraneum Augustini de Civitate Dei diligenter comparavit cum Jo. CLERICI editione, binos item codices, quorum unus Gregorii M. Moralia in Jobum, alter ejusdem Dialogos complectitur, cum prastantissima Monachorum e Congregatione S. Mauri editione, et codicem epistolarum aliorumque opusculorum Hieronymi, saeculo XIII. In membran. Manu exaratum cum Jo. MARTIANAEI editione, variasque inde lectiones memorabiliores congessit, de quibus videsis Bibliothecae Vffenbachianae universalis Tom. III. P. 463.] intertexam, una cum aliis, quas ex diligenti omnium codicum meorum collatione variantes deprehendero. Stultum enim semper illorum hominum ardorem credidi, qui ob unam alteramve lectionem, in codice, quo gaudent, deprehensam, integrum auctorem prelo iterum atque iterum subijciunt, seque hoc solo nominesummos

summos in orbe criticos reputant. Hinc in numerae illae auctorum veterum editiones superfluae; hinc etiam praestantissimi studii critici contemtus. Melius agerent illi, si omnem Lectionum suarum sarraginem paucis foliis inscriberent, cumque aliis ederent, ut habeant Viri eruditi, quibus ingenium exerceant, meliores inde seligant, optimos quosvis autores illis ornent, atque emendent. O quam multae, etiam egregiae lectiones veterum tam sacrorum quam profanorum autorum ob hoc institutum, consiliumve neglectum premuntur, dum bibliothecarum Praefecti, vel alii etiam privati possessores praestantissimos Codices suos vel negligentia, vel inscitia, vel etiam praepostero in hoc studium fastu sibi aliisque inutiles jacere patiuntur. Perpende quaeso mecum, Vir eruditissi quantus thesaurus ex solius Bodlejanae Bibliothecae codicibus elici possit, nisi Proto-Bibliothecarii HUDSON negligentia ac pertinacia obstaret. Is enim muneri abundu satisfecisse, imo eximie ornasse spartam videri vult, dum tot annis unico scriptori, Thucydidem ejus puto, omni Bibliotheoae cura plane abjecta insudavit, cum hoc, quod supra dixi, potius. agendum fuisser. Nefandam hujus insignis Bibliothecae sortem (ignosce justae indignationi) satis deplorare nequeo. Inculta plane jacet, nemo ferme tanto thesauro

uti frui gestit. Singulis sane, diebus per trium mensium spatium illam frequentavi, sed, ita me dii ament, nunquam, tot una vice homines in illa vidi, quot numero sunt Musae, vel saltem artes liberales. De librorum studiosis loquor; nam puerorum, mulier cularum, rusticorum hinc inde cursitantium, voluminumque multitudinem per transennas spectantium mirantium que coetum excipio. Quid dicam de Praesectis? de Proto-Bibliothecarii incuria jam dixi, ejusque stupendam in Historia litteraria, librariaque, inprimis extra Insulam, ultraque maria ignorantiam taceo. Alteri, nomine CRAB, caput vacuum cerebro est, lepidum alias, dignusque homo, quem ridiculo illo encomio, quo tamen multi serio egregios Viros onerarunt, ornetur, vociteturque Helluo, non librorum tamen, sed praemiorum, quae Ab exteris Bibliothecam hanc invisentibus avide; excipit, statimque cauponibus reddit pro liquore, ad guttur colluendum, purgandumque a pulvisculo, qui librorum tractationem velut umbra aut nebula comitari solet Quamvis non ejus, sed tertii infimique Bibliothecarii hoc sit muneris, ut libros in loculos reponat, quaevis in ordinem redigat, atque emundet. Hic Scholaris, ut hic loqui amant, esse solet, atque etiamnum est, nomine HEARNE, qui prae reliquis. diligentiam suam non modo scriptis,

ptis, sed in novo etiam Bibliothecae catalogo conficiendo, typis que proxime exscribendo, probavit: ast, quod dolendum, ad exemplum prioris, qui satis jejunus, inconcinnus, erroribusque innumeris scatens est. Talis quoque est Index manuscriptorum, qui non solum hujus, sed et totius Angliae Bibliothecarum codices complectitur. Quantos lapsus in hoc, dum Oxonii, Cantabrigiae, Londini ipsos codices perquirerem, invenerim, diarium meum monstrare poterit. Integros duos chartae scapos errorum notationibus complevi indignabundus. Non est hujus loci exaggerare errores; ast ipse nosti, quam supine confectus sit Catalogus. Tribus saltem verbis codices enarrantur, nulla addita mentione, cujusnam sint notae, cujus aetatis, sintne membranacei, vel chartacei, ne quidem additum, cujus formae. Haec omnia de potioribus codicibus diligenter in meos usus annotavi, quantum quidem temporis angustia permisit. Interim optandum esset, ut reliquae Europae gentes Anglos sequerentur, talesque indices conscriberent. Quanta, cimelia ex Galliae, Hispaniae, Italiae et nostrae denique Germaniae Bibliothecis proditura essent! quantum id cruditorum studia promovere posset! Sed hoc piis desideriis adscribendum est. Finem epistolae, quae jamjam modum excessit, facerem, nisi tu adhuc rogandus

mihi esses, velis haud gravatim Indicem rariorum aliquot librorum Hebraicorum texere Judaeus enim, qui nuper Codices vendidit, operam addixit, libros quoscunque e Belgio, Italia, etc. procurandi. Attulit mihi nuper Biblia Hebraica, nitidissimis Roberti Stephani typis exarata, porro librum Rasiel, de quo BUXTORFIUS in Bibliotheca Rabbinica ex D. SWENTERI litteris (nam ipse oculis suis nunquam usurpasse videtur) mira narrat hujus libri deliramenta. Acceptus fuit libellus, cum caeteris hujus furfuris reponendus in locum damnatorum. Nunquam credidissem, tot Magicorum naeniis orbem eruditum repletum esse, nisi Augustanus quidam Bibliopola, Kuhtze, ejusmodi librorum Indicem [note: Est mihi ille index ad manus, libros magicos quadraginta supra centum complectens, ac sine anni locique nota hoc titulo exscriptus: Catalogus rariorum manuscriptorum. Lipsia eum ad Ill. Vffenbachium A. 1727. Henricus Wilhelmus Marschalch transmisit, haecque simul de illo retulit: Alle darinn gemeldte Scripta hat ein gewisser hiesiger Doctor ehedessen beysammen gehabt, und, vor 4000. Reichsthaler an den ersten vermoegenden Liebhaber verkauffen wollen. Ein Buchhaendler, welcher gegenwaertiges Blaetgen debitierte, kam auf Veranlassung Herrn D. Loeschers daruber in Verant wortung, und dieses leztere muste, als confisciert denen Gerichten ausgeliefert werden. Doch bekame der Besizer von allem zeitlich Wind, so dass. es die MSta insgesamt in Sicherheit brachte. Et starb kurz darauf, und vermachte den ganzen Vorrath an die hiesige Raths-Bibliothec, allwo selbiger bis diese Stunde, wiewol en cachette aufgehoben wird. Miror vero, hunc catalogum, perpetuis tenebris juxta cum ipsis libris superstitiosissimis dignum, in lucem revocasse Herrenstadii, A. 1732. Fridericum Roth-Scholzium, bibliopolam quondam Altorfinum, hoc titulo ipsi praefixo: Catalogus rariorum librorum, et manuscriptorum magico-cabalistico-chymicorum. Magis autem miror, editorem nefandam hanc librorum farraginem ceu eximiam lectoribus commendare haud dubitasse. En ejus verba, quae pristinum possesso-rem nobis etiam cognitum reddunt: Von dieser schönen Sammlung rarer Bücher und MSS. war der nun sel. Herr Samuel Schroeer, Doct. Et med. Pract. Lipsiensis, Besizer, davon es A. 1710. diesen Catalogum in gross quart druken liess, um solche an einen Liebhaber um 4000. Reichsthaler zu uberlassen, die ich bey ihme, als meinem hoch werthesten Freunde und Gönner, öfters gesehen. Ob nun solche nach seinem Tode, wie ich versichert worden, in die Königlich-Pohlnische und Churfürstliche Sächsische Bibliothec kommen seye, solches kan jch nicht gewiss sagen] plus centum complectentem

florenos vocamus, exegisset. Sed tanti poenitere non emo, vix totidem teruncios pro talibus nugis profundere vellem. Bibliopola collectorem magni nominis Virum asserit, et Catalogus rariorum librorum vocatur. Sed ipse procul dubio corrasor fuit, glaucoma objiciens, quo facilius emtori, fraudem imponat. Abeat in malam crucem impostor, quicunque fuerit, rarosque libros hos sibi habeat, atque muribus, blattis ac tineis in escam. Tu, Vir Eruditissime, si, quod jam petii, meliores quosdam libros notares, et mihi et Tibi ipsi officium praestares; nam meum orientalium apparatum ornares, qui tuis semper usibus patebit. Pretiosa vero nimis opera omittes; reliquorum enim in libros, qui meis studiis inservire possunt, expensorum ratio habenda. Ast si quosdam praeprimis desideres, illos, amabo te, nota; quantovis enim pretio coemturus sum, quo meam Tibi inserviendi voluntatem commonstrem. Vale. Dabam Francofurti d. 28. Octobr. 1713.

SPECIMEN Animadversionum b. VFFENBACHII in Catalogos Librorum MSStorum Angliae et Hiberniae.

Hi Catalogi in unum collecti laudabili consilio in primae magnitudinis forma splendide Oxonii e Theatro Sheldoniano A. MDCXCVII. prodierunt [note: Recensionem hujus Collectionis vid. m Actis Eruditorum A. MDCXCIX. p. 225. sqq. et in L. NEOCORI ac Henr. SIKII Bibliotheca Librorum novorum, Tom. III. p. 794. sqq.] Beneficium hoc eruditus orbis potissimum Viro literatissimo, Edwardo BERNARDO, acceptum refert; quo autem editioni operis immortuo, ultimam manum Humsredus WANLEY imposuit, cujus studio quinque indices amplissimi accesserunt. Triginta propemodum librorum MSStorum millia his catalogis continentur: nec tamen ita rem exhaustam putat in praesatione sua WANLEYUS, quin alia adhuc triginta millia habeantur in Anglia, quae in illis non memorantur. Huic autem numero quin interea temporis maxima fuerit facta accessio, singularis ille, quo in haec bibliothecarum cimelia flagrant, Anglorum ardor neminem dubitare sinit.

In praefatione sua inter alia haec habet WANLEYUS: Fatendum est, non tanta accuratione descriptos esse Catalogi libros omnes, quantae res capax esset. Verum illud accuratione summa peragere, nec unius hominis opus esset, nec parvi temporis. Ecquis enim est, qui tot linguarum peritus est, tantoque abundat otio, ut eos omnes possit evolvere, et, quid in quoque notatu dignum sit, indicare; quid horum sit aut editum, aut non editum, insinuare; et quibus editionibus emendandis subservire possint? Nedum qui possit, sive inspectis sive non inspectis libris illis omnibus, satis determinare, quo tempore, aut ubi locorum, aut quo autore scriptus sit eorum quisque, si non in ipso Codice id fuerit diserte indicatum?

Iniqui essemus, nisi hoc facile Viro docto largiremur. At cum VFFENBACHIO, idoneo harum rerum arbitro, in hac eximia caeteroqui collectione id merito desiderari censemus, quod ne indicatum quidem fuerit, an Codices sint membranei, aut chartacei, vel cujus, etiam formae [note: Pauculis exceptis Catalogis, v. g. Collegii Universitatis in Oxonia, Tom. I. P. II. f. I. sqq. Collegii Reginensis ibidem, f. 29. Collegii AEnei Nasi ibid. f. 46. Collegii Corporis Christi ibid f. 48. sqq. Aulae b. Mariae Magdal. f. 48. etc.], id quod tamen factu fuisset facillimum: ne quid de aetate generatim dicam, an

Codex sit antiquus, vel recentior. Hoc igitur sibi, cum illustriores quasdam Bibliothecas Anglicanas cupidis lustraret oculis, datum esse existimabat Vir optimus, ut ipsos cum Catalogis conferens Codices, quantum quidem per angustiam temporis fieri poterat, haec aliaque in suos usus annotaret, inque itineris sui diarium referret; unde jam aliquod specimen in nostrorum lectorum gratiam depromtum suppeditare non piget.

In Tomi I. Parte III. laudatae Collectionis f. 93. sqq. exhibetur Catalogus librorum MSStorum Collegii S. Trinitatis apud Cantabrigiam, ab Henrico LAUGTHONO, Bibliothecae publicae praefecto, concinnatus. In hoc f. 94. num. 164. comparet Chronicon Martini Poloni. Codex est membranaccus in 4. satis antiquus, in quo Noster narrationem de Joanna Papissa ad A. DCCCLVIII. deprehendit. F. 95. num. 213. Chronica Gervasii; haec vero non incipit ante pag. 55. ei vero praemittuntur quaedam de combustione Ecclesiae Cantuariensis. Codex membr. In fol. non adeo antiquus. Tractatus de combustione Ecclesiae Cantuariensis procedit a fol. I. usque ad 15. Sed et Codici huic inserta est, in Catalogo praerermissa Imaginatio Gervasii de differentiis inter Archiepiscopos Cantuarienses et Monachos Monasterri S. Augustini a f. 17. ad 51.

Tum sequitur prologus Gervasii iu Chronicon a f. 51. ad 55. inde vero ipsum Chronicon, ad fol. usque 365. Sub initium annotatum est, isthoc Gervasii Chronicon exstare inter X. Scriptores Angliae, Londini A. 1650. in fol. evulgatos. Fol. eod. num. 219. Rabanus Maurus de laude S. Crucis, Saxonico charactere. Codex membr. in fol antiquus, satis eleganter scriptus. Figurae egregiis pictae sunt coloribus.

Fol. eod. num. 251. et num. 252. Duo volumina ingenia. operum S. Hieronymi in membranis impressorum a T. Werckon A. D. 1447 Triplex hic error commissus est. Nam 1. typographi nomen haud est Werckon, sed Wercken. 2. unum volumen non A. 1447. sed A. 1477. impressum est, alterum A. 1478 In hujus enim calce haec leguntur verba; Eusebii Hieronymi Doctoris eximii secundum Epistolarum explicit volumen anno Dni 1478. T. Wercken. 3. Non alia. duobus his voluminibus comprehunduntur Hieronymi Opera, nisi ejus Epistolae. Mirum vero, Michaelem MAITTAIRE rarissimae hujus editionis in Annalibus suis typographicis haud meminisse. Ignota etiam fuit Polyhistori celeberrimo, D. Jo. Alb. FABRICIO [note: vid. ejus Biblioth. Lat. Vol. III. p. 450.].

Eodem fol. num. 267. 1. Scala Mundi. 2. Chronica Martini Poloni amplior, quam vulgo habetur. Codex membr. in 4. Scala mundi opusculum est chronologicum. Quae ad Martini Poloni Chronicon accesserunt, a Nicolao III. Pont. Rom. A. 1277. usque ad Benedictum XII. A. 1384. quinque. foliis constant. Relatio de Joanna Papissa suo loco comparet, his in margine a recentiori manu adjectis: Bernardus Guido de Ordine Proedicatorum S. Sedis Apostolicae Inquisitor in magno suo Catalogo Pontificum Rom. antiquus scriptor. fol. 143. de ista Johanna profert verba ut hic. Evolvens Noster laudatum Guidonis Codicem, eam narrationem iisdem verbis expressam invenit. Guido igitur, utpote paulo junior, eam ex Martino Polono hausit. Notatu autem dignum, illum, licet Inquisitor S. Sedis Apostolicae, quam vocant, fuerit, eam in Catalogum suum referre non dubitasse. De hoc Guidone vide D. Jo. Alb. FABRICII Bibliothecam mediae et infimae Latinitatis, Tom. I. p. 595. sqq. qa.

Fol. 96. nuin. 291. Euthymius, Graete. Codex chartaceus recentior, qui caret initio. Quae in Catalogo huic juncta sunt, tanquam unum volumen simul conficientia, singula seorsim compacta sunt: nempe Rotuloe, sive volumen chronologicum ab Adamo ad Henricam VI. Antiquitates Ecclesiae Glastoniensis.

Chronica Gualtheri Hemingford Canonici de Gysburne de gestis Regum Angliae. Radulphus Niger. AEmilius Probus, sive Cornelius Nepos. Liber pulcherrimus. Elogio isthoc dignus est Cornelii Nepotis Codex membranaceus in duodecimo, sed inter recentiores referendus. Fol. eodem num. 309. Ranulphi Cestrensis Monachi Polychronion, sive de statu Britanniae, a fol. 1. -- 278. Chronica Universitatis Cantabrigiensis, collecta ex diversis libris inventis in Morasteriis Angliae, praecipue Walliae et Cornubiae. Quis credat, splendidum hunc titulum unico tantum folio 279. tribui? Historia Parliamenti Ricardi II. anno 11. coacti, a fol. 281-286. Codex membr. recentior in fol. Eadem pagina num. 314. Gregorii Pachymerii Operum Graece Lib. 12. in quibus sunt Aristotelis Mechanica et [gap: Greek word(s)] . Codex chart. recentior in fol. Num. 318. Plotini Opera, Graere. Codex chartaceus nitidus, sed. recentior, in fol. Pag. 98. num. 327. Eulogium seu Chronicon Anonymi Benedictini. Desinit A. 1367. in cujus fine habetur tempus Jundationis aliquot Monasteriorum. Initio hujus voluminis recentior manus adscripsit: Chronicou Diomedis. Incipit illud a creatione mundi Scriptum vero est eodem anno 1367 quo desinit, uti ex praesationis fine patet. Codex membr. in sol.

Pag. 100. num. 559. Diarium Guil. Camdeni. Codex chartaceus in 4. In hujus MSti

principio comparet hoc Hieronymi ALEANDRI Epigramma in Fontem Vaticanum Pauli V. P. M.

Illud aquae ingenium est, ut tantum exsurgat in auras,
Montanis quantum defluit e scatebris.
Hinc Vaticani superat quae culmina tecti,
Cognatum lambens ductilis unda polum,
Non aliunde queat quam alsis labier astris,
Imperio parens, maxime PAULE, tno.
Nam tu, cui magni custodia credita coeli est,
Coelestes poteras ducere solus aquas.

Esse, fuisse, fore, tria florida sunt sine flore:
Nam simul omne perit, quod fuit, est et erit.
Quod fuit, est et erit, transit spatio brevis horae:
Ergo parum prodest, esse, fuisse, fore.

Ead. pag. num. 561. Habitus variorum populorum. Sunt iconismi, ligneis formis expressi, variisque coloribus distincti, quos, Joannes Weigelius, adjectis rhythmis Germanicis, Norimbergae A. 1577. in fol. vulgavit. Qui liber cur inter MSStos Codices relatus sit, ratio dari vix potest.

Pag. 101. num. 592. Frizii Perspectiva. Liber hic est typis excusus per Hondium in forma quarta oblonga, atque adeo huc minime pertinens. Auctor ejus haud est Frizius sed MAROLOIS: interpres vero, qui e Gallico in Latinum transtulit, Joannes Vredemann, Frisius, natione scilicet. Ex hoc itaque patriae interpretis indicio effictum est nomen auctoris.

Eod. pag. num. 618. 28. Declamationes tres, prima Libanii, reliquae incerti auctoris ab Erasmo Roterod. Latine (vel potius Latinitate) donatae, cujus etiam manuscriptae sunt. in forma octava majori. Titulo haec appicta sunt: Scriptus est liber manu ipsius interpretis, D. Erasmi nempe, constat hoc mihi ab Ab. Ortelio. Et paulo inferius: Jacobi Colii Orteliani 1598. Ante praetionem legitur hic Scazon trimeter ad libellum:

Avibus secundis vade chartaceum munus,
Exile quanquam te brevis dicit vates,
Liceat modo placere Praesuli dosto,
Precio lapillos viceris et Erythraeos.

Praefatio hanc inscriptionem gerit: Reverendo in Christo Patri Nicolao Episcopo Atrebatensi etc. Salutem dicit Erasmus Desiderius, Canonicus Ordinis divi Augustini. An unquam hunc sibi titulum dederit ERASMUS, jure dubitat VFFENBACHIUS, ejusque

autographum esse negat, cum literae multo elegantius pictae sint, quam mos erat viri alias laudatissimi. Versionem Latinam ipse excipit textus Graecus. Sed haec de laudata Bibliotheca speciminis loco sufficiant.

Agedum vero, proferamus jam pedem cum VFFENBACHIO, vel calamum potius, Cantabrigia Oxonium (ita enim iter suum instituerat) in celeberrimam Bibliothecam Bodlejanam, non libris tantum impressis, sed manu etiam exaratis longe instructissimam, delibaturi paucula ex pluribus, quae ille de Codicibus Graecis Baroccianis in ea asservatis annotavit. Eorum in Tomi I. Parte I. f. I. sqq. exstat Catalogus.

Fol. 4. num. 37. ocurrit Euripidis Hecuba cum scholiis interlinearibus. Codex chartaceus in 4. Scholia a recentiori manu sunt adjecta. Fol. 5. num. 50. Theognoti Grammatici Canones Orthographiae ultra mille ad Leonem Imperatorem. Codex membran. in 4. cui multa alia sunt inserta. Fol. 6. num 54. Geoponica vulgo Constantino IV. inscripta. Codex chart. in 4. Sub ejus initium haec notata sunt: Cassiani Bassi Scholastici Ecloge Geoponicae Constantino Augusto inscriptae i. e. dedicatae, atque adeo vulgo, sed falso tanquam auctori adscriptae. Id quod etiam titulus libri

II. in ipso Catalogo productus confirmat. vid. D. Jo. Alb. FABRICII Biblioth. Graec. Vol. VI. p. 501. sqq.

Fol. 7. num 60. Hesiodi Opera et Dies cum Scholiis Tzezae Ejusdem Theogonia cum Scholiis marginalibus. num. 61. Sophocles cum scholiis. num. 62. Pindari Olympia cum scholiis, Pythia et tres primae Odae Nemeorum sine scholiis. Sunt Codices chartacei in 4. Scholia ab alia ac recentiori manu sunt adjecta. Quod et de num. 64. Homeri Batrachomyomachia, ac num. 66. Sophoclis ac Euripidis quibusdam Tragoediis est observandum.

Fol. 22. num. 170. Leonis Imperatoris Vaticinia Gr. Lat. per Franc. Baroccium, picturis graphice adumbrata. Codex membranaceus recentissimus, nitidus, ac picturis elegantissimis ornatus in omnibus foliis. Ipse Baroccius horum vaticiniorum est interpres, teste libri titulo: LEONIS sapientissimi Constantinopolitanae urbis Imperatoris Vaticinia a Francisco BAROCCIO mendis infinitis expurgata, ac primum jam Latino sermone donata. Dedicationis principium ita se habet: Illustrissimo Jacobo FOSCARIO Equiti, Cretae. imperatoria auctoritate Consuli, Heroi amplissimo Franciscus BAROCCIUS S. P. D. Cum undecimo abhinc mense etc. Epistola autem haec nuncupatoria data fuit Cretae VI. Idus Aprilis A. MDLXXVII.

Fol. 23. num. 182. Jo. Antiocheni Malalae Chronicon etc. Codex membr. antiquus in fol. non solum initio, ut in Catalogo indicatur, sed fine etiam carens. num. 183. Amphilochii Iconii Episcopi Vita S. Basilii, cui multa alia colligata sunt. Codex membran. antiquus in fol. Pag. 24. num. 185. Germanus Patriarcha Cpolitanus de sex Synodis, quando et qua occasione indictae etc. Codex membr. antiquus in folio minori. Pag. 31. num. 230. Vitae Sanctorum mense Septembri, Graece etc. Codex membr. elegans et antiquus in fol. Pag. 33. num. 238. Vitae Sanctorum aliquot mense Febr. Graece. Codex membr. antiquus in fol. initio ac fine carens. num. 240. Sanctorum Vitae, mense Majo. Gr. Codex membr. in fol. ejusdem cum praecedente commatis atque aetatis. Plura non addo. Unius tamen adhuc Codicis meminisse juvat ex iis, qui Bibliothecae Bodlejanae ex dono Thomae ROE, militis, accessere. Obvius est ille in Catalogo fol. 37. num. 266. h. t. Exemplar authenticum Epistolarum et Responsorum Synodi Basileensis cum sigillo appenso. Codex membr. in fol. Sigillum non amplius aderat, ejus tamen conspiciebantur vestigia. In calce haec adscripta sunt: Epistole et Responsiones sacre Synodi Basileensis supra scripte concordant cum originalibus ipsius sacri Concilli facta collatione per me Notarium ipsius Concilii. Sunt in. toto volumine sexaginta septem folia scripta presenti computato. ANTH. GUALTERI

NOT. In folio sequenti haec leguntur: POSTERIS. Quod Codex hic MS. [gap: Greek word(s)] aut supposititius non sit, sed sidei optimae et authenticus, ex ipso Synodi decreto Lectori abunde constare possit, cujus verba in ulteriorem fidem transcripta apposuimus. Eorum hoc est initium: Item ut gesta. in ipsa Synodo. durabiliora. testimonio etc. Finis: et omnimodam fidem adhibendam fore. Allegantur deinde Acta Concilii Constantiensis et Basil. per Zachariam Ferrerium Abbatem Vicentinum Mediolani typis Gerardi Pontici A. CICICXI. edita. Ita est T. B. C. R. S. BB. Proto-Bibl. In primo folio exstat: Joannes CIRENBERGIUS Praeconsul civitatis Gedanensis donum Th. ROE. et paulo inferius: ROE Acad, Oxoniensi adscribit. Codicis tegmini haec agglutinata est epistola:

Florentiss Viro et Juveni, Dno Reinholdo KLEINFELDIO, Dno Sympatriotae Colendo. S. D. Epistolas Synodales MStas contuli cum iis, quae extant in Tomo III. Conciliorum, nec deprehendi adhuc discrepantiam. Dignus interim Codex, qui ut [gap: Greek word(s)] ob vetustatis, fidem magni fiat. Litteras ad Parentem scripsi, unicas tantum, quia ad binas jam non vacat. Quaeso te, Amice colende, fac recte curentur. Scripsi et ad M. Artium; quodsi tu quoque ei

perscribis, peto meas adjungi, alioquin hodie eram Tabell. Fr. daturus. Vale, Vir Juvenis florentiss.

SPECIMEN Additamentorum ad Catalogum librorum MSStorum Bibliothecae Bodleyanae.

Ex libris donationum b. VFFENBACHIUS ea decerpsit, inque itinerum suorum diaria retulit, quae post evulgatos librorum MSStorum in Anglia et Hibernia Catalogos liberalitate Virorum, Musis faventium, Bibliothecae Bodleyanae ad annum usque MDCCX. accesserunt. Enotabimus nos quaedam ex iis speciminis loco.

Moses AMYRALDUS M. F. Legum D. dedit sequentes Msttos Codices, 1. Volumen V. Libri Al-Ibrwa Diwan al Mublada continens historiam variarum Dynastiarum Islamismi scil. Dynastiae Selgjukiensis, Dynastiae Beni Anushteghin, et aliarum multarum, quarum ibi praemittitur Elenchus Arabice auctore Ibn Chuldoun. MS. Arab. in fol. charactere Africano. 2. Ejusdem libri aliud exemplar in fol.

eodem charactere. 3. Explicationem Chimiae de confectione Lapidis auctore Abul Hason Haslebensi, Cod. Arab. in fol. charactere Asiatico. 4. Historiam septimi Regis Andalusiae, qui erat Abdollah, filius Mohamed. Cod. Arab. in fol. charactere Africano. 5. Epistolarum Turcicarum Exemplaria male scripta, scriptura Duvanensi in 4.

Timotheus NOURSE, Collegii Universitatis olim Socius, optimae notae nummos antiquos, tam aureos et argenteos, quam aeneos plus minus 500. maxima ex parte Graecos et Romanos moriens legavit.

Anno 1704. Nic. Frevile LAMBTON de Hardwick, Armiger, Terentii Comoedias, Codicem nitidissime scriptum, et picturis elegantissimis ornatum in fol. donavit.

Anno eodem Guilielmus RAYE, Armiger, dono obtulit numismata antiqua Graeca et Romana plus minus DC. pleraque eximiae raritatis et elegantiae, quae a vidua Dni Danielis Patridge benigne impetraverat, ut in archivis Bibliothecae Bodlejanae. (prout ille designabat, dum in vivis erat) in usum eruditorum aeternum adservarentur. Insuper dono dedit Kalendarium Turcicum singularis pulchritudinis, et artificii plane mirandi.

Carolus BERNARD, Annae Reginae Archi-Chirurgus, Bibliothecae dono dedit Taciti exemplar MS. splendidissimum: cui ad calcem subjiciuntur Epistolae aliquot Julii Caesaris Imp. et illa Pilati ad Tiberium de Jesu Christo.

Anno 1705. Abednego SELLER, Ecclesiae Anglic. Presbyter, moriens legavit Codicem MS. praestantissimum, qui complectitur 1. Wilh. Malmesburiensis de gestis Pontificum Libros IV. 2. Chronicon Lichfeldense. 3. de Archiepiscopis Cantuariensibus ab Augustino ad mortem Simonis de Kempham A. D. 1333. 4. de Episcopis Lichfeldensibus ab A. D. 650. ad Simonem de Borisley A. D. 1347.

A. 1707. Jacobus TYRELL, Armiger, magni USSERII ex filia Nepos, de historia Anglicana, quam scriptis suis illustravit, praeclare meritus, et, si fata siverint, porro meriturus, ex suo in bonas litteras, amore Bibliothecae huic dono dedit. 1. USSERII Armachani Collectaneorum sex Volumina MSS. 2. Anonymi Praelectiones theologieas MSS. 3. Bibliothecam politicam in 13. Diaogues, Lond. 1694. in 4. 4. The general History of England both Ecclesiastical and Civil. in 3. Volum. Lond. 1697. 1700. 1704. in fol. 5. USSERII Armachani Collectaneorum aliud Volumen MS.

Humfredus, HODY S. T. D. Linguae Graecae Professor Regius et Archidiaconus Oxon. huic Bibliothecae, quae sibi, dum opera sua docta et laboriosa conderet, non exiguo fuit adjumento, grati animi ergo moriens legavit, quotquot ex libris suis desiderabantur, libros scilicet typis excusos 327. ac praeterea collectanea MSS. plurimis voluminibus comprehensa in 4. et 8. His accedunt alii quam plurimi libri in minori forma, nonnullique incompacti. Quin et Editha Hody, ejusdem vidua, mariti sui dilectissimi effigiem dono dedit, in Xy sto Bodleyano reponendam.

Vir Rever. D. Henricus JONES, Rector Ecclesiae de Suning vell in Comitatu Berchenensi, Bibliothecae huic moriens legavit sequentes libros MSS. 1. Apollonium Magistrum de arte notoria in fol. 2. John Rosse, alias Roux, Warwicensis, quatuor mundi aetates, in fol. 3. Of the true difference of the Power of a King and the Power of the Church etc. by John Philpot. in fol. 4. Chronicon Coenobii S. Swithwini Witon. in fol, 5 Waltheri Gisburne Chronicon, in fol. 6. History of Ireland by Edm. Campion with Tho. Otterburnês Chronica Regum Angliae in fol. 7. Nicolai Trevethi Annales cum continua tione Adami Murimut. in fol. 8. Guilielme Elphanston Historiam Scoticam. in fol. 9. Martyrologium quoddam per Monachum (nominis incerti) Fevershamensem. in fol.

10. The Parson's Law. in fol. 11. Sti Wilfrithi vitam per Stephanum Presbyterum, in fol. 12. Cardinal Wolsey's Life by Cavendish, in fol. 13. SPELMANNI Conciliorum Britannicorum Tomum II. recensitum, castigatum, et a mendis repurgatum per W. SOMMER, in fol. 14. a. Cardinal Wolsey's Life by Cavendish (another Copy). b. Contemplations upon the History of Ruth etc. in fol. 15. a. Roberti Grost' este Libellum de libero arbitrio. b. de vita et martyrio. S. Cypriani per Sym. Metaphrasten, Gr. Lat. in fol. 16. a Rental of the Estates belonging to the Church of Westminster. b. Statuta Collegii D. Petri Westmonasteriensis. in fol. 17. a. Conc. the bestowing and employing of Money by Thomas Lupton. b. Ecclesiae Glocestriensis Statuta. c. Rentale Ecclesiae D. Pauli Londinensis. d. Statuta Collegii Trinitatis Cantabr. e. Statuta Jacobi I. Regis Angl. pro singulis Ecclesiis Cathedralibus novae, quae vocantur, et modernae fundationis. f. The Ordres and Rules for establishement and good Governement of the 13. poor Knights of Windsor which Q. Elisabeths grant relating to the same. g. An answer to a Pamphlet called a just and modest Vindication of the two last Parliaments. h. the arraignment of Henry Garnett Superior of the Jesuits in England. i. Queries propounded by the Clergy of the Diocess of London touching the Oath injoyned by the late Synod Canon Vith. k. the statutes of Trinity Hospital at

Melford in Suffolk. I. Joannis Grenchalg Explicationem Arae Romanae votivae, non ita pridem effossae Cestriae. m. Dr. Plot's account of his intended journey through England and Wales for the Discovery of antiquities and natural curiosities. n. Observations conc. the Oath of Supremacy. o. An account of the procedings at Woodstock in 1631. against Mr Tho. Foord's Sermon. p. De Primatu Regis. in fol. 18. a. De vitis aliquot Sanctorum. b. Leontii vitam Joannis Alexandrini Antistitis, Latine redditam. Cod. vetustum membr. in fol. 19. Commentar. in Ecclesiasten et Apocalypsin. in fol. 20. Statutes of Trinity Hospital in east-Greenwich in Kent. in fol. 21. Inquisitiones et Litteras patentes plurimas ad Ecclesiam Cathedralem Herefordensem pertinentes. in fol. 22. Indulgences to non-Conformists A. 1672. in fol. 23. Chartas antiquas de Terris, Ecclesiae Cathedrali Herefordensi concessis ac donatis. in 4. 24. a. Catalogum Decanorum et Praebendariorum de Windsore. b. a Discourse relating to the Business of excluding the Duke of Rorck from the Crown. in 4. 25. a Latin Tract concerning the Interpreting scripture by taking notice of the Jewish rites and Hellenistical Dialect. in 4. 26. Decem Collationes Sanctorum Patrum per Joannem Eremitam. in 4. 27. a. an Advertisement touching the Church of England. b. Conc. Causes belonging to the High-Commission-Court. c. Whether a Man may marry the Sister of his

deceased Wife. d. Litteras Belgici Residentis Constantinopoli datas A. 1662. 63. et 64. in fol 28. a Discourse about the Laws touching Jesuits and Seminary-Priests by Sir Robert Cotton. in 4. 29. a Collection of Law in 3. Bocks in 4. 30. an Answer to Robinson the Brownist's arguments. in 4. 31. Joannis Sonibanck Orationem funebrem in obitum Reginae Elizabethae A. 1603. in 4. 32. a Dialogue between a Scholar a Gentleman and a Lawyer concerning the Earl of Leycester with an Epistle to G. M. 1584. b. a. Treatise of the Succession of the Crown Imperial of England made by J. Halles and briefed by A. G. in 4. 33. a Discourse of the way to Bliss. in 4. 34. Lectiones variantes in Valerio Maximo e Cod. MS. Collegii Magdalenensis Bibliothecae erutas. in 4. 35. Joannis Hanwill seu Hanuvillensis Architrenium [note: Architrenium vel Archithtrenium est titulus poematis, novem libris distincti, ac inter Anglos satis celebris. Nomen ei, teste LELANDO, inditum est ab insigni lamentatione (a threnis vel lachrymis), h. e. flebilium quasi summe flebile carmen. vid. b. J. A. FABRICII Biblioth. mediae et infimae Latinit. Vol. IV. p. 236. sq.] in 4. 36. Maimonidis Tractatum de Primitiis, Latine in 4. 37. a De peccatis infirmitatis et voluntariis. b. Paraphrasin in Caput VI. Epistolae ad Hebraeos. in 4. 38. Expositionem brevem R. Shelmonis Jarchi

in Canticum Canticorum, Latine per Davidem Stokes. in 4. 39. a. an humble Essay toward the Settlement of peace and Truth in the Church as a certain foundation of lasting union. in 4. b. Regis Responsionem libello inscripto: Declaratio et Remonstrantia Procerum et Communium. c. Henrici Hammondi de Conscientia Tractatum, Latine. d. Ejusdem Librum de resistendo legitimo magistratui sub praetextu religionis, ut et Dissertationem de voce [gap: Greek word(s)] , Latine. e. Specimen amplum Codicis pervetusti Graeci, characteribus uncialibus scripti, et Evangelium secundum Lucam complectentis, cum ejusdem speciminis interpretatione, litteris minusculis e regione positis. aliaque. 40. Locos theologicos duabus partibus. Pars I. theologiam didacticam, pars II. elenchticam exhibet. in 4. 41. a. B. Augustini sermonem de beato latrone. b. Ejusdem Libr. de adaptatione decem plagarum contra decem praecepta. c. Ejusdem Libr. de praedestinatione divina. d. Ejusd. Libr. de patientia. e. Ejusd. Libr. de Symbolo. f. Ejusd. Libr. de assumtione. g: Ejusd. Tract. contra epistolam fundamenti Manichaeorum. h. Ejusd. Libr. ad amicum contra Manichaeos de utilitate credendi. i. Ejusd. Tract. de agone Christiano. in 4. 42. De statu Reip. Foederatorum Belgarum Commentariolum. In 4. 43. Librum precum, hymnorum et Psalmorum. in 4. 44. Alexandreidos

Libros decem cum epistola dedicatoria R. BARKERI Principi Henrico A. 1610. in 4. 45. Dr. HAMMOND on the new Testament. in 4. 46. Officiorum divinorum Librum. in 4. 47. Missale. in 8. 48. Britanniae Historiarum per Galfridum Monumethensem Codicem in membranis, sed mutilum ad calcem. in 8. 49. Supplementa Juris orientalis Enimundi (forte Edmundi) BONEFIDII e Codice Amerbachiano Academiae Basileensis eruta. in 8. 50. Joannis Hannuwilensis Architrenium, Codicem vetustum membr. nitide scriptum in 4. 51. Ejusdem Libri aliud exemplar recens. in 4. 52. a Discourse of Fortification. in 8. 53. a. De summo Pontifice Controvers. b. Resolutionem quorundam dubiorum circa communicationem cum haereticis in Anglia in templis, et aliis rebus et c. in 12. 54. [gap: Greek word(s)] . in 8. 55. Systema mathematicum. 56. a. Directions from the King to the University of Cambridge. b. Orationem habitam in dorno convocationis Oxon. d. 29. Maj. A. 1620. cum JACOBUS Rex opera sua Academiae dono dedit. c. Orationem funebrem in occasu Joannis PRIDEAUX, Episcopi Vigorniensis. Praeter caetera continet hoc Volumen libellos aliquam multos supplices, orationes et litteras plurimas, aliaque non pauca, ad historiam Anglicanam spectantia. In fol. 57. Vitam Griffini, filii Conani, Regis

Venedoliae vel Northwalliae. 58. Francisci PETRARCHAE Invectivarum Lib. IV. 59. Directorium secundum usum Sarum, i. e. Sarisburiensis Ecclesiae. in 12. 60. BVLLI Defensionis fidei Nicaenae Fragmentum.

Brianus BROUGHTON, LL. D. et Collegii omnium animarum Socius, Xystis Bodlejanis dono dedit Martini LUTHERI effigiem. Sed de his jam satis.

XXXVIII. JO. HENR. MAJVS FIL.

Saepius ad te scribo, Vir Generosiss. nec sine tui forsitan taedio, at meo semper cum fructu; immo ad te nunc litteras exaro, nocturno tempore ac somno premente oculos, quem jucunda tui recordatione pello. Impense laetor, non ingratos fuisse libellos Arabicos, nec inutilem visam operam, manuscriptis codicibus tuis impensam, quam et alia in volumina, nuper transmissa, ex tuo mandato inferam. Neque opus, vel gratiarum actionis meminisse, cum tanti ad me redierint fructus. At illud omnem propemodum benignitatis modum superat, alios offerre libros, in meorum familiam adsciscendos. AEgre nunc saltem pareo, Vir summe, quamvis in ceteris omnibus longe sim obsequentissimus.

Humanus nimium es; at me non decet esse rusticum. Tu liberalis; ego non avarus, quippe qui alienis minime inhiem. Quin et, quos nominasti autores, jam possideo omnes, sola bibliotheca Hispanica doctissimi SCHOTTI excepta, quam ut ad tempus fruendam concedas (reddam namque) vehementer rogo. At si geminum ejus tibi ad manus est exemplar, ut parata pecunia alterum eorum mihi concedere velis, non minori studio expeto. Neque enim video, qua ratione foliorum aliquot loco vastam bibliothecam exigerem, nisi permutatione quadam Glauci et Diomedis. Quae circa libros tuos manuscriptos mones, diligenter curabo. Catalogum manuscriptorum bibliothecae tuae olim edendum, diversis Maimonidae lectionibus, ex aliquo voluminum tuorum ad marginem editionis meae adscriptis, augere possum, si volueris; nam et ego institutum eorum tecum damno, qui ob unam alteramque variantem voculam longiorem concinnant librum, quam sint duo Caesaris Anti Catones Idem, puto, cum adnotamentis faciendum est Golianis; verum de his tu optime judicaveris. Quam suavia sunt, quae de HUDSONO, CRABIO et HEARNE narras! medius antea mihi ignotus, nunc ad vivum tuo penicillo delineatus, gutture patulo, stomacho sitiente, manu avida, plane

monstri instar horrendi. Tertii eruditionem non prorsus ignoravi, prioris quoque humanitatem ex iis didici, quae V. C. FABRICIUS noster in Biblioth. Graeca (quo tamen loco, non succurrit) retulit. Indicem rariorum librorum Rabbinicorum lubens conficiam, simulac otii aliquid nactus fuero. Vah! quanti me aestimas. Non satis est tibi, quos habes, libros usibus meis committere, sed et quos non habes, in mei gratiam, simul et librariae supellectilis tuae ornamentum, acquirere studes. Nil habeo, Vir Generosissime, quod tui memoriam aeternitati consecrare posset, nisi publicam privatamque Tui depraedicationem, in qua quam sim assiduus, mallem ex aliis, quam ex me audias; leges etiam suo olim tempore. Ego nil aeque curo, quam tuam mihi gratiam conservare integram, tibi vero ista adprecari omnia, quae genus tuum, virtus et industria merentur. IV. Kal. Nov. 1713.

XXXIX. JO. HENR. MAJVS FIL.

WIEGERI nostri litteras et librum accepisse te credo, quibus comitem dedissem et ego epistolam, nisi: Quid, inquies,

Nisi? Non celabo Te. Nisi strenua me exercuisset inertia. Quid enim aliud sunt, quae nos Grammatici agimus, quam otiosorum negotia? Venit ad me SCHOTTUS, cum universo Iberorum adparatu librario, et tuo quidem beneficio venit. Nondum scio, qua conditione habeam, id scio, me nunc illo, te concedente, uti frui. Interea inter meos retuli libros, vel perpetuo illic mansurum, vel ex tua voluntate ad pristinam sedem evocandum. Quod si debitorem me tibi fecisti, sed adhuc inscium, lubens ero, quum jam tot nominibus me tibi debeam totum. Manuscriptos tuos codices ad hanc usque horam attento animo lustrare datum non fuit Requiescunt in pace, usque dum, vere adpropinquante, novus calor pectus invadat. Catalogum librorum Rabbinicorum proxime conficiam, mihi crede; absit enim, ut studio te decipere cogitem, aut fidem datam fallere. Vellem alia scribere, si praesto essent; et desiderio nunc teneor, tecum confabulandi, nullis laboribus pressus. Verum obstat materiae paupertas, imo egestas, fastidio nostro juncta. Quis autem ferat in egestate fastidium? Pareamus igitur fortunae, et valeamus. Giessa VI. Iduum Novembr. CIC ICCXIII.

XL. JO. HENR. MAJO FIL.

Bibliotheca SCHOTTI integra minimum tuorum librorum, quibus me beasti, minime aequat, si non alia (ne iterum blanditiarum metus Tibi suboriatur) de causa, hac saltem, quod a te ipso, imo ex te ipso profectum, cum mea munuscula nullo pene labore, parvoque aere constent. Igitur nisi bilem plane movere velis, Bibliothecam Hispanicam non solum Tuea citra ulteriores verborum ambages inseres, sed et alios, quos mihi ob duplicem copiam supervacaneos esse indicabo subinde, libros posces libere. Lutetia Parisiorum inter alios hac septimana accepi librum Psalmorum ex Arabico idiomate in Latinum translatum a Victorio SCIALAC, et Gabriele SIONITA, Romae 1614. Arabice et Latine, forma vero, quam vocant quartam, editum. Quaero igitur, an illo forsitan careas? verbulo responde, nisi plaustra verborum, imo integram acerbamque in nimiam tuam verecundiam declamationem, spretis praescriptis nobis invicem legibus, exspectare velis. Ne jam quoque prodigum nimis in verbis dicere queas, ad ea, quae de Rabbinicorum librorum indice, in tui etiam commodum conficiendo, rescribis, nil respondeo, nisi

me eum, quam primum tibi vacaverit, expetere. Si Magicorum etiam scriptorum (quorum tantum in superstiosissima gente numerum extare probabiliter asseris) quaedam, quae Tibi, Vir eruditissime, innotuerunt, adnotare velles, operam haud inutilem praestares. E medio enim sacrilegisque manibus tollerentur, atque ab amicis adhiberi possent ad convincendam pessimam gentem, quae horum copiam negat, celatve, nefandum vero usum pertinaciter inficiatur. Accepisti procul dubio, quae in terris Onolsbacensibus horrenda crimiha detecta nuper fuere; ast nescio, an scriptum videris, quod in eadem causa sub hoc titulo prodiit: Nachricht von dem bey Hirsch Franckel gewesenen Rabbiner, der in Hochfürstl. Brandenburg-Onolzbachischen Landen angesessenen Judenschafft angetroffenen Superstitiosen, oder, wie es die Juden nennen, practice Cabalistischen, auch andern Christi der Welt Heyland göttiche Ehre,und das gantze Christenthum, entsetzlich lästernden geschriebenen und gedruckten Büchern: samt angefugtem nach absolvirter Inquisition, von denen Theologischen und Juristichen Facultaeten zu Altdorff darüber ausführlich ertheilten responso, wodurch dieser Jud zur ewigen Gefangenschafft verürtheilet worden. Onolzbach. Fol. Pag. 38. Monstravit id amicus, quem rogavi, ut duplex ejus comparet exemplum, unum meis servandum usibus, alterum Tuis concedendum.

Evasit isthinc, latuitque in hac nostra civitate unus e complicibus, qui condignas etiam poenas daturus fuisset, nisi a malevolis proditoribus monitus ante excessisset, quam in nexum, nervumque dari potuisset. Adderem nunc quae dam de Manuscriptis, quae hisce diebus obtigerunt mihi; cum vero jam nimium excreverit Epistola, in aliud tempus differam. Nolim tamen te latere, fuisse etiam inter illa decem Hebraica volumina, in membranis exarata, a duobus recutitis, allata. Facit lucelli cupido, ut a remotis etiam locis omni studio talia conquirant, certatimque asportent. Doleo, me ante concremata Judaeorum latibula non plures codices redemisse, qui maxima in copia flammis periere. Spes tamen certa mihi est, me copiosam horum Bibliothecam, favente Deo, adhuc compilaturum, quae Tuis potissimum usibus, quod unice impenseque gaudeo, devota semper erit. D. XI. Nov. 1713.

XLI. JO. HENR. MAJVS FIL.

Scire desideras, num mihi sit Psalterium ex Arabico idiomate in Latinum per Victorium SCIALAC et Gabr. SIONITAM

translatum. Responsum unica voce jubes absolvendum. Pareo lubens. Attende itaque. Respondeo, quod NON. Aliud est, an te privare velim illo; cavendum enim, ne ex amico fiam mendicus. Quodsi placuerit tuae Generositati, Graecos scriptores, quorum tibi gemina est copia, vel emtionis vel permutationis titulo, concedere, gratissimum foret. Quamvis, quod ad permutationem attinet, ea vix speranda sit, cum aut nullos possideam supernumerarios, aut tales, quos tuae bibliothecae dedecus fore conjicio. Quae de Onolsbacensibus Judaeis narras, ad meas nondum pervenerunt aures, uti nec scriptum hanc in rem editum, cujus videndi desiderio teneor. Habes hic rariorum quorundam librorum Rabbinicorum catalogum, ad tuam voluntatem confectum, et paucissimis magnitudinis enormis oneratum voluminibus; plerique omnes quartam occupant et octavam librorum formam. Ex rarioribus rarissimos adjecta nota signavi; pronunciationem vel titulum potius librorum, ad os Judaeorum compositum, Latino charactere expressi. Felicissimum te praedicabo, ubi vel tertiam eorum partem fueris consecutus. Magici libri pauci sunt impressi, latent, si tres quatuorve excipias, in vesanae gentis potestate, unde nec prece nec pretio erui potuerunt; aliquos passim indicavit EISENMENGERUS.

Primus et ultimus in hoc catalogo ad eundem pertinent censum. Kabbalisticos vero libros vix adnotavi, cum quod grandiores sint, tum utrique nostrum sane inutiles. Praestantiores quosdam manuscriptos annotare pariter dubitavi; aut enim incognitos sibi fatebuntur Judaei, aut in orbe exstare negabunt, eos cumprimis, quos contra fidem Christianam evomuerunt; immo apud plebeios Judaeorum frustra tales quaeras; Rabbini soli possident. Ceterum, succenseo negotiis meis, a perlustratione manuscriptorum tuorum non modo me prohibentibus, sed et negligentiorem in respondendo facientibus. Dabo tamen operam, ut me admodum otiosum credas, neque posthac committam, ut de mea segnitie conqueri possis. Paucis: eadem hebdomade semper rescribam, qua tuas accipio. XVI. ante Kal. Dec. 1713.

XLII. JO. HENR. MAJO FIL.

Psalterium Arabicum data occasione habebis, uti etiam Graecos scriptores, quorum duplex mihi copia fiet. Rabbinicorum librorum Indicem, ob cujus confectionem Tibi gratias debeo, Judaeo dedi, qui avide excepit, plurimosque ex illis

se comparaturum promisit. Attulit is mihi, praeter magicos quosdam iterum libellos, Codicem membranaceum, si fides ipsi habenda, eximium. Inter alia enim duo quoque Maimonidis opuscula, eaque, ut sancte asseverabat profanus, adhuc inedita complectitur, ut plenius ex inserta ejus schedula cognoscere poteris. Magno satis pretio redemi, ea tamen lege, ut redhibere integrum sit. Demiror meam in potiundis Hebraicis codicibus fortunam. Utinam vero pari liberalitate Graecos Latinosque auctores offerret! Novi multos hinc inde privatos intra parietes latere, qui possessoribus parum utilitatis ac gloriae afferunt, Bibliothecis, eruditorumque usibus potius concedendi. Memini, Dn. LANGIUM olim retulisse, Cornelii Nepotis Codicem apud quendam honorifici ordinis vestri virum extare, quem si indagare, honestoque pretio comparare posses, grande utique officium praestares [note: Nactus, est illum Codicem VFFENBACHIUS, ejusque notitiam dedit in Bibliotheca sua MSSta, Part. IV. col.) 220. sq.]. d. 25. Nov. 1713

XLIII. JO. HENR. MAJVS FIL.

Catalogum librorum, a me confectum, tuae Generosicati non ingratum fuisse, libens intellexi; atque nunc demum placere mihi incipit, quia tibi placuit. Magis, arbitror, gaudebis, libros ipsos consecuturus olim, tuae bibliothecae ornamento, mihi futuros usui. Manu exaratos codices nactus es optiraos, si schedae habenda fides. Thesaurus est, non liber, MAIMONIDES, cujus protecto in DCXIII. praecepta Jvdaeorum haud exstat commentarius, quen tibi, Vir Generosissime, obtigisse, communi quippe litteratorum Maecenati, ex animo gratulor. Miror una tecum benignitatem fortunae, Manuscriptos Ebraicos obtrudentis potius, quam offerentis; ne millesimo data est haec felicitas, quam providus naturae genius ceteris ornamentis tuis adjecit. Audio, Butisbaci D. Klozium asservare bibliothecam magni DIETERICI nostri, scriptoribus quibusdam rarioribus, et Graecis potissimum, superbientem; vidi enim aliquot abhinc annis ejus catalogum. Sed nimium iniquus possessor est, advenis non recludens Dietericianas opes. Additae dicuntur illis quamplurimae schedae, (hic enim mos erat scribendi a DIETERICO

usitatus) dignae omnino, quae alium inveniant herum. Quae de Cornelio Nepote exposuisti, adhuc mihi fuere incognita; quamprimum cum LANGIO nostro colloqui datum fuerit, nec inquirere desinam eum, qui ex ordine Philosophorum adservet, nec tuum fieri, quantum potero, intermittam. Kal. Dec. 1713.

XLIV. JO. HENR. MAJVS FIL.

Ex his, quae de te audio, magnam concipio tristitiam. AEger es corpore, et cum adversa valetudine dies dividis, immo totos illi relinquis. Graviter molelieque fero calamitatem ejus, quem ut amicum colo, et cui vel publicae salutis causa perpetuam adprecor felicitatem. Doloris mei vehementiam inde conjicias, quod ad te, Vir Generosissime, scribere non dubitaverim, etsi vires tibi nondum integras esse, cognoscam. Impossibile vero est vivere, et tecum non versari; volo enim utriusque fortunae tuae conscius esse. Solatium ad te fero nullum, siquidem multum tibi esse animi scio. Nam et antequam morbo adsignatus esses, contra insultus te omnes parasti, et multo magis, postquam cum illo conseruisti manum. Ejus

tamen vires ut posthac experiaris nunquam, a Deo non desinentibus votis orare pergam. Interea, dum corporis tui mala adfectio tacere te jussit, novum annum commutavimus cum vetere. Nequeo amplius precari, ut bene vertant Kalendae Januariae: at precor, ut illae bene vertant tibi, quae meo nomine adpellantur. Responsum ordinis Jurisconsultorum in Academia Norica adversum Judaeos Onolsbacenses dono mihi dedit amicus: quare non opus, ut, quod, more tuo, benigniter promiseras, de eo in mei usum comparando, sis sollicitus. Excusus est Francofurti apud Andream liber primus Mosis Ebraice, cura M. BURCKLINII, qui litteras heic docet orientales, ut priyatus doctor. In novae hujus editionis praesatione mentionem fecit Generosissimi nominis tui, laudans fragmentum illud Bibliorum Ebraicorum, quod una cum Manuscriptis, tuis aliis nuper, ad me mittebas Communicavi Burcklinio nostro codicem illum, sed ad breve tempus, neque te, opinor, invico. V. Id. Febr. 1714.

XLV. JO. HENR. MAJO FIL.

Quum de constanti nec infucato meo in te amore dubitare, ut spero, minime porueris, parum aberrasses, si ex alto eheu! silentio in campos Elysios me evasisse conjecisses. Omnia sane media, quae Chiron, Hippocrates, Galenus, hujusque filii cum nova Philosophi per Ignem secta unquam excogitarunt, quibusve, ut miseros ad vitam beatam promoveant, Medici. praesto esse solent, adhibita fuere. Videlicet [gap: Greek word(s)] (medice, hoc est, sine, venia atque verecundia loquor) purgantia, clysteres, sanguinis missio, sanguisugae, unctiones, frictiones, et centum alia, ut pharmaca omnis generis Galenica et chymica taceam, ne nauseam et tibi et mihi moveam; alias indicem illorum amplissimum, una etiam cum pretiis, quem pharmacopoeus, cui ex re qualibet bonus odor, summa cum voluptate copfecit describere possem: Ut tribus igitur verbis absolvam; alterum jam pedem in cymba Charontis habebam. Ast retuli illum, dum extremi spiritus Tui, Amicorum dilectissime, menoriam refricarent, admonerentque, me ultimum Tibi Vale, quod indecorum maxime fuisset, haud dixisse. Piaculum enim duxi merito, si, Te, quem tantopere

veneratus sum, insalutato, ex misera licet hac vita excederem. Alias, quod Martialis inter ea, vitam quae faciunt beatiorem, ultimo ponit, in primum jure locum semper retuli: Summum nec metuere diem, nec optare. Postquam vero, ut remotis nugis jocisque nunc tecum loquar, divinae, quam gratus veneror, providentiae placuit, vitam prorogare, in animum induxi meum, de ejus fragilitate cogitare serio, tibique amico dulcissimo, ac fratri germano meo eorum, quae post suavissimam Conjugem liberosque carissima relicturus sum, curam committere, librorum scilicet meorum. Quam pro singulari Tuo in me illosve amore eo lubentius suscipies, si tibi in aurem dixero, quae apud animum meum statutum eo. Videlicet ut librorum selectus fiat, praestantiores una cum manuscriptis Codicibus omnibus, in omnium bonorum usum, et aliqualem mei memoriam asserventur, reliqui partim in Belgio, partim etiam hic in liberorum solatium atque emolumentum venundentur. Id vero, quod unicum oblectamentum fuit, quodve thesauri instar habui, si Deus filium non det, vestrae academiae in perpetuos usus concredere animus est [note: Beatum Virum animum deinceps mutasse, notum est.]. Quod equidem consilium non parum firmabit

tot amicorum, optimorum virorum, quos nunc alit, amor, atque existimatio. In quorum numero cum te, Vir celeb. atque humaniss. inter primos ponam, imo unice unum colam, summum utique solatium esset, si per tuas charissimas manus, quidquid foret, si fata ita voluerint, deferretur, atque publico usui consecraretur. Haec tibi credere non dubitavi, quae tibi etiam dicta putabis, ac approbabis. Hac spe fretus, minime etiam metuo, te longiorem librorum bono cum Deo usum mihi invisurum esse. Longe enim aliter tua humanitas, tua benivolentia, tuus denique in me amor de te cogitare jubet. Longissimam potius a te mihi vitam optari persuasissimum habeo, teque ardenti etiam commiserantique animo, quae mala me de ea hactenus periclitari fecerunt, percepturum Accipe igitur, Amice mellitissime, et occasionem, et malum ipsum. Nimirum haud vanus pestiferae luis metus nostrae Reipublicae Magistratum commovit, ut probis viris examen Peregrinorum, seu peregrinantium, urbem intrare gestientium, hactenus demandaverit. Quam curam, mihi quoque impositam, ut bonum civem decet, saepius lubens, licet non sine molestia, in me suscepi. Quum itaque ultima vice gererem, nono videlicet mensis Decembris anni elapsi, (die infausto atroque carbone notando) insaluberrima

aeris erat temperies, nebulosa scilicet caliginosaque, quae non solum, sed et intensissimus calor, quem in mala militum mansione, ubi degendum mihi quoque erat, traxi, catarrhalem primo febrem intulit, quae redundante bile in continuam mutata est, quave integros duos menses mihi laborandum fuit. Multa sane tuli, nil feci, (quod licet cognomen Ludovicus Balbus Imp. ut scilicet Ludovicus Nihil fecit vocaretur, gesserit: videsis DU FRESNE Gloss. Med. Lat. P. II fol. 739. tantum tamen abest, ut ambiam, ut haec inertia potius majus ipso morbo malum mihi fuerit) sudavique, algentibus proh dolor! Musis meis. Grave etiam fuit, quod dulcissimo tot amicorum colloquio per meum silentium culpamve carendum erat. Tuarum inprimis litterarum, Vir humaniss. desiderio exarseram, quod ultimae tuae, quibus tam amanter sortem meam doles, restinxerunt, ad quas nunc respondebo, si priores tuas primum attigero. Voto, quod in his de adipiscendis, quos benevole notaras, libris concepisti, respondit fortuna, Tui meique favore, ut illorum jam XIX. nactus fuerim Quos tamen jam; ne nimium excrescat epistola, non designabo, sed reservabo proximis. Quae de celeb. DIETERICI Bibliotheca narrasti, pergruta fuere; doleo tamen tecum, quo a tam moroso possessore premantur tanti viri exuviae. Obsecro vero te, Vir humansssime,

ut invigiles, ac in tempore moneas, si forsan illius morte liberari queant. Nunc ad postremas tuas accedo, tibique pro commiseratione piisque votis gratias ago quam maximas; impleat haec benignissimum Numen, tibique faustissima quaevis evenire, reliquumque decurrentis anni, quod illo ineunte in pectore, cum nec scripto, nec ore, more solito poteram, precatus sum, ex voto fluere sinat. Altorfensium Responsum te jam dudum accepisse, bene est, quod ni morbus prohibuisset, jam dudum a me habuisses. Aveo autem ex te cognoscere, quid de eo censeas. Mihi certe dura nimis visa est sententia, cum nullius criminis reus sit Apella, quam inanis; gentique ipsius superstitiosissimae innatae, propriaeque curiositatis atque vesaniae. Obiter hic moneo, me hactenus plus decem, et manu, et typis exscriptos Cabbalae practicae, quam vocant, libros, ob quorum studium miser ille damnatus unice videtur, accepisse. Quod Dn. BURCKLINIO (quem una cum caeteris amicis nostris communibus, quorum numero et illum, cum Tuus sit, non invitus adscribo, salutabis) codicem bibliorum [note: Feliciter Codicibus MSStis Biblicis Vffenbachianis usus est M. Georgius Christistianus stianus BURCKLINUS ad editionem Bibliorum Hebraicorum adornandam, quae Francofurti ad Moenum, directore D. Jo. Henrico MAJO, Patre, A. MDCCXVI. in forma quadrifariam dispertita prodiit. Ita enim laudatus MAJUS in praesatione inter reliqua: Commodum quoque et exoptato accesserunt diversi Codices MSS. ex Bibliotheca instructissima, et nulli secunda, Generosissimi Dn. ab VFFENBACH, quos inter unus cumprimis, ordine VI. venerandae vetustatis, aetatem quippe septem fere saeculorum prae se ferens, accurata elegantia illustris, continens libros S, Codicis bistoricos, propbeticos, ac reliquos ordine omnes ad finem usque, scriptus singulari industria cum punctis vocalibus, accentibus, ac tergemina Masora, memorandus venit; de quo plenius reseret Filius mens in recensione Bibliothecae Vffenbachianae, quoad Hebraica et Graeca volumina.] concesseris, tantum abest, ut

improbem, ut potius gaudeam, si sibi publicoque non inutilem deprehenderit. Inter plurimos, qui novissime meis accesserunt, codex est insignis et magnitudinis, et (si maculas, quas ex horrendo, quod Judaei perpessi nuper sunt, incendio hinc inde contraxit, exdpias) elegantiae, non deterioris etiam forsitan notae, qui sequentia complectitur: 1. Pentateuchum. 2. Canticum Canticorum. 3. tio loco sunt varia capita excerpta ex Prophetis potissimum,

et aliis libris Vet. Test. 4to. atque postremo Jobus integer, non ut in typis exscriptis Bibliis una serie extare solet, sed in versus suos distinctus. Quodsi res integra sit, et forsan hic quoque liber BURCKLINIO adhuc utilis esse possit, vel si in appendice varias ex illo lectiones, vel alia observatu digna suae editioni, nondum, ut audio, absolutae, attexere voluerit, illico transmittam. Sunt mihi adhuc quam plurimi codices Biblici, qui utinam brevi cum reliquis omnibus excuterentur! Sed cum tibi, Vir celeb. nimium facessat negotii, importunusque forem, si a te solo requirerem, cum Codicum meorum Ebraicorum numerus, mirare fortunae meae benignitatem! ad LIX. jamdum exereverit, indiesque, ut spero, accrescet, res gratissima sane mihi foret, si et Dn. BURCKLINUS quosdam evolvendos in se suscipere vellet. Nemo enim heic loci est, a quo id requirere, vel impetrare possim, vetante vel hominum ignavia, vel exili, licet summam prae se ferant, linguarum orientalium notitia. Facile autem concipis, quanto ardore expetam, quantumve mihi intersit, ut illorum Codicum cognitionem, vel notam adipiscar censoriam, Certe tum demum de illorum possessione gaudere potero, si de qualitate, bonitateve eorum, cum ipse, proh pudor! in haec mysteria inquirere non valeam, edoctus fuero.

Nec ingratum plane, aut improbum laborem reputabit BURCKLINIUS, cum potestatem una tribuam, quaelibet, modo non in privatum saltim usum, sed publicum etiam fiat, exscribendi. De hoc tamen proposito, an scilicet, cum ignotus mihi plane sit, communicare debeam, tutoque queam, Tuam, Vir humanissime, mentem libere explices, rogo. Unicum adhuc restaret, ut tibi videlicet gratias pro transmissa Mechanici Norimbergensis scheduta, Fratri gratissima, agam, quas etiam et meo et ejus nomine Tibi habeo; sed dimittendus mihi nondum es, licet epistola jamdum modum excesserit. Cogita, quaeso, quam diu silendum mihi hactenus per incommodam. valetudihem fuerit; compensationi igitur locus sit. Nec aegre feras loquacitatem, a qua mihi hac vice temperare nequeo; et, si molestior accidat, in tot vices lectionem harum dispesce, quot a me epistolas tanto tempore, quod perdidimus, exspectare potuisses. Ast dum prolixitatem excuso, prolixior fio: paucis igitur, quae reliqua sunt, absolvam. En tibi Indicem auctorum veterum Graecorum et Latinorum, qui mihi in duplo sunt. Nuper enim, si recte memini, talium desiderium exposuisti. Notabis igitur, quos habere aves; et, si omnes expetietis, ad unum etiam omnes habebis, pretio haud iniquo, hoc est, plane; nullo.

Cave autem, ne, quae Tua esse solet verecundia, unicum omittas, qui tibi usui esse possit. Si tergiverseris, bilem commovebis, quae cum nuper tam diris me modis vexaverit, imo excruciaverit, ipse cogita, quantis malis, si recrudesceret, amicum tuum exponeres. Accedit, quod tanti non sint, ut ex aere tuo liberare me queant. Cogitabis tamen, quod, juxta proverbium, antiqua debita saepehumero stramen penset. Accipe igitur paleas, ne malum tibi nomen maneam. Utinam et plurimum Venerando Parenti, quem salvere jubeo, debitum solvere, vel saltim animum monstrare gratum queam. Sperabam, nuper, cum celeberrimus Dn. SCHUDTIUS, Sandiusque noster in libellum PISETZCKII a Kranichseld apud me inquirerent, me inserviendi occasionem nactum esse. Ast fesellit opinio, cum alia duo opuscula fuerint, quae, ab eodem auctore pro fecta, Bibliotheca mea servat: videlicet, Dissertationum aliquot Juridico-Politicarum Fasciculi, statum politicum et bellicum concementes, nimirum de Indictione belli per Feciales, Bello, Induciis etc. Alterum: Dissert. Theologico-Juridico-Historico-Politica, in qua firmissimis rationibus ostenditur, atque demonstrantur, Religionem vi, carcere etc. aliisque violentis remediis propagari non posse. Utrumque Francofurti anno 1672. in forma, quam

vocant, duodecima prodiit. Quae licet gravissimo operi, quod Deus feliciter finire sinat, haud inservire queant, ideo tamen de iis monendum duxi, ut meam saltim voluntatem testarer. De cujus constanti in Vos, o charissima capita, propensione securi, certissimique vivite, atque valete. Deblaterabam apud Francofurtum Moeni die XVII. Febr. MDCEXIV.

P. S. Quae in adjectis schedulis notavit Judaeus, nuper mihi vendidit, magnique prae aliis fecit, quare tuum de illis judicium expeto. Tanta est tuarum expectatio, ut tot, quot requiruntur, dies vix ferre desiderium possim. Ne igitur retardes, quaeso, similique, quo ego hic usus sum, modulo metire.

XLVI. JO. HENR. MAJVS FIL.

Cresco, et exsulto, et liquida me totum persundi sentio voluptate, dum santtati redditum recordor illum, quo aegrotante et ipse animo sui aeger. Quam solicitus de te, Vir Gcncrosissime, idemque amicorum optume, fuerim, multis indicare nolo, ne quid auribus tuis dare videar. Loquatur, si vis, mei loco

Raumburgerus, testis et index utriusque valetudinis tuae, cui in mandatis dedi, ut, quamprimum te melius habere occiperes, nunciaret, quo pietatem erga te meam testari possem. Dolui vices tuas (Deum testor) ex animo, atque nunc, lectis jucundissimis litteris tuis, plane cohorrescit corpus meum. Itane fas est, carnificum eruditorum manus tam saevo experiri modo illum, qui rei litterariae opem fert maximam, sine vi et ferro? Gratulor utique tibi, tanta molestia liberato, atque id unicum voveo, ut pugilice posthac valeas. Mihi vero impense simul gratulor de reddito tanco fautore, cujus benignitatem etiam inter morbi tormina crevisse intelligo. Nescio sane, quales tibi agam gratias; adeo insignia sunt, et illustria tua erga me promerita, quae augere studes, demandando mihi una cum Fratre tuo Germano curam partis bibliothecae tuae. Anxius haereo, mihi crede, non satis, quid rescribam, gnarus. Hinc me magnitudo benevolentiae tuae, illinc tristis memoria obitus tui premit. Vellem, nunquam ad me perveniret provincia ista, sed ultra aetatem meam, annosque, etsi innumeros, excurreres salvus atque incolumis. Numerosam insuper liberorum prolem, et filios maxime tui similes, contingere tibi, toto pectore precor; quum longe mihi jucundius futurum sit, aliquam conferre

filio tuo in addiscendis linguatum Graecae et Ebraicae elementis, operam, quo thesaurum, quem possessurus est, aestimare possit, quam libros curare, tanto abs te opere amatos, Quodsi vero haeredes masculos donare tibi Deus O. M. noluerit, tibique, Amice colende, ea fuerit mens, ut, quod oblectamentum tibi fuit, quodve thesauri instar habuisti, Ludovianae nostrae testamento legare constitueris, ut tuam adprobem santentiam, necesse omnino est, utpote qui ipse decreverim, librariam meam supellectilem, qualis demum cunque fuerit, eidem Academiae committere, ubi sine liberis et uxore discesserim, quod procul dubio fiet. Neque enim omnibus contingit ea matrimonii felicitas, qua Tute, VFFENBACHl, Virorum praestantissime, frueris, neque ea me dignum pronuncio, neque temere, exspecto. Bibliothecarum in civitatibus imperialibus publicarum satum est peculiare, ut a paucissimis visitentur, iis maxime, quibus quasi domestica est. Dic, cui prosint Ludoltiani libri, quos nemo in urbe vestra aut legere aut inteligere potest? Hi, si in Academia quadam reposti essent, semper haberent et admiratores suos et lectores. Quare bene factum a Senatu Lipsiensi, quod WAGENSEILII manuscriptos codices suae vindicaverit bibliothocae, qui, si in Noribergensem pervenissent, eodem

cum caeteris fruerentur fato; neglecti jacerent et dissipati. Consideremus legatum Scaligeranum, quod Leidensis adservat bibliotheca, cui non illud prodest? Vix prodit auctor aliquis sive Graecus, sive Latinus, qui non componatur cum manuscripto quodam Scaligerano. Quam ob rem, uti novum prorsus esset factum tuum, ita laudibus et panegyrica oratione exciperetur, duraretque memoria tua non Francofurti solum, sed heic loci, in animis sermonibusque doctorum ad rerum usque aeternitatem. Semper enim erit aut Historicus aliquis Professor, aut Philologus, aut Litterator, qui, dum tuos libros volvit, tui quoque recordabitur. Potissima vero causa, ob quam et tale quid cum reculis meis decreverim, et, ut facias. ipse. Vir amicissime, vellem, haec est, quod nullus magis sit aptus locus voluminibus atque libris Academia. In hac plerique omnes aut concipiuntur, aut excuduntur, ut merito ad eam redire debeat, quod inde venit. In civitatibus aliis, qui libros lustrant publicos, peregrini sunt homines, ad dies, hebdomadas, aut menses in urbe degentes. At vix tantulo spatio excuti potest liber integer, et describi in usus publicos, nisi perbrevis existat. In Academiis per vitam. Haeret integram Professor, familiaritatem init cum libris intimam, atque ab his aegre divellitur, sic,

ut occasionem habeat, temporisque opportunitatem, vastissima etiam edendi volumina. Verum haec longius persequi nolo, ne tuis opibus inhiare videar. Iterum ego, iterumque testor Deum, malle me vel tuis adjicere libris meos, quos habeo, omnes, quam illum vivendo attingere diem, qui mortem tuam, o dulce decus meum! nunciet. Non est mihi in terrarum orbe, si a patre abiero, amicus, quem ita, ut te, venerer. Non igitur putabis, me aegro laturum animo, si thesauri possessor fueris diuturnior. Paratus sum, ubi Deus voluerit, quod longitudini vitae tuae implendae deest, brevitate annorum meorum supplere: immo mori tecum malo, quam sine te vivere. Gratias interea tibi, Vir summe, ago, habeoque pro tam egregio amoris erga me indicio, quem ut perpetuum mihi servare velis, enixe contendo. DIETERICI nostri libris invigilabo draconis instar, eosque, ubi carceribus liberati erunt, ad te, tanquam spolia diu exoptata, deferam, aut, si mavis, triumphi particeps erit uterque nostrum. Ad responsum Altdorffiensium quod attinet, non habeo, quid dicam. Si unus Jurisconsultus dicitur civitatis oraculum, quid non sentiendum de toto corpore? Nam de Theologis nihil nunc addam. Mea quidem sententia, judicium satis tulit benignum Ordo et Jurisconsultorum et

Theologorum, ea inprimis de causa, quod Cabbalae practicae doctrina, conjuncta cum convitiis in Salvatorem nostrum, fidemque Christianam, et magicis superstitionibus, inter ipsos Judaeos non omnes admissis, mitiorem vix sustinere potuerit poenam. At de his tu rectius judicare poteris; mihi semper horrenda visa sunt, quae contra Jesum Christum impuro ore effutiunt Judaei, et severa poena coercenda, si non resecanda prorsus. De BURCKLINIO vix est, ut operam tibi in perlustrandis Codicibus manuscriptis spondeas. Eo enim vir bonus et diligens natus est ingenio singulari, et fere dixissem mirabili, ut religioni sibi ducat, alios evolvere libros, quam sacros, aut sacra exponentes. Accedit, quod tanta ejus non sit peritia, ut omnes cujuscunque generis manu exaratos libros intelligere valeat, qui in levioribus et facilioribus haeret unice. Non haec scribo vituperandi causa, quod iniquum esset et non tolerandum, maxime quum Praeceptorem habuerim illum, sed monendi gratia. Grammaticus est, prae tereaque nihil. Quicquid igitur Ebraicorum habes librorum, mihi vindicabo, sive ambitione quadam inductus, sive voracitate Rabbinica. Qua etiam de causa aliquot indies semper horas tuis libris manuscriptis impendam, ut mutos brevi tempore absolvere possim, quibus, continuo succedant,

si ita jusseris, alii. Facturus tum inicium sequenci mense, finitis collegiis meis. De Mechanici Noribergensis schedula non est, cur tam multis agas gratias: solum aestimabis tibi tuisque inserviendi alacritatem, quam quum magni momenti rebus testatam facere nequeam, nugas aliquas offerre cogor. Nos enim vappae sumus, et pusilla inculti ruris numina. Quanta vero liberalitas est tua, Generosissime Domine, quae ultro mihi magnum classicorum auctorum et elegantem offert numerum! Hic tacendum mihi, et sacro sientio tua exosculanda benignitas, quam, quia privatim rion sufficit laudare saepius, publice propediem, tua cum venia, celebrabo. Munificus es, Vir optume, at me vis esse impudentem. Esto, et, ut scias, me gnaviter esse. inverecundum, nomino; heic, quos in familiam libiorum meorum recipere gestio; Statium, Ausonium, Mythographos Latinos MVNCKERI, Ammianum VALESIl, Florum FREINSHEMII, Ptolemaei denique Geographiam, sed hanc ea conditione, si Graecus. fuerit adjunctus textus; nam Latinam versionem possedi dudum. Pudet me tam enormis impudentiae, quam commisissem numquam, nisi mandatum tuum in oculis esset. Quin et volo, bile libereris omni, quod ut ordine fiat, scrinia primum tua, ut bonum decet Medicum, expilo. Hanc itaque praestiti

auxilii mercedem si mihi donare yolueris, ut fratri meo, Raumburgero, tradas, majorem in modum contendo. Est. et mihi librorum quorundam duplex copia, quos hic adpositos leges, unde sume et aut omnes, aut quos nondum possides; sed vix unus erit alterque, quem non ostendat instructissima illa bibliotheca tua. Venio ad schedas Judaei. Catalogus ille librorum Ebraicorum [gap: Hebrew words] hoc est (eleganti nomine) Labia dormientium, intus mihi notus est, et in cute, quem non modo, ut optimae notae librum judico, sed, et ante me et mecum viri harum litterarum periti omnes. Auctor ejus est Rabbi SABBATHAI STRIEMER; typis editus est Amstel. 1680. 4. Ejus versionem Latinam promisit Gustavus PERINGER, atque imprimi jam coepit, mox, nescio qua de causa, impedita. Pollicitus pariter est translationem Romanam Christianus WORMIUS, atque nunc exspectamus, quid J. F. CLANNERUS, Gymnasii Briegensis in Silesia Collega, moliatui. Liber est rarissimus, utilissimusque, etsi auctor aliquando descripsit BUXTORFIUM, servatis etiam ejus errorihus; qua de re videbis SAINJORI Bibliothecam Criticam Tom. I. pag. 362. Prostant et. supplementa hujus catalogi, quae dedit OPPENHEIMERUS Pragensis, de quibus Aulam librariam (Bücher-Saal) Tom. II. pag. 855. De ceteris

quid sit judicii mei, proximis exponam lit teris: nunc enim festinandum, ne spatio excludar. Sunt mihi Secreta Secretorum Societatis Jesu, nondum, arbitror, excusa: describi in tuam, Amice mellitissime, gratiam curabo, ubi imperaveris. Parens meus de recuperata valetudine mecum gratulatur tibi, gratoque animo agnoscit curam, quam ejus causa in conquirendo Kranichfeldiano scripto suscepisti, et quam memori semper servabit mente. Uterque nostrum vitam longaevam, felicitatem constantem, fausta et fortunata omnia, certos inprimis thesauri librarii heredes ex te genitos adprecatur. Vale, et nos amare perge. Raptim XI. ante Calendas Martii CIC IC CCXIIII.

XLVII. P. BERNARDUS PEZIUS Benedictinus et Bibliothecarius Mellicensis.

Dum omnium, quidquid in Europa est, eruditorum hominum sermonibus celebraris, tantumque splendoris in litteraria Republica consecutus jam es, ut vix ullus. inhac beatus esse possit, quem in benevolentiae Tuae communionem non admiseris:

crimini nulli mihi vertes, IIlustrissime Domine, si Te, licet caetera obscurus homo, sacrosanctorum tamen Antiquitatis monumentorum pertinax consectator, his litteris compellavero. Animum saepius haesitanti addit inclyta fama, quae ex omnibus usque angulis politioris Orbis tot et talia, quibus omnium generum disciplinae et studia exornentur, illustrenturque, litteraria cimelia Te congregasse nuntiat, nec congregasse tantum, sed, quae singularis nobilissimi animi Tui humanitas est, etiam studiosorum hominum usibus destinasse. Quocirca nemo non Germaniae nostrae redivivum in Te Maecenatem, novumque. optimarum litterarum Statorem gratulatur. Porro ad me. quod attinet, id jam nunc enuntio, nihil me ardentius cupere, quam locum quempiam et occalionem, sapientissima consilia, et luculentissima de egregiis studiis merita Tua dignis Iaudibus efferendi, Enimvero ejusmodi occasionem nemo largiorem, certioremque mihi praebere poterit, quam Tu is ipse, utpote qui, benevolente Numine, ea possides, quae mecum communicata non solum amplam facultatem dabunt, sed etiam necessitatem imponent de Tuo Nomine bene recteque merendi. Atque ut tandem noscas, quorsum ista spectent, ea benignitate, qua cuncta soles, et haec accipesis. Occepi prelo subjicere duos Thesauri

Anecdotorum Novissimi tomos, quos. hoc eodem anno tres alii pluresve consequentur. ipsa Operis mei inscriptio Tibi omnia mea consilia recludit, ostenditque, idem. meum institutum esse, quod fuit P. Edmundi MARTENE, amici mei, cujus Thesaurus Anecdotorum Novus tantum apud omnes eruditos plausum excitavit. Nempe vastissimam veterum monumentorum Collectionem, ex Patribus, Scripturarum interpretibus, Theologis, Historicis etc. adorno, quae omnium temporum rebus et disciplinis lucem allatura sit. Ergo cum dubitare nequeam, plurima in illa tua MSS. Codd. vi esse hactenus inedita, ipse vides, quantum me tuis honoribus obstricturus sis, si quid horum Operis mei locupletandi causa mihi transmiseris. Neque ego tuae benevolentiae modum et legem statuam. Accipiam omnia gratissimo, Tibique devinctissimo animo, quaecunque in hanc rem decreveris, modo inedita, et tuo judicio luce publica digna fuerint, cujusmodi sunt veterum Theologorum, qui syllogismorum coquos antecesserunt, opuscula, Monasteriorum Chronica, Virorum illustrium Epistolae, Chartae, Diplomata etc. Praefigam singulis monumentis Vffenbachianae Bibliothecae nomen, ut omnibus palam constet, quantum Tibi universa; res litteraria debeat. Hae preces haec vota mea, Eruditissime Heros! Nunc Tuum erit,

aut illa benigne admittere cum immortali laude tua, quam nec sera posteritas denegabit, aut respuere: id quod posterius etsi inurbanitate mea me meritum fuisse lubens fatear, a vulgatissima ramen tua clementia nunquam exspectabo. Vale, unicum Germaniae Decus, ac fave.

XLVIII. P. BERNARDO PEZIO.

Tam illustre tuum in orbe literario nomen est, ut oppido fallaris, quod obscurum pro singulari modestia tua adpellaris, ac velut ignotus me compellare dubitaveris. Adeo magnifice de te doctisque conatibus tuis sentio, ut literae tuae non modo acceptissimae ac jueundissimae fuerint, sed hos etiam adjuvare maximae futurum sit voluptati. Nunquam enim invidorum illorum probavi sententiam, qui, quos collegerunt, thesauros litterarios defodiunt, vel ob diversas in religione sententias Musarum januas, quae, ex veteri sententia, apertae esse debent, occludunt. Illud certe stultum est, ac eos, qui studiis humanioribus nomen dederunt, minime decet, Hoc vero, partium scilicet

studia ab omnibus, qui artes liberales tractant, abesse omnino debent, quibus commune ac publicum reipublicae litterariae bonum omnibus sane viribus nullove discrimine promovendum est. Mirari igitur satis nequeo, Cl. GENTILOTTIUM, virum alias humanissimum, ac bibliothecarium Caes. dignissimum, Dominum PFAFFIUM, Professorem Tubingensem, virum optimum, auxilia ejus implorantem, tam frigide, ut ille apud me graviter conquestus est, repulisse, ut de ea, quam ipsemet ab eodem tuli, repulsa urbana nil dicam. Fateor equidem, multos esse, qui aliorum facilitate, concessisque benivole litterariis cimeliis abutantur, ad quod praecavendum cautelas nonnullas aequissimas prolegomenis, cataloco meo praefigendis, inseram. Ast talia ab ingenuis ac honestis bonarum litterarum cultoribus non facile metuenda, nec erunt ex bis, qui monita, de quibus jam dixi, respuent. Quum igitur nullus dubitem, quin tu, admodum Venerande Pater, eadem probaturus, ac bona utique fide acturus sis, tantum abest, ut tibi quidquam denegare possim, ut potius facultatem, quaecunque in usus tuos ex qualicunque supellectili mea libraria eligendi, concessurus sim, quam primum Catalogus MStorum meorum prelum, sub quo sudat, evaserit. Primus illius tomus futuris, Deo volente, nundinis

paschalibus absolvetur, inque lucem publicam exibic, in quo non pauca, ut confido, quae tibi arrisura sunt, offendes. Sciagraphiam totius operis in Ephemeridibus eruditis, quae Halae Sax. sub titulo: Bibliothecae miscellae, vermischte Bibliothec, prodeunt, legere poteris. Interim non aegre feres moram, et benevolum, de quo certissimus esse potes, animum boni consules. d. 28. Oct. MDCCXIX.

XLIX. P. BERNARDUS PEZ.

Memor singularis Tuae erga me meaque studia benevolentiae, Perillustris Domine, qua proximo anno prolixam mihi spem, praeclara quaedam vetera monumenta ex tua opulentissima MSS. Bibliotheca obtinendi, fecisti, a me, nunc edito etiam hujus Catalogo, laboriose sane ac erudite confecto, impetrare non potui, quin te obnixe rogarem, ut ALGERI seu ADELGERI Monachi Tractatum de Libero Arbitrio mecum communicare ne dedigneris. Caeterum conditionibus et legibus, quas Codicibus tuis usuris docte pariter ac prudenter praescripsisti, me lubens volens subdo, ac spondeo, me omnes sumptus, qui in opusculi exscriptionem facti fuerint,

gratissimo animo resarturum. De GENTILLOTO vera praedicasti. Homo ille morosus, et ad Germanorum genium minime factus est. Et nobis, dum utendos ex Caes. Bibliotheca Codices offert, eas conditiones addit, quas accipere non possumus. Expectandum itaque, dum alius Hesperidum pomis praesideat. Interim ad te mitto Conspectum operis mei, quod tibi haud displicebit, si quidem tua studia recte assequar. In praefationibus meis te tuumque nomen non uno loco celebravi, quod aeque feras, precor. Plura de te dicere, in mox secuturis voluminibus, quae ALGERO tuo ornabuntur, non praetermittam. Jam Vale, illustre Germaniae Ornamentum, et parta gloria longissime fruere. d. 29. Jan. 1721.

L. P. BERNARDO PEZIO.

Quod serius ad tuas, in tempore mihi redditas, respondeam, faciunt plurima, quae a Caesareis, ut vocant, Commissariis mihi demandata fuerunt negotia. Haud aegre igitur meum, quod etiam rogo, feres silentium. Ne vero promissi immemorem existimes, scias velim, me non modo ALGERI, quem e Catalogo primum tibi selegisti

librum, sed alios etiam, quos postea expetiturus es, concessurum quam lubentissime, si modo quenquam indicaris, qui ab Amanuensi descripta recipiat, atque ad te curet. Pro. transmissi Thesauri Conspectu non modo gratias ago, sed ex animo tibi, Vir maxime venerande, gratulor. Recte sane facis, quod aliorum e familia vestra Eruditissimorum vestigia legas, tuoque exemplo egregio commonstres, neque in Germania nostra deesse viros ex ordine vestro, ob singularia in Ecclesiam et orbem litterarium merita prae aliis omnibus conspicuo, qui rem litterariam ornare et velint et possint. Superbit Gallia Fratrum tuorum virtute atque studiis, existimavitque hactenus, caeteras regiones atque ipsam Germaniam nostram non nisi otiosos alere Monachos, qui de litteris parum solliciti codices optimos, in monasteriis latentes, muribus, blattis, tineisve relinquant. Macte itaque virtute tua, ac in eruendis conquirendisque litterariis, qui in Germania nostra aeque ac in Gallia habentur, thesauris strenue perge. Quod ut possis, vitam viresque Numen tibi largiatur benignissimum. Ne vero te deterreant, de quibus in epistola ad BUCHELSIUM conquestus es, obstacula; eximia enim, quae nunc in lucem edidisti, specimina cessare illa facient, multisque salivam non modo movebunt, sed faciliores etiam in te juvando

vando reddent. De mea certe et benevolentia et industria certissimus esse potes. Tu modo indica, quibus egregia studia tua promovere queam. Exigunt hoc publice a me facta promissa, jubent ipsae, quas colimus, litterae humaniores, quae humanae esse desinunt, nisi earum studiosi omnibus adjuvare sese invicem modis velint. Qua in re cum plane consentientem te mecum existimem, tuum quoque auxilium implorare nullus dubito. Diu est, quod PLATINAE Historiam Mantuanam, a LAMBECIO in Austria vestra editam [note: Baptiitae SACCHI, Cremonensis, ex vico Platina, vulgo appellati PLATINAE, Historia inclytae Vrbis Mantuae, et Sereniss Familiae Gonzagae, in Libros VI. divisa, et nunc primum ex Augustissima Bibliotheca Caesarea Vindobonensi a Petro LAMBECIO in lucem edita, atque necessariis annotationibus illustrata, Vindobonae A. 1675. in 4. typis excusa, est longe rarissima, suppressa quippe Eleonorae Gonzagae, Augustae viduae, nutu. Plura de ipsa nosse cupidus conferat Giornale de Letterati d' Italia, Tom. XIII. p. 422. sqq. SERPILII rariorum librorum Notitiam Germanice scriptam, Part I. p. 24. sqq. Ven. VOGTII Catalogum historico-criticum Librorum rariorum, p. 535. Clar. FREYTAGII Analecta de libris rarioribus p. 692. etc. recusa vero deinde est illa Historia in GRAEVII et BURMANNI Thesauro Antiquitatum et Histor. Italiae, Tom. IV. ac in MURATORII Scriptor. rerum Italic. Tom. XX fol. 609. sqq.], ejusdemque

LAMBECII Iter Cellense desiderem. Facies igitur rem mihi gratissimam, si aequo illa pretio comparare velis. Quod certe officium pro singulari humanitate tua lubens, ut spero, praestabis. d. 15. Mart. MDCCXXI.

LI. P. BERNARDVS PEZ.

Benignissime, ut quidem nunquam non soles, Perillustris Domine, mecum agis, dum amplam tui ALGERi seu Adelgeri de Libero Arbitrio consequendi spem facis. Itaque pro adeo effusa erga me benevolentia, quas possum, maximas gratias ago, meque totum vicissim in tuos usus offero. Algeri Opusculum mox quartum Anecdotorum tomum, qui sub finem hujus anni forte jam in luce versabitur, exornabit. Nam is tomus vaitissimos VII. Libros de Laude Liberi

Arbitrii, a B. FROVVINO Abbate. Angelomontano seu Engelbergensi in Helvetia circa annum MCII. scriptos, uti et ENGELBERTI, doctissimi Abbatis Admontensis, Tractatum de Libero Arbitrio complectetur. Igitur Algerus triadem claudet Caeterum cum Martinus Veithius in his nundinis Opus meum Franckofurti divendat, eum, ut meo nomine Opusculum a te recipiat, factasque in exscriptionem impensas in loco persolvat, rogavi. Huic itaque, ut tuto omnia concredas, opto. Pro PLATINAE Historia Mantuana, ut eam quamprimum haberes, nullam non operam dedi, sed nondum studiis erga te nostris fructus respondit, ut ex adjecta amici epistola cognosces. Sed perquirere non desinemus, dum tibi quibuscunque sumptibus satisfacere possimus. In Caesarea Vindob. bibliotheca scio aliquod exemplum vacans, quod cum alio ejusdem pretii commutare fas est bibliothecae illius Praefecto, extare: verum quia nosti, cum illo homine mihi non optime convenire, alias artes et vias, quibus cupitum opus accipiamus, tentare pergemus. Ad Pentecosten publice comparebit Tomus I. Scriptorum Rerum Austriacarum, a germano fratre ac contubernali meo adoi natus. Nunc in conscribendis praefationibus toti sumus, cum corpus operis Lipsiae apud Gleditschii filium excusum jam sit.

Eidem extrudendum etiam dedi P. HUEBERI nostri Austriam ex Archivis Mellicensibus illustratam, quod opus elegans meris veteribus Diplomatibus et chartis constat, praecipueque nobiles Austriae familias illustrat. De Thesauro meo, cum eum nunc ad manum habere te non dubitem, vellem sane nosse, quid sentias. Neque enim dicere valeo, quantum tuo judicio deferam. Forte nonnulla in eo tibi jure displicebunt. Sed memineris, a me omnia hic primum ac sine duce idoneo fieri. Ea tamen pro more tuo candide mihi, si amas me, indica. Proficio enim plurimum, sicubi me errasse cognosco. Post Pascha Vindobonam abibo, furfures meos Augustissimo Caesari, cui inscripti sunt, oblaturus. Itaque si quid a me in eo loco fieri volueris, quod tibi gratum sit, tempestive scribe, ac nostros conatus juvare ac fovere perge.

LII. P. BERNARDO PEZIO.

Creber magnusque peregrinorum in nundinis ad Bibliothecam perlustrandam confluxus, inopinataque status rerum mearum, de qua Veithus, ut puto, te certiorem reddidit, mutatio obstiterunt, quo minus ad tuas hactenus respondere, vel etiam ALGERI libellum eidem tradere potuerim. Quam cunctationem ne aegre feras, vel mihi vitio vertas, etiam atque etiam rogo, etsi a singulari humanitate tua veniam mihi pollicear facillimam. Ne vero diutius in mora haeream, en ALGERI libellum, quem, cum perbrevis sit, nec magnos sumtus facere possit, jam per cursorem ordinarium mitto. Alter, qui cum in codice praecedit, ADELGERI de corpore et sanguine Domini liber multo est prolixior, justumque volumen efficeret. Si vel hunc, vel alia e Bibliotheca desideras, lubentissime concedam. Nil plane erit, quod tibi, Vir celeberrime, si ad eximium Thesaurum tuum augendum facere posse existimas, denegabo. Ita enim priores illius, quos nuper publicae luci donasti, Tomi probantur, ut piaculum crederem, si egregia studia tua promovere, ac quovis modo adjuvare nolim. Nil sane est, quod in praeclaro opere

tuo desiderem, nisi quod cum multis aliis maluissem, ut historica nobis seorsim dedisses, ut, qui illis potissimum delectantur, minoribus iisdem sumtibus frui potuissent. Ast secutus videris DACHERII, MONTFAUCONII, DURANDI, aliorumque exemplum, qui Bibliopolarum commodis hac ratione consulere voluerunt. Cum vero omnia non modo Theologis accepta atque proficua sint, sed suo pretio atque utilitate minime careant, ac merito ab interitu liberanda videantur, eo, quo coepisti, modo strenue perge, ac reliqua, quae studio nunquam satis laudando a situ et squalore vindicasti, promere satage. Quod ut praestare possis, vitam viresque ex animo apprecor. Salvum atque incolumem non modo, sed re quoque feliciter gesta te Vindobona rediisse, spero. Quod si Mantuanam quoque Historiam, quam aveo, ex eo itinere retulisses, res sane foret mihi gratissima. Interim et tibi et P. HUEBERO tuo gratias ago, quod tanto in eam studio inquirere voluistis. Austriam hujus ac Scriptores etiam, a Germano tuo conlectos, summo cum desiderio omnes mecum boni exspectant. Singularis plane hostri seculi est felicitas, quod vetera Germaniae nostrae monumenta, quae hactenus situ ac squalore obruta atque neglecta jacuerunt, vel etiam blattis, tineis ac muribus in escam

concessa fuerunt, tanto nunc ardore conquirantur. Laudari igitur satis nequit doctorum virorum studium, qui istis curam atque diligentiam suam impendunt. Quod cum prae aliis strenue agas, Numen benignissimum egregiis conatibus tuis porro benedicat, teque servet quam diutissime superstitem! die 26. Maji. MDCCXXI.

LIII. P. BERNARDUS PEZ.

Cumulatissimas tibi, Perillustris Domine, gratias ago pro Schediasmate ALGERI de Libero Arbitrio, quod in IV. Thesauri mei Tomo, in autumnalibus nundinis Francofordiensibus, ni Veithius spem fefellerit, publicando, non sine multa inclyti Tui Nominis ac Bibliothecae concelebratione typis excusum videbis. Ejusdem Liber de Corpore Domini maximi momenti quidem est, sed is prelum dudum expertus jam fuit, Meam autem infelicitatem satis nequeo deplorare, ut qui tum per me ipsum, tum per amicos in comparanda Historia Mantuana omni possibili opera hactenus collocata, frustra fuerim. Quare te, Vir summe, obsecro ac obtestor,

ut votorum tuorum frustrationem meae inhumanitati ne attribuas, aliudque in mandatis mihi des, quod felicius effectum tibi voluptati ac usui esse possit. Luculentum enim apud me nomen tuis beneficiis habes, cui expungendo ex omnibus usque opibus studebo. Quod de Thesauro meo benigne sentias, gratias habeo. Ipse autem vides, quo consilio Historica Theologicis monumentis copulata sint. Nostri hic homines haec prae illis mallent, alii aliud. Omnibus itaque in hujusmodi opere satisfieri non potest ex asse. Multa etiam mihi tribuenda sunt amicis, quorum opuscula ne videar spernere, praestantioribus interserenda sunt. Id ni faciam, homines bonos a me averto, efficioque, ut nihil agant. Sed de his plura in insulsis meis praefationibus leges. Hodie frater, qui Te impense colit, Epistolam, qua Caesari Scriptores suos Austriacos nuncupat, Gleditschii filio misit: ut adeo opus intra XIV. dies prodire in lucem possit. Non displicebit id tibi, cui patria historia adeo cordi est. GENTILLOTUS tres Catalogi sui tomos jam dudum nobis minatur, tametsi rerum ejus gnarus non credat quidquam homine vivente proditurum. Quid agit nunc doctissimus PFAFFIUS noster? Utinam is recte utatur Codicibus Hirsaugiensibus, quos in Principum Wirtenbergensium potestatem venisse non dubito.

Moguntinarum rerum Scriptores ecquando tandem e prelo eluctabuntur? Ast percunctationibus fatiandus non es. Hic Monachi antiquitatum studiis vacare occipiunt, ac de publico bene mereri. Confirmo singulos in recte coeptis: sed apparatus necessarius plerisque aut otium deest. Chronicon Generale Andreae Presb. Ratisbon. tibi olim publice laudatum, in meo IV. Tomo comparebit ex optimae notae Codice Monseensi. Ut Veithius tuo scribae pro Algero satisfaciat, dudum jussi. Id ni factum sit, me mone, ne in optimas leges tuas ingratus peccaste videar. d. 22. Jun. 1721.

LIV. P. BERNARDO PEZIO.

Opus hauderat, ut tantas pro transmissis foliis paucissimis gratias ageres, vel etiam elogia illis inscribenda promitteres. Lubens sane Schediasma illud Algerianum concessi, nullumque aliud praemium est, quod deposcam, nisi ut, quod non tam ex lege ultro facies, tribus saltim verbis moneas, ex Codice meae Bibliothecae desumtum illud esse. Nec est, quod scribae quidquam offeratur, lex enim inurbanis solummodo illis praescripta fuit, qui majora opera deposcunt, nec, receptis illis, de sumtibus ipsorum causa factis restituendis cogitant, sed mihi, qui impensas in comparandis Codicibus sat graves habui, illas, quod non raro accidit,

Amanuensibus erogandas relinquant. Studium tuum, Vir humanissime, in comparanda historia Mantuana frustratum hactenus fuisse, quidem doleo. Gratias vero tibi nihilominus habeo. Si benignior fortuna exemplum forsan offerat, arripies, mihique concedes. Casu enim nonnunquam in manus nostras incidunt, quae studiose quaerentes fugiunt. Ideo sollicitum de ea amplius te esse nolim. Quae de opere tuo, tum in praefationibus, tum in epistola mones, justa utique sunt, nec ea unquam felicitas cuidam mortalium data est, ut omnibus per omnia satisfacere potuerit. Recte igitur tu ages, si in eo, quo coepisti, tramite strenue pergas. Fratris, quem salvere jubeo, Scriptores Austriacos maximo cum desiderio exspecto. Bibliopolae enim nostri illos nondum attulerunt. GENTILOTTII cunctationem ac tergiversationem miror; ex iis forte est, de quibus Seneca dicere solitus, quod operose nihil agant. Indulgere videtur genio suo Italico. Dolendum autem, tantum thesaurum quasi absconditum latere, qui maximum rei litterariae augmentum atque ornamentum afferre et posset et deberet. Ejusmodi Bibliothecarii cani Aesopico, focum custodienti, simillimi. Cel. PFAFFIUS in conlegendis actis, ad constitutionem Unigenitus spectantibus, nunc occupatur, quorum Tomum primum procul dubio vidisti. Mallem, ut promissa Acta Ecclesiae Germanicae potius daret; ast, ut me nuper certiorem reddidit, non tam

voluntas, quam Bibliopola, qui sumtus ferat, ipsi deest. Monui eum, rem melius successuram, si in capita illa dispesceret. Nimia enim operis, ut meditatus est, moles et Bibliopolas et emtores deterret. Quando scriptores Moguntinenses prelum sint evasuri, definire nequeo. Etsi enim collector JOANNIS sedulus sit, et Bibliotheca mea bene utatur, tarde tamen procedit opus, quod non parum etiam sandii Bibliopolae cunctatione ac tergiversatione sufflaminatur. Tarditatem vero operis gravitas atque praestantia, quod spondere possum, compensabit. Andreae Ratisbonensis Chronicon Tomo tuo IV. inserendum, et gaudeo, et doleo. Laetor equidem, quod publico illud donetu; male tamen me habet, quod tantos in istud describendum sumtus aliquot abhinc annis fecerim. Hoc tamen non ita accipies, ac si tibi editionis gloriam, Orbi litterario vero utilitatem invideam. Optarem vero, ut cum meo exemplo tuum apographum conferre licuisset. Non latet te, me versionem quoque ejusdem Germanicam, eamque auctiorem, possidere. d. 19 Jus. MDCCXXI.