CAMENA Early Modern Latin Texts

NB: Greek words may not display properly on your browser (Sgreek Greek font installation required; see http://www.silvermnt.com/fonts.htm).

CONRADI SAMVELIS SCHVRZFLEISCHII EPISTOLAE SELECTIORES, SECVNDVM NVNC SINE LACVNIS ET CVM MEMORIA AVCTORIS EMENDATIVS EDITAE AC PROMVLGATAE. VITEMBERGAE, APVD HEREDES GODOFR. ZIMMERMANNI, A. CIC IC CC XXIX.

ILLVSTRISSIMO ET GENEROSISSIMO DOMINO, DN. NICOLAO, LIB. BAR. ET S. R. IMP. BANNERESIO A GERSDORF, DYNASTAE BARVTHI, HENNERSDORFII, BRETINGAE, BVCHWALDAE, RACKELII, HAVSWALDAE, KRACKEVIZII, BERTHELSDORFII, ET KEMNIZII, ETC. ETC. IN CONSILIO SANCTIORI FRIDERICI AVGVSTI, POTENTISSIMI POLONIARVM REGIS ET SAXONIAE PR. ELECTORIS SERENISSIMI, MODERATORI EMINENTISSIMO ET MARCHIONATVI LVSATIAE SVPERIORIS PRAEFECTO EXCELLENTISSIMO [correction of the transcriber; in the print EXCELLENTISSMO];

EXhibemus Vobis fasciculum epistolarum, a C. S. SCHVRZFLEISCHIO, Viro in orbe literato admodum celebri, confectarum, eumque sanctissimis Vestris Nominibus submissa animi veneratione consecramus,

partim ut Vobis testatam faciamus animi nostri religionem, qua Meyeriana familia Vobis est devincta, partim ut hae epistolae eos in primis in sui patrocinium advocent, ad quos maximam partem exaratae fuerunt, quibusve proprio veluti jure prae aliis competere videntur. Magna in illis GERSDORFII ac FRISIORVM Nomina et nisi redigiosissimo mentis cultu, non compellanda, multoties conspiciuntur. Vobiscum eruditissimus ac prudentissimus auctor per hoc commercium literarium de gravissimis argumentis, cum primis et statum patriae communis publicum ac tunc temporis Gallorum astutiis graviter attritum et rem literariam attingentibus, egit suaque consilia, quae ubique exquisitam prudentiam ac summam

judicandi facultatem ostendunt, aperte communicavit, et, quid Vos de reipublicae communis pariter, ac literariae, conditione sentiretis, solicite a Vobis, tanquam Viris rerum publicarum peritissimis, perquisivit ac prudenter exploravit; Vobisque tandem pro beneficiis maximis ac honoribus summis, a POTENTISSIMO PR. ELECTORE SAXONIAE, auxilio patrocinioque Vestro impetratis, solennem gratiarum actionem persolvit, Vestrumque eruditis inserviendi promptum animum justis elogiis cohonestavit Quid dicamus de epistolis, pariter hoc volumine contentis, quas Cl. auctor. dedit ad illustrissimam Feminam, CATHARINAM HENRIETTAM GERSDORFIAM, ex pervetusta FRISIORVM gente

prognatam, quae etiamnum in perenne sexus feminei ornamentum floret et cum eruditissimis feminis, immo cum ipsa PVLCHERIA, in praestantissimis historiarum monimentis, ob eximiam politioris literaturae cognitionem insigni, jure meritoque potest comparari? Praeterea eam ob causam, ILLVSTRISSIMI DOMINI, has SCHVRZFLEISCHII epistolas Vobis dedicavimus, ut publicum exstaret grati nostri erga Vos animi monumentum. Saxones enim sumus et in Saxonia civitatis jure gaudemus. Peccaremus ergo in boni civis officium, nisi Saxoniae nostrae Atlantes, Patronos ac Defensores nostrae familiae, quae ab invidis et malevolis subinde lacessitur, prae ceteris eligeremus. Accipite igitur benevola

mente, SVMMA NATIONIS SAXONICAE FVLCRA ET CVLMINA, hoc exiguum munusculum quod Vobis devotissima animi subjectione Meyeriani heredes offerunt, ex eoque singularem venerationem, qua nostra Vos familia prosequitur, cognoscite, quae ex hac solenni consecratione nullum aliud emolumentum quaerit, quam ut pro eadem contra iniquissimas hostium quorumvis machinationes propugnetis, Vestroque Patrocinio in posterum, quod sanctum omnino ac venerabile a quibusvis Clientibus habetur, illam sublevetis. Quod reliquum est, vivatis diu ac floreatis, ILLVSTRISSIMI DOMINI, et in seros annos Potentissimi AVGVSTI imperio subjectis, ac rei literariae, sigillatim vero Vestris

posteris, aeterna cum gloria intersitis, et in illis per longissimi temporis decursum Vestram imaginem, negotia Saxoniae sanctiora moderantem, recognoscatis.

LECTORI S. P.

EPistolae, quas in praesens cum orbe literato multorum rogatu communicamus, auctorem agnoscunt celeberrimum Virum et in omni eruditionis genere versatissimum, C. S. SCHVRZFLEISCHIVM, quas ideo diutius conspectui eruditorum subtrahere noluimus, quoniam in illis multa continentur, quae faciunt ad Patriae statum, superiorum in primis annorum, exquisitius cognoscendum, quaeve subinde curiosis lectoribus suppeditant, quid statuendum sit de viris, nostra aetate cum rerum civilium cognitione insignibus, tum variae eruditionis gloria maxime claris. Non inficiamur quidem, quasdam voces reperiri in his literis, quae aureum latinitatis saeculum redolere non videantur: sed scias, humanissime Lector, auctorem, exquisitissimum ceteroquin germanac latinitatis artificem, nunc vero ob muneris rationem, quod sustinet, gravissimis negotiis districtum, huic epistolarum collectioni ultimam non admovisse manum ac praeterea scribendi genus, quod maximam partem publicas res complectitur, nullum alium exprimendi characterem requisivisse. SCHVRZFLEISCHII nomen Tibi probe erit cognitum ac reliqua eius scripta, incomparabili

prorsus eruditione referta ac veterum more confecta, haud quaquam notitiam tuam effugient. Idcirco nulli dubitamus, te prudenter omnia in benigniorem partem interpretaturum esse, quae quodammodo a Veterum norma recedere videantur. Ordinis rationem eam observimus, quam nohis anni et menses suppeditarunt, posthabita muneris dignitatisque amplissimae considemtione, qua praeter ceteros illi in luce publica ac huius mundi theatro eminent, ad quos fuerunt exaratae. Cognosces omnino ex his epistolis divinioris animi indolem, quae admodum mature in SCHVRZFLEISCHIO eluxit, et exquisitum scribendi genus, quod ne primis quidem annis publicae functioni admotus potuit celare. Laudantur ab eruditis epictolae a Rolando Maresio, celeberrimo Gallo, conscriptae, quoniam in illis auctor studeat germanae latinitatis nitori ac praeterea de rebus, ad statum sui temporis publicum reique literariae pertinentibus, agat et non raro de scriptoribus, qui temporibus antiquissimis patrumque nostrorum memoria eruditionis laude inclaruerint, paullo liberias disserat. Profecto non minorem eruditorum applausum elicient Cl. Auctoris nostri epistolae, cum non sint steriles rebusque destitutae; sed comprehendant multa, eaque prorsus

exquisita, quae superiorum historiae annorum lucem afferunt et curiosis lectoribus arcana solidioris eruditionis pandunt et tandem Maresianas styli elegantia scribendique concinnitate longe multumque vincunt. Sapienter iudicavit Desiderius Erasimus, rem esse maximis periculis involutam publicae luci vivum committere eas epistolas, quae exprimant doctorum virorum mores mentiumque characteres: eamque ob causam notat Bernardum, religiosissimum illum sodalitatis suae regulum, quod nondum mortalium numero exemptus suas epistolas in publicum prodire permiserit. At enimvero confestim eos auctores prudenter excusat, quorum ingenii monimenta, cum aliis apertius communicata, vel ipsis dominis invitis prodeant ac publico doctorum conspectui exponantur. De industria ceteroquin, quo melius magnorum virorum honori consuleremus, multorum nomina expunximus, quod in Scaligerianis et Casaubonianis, quarum clavem eruditis suppeditavit Paullus Colomesius, factum quoque esse animadvertimus; quoniamque existimavimus, ex diligenti epistolarum evolutione facillime eos viros, de quibus paullo liberius pronuncietur, detegi, ac clare auctoris mentem internosci pesse. Vale, Benevole Lector, tuaque benevolentia bibliopolas complecti ne dedignare, ab amplissimo auctore in posterum alios post alios excelsissimi ingenii foetus expecta. Vitembergae, IV. Kal. Octobr. CIC ICC XCIX.

PRAEFATIO ALTERA

REdeunt ad te nova facie C. S. SCHVRZFLEISCHII epistolae selectiores, sub proximi exitum seculi primum publicatae. Etsi autem easdem plane vides literas, quas, primo indutas habitu, huc usque cognosti: tamen non dubitamus, quin iterum nunc editas magis sis probaturus. Audivimus enim saepe, et inviti audivimus, multorum de omissis multis magnorum Virorum nominibus querelas. Hisce nullum amplius locum superesse voluimus, qui id dederimus operam, ut, epistolis primum evulgatis cum codice Auctoris MS. collatis, cum nomina Virorum redderemus omnium, tum alias quoque lacunas suppleremus. Qua ex re sicut multum affusum lucis, ita plus simul gratiae conciliatum operi putamus. Praeterea, non injucundum tibi fore, speravimus, BENEVOLE LECTOR, si eadem opera memoriam Polyhistoris tecum communicaremus, a Cl. Successore tabulis funebribus accurate, luculenterque expressam. Vale iterum, LECTOR BENEVOLE, tuaque me, tibi devotum, benevolentia complecti ne desiste. Vitembergae, VI. Kal. Octobr. A. CIC ICCCXI.

C. S. SCHVRZFLEISCHII EPISTOLAE.

I. ADAMO CHRISTOPH. IACOBI, IC. DRESD.

SVmma instituti haec est: Peto munus extra ordinem mihi decernendum, nec pensionem eo nomine flagito, aut minimam stipendii partem. Quo animo cum sim, facile causam petitionis tibi licebit approbare. Laboro de Historia rerum Saxonicarum et angor de subsidiis eo comparandis. Opera haec sumptus flagitat et patronos. Spero autem, Frisios mihi non defuturos effecturosque gnaviter, ut salarium hoc nomine costitituatur, quemadmodum antea Praetorio evenit, stipendio Principis ad hanc operam conducto. Specimen vitae Io. Georgii I. ab illo effectum vidi; sed nihildum perfecit. Si eius rei causa certior fiam, ibo in patriam et rem librariam, annales, quos reliqui, chronica, manuscripta huc devehenda curabo. Fructus quoque apud Proceres redundabit, ut quibus destinem, praesertim Illustrissimis Frisiis, quod VVippo olim Conrado,

novissime Peirescio suo Gassendus. Hoc referas de me, velim, et, ut soles, honorifice commendes. Vitembergae Saxonum, d. XIII. Ian. CIC ICC LXXI.

II. IO. GEORGIO BOERNERO, IC. DRESD.

ADmodum doleo vicem optimi patris. Precor, ut quam primum convalescat. Atque id ex animo precor. De statu meo scias, laborare de professione Politices extra ordinem mihi assignanda. Salarium non expecto, si munus, quod Praetorius gessit, consequi liceat. Si non liceat, aliquid tamen salarii abnuere non possem. De quo moneas consultissimum virum, D. Iacobi. Nunciatur mihi Berolino, Dreierum, Syncretistam, sic male rem gessisse, ut carceri sit inclusus, cum elabi fuga voluisset omniumque P. O. odia conflavisset. Interim salutaris a convictoribus, a me rogaris, ut conserves pristinam benevolentiam ac amorem, et instes apud Lycurgum, causam ut meam agat: quo nomine aeternum illi me debitorem profitebor. Vale. Eidib. Ian. CIC ICC LXXI.

III. Ad N. MITTERNACHTIVM.

DE propensa tua in me voluntate valde gratias ago, et valde gaudeo, talem te genuisse filium, quem patriae honori futurum spero. Erit tempus, cum declarabo pietatem et cultum vel ea de causa, quod, conciliato illustri et in seculi

gloriam nato Seckendorfio, multis me et luculentis officiis tibi devinxisti. Vtinam aliquid habeam, quo demereri possim principem nobilissimi ordinis, decus nostri aevi, exemplum futuri. De filio habeas, praeclaram eius indolem et rectos mores non posse mihi displicere. Historiam et bonas literas a me auctore percipiet, prudentiam iuris hauriet a iureconsultis. Expectabit, si pergat, pretium laboris. De munere, quod impertitus es, gratiam prolixissimam, cum gratia obsequium aetemum spondeo. Vale. Kalend. Febr. CIC ICC LXXI.

IIII. HENRICO L. B. A FRISEN.

SOlum te fratremque tuum aetas nostra tulit, quos literae nostrae admirantur, aestimantque id altius exteri, et, crede mihi, Domine, nuper Oxonienses ac proxime Guldenstirnius apud Svedos. De Cimbris nihil addo, qui confitentur ultro et laudant tuum erga advenas affectum, et colunt nomen et praedicant dotes rarissimi exempli. Neque vero ego exprimere ipse possum, quantopere indulseris mihi. Nempe ita DEVS voluit, ut redderes, Henrice, divum illum Henricum, divum, dico, patrem tuum, cuius merita in Saxones repeto identidem et, cum scribere non possum, veneror iuxta admirorque. Ingeneratus ab eo vigor tibi et fratri, et experiendo sic auctus in posterum est, ut non imitandi causas relinqueret, sed obstupescendi. Iuvenis eras,

cum senilem prudentiam ostenderes, et agendi dexteritatem comitiis probares, et confirmares adeo Caesari atque senatoribus universis, non annis, sed origine quadam divinior, metiendas esse virtutes tuae gentis. Iamque his rebus admoneor, qui sis in sanctiore aetate illa, qua ex summo fastigio aspicis omnia et felicissime moderaris. De me scias, iterum esse velle materiam tui favoris, et gratulari, si facias, ut augear honore. Implebis mensuram, si addas beneficium potentissimi Saxonis, ac tua fratrisque gratia definiendum. Fructus ad DEVM, Principem, vosque, inclutissimum par, redundabit. Acquiesce his, Domine. Pietatem omnem sty lus non capit. Latent quaedam, ut religiosiori affectu in posterum exerantur. Eidib. Mart. CIC ICC LXXI.

V. IO. GEORG. BOERNERO, IC. Dresd.

OMnia honore tuo, etiam absentis, hic resplenduerunt. Inter tot plausus ego vile carmen scripsi in tuum honorem, Peto, animum spectes aeterni clientis. Literas ad illustrem curiam vestram misi simpliciter scriptas, et ut innotesceret de instituto. Dicas pro me et impleas denuo patrocinii mensuram. Nitar, ut officio atque pietate gratum me ostendam, observantiamque meam tibi perpetuam et sancta lege confirmem. Vale et clienti tuo, ut soles olim, fave. Eid. April. CIC ICC LXXI.

VI. HENRICO L. B. A FRISEN.

ACcipe denuo literas, vel uno capite finiendas. Spectat id ad Coloniae Agrippinae ius atque origines antiquas. Primo a Romanis occupatus ille tractus iactaque urbis fundamenta, sive, ut perfugium esset Romanis, sive ut frenum nostrae gentis. Inde a Francis Teutonibus occupatus et feliciter vindicatus nostrae genti. Ad Gallos pervenit non quodam Gallicae nationis iure, sed beneficio Principum Germanicae stirpis. Divisum ab his, inutili exemplo, imperium, quod sub uno capite stare potuisset. Separata ita, sive facto, sive imprudentia hominum, Francia occidentali, dispar antiquae Franciae Teutonum fortuna fuit. Fractae ac deminutae veteris imperii vires, et ista, quondam a nostris subacta, Gallia surgere ambitiosius ac niti ad exitium Franciae Germanicae coepit. Primum in Carolo Calvo specimen. Is astu et pecunia usus est ad auferendum Germaniae imperatorium decus. Iam collabi sensim dignitas Franciae orientalis, amplificari contra Galliae honor, et crescere cum dominatione opes, triste nostris spectaculum videbatur. Hinc dissidia erupere atque aemulationes. Franci, qui in Galliam concesserant, domicilioque ibi collocato et facta partitione, consederant, Neustrici dicebantur. Sed nulla deinde spes Francis secundae stirpis restabat. Vnum in Saxonibus perfugium erat nostrae nationis

ac praesidium. Evectus ad regnum Germaniae Henricus Auceps iam tum proludebat felicitati Germanorum, relicto ad successionem filio Ottone. Atqui vero hic et praesentibus intenus, et praeteritorum memor, et futurorum providentissimus erat. Prima cura, vindicare antiquum decus, et repetere suae genti imperium in Romam, ac restituere amissa. Insigne tanti laboris exemplum reddita Germanis Colonia, restaurati patriae fines. A Karolensibus Galliae, ab Ottone Germaniae regno innexa est, idque non tam auspicio novo, quam renovato. Adeo debet illa rivitas ius Germanicae civitatis Ottoni, quo per septem usque secula gloriantur Germani. Ceterum ab eo tempore, quo denuo contineri Germaniae finibus coepit, in ditione Praesulum, et quidem ab aevo Brunonis inde, Ottonis M. fratris, fuit. Seculo primum XIII. dignitas ordinis atque libertas parta. Haec scribere, Domine, volui. Aestimbis inde obsequium meum. April. XX. CIC ICC LXXI.

VII. EIDEM.

REdeo ad illud scribendi argumentum, quod nuper cepi, et quuero scribendi occasionem, si vel maxime non habeam. De ordine divi Georgii, qui nobis nuper sacrum fecit, non pauci fabulas tradunt. Alii ad ineptias perveniunt saepe et, nescio quid, suspicantur ex vano. Doctores Angli institutum repetunt ab Eduardo III.

Ille hanc gratiam Georgio, qui memoratur Angliae patronus, referre voluit, pro captu superstiosi aevi, ut cui id se debere intelligeret, quod tantam Gallorum edidisset stragem. Bellum pulcherrime deferibit Ioannes Frossardus, sed interdum Gallis suspectus. De ritu tamen isto nihil memoravit. Ex aliis tamen monumentis id colligo satis aestimoque. Facessant itaque, qui originem reserunt ad solenne ludicrum, auspicio ordinis, quemadmodum censeo, indignum. Sed vero rem hanc iudicio maiori permittam, id est, tuo. Apr. XXII CIC ICC LXXI.

VIII. EIDEM.

PRoximis literis denuo experiri volui inusitatae tuae gratiae exemplum. Annue conatibus, Domine, et aestima propositum honestum. Si quid valent literae meae, immo, si quid habent dignum hae luce, promere gestiunt ad gloriam tuae gentis. Est mihi sane sanctum nomen tuum et honos ad posteros praedicandus. Labor, curae, vigiliae omnes spectant ad salutem literaturae melioris. Vindicat te sibi respublica nostra et obsequio devincit. Neque id satis est. Etiam Musae nostrae supplicant pro tua incolumitate. Acquiesec pietati, et respice animum, et statue de tuo cliente, prius mori velle, quam committere, ut tua, quae in me extant, merita silentio et oblivione deleantur. De rebus civilibus, si nolles indignari, sentirem, pacem, quae iam coalescit,

Hoxteranam tegere, mox erupturi mate. riam belli. Olfaciunt Gvelphi dolum et, Bata vorum exemplo, parum tribuunt sidei bellicosi praesulis Vestphalorum. Neque tanti apparatus ad compescendam unice Hoxteram pertinuerunt, Conductus Gallico auro praesul non est quietis patiens et novas molitur turbas. Gvelphis ex Batavia Mercurius spirat, et nuncium affert non ingratum. Antistes Vbiorum reposcit Rheinbergam, Traiectum ad Mosam pro ea parte vindicat, qua debetur Praesuli Leodiensi. Arque ea nuper causa Batavis consiultandi de Clericis inde exturbandis, quod vererentur, eos tempore obsidionis proditores fore. Sed tandem igneum consilium prudentia temperatum: relicri Clerici, Nempe vix habent Batavi, cui sidant. Angli ex animo non cupiunt bene et, si cupiunt, metu id crescenris Galli accidit, non amore Batavosum. Gallus iam id agit, ut destruar societatem Indiae. orientalis. Illa India occidentalis iam tum nutat. De aliis alio tempore, si non displicet, perscribam D. XXIV. April. CIC ICC LXXI.

VIIII. SAMVELI HVNDIO, IC. ET CONSIL. DRESD.

SAepe ineo rationes tuorum in me meritorum, praesertim hoc tempore, quo literac nostrae fautoribus egent et nudarae praesidio auxlium poscunt, laborantes diu, aut verius labentes. Age,

serves illum affectum et pertendas hunc ad modum patrocinari. Boineburgius per bibliopolam indicavit, recte se sentire de meis. Atqui vero is erat, qui maxime stabat pro Boeclero, cum inter hunc et me lis verteret in parte civilium iudiciorum. De auctoribus rei librariae nuncio, editam novissime esse Danielis Bartoli historiam Anglicanam. Laudarem opus, si scriptor affectus nimios atque studia partium posuisset. Kircheri Latium mirifice delectavit, idque ob icones atque; curiositatem. Dignus liber, qui legatur cum illo Andreae Schotti de antiquitatibus Puteolanis. In rebus morum prodidit industriam Andreas a Matre DEI, quem demum his nundinis Francofurtensibus accepi. Sed longe placent prae eo Dominicus Soto et Vasquinus. De Oldenburgero nihil reperi novum. Fortasse exhausti sunt loci illi communes. Proxime intuenti Limnaeum eius occurrebat error de expeditione Romana, quam Limnacus recte repetit a Carolingis, Errat vero, dum legem de ea scriptaque constitutione vindicat Carolo III. Silet Qldenburgerus, alibi loquitur, cum silere potuisset. Repugnat tempus, repugnant acta temporis, repugnat Stylus istius. Vnum miror, quod Marquardus Freherus in eadem fuerit opinione in Commentario alioquin egregio ad hanc constitutionem. Ceteroquin existima, haec dum Scriberem, amoris atque obsequii significationem dare voluisse. D. XXV. April. CIC ICC LXXI.

X. HENRICO L. B. A FRISEN.

REddam, si placet, de arte simulandi, aut, si mavis, de Syncretismo civili. Exercet in hoc genere industriam suam Elector Brandenburgicus. Non desunt, qui suspicantur, instigasse Monasteriensem, faceret bellum et vindicaret Hoxteram. Consilium eo valuit fortasse, ut inferiorum Saxonum distineret vires: revera, ut occultam expleret iram, sive ob Regensteinium, hactenus interceptum, sive, ut in speciem gratificaretur Gallo, cuius surgentem in sinibus Vestphaliae potentiam veretur. Nam, si Gallus in Belgio classicum canat, haesitare potest Cliviae felicitas. Neoburgicus curabit res suas: Coloniensis saltem anceps erit: Monasteriensis regetur potentioris nutu: Batavi habebunt, quod ipsi agant in sua causa. Atque isthaec ratio est, quod hoc tempore quidvis malit, quam offendere Gallum. Sed durabunt, opinor, illae artes, donec ipsarum auctor. Viderint successores, quid agant. Prussia iam diu male affecta est. Summa ista potestas multis invisa, et difficilis, ut ita dicam, bolus et heredibus aegre concoquendus. Adhuc mussant Poloni ob Kalcsteinii captivitatem. In Pomerania ulteriori Svedos vicinos habet non amicos. Et vero unum hoc addo de Svedis. Quod Brandenburgicus in Saxonia, id ipsi in Moscovia moliuntur. Conflatum artificiose bellum civile: incitatus Patriarcha Raezinus, spe dominationis illectus.

Vtrisque iniuria a Czare illata impense exaggerata, atque occasio ostensa ultioni. Nempe hanc scenam instruunt saepe. Ego vero tibi, Domine, adorno instrumenta pietatis atque obsequii aeterni. D. XXVII. April. CIC ICCLXXI.

XI. EIDEM.

QVo loco res nostrae proxime fuerint, haud dubie habes compertum. Imminebat incendium aedibus Zieglerianis; sed cura industriaque hominum restinctum fuit. Quo nomine et DEO supplicamus merito, et speramus inposterum fortunatiora. De rebus Vngaricis constat, Nadastium, Serinium, Frangepanium, Comites, et Bonisium, Nobilem, capite mulctatos. Alii conquiruntur: multi iam dum postulantur perduellionis. Nagy Ferenz veniam sperabat: impetrare non potuit. Tattenbachii supplicium differtur, ut horribilius reddatur. Sed, quicquid huius sit, supplicium irrogatur paucis: periculum forte ad Ordines Vngariae universos pertinebit, Caesare ex successu fiduciam capiente. Peccaverunt Purpurati quidam, iique maxime Catholicis sacris addicti, et digni adeo, qui luant poenas. Verum, quae vis dominationis est, fas nefas aeque habet, sique legibus non potest, armis experitur. Vindicatur in Lutheranos, quod vindicari oportuit in suos auctores. Posonii atque Sempronii Evangelici consules loco moventur: Pontificii substituuntur. Ferme eodem momento Silesia ingemiscit

suae sorti praevidetque impendens malum: providere non potest. Quod superiore anno CIC ICC LXIX. in animum Caesari revocabat, iam denuo excidit. Hic mutantur privilegia: illic abolentur. Si quid legibus imperii cautum, ut cautum Silesiae pactione Osnabrugensi est, oblivione sopitur deleturque. Ita serpunt exempla. Quod in Gallia Hugonotti, id in Caesaris ditionibus brevi Evangelici patientur. Hae altae dominatus radices, unde multa pullulant mala. Odit Gallus hodieque in Gallia Iansenismum, et ferme habet pro infami: allegatur religio, ut aequius sentiant homines. Sed, nisi quid altius conditum, non tanti aestimaret religionem Rex. Nempe imitatur Hispanos, quorum vires iactatae: iacturam provinciarum facere malle, quam easdem cum iactura religionis obtinere, ut habet Farnesii dictum apud Famianum Stradam. Sed redeo ad Vngariae fata. Nadastius, sicut arguitur rebellionis princeps, ita pro se et omnibus posteris Comitis dignitate atque iuribus est privatus. Bona fisco illata. Nomen ex tabulis regiis deletum. Pro scelere infamia remansit. Filiis, et quotquot ab his nascentur, titulus Dominorum a Cruce appellatorum relictus. Reditus tamen vitae suffecturi a Caesare assignabuntur. Desino in affectu pietatis, ac optima quaeque precor. Prid. Kalend. Mai. CIC ICC LXXI.

XII. IO. ANTON. SCHVRZFLEISCHIO, MEDICO, FRATRI SVO.

PRoximo die solis res meae hospitisque admodum periclitabantur. Ortum in vicinia incendium iam dum extimos parietes versus urbis vallum, qua ad meridiem spectat, corripiebat. Ruina aedibus et vico ad forum sito imminebat. Libri mei ab Academicis magna industria arcis, et corbibus impositi certatim portabantur extra aedes. Pauci libri desiderantur. Valde turbato animo eram, et omen inde non prosperum capiebam. Sed efficiat DEVS, ut ex eo nihil sentiam adversi, unde toties accepi damnum. Dioscoridem legenti non deponendus e manu Plinius, quem et usui et voluptati esse futurum scio, contra atque vulgus imperirum iudicat. Theophrastum, ut primum occasio erit, mittendum curabo, ut veteribus Graecis assvescas, et partam doctrina et usu laudem augeas, literasque ad artis ornamenta adiungas. Locus Virgilii de mutis artibus non est tibi, nec aliis fraudi, proximis literis a me explanandus. Vale. Kalend. Mai, CIC ICC LXXI.

XIII. IO. CHRISTOPH. BECMANO. P. P. FRANCOF.

DIu est, quod nihil ad te scripsi. Scripsissem autem, si aut materia scribendi, aut iustum

argumentum fuisset. Vtor tamen occasione et literas per Pabstium, qui ad vos commeat, afferendas praebeo, idque et officio, quod me decet, et obsequio, quod tibo debeo, prorsus convenire existimo. Nec vero aliter possum, si ineo rationes tuorum meritorum, praesertim hoc tempore, quo literae nostrae praesidiis egent. Ceteroquin de Ecclesiae statu timent multi. Reformati non crescunt modo, sed etiam insolescunt et minantur. Pontificii armis prosequuntur Nostros, maxime in Vngaria. Cosacorum potissimus ductor, Doroszenko, dicitur renunciasse sacris Graecorum. Sed provideat Deus nobis et servet te ad seram usque posteritatem. D. XXII. Mai. CIC ICCLXXI.

XIIII. EIDEM.

ITerum ad vos commeat Pabstius, cui tradere literas et testari, quid sentiam de tuis, prorsus meum esse duxi. Notitia, quam vocas, dignitatum illustrium magna apud me, nec minor apud alios est. Eximium illud specimen et adeo dignum, quo proluderes Historiae civilium rerum. Hanc, ut audio, meditaris exquisitissimam, et, postquam audivi, vehementer sum laetatus. Imple fidem, quam dedisti. Plaudet literatus orbis: nos cum illo. Adeo nihil desidero vel in lectione tua, vel in rerum, quas promis, delectu. Adderem aliquid de Teutonum ista Troia, unde belli faces augurantur multi: sed mihi delibare satis, quae sive rimari arduum, sive scribere intutum.

Accipe meum animum: studia, quae voles: obsequia, quae desideras. Vale. D. XXV. Mai. CIC ICC LXXI.

XV. HENRICO, L. B. A FRISEN.

SCripsi proxime de Batavorum rebus; idque non alio consilio, quam ut obsequium profiterer. Foederi triplici sane aut diffidunt, aut fidunt prudenter Angli, ob commercia aemuli. Hispani sunt impotentes: Svedi eo amorem inclinant, ubi maior utilitas ostenditur. Olim a Brandenburgico versus Vestphaliae fines auxilium sperabatur. Iam, nescio quis, secretus metus illi legem imponit civilis Syncretismi. Credo tamen ferme, Batavos hoc anno tranquillitatem retenturos. Terrestres maritimique apparatus Gallo ante oculos sunt. Quaqua aditus pater exitusque, vigilant: Societati Indiae orientalis, in qua nervus atque praesidium est, maxime cavent. Debellarunt superioribus annis Regem Macasserium, Tellorum aliosque adegerunt ad recipiendam pacem. Cur non exturbarent inde Gallum? cur non eriperent Madagascar? Summa rei proterere Galli portus. Si audeat is quid hostiles erunt, qui resistant. Lotharingiam subegit sine hoste: Batavi milite atque opibus se tuebuntur. In extremo gratiam habeo tibi, Domine, pro illa cura, quam singulari exemplo suscipis pro comparando mihi honore. Rependet

vicem DEVS tibi illustrissimoque fratri, et inclutae tuae genti. Kalend. Iun. CIC ICC LXXI.

XVI. EIDEM.

MVlta edita sunt his nundinis de Lotharingiae ducatu. Sed alia partium studio laborant: alia veris monumentis destituuntur. Disseram pauca de his ac promam, quod veteris aevi est. Neque vero referam de antiquis Aeduis, qui ultimo Romanorum tempore has oras coluerunt: sed Francos recitabo, partem Teutonicae gentis. Inter illos memoro Carolingos, qui Lotharingiam, a Lothario I. dictam, tenuerunt. Alio nomine Austrasia appellatur. Lothario vita functo, eam vindicarunt Carolenses, qui nomen hoc tulerunt a Carolo Calvo, cui ex divisione cesserat Francia occidentalis, id est, Gallia. Prolusit ille iam suo aevo Gallorum ambitioni. Quod virtute non potuit, largitione effecit. Multa conarus est: pauca consummavit: idemque primus ex Gallia imperator Romanus fuit, et ultimus erit certe ex illa gente. Hacc fata et vices seculi IX. Multo alia seculo X. erant. Innexuit Otto M. natione Saxo, sangvine Vittekindeus, dignitate primus e Saxonibus imperator, innexuit, inqvam, Germaniae regno, ut unam adeo cum Germania Rempublicam constitueret. Duravit ille nexus ad seculum usque XI. ubi soluta vineulo civili Lotharingia, forte, ut seculo XVII. Galliae accrescerer. Adeo gravis

liliorum iste odor et, cum blandum quid spirant, saepe venenum tegunt. Fuit sane Lotharingia sui iuris, Aut redigetur inprovinciam, aut servabitur beneficiario nexu. De Brunsviga sperant compositionem. Flagitant Gvelphi ius portae ad nutum aperiendae. Praeter ea ius cudendi nummi. Hinc vectigal amplissimi reditus vindicant. Demum suo nomine quosdam volunt recipi in senatum, id est, redire civitatem ad veteris municipii sortem. Sed finem impono: obsequium aeternum servo. Non. Iun. CIC ICC LXXI.

XVII. EIDEM.

PErturbatus sum adhuc nuncio adversae valetudinis tuae. Augetur illa solicitudo quotidie ob diversos et ancipites, qui afferuntur, rumores. Confido tamen, DEVM servaturum Frisium nomen in publicos usus, et Principis reique publicae munimentum. Assentiuntur omnes boni et idem mecum spectant. Vna ergo mihi et verborum inde causa et brevitatis. Multis autem molestus esse non ausim. Pius esse debeo et pro tua salute precari. Adsit ergo tibi, Domine, Numen propitium, et instauret vires, angeatque et gratiam suam concedat, ut tuam concedas mihi atque literas meas prudentia tua regas, amorem earum confirmes et conserves honorem. Levari enim literae nostrae volunt et praesidio tuo fulciri. Has ergo protegas atque sospites, eoque nomine et amplissimae familiae tuae incrementa, et successus

felicissimos a DEO immortali consequaris. Erit, qui remuneretur benignitatem. Ibit fama ad posteritatis exemplum: crescet felicitas sine exemplo. D. VI. Iun. CIC ICC LXXI.

XVIII. EIDEM.

SCribam ingenue. Vivo hic et id tuum Frincipisque beneficium est. Credo, me tandem invidiam loci posse superare, idque non tam industria mea, quam praesidio tuae benignitatis. Serva tuae genti hanc gloriam, Domine, et literis nostris apud te perfugium esse sine. Sentiunt omnes, sentio sane ego inter ceteros maxime, quid debeam tibi. Agnosco id hactenus privatim: brevi publice aestimabo et tradam posteris nominis tui honorem. Ceterum de publicis rebus, neque id displicebit, sic statuo. Affectat hodie Gallus, quod olim Hispanus: demeretur Principes Rhenanos, ut dividat ceterorum vires, aut turbet. Sudes illi in oculis inferioris Saxoniae potentia. Tegunt altum dolorem Svedi, nec multum fidunt vicinis Gvelfis, memores, per eos stetisse, quo minus occupurent Bremam. De tribus illis foederaris idem ominor, quod de Romanorum triumviris, immo quod patrum memoria de Smalcaldicis accepimus. Multa destinatpraepotens Rex et machinatur, quae patriae periculum conflabunt. Neque id satis. Destinat episcopo Coloniensi Coloniam Agrippinam. Si consilium successerit, rerum in pago Vestphalico

potietur, praeponderabitque a potestate illa bilanx civilis in Neoburgici er Brandenburgici, et forte etiam nostrae domus, euius in Iuliaeum annenexasque ditiones vetus et haud obscurum ius est, detrimentum. Olfaciunt machinationes Gvelfi et Hoxteram asserunt, hereditario patrocinii iure obnoxiam sibi. Nempe id agunt isti praesules. Aut exterorum emissarii sunt, aut delectantur turbis, aut diffidentiae materiam alunt. Iam dudum optavimus Lutherani Refermatique omnes, ut aut non fuisset Martini illa clavis, aut non reserasset Saxoniam superiorem. Sed bene speramus. Iactet opes suas Gallus, Affecter imperium in universos. Glorietur de Perpigniano versus Hispaniam, de Pignarolio versus Italiam, de Brisaco qua patet Alsatia. Mordebimus frenos. Parum est, non movebimur. Crescit dominatio: iamdum movit in Lotharingiam: agit, regit pro nutu. Et forte id ferri porerat, nisi grassaretur in beneficiarias imperii civitates. Exemplo, fateor, divino corpori Lotharingia est. Cetera fiduciaria dependent a Germanico regno, Sed erit una dies, quae tantae disiiciat dominationis molem, id est iusta causa et virtus Principum Germanicorum. Verum ignosce mihi, Domine, et cognosce de amore in patriam, immo de humilimo erga te affectu, quem proxime confirmavit nobilissimus Iureconsultus, Iacobi. Interim servet te, tuos DEVS. d. XI. Iun. CIC ICC LXXI.

XVIIII. IO. CHRISTOPH. BECMANO, P. P. FRANCOF.

COlo te, etamplector, er certe tua universa. Habebit tibi gratiam literatus orbis duplici nomine: partim diligentiae, partim, curiositatis. Viam monstras emensuro itet per vastum orbem terrarum. Luculentum illud opus et plenum utilitatis. Vidi lineamenta: iudicavide corpore: commendavi omnibus, qui mecum sunt samliariter: pracsertim, qui dant operam meis scholis., Nihil addo, nisi gratulationem de inito matrimo, nio Praestet te DEVS felicem patrem, ac sospitet tuum larem, et largiatur, quicquid salutare est. atque honorificum tibi et tuis, quos speras. d. XII. Iun. CIC ICC XXI.

XX. AMICO CVIDAM.

SI literas a me desideras, gratificabor: sin iudiciam de transmissa disputatione, vitabo invidiam. Si quid vero audeo dicere, parum reperio masculae philosophiae. Hic nervis caret: illic sectatur umbram. Quid enim remonus a ve. rio quam asserere spiritibus generandi functionem? Eo usque semen retinet vim seminis, donec non, egreditur sua vasa. Subtiles isti spiritus eo momento pereunt, quo aerem comtingunt, aut, quo suscipitur a daemone ista massa. Sed rident medici has naenias. De ceteris non refragor: modus

tamen tractandi nimis est vulgaris ac proletarius. Sed haec tibi. Vale ae da id postulato tui popularis, quod scripsi tam ingenue atque considenter. Prid, Eid. Iun. CIC ICC LXXI.

XXI. N. N.

CArmen, quod proxime transmisisti, satisfecit meae de te opinioni. Gratiam apud multos, apud me laudem meruit. Interim quaeso te, serves illum mihi affectum et bene in posterum quoque cupias meis rebus. In vicem gratae mentis rependo exiguas aliquas dispurationes, quas ut benevole accipias, oro obtestorque. Prid. Eid. Iun. CIC ICC LXXI.

XXII. 10. GEORG. BOERNERO, IC. Dresd.

COnvalui a morbo, qui me nuper affixerat lecto. Bonae mentis tuae argumentum fuit, quod doluisti meam vicem. Ego sane opto, ut nunquam doleam tuam. Sospitet te DEVS et server. De honoribus tuis, credas, magno gaudio affectum esse. Sic demum, quod in votis habui, viam ingressus es. Exitum virtus tua et coelestium favor expedient. Mihi nuper a Septentrione nuncius perbenignus est allatus. Si quid eo destinem, impetrandi, opinor, copia erit. Sed haec tibi in aurem. Per hiemem deliberabo, quid sit in rem meam. Academicus esse malo,

quam aulicus. Adeo extimesco dubias aularum vices. Et vocant tamen invitantque omnes ad diversum vitae institutum. Quid agam? Tandem non ausim DEO repugnare. Tibi consilium, mihi suffecerit libellus. In patriae vicinis ditionibus oblata plus semel occasio: arrepta nunquam. Nihil superest, nisi quod valere te iubeam et una salvere. Eidib. Iun. CIC ICC LXXI.

XXIII. HENRICO a FRISEN.

QVi id dant operam, ut explicatum reddant,. quo tempore prima omnium constitutio Imperii Teutonica lingva scripta sit, difficili in re atque causa versantur. Nec ipse habeo, quid certo quidem de isto argumento scribam, nisi quod A CIC CC XXXVI. tabularum Germanico sermone scriptarum vestigium reperi. Eas autem veras esse, multis indiciis perspexi. Inprimis eo me adduxit auctoritas Godefridi monachi, cuius studium atque industriam pro eo, ae debeo, in historia XIII. seculi collaudo et, si tibi vacat, annum demonstro, qui supra millesimum ducentesimum sextus et trigesimus agebatur, cum, magno lingvae Germanicae ornamento, prima constimtio Germanice ederetur. Id vero mihi facile risum excitat, quod quidam existimant, Rudolphum Habspurgium, qui et Rufus cognominatur, cuius virtute ac diligentia multa recte atque utiliter constituta sunt, edicto sanxisse, ut in consiciendis Imperii tabulis et formulis publicis tantum lingvae

Germanicae usus esset: quod praeter verum asseritur et nullo sussicienti testimonio comprobatur, licet ita videatur viris ingenio ac doctrina exquisita, Io. Aventino, Martino Crusio, Christophoro Lehmanno, Cyriaco Spangenbergio, demum Goldasto ipsimet. Nullus sane scriptor est Rudolpho aequalis, qui tale quid prodidit, nec diploma superest side dignum, neque curiae Rudolphi congruens. Limnaeus ita timide loquitur, at non immerito de eius veritate dubitasse videatur. Vt propterea talis lex aut nunquam edita fuerit, aut fatendum sit, deperditam fuisse. d. XXI. Aug. CIC ICC LXXI.

XXIIII. EIDEM.

IAm demum annitar, ut me talem praestem, qualem me esse iamdiu voluisti. Nolo differre, quod non possum, nisi ingratus. Ergo testabor fidem, ac cultum et quicquid proprio quodam tuo iure a me exposcis. Suscepisti magnam partem curarum, quibus huc usque distinebar. Etiam benesiciis me auxisti et honore. Quicquid mea causa potuisti, aut ipse effecisti, aut curasti, ut alii efficerent. Cuius benignitatis cum saepissime recordor, tum nunquam aestimo sine pietatis sensu. Praebuisti mihi persugium et studiis levamentum. Inde ad me solatium, ad te gloriae fructus pervenit. Atque haec causa est, cur omittere noluerim, ut tibi constaret signisicatio pietatis meae. Accipe dissertationem grati

animi argumentum. Aliud non suppetit. Maiora sperabis. Interim te DEVS praestet salvum et tuos. d. XXIX. Aug. da CIC ICC LXXI.

XXV. 10. GEORG. BOERNERO. IC. Dresd.

CVravi, quod voluisti, ut potui diligentissime. Mitto iam dissertationem auspicii causa habitam. Cetera huius argumenti opuscula Frisiis, Gersdorsio et affini tuo perferantur, velim. Iam tot laboribus distineor, ut illustrissimis Maecenatibus futura hebdomade sim scripturus. Proximo die Mercurii, quantum doctrina valeam, ordini sapientum edito specimine demonstrabo. De pecunia exolvenda cogito: iam et me exolvo. A Nornero librum accipias et apographo mihi satisfacias, et nobilissimo patri et matri pro officio praestito denuo gratiam habeas. Anno CIC ICC LXXI. IV. Nov.

XXVI. N. NORNERO.

GRatulor mihi de animo tui matruelis. Videbo, quid agam, simul atque vacare contigerit. Ordinariam professionem, credo, mihi ex promisso illustrium Maecenatum delatum iri. Illud demum felix initium esset conditionis luculentae per te obtinendae. Nam multae iam mihi faciendae sunt impensae, quae me distrahunt, et ab incepto tam sumptuoso retinent prope invitum

XXVII. HENRIETTAE FRISIAE, VIRGINI ILLVSTRISSIMAE.

SCio, Domina, quo animo sis in nostras Musas. Afficit id me gaudio: doctis movet admirationem. Vinces, ut praesagio, Victoriam Colonnam, Lauram Feracinam, Ersiliam Spolverinam, ornamenta quondam tui sexus. Et, ut vincas, opto in dies, precor assidue. De Lexico, opinor, memoriam refricabis. Addo Ioannis Laeti Lexicon Anglo-Saxonicum, quod forte coniunges cum studio lingvae Anglicanae. Grammaticam, credo, accepisti, quam Roethaviam curavi. Codicem manuscriptum, fefelli, cum dixi, hic me habere. Latet inter libros patriae meae bibliothecae. Simul atque huius compos fuero, tuum erit, quicquid voles. Interim, quaeso, efficias, Domina, apud illustriffimum Parentem, quae proxime rogavi. Tuum est id indicare illustrissimo Parenti et vigilare publici boni causa. Haec enim Frisiorum gloria est: haec manebit, donec literae ipsae. Vnum hic inseram, Domina. Quaerunt prudentes, quale regnum Vngaria sit, electitium, an hereditarium? Stabo pro alrera parte. Conficiam ex pactis successionum Friderici III. ex matrimonio Alberti II. Austrii, Ferdinand I. immo et titulo belli, quo Maximilianus I. et Ferdinandus vindicarunt ius suum. Interim velim huc legas

articulos, qui vocantur, regni Hungariae, Pottendorffii A. CIC ICC LXVIII, excusos, auspicio Nadasti, cum spem aleret potiundi tituli Vngariae Proregis. Videbis ibi pacta conventa, et sanctiones regni et privilegia insignia, in quae novus rex iurat. Plura non capit haec charta: saltem pietas ultimo admonet me, ut, quicquid vel voto concipere potes, Domina, optem tibi evenire. Server te DEVS auspicatissimis studiorum incrementis: servet decus illustrissimis parentibus: server munimentum meis Musis. Feliciter! Princeps inter virgines es: brevi eris inter matronas. Eidib. Nov. CIC ICC LXXI.

XXVIII. NICOLAO, L. B. A GERSDORF.

PVrgavi me tibi er consirmavi, omnia, quae tua causa possim, summo semper studio curaturum. In praesens gratulor er, ut novum connubii foedus genti tuae bene vertat, in principio huius epistolae precor, qui existimem, in eo praecipuum salutis tuae caput esse. Iungis tibi Frisiam virginem, gloria maiorum et virture sua florentem, ac honore generis parem, er fidei singularis exemplum. Ita fiet, ut coniunctae necessitudine officiis se utraeque stirpes adiuvent magisque ornent. Auctor, credo, consilii tibi DEVS fuit, qui omnia tua regir et moderarur. Sed explicabo animum plenius, si solennia nuptiarum celebrabis. Nunc condona pierari affectum, si quid opto infra tuum splendorem. Vnum denuo te

obsecro obtestorque, nove sponse, ut mihi, quod illustres sponsi solent, primae petitionis copiam facias et dignitatem, quam peto, impetres procuresque. Quicquid possum, destinabo tuae laudi, heredi, ut imperabis, ero ab officiis, ero ab informatione, dies noctesque eo impendam, ut aestimes clientis cultum atque pietatem. Servet te DEVS sibi et aulae Saxonis, immo et nostris Musis spem iuxta et praesidium maximum. d. XXV. Nov. CIC ICC LXXI.

XXVIIII. EIDEM.

BEne vertant Kalendae Ianuariae, quae propediem te expectant. Optant sane hoc Musae nostrae et summis precibus DEVM orant, ut et salvum te praestet et felicem. Niteris pro gloria DEI, sustines consilio honorem Principis, prudentiae fructum omnibus impertiris. Ad hunc gradum te divinissima virtus provexit: hunc immortali laude tuearis. Frisiam virginem, quam ascisces uxorium levamentum, felicissime asciscas. Haec curas tuas leniat: haec solicitudines tuas componat: haec denique asserat gaudium nunquam desiturum. Id animo votisque concipimus omnes. Servet te DEVS sponsae: servet sponsam tibi: servet heredem et dignum faciat tua stirpe. Kalend. Ianuar, CIC ICC LXXII.

XXX. HENRICO, L. B. A FRISEN.

ET tempus et beneficia tua me admonent, ut cum officium clientis tibi, tum vota pro te, pro sanctissimo nomine, pro tuaque illustrissima gente ad DEVM faciam. Quae ut semper pietatis conscientia innixa sunt, ac adeo habuerunt pondus: ita in posterum, confido, vim coelestem Numenque divinum Frisios, in tutelam curamque receptos, incolumes nobis atque reipublicae praestiturum. Nam fulcimenta quaerunt lirerae nostrac et apud Frisios certissima habent, et laetantur, in huius rei partem laudis venisse Gersdorfium, sanctissima necessitudine innexum, et in utriusque gentis heredibus plurimum praesidii spondent sibi ac pollicentur. Quod ut consequaris, Henrice, et continues in posteris necessariisque tuis, ac omnes mortalium casus, veluti saxum fluctus, frangas ac animo firmo rerumque statu semper florentissimo sis, et rectissime semper valeas, assidue DEVM orabo, cui nihil maius praestari in his terris potest, quam te atque universam tuam, toto terrarum orbe celeberrimam, gentem florere atque habere optime. Ita DEVS velit et Kalendas prosperas, et torum annum faustum felicemque esse tibi ac domui tuae. Kal. Ian. CIC ICC LXXII.

XXXI. HENRIETTAE FRISIAE, VIRGINI ILLVSTRISSIMAE.

AScende ad fastigium, in quod genita es, cumque novo anno novam felicitatem expecta. Elegit te nobis DEVS patronam Musis, sociam illustri Gersdorfio. Vt initia sunt utrinque fausta: ita exitum longe faustissimum precamur. Valetudinem prosperam et semper sibi similem, fortunam minime instabilem, vires validissimas, quodam certamine pietatis optamus. sunt sane virgines, sunt sponsae, quae genere et familiae imaginibus excellunt: sed longe supra has evesta es, Domina: genere et animo amplecteris utrumque decus: idque transfers in castissimum Gersdorfii tui torum; sed ut iungas arctius cupulesque. Quod ut auspicatissime fiat his privatim, alibi publica formula significabo. Simul id unum orabo, ut pro me apud illustrissimum Parentem depreceris pro obtinenda statione ordinaria inter Academicos Professores. Dabisque id mihi, quia humilimo tuo et universae Frisiae gentis maxime pio clienti, et eodem iure beneficiario Gersdorfiae, cui brevi feliciter innecteris, prosapiae cultori praeconique unice obstricto. Id facies, illustrissima sponsa, faustissimo sponsarum illustrium omine, quae primo petentibus annuunt, ut vicissim ipsis, nec dissimili benignitate, annuat DEVS. Et o annuat tibi, ut nec adversa in te vim habeant, nec molesta noceant: verbo, ut nullam sentias calamitatem! Kal. Ian. CIC ICC LXXII.

XXXII. CAROLO, L. B. A FRISEN.

SAtagit iam Batavia suarum rerum: cis Rhenum providet: a limite Flandriae metuit: a finibus Frisiae orientalis expectat irruptionem. Monasteriensem, putant, memorem fore pacti Clivensis. Coloniensi obicem Vestphalia ponet. Rex Angliae audet invito Regni senatu. Et Svedi suipectam habent potentiam ab occidente surgentem. Mira sane haec vicissitudo est rerum. Cum Valesii regnarent, parum felices erant reges. Nunc, cum Burbonii fastigium teneant, et creverunt maxime, et vicinis iniecerunt metum. Sed raro nimia potentia est diuturna. Erunt Hispani exemplum, qui plus beliis profuderunt, quam acquisiverunt, utriusque Indiae opibus iamdudum exhaustis. Sed, quicquid ex iis partibus turbarum oriatur, pro certo habemus, omnes Germaniae principes sub rege reges, sub aquila aquilas esse velle. Iugum insignes illae animae non fuerunt: cum audiunt nomen, detestantur. Saepe hic cogito: Karolingi vincere poterant nostros, domare non poterant. Etiam dum victi erant, iure civitatis honorare oportebat: sic demerendi erant, ne excitarentur ad novam ultionem. Meminerint Vest-Franci, (medio aevo Galli ita dicebantur,) Ostro-Francos, id est, Germanos illos una opera superasse Rhenum, et Trans-Rhenanam illam gentem. At haec facile expediet virtus Germanorum et vindicabit avitum decus. Desino hic, Domine, et satis habeo

tibi effundere meam pietatem er precari in primis, ut illustrissima filia tua, cuius ingenium usque huc illuxit sine exemplo maximum, nunc novo auspicatissimi connubii omine propaget honorem tuae gentis. Server re DEVS propitius: servet mihi te propitium. Eidib. Ian. CIC ICC LXXII.

XXXIII. N. N.

SAt intendisti animim in bonas literas et palmam ferme omnibus praeripuisti, nunc egregium inter sponsos locum adeptus. Laetor hoc nuncio, optoque iuxta acpeto, ut aeternam connubii dulcedinem experiaris. Debes enim patriae hanc spem: debes certe orbi posteros tuae stirpis. Fuit auctor. consilii DEVS voluitque, te novis gaudiis frui. Ita ex voro crescas et sanctum illud foedus, quod fide sanxisti, eo successu tuearis, ut dignitatem eius auspicatissima dignitate consummes. d. XI. Febr, CIC ICC LXXII.

XXXIIII. IO. GEORG. BOERNERO, IC. DRESD.

VT literis tuis responderem, multae causae erant: haec vero potissima, quod nollem latorem vacuum ad te redire. Intellexi enim, nihil tibi displicere, quod a me veniret huc usque. Itaque perseverabo in eo studio, et pietatem meam ac officia nunquam negligam Sive enim recordadi

subit meritorum tuorum, sive benevolentiae, fateor, me omni modo tibi esse devinctum, partim, quod curares meas res haud secus, quam pater; partim, quod auctor mihi esses de constituendis iis subsidiis, quae studiorum raiones necessitate quadam et sorte vivendi spectant, Igitur de me tibi persvade, semper hoc aestimare velle et conniti, ut non magis te benefactorem scias, quam me tuum clientem, cui propositum sit, non magis officio, quam religione votorum se tibi obligare. Proprid. Eid. Febr. CIC ICC LXXII.

XXXV. EIDEM.

HAud facile scio, an gratulari tibi debeam, qui paene obruor rumoribus de nova dignitate tua. Equidem non dubito, tibi meritis et Principis favore communitum esse locum, modo, quod offertur, eligas et, quod ambiunt alii, tu accipias. Quicquid facias, ego tibi gratulor, sive aulae, quam ornabis, sive ordinis nostri, quem tua auctoritate sustentabis, causa. Eid. Febr. CIC ICC LXXII.

XXXVI. SAMVELI HVNDIO, IC. DRESD.

OMnino tibi assentior, distingvi scriptores et iudicari oportere, qui aetates et tempora exposuerint. Vides enim, interdum iactari fabulas: neque est, ut id declarem exemplo. Sufficiat

mihi eruere in praesens aliquot imperii sanctiones et vel negligentia confusas, vel imperitia scribarum insertas, proferre in lucem, et separare a probis, et dare occasionem aliis exquisitius cogitandi. Strictius id faciam et more eorum, qui summa tantum apita attingunt. Seculis insistam et potiores huiusmodi constitutionum indicabo eadem opera et resutabo, Seculo IX. traditur conltitutio de expeditione Romana, auspicio Caroli Crassi promulgata: sed, qui penitus inspiciunt, inveniunt corruptelam. Vel pudet eius, quam memorant, sec. X. constirutionis quaternionum. Nec dissimilis vanitas eorum, qui leges, quae hodie. venditantur, equestrium ludorum arcessunt inde ab Henrico, Ottouis I. patre. Sec. XII. explodendus rumor est de Friderico Aenobarbo, Pontificis pedibus advoluto. Huic fabulae ne quid desit, calcibus ab Alexandro III. petitum protritumque perhibent. De Iodoci constitutione sec. XV. edita non quaeram, utrum sustineatur iure; sed, an edita sit, immo, rebus illo aevo tam perverse constitutis, edi, potuerit? Et vero quis numeret in veris illam electionis Maximiliani II. descriptionem? Non videre in luce, coeritatis: nolle, cum videas, agnoscere, improbitatis est. Vale. d. XlV. Febr. CIC ICC LXXII.

XXXVII. HENRICO, L. B. a FRISEN.

VEtustissima et iam olim cum Germaniae dignitate coniuncta est origo Palatinorum. Adhibebantur

Augustorum consesibus obibantque officia aulae, non lege quadam succedendi, ut fit hodie; sed libera voluntate imperatorum. Serius, idque demum, ut colligo, Friderici Aenobarbi aevo, munus ad liberos posterosque transferendum acceperunt. Seculo, quod hinc; subiit, XIII. maiori fortunae beneficio usi sunt, praerepto ceteris principibus iure eligendorum imperatorum. Nec sine causa vigilabant septem Palatini, inter quos duo eminebant, Saxo et alter ad Rhenum, aucti postea dignitate Interregum. Altius perpendebant turbatum patriae statum ac fatale istud post Friderici II. tempora interregnum. Reliqui fatis Reip. indormiebant, nec habentes remedium sanandi vulneris, nec conquirentes prae taedio tot ingruentium malorum. Itaque XIII. seculo ingens facta conversio est. Palatini usu iuris ius suum conservarunt: alli non utendo amiserunt, more inter multas gentes recepto, ut, qui longo tempore non utitur suo iure, renunciasse censeatur suo iuri ac certo habuisse pro derelicto. Quod a sec, XIII. sola consvetudine, id a XIV. inde iure scripto ac publicis Caroli IV. tabulis sustinetur in omen aeternitatis Germanicarum rerum. Miratur Petrus Albinus, quid sit, quod sec. XII. et proximo non obvium sit nomen Etectoris in literis beneficiariis formulisque Augustorum. Id vero miror ego, mirari Albinum, cuius interfuit scire, XII, sec. Palatinos commune eligendi ius cum ceteris habuisse, solo praepolluisse splendore officiorum, iam tum redactorum

ad hereditatis legem: XII. eoque adulto, non secus abstinuisse quidem; habuisse tamen ius partum, quia et consvetudo iure continetur: iuris tantum elogium recusasse, sive prudentiae, sive modestiae causa. De Burggaviis addam, et quia de iis sentit dubitanter, et scribit doctissimus Conringius, mihi certa indicia esse, auspicio Rudolphi Habsburgii multum recessisse a veteri sorte et, cum ante eum infra principum dignitatem essent, principibus tunc coepisse aequari. Magdeburgicum ultimi tenuerunt Dynastae Schrapelani, a quibus iure hereditario ad Saxonas Ascanios, ab his ad Vittekindeos translatus felici auspicio est. Vnum sine, quaeso, Henrice, te admoneri. Habeo comperitorem eo ingenio, quo sunt plerique nostri. Hi, quod meritis non possunt volunt extorquere nubendi, quadam obstinatione. Iniquum genus in Academiam, ut serviant commodis suis et noceant melioribus ingeniis exemplo, a quibus aliena haec impudentia est. His, Domine, ut potes, pone obicem er bene de literis, quae opem tuam invocant, merere. Remunerabitur DEVS, agnoscet posteritas, aeternum erit Frisiorum nomen. d. XV. Febr. CIC CIC LXXII.

XXXVIII. CAROLO L. B. a FRISEN.

HAbuit Machiavellus duos adversarios, Innocentium Gentiletum et Thomam Bozium. Alter ignarissimus, alter saepe ineptissimus fuit.

Quod eo scribo, non, ut purgem Machiavellum; sed, ut ostendam, quam paribus armis aggressi sint talem hostem, Gentiletus vel nescivit, quae fuerit conditio Machiavelli: Bozius cuncta in ipso carpit, ut vertat ad Pontificis laudem. Quanto rectius nuper David Blondellus, sub efficto Amandi Flaviani nomine, castigavit Pontifices et universos horum applausores. Hocque est, quod redarguo in Carolo Sigonio; doctissimo alioqui rerum Italicarum scriptore. Is saepe detrahit iuri Imperatorum, ut addat Pontificum ambitioni. Nunc callide quaedam praeterit: nunc minuit Germanorum in Italiam iura. Et forte nemini in hac arte cedit Baronius, et, qui eum impudentissimis commentis auxit, Bzovius. Tabulas, di plomata quoties non comminiscitur de ingenio suo? Nec est, ut castigando Alphonso Ciacconio opera perdatur. Iam dudum notatus Chiffletio est. Onuphrius Panvinius, monachus doctissimus, non semel a Baronio praeter meritun suggillatur, cu ius candori multum tribuo, ac laudo peritiam civilium rerum, quam omnibus approbavir, Sed nunc ca omnia persequi nimis longum est, Domine, et forte tibi fastidium parit. Nihil restat, quam ut te obsecrem, Domine, novo beneficio clientem afficias. Non ero in posterum interpel lando molestus, si id unum nactus fuero. Atque hoc omne tuae potestati arbitrioque relictum est. Domine, qui dudum tot evidentibus gratiae exemplis obstrinxisti me ad supplicationes. Nec vero nunc desines ferre opem in causa ordinariae

XXXVIIII. NICOLAO, L. B. A GERSDORF.

EXpeto monumenta Lusaticae antiquitatis: sed aut rara sunt, aut fidei interdum suspectae. Primus, quod sciam, pagi Luzici meminit Ditmarus, Merseburgensis. Atringunt etiam aliquid Bohemici scriptores, praecipue Melch. Goldastus: sed unum desidero, perpetuae historiae contextum Si quid in promptu sit, praebe gratiae tuae exemplum clienti. De me addo, prosequaris coeptae commendationis opus et apud illustrissimum praesidem pro me nitaris, ut tu unus omnium maxime potes. Erit id fidei meae erga inclutam stirpem tuam vineulum; erit humillimae pietatis incitamentum. De Beloviis, quibus patroeinaris, Domine, significo, er mecum esse familariter, et, quantum per studiorum scopum licet, multam ponere operam in studio historiarum ac prudentiae civilis. Non displicebit, credo, modice uti harum literarum ornamento, quae tibi, Domine, et Frisiis nostris, maximum hoc aevo ornamenrum debent, immo aulae vestrae praesidium quoddam et firmamentum. Interim age feliciter et, quod DEI, tuoque iudicio pepigisti sanctissimum focdus, auspicatissimo eventu imple et consumma. Nostrum sane est breves lineas ducere et nostram effundere pietatem. d. XIIX. Febr. CIC ICC LXXII.

XXXX. HENRICO, L. B. A FRISEN.

Interregnum, quod ab excessu Friderici II numerant, conscius mihi sum, non recte numerari. Qui enim accurate persequuntur ordinem temporum, non putant a Friderico II. Patri enim superfuit Conradus IV. principum suffragiis designatus rex Romanorum. Adversus hunc electus est Henricus, Thuringiae Comes provincialis: sed, iure imperii expenso, et, quod exigunt boni mores, nihil tribui ea electione potuit Henrico. Qui Caesarem nominant, rationem vocandi accuratam nullam habent. Nec enim legitimum hunc Caesarem dicam, qui contra legitimum electus est, immo qui legitimi succubuit iustis armis. Nihilo secius pronunciabo de Vilelmo, nec Caesarum numero inseram. Si pace Latii liceat, Anti-Caesarem appellabo aeque, ac Henricum Thuringum. Hoc a Frisiis caeso rursus itum in partes est. Alii in Alphonsum, Arragoniae regem, alii in Richardum, Anglum, animos inclinaverunt: uterque pro se suffragia habuerunt. Alphonsum cunctatio frustrata est: Richardum praesentia adiuvir. Eximam ergo illum tabulis regum Romanorum: hunc vindicabo. Olim hodieque diplomata in sanctioribus principum tabulariis sunt, quae sub titulo Regis Romanorum impertitus Richardus est. Vt Casparis Peuceri enorme erratum sit, dum scribit, nihil eum tenuisse praeter inane imperii nomen. Fateor equidem, ex proletariis

scriptoribus ineptire, qui nominant Imperatorem: multum vero abest, quo minus idem asseram de his, qui dicuntregem Romanum. Haec enim maximo a se distant intervallo, si accurate et, prout leges historicae exposcunt, est loquendum. Subiungerem quaedam ad origines Dresdenses; sed haec alii tempori servabo. Nunc tibi, Domine, precabor, ut recte valeas, qui maximum meis Musis praesidium es. Si quid sane apud me est, id omne impendam in supplicationes pro vigore tui corporis, pro felicitate tuae gentis. Servet te DEVS et avertat a te morbos: avertat omnem a mente aegritudinem. d. XXIII. Februar, CIC ICC LXXII.

XXXXI. N. N.

MVretum cur tibi commendaverim, non leves causas habui. Imitatur Ciceronem, sed non servili quadam imitandi lege, quae et vim, et decorum aufert stylo. Manutium, absit, ut reprehendam. Quantus, quantus ipse, Ciceronianus. est: at longe recedit infra [gap: Greek word(s)] Mureti ingenium, Hinc, si merum cupias Ciceronianum, svaderem tibi Petrum Bembum, genere et animo nobilem virum, qui et sciens multarum rerum, et impense prudens fuit. Parum sane mihi videtur ornare verba, si desit instructissima varietas rerum. Atqui utrumque tibi suppeditat Bembus. Voces perinde selectas habet, ac nervos. Quod historiae interest, secula velim tibi familiaria

reddas et in primis vicissitudinum civilium cardines, quas epochas in scholis dicimus, Nec id fecisse satis habeas; sed addas iudicium ex philosophia morum ac. prudentia civili. Exempli gratia; utrum Henricus V. sec. XII renunciare potuerit iuri inaugurationum Ecclesiasticarum? an seculo XVI. Ordinibus parta sint iura imperii civilis? Coram vere et ex animo, et vel maxime Magnif. Patroni causa te instruam afferamque tibi selectiora quaedam ex scriptis meis. De ratione instituendae Hundianae prolis peculiares literas expectabis. Vale et denuo approha meos conatus magnifico patrono, cui, quicquid possum, religiosa observantia, precabor. Kalend. Mart. CIC ICC LXXII.

XXXXII. DOCTORI THEOLOGO.

SI quid optare licet, id unum exopto maxime, ut meritis tuis gratiam possim referre. Cum enim apud vos essem, literas ornasti, nec res fortunasque meas neglexisti: postea vero, quam huc redii, absens etiam rationibus meis consuluisti er pro tuo in me studio omnia, quae vellem, curasti diligenter, et confecisti, et non magis auxilii spem fecisti, quam implesti, commodaque mea haud secus, ac si praesto esses, cura singulari et benevolentia auxisti. Non satis erat dedisse beneficia, nisi cumulum adderes, et amorem ac bene merendi studium pluribus indies argumentis confirmares. Felicem me atque iterum felicem dixero,

si serves illum morem. Si res facultatem habitura est, aulae me commendes atque efficias, ut honesta eam ad rem subsidia mihi constituantur. Ego, si nihil aliud possum, fide te atque officiis colam, et defensor ero dignitatis tuae. Inter homines celebrabo nomen tuum: apud DEVM votis precibusque instabo pro tua incolumitate, ut et DEI, et hominum bono feliciter opereris. Nonis Mart. CIC ICC LXXII.

XXXXIII. IO. ANTON. SCHVRZFLEISCHIO, FRATRI SVO, MEDICO.

DEckerus, qui propenso in me animo est, paucis abhinc diebus a me responsum tulit, cuius honori studeo et, quantum in me est, pro re causaque aequissima propugno. Nec dubito, facile impetraturum, quod sperat. Percunctari libet, utrum literas Francofurtum miseris, et quo auctore scias, Vietorem eo proficisci velle, cuius nomini exercitationem tuam inscripsisti. Titium excutias et Deckerum interpelles, admoneat ipsum de dissolvendo aere alieno. De munere, quod omnium expectationem commovet, nihildum est constitutum, nec honorem, de quo scribis, prenso. Quin Batavia mihi in oculis est, parens illa ingenuorum et nutrix, quae allicit homines et invitat stipendiis, alitque studia nostra et fovet, quorum cultores negligi hic contemnique se vident, et merito queruntur. Potentissimus Saxo noster Pozdamio rediit et hac Torgam

transiit Dresdam repetiturus. Hospitem tuum nobilissimum saluta iterum et illi mea studia approba. Vale. d. XX. Mart. CIC ICC LXXII.

XXXXIIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

A Seculo inde VI. est, quod regnum Italiae ab imperio Romanorum discernatur: neque id non potest esse manifestum intuenti historiam Karolinam. Victo enim Desiderio, ultimo Longobardorum rege, Italici regni ius habuit Karolus titulumque belli titulo usurpavit. Sed nondum imperator Romae erat, eo quod haec a Longobardorum usque adventu suis ipsa peculiaribus finibus contineretur. Perrexerant ad suburbia Longobardi miserantque in recta ignem: sedem tamen imperii, Romam, nondum occupaverant. Si iuris quaestio est, aio, tunc Romam fuisse adhuc in ditione imperatorum Graecorum. Quanquam multum pleno obsequio detractum esset aevo Leonis Isauri: sensum tamen imperii omnem evanuisse, non concedam. Quod vel eruo ex ipsis actis Karolinis et praesertim annalibus Francicis, quibus illa acta continentur. Allego transactiones cum Nicephoro, cum Michaele, cum Leone, augustissimis in oriente Imperatoribus, initas. Adeo subdubitabat Karolus, adeo diffidebat suo iuri! Agnoscebat facile, subiectos se alieno imperio eximere non posse. Opus ergo eorum consensu erat, in quorum ditione usque huc fuerat S. P. Q R. Fuerat autem in ditione Imperatorum Graecorum.

Duo hinc conficio: unum, quod Imperator occidentis, quatenus Imperator, nihil possit praetendere in Imperatorem orientis, nec vicissim hic in illum. Facta enim separatione in Karolingis limes aeternus inter utrumque imperium positus est. Habet sibi suas rationes oriens: habet occidens suas. Vt risum prudentibus debeant, qui asserunt, Leopoldum iure Imperatoris Constantinopolin repetere posse. Alterum, quod Imperator Romae veteris eo iure, quo est Imperaror Romae veteris, habeat praecedendi dignitatem ante omnes reges, etiam ante, Turcicum Imperatorem, qua Romae Novae, id est, Constantinopolitanae urbis, Imperatorem. Gentium enim certe cultiorum consensu est penes antiquitatem momentum asserendae praerogativae, quatenus eiusdem ordinis sunt, inter quos praerogativa est controversa. Bene ac feliciter vale. d. XXII. Iul. CIC ICC LXXII.

XXXXV. EIDEM.

STupendus Galli successus est, neque reperitur, qui terra obnitatur. Propugnaculum Schenkianum, cuius huc usque tanta fama fuit, amissum Hollandos perturbatissimos fecit et sunt, qui credant, hac fortuna posse debellari Amstelodamum. Sed multum abest, quo minus assentiar, vel ex eo saltem, quod classis Batavorum strenue agat mari. Nec forte res Gallorum absque discrimine erunt, si, quod nunciatur, secessionem fecerint

Angli. Caesar foederatique inferioris Saxoniae vel maxime minuent hunc metum, si comparent vires ad defensionem ducatus Clivensis, qui in fide ac ditione imperii Romani est. Sed nostra cunctatione, ut ipsi aiunt, nolunt impediri, cautius facturi, si meminissent, Germanos iam Taciti aevo cunctari solitos, antequam bellarent; sed, postquam bellare coepissent, aegre ad pacis consilia redire. Per Galliam alioquin rumor est, Regem a Gallia non capi: quaerere aliud sibi par imperium, Alexandri exemplo, qui vel Alexandro celerius iam dum in Bataviam penetrasset. Hae sunt gentis istius gloriationes, quibus cumulant suos plausus Iesuitae propter impositum Vltraiecto Episcopum religionis suae. De Grotio antehac sparsum, fuisse inter coniuratos; nunc affertur, ab Ordinibus suis delegati honore rursus auctum, fida consilia dare. Haec iam agitur fabula et utinam fabula esset! d. XI. Aug. CIC ICC LXXII.

XXXXVI. EIDEM.

BRandenburgicus Iulium Severum, de quo apud Dionem Xiphilinumque est, prudentissime imitatur, Rheni, Mosellaeque itinera occupaturus. Valde eum comiter habuit Moguntinus, secreto tamen metu magis, quam amore. Galli se recipiunt in dies et subverentur Batavorum propinquiorem accessum: ut vel id satis sit ad laudem Friderico Gvilelmo tueri limitem Imperii, et una tueri gloriam constantiamque Germanorum.

Si forte cum Turenio descendendum sit in campum, sinistrae alae idem praeerit, quanquam expectare malit hiemen et iniquius hosti coelum, quod superiori tempore Caroli Gustavi Vrangelii consilium et consentiens ingenio gentis fuit. Svedis, dici non potest, quanta offerat Gallus, ut sibi conciliet. At opinor, Svedos non temere deserturos Caesarem, quin aestimaturos potius, quam multum possint Austrii, praesertim Brandenburgico, Gvelfis Hassisque innixi. Nec desunt, qui infausta omnia allegant exhibentque a Caesare recessuris. In Batavia, dolendum, reperiri tot demagoges plebem concitantes. Princeps Auriacus omnem paene collectam gratiam effudit infelici VVoerdani oppugnatione. Nec facile id miror de milite eo, qui multo usu atque exercitatione belli confirmatum animum habet: ceteri aut imperiti sunt, aut discordes. Eo rediit res Praepotentium Ordinum, qui potentia sua nesciverunt uti. d. XXV. Octobr. CIC ICC LXXII.

XXXXVII. EIDEM.

PEccarem, nisi dicerem, abundare tuam erga me benignitatem, quam nulla re, nisi pietate obsequii, rependo. Et, ut summam eius habeas, opto, ut ad invidiam usque felix sis, et in hac vitae brevitate vivendi spatium longissime proferas, quo omnes tibi servarae pacis tranquillitatisque gloriam debeamus, et literis honestoque otio in

dies magis recreemur ac floreamus. Sed de laudibus tuis quod me velis esse parcum, id facit, ut te iure tuo impensius laudem; celebremque enixius incomparabilem illam modestiam tuam, qua me attonitum redderes, nisi scirem, te nunquam tui dissimilem esse et respicere praesentissima ope meas Musas, Quod Martini Henrici curae non tibi displicent, praestas officium herois sapientissime iudicantis: nec futurus erat, qui a me acciperet librum, nisi tu, Domine, fuisses. Vtere ergo et fruere pro libitu, et proprium tibi habe, ut, quandocunque legeris, mei memineris semper, cum gratiosissimo, quo me excivisti huc, tenuistique affectu. De externis Regibus, Gallo praesertim atque Anglo, res adhuc maxime ambigua est. Alter tumidus, alter pertinax apparet, adeo quidem, ut non instaurandae, sed prodendae Auriacae dignitatis consilia agitare videatur. Nec temere hoc imputatur molitionibus Ducis Eboracensis, ob causam futurae alioquin successionis ab Auriaco immane quantum abalienati. Brandenburgicum multa huc usque remorata sunt versus Confluentiam transiturum. Obiter addo, Boecleri mortem valde repentinam et suis calamitosam accidisse, quod copiose mihi retulit Prussus quidam, paulo ante obitum familiarissime cum eo versatus. Nihil restat, nisi ut vota perpetua saluti gloriaeque tuae commendem. Prid. Kal. Nov. CIC ICC LXXII.

XXXXVIII. EIDEM.

ESt apud me diploma vetus sane et probum, unde intelligo, Merovingos initia posuisse eius urbis, quae medio aevo Erphesfort, hodie Erfurt, appellatur. Si requiras, quis fecerit, nominabo Dagobertum, cuius avus Mervigus fuit. Inde a Merovingis pervenit ad Carolingos, quos qui Franco-Gallos vocant, omnium minime ineptiunt, et Limnaeus tamen in Notitia Franciae saepe loquitur et iudicat praeter verum. Quanquam enim ut Franci acquisiverint Galliam fecerintque suam: tamen, quatenus Franco-Galli, postea possederunt. Sed, extinctis demum sec. X. Carolingis, Francia Teutonica, quae iam sec. IX. iverat in separatas rationes seclusaque ab occidentali illa et Gallica fuerat quasi scissa divisaque inter Herbipolensem Episcopum finitimosque principes est. De rebus ad Rhenum nuncii pacis perferuntur. Auriacus infelix est. Batavi, cum pugnandum est, diffugiunt et Hispani ralium militum societatem recusant. Austrii sic Rhenum prospiciunt, ut simul Danubium respiciant. Turbat ibi Stephanus Retzorzius, eundem forte exitum habiturus, quem habuit Stephanus Ratzinius in Russia nuper. In Polonia, si sic dissentiant Satrapae invicem, ordo equestris, licet illic tribunitius, et [gap: Greek word(s)] praeferens, involabit in procerum iura. Andreae, Gnesnensi Archiepiscopo, propemodum aqua er igni interdicetur. Cosacos

ferme hac tesnporum fortuna taedet Turcici regiminis, quod ut eveniat, per Polonorum concordiam stabit. Sed sospitet te DEVS, Domine, et consilia fortunet. Kalend. Nov. CIC ICC LXXII.

XXXXVIIII. HENRIETTAE CATHARINAE FRISIAE, VIRGINI ILLVSTRISSIMAE.

SVbit me pudor, cum subit memoria promissorum. Sed morae ignosces, cum senties, huius gravissimas causas fuisse. Affuit mihi aliquis per hoc tempus numariae antiquitatis peritissimus: ostendit numos rarissimos Pompeii, Iulii, Augusti, Principum iuventutis Caii er Lucii, Tiberii, usque ad Ludovicum Pium. Vidi bigatos serratosque: vidi emortuales: vidi primae, mediae et tertiae magnitudinis cupreos: vidi aureos argenteosque Romanos et Gothicos: quorum hi placebant egregie et delectabant, praesertim cusi a Theodorico. Moneta Constantini M. hac inscriptione insignis est: D. N. Constantinus: Nob. Caes. id est, Dominus Noster Constantinus, Nobilissimus Caesarum. Saepissime etiam ridendi sunt, qui Constantini M. elogio incisam allegant. Tales enim non sunt ex probis. Alia res, cum de Pompeio sermo est. Huic gentilitium Magni nomen fuit, contra, quam autumat vulgus. Neque Carolus Magnus magni elogium numis curavit

incidi. Aspexi verum. Falsos enim adulterinosque iudicare possum. Literae hae expressae erant: CAROLVS. Fumos vendunt, qui Magni titulo insignitos ostendunt. Vt nihil referam de bullatis, semibullatis, et Klippingiis. Ita enim artifices nominant Germanis olim familiares. Dabo vel unius exemplum. TIMO ABBAS PISOVV. Indicio hoc est, principes praesulesque Germaniac iam ab antiquissimo tempore habuisse ius cudendi numi; idque non Caesaris, sed sua effigie. In Carolo Patinio reperi quosdam falsos, quosdam effictos ad assentationem. Abstineo manum a numis cruciferorum, quos ipse cum aliis servo, si placet, usui tuo destinandos. Grammaticam I. Sterpini Hasniae excusam, id est, Anglo-Danicam Gallicamque mitto. Cetera proximo tempore curabuntur. Haec aequi consule, Domina, illustrissimoque Patri pietatem tot beneficiis obstristi clientis expone. Ad institutum rei numariae commendabo Iacobum de Bie. De Hebraeis legas, licet, Eduardum Brerevodum. Nonis Novembr. CIC ICC LXXII.

L. HENRICO, L. B. A FRISEN.

QVi id dant operam, ut literas Augustorum, atque diplomata expendant, praeter alia, nec immerito, postulant exactam styli scientiam, qui et variavit subinde et maximas vices habuit Germanico aevo. Karolingi se Imperatores, sed non sine adiectione Augusti, sive Serenissimi scripserunt:

nec sano ingenio sunt, qui titulum, Dei gratia, proferunt ultra Karolingos. Caesaris nomen, quod viderim, nemo usurpavit, praeter Ludovicum Bavarum. Regalium vox primum innotuit sec. XII. et feudi scriptio serius invaluit, quam ut aptetur temporibus Caroli Crassi. Electoris notionem, prout exprimitur hodie, perinscite nuper Ascanii composuerunt cum XII. seculo. De verbo Comitis Palatini requiro maiorem curam accurationemque Coenobii Lindaviensis, ne Paderbornenses referam, qui pari negligentia parem reprehensionem merentur, communi nostrorum historicorum morbo, qui, idem esse, putant, dicere ex suggestu, et rimari tempotum monumenta. Sed tu ipse intelligis, Domine, quanto ab se intervallo haec differant, et usus ipse docet, nunquam tales neque industria fieri meliores. De Gallis affertur, consensuros in Lotharingi restitutionem. Svedia ivit in partes. Regni Cancellarius et Regina ordinum odium, propter Gallici nominis studium, incurrerum. Quindecim millia Finnorum, si verus rumor est, in Pomerania expectantur. Dux Cellensis multus est in monumento prope Stithornam excitando. Hamburgenses usque eo metuunt sibi, ut omnia diversoria perreptent ac perquirant. Polonia domi se consumit prius, quam foris consumatur. Sed interim partes tuas, Domine, fortunet DEVS immortalis. d. IIX. Nov. CIC ICC LXXII.

LI. CAROLO, L. B. A FRISEN.

EMissa iterum Eusebii Historia Ecclesiastica est; sed ita saepe vitiose, ut subeat mirari. Graeca, optarem, in primis maiori cura expressissent, qui emendando operi vacaverunt. Sed hoc patet, pleraeque editiones Moguntinenses aut mutilae sunt, aut minus nitidae. Spes mihi facta est, Gallos recudere velle, qui et sumptu in primis, et peritia harum rerum polent: ante reliquos omnes Stephanus Baluzius, cuius egregiae accurataeque editiones extant. Imitatur hodie Antistes Paderbornensis et insignia monumenta profert in lucem. Sed hic opus est cireumspectione, ne fallant illi incautos et interdum adulterent veram antiquitatem. Cuius moris exempla ante oculos et mihi quotidie obversantur. Sed saepe librorum, unde olim excerpsi, inops sum. Bibliotheca enim nostra huc usque parum curata est, et certe meliores editiones desiderantur. Peto igirur abs te, Domine, consulas gratiosissime fortunis meis et, cum scriba Vitebergensis soluturum neget, effice, ut aliunde mihi subveniatur: Nam ita exhausi Patrimonium coemendis libris, ut nullum, nisi in Tua benignitate, perfugium reliquum sit. Quod, confido, eo magis impetraturum, quod publicum Academiae commodum quaeratur. Ita servet te DEVS, cui profiteor me aeternum admiratorem. d. XXI. Nov. CIC ICC LXXII.

LII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

REquirenti veterum sententias de Romanorum Imperio ad Germanos delato, obvium est Matthiae Flacii scriptum huius argumenta Probatur mihi multa viri lectio, qua vel iusti historici laudem assequi potuisset, si civilium rerum iudicio praeditus fuisset. Hoc enim nonnunquam desidero et scriprorum, unde sua excerpsit, delectum. Blondi Nauclerique testimonia ad V. retro seculum vocat, ut confirmet, eo tempore Constantinopolitanos imperatores primum deferre voluisse imperium ad Germanos. Sed haec et talia miror, cur exciderint Flacio, nisi forte eum abripuit fervor disputationis, quanqaam de industria et scribat. haec, et defendat. De cetero non reprehendere ausim viri insignem peritiam historiac sacrae, qua ipsum pauci praesules nostri aequaverunt. Galli tamen Anglique paria fecerunt, praecipue David Blondellus, et Henricus Hammondus, et Stephanus Baluzius. Hic insuper nitidas curat editiones et Petrum de Marca magis illustrat egregiis notis. Galli enim et sumptu in primis, et peritia pollent harum rerum. Iam finire epistolam animus erat, nisi me retineret Hadrianus Barlandus, quem nuper recuderunt Batavi et valde mutilarunt, quanquam is non magnae sit auctoritatis, et omnia fere sua accepta ferat Iacobo Mayero, praestanti Annalium Flandricorum conditori. Alioquin a Rheno nihil me

morabile est, nisi quod utrinque cunctatio iuxra, formidinem sit et Batavi his fortasse rebus redire velint in veterem Imperii clientelam. d. XXII. Novembr. CIC ICC LXXII.

LIII. ADAMO CHRISTOPH. IACOBI, IC. Dresd.

TImmanus Gesselius, cuius mihi copiam fecisti, Addenda, quae vocat, desumpsit ex Gallo quodam. Est huic nomen Antonio Godavio. Non displicet uterque auctor, nec fefellit te, Maecenas, iudicium tuum. Proxime ad me curavit Antistes Gothilandicus chronicon perrarum er id, credo, in universa Saxonia non reperiendum. Spes etiam facta est baculi Runici. A Prusso quodam accepi varios numos, pertinentes ad antiquitatem. Iterum ex Svedia cognosco, me Svedos destinasse sibi, immo et finitimos, si Philosophorum irae deferbuissent, Sed omne id G. et C. imputandum. Altero iam reconciliato utor. Id, ut credo, unum tui favoris beneficium est. Perge ita favere meis Musis. Si quid vota concipere possunt, florebis ex voto. d. XXV. Nov. CIC ICC LXXII.

LIIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

TItulorum, quos Augusti usurpant, amplitudo primum exemplum habuit in Commodo, Antonini Philosophi filio: nec fuit ante eum, qui

tanto apparatu uteretur. In primis hoc genere abundavit Constantii aevum et grandibus, quae nondum invaluerant, inscriptionibus assvevit. A Constantinopolitanis id acceperunt Franci Kurolingi: ab his, ut colligo, ceteri septentrionales, qui maxime pensitant titulos et vel omissum honorarium characterem pro iniuria habent, ut superiori tempore testatum fecit Carolus Gustavus, Svedorum Rex. In Republ. Germanica, ut interdum variaverit seculum er quae cuiusque scriptura tituli fuerit, didici ex diplomatis. Karolingica vidi Paderbornae, annuente Ferdinando antistite, eodemque harum rerum peritissimo. Ottoniana collegit Meibomius et, ut iudico ex stylo ac certis argumentis, non suspectae fidei, sed vera, sed proba, In literis ad Leopoldum exaratis anno CIC ICC LV. d. XIIX. Iul. Henricorum allquot Corbeiae reperi: reliqua Cassellis, praecipue autem a. sec. XII. obvia mihi, singulari benesicio, fuerunt. Conringius Stadae inspexit pleraque, cum scriberet pro Svedis et probater, Bremam olim in ditione archiepiscoporum fuisse. De Brandenburgico fama affertur velitationum secunda fortuna commissarum. Addunt quidam, Vaubrunium esse captum; sed nihil ausim de incertis affirmare. Tantum hoc adiungo de epistola Sinceri Germanici ad Ludovicum Seldenum sub ficto nomine scripta, non ineptum esse auctorem, nec Gallicae destinationis ignarum, quanquam quaedam proletaria sunt, quaedam etiam omissa. Cum ob Cliviam, et recte quidem accusat Gallum violatae

Imperii iurisdictionis, addere etiam debuit Culenburgum hodieque Imperii Comitatum, ut scio ex novissimis inaugurationum beneficiariarum tabulis, quas vidisse memini in arce Stroesensi, quae Comitum Valdeccensium est, His acquiesce nunc, Domine. d. XXIX. Nov. CIC ICC LXXII.

LV. EIDEM.

ESt apud me codex Dionysii Longini ex recensione Pauli Manutii, idemque forma insignis et Graeco stylo. Delestor, cum inspicio, praesertim ob rarum, nec inelegans de aliorum scriptura iudicinm. In stylo Mosis probat decorum et expressam paucis verbis loquentis DEI, rerum conditoris, maiestatem. Praeter hune copia mihi fasta est Demetrii Phalerei, quem primus, quod sciam, Petrus Victorius evulgavit, vir Graece perinde, ac Latine doctissimus. Laudat eum Cicero in opere de Officiis et exaggerat svavitarem in primis, et in medio dicendi genere paene omnibus Graecis anteponit. Fabius tamen censet, inclinasse ipsum eloquentiam et, lenius, quam pro instituto oratoris, scripsisse, refert. Pro verbo, inclinasse, legunt alii, inchoasse, eloquentiam primum: inepte vero et contra historiae fidem, et certe contra Fabii intentionem. In iis numerem Martinum Henricum, cuius extant commentarii in libros Ciceronis de Officiis passim, ut sentio ignoti, nec inepti tamen atque prorsus insciti, Haud scio, an eos legerit Hugo Grotius, quanquam,

ut indicia sunt, familiarissimos sibi fecerit illos Ciceronis libros et nemo expresserit propius dignitare styli ac gravitate argumenta Stylum autem Grotius mediocrem alioquin atque aequabilem sectatur, Obsidio tamen Grollana, anno huius seculi IX. et XX. edita, haud usquequaque impler mensuram Grotianae laudis, si, ut sentio, scribere nunc quidem ausim. De publicis affertur, copias Caesareanas maturareper Thuringiam iter. Monasteriensis solvit obsidionem Groeningae: Traiectum ad Mosam eodem metu liberatum, Turenio, Duce Luxemburgico et Marchione Rochefortio in custodiendum regni limitem intentis et, quanto possunt studio, Ducis Condaei reditum expeetantibus. Quo rerum statu multa sane sunt, quae Germaniae dant significationem civilis belli nitentibus his pro Gallo, illis contra. Septentrio asserit, nihil movere se velle Germaniam, nec appetere Austriam domum: sed latet forte, quod non creditur vulgo, quandoquidem Gallus non contra Imperium, sed contra provincias ab Imperio separatas comparavit bellum, perinde ac si Clivia, Iuliacum et Montes nihil cum Imperio commune haberent Sed haec luditur fabula. Multi dum tergiversantur, hostes sunt: alii, cum deliberant, iam defecisse intelliguntur. Medeatur, qui potest, malo DEVS et tibi consiliorum, quem tenes, clavum forrunarum esse iubeat et salutarem. Obdurandus sane nobis ad omnem fortunam animus est, nec aliter sperandum temporibus ferme desperatis. d. VI. Decembr. CIC ICC LXXII.

LVI. EIDEM.

XEnophon, quem utraque lingva edidit Io. Leunclavius, multa egregia habet et pertinentia ad instruendam vitam. Nec puto inutiliter legi cum Ciceronis Officiis et libris [gap: Greek word(s)] ab Aristotele vulgaris, qui velut fontes praebent sanae cuiusdam et expeditae dostrinae morum. Nescio, Domine, an videris in Ciceronis Officia Erasmi et Melanchthonis annotationes, quas legisse olim memini, quanquam plus virilis philosophiae habeant Viti Amerbachii et Hieronymi Volfii. Lambinus fere ineptit et nihil, nisi Codices diversos allegar. Ex publicis nunciatur Batavorum iter versus Rhenum, consilio, ut videtur, salurari, quo Principes Gallicae faclionis ad iustum obsequium reducantur. Monasteriensis creditur rediisse ad meliores partes. Populus Batavus. Auriacum Principem cum imperio civili praeesse sibi flagitat, Generales Ordines odit atque aversatur. Caminicia proxime dolo ac prodirione pervenit in potestatem Turcarum, aperto ad Leopolim aditu, magno et Poloniae, et totius Christiani orbis damno. Svedi renunciant foederi Gallico. Brunovicenses reconciliari sunt desinitque Io. Fridericus fovere Gallicas partes. Quibus rebus et Saxoniae inferiori et Vestphaliae bene ominamur. Tibi, consiliorum Principis arbitro, gloriosa et patriae utilissima felicissimaque consilia precamur omnes. d. XII. Decembr. CIC ICC LXXII.

LVII. EIDEM.

NVnc Batavi denuo, velut excitati, animos capiunt ac fortes se et strenuos praebent Auriaco ductore, qui castra movet, ut a tergo se in hostem inferat et prima quaque occalione repetat Vltraiectum. Brandenburgici agunt in hostis solo et Monasteriensem agrum hinc inde populantur, parati dimicare, (tanta alacritas est,) parente campo, si, qui Vlyssem imitatur, annueret Fridericus Vilelmus, non impetu magis, quam consilio affuturus. Legatum Galli, insolentius locutum et nihil, nisi Domiui Electoris titulum praefatum, sic dimisit, ut pari formula nunciaret Domino Regi, aut redderet occupata Batavis, aut experiretur cum armato. Hoxtera iamdum se dedidit, quod valde pungit praesulem Martium, qui, cum videat, quo res suae redactae sint, discessionem facere a Gallis velle creditur, praesertim, quod novas reconciliandae gratiae conditiones Caesar offerat, quas, si iam neglexerit, aegre sperabit in posterum. Nihilo secius pavidus trepidusque iactatur Coloniensis, cui optem Hieronis, Syracusarum reguli, animum, qui in tempore olim Carthaginiensium foederi renunciabat, ne exitii, quod instare senserat, auctor sibi esser. Accessit Brandenburgicis copiis Christianus Ludovicus, Covmes Valdeccius idemque ductor Lotharingicae. legionis, agnato eius, de quo proxime scripsi, cum genero, Comite Erpachio, sub signis Auriaci

merente. Vsque adeo se erigit vetus Saxonia nostra, et bona fortique opera nititur ad vindicandam gloriam Romani nominis et nobis cognatam Batavorum gentem. Hispani Monteresio Comiti prorogant officium Belgici Rectoris, Angli, restituto in veterem dignitatem Auriaco, non recusaturi pacem perhibentur. Svedi fortunam suam in manu habent, nec, ut opinor, hoc rerum statu expetunt amicitiam Galli. Si contra faxint, non modo gloriae, sed et utilitati suae derogabunt. Lunaeburgici et Hasso-Cassellani omnes irmis sunt. Dano ipsi displicet tacitum istud Gallorum, Anglorum Svedorumque ad ceteros oppugnandos initum foedus. Rex Poloniae proditur a suis. In Vngaria insignem cladem accepit Spankau, cuius alioquin incredibiles successus tota Vngaria Germaniaque admirata est. Eid. Decembr. CIC ICC LXXII.

LVIII. AMICO HELMSTADIENSI

Forsan haud abs re credas, me huc usque aut mei oblitum, aut erga te iniquum fuisse, qui nihil responderim ad tuas mihi alioquin gratissimas literas. Sed quae meae hic occupationes sunt, ita distineor, ut vix, ac ne vix otium suppetat, si vel maxime amicis approbare officium velim. Haecque causa fuit, cur plerisque ad vos euntibus negotium dederim et salutandi te, et simul excusandi me de mora. Qui an curaverint, nescio equidem, nec tamen temere suspicor.

Illud vero, quod tunc de Conringio vestro scripsisti, multo me gaudio affecit, cum ob recuperatam valetudinem, tum ob egregium, quem in causa Lindaviensi laborem suscepit. Admiror ingenium viri, et iudicium singulare, et immensam lectionem. Vsque adeo ille solus in historia Germanica excellit et nostris perinde, atque exteris, lumen accendit, dignus, cui posteritas statuat illustratae Germaniae monumentum. Mihi satis erit sequi vestigia viri, er agnoscere merita ac referre posteris magnum nomen. Nec mihi aliud iam in numerato est, quam exigua dissertatio de originibus Pomeranicis, quae, opinor, studii in te atque amicitiae signisicationem dabit. Vale et Parentem tuum, quem absens ignorusque veneror, multa salute imperti. d. XVII. Decembr. CIC ICC LXXII.

LVIIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

MItto dissertationem sine mole, at forte non sune nervis. Attempero stylum, ne arguere videar. Sequor Buchnerum tuum, eadem libertate plus saepe innueurem, quam dicentem. Statuas de pietate, Domine: pravos sensus detestor: servabo obsequium: vertam omnia ad laudem, Iam, quod suecurrit, referam ex historia maiorum: referam de iure scripto castrensi Germanorum. A Taciti usque aevo ad tempora Friderici Aenobarbi soli mores valuerunt. Fridericus demum in Roncaliis campis A. CIC CLXXX. redegit in leges

primumque huius gloriae fructum tulit, ut auctor idem conditorque iuris militaris scripti haberetur. Constitutionem servavit Melchior Goldastus. Cetera leguntur apud Radevicum, dictorum factorumque Friderici eximium testem post Frisingensem illum. Sed notandus hic quorundam error. Aiunt, venisse Fridericum et, ut Pontificis frueretur aspectu, in genua procidisse ac, ne quid desit fabulae, calcibus pulsatum fuisse. Mente careat, qui credat. Nihil tale memorat Frisingensis: nihil tradit Radevicus: nihil prodit Romualdus, Imperatoris in illa expeditione comes, diligens quondam Salerni antistes. Generosior Fridericus erat, quam ut talia pateretur. Nec concessuri id erant Germani proceres, Imperatori claudentes latus, praesertim eo tempore, quo armis asserebatur Imperii maiestas. Immo vero Fridericus adeo se non submisit Pontifici, ut quoque literas exprobraret paulo insolentius scriptas. Nondum fabulandi modus. Oritur ex uno commento aliud. Tradunt, aquis mersum decessisse. Nondum assentior. Habemus diarium Thagonis: altum in eo de tali obitu silentium, nisi quod Otto de S. Blasio stet pro opinione vulgi. Ceteri, quicunque accuratiores, aut tacent, aut dissentiunt. Vale. d. XIX. Dec. CIC ICC LXXII.

LX. EIDEM.

IOannes Palatius, doctor in LyceoVeneto, idemque Gallici nominis studiosissimus, veteres Karolingorum

sequiorisque aevi regum numos haud ineleganter exprimendos curavit: plerosque tamen reperi speciose confictos et plane dissentientes a vera historiae ratione. Vel unum, si placet, nominabo Ludovici IV. Arnulsi silii, in quo perperam incisum est: CIVES TVRONVS. Tum additus Imperatoris titulus aperte arguit falsitatem. Quandoquidem Arnulfus, Ludovici IV. pater, inter Karolingos postremus fuit, qui usurparet titulum Imperatoris. Sed ego ipse vidi numum, ab opidano quodam e terra effossum et, quod forte mireris, IX. seculo cusum, qui prorsus tacet de elogio Imperatoris. Quod de Palatio observavi his feriis, id dudum in Carolo Patinio castigavit doctissimus vir, Reinesius, quo nemo gnarior fuit styli sequiorum temporum, modo peraeque civilis historiae rationes perspectas habuisset. Sed haec ipse iudicabis, Domine, qui possis id expeditissime in tam admirando retrusae cruditionis apparatu. Publice varia nunciantur. Svedi exaggerant iniuriam Darmstadino factam: excusat Brandenburgicus. Caesar ex propinquo Fridbergam, imperiale opidum, custodit. Subvereor Hassiae superioris ruinam, si concitentur Svedi ad vindictam. Austrii et Brandenburgicus Saxonesque nostri inferioris Germaniae iam dudum optant Svedos non habere vicinos, quod credant, disturbandae Germaniae iam a tempore Caroli Gustavi rationes quaesivisse. Qua rerum statu invoco Namen aeternum, ne sinat in posterum periclitari Protestantium res,

LXI. EIDEM.

BRandenburgicus, quantis potest itineribus, contendit in interiora Vestphaliae. Hoexteram et Corbeiam in aditu subegit, et collationes milirares impetravit. Electoratus Coloniensis candidatus passim invisus est ob partes, quas amplexus est, Gallicas. Venit hic mihi in mentem consilium, quod Carolus V. Philippo dederat, coleret Praesules et horum amicitia uteretur, si Burgundiae recte consulere vellet. Reputavit hoc secum Ludovicus XIV. et multum profuit rebus suis, conciliatis sibi Vestphaliae Episcopis, qui iuncti multum possunt in pacis bellique negotiis. Sedrecidet in capita ipsorum, quod machinati sunt. Monasteriensis quidem adhuc exaestuat; sed, ut ominamur, periculo suo. Subtimidus est Coloniensis, sed audax videri vult et in agnati Electoris conciliatione spem ponit. Galli adhuc ingenium iuvenile est et defervescere potest instante bello. Nam Hispani, Austrii, Batavi Brandenburgicusque, sic devinxerunt se invicem, ut cum tuendae

communis securitatis, tum liberandae moderandaeque civilis potentiae causa nunquam ab se invicem recessuri sint. Svedi videant, ne temere implicentur. Nam et rupti triplicis foederis memoria acerba Madriti Viennae que est, et Caroli Gustavi offensas nondum ex Leopoldi animo deleverunt. Pomerania subtimer aliquid et forte irritatorum Ordinum ex Polonia tempestatem. Providet Brandenburgicus et Stargardiam Colbergamque curat enixe. Nam non puto fore, quod timeant a Svedis, quippe aestimaturis, quantum male affecta, praecipue hoc tempore et converso rerum statu, Austria vicissim possit. Sed vero tibi, Domine, ea sint, ea identidem oriantur consilia, quibus et servetur auctoritas tua, et pax stabiliatur, quo terris gentibusque magis innotescas. Ita DEVS te sospitet orbi, patriae et meis Musis. d. III. Ian. CIC ICC LXXIII.

LXII. EIDEM.

PRo invitatione ad nuptias ago habeoque gratias, et, cum tempus est, exiguo munere animum testabor. De cetero tibi precor voveoque, ut annus hic et bene incipiat, et optime felicissimeque exeat. Ex publico saepe affulget spes pacis et subita iterum tegitur nube. Svedi fovent consilia Monasteriensis. Pomeraniae imminet forsan irruptio ab iratis irritatisque in Polonia Ordinibus. Brandenburgicus vigilat. Aur crescet his rebus, aut minuetur. Hasso-Darmstadinus ob

studia partium Svedicarum maximo damno affectus est. Adeo variavit superior status, nec citra periculum est, facere hodie cum Svedis. Felix, qui medium praestare se potest his rebus, er neutram sequi partem sine dignitatis iactura. Brandenburgicus in comitiis et quaesivit Cliviae restutionem, et nomine damni dati satisfactionem. Vtramque iure armato recuperandam obtinuit. Nescio, an ex re Saxonicae domus, cuius auxilia et foedus ambiebat Pozdami ob speciosum huius causae titulum. Sed, vel procedente executionis opere, contra obtestando servari nostrum ius et neutrae partes possunt. Ar vero haec ultra privati hominis captum sunt et te iudicem, Domine, expectant. Ita vale et significa illustrissimo fratri, me bane precari recuperatae valetudini et novo filiae connubio. Mea alioquin opinio est, aut hieme hac componi pacem, aut vere instante conflari certum civile bellum. Nonis Ian. CIC ICC LXXIII.

LXIII. EIDEM.

NVnc serio tandem in Vestphalia incipiunt velitariones et mutuo damno cladibusque pensantur adhuc. Monasteriensem nihil tam male habuit, quam iactura Coverdae, ex qua erumpere Frisii et fines Antistitis populari possunt. Hollandi segnius rem gerunt, ductoribusque belli parum aptis utuntur ae saepe aemulatione laudis dissidentibus. Auriaco aliud hic, aliud ille

svadet: quo statu parum prospere res eunt. Comites plerique Vurzium propter imagines despiciunt: hie manum, velut alter Marius, intuetur. Valdeccius eonfectus annis est et consilio, quam manu, paratior, ae saepe propter corporis dolores lecto assixus. Verlam, Vestphaliae opidum et munitum valida arce, Brandenburgicus corona circundedit. Quod nisi Electori Coloniensi creptum fuerit, in perpetuo periculo versabitur Comitatus Marcanus. Interim ille et Monasteriensis auxilia, quanta possunt, contrahunt, Gallorum opera pressuri Brandenburgicos. Ego credo, brevi fore, ut sub clypeo pax coalescat et Svedorum, qui se Hagae interponunt, benesicio pax reddatur. Sialioquin, ut omnia futura dubia sunt, cresceret in dies bellum et traiiceretur, velut incendium, ad nostros fines, nihil perinde vererer, quam ne quid sinistri eveniat iis, qui generali pace Osnabrugensi non sunt comprehensi, quantum ad omnes res suas. Sed spero, provisuros Svedos, ne magis a Catholicis, quam Reformatis timeamus, ut prudentissime timebar Io. Georgius I. cum Palatinus Fridericus V. et vicinus sibi, et potens nimis fieret. DEVM vero obtestor, ut servet Saxonicam domum asseratque ab omnium hostium insultu, ut quae in Protestantium or dine in Germania praecipuam dignitatem gerat. Ita DEVS velit, er te sospitem esse iubeat, et consilia comitiorum provincialium fortunet. d. XIII. Ian. CIC ICC LXXIII.

LXIIII. EIDEM.

LIteras tuas Lipsia ad me missias accepi et ad eas copiose rescripsi, nec scio, quid sit, cur non curaverit auriga, nisi forte eius negligentiam accusern. Ceteroquin diploma Karolingicum, quod edidit Daniel Heiderus, non prae se fert ingenium Karolingici aevi; sed, ut se mihi prodit, dictiones habet XII. seculi et, si illius quasi articulos, et intervalla puto, demum consectum est tempore Friderici Aenobarbi. Ex publicis memorant, Brandenburgicum ab una parte Gallos valde interclusisse commeatu, hos vero Vltraiecto, si excedendum sit, ignem subiecturos. In Polonia facta pax est, Podoliae iactura, non reluctante Moscho, qui Polonos illine metuebat olim, cum florerent. Nihil addo, nisi erga te, Domine, pii humilimique animi symbolum. d. XIV. Ian. CIC ICC LXXIII.

LXV. IO. GEORG. BOERNERO, IC. Dresd.

ADhuc tui similis es et benevolentia, qua me dudum complexus es, etiamnum sic devincis, ur nihil perinde mihi gaudio sit, quam cognoscere de florenti rerum tuarum statu. Quod ad me pertinet, mediocriter habeo et, postquam a superiori morbo convalui, libens accipio prolixissimum affectum tuum atque oro DEVM, ut,

quicquid valetudini honorique expedit, cumulatissime tibi impertiatur. Zieglero, ut voluisti, salutem dixi, cum assideremus invicem et mutuo loqueremur super mensa. Iussit, resalutarem te et, quam nominis tui cupidus esset, signisicarem. De cetero mitto tibi aliquid meae lucubrationis ae veluti historiae meae Germanicae leve praeludium. Quaeso, ne moleste feras, si sorte impolitum aliquid occurrat. Nam ita diurnis recitationum operis districtus sum, ut, quam vellem diligentiam semper ponere non possim. Ita vale et felicissima omnia precanri amorem singularem atque patrocinium serva. d. XIV. lan. CIC ICC LXXIII.

LXVI. N. N.

EGregium candoris tui indicium est, quod cum liberali homine agis liberaliter et non damnas censuram, aut refugis; sed quoque expetis privatim ac moderationem ingenii tui probas. Ego in tuis nihil desideravi unquam, iusi uberiorem Nomotheticae expositionem, quam vellem cuique regno et reipubl. subiecisses. Id autem, si otium fuerat, praestare facillime potuisti, ut quidem id praestiristi in recensione rerum Svedicarum, ubi novissimam Carolo Gustavianam sanctionem et recte adducis, et diligenter examinas. Optarem, id latius executus esses et similiter in Hispaniae regno fecisses, et stylum non tam ad hodiernas iureconsultorum dictiones, quae a puritate

civilis cultus longe abeunt, quam ad virilem Romani aevi prudentiam accommodasses. Sed, quo minus id fieret, haud dubie occupationes tuae, quibus, velut reipubl. tuae Papinianus, distineris, prohibuerunt. Vnum vero abs te peto, libertatem hanc nolis interpretari in peiorem partem, quin tibi de me persvadeas, nihil praetermissurum, quod aut tuo, aut reipublicae, cui consilio ades, honori expediat. Ita servet te DEVS et tueatur Vlmam vestram his dissieilimis ac periculi plenis temporibus, quibus Christiani Christianos invadunt, cum nobis ex propinquo metuendus Turca est, dives Podoliae meridianae praeda. Interim Vngaria civili consumitur bello: Hassia Vestphaliaque exhaustae trepidant: Saxones adhuc medios partibus se praestant: Svedi magno in Pomerania apparatu ostendunt spem pacis ad Rhenum Sub clypeo componendae. Interim vale, ac save mihi et Musis meis. d. XIV. Ian. CIC ICC LXXIII.

LXVII. AMICO DRESDENSI.

MItto, quod promisi, exiguum munus; sed carmen, aut epistolam, non mitto. Nam nec hora nunc sinit, me esse otiosum; neque literas, quarum facilis amissio est. Sed leve donum offerre volui, ut sensus mei atque officiosissimi animi testimonium esset. Quaeso, id benevole accipiatur a iuniore Loesero, qui ad vos commeat et forte aderit ornandis solemnibus

vestris. Faxit interim DEVS, ut sponso sponsaeque eveniant omnia prospera et quaecunque nuptiis fausta esse possunt. Batavi in dies melius sperant. In Vestphalia mutuis cladibus pensuntur. Carolus Rabenhauptius strenuam rem gerit inFrisia. Svedi officio coneiliandi Hagae Comitum funguntur. An res successura sit, anceps sum er inclino tamen non nihil in meliorempartem. Ita vale et me solito amore prosequere, qui scias, me tibi obstrictissimum. d. XVI. Ian. CIC ICC LXXIII.

LXVIII. CAROLO, L. B. a FRISEN.

REcensui illustrissimo fratri tuo numum, a Ioanne Palatio expressum; sed plane falsum et sive ab auctore, sive a Gallo quodam, qui auctorem decepit, confictum. Nunc tibi, Domine, diploma exhibebo pari censura dignum, illudque ex eodem aevo, quod vulgo attribuitur Ludovico, Ludovici Pii filio: sed quot verba, tot naevi, tot falsi argumenta. Ludovicus ille nunquam fuit Imperator, et tamen Imperator in diplomate appellatur et numeri inseruntur illi seculo ignoti: dictiones adhibentur plane inusitatae ac sie certe affectae, ut et usui civili, et indoli seculi prorsus repugnent. Sed non rarae sunt tales imposturae et per se facile agnoscuntur. Mihi vero id nunc est agendum, Domine, ut, quam notam habes, repetito exemplo noscendam tibi praebeam pietatem, ac supplicem DEO immortali, quo perpetua et constanti valetudine utaris, fama consiliorumque

dexteritate floreas, ac difficilimo hoc tempore ea Principi tuo svadeas, quae faciant servandae paci et fovendis literis, quarum statores veneratur Saxonia Frisios et venerabitur, quam speramus, posteritas. Ita precor: ita DEVS evenire iubeat, quem iterum serio oro, qui me ad aeternam tuarum virtutum admirationem devincio. d. XVII. Ian. CIC ICC LXXIII.

LXVIIII. ADAMO CHRISTOPH. IACOBI, IC. DRESD.

ITerum appello te rogoque auxilium stipendii, quod mihi restat, persolvendi causa, nec dubito, quin pro auctoritare efficias, ut intelligam, tibi et omnem honorem meum, et commoda me debere. De diplomate Ludovici Germanici, quod Lindaviense coenobium produxit, nuper vidisse me assero et plurima reperisse contra indolem aevi, ut facile sit arguere vitii et convincere falsitatis. In chronico Neursper gensi, quod apud te evol viisse memini, observo studium in Hohenstauffios Imperatores et colligo exinde, scriptorem vixisse XII. seculo. De chronico Montis Sereni Engelhusiique quid sentiam, alibi explicabo. Interim perge, vir summe, fovere nostras Musas et pereas tibi nominis aeternitatem spera, ac nova necessitudine Meieri fruere feliciter. Vale, idem et iurisprudentiae, et studiorum meorum maximum decus, ac me apud illustrissimum Carolum a Frisen commenda Zieglerumque saluta. Nunc

abs te peto insuper, Maecenas. Est apud vos quidam Georgius Noemer, diligens homo et permultos annos in Academia mecum versatus, qui sacerdotium rogat, et studium atque gratum animum offert, si summa tua ope consequatur d. XX. Ian. CICICC LXXIII.

LXX. HENRlCO, L. B. a PRISEN.

FOederati tripartito diviserunt copias. Pars Lupiam defendent: pars Monasterium petent: alii ad Visurgim properabunt. At his Principes Lunaeburgici aegre concedent transitum, memores damni in superiore Hassia dati. Coverdam, munitissimum occidentalis Frisiae propugnaculum, receperunt Frisii, Baravi Interim parum feliciter rem gesserunt. Caroli castrum, quod pace Aquisgranensi A. CIC ICC LXIIX. facta concessum Gallo est, iuncti Hispanis infelici obsidione tentarunt ac proxime non satis fortiter stererunt apud Bodegravam. De Svedis, quantus quantus rumor est, bene speramus et confictis paene rumusculis tribuo, quod niti contra Imperatorem et fallere data Brandenburgico promissa penitus velint. Sed haec et talia ut omnia bene nobis reique publicae eveniant, tu, Domine, allaborabis et de conservanda Germaniae pace salutariter providebis. Ita DEVS velit teque Romano orbi servet. d. XXII. Ian. CIC ICC LXXIII.

LXXI. CHRISTIANO DAVMIO, SCHOLAE CYGNEAE RECTORI.

QVae me flagitas, curabit Iacobus tuus et faciet, ut intelligas, quae de Dieterichio meo voluisti, viro egregio et cui multum debere me fateor. Is, dum Giessae essem, filio loco me habuit, et convictu atque institutione sua dignatus est, et ea demum officia praestitit, quorum nunquam obliviscar. Tibi autem et de finito luctu, et de alterius nuptiis gratulor ac opto, ut rectissime omnia tibi eveniant. Illud etiam abs te peto, ut, si qua in posterum edas, mihi ne invideas ingenii tui monumenta. d. XXV. Ian. CIC ICC LXXIII.

LXXII. CAROLO, L. B. a FRISEN.

CIrcumagit fortunam hic annus et partibus Gallicis magis, quam antehac, malum minatur. Verla, opidum Comitatus Arspergensis, idemque ad Coloniensem pertinens, paulo adhuc moratur Brandenburgici aditum. Lune, quod Brandenburgici est et transitum praebet in interiora Episcopatus Monasteriensis, omni ope recuperabitur, nisi Tureniana forte auxilia negotium facessant. Reckling husium in ea parte, quam im Hest vocant, ceteraeque ad limitem aedificatae arces non id habebunt momenti, ut multum retardent Foederatos. Svedi Saxonesque iam aequiore animo sunt in Brandenburgicum, et quanquam Courtinius machinatua

natus enixe est, ut abalienaret Sevedos et ingeminaret superioris temporis consilium, a Brandenburgico, ut Svedis fraudi esset, susceptum: tamen efficere non potuit, ut Svedi se compararent ad vim hostilem erga Foederatos: quanquam non obscura indicia sunt, subvereri Svedos, ne, si se immisceant, tot iterum hostes solicitent, quot A. CIC ICC LIX. Ex Gallia plus gloriationis affertur, quam veri, tametsi Turenius non ita pridem intenderit dolum militarem ad Coloniam Agrippinam callidissimo praetextu intercipiendam. De Coverda, a Monasteriensibus recepta velut post liminio, nugae sunt et inepte dissipatus rumor, ut bene speremus omnes et singuli, brevi redituram pacem, experrectis passim Principibus et eo nunc ad vigilantibus ut Circuli, quos vocant, quibus publica securitas praecipue continetur, instaurentur probe et caveantur. De Svevico res nota est, de Francico orientali perinde laboratur: nec nescire possumus, Saxoniam nostram in idem illud opus intentam, optamusque universi, ut illustrissimo fratri tuo omnia consulta recte atque ex animi sententia succedant, tibique, Domine, honos servetur servatae in Saxonia tranquillitatis. d. XXXI. Ian. CIC ICC LXXIII.

LXXIII. HENRICO, L. B. a FRISEN.

MVltus hic sermo est de praelio ad Lupiam commisso, et heri literis Berolino missis consirmatur fere in hanc sententiam, quod, nisi.

Turenius se recepisset trans flumen, una omnes clade periissent. Id saltem ego pro certo habeo, copias hostiles infra tertium lapidem ab se invicem constitisse Tureniumque Vnnam, quod Brandenbargici opidum est, iniectis pyrobolis in cineres redegisse: Brandenburgicum vero Varendorfium, quod Monasteriensis castrum est, intercepisse; inde Monasterio appropinquare apud animum statuisse. Lunaeburgici circumspecti sunt, neque negotio se immiscent, finium securitati advigilantes usque eo, ut parati sint distinere Svedos, si quid contra, quam sperent, moliantur. Sed et hi cauti sunt et simulant amicitiam, quam rumpere non audent. Monasteriensis res ferme desperatae sunt. Maximilianus Henricus, placidus ingenio Princeps, a Francisco Egone ad militaria consilia abreptus est. Interim Vestphalia nostra luit et consumitur civili bello. Vngari Petrozium Regem destinant, qui a Rege injuria se affectos conqueruntur: exul Toekelius a Principe Transsylvano in successionis spem ascitus dicitur. In Polonia turbarum finis speratur. Speramus fore, ut Caesar veniam det rebellibus, ne desperatione incensi ultima experiantur. Vale. d. VII. Febr. CIC ICC LXXIII.

LXXIIII. EIDEM.

AD Lupiam et Rhenum, rumor est, cessationem armorum sex hebdomadis fore. Proxime Monasterienses; a tergo non felici impressione

facta, paulo recesserunt. Turenius tergiversatur et dolo elabitur non praeliaturus, licet foederati prae se ferant ardorem praeliandi. Batavi, quoties armant, toties cunnctantur arguuntque nihilominus Brandenburgicum, sed hic vicissim ipsos, Svedorum conciliatio displicet adhuc Auriaco, quia nimis propendet in Gallos. Anglia cupit pacem salva opinione honoris potentiaeque suae. Nec recusat Gallus, si castra finitima, quibus frenum iniiciat, Batavi cesserint. Nam provincias haud aegre reddet, si arces acceperit, unde perpetuo provincias infestare possit. In Vngaria nondum sopiuntur motus. Abaffius Toekelium iuniorem, praeter meritum nunc exulem, adoptasse pariter, er ascivisse successorem, perhibetur. Rebelles Petrozium destinant et, nisi Caesar in omnibus satisfactionem offerat, ultima pro hoc et fortunis suis experiri se velle, minantur. Sed sine capite turba haud multum efficiet, nisi Turcae occasione uti et negotio se immiscere parati sint. d. XIV. Febr. CIC ICC LXXIII.

LXXV. AFFINI CVIDAM.

ESto memor consvetudinis nostrae et, ut antea solebas, literas mihi redde. Ero testis ingenii laudisque tuae. Si quo etiam adiutore egeas, commendationis munus tua causa non omitram. Scis enim, quam tibi bene cupiam, immo, quod tibi me totum et studia mea deferam. De loco studiorum non disvadeo Giessam. Illa enim

et habet ornamenta literarum, et princeps Hassiae urbium est. Vnum vero te hortor, ut eos tibi doctores eligas, qui maxime iuvare conatus tuos et ornare tuam dignitatem possunt. Vale. d. XV. Febr. CIC ICC LXXIII.

LXXVI. SAMVELI HVNDIO, IC. DRESD.

PEtrum Rigesem, scriptorem ex barbaro aevo et, quod miremur, stupendae eruditionis, percontor usque adhuc, nec reperio usquam et dubito ferme, an editus fuerit. Rigordus diversus ab illo est et nuper, si recte memini, conspectus in bibliotheca Barthiana, auctor idem disertus et verax, quem commendat Historia Philippi, Gallorum Regis. In rebus Longobardicis desidero Bernardum Saccum, cuius accipiendi spes facta est apud Hassos. Ticinum enim, ubi Longobardorum quondam regia erat, diligenter persequitur: neque tamen recordor, vel semel ab Herm. Conringio allegatum. E Vestphalia afferunt partim ancipites, partim tristes rumores. Status Austriae prudentissimus Baro, isola, Tottium, Svedorum legatum, Austrio-Hispanicis consiliis trahit. Brandenburgicus Interim inter sactum et saxum haeret. Anglia cuperet pacem, si ita ferret ambitio Anglica. Emergunt tamen subinde aemulationes et severae audiuntur expostulationes quaedam. Trompius iterum fiet Propraetor Batavus, instaurata inter eum et Reuterum concordia.

Vsque adeo omnia comparantur ad bellum et certe tempora conclamata instant. Vale. d. VII. Mart CIC ICC LXXIII.

LXXVII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

ELnothus, Cantuariensis monachus, Hasniaea Io. Meursio editus, Knuti, qui postea Kanntus dictus est, vitam scripsit, Adamo Bremensi proximus et post eum in rebus Danicis ex XI. seculo legendus. Stylus valde inconditus atque dubius est: iudicium, quale monachorum: historia verax et pertinens ad notitiam status septentrionalis. Per Romanos Francigenas denotat Carolovingos, non veteres illos et aborigines, quippe quorum imperium V. seculo desierat apud Britannos, quorum meminit. Daniam semper Daciam vocat et, communi cum Anglis superiorum temporum usu regni tunc liberam electionem fuisse, sat manifeste indicat et, quo regnum usufructuarium, quod Grotio nostro dicitur, innuat, reges interdum Regni Provisores solum vocat. Habita nihilominus est stirpis ratio et maioris progeniei, quam primo genituram docendi causa appellamus. Sed id omne prorsus mutatum est ab A. CIC ICC LX. d. VIII. Oct. ratione Daniae, cum Norvegia iam ante hereditarii iuris fuerit, quod vel ex solo Arngrimo Iona, si tempus sineret, conficere possem. Valet et ad Norvegicas antiquitates Chr. Sturlesonii chronicon; sed, dici non porest, quantis fabulis immixtum. De hodiernis ex Vestphalia

undique nunciatur spes pacis er serio optat Brandenburgicus, vellet etiam Gallus hoc statu, quo Foederati Belgae adhuc medii sunt inter contumaciam et langvorem: sed, si fruantur pace, paucis abhinc annis Hispani alent bellum. De coalescenre inter Polonos concordia, nescio, an fatis bene sperem. Senatores enim A. CIC ICC LIX. Ostorovskium, quam Michaelem Viesno vicium malebant: sed praevalebat Ordo equestris et Michaelem, vel mussante Antistite Gnesensi, extorquebant. Hinc tot odia dissidiaque, quae Poloniam ex libera tributariam fececrunt, quanquam Gnesnensis primas et imperator militiae, Sobieskius, Gallo uxoris et sumptuum causa alioquin obaeratus, nonnihil pacatiora consilia praeserunt. Sed Caesar clementius nunc excipit quosdam Vngaros, nominatim Eperiensem urbem, quod duco egregium et Caesari profuturum consilium, ac prudentissime a Lobkovizio Principe suppeditatum. Io. Philippo, Electori Moguntino, succedet Metternichius, Antistes Spirensis, cui optem vere animum Germanum, Eidib. Mart. CIC ICC LXXIII.

LXXVIII. EIDEM.

NOn exiguus moeror conficit Monasteriensem, quod temeritas ipsius nunc vel ab ipso Gallo coarguatur: sed inprimis indigne fert Turenius ab Svedis acerbas literas ad se scripta, quibus iubetur exire Vestphalia et abstinere vi a finitimis ditionibus. Ita tandem evigilant Svedi et, quod

ipsi prae omnibus terra possunt, Galli potentiam moderantur serioque cogitant, unam Batavorum, et libertatis suorum commerciorum ruinam esse. Brandenburgicus, ut huius Principis Vlyssea sagacitas est, consulto cessit Episcopis, ut Svedorum, quoad his imperii securitas curae est, iram magis accendar iuntlisque horum, si opus sit, auxiliis utatur. Batavi cruentum bellum optant, modo privatorum concordia in solidum instaurari posset. De Principe male existimant et, nihil effecisse, vociferantur, argumento studii in Anglos, Ordines tamen Generales his sermonibus nihil moventur. Inferior Regni Anglici curia a Rege poscit satisfactionem omnium damnorum mari acceptorum, exprobratque negligentiam dissolvendi aeris alieni. Brevi, opinor, discedet a Galli societate. De pace Aquisgrani coitura incerta spes est. Prudentes aiunt, Batavis certum bellum prae dubia pace eligendum. In Polonia res melius, quam ante, eunt, cuius et nomine apud vos legatus fuit, omniumque Christianorum Principum auxilia solicitat adversus Turcam. Zieglerus noster foeda saepe cum insectatione confutatus est a quodam, qui se appellat Henricum Henninges. Adeo nihil ibi neque Grotii ingenio, nec moderatione dignum inveni. Tantum in epistolis atque ex trivio scholae quaesitis subtilitatibus virum in rebus graviorlbus occupatum exagitat. d. XIIX. April. CIC ICC LXXIII.

LXXVIIII. EIDEM.

ANtistes Monasteriensis aegre adduci eo potuit, jut Hervordia, quam inepti quidam iuris publici doctores Imperialem vocant, cum revera in ditione Brandenburgica sit, excederet, quod affirmaret, se, cum conventio facta supercessatione armorum esset, ea comprehensum non fuisse. Interim, dum haec disceptatio animos distinuit invicem, valde foedatum Marcarum et Ravensbergense territorium est. Illud vero in primis miror, cedentibus Foederatis, Turenium finibus Hassiae appropinquavisse et XVII. Martii vix quarto lapide Cassellis abfuisse. Indignantur Vestphali et latrocinia Foederatorum, non excusando licentiae more, appellant. Hispani adhuc lactant Batavos, pollicentes si Auriacus serium quid effecerit, si classis Indica fuerit in portu, ut nunc quidem est, si Foederati efficax auxilium tulerint, Gallum lacessituros. At vero speciose dicuntur haec, neque forsan comprobantur unquam eventu, Hispanis satis habentibus, si defensionem suam curent et dolos, quos Condaeus intendit, circumspecte evitent, Vrangelius, cuius proxime coniux obiit, iter differt, prius exequias facturus, quam bellum ad Visurgim. Ad Vistulam ac Danubium omnia plena sunt metus, qui ex Thracia impendet. Henricus Breverus historiam Brachelii et Thuldeni ab anno LX. usque ad LXXIII continuavit; sed praeter stylum in veritate et

iudicio multa erunt, quae desiderabis, Domine. Vna credes, me esse tuum. d. XXV. Apr. CIC ICC LXXIII.

LXXX. N. IACOBI, IVNIORI.

DE animo, quem mihi declarasti, cognosco, quid vicissim tibi debeam: modo titulos, ut meam modestiam nosti, deprecor petoque in posterum commutes, praesertim excellentissimi. Ad dubitationes quod pertinet, scias, Vernerum Rolevincium scriptorem esse seculi XV, equitemque, dum viveret, Vestphalum ac postea in collegium Coloniense Sacrorum Praesulum ascitum. Domicellos vocat Dynastas stylo seculi XIV. quem ex diplomatis colligo, commodumque succurrit Principes Brunovicenses hoc modo appellatos. Quanquam his raptorum crimen non tribuam; neque tamen diffiteri velim, veteris Saxoniae, id est, Vestphaliae Ostphaliaeque cives praedationibus studuisse, Holsatos etiam furandi licentiam in laude posuisse, ut prodidit historicus Bozoviensis, Helmoldus. De iudicibus Saxoniae recordaberis, Carolingico aevo non Scabinos, sed serius ita dictos: prius autem Graviones, quos vulgo Comites, imitatione Romanorum, licet significatione dispari, nominant, vocari solitos. Illud, vero fabulosum est, quod de iudicibus commemoras a Carolo M. eo institutis, ut Saxones, si qua sacra desererent, ad occulta supplicia raperent ac tam

indignis modis excarnificarent. Nec moror, si mihi obvertas Rolevincii auctoritatem, quae in hoc genere probandi nullum apud me momentum habet: quandoquidem seculo IIX. IX. X. scriptores nec verbo huius iudicii capitalis meminerunt. Nec alia nunc addam, quae contrarium evincunt, quaeque prosequi vetat tempus, quod mihi ad diversas operas servandum est. Interim vale et bene interpretare subitum responsum, et excusa me ob moram, qua in rescribendo usus sum propter valetudinem adversam. d. XXVII. April, CIC ICC LXXIII.

LXXXI. N. N.

CVm multa apud me animo reputarem, tum saepe in eam cogitationem veni seculum esse nunc de omnibus et, quod una tecum doleo, de religione dubitare, aut quamvis religionem, ut se occasio dederit, amplecti: at mihi longe alia semper mens fuit. Tum vero sunt, qui Pomponatio, atheorum principi, et Lucilii Vanini, de quo apud Gramondum est, magistro, nimis indulgent, ludibrio habentes, quicquid sancta religio docet. Religio Medici quanquam caute legenda est, longe tamen est infra Pomponatii impietatem. Hugo Grotius, cuius de veritate religionis Christianae liber eruditissimum auctoris in genium praefert, Socini imitatione suas foedavit laudes. Quid de Lipsio scribam? Ter mutavit religionem: tandem nullam credidit. De Italis,

Bonamico, Politiano ipse nosti, quae circumferantur. Infelices vero eruditos, si haec est religio eruditorum tam temere DEVM deserere, aut noncognoscere! Equidem malo de DEO reverentius credere, quam scire et, si omnia etiam pessum iverint, solari me lege mortalitatis et spe vitae melioris: iudicia, sermones, opiniones, qui cultum scientiamque DEI procul habent, nihil morabor, quin dicam cum Seneca, primum esse Deorum cultum Deos credere; deinde reddere illis maiestatem suam, reddere bonitatem, sine qua nulla maiestas est: tametsi id desidero in Seneca, quod numero plurium loquatur de DEO, quod condonandum est experti doctrinae divinioris. Nam, qui ex eo Christianum faciunt et literas ad Paulum scriptas pro veris habent, digni sunt, qui derideantur. Ceterum de iis, quae transmisisti, ago gratias et refero vicem exigua dissertatione, ac demum oro te quaesoque, Viro Cl. studia mea atque observantiam, ut tu dexterrime potes, approbare velis. Non. Mai.

LXXXII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

ESt nonnemo, cui nomen Henrico Cocceio est, qui edidit dissertationem de Lege Salica, in qua pleraque ad interregnum, sive vicariatum imperii pertinentia complectitur. Miror, quid homini in mentem venerit, quod per latus saepe petat vicariatum Saxonicum, forte odio erga Saxonicam domum, quae ab excessu Ferdinandi III.

Bavaro addictor aequiorque fuit. Sed pauca ibi solida, pleraque etiam ieiune scripta deprehendo. De Pufendorfio vereor, ne in bellum Theologorum incidat, siquidem proxime vulgatus index sit, qui prae se fert armatum Theologum. Vinstrupium audio quoque indignari et communem agere suorum causam, quin immo dicam haeretici scribere. Sed tuentur virum Proceres Holmienses et Londino, ubi nune Carolina Academia est, amplo stipendio servant, cui nuper in Heidelbergensi successor datus est Henr. Cocceius, a quo auspicatus sum epistolam. De bello Gallo-Belgico commentarios promittit Alexander Iulius Torquatus, Liber Baro et Consiliarius bellicus Caesareus auctorque libri, qui A. CIC ICC LXX. in lucem exiit, cuius titulus est: Fatidici ad Dolabellam Mercurius. Ex publicis affertur, Viennae Lobkovitii gratiam ancipiri loco esse, contra pollere Mullerum, ac Episcopum Collonitschium obtundere aures Caesaris violentis consiliis: praeterea magnum esse metum belli in Vngariam transferendi. Marchicos poenitet consiliorum militarium: Brunovicenses temperant necessitate. De Svedis multi sermones sunt, et una omnium opinio, velle et posse metiri nimium crescentem potentiam Gallorum. Rex adeo tumidus est, ut Germanos vecordis timiditatis postulasse dicatur, saepe etiam abiecte loquatur de Svedis, in primis de rege, ut quem appellaverit regem lapidum et petrarum. Austriorum consilia speciosiora erga Batavos sunt, quam efficaciora. De Vittenio

Gallum, si coniuratio successisset, Pro Regis Hollandici dignitatem promisisse et filiae eius spem matrimonii Principalis. Cum superiore anno Kaminicia dedita esset Tureis, auctori famae dono dedit IC. coronatos, tanquam superioris proditionis in Polonia excitatae auctoramentum, quod quantum est, ut certe maximum est, malum, ita derivatur a reginae Mariae. Aloysiae cum Gallis, unde orta est, conspiratione, quam insigni satyra perstrinxit Torquatus, Batavi nunc paulo magis intenti sunt, et Gandavum Hispani observant ac custodiunt. Brevi pugna navalis aut addet animum Batavis; aut demet. d. XXIV. Mai. CIC ICC LXXIII.

LXXXIII. EIDEM.

REddam de Hamburgo, idque ut et pietatem tester erga florentissimam hanc Rempublicam, et studia mea tibi probem. Scilicet initium celeberrima haec urbs Karolo M. incrementa Ludovico Pio, successus Adelberto, Archiepiscopo Bremensi, debet. Vt incrementa, ita nomina eius fuerunt diversa. Abbas Stadensis, Helmoldi compilator, memorat, prius Hogburgum, postea Hamacburgum dictam. Ceteroquin quietem optavit: habere non potuit. Primo enim occupata a Slavis, mox a Danis, rursus a Slavis, postea a Vagriis et deinde iterum a Danis, Duravit hoc malum tamdiu, quamdiu felicitas Daniae Regis. Hoc victo et ad obsequium Imperii redacto, ipsa infortunium

vicit. Nimirum, ut omnia, ita et Hamburgum habuit suas vices. Affectavit olim libertatem: obtinere haud potuit. Tandem obtinuit, quod desideravit anxie, vocari se Imperatoris, vocari Imperii civitatem. Alioquin sacramentum hodieque dicit Daniae Regi, salvo suo iure, salva libertate, hoc est, fidem promittit, subiectionem nunquam. Legatos ad comitia non mittit, cum iure mittere possit. Alii id modestiam interpretantur, ne aegre faciat Daniae Regi: alii vero dubiae libertatis signum esse volunt; sed revera volunt. Meminerint hi, Sabaudiae Principem ad comitia Germanica venire posse, semper tamen non venire. Quod indicio est ius adesse, ab sentia non tolli. Ob scura nomina suntet parum ab ineptiis aliena, quae nugantur, civitatem esse municipalem. Opinio illa est cuiusdam Geographi, etiam dudum manifesta. falsi. Prid. Kal. Iun. CIC ICC LXXIII.

LXXXIIII. EIDEM.

ITa tandem finem habet Gallica felicitas, cum se ipsam non capit. Valcheram Seelandiamque iam suam esse gloriabantur, dum nondum occupaverant. Sed fovebant hanc ambitionem Angli, tunc maxime, cum suam Gallorumque classem iunxerant victores, priusquam vicerant, si gloriari sufficiat, Minabantur utrique, in terram exscensuri, nisi Reuterus ac Trompius, navalis belli Praetores, et, qui in partem gloriae venit, Banckertus,

impetum sustinuissent. Tres dies hi prosecuti sunt victoriam. Angli Rupertum Palatinum desiderant, Galli, praeter superiores, Caronsii atque Octeringi nunc irritas destinationes, tantum furiosi et, quum mari certatum est, inusitati clamoris gloriam tulerunt. Neque Condaeo, ut olim, fortuna indulget. Accusatur Dux Luxemburgius interim negligentiae: abit vero alter mensis, ex quo nihil audet Condaeus, castello quod nova Slusa dicitur, obiecto ac singulari prudentia ad tuendos versus Hollandiam aditus excitato. Iterum hic superioris felicitatis conversio apparet, siquidem anno abhinc elapso, vel uno mense Iunio, confectum est, quod duobus mensibus his ne ausum quidem ac susceptum fuit. Interea simulat morbum Condaeus et huc, illuc diversis consiliis trahitur, iam perculsus plane, cum de victoria navali Batavorum audivit. Svedi quoque audaciores facti palam profiteri incipiunt studium partium Batavarum. Hispani magis volunt iuvare, quam possunt. Caesar Trevirensem et Moguntinum invitat ad societatem foederis, Brunsvicenses quoque solicitat adulta auctoritate Principes et potentiae fama validos apud ipsum Gallorum Regem. Brandenburgicus cum hoc sic pacem faciet, ut simul cum Imperatore non negligat Imperii defensionem. Plerique Batavorum excusant Principem, quod, si contra Turenium pugnasset, iniquo loco pugnaturus suisset, quod Turenius semper opportuniora itinera obsedisset et, dubio Marte, aut forte

adverso, tutius se recipere potuisset, quanquam multa scio in vulgus sparsa alia, quorum tamen quaedam ex trivio dicuntur. Caesar Augustus, ut creditur, Oenopontanam Ducem, Claudiam Felicitatem, servabit sibi, repulsam passuro Eboracensi, nisi obstent consilia Hispanorum, d. XIII. Iun. CIC ICC LXXIII.

LXXXV. AMICO DRESDENSI.

TOsmarus tibi mittet quaedam eorum, quae desiderasti. Reliqua, si tempus, quod tibi breve erit, sinat, sequuntur. Vnum te oro, ut tu et pater tuus oretis meo nomine Caium de pecunia persolvenda. Numos, si habes pretiosiores, permutabo vulgaribus. Luxenburgicus elapsus est. In Catalaunia nihil efficiunt memorabile Hispani. Iis rebus fit, ut quoque Caesareani cessent et Batavi timeant. Svedi vulgabunt literas publicas, quibus ostendant, sibi non posse adscribi culpam non reconciliatae pacis, quam omnes sperant. Vale. d. XV. Iun. CIC ICC LXXIII.

LXXXVI. HENRICO, L. B. A FRISEN.

QVod repetito navali praelio res Batava superior fuerit, nunc omni dubitatione vacat: sed error est, qui spargi coepit de Anglico Praefecto maris, Roberto; nec verius est, quod de Estreo, classis Gallicae Praetore, allatum. Nempe ita sub initium plerumque aguntur rumores

et studio partium minus trahunt ex vero, quanquam sussicit libertati Batavae vicisse mari. Reuterus et Trompius remiserunt publico bono privatas offensas et uterque subveriti sunt tumultum in aedes suas grassaturae plebis, nisi utramque hostilem classem profligassent. Documento fuit superiori anno Reuterus, qui, quod se paulo citius recepisset, ferme totam suam familiam in discrimen adduxit. Erat enim suspectus partium Vitteniarum, quod eo tempore curandae classis negotium Cornelio Vittenio datum fuisset. Traiectum ad Mosam fortiter resistit, supplicio quibusdam e senatu affectis, qui prodendae urbis consilium agitaverant. Rex ipse in castris est et noctu, obequitat, interdiu quieti se tradit. Optatvulnus etideo saepe audax est, ut pignus habeat, aut vestigium saltem susceptae expeditionis. De pace alioquin Coloniae Vbiorum componenda prope omnes bene sperant, Rege Galliae ob cladem navalem turbato et, ut eius animus rebus adversis valde consternari solet, in aequiores conditiones propenso. d. XVII. Iun. CIC ICC. LXXIII.

LXXXVII. IO. GEORG. BOERNERO. IC. DRESD.

EX legatione Totiana accepi, vix sperandam esse compositionem inter Gallos Batavosque. Illi imperare pacem, hi ex veteri gloria pacisci volunt, praesertim, quia nunc erecti animi sunt

et magis concordes. Ter mari vicerunt duos Reges, aut, si mavis, duorum Regum classes profligarunt. Varius, nobilis exiguis clientelis, at magno animo praeditus, Traiectum ad Mosam egregie defendit. Svedi, ut Protestantium Patroni sunt et dici gestiunt: ita hoc bello et horum utilitatem, et publicam Europae tranquillitatem curabunt. Infra eorum prudentiam est committere, ut turbidi Antistites crescant, qui malunt esse peregrini dominatus instrumenta, quam verae ac Germanicae libertatis. Tu interim, Patrone, fac, ut valeas. Sufficit nobis patriam nostram pace florere. d. XIIX. Iun. CIC ICC LXXIII.

LXXXVIII. ADAMO CHRISTOPH. IACOBI, IC. DRESD.

TRaiectum ad Mosam, quod Praefectus urbis ad ultimum usque spiritum defensurus erat, si idem civibus, qui ipsi, animus fuisset, Regi Galliae deditum est. Expugnatio fere IX. millibus hominum impendio stetit, Rege sic accenso, ut nullam hominum iacturam aestimaret. Monmuthius, Caroli, Regis Angliae, nothus, in primis fortiter se gessit. Interim Batavi strenue agunt mari, pracsertim in utraque India. Nec Svedi sinent, ut iniquiora et postulent Galli, et consequantur. Prope XVI. millia egregiorum militum in Germaniam eduxerunt. Vienna et literarum, et belli negotia pari ardore curat. Petrus Lambecius

decem novem codices manu exaratos in bibliotheca Augusta reperit, quin et Lutheri pleraque, quae nec in Germania haberi, certus sum. Cetera si in publicum exibunt, faciam, ut ad te quam primum perveniant. Vale. d. XX. Iun, CIC ICC LXXIII.

LXXXVIIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

SVedi Bataviam Poloniamque respiciunt. Ibi Gallum, hic Turcam suspectum habent. Caesar ex suprema salutis imperii lege utilitati suae pacta conventa postponere cogitur. Dissentiunt vero Electores et comitia dehortantur: necscio, an contrarium institutum expediat. Fateor quidem, in rebus morum sic comparatum esse, ut obligatio de praestanda omnium tranquillitate validior efficaciorque sit ea, quae singulorum privilegia spectat, Quanquam alioqui suffragium omnium optandum esset, cum de salute omnium agitur. Sed haec et talia ad tuam prudentiam pertinent: mihi quid sentiam, explicare saus sit. d. XXV. Iun. CIC ICC LXXIII.

LXXXX. EIDEM.

AB exteris varii rumores huc perferuntur: nec scio, au tempestates ita varient, ut animi Principum, Caesar Augustorum more constans est et, quia dolet, tam indigne haberi Ordines, bellum

decrevit adversus Gallos, quanquam Bavarus et qui Gallo dediti sunt, hoc dissvadeant et, velut omnium veterum beneficiorum obliti, negent officia quaevis atque transitum militarem. Nobis interim precibus orandus DEVS est, ut Germaniam respiciat benigne, ac tot afflictorum hominum ac civium in tempore misereatur. d. XXVII. Iun. CIC ICC LXXIII.

LXXXXI. TOBIAE PEVCERO.

PErgratae mihi tuae literae fuerunt, cum quod in dies magis stylo aequali studes, tum quod in laudanda cudositate proficias in primis. De Lambecio scio, historiae peritissimum esse. De iure publico nihil temere scribam, nec coarguam stylum, qui tamen saepe asperior videri potest. De Lutheri disputatione distingve primum exemplum ab expresso. Illud sub forma maioris ordinis affixum valvis templi Omnium Sanctorum est et, si recte scio, Ferdinandi I. cura tabulis Viennensibus illatum. In re numaria Itali, praesertim Purpurati Romani, et reliquos, et una nos vincunt. In Gullia proxime Carolus Patinius fuit, in quo tamen ante me multum desideravit doctissimus Reinesius noster. Ego apud me constitui, publice recitare rationes studii historici numarii, quas ita teneo, ut praesidia me vix ulla destituant. Vnum abs te peto, ut Viennae mihi emas Laurentium Loppethium de Medgysis, Lugduni Gallorum CIC CCCCLXXI. editum. Faciam, ut pretii nomine

tibi satisfiat. Demum scisciteris ex Lambecio, quod primum atque germanum diploma sit conessi Austriis Archi-Ducum tituli. Vulgo enim historici Austrii haesitant hic errantque. Alia futura occasione. Interim bene vale. Prid. Kal. Iul. CIC ICC LXXIII.

LXXXXII. SAMVELI HVNDIO, IC. DRESD.

CVm res Austriorum hoc tempore considero, tum praecipue miror egregia consilia et prudentem moderationem erga Gallos et Svedos. Sane in Vngaria dominatum, quem nemo antea potuit, Leopoldus fundavit. In Polonia inter Ordines Regni et Equites concordiam stabilivit: in Germaniam ad distinendum Gallum exercitum misit, ceteris, ut solent, sive per imprudentiam securis, sive recusantibus ob studia in Gallum. Nec est, ut exponam amorem in literatos ac liberalitatem ad posteros praedicandam. Rationes insuper regendae domus ac curandorum redituum nemo principum melius perspectas habet, aut nemo fidelius effectui dat, quam Austrii, a quibus ceteri accipere exempla iure possunt. Lobkovizius Legatorum Magister et insolentiae Gremovillianae felicissimus domitor est. Lambecius in tabulis atque omni antiquitatis studio admirationem excitat historicorum vulgo. Galli consilia in vi consistunt atque raptu: Austriorum mora

et iudicio perficiuntur. Illi Turcam concitarunt in perniciem Imperatoris: isti, exhibita periculi, quod a Galli dominatu immineat, magnitudine, apud Turcarum Imperatorem effecerunt, ut Tronscharius sub poena exauctorationis rebus Vngarorum ne se immisceat. Vale. Kalend. Iul. CIC ICC LXXIII.

LXXXXIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

SVmunt arma Hispani atque ex convento foedere in Gallos hostiliter ducunt, omnem curam diligentiamque adhibentes, ut ad moderatum atque innocens regnandi officium redeat Ludovicus, nec tam imperiose in postrerum se gerat. Recipiunt interim se Turenius et Condaeus, ille Caesareanorum, iste Hispanorum metu: spesque est, fore, ut coniunctae Foederatorum copiae proficiscantur in hostem, aut itinera impediant claudantque exercitibus. Eodem consilio Baravi Iuliacensem Vbiorumque agrum intrabunt, quod moleste ferre Svedos cognitum est, quorum iam dudum in Gallos immoderatum studium apparet. Nec infrequentes minae arque a bello dehortationes audiuntur, praetextu quidem pacis, revera, ne Gallici nominis auctoritas prorsus convellatur. Et forte hoc praecipuum est, quod intendere Foederatorum curam debet contra magnitudinem periculi. Et quanquam affirmant multi, Svedos haec terrori augendo dicere et, quo compositionis Coloniensis tandem,

ac consiliorum suorum optatus sit successus: credo tamen, in hoc temporum motu ac perturbatione, circumspectionis esse, habere arma in promptu et sero, nec, nisi spectato tot militarium conatuum eventu, uti. Sane enim, quod periculum a Gallo sociatisque Anglis, et Svedis Reipublicae, idem ab Austriis Hispanisque forsan impendet. Nam utcunque nunc rationes mere civiles atque defensio allegentur, ac merito momentum habeant; tamen, quia nimia potentia raro capit seipsam et, ut superioribus rebus exploratum est, spes longius porrigit, ac primum credi solet, constitutum esse debet plerisque Ordinibus cunctari atque sic mittere auxilia, ut domi ne iis destituantur. Quae tu, Domine, sic ordinas prudenter ac moderaris, ut officii causa, non ex foedere et numero modico mittenda recte sapienterque svaseris, cuius laboris atque consilii optimi praemium DEVS tibi ac posteritas rependent. Non. Iul. CIC ICC LXXIII.

P. S. Hispani, Dendermonda eruptione facta, centum Gallos captivos abduxerunt. Auriacus in Coloniensem, Comes Valdeccius in Monasteriensem ditionem grassabitur. Caesareani Francos imitari et transire Rhenum meditantur cum Hispanis. Galli quoque Coloniae postulata nunc mitiora sunt, atque olim: Belgarum contra vehementiores obtestationes pro omnium ereptorum restitutione, etiam Ducatus Lotharingiae, ut cuius ex novo foedere ratio sit habenda.

LXXXXIIII. EIDEM.

IAm Galliae fines Hispani hostiliter ingressi sunt resque ex voto succedunt. Tantum a Svedis metus est, qui copias suas conducent in unum locum, transitum postulaturi, non ut impetrent, sed ut causam bello distinendoque Caesari quaerant. Bavarus adhuc deterritus occasionem expectat er, ut fortuna est ita spiritus sumit. Svedi et verentur Austriacam potentiam, et credunt, quod Gallo iure accidit, sibi etiam accidere posse, praesertim op presso Gallo, qui huc usque Protestantium causam egit, fovitque, si Austrii altius evesti aliquid hostile molirentur. Franciscus I. Pecunia iuvit, Henricus II. foedere sustinuit Saxonicas res: Ludovicus XIII. potentiam Austriorum, cum nimium a praelio Nordlingensi formidolosa esset, stitit, quanquam nihil deest excusationi Caesaris, qui non Galli tuinam, sed moderarionem intendit. Atque ei domus Saxonica iustum officium praestat, tum ob vetera pacta et foedus hereditarium eius cum Regno Bohemiae, tum ob propinquos fines, tum ob fidem erga Imperatorem et maiorum exempla, quae Saxonibus recte semper atque ex sententia evenerunt, si in causa iusta hostes Austriorum pro hostibus habuerunt. Sed haec excedunt meum ingenium. Tuum enim est, Domine, providere, ne res nostrae accipiant detrimentum. Quod ut consequaris feliciter et gloria consiliorum tuorum ad

omnes posteros duret, deprecator ero apud Deum immortalem. Eid. Iul. CIC ICC LXXIII.

LXXXXV. N. N.

Forsan haud abs re credas, me huc usque aut mei oblitum, aut erga te iniquum fuisse, qui nihil responderim ad tuas mihi alioquin gratissimas literas. Sed, quae meae hic occupationes sunt, ita distineor, ut vix, ac ne vix quidem otium suppetat, si vel maxime amicis approbare officium velim. Atque haec causa fuit, cur identidem ad vos commeantibus te salutandi negotium darem. Qui an curaverint, nescio equidem: nec tamen temere suspicor. Vnam tantum nunc tibi animi mei significationem dabo et, quod nuper a me flagitasti, opportunissime communicabo. Tu, quaeso, fac, ut primo quoque tempore resciscam, placeatne tibi, quod misi, an secus. Cognosces enim, me tui caussa nihil neque defugere, nec praetermittere unquam velle. Quod ad Francos pertinet, haud nescire debes, ex priscis Romanorum monumentis desumi oportere: nec tu ipse mihi scriptorem nominaveris, qui Francorum meminerit ante Probum, seculo III. Ineptiunt, qui, nomen hoc reperiri apud Ciceronem, putant, falsa lectione decepti. Tritenhemius, XV. seculi scriptor, novus est et, cum ad ultima retro secula se porrigit, perquam fabulosus. Nec Sicambri, quorum mentionem fecit Strabo, Franci dicuntur antiquissimis temporibus. Cum nondum

cognitum esset hoc nomen, appellati sunt Catri, non Sicambri, ut vulgus tradit. Ceterum de literis, quas tibi nunc mitto, ut curare velis, magnopere te oro ac, ut de me tibi persvadeas, fore honoris tui cupidissimum, iubeo. d. XXV. Iul. CIC ICC LXXIII.

LXXXXVI. SAMVELI HVNDIO, IC. DRESD.

LIterae tuae ad me perlatae sunt, quibus fecisti, ut intelligerem de vicissitudine Greiffenbergii fortunae, non modo honorifice, sed etiam solenniter restituti in pristinam dignitatem. Miror sane ea temporum et hominum fata. Cogita Vhlenfeldium et Vittenios miserabili morte defunctos. Illius uxor hodieque custodia Hafniensi asservatur: horum quoque cineres exosi sunt, nec parum abfuit, quin refoderentur. De aliis referrem multis, nisi me modestia retineret. Nunc satis tibi factum putes, si scias, externos nihil contra Imperium ausuros. De Polonia nihil temere suspicabor, siquidem ii, dummodo discordiarum remedium habeant sub Rege, quam a Lotharingia forsan asciscent, florebunt, d. XXVII. IUL. CIC ICC LXXIII.

LXXXXVII. AMICO IVVENI.

CVrtius, de quo meam sententiam rogas, se ad scribendum composuit ingenio pariter apto,

et dum scriptores sequeretur ante se optimos, laudando. Is Vespasiani forsan aevo, quod optimum fuit et elegantiae Latini sermonis conveniens, vixit, disertus admodum et nitidus stylo: illo etiam admirabilis, quod, dum imitaretur assidue oratores optimos, vix imitari animadverteretur. Quod cultores bonarum artium admonet, nec recte scribere quenquam sine imitatione posse, nec derviliter tamen adornandam esse imitationem. Vale d. XXIIX. Iul. CIC ICC LXXIII.

LXXXXVIII. ADAMO CHRISTOPH. IACOBI, IC. DRESD.

ADmodum sero mihi redditae sunt literae tuae, ex quibus, quid me velis, intellexi. Ac de rebus Hispanicis et Lusitanicis recentioribus haud abs re feceris, si Victorium Siri et Io. Bapt. Birodum evolvas. Nec alieni ab instituto tuo erunt codices atque exempla foederum Legationumque novissimarum Hispanicarum, in primis ab an. CIC ICC XLVIII. numeratarum. Ioannis Makle Itinerarium Hispaniae saltem legas, licet iucunditatis caussa: in primis, ut magna iudicii tui vis est, eruas selecta quaedam ex Gallo-Hispanicis pactis, ut Mauritiano an. CIC IC XXVI. Cameracensi CIC IC XXIX. Bononiensi CIC IC XXXVII. Nizensi CIC IC XXXIX. Crespiensi CIC IC XLIV. Vancellensi CIC IC XLV. Cambresiano CIC IC XLIX. Verviniano CIC IC LIIX. Pyrenaeo

CIC ICC LIX. Aquisgranensi CIC ICC LXIIX. Ioannes Mariana, Nicolaus de Oliveira, opinor, in manibus tuis sunt: quin et bibliotheca Elzeviriana, summatim, Hispania illustrata, quae iam sub tribus editionibus vidit lucem, ut Toleti in Hispania, Francofurti ad Moenum et Moguntiae. Ad haec quaedam ad hodiernum Hispaniae statum pertinentia colligere in proclive est ex Diarii Europaei continuatione XXV. praesertim illud, quod peccaverint Foederati Belgae, cum nimis diuturnum bellum cum Hispanis de consilio Gallorum gesserint, eoque ex ruinis atque miseria horum magna incrementa fecerint Gallorum. De forma regni Hispanici sentio, esse Monarchiam temperatam, quatenus consideratur erga Hispanos subiectos, in primis Castellanos: erga reliquos autem herile aliquid prae se ferre, nec facile aliter Regem intendere horum utilitatem, quam quatenus Regi Regnoque Castellano expediat: tametsi nec negare velim, Philippum II. etiam in Castellae regnum induxisse dominatus partem, et in primis vires opesque Ordinis equestris ac Procerum Castellanorum, quorum libertas ferme in licentiam abierat, deminuisse ac praeterea Aragoniae frenos iniecisse: ut error recentiorum sit, qui putant, Regnum Aragoniae, quod cum ceteris Hispaniae coniunctum est, hodieque liberrimum esse. De Lusitanico censeo perinde, temperatum esse et ad Regis Regnique utilitatem aequaliter comparatum. Licet ab An. CIC IC LXXX. usque ad An. CIC ICC XL. prope herile Hispanorum

imperium recipere coacta sit, tamen auspiciis Ioannis IV. libetatem pristinumque decus recuperavit, et an. CIC ICC LXIIX. interposita Regis Angliae conciliatione, legitimum Regni titulum supremumque ius belli huc usque altertum postliminio, Regis Hispanorum consensu, accepit. Atque huic instituto inserviet Birodus, literae feciales Lusitanorum et acta publica Hispano - Lusitanica. In notitia Franciae egregiam operam navavit Io. Limnacus edito volumine in forma quarti ordinis Argentorati an. CIC ICC LV. cum quo coniungas Basognii L'Estat de la France, an. CIC ICC LXIII. Parisiis editum, unde in compendio singularia quaedam et praecipue arma gentilia Regis Procerumque innotescunt. Addere hic potes de argumento Ministrissimi, ut barbare dicitur, quo titulo primus usus est Mazarinius, licet rem ipsam iam ante eum complexus quoque fuerit Richelius. Lexicon, quod obiter insero, veteris Franciae Teutonieae, (a qua Gallica, seu occidentalis maxime diversa est,) edet Petrus Lambecius, ut hac vespera ad me Vienna Austriorum perscriptum est. In Polonorum iure publico expedit perlustrare Andream Lipski a Lipe Dantisci an. CIC ICC XLVIII. evulgatum. Nec pigebit, quantum ad acta publica, inspicere Commentarios rerum Lubomirskianarum, raros alioquin et an. CIC ICC LXVI. editos. Pauli Piasecii historiam scio tibi esse in promptu et suspicor, vidisse te Censuram Poloniae candidatorum, in qua pleraque docte scripta sunt et, si recte calculum

pono, liber iste prodiit opera Osterovskii, Procancellarii Polonici, de quo prudentes iudicant, tamdiu florere Michaelem Viesnivicium, quamdiu florebit Osterovskius. In Dania pro Lege Regni est Recessus Hafniensis de an. CIC ICC LX. Cum Rege, aut pacto rectius Carolo - Gustaviano, conferatur in Svedicis Recessus Gothenburgicus, eodem an. CIC ICC LX. initus. Articuli Vngarorum Pottendorfii editi, si quaestio iuris est, valere debent, licet Caesarei nolint valere et, ut ipsi loquuntur, in Dominatum resolutos dicant. Sed turbato Vngariae statu exspectandum est tempus, quo ex transactione nova forma Reipubl. istius iudicari possit. De Anglia certum habeo, summam Regni potestatem simul esse penes Regem et utramque Regni Curiam, nec ferri legem, aut promulgari posse sine consensu Parlamenti, neque id Regi, nec Regem ei subiectum esse; sed utrumque utrique ex fide pactorum conventorum et regni constitutionibus teneri: ut merito suo castigetur Cl. Salmasius et ferme ineptiat, cum per se constet, statum Angliae ex tribus mixtum esse, Rege, Monarchiam, Domo, quam vocant, Maiori, Aristocratiam, inferiore, Democratiam exhibente. Batavi bis mari vicerunt et fortissime eruptiones fecerunt ex urbe Traiectensi ad Mosam. Turenius per Thuringiam in confinia nostra et Bohemiam penetraturus fuisset, nisi, accepto nuncio cladium, revocatus fuisset. Brandenburgicum poenitet togatae expeditionis et Martiorum, sive fervidorum consiliorum. Svedos

demerentur Batavi; sed ambigue se gerunt et metiri tamen nimiam potentiam volunt. Brema in primis periclitabitur. Brunsvigae habetur conventus Circularis. Draudii Bibliotheca apud me nullo numero est: brevi, ut audio, augebitur. Eizingerus plane ineptit, nec dignus est, ut conferatur cum Reidano, qui solus aperuit occultas rerum Belgicarum caussas. De cetero, quod mea curaveris recte, studiosissimum mei nominis te testaris et iis rebus efficis, ut nihil tua caussa defugere velim. His nunc acquiesce, Maecenas, et bene vale. Kal. Aug. CIC ICC LXXIII.

LXXXXVIIII. IO. GEORG. BOERNERO, IC. DRESD.

QVid de itinere sentias, accepi. Inprimis Vienna me trahit, tum propter selectissimam bibliothecam Caesaream: tum propter Lambecium et Schrimpfium, quorum ille ex Rectore Ludi Hamburgensis factus est Augustissimi Caesaris historiographus atque consiliarius, hic numos curat. In rebus bellicis Svedi occupatissimi sunt. Carolus Gustavus Vrangelius ex nephritide mortuus est; in Praefectura generali succedet Helmfeldius. Caesaris quoque et Saxonis conventus magna omnes expectatione suspensos tenet. Aut Leopoldus emerget, aut Bavarus fiet moderatior. Cauta satis Austriaca domus est et minas aspernatur. Batavi satis securi sua defendunt, hoste propter aquas et tempestates pergere non auso. De maritimo

praelio iterum auditum est; sed fama adhuc incerta affertur. Svedi cum Danis paulum reconciliati omni ope apparatuque in Vestphaliam contendunt: certusque sum, pro instauranda Europae tranquillitare consilio armisque stare decrevisse. Vale et saluta magnificum Maecenatem et nobilissimum tuum Parentem. d. VIII. Aug. CIC ICC LXXIII.

C. HENRICO, L. B. A FRISEN.

PRimo, reditum ex Boiemia tibi faustum felicemque esse, opto: tum precor, ut consulta actaque bene vertant. Svedi sane mirati sunt, cum de novo isto foedere inaudiverunt, ut qui cupiant, Protestantes neutri parti studere, usque dum tempus magis prodat consilia Austriorum, quos credunt, non tam Imperatoris, quam utilitatis suae Hispanorumque caussa suscipere novam expeditionem. Interea Austrii commodum allegant XIII. caput Imperatoriae sanctionis, quo iuraverit Caesar atque se obstrinxerit perpetuo ad exteros exercitus ex Imperio depellendos, quocunque etiam praetextu et colore caussae eo venerint. Acceditque secretus, ut dicitur, recessus pacti inter Austrios Gallosque A. CIC ICC LXXI. I. Novembr. insciis fere ceteris ordinibus, sancti, quo Caesar duo excepit, si Gallus adoriretur Belgas, quorum alterum fuit, ut Pax Vestphalica, Olivensis, Clevensis, Aquisgranensis sancte haberetur: alterum, ne eo bello gravarentur Ordines, neque ex

aut ditionibus Imperii beneficiariis subsidia constituerentur. Alioquin extra hunc casum omnino est certum, Caesarem nullum belli defensionis causa suscipiendi ius habere, in quantum Caesaris, aut potius nunc Regis Germaniae personam sustinet, nisi minimum de sententia Electorum. Pertinetque huc sanctio, aut, ut hodie loquimur, Capitulatio Leopoliatna ibidem a principio. Sed, quicquid eius sit, malunt plures Ordinum intueri Caesarem iuri suo insistentem, quam nimis fidere hoc rerum staru, existimantes, aeque formidolosum ab utraque parte periculum imminere, Protestantesque habere, quo etiam ad futura convertant suas cogitationes. Faxit vero DEVS, ut omnia consilia spectent ad domus Saxonicae gloriam atque aeterniratem. d. XIX. Aug. CIC ICC LXXIII.

CI. EIDEM.

INter Caesarem et Bavarum acerbae literae commeant, datumque Turenio negotium creditur, ut pedem retro referat et, Bavaro non abnuente aditum, fines Bohemiac invadat. Nec vanus Viennae metus est. Clamat Bavarus, vim fieri Principibus, stabiliri etiam in occulto Austriorum dominatum. Ceteri Europae Reges saltem incrementa huius domus aegre serunt, si non ex iusta caussa, tamen velut gentilitio odio erga Hispanos, quibus nimis indulgere putant: esse coecutientium ad consilia et captiones, ut olim loqui solebat Bongarsius. Sed valde commutatae sunt superiorum

temporum rationes et alia adeo omnia, quam olimeligenda, cum non de opprimendis, sed moderandis Galliae viribus agitur, et male cogitara a turbulentis ingeniis recidunt in perniciem ipsorum, reddentevicem DEI ultione, quod experta est Baravia primo, dum insolesceret; deinde Gallus, cum feliciratem suam non caperet; tum ad Chocimum Turcae, qui ab infirma Republica Polonorum caesi sunt. Ego hanc ob causam Austriis precor, ut in praesenti fortuna moderatos animos gerant Principumque offensorum animos non armis magis, quam aequitate flectant. Kal. Novemb. CIC ICC LXXIII.

CII. EIDEM.

SCiscitatus nuper sum, quid Petrus Lambecius sentiret de primo auctorc tituli Archiducis, et quo tempore idem familiae Austriorum illatus fuisset, non, quod nescirem; sed, quia aliorum senten tias colligere placeret. Responsum accepi aliud, quam expestabam. Diploma nominari postulabam, quod non extare recte est confessus. Illud vero non consentit cum vera historia, quod scripsit, nisi forsan erravit, qui ex mente eius scripsit, frequentissime usurpasse Archiducis titulum Fridericum III. Ipse Fridericum IV. numero extulit, nec refragor, quia in serie Caesarum ponit Fridericum Brunsvicensem, quem tamen plerique expungunt, quod ab electione rediturus prope Fritislariam, quae quarto lapide a patria mea distat, occisus,

nullam Imperii administrationem suscepisset. Illud vero perperam traditur, quod frequentissime, hoc titulo usus fuerit Fridericus. Vidi varia et multa diplomata, in quibus Ducis solum nomine effertur extatque eo sanctia publica, Anno CIC ICC XLII. promulgata in Comitiis Francofurtensibus, ubi sine adiectione titulus Ducis commemoratur. Tum vero extra controversiam est, Maximilianum I. qui meo iudicio primus adhibuit titulum hunc, non semper adhibuisse, meru invidiae: quam rationem tamen haud recte accommodat Pontus Heuterus. Quod ad hodiernas Austriorum res attinet, varia prudentium iudicia. sunt de inusitatis fortunae successibus. De Turenio affertur, Regis ab eo alienatum animum esse, quod aditus itineraque Moepi et Rheni haud circumspectius custodivisset. Illud autem pungit Svedos, quod Caesar cum quibusdam. Principibus dictatoria porestate agat, queritantibus Bavaro et Neoburgieo, invadi se occultis. artibuset convelli. Eid. Nov. CIC ICC LXXIII.

CIII. ADAMO CHRISTOPH. IACOBI, IC. DRESD.

VIX obsignaveram priores literas, cum Christianus Mochla, veteris amicitiae consvetudinisque meae conseius, ad me venit obsecrans, velim se tibi commendare, praesertim hoc tempore, quo in Senatu vestro de optione Grostrepnitiana

consilium capiatis. Ego, quantum in me est, tribuere officium debui cum industriae, tum pietati iuvenis, usque eo conquerentis adversam fortunam atque tenues res, ut, non habere, affirmet, unde vitae subsidia in posterum constituat. Oro itaque te, Maecenas, per probitatem, quae in eo egregia est, et studii sacri, cui se addixit, amorem atque venerationem, iuves auctoritate tua Moch lam efficiasque, ut non magis ille, quam ego collatum beneficium agnoscam. d. XXIII. Nov. CIC ICC LXXIII.

CIIII. HENRICO, L. B. a FRISEN. IVNIORI.

VIcit tua benighitas obsequia mea atque effecit, ut prorsus erubescerem, cum mitteres non expectarum ac nullo meo merito dohum, et una significares, meminisse te mei et servare perclementis patrocinii morem. Quod, cum alias sciam, facere te solere, tum nunc oblivisci minime debeo, quod eius splendidissimi muneris, quo me ornandum curavisti, testem pariter ae interpretem Ziegletum esse voluisti, et virum hunc iuris peritissimum et memorem in te studiorum maxime elegisti, cui perferendum adme dares. Nec facile dictu est, quod gaudium, quantas item animo spes ac fiduciam perceperim, cum viderem et haec dulam sigillo annuli tui impressam. Nam et haec. sola excitabat ingenitam mihi erga te gentilesque

tuos venerationem, et simul renovabat memoriam beneficiorum omnium, quae a te ac tuo nomine in me extant. Itaque sum animo bono, Domine, et, ut redditum tibi pietate mea qualecunque officium putes, oro quaesoque, ac tandem de me confirmo, fore in tua pietate, dum vivam, et manere velle in hac voluntate parendi tibi. Illud vero ad privatam et nunquam in eo studio cessaturi clientis tui religionem pertinebit, quod a DEO petere precarique tibi velim vitam fortunamque tuam in eodem statu sistat, et Henricos, patremfiliumque, Reipublicae sospitet, nostris er omnium gentium monumentis celebrandos. Ad postremum et velut in summa haec vota facio, ut Kalenbergianae necessi tudines fauste ac feliciter tibi eveniant, et non magis nova gaudia, quam novum familiae tuae robur afferant. d. XXIV. Nov. CIC ICC LXXIII.

CV. HENRICO, L. B. a FRISEN.

* * * Nec illud placet omnibus, quod Hispanorum Proceres atque Beneficiarii, Bournevillus, et Montereius, foederatas copias, quarum nunc formidolosa potentia est, cum summo imperio regendas accipiant. Nempe ita mortales, praesentium haud certi, futurorum nimis anxii sumus et erga eos suspiciones concipimus, qui, quamvis nocere nolint, nocere tamen aliquando possunt. Bonna intercepta non affecit modo, sed perculit anitnum Galliae Regis. Si Novesium, ubi belli horreum

est, eripiatur, res eius conclamatae sunt, nec alia causa fuit deserendi ditionem Vltraiectensem, quam ut defensioni huius urbis ac vicinorum castrorum invigilet, quanquam iam incertus rumor rulit, Novesium ab milite Gallico quoque vacuum relictum esse. In Polonia Dux belli Sobieskius non pugnaturus, si Rex affuisser, altero post die, quam magna Turcarum strages edita fuerat, mortuus est, magno quidem Regni incommodo, si morte naturali defunctus fuisset. Omne vincendi momentum penes Hussaros fuit, qui, repetito saepius impetu, hostem adorti egerunt in fugam: tametsi ego nondum a Turcis Germaniae timeo et scio, non velle oppugnatione Germanici Imperii Septentrionis Germaniaeque gentium arma commovere. Id unum vereor, ne, si irrita fuerit compositio Coloniensis, ex fomite belli Belgici incendium in Germaniam traiiciatur. Ita precor, ut fausta tua consilia sint et omnes res tuae, Domine. d. XXVII. Nov. CIC CIC LXXIII.

CVI. N. RVMMELIO.

SIc te commendavi Spenero, ut mihi collatum beneficium interpretari velim, si te insinuet in amicitiam Procerum Argentoratensium. Credo, eo minus defuturum, quod multis candorem ipsius atque in me studia cognita ac perspecta habeo. Te interim rogo ac pro fide mea horror, felicitatem itineris tui in pietate et prudentia ponas, et, quae alioquin fallere iuventutem incautum,

cum nondum exaestuavit, solent, tu maturo ac supra aetatem iudicio fugias ac devites: demum tibi de me persvadeas, dum vivam, tuorum fore beneficiorum debitorem. Hic indicem vides Rumelianorum librorum, quorum nullus prae se fert oppugnatorem Machiavelli. Ita fac, ut recipiam librum, cui praesertim inscriptum est de meo aliquid, et honeste age et libera fidem tuam. Ego sane, nisi fiat aliter, literas, quas Tibi in testimonii vicem dedi, fretus bona ingenii tui spe, retractare possum. Haec te nescire nolui, et quia te decet, et, quia mihi convenit te admonere. Kal. Dec. CIC ICC LXXIII.

CVII N. N.

ITerum ad me scribis, simul er gaudio me afficis ac, ut inter varias occupationes tibi respondeam, quodam tuo merito inducis. Gratulor vero de aequiore fortuna, quam, DEO auctore, commutasti. Crede enim mihi, cum priores literas scriberes, doluisse admodum et tacite a DEO precatum fuisse, fortunaret tua coepta annueretque honestissimo instituto. Sempronii lites nihil grave habent, nec mihi vacat legere, quia cum dispendio temporis et vanitate coniunctae sunt. De epistola ad Senatum Hamburgensem scripta vellem, allegasses scriptores multo antiquiores. Cetera enim non displicent et tuam mihi privatam diligentiam confirmant. Germaniae facies mira. Galli exercitus valde attritus est pudetque Regem tot amissorum

in Batavia castellorum. De Hispanis affertur, profligasse Gallum in limite, damnum autem ingens in Burgundia accepisse. Tu, quaeso, recte agas et mihi, ut soles, bene in posterum cupias. Eid. Decembr. CIC ICC LXXIII.

CVIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

QVod ab eo tempore, quo me in admirationem tuarum virtutum convertisti, constitutum habui, ut quotannis tibi felices Kalendas Ianuarias precarer, id ne nunc quidem intermissum volo, cum ut obsequia mea perspicias, tum ut intelligas, non remitti, sed augeri pietatem meam, cuius summa est, ut, quia per te omnia consecutus sum, DEI beneficio vicissim consequaris, quae gloriae ac felicitatituae expediunt quaeque te praestare immortalem possunt: demum ita floreas dignitate ac meritis, ut Germaniae de te expectationem sustineas et, quicquid in te magnum ac inusitatum est, retineas tibi et transferas saltem in Henricum, filium tuum, decus nostrum, immo orbis terrarum. Kalend, Ian. CIC ICC LXXIV.

CVIIII. CAROLO, L. B. A FRISEN.

RAtiones Gallorum valde sunt perturbatae et ideo sinistri de Germanis sermones afferuntur. Gravelius dolet, sibi ab obaeratis suis illusum esse. Turenius, proposito periculo, Regi moderationem svasit; sed illius dicta nullo assensu

accepta sunt, Rege in speciem recusante, quod astu Hispanorum victus nunc pro lubitu suo consequi non possit. Fallunt enim, qui opinantur, fidele simulatum esse Hispanorum Bata vorumque foedus, cum his maxime ignarum vulgus quorundam sacerdotum, qui ex suggesto clamant, peti religionem Protestantium. Sed his optanda melior mens est et, si cuiquam, certe illi, quem Gedanenses loco moverunt, servaturi virum, si moderatius se gessisset. Cum autem his locum non daret et Resp. a Burggravio, qui dicitur, admonita, quam impotenti dicacique animo esset, haec civitati denunciavit, aut dimitteret virum, aut amitteret partem Privilegiorum. Factum est, ut missionem acceperit, qui, apud nos cum esset, Principes Luneburgicos ferme abalienaverat a nobis, Brandenburgico alias sat irritato: quanquam nunc ea quorundam simplicitas est, ut credant, Marchicis redeundi ad nos potestatem fore. Compertum aliud habeo, et literas ex Pomerania scriptas vidi, quae contrarium docent. Nec alia huius irae causa est, quam quod literae in Prussiam perferendae venerint in Berolinensium manus, plenae earum castigationum, quae Ordines cum supremo Duce committere potuissent. Sed demagogi et concitatores isti sunt, de quibus alibi ad te scripsi. De Svedis nunciatur, amplissimam legationem ad Ruthenos misisse Moscuam, quae occasionem dedit rumori de matrimonio Caroli XI. et filiae Alexii Michalovizii. Aliam causam norint sapientiores, siquidem controversiae finium

ratione Livoniae Svedos potissimum ad hanc legationem induxerunt. Praeter verum sentiuntii etiam, qui, Svedos pro Gallo quid ausuros, affirmant, praesertim hoc tempore, quo Moschus formidolosus, Danus potens Saxoniaque omnis consentiens est. Nam, quod Brandenburgicum solicitant, id nec ad Caesarem offendendum, neque ad turbandum imperium pertiner, cum sciant Svedi, foederibus, quae secus ineuntur, pacis fractae reos agi et, quatenus iuris quaestio est, iudicio Maiestatis teneri. Sed vero illud prorsus varnum est ac ineptum, quod incerta fama tulit, Pitfodelsium, cum Moschici legati munus obiret, adduxisse in has terras Czaris filium ignotum. Nam id non sinunt mores Moschorum, nec ingenium Czaris. In Polonia sane Austriorum consilia multam expectationem habent. Regis mortem aequo animo ferunt. Reginam sic intuentur, ut non tam doloris, quam orbitatis remedium quaerant. Est enim huic genti iucunda misericordia et amor multo maximus in Reginas, et iudicium ac respectus familiae Regiae. De Anglia et Scotia afferunt Belgarum literae, male affectos Ordinum animos, praesertim Scotorum, qui tamen an. CIC ICC LX. plenius Regi Imperium edicto publico sanxerunt. Hispanus aut pacem cum Batavis flagitat, aut, bellum indicere velle, minatur. Necdum Luxenburgicus extra periculi aleam est. Impedimenta iam tum direpta esse, pro vero affirmant, Certe in castris eius tantae sunt annonae difficultates, ut quidam sponsionem facere ausi sint, fame

debellari posse. Scriptum Kal. Ian. anni CIC CCI LXXIV. quem feliciter tibi et illustrissimae familiae illucescere opto.

CX. HENRICO, L. B. A FRISEN. IVNIORI.

DVdum tibi respondissem, nisi quaedam occupationes nec opinantem abstraxissent, quarum ut alia sequuntur alias, ita pro gentili facilitate tua condonabis, si quid peccatum est forsan, aut iusto officio non satisfactum. Miror autem valde, cur de itinere Dresdensi nihil ad me perscripseris et quid ibi tecum actum fuerit. Sed haec odii plena sunt et mihi ipsi bilem movent. De iis, quae petis, minime negabo tibi quicquam, aut invidebo. Amicus notus Viadrinae nomen dedit nostramque repetere in animo habet, et solvendae mulctae XII. numos unciales offert, nihil effecturus, si vetera consilia valent. Maior spreta iniectione manus relegatus est praeter multorum expectationem et meam ipsiusmet. De publicis scis, qui sint rumores. Czaris filium ignotum hic transiisse, credit vulgus et, ut solet, tunc sibi placet, cum ineptit. Principatus Altenburgicus et Coburgicus sine omni difficultate ac disceptatione titulo beneficiario qollati sunt in Gothanum, contra, quam sparsus rumor est, inepto sane auctore. Nec ignoras, quae emanaverint de Erfurto, vana prorsus et nunc quoque exoleta, ab initio autem

plebeiis sermonibus et dicta sic, et recepta passim, ut, qui reiicerent, illo ipso facerent, quo magis approbarentur. Res Gallicae valde turbidae sunt, Caesare opibus ac foedere nixo. Turenius eo rerum statu Regi pacem svasit et, quanquam iratissimo, proposuit rationes finiendi belli. Luxenburgii res conclamatae sunt, si Comes Valdeccius contra hunc gnaviter est cautus. Danum, Luneburgicosque foedere Austriis conciliatos vera sama tulit, nihil ausuris Svedis. Non. Ianuar. CIC ICC LXXIV.

CXI. IO. ADOLPHO KIRCHBACHIO.

LIterae tuae altera vice mihi redditae sunt, ex quibus, quid velles, intellexi. De amico ipse tristitiam concepi primo: tum miratus'sum, quod serio mihi non indicasset, quid secum fuisset actum. Nam contra iussum ac leges abiisse affirmant, spretis omnibus et Magistratu ipso, qui manum iniecisset: neque verbo, nec epistola deprecatum fuisse. Sed ea nunc sunt inter simulacra seculi plerisque et constat, incitamenta fuisse multis demendi contemptus. De me alioquin certum habeas, non aliter tibi cupere et inservire velle, quam praesens affirmaverim. De studiorum ratione Tubingam svadeo et muto consilium ob multas causas. Vale. d. VIII. Ian. CIC ICC LXXIV.

CXII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

STrauchius, de quo scripsi, loco motum fuisse, re stitutus est, ut vitaretur tumultus plebis. Quippe ea tanto concursu Podeckum Consulis domum cinxerat, ut videretur oppugnatura, nisi restitutio festinata fuisset. Sed interea indignantur Poloniae Praesules, quorum, ut alias, ita hoc interregno maxime auctoritas valet. Agitur certe de privilegiis atque securitate urbis. Tantum vero abest, ut his rebus ingenium emendaverit Strauchius, ut altero post die in suggestum ascendens per latus quoque collegas Ecclesiasticos petere coeperit, veluti desides et praeter officium plurima reticentes. Alioqui in Polonia spes est, si concors cosilium iunctaeque vires manserint, et idonea ac tempestiva electio processerit, Caminieciam recuperatum iri. Ad Rhenum ferme omnia lenta sunt, non tam diffidentia partium, quam prudentia et opportuna moderatione, ne Caesareani, qui, defensuros Imperium veniffe se, affirmant et per interpretem Starenbergium repetunt apud Svedos, offendendi causa venisse, existimentur. Propterea Montecuculi in sanctiore foederatae militiae consilio, expugnandae Bonnae auctor fuit, cum ceteri, ipsosmet Galliae fines tentandos esse, svaderent. Luxenburgium modica impedimentorum iactura sensim elabi, muncius ex Belgico affertur. Coloniensis adhuc studii Gallici tenax: Anglus etiam contra

minas Hispanici Legati, cui nomen Fresneo constans est. Nihilo melius agitur cum Neoburgico, de quo vanus rumor est, constituisse Caesarem iudicio maiestatis agere cum ipso: quod sane hoc rerum statu esset classicum canere civili bello et velut repente invecti dominatus suspicionem dare. Iamdum enim grave est Svedis et Hassis Cassellanis, quod cum Coloniensi tam inclementer actum fuerit: quod huic evenerit, aliis metuendum esse: tum vero praeter ius et mores Germanicos efficere Caesarem, si de rebellione Principis per se ipse tantum ac sine inveterato iudicio Principum cognoscat. Palatinus, morte Principis Palatini Simerensis, cernit hereditatem, tanquam agnati. Alsatia sub militis Gallici licentia perit, dubium, an perditur. Tractus Saraepontanus, et quicquid sines Palatinatus contingit, consumitur, velut senescente Germaniae superioris felicitate, et solum ruinis Belgicae Germaniaeque inferioris se solante. Baro Lisola Leodium, quod Belgium invadentibus opportunum, cum Caesare in gratiam redegit. d. IX. Ianuar. CIC ICC LXXIV.

CXIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

VLtraiectum in Ordinis foederati Belgii dignitatem restitutum est, tum, quia suo sumptu atque opera se liberavit a milite Gallico: tum, quia, haud auspicatum fore, videbatur, eos privare iure ordinis, apud quos prima initia ae fundamenta libertatis Belgicae iacta fuissent. In Anglia

res turbantur et plerique Gallicae factionis Proceres proxime a periculo absunt. Caesareanos Philippiburgum obsessuros, rumor ex Alsatia affertur. In Polonia novus imminet metus a Turcis ac de Regis electione dissidentia diversaque sunt consilia. Si quibusdam religio obstare videatur, exemplum suppetit Iagellonis, Stephani et Sigismundi, qui Pontificia sacra primo non sunt amplexi, neque tamen ad regnum aditus interclusus fuit. Sunt, qui credant, indigenam, quem Piastum vocant, suffragiis suis nominaturos. nominatim militiae Polonicae Proimperatorem Nam Sobiescio obest matrimonium. Batavi cupiunt, pacem Bredanam esse fundamentum compositionis Coloniensis, et Anglo offerunt satisfactionem pecuniariam, etsi nullam iniuriam attulerint ipsi atque Regno Angliae. Tum affirmant, omnia extra Europam arrepta restituturos esse: praeterea non gravaturos, quantum ad commercia Indiae Orientalis: adhaec aplustria et vela demissuros: iure autem piscationis halecum, quod. ducentis abhine annis habuerint, atque in eius certa ac secura possessione fuerint, abdicare se non posse; dare autem velle semel, ut eo modo semper satisfactum sibi censeant Rex et Regnum, desinitam pecuniae summam. Aubertus Miraeus multam diligentiam laboremque impendit optimis tabulis, quas magno numero habuit, eruendis: nec scio, an facile eius similis fuerit in Belgio Hispanico: neque existimo, veteres Belgicae antiquitates quenquam melius cognitas habuisse. In rebus

tamen externis sequi exteros pernecessarium duxit: siquidem, in Karolingicisdeprehendo familiarius esse usum Iacobo Sirmondo, et in Lotharingicis ante oculos posuisse Io. Iac. Chiffletium, utrosque doctos viros; hunc vero alias a Davide Blondello, et saepe praeter meritum, castigatum. Nam tametsi huic multum tribuo et, bene ampliterque de antiquitate promerendo magnam kudem conseacutum fuisse, intelligo: tamen in rebus civilibus interdum prodit studium partium, nec eam, quam debebat, operam adhibet. Interim iucunda mihi est memoria Miraei et non dubito, eum abs te diligi, Domine, qui. studiis atque laboribus pulcherrimis effecit, ut diligi pariter, atque commendari debeat, praesertim iis, qui diplomatum perspectas sibi rationes esse volunt. Sed, cum longe rectius perspicias, Domine, et magnopere ipse collaudes Miraei Notitiam Ecclesiarum Belgii, item Annales et huiusmodi monumenta alia, quae semper divino tuo atque capacissimo ingenio praesentia sunt, desino in fide atque cultu tui nominis, quod, dum literae erunt, omni studio atque diligentia celebrabitur. d. X. Ian. CIC ICC LXXIV.

CXIIII. N. A LEIPZIG, VIRO NOBILI.

SI quid est, quod dignum putem, ut legas in re militari, velim, tibi ad manum esse Henrici

Ranzovii commentarium bellicum. Nec pigebit evolvisse Vegetium, qui libris quatuor complexus est artes bellicas. Frontinus strategematum rariones exposuit. Aelianus de instruendis aciebus erudite et pro capru militari est commentatus. Nihil de Onosandro atque aliis addam, ne te obtundam forsan molesta ista antiquitate, nisi tamen cupiditas te incessat Salmasii de re militari librum legendi. Corpus, quod dicitur, iuris militaris Petro Pappo Franzbergio acceptum ferimus. Cetera, quae ad Architecturam, militarem spectant, reperies apud Freitagium et Schildknechtum: ne nunc de Schola militari Boederi te admoneam, de qua forsan iam antea tibi constar, nec ipse nescio, ea velut rudimenta studii militaris contineri. Tum vero non faceres practer rem, si hoc tempore, quo tibi vacat, Ioannis Gvilelmi Neumaieri libellum exiguum quidem, sed isti instituto, de quo me appellas, non inutilem perlegeres. Sed perge in hoc gloriae cursu ac exemplo tuo ostende, Nobilibus nusquam deesse declarandae diligentiae amplificandaeque laudis occasionem: de me autem tibi persvade, fore tuis studiis honorique, dum vivam, addictissimum. d. XII. Ian. CIC ICC LXXIV.

CXV. HENRICO, L. B. A FRISEN.

DVm in eo res sunt, ut nihil amplius sibi metuat Luxemburgicus, haud quicquam memorabile affertur a Rheno, nisi quod compertum

sit Palatino, quatenus Principis Simmerensis hereditatem adit, Oriri litem ratione Monzingen et Boekelheim, in quorum possessione iste fuit, saltem titulo pignoris olim obligata Palatino. Quod si renuat Moguntinus iste, gravari non poterit, aut si gravetur, hic ex ea causa actionem intendet, licet Palatinus non tantundem sibi nunc timeat a Lothario Friderico, atque olima Ioanne Philippo, comperto prudentiae Principe. Sed optandum esset, sinceram inter utrosque Principes amicitiam instaurari, quam tamen ut sperem, nulla civili ratione adduci possum. Tam alte in Moguntinorum animum descendit controversia Vilafangistica, ut illas taceam, quae leguntur magis, quam sopiuntur. De Gvelfis istud prorsus singulare est, quod dum Caesari tam fidi sunt, cius militi hiberna denegent apud Hildesienses: quanquam ea concedat Moguntinus etiam iis in locis, quae iurisdictioni istius in inferiore Hassia subsunt, praesertim Frizlariae, cuius iam memoria exstat in Karolingorum monumentis et quae iam antiquissimo tempore pertinuit ad Ecclesiam Moguntinam, cui nuper inhiabant Hasli, dum coalesceret pax Osnabrugensis, sed, obstinatis ad postulata Moguntinis, minime acceperant. Sed, dum Gvelfi gratiam sacerdotibus Coloniensibus praebent, una praestant Episcopatui Hildesiensi patrocinium et consulunt terris suis. Princeps Dessaviensis iterum suscepit filiam, non vano omine redituri ad Anhaltinos Principatus, si post hac quoque filiae nascantur. Vnum mihi hic reliquum est, Domine,

quod abs te humilime meo et alius nomine, petam. Est hic quidam nomine Stempelii, iuvenis iuris egregie sciens et valde gnavus in iuridicis, quas habet, scholis, qui primarii scribae munus, quod nunc vacat, modeste ac virtute ambit, et per me humilima fiducia fretus interprerem te rogar. Domine, velis sibi dare efficacissimum suffragium tuum. d. XIV. Ian. CIC ICC LXXIV.

CXVI. N. MAIO, SACERDOTI IN SVEVIS.

MArtinus Crusius, qui tuo beneficio ad me venit, magnam suorum Annalium partem Caspari Pruschio debet. Simul exploratum habeo, Io. Aventino diligentissime usum fuisse. Tum vero certum est multa accepisse a Laurentio Frisaeo, consiliario, dum viveret, Vurcenburgico. Sed contumeliosus in merita viri optimi sim, si negem, eius quoque opera ac labore indefesso plurima ex Svevicis monumentis eruta extare. Nam et illo ipso Aventinum imitari voluit, qui, uti res Boiicas primis tabulis descriptas inspexit, ita Crusio idem conandi exemplum prodidit. Ille tamen felicius, quippe qui maiori diplomatum copia instructus fuit. Praeterea non nesciunt eruditi, studium civilis historiae ita attigisse Crusium, ut multa in eo desiderentur, Quanquam nec a Svevis, vestris eam, quam voluit, gratiam iniverit, dum pleraque protulit in publicum conspectum, quae illi mallent silentio praeterita

fuisse. Nihil addo, nisi de Filio tuo, cuius et industriam, et optimos mores probo et adiutorem futurum in omnibus me recipio. d. XXI. Ian. clc Icc LXXIV.

CXVII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

DE rebus ad Germaniam pertinentibns constat, Svedos et Brandenburgicum defensionis causa foedus inivisse, et credunt, Batavos Hassosque Cassellanos accessuros esse. Illi enim Iuliacum et Cliviam respiciunt, Saxoniae ius, et cum Caesare amicitiam, et armorum societatem cumque Danis neces situdinem secreto metu pensitantes. Interim crescit Saxoniae nostrae gloria et in herede Principali augetur quotidie; nec maius apud nos, quam in Vaticano gaudium parit, quod his rebus potemia Galliae refrenetur. Angli adhuc, instigantibus occulte Svedis, libera et communia Indiae orientalis commercia postulant, non magis, ut Regum istorum commodo, quam ut suo inserviant, d. XXIII. Ian. CIC ICC LXXIV.

CXVIII. AMICO CVIDAM.

MIraeus multam diligentiam laborenique im, pendit scriptoribus, quos in Belgio habuit, optimis; nec scio, an facile ei laudem industriae praeripuerit quisquam. In rebus tamen externis sequi externos pernecessarium duxit. In Belgica, non dubito, cum optimis conferendum esse, qui

perspexerint quidem tabularia atque cognitas habuerint optimas selectissimasque historiae rationes. Fuit enim ingenio idoneo atque capaci, cuius memoria facile Omnibus iucunda esse debet et lectio utilissima haberi. Quaeso itaque te, familiariter utaris hoc auctore, qui bene ampliterque de antiquitate meritus fuit. Vale. d. XXV. Ian. CIC ICC LXXIV.

CXVIIII. HENRICO, L. B. a FRISEN.

NVne multa sunt, quae Batavos bono esse animo iubent, postquam Opera Hispanorum effectum est, ut pax inter ipsos atque Anglos honestis conditionibus instauraretur. Quod sicuti opportune ipsis accidit; ita spem facit restituendae communis pacis atque tranquillitatis. Siqutdem nunc enixius instabunt conciliatores, quam ante, et non in speciem, sed serio animum intendent bello componendo, quandoquidem omni ope amicitiaque externorum Regum destitutus est Ludovicus. Nam, quod fama tulit, maiores, atque, antea, copias contracturum, id sane infirmum telum est contra tot coniunctos hostes. Svedi, utcunque sint inimico animo: tamen nihil audent, consilia pro re ac tempore capientes. Dani Caesaris societatem amplexi sunt, Lusitani, nisi lacessiti ac tuendi regni causa, non suscipient bellum: Hispani Batavique, coniunctis cum Caesare armis, fidam firmamque pacem poscunt, ad quam conficiendam multum pertinet amicitia Protestantium

Principum, licet plerique, praesertim Episcopi, tumultuantes alier factum optent. Brandenburgicus brevi in possessione Cliviae erit, deducturis praesidia sua Gallis et omnes copias in ultionem Hispanorum excire iam paratis. Gvilelmi Principis exemplum habet aliquid ex iniquo; sed necessitate factum toleratur, modo id non in consvetudinem dominatus abeat et dignitatem iudicii Principum periculo obiiciat ac tollar. Quae causa est, cur Svedi pro tuenda Pacis Ofnabrugensis sanctitate foedus solicitent, rati, nec minimum contemni debere, unde vel suspicio sit futurae Reip. conversionis. Atqui haec ad tuam, curam spectant, Domine, qui ea consilia huc usque dedisti, quorum te nunquam possit poenitere, et providisti, ne Caesaris auctoriras caperet detrimentum utque ceteri Ordines sequerentur fidei Saxonicae exemplum. Ita DEVS solicitudini tuae curisque adfit. d. XXVII. Febr. CIC ICC LXXIV.

CXX. IO. ADOLPHO KIRCHBACHIO.

QVae mittenda petis, dubito, an mitti per rhedarium possint. Mea opinio fuit, ea, quae tibi debentur, curare optime posse fratrem. Te enim reverti huc ad tempus, nescio, an sit consultum. De Tubinga adeunda nondum sententiam muto. Alsaria veluti ludus Martis est. Caesareani lente agunt, defendere Imperium contenti, specioso ritulo adversus Svedos, revera tamen,

CXXI. IODOCO SLAFIO.

REcte omnia curasti et melius non posses: neque commitram, ut illa oblivione collocatum mihi beneficium deleatur. Illud vero abs te peto, ut mecum communices, annon in scribendo erraveris, cum Angriae titulum omisisti. Nam illum in ceteris eius diplomatis, quae mihi quidem videre licuit, inveni. Venceslai literas perenixe cupio legere, et cumulabis officium, si facias, ut eius copia mihi fiat. Vittati, stylo sequiorum temporum non alii, quam claustrales, et qui ordini hominum religiosorum se addixerunt, intelligi possunt. A poetis sumpta est illa appellatio, qui Vestales sacerdotes nominarunt Vittatas. Aliena enim est Vitrici notio, quae ad oram scripta est. Cum autem me ita devinxeris, tum non patiar, te ignorare, accepisse me Bedam in antiquissimo codice exaratum: supplementum tamen in eo desideratur. Qui tanto mihi est. gratior, quod primus fuerit, qui inter Anglo-Saxones historiam suae gentis condidit, et Franco-Karolingis scriproribus, et ipsi Vitechindo, Monacho Corbeiae, facem praetulit, cum de originibus Saxonicis commentaretur. Ceterum eius Scriptum exemplar asservatur in bibliotheca Oxoniensi, quae codicum multitudine non cedit Vaticanae. Si huc redieris, oculis aspicies et senties,

vicissim tibi me inservire velle. Nam id fas est qui exploraverim, non re studere tantum utilitati meae; sed etiam ultro excitare Menzerum, ut nolit mihi deesse in suppeditandis subsidiis ad eruendam historiam veterum ordinis sacri Praefecturarum, quae Commendae appellantur. Ego sane certus sum, earum ante Friderici II. aevum nullum vestigium exrare. De statu publico, omnes spes componendae pacis tenet. Nam et Galli apparatus est longe maximus, et horrea belli plurima et Svedorum vires quotidie augentur. Batavi tamen cohortantur Caesarem ad persequendum bellum, auctore Auriaco, cuius auctoritas bello corroboratur, Praefecti foederatorum copiarum Argentorati securi sunt, plerique etiam choreas agunt Vale, d. II. Mart. CIC ICC LXXIV.

CXXII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

PEr occupationes itineris, quod Zadelam destinabam, factum est, ut impedirer, quo minus haec epistola tempestive ad te perferretur. Itaque oro, ne id inclementer accipias, nedum illud, quod in Misniam prosectus officii causa ad te non venirem. Nam id multa nunc non sinunt, praesertim civium Academicorum, qui velociorem reditum flagitabant, expectationes. Ita sospitem te DEVS praestet. Eid. Mart. CIC ICC LXXIV.

CXXIII. IO. HENRICO HORBIO.

MVltum gaudii attulerunt mihi literae tuae, tum, quod salvus ex itinere rediisti: tum, quod illi muneri, cuius permagna auctoritas est, impositus suisti atque virtutum, quas semper amavi, fructum cepisti. Ego, quicquid me vis, tua causa faciam et pro honore tuo nitar indefessa opera. Illud etiam tuae laudi meritisque tribuam, ut intelligas, non excidisse animo meo officta, quae mihi navasti. Periculum, quod ab Hispanis metuis. pietas ac prudentia tua vincent. Scio, moderatum tibi esse animum et odisse impetus ac lingvae procacitatem, quae nuper magnum Theologum in periculum ac diserimen adduxit, commota Gedani turba, quae vim senatui minari ausa est. Quis exitus sit futurus, omnes expectatione suspensi herent. Alioqui uon arbitrabor, tibi aliquid ab Hispanorum armis impendere, siquidem causa defensionis civilis agitur contra Gallum: nec Austrii sinent, ut nunc prudentes superiorum temporum memoria facti sunt, ur cuipiam vis ex causa religionis afferatur, praesertim, quod nemo magis atque Episcopi Pontificii Caesari debitam fidem obsequiumque violarint. Montecuculius magnam sibi famam conciliavit, quod superiori anno in consilio militari auctor fuisset expugnandae Bonnae. Gvil. Furstenbergii exemplum necessitate excusatur: qui evexit, deprimet. Interim vale et mihi, ut

CXXIIII. PHIL. IAC SPENERO.

QVod mihi officium tribuisti et Curlandum, in quo magna mihi spes est, commendasti, impense gaudeo atque abs te peto, honestae meae audaciae concedas, Hin posterum quendam Dresdensem Patritium, Kirchbachium, in amicitiam tuam insinuem, qui Tubingam commeabit. Ceterum, quod negotia publica spectat, praeclare meministi, hoc rerum statu ab Austriis nihil metuendum esse. Tum vero ipse non nescio, fidum sincerumque et nunc solum ad civilem defensionem pertinens foedus dici oportere. Svedi tamen ea consilia aulae nostrae suggesserunt, ut medium se partibus Saxo praestaret: quod nec voluit, nec potuit iure, tum ob causam defensionis Imperii; tum ob pactum societatis cum Regibus Bohemiae antiquissimum; tum alias ob causas, quibus fides eius obligata erat. Sed illud tamen nostri Saxones proxime missi in supplementum conquesti sunt, Caesareanos malle aliotum, quam suas vires consumi. Sed ea Austriorum circumspectio est: incruento Marte ae lenta providentia, quam praecipites mobilesque Gallorum animi non ferunt, debellare hostem volunt Furstenbergii Principis exemplum multis modis excusatur, licet habeat aliquid ex iniquo, si reputo modum exercendi

iuris. Gedani dissidium est inter Senatum et Strauchium, cuius vehemens ingenium omnes reprehendunt, et iudicio Theologorum improbatur iste impetus, quo turba commota vim senatui minari coepit. Sed haec dolenda sunt, dum corrigi non possunt. Affini tuo, viro mihi amicissimo, literas scripsi: precor, ut cures. d. XX. Mart. CIC ICC LXXIV.

CXXV. HENRICO, L. B. A FRISEN.

THeodorus Grasvinckelius, anno quarto et trigesimo huius seculi librum, qui Libertas Veneta dicitur, scripsit, nec ingratam isti Reipublicae operam navavit: literatis autem non satisfecit. Nam, qui aequos se iudices praebent, et procul amore odioque rem pensitant, diffiteri non possunt, plenam Venetae Civitatis libertatem non coepisse cum Republica, sed multis post seculis accessisse. Multo circumspectior in eo genere fuit Hermannus Conringius, qui disputationem hanc a temporibus Rudolfi I. Habsburgii orditur, quod non ignoraret, plurimum laborare narrationes Grasvinckelianas, et multis indiciis cognosceret, plerumque incertas, saepe etiam falsas esse. Mihi constat, A. CIC CC LXI. nondum plena libertate praeditam fuisse Rempublicam hanc, et colligo id ex Monacho Paduano, quem nec vidit quidem diligens ille libertatis Venetae defensor. Nec illi sustinent ac tuentur meam expectationem, qui, tempore Friderici Aenobarbi plenum maris

dominium acquisivisse, approbant: quanquam haud nescio, scriptores Venetos omnes ad haec tempora referre initium illius ritus, quo Duces Veneti mare suo dominio obnoxium declarant et Bucentauro vecti veluti Reipublicae desponsant. Auctor instituti traditur Alexander III. Pontifex; sed ius ac dominium non concessit, neque concedere potuit, quod in eius potestate non fuit. Adhaec nondum eo statu tunc res Venetae erant, ut ante; eversum a Latinis, ductu Balduini Flandri, Imperium Graecorum auderent tantum sibi sumere. Et sane necesse haberent respicere Imperatores Germanarum, quos ab Ottonibus inde plus, quam comiter habuerunt, ut mihi diploma est in eam rem Ottonis III. quod nec Grasvinckelium fugit, neque piguit Goldastum annumerare constitutionibus Imperii. Itaque non uno momento, sed paulatim crevit Respublica ad eam potentiam, qua postea adepta est dominium maris et plenam libertatem. De rebus hodiernis, credam, fatis suis admoveri Galliam, si Foederati sint aeque pertinaces, ac Galli mobiles. Nam aut nunc prement Galliam, aut in posterum desinent, si quidem haud scio, an melior occasio futura sit, atque hoc tempore, quo ab omnibus Regibus auxilio destituitur. Sed, ut nunciis accepi, Austrii ita debellare volunt Gallos, ut milites ne consumant suos, quae gloria est Austriacae mansvetudinis, quam iure in saevitiam mutare posset impetus in Palatinatum factus et alia, quae posteritas mirabitur, tam inique et indecore a Rege facta.

Illud demum nunc falsum comperimus, quod mendax rumor attulit, Palatinum abdicasse se dignitate: sed verum est, dolore maximo affectum fuisse, cum de occupato Germersheimio audivisset. Itaque e re imperii est Philippiburgum e Palatinatu aggredi et praesidium Gallicum exturbare. Neque enim prius securae erunt ditiones Palatini. Sed haec iudicare tuum est, Domine: mihi obsequii gloria relicta est. d. XXIV. Mart. CIC ICC LXXIV.

CXXVI. IO. ADOLPHO KIRCHBACHIO.

COmmendationem tuam curavi et Speneri, qui non est nullo numero apud Tubingenses, amicitiam tibi conciliavi: cuius beneficio aditus tibi ad optimos quosque patefiet ac communietur. Illud vero non consultum duxi, ut formulam ab Aulae Proceribus requiras, quam servabis occasioni alii et fortunae altiori. Nam, dum in schola versaris et commilitonibus assides discendi causa, supervacuum est commendari. Sed si te itineri committere et externa regna adire ac consequi honorem in republica studes, tum demum Aulae patrocinium opportunum erit. Numos illos, de quibus scribis, alias vidi er credo, horum similes Romae, Parisiis et Viennae reperiri. Interim laudo diligentiam tuam et peto abs te, si quid in Germania deprehendas, quod ad me pertinere putes ac perrarum sit, id mecum communicare haud graveris. Fratrem tuum

haud secus mihi commendatum esse volo, quam a me postulas et ego tuo nomine debeo. Vale. d. XXIV. Mart. CIC ICC LXXIV.

CXXVII. PHIL. IAC. SPENERO.

VEnit ad te, cuius nuper memini, Kirchbachius, mea commendatione adductus, quem ut officiis tuis complecti et literis ornare velis, abs te peto. Collocabis sane optimo iuveni beneficium, qui, si quisquam alius, mihi carus est, tum propter natales egregios et bonos mores: tum propter industriam, quam mihi approbavit. Parentem habet virum gravem et Saxonis nostri Praefectum, qui omnem in eo spem suam et delicium habet. Tu, quaeso, fac, ut intelligam, non tibi molestum esse, quod te tot commendationibus obtundam, quas amor publici boni et officii conscientia mihi expressit. De impetu, quem Gallus fecit in Palatinatum, scias, omnium Principum Imperii animos valde commotos esse. Gvilelmus ille Egram perductus est: brevi in custodiam dabitur Viennae: benigne tamen Caesaris iussu tractatur. Fratris literae, quatenus eius intercessionem spectant, non recipientur, ut certis nunciis Vienna accepi. De cetero pacem omnes optant et sapientes sperant. Vale. d. XXVII. Mart. CIC ICC LXXIV.

CXXVIII. ERNESTO GOCKELIO.

LIteras tuas multo gratissimas accepi, et una cum iis munus, quo me ornasti. Tui vero nominis dignitatem amplificasti tantopere, ut unus tu rerum Svevicarum peritissimus, ac merito, habearis. Dissertationes, quas flagitas, auspicii causa habitas, paulatim conquiram et faciam, ut intelligas, longe plura me tibi debere velle, quam exiguum hoc officium. De meis recipe vile aliquid et parum elaboratum. Neque enim aliam nunc grati animi significationem dare possum et placere tibi, scio, saltem dantis animum. Ad Rhenum consilia Gallica valde conturbata sunt, commotis omnium animis, quod Gallus, nulla data causa, armis infestarit Palatinum. Mari, discessione Angli facta, nihil ausurus est: terra distractus coniunctis minor erit. Occupatas Belgii Foederati urbes destituit ipse et veretur, ut defensioni suae sufficiat. Ego sane isto rerum statu ac temporibus difficilimis, multis coniecturis adductus credo, brevi pacem instauratum iri. Nam neque hanc aequis conditionibus abnuent Batavi et vehementer postulant Svedi. Tam dici non potest, quam difficultates pecuniariae sint apud Belgas Hispanosque. Sed tu, quaeso, perge mihi servare veterem benevolentiam er persvasum de me habe, fore tui amplissimi nominis studiosissimum. d. XXVII. Mart. CIC ICC LXXIV.

CXXVIIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

RVmoris auctor mihi fuit Laurentius Rennhuberus, qui affirmavit, se Pragam transeuntem ex quodam religioso Pragae intellexisse, Heinsium ibi ignotum velle commorari. Bis, fateor, scripsi Viennam eam ob causam et quanquam bis responsum tuli, tamen de isto Heinsiano instituto nihil sciscitari potui. Illud etiam auxit credulitatem meam, quod ille ipse Rennhuberus Heinsium, dum Moscoviae Ruthenorum legationem obiit, vidisset atque insuper eo indicio confirmasset, non esse errorem nominis, quem subverebar. Addebantur quaedam adiuncta et prope singularia, quibus non plane nihil tribuebam: et tametsi auctori narrationis diffidebam, tamen cupiebam faltem huius rei famam ad te pervenire. Alioquin haud nescio, Domine, id omne, de quo ego ambigo, tibi longe exploratissimum esse, ac mihi susficere, tut studium meum officiumque perspicias. Sed ex morbo tuo magnum dolorem accepi et prope me perculit iste nuncius, qui de adversa tua valetudine venit optoque, ut quamprimum recipias omnes pristinas vires et, quicquid prosperum ac fortunatum est, firmo corpore ac tranquillo animo, praesertim hac affecta aetate, consequaris. Nam sane tua salus ad salutem nostrarum literarum pertinet, nec scio, an quisquam sit praeter te, qui ea aggressus sit, quae tu perfecisti. Quanquam enim non ignoro divinam modestiam

tuam: tamen pace tua dicam, tantam inesse in epistolis tuis svavitatem, ut, qui docendo vitam agunt, tibi libentissime concedant. Ego ipse, Henrice illustrissime, a te exempla cepi et quotidie meo animo tuas nativas et sponte venientes elegantias propono. Sequi volo, aemulari non possum. Tantum precor, ut bene valeas. Domine. d. III. Apr. CIC ICC LXXIV.

CXXX. TOBIAE PEVCERO.

NOn nescis, Peucere optime, occupationes meas, quae efficiunt, ut tardius rescribam. De instituto Prudentiae civilis, facile credo, te memoria tenere, quae dixi praesens. Nam et scriptores, et delectum una opera tibi suppeditabam. In Scholasticis illis, quae Metaphysica vocantur, sussicit tum perspicuitatis, tum exemplorum ratione, certus auctor. Nam captiones vulpecularum te non decent, nec dignae sunt, ut iis distrahas generosum adolescentem. Si tamen a Philosophia, quae in contemplando sita est, incipias et communes cum aliis disciplinis notiones ante doceas, non peccabis. Inprimis elabora, ut historiam civilem, prudentiae matrem, omni diligentia addiscat discipulus: tum ad Grotii doctrinas diplomatumque notitiam excolatur. Quod de Friderico III. alii IV. efferunt, ad me curavisti, nihil habet ex vero et prorsus id a XII. seculi ingenio abhorret, quod mecum communicasti. Sed ego duo abs te peto, primo, ut de novis aliquid perscribas; deinde ut de Nicolao

Heinsio, qui Pragam discessisse dicitur non rediturus ad suos, me certum facias, Nos hie Caesaris arma felicia fore, speramus omnes in tanta Principum Protestantium cum Caesare consensione. Gvilelmus Furstenbergius a te coram, opinor, nunc videtur exemplum mutatae fortunae. Vngariae statum ingemisco. Vale. Non. Apr. CIC ICC LXXIV.

CXXXI. HENRICO, L. B. A FRISEN.

VTrum probanda sit ea docendi ratio, quae morem Mathematicorum imitatur, praesertim in ea Philosophiae parte, quae mores spectat, fecir exemplo suo Thomas Hobbesius, vir in recondita hac subtilique scientia apprime versatus, ut requirerent harum rerum periti. Ego, quanquam adeo neminem puto esse sine mente et sensu, ut non aliquid Hobbesio tribuat: tamen omne eius institurum mihi non placet. Scio alioquin, Samuelem Pufendorfium plurima ex eius fontibus derivasse et, dispari ductu licet, illuc quoque Grotii rivulos deduxisse. Nam, si interdum acutius forsan videat Hobbesius, tamen conceptiones sunt et contemplationi magis, quam usui inserviunt, proboque consilium Conringii, dissvadentis nimiam Hobbesii admirationem, ac multum praeponentis Grotii doctrinas, quae non magis ad Philosophiam, quam ad omnes bonas literas et quodlibet ius erudiunt. Tum eo magis mihi in deliciis sunt, quod tuo quoque iudicio ceteris

praeferuntur, Ita te Deus sospitet et vires valetudinemque firmet! d. X. Apr. CIC ICC LXXIV.

CXXXII. ERNESTO GOCKELIO, IC. VLM.

FOrsan reprehendes negligentiam meam, quod, quae me volebas, nondum curavi. Sed existimare debes, me, quantamcunque etiam in conquirendo operam posui, nondum omnia, nedum ea, quae te oblectare. possint, praesertim a iurisconsultorum Ordine emissa, conquirere potuisse, Idcirco magnopere te oro, nunc accipias epistolam de rebus Belgicis, testificandi amoris mei causa M. Bittelmaiero, Lindaviensi, traditam, ut tibi dono daret. Ex Belgio affertur, Galli fortunam esse commutatam, et Foederatos cum Condaeo pugnam cruentissimam commisisse, ac victoriae momentum fuisse penes Caesaris militem. Nostri Principes, Saxo, Brandenburgicus et Gvelrfi amicissimi invicem sunt, non passuri, ut Erfurtum, quod hypothecae nomine Gallo ob impensas in superiorem obsidionem factas obligatum est, a praesidio Gallico insideatur. Heidelbergici fides et constantia Viennae, celebratur admodum, Basvaro veterum beneficiorum prope oblito. Liberationis Guilelmi nondum spes affulget et verentur prudentes, ne idem ei, quod coniuratis Vngaris, quippe quos inflammavit, eveniat. Fama hic est, Bournevillianas copias, si subsidiis auctae

fuerint, Philippiburgum occupaturas. Nam aut nunquam securus erit Palatinatus, aut Philippiburgo deducendum erit praesidium Gallicum. Id ut fiat, opto et tibi precor, ut agas feliciter, Eid. April. CIC ICC LXXIV.

CXXXIII. SAMVELI HVNDIO, IC. DRESD.

ANglus haud dubie in fide foederis perseve rabit; nec est, quod Batavi hinc metuant. Monasteriensis Antistes Caesari reconciliatus est, illo ipso felix, quod Rabenhaupti aliquot cohortes paulo ante delevit. De Svedis certum est, nolle se immiscere: Brandenburgicus et Luneburgicus terrere apparatu suo malunt, quam descendere in campum, Caesari tamen fidem servaturi. De Gvilelmo nemo nunc amplius dubitat, in iudicium capitis vocatum iri. Nam, praeterquam quod Coloniensem incendit ad factionem Gallicam, alia quoque beneficiario ac cliente Caesaris indigna admisit. Quin et Bavarum impulisse ad res novas creditur: nec levis suspicio est, turbida Vngarorum consilia fovisse, demum talia patrasse, quae ostenderent nominis Germanica perpetuum hostem. Regia Monacensis, quae cum splendidissimis Europas certare poterat, nono eodemque farali die arsit et maiorem partem conflagravit, foedo Bavari, si Gallo studeat, omine; culpa autem alicuius puellae ex Gynaeceo, Henriettae Adelheidae, forsan,

ut iusto DEI iudicio monitum hoc Gallici cultus et odii Germanorum esset. Ceterum, quod de Carlstroemio ante hunc diem scripsi, error est. Vnus eorum Baro alt, alter Antistitis Svediae filius. Illius prosapia a Gustavo Adolpho evecta est, magno Procerum favore, atque suis opibus innixa. d. XXIII. April. CIC ICC LXXIV.

CXXXIIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

NIcolaus Heinsius, Danielis filius, adhuc in Belgio salvus est et ingenio floret, ac facultate pangendi carminis facile aequales suos vineit. Accepi fragmentum Petronii Tragurianum, multo emendatius, atque antehac, editum. Ab illo autem viro omnes imitandi exemplum petant et dignum aliquid Romano lepore fingant. Vulgus enim Poetarum temere has partes capessit, nec habet, quo glorietur. Carlstroemii Thulen, vellem, legisses. Cui si de eodem argumento adiungeres Isaaci Pontani et Arngrimi Ionae, Islandi, eruditas disceptationes, non parum curiositatem tuam exsaturares. Coloniensis cum Caesare in gratiam rediit exemplum Monasteriensis secutus: sane opportune sibi, perniciose Gallis, quorum insolentia tandem aliquando castigatur. Kal Mai. CIC ICC LXXIV.

CXXXV. IO. VIETORI.

DOleo vicem tuam, quod charissimae uxoris iacturam fecisti, et laetor, quod Bataviam, tanquam curarum tuarum portum, tenes. De me autem rogo te, serves veteris patrocinii famam et illustrissimo Comiti meo nomine hanc dissertationem offeras et, ut tu potes, optime commendes, ex qua de pietate mea cognoscet. Galli hic nobis admodum minantur. Svedorum pristinae obtestationes refrixerunt. Nos fide obnoxii iustum bellum gerimus ac miramur Leopoldum, potentiae Caroli V. ae mulum, et precamur illi in posterum hanc piam moderatamque mentem. d. IX. Mai. CIC ICC LXXIV.

CXXXVI. CHRISTIANO NIFANIO.

Tantundem tibi gratulor, quantum tu mihi: ego sane praeceptori veteri discipulus idem que studiosissimus dignitatis tuae. De Schatenio indocto pariter et imprudenti homine miror, quod tam audax sit et usque eo proiectae frontis, ut sine ratione neget, quae tu praeclare affirmasti. Scio, nec tu id ignoras, facile [gap: Greek word(s)] coargui posse et convinci. Itaque cape animum, et ini certamen et dissipa cohortes ineptissimarum rationum. Erit penes te victoria, dedecus apud Schatenium et propter veritatem turpis fuga. Vale. Eidib. Mai. CIC ICC LXXIV.

CXXXVII. N. N.

CVra has commentationes ad Proceres atque Patres Vrbis vestrae perferendas. Additus est index, ut scias, ad quos pertineant. In Burgundiae Comitatu libero et Belgio Hispanico Gallus pleraque castra occupavit: nec multum obsistunt huc usque Hispani. Caesaris Tribuni Capraram non valde laudant. Batavi satis habent, bellum Transtulisse in alienum solum, quanquam sine Hispanis bellum non finient. Austrios valde pungit, quod Poloni amicum Galli elegerunt Inde Vngari bene sperant et turbidum Optant, sociis Turcis, inita pace cum Polonis, quam ominantur auctore Gremovillio. Vale. d XVII. Mai. CIC ICC LXXIV.

CXXXVIII. N. IACOBI, IVNIORI.

QVod eum praeceptorem nactus es, quem tecum opravi dudum, gaudio afficior et spem de studiis tuis concipio, fore, ut evadas vir iuris consultissimus. De Lauterbachio quod scribis, ita verum est, ut universa Germania confiteatur, omnibus, qui hodieque supersunt, praeferendum esse. Frommanni diligentia etiam valde celebratur et hic pariter, ac Dresdae innotescit. Amicus notus Argemoratum discedet, quanquam ego maluissem,

eum ad vos commeare. De tabulis atque codicibus vestrae Academiae quod me scire voluisti, valde me delectat, Neque ignoro ista acta: tibi autem svasor sum, ut pleraque colligas selectiora chronica et ad me perferenda cures. Faciam, ut tibi quam rectissime satisfiat. Quod ad pugnam cum Gallis commissam spectat, coarguitur praecipitati consilii Caprara, quod numerumTureniani militis non explorasset satis. Multo vero maius damnum attulit rebus Austriacis electio Sobiescii, quam haec clades. Sed ea secreta sunt, neque per epistolam explicare, ausim. Tu vale et succisivis horis studia, quae duce me coepisti, haud intermitte. Nam et ea instrumenta sunt laudis, et ornamenta quoque iurisconsultorum. d. XX. Mai. CIC ICC LXXIV.

CXXXVIIII. TOBIAE PEVCERO.

REcte mecum agis et curas probe, quae volo, et simul me tibi alias propensum magis obligas. Acta et formulae multum me oblectarunt, et causae istius atque disceptationis, de qua ubique multus sermo est, accuratam notitiam praebent, immo fontes et capita sunt, unde cetera deducuntur, Iam enim mihi constat, Gvilelmum auctorem esse motuum et fidem Caesari fregisse, ut Domino beneficiario ac territorii, praeterea ductorem copiarum Gallicarum fuisse et cum Caesaris hostibus conspirasse. Nec literae securi commeatus prodesse ipsi potuerunt, quod in solo Imperiali

pessima quaeque machinatus atque ausus fuisset, Cesserunt tandem his rationibus Tottius et Sparius, ac de iis ad Regem suum retulerunt. Interim tibi gratulor, quod eo locosis, ubi et incrementa capis quotidie, et gaudeo, quod mei una fideliter recorderis: demum opto, ut tibi amoris mei significationem quamprimum dare possim. Meae res, ut olim, ita etiamnum sunt, et plura de me referet F. qui ad vos commeabit, et praesens tibi mea studia nunciabit. Fratris tui Cento mihi non placet. Nam, quantum ibi industriae, tantum periculi apparet. d. XXI. Mai. CICICCLXXIV.

CXXXX. ADAMO CHRISTOPH. IACOBI, IC. DRESD.

CVm omnes spes tenet restituendae pacis, tum illud vero dolore nos afficit, quod Caprara, non satis explorato copiarum Tureniarum numero, pugnam conseruerit, et haud scio, quid fuerit, quod dissvaserit in senatu bellico, et censebant alii exspectanda esse Ducis Bournevillii auxilia. Multi suspicantur: plurimi imprudentiam viri ac nimiam credulitatem accusant. Interim vastatur opima regio Palatini et ferro ignique saevitur a male sana Gallorum mente. Illud autem ad laudem Saxonicae fortitudinis pertinet, quod cohortes Principis nostri fortissime dimicarunt, ut Turenius dixerit, talem se optare militem in iustum exercitum descriptum. d. XXV. Mai. CICICCLXXIV.

CXXXXI. EIDEM.

VAlde Palatini curam intendunt Galli. Resistunt quidem Caesareani et paulo tamen diffidunt fibi. Hispani, quorum lenta sunt consilia, ita se defendunt, ut nihil, nisi certo hostis exitio, agere videantur. Interim Batavi recipiunt vires ac sub tutela Auriaci nominis refoventur. Securitas ad ipsos, ad Germanos periculum pervenit. Neque tamen dubitaverim, Gallum, auctis quotidie hostibus et tam concordi Germanorum sententia, faciliorem, quam antehac, futurum et pacem, modo aequa offeratur, haud aspernaturum, praesertim eo tempore, quo omnia maritima Gallorum commercia conquiescunt ac omnis eorum navalis militia praesentissimum adiit discrimen. d. XXVII. Mai. CICICCLXXIV.

CXXXXII. EIDEM.

REgnum Hierosolymitanum, quod nullo iure et multo Christiani sangvinis impendio quaesitum est, anno CICCLXXXVII. est amissum et, quod ad Pontificis infamiam ac Procerum Christianorum probrum pertinet, a Saladino est occupatum. Ita vero et tot sumptibus, et itineribus, et tot cladibus una dies finem et rebus Christianorum in oriente exitium attulit, dignum, quod defleat

posteritas, exemplum, quippe tot gentium nationumque foedam stragem. Nam Saladinus, Saracenorum Princeps, gloriam ac praedas ad vererem dignitatem adiecit: Christiani autem, ut in suam quisque gentem descripti erant, omnis suae dignitatis, honoris atque Regni ipsiusmet iam olim parti iacturam fecerunt. Kal. Iun. CICICCLXXIV.

CXXXXIII. N. N.

MItto literas, quas desiderasti, ac te hortor, ut pie circumspecteque incipias omnia et finias. Errabis, si praeceps fueris, et inepties, si credulus. De mea tamen amicitia nunquam dubitabis et senties, nihil me antiquius habere velle, quam, ut tibi officiosum praestare me possim. Illud vero quaeso te, uti mei honeste memineris ac demum talem te praestes, ut magno iam natu patrem et fratres sororesque tuas respicias, qui in te spem et perfugium quaerunt. Hoc animo tuo propone, hoc age et nunquam peccabis. Non. Iun. CICICCLXXIV.

CXXXXIIII. AMICO CVIDAM.

EX Paullo Diacono et Adelmo constat, aliam fuisse Karolingorum progeniem, atque Merovingorum. Assentiuntur omnes medii aevi scriptores et hoc satis est refutasse Micraelium, saepe alias historiae temporumque rationes turbantem, etiam in ipsa historia domestica Pomeranorum.

Characteres quoque suppetunt civiles, quod non iure successionis, sed violentae exauctorationis titulo, deiecta legitima stirpe, pervenerit ad Franciae Regnum Pipinus. Vide Annales Francicos: cetera praesens exponam. d. VI. Iun. CICICCLXXIV.

CXXXXV. HENRICO, L. B. a FRISEN.

VTrum Philippus, Friderici Aenobarbi filius et Henrici VI. frater, legitimum et iure valiturum imperium gesserit, inter scriptores, qui de iure devolutionis litigant, magna controversia fuit. Ego accedam Petro Stockmanno, in senatu Brabantiae Consiliario, qui affirmat, ut probet, diploma, quod Philippus Brabantiae Ducibus concessit, minime irritum esse. Siquidem primo suffragiis vicit; deinde respectu generis propiorem gradum habuit. Nec enim nihil ratio sangvinis atque necessitudinum valuit, si maxime successio hereditaria defiit in Henrico V. Nam, quae de auctoritate Pontificis afferunt quidam, vana sunt ac pertinent ad Baronii commenta. Vnum vero addo, quod sapientes sperant, quamprimum fore pacem, non difficili Gallo hoc statu rerum, nisi Hispanus et Lotharingus turbidum praeoptent. d. IX. Iun. CICICCLXXIV.

CXXXXVI. EIDEM.

REgnum Arelatense, quod et Burgundiae dicitur, firmoque ac perverusto iure pertinuit

ad Germanos, a nemine, quod sciam, prius, atque a Rudolpho Habsburgico pro derelicto habitum est. Ad cuius rei veritatem locuples mihi auctor est Monachus Colmariensis. Tametsi enim sub pacto reddendi traditum est Gallorum Regi: tamen non vindicavit Rudolphus, aliis bellis molestiisque distractus, praesertim isto seculo, quod praeter longum interregnum arma civilia foedaverat. Constat quidem et ad asserendum Domini animum id satis est, repetere voluisse Adolphum Nassovium: sed is viribus impar, mox ab Alberto Rudolphi I. filio, aemulo, impeditus, ab incepto destitit, teste horum actorum Monacho Colmariense, XIV. seculi scriptore et, quia has vias atque rationes percalluit, impense laudando. Huc usque negligentia argui debuit: nunc prodigalitas reprehendenda est Caroli IV. qui multis modis Imperii Patrimonium effudit atque dissipavit, nulla re utilis, nisi quod legem condidit, Auream Bullam. Nec immerito in eum invehitur Io. Aveminus et, proditam ab eo Imperii Maiestatem, scribit. De hodiernis Galliae rebus tu ipse scis, Domine, inter lenta Foederatorum consilia capere incrementa, haud dubie etiam motus Vngaricos, si Turcas inter Polonosque pax coaluerit, majorem auxilii partem aversuros. Nam ita nunc desperati sunt Vngari, ut nec pacem oblatam accipiant et dare se Turcis in clientelam velint. Culpa in neminem, praeterquam Episcopos, transferenda est. Mirantur sapientes, fidelem Lobkowitzii, Schwartzenbergii Hockerique industriam

non potuisse mederi, nedum refrenare impetus Praesulum Strigoniensis, Colaciensis et Neostadiensis, qui fervida inquisitione censuraque totam nunc Vngariam in praesentissimum discrimen adduxerunt. d. XVII. Iun. CIC ICC LXXIV.

CXXXXVII. CAROLO, L. B. A FRISEN.

IAm aliquot hebdomades sunt, quod nihil ad te scripsi, et saepe mihi ipsi ideo succensui, veritus commutationem voluntatis tuae: quanquam fiducia patrocinii tui me erigit. Et cupio, existimes, nulla officii intermissione, neque negligentia id esse factum. Cumque nunc non alia pietatis meae significatio extet, quam impolita haec commentatio de rebus Belgicis, quaeso, eam accipias perclementer et, ad meum obsequium pertinere, censeas. Mihi enim satis est, si liceat esse tuo clienti. d. XXII. Iun. CIC ICC LXXIV.

CXXXXVIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

EX quo Ioannes Sobiescius Rex Poloniae creatus est, dici non potest, quantum immutata fuerint Austriorum consilia, quae eo pertinebant, ut, si Lotharingus ad eam dignitatem evestus fuisset, haud dubie Gallo duriores leges praescriberentur. Nunc vero, cum ista spes praecisa fuerit, inibunt rationes paulo moderatiores, Optandum vero esset, anniti Caesarem pro Imperii dignitate et recuperando Regno Arelatensi, quod mala fide

ad hunc usque diem possident Galli, ut qui sciant, solum Imperatorem non esse eo loco, ut sine Imperii assensu partes Imperii abalienare possit. Tum vero Comitatus liber Burgundicus reddendus est Hispanis, cum propter Mediolanensis Ducatus, tum ipsorummet Helvetiorum securitatem: quanquam Salins et castellum Andreanum adhuc impetum regiarum copiarum fustineant et Helvetii tandem excitentur. Illud autem ad Germanos pertinet, ut Rhenum transeant, et repetant ditiones veteres, et Gallos adigant ad dedendum Philippiburgum: quod si retineant Galli, Palatini regio et quicquid adiacet, nunquam sine summo periculo erit. Brandenburgici apparatus militares a Gallo, (qui in ruinam Germaniae, immo orbis dimicare velle videtur,) et Svedis pariter observantur, qui ut imperio bene vertant, Numen est orandum. Francofurto accepi, Dunevaldium tribus horis fere cum suis sustinuisse Gallos et diu victoriam ancipitem reddidisse. Quin et fama ad Svevos, uti scriptum est mihi, permanavit, Turenium sauciatum fuisse. Sed Svevca comitia circularia, ut vocantur, minus prospera sunt usque huc: Rhenana contra et Francica meliores exitus habent. Cetera excedunt forte captum meum et tuo unius iudicio a me permittuntur. d. IV. Iul. CIC ICCIXXIV.

CXXXXVIIII. EIDEM.

DE rebus ad Rhenum venit sinister nuncius, quandoquidem nostri eis Moenum recipere

se necesse habuerunt. Brandenburgica auxilia expectantur, quanquam nondum hae copiae se movent versus Albim. Luneburgici quoque certissimam spem faciunt ferendae opis. Souchianae legiones, cauto ubique Condaeo, nihil agunt atque moliuntur, Interim Turenio omnia fere patent in Germania prima. Quanquam et isti Vlyssi randem Hercules Germanicus intorquebit clavam. Interea te DEVS sospitet, Domine, et privatim publiceque tua consilia fortunet! d. VI. Iul. CIC ICC LXXIV.

CL. IO. CONRADO DIETERICHIO, P. P. GIESS.

QVod tam sero ad te scribam, fecerunt occupationes non magnae quidem, sed variae tamen et animum a melioribus studiis avertentes. Nunc vero tandem vindico me mihi et, cum sciam, quid tibi debeam, grati hominis officium praesto ac dissertationes nuper editas offero exhibeoque. Quas ut recipias, orb te, et ut res meas curae cordique esse tibi sinas, obsecro; deque me tibi persvadeas, omni studio operam daturum, ut gratum discipulum abs te dimisisse videaris. Ita te DEVS literarum nitori mihi que servet. Eid. Iul. CIC ICC LXXIV.

CLI. HENRICO, L. B. A FRISEN.

CVm in rebus Saxonicis versor, saepe mirari in mentem venit, cur Ascanii, cum Duces

Saxoniae essent, nunquam usi fuerint titulo Palatinorum Saxoniae. Id sane dubitatione vacat, Marchiones Misniae eo honore impertitos Caesarum beneficio fuisse et quoque hunc titulum sumpsisse, haud dubio indicio veteris in Saxoniam iuris et, si Ascanii decessissent, sibi repetendi: quod tunc demum accidit, cum vivis exemptus est Albertus III. ex gente Ascania Septemvir. In quo argumento quantum positum sit, praesertim ob controversiam cum Lauenburgicis, superioribus annis sopitam, cum reciperentur in pacti successorii societatem, omnes exploratum habent, quanquam historici id valde negligenter tractarunt. De publicis mihi quidam narravit ex Belgio redux Svevus, Auriaci res aetaque omnia nunc Austriis, nec immerito, suspecta esse, Anglum niti pro utilitate Galli et his consiliis consequi, ut hostibus animi crescant. Recipit tamen se Turenius, ne omnes Principes offendat, nec dici potest, quam vehementer Verio exprobrata sit oppugnatio ista Tureniana, quanquam et nescio, quid mussent vulgo de immutato erga nos animo Brandenburgici, de quo tamen pleraeque literae omnia optima nunciant et collaudant erga Caesarem fidem. Moguntinus autem valde exosus est propterea, quod studet neutri parti et officia recusat, quae Principem amicum decent: tametsi metus direptionis illi legem ponat et multi sint Principes, qui nec Gallum, nec Caesarem optant hostem et medios partibus se praestare volunt. d. XXV. Iul. CIC ICC LXXIV.

CLII. N. HEIDERO. IC. LINDAV.

CVm, pro studio meo erga Heiderianum nomen, saepe Patris tui meminissem, praesente M. Bittelmaiero, tum iudicium atque industriam, eius praedicavi plurimum et, quemadmodum rem causamque Reipublicae vestrae defenderit, exposui, ut facile intelligeret, quo erga te animo essem. Itaque me adduxit, ut se tibi commendarem, quod cum tua, tum ipsius causa, defugere non potui. Nam et benevolentia, et amor tuus erga bonas literas in Saxonia nostra celebrantur, et vel id ad laudem tibi saris est, quod Respublica Lindaviensis, in te patrem sibi redditum esse, gratulatur. Non sinit modestia tua, ut, quae de te sentimus et loquimur praeclare, ea omnia nunc scribam: id. vero constat, Patri tuo atque tibi Lindaviam debere, quod in rebus humanis carissimum habet. Quae laus quanta sit, exteri quoque intelligunt et omnibus bonis, qui salutem vestrae Reipublicae amant, magnae voluptati est, ac fiduciam petendi facit, ut eximio iuveni M. Bittelmaiero, civi tuo probo atque industria mihi cognito, subvenias. Siquidem is, tua unius auctoritate hoc assequi se posse, confidit ac per me interpretem orat, ut et salutem studiorum suorum, et fortunas tibi curae esse velis. Ita te DEVS et Remp. inclutam server. d. XXVII. Iul. CIC ICC LXXIV.

CLIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

BRandenburgici veniunt in tempore et, cum in Flandriam destinati essent, proficiscuntur ad Rhenum. Doerflingius, vir obscuro fere loco natus, sed animo magnus, corriget vitia superioris expeditionis et valescet adversus Gallos. Ipse Septemvir adertit et veniet in curarurn partem, sibi omnia et Doerflingio permissurus et Heidelbergicum imitaturus, qui, dum primores suos consulit, iam providit, quod ex suo usu est. Gvelsi, qui pvoxime Heimburgium ad vos dimiserunt, animum Caesari fidum servant et non verba, sed conisilia afferunt, ulturi nostros, qui nuper in Palatinatu ceciderunt. Ita tandem inter multorum pericula annorum anxii liberabimur, et Monarchia, quae dicitur, universalis, amisso aculeo, torpebit. Rex tamen sibi indulget Gallus: insolens est, iactat, minatur. Tottius negotio restituendae pacis immortuus est. Svedi sero aestimant secretam offensam. Heimburgius, Legatus Gvelferby tanus, in primis invectus est Dresdae in eos, qui pecunia a Gallo corrupti essent hactenus. Brandenburgicus omnia belli arcana sibi et Dorflingio servat. Palatinus singulari fide, quam Caesari approbat, memorabilis est, cum duo tantum castra habeat, Franckenthalium et Manhemium, Princeps prudens et consiliorum belli intelligens, et qui bello tricennali cohortium ductor fuit. d. XXXI. Quinctil. CIC ICC LXXIV.

CLIIII. RAPHAELI ERICO, I. V. D.

VT ad te scribam, fecit affinis tui, Ioannis Berongii, discessus, Is cum hic esset, mihi erat amicissimus et libris schedisque meis libere utebatur, eo quidem consilio, ut omnia bonae eruditionis instrumenta sibi compararet. Postquam autem seni, commutasse studiorum rationes et animum applicare voluisse ad iuris prudentiam, nec svasi, nec dissvasi, contentus docuisse eas artes, quae in omni vitae ordine ipsi inservirent. His instructus dicebat, non sibi esse hic manendi causam: placere sibi Francofurtum: nihil autem sine tuo et matris consilio facturum esse. Itaque suscepit iter et, cum omnes arbitrarentur, primo quoque tempore elaboraturum, ut aes alienum, quod contraxerat, dissolvatur, postea cognitum est, nihil tale esse factum. Quanquam autem ego de fide eius, quae multis modis mihi perspecta est, non dubito: tamen abs te pero, ut, quia hae in re honos atque existimatio ipsius versatur, auctoritate hortatuque tuo efficias, quo nomina, quae in tabella vides, redimantur. Ego sane omni studio eum complexus sum, et usu, officiis ac consverudine coniunctissimum habui, et, quam potui, optime consului meoque munere sum perfunctus. Ex qua causa mihi debet XXX. thaleros, de quibus eo minus ambigo, quod sciam, impensas in victum atque institutionis operas omnibus

rebus reliquis praeferri oportere. Quod pro mea erga te observantia et amore erga affinem, nescire te nolui. Non. Sextil. ICI ICC LXXIV.

CLV. CHRIST. G. CENTGRAFIO.

NOn displicet mihi institutum, de quo scribis, et opto, ut id quam facilime consequaris: velim autem id cum cura facias. Siquidem in eo et honor tuus et dignitas Procerum, ad quos perriner iste labor, posita est Indiges enim magno apparatur chronicorum et libris variis, quibus origines gentilitiae continentur. Dubito vero admodum, an quis apud vos futurus sit, qui eorum quidem omnium copiam facere tibi possit. Meo consilio, nisi praesens fueris, uti non potes, cum et inspicere identidem, quae tractas, et eonsiderare oporteat, quae in eo genere commenteris. Praecipue in hanc cogitationem tibi incumbendum est, ut terse scribas, et fucos illos ac pigmenta dictionum omittas, legasque non alios scriptores, quam Romanos, ut formam latini sermonis opus illud habeat. Ita te DEVS servet. Ego nunquam desinam esse tuus. d. XI. Aug. CIC ICC LXXIV.

CLVI. HENRICO, L. B. A FRISEN.

AFfertur Berolino nuncius, a Foederatis praelium ad omnem posteritatem memorabile commissum

fuisse et Condaeurn nostris cruentam, Batavis etiam luctuosam victoriam reliquisse. Valde ea fama erexit Brandenburgicum, ut maturandi sui consilii rationem inire videatur: quanquam ipse in Cliviam profecturus dicitur, cura belli Doerflingio delegara. Turenius, postquam de nova hac expeditione audivit, affirmavit, ut Galli solent insolentes, se, si veniret, Doerflingio artem commonstraturum, qua institui atque erudiri possit, perinde ae si non militem, sed sartorem aestimasset. Varius, ordinarius legatus, comiter dimissus est, vir apprime literatus, nec prudentiae nullius; legato tamen Hispanico suspectus, quod scenam hanc callide instruxisset, cum incautius exiens a circumstrepente turba parum humaniter Berolini tractaretur. Sed praeter cius suspicionis vanitatem, valde eum modestia, Gallis perrara virtus, nobilitavit, nec scio, an quenquam licentia magis foedarit, quam Vaubrunnium, cum Berolini commoraretur, non modo ibi ab audacia, sed etiam nuper in Palatinatu ab iniuria notus. Tottii Comitis mortem ipse Galliae Rex graviter tulit et Svedi dolent amissum, quod subdubitant merito, an virum peraeque idoneum rebus gerendis et conciliandae paci reperire possint. Id profecto mihi dicere tibi, Domine, pro certo liceat, si vixisset Tottius, pacem multo celerius coituram fuisse. Ego nihil magis opto, quam ut hoc temporum statu et tranquillitati, et honori Saxoniae nostrae tuo ductu consulatur: tum faustum ac felix sit, quod paciscendo agetur cum Brandenburgico: demum praesidia Gallica Erfurto exturbentur, ne

olim Gallus actionem hypothecae armatam intendat Moguntino, quod quanto periculo Saxoniae futurum esset, vel ex impetu in Palatinatum facto discimus et alias exploratum habemus, nunquam Galiorum et Germanorum fidam fuisse amicitiam. Interim te DEVS server, Domine, a quo praesidium atque opem nostrae Musae sperant. d. XIV. Aug. CIC ICC LXXIV.

CLVII. N. IACOBI, IVNIORI.

VErnerux Rolevincius, qui in tua manu est, peto, ut mihi commodato detur. Quod ut mihi abs te pollicear, induxit me Sigfridus, qui multa de tuo in me animo confirmavit. Ego, quicquid tua causa iterum possum, omni studio conabor. Mihi enim nunc constitutum est aliquid evulgare de rebus Saxonicis et varios conferre codices. Vale d. XV. Aug. CIC ICC LXXIV.

CLVIII. EIDEM.

SErvo librum tuum et, si audaci esse licet, abs te peto, ut mecum alio libro permutes. De me sponsor ero, te recepturum esse alia forma et magis auctum quoque. Illud autem ne impudentiae, sed necessitati tribuas, siquidem non unum exemplar sufficit: nec celare te possum, plura in eo inesse fabulosa. Alioquin valde probo tuum

in me animum et credo fore, ut studia tua praemiis, quae te decent, ornentur. Ita vale et mihi tui honoris cupidissimo fave. d. XXI. Aug. CIC ICC LXXIV.

CLVIIII. ADAMO CHRISTOPH. IACOBI, IC. DRESD.

VEnit ad me hodie M. Balthasar Kretschmarus et vehementer rogavit, ut se tibi commendarem ac abs te contenderem, ut, pro constantissima voluntate, quam eius patri declarasti, viam ad sacerdotium munire ne graveris. Quod officium ipsi negare non potui; et quanquam sat mulra sunt, quae mihi nondum ordinariam provinciam adepto curae esse debeant: tamen inserviendum esse duxi, quod calamitas eius facit et quia intelligo, profectus non illaudabiles fecisse. Itaque, Patrone magne, hoc da precibus meis et, ut primum facultas tibi data fuerit, hominem probum doctumque auxilio orna. Dabit is operam, ut intra paucas hebdomadas praesenti tibi studium probet. Ego vero etiam atque etiam peto, ne hanc audaciam meam reprehendas. Siquidem ita Kretschmarus noster sperat, quud mea commendatio plurimum ponderis apud te habeat et, si quisquam, tu profecto sis literarum atque dignitatis meae amplificator. Sed fatum mihi hanc necessitudinem tribuit, ut hoc tale officium civibus nostris collocem. Dum enim ad te scribo, affertur

epistola a Christiano Moehla, Haynensi, qui me omnibus modis obtestatus est, ut mea opera tibi atque illustrissimo Praesidi commendetur. Itaque consule eius rationibus et illustrissimo Frisio renova memoriam factae a me superiori anno cemmendationis. Nam afficit me miseriae sensus, etsi mihi nulla inde utilitas ostendatur. Etiam exteri me obtundunt huiusmodi flagitationibus et vix aliquis a nobis discedit, qui non a me postulet commendationem, quam libens tribuo, si doctrina mihi atque boni mores cogniti sunt. Ex Belgio cruenta Foederatorum victoria nunciata est: quanquam disceptantium partium quaelibet sibi vendicat hanc laudem. Illud tamen exploratum est, Condaeum se recepisse et ita DEI beneficio Monarchiam, quae dicitur universalis, non impulsam modo, sed plane eversam fuisse. Ita te DEVS servet Patrone, spem literis et mihi. d. XXV. Aug. CIC ICC LXXIV.

CLX. HENRICO, L. B. A FRISEN.

DVo sunt, quae gratulari tibi debeo: alterum, quod familiae inclutae dignitarem novo connubio Schleiniziano feliciter amplificasti, alterum quod de illustrissimo filio, qui Francofurti ad Viadrum studiorum causa commoratur, magna est ommnium expectatio. Vix enim inde ad me commeant iuvenes, qui non eius meminerint: vix perferuntur literae, quae non decus atque dignitatem collaudent, quod, non possum, quin existimem,

gaudio tibi fore et vehementer placere egregios conatus, praesertim in ea aetate, qua omnes eum observant ac sperant, Frisiam gentem splendore suo ornaturum esse. Affirmant alii, singulari quadam contentione animi conficere studiorum cursum, et mente ipsa atque voluntare ad iuris prudentiam moveri: nec privatim, neque publice otiosum esse: auscultare assidue et repetere gnaviter, ac demum in congressus et colloquia Professorum venire. Nihil, fateor, maius a privato requiri potest, et hoc omne tamen agit, atque perficit cum laude tuus ille filius, in quo te id consequi opto, ut dicant posteri, gloriam ex liberis tuae gentis peculiarem et fere hereditariam esse. Dat hoc precibus nostris DEVS, qui nunquam DEVM appellamus, nunquam precamur, nisi Frisiorum salutem felicitatemque eidem votis ac precibus commendemus. Quae laus cum tua sit, oro te, ut in posterum meis quoque studiis tutelam ac patrocinium cum fratre illustrissimo praestes atque autoritare tua efficias, ut, sive provinciam, quae brevi vacabit, consequar, sive, mutatione facta, Grenio iterum poetica, mihi vero historica Professio attribuatur. Vtrumque tui arbitrii est, Domine. Mihi sane benignitas tua spem facit, qua fretus opto, ut nulla tibi, neque posteris tuis felicitas desit. d. XXVII. Aug. CIC ICC LXXIV.

CLXI. EIDEM.

FOedus, quod vulgo, nec vere, Chamborticum vocant, Fridenvaldae, quod situm in Hassia inferiori opidum est, coaluit inter Henricum II. Galliae Regem, Mauritium, Albertum Marchionem et Philippi Hassi filium, Gvilelmum. De cuius iustitia nec dubitem temere, nec celare te velim, quasdam exaratas manu chartas, neque inelegantes, me fuisse consecutum, in quibus id maxime deprehendo memorabile, quod, cum Principes consilii capiendi causa consedissent, conclave repentino fulgore illustratum fuerit; inde fragor auditus deliberantium animos perturbarit: quod Ioannes Fraxianeus, Baionensis, in omen melioris fortunae acceperit et consternatos Principes magna sedulitate atque diligentia in proposito confirmarit. Id etiam Canonherius, Italus, affirmat, dixisse Mauritium, Carolum V. secum agere tanquam Causidicum, non tanquam Imperatorem. Itaque arma sibi corripienda esse, non, ut reverentiam Imperii exueret, sed, quo se contra iniurias muniret. Haec et talia certe singularia et plane selecta in manuscripta Scheda ibi reperi explicatius tradita, quae tuo iudicio merito submitto, Domine, et me atque fortunas meas tuae tutelae committo, praesertim hoc tempore, quo penes te et illustrissimum fratrem est mihi prospicere, et vacantem Professionem mihi tribuere, ut tandem sciam, quo loco vitae meae rationes constituam.

Enimvero id omne ad tuum iudicium pertinet. Ita te DEVS incolumem praestet, quem Viennae Saxoniae columen iudicant. Neque id tuis auribus do, sed scribo sincere et quia, ab hostibus sacrorum nostrorum tibi tributum esse, cognovi. Servet ita te DEVS et Henricum filium, de quo omnium est magna expectatio. d. IV. Sept. CIC ICC LXXIV.

CLXII. N. N.

REdiit ad nos Rummelius, tui studiosissimus, et de te multa mihi atque studio in me praeclare est locutus. Cumque eam benevolentiam aliis in rebus saepe perspexerim, nolui committere, ut in posterum officium meum desiderares. Quod de Historia recte ordinanda a me requiris, tale est, ut existimem, primo migrationes gentium, deinde scriptores cuique seculo respondentes ac indolem styli diplomatum per secuta, tum vicissitudines reipublicae in primis nostrae, et incrementa atque diminutiones accuratissime cognoscendas et memoria tenendas esse. Vtque rem altius ordiar, incipias ab Ammiano Marcellino, qui ante monumenta Karolingica omnino est legendus. Ea vero sic expedivit Petrus Pithaeus, ut vel hic solus tibi sufficiat. Cetera in aliud tempus mihi propter occupationes sunt differenda. Vale et de animo iudica. d. XIIX. Sept. CIC ICC LXXIV.

CLXIII. PETRO HOMFELDIO, IC.

Nihil me gratius accidere; potuit, quam quod tam prolixum affectum mihi declarasti, et; meum. studium atque qualemcunque industriam probasti, Ego vicissim dabo operam, ut intelligas, me ingenuum esse hominem et tuae laudis. studiosissimum. Illud etiam opto, ut benecadat, quod Henricum Henninges, qui summos viros perstrinxit et multa temere atque imprudenter effutivit, veritatis reique publicae literariae causa coarguere es aggressus. Aiunt, nec certo scio, an verus rumor sit, isto libro viam sibi munire voruisse ad dignisarem Consiliarii in aula Onols bacensi consequendam. Mores sane eius atque animum produnt nuper emissae schedae, inquibus non expectat, sed exposcit adversarium, in dicio ingenii valde audacis. Zieglerus certamine cupit abstinere: mihi adhuc privata censura sufficit. Nam, in Historia civili hospitem esse atque peregrinum, totius contextus operis facile ostendit. Interim te movebit amor in Strauchium, intes iuris prudentes principem. Ego, si quid immisceat ad Historiam pertinens, commodum adero et commonstrabo, qui tantos viros confutare conatus sit, non simulatam iurisprudentiam, sed veram, sed omnes bonas literas, omnia, eruditionis instrumenta animo complecti debuisse. Quae Strauchii, Conringii, Ziegleri praecipua felicitas fuit, eadem ut

tibi contingat, et vindex pariter atque imitator sis tantorumnominum, precor Deum immortalem. d. XIX. Sept. CIC ICC LXXIV.

CLXIIII. SAMVELI HVNDIO, IC. DRESD.

VAlde conturbatus sum, cum accepi de adversa tua valetudine: nunc vero impensius gaudeo, quod, meliuscule habere coepisti. Nam et id meus in te amor atque studium et ornamenta, quae abs te in rempublicam proficiscuntur, exigunt. Ego in pulvere hoc satis habeo, conniti ad eam laudem, quae ex literis comparatur: id vero iuxta habeo, consequi possim, nec ne. Epistola Belgica sic scripta est ingenue, ut tamen cincumspecltone usus sim, quod verebar, ne offenderem plerosque. Siquidem ita nunc seculum indulget sibi et suspicionibus, ut optime dicta interdum rapiat in malam partem. Cum de Episcopis res est, facile intelliges, notari F. qui dudum in civili schola sectam E. fecerunt, fuitque paucis abhinc hebdomadibus quidam Viennae Praesul Metensis, qui seriprum, cui titulus est Detentionis F. confutare aggressus est; sed, cum vix manum admovisset, deprehensus in conspiratione eorum, qui Furstenbergium custodia liberare proposuerant, hodieque, manu iniecla, retinetur. In praelio ad vicum Senef commisso turpiter fecerunt Hispani, quod Batavorum impedimenta diripuerunt atque adeo in

maximam Auriaci Ordinumque offensam incurrerunt, ut credant multi, occupata Gravia et recuperato ad Mosam Traiecto, de pace separatim acturos. Quid Saxones, Gvelfi et, redintegratis viribus, Brandenburgici tentaturi sint, omnes solicite expectamus. Nondum enim magnopere timent Galli, quando extra Galliam eladem accipiunt. Condaeus par pari retulit fere. Turenius veteri dolo vim eludet forsan. De Philippiburgo tamen, utinam et Brisaco, speramus, Gallos compulsum iri, ut de ea urbe praesidia sua deducant. Nam aut nunquam Palatinatus erit securus, aut Philippiburgum dedi oportebit. d. XX. Sept. CIC ICC LXXIV.

CLXV. ADAMO CHRISTOPH. IACOBI, IC. DRESD.

STat promisso suo M. Kretschmarus, obsequium tibi approbaturus. Eo consilio iterum me exoravit, ut tuam benevolentiam sibi conciliarem. Nec deesse volui, quo meum inserviendi studium inelligas. Quaeso itaque te, Patrone optime, facilem te iuveni praebeas et aditum quoque ad Illustrissimi Caroli Frisii gratiam communias. De me non dubitabo, quin, sicut omni cura atque cogitatione in amplificandam hanc Academiam incumbis; ita nunc maxime hoc tempore tutelam atque patrocinium mihi praestes, ut vel Carpzovio, vel Grenio succedendi copia mihi fiat. Vtrumque facere vestro Senatui integrum est. Nam Grenius concionando

nihil praeclare de Historia meretur. Quodsi tamen et hoc displiceat, Poesis mihi propter studia humanitatis, quae dudum hic frigent, docenda mihi committatur. Id vero in vestri illustrissimi Senatus iudicio est situm: mihi saltem pro re ita consilium capiendum, ut haec alea ceciderit. Constitutum etiam habeo sic demum explorare, hic, an alibi metam studiorum proponere mihi debeam. Ex Belgio ita ambigua afferuntur omnia, ut dici non possit. Illud vero pro comperto habeo, inter Batavos et Hispanos gliscere dissidia, quae ex Condaei usu sint et Foederatorum consilia in primis turbent. Interim te DEVS, Maecenas, tuis et mihi servet. d. XXV. Sept. CIC ICC LXXIV.

CLXVI. N. REVTERO.

DVdum est, quod literas tuas accepi et magno gaudio affectum me sensi, cum legerem, te eo loco esse, ubi et proficias indies, et mei una recorderis. Sed illud dolorem mihi attulit, quod de Vogtio nunciasti, cuius casus tanto mihi tristior accidit, quanto amicior is mihi est, ad quem pertinet. Alioqui de me optarem, ut amoris mei significationem dare tibi possem, nec quicquam tua causa defugerem. Peucerus mihi in deliciis est et saepe ad me literas perscripsit. Quod si non displiceat officium, multum me tibi obstringes et facies, ut honoris

CLXVII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

ANimum induxi quaedam ad historiam Saxonicam edere, et primo omnium quidem Vitam Alberti Animosi illustratam. Eo autem spero, tuo beneficio me consecuturum, quod de eo evulgavit Michael Boiemus, Nam una opera et origines Saxonum, et iura et omnem dignitatem brevibus in Boiemum animad versionibus eomplectar, si tuo consensu id fieri posset, ad quem de huiusmodi instituto referre est obsequii mei atque pietatis, d. XVII. Septembr. CIC ICC LXXIV.

CLXVIII. N. AVEMANNO.

IOannes Iustus Martius, quem tibi non ita pridem magnifice cum propter pietatem, tum doctrinam commendavi, conscripsit dissertationem de Stephano Razino, quam vestro Principi dicavit. Cuius ut negotium suscipias atque tuo patrocinio efficias, ut; quemadmodum apud Moschos Principis vestri beneficiarius fuit, ita in posterum inter supplices eius clientes habeatur, per me interpretein orat. Nam et hoc exemplo Principi vere magno atque sapienti pietatem testari voluit et tibi observantiam approbare. Quod eo minus dubito, quin. facturus sis, quia iam dudum te fama benignitatis et studium iuvandi

bonas literas longe lateque illustrarunt. Ita DEVS Principem, vita, fortuna, dotibus maximum teque servet. d. XIIX. Sept. CIC ICC LXXIV.

CLXVIIII. AMICO IENENSI.

ALtera vice rem mihi facis multo iucundissimam, quod una opera duos patronos mihi parasti, quorum alter iam diu primas tenet in Germania, alter et ordinis sui et aulae vestrae ornamentum est. Strauchium dico atque Schilterum, summos viros, et omni cura pro republica et amplificandis bonis literis nitentes. Habuit sane singulare et proprium Iena vestra, ut ante omnes Academias horum virorum gloria enitesceret: neque invideo felicitatem hanc et pro tenuitate mea gratulor. De cetero, si qua nova habes, noli me celare. Res sane Gallicae in eum devenere statum, ut non magnopere sibi timeant ab expeditionibus versus Rhenum susceptis. In Brabantia cladem cladi reddiderunt, practerea id consecuti, ut Baravi Hispanique ab se dissideant, magno fortunae Condaeanae incremento. De vestra Academia, velim, mihi animum atque sententiam tuam explanes. Ita enim multa hic narrantur, conficta haud dubie et cum invidia coniuncta. Tu vero scias, me tuum esse et honori tuo toto animo deditissimum. d. XXX. Sept. CIC ICC LXXIV.

CLXX. HENRICO, L. B. A FRISEN.

ETsi magna vis militum est apud Rhenum: tamen vereor, ut Turenianae copiae profligentur, quia aequiore loco consistunt et opportunissimos ad elabendum aditus habent: nostros autem annona militaris deficit et, si maxime diffidentia, ac dissensiones plane sublatae essent, multa produntur consilia hostibus, ut nuper dixerit Pompone, mirari se destinationes Austriacas, quae multis ante hebdomadis cognosci possent. Cuius vero culpa id factum fuerit, hoc rerum Viennensi statu facile intelligamus et vicem Caesaris merito doleamus, qui intra necessitudines vix salvus atque incolumis esse potuit: gratulemur autem DEI et fortunae beneficia, quod insidias in se comparatas resciscat et fide Imperii Principum, quasi scuto, muniatur. In cuius. parte consilii ipse tu, Domine, operam egregiam, cum Egrae esses, posuisti et posteritati quoque hoc magnae prudentiae momento admirabilem te fecisti. De Svedis falsus rumor est, qui in has regiones permanavit, Caesaris atque Brandenburgici hostes futuros: quanquam cohortantur enixissime Caesarem et ex longinquo ostendunt robur suum, ut conciliatio sua pondus habeat et pax quamprimum restituatur. Militem tanto numero advexerunt propter lites cum urbe Cisbalthiana, Stralsundo, quas a vicino Dano foveri posse suspicabantur. Alioquin pro certo habui, ab initio belli Gallici Svedos minari

contentos, nec velle arma corripere, nec posse, ut nunc res sunt Germanorum. Vnum te precor quaesoque, Domine, ut, quia me tuendum ornandumque perclementer suscepisti, cum illustrissimo fratre ne destituas, quando de Professione instauranda consultabitur. Quanquam enim turpe censeo prensare, tibi tamen exponere necessitates nec dedecori, neque probro erit. Sane utcunque res meas sustento, nec scirem, quemadmodum mihi consulerem, nisi Frinsinger, aerarii Principalis praefectus, tua auctoritate atque commendatione adductus, mihi de solvenda salarii parte provideret. Noster scriba Praefecturae Vitembergensis nec obulum mihi praebet, neque tamen indignor, sed queror saltem, sed tibi, qui movere possis Illustrissimum Fratrem, ut hoc fortunae vitium ordinario beneficio corrigatur. Reddet tibi vicem DEVS et mirabitur posteritas, Frisios his longe afflictissimis temporibus saluti studiorum a DEO datos hoc agere, hoc cogitare assidue, ut praemia atque nervi Academiae conserventur, et virtus ac meliores literae quotidie magis et magis excitentur. d. VI. Octobr. CIC ICC LXXIV.

CLXXI. EIDEM.

ANnus est et plus aliquanto, cum ad te scripsi Lobkovicium gratia Caesaris excidisse. Clam enim, in suspiciones vocatum fuisse, acceperam. Nunc vero id apertissime constat evenisse viro alioquin

praeclare merito de Austriaca domo. Qui casus valde me affecit et doleo, magnum Caesaris administrum, spreta fide, cum Gallis arcana literarum commercia habuisse. Fuit quintus decimus Octobris dies, cum hora circiter octava ad sanctiorem curiam se comparans a Barone Hochero interpellatus ac nomine Caesaris iussus est continere se domi ac intra triduum Vienna excedere scireque, omnibus dignitatibus se privatum esse. Mox Hispanicus Legatus, Spinola, aureum Vellus detraxit atque hoc honore sane amplissimo exuit. Souchius in eadem navi est et accusatur Gallicae conspirationis, vel hoc quoque argumento, quod apud Senef Batavos nimis destituisset, hinc Viennam vocatus ad dicendam causam. Etiam constat, quid Burnevellio nuper in os dixerit Elector Brandenburgicus et exprobraverit, quod Luneburgicis, instructa acie pugnantibus, in tempore non affuisset. Quin et superioribus mensibus in sermone omnium erat, quod iis quoque, qui a nostro Saxone in supplementum Caesareanis missi fuerant, cladis causa extitisset, aut, si hac culpa vacuus dicendus esset, propter alia indicia purgare innocentiam suam non potuisset. Sed videbunt Imperii Principes, ut pius ille atque rerum suarum satagens Leopoldus, ne in periculum ac difficultates perfidia quorundam coniiciatur, cum hoc demum tempus sit, quo recuperari Germanicus honos et reddi brevi pax Europae possit. Nam et huc omnes tuae curae atque cogitationes spectant, Domine, et gloria fidelis consilii te

CLXXII. PETRO HOMFELDIO.

VIcisti me officiis tuis, et luculentissimis ingenii tui monumentis bibliothecam auxisti dignumque me putasti, ut perfruerer elaboratissimis Schilteri dissertationibus, quas si in concursu occupationum aulicarum continuaret, rem non foro tantum utilissimam, sed mihi quoque iucundissimam faceret. Ita enim recte eleganterque selegit omnia, quae in republica atque curia momentum habent, ut nihil magis ex usu scribi, nihil impensius a me desiderari potuerit. Quanquam enim mihi hoc non sumo, ut videri velim peritus iuris ac versari in iudiciis: tamen a prudentia iuris nolim esse plane alienus, nec ignorare instituta tribunalium et mores. Quid reddam tibi pro eo munere, animi pendeo. Hoc tantum abs te peto, ut de me statuas, tibi, dum vivam, omni studio addictum, Schilteri etiam Strauchiique, virorum maximorum, perpetuum clientem futurum. Kal. Nov. CIC ICC LXXIV.

CLXXIII. N. N.

VOcavi ad me, ut iussisti, filios tuos percontatusque studiorum rationes parum reperi, quod laudarem. De maiori natu suspicor, negligentissime fecisse officium hic et praetermisisse

omnia, quibus fundamenta lingvae Latinae continentur. Interroganti mihi inscite respondebat et prima elementa ignorabat. Doleo tuam vicem, nec, ut multi solent, adulor; sed indignor ob tam male collocatum tempus operamque, nisi corrigatur, fere perditam. Sed nolo exaggerare tibi domesticum dolorem, scripsisse contentus, quod praeter omnem spem deprehendi. De minori melius ominor et praesentio spem bonae frugis, si affuerit, aqui inster acriter et hortaru pariter, ac ductu indolem excitet magis. Vidit audivitque omnia natu maximus, nec credo, vanam fore admonitionem, quam abeuntibus impertivi, Alioquin de Gallis accepimus, recipere se ac subvereri, ne Rheni Mosellaeque itinera a foederatis Germanis claudantur, Batavia sine ordine adhuc, sine capite est. Oppugnatio Woerdensis plurimum salis aspersit Auriaci Principis famae. Eo redierunt res Protestantium Ordinum, quod nesciverunt recte uti potentia sua. Vale. d. XI. Nov. CIC ICC LXXIV.

CLXXIIII. HENRICO, L. B. a FRISEN.

LObkovizius procul aula delitescit in Bohemia casu suo perturbatus et incertus futuri. Falsum de eo circumfertur carmen, quod Vienna ad me missum cum his literis ad teperveniet, Domine. Miror fortunae vices et paene ingemisco, Principem fide et prudentia aulica innixum pecunia mutari potuisse, ut alienae minister potentiae

fieret, aut saltem lireras de iis rebus, quas taceri oportuit, ad Gallos, hostes er publici exitii machinatores, mitteret, qui illibatam nominis magnitudinem servare potuisser. Alsariae foedus nunc est status. Omnia deserta iacent. Regio ampla ac florens plane perditur. In superiori eius parte et Sundgovia hiberna sibi destinant foederatae copiae, quas prohibere omni ope studer Turenius Crequii subsidiis adiutus. Eum aggressuri erant Foederati; sed vix consilium ceperant, quum proditur et Turenio elabendi ac periculum evitandi occasio datur. Quod cum iniquissimo animo ferant Brandenburgicus et Palatinus, inquirunt in proditorem, nec quisquam alius, quam Burnevillius Dux enunciati consilii est suspectus. Sigillatim cupit, ut Philippiburgum obsideatur, quippe ex quo Galli subinde eruptionem faciunt agrumque et vicum innoxii Principis exurunt. Haec illi gratia rependitur pro superiori amiciria et tot lapidibus ad muniendum hoc castrum missis. De animo quoque levissimae gentis cognovit, cum nuper Bethunius, Heidelbergae Legati munere perfungens, multa egregia de Regis sui animo diceret. Nondum mandata perfecerat, cum in regionem Palatinam impetus est sactus. In Polonia Sobieskius Caminieciam culpa sua, dum privatus et Viesnivicii Regis inimicus esset, amissam tentare velle dicitur: recepturum nunquam credam, nec stabiliturum digniratem suam. A Svedis nihil est, quod timeamus, nisi quod timeri velint et gloriae suae servire, plus tamen se, quam Gallum, amare. Zieglerus herum differt iter et valetudini adhuc

diffidit, illustrissimo Senatui vestro, in quo Princeps es, absentiam purgaturus. Quod seribendi officium meum festinatio aurigae proxime conturbavit, precor quaesoque te, ne inique accipias. Interim feliciter agas, Domine, et hunc quoque pietaris nostrae fructum percipias, ut quam diutissime valeas et floreas, d. XIII. Novembr. CIC ICC LXXIV.

CLXXV. CAROLO, L. B. a FRISEN.

ESt quidam scriptor novus apud Gallos, cognomine Mezeray, qui Chasanum imitatus omni ope probare studet, reges Capetingos, ex quibus propagine Burbonia descendit hodiernus Galliae Rex, Karolingorum stirpe ortos esse. Quod. tam speciose dieit, ut facile imponat vulgo: mihi tamen id nunquam persvadere potuit. Revera autem id Gallorum consilium eo pertinet, ut regibus sui dent materiam amplificandae dignitatis et moliendi dominatus. Nam ita saepe impudentes sunt, ut praefracte scribant, et nomen, et omne ius Karoli M. nascendi sorte arque successione pervenisse ad Capetingo. Sed commenta sunt, nec vacat ea mihi refellere, quae tibi taedium afferre possent, Illustrissime Domine. Vnum quaeso precorque, uti clementer mei memineris et hoc unum summae in me benignitati addas, ut tandem mihi ordinarium docendi munus contingat. Quod si velis, Domine, non minorem ex mea pietate, quam industria fructum capies. Haec eniem

vota sunt, ut quam diutissime vivas et perpetuo floreaS, ac dignos te et stirpe tua posteros habeas. d. XIII. Novembr. CIC ICC LXXIV.

CLXXVI. HENRICO, L. B. a FRISEN.

ETsi hic omnium animos vehementer adhuc perturbat apparatus: tamen in mea sententia persto, Svedos contra imperium nihil ausuros esse. Quid Viennae factum fuerit, ex responsione ad ea, quae OchSenstirna in sanctiori senatu proposuit, perspectum habeo. Postulat pacem a Caesare et Batavis restiruendam et sanctionem, quae in Vestphalia coaluit, sancte custodiendam monet. Neque gravabitur Caesar et Imperium assentiri, si Galli aequis postulatis satisfaciant. Galli enim prius in Imperio, quam Belgio, bellum ceperunt ac, erepta Clivia, utriusque maiestatem violarunt: Belgis etiam, satisfactionem in causa eorum iniusta offerentibus, iniquissimas conditiones tulerunt, ut tempus et necessitas ibi Austrium foedus flagitarint. Dudum ea apud animum expendit Vrangelius et dat mitiora consilia cohortatione. Nam iniuriam accepimus: non primi inferimus; neque Caesar turbar Ordines; sed iura eorum defendit. Recordor quidem, foedus istud principio Viennae multas difficultates habuisse et proprer id multa dissidia in senatu Principum fuisse: Palatinum quoque, cum in Galliam inclinaret, dissvasisse; sed responsum a Caesare tulisse,

mirari se, quod Palatinus ka cupiat, quem Imperatoriae sanctionis observantem esse deceat, si maxime reliqui Principes, qui consilia Gallica fovere credebantur, dissentirent, Et sane recordari in mentem venit audaciae et importunitatis Episcopi Monasteriensis, qui eo progressus est, ut opem Imperii contra Imperatorem invocaret et, si hoc se destitueret, denunciaret, auxilium externum sibi quaeretidum esse. Itaque Imperio de concordia gratulor et, quod secus consilia ceciderint, ac Galli voluerunt, merito laetor. Habent sane Svedi, quod a ter go et fronte respiciant. Auriacus Ordinum Batavorum obsequio crescit et, quod prioribus retro temporibus nunquam creditum est, obtinuit Praefecturam generalem militiae terrestris et navalis Batavae universae pro se et omnibus recta serie descendentibus retinendam. Abbas Gravelius Moguntia excedere iussus est, pari fato, quo Robertus Gravelius, quo nemo importunior Ratisbonae fuit. Idem Persolio, qui legati ordinarii munere Francofurti ad Moenum functus est, contigit. Ita vero et restituitur Caesarea auctoritas, et amoventur callidi exploratores et Imperio vetus gloria, aperto in superiorem Burgundiam aditu, redit. Ita DEVS te et consilia tua fortunet! d. XVII. Nov. CIC ICC LXXIV.

CLXXVII. EIDEM.

COnflictor cum malo domestico, id est negligente famulo et sic oblivioso, ut quoque altera vice literas meas non curaverit. Cuius recordari dum in mentem venit, sane vereor, ne mihi irascaris ac aegre accipias. Sed quia aliena culpa erratum est, nihil in meo studio desiderabis et credes, eo me esse in te animo, ut vel auditum nomen tuum, vel cogitatum in me pietatem augeat ac mihi multo sanctissimum habeatur. Vnum te, Domine, vehementer rogo, ne accessiones ordinarii stipendii adimi mihi sempiterno clienti tuo patiaris, praesertim ob aes alienum, quod conslavi denuo emendis libris, qui tuo in primis honori dicabuntur. Deinceps impensae mihi sunt faciendae in libros ex patria mea resque meas caeteras advehendas. Vt potes, allaborabis, ut ordinarium docendi munus hic adipiscar. Id vero omne tuae prudentiae est, Domine, ac in arbitrio tuo iudicioque positum, utrum Professio extraordinaria retineri a me debeat, nec ne. Nulla opera, nullo labore decro Professioni utrique et cum pietatem tibi, tum diligentiam assiduam probabo. Hoc unum est beneficium, quo ornari me peto, neque tam mea, quam exterorum et, crede mihi, iuvenum Academicorum causa. Ego vero, licet tot ac tantis meritis referre non possim gratiam: tamen apud DEVM pro te deprecabor et monumentis in primis commendabo tuas laudes. Turenius se recipit: pars

nobilitatis Gallicae a Lotharingo concisa est; clausi versus Philippiburgum aditus, ut nunquam opportunius obsideri possit, atque hoc tempore, quo nihil advehi commeatus potest, neque afferri officina medicamentorum, sine quibus in foetido isto paludosoque loco milites praesidiarii persistere nequeunt. Anno CIC ICC LXXIII. occupari, his rebus omnibus destitutum, facile potuisset, si Moguntinus et Palitinus Caesari et Brandenburgico transitum permisissent. Similiter versus Brisacum obsessa sunt itinera, quod utinam, et rota Alsatia et universum Arelatense regnum, hucusque mala fide possessum a Gallis, recuperari posset. A Svedis nihil timeo. Adeo ipsi timent et subvereri eos oportet, ne, quod in Alsatia nunc Gallo, ipsis quoque in Pomerania et Bremensi Ducatu, evenire possit. Instrumentum Pacis Monasteriensis ruperunt Galli et beneficia eo quaesita non Germanorum, sed sua culpa perfidiaque, et irruptionibus foede atque turpiter amiserunt. De Lobkovizio varii et diversi rumores afferuntur. Mulri simulatum aliquid et ad eludendam Gallorum crudeliratem confictum inesse suspicantur, et scenam instrui hanc credunt ac latere aliquid ingeniosum. Ego precor DEVM interim, ut expeditioMauritio Duci feliciter vertat. d, XX, Novembr. CIC ICC LXXIV.

CLXXVIII. HENRICO, L. B. a FRISEN.

FOrtunae Regis Galliae nunc ita iacent, ut Venetias legatum miserit, qui pecuniam a Republ. mutuo dandam peteret. Neque id fictum est; sed ex ipsa urbe Veneta perscriptum Ex Batavia quidam Comitis Valdeccii scriba redux spem mihi fecit pacis, sumpturo cum laborem Arlingtonio, quem Rex ad Batavos dimisit; quanquam haec incerta sunt et alias constat, non levem esse satisfactionem, quam Trevirensis et Palatinus postulant, iusta quidem in re atque honestissima defensionis causa. Monasteriensis adhuc perseverat in fide sua ac ita odit partes Gallicas, ut Caesari denuo quinque millia militum subsidio mittere constituerit. Alioqui Caesareani tot et tantas imperant militares collationes, ut Vestphaliae impendeant ruinae et plurimi incolarum extorres vagentur. De meo statu, Domine, nolo celare, omnes mirari hic, quod et una opera docendi et disputandi sit praceisa, cum Poetica tantum pangendi carminis mihi relinquat facultatem: ac ego hoc animo sim, ut studium, quod tot mihi vigiliis constat, non omittam saltem privatim ac in spem veniam, Sereniss. Electorem teque ipsum mihi nunquam gratia sua defuturum. Ita DEVS te quamdiutissime sospitet et ornamenta tuorum meritorum patriae servet. d. IV. Dec. CIC ICC LXXIV.

CLXXVIIII. CHRISTIANO FRIDERICO FRANCKENSTEINIO, P. P. Lips.

QVod meae rationes tibi non displicent et in eadem sententia mecum esse voluisti et instituti operis te mihi adiutorem obtulisti, testatum facis in me excitando et acuendo amorem tuum. Ego, si quid in ea causa possum, nihil magis optabo, quam ut tu in suscepti laboris partem venias atque hunc industriac fructum mecum communem habeas, quod scriptores rerum Saxonicarum uno volumine coniuncti veniant in lucem. Nam etid praecipue mereris ac tuo iure tibi vindicas, qui intelligam, et subsidia tibi esse plurima, et ingenium multo acerrimum. Retine itaque hunc animum et iuva me, quoad per occupationes tuas longe maximas licet. Ioannes Palatius est iureconsultus, vir equidem non ignarus suae artis, nec monumentorum, quae numis continentur, inops; sed saepe multumque credulitate sua deceptus, dum numos collegit potius, quam iudicavit. Sunt enim inter cos non pauci forma speciosi, sed, si propius inspiciantur, falsi et aevo in primis Karolingico repugnantes. Nec de stylo quid addam, quem, me non monente, quilibet videt esse asperum arque inficetum. Filio tuo, decoro et modesto doctoque iuveni, omnem, quam possem, operam navabo. d. VII. Decembr. CIC ICC LXXIV.

CLXXX. PETRO HOMFELDIO, I. V. D. Ien.

CHronicon, de quo scripsisti, vellem veniret in meas manus, ut eius formam ac titulum penitus viderem. Si divinare possum, dicam, esse vetus Chronicon Schvarzahense, cuius codex membrana exaratus mihi visus est. Nam Conrado Vrspergensi qui tribuunt Chronicon sub nomine Vrspergensis editum, meminisse debuerunt, Conrado Abbati nihil eius operis, praeter continuationem, tribui oportere. Illud vero separati est argumenti, quod vitam resque Dagoberti, Francorum regis, explicari in extremo tui codicis affirmasti. Si enim recordor recte, Dagobertus ille huius nominis primus et in serie regum Franco-Merovingorum fuit undecimus, cuius apud me est antiquissimum et, ut ex stylo aevi aliisque indiciis certissimis cognosco, haud confictum diploma, quod Ferdinandus Furstenbergius, inter Antistites facile doctissimus, quasi fundamentum substruxit opinioni suae de iuribus seculi ab Ordine sacro iam diu ante acquisitis, quam Karolingi susciperent Francorum regnum. De quo quid habendum sit, exponam alibi: nunc, te bene rem agere, precabor. Celeberrimus Strauchius et Schilterus reverenter iterum meo nomine salutentur. Calumnia, quam scelestus homo Academiae vestrae impegit, vertat auctori in exitium: vobis virtute vestra innoxiis proficiat ad maiora incrementa. De castigatione Henninges, crede mihi,

candido et cordato homini, nihil hic quenquam meditari, d. IX. Decembr. CIC ICC LXXIV.

CLXXXI. CHRISTIANO FRIDERICO FRANCKENSTEINIO, P. P. LIPS.

QVod de Grossio, leviro tuo, ad me scripsisti, id eiusmodi esse intelligo, ut, si instituti, de quo audivisse te accepi, rationes confectas explicatasque habeam, nolim pro mea sane in te observantia committere, ut spe expectationeque sua illo frustretur. Nam et tibi omnibus rebus studium meum constare debet, et tunc maxime, quando non magis pro honesto Grossii commodo, quam iustitia ipsa atque aequitate consuluisti. Etsi nune quidem malo eruere scriptores veteres et a Beda inde conquisitos collectosque emittere in lucem; mox tamen subdubito, iterum, neque scio, an Proceribus nostris, quos, aliquot mensibus exactis, adibo ipse praesens sciscitaturus consilium, id sit omnino placiturum. Ne tamen interim nihil agerem, selegi mihi Michaelis Boiemi de Alberto animoso proditam historiam, cum annotationibus recensendam: misitque eo ipse illustrissimus Henricus Frisius mihi suum exemplar Lipsiae, ut video, excusum; sed sine mentione preli et impensae. Quem laborem iam dum sumpsi et aliquot pagellas excudendas curavi, quia credidi, alius, quam Grossii, sumptu editum fuisse. Alioqui noluerim tam esse audax, ut, te non consulro ac renitente

etiam, aliquid in eo genere elaborarem. Ita magnopere eupio tibi rebusque tuis inservire, neque ullum defugere officium, quod tibi quidem a me poni velis atque optes. d. XI. Decembr. CIC ICC LXXIV.

CLXXXII. I. G. H.

DE splendido istoc munere, quod misisti, gratias ago. In carmine non reprehendo dimensio. nem, sed stylum, qui non est vere Germanicus, uti ego eum probo, nostique ipse tu, me obiter et velut in transcursu inspexisse, fretum fiducia peritie scriptoris. Sed, quicquid eius sit, te semper amabo carumque habebo, cum ob bonam indolem, tum ob egregia studia, erga quae pristinum ardorem serva. Eid. Decembr, CIC ICC LXXIV.

CLXXXIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

NVllum ex omni memoria monumentum animo meo occurrit, in quo legerim, Romanos Imperatores, cum se titulis ornarent, Saxonicos se appellasse: quod saepe miratus sum, et profecto ad augendam Saxoniae gentis dignitatem pertinet in primis. Id vero est notissimum, Germanicos, Alemannicos, Francicos, Gothicos quam frequentissime dictos. Atque id arbitror indicium esse Saxoniae nunquam a Romanis in provinciam redactae. Postea autem, quam Romae Patriciatum, qui revera summus Principatus

erat, adeptus est Karolus Magnus, omni cura atque cogitatione eo incubuit, ut Saxoniam diuturno, et quod triginta annos excessit, bello redigeret ad obsequium, et primus, et raro tamen, usurpavit titulum Dominatoris Saxonum: siquidem ei soli haec a Deo felicitas tributa fuit, ut Saxones in Francorum civitatem adscriberet. Enimvero ex annalibus Karolingicis facile evincam, Dominatoris vocabulum eo aevo non herilem, qui dicitur, Monarcham, sed summum Principem solum denotasse. Ex Belgio ita ambigua omnia afferuntur atque incerta, ut vix sciamus, quid credamus quisque etquid scribamus recte. Illud vero certum habemus, dissidia inter Hispanos Batavosque gliscere eiusmodi, ut ex Condaei usu sint et praeludia componendae pacis existimentur. Quae, Domine, tuum est iudicare et praestare consilio Rempublicam, cui divino auspicio impositus es, salvam. Ita te DEVS salvum atque incolumem praestet! d. XIV. Decembr. CIC ICC LXXIV.

CLXXXIIII. EIDEM.

STephanus Baluzius apud Gallos meditatur uno volumine edere omnes sanctiones Christianas regum Francorum, quae capitularia vocantur: ad cuius societatem laboris me invitavit quidam Baluzio familiaris et rogavit, si quid eo pertinens in promptu mihi esset, communicarem. De qua

re deliberanti mihi Iena perscribitur a D. Homfeldio, Strauchio, non ignaro antiquitatis, percaro, repertum ibi esse chronicon, quod Dagoberti nomine inscriptum fuerit, de quo, quae mea sententia sit, exposui per epistolam. Nunc vero id ago, ut perquiram omnes scriptores Saxonicos antiquos a Beda inde, et sub unum aspectum omnes redigere ac notationibus illustrare in animo habeam. Nec displicet institutum Christiano Friderico Franckensteinio, viro Historiae perito, qui se recepit omnem, quam possit, opem mihi allaturum. Itaque te rogo, Domine, adsis conantibus patrocinio tuo er codicum, si qui apud vos sunt, copiam facias. Ego hoc et aliis nominibus multis tibi, quam debeo, iterum solenni formula pietatem obligabo et, ut feliciter hos dies natalitios exigas ac, ut longa serie filios nepotesque florentissimos et voto tuo pares numeres, assidue precabor. Ex Marchia quotidie huc veniunt cum rebus suis, ut securi sint contra Svedorum metum, quanquam hi nihil audebunt hostile, nondum dimisso Ratisbona Oxenstirna, qui ab Imperatore insigni artificio remissus est ad comitia, ut intelligat, non eam hodie, quae olim tempore Gustavi Adolphi fuerit, esse belli faciem et cunctatione prudenti ardor ipsius ac Svedorum refrigescat. Id vero certum, Holmiae nova comitia statim post Kalendas Ian. A. CIC ICC LXXV. indictum iri. Ceterum, quod ad me perscribi iussisti, de anno gratiae, quem appellant, petitio mea non pertinebat ad Professionem Ordinariam,

de qua mihi clementer admodum providisti; sed ad Extraordinariam dirigebatur: qua de re tamen nolim posthac te interpellare, ne benignitate tua abuti videar, contentus votis ac precibus pro te, tua stirpe, filiis, nepotibus publice privatimque faciendis. Ita DEVS te servet atque omni prosperitate cumulet, literisque et religioni, et Academiae ornandae tuendaeque natos Frisios protegat atqve omni gratia sua complectatur! Ego, dum vivam, et gloriae tuae praeco, et pro felicitate tua apud DEVM ero deprecator. d. XIIX, Dec. CIC ICC LXXIV.

CLXXXV. CHRISTIANO SCHVZIO, CONSIL. VEISSENF.

ACcepi dissertationem cum tuis literis, veritus aurem sum, ne succenseas, quod non statim rescripserim. Quod cum aliter factum esset, quam vellem, quaeso, tribuas meis occupationibus, Decrevit enim mihi Potentissimus Saxo noster Poeticen, ut propter constituenda vitae subsidia pleno munere fungerer. Alioqui constitutum habui Professionem cum alio vitae genere commutare. De Lobkovizio fateor eum sui valde oblitum esse. Pleraque enim consilia evulgavit, multa etiam decreta Caesaris contrariis et domui Austriacae perniciosis decretis mutavit. Caprarae institutum de Brisaco per proditionem intercipiendo perscripsit hostibus et alia se officioque sanctissimi administri.

indigna admisit. Oxenstiernae quoque odium conciliavit, quod eodem tempore, quo Viennam venit, coniuratio ista nova detecta esset. Cetera nolim epistolae committere, sed me tibi quam optime commendare, qui scias, me esse tui nominis studiosissimum. d. XIX. Dec. CIC ICC LXXIV.

CLXXXVI. HENRICO, L. B. a FRISEN.

CVm legi epistolam tuam, ita voluptate captus sum, ut gratularer fortunae meae, quae me ita tecum coniunxisset, ut haud gravate communicares, quae ad animi fructum in primis pertinent, et hoc quoque indicio testatum mihi faceres, te in ornandis literis atque me iuvando singulariter promptum benignumque esse. Tum id longe mihi accidit gratissimum, quod intelligo, meum institutum tibi non displicere, quod eo spectat, ut origines Saxonicas accuratius eruam et historiae pleniori hoc quasi auspicio proludam. Nam, quod hactenus moram duco, faciunt multae rationes, quas nondum confectas habeo. Thuringia tota, qua patet, sine exceptione oppidi, vel ullius urbis, nulla gleba, nec portione dempta, pertinet ad patrimonium Saxonicae domus: quod ius ex diplomatis Caesarum et tabulis inaugurationum est deducendum atque iudicandum, nisi quasi pactis aliter conventum, ut cum civitate Northusa et Mulhusa. Id enim singulare est et in praeiudicium iuris alioquin competentis minime allegandum. Et quidem A. CIC ICC LXVII.

a domo Saxonica renunciatum iuri patrocinii hereditarii in Erfurtum; sed non iuri ex capite territorii a domo Vinariensi praetenso. Illud enim ex alia causa oritur et propterea ea cessio non intelligitur ratione eiusdem. d. XX. Decembr. CIC ICC LXXIV.

CLXXXVII. EIDEM.

ANtiquissimum Bedae exemplar nactus sum, quod mihi valde placet ob Saxoniae transmarinae, quae Anglia est, antiquitates. Cismarina enim nuncupatur Frisia colligoque ex Zosimo, scriptore egregio, at saepe in Christianos Imperatores iniquo, Saxones IV. seculo in Batavorum insulas infusos, inter Rhenum et Visurgim late imperasse, usque dum ab se emitterent militem in Britanniam et mox eam in ditionem redigerent. Alioqui Saxonia antiquissima continebatur inter Albim et Chalusum, id est, ut interpretor, Travam. Saxonia antiqua est cis-et trans-Veserana: recentior nostra, quae dicitur superior, aucta Palatinatus Saxonici dignitate a Friderico Aenobarbo. Vnum addo: Gravia dedita est Rabenhauptio, viro tantum laudando, quantum et Mosae exundantis, et coeli molestias atque tempestates Herculeo labore vicit. Ita vero DEVS tibi tutelam, tu mihi, Domine, post DEVM praestes atque patrocinium, ut solebas, serves. d. XXII. Decemb. CIS ICC LXXIV.

CLXXXVIII. EIDEM.

VEnit in manus meas liber Palatii, Aquila Saxonica inscriptus, ex quo cognovi, scriptorem eum non multum profecisse in historia Saxonica, nec est forre, quod collaudem, nisi quatenus Imperatorum Saxonicorum effigies pulchre expressit. Henricum Aucupem et Conradum I. inepte Imperatores appellat, vulgus historicorum secutus. Vitechindum non ex Angriae monumento, sed ex promiscue collectis libris effinxit. Sponsionem cum quolibet antiquitatis perito faciam, eum nec Karolingica, neque Saxonica monumenta legisse, nec, si legisset, assecutum fuisse. Id vero per se constat, non attulisse id scribendi genus, quod ad historiam ornandam valet, ut vix mihi temperem, quin affirmem, humanitatis plane esse rudem. Cum tamen labore hoc perfungi voluit et dignitati Saxonum id tribuere, facile in conatu acquiescere possumus, Ceteroquin Gravia de qua superioribus temporibus per errorem scripsi, die XXVIII. Octobr. pacta est deditionem: postea praesidium Gallicum ex urbe deductum, et Ducatus Clivensis periculo direptionis liberatus finesque, et aditus Batavorum nunc multo firmius communiti sunt. Vnum te oro hoc tempore, quo de Professione poetica ornanda consultatur, partes meae salutis studiorumque suscipias sustineasque. d. XXV. Decembr. CIC ICC LXXIIII.

CLXXXVIIII. N. SCHRADERO.

QVanquam facile probo, quae scribis; tamen arbitror, neque tu aliter senties, eam expeditissimam esse viam perveniendi ad eloquentiam, quam Cicero praeceptis, usu atque exemplo commonstravit. Politianus autem multum saepe a dignitate sermonis recessit et, dum acumina nimis sectatus est, gravitatem amisit. Curio, qui in Ciceronis Partitiones commentatus est, iam diu ante me affirmavit, totum ineptiis scatere. Quod licet ego non dixerim et tibi facile assentiar, multa eum complecti egregia er ad antiquitatem pertinentia: tamen, ut tibi imitandum esse censeam, a me, qui te amo carumque habeo, impetrare non possum. Ita vale et viros clarissimos, duo illa lumina eruditionis reique publicae, plurimum nomine meo saluta. d. XXV. Decembr, CIC ICC LXXIV.

CLXXXX. CHRISTIANO GVIL. GRAVIO.

PRaeclare facis, quod recordaris superioris amicitiae atque consvetudinis nostrae, simul et causam dissipati vanissimi rumoris ostendis. Calumnia est, fateor, et scurrae ab Academia vestra alienioris improbissimum mendacium, quod ut auctori in ignominiam vertat, optandum est. Alioqui virtus atque innocentia vestra facile calumniam istam diluunt et, quo animo omnes sitis,

tot ingenii ad posteritatem victura monumenta nobis confirmant. Ego sane Academiae vestrae omnia felicissima voveo, et quotidie eius laudes amplifico ac merita summorum virorum collaudo. Neque aliter sensi unquam, nec sentiam in posterum. De meis, quod moram dueo, non miraberis, qui sic occupatus sim privatim publiceque, ut differendum censeam, quod festinatum taedio esse possit. Interim quaedam historica opuscula paulatim expromam et lente curabo res meas, te autem rogabo maiorem in modum, ut animum, quem mihi prolixissimum declarasti, deinceps conserves atque de me existimes, omni tempore operam daturum, ut intelligas, amicitiam, quae inter nos coaluit, sinceram esse et in animo mansuram. d. XXVI. Decembr. CIC ICC LXXIV.

CLXXXXI. IACOBO RICHARDO.

QVam prae te fers benevolentiam, valde aestimo et maiorem in modum te oro, ut eo erga me animo maneas. Ego, quantum potero, studebo inservire honori tuo. Notae in Grotium nondum editae sunt, alioqui libens earum copiam facerem. Res Belgicas inscripsi illustrissimo Georgio Friderico. Nunc tibi tantum mitto dissertationem Calovianam atque ex meis geminam de Razino et Friderico III. proxime editam. Cetera in tempore ad te venient. Linsius Ienam profectus nihil eorum, quae voluisti, curare potuit,

iuvenis alioqui doctus et nostro ordini adscriptus ob praeclaram eruditionem. His acquiesce et vale! d. XXVII. Dec. CIC ICC LXXIV.

CLXXXXII. M. IACOBI.

DE illo dono, quo me ornasti, ago gratias et pro eo studio, quod mihi navasti, promitto tibi omnem meam operam, quam ad honorem tuum conferre quoquo modo possim. Vnum te oro, ut meo nomine amplissimum annonae Principalis Praefectum, Hahnium, salutes ac me de mora rescribendi purges. In Iuniorem vix aequo sum animo, qui carmen meo nomine, quod non caret suis naevis, excudendum curavit et mihi accurate inspiciendum non obtulit aliis rebus occupato. Ita vero et mea benevolentia abusus est, et laborem eius causa susceptum talem facessendo molestiam rependit. Parcior enim sum famae meae, quam ut in eiusmodi mendis obsolescat. Scirem, quid facto opus esset, nisi adolescentiae condonarem. De cetero satis diligentiam mihi suam, cum pro suggesto suo disputaret, approbavit. Vale, vir clarissime, et vide, quam ingenue tibi scribam. d. XXIIX. Decembr. CIC ICC LXXIV.

CLXXXXIII. N. N.

IGnoravi equidem, te in luctu esse domestico et propterea serius dolore tuo afficior, optoque,

ut brevi res tuae melius eant et sors ista multo acerbissima longe meliori in posterum mutetur. Grotium quod a me exigis, satisfacere tibi nondum possum. Premo enim opus et lambo quotidie ursorum modo, ut magis magisque expoliam et quasi aptius decentiusque fingam. Epistolam, curabo, ut primo quoque tempore accipias. Interim quaeso te, ut in iis acquiescas, quae cum hac epistola mittuntur. Vale. d. XXIX. Dec. CIC ICC LXXIV.

CLXXXXIIII. H. H.

ITerum me tibi obligasti et, nihil magis cupere te, certum me reddidisti, quam ut mihi satisfaceres et causam meam tam praeclare ageres, ut ipse melius non possem. Quod ut magnum beneficium fuit: ita mihi incitamentum erit, ut vicissim et dignitatis, et utilitatis tuae studiosissimus esse velim. Ego id addam quoque, ut intelligas, quam tibi recte in studiis consulere nitar. Nam mihi nec leves, nec paucae causae sunt, cur velim, imitari te Ciceronem, sed eo imitationis genere, quod liberale sit atque decorum stylo relinquat. De Manutio multum abest, quo minus reprehendam. Nam sane in componendis orationis particulis et commutata dicendi ratione eximius est. Parum vero mihi videtur ornare verba, si absit instructissima rerum varietas. Atqui et hanc suppeditat Bembus, vir genere et animo nobilis, quanquam optarem, ut de rebus civilibus plures et ad reipublicae utilitatem pertinentes epistolas

scripsisset. Vale et me tui honoris cupidum semper existima. d. XXX. Dec. CIC ICC LXXIV.

CLXXXXV. HENRICO, L. B. A FRISEN.

NOndum sententiam muto, neque inficior, verum esse diploma, de quo scripsi. Siquidem tunc eiusmodi res seculi tributae sunt Clero, non ut tanquam regalia possideret, (hoc enim non probandum erat,) sed ut, salvo eo regibus iure, tanquam regis fortunaeque beneficia haberent, et reditus tantum inde ad tolerandam vitam compararent: quod ex aliis diplomatis scio et conficere facile possum. De Svedis, an sint partes electuri, varia scripta eduntur, inepta pleraque et indigna, quae legantur. Quaestio a capite sic arcessenda erat: Svedi, aut quatenus beneficiarii Imperii Principes, aut quatenus separari ab Imperio, arma capient contra Brandenburgicum. Priori modo fractae pacis rei erunt, er lege violatae Imperii maiestatis postulabuntur. Posterius si affirmatur, illo momento, quo intrant Imperii fines, iure sanctionis Leopoldinae, tanquam hostes exturbandi erunt, ut nunc exturbati fere sunt Galli. Quin et desinent esse conciliatores, in quo multum sibi promittunt dignitatis, et consequi utilitatem non minorem possunt. Reliqua momenta ad te pertinent, Domine, et excedunt ingenium meum. Ita vero te recte valere et, laetos exigere natalitios dies, precor ex animo, qui, qua sum pietate erga Frisios, manebo, dum licebit manere inter vivos. De Poetices professione mihi

benignissime credita una voluptas et solatium est, Grotium, summum et anteponendum omnibus virum, poetam quoque fuisse et in tragico genere excelluisse, et ad reges principesque non raro etiam carmine scripsisse. Dissertatio, quae inscribitur Annotata ad res Prussorum, continet sententiam, quod solus tituli usus non sufficiat ad interpellandam usucapionem, nisi alia adsint iuris nostri argumenta, exempli gratia, repetitorum pactorum, inaugurationum beneficiariarum, cuiusmodi diplomata investiturarum appellata, longe plurima sunt domui Saxonicae in asserendo iure in Cliviam. d. XXXI. Dec. CIC ICC LXXIV.

CLXXXXVI. CAROLO, L. B. A FRISEN.

CVm multa abs te beneficia acceperim, Domine, tum sentio, me omnium fortunarum ornamenta tibi debere. Probas enim studiorum nostrorum rationes et foves patrocinio singulari, ut sperent, quo auctore sunt coeptae, eodem adiutore florere posse. Itaque et approbare tibi suam pietatem volunt, et sempiterna obsequia testari, praesertim hoc tempore, quo praeteriti anni memoriam renovamus et suo quisque cliens domino precamur. Vtque humilimae observantiae significationem respicias, vovemus tibi aequabilem felicitatem, perpetuam gloriam, constantem valetudinem, vitam longissimam, familiae incrementa maxima, demum omnia,

quae expetis, bona quaeque Frisios heroas decent, sine fine inclutis heredibus ac posteris tuis continuanda. Kal. Ian. CIC ICC LXXV.

CLXXXXVII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

GRatulor tibi iterum non copiose quidem, sed nec leviter et ex animo, idque cum tua, tum reipublicae causa: tua, quod eiusmodi est virtus atque nomen tuum, ut omnium ore ac sermonibus celebretur; reipublicae, quod tu nobis contigeris, qui consilium pariter et salutem Saxoniae afferres. Quae sane omnia eximia sunt et singularia, eoque magis opto ego ac precor, ut haec sempiterna sint bona, quibus in terra nulla maiora esse possunt. De Svedis, opinor, iam paene raucum esse rumorem. Omnes sane eorum actiones metu et minis continentur. Has autem Caesar, ut saxum fluctus, frangit. Aiunt, iure pacti sibi cordi esse, ut pax Monasteriensis ne violetur. Atqui ea iamdum violata est a Gallo. Tum existimant, Principes Imperii extra ditionem Imperii arma non posse capere. Sed cur non possint, si velint? Adigere eo invitos Principes non potest Caesar. Si autem isti velint, Svedi non possunt prohibere. Ius belli Imperatori et Imperio simul convenit, et data iniuria ubique potest contra quemcunque hostem exerceri. Dolendum autem, Svedos in tanta rerum civilium luce suo et Hippoliti a Lapide ingenio indulgere. Adhaec ponunt pacta Vossemensia inter Electorem Brandenburgicum

et Gallum conventa, quorum sibi cura esse debeat. At per ea non dissolvitur obligatio Brandenburgici de ope Imperio ferenda. Nam haec in ditionibus et, ut hodie loquimur, in territoriis inhaeret, ut ei, salvo iure ordinis, a nemine renunciari possit. Separata itaque et ratione principatus facta conventio illam Imperii nomine debitam non tollit. Id etiam prope risu dignum est, quod in Burgundia liberum Comitatum Brandenburgico ducere non liceat. Equidem ille ad Ordines spectat Imperii, ac ei iure meritoque vindicandus est. Hospes enim sit in Imperio, qui nesciat, ratione eius Archiepiscopum Vesontinum etiamnum in comitiis dicere sententiam, licet nuper revocaverit legatum propter Gravetii importunissimi, cum Ratisbonae esset, minas, propterea quod liberius quaedam dixisset in Gallum, enunciata, ut tunc fieri solebat, a Bavari legato. Verum haec tu, Domine, rectissime nosti et sanctiori iudicio expendisti dudum. Ego repeto vota mea et desino in pietate, ac voveo tibi felicitatem omnibus numeris absolutam. Kalend. Ian. CIC ICC LXXV.

CLXXXXVIII. EIDEM.

BVrgundia Transiurana, quae aliter Gallia Cisalpina dicitur, Karolo Crasso vita functo, erepta est Karolingis, qui eam trecentis sex et sexaginta annis tenuerant, postquam Rudolphus I. huius

nominis eam occupavit, nec iure, sed malo et illis quoque temporibus non raro exemplo a Regno Francorum Germanorum abalienavit. Inde ad Saliquos in Conrado II. cuius res actaque descripsit Vippo, pervenit. Nam Rudolphus III. Arelatensis Rex, ut gloriam sibi ex novo successore quaereret, Conradum II. Saliquum regni Burgundiae Transiuranae heredem scripsit, ipse heredum expers. Ita factum est, ut regnum hoc continua serie recta deferretur ad Henricum V. Imperatorem, publice privatimque infelicem. Hic cum sine prole decederet, Duces Sveviae, ut Otto Frisingensis prodidit, isto regno sunt potiti, quorum exitio felicissimus Imperii status ita mutatus est, ut paterentur Germani illud invadi pariter, ac occupari a Gallis, ut auctor est Monachus Colmariensis, quanquam, quod hi vi fecerunt, isti iure pati non debuerunt. Verum Burgundia Cisiurana meliori titulo pervenit ad Capetingos, quae tamen postea cur et quibus modis successionem Capetingorum cum Austriorum commutaverit, alibi perscribam, contentus commendasse Flodoardum et Andream Quercetanum, illum X. seculi, hunc recentiorem neque ineptum scriptorem. De actis publicis iam constat, incepti poenitere Svedos et odium apud omnes Imperii Principes, vix tota seculo delendum, conciliasse. Hi exitus sunt consiliorum vehementium. Nemo enim nescit iam ab A. CIC ICC LVI. proprium insitumque odium Svedorum in Germanos Batavosque. Vereor sane eventus multo peiores, tametsi optandum fuerat, olim saltem de nostris

partibus bene meritos prudentius incubuisse in studium potentiae aequabilis inter Hispanos Gallosque instituendae. Alia tempora poscebant aliud consilium. Sed enimvero tu, Domine, dexteritate tua sanabis eos morbos, ex quibus respublica dudum aegrotat: nunc vero paulo restituta tua praecipue ope recipit vires et melius habet. d. XII. Ianuar. CIC ICC LXXV.

CLXXXXVIIII. EIDEM.

ARmatae Svedorum, quos Vitrique, Christianissimi Regis orator, donis pellexit, minae passim et praesertim apud Batavos evilescunt. Miror etiam, ad minandum tam pronos fuisse hoc maxime statu rerum, quo neque audere aliquid possunt et volunt esse conciliatores. Nunc primum enim omnes intelligunt, quo animo sint erga Imperium: doleo tamen vel Protestantium causa eorum animos subiisse hunc impetum, ut tam intempestive minarentur et iam aperte proderent, suam potentiam Gallo venalem esse. Illud vero graviter fert Imperium, et in primis ad Saxonis nostri tuamque curam pertinet, quod hospitii militaris saepe modum excesserint et ratione eius concesso Principibus Imperii iure propemodum abusi fuerint remque eo deduxerint, ut supexior Saxonia turbari videretur. Ex actis mihi constat, a tempore Caroli Gustavi haud sedata Svedorum fuisse consilia et utramque Saxoniam

ab iis irreverenter habitam, ut, cum ab hodierno Electore nostro pro fide muneris sui, quod in superiore, ut vocant, Circulo gerit, essent admoniti, desisterent incepto, per acerbam epistolam cum eo expostulaverint. Mihi quidem fervida Gardiana consilia approbat eventus et fama in verum vertit, quod multis abhinc annis accepi, Svedos cupere oppressam Germaniam, et Gallo apud Rhenum, sibi apud Albim Viadrumque imperium constituere in animo habuisse. Excusat tamen eos de tot ac tantis comminationibus Oxenstierna neque ipse dissimulaverim, sic Svedorum, ut totius Europae interesse, ne aut Gallica, aut Hispanica Monarchia praeponderet nimis. At vanus iste metus est, Austriis ad orbitatem redactis et rerum suarum plane satagentibus, Hispanisque ita longa malorum serie affectis, ut toto seculo neque vires resumere, neque superiorum malorum oblivisci possint. Adhaec iustus erga Sobieskium, benevolentia senatorum et recuperato in Cosacos refractarios imperio innixum, metus ante oculos versatur, cuius animus a Gallis agitur ad malum. Id quoque privatae aemulationis est, quod Brandenburgici Oligarchiam metuant, forte, quod Darmstatinum amicum indigne tractaverint. At quis nescit, praeter iussum Electoris illud factum esse et ea de causa Dessaviensem alrera expeditione prohibitum Berolini remansisse. Quis vero Svedos talium iudices rerum constituit. Si repeti ipsorum acta debeant, describenti non volumen, nedum epistola sufficeret. Interim bene age, Domine, et

consiliis optimis Germaniae dignitatem orna ac tuere, et posteritati demum ostende, Frisiorum gloriam esse immortalem. d. XXII. Ian. CIC ICC LXXV.

CC. N. N.

QVod tibi non displicet, Poetam me esse factum, id apud me pondus habet atque arbitror, te eius artis quoque peritissimum, et memini pulchre, aliquid in eo doctrinae genere abs te elaboratum venisse in meas manus. Neque illud te indignum, neque mihi indecorum est, eo quod uterque sciamus, venisse in huius studii partem summos viros, tametsi optandum mihi fuerat Historiae docendae officio fungi et vires in id intendere omnes, ad quod cum omnis vitae exercitatio pertinuit, tum ipsa prope natura me traxit impulitque. Neque tamen sic omitto Historiam et tam Romanam, quam sequiorem depromo ex poetis, et cum Silio, Lucano, Romanas Punicasque res attingo; cum Claudiano Ausonioque, Rhenum Albimque traiicio; ex Sidonio Apollinari primos Francorum reges desumo illustroque. Tum vero constitutum mihi est omnium seculorum, praesertim medii aevi historiam colligere ex poetis et interpretari ex historicis. Quod ideo incepi, quia duxi iuventuti haud inutile, quae non numerum, sed vim poetices a me discet, eoque intelligit, non posse esse poetam, qui non sit pariter historicus. Spectat illuc dissertatio, auspicii causa valvis affixa,

quae tibi offertur. Quam ut cum epistola accipias bencvole et mihi in posterum faveas, quaeso te precorque. Ego, quo possum studio, serviam tibi et sine loci temporisque exceptione observantiam testabor. d. XXVII. Ianuar. CIC ICC LXXV.

CCI. N. N,

CVm proxime ea omnium spes esset, Foederatos, occupata Alsatia, hostium tyrannidem enervaturos et recuperandi veteres limites occasionem habituros, non multo post apparuit, commutatam esse fortunam et Dachsteinium, quo aditus in eas regiones patet, venisse in Gallorum potestatem. Adhaec pleraque Hispanorum consilia cunctando senescunt et, dum pro se quisque laborant, universi prope perduntur. Argentoratenses muris suis inclusi et in periculo versantur, et dolent, sedem belli in Alsatia fieri coeptam, Kal. Febr. CIC ICC LXXV.

CCII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

PLaudunt sibi Galli, liberato Brisaco, castro antiquissimo, et in historia Ottonum celebrato, ac primis regni Teutonici temporibus in ditionem Germaniae redacto. Quod gaudium ipsorum auxit Dachsteinium, proxime ductu Marchionis Vaubrunii occupatum, quod ad ditionem Antistitis Argentoratensis pertiner et aditu omni

Foederatos in Alsatiam superiorem intercludit. Quo factum est, ut Palatini res miserae sint ae spes multo deterior. Siquidem nunc videat frustrari se expectatione potiundi Philippiburgi, postquam irrita Brisaci obsidio fuit. Alsatia veluti cadaver lacet, foedata a Gallis et Foederatis. Marchionatus Badensis a Lotharingis exhaustus est. Francia orientalis iterum expilatur. Summatim, cum defensio speratur, omnia licentiae militis subiiciuntur. Itaque optandum, restitui pacem, praecipue quod Gallus ipse se eius cupidum ostendat, et Oxenstirnae charta vacua, manu sua subsignata, plenam de rebus suis tractandi potestatem fecerit ac Svedi ex Marchia retrocedere coeperint. Quod ut consequamur, DEO supplicabo. d. II. Febr. CICICC LXXIV.

CCIII. EIDEM.

CVm de Patriciatu Karoli M. quaestio est, multi praestanti ingenio viri dubitant, an nec summus Romae Patriciatus denotetur. Quod ut ego censeam, cum alia multa, tum commentarii rerum Karolingicarum hortantur, eratque tune sane iste Romanorum status, ut non possent aliter, quam ut eum summum Principem crearent, cuius ope et auxilio contra Longobardos defensi erant. Nec ratione opus est, ubi rerum testimonia sunt in promptu et publica argumenta delati huius summi Principatus, quae summatim continentur in formula Senatus consulti, anno post natum Servatorem

ICCC LXXIIII. promulgati. Id praeterea memorabile est ac mihi cognitum ex numis, Karolum, dum Romanorum Patricius esset, simplicem circulum, postea vero, quam Imperator inauguratus est, insigne Caesareum, seu coronam a Pontifice impositam gestasse. Et commodum hic memini, me legisse in Corippo poeta, Patricios ceteros quoque gestavisse circulum, sed multo minori potestatis gradu, quam quo gestabat Karolus M. iam dum regno Italiae auctus, et urbis Romanae ac S. P. Q. contra Longobardos defensor ac vindex. d. V. Febr. CIC ICC LXXV.

CCIIII. EIDEM.

QVod Europae et praecipue Germaniae interest, optandum est omnibus, ut pacis consilia bene et feliciter eveniant. Cuius negotii causa missus extra ordinem legatus Oxenstirna omnem curam adhibet, ut exacerbati animi reconcilientur. Ersi enim Austrii Gallique valde contra se invicem contendunt: tamen aequum est, eas offensas, ex quibus tota Europa detrimentum capit, publicae tranquillitati remitti. Vtrinque tamen adhuc omnia magno apparatu comparantur ad instaurandum bellum. Nam, quae pax Batavis, non aeque Principi Auriaco et Caesari expedit. Galli autem nolunt recipere duriores conditiones et finibus egregie munitis confisi secure afferunt et accipiunt cladem. Brandenburgicus uti eius rationes postulant, ita adduci se ad pacem

forte sinet et, cum de aliena salute cogitat, domestica non vult oblivisci. Reliqui Principes partem copiarum, quam quisque Imperii nomine ad expeditiones conferunt, a quibus non est, ut timeat sibi Gallus. Nam eae non ad praelium, sed ad defensionem finium tantummodo educuntur. Batavi per Valdeccium a Caesare flagitarunt, ut Souchio imperatorem sufficeret, usu et consvetudine bellandi coniunctissimum, Souchium quippe et contradicendo saepe molestum, et cunctando suis perniciosum fuisse. Nec felicior fuit Bournevillii praefectura, quod intellexi, eius societatem foederatis Imperii Principibus neque iucundam fuisse, neque utilem. Lenzius proxime magnis itineribus hanc oram transiit, et iam tum Lusatiae appropinquavit. Omnes sciunt, eum studiosissime curasse, ut transitus sine noxa esset. Argentorati dignitatem Legati ordinarii, si vera fama est, obtinebit Ablineourtius, rerum sui Regis intelligens, at ingenio scribendae satyrae Frischmanno impar. d. IX. Febr. CIC ICC LXXV.

CCV. CAROLO, L. B. A FRISEN.

EA nunc literatorum fata sunt, ut ex summa contentione ac disceptationibus longe vehementissimis gloriam quaerant. Samuel Pufendorfius provocat Seherzerum et Gesenium, virum supremo sacerdotio praeditum, acerbe insectatur, imitatus fervidum eorum morem, apud quos docet. AEgidius Strauchius collegas, familiaritate ac necessitudine

coniunctos, praeter honorem tractat et, quasi haec iusta causa esset, Academias atque publicos ordines committit. Doleo nostram et rei Christianae vicem et indignor, cum cerris nunciis accipio, placere sibi in ea re adversarios nostros ac cupere, ut laceremur dissidiis. Ego hic rerum mearum satago et, praeterquam quod privatim Historiae me totum trado, publice etiam doceo, quam vim, quodve momentum antiquitas habeat ad poesin praeclare exornandam. Inprimis eruo post Claudianum et Ausonium, Sidonium Apollinarem, poetas medii aevi, ut ostendam, non solo numero, sed antiquitate maxime hoc doctrinae genus contineri. Id vero, Domine, celare te nolui propterea, quod vereor, reperiri posse, qui institutum optimum in peiorem partem accipiant, quod tamen pertinet ad solide erudiendam iuventutem meque admonet, ne committam, ut sive dignitati, sive officio meo defuisse videar. Ita vero te DEVS incolumem servet et tua illustrissimique fratris consilia prospera privarim publiceque esse iubeat. d. XXII. Februar. CIC ICC LXXV.

CCVI. HENRICO, L. B. A FRISEN.

CArolus Aemilius, Septemviratus Brandenburgici heres, praeter Patris et omnium civium spem, superiore anno decessit, Princeps eo magis laudandus, quia more vererum Graeciae principum, versatus est in castris, neque suam a Patre fortunam seiunctam

iunctam esse voluit, cum ut ad belli artes erudiret animum, tum ut in posterum praesidium esset suis ac in tempore succurreret afflictis rebus. Simulac enim de expeditione Gallica audivit, neque Imperio, neque Patri deesse se oportere, existimavit, cumque procul armis in tuto loco commorari posset, non recusavit proficisci in bellum. Praeterea, rebus Imperii in periculum adductis, Viennam discessit et legationem multo labore atque industria obivit effecitque prudentia singulari, ut factio eorum opprimeretur, qui impedivissent huc usque, quo minus Germaniae res felicius gererentur. Ita cum et gratia Caesaris amicitiaque principum floreret ac studeret maioribus esse fimilis, primum male habere coepit: mox, vehementi morbo, cum nihil contra eum remediis effici posset, in honestissimo bellicae laudis conatu et cursu avitae gloriae ereptus omnibus sui desiderium reliquit. d. XXV. Februar. CIC ICC LXXV.

CCVII. EIDEM.

IOannes Sobiescius, qui multo periculo et labore Poloniae regnum instaurat, hoc quoque laudi suae adiecit, quod Cosacos, certa conditione libertatem stipendiumque exiguum sibi pactos, proxime ad obsequium revocavit. Quod, etsi nunquam crediderunt sapientes posse fieri, praesertim difficillimo Reipublicae tempore, quo Proceres iverunt in partes

et Lithuani Regem deseruerunt: tamen nunc res minime ambigua est, rediisse in fidem obsequiumque Cosacos, et recepisse privilegia atque immunitates suas, et denique singulas in militem tunicas veteri exemplo stipulatos sibi esse. Itaque nusquam laborat Polonia hanc felicitatem consecuta, quantam, qui certis nunciis non acceperunt, adduci non possunt, ut credant. Ego vero et Reipublicae eo nomine gratulor, et voveo, uti eo Rege et veteres fines recuperet, et avitam dignitatem firmet, d. XXIIX. Febr. CIC ICC LXXV.

CCVIII. HENRICO, L. B. A PRISEN.

CVm saepe cogito, Gallos in colendo suo Rege studiosiores esse, tum id maxime perspicio in illis, qui putant, ampullam Rhemensem coelitus missam, ut testimonium esset praerogativae Regum Gallicorum. Non Auberii Fristani vanitatem moror, quam velut uno conspectu videre liceat apud Io. Iac. Chifflethium. Nunc enim mihi tantum res erit cum Vilelmo Nangio, Monacho S. Dionysri, homine perabsurdo et sui plane oblito, cum scriberet, Ottonem Imperatorem a Lothario, Gallorum Rege, Lotharingiam titulo beneficiario possidendam accepisse. Quod quam falsum sit, nullo negotio doceri ex Flodoardo et Sigeberto potest. Etenim ex utroque constat, Regnum Lothariense, quod postea in ducatum est conversum, ab Ottone M. iure belli et transactionis acquisitum esse. Id vero multum abit a beneficiario

titulo, quod ab optimis et quorum auctoritas apud ipsosmet Gallos valet, historicis adscribitur iuri armorum et pactis conventis. Servit nihilominus tempori Auberius et palam contra sentit, parum idoneus causae Regis sui patronus et historiae pariter atque omnis humanitatis ignarus. Qui sane a populari suo, Dionysio Petavio, admoneri poterat, Nangium scatere ineptiis, et infeliciter quoque eruisse origines Capetingicas, et meruisse insuper, ut a doctioribus Gallis castigaretur. Cum vero, auspicio Caroli V. Lotharingici Duces a regno Germaniae separatas rationes acceperint, tum proximis temporibus ita facies eius Ducatus immutata est, ut Gallus, postquam, recuperata Alsatia, elatior factus est, non alia lege Lotharingiam Carolo Duci redditurus sit, quam si eam mercede obsequii beneficiarii recipiendam pacisei velit. Tametsi autem id foret periniquum et vehementer contradicit Caesar: tamen Lotharingus in periculo versatur amittendae supremi Ducis potestatis, quia plerique Foederati animis cadunt. Galli, dici non potest, quae belli horrea, quae arma parent: contra Palatinum metus et memoria superiorum damnorum; Badensem persvasio securitatis et res iucundae ab acriori belli cura avertunt. Et Gvelfi adhuc cum Hannoverano, a quo tamen non magnoperemetuendum est, conflictantur: reliquis formidinem incutiunt Svedi et audaciam pro muro habent. Duas Brandenburgici expeditiones irritas fecerunt, et ob secessionem ab se A. CIC ICC LVII. factam odium iramque suam explentes, hanc vicem reddiderunt: a quo instituto

cur eos religio novissimorum cum Brandenburgico initorum pactorum non avocaverit, mirari possem, nisi exploratum esset, eorum omnia consilia spectare ad incidendum Brandenburgicae et Brunovicensis potentiae nervum. Brandenburgici regiones iam dudum exhausae sunt. Vnum in praesentibus legionibus momentum superest. Eo magis autem Brunovicenses ipsis extimescendi videntur, quia et provinciis opulentiset prompta parataque militia innituntur. Ad haec non ex vano existimant, Daniae Regem et Electorem nostrum non defuturos esse fundatae a multis seculis domui et tot necessitudinibus innexae. Ceterum Austria prudenti cunctatione et tempestiva causae etiam iustissimae moderatione praecipitia et fervida consilia intuetur. Quod si in causa iniusta fecisset olim et Lubecae Gustavi Adolphi legationem magis comiter habuisset, adhuc veteribus finibus contra Gallos Svedosque potentiam suam metiretur. Batavi in admiratione defixi legunt audiuntque, quod Svedi non erubescant affirmare, se citra hostilitatem hospitia militaria suis in Marchia et Pomerania designasse. Auriacus profecto optat bellum, quippe quo eius auctoritas roboratur, quae pace crebris Senarus Generalis contradictionibus destruitur, Souchii vero morosum, ac discors et inutile foederato bello ingenium per Georg. Frid. Valdeccium vehementissime accusavit. Propter eam causam Montecuculio Praefectura belli iterum delegabitur. Bavarum Palatini calamitas ad sanctius erga Caesarem studium obsequiumque inflexit, unde sparsus rumor est, Gallos odio erga

eum sic mutatos, ut eius heredisque Electoratus Principis e medio tollendi clanculum consilium ceperint. d. V. Mart. CIC ICC LXXV.

CCVIIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

SVperioribus annis brevem ad reperscripsi epistolam, qua res actaque Henrici IV. complexus sum. Eo minus autem id oblivisci nunc debeo, quod aliud argumentum literarum cogitanti offerrentur mihi veteres epistolae Henrici IV. et Gregorii VII. A. CIC IC LXXXI. a Reinero Reineccio editae, quibus nihil iucundius esse tibi potest, si in manibus sunt et eas legere vacat. Optarem, Goldastum cum evulgaret Constitutiones una recensuisse, quanquam huius Monarchia Imperii vastus, nec inutilis liber, ad tale argumentum spectat ac testimonium studii industriaeque praebet. Id vero doleo, quod saepenumero vir tantam ingenii vim consecutus iudicium non adhibuerit, quod tamen in expedito fuit omnibus subsidiis doctrinarumque harum instrumentis aucto ornatoque, nisi forsan interdum stipendio conductus id non audebat. Nam sponte quaedam inseruisse Constitutionibus, multa vetant, quo minus ego credam. In publicis, Domine, multae sunt commutationes rerum. Batavi per ludum exhibent aegrotantem Galliam, nec tamen dubitant Galli, familiari gentis more, gloriari, minari, omni demum conquirere ad terrendum. A Palatino Rex postulavit quaedam praeter ius atque omnem moderationem:

accepta repulsa impetum statim in ditiones effudit. Svedorum nomen semper crepat iste populus, at pro certo habeo, Svedos nihil eius causa molituros. Arctae sane horum res sunt, miles fama, quam re, maior, periculum anceps, metus a vicinis ingens, Protestantium usque huc in Caesarem amor et coniunctae vires, Imperii exercitus, auxilia in tam iustae honestaeque defensionis causa, quae scio considerari a Svedis, id tamen prudenter observari, ut, facta Angli discessione a Gallo, tanto enixius quaerant occasionem restituendae pacis, quod antea non facturi erant. Tum vero credunt, Germanos his rebus opportune admonendos, ut, potentes Imperatores dum accipiunt, pariter et metuant, memores temporum Caroli V. et Ferdinandi II. quorum confirmata potentia in bellum civile desinebat et, priusquam crederetur, plenioris Imperii fructus proferebat. Nam non facile modum tenet, qui excessit, si par potentia pari metu conservatur; sin alterutrius praeponderat, alterum deprimi est necesse. Caute satis, at nunc non tempestive, ubi Germania Gallum pro hoste habet. Hoc depulso atque ad honestam pacem adducto, et Episcopis ad officium redactis, facile providebit, ne internus hostis existat. d. VI. Mart. CIC ICC LXXV.

CCX. EIDEM.

PRaefecturae istae sacrae, quae ad ordinem Teutonicum spectant ac vulgo Commendae appellantur, institutae sunt Friderici II. aevo, quod ficut Germaniae infaustum, ita ad hanc sectam militarem fatale fuit. Pauca quidem adhuc eius rei diplomata mihi oblata esse, fateor: vidi tamen membranam anni CIC CCC XXIII. in qua Gebhardus Portfeldius se scripsit hac formula: Dei gratia Commendator in Sublinburg. Cumque opera et consilio aliorum eo uti vellem, commodum ad me quidam ex patria mea in eandem sententiam perscribere voluit, vidisse se codicem manu exaratum, qui eundem annum Hassiae Commendae ostendat. Illud tamen non ausim affirmare, ac si nullae Praefecturae huiusmodi ceptae essent ante annum CIC CCC XXIII. sed quod certe, ante Imperium Friderici II. nullas institutas esse, confirmare possim. Vtinam vero iste Ordo iis, quibus olim, ornamentis praesidiisque redundaret et, quod antiquitus suscepit contra Turcas, idem nunc susciperet contra Gallos. Sed cum id sperare non liceat, erigat nos expectatio exercitus, tripartito contra Gallos, si obstinati esse pergant, instruendi. Quanquam si vincantur Galli foris, domi tamen propter munitos ubique aditus securi esse possint: nobis autem, si male cadat alea, regionum quoque occupandarum periculum impendeat. d. XII. Mart. CIC ICC LXXV.

CCXI. N. N.

GRatulor tibi ex Svedia reduci et gratias ago pro animo multo prolixissimo, quem mihi proxima epistola declarasti. Nam dum consvetudinis, quae mihi cum Vasmero intercessit, recordaris, approbare mihi videris operam, quam in eo reste instituendo collocavi. Id vero et me delectat plurimum, et facit, ut magis accendar ad expoliendos optimos iuvenes, in quibus reipublicae spes est. Lubrica enim plerumque sunt ingenia eius aetatis, et consilio prudentiaque iuvanda, ne aberrent temere, aut licentia, quae cum pernicie coniuncta est, perdantur. Quapropter, ut praeclare existimas, rectorem desiderant atque eos ingrediendae vitae auctores, qui et divini humanique iuris intelligentes sint, et prudentiam civilem perspectam habeant. Qui cuiusmodi sint apud nos, non scriberem, nisi ex me percunctari voluisses, praesertim summi viri a quo invitatus, causa. Nihil diffitebor. Familiam in his ducit Caspar Zieglerus, ab hoc proximus est Gvilelmus Leyserus, iureconsultus profecto solidus et acutus. Post eos hunc ordinem ornant Ioachimus Nergerus et Vernerus Theodorus Martini; demum agmen claudit Straussius, hoc mense in Ledereri defuncto locum surrogatus. Reliqui maiorem famam exercitatione forensi, quam scientia iuris sibi eompararunt. Nec desunt nobis, qui disciplinas optimas doceant; Buchneri tamen hic similem nescio, etsi eius non inepti

hic sint imitatores. Iam enim sexdecim fere anni sunt, cum Buchnerus, eximium Vitembergae suae decus, decessit. Ei suffectus est Kirchmaierus, vir diligens et cupidus excitandae iuventutis. Mathematicas doctrinas illustrant Michael Valtherus et Michael Strauchius. In Philosophia morum versatur Christianus Roehrenseius, Vendeleri successor. Quae ad prudentiam eivilem pertinent, me occupant et eo quidem magis, quod omnis prudentiae civilis nervus Historia civili contineatur. Neque enim praeceptiones sufficiunt, nec obiter allatae rationes, am ex trivio petita exempla; sed in eum campum, ubi Historia se aperit, est descendendum: monumenta omnium aetatum, nationumque inspicienda: res atque acta imperiorum investiganda optimo et, cuius mihi traditum est exemplum, Conringiano more. Sed ne mihi ipsi blandiri vide ar, reliqua in aliud tempus differo meque tuo nomini commendo oroque DEVM immortalem, ut te nobilissimamque stirpem tuam, tota Nordalbingica perpetuo florere iubeat. d. XIII. Mart. CIC ICC LXXV.

CCXII. M. ARTOPOEO.

NOli me frustrari, et libera fidem tuam. De scheda Pufendorfiana mihi satisfecisti et probasti amorem tuum. Vnus restat Trithemius, cuius usum abs te peto et credo, alienas esse a tuo animo suspiciones, quibus fas non est indulgere amicos. Nec tamen mea, quam Ziegleri causa,

librum expeto, cui spem feceram eius accipiendi. Ego alioquin historiam Mosellanicam ita ex diplomatis explicatam habeo, ut carere possim Trithemio. Ita mihi in omnibus rebus adiutor DEVS est et excitat viros boni publici cupidos. Alioqui scias, Trithemii fere omnia fabulis ornata esse, ubi sine instrumentis publicis loquitur, et eius gentis, de qua ex instituto scripsit, veras eum origines non habuisse cognitas. Suppetunt mihi Chronica Belgica et Colohica, per affinem meum curata diplomatisque instructa, ex quibus iudicavi, qualis esset, Contendi eum saepe etiam cum scriptoribus retro priscis et reperi nihil dissimile huius moris. In Francicis ridetur quoque a Gallis, quos, fatendum est, cumulatissima istius historiae subsidia habere. De aliis nihil addam, ne, studio me deterere laudes Abbatis sane alioquin docti, putes. Tantum te obsecro, virum mihi sempiterno amore colendum, Horbium, multa salute impertias ac literarum, quam primum a me reddendarum, spem facias. Eidib. Mart. CIC, ICC LXXV.

CCXIII. IO. HENRICO HORBIO.

SAepe mihi ab eo tempore, quo fratrem doctissimum tuum mihi commendasti, venit in mentem optare, ut veniret huc et vivam tui imaginem afferret. Sed plerosque ditissimos Nobiles nobis eripuit severior superiorum temporum disciplina, ut iam praeter Coldnerum qui cum Orthio vestro huc commeavit,

meavit, vix duo hic sint, qui liberali mercede conducti aliorum vitam studiaque moderentur, nisi quod proxime Vincentius Garmers, reipublicae Hamburgensis consiliarius, ad me scripsit, illustrem quendam aulae Holsatiae administrum proposuisse sibi, silium Academiae nostrae erudiendum tradere. Eadem, ut accepi, Brandii, Equitis Saxonici et tribuni militaris, mens est, quam si non inmutatam esse sensero, faciam, ut intelligas, me tua causa nihil recusare velle, praesertim quod ea animo tenet frater tuus, quae ad exquisitam historiae notitiam doctrinasque insignium gentilitiorum in primis pertinent. De meis autem rebus scribendum esse duxi, obtinuisse me plenam professoris dignitatem. Mallem equidem, in convenienti mihi eruditionis genere. Nunquam enim eo consilio me studiis tradidi, ut Poeticam docerem: voluit hoc tamen Potentissimus Saxo noster tamdiu, donec discessu Greniano historica mihi credi posset. Morem gessi, cum ut studia humanitatis paulum intermissa excitarem magis, tum ut privatim in docendae historiae officio pergerem et ne sic quidem intermitterem, quod ad iuvandos Academiae cives idoneum atque utile existimarem. A te autem iure quodam meo postulo, ut, qua polles Francofurti auctoritate, ea utaris ad scriptores a Reubero Freheroque editos denuo excudendos. In quo genere Zunnerus se adhuc praestat virum et Rempublicam literariam multis modis sibi obstringit. Quapropter ei animum addas et in laudabili proposito confirmes. M. Artopoeus Rationale Goldasti, quod Dresdenses nostri Proceres iam dum

desiderant, afferet, quod, fac, ut quamprimum rursus lucem videat. De publicis quantum perspici eoniectura potest, Foederati ante pacem, quam expectamus, forsan decretorio praelio experientur. Svedis magnam invidiam conciliavit studium Gallicum. Oxenstirna deprecatione sua pro Vngaris Silesiisque facta irritavit potius Purpuratorum Viennensium animos, quam emollivit. Brandenburgicus sane, Svedos adeo praetermisisse officium suum, affirmat, ut legato ipsorum consilio Imperii interdicendum esse, putet eoque solicitaverit Caesarem et Ordines, si Svedi tam obstinate et cum sua iniuria hospitia in suis regionibus designare pergant. Illud certe verum est, de superiori possessione gloriae existimationisque ipsorum multum detractum esse, et prius lupos ovibus, quam Svedos Brandenburgicis et Luneburgensibus sincere conciliatum iri. Sed haec satis. Interim DEVS te in florentissima republica florentem servet. Caius et Servius, quaeso, officiosissime salutentur. Vterque Pompeii se tibi commendant per interpretem me enixe et profecto ita hic vivunt, ut ultro praeclarum testimonium iis impertiri possim. d. XVI. Mart. CIC ICC LXXV.

CCXIIII. N. N. FRANCOF.

NVnc demum mirari posses audaciam meam, nisi proximis literis, quas Lipsia ad me dedisti, promissa tua confirmasses. Itaque ea fide et animi erga me constantia fretus, identidem cogito, quemadmodum primo quoque tempore gratissimum animum declarare tibi queam. Nunquam enim committam, ut tanti beneficii oblitus videar, praesertim, quod id studiis meis tribuere voluisti, ut quoque te adiutore pluribus ornamentis redundarent. Tum vero perspicis, brevi illud, quod abs te profectum est, officium cum publico nominis tui honore coniunctum fore. Ita te DEVS servet et studia honoremque tuum praesidio ornet muniatque! d. XVI. Mart. CIC ICC LXXV.

CCXV. N. N.

ABs te accepi duas epistolas, quibus intellexi, te salutis Klickianae esse cupidissimum. Cumque mihi eius iuvandi partes imposuisti, nihil tua causa defugiam et, quantum in me est, optimo et cordatissimo iuveni serviam. Nam et vitam et dotes eius valde probo, et vivam tui candoris imaginem in ipso contemplari mihi videor: tantum ampliora fortunae subsidia illi opto ac te rogo, ut omnes rationes tuas ad eum iuvandum accommodes.

Crede enim mihi, fore, ut ad laudem tuam pertineat, talem clientem habuisse. Proxime etiam hic fuit M. Artopoeus, doctus atque egregius vir, et verus mecum applausor tui honoris, quanquam, nescio, quod triobolare hominum genus Lipsiae mussare de te aliquid sinistrum, audio: quod tamen infra tuam gloriam sit timere. Proletaria enim est eius hominis antiquitas, qui tibi non bene cupit. De me tibi persuadeas, et laudis tuae, et dignitatis perpetuum propugnatorem fore. Zieglerus me, cum honorifice tui a me iniecta mentio esset, obsecravit, ut te multo officiosissime salutarem. De cetero hic omnes sumus salvi atque incolumes, et fruimur optata pace, nisi quod Svedi religionis pactorum obliti nuper hospitia militaria sibi in Marchia Brandenburgica designaverunt, conducti a Gallo, ut distinerent fidentem copiis suis Electorem. Quibus praecipitibus consiliis quantum de veteri gloria detraxerint, vix dici satis potest. Sanctionem Vestphalicam violaverunt. Fidem anno CIC ICC LXXIII. Elect. Brandenburgico datam non servarunt. Circulum superioris Saxoniae indigne tractarunt. Auxilia proportione sua debita denegarunt. Contra officium conciliationis fecerunt atque intercedendo per Benedictum Oxenstirnam Viennae rem eo deduxerunt, ut multo, quam ante, peiori loco esset. Doleo veteres nostros vindices tam imprudenter agere et omnium odia factis istis iniquissimis sibi conciliare. Iterim vale! d. XVI. Mart. CIC ICC LXXV.

CCXVI. MARTINO DRACHERIO.

CPem mihi facit inusitata tua humanitas, ut, quam aliis benevolentiam praestas, eam ne mihi quidem sis denegaturus, praesertim quod Kelleri, qui studiorum gratia apud nos commoratur, obtestatione eo adductus fuerim. Is, ut iuventae lubricum est, per me rogat, uti auctoritatem tuam sibi praestare velis, et collocare deprecationis officium atque mitigare iratum animum patris. Quod recusare non potui, neque dubitavi, quin ipse tu aequo animo accepturus esses. Errant saepe ingenia et prava consvetudine a rebus seriis avocantur: ea vero si rerum ante actarum dolore afficiantur et, ad frugem reditura se, promittant, dandum est aetati aliquid, ea tamen lege, ut tempestiva reprehensione in honesto proposito confirmentur. In horum numero cum sit Kellerus noster et superioris vitae eum poeniteat, quaeso te, ut saluti eius faveas et hoc quoque officium tribuas, ut studium sacrum, quasi pro derelicto habitum, cum studio rerum civilium commutare atque eius instituti causa iter alio suscipere ipsi liceat. Haec Kelleri mens est. Iudicium penes te patremque erit. Ego satis habeo navasse operam, quam tot repetitis precibus a me flagitavit. d. XVI. Mart. CIC ICC LXXV.

CCXVII. TOBIAE PEVCERO.

GRatum mihi laborem suscepisti, quod proximis literis mihi declarosti nomina Augustae sobolis. Quanquam enim ea mihi aliunde suppetebant: tamen de quibusdam subdubitabam. Nunc autem tua opera confirmatus sum, quae non est, exigua tuae erga me voluntatis significatio, neque ex memoria mea unquam evelletur. De Caesaris expeditione omnes bene sperant, Friderici autem res actaque deridentur. Brandenburgico optamus meliorem fortunam et nihilo deteriores vicinos. Svedi enim contra ius fasque omnium pactorum eum adorti sunt: nunc tamen retrocesserunt paulo atque adhuc minantur. Sed ita Imperium offendunt et sibi ipsis nocent, dum Gallo student. De Vngaris et Silesiis male meritos esse, ipse scis, eo quod intercessione pro iis facta modum excessisse et, dum peterent, arma ostentasse videantur. d. XVI. Mart. CIC ICC LXXV.

CCXVIII. N. A KOETTERIZ.

IVcunda est mihi recordatio superioris nostrae amicitiae, quam proxima epistola confirmasti et, ne quid benevolentiae erga me tuae deesset, decora gratulatione me ornasti. Ego vicissim tibi ac studiis precor, ut ab iis ornamenta in patriam stirpemque tuam proficscantur, et omnes honestissimi

conatus tui ad avitam gloriam, singulari atque tuo ingenio propria contentione, referantur. Perspexi enim, cum hie esses, vim divinam animi tui et dotes longe maximas, quae sane non possunt fallere spem meam, si, ut coepisti, cursum laudis tuae conficere pergas. Notum certe habeo ardorem constantiamque tuam, atque adeo in spem venio, fore, ut quamprimum per te Koetreriziorum gens ac rota patria illustretur. Quod ut consequaris, opto et, consecuturum esse, certe affirmo, si pristina virtute continuataque superiori diligentia nitaris. d. XVII. Mart. CIC ICC LXXV.

CCXVIIII. L. IODOCO SLAFIO, PRETTINENS. ANTISTITI.

MItto iuvenem ad te vita et doctrina commendatissimum, gente Francum, qui propterea non audet repetere patriam, quod ibi omnia sunt in luctu et squalore belli, optatque, non disiungi longiori intervallo ab Academia. De stipendio, quo illum conducturus es, dixi et paratus est inire conditiones, quas tulisti. Hinc ad te venit, ut praesens, quae tua mens sit, experiatur. Ceterum Vittati vocabulum in momento aliquo separatim extante nondum reperire potui: ut primum autem eius reperiendi copia fuerit, significabo. Credo autem, ut alia, usu Germanorum serius ea notione receptum et ante

XIII. seculum non extare. Diploma Dommizense avide cupio videre; nec magis me tibi devincire posses, quam si eius exemplum viro optimo extorqueres. Diploma Electoris Venceslai, aut saltem ei praescriptum titulum communica. Item Alberti III. ultimi Ascanii titulum vehementer desidero. Ita DEVS te servet. d. XIIX. Mart. CIC ICC LXXV.

CCXX. HENRICO, L. B. A FRISEN.

ITerum totis viribus armantur Galli, pars subTurenii signis penetrabunt in Mosellanicam veteris Lotharingiae portionem, pars ius ac potestratem extendere trans Mosam, Condaeo duce, conantur. Nec segniora sunt Foederatorum consilia; neque dubito, quin denuo armis rem tentaturi sint, qui tripartito exercitu resistere statutum habent. Permanet in proposito Brandenburgicus et Svedos fractae pacis coarguit, vehementisane epistola, ut omnes eorum intelligant destinationes. Ipse diffiteri non possum, Svedos proximis annis multum ab se Germanorum animos avertisse, quod verbis ac foederibus praeferrent amicitiam et factis odia pensarent. Brandenburgico illuserunt, procul omni Imperatoris foederati reverentia, tantum, ut omnes eius expeditiones irritas redderent atque hoc modo invadentibus Gallis omnia opportuna facerent. Cum iuvandum Imperium est, tergiversantur ac praetextu officii conciliationis ab se suscepti auctoritatem

superioris Saxoniae minuunt, rogata pro portione sua auxilia denegando. Vereor, ne idem illis, quod olim Luzenburgicis evenit Bohemiae Regibus, tandem quoque usu veniat, qui amicitia Gallica plus Imperio, quam aperti hostes armis nocuerunt. DEVS enim approbare non potest istas contra libertatem Teutonicam, praeter ius fasque comparatas insidias, quas nunc non sapierites modo, sed vulgus etiam perspicere potest. Sed munus intercessionis pro Vngaris Silesiisque, quam bene positum sit, omnes sciunt. Nam asperis remediis refricuerunt cicatricem et Caesaris animum usque eo irritarunt, ut dixerit P. Mullerus, nunquam fieri posse, ut permissu beneficioque Caesaris Vngari rursus libero sacrorum iure fruantur: vanum irritumque esse, quicquid ex Intercessione Oxenstima speretur. Non multum abfuit, quin iste Oxenstirnae labor urbi Vratislaviae proficeret ad praesidium Caesaris recipiendum. Praererea ex actis cognovi, Oxenstirnam accurate vim pacis Vestphalicae, qua Principatus Silesiae respicit, non esse assecutum, quod maxime miror, quia ex commentariis Sternbergianis, Regi Svediae dudum exhibitis, colligere expeditum erat. Sed haec alio pertinent ac modum epistolae excedunt: tantummodo nunc tibi precor, Domine, dignam nomine tuo felicitatem atque opto, ut tua cum salutis ratione suscepta consilia nobis patriaeque benevertant. d. XIX. Mart. CIC ICC LXXV.

CCXXI. N. N.

OPeram mihi egregiam collocasti, et peto abs te, ut Chronicon Torquati Magdeburgense, Thracigeri Hamburgicum, Petersenii et novissimum Olearii Holsaticum, quin et Lubecense conquiras. Pretium libens solvam. Scriptores Bohemicos Freheri etiam desidero et Iusti Reuberi Scriptores, quos si comparabis, pecunia statim numerabitur. Rumores de me ipse sperno, et pluris est mihi mea conscientia, quam falsus hominum sermo. Doceo, ut me decet, et credo, quod pium est credere, Calumnias non moror et imperitae malitiae tyrannidem detestor. d. XIX. Mart. CIC ICC LXXV.

CCXXII. CAROLO, L. B. A FRISEN.

EDitum est et, ut suspicor, ab administro quodam Brandenburgico scriptum Germanicum, in quo vehementer perstringuntur Svedi, cum quod per latus semper oppugnent Reipublicae Germanicae dignitatem, tum quod reconeiliatam cum Imperio gratiam solo nominis Gallici studio nuper immutassent. Quod postquam legi, publicae Electoris Brandenburgici epistolae, quas comitiis Ratisbonensibus submisit, in manus meas venerunt, in quibus cum ipsis de proximis actis, tanquam cum Imperii hostibus, expostulavit. Etenim id

moleste omnes ferunt, talia ab iis contra Imperii leges admitti, quae cives imperii, qui iure, non armis, experiri debent, minime decent: ut, nisi ab ea mente desistant, veterem conservatae Reipublicae gloriam amissuri esse videantur. Vt de aliis nihil scribam, quae demonstrant inimicissimum erga Germanos animum, hoc etiam argumento, quod Circulus, qui dicitur, Saxonicus, superior non modo ab ipsorum officio desertus, sed etiam iniuria affectus fuerit. Sed ea ad tuas illustrissimique fratris curas spectant, Domine: ego, nunc tantum auxilium tuum ordinis, nostri causa implorabo, ut in ea voluntate, quae iamdudum te immortalem reddidit, erga nos spretasque fere Musas atque ideo benignitatem tuam appellantes, permaneas: consiliis horum resistas, qui in perniciem honoris nostri novos assessores Medicorum parant atque meditantur, ut quacunque ratione possint, nos turbent locoque moveant. Id enim tuae incomparabilis, prudentiae est et facit ad fovenda excitandaque ingenia, si videant, sibi hoe tribui, quo honor ipsorum conservetur. Cognosce autem ex uno Sam. Pemario omnes, qui nos commoro animo pro. concione obiurgavit, Vir cum erga Principem ingratus, tum in nos iniquus. Passi ea omnia sumus et, ut calumniam rixarum studii amoliremur, ne mussavimus quidem, Nunc vero, cum iterum deturbandi sumus, continere se patientia nostra non potest, quin in tua gratia perfugium sibi quaerat. Quamobrem id da meismeo totiusque Ordinis nomine obtestantis, precibus,

ut rebus nostris honorique Ordinis, paene ab omnibus oppressi, tua opera validoque praesidio consulatur. Quod ut speramus humilime, qui noctes diesque studiorum liberalium dignitati amplificandae incumbimus: ita omnia vota precesque ad perpetuam illustrissimae tuae gentis felicitatem cumulamus. d. XXVI. Mart. CIC ICC LXXV.

CCXXIII. SAMVELI HVNDIO, IC. DRESD.

CVm miraris institutum docendae Poeseos, plane in re seria ludere atque ingenio tuo indulgere voluisti. Nam ab omni humanitate alienus sit, qui penitus neget, Lucanum in poetis esse numerandum. Claudianus, princeps post Maronem in carmine heroo et, iudicio Scaligeri, egregius, historiam composuit, neque praeter officium poetae fecit. Ipse Virgilius tota Aeneide historiam versibus continuatam complexus est. Ineptiat enim, qui existimet, antiquissima Troianorum historia nihil, praeter fabulas, contineri: quanquam ab ea vanitate non abhorruit Philippus Cluverius, in plurimis ridiculus, dum vult esse serius. Neque ea mihi mens est, ut poeta semper veram historiam doceat; sed ut mythica, a qua poetae incipiendum est, initium ducat, ibi autem cum vulgo non consistat, sed ad veram quoque transeat eamque versu ornet. Quod aggressus superiori seculo Conradus Celtes primus inter Germanos lauream

meruit, insigni atque ad posteritatem memorabili exemplo. Enimvero, una opera is et poetam esse se, et historicum, eruditissimis, quos ipse Hermannus Conringius commendat, versibus demonstravit. Quapropter de me statuas, non [reading uncertain: print faded] aliam fuisse meam sententiam, quam quod iuventuti auctor esse velim studii elegantioris, et quod momentum non in schola modo, sed in vita etiam habere possit. Vsque huc enim, qui opera mea utuntur, non rogant, ut poesin, quemadmodum in trivio solent, doceam; sed nervos artusque eius ex antiquirare ostendam, et aureum Ciceronis Topicorum librum non magis in eloquentia civili, quam in poesi valere, exemplo commonstrem. Quod uti non ignoras, ita supervacuum duco diluere, quod a scriba tuo allatum est argumentum. Nam qui obit partes tantum historici, et plane deserit officium numeri et mensurae carminis docendae, is procul dubio neminem erudire ad eas literas, quae decus ex versu capiunt, posset. Quod cum ego non soleam, sed utilitatis causa tantum cum usu coniungam, nemini, nec illustrissimis Patronis meis, displicere potest. Quod de philosophis Angliae commemoras, verum est, nisi quod saepe nimis a gravi atque utili philosophandi genere abeunt. Nuper Spinoza in libro, quem philosophandi libertatem inscripsit, aliquid monstri aluit, eoque atheorum doctrinas texit, quae res sane pessimi exempli est meruitque iste scriptor, ut a Io. Melchiore, Batavo, refelleretur. Hobbesius, qui multas suae philosophiae reliquias Baconi de Verulamio

acceptas fert, subtilitate sua animum oculosque pascit, praesertim in Statera Morum, quanquam nec inelegans de Cive opus, saepe tamen caute legendum est. Quod in Samuele Pufendorfio desiderant exuditi, qui, quantus quantus est, Hobbesianus est. Quid Grotio enim debeat, legendo facile quilibet experiatur. A rixis et conviciis istis prorsus abhorreo et doleo, seculum esse, calumniari. In seriis et, quae ad conscientiae tribunal pertinent, maxime mihi iudicii gravitate se commendavit Sandersonus, Anglus, qui et tacite et prudenter saepe, nostrum castigat Balduinum, virum ceteroqui incomparabilem et de re Christiana immortaliter meritum. In publicis, Domus Austria ductu Montecuculi iterum tentabit aleam: tripantito exercitu rem agent Foederati. Auriacus bello crescit et belli continuationem ante alios svadet. Benedictus Oxenstirna in explicanda sanctione. Vestphalica se, quasi in schola, Viennae exercuit et contra, quam putabat, exercitus est. Svedos, opinor, consilii violenti poenitet; sed vieit aurea armatus hasta Vitrus. Videant ipsi etiam, ne ita victi a nostris iure armisque vincantur. d. XXVII. Mart. CIC ICC LXXV.

CCXXIIII. PETRO HOMFELDIO, I. V. D. IEN.

et ominor, eam proludere maximis honoribus tuis. Nam et haec mea hic sors fuit. Multi odio atque invidia in me irruebant. Omnia forti invictoque animo tuli atque ita tandem, fortunante DEO, vici. Crede mihi, non aliter tecum actum iri. Virtute sane ac ingenio, quod tibi felicissimum contigit, eluctaberis. Est DEVS, erunt patroni, qui opem tibi ferant non minus, atque summi viri, Strauchius et Schilterus. Tantum perfer omnia et sustine, et gradum gloriae, qui tibi patet, ne desere. Non piguit Lipsium Iena discessisse. Nam vix eum Bata via acceperat, cum colebat virum et mirabatur. Eadem fortuna uti tibi ad Fresones redituro eveniat et quamprimum honoribus amplissimis orneris, DEVM precor et, si illa discedendi certa fixaque mens est, oro te, ut mihi favere et scribendi officium continuare pergas. Ego faciam, ut intelligas, cum homine ingenuo et dignitatis tuae studiosissimo, amicitiam te contraxisse. Ita te DEVS servet et institutum consiliaque tua ad salutem gloriamque tuam dirigat! d. XXVIII. Mart. CIC ICC LXXV.

CCXXV. N. N.

QVod periculum in iure publico facere statutum habes, praeclare facis et opto, ut serves laudabile institutum. Ego, si quid consilii afferre possem, non ducerem inutile, si de Landgraviatu Thuringiae et singulari ratione iuris in eum genti Saxonicae convenientis disputares. Nam de

hodierno statu, quo armis adhuc dubiis causa disceptatur, nemo prudens disputare ausit, nec sinet facile doctor tuus celeberrimus, ut tale quid suscipias: quod ego scriptis epistolis committere malo, quam publicis schedis. Vnum te rogo, aes alienum, quod apud Heberum conslavisti, dissolvas, quia ad fidem tuam liberandam pertinet et ego memini, me vadem tuum esse factum, Vale. d. XXIIX. Mart. CIC ICC LXXV.

CCXXVI. IODOCO SLAFIO.

DIploma Venceslai tam evidens atque perspicuum est, ut libens mutem sententiam ac tibi iam ultro assentiar. Id autem certo adhuc investigare non potui, quando Vitrici vocabulum ea notione receptum fuerit, ut denotaret Ecclesiae Curatorem. Nam quod, occasionem a Presbyteris Laicis desumptam esse, existimas, id nullo antiquitatis indicio probaveris. Nullus enim locus, est, qui talis significationis documentum praebere possit. Apostolorum sermo et usus Patrum firmant hanc sententiam, atque non alium pro Presbytero habent, quam qui ordini sacro adscriptus est et nostra consvetudine dicitur Ecclesine minister. Neque secius usurpant Clemens Romanus ad Corinthios, Irenaeus, Clemens Alexandrinus, Irenaeo aequalis: ex Latinis Tertullianus et, qui sunt veteris ac probi aevi. Recte itaque Calvinum castigavit Gvilelmus Laudus, Praesul Anglus eruditis

ditissimus. De Venceslai titulo non possum, quin moneam, te non recte scripsisse, siquidem Saxoniae Ducatus ante Angriae et Vestphaliae Ducatum scribendus fuit. Rogo igitur te, accurate et fideliter de hoc negotio rescribas mihique satisfacias. Forsan autem Albertus III. titulum Electoris quoque adscripsit. Certe non constat, id fecisse Fridericum Bellicosum: an primus autem, nolim temere affirmare. Nam, postquam Venceslaus ab Imperii posseione deiectus est et Aurea Bulla per Sigismundum, Caroli IV. filium, solenni confirmatione robur accepir, minor Electorum erga reliquos Principes metus in vidiae fuit atque ab eo tempore forsan primum omnes et singuli eligendi Imperatoris ius consecuti Principes usurparunt Electorum titulum et, quia hic recentior est, post Summa Imperii ministeria scripserunt. Quod de amplissimis Angriae et Vestphaliae Ducatibus et, quamobrem amissi fuerint, sciscitaris, non potest te fugere, Gvelfos et nominatim Henricum Leonem, cui Bernardus Ascanius a Friderico Aenobarbo suffectus est, iis sententia Friderici fuisse exutum et maiorem eorum partem Ecclesiae Coloniensi attributam, quanquam non tam iure, quam vi, Archiepiscopus Coloniensis eos Saxoniae veteris, id est, Angriae et Vestphaliae Ducatus obtinuit. Iure enim pertinebant ad Gvelsos, aut, si his iudicio Imperatoris abiudicati erant, Bernardo Ascanio, qui A. CIC C LXXX. a Friderico Aenobarbo Saxoniae, Angriae et Vestphaliae Dux creatus est, una

cum Saxonia optimi isti Ducatus obvenire debuerunt. Diploma Commendae Dommizensis ne differas mittere et ordinem tituli, quem per incuriam disposuisti, corrige. Haec autem aequo animo accipe et mihi fave. d. VI. April. CIC ICC LXXV.

CCXXVII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

QVanquam in spem pacis multa ostenduntur et forte existimari possit, novum belli Gallici apparatum esse conatum ultimae necessitatis atque haud dubie hoc anno terminari oportere: tamen occupata nuper insidiis arx Leodiensis, quae ad invadendos Foederatos opportunidima et praesidio Traiectino ad Mosam utilissima est, ac horreum belli de integro Philippiburgi aedificatum atque excursiones, quae ex eo quotidie fiunt, immanissimae et conditiones periniquae, Caesarem ac Foederatos merito in persequendi belli iustissimi curam cogitationemque avertunt. Palatinus tentandae iterum Alsatiae auctor est, neque ea consilia Galli inulta sinunt et, quicquid pagorum vicorumque superest, crudeliter exurunt. Dachsteinium, quod in superiorem Alsatiam aditum munit, solo aequarunt, ubi reperta sunt vestigia Dagoberti, antiquissuni Francorum regis, qui arcis Dachsteiniae fundamenta iecit. Vnde non vano iudicio histrorici rerum Alsaticarum iudicant, olim Dagobertsteinium fuisse appellatum. Ipse ego huic sententiae subscripsi dudum et in ea me novissimae

ruinae Dachsteinienses consirmant. Sed quia atrociora minantur Galli, Caesar in media Francia orientali eomparat annonam, et Wurceburgi, Bambergae ac Francofurti ad Moenum aedificat belli horrea, ut ibi et refici conmeatus militaris possit, et copiis tutus ac ad alimenta suffecturus locus sir, si in agros Gallorum populationibus atque incendiis soedos egrediantur. Montecuculi cum summo et libero imperio rursum praesectus est Caesaris exercitui, de quo est eo maior exercitui expectatio, quod susceptae A. CIC ICC LXXIII. expeditionis ductor felicissimus fuit et, quo superba Gallorum versus Bohemiam in irritum caderent consilia, astu militari potius, quam vi effecit. Svedorum animos paulo iterum reverentia subit optantque cum Brandenburgico concordiam. Si possent, Tottium ab inferis excitarent, Oxenstirna tantis destinatis impari, ut qui vix longo tempore eum aequare experiendo possir, cuius et Koppii habiti vehementius sermones, cum utrique per Silesiam iter facerent, multos in admirationem rapuerunt. Apud Batavos multorum erga Principem Arausionensem diffidentia et in Fagelium, sanctum eius consiliarium ac ab Hollandiae pensionibus, odium est. Vicefordius magnam sibi labem aspersit et Petri Grotii liberum commeatum adepti famam novus rumor foedat. Ceterum, Domine, te DEVS server, lumen reipublicae et totius posteritatis aeternum decus. d. IX. April, CIC ICC LXXV.

CCXXVIII. [correction of the transcriber; in the print CCXVIII.] V. A.

COmes Montecuculi opima Vngariae dynastia, tanquam rei bene feliciterque gerendae auctoramento, a Caesare donatus Vienna discessit: qui quanta spe Foederatos erigit, tanto terrore Gallos complet. Revera enim fato ita benigniore datum est, ut contra senes Gallici belli ductores senex ille Vlysses excitaretur, et fortitudini Germanorum prudentiam veterani imperatoris et consilia multo saluberrima adiungeret. Plurimum enim refert, ut recuperet Germania veteris Austrasiae fines et Caesari expedit haec divinitus provisa Germanorum concordia ad vetus Alsatiae peculium recuperandum. Nec est, quod metuat sibi a Svedis Germania, qui omnibus invisi esse coeperunt et in Silesiae finibus spectris ostentisque terrentur. Multi proripiunt sese: plurimi etiam ex ipsorum exercitu moriuntur, adeo, ut certis auctoribus compertum sit, XII. millium etiamnum vix numerum explere. Crossam tentasse dicuntur, sed repulsi praedandi opportunitate carent et nihil perinde, ac victus inopiam et rei numariae diffcultatem conqueruntur. Quae sane turbida ac infausta Regni a Karolo XI. suscepti initia sunt, venitque hic in mentem recordari, quod mihi quidam familiaris et siderum motus ac divinandi peritus vir affirmavit, Karolum XI. fore Regem inselicem. Vtcunque autem id sit, tamen expendenti praesentes res omnino videtur

nimis celeriter impetus Svedorum efferbuisse, ut forsan non sine ipsorum detrimento evanescere possit. Danus, licet oceulto recipiendae Scaniae desiderio incensus, prudenter consilia moderatur et non vigentem, sed armis concussam Svediam aggredi in animo habet, Hispanos imitatus, qni non prius bellum contra Gallum decreverunt, quam vires opesque eius a Batavis et Caesare labefactatae essent. Nec fefellit eos opinio et ex miseria Gallorum commoda sibi pararunt nutantemque Monarchiam opportunitatis memores fulserunt. d. XVI. April. CIC ICC LXXV.

CCXXVIIII. HENRICO, L. B. a FRISEN.

SPes pacis sensim evanescit et quanquam consentientibus omnium votis dudum expetitur, ac scio, hoc et proximo mense de ea ante finem Maii restituenda adeo non dubitatum suisse, ut quoque in hanc sententiam depositis pignoribus certaretur: tamen immutatae sunt Foederatorum voluntates, postquam Svedi conciliationis obliti se immiscuerunt. Novi Principem, summorum consiliorum participem, qui dixit, aut Svedos e finibus Germaniae eiiciendos, aut nunquam sperandam esse tutam pacem. Sed ita graviter statuere nulla ratione utili Protestantes possunt, ut qui sciant, non manere semper eundem rerum statum atque eo vehementi ac rurbido instituto novis motibus causam praeberi. Verum ita suo malo experti sunt svedi, non inane esse nomen Caesaris,

et totam fere Europam tacite cum iis expostulare ac culpam non reconciliatae pacis reiicere in ipsos. Dani sane et Brandenburgicus ac Brunsvicenses Duces hoc spectant atque hoc agunt, ut Gothi in antiquos fines denuo cogantur. Palatinus Birckenfeldius solus adhuc inter Germanos Principes sequitur signa Gallica et invitus a Rege retinetur, neque missionem impetrare in hunc diem potest et, ne fidei erga Imperium violatae accusari possit, in Comitatu Ruscinonensi contra Hispanos militabit. Hamburgenses cum aliis rebus, tum permittendo Gallis Svedisque licentiam conscribendi militis, tantam Hispanorum invidiam atque odium in se concitarunt, ut proxime Hispaniae Regina literis acerbe scriptis minas tollendorum ex Hispania com merciorum addiderit, si moniti hoc facere non desisterent. Vnum vero hic nos omnes gaudio perfundit, Domine, quod, inter tot mala atque calamitates publicas, tu, illustrissimusque frater tuus et inclutus Kannius, supremus aulae Praefectus, nostram Academiam novo benesicio augere atque eius ditandae auctores esse potentissimo benignissimoque Principi voluistis. DEVS vos servet et immensa liberalitate posteros vestros ornet muniatque! d. XXII. April. CIC ICC LXXV.

CCXXX. EIDEM.

HEnricus Illustris, Misniae Marchio atque invicto animo Princeps, cum adhuc in Ludovici

Sancti, Thuringiae atque Hassiae Comitis provincialis, potestate esset, praefecturam ordinis Mariani, qui et Ioanniticus dicitur, anno, supra millesimum ducentesimum, tertio et vigesimo, ipso Ioannis praecursoris die, instituit atque consecravit in oppido Domitschensi. Summam diplomatis teneo: diploma nondum videre potui, abnuente eius copiam facere Praefecto, sive, ut appellant Commendatore, nec viam scio, qua honeste extorqueri possit, quod tamen insignem historiae Saxonicae partem mihi facit. Quae ad hodiernam rerum faciem pertinent, ita comparata sunt, ut, nisi nostri acrioribus animis atque sine cunctatione longiore direptiones Gallicas a finibus Germaniae arceant, opimior eius, pars conflagret. In Svedia ordines fere dissidenres Montecuculi permulsit: im Francia orientali Antistes Vurceburgensis mortuus moram Circuli, ut dicitur, consiliis attulit. Cuius de obitu dum scribo, venit in mentem recordari Ernesti Gothani, quem ante mortem non parum affecerunt hospitia militaria, quae in eius finibus Brandenburgicus designavit. Interim speramus omnes, finita huius anni et utinam nostris partibus seliciter! expeditione, pacem Nimmegae instauratum iri et eo redigi Gallum oportere, ut, praeter cuique debitam satisfactionem, aut reddat Brissacum et Philippiburgum, aut solo aequet. d. VI. Maii. CIC ICC LXXV.

CCXXXI. CAROLO, L. B. a FRISEN.

AEgidius Strauchius meliore, ac nunc est, fortuna dignus ab ordine nostro superioris suae consvetudinis et vitae sine contentione actae testimonium petiit. Quod illi nec potuimus denegare et singuli optamus, ut istis motibus liberetur. Rex enim Io. Sobieskius, vult, urbe excedat: nec abnuunt Proconsules et qui cum magistratu sunt: obstar autem plebs ac illi sibique perniciem affert. Monachi quidam taedio tumultuum alio concesserunt, ut male ominari animum subeat, nisi auspiciis Saxonicis salvo atque ineolumi exire liceat. Doleo vicem viri certe eruditissimi et in quo, nesciam, quid desi derari possit praeter ingenium sedatum, quod, publico bono illi ut tandem contingat, precor. Nam ista ab senatu plebis secessio facile urbi in exitium vertet, nisi melioribus consiliis impetus compescatur. Quantum autem ingemisco Strauchii causa, Domine, tantum ordini nostro gratulor ac universo Senatui Academico, quem tu illustrissimusque frater tuus, et inclytus Kannius, ac tota curia vestra, novo benesicio auxistis, et venerationi familiarum atque nominum vestrorum obligastis, ut, quando ius nostrum vobis persolvere non possumus, omnes votorum numeros absolvere tamen gestiamus. Ita te atque illustrissimam stirpem, DEVS mihi, Academiae, patriae ac toti Germaniae, quae vestris consiliis laeratur,

CCXXXII. L. IODOCO SLAFIO, Prettin. Antist.

ANimum tuum ingenuum, iuvandi mei cupidum, collaydo: miror autem, tergiversari Menzerum, dum recusat Latini diplomatis, quod desidero, copiam facere. Oraculum, cuius meministi, Timotheanum nihil tuam causam iuvat adeo, ut ipse Bellarminus fateatur, Episcopi et Presbyteri nomina tempore Apostolorum communia fuisse: nisi quod monet erudite Martinus Chemnitius, alios Presbyteres censuris sacris praefectos fuisse, alios docendi et dispensandorum mysteriorum munus obiisse. Inde vero tantum abest, at comsicias Presbyteros Laicos, sive profanos, si lingua Romana appellare voles, ut quoque contrariam inferre nullo negotio possim. Vitrici vocabulum brevi, opinor, eruam ac ostendam, non Prettini tantum, sed alibi etiam denotasse Curatorem, seu, ur barbare loquuntur, Vice-patrem. Quod de vicissitudinibus Saxoniae dubitas, non equidem valde miror. Bes enim multis modis impedita est atque obscura. Id vero certum habeo, primo Ascanios in Saxoniae Transveseranae, seu Vestphaliae, possessionem nunquam venisse: deinde neque Angriam in ditionem ipsorum redactam fuisse: tum ex Cisveserana Brunsvicensem et Luneburgensem

tractus, qui auspicio Friderici III. Ducatuum dignitate aucti sunt, peculii antiqui Gvelsorum reliquias mansisse. Quanquam ergo diplomate inaugurationis Friderici I. Ascaniis addicti sunt antiquissimi Vestphaliae et Angriae Ducatus: tamen ad eos non pervenerunt. Nova tamen Saxonia, sive Transalbina, cuius hodieque pars est Lauenburgum, iam ante in ditione Ascaniorum fuit. His, quaeso, acquiesce et praesens hic plura a me expecta. d. VI. Maii. CIC ICC LXXV.

CCXXXIII. EIDEM.

FEre hoc seculum est, ut non tam iudicio, quam sola animorum contentione plerique eruditi scribant: historici etiam esse velint, qui ne sciant quidem, ubi historiae sit nervus. Quod vel hoc indicio expertus sum, quod, cum opus mihi destatu Thuringiae editum offerretur, animum cupiditas incesserit evolvendi., quae scriptor iste de Palatinatu Saxoniae, ad Thuringiae Landgravios atque ab his ad Marchiones Misniae, postea ad Ascanios ac demum postliminio ad Marchiones nostros delato, tradidisset, Sed nihil tale reperi, quod vel maxime ad statum Thuringiae atque incrementa eius pertinebat. Haud fallor, si existimo, non aliam esse causam, quam quod historicorum vulgus interiores huius iuris rationes ignoravit. Ego, cum deficiant diplomata, iudicio historiae ac ratione sufficiente id mihi consecutus

esse videor, si dicam, Palatinatum non prius ad Thuringiam fuisse adiunetum, quam proscriberetur Henricus Leo ac Ducatus Saxoniae privaretur. Quod cum aceideret, Ducatus quidem in Bernardum Ascanium est collatus, Palatinatus autem, tanquam ex alia causa quaesitus, pervenit ad Thuringos, iam dudum titulo Nordthuringiae partem Saxoniae Cisveseranae, ubi tunc Palatinatus erat, complexos et Gvelsis, quibus auferebatur, vicinos. Nemo id clarius, nemo id apertius expressit, quam Monachus Lauterbergensis, a Reinero Reineccio et Madero editus. Is vero Palatinatus, postquam ad Misnenses Marchiones devolutus est, titulus tamdiu usurpatus legitur, donec Ducatus Saxoniae cum eo, auctore Friderico Bellicoso, atque Electoratus coniungeretur. Nam ab hoc tempore diplomata Friderici Bellicosi, quae quidem ego vidi, non exhibent Palatini Comitis titulum, quem tamen ante sumptam Electoris dignitatem usurpavit. In diplomate autem nihilominus inaugurationis beneficiariae Palatinatus Saxoniae comprehenditur indicioque id mihi est, nunc Saxoniae Ducatui postliminio ita innexum esse, ut nec possit divelli ab eo, nec debeat. DEVS te servet et consilia tua fortunet. d. XIII. Maii. CIC ICC LXXV.

CCXXXIIII. TOBIAE PEVCERO.

QVod Saxo se interposuerit inter partes dissidentes, rumor est, neque eo loco res sunt, ut tam celeri et non sussectura satisfactione acquiescat

Brandenburgicus, multis foederibus innixus ac iusta eausa frets. Diploma Rudolphi I. Caesaris mecum, quaeso, communica, ut non signum modo, sed rem habeam. Eo me obligabis valde et facies, ut, qui alioqui tibi deditus sum, eo magis probare officium cupiam. d. XXI. Maii, CIC ICC LXXV.

CCXXXV. IO. FRIDER. VOLHARDO.

NOn'displicet mihi institutum tuum et hortor, ut, quod sententia patronorum incepisti, praeclare conficias absolvasque opus. Ego, quantum in me est, curabo, ut cum honori, tum utilirati tuae provideatur. Neque ullum tibi meum officium deerit, ut intelligas, me esse tui studiosissimum, modo tecum afferas Scriptores Bohemicos, quibus carere non possis, in primis Hagecium et Dubravium; item Casparis Peuceri Carmen, quod in tua manu esse scio. Promisit quidem Stubritius, causarum patronus, se elaboraturum, ut codicum aliquot manu exaratorum particeps siam: quorum si tu non rogatus eopiam feceris, eo gratior hospes eris. Est sane, crede, egregium istud argumentum, ad quod te huc usque exercuisti et in quo Conringius parum praestitit, ut ex eius de Finibus Imperii opere videre licet. Itaque cape animum te dignum, neque, ut vulgus solet historicorum, exscribe, sed, ductumeo, excerpe ac iudica, ut non pulveri, sed posteritati

CCXXXVI. CAROLO, L. B. A FRISEN.

DEcreto Patrum ultimo huius mensis die habirurus orationem sum, quae ad renovandam Potentissimi Principis nostri memoriam pertinebit. Laborem cum pietatis, tum obsequii causa defugere non potui, qui sciam, ei me omnem honorem atque omnia fortunae beneficia debere, Tantum doleo breve tempus, quod mihi concessum est, siquidem non orationem, sed historiam a me tantus Princeps exigit. Sed quia nunc aliter fieri non potuit, in pietate acquiescet. Ego sane in ea sententia permanebo, ut posteritas intelligat, tota cogitatione huc incumbere velle, ut laudes nostri Principis in sutura secula propagentur. Nec tamen tua er aliorum consilii principum merita oblivione delebo; sed huc omnes industriae ingeniique nervos intendam, ut Frisios, a quibus tanta in me extant merita, sempiternis monumentis commendare possim. Quod ut tranquilla Republica et tuis salutaribus consiliis liceat, DEVM oro et, ut Frisiae gentis praeses custosque sit, votis precibusque fatigo. Nam haec temporasunt, ut religionis legumque socii priscum morem mutent, et vita factisque barbaros imitentur. Quae ut cura tua emendes, rogo, et Svedorum turbidum ingenium prudenti moderatione sistas, nos autem perbenigno, ut soles, patrocinio tuotuearis. Ita te DEVS nobis

et gloriam posteritati conservabit, quae est summa optatorum. d. XXIX. Maii. CIC ICC LXXV.

CCXXXVII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

PLane modum supergreditur audacia Svedorum, ius in armis ferentium ac tantum eo nitentium, ut velificantes Gallo sub iugum redigant Germanos, pacis Vestphalicae, foederis cum Brandenburgico A. CIC ICC LXXIII. initi, susceptae conciliationis necessitudinumque omnium obliti, Quae cum fiunt indigne satis et praeter officium, quod deserere non debuerunt, tum spero, Domine, iam esse tibi cognitum, plerosque Brandenburgici subditos misericordiam implorantes crudeliter tractasse, nec sacro ordini pepercisse, ut omnes intelligerent, non religionis nunc, sed dominatus causam agi. Quae fama totam viciniam pervasit: plurimos etiam ad perfugium in Saxonia quaerendum compulit. Elector tamen sub poena capitis denunciavit suis, ut armis usque ad hoc tempus abstinerent: non studio in eos occulto, ut putat vulgus, nec metu, ut iudicant sapientes; sed ut impunitate trans Albim allectos opportunius ulciscatur, cum fama sit Magdeburgum petere constituisse, quo intra aliquot dies Elector ipse veniet, quem dixisse mihi allatum est, aut non esse Numen in coelis, aut vindicare oportere Svedorum perniciosissimas molitiones. Atque nunc demum experisndo discunt Protestantes, verum esse, quod

superioribus temporibus prudentissimus Hispaniae minister, Ludovicus Mendoza de Haro, affirmavit, Hispanos quidem olim infirmandae Germaniae consilia inivisse; Svedos autem eam, tradita in potestarem citeriore Pomerania et aliquibus castris ex ulteriore additis, certe vinculis constrinxisse. Quapropter multi Optant, praesertim Austrii, Brandenburgicus; Luneburgici et Danus ipse, ut Germania revellat istos eompedes et nescientes recte uti suis rebus merito suo mulctet. De Gallo non dicam, cui nihilo secius nostra libertas, cessa Alsatia, vendita est: sed cuius insolentiam eo aequiore animo patiamur, quia plane separatas ab Imperio rationes habet: contra Svedi uni Imperio iure legibusque illigati nulla ratione se purgare possunt, nisi quod forte speciem habeant, Brandenburgicum nimis potentem esse futurum. Sed qui res eius accuratius perspiciunt animis, fateri necesse habent, ab eius potentia non magnopere esse metuendum. Regiones enim ipsius asslictae exhaustaeque sunt, ac sine foederibus inane robur. Quis autem credat, eius Foederatos passuros, ut, quantumcunque etiam, hoc est, in exitium Germaniae Principum impendat. Neuter eorum invasit Germaniam; sed uterque defendit: pessimo contra exemplo turbarunt Svedi et Dani, quorum praerogativam non tam indigne ferunt ac dolent, eorum auctoritate atque consensu utcunque adhuc Germaniam fulciri. Haud aliter oderunt, quam Galli, erepturi, si possent, ipsam eligendi dignitatem, ut eo opportunior turbandi

occasio esset. Docuit sanctio Vestphalica et proxime Ratisbonensia consilia Electores in rem praesentem deduxerunt, quam bene cuperent Electoribus. Idem Galli conatus est, qui cum nullo Principum iniquus egit, quam cum Rhenanis. Coloniensi ipsimet sat care constitit recuperatio Reinbergae. Obtentu huius enim incautum Principem in tantum discrimen adduxit, ut Electoratus ille hodie a Gallis, Hispanis, Batavis certatim vastetur. Ea praemia rependit Gallus; nec meliora dant Svedi, nati hostes, non facti. Religionen, sacra, ritus iaetent: facta sane eiusmodi sunt, ut barbari vix imitentur et immane quantum a religionis dignitate abeant. Interim Saxonem nostrum Brandenburgicus vocat in partes et confert operam Caesar, Luneburgici quoque circuli, ut dicitur, coniunctionem dirimere, et Svedos comitiis eius prohibere parati sunt, ut exemplum ad nostrum Principem transeat, quem, partes eligore omnes volunt. Prudentissime autem in rebus arduis paulum mora ducitur et, si tandem res mutari non potest, justa causa non deseritur, praesertim tam iusti ac rerum suarum satagentis Caesaris, qui omnes superiores Gallorum iniurias Svedorumque etiam, nisi cessent, est ulturus, Quod ut bene eveniat, praesertim Saxoniae nostrae, DEI tuique, Domine, consilii opus erit. Academia mihi partes imposuit orationem habendi, quae ad gratulationem cultumque natalis Potentissimi Saxonis nostri spectat: quae mittetur, ubi excusa fuerit, etsi metuat ab incomparabili iudicio

tuo. Forte me et breve tempus, quod vix octo dierum fuit, excusabit. Heinsius tuus ad thermas Germanicas exibit e Batavis, ut quidam perscripsit. d. XXIX. Maii. CIC ICC LXXV.

CCXXXVIII. ERLANDO B. DRYSELIO.

GRatulor tibi felicem ad tuos reditum et, quia solitam benevolentiam servas, constantiam, quam gente tua dignam probas, vehementer laudo. Illud porro abs te, ut possum, enixissime peto, librorum, quos mihi promisisti, ut quamprimum copiam facias: de cetero mei recte memineris. Schefferum salura, cuius Lapponiam legi, nec obiter. Pufendorfium pari officio excipias meo nomine, virum doctissimum. d. XXXI. Mai. CIC ICC LXXV.

CCXXXVIIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

PRincipem Auriacum convaluisse, nequaquam nunc ambigitur. Multi, praesertim Seelandi, dolore affeti sunt ob inexpectatum eius morbum: alii id securitatis remedium putaverunt, quia verebantur, ne Princeps hereditatiam Praefecturam adeptus praetextu hoc omne Foederati Belgii jus in se transferret: quae suspicio ex eo aucta est, quod Geldri, licet caute abnueret Princeps, Principi plus, quam ex formula foederis Vltraiectini licebat, tribuere constituissent. Nec dici potest, quantam hoc Fagelio, rationum Belgicarum praefecto,

invidiam conciliavit. Argentoratum propter mobiles eius Populi voluntates valde sibi timet et, praeter Germanos ex pagis Imperii descriptos, milites aliquot Bernensium ac Tigurinorum turmas, ex foedere ad custodiam pontis, quo Rhenus ibi iungitur, accivit, ut non obscuris indiciis appareat, quanrum in ea urbe situm sit. Fateor, A. CIC ICC LXXIII. cum DEVS Montecuculi expeditionem fortunaret, Turenium plus ab uno Francofurto, quam toto exercitu Caesareo, sibi metuisse. Haud secius Argentoratum proximo anno CIC ICC LXXIV. incussit formidinem, cum Gallum pro hoste iudicaret, et aditum Foederatis in Alsatiam muniret. De motu Burdigalensi quod allatum est, sane indicium esse potest Galliae multum exhaustae et serio optantis pacem, etsi externe superbiens more suo videatur. Ernestus, Dux Gothanus d. XXVI. Mart. ab hora II. pomeridiana mortuus est Princeps pius, sapiens, constans. Kal. Iun, CIC ICC LXXV.

CCXXXX. N. N.

DOleo vicem tuam, quod uxorem multo carissimam et mihi beneficio, cum apud te commorarer, cognitam amiseris: et sane me ita ex longinquo afficit iste luctus tuus, ut non magis possit, quam si me ipsum tangeret. Illud tamen me solatur, quod omnia tibi ea remedia suppetant, quae ad sapientes pertinent, quodque scias, ea lege nos esse natos, ut migremus ex hac vita; nec perire

hos, qui migrant, sed praemitti nobis, ut libentius succedamus, Id ergo usu probes et animo insixum teneas, meliore sui parte superesse uxorem tuam ac reliquisse tibi liberos, virtutis suae imagines et in quibus posteritati sit victura. In primis de Nicolao tuo praeclare existimo speroque fore, ut aliquando re invisam. Adhuc enim ea conditione sum et, quod abs te olim profectum est consilium, servo, ne festinando praecipitem fortune meae rationes. Illustrissimo Georgio Friderico res Belgicas dicavi, ut sit grati animi monumentum atque testimonium oblivionis ante actarum rerum. In posterum te eodem officio honorabo ac fratrem meum Ioannem Antonium, medicinae faciendae cupidum, commendabo, ut, quemadmodum ego olim, ita et ipse summa benevolentia tua adiuvetur. Non. Iun. CIC ICC LXXV.

CCXXXXI. FRIDERICO SCHRADERO, HELMSTAD.

VErum est equidem, quod scribis, a stylo scribendi superstitionem abesse debere: curam tamen eius omnem abiicere et, quem sibi nativa indole cultum vindicat, negligere prorsus ac nullum imitandae antiquitatis delectum habere, praerer officium est docti viri. Neque sic emerget, praesertim, qui ad scribendam Historiam se applicat, nisi ope styli ac prudentiae civilis, cuius

laudis fructum Germanis dudum praeripuerunt Galli Belgaeque, nisi quod Iulei vestri doctores quasi proprium sibi reddiderunt iam a Caselii inde aetate et conservarunt usque ad hunc diem. Ego nunc, quod tibi mittam, nihil habeo, praeter orationem subito conscriptam, cuius copiam tibi facio et abs te peto, ut more tuo suscipias et studiis meis porro faveas: in primis honoratissimum Parentem tuum, Conringium, Vffelmannum, avitae Academicae consvetudine notum, ac Busmannum, cui responsionem debeo, reverenter meo nomine salutes. Quanquam etiam summos viros coram alloqui statutum habui: tamen alia me prohibuerunt, praesertim Kirchmaieri iter, qui proxime in Bohemiam profectus scriptionis publicae curam hic mihi auctoritate publica delegavit. Horneium, magni Horneii nepotem, quaeso, vicissim salute impertiaris. d. IX. Iun. CIC ICC LXXV.

CCXXXXII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

SI unquam alias consilia Episcoporum disturbata feliciter fuerunt, haec sunt rempora, quibus Caesar expertus est eorum fidem, quam studio nominis Gallici labefactarunt: ii maxime, qui Caesari summis beneficiis devincti erant. In quorum amicitiam cur Svedi venerint, ac spem remque omnem in discrimen adduxerint, mirandi causa esset, nisi exploratam eius gentis invidiam erga florentes Germanorum res haberem. Nam et A. CIC ICC LXV. Episcopum Monasteriensem vel in

vito Gallo ad arma adversus Batavos capienda stimulabant. Inde Bremam oppugnabant, quod negotium Duces Brunsvicenses ita perturbabat, ut, nisi Vrangelius incepto obstitisset, praelio experiri necesse habuisset. Interea connivebat Episcoporum et totius Germaniae Vlysses, Io. Philippus Antistes Moguntinus, et Furstenbergius, qui iam tum Monarchiam Galli, terrarum orbe maximam, in animo moliebantur atque ideo in sinu gaudebant. Ipse Caesar, quasi nondum firmata potentia, Auersbergii, cum adhuc floreret, consilio Svedis permittendam urbem censuit. Quanquam enim semper privatim commonebat Leopoldum, omnem operam dandam esse, ut liberae Imperii urbes in iure atque dignitate sua confirmarentur: tamen veritus, ne Svedi ab audacia ius repeterent, e re Caesaris fore duxit, non obniti; sed sumptis armis animis que obnitebantur Brunsvicenses, quasi Camilli Germanicae libertatis. Quae cum non successisset, alia consilia ceperunt et non servandi civis, quod laudi esset, sed hostis propugnandi causa, Brandenburgicum aliquoties distinuerunt, necdum ea sententia deduci possunt, affirmantes, oportere Brandenburgicum foederi Austrio renunciare. Id si faxit, omni modo satisfacturos esse, haud secus, ac si in eorum potestate esset, dare leges Electoribus. Siquidem superiori anno quoque minis Electorem Saxoniae, nec multo post Brandenburgicum armis deterrere studuerunt. Quod qui non moleste ferat Princeps, eum fortunae sua oblivisci existimem. Quae causa induxit tandem Imperii

Principes, ut auctoritate publica proiectam exterorum audaciam compescerent, ac Blumium, Legatum Svedicum, dimittendum ad suos e republ esse censerent. Eam nempe ex militari consilio capiunt gloriam, ut intelligat posteritas, quantum ex prisco more mutaverint. Nam quae recte fecerunt, fidem colentes ac rem Germanicam adiuvantes, ea vertunt laudi et perinde, ac debent, gratis animis aestimantur: ubi autem veteris necessitudinis ac summae coniunctionis obliviscuntur, non religio, quam multi iactant, sed res factaque inspiciuntur. Vnum est, Domine, quod hoc rerum statu rebus Saxonicis cum primis expediat et studio Caesaris amicitiaque foederatorum Imperii Principum, ac tua cura effici possit, ut ea urbs, ex qua A. CIC ICC LXXIII. tot minae ac pericula Saxoniae intendebantur, ad Saxoniam redeat et patrimonio Saxonis adiungatur, cum propter ancipitem Praesulum fidem, tum mores multo fallacissimos. Quod vix esset, sperarem, ut, si in vivis esset Io. Philippus Moguntinus, qui cum Caesaris honori favere videri vellet, revera Gallo obnoxius erat et, nisi is fuisset, et certe tuis consiliis locus datus esset, nondum Erfurto potiretur. Eius successor, Lotharius Fridericus, longe infra Vlyssem istum, a quo totus Electorum senatus et ipse Palatinus, alioqui sagax et rerum providus, sibi metuebat, proxime decessit, minori auctoritate apud suos, maiori probiratis gloria apud nostros. Est sane Thuringia vetus Misniae Marchionum, nunc Saxoniae Ducatu, Electoratu atque Palatinatu

praeditorum, proprium ac perpetuum peculium, quod ut repetatur, cum occasio sit, omnium interest salutis. Venit hic in mentem recordari eius, quod Galli dicunt, Alsatiam esse pulchrum Regis sui hortum, in quo nihil desiderandum sit praeter amoenam domum, quae esse possit Argentoratum. Quod cur bene convenienterque de Thuringia et Erfurto, inter se comparatis, dicere nunc possim, tu melius, ac ego, intelligis, Domine, et, non domum tantum sed murum Thuringiae et arcem salutis publicae esse Erfurtum, perspectum habes, Cneius a Tito aulico loco motus est, quod Tremovillius matrimonio aliam inducendam svasisset, quanquam et ea nunc foecunditatis experta est. Quod mirum est eius viri prudentissimi alioqui et iuris consultissimi fatum, cuius dum memini, subit simul mirari Christophori Forstneri consilium, Duci Mompelgardio datum, quod foedum adhuc oculis obversatur. Montecuculi arduum aliquid in animo habet et, quod ille in Alsatia, id in Belgio agitat Auriacus Princeps. d. X. Iun. CIC ICC LXXV.

CCXXXXIII. FRIDER. IAC. LEICKERO.

QVam praesens ex ingenio studioque tuo voluptatem cepi, eam absens quoque excitas et, quo in me animo sis, pulchro exemplo confirmas, tu praesertim, qui expectationi meae cumulate satisfecisti et hoc superiori nostrae consvetudini tribuere voluisti, ut intelligerem, re mei

nondum esse oblitum. In quo officio ut perseveres, te moneo et hortor, et ut Patrem, auctoritate et consilio summum, virtute industriaque tua asse quarris. Nam infra laudem tuam est, ibi consistere, ubi vulgo solent. Erecto es animo et hoc proprium perpetuumque habes, quod tibi decorum et stirpe tua dignum est, cuius gloriam tu unus maxime tueris et, quod sine assentatione scribo, in primis illustrabis. Magnifici Hundii, patroni mei, mandatum curavi equidem, sed res aliter, quam cogitaveram, evenit. Martius etiam, cuius meministi, iam ante aliquot hebdomadas mercede conductus ad Misenense oppidum proficisci statutum habet, quanquam affirmabat, si prius scivisset, libenti animo obsecututum fuisse. Itaque, hoc quamprimum resciscat ut Patronus, tu fac: ego hoc negotium pro ea, ac debebam, industria explicare non potuimeque adeo excusatum habeat. Illud demum abs te peto, ut Patrem plurimum salutes. Vale d. XI. Iun. CIC ICC LXXV.

CCXXXXIIII. HERMANNO HAXTHVSIO.

REdditae mihi sunt literae tuae d. XII. Iunii, quae magno gaudio me affecerunt, praecipue quod patrocinium mihi praestitum in fratre meo continuaturus videaris. Ale tandem Saxonia amplexa est et aulam in primis conciliavit. Nam qualem tuum animum Cassellis, talem illustrissimorum Frisiorum Dresdae sum expertus, qui et res meas tuentur, et studia benigne fovent. Die XIII. Maii

iussus sum pro natali Saxonis orationem in templo arcis habere, in praesentia Procerum et Patrum, quae ut futuris nundinis tibi afferatur, curabo, Patrone. Alioqui nondum statutum habeo in Academia permanere, quia aliquoties ad hanc vitam commutandam, oblato Historiographi Electoris munere, solicitor: recusavi tamen usque huc, memor tui sapientissimi dicti, vitam Academicam tutam esse et honestam. Saepe nihilominus erigor in eam spem: mox, ut humanae mentes sunt, muto sententiam, quae vera causa est, quod adhuc in Academia matrimonium recusem, cuius tamen ineundi hic plurimi auctores mihi fuetunt. De cetero Saxonia nostra adhuc tranquilla est: vicina Marchia autem a Svedis vexata exhaustaque, quo nomine omnium odia atque invidiam sibi excitaverunt. Praeterquam enim quod fortunas diripuerunt, stuprarunt quoque foeminas et foedum in morem grassati sunt, ut Turcae foedius non possint. Nulli sacerdoti pepercerunt, Lutheranos Reformatosque iuxta habuerunt, quam labem toto hoc seculo non eluent, pacis publicae, pactorum cum Brandenburgico initorum susceptaeque ab se conciliationes obliti. Quod cum recordari in mentem venit, horreo plane ac barbariem aversor, tanto magis, quod fortissimum fidelissimumque Imperii Civem, cuiusmodi est Elector Brandenburgicus, iuvandi Imperii hostis causa oppugnaverint. Sed non impune ferent iniurias et lacera turba, si Brandenburgicus et Caesar in Silesia copias contraxerint, nullo negotio dissipabitur, quanquam Saxo noster non vult implicari

bello et studet neutri parti, et, quod haec eius mens sit, legato Brandenburgico novissime declaravit. Consilium recuperandi Erfurti suppeditavit Praesul de Goes, ordinarius Caesaris legatus; sed protinus submonuit Moguntinos, urbem curae haberent ac novo praesidio firmarent. Tales scenas instruunt Catholici, ut in sinu gaudeant, si Protestantibus illudatur. Quanquam enim foedera civilia huc usque sincera sunt, quae inter Catholicos et Protestantes coaluerum: tamen saepenumero huiusmodi artes interveniunt, quas tuto non licet perscribere, quia incertus sum, an literae perferantur. Illud hic plane novum est, quod apud Neusolam in Vngaria Turcarum exercitus consistat, qui dum Polonis minatur, simul a Gallis instigatur, ut Caesarem distineat et, facta irruptione, a societate belli contra Gallos suscepti abstrahat. Sed nunc finio et, ut cum nobilissima coniuge ac tota incluta familia diu supersis ac felicissimus semper agas, ex animo precor et de filio Nicolao magnam spem gloriae literarum concipio. d. XVI. Iun. CIC ICC LXXV.

CCXXXXV. N. N.

NOn perturbatione quadam animi, sed consulto ad te scripsi, etiam, quia priores literas tabellarius non curaverat, aliter scribere non potui. Eac autem heri demum redditae sunt, culpa et oblivione hominis, cui perferendas dederas, qui famulo meo flagitanti dixerat, nisi monuissem, plane se fuisse obliturum.

Tum vero, ne existimes, me tam esse excordem, ut eorum, quae inter nos dicta sint, oblivio me ceperit, qui semper commodis tuis studuerim neque mutem animum, si occasio honesta te iuvandi detur. Illud autem velim te recordari, promisisse te reditum et operam conferre voluisse. Facile enim intelligis, me alioquin occupatum vix omnibus sufficere posse, praesertim hoc tempore, quo Latinam et Germanicam orationem pro natali Principis Saxonis habitam prelo exprimendam curavi et, absente Kirchmaiero, dissertationum Academiae nomine scribendarum curam suscepi. Amove ergo de me suspiciones, quanquam et has diffidentia. Parentis tui facile posset excitare, qui eum librum, quem desideravi ornandi honoris tui causa, negat. Is mihi ex Silesia Vratislavia afferetur; sed multo tempore opus est, donec accipiam. Nam Scriptores Bohemici a nostris fere, dissident et accurato examine sunt comparandi invicem atque iudicandi. Nam sola Manlii auctoritas non est suffectura et diplomata merentur, ut cum scriptoribus Bohemicis conferantur. Praeterea, quod de Grenio dixisti, non ita se habet et in concionando perseverat, contentus titulum historici usurpare. Hinc ego eum tanquam Concionatorem publice laudavi, quod mitto, ut legas. d. XVII. Iun. CIC ICC LXXV.

CCXXXXVI. CAROLO, L. B. A FRISEN.

ORatio, quam pro natali Saxonis habui, nunc ad te perfertur, quac intra paucos dies a me scripta et memoriter recitata est. Proposueram quidem habere longiorem; sed tempore exclusus non poteram, quia paulo serius, quam vellem, hoc institutum a Patribus Academiae renunciatum fuit. Quae causa alium forte induxerit, ur laborem plane defugeret: quod ego non ausus sum, licet parem tenuitatis ingenii excusationem afferre possem. Nam sciebam, vel omnia prius mihi deserenda esse, quam ut Principi in maxime pio officio deessem. Quapropter, Domine, eam occasionem accipe commendandi me Potentissimo Principi Saxoni et levandi tenuem meam fortunam. Ego, dum vivam, et Principis maxime pius civis, et Frisii nominis humilimus cliens praedicatorque ero. Svedi, cognito Brandenburgici adventu, retrocesserunt, foede in Marchia grassati et ferme, ut olim Wurzenae, ita in quibusdam Marchiae oppidis libidine omnia impleverunt. Vrangelius tantum aspera Regis Svediae mandata mitiori ratione temperavit. Brevi Imperii hostes iudicabuntur. d. XVII. Iun. CIC ICC LXXV.

CCXXXXVII. N. N.

INduxit me tandem ingenii tui virtutisque fama, ut, quam nominis dignitatisque tuae studiosus

sim, literis exprimerem atque aditum mihi et aliis ad tuam benevolentiam communirem. Multis enim nunciis de humanitate tua prorsus singulari huc allatum est. Nam, quae merita tua sint et dotes maximae, ipse scio et laetor, talem Principi virum contigisse, qui et bonas literas tueatur et ornet. Quo animo cum sis, unum da mihi, ut abs te impetrem. Versatur apud nos iuvenis, Gothani Principis, dum in Moscovia ageret, beneficiarius, haud leviter eruditus atque studio sacro deditus, nunc ad te prosectus, ut cognosceres praesentem atque patrocinio tuo, quod uterque longe maximum ducimus, amplectereris. Quod si non defugias, optimi iuvenis causa putabo mihi beneficium collatum et, dum vivam, gratum memoremque me tibi exhibebo, qui alioquin opto, ut tibi mei obsequii ratio constet. Ita tuum Principem teque DEVS servet! d. XIX. Iun. CIC ICC LXXV.

CCXXXXVIII. N. N.

ITerum abs te accepi beneficium, quod petitioni meae locum dedisti, qua quidem facilitate id consequeris, ut omnes boni te collaudent, ego vero petendi molestiis te prope obruam, ac Sempronium denuo per te in Caii amicitiam insinuari cupiam. Quod, eo minus dubito, quin facturus sis, quod summa eius familiae dignitas sit ac splendor. In primis autem illud eximium ac singulare in eo inesse, censeo, quod animo sit modesto

ac vere Germano et discendae iurisprudentiae cupido. Adiuva itaque conatum hunc et testimonio ornatum optimis viris commenda. Ita vale ac nihil eius, de quo scripsi, iuvenis causa praetemitte. d. XXI. Iun. CICICCLXXXV.

CCXXXXVIIII. IO. FRIDER. VOLHARDO.

LAurentii Vilelmi descriptio futilis est, nec ea melior Schmidii videtur, si aliquot Imperatorum Salicorum diplomata, quae in hac continentur, excipio. Olai Vormii liber est curiosus, ut omnia fere huius viri opera, inquibus Museum numero et antiquitates Runicas. Declaratio Innocentii X. iam dudum vanitatis est convicta, nec Lipsia Liberata aliquid, praeter verba atque expostulationum formulas habet, nisi quod Svedorum animos ancipitemque fortunam illo quoque tempore memorabilem ostendat. Scriptum tripartitum iam dudum ab Oldenburgicis solide est confutatum; acta ipse domi servo. Isidorus Isolanus styli rerumque dignitate vincitur a Bernardo Sacco. Ericium Puteanum sane destituit iudicium pragmaticum in rebus Insubricis; stylus coeteroquin elegans, si quis Laconico delectatur. Commendo tibi historiam belli Coloniensis a Michaele Isselt scriptam, ubi fontes, quos alibi de Gebhardo Truchsesio non perinde reperias. Librum poeticum vidi et miratus sum vicissitudinem ingenii humani. Scriptores Reuberi, Pistorii et Siculos abs te postulo. Ab auriga quatuor thaleros accipies:

de cetero sumptus tuos curabo. Spes Scriptores Bohemicos nanciscendi me fefellit. Hagecius aliunde mihi missus. Bohemicos itaque imperti, quia tuus honos agitur. Accurate enim tuo nomine elaborabo. d. XXII, Iun. CICICCLXXV.

CCL. CAROLO, L. B. a FRISEN.

IN Marchia multo aliter res eadit, atque putarunt Svedi. Nam, praeterquam quod multa ipsis adversasunt, DEVS ipse iniustam causam deserere videtur. Dum enim huc usque pugnarunt, aut diffugerunt, aut caesi captique sunt. Ita uno tempore dignitatem veterem et Germanorum gratiam amittunt, sero experti, in fervidis confiliis non inesse rationem. Sed mari melius sperant, rati, ita litora sua et fines esse communitos, ut Batavi in continentem exscendere prohibeantur. Ad Rhenum cunctatur Caesareae militiae imperator, Raymundus Monteculi: contra ad Mosam fervet Auriacus et ardenti animo erigitur ad pugnam. Io. Sobiescius, Poloniae Rex, Svedos a consilio invadendae Prussiae dehortatur. In Vngaria nondum desinunt motus et Turcarum exercitus, qui proxime apud Neusolam constitit, Austriis formidinem iniecit: nunc autem deprehenditur, Poloniam rursus totis viribus esse aggressuros. Quod ut bene vertat Polonis et hostibus in exitium cedat, omnes precamur. Illud autem cordati mirantur, quod Augustus

magnifico titulo Posonii, iam quasi de Turcis et haereticis triumphatis, sibi in Regno Vngariae plaudere ceperit. Quod omen multis sinistrum videtur. De cetero venit ad te, Domine, M. Vagnerus et se gratiae tuae permittit, neque alius nunc est animus M. Frenzelii, humilime orantis, ut, si nulla spes honoris Academici affulgeat, sacerdotiis tandem opimioribus benignitare Principis et tuo favore ornetur. Ego DEVM oro, ut omnia fortunae prosperrimae incrementa perpetua tibi et stirpi tuae esse velit! d. XXV. Iun. CICICCLXXV.

CCLI. HENRICO, L. B. a FRISEN.

CVedi armis Brandenburgici feliciter ex Marchia, quam instinctore Vitrio stupris et irruptionibus foedarunt, eiiciuntur. Vrangelius, tribunus, et Vangelinus capti sunt, aliquot cohortes caesae, pleraque signa erepta, quae Caroli, Svedorum Regis, nomen praeferunt. Quae fortuna imperatorem Vrangelium conturbat, virum superiorum temporum experientia temperarum et prudentem, si eius consilio voluntateque negotia publica conficerentur. Nam omnis fortuna nunc deserit Svedos et rustici, quos, absente Brandenburgico, indignissime tractarunt, quasi audacia furentes discurrunt et Svedos contrucidant, A Silesiae finibus imminet praefectus generalis Koppius, cuius tamen non magna apud externos auctortas est atque infestum ingenium Vngari detestantur,

et milites ipsimet, quibus est praepositus, moleste ferunt. A septentrione eos Batavi oppugnabunt, bello auctoribus difficili, quod iam omni apparatu litora communiverunt Svedi et Dano, quem nova spe ad neutras partes inclinaturos se sperant, pacem servaturo, nullam exscensionem timent. Est quidam, qui ex Hassia ad me perscripsit, mirari se, cur Serenissimus Saxo noster ad pellendos Svedos operam viresque non conferat, quod Circulus Saxoniae superioris turbatus esset. Cui respondi ego, quia neque Circulum, neque Imperium bello apperant: sed ex foederis singularis formula eiusque diversa interpretatione occasionem suscepturum inimicitiarum arripuerint, cui rei se immiscere sit praeter Saxonicam prudentiam, quae superiori anno satis Caesaris Imperiique auctoritatem contra Gallos defendisset: quanquam et ipsi Hasso-Cassellani exemplum studii neutrarum partium, turbato superiori Rhenano tractu, quo ipsi continentur, prodiderunt. Qua quidem ratione ego satisfaciendum esse duxi ei cum primis, qui tuae quoque virtutis admirator est, Domine. In Vngaria exercitus Turcarum, qui apud Neusolam constitit, rebus Austriis metum attulit, quamvis illius profectio ad Poloniam dirigatur. Illud tamen in omen sinistrum accipio, quod Augustus, hoc anno d. XXIII. Maii inciso in columna titulo sibi depulsis Turcis et subactis plane factiosis, praecipue sacrorum repurgatorum cultoribus, Posonii publice sit gratulatus. Nimirum ea agunt, Praesules, quibus in nulla causa fides. Caesari iustum obsequium

relictum. Ceterum de Servio multum sibi spondent atque confirmant, cui Metropolitanum honorem destinant. Ego mentem minime turbidam opto: tibi autem, Domine, omnia salutis fortunarumque incrementa, proprio ac perpetuo iure retinenda, precor. d. XXV. Iun. CICICCLXXV.

CCLII. EIDEM.

SI, quoties ad te scribo, ignarus multorum, quae tu scis optime, et improvidus fururi, quod tu perspicis rectissime, et saltem certiori coniectura assequeris, poenas pendere ignorationis meae deberem, iustae mihi causae forent, propter quas scribere in posterum desinerem. Nunc, quia ea est in me propensio tua, ut studia mea tibi commendata habeas et rescribendo interdum testeris, nullo modo te offendi tenuitate ingenii mei, animum addis ac gentis tuae decus incomparabili benignitate sustines ac tueris. Ego sane reverenter abs te peto, uti in hac sententia perstes atque in clementia solita perseveres. Nam nec ulla virtus te altius efferre potest et totus orbis, qua literas aestimat ae colit, eam praedicat merito et miratur. Id vero perspicacissimam prudentiam docet, quod eas conservandae Saxoniae nostrae tranquillitatis rationes explicasti, quas nemo posset te melius, et ego, dum vivam, memoria tenebo ac literas tuas sancte custodiam, nec aliter, quam monumentum sapientiae tuae et thesauros, qui me bonitatis tuae admoneant, servabo. Quod

de silentio vis earum rerum, quas non expedit emanare in vulgus, ultro obsequor, quanquam id mihi enunciare permittes, ut gloriam, quam, ex literis Graecis, sine quibus nullam eruditionem esse solidam recte censuisti, comparatam, ad ceteras dostrinae laudes adiunxisti, passim circumferam et in hac duntaxat parte mandati tui leges perfringam. Ceteroquin Svedos animose persequitur Brandenburgicus. Plurimi Germanorum diffugiuint et, quia vel oculis studium dominatus Gallici cernunt, signa deserunt. Christianum Albertum, Holsatiae Ducem, ob instructas machinationes contra Danos, Rex Daniaee adortus per latus petit Svedos. Io. Adamum Kielmannum Kielmanseggium, Praesidem sanctioris consilii Gotrorfiensis, custodia retinet, virum solerti et ad res agendas erudito ingenio praeditum et, nisi Principem suum ab amore Regis Daniae penitus avertisset, fideliter munere suo defunctum. Nam et huius artibus et Svedorum opera supremum Ducis Slesviga ius adeptus, cum quaedam non optima machinaretur, se contra Regem efferre visus est, Svedorum patrocinio innixus forte, quod hi vinci non posse crederentur, Ipse Dux a periculo non abest, etsi quidam compositionis litium spem faciunt: contra alii vulnera superioris belli Svedici refricant et quod Pater eius, Fridericus, Dux, fidem beneficiariam Regi Daniae, tunc requirenti pro ea, qua illo tempore erat, conditione non liberasset et postquam Filius Albertus de onere dominii clientelaris exemptus fuit, oblitus amicitiae et pactorum,

consilia publice noxia cum Svedis cominunicasset. Iamdum omnia castra oppidaque Dani, praeter Tonningam, quae et anno CIC ICC LX. paulo ante, quam pax coalesceret, in discrimine versabatur, obsidente cum Ebersteinio belli Danici tunc Praefecto. In Sabaudia diem obiit Carolus Emanuel, Dux omnium rerum negligens, nisi quod Gallico nomini totum se tradidisset. Vidua eius, licet Aurelianensis et necessitudine Regi Galliae innexa, utili consilio partibus Gallicis Austriis que mediam se praestabit, ut mhi a viro quodam non imperito est perscriptum. Moguntinenses praesules Carolum Casparem, Principis Trevirensis fratrem, Baronem Domianum Hartardum, communibus suffragiis postulasse Metr opolitanum perhibentur. Quo factum, ut spe exciderit Derenbachius, Antistes Bambergensis, qui prensasse quoque dicitur illam ipsam tota Germania eminentissimam dignitatem. Quibus nunc acquiesce, Domine, et propenso patrocinio me, ut soles, fove ac studia resque meas sustenta. Ego DEVM orabo, ut invidenda nominis tui gloria perpetuo conservetur. d. IX. Quintil. CIC ICC LXXV.

CCLIII. CHRISTIANO SCHVZIO.

NOn moleste feres diuturnam moram, quam, non oblivione tui, sed occupationibus impeditus huc usque duxi. Cum autem memor sim promissi de munere literario ad te perferendo, nunc tandem exsolvo fidem et magnopere

peto, ut aequi cousulas. Quod cum Sagittario de me sermonem honorificum habuisti, ago pro officio gratias et opto, ut Professor Historiarum hic de provincia sua quamprimum decedat, Videbit, quae sim in Historia editurus. Svedi in vicina regione foede grassati sunt et, si ita pergant, parum aberit, quin vetus gloria prorsus contaminetur. Legatus eorum Blumius e Senatu Imperii dimissus: Viennae et Luneburgi nihilo minus est consultatum. Ego sane miror, gentem eam hostis Imperii causa Imperium in se concitare et ex animis delere superiora beneficia: quanquam audio sensim retrocedere et Brandenburgico offerre iterum satisfactionem. Sed quae horum scio et sentio, non licet tuto perscribere: id vero affirmare pia et iusta bella DEVM respicere; impia et iniusta, qualia nunc Svedi inciplunt, aversari. d XIV. Iul. CIC ICC LXXV

CCLIIII. HENRICO, L. B. A. FRISEN.

TErrestri maritimoque apparatu Brandenburgicus Foederatique ipsius in ultionem irrustionis Svedicae vires operamque conferunt, nec scio, an unquam periculosiori statu res eius gentis fuerit, atque nunc est, postquam tota Marchia pulsis neque maris, neque terrae secura possessio restat. Varnemunda, propugnaculum exigendis Vectigalibus non Ducatui modo Mecklenburgico grave, sed commerciis Rostochiensibus quoque exitiosum Brandenburgico est deditum. Vismaria,

portu commodissimo et quem prudentes Stralesundensi praeferunt, praedita urbs, nescio quo fato, in discrimine versatur, postquam pars Batavae classis exscensionem minatur et Brandenburgicus cum victore exercitu in propinquo consistit, urbem natura opibusque validissimam, nunquam occupamrus, nisi occasione Panici Svedorum metus et distractarum terra marique virium mutetur. Hannoveranus tandem sine fuco promisit, suam Caesarisque er Imperii communem causam fore. Quod eo magis laetum nostris partibus evenit, quia iste Princeps comitia Circuli inferioris saxoniae consiliis, in diversum nitentibus turbavit, quippe a Gallo conductus, ut Svedis Brandenburgicum invademibus retinendi Ducatus Bremensis armatus sponsor esset. A Caesare pactus dicitur Eisfeldiam, quae Moguntini iuris est, ex Grubenhagensi Principatu, qui in Hannoverani ditione est, detracta et ab Otrone, Duce Brunsvicensi, XIV. seculo Ecclesiae Moguntinae vendita, ut habet chronicon Saxonicum vetus: quanquam alii volunt, pignori solum oppositam, quod utique negant Moguntini et haud provident, ut spe praeoccupatum Ducem frustrentur. Reimundus Montecuculi astu atque insidiis Ture nium debellaturus creditur. Sane enim cum vafro er usu senestaque confirmato hoste bellum gerit, quem nisi receptu commeatuque intercludat et opportunitatem itineris versus Philippiburgum Brisacumque praeripiat, haud magnopere nocebit Gallis, quippe cautis et nunquam permissuris, ut cohorres animo viribusque nostris dispares ancipiti

certamini obiiciantur. Tum vero nunquam Turenius, ut nostri solent, ex iniquo loco er ad receprum perdifficili pugnabit, ratus, hanc esse salutis viam, quam ratio secure elabendi monstret, unde maius damnum perveniat ad hostem, quam si iuiia acie cum eo congrederetur. Ad haec nuncius acceptae cladis Svedorum valde Gallis animos minuit Regemque Ludovicum in primis perturbat, ut nihil optet, nihil agat enixius, quam ut, conciliatore Anglo, postquam ea spe svedi culpa sua exciderunt, pax restituatur. Neque eo Secius laborat Rex Svedorum, malo suo expertus, praecipitis fervidique consilii eventum. Simul et poenitet Gallos magni militum impendii, quo ipsis stetit ex pugnatio castri Limburgensis, miranturque rei miitaris periti omnes, cur iste Rex, qui sua quoque experientia edostus sciat, pun et o temporis mutare fortunam belli et consilia hostis, tot arces castraque, suo cuique tempore reddenda, et tanta quidem iactura militum, quos praelio servare melius possit, et nunc minori, ac olim, numero habeat tam securus futuri eripiat. Sed, cum avum Henricum Magnum imitari studet, tanquam impar aemulus, irridetur. Interim te, Domine, tuamque gentem DEVS fortunet er Contra omhes calamitates muniat atque tueatur d. XIX. Quintil. CIC ICC LXXV.

CCLV. 10. FRIDER. VOLHARDO.

THeophrasti Paracelsi liber de Republica perrarus est et paucis visus; sed minime assecutus dignitatem, quae quidem viris reipublicae negotium scientibus debetur. Plus ex uno libro Polybii, quam toto Paracelsi volumine, addisces. Similiter Cardanus saepe ineptit, cum ex medica officina digreditur ad arcana reipublicae, remediorum gnarior, quam actionum civilium. Venit mihi hic in mentem recordari Platonis, qui in libris suis de Republica nihil nisi ideas et nomen DEI ingeminat, ut vix bene operam posuerit Sebastianus Foxius, Hispalensis, quod eum annotationibus illustravit. Vtinam vero Aristotelis de Rebuspublicis opus, iniuria temporum deperditum, adhuc superesset! Quam iacturam libris Politicorum ab eo editis utcunque solamur, quos eleganti et nitida Paraphrasi Latina donavit clarissimus vir, Dn. Daniel Heinsius, ac digni sunt, ut a quovis diligentissime legantur, qui scientiam civilem consequi studet. Monumenta Oschaziensia fragmentis quibusdam continentur. Chronicon Lauterbergense a Madero editum est, Leuthingerus, cupio, a te ut commodo mihi detur. Nam et eius mihi usus erit in contexenda historia tua. Scriptores Graecos accepi; sed Isidori Pelusiotae priores quatuor libri desiderantur. Illos sempiternae memoriae tuae servabo et futura occasione primam plagulam tibi mittam, et pretium

typographi significabo. Bohemicos Scriptores hac heb domada cum rhedario Vratislaviensi accipiam et ita res tuae recte procedent. Vale! d. XXIII. Iul. CIC ICC LXXV.

CCLVI. HENRICO, L. B. A FRISEN.

DIversa parte Danus Batavique Svedis imminent, ut transitu receptuque prohibeantur. In Rugiam immissa classis dicitur, quae Svedos mari in Pomeraniam ingressuros arceat. Vismariae propugnaculum, quod Valfisch appellatur, obsident Batavi et a clivo, qui urbem respicit, tormentis verberant. Oppidani interim male habiti, parum abest, quin factionibus collicdantur. Varnemundam Svedi ultro deseruerunt, perterriti adventu Brandenburgicorum, atque se Vismariam proripuerunt, non citra deditionis periculum, si Foederati instent et vim terra marique adhibeant, et, quod nunc possunt, Svedos impediant, quo minus annonam et milites advehant. Quodsi fortuna eorum partibus staret, Svedis aditus cum versus Bremensem Ducatum, tum superiorem maris Baltici partem clauderetur. In Svedia sane dissidia orta sunt inter Proceres. Multi belli iustitiam asserunt, multi negant. Hannoveranus, quod Bremensis Verdensisque Ducatuum patrocinium, Galli, qui Svedos in bellum impulit, studio suscepit, adhuc suspiciones movet, aut terretur armatis in vicinia copiis, aut mixtis metu monitionibus a proposito revocatur. Vrangelius, generalis

legatus copiarum Svedicarum, ob rem male gestam a Svedis in ius vocatus est. Error enim nunciorum fefellit, quando nuper scripsi, captum fuisse. Vangelinus Priezam abductus est, qui, dici non potest, quam male audiat, quod per heluationes atque ignaviun cohortem suam amiserit, super mensa alioqui gloriatus, si Elector Brandenburgicus cum quinquag inta millibus militum veniret, non refugere se praelium cum ipso committendum, qui simul atque in conspestum Electoris venit, valde increpitus patientia se solari necesse habuit. Imperator Vrangelius taedio et moerore consicitur; belli pertaesus et maximarum, quas providet, calamitatum. Vnum Foederatis acerbum est, quod Lockenizium propugnaculum, quod Marchiae aditum aperit atque uliginoso et fere inaccesso loco situm est, adhuc in Svedorum potestate sit, proxime a praefecto praesidii, cum defendi potuisset, desertum. Hoc enim iamdudum ad Pomeraniam pertinere ac sibi deberi, affirmarunt Svedi, cuius possessio nisi repetatur, nunquam tutus Marchiae limes erit. In Ducatibus Britanniae Cismarinae et Normanniae plebs tumultuatur, ob tributorum, quae imperantur, gravitatem. Condaeus non audet copias explicare, sed recipit se et tergiversatur: quin et rumor affertur, turmas aliquot, praerepta itinerum commoditate, caesas. Crequius in Turenii subsidium properat: Montecuculi consilium eo spectat, ut castra Gallica annona commeatuque priventur. Quando quidem locus non sinit, ut pugna conseratur, non multo

aliter, ac olim Iulius Caesar, ex eadem causa, cum Vercingetorige, Gallo, praelium circumspecte detractabat. Ceterum clades apud Ratenoviam accepta a Svedis vehementer Gallos perculit, contra hi ex Polonia ac Transsy lvania impetum minantur, nec vacat suspicione, quod Sobieskius proxime quaedam asperius dixerit in Austriam domum et causam belli a Turcis inPoloniam translati in Caesaris ministros reiecerit. Nempe Galli et Svedi, cum in Germania non inveniant subsidia, apud Sarmatas Scythasque quaerunt. Interim te DEVS, Domine, sospitem florentemque tuam domum praestet, d. XXIII. Iul. CIC ICC LXXV.

CCLVII. EIDEM.

SI anno CIC ICC LXXIII. Galli, cum possent, Batavis pacem, aut inducias roganti Caesari dedissent, non esset, cur a Batavorum exscensione sibi timerent et cladium apud Obernachium, quod ditionis Antistitis Argentoratensis est, atque apud Rencherlochum recordarentur. Reuterus enim, praetor navalis, cum classe oras Gallicas petiit, invitatus a rebellibus, quorum ductor est Marchio Montespanius, Regi infensus et demendae ignomipiae vehementer cupidus. Nec Caesaris Praefectus negligens, neque improvidus est, qui, quanquam iusta acie dimicare nondum potuit, virtute tamen Lotharingi iunioris astuque militari, et clausis itineribus interceptaque annona, copiis Gallicis

plurimum damni attulit caesisque aliquot cohortibus superiorem gloriam, quam expeditione in Vbios suscepta A. CIC ICC LXXIII. comparavit, praeclare asseruit. Qui simul ac audit, Turenium a vestigio discessisse, stitim paraus est, movere casra et signa inferre in hostes. Hinc multi Gallorum elabuntur et fuga salutem, parant, plurimi morbis et inopia consumuntur. De Turenio allatus est rumor, iactu tormenti in acie pugnantem occubuisse, qui omnino vanus est, et forte ludi causa de cautissimo duce et earum artium, quibus vitari ictus et parari effugia possunt, gnaro sparsum. De Vaubrunio autem non negabo, esse sauciatum, quippe temere multa aggredientem et magis, ut apud Rhenanum propugnaculum Argentoratense Anno CIC ICC LXXIV. apparuit, audaciae aliquando, quam rationi et consilio innixum. Tum vero Turenius hoc rerum Gallicarum statu iusta acie non pugnabit, Si enim adversaretur fortuna et funderetur exercitus, de tota Alsatia Gallica actum esset. Nihilo verius est, quod de Doerflingo a Svedis capto vulgo tradunt opinionumque vanitares studio partium alunt. In agrum Trevirensem Luneburgicos conversos revocat ad societatem Auriacus, praelium cum tergiversante Condaeo commissurus. Leodiensium res eo sane statu sunt afflictissimae. Bremensis Ducatus, perterrito plane Hannoverano et tandem neutras partes amplexo, brevi in Foederatorum ditione potestateque erit. In Holsatia pleraque oppida Gottorpiensis Ducis Regi Daniae sacramento beneficiario adiunguntur. Dantisci

plebs impedit, quo minus Strauchius Gryphisvaldiam proficisci possit: vereor, ne fortuna superior tristi exitu terminetur, quem tamen ego faustum felicemque esse optem. Pro te autem atque gente tua, Domine, nullum pietatis officium praetermittam, ac DEVM orabo semper, ut Frisii publice privatimque floreant Reique publicae supersint. d. XXX. Iul. CIC ICC LXXV.

CCLVIII. IO. EBERARDO BVSMANO, P. P. HELMSTAD.

ANnus est, ex quo responsionem tibi debeo, non oblivione quadam veteris amicitiae nostrae, sed, quia existimatum, hoc anno futuram mihi tecum colloquendi occasionem et invisendi Academiam vestram. Quod quo minus adhuc potuerim, prohibuit Kirchmaieri nostri ad thermas Bohemicas discessus. Siquidem datum mihi negotium est scriptionis publicae, cuius moris non potes esse oblitus, modo non sit grave recordari, illud munus hic Professorem Poeseos cum Oratore commune habere. Mihi enim, nescio, qua commutatione fortunae, attributa est provincia haec, non quo putem, in ea mihi consenescendum; sed, quia tunc rationes capessendi pleni muneris ita ferebant. Grenius, doctus sane modestusque rerum divinarum interpres, temporis gratia Historiam docet et, quia, oratorem sacrum spondet, mihi successionis spem facit. Tibi

autem de suscepto doctoris Ebraei munere eo magis gratulor, quod ex longinquis itineribus salvus atque incolumis rediisti. De opusculo, quod recudendum curasti, ago habeoque gratias. Vidi id, antequam edidisses, Dresdae apud summum patronum meum, Henricum Frisium. Ceterum de Gallicarum rerum conversione hic mira exaudiuntur, et nixo alioquin potentia sua et crescenti quotidie magis Leopoldo suo merito Germania applaudit. Venit ad te civis Academicus, natione Silesius, probus modestusque iuvenis; at, quae Silesiorum Saganensium calamitas est, patrocinii domestici expers, qui desiderio videndi patrum doctorumque vestrorum tenetur, cui, non dubito, quin viam ad benevolentiam collegarum munias. Ita te valere opto petoque, ut celeberrimos viros, Conringium Schraderumque salutes meo nomine plurimum: tum vero in primis Vffelmannum, veterem amicum, cum Giessae studiorum causa ageremus. d. V. Sextil. CIC ICC LXXV.

CCLVIIII. N. N.

CVm spes me certa teneat, literas, quas Kalendis Novembribus ad te exaravi, fideliter redditas esse, id scribere pertendam, unde studiis tuis magnam fore accessionem, spero. Etenim, si tibi, cum possem, svasor et auctor studiorum non essem, partem viscerum meorum

abrumpi, crederem. Quare, ut de integro meum in te amorem agnoscas, duodecim dono dedi declamationes, orationum et aliquot mitto ideas. Habeo plures et, si recte rationes ineo, ducentarum numerum excedentes, quae ut iustam servant magnitudinem, ita, animum eruditorum explere, pro certo habeo, quarum exempla, cum tempus tulerit, a me accipies. Omnia ex me studiorum eloquentiae arcana percontaberis, si uno mecum anno in Academia vixeris. Rara enim sunt eloquentiae subitae subsidia, quorum ut non nego mihi esse parum, ita non committam, ut, quicquid eorum mihi constiterit, te celare ausim. Iam in eo tantum versabor, ut, quomodo prudentia civilis pura oratione exprimi possit, oculis tuis quodammodo subiiciam. Huc opus fuerit legere orationes Ciceronis, Declamationes Fabii, Epistolas Plinii Iunioris, qui aut patroni causarum fuerunt, aut orandi causas praecepta dederunt. Alia enim oratoris dictio est, alia iureconsulti. Ille elegantiam linguae; hic veritatem consequendam proponit: ille huius utilitati servit et decori: hic tamen sine eo esse potest. Faciam periculum. Minus recte dixeris certe Vasallagium, cum ius fiduciarium oratori dicendum fuisset; eodemque modo proferre apud Latinos dicitur, quod nos in foro producere vocamus. Hisce vale! d. VI. Aug. CIC ICC LXXV.

CCLX. IO. FRIDER. VOLHARDO.

REs Siculae Fazelli placent, eo quidem magis, quod Marini Frecciae, qui Caroli V. in regno consiliarius fuit, commentarii feudales, ut dicunt, in mea sunt manu, unde plurima egregia possunt desumi, praecipue ad statum et iura legesque penitius cognoscendas. Scriptores Gallicos, quos misisti, plerosque aliunde comparatos habeo, tantum nunc desidero Reuberi Pistoriique scriptores, quos promisisti, alioqui pacto convento nolim stare et reposcere pecuniam. Quod aequius eo est, quia impensas operarum dissertationis tuae curabo, nostique ipse, inops esse et avidum istud hominum genus. Hagecium et Boreckium accepi, quo iam tum utor. Tantum mihi deest Dubravius, quem si nactus fuero, exhilarabis me primo quoque tempore. d. VI. August. CIC ICC LXXV.

CCLXI. HENRICO, L. B. A FRISEN.

NOn possum satis mirari casum Turenii tota Europa callidissimi Praefecti militaris, et cuius ictus cauti, consilio, an arte Passaviensi, dubium, nisi apud Sasbacum cognitum fuisset, iactu globi e tormento campestri emissi, parte laeva, quae in thoracem vergit, tactum quidem et prostratum, sed omnium minime transfixum fuisse.

Quod, cum nunquam credidissem, posse fieri, tamen tot literae ex diversis locis missae, tot publici nuncii atque ipsi transfugae ex castris Gallicis confirmarunt, ut non amplius pro incerto rumore haberi debeat et praedicari Germanorum virtus, quae talibus factis infra Argentoratum demonstrata est, et iis quidem mensibus, quibus prisci Romanorum Imperatores nomina dederunt, ut intelligi possit, nunc quoque nostri Caesaris auctoritatem esse vindicatam atque recuperatam eam gloriam, qua Germanos, antea dissidiis et mora impeditos, Galli audacissime privabant: vulgus quidem si pensito, etiam perditi lixae calonesque, qui sic abiecte de nostris loquebantur; Tribunis tamen usquequaque opinionem foventibus et Rege ipso, cum ludicro delectaretur, connivente, at iam experto, insolentiam Gallicam frangi posse armis Germanorum. Aiunt, Regem, accepto mortis Turenii, cuius emissarius, Vaubrunius, pari fato functus est, nuncio, dixisse, maluisse se duas clades accipere, quam unius Turenii facere iacturam. Sed tot incendia, atque horribiles direptiones tandem vindicari oportuit, ut constaret, ferociam Gallicam fortitudine Germanica posse profligari. Acerrime pugnarunt Praetoriae, Souchia et Lotharingica, cohortes. Dux Lotharingiae, Carolus iunior et Dunevaldius, Gallos pertinacissime oppugnarunt, neque torpuit Hermannus, Marchio Badensis, locorum, ubi dimicatum est, gnarus et rei tormentariae ad Imperium pertinentis praefectus, idemque tormenti in Turenium

excutiendi auctor. Maximus in eo praelio peditum usus fuit, vires identidem instaurantibus Gallis et ultra plures dies nostris victoriam ambiguam reddentibus. Neque melius in Sicilia rem gessit Vivonius, qui in Africam ad Mauros se recepir, infidam gentem instigaturus ad conturbandos ibi Hispanos. In Cacalaunia ubique plerumque Hispanos destituit fortuna. Felicior est Comes Schombergius, cuius genus ex Germania verissimis argumentis ducitur, Regique suo perearus est. In Britanniae Ducatu seditio nondum conquievit: opportunum id Batavis foret, si occasione uterentur et multitudinem concitatam, spe recuperandae libertatis, erigerent firmarentque. Princeps Auriacus curmoras nectat, multi sane mirantur et sperant cunstando praeclarum facinus esse futurum. O si Gallia nunc eo esset loco, quo est Germania. Alias leges ferret nobis et vix remitreret aliquid de iniustissimis postulatis: at Germani, vicisse contenti, ut Veneti aiunt, victoria uti nesciunt, parati accipere qualescunque conditiones, et se defendere satis habenres. Verum id ad tuas curas pertinet, Domine, mihi satis est, applaudere Leopoldo et gratulari Germaniae hanc sortem qua pristinum decus, quod tam indignis modis Galli obtriverant, feliciter recepit ac fortissime defendit. Ita te DEVS server fortunetque, Domine. d. VI. August. CIC ICC LXXVI.

CCLXII. MARTINO STVBRITIO, IC. BVDISSININO.

QVae tua eruditio est, profert se in omnes vitae partes et Historiam attingit maxime, si cum cura et consilio istud negotium suscipias et Gudenum falsi convincas. Optem autem, in tuis esse manibus illustris Seckendorfii scripta, ex quibus Sagittarius omnia fere, quae ad eam causam faciunt, deprompsit, et tu pro ingenii dexteritate id latius exsequi er struere fidem argumentis exquisitissimis potes. Quanquam et eo pertinet disceptatio, A. CIC IC XLVI. instituta, quae circumfertur passim, ubi multa invenies, quibus rectissime ad tuendam nostram causam utaris. Nolim etiam dissvadere lectionem Serarii, viri medii aevi intelligentis, et diplomata, quae occasionem accuratius scribendi praebent, suppeditantis, ut Moguntinorum causam ex scriptore Moguntino oppugnare iusque Saxonicum asserere queas. Quod tametsi ipse tu, vir consultissime, habeas perspectissimum, tamen prompritudinis meae testandae causa adiicere volui, ut laudabilem viam ingressus in proposito honestissimo confirmareris. Ita te DEVS servet et honorem ingenii monumentis, quae sola victura sunt, postquam natura nos mortales genuit, ad seros posteros tueatur. Tu vero, ut soles, mihi fave et Leuberum, iureconsultum, salvere iube. d. XI. August, CIC IC LXXV.

CCLXIII. CAROLO, L. B. A FRISEN.

CHodorovscius, Nobilis Polonus, diffidens rebus suis, quas scit esse afflictissimas, praesidium ab Senatu vestro petit, postquam sacra nostra amplexus est, ut cum animi tranquillitati consuleret, tum meliores doctrinas mysteriaque rectius intelligeret. Qua in sententia si permansurus est, ut spondet egregie et sanctissimie coram coetu publico hic affirmavit, non male equidem beneficium collocabitur. Nunc cum id nemo scire accurate, aut providere certo possit, speramus tamen quisque pro ea, qua advenas sacrorum nostrorum studiosos amplectimur, charitate, ipso te auctore atque duce, Domine, qui nunquam de benignitare tua remitris, et hanc laudem propriam ac peculiarem habes, ut literarum religionisque ornamenta conserves ac patrocinio tuo spem egenorum sustentes. Ego alioquin praedicator laudum tuarum, nihil consequi studebo, quam, ut Chodorovscius tibi calamitatis suae levationem acceptam ferat, et hoc sentiat, hoc dicat omnibus, tui perbenigni patrocinii fructum se cocpisse. Post Turenii Vaubruniique cladem obitumque dissipata etiam sunt supplementa Crequiana, nec multum intercedet temporis, quo minus Galli, qui inique Germaniam invaserunt, tota Germania profligentur. Etiam in Svedos aliquid consulitur, licet induciis leniant adversam sortem, exiguo forte tempore, nisi

mitius statuatur. Vrangelius, militiae imperator, missionem petiit. Scriptum novum acerbum satis proxime editum fuit. Ita DEVS te server, Domine, et faciat, ut omni vitae statu perpetuo tui similis sis et felix, atque fortunatus cum tota illustrissima stirpe, cum illustrissimo fratre propinquisque tuis, pro quibus nou unus ordo, sed qua patet literarum respublica, apud DEVM deprecatur. d. XIII. Aug. CIC IC LXXV.

CCLXIIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

VElitationes, de quibus scriptum est, proxime tandem secuta est pugna, decretoria sane et multis diebus dubia, priusquam fortuna penitus in Germanorum partes inclinaret. Henricus Turenius prope Sasbacum, qui est vicus infra Argentoratum, ictu globi prostratus cecidit, nullum verbum locutus, perfodi sane non potuit, ea arte, ut non ex vano creditur, usus qua A. CIC IC XXXI. Tillius apud Lipsiam multique eius Tribuni usi fuerunt. Etsi enim eum hac suspicione liberat Adolphus Brachelius, tamen suppetunt indicia, quibus contrarium mihi liceat pro vero, affirmare. Neque dubitem, id de Turenio credere, ut qui superiori anno, cum dimicaretur a Luneburgicis apud Ensishemium, impavidus periculi, inter signa ictusque tormentorum discurrisset, ut merito dixerit Chauvetius, praefectus Luneburgicus, non sic periculo se fuisse obiecturum, nisi corpus

contra telorum iactus munivisset. Quanquam autem ea incerta sunt ac diversis opinionibus iactantur, tamen meruit Turenius, ur eo fati genere defungeretur, vir quidem experientiae militaris maxime et calliditatis plane singularis, sed maligno erga eos animo, qui partes sui Regis amplexi non fuissent. Fuit enim incendiarius Gallicus, in Germaniam immissus, non tam ut cum viris, (hoc enim saepisime detrectavit,) quam ut cum urbibus tectisque, quibus ignem subiecit passim, certamen commissurus videretur. Quid enim Palatinatus est, nisi cadaver? Nec melior Alsatiae facies futura erat, si diutius vixisset. Nam nec Episcopatui Argentoratensi pepercit, sive odio in Antistitem, cuius consilio Rex Galliae bellum coeperat, sive, ut Germaniae tandem parentaret incendiis extorqueretque. his modis pacis conditiones. Fecerit autem mandato Regis violentius, an ingenio suo, nunc inquirere nihil refert, postquam cognitum est, Germanos fortitudine sua vaferrimas senis artes vicisse et decus nostrae nationi, cui ubique convicia ab hostibus dicebantur, recuperasse. Eidib. Aug. CIC IC LXXV.

CCLXV. IO. FRIDER. VOLHARDO.

MIraberis, quare non responderim, sed eius rei culpam in aurigam conferes, qui serius curavit, more suo cunctator. Indicem, quem misisti, remitto paulo emendatiorem. In historia

Saxoniae, quatenus ad Anglorum ultimam memoriam pertinet, compendii causa legas Danielem Langhornium in Elencho Antiquitatum Albionensium. Skenacus non multum profuturus fuit Salmasio, si quidem is non tradat, quis in regno Angliae summam potestatem habeat, sed iura, instituta, leges Scotiae separatim atque fori ratione complectaur. Id vero nescire non potes, Angliae regem sic alligatum esse legibus, ut sine consensu Regni Ordinum nihil statuere de republica nullamque legem possit condere. Thesaurus Adenburgeri multa continet, quae novissime sunt mutata, ab auctore tamen, nescio, quamobrem ea haud notata fuerint. Brevi Elzevirianae Respublicae Francofurti recudentur. Obsidio Rigensis, cuius copiam fecisti, quaedam ad ius gentium idonea capita continet. Quaeso te, ut libellum, cuius titulus est Epitome Rerum Germanicarum, editum a quodam Canonico Constantiensi, tibi compares, qui est egregius et nihil dissimulat, neque in Pontificiis partibus. De ceteris alias moneberis. d. XXVI. August. CIC ICC LXXV.

CCLXVI. HENRICO, L. B. A FRISEN.

CVm Svedis male agitur rumorque affertur, Sedinum brevi Brandenburgico deditum iri, rebus ibi mate provisis et civibus metu attonitis, ac plane animo casuris, nisi mari milites subvehantur. Mecklenburgica regio ferme omnis direpta

est faciuntque Brandenburgici, ut peiores Svedis habeantur, ut qui, non modo ob vastationes in Svevia Franciaque orientali admissas, sed etiam ob novissimam expeditionem male audiant. Svedi sane pacis conditiones offerunt et viribus numeroque impares se vident: Danus bellum indixit ac totum septentrionem fama perculit. Apud Rhenum dux Duras, rei bellicae imperitus, ipsisimet Gallis odio est, plerique Parsiis omnes moleste ferunt ac non pauci turbant, quod Rex suorum sangvine, quem in Germania temere huc usque profuderit, ambitionis suae causa abutarur. Ita cum Turenii morte omnis Gallorum fortuna conversa est credoque, fato ita evenisse, ut equo Turcico insidens, dum exploraret, globo perfoderetur et documentum daret posteris, iniusta bella non esse inulta, ae Turcicae similem Gallorum Monarchiam, prostrato Turenio, penitus collapsam esse. Is enim, si vixisset diutius, certe omnia instaurasset et forte vix loco, quem aequiorem habuit, ut Caesareanus equitarus pugnare non posset, moveri ac forte nunquam trans Rhenum reiici potuisset. Quod non dissimulant viri prudentissimi et mirantur superiorum rerum commutationem. Ea victoria iam sensim effert Caesareanos, ut quibusdam malam gratiam referant et amicorum agros populentur. Magis sibi Wurtembergicus ab his, quam ab hostibus, timet. Sed eos exeusat forte necessitas bellica, alioqui tota fere Europa, nisi qua in partes Gallicas distrahitur, Leopoldo, qui aegrotanti Germanicae Reipublicae

spiritum reddidit, merito applaudit et in causa iusta tot foedera ac victorias gratulatur. d. XXVII. August. CIC ICC LXXV.

CCLXVII. SIGISM. GERLACHIO, IVR. CANDID.

MAgno beneficio me ornasti, neque scio, utrum maius aliquid tibi debere possim, quam quod tam liberalis fusti. Taedet vero me sortis meae, qui nihil habeam, quod nunc tibi rependam. Quanquam ad officium meum pertinebit, ut, cum in praedicanda tua facilitate totus sim, tum omne studium operamque ad te ornandum conferam. Peto sane abs te, ut, si plura eiusmodi monumenta habeas, eorum copiam facere ne graveris. Apud Rhenum cum Turenii clade omnis Gallorum fortuna conversa est. In agro Trevirensi feliciter pugnavit Georgius Gvilelmus, Hispanique maiores animos sumunt. Leopoldus opibus ac foederibus insistit, quae totam Europam futurorum expectatione suspensam habent. In Svedos sane gravissime consulitur et verendum, ne deteriori conditione ipsorum res futurae sint, quam unquam antea, poenitetque eos confilii praecipitati et dolorem affert Protestantibus, qui prospicere animis futura et, quo consilia spectent, cum animo considerare debent. De Ducatu Bremensi actum est, quippe ita ab hostibus circumdato, ut facilime eripiatur: quibus rebus Saxoniae inferioris et Vestphaliae, ut dicitur, circulo

res afflictae perditaeque erunt. Sed plura nunc tempus non sinit. d. XXIX. Aug. CIC ICC LXXV.

CCLXVIII. N. N.

Rediit ad me iuvenis Silesius, liberaliter a te colegisque tuis celeberrimis habitus, qui, cum sermones doctissimos saepe repetit, tum sibi gratulatur vidisse eos viros, quos fama passim illustravit. Aegidio, cuius meministi, saniorem mentem opto, alio qui in eorum numero duco, quos Graeci appellant demagogos, homines sane animi impotentes et, quod miretur posteritas, Sacris ad libidinem turbasque abutentes. Nemo enim cordatus ferat, Aegidium eo abreptum, ut religionis praetextu Reipublicae iura petat et Magistratum cum plebe committat, ac denique summa imis misceat. Quibus rebus id consecutus est, ut quum velit, nunc non possit urbe excedere, veritus, ne vim plebs concitata faciat atque exiturum armis sumrnoveat. Exercitatio tua mihi minime displicet, etsi non paucos scio, quibus ea displicuit propterea, quod discesseris a communi secta et Vasmuthio nolueris esse similis, Ego sane de me fateor, Scaligeri, in omni doctrinarum genere summi viri, sententiam antea mihi visam esse meliorem, non tantum, quia magni viri, Grotius Bochartusque amplexi sunt; sed quia etiam Hieronymus atque Eusebius iam multis ante seculis, assensu comprobarunt. Ceterum, quod pace tua sentiam, deserui partes Scaligeri et multis rationibus

teneo, Esdram solum vindicem esse atque instauratorem Ebraei characteris. Nec temere ausim negare, quod de polyhistoris Conringii opinione scribis. Extant sane numi, ante Esdram, ut credo, cusi, qui formam literarum Ebraearum, quas magistri quadratas vocant, praeferunt: extant contra alii in quibus incisae sunt literae Samaritanae. Sed, utrumlibet amplectaris, mihi perinde erit, neque propterea veteri cum amico rixabor, qui sciam, una mente atque animo posse coli amicitiam inter eos, qui sententiis dissident. Prodiit hic non neminis dissertatio, certe plena acerbitatis, quam per iuniorem Schraderum curavi. Miror Theologorum odia, quae nec cum morte finiuntur. Vale et celeberrimos tuos collegas salvere iube. Vffelmanno de nova provincia per te interpretem gratulor optoque, ut omnia illi ex animi Sententia sucedant. d. IX. Sept. CIC ICC LXXV.

CCLXVIIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

HElmfeldius, qui Rigam superiori tempore defendit contra Russos, cum duobus millibus et quingentis Finnis Sedinensi urbi impositus est, qui destitutus subsidiis, quae mari expectat, aegre urbem defendet. Trans Rugiam iunctae sunt Danorum Batavorumque classes. Per Vagriam transitus a copiis terrestribus impedietur, ac bello sociali omnes Svedorum vires oppugnabuntur. Circumspecte sane, Domine, consilia moderatur Greifenfeldius

non imprudenter Regem suum hortatus, ut, redacta in potestarem tota Cimbrica Chersoneso, aditum sibi communiret et superiorem patris fortunam oprimo exemplo corrigerer. Quo magis est mirandurn, quid Svedos in eam mentem impulerit, ut milites in Silesiam immittere vellent, nisi inopinatus Brandenburgici adventus et Finnicae cohortis, cui Vangelinus, rei militaris vir imperitus, praefectus erat, clades ac immutata consiliorum facies, ab audaciori incepto revocasser. Nam, qui in umbra studiorum adolescimus, eam rem satis mirari non possumus ac profecto eredimus, Austrios cum sociis omnem operam collaturos, ut impetus iste iactura Germanicarum, quas Svedi possident, regionum in posterum relangvescat. Quod, tametsi ego non optem, tamen ipsi sua culpa fecerunt, ut res, quae ante hac floruerunt, electis temere partibus, in praesentissimum discrimen venirent. Dux Hannoveranus nunc certo tandem Caesareas partes est amplexus. Dedita Auguita Trevirorum, Traiectum ad Mosam aggredientur Batavi, quanquam subirascantur Caesareani et Luneburgici, quod ad hoc usque tempus cessaverint distinere Gallos, et Condaeo tantum spatii dederint, ut contra Montecuculium proficisceretur, qui tamen nondum reficere poruit res Gallorum quotidie in deterius euntes. d. XI. Sept, CIC ICC LXXV.

CCLXX. EIDEM.

DEdita Augusta Trevirorum, Foederati nova laetitia affecti sunt, tanta vero Ducis Hannoverani consternatione, ut ultro eum societatis Gallicae poeniteret et praesidium de Verdensi urbe deduceret. In illa obsidione inusitatus Ducis Cellensis, Georgii Gvilelmi ardor apparuit, qui, hortante Lotharingo, nunquam destitit urgere obsessos, usque dum praesidiarii, abiectis armis, antiquissimae ad Mosellam urbis dedendae signum darent. Necdum cadere animo Creqvius, sed in praecipuum, quod in colle situm et muris parietibusque firmum est, templum defensionis causa se recipere conatus est. Credo enim, mori potius, quam in potestatem Ducis Lotharingici, quem A. CIC ICC LXX, Ducatu exegit, venire voluisse. At neque haec spes relicta est, deterritis periculo caedis, qui cum eo in metropolitanum, quod dicirur, sacrarium confugerant. Qua deditione itinera Lotharingiae aperta sunt ac merito verentur Galli, ne Focderati copias in Galliam, dudum ibi hiemare cupientes, traducant. Tantum miramur cunctationem Batavorum, qui Luxenburgicum lacessere ausi non sunt, atque id certo esse indicio potest, eos, cum terra pugnandum est, neque calliditate, neque audacia cum Germanis Gallisque conferri oportere. Nunc tamen non dubitaverim, quin, occupata ad Mosellam urbe clausisque Gallo aditibus, movere castra et Luneburgico,

quod enixissime flagitant, robore aucti inferre se in hostes, aut tendere inhostis regionem Velint. Ceteroqui in rebus Danicis, quibus hic mensis forte ad res magnas gerendas fato constiturus est, instigante Auriaco, quem eo propter odium in Svedos devinxit Brandenburgicus, nihil studii promptitudinisque iuvandi omittunt, estque nunc tandem iactum fundamentum, Svedici Imperii tota Saxonia inferiori et Vestphalia Regi Carolo XI. auferendi, quam opportunitatem praestat sociale bellum et nemo magis, atque Austrii Brandenburggicique ad hoc usque tempus optaverunt. Itaque hanc fortunam moderate ferant, quia saepe moniti oratique moderata consilia spreverunt, Regisque sui indolem machinationibus perverterunt et simulatione conciliationis insidias inimicissimumque animum rexerunt: ita demum sapient ii, qui patriae salutis obliti, Svedis ad turbandam Germaniam versis, five palam, sive occulte studuerunt. In oppido Gadebuschio, quod ditionis Mechlenburgicae est, sunt inter se collocuti Christianus V. et Brandenburgicus. Pars copiarum Danicarum summo Brandenburgici, instrumentum bellicum ad Vismariam oblidendam comparantis, imperio parebunt; pars resta in Bremensem Ducatum comendunt; alii militiae navali reservantur. Monasteriensis Episcopi adventus omnes ita perculit, ut plurimi cum fortunis, quas colligere potuerunt, excesserint. Dici non potest, quibus tormentis, quove genere armorum instruxerit exercitum, ut forte, praeter. Stadam, nihil impetum ceius morari possit. Tractus, qui dicitur

vetus, iam tum est in Monasteriensis potestate. Insulam Pole, quae in mare prospicit ponuique Vismariensi adiacet, occupavit Brandenburgicus et plenam annonae militaris reperit. Hos fructus festinata Svedorum expeditio regno Svedico peperit, et famam iuxta, ac superiorem felicitatem, uno tempore abstulit. Ceterum, Domine, ut in tuis consiliis moderatio inest, ita DEVM oro, ut gloria, quam in. decomparas, nunquam intermoriatur, d. XVII. Septemb. CIC ICC LXXV.

CCLXXI. EIDEM.

NIse in Germania brevi pax coalescat, magna fortan et temporum et voluntatum commutatio erit. Nam ubi omnes regunt, nullus paret. Prudentes quoque existimant, tune optime Germaniae consuli, si bellum cum Gallo coeptum finiatur, non modo quod maiori Ordinum detrimento geritur; sed etiam, quia Galliae fines ita clausi sunt, ut nulla vi aperlri possint. Crescit interim Caesar, quem alioquin Germani nec nimis potentem, neque nimis imbecillum Optant. Neutrum enim expedit et praesenti rerum statu hoc minus. Medium enim, facilius hic sit, cogitare, quam assequi, praesertim ubi ea facies est rerum, ut potentissimi Reges nascantur, ex quorum conversione ceterorum conditio fortunaque pendet. Non. Sept. CIC ICC LXXV.

CCLXXII. IOACHIMO FELLERO, P. P. LIPS.

NOn displicet Poeta, quem mihi commendasti, et opro, ut quainprimum honore ornetur. Ego, quoad possum, nunquam illi defuturus fum vel tua causa propterea, quod contractae Lipsiae familiaritatis amicitiacque oblivisci, mihi nefas putem. Nisi quod vicissim tibi oneri sum et maiorem in modumpeto, ut Petro Gallinsky, probo acque docio iuveni, auctorirare consilioque tuo subvenias, qui a me per epistolam requisivit, uti setibi accurate commendarem. Quod optimi hominis causa defugere non potui, nec dubiro, quin mea causa sis effecturus. Arbitratur etiam, sibi honori fore, si ad Menkenii, quem Rectoris Academiae munere perfungi audio, patrocinium munire viam velis. Sed ignosce audaciae meae, et dissenationem de obitu Pacuvii Vitembergensis, Neandri, a me scripram reeipe et mihi, ut antea soles, fave collegasque tuos saluta. d. XI, Octobr, CIC ICC LXXV.

CCLXXIII. ADAMO CHRISTOPH. IACOBI, IC. DRESD.

LVculentam sane voluntatis in me tnae signifieationein dedisti ac subtimenti animum addidisti.

Estque haec tua laus propria et peculiaris, quod eruditos patrocinio complecteris et me cum primis foves. Quem animum ut retineas clientemque, cum opus est, adiuves, enixe rogo. Ceterum, quod ad curam institutionemque filiorum tuorum pertinet, opto, ut peritus tibi contingat et plane talis, ut spei tuae satisfaciat. Pauci enim sunt, qui intelligunt erudiendi artem, pauciores, qui in studio humanitatis perseverant. Alioqui Dresdae est aliquis, nomine Stubelius, Magistri honore auctus, eruditus iuvenis et apud magnificum Hundium munere praeceptoris functus, quo non possim invenire aptiorem. Verum, si hic alii iam tum se obstrinxit, videbo, ut de docto atque diligenti homine filiis tuis pravideatur. Cupio enim, ut et recte proficiant, et traditam a Patre gloriam felicissime tueantur. Oldenburgeri thesaurus pro thesauro carbones affert et sane ineptus est saepe ac non vult Conringius eum sibi imputari. Albertus crastino die ex prelo exit, ut quamprimum ad te veniat. d. XV. Octobr. CIC ICC LXXV.

CCLXXIIII. EIDEM.

ID vero, quod de ornanda praeceptoris domestici sparta abs te scriptum est, sedulo curavi. Est hic quidam M. Hilscherus, probatus et moratus iuvenis, nec imperitus bonarum literarum, qui eo per me affectat viam. Sed haec certe praesidia, quae a me requiruntur, sibi non comparavit.

Nam optem talem tibi virum, qui penitissime perspectas habeat docendi rationes. Alius mihi hic notus est, quem persvadebo, ad suscipiendum hoc munus, peritiorem certe atque ex scholis meis profectum. Commentatio mea de Alberto nondum exiit, quae est operarum nostrarum tarditas. Svedorum res plane in deterius eunt et, quod semper futurum credidi, si praecipiti consilio partes eligerent, plane in exitium ruunt, sane illorum culpa, qui imperum pro ratione adhibuerunt. Aditus, quibus in Pomeraniae viscera penetratur, non magno impendio sunt occupati. Ordo Academicus de praemio luculento tibi dando consilium init propterea, quod Principem Saxoniae ad tam insignem liberalitatem hortatu tuo induxisti. Ego alioqui valde gaudeo, mea tibi probari. d. XXII. Octobr. CIC ICC LXXV.

CCLXXV. M. HEIGELIO.

PLacet mihi animus tuus eo magis, quia cum utilitate Historiae coniunctus est. Probo enim Baluzii institutum, cum, quia alias scio, eum in monumentis Karolingicis esse versatissimum, tum, quia ex longinquo studiis meis favet. Sunt mihi quidem numi et diplomata ad eam historiam pertinentia, sed ea, non dubito, in Baluzii quoque manus venisse, qui in regno literis ac eiusmodi supellestile florentissimo vitam ducit. Cetera, quae ad Saxonica pertinent, attigi in vita Alberti animosi, quae

nunc e prelo exit. Id etiam pro certo habeo, Karolingos in oras has profectos, cum a Sorabis, quibus postea successere Saxones, incolerentur. Cuius fidem mihi faciunt numi e vicino loco eruti ac ad me allati. Interim vale et Vagenseilium, virum celeberrimum, a me salvere iube, cum eo clarissimum Arnoldi, cui quamprimum copiose respondebo. Raptim, cum rationes publicae essent conficiendae. d. XXVI. Octobr. CIC ICC LXXV.

CCLXXVI. HENRICO, L. B. A FRISEN.

ACcipe tandem, quas promisi dudum, in Boiemum animadversiones et de pietate mea cognosce. Cum enim saepe virtutum tuarum recordor, tum plane miror reconditam prudentiam tuam et scio, tibi curae cordique esse literas, quibus ipse tu dignitatem longe maximam uttulisti sermonesque frequentissimos, de utilitate Historiae, de imperiorum initiis, de progressione urbium atque incrementis, de commutatione fortunae atque temporum, de conversionibus et vicissitudinibus familiarum, de pacis bellique negotiis, et causis momentisque aliis, quae nemo te melius assequi, nemo te rectius iudicare potuit. Neqae hic admiranda cognitio tua finitur, sed in res abditissimas penetrasti Hermetisque mysteria omnia explorasti usque eo, ut nihil te fugiat, quod vel scire te deceat, vel indagare mortalium industria possit. Res Svedorum non afflictae modo, sed

etiam desperatae sunt. In Rugiam se receperunt, ut brevi omnes copiae deleantur. Miror praecipitia isthaec consitia et audaciam, donec erunt, poenitendam. Nam nulla alia securitatis restituendae ratio inibitur, quam ut ultra mare redeant et in montes silvasque reiiciantur, qui Germaniam, hostis causa, disturbarunt. Quanquam ego ipsis opto mitiorem fortunam et celerrimam pacem, qua sola se servabunt, negata haud dubie peribunt et dudum parta magno famae regnique detrimento amittent. d. VI. Nov. CIC ICC LXXV.

CCLXXVII. ERNESTO BAKIO, DOCTORI THEOL.

EX quo coepi praesens te noscere, magnopere sum laetatus, cum, quod conspectu tuo fruerer; tum quod virtutes tuas propius intuerer, Vix a nobis discesseras, cum Academici cives frequenter ad me commeant, rogantes, uti per me ad patrocinium Bakianum via sibi muniatur. Quibus, ut meus quidem animus est, deesse non potui coepique adeo fiduciam, non tibi posse hoc, quod suscipio, bonorum iuvenum causa displicere, horum maxime, qui te usque eo aestimant, ut difficilimis afflistissimisque temporibus ad te unum, quasi portum, confugiant. Inter eos sunt Martius, Crogius, Magistri honore auctus, et, qui has ad te literas curat, Scheffinius, iuvenis apprime doctus et humaniorum literarum peritus, inopia

afflictisque patriae rebus huc adductus, ut omne fortunae praesidium in mea commendatione tuaque propensione ponat. Proinde, Patrone, da hoc meae petitioni, ut praedictos honestissimos ac perdiligentes iuvenes auxilio tuo ornes, in primis autem hoc Scheffinio, quem Silesia ad nos dimisit, tribuas, ut honesta mercede ad obeundum privati praeceptoris munus conducatur. Ego, si quid vicissim ad tuas utilitates conferre possim, nunquam praetermittam et dabit operam Scheffinius, ut cum sempiternus tuae benevolentiae praedicator, tum apud DEVM, pro incolumitate tua perpetuus fit deprecator. d. IX. Nov. CIC ICC LXXV.

CCLXXVIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

FOeda per Hollandiam tempestas borealem partem inundavit, ac vicos domosque demersit, ac merces quamplurimas in cellis abditas obruit atque corrupit. Foedum spectaculum auget recordatio belli Gallici et renovat dolores nondum meliori fortuna mitigatos. Ager Bremensis palustris alioquin et lubricus vix obsidentium vestigia sustinuit: ad haec morbus castra incessit infecitque, ut obsidio plane soluta fuerit primo vere, cum clementius coelum erit, repetenda. Vna enim haec restituendae securitatis via creditur, ut Svedi reiiciantur in suos montes, qui, spreto iure, et viribus fortunaque impares, talis belli concitandi causam dederunt. Brandenburgicus arcen Voldgastianam, veterem

Voldgastiane propaginis sedem, deditione accepit. Sedino panicus metus est iniectus et ignem tormentaque Brandenburgici formidat. Stralsundium expectat fortunam et proprer Svedos extremum rei navalis periculum, quod a Danica classe, in Rugiam exscensura imminet, non adibit. Vismaria, munitissima ad sinum Codanum urbs, aegre liberabitur a Svedis, qua expugnata, Stadae deditio sequetur facilius et bellum sociale felicius finictur. Vrangelius spe animoque cecidit. Solus Koenigsmarckius erigit suos et adhuc in officio conservat Stralsundenses, ac omnibus modis demeretur atque prolixissime ventura subsidia pollicetur, tali, opinor, eventu, quali initio bellum est coeptum. Interim te DEVS servet, Domine. d. XII. Nov. CIC ICC LXXV.

CCLXXVIIII. AMICO CVIDAM.

REcte tibi consulunt, qui auctores sunt adeundae Viennae, si modo emergendi ibi locus est. Raro enim vacant munera, quae ambis, et vix occasio erit hoc tempore vivendi alieno sumptu. Nec scio, an illic sit, qui mercede te conducat ad prolem erudiendam. Sinzendorfius filium natu maiorem dimisit Vratislaviam, addito vitae studiorumque moderatore. Vindischgraezius difficilis est omnibus, qui ex eius auctoritate nutuque pendent. Bruningus et Portnerus non aucti sunt sobole, eoque non egent domestico praeceptore. Ille quoque per se

curat negotia sua, iste vero agnatum a secretis habet et sedulo facit sua; et accurate exigit, quae facere clientes suos iubet. Legati, qui eo veniunt, plerumque secum afferunt, quorum ministerio utantur. Residentium, quos vocant, duo sunt et curatores negotiorum principalium, qui Agentes nominantur, vix plures, quam tres, aut quatuor, reperiuntur, quibus nolim te offerre operam, si, persequi studia, constitutum habes. Non ita pridem eo venit Princeps Gothanus, in Italiam profecturus: illum quatuor Frisii stipabant, quibus te itineris comitem adiungere potuisses, si tanto peregrinandi studio teneris. Vindischgraezius, ut audio, ex aula Caesarea ad conventum Mulhusanum destinatur. A Saxone illuc mittetur Gersdorfius noster. Vale. d. XII. Nov. CIC ICC LXXV.

CCLXXX. N. N.

HEino, iuvenis eximius ac utriusque nostri studiosissimus, literas tuas dudum mihi attulit magnaque laetitia me affecit, cum, quod laetarer, te mihi paratum esse amicum; tum, quod iucunda esset consideratio eorum, quae ad me curaveras, ingenii tui monumentorum. Itaque rogo te, uti porro hanc mihi benevolentiam navare ac plane de me existimare velis, fore me honoris tui cupidissimum ac petere abs te, ut novo auctoramento hanc amicitiam confirmes et Heinium partier, atque hunc ex ludo Thomano, qui Lipsiae

est, profectum tuique audiendi avidum patrocinio ornes. Pater ei probus in vicino oppido est, qui filium hunc Gymnasio expoliendum tradit, famae industriaeque tuae laude excitatus. Neque eum haec spes fallet et uberem ex institutione tua fructum referet, si doctrina tua dignum se praestiterit ac diligenter, uti spero, partes suas obierit. Ceterum vitae subsidiis amplioribus destituitur, et cum animo constitutum habet ferre grave onus, et diligentia superare, praecipue te auctore atque duce ad studium ingrediendum. Nec sinent, quorum necessarius est, ut operam ingratis ponas ac, qnantum in ipsis est, oblivione ulla deleatur. Ipse ego meritis tuis laudem pro eo, ac debeo, rependam et, quos mihi commendasti multum atque diligenter, vel sola tua causa, adiuvabo. Vita Alberti a me edita est, in quam breves animadversiones extare volui, quas ut accipias aequo animo et mihi prolixissime faveas, ac manu exaratum codicem de rebus Lusaticis, qui in tua manu est, transmittas, enixissime te sane rogo. d. XIV. Novembr. LXXV.

CCLXXXI. HENRICO, L. B. A FRISEN.

NOndum Vismaria dedita est propterea, quod cives firmati sunt auctoritate cuiusdam Ludovici sacerdotis, quas partes multo ante, quam huc venit, in castris Svedorum obiit, et mature se moribus atque obstinationi militari assvefecit, re talem se

praestare volens, qualem olim praestitit Chamierus, sacerdos Hugenotticus, cum Montaubanum obsideretur. Quanquam enim alias collaudatum est officium civis, quod Principi tali rerum statu ponitur: tamen nunc ea est conditio rerum Svedicarum, ut sacerdos omnia extrema urbi imminere cernat et sciat, non esse supremo Svedorum imperio obnoxiam, ac ea de re saepe monitus sit, Caesaris hoc Imperiique esse decretum videatque, quotidie domos igni deleri. Sed retinet ingenium, et omnium capita atque fortunas in periculum vocat. Interim Brandenburgicus cunctationem Dani permoleste fert ac per Baronem Knesebeckium hortatus est, uti, obsessos urgeret ac omnibus modis ad deditionem compelleret. Eo consilio quasdam cohortes cum tribunis obsidionum peritis Regi submisit, qui cur eiusmodi hominibus careat, vehementer mirantur viri belli prudentes. Koenigsmarckius quidem spem liberandi Vismariensibus fecit; sed mox intel, lexit, se opinione sua deceptum ac se in Rugiam recepit. Batavi denuo quartam eius pecuniae partem, quam subsidiorum nomine ab ipsis stipulati sunt foederati Principes, depensuros se, receperunt, causati calamitates ex proxima eluvione ortas. Vicofortius, qui fcelus in Principem molitus est, quaestioni subiectus semina novae coniurationis protulit in lucem. Nunc certe ea sententia est Caesaris et Principum, non esse aliud discordantis patriae remedium, quam ut Svedi expellantur. Interim, Domine, te DEVS servet et gentem tuam, nunc quoque Stolbergensibus

CCLXXXII. ADAMO CHRISTOPH. IACOBI.

SOlicitat meam operam commendationemque M. Seidelius, qui Misnae commoratur, notus mihi et, cum hic esset, familiaris atque humanitatis et Graecae lingvae apprime peritus, nisi quod mores ab aulica elegantia alieni sunt, qui probi tamen et vere ingenui. Patria ei est Zviceavia, neque ipsi illiberale ingenium contigit, quod privata institutione diu acuit atque praeparavit. Si tamen M. Stubelium conducere possis, non dissvadeo, quatenus doctrinam specto. Aetate sane Seidelio est minor et moris elegantia dignoscitur. Alioqui nescio, quae fama tulit, te minus belle habere: quod vehementer doleo atque opto, ut quamprimum convalescas et propter notam controversiam me illustrissimis Proceribus commendes simul ac purges. Ita te DEVS cum nobilissima familia conservet, ac annos aetatemque tuam cumulet benigne et proroget. Futuro Paschatis sacro, aut paulo post, quam Decanatus munere perfunctus ero, praesens a Senatu vestro iussa et leges accipiam. Publice nunc praelego Mosellam Ausonii, et disserendo fere commentor, ut nesciam, quomodo specimen operae meae illustrissimo Senatui vestro, semestrium laborum rationes reposcenti, exhibeam. Forte enim fingat calumnia, me pro lubitu hoc facere

et omittere obsequii gloriam, quod sane impium foret et plane beluinum, Iterum te DEVS servet, Patrone maxime. d. X. Decembr. CIC ICC LXXV.

CCLXXXIII. N. N.

IPse mihi irascor et succenseo propterea, quod tantam moram interposui, priusquam tibi responderem, non tergiversatione quadam, am oblivione amicitiae tuae, quam scis coli a me et singulariter observari; sed occupationibus inopinato me impedientibus, quibus ita medistractum fuisse, fateor, ut in hoc usque tempus responsionem differre necesse habuerim. Itaque ignoscendi locus est et oro te obtestorque, ut cunctationem meam ne moleste feras et de me statuas, honoris tui fore studiosissimum, ac omnes rationes atque consilia eo referre velle, ut, quacunque etiam re possim, tibi inservire studeam eo magis, quod apud exteros praeclare de me existimasti et honorifice es locutus. Quale officium nemo alii, nisi amicissimus ponit, quod sane eiusmodi est, ut vicissim pro te anniti cupiam, non quia mihi hoc tribuam, ut fortunis tuis ego, ipse in his terris peregrinus atque advena, conferre aliquid possim; sed quia ad me pertinere censeo, ut quamprimum testatum faciam, quid tibi debeam eo nomine, quod immerenti operam multo gratissimam collocasti et, quanti mea studia aestimares, in Augusta Vindelicorum

ostendisti. Illud vero per iocum te scripsisse, arbitror, quod carmina, quae rudi invitaque Minerva pangere soleo, a me flagitas, tu quidem, inter poetas optimus et dudum hoc laudis assecutus, ut, qui eam artem docent, ipse tu eos docere posses. Alioqui dissertationes oratione prosa tibi non invideo ac de me nihil magis opto, quam, si Georgius de provincia decedat, ex poeta evadere historicus et hoc demum consequi, in quo maximam aetatis meae partem consumpsi, Ita te DEVS cum nobilissima familia conservet. d. XV. Dec. CIC ICC LXXV.

CCLXXXIIII. FRIDER. IAC. LEICKERO.

A Bunde meae expectationi satisfecisti proximis literis, et, cum de tali hospite, quem colui semper et magnopere aestimavi, tibi gratulor, tum impense gaudeo, Lipsiam studiorum sedem tibi contigisse. Illa ut auguror, ornabir te et acuet animun. vitaeque civili magis praeparabit. Veni enim diu in hanc spem et animo providi ornamenta, quae diligentia promeritus esses. Illud autem cumprimis laetitia me afficit, quod memoriam meae consvetudinis studiique in te ex animo delere noluisti. Esset sane mihi nihil optatius, quam in posterum e longinquo etiam inservire, praesertim in eo eruditionis genere, quo me scis eximie delectari. Verum, quia pro te ipse omnes rationes ingrediendorum studiorum intelligis, me non eges monitore, amico

tamen perpetuo coniunctissimoque frueris. Quod alioqui de Alphonso Delbeneo ad me perscripsisti, verum est prorsus atque auctori ea laus convenit, quam ei de sententia celeberrimi Franckensteinii tribuisti. Vix enim ullum reperi scriptorem, qui perinde esset curiosus atque diligens in investigandis Burgundiae Transiuranae rebus, ae ille quidem fuit, argumentum profesto gravissimum complexus, unde interioris historiae Germanicae initia causaeque aperiuntur. Nihilo secius laudandum est opus de ultimis S. Aegidii Comitum originibus, Cassellis mihi visum lectumque, hic, quod fateori non visum, quod si tuo beneficio, concessuque ad me perveniret, aeterni monumentum amoris futurum esset. Ita te DEVS patriae patrique summo spem server, d. XV. Decembr. CIC ICC LXXV.

CCLXXXV. CHRISTIANO FRIDERICO FRANCKENSTEINIO.

QVod a me flagitas, non abnuo prorsus, etsi de Chytraeo existimo, rem esse difficiliorem, ac recordor, Chytraeum ipsum lente processisse ad hoc opus et primo breviter strictimque, sub Sudiosi nomine tituloque Cranzii continuationem exorsum esse; deinde separatis et minori forma concinnatis dissertationibus, quarum plerasque asservo, iusto volumini, in quod deinceps redactae sunt, bene

feliciterque praelusisse; sed, postea quam ad exitum perduxerat, operae eum navatae poenituisse propterea, quod intellexisset, invidiosissimam fuisse et quaedam, quibus propago Lauenburgica attingitur, partim metu, partim studio immutari oportuisse: vix autem, quasi pertexere hanc telam volentem, talia monere ausum, ut credam, id prudenter dissimulari. Tum vero in primis extimescenda est offensa in rebus nostri seculi, praecipue, si fontes causaeque aperiendae sint. Alioqui fateor, mihi suppetere materiam et agitasse me ante hoc consilium, quam literae tuae exoptatissimae ad me perferrentur. Omnino tamen censeo, opus Chytraei utiliter recudi posse et, quae, ego pari instituto editurus sum, non continuationis titulo, etsi revera continuatio futura sit, sed Chytraeani imitatione exempli Saxoniam Vandaliamque inscribenda esse. Fabricii continuatio multo est facilior, quia uni argumento immoratur et a Chytraco multis modis vincitur, nisi quod huius stylus decorumque pragmaticum non semper expectationi respondent: quod sane in viro literis divinioribus dedito minus est mirandum. Scio tamen, id displicuisse Thuano, et eum, si non nunquam integras ex eo paginas descripsit, immutata solum styli facie explanasse ornatius atque perpolivisse: tum civilis iudicii vim expressisse magis et interiores actorum rationes explicasse diligentius atque tenuisse. Quae causa est, cur de Brachelio non admodum praeclare sentiam, Merae enim narrationes sunt, quae longe absunt a

laude historiae civilis et fere ex Germanico in Latinum sermonem conversae, ne quidem sufficiant in republica mediocriter versato. Thuldeni autem, qui cum continuat, ineptae et Breveri demum pueriles fere mihi videntur. Ego vero, celeberrime vir, nihil in me suscipio, priusquam munere praesidis sapientiae Ordinis perfunctus fuerim optoque praesens tecum colloqui et, si tale quid conabimur, vires atque consilia sociare. Ita valere te cupio et peto, ut pro singulari erga me animo veniam. morae, qua in rescribendo usus sum, benigne mihi facias credasque, tui nominis familiaeque nobilissimae sempiternum fore cultorem. d. XVI. Decembr. CIC ICC LXXV.

CCLXXXVI. HENRICO, L. B. A FRISEN.

AVstriorum in hello persequendo constantia et Batavorum continuatum foedus, odiumque Dani in Svedos implacabile, et Brandenburgici contra vicinos aemulos animi firmitas aut brevi aliam faciem Germaniae Cisbalthianae totique Septentrioni induent, aut Svedos ad desperationem adigent, in qua ipsis saepe quidem nutantis praesidium fuit fortunae; sed quod nunc sane futurum est periculosissimum, ubi nihil ex propinquo amicum, omnia hostilia vident. Gallum urgent et rationibus impellunt ad maturanda pacis consilia, quorum ipsi, si paci studuissent, moderatores

atque arbitri esse potuissent. Deserti autem nunc a sociis propterea, quod socios oppugnarunt, obliti Gustavi Adolphi moris, qui, utcunque acri militari animo esset, tamen diffidens viribus ab initio cunctabatur et, legatis Principum, qui a Caesare secessionem ex causa gravi atque necessaria fecerant, ad se profectis, velut imparem se tantae domui prudenter excusans, respondebat, arma et pecuniam non esse sibi suffectura; nec prius se bello, et quidem iustissimo, se immiscuit, quam haec omnia ultro et periculo suo offerrent. Iena, Brandenbur gici consiliarius sanctior et gratia validus, omnia consilia ad extremam Svedorum pernicicm confert, sentiuntque vicini aliquot, studium in Svedos accipi in malam partem et, milite per hiberna apud ipsos distributo, tacite vindicari. Thuringia, qua tantum Ducibus agnatis nostri Saxonis paret, onere malisque fessa est, neque Ienae, Musarum sedi, parcitur. Svevia non secus, atque ab hostibus tractatur. Nihilo meliora sunt Franciae orientalis fata, praesertim qua Comitibus et civitatibus Imperii subest opprimunturque multi sperantes libertatem. Vismaria adhuc inter spem metumque haesitat, ex qua pendet fortuna Dani et futuri consilii successus, quem opto rei Christianae pariter, ac publicae esse salutarem, et tuae curae expectationique respondere. d. XVII. Dec. CIC ICC LXXV.

CCLXXXVII. EIDEM.

EX quo Danus Vismariam deditione accepit, venit apud omnes in opinionem fortitudinis atque gloriae. Vsus est cum primis opera Ducis Holsatiae Ploenensis, qui tenuem rem stipendiis militaribus et proximo bello valde dignitatem sui nominis amplisicavit, omnium iudicio dignus, qui militiae Danicae cum summo imperio praeficiatur. In urbe salis et ligni inopia fuit maxima, etpericulum caedis, si, propugnaculo, quod urbi iungitur, expugnato, urbs apud Codanum sinum egregia impetu caperetur. Landgravius Hornburgicus repressit Koenigsmarkium apud Volgastum, qui Princeps est re tenui, animo contra maximo. Ego nunc hoc de Gvelforum Duce, Henrico Leone, specimen offero tibi atque exhibeo, quod cur ad Guntherum direxerim, causa est, quia alioquin ius disputandi ex Historia mihi non conceditur. Credo tamen, tuo et Fratris permissu beneficioque, in posterum esse impetraturum. d. XXIV. Dec. CIC ICC LXXV.

CCLXXXVIII. N. N.

GRatum est cum primis mihi atque honorificum, quod amicitiam, fratre meo interprete firmatam, sancte conservas et, quid apud nos agatur, ex me sciscitari constitutum habes. Ego quidem bene valeo et cupio, ut aeque recte habeas,

floreasque, et doctrinae meritorumque fructum in aula orientalis Frisiae Principis capias. Ioannes Strauchius, summus vir, Giessae Hassorum ab omnibus colitur et gaudet rebus praesentibus, et secure nunc contemnit invidiam, seculi malum, aulae pestem. Henninges, adversarius Ziegleri, adhuc turbat et, eo silente, collegam eius, Gvilelmum Lyserum, pungit ac vellicat. Causam dedit dissertatio de Dominio eminenti nuper edita, quam forte ipse tu vidisti. In aditu libri fecit quoque mei nominis mentionem et profitetur, se expectare, quae ego editurus sim in Grotium, perinde, ac si ego istum mihi adversarium destinarem et tempus inutili contentione perdere decrevissem. Quapropter etiam tibi gratulor, quod in Historiam tuae gentis incumbis et res actaque temporum, unde omnis prudentia animam viresque ducit, perquirere studes. In qua parte Frisiae ille Livius, Vbbo Emmius, exemplum insigne tibi tradidit, quanquam saepe studet partibus eius Reipublicae, sub qua vixit, animoque est iniquo in Frisones Orientales. Is autem, ubi difficilima est Frisiorum Historia, praesertim in medio aevo, usus est Eggerico Beninga, Grimershemio, quem nullo negotio possis tibi comparare. Minus accurati rerum vestrarum scriptores sunt Cornelius Kempius et Suffridus Petrus, quorum alter ineptiis suis Emmio stomachum movit, ut eum peracerbe castigaret. Adhaec veteris Saxoniae Historia gnaviter tractanda elt tale opus suscepturo ae ab ultimis Anglo-Saxonum originibus repetenda, spectantque

eo res Oldenburgicae, connexae saepe cum vestris atque ita copulatae invicem, ut neutrae sine iis intelligi possint Nec praetensiones Ost-Frisiae Principis in Dynastiam Ieveranam feliciter eruet, qui omittet curam hanc atque cogitationem. De Belgicarum rerum commutatione verissime ad me perscripsisti, perculitque in primis infortunium istud foederatos Principes, qui non exiguo Batavorum sumptu bellum huc usque gesserunt contra Svedos. Aeque verum est, quod existimas, Svedorum lapsas res non aliter, quam pace, fulciri posse. Eam vero expugnatio Vismariae et Bahusii valde remorabitur. Brandenburgicus agitat consilium Sedini obsidendi, occupato nuper Volgasto domum reversus, ut opportunam anni tempestatem opperiretur. Nec fallet cum spes, si humani iudicii ratio habetur. Itinera enim Pomeranica passim occupata sunt, Vismaria, unde exscensio fieri poterat, intercepta, classis auxilia desunt. Atque hoc sane induxit Gallum, ut pacis consilia festinet, ne sociali bello Austria potentia, quae Svedos amicos, non vicinos optat, nimis se efferre possit. Caesar et Hispani sua impensa alere bellum velle se, receperunt, Mulhusium, misso Vindischgraezio, qui utriusque Saxoniae Duces ad bellum hortaretur. Non enim prius Silesiae fines tutos reddi, putant, quam illi e Pomerania excedere cogantur. Steinbockius ob consilia de classe non emittenda in iudicium capitis est vocatus. Ego doleo, praecipitibus quorundam in septentrione consiliis, rem eo esse deductam, ut in comitiis

pro Imperii aggressoribus iudicati fuerint, Id sane constat, Albim, ubi Magdeburgici fines aperit, occupare voluisse, eoque non Marchiam et ulteriorem Pomeraniam turbasse solum; sed in viscera Germaniae penetrare voluisse, in Galli pro hoste habiti gratiam. d. VI. Ian. CIC ICC LXXVI.

CCLXXXVIIII. HENRICO, L. B. a PRISEN.

SEro ad te perfertur mea gratulatio, quam Kalendae Ianuariae exigebant. Nunc vero dolore temperatur, postquam de adversa tua valetudine accepi. Igitur DEVM obsecro, ut diu te sospitem esse iubeat et patriae conservet, praesertim miseris his temporibus, quibus consilii prudentiaeque tuae indigemus. Belgae, nuper inaestimabile damnum aquis passi, sperant, quaerunt, urgent pacem, quippe ex ditissimis pauperrimi facti, ut passim ibi querelae audiantur et calamitates tantae sint, ut vix sibi iam sussiciant eae regiones, alioqui florentissimae; sed superiori tempestate eluvioneque prostratae paene ac perculsae. Pacem, inter Danos Svedosque coalituram, Vismariae Bahusiique expugnatio remorabitur. Tum Carlsburgi deditio animum fecit Luneburgesibus: neque Svedis secius erit diffcilis Brandenburgicus, cuius sanctior consiliarius, Iehna, vir animo consiliisque acer, missionem petiit, propter moris institutique Sveriani, ut creditur, dissimilitudinem. Steinbockius in discrimen capitis vocatus est propeterera,

quod impedivisset classis Vismariam liberaturae apparatum. Gardie contra floret, civiti ingenio cultuque aulico inter omnes Svedos excellens et demerendis regibus natus. Brandenburgicus, pro commoto in Svedos animo, vix nomen gentis moderate fert et usque eo indignatur, ut Sedini veteris obsidionem moliatur. Ducatus Bremensis eripietur omnis, si terra gelu durata viam per loca uliginosa muniat. Vsque huc enim terrae lubricum aditum prohibuit et metus erga Vismariam, cum ditionis Svedicae esset. Interim, Domine, votis precibusque te, vitam, vires, valetudinem, quam opto esse prosperam et firmam, commendo DEO immortali. d. VII. Ian. CIC ICC LXXVI.

CCLXXXX. CAROLO, L. B. a FRISEN.

DVdum intelligo, ad me pertinere, ut de anno feliciter exacto tibi gratuler et DEVM orem, ut posteros annos felices quoque er faustos tibi esse iubeat, et gloriam tui nominis ornamentaque eodem tenore conserver et, quae destinas, quaeque agis, approber fortunetque, ut, te fratreque salvo, salva sint omnia, floreant sacra et literae, quae curis meritisque tuis famae aeternitarem rependent. Nec fieri potest, ut vota nostra, quae pro te suo quisque loco facimus, irrita sint, quippe quibus coelum ipsum expugnamus et DEI gratiam tibi, alioquin pro DEI studiorumque honore nitenti, conciliamus et hoc cogitamus, hoc optamus assidue, ut Frisii fama felicitateque

perpetua floreant, et firmi contra seculi mala stent et, virtute sua freti, invidiam vincant forriter ac triumphent. Haec pietatis meae summa est, quam perpetua pietate testabor faciamque, ut brevi literatus orbis, qui passim Frisios admiratur, intelligat. Ita te DEVS, illustrissime heros, custodiat, protegat, tueatur! d. VII. Ian, CIC ICC LXXVI.

CCLXXXXI. ERNESTO BACKIO, DOCTORI THEOL. MAGDEB.

VAlde gaudeo, Valuisse petitionem meam, cum ut fortunis iuvenum, quos tibi commendavi, consuleres, tum ut auctoritate consilioque praecipue iuvares. Haud dubiro, quin eodem animo erga eos in posterum sis futurus, si voluntate moribusque non mutati fuerint et tales se tibi probaverint, quales mihi dudum vitae innocentia laudabilique proposito sese probarunt. Neque aliter existimabis de Ioanne Christoph. Heinio, Saganensi Silesio, quem dignum iudico eo munere, de quo proxime ad me scripsisti. Iuvenis est compositi animi, doctrinae elegantis et Graecae pariter, ac Latinae lingvae apprime peritus; neque in antiquitate et prudentia civilihospes. Praeterea versatus est in Casselianis scriptis et, me conciliatore, in Christrophori Schraderi, oratoris Iulii, amicitiam feliciter se insinuavit. Veniet ad

vos, ut primum libuerit tibi, et summam felicitatis suae partem tibi debebit, si enitaris atque efficias, ut regendis adolescentum studiis adhibeatur. In patria eius resmiserae sunt et usque eo afflictae, ut nulla causa sit, cur ibi luculentam functionem speret. Itaque experiri fortunam constituit et docendo accipere mercedem, iis quidem conditionibus, quas ad me perscripsisti. Quanquam autem atudio sacro est addictus, er profectus in eo non plane nullos fecit: tamen in rebus ad liberalem in stitutionem pertinentibus eximie est exercitatus, ac res suas atque studia non leviter, ut multi sed accurate diligenterque tractat. Supervacuum est denique eum laudare, qui re ostendit se eum, quem optas, et beneficii tanti memor semper colet te atque venerabitur. Ita te DEVS servet et hunc posterosque annos felices tibi ac fauftos esse iubeat d. IIX. Ian. CIC ICC LXXVI.

CCLXXXXII. N. N.

MVlto mihi gratissimus est animus tuus, quem mihi duabus sane epistolis confirmasti, quibus me, dudum amicitiae cupidum, excitasti langventem paulo atque inslammasti. Itaque omni studio operaque faciam, ut intelligas, vicissim pro te honoreque tuo anniti velle. Moram condonabis homini certe occupatissimo, nominis alioqui tui studiosissimo et nullam, crede, occasionem praetermissuro, quae ad te quidem ornandum pertinere videatur. Ioannis Palatii ingenium

miror. Quanquam enim apparet, eum non esse indiligentem et pro captu gentis curiosum: tamen multis indiciis cognovi, in ultima aeque ac medii aevi antiquitate non esse tam versatum, quam nitor typi iconumque prae se sert quidem, qui oculos eruditorum delectat, vulgi certe perstringit, aut fascinat. Si vir est, eruat res Longobardicas et penitius numorum ope rimetur, cum propter regnum Italiae, ex quo insigniores urbes detractas Veneti possident, tum propter histariam Caroli Sigonii, summi viri, si assentandi Pontificibus studium separo. Quid de eo in Historia Saxonica sentiam, monebit, opinor commentatio mea invitam Albertia Boiemo descripta. Nam plus semel ineptiis suis stomachum mihi movit piguitque me in eo eonfutando operam ponere, qui neque veteres codices, neque tabulas vidisset unquam atque expendisset. Fragmentum, cuius copiam secisti, optarem, esse integrum. Placet enim et veris argumentis mihi se commendat. Vale et ignosce festinationi, et schedas accipe, quas ad te M. Bittelmaierus curat, d. X. Ian. CIC ICC LXXVI.

CCLXXXXIII. IO. FRIDER. VOLHARDO.

ACcipies, quod desideras, et moram mihi non vertes vitio, qui in hunc usque diem tot rebus implicitus fuerim, ut opusculum perficere non potuerim. Tribus certe quaternionibus constabit:

primum ad te perferri curabo futura die Veneris. Tantum mihi expone, quemadmodum scribi debeat disputationis initium. De cetero miror, cur librum Leuberi, diu a me expetitum ad me non mittas: item epistolas, quas semel iterumque flagitat Daumius. Vicissim enim gratificari amico aequum est. M. Vogelius Dresdam se brevi conferet, et idem negotium aget atque suscipiet, Fac ergo, ne opinio auctoritasque nostra apud virum obsolescat, qui ubique aestimatur ob literas, quas Philologi colunt. Pecuniae plus non possum polliceri, quam quae Gerschwaldio est danda. Vale! Opto sane, tibi faustum esse et felicem, ac cum honore tuo in primis coniunctum hunc annum, d. XII. Ian. CIC ICC LXXVI.

CCLXXXXIIII. IO. IACOBI.

QVod de ritu Academico ad me perscribis expeditum erit et facile, si nomen initiandi excitatae indolis pueri quamprimum per te fiat notum mihi atque manifestum. Sumptus non excedit numum uncialem. Partem Academiae Rector, partem Ordinis sapientiae Praeses accipit, contra, quam Lipsiae est receptum, ubi cum eo ritu nihil commune habet Rector. Sigfridus proxime ad me ex Prussia dedit literas, ac te perofficiose salutat vehementerque dolet, literas ab se aliquoties scriptas non esse perlatas. Vnum te rogo, ut patrono, de quo scripsisti, operam

meam atque studium commendes, ac te mihi amicissimum moneo hortorque, ut summos honores, quos Ordo noster consert, ne recuses suscipere, atque existimes, me regimen illius adeptum, nihil sane esse praetermissurum, quo diligentia tua ornari possit. Ita vale et literas ad Flavium cura. d. XIV. Ian. CIC ICC LXXVI. quem faustum esse ti bi et accessione honoris munerisque sacri felicem opto.

CCLXXXXV. N. N.

SVmmo cum gaudio intellexi, iueundam esse ti bi memoriam superioris amicitiae studiorumque consvetudinis, cuius fructum cum cepisse te mihi significas, tum cordate admones, ab eo tempore, quo Historiam scribere exorsus fuerim, paulo immutatam esse mearum rerum faciem et multo maius exercitationi meae accessisse ornamentum. Nosti, me. animo esse ingenuo et iuvandae iuventutis cupido, ut semper cogitem, non quemadmodum mihi, sed quemadmodum aliis recte atque in tempore inservire possim, Eo laetior tua mihi epistola fuit, quae prolixissimum affectum non declaravit modo, sed etiam confirmavit. Itaque vicissim enitar et efficiam, ut sentias, homini studiosissimo beneficium collocasse et munere tali me ornasse, quod nulla oblivio delere possit. Si quid a me reposcis et vehementer expectas, rogo te, uti existimes, paria me facere, si mittam tibi aliquid earam rerum, quas non plane

nullo studio monumentis commendavi. Si privatas exercitationes, scriptas solum et auditorum causa institutas, tibi placere intellexero, faciam, ut, data commoda occasione, ad te curentur. Nam ego nuncium misi dudum iis studiis, quae acumen potius exercent, quam animum, gaudeoque, te in eadem esse sententia et veram solidamque eruditionem complecti, ac legere scriptores optimos et omnem rimari antiquitatem, cuius in vita. usus est maximus virosque intelligentes delectat cum primis atque ornat. Mentiuntur enim doctos viros, qui, dum in suis quisque. studiis versantur, nihil ah sua oragine repetunt et rivulos tantum consectantur. Melior tibi mens est, digna quidem tua gente et de qua tibi gratulari convenit, Vale cum patre maxime venerando et familia amplissima, deque me statue, eins, et tui perpetuum me cultorem fore d. XVI, Ian. CIC ICC LXXVI.

CCLXXXXVI. N. N.

PLane ex voluntate mea confecisti, quod abs te nomine M. Schmidii, studiorum causa apud nos commorantis, desideravi. Is, ut ingenuus est, muitum eius rei causa tibi se debere, profitetur. Pomarii Carmen, de quo scribis, me sane applausorem non habuit; neque est eius dignitatis, ut stomachum movere debeat, nisi quod studium rixosi hominis praefert. Relinquatur auctori suo, aut, qui eum instigasse videri poiest Scriptum,

quod a Titio adornatur, multos hic expectatione suspensos tenet. Rumor, crede, de instituto, sed, nescio, quo auctore, est dissipatus. Ex me nemo tale quid cognovit. Audio tamen, a civibus vestris, Titii studiosis, esse huc perscriptum. Quod an ita se habeat, forsan erit occasio sciscitandi. Arbitror, certamen ingratum fore, ut qui audiverim, Aiacem illum nolle in posterum dimicandi cupiditate cuiquam esse molestum. Vtinam vero tandem id fieret et publicae tranquillitati sedatis consiliis consuleretur! d. XX. Ian, CIC ICC LXXVI.

CCLXXXXVII. ERNESTO BAKIO.

DImitto ex scholis meis, quem desiderasti, Heinium, iuvenem probum, modestum, doctum et ingenii, quantum per fortunam licet, capacis. Ei providebis haud secus, atque aliis, qui tibi a me commendati sunt. Nam et pari studio faciet officium, et talem se geret, qualem tu voles, pronus in officium, et mei in te amoris verus testis atque certus interpres. Vale. d. XXI. Ianuar, CIC ICC LXXVI.

CCLXXXXVIII. HENRICO, L. B. A FRISEN, IVNIORI.

MAndavit mihi illustrissimus Parens tuus, ut styli exercendi causa inter nos colloquamur et scribamus. Quod cum sine impietate defugere

non possim et sciam, ad illuitrissimae tuae gentis curam pertinere, duxi, opportune admonendum. Equidem respubl. a tuis studiis permagna sibi ornamenta sperat ac, me non monente, interpellat, ut Scaevolam imitans eloquentiae pariter, ac iuris peritissimus evadas. Vnum te oro quaesoque, ut, si libet et vacat, per epistolam disseras, quemadmodum vera et civilis eloquentia sit comparanda. Ego, si ab Cicerone discesserim, in primis Caesarem laudo et sequendum puto, lenem sane scriptorem ac profluentem, et Grotio quondam illustrissimoque Patri tuo amatum. Ex Mutseo. d. XXIII. Ian. CIC ICC LXXVI.

CCLXXXXVIIII. EIDEM.

NEgotium, quod, auctore mihi sanctissimo, suscepisti, neque mihi molestum est et gaudeo, tibi gratum fuisse. Praeterquam enim, quod intellexi firmiratem animi tui, cognovi etiam de ardore, quo incitaris ad gloriam, et non modo dignitate generis, sed quoque ornamentis ingenii distingveris a vulgo ac proficis quotidie, et vincis aequales tuos. Retine igitur hanc laudem, velut propriam tui nominis ac praecipuam, ut studiis, quae tractas, non tu magis, quam respublica, cui natus es, fruatur. Eo consilio toleranter feres molestias, quas hac aetate non minuit iurisperitia, sed auget, ut, rempublicam capessens tanto maiori honore utilitateque cumuleris. Quod ut tibi usu veniat et contra taedia, quae summa spes lenit

quodammodo et consolatur, paratus sis et constans, opto petoque, ut pro bonitate tua mihi declares, quam horam designatam mihi velis, qua studia mea tibi probare possim. d. XXV. Ian. CIC ICC LXXVI.

CCC. AMICO HELMSTADIENSI.

GRatulor tibi ingresso hac viam, qua et a vulgi lubricis auctoresque suos fallentibus vestigiis discessisti, et totam mentem Deo studiisque optimis consecrasti. Quae ratio, pro temporum horum conditione, utiliter a te suscepta est et mihi in primis, tut studiosissimo, probatur. Dissertationes meas dudum ad te curare volui, quas, prout in manus venerunt, facili animo accipe et de me existima nihil fore tam arduum, quod amori, tuo tribuere nolim. Summe venerando Bakio etiam aliquid imperties et confirmabis, fore, ut invisam, si vicerim hiemis molestias, quae sane graves tamlongo tempore mihi fuerunt. Celeberrimus Conringius ac Schruderus perofficiose salutentur. Calixti liber de lubilaeis, perquam gratus fuit, diligentiac luculentus testia. d. XXVII Ian. CIC ICC LXXVI.

CCCI. HENRICO, L. B. A FRISEN.

FIrma tua valetudo et faustus illustrissimi filii adventus uno eodemque tempore plutimum gaudii voluptatisque mihi attulerunt, nisi quod summa

benignitas tua me pervicit, ut splendidum donum, abs te missum, fidenti animo caperem et, licet rubore suffusus, voluntati tuae acquiescerem. Intellexi quidem, operam, quam libello inscribendo navare volui, gratam tibi probatamque fuisse, non, quod mihi placere studeam; sed, quia propensissimo patrocinio opeque fultum altera vice ornare pro tua bonitate voluisti. Cuius rei memoriam semper conservabo et, quanquam alioqui tuus sum debitor: tamen plus pollicebor, non equidem tibi, ne promittentis audaciam graviter feras; sed illustrissimo filio tuo, cui omni mea opera atque honestis studiis inserviam, ut ornamenta, quae ab eo respublica. sibi sperat, vera solidaque laude cumulatissima consequatur. Quam de stylo vis, cum primis adhibebo diligentiam atque enitar, ut monitis pariter, atque usu civilis eloquentiae dignitatem tueatur. In Historia praecipue Habsburgicorum Caesarum Principumque Imperii, eorum maxime, qui creandis Caesaribus summum obeunt munus, iucunde. versabitur et minime in salebris haerebit. Sed, quia haec studia explent quidem iucunditate animum, sola autem non sufficiunt tractaturo rempublicam, bene atque gnaviter ea de re commonebo, et rationibus exemplisque demonstrabo, quod perbenigne mihi mandasti, ut sciat atque sentiat, non posse regendis reipublicae consiliis adhiberi, qui non sit iuris peritus. Itaque imitabitur Seaevolam, genere et iurisprudentia illustrem virum, cum ut summac tuae spei, tum ut gloriae suae prorsus satisfaciat.

Hoc agam, hoc nitar, hoc certe a DEO immortali impetrabo. Nam in honore tuae stirpis vertit salus omnium, et consiliis tuis tranquillitas nostra atque moderatio Saxonis et felicitas Saxoniae continetur. Quibus rebus priscam dignitatem fervas et aemulis etiam ac hostibus pacis admirabilem te reddis, ut nulla sit gens, aut natio, quae non opter tuam incolumitatem, quaeque non intelligat, tua auctoritate atque prudentia consensum atque concordiam in Saxonia viguisse. In vicina Marchia adhuc fervent belli consilia et brevi magna erit Pomeraniae citerioris commutatio. Instat, urget Caesar, ut Sedinum obsideatur, quod quin se sit dediturum, minime dubito. Proxime Guldendloevius, Norvegiae Prorex, Svedos in Norvegia castris exuit. Omnia ipsorum, credo, brevi momento vertentur, nisi pace reflorescant, cuius tantae erunt difficultates et tam lentae, ut interim forte Svedi de reliquis Germaniae portionibus periclitentur. Ceteroquin te DEVS servet, Domine, et res actaque et consilia omnia fortunet, ut Saxonia te consilii principe floreat et illustrissimo filio tuo, in eandem fortunam genito, applaudat. d. XXIX. Ian. CIC ICC LXXVI.

CCCII. CHRISTIANO SCHVZIO.

HAud mediocriter me delectant literae tuae et legentem subinde retinent commendantque se mihi in primis cum ob lectionem, tum ob

iudicium tuum. Rachelii dissertationem vidi, quam in eo capite probare non possum: puto tamen fore inutile, si quis cum ipso super re dudum transacta contendat. Pari enim aequoque iure fruuntur Reformati, ex quo sanctio Vestphalica eoaluit, etsi prioribus retro temporibus multo aliter fuit, et Svedis debent hoc beneficium, quod sane est maximum. Conringii libellum perlegi, eruditum atque elegantem: sed, multis Ebraice doctis, litem movet et vereor, ne Vasmuthius iterum indignetur. Pufendorfius quid nunc agat, quae patiatur, hoc rerum statu, ignoro, quo totus septentrio immutat faciem, auctore consisii Sempromii, qui redintegrat afflictam Danorum fortunam et Viennam quoque in iustam sui admirationem advertit. Svedis divisa consilia ac intempestiva nocent. Eo minus speranda est pax, quam neque Caesar cum iis desiderat, neque temere sociales Principes. Vnum Svedos solatur, quod, dum foris perit auctoritas, domi se reges faciunt et iura sua firmant contra plenum imperium Regis. Plura sentio, quam ut scribere expediat. Kal. Febr. CIC ICC LXXVI.

CCCIII. IO. FRIDER. VOLHARDO.

NOn diffido quidem tibi; sed certe miror, quid fuerit, quod, cum literas missurum te receperis, nullas tamen miseris, nec indice subiecto pretium designaveris. Illud multo magis ad curam meam pertinet, ut abs te postulem, libros cum primis selectos

conquiri. Nam ex proximis, si a Dionysio, quem media parte tineae eroserunt, discessero, parum fuit, quod accepi. Chronicon Glacense minus profecto, quam debuit, me oblectavit. Nam plenum est ineptiarum et iudicii prudentiae que expers. Demosthenis orationes neque omnes, neque eleganti prelo expressae erant. Haud meliora subiucta Chronica fuerunt. Epigrammata non perinde mihi commodo sunt, ac Philostratus et Michael Ephesius. Quare summam adhibe curam et Miraei diplomata mihi, nulla interposita mora, transmitte, ut cognoscam, te mei esse vere studiosum. d. III. Febr. CIC ICC LXXVI.

CCCIIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

PVdet me incuriae et culpam deprecor, quam proxime admisi, cum a nobis discederet ab secretis tuis Lichtverus, vir promptus atque expeditus in curandis mandatis tuis. Ego, quae praecepisti, fideliter facio et, si ex scholis iuridicis Scharschmidii dimissus est Henricus tuus, dicendi usum exercitationemque commonstro. Loquimur Latine soli inter nos et eo familiarius de omni genere civili; neque scribendi officium intermittimus. Vita, mores, ingenium, studia, magnam mihi certamque spem faciunt, eum fore illustrissimum filium tuum, quem tu, Domine, resque publica expectant. Ita te DEVS gentemque tuam perpetuo atque constanter servet. d. IV. Febr. CCI ICC LXXVI.

CCCV. IO. FRIDER. VOLHARDO.

CVra operaque tua mihi grata est, si libros a me expetitos fide mea curabis. Perezii Relationes, de quibus scripseras, exigenti respondit cursor publicus, eas sibi non fuisse redditas. Indices remitto, visos mihi aestimatosque. Pecuniam prius non accipies, quam librorum pretium mihi perseribas et codices Herckero advehendos tradas. Nosti me folvendo promptum paratumque, si certus sum rei, de qua inter nos contrahitur. Schedelii Chronicon accepi: solvam, quod eo nomine impendisti. Chronicon manu exaratum Misniae Cocceiique Dagobertum prima occasione emas. Pecunia certo reddetur. Herckero non possum negotium dare, nisi ut fidem meam voluntatemque bibliopolae declaret. d. VII. Febr. CIC ICC LXXVI.

CCCVI. HENRICO, L. B. A FRISEN.

INcertum est, quid de Conventu Neomagensi speremus, prompto ad pacem Gallo, ut Svedos periculo eripiat, quippe qui in eo negotio, quod ad salutem suam pertinet, nihil lente agendum esse, censent. In Norvegia multos eorum manipulos profligavit Vlricus Fridericus Guldenloevius et Iemptiam, regionem opimam ac fertilem ademit Rusensteinius, si verus rumor est, qui Hamburgo ad me persertur. Ineunte vere Scaniam, credo, adorientur

Dani et denuo tales consiliorum rationes explicabunt, ut belli sedes ab ea quoque parte in Svedicis regionibus sit futura. De castro Opslohio, cuius arx Agershusia dicitur, intercepto error est. Nam in utraque Norvegia res suas egregie firmavit rex, plura ausurus, cum naves Batavae subsidio venient. Haud melior Gallorum fortuna apud Messinam fuit, postquam Reuterus, praetor navalis Batavorum, et Montesarchio Hispanus, perniciosa Vivonnae consilia irrita fecerunt Gallorumque triremes toto mari Siculo feliciter atque animose disiecerunt. Magna enim Italiae securitatis pars ex Messina pendet et, ea rerum facie, Hispanorum illud imperium summum paulo liberius spiritum ducit, ut, comparata diu ad premendum Gallum, conata meliorem exitum sortiantur. Sane enim Gallo conditiones forent graviores; neque is tam imperitus est, ut non sentiat vim seriemque talium consiliorum, quae irruptione quadam in Brabantiam ulcisci constituit. Ceterum, ut bella sunt inter reges atque principes: ita non desunt concertationes inter eruditos, praesertim Theologos, quos decebat moderationis atque concordiae esse studiosiores. Helmstadienses enim, nescio quo Programmate Theologi irritati, acrem moliuntur defensionem. Conringium, Gvelferbyto reducem, gravior morbus lecto affixit, etsi spes est eo liberatum iri. Is edidit dissertationem de Siclis, qua Vasmuthium, Kiloniensem, acerbe notat et haud secus, ac virum improbum, perstringit. In Italia Ioannes Palatius de integro edet Aquilam Francicam

et Saxonicam: his addet Svevam Brunsvicensem atque Austriacam: demum Vagam pollicetur et gesta Pontificum usque ad hodiernum Clementem IX. Lis inter eum et D. Veielium exorta est, quae forte in vanitate desinet, ut qui videam, Palatium ineptiis colorem quaerere multo ineptius, quam ut viro tam docto conveniat. In Anglia, ubi superiori anno decessit eius regni Hippocrates, Villius, Henricus Oldenburgerus gnaviter fovet diligentiam regiae societatis curiosae, Batavia inter armorum strepitum squalet et hoc statu sibi ipsi paene dissimilis est. In Gallia Stephanus Baluzius magnam curam laboremque Capitularibus Karolingicis impendit, cui fragmentum Lotharii I. Florentia est transmissum, cuius copiam feci D. Thiloni, qui an curaverit, adhuc me latet propterea, quod nondum est reversus. Verum te, Domine, DEVS servet et consilia fortunamque tuam contra morbos et seculi mala tueatur! d. XI. Febr. CIC ICC LXXVI.

CCCVII. EIDEM.

PArvo temporis intervallo cohortes Caesaris iterum consistent apud Rhenum, ductu Lotharingiae Ducis amplissimam fortunam sperantes, iamque ex hibernis exeunt et, relicta orientali Francia, castra movent, sub novo Imperatore magnum animum ardoremque ostentantes. Nihilo segnius se comparant Batavi, neque ex vano dixit Valdeccius, recentem hanc magis formidandam fore expeditionem.

Eo minus Danus negligit occasionem et exercitum, quem in Germaniam duxit, maiori parte consumptum reficit ac tantam pecuniae vim cogit, quantam nullus ante ipsum. Batavis tamen in custodiendam potentiae maritimae aequalitatem intentis paulo diffidit, Trompio affuturus, ut propius observet imperium foederatae militiae navalis. Hamburgenses adhuc more suo obstinati sunt, necdum eos emendare potuit Haubaeus, qui Brema illuc venit, ut a studio in Svedos tandem aliquando avertat. Sed sui similes parum sunt dicto audientes, quod malo suo experiuntur, constituta in fortunas ipsorum poena a Brandenburgico et Praesule Monasteriensi. Sedino magnus terror illatus est, accepto nuncio apparatus tormentarii, quem curat Brandenburgicus, cupidus eius potiundae urbis. Stralesundium metu et morbis conficitur, ac dolet molestias difficultatesque suas, et queritur impeditam mari navigationem. Vismariae Praefectus ob urbem Danis deditam a Svedis in ius vocatus est, Phrygum consilio, quod ab ea gente post res afferebatur. Bavarus vires potentiamque Austriorum auctam cernens moderatius consilium capit, veritus, ne Caesar aut Regno Bohemiae, aut Palatino aliquando Palatinatum superiorem reposcat propterea, quod aeque, ac alii illius regionis ordines, tributa militaria pendere necesse habent, praetextu sanctionis, ut vocant, circularis, revera ideo quod Egonistarum factioni accessit et, auctore Hermanno res et conata Gallorum fovit atque ornavit. Neque sinet Caesar,

hanc ulciscendi opportunitatem sibi eripi, quandoquidem Galli vires distractae sunt ac imminutae. Neque eo secius laborant Svedi, omnes Germaniae, quas possident, provincias amissuri, nisi pacem seorsim Faciant afflictisque rebus in tempore consulant. A tergo Moschus est, optans invadendae Livoniae occasionem, a Caesare atque Brandenburgico per legatos instigatus. Quo statu magnopere cupit Palatinus, ut Philippiburgum, unde tot damna sibi illata sunt, obsideatur, Princeps constans, sed in coarguendo vehemens ac difficilis, et bene meritos, tanquam exprobrantes, aspiciens. Eid. Febr. CIC ICC LXXVI.

CCCVIII. EIDEM.

DE Pace Neomagi coitura rursus est silentium. Hispani cum primis remorantur consilia et lingva magis, quam manu, contra Gallos pugnant. Caesar ipse, repetitis ex proxima memoria exemplis, eorum insolentiam exaggerat et, quam haud reverenter a tempore pacis apud Pyrenaeos montes compositae cum Germaniae Principibus, conciliationis studium interponentibus, egerint, graviter per Marquardum, Praesulem Aichstadensem, pronunciandum curat et Batavos iam tum ea de re commonefacit. Duces Luneburgici rogant Batavos atque orant, uti Dano validam classem submittant, et propterea nervos intendant. Quo statu misera erit conditio Sundii, urbis cis-Balthianae,

quae naves vix hoc tempore in tutum deducere potest propterea, quod imminent Dani et, simul ac ex portu solvunt, protinus circumsistunt atque belli iure capiunt. Sedini veteris praesidiarios infecit morbus, qui multos quotidie absumit, ut necesse habeat reficere saepius ac supplere. Ioannis Friderici, varii Principis et virtuti fratrum dissimilis, et, quod vix alius quisquam ausus est huc usque, in clientelas Saxonis, quas in Thuringia habet, iniqui, mors optata sane Gvelfis ac vicinis perfertur. Interim DEVS respiciat Germaniam ac in supplicationibus, quas frequenter indicit religiosissimus Princeps noster, inesse fortunae remedium iubeat, teque Domine et filium, qui summa virtutis documenta dat, tuae stirpis monumentum esse velit. d. XIIX. Febr. CIC ICC LXXVI.

CCCVIIII. IO. FRIDER. VOLHARDO.

PLacet mihi tuum consilium, si prudentiae eruditionisque augendae causa peregrinaberis, et animo considerato pietateque in DEVM munito, ad hoc utile sane er viro in vita versaturo dignum propositum aggrediaris. Nam, qui vagantur et cursant, ae tecta tantum et lapides vident, hominesque intuentur potius, quam aestimant, ii plane ineptiunt et tempus duntaxat perdunt. Tu ita omnia ages atque instrues, ut in patriam reversus testeris, te profecisse et reipubl.

interiores rariones, instituta, mores, reditus perspexisse accuratius atque cognovisse. Simul rei Christianae statum, ritus atque religionem contempleris, exempla in illustri posita expendas et, quatenus ad institutum tuum pertinent, observes, et praecipue pacis bellique negotia, eorumque initia atque causas in animum demittas et, ubi imperii vis ac robur sit, quibus consiliis innitatur, quos adiurores ministrosque habest, quibus modis firmetur etiam et conservetur, qualia foedera sint et commercia, rerumpublicarum nervi, animo teneas fideliter et custodias tua patriaeque causa. Prudentia universalis et Historia universalis conitant accurata reipublicae rerumque in coetu DEI gestarum notitia. Quod posterius deficit in historia Polybii, alioquin civili et universali. Eam in rem videas Dieterichii Hodoepericon et legas de eodem argumento Boecleri dissertationem consiliaque publice descripta de XIIX. Februar. CIC ICC LXXVI.

CCCX. HENRICO, L. B. A FRISEN, IVNIORI.

PRincipes creandis Imperatoribus sacri, qui olim Septemviri, nunc, vocabulo non satis quidem Latino, recepto tamen passim et doctrinae gratia retinendo, Electores nominantur, iura summi civilis imperii, quae Maiestatis vocant in scholis, nunquam habuerunt; neque tunc etiam, cum Karolus

IV. Luzelburgicus, constitutione de Septemviris lata sanciret, in eos admitti crimen perduellionis, sive ut dicitur, laesae maiestatis. Nullam enim per se legem ferunt. Nihil suo nomine soli definiunt. Nihil suo arbitrio moderantur. Cum Imperatorem suffragiis designant, DEO et sacro Imperio adstrictos se, iurisiurandi religione fatentur. Nec iura Imperii separata ab aliis; sed privilegia solum habent, quae designatus inauguratusque Imperator confirmar. Nec forma Imperii sinit, neque patitur coniunctum Aristocratiae temperamentum, ut ipsis iura maiestatis tribuantur. Et illo sane tempore, quo Karolus auream Bullam promulgavit, iura Maiestatis sic comparata erant, ut ne quidem Imperii Principibus coniunctim communicata essent. Quo minus cum Electoribus separatim a Principibus reliquis communia esse potuerunt. Ius faciendae Imperatoriae sanctionis, sive Capitulationis, ab excessu Maximiliani I. adepti sunt et non aliter, quam privilegium, sive, ut in comitiis loquuntur, praeeminentiam habent. Quanquam et hoc in dubium vocant Principes et perpetuam capitulationem, consensu Principum faciendam, iam pridem flagitant, innixi sanctioni Osnabrugensi, quae iura leges ferendi, pace belloque negotia ordinandi atque huiusmodi alia, quae Imperatori non sunt reservata, omnibus Imperii Ordinibus largitur. Sententia Scharschmidii haud dubie ex fontibus Boecleri hausta est atque derivata. His, quaeso, aequiesce et, ut soles, devinctissimum elientem tuum complectere. d. XIX. Febr. CIC ICC LXXVL.

CCCXI. IO. FRIDER. VOLHARDO.

PRaeter meam culpam accidit, ut Herekerus in exponenda pecunia tam difficilis esset. Vacat suspicione amicitia, quam certis fidei pignoribus non ita pridem corrobora vimus, ut neuter alterius officium accusare debeat, tu quidem eo minus, quod constantiam meam multis rebus perspectissimam habes. Ex libris, quos advehendos tradidisti, nullus aeque mihi placuit, quam Xylandri Plutarchus, ex quo omnem paene Historiae Romanac, si ca intercideret, iacturam resarcire possem. Demosthenis Scholiastes in cruendo iure Attico, quod ex solo Samuele Petito nemo intelligat penitus ac declaret satis, prae aliis mihi probatur. Pari gaudio Aristophanem lego, in quo Attici leporis praecipuum est exemplum. Stephanus in Geographia haud levis adiutor mihi esse potest, quanquam de eo affirmare tibi possum, multa mendosa in eo reperisse, quae in loco castigabo, verae sententiae praesidia allaturus. Origines Murenses multis modis me delestarunt, in quibus inveni aliquid, quod dissertationem brevi evulgandam ornare possit. Vnum te id rogo quaesoque, ut, qua decet, fide omnem rem causamque expedias et libros, indice subiecto comprchensos, omni diligentia compares. Septem numos unciales Herckerus affert, qui et fidem pro tredecim proxime advehendis interponet suam, si M. Ludewig promissi immemor aes alienum non dissolvat. cetera,

de quibus inter nos conventum est, serio cura. Theocriti Scholiastes, Demosthenes cum Vlpiani rhetoris annotationibus, adhibito commentario Budaei in vocabulis difficilioribus iuris Attici, Isocrares Volfii, Aristophanes Biseti, cum institutionibus Henrici Stephani, ad accuratam lingvae Graecae notitiam erudiunt. Strabo pariter Geographiam et Historiam docet, quicum coniungas Stephanum Byzantium, Raphaelis Volaterani libri octo Vrbanorum quoque eo utiliter leguntur, conferendi cum Solino et Mela, qui commentariis aucti egregiis atque luculentis. d. XXI. Febr. CIC ICC LXXVI.

CCCXII. N. N.

CVm saepe optaverim scire, quid agas, tum ipse commodum me admones, quo loco sint res tuae. Ego sane, te salvum esse ac sospitem, gaudeo: neque vero mediocriter doleo, spem tibi non superesse optimam, nec videre te, quomodo emergas. Sed hoc moderate ferendum est. Si ad me venias, pro viribus te iuvabo: quanquam et tunc mora opus est propterea, quod non uno momento se dant. occasiones, uti homines volumus. Hominum de me inique sentientium sermones perinde mihi sunt, ae saxis fluctus, Verberant et impellunt immotas rupes, Pluris enim mihi mea estconscientia, quam perversa iudicia hominum. Edidi non pauca. Historiam illustravi publice. In res Belgicas, vitam Alberti Animosi commentatus

sum. Scripts de Gvelfis, Integros libros nondum evulgatos concinnavi. Scripsi epistolas civiles magno sane numero, quas posteritas videbit. Lusatiam brevi eruam, argumentum perrarum, neque Conringio ex instituto tractatum, Natali Principis Saxonis in templo arcis gratulatus sum. Quotidie dissenationes nomine Academiae, scriptore me, in lucem veniunt, in quibus obtrectatores quaerant sine studio, quid reprehendant. De barbaris, exempli gratia, Tzar, et similibus, lex Historiae vult iubetque, ut issurpentur: perinde ac Thuanus vocabulum Protestantium ac similia usurpavit. Id oratori non licet, quod vulgus ex Trapezuntio, interprete Rhetoricorum Aristotelis, discere potuit. Reipublicae Amphicty onum pessime ominor, cuius cives, dum aliena agunt, summos Principes offendunt, perituri meliori parte, nisi Caesarem legesque Imperii, in melius mutati, revereantur. d. XXV. Febr, CIC ICC LXXVI.

CCCXIII. HENRICO, L. B. A FRISEN, IVNIORI.

SAlvum te ac incolumen rediisse, gaudeo; neque dubiro, profectionem eam magno tibi usui fuisse propteren, quod ex belli expertis cognovisti praesens, quae de bello reste gerendo alias legisti. Est enim hoc ingenii tui, est hoc proprium tuae laudis, ut, quanquam in toga honorem tuae gentis tuendum

ornandumque sulcepisti, tamen belli quoque artes feire gestias, Romanos imtitatus, qui rempublicam tractanti huius auctores consilii fuerunt ac praeclare censuerunt, omnes, qui negotia conficere legationesque obire studeant, belli non omnino esse debere imperitos. Quamobrem prudenter abs te factum est, quod ita disposuisti tempora atque dispensasti, ut, si quid studiis subducas, id opportune conferas in meditationes belli ac demonstres, posse te otium in Academia tributum inter pacis bellique artes partiri. d. V. Mart. CIC ICC LXXVI.

CCCXIIII. HENRICO, L. B. a FRISEN.

OMnia summa ingenio consequitur filius tuus, princeps iuventutis et te avoquedignus omnino filius, in quo non unius familiae, sed omnium spes sita est. Quod vere tibi gratulor et privatim gaudeo, eum, si ita pergat, doctrinae studiis ipsos quoque doctores suos brevi esse superaturum. De iure quotidie disserit et accurate meditatur. Quid recte, quid perperam in republica fiat, praeclare assequitur. Historiam omnium gentium pervolvit, et facta eventaque comparat egregie ac distingvit, partibusque suis ita fungitur, ut boni omnes ab ipso exemplum petamus. In Brisgovia prospera fuit fortuna Caesaris: Brisaci rector Monglas captus: multi Gallorum caesi, Stadam diversa parte aggredientur Foederati: Ducatus Bremensis et Verdensis cessuri sunt ex pacto et sententia

Caesaris Luneburgicis, praefecturas Vildeshasen et Ordinghausen cum magna pecuniae vi accipiet Antistes Monasteriensis Christophorus Bernardus. In aula Berolinensi immite responsum tulit Seckendorfius. Pomerania morbis et inedia perit. Sedinum, excitis in ultionem omnibus Marchiae incolis, in summo discrimine versatur. Magnam solicitudinem Brandenburgico iniicit propugnaculum Lockenizium, superiore anno Svedis deditum. Qua de causa proxima hebdomade supplicium de auctore deditionis est sumptum, etsi is culpam contulit in Principem Dessaviensem, cui dignitas sua et necessitudo Auriaca patrocinium in ea aula adhuc praestant. Interim te DEVS servet firmum contra omnia seculi mala et prosperet summam fortunam. d. IX. Mart. CIC ICC LXXVI.

CCCXV. IO. FRIDER. VOLHARDO.

MEa opinio est tibi ample et graviter tractandum esse negotium, quod utilitatis meae causa suscepisti. Geographos a Stephano editos ad argumentum veteris Historiae adhibere mihi licet. Leges Lindenbrogii ad iura priscorum Germanorum noscenda valent, non tamen sufficiunt, neque mihi, ex fontibus eorum capita ducere solito, admirationem excitant. Diplomata Miraei aliunde mihi copioseque constant, eaque re in primis me oblectant, quod scriptor illorum Iodoci Coccii meminit, quem in Stemmatis Belgicis

saepe, nec sine causa est secutus. Itaque operam nava insigniorem et Pausaniam, Michaelem Ephesium, Heliodorum, Vistorem Schotti, Philostratum, Apollinarem ad me cura. Bocatium et Macrobium iam ante habui, quam mitteres. Aratus in Anglia melior auctiorque prodiit. Cetera, quaeso, cura, expedias et libros gravitate studii pretioque dignos Herekero perferendos tradas. De his, quae promisisti, fac, ut praesens videam. De Vossio nolo te monere, ne obtundere te videar. d. XI. Mart. CIC ICC LXXVI.

CCCXVI. N. N.

PRivigno tuo, homini probo atque industrio, hoc officium tribuo, ut, quanta possem opera, eum tibi commendem, non, quod existimem, eum restimonio indigere; sed, quia rationes eius postulant, ut ex me quoque cognoscas, eius consvetudine usuque nihil esse mihi iucundius. Eo consilio honore Magistri eum ornandum censui, ut diligentiae fructum caperet et sponte ad decus excitatus magis magisque confirmaretur. Quod ut ipsi bene vertat, supplicabo DEO immortali tuamque salutem pariter, et honorem votis precibusque eidem commendabo, nihil dubitans, quin de studio privigno fideliter navato more tuo recte benigneque sis existimaturus. Eid. Mart. CIC ICC LXXXVI.

CCCXVII. CHRISTIANO SCHVZIO.

HIc annus initium erit maiorisbelli. In classem Danicam, auxilio Belgico fretam, omnes Foederati eriguntur, quam reget Trompius, Reuteri aemulus apud Batavos, eoque maiora ausurus apud Danos. Greifenfeldius, arcanorum in Christiani V. aula antehac arbiter, custodia tenetur, quod sive rerum novandarum suspectus, sive Svedis spatium colligendarum virium dare voluisse visus est. Oenopolae filius apud Fridericum III. valde, apud Christianum immodice crevit, si in felicitate modum tenuisset, ex Comite Princeps futurus, adeo Regi, quem nunc offendit, in deliciis erat. Caesar aut nunc ostendet se Monarcham Gallo, aut fortasse nunquam. De carmine habeo gratiam et vellem, esse laetum in eo nuncium. Nunc, ut vices sunt mortalium, moneat nos humanae vicissitudinis. d. XXIV. Mart. CICICC LXXVI.

CCCXVIII. N. HEINIO.

DIssidium, quod inter Caium et Moevium exarsit, funesti ominis loco accipitur a cordatis, qui optant, vulnera Ecclesiae sanari, et dolent, cicatrices obductas solo litigandi studio refricari. Thraces mihi videntur imitari, quos tamen a domestico bello abhorruisse constat, feros licet ac pertinaces homines. Sed nunc omnis amor ex oculis sublatus

Christianorum erga se et discordia aut dividit animos, aut turbat. Multi famae, multi irae, pauci conscientiae serviunt. Quod temporibus his luctuosis valde me afficit atque angit; neque tam mea, quam religionis causa, quae quantum emolumentum ex concordia, tantum ex discordia detrimentum capit. Gaius nimius animi et impatiens quietis est, qui quae facienda sint, scit rectius, quam facit, vir expertae ambitionis et toto vitae genere sibi dissimilis, ut, quam iactat, pietatem non in animo, sed in labris natam, forte existimare possis. d. XXV. Mart. CIC ICC LXXVI.

CCCXVIIII. HENRICO, L. B. A FRISEN, IVNIORI.

NOn displicet institutum, Domine, neque deero in tradendo infelicis discordiae exemplo. Verum existimo, illustrissimo Patri tuo gratius fore, si de argumento, heri ad deliberandum sumpto, aliquid studiis tuis decorum atque dignum commenteris. De concertatione autem ista infausta, nisi leviter strictimque, et quatenus in ea aliquid tranquillitatis reipublicae versatur, non perscribas. d. XXXI. Mart. CIC ICC LXXVI.

CCCXX. IO. FRIDER. VOLHARDO.

ARtes intelligo, quas usurpas. Eas praevidi animo, neque tamen poenitet me impensae operae, qui plus indoli meae, quam calliditati pravae

dare soleam. Fuit, qui me in ea sententia confirmaret, affirmans, abiturum te dixisse, quae promisisses, non servaturum. Facias, quod libet: ego mei similis sum et laetor, habuisse de te merendi occasionem. Suscepi pro te honorifica et perfeci. Nihil tibi invidere volui. Nullum beneficii fructum eripui. Dissertationem distuli, occupationibus impeditus, non ut tibi officerem, aut commodis tuis, quae, quoad mihi licebit, curabo. Eo magis miror, enunciasse te hic cuidam, me moram duxisse tam longam, non alia ex causa, quam quod subveritus essem, te munus historici Principalis consecuturum. Quod longe ab ingenio meo est alienissimum, optoque, ut tale quamprimum consequaris. Quin et mihi gratulabor, tibi ex disciplina mea dimisso hanc evenire fortunam, dummodo promissorum sis memor et rectius de me sentias. Propterea, ut intelligas, nihil mutatum esse animum, curavi dedicationem, Titii, in quo spem eius curandae collocaveras, plane oblitus. Bongarsius dominum suum repetet: ne putes, esse tuum donum. Manlius mendis ubique scatet, quas vix toto anno repurgabo. Curavi scriptores Marchicos, ei aequales. Vnde a me illustrabitur. Vale. d. XXXI. Mart. CIC. ICC LXXVI.

CCCXXI. HENRICO, L. B. A FRISEN.

HElmstadii nuper admodum Henricus Meibomius, Henrici, percelebris Historici, nepos,

Georgio Gvilelmo, Duci Luneburgico, velut Gallorum triumphatori apud Mosellam, versu gratulatus est. Eundem imitandum sibi proposuit Ioachimus Ioannes Maderus, recuso Onuphrii Panvinii commentario de triumpho, quo Duci suo laetum omen affert, eo praesertim anno, quo Academia Iulia secularem suum natalem ritu decenti solennique celebrabit. Francofurti ad Viadrum Ioannes Christophorus Becmannus hero suo, ad Sedini obsidionem profecturo, meditatur aliquid pari instituto, ac molitur in animo commentationem de oppido atque Academia Viadrina. In Petri Schumacheri arculis Hafniae repertus est numus, qui et nomen eius, et regni insignia tenuit: quod eo factum quidam suspicantur, ut haec tessera Regis cum progenie pessundandi esset. Verum, quia aliter res cecidit, quam destinavit Schumacherus, rex alium numum curavit cudendum, cuius altera parte cernitur noctua, infausta avis, ac proditionis imago credita, cum chartis lusoriis: altera parte admissus error designat perditam fortunam et verba haec Versehen ist verspielet. Ipse eum Berolino missum vidi et legi hac forma. Sane quam profuit legati Brandenburgici, qui commodum Regi Daniae tunc affuit, consilium, ut suspectus sceleris Greifenfeldius daretur in custodiam, fuga elapsurus, si rescivisset, aliquid rerum suarum emanasse in vulgus. Apud Rhenum habebit, quod agat, Rochefortius. Aliquot velitationes proxime iterum feliciter nostris ceciderunt. Lotharingus magna ausurus in procinctu stat, instat,

urget. Cestella Episcopatus Leodiensis et pleraque alia Gallus diffisus sibi, et militum indigus, iam dum solo aequavit. Idem insidias in caput Brandenburgici comparavit, quod induxit Principem, ut religione conscientiae iurisque iurandi sibi obligaverit viros a curatione annonae atque cellae penuariae, submonitus, ut provideat sibi. Gallorum Regi hoc statu expedit mori, et lapsae fortunae rebusque miseris praevertere, aut accipere ingloriae pacis conditiones. Interim re DEVS salvum incolumemque servet, atque illustrissimam familiam contra quosvis casus, morbos et seculi mala efficacissime tueatur. d. VII. April. CIC ICC LXXVI.

CCCXXII. TOBIAE PEVCERO.

M. Bremsius, vitae morumque praefectus duorum nobilium ex Norvegia, Viennam inviset ac perlustrabit, quibus mea causa auctor adiutorque eris fidelis consilii et, ubi commodissime vivant, submonebis. Ego, qua possum occasione, id demerebor et navabo operam, cuius te minime pigeat. Edidi pleraque, quae ad te curabit frater. In Dania Greifenfeldius nuper admodum Seiani fortunam est expertus. Brandenburgicus ex podagra vehementiori convaluit, in Svedos iterum ducturus, quem imitantur Luneburgici. Ita iam actum est de Svedis. Cum Gallis brevi eadem ludetur fabula et discet Ludovicus malo suo, Leopoldum, per se miti ingenio

Caesarem, esse tunc Leonem, dum pugnatur contra hostes. d. VII. Apr. CIC ICC LXXVI.

CCCXXIII. IO. FRIDER. VOLHARDO.

ITane mutas amorem, animum, fidem? Incertum habeo, quid sit, quod ne quidem rescribere volueris. Magis miror, abs te quaedam esse mutilata, quae plena integraque tibi tradita fuerunt. Ego igitur graves sane causas habeo, cur in te officium desiderem. In primis peto, ut codicem Donationum piarum Miraci afferendum cures: item chronicon Anhaltinum Brotuffii aliaque iussu meo ad te perscripta. Ita explorabo, quale sit amicitiae pignus, quod discedentes mutuo dedimus et ego, quantum in me est, omni studio servabo. d. IX. April. CIC ICC LXXVI.

CCCXXIIII. EIDEM.

MVltum amori meo tribuisti, quod commentarios rerum Anhaltinarum mihi dono dedisti. Eos servabo in posterum et nomini memoriaeque tuae consecrabo. Pausaniam, Michaelem Ephesium, Nicetam, Zonaram atque Scriptores Freheri abs te expecto, quibus aegre careo. XII. numos unciales, quos mihi debet M. Ludevig, meo nomine iuxta formulam exige. Si Dilichium mihi comparabis, permagnum sane officium es navaturus. Xylander de Synchronismis aurem tibi vellit. Interim de me statuas, nullam mihi occasionem

ereptum iri, qua tibi et studiis tuis inservire possim. d. XI. April. CIC ICC LXXVI.

CCCXXV. HENRICO, L. B. A FRISEN.

APud Rhenum Mosellamque valde turbatae sunt instituti Gallici rationes. Versus Philippiburgum omnes aditus Luxemburgio ac Rochefortio interclusi omnium paene animos suspensos reddunt. Princeps Condaeus, factam sibi a Rege contumeliam, existimat: nec simplex offensae causa et Regi sane nunc perniciosa. Hispaniam erexit felix classis Indicae adventus. Rex Angliae, alienior a Batavis una atque altera ex causa, non meliori utetur fortuna ac Svedi, si ex conciliatore hostis fiat. In Daniae Regno odia intra necessitudines haerent. Eo profectus Dux Hannoveranus, quem falsus rumor diu mortuum tulit, ut sororem, quae illum in partes Foederatorum inflexit, invisat ac tueatur. Nam et in matrem suam iniquo est animo Christianus V. et omnia sic agit et moderatur, ut propriam Christianis Danicis usitatam severitatem praeferat. Brandenburgicus et magna, et multa tormenta convehenda curat, minatus, urbem in cinerem redacturum, nisi se dedat. Stadae res erunt miserae et sine dubio veterem dominum mutabit. Ceterum pro te DEVS excubet et illustrissimum heredem tuum tibi er reipublicae servet! d. XIV. April. CIC ICC LXXVI.

CCCXXVI. N. HEINIO.

PRaeclaram mihi collocasti operam et opuscula multo gratissima collegisti, praesertim Georgii Calixti, viri de antiquitate meritissimi, et, si Porschaeum excipias, nemini in eo studio postferendi, quin etiam hoc maioris, si ad laudem Theologi adiungas, quae oratori elegantem decusque scripturae afferunt: quam artem accepit a Ioanne Caselio, summo viro et tali, ut Melanchthonem nostrum unus iste et imitari, et aequare possit: cuius libellos te legere nunquam pigeat, aut poeniteat. d. XVII. Apr. CIC ICC LXXVI.

CCCXXVII. M. IOANNI SCHEDIO, STARIZENSI SACERDOTI.

CVrsim perlegi, quae ad me perferri curasti. Non equidem refragor instituto; sed collaudo operam studiumque tuum, nisi quod monitum te velim, literas Graecas interdum perperam esse scriptas et pleraque loca non respondere suis scriptoribus. Alioqui non dubito, te legisse Ioannis Meursii Solonem, praeclarum opus, quod materia uberioris notitiae esse possit. Ad quam eruditionis partem Cragius Emmiusque conferunt plurimum, et delectant magnopere credoque, hos lectos pariter, atque expensos abs te esse. Ita valere te iubeo et retinere animum ad

CCCXXVIII. IOANNI IACOBI.

DVdum perspectum habes, me tibi fidelis consilii auctorem esse et magnopere cupere, ut virtus diligentiaque tua praemio ornentur. Offero me ultro ae scio, magnificum Patronum nostrum nihil tale, in quo honos tuus vertit, esse dissvasurum, praesertim nie Ordinis praeside, quem alioqui in clientum numero vir summus habet. Tempora vix meliora, aut tranquilliora experieris, atque haec, quibus nunc colimus vitam resque nostras sustentamus. Maiora ac difficiliora restant, quae prospiciunt prudentes et pii omnes deprecantur. d. XXV. Apr. CIC ICC LXXVI.

CCCXXVIIII. IO. CHRISTOPH. FVGMANNO.

QVam laetor prospero tuarum rerum statu, tam doleo, sinistrum aliquid de Ordine nostro te suspicari. Nemo, quem quidem ego sciam, a te est abalienatus, nisi quod plerique ea in sententia fuerunt, te non esse rediturum; alii affirmarunt, te abiturum, multos ex Ordine insalutatos reliquisse; forte, quod novo munere auctus de statione tua decessisse videreris. Me, fateor, allocutus es, ad me scripsisti; neque hoc inficior: sed unus ego sententiam aliorum convellere non sum ausus. Neque ita. tamen

spe tua cecidisti et redux explorabis animos mentesque omnium ad honorem tuum conversas. Ipse ego, quoad possum, pro te nitar et faciam, ut intelligas, me tuae dignitatis longe esse cupidissimum. Vnum te rogo, ut operam tuam conferas ad virum, quem mihi commendasti egregium, Ordini candidatorum adscribendum. Dassovius et Professor extra ordinem est factus, et in Senatum sapientiae, me eius praeside, cooptatus. De expeditione Brandenburgica omnes bene speramus. Caesareanis aliquot cum Gallis velitationes iam ex sententia cesserunt: ut appareat, Carolum iuniorem Lotharingum magna esse ausurum, suo et publico rei bene gerendae auctoramento. Danica classis in auxilia Batava et praetorem inde accitum, Trompium, erigitur, submoto ex aula Petro Schumachero, qui desiit esse Greifenfeldius, postquam secundam fortunam ferre non potuit. d. XXVII. April. CIC ICC LXXVI.

CCCXXX. M. N. HEINIO. SACERD. MAGDEBVRG.

AVspicato et feliciter creavi te et renunciavi doctorem saptentiae, quem Magistrum vocant, inconventu civium frequentissimo et conspectu illustrium hospitum, quorum de tua virtute est opinio recta, et iudicium meritis consentiens, et plane ac omnino luculentum. Haud inficior, periucundam mihi futuram fuisse consvetudinem tuam, si venire

huc et salutare Patres per tuas tibi occupationes licuisset. Sed absenti honorem habui poculumque libavi, more amicorum, qui hoc amicis dare solent, et inter epulas absentibus etiam applaudunt ac bene precantur. Ego DEVM oro, ut novum decus tibi fonuner prospereque evenire iubeat, ne non coetum sacrum pietate et doctrina ornes multaque ipsi commoda afferre pergas. Ita te DEVS salvum semper ac sospitem praestet. d. XXX. Apr. CIC ICC LXXVI.

CCCXXXI. ADAMO CASPARI DE ARZAT, CONSIL. VRATISLAV.

NVnquam ausus fuissem ad te scribere literas, nisi Godofredus Kuffender, eleganti et modesto ingenio iuvenis, hoc mihi negotium dedisset, qui, me auctore, summum in sapientiae studiis honorem recte ac sine repulsa obtinuit, non qui inanis iactantiae, sed verae atque solidae laudis incitamentum esset. Iraque merogavit Ordinis praesidem praemiisque dandis praefestum, darem hoc petitioni suae et tibi commendarem. Vnum vero te et crebro memorat, et grata mente collaudat benefastorem, qui nullam iuvenis ornandi occasionem praetermiseris omniaque eius commoda pro eo, ac fieri potuisset, curaveris. Qua in re cum illi gratulor, tum ego nomine ipsius te obtestor, uti perseveres in ea benevolentia et subsidia, quibus indiget, constituas, ut ad metam, quam sibi proposuit,

posuit, feliciter contendat. Quo facies, ut ille tuus cliens perpetuus, ego tanti beneficii praedicator sim futurus. Quod, opto, ut uterque nostrum consequatur et non modo tu verum etiam tota Respublica Vratislaviensis, tuis curis atque consiliis, sub Augustissimo Leopoldo floreat atque hunc fructum capiat feliciter ac retineat constanter. d. II. Mai. CIC ICC LXXVI.

CCCXXXII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

MVltis modis et praecipue negotiis magistratus Academici, quem per semestre spatium gessi, impeditus fui, quo minus obsequii, quod absens literis scribendis testor, significationem tibi darem. Nunc vero ista molestiarum mole liberato iucunda est pristini instituti ratio, cum ut pietas mea, tum ut constantia tibi approbetur. In Italia, praeterquam Sabaudia, quae factionibus conturbatur adhuc, antiquitatis studium cum primis reflorescit. Siquidem Barberinus, summo vir ingenio et praecipuus inter eos homines, quos galerus ornat, tria scriptorum veterum, qui de Geographia Graece commentati sunt, volumina prelo excudenda curat, Holstenii ex asse heres et, dum talem se praestat, dignus eo viro heres, qui illos sane luculentos et posteritati profuturos codices collegerat. Romae Nazarius evulgaturus Diarium est, quo literatorum vitae meritaque illustrabuntur. Multum vero illud a Veneto, quod in lucem prodiit, est diversum et, si recte

accepi, multa continet singularia ac merito servanda. Ibidem Svaresius, editis in aram Septimii Severi annotationibus, insigne eruditae curiusitatis antiquitatisque selectae specimen praebuit. Ceterum in Germania nostra, praesertim in vicinia, non, quomodo literis, sed, quomodo ultioni consulatur, consilia habentur. Decimus Maii dies, ut ferunt, repetita Brandenburgici, qui nec Svedorum audire nomen, nedum ferre potest, expeditione insignietur. Stada brevi dedetur, si militarium appropinquationes operum fiant. Pufendorfius, qui vehementi scripto confutavit rationes Brandenburgicas, nunc, velut extorris et Caesari summe invisus, quaeritur. qui hoc operae Svedicae auctoramentum est consecutus, ut in praesentissimo periculo versetur. Interim te, Domine, DEVS resque tuas fortunet, et patriam, cui regendae ornandaeque Princeps te impofuit, consiliis salutaribus tueatur. d. IV. Mai. CIC ICC LXXVI.

CCCXXXIII. LVDOV. CASIMIRO DIEZELIO, THEOL. COMIT. HOHENL.

FIlius tuus, Henricus Fridericus, praestanti ingenio iuvenis et multis industriae exemplis mihi notus ac percarus, insigni honoris accessione est cumulatus meo quidem hortatu, cum et bene illi cupiam, et optem his stimulis incitatum, contendere ad cam metam, cuius consequendae optimam viam rationemque

tenet. Itaque confido, non posse tibi displicere meum consilium, cuius causas intelligis esse honestissimas et sane ad filium tuum ornandum pertinere. Abhorreo enim a turpi lucro et solum quaero, quemadmodum commodo honorique civium Academiae studeam: neque poenitet me operae, cuius, ut alii multi, ita et filius tuus insignem fructum cepit. Nam et in literis, quae humaniores dicuntur, egregie profecit, et Philosophiam, non levem illam, sed seriam et gravem, praeclare didicit, et monumenta antiquitatis atque libros optimos diligentissime. evolvit, rationi obtemperans, cum alii rapiuntur affectibus, et monitis tuis sane obsequens filius, in quo omnia recta et modica reperio, quae in proho ac erudito iuvene requiras. Vnum abs te peto, uti conatum filii optimum approbes et mihi honoris suscepti auctori ne irascaris, Faciam, ut et spei tuae, et filii laudi ex asse satisfiat, si, qualis nunc est, talis in posterum est futurus. Ita te DEVS servet, venerande vir, et patriam omnibus belli molestiis liberet ac laudi constantiaeque Francorum aeternum hoc decus rependat, quod eorum ope virtuteque externus Galli dominatus a cervicibus Germanorum est depulsus. d. VII. Mai. CIC ICC LXXVI.

CCCXXXIIII. IOACHIMO FELLERO.

DOleo tuam vidui vicem et revera illacrimor orbitati tuae hoc magis, quod scio, unum in terris

delicium tibi esse ereptum. Nam et sociam amisisti, qua meliorem eligere non poteras, et feliciorem non optabas. Grave id, fateor, est vulnus, quod accepisti, cuius sanandi ratio difficilis est et permolesta. Omnia leviter feramus, si ex longinquo incessunt nos atque tangunt: sed si pars viscerum, si consors vitae laborumque eripitur, tunc demum mala nostra noscere incipimus, tum certe indignamur ac nobis ipsis displicemus. Quod etsi ego experiendo non didici, sentio tamen aliena miseria affectus et saepe scire cogito, quale sit, quod pati cogeris. Itaque medicinam pete a Philosophia, quae ipsum hoc doctrinae genus, quod profitemur, meditatione mortis comprehendit. Nata est uxor tua mortalis et assecuta sempiterni aevi gloriam. Non te deseruit, sed praeivit, quam lacrimis et perpetuo questu prosequi, non viri sit, nedum poetae, quem nullus casus deiieiet, aut expugnabit. Quapropter sume animum et collige vires. Sufficit meminisse virtutis, quam plorando non recuperabis, d. VIII. Maii CIC ICC LXXVI.

CCCXXXV. N. N.

LIterae tuae magnopere me oblectant, cum, quia salvum te atque incolumem mihi nunciant; tum, quia una ingenii tui insigne quoddam monumentum attulerunt. In primis autem tibi de tali filio gratulor, cuius ingenium amoenitatibus poeticis praeparatum spem mihi non facit modo egregiam;

sed etiam confirmat, Maronianae imitatione gravitatis. Cui quantum inservire hic potero, tantum vel tua solius causa debebo. De victu ac habitatione opportuna providebo itaque instruam, ut sentiat, tuam auctoritatem apud me valere plurimum et non tam verbis, quam rebus experiatur studium meum atque fidem. Academia nostra, pacata adhuc republica nostra, floret; vicinia autem bello distrahitur arque exbauritur. Brandenburgicus d. XXVIII. Mai. auxilio Danico Svedos denuo infestabit armis et videbit, ut tota citeriori Pomerania eiiciat, quo procul habeat, quos antehac amicos dubios, postea hostes habuit. Nempe huius gentis arcanum nunc vulgatum est, posse ab uno Germaniae Principe profligari. Stada brevi dedetur Luneburgicis, ut sic demum intelligant, quantum pondus: sit apud Germanos, praesertim si consentiant contra externos hostes. Danus, submoto ex aula Petro Greifenfeldio, consilia iterum firmat auspicatis initiis, antiquos fines, praecipue Scaniam, recuperaturus. Sed ego Regis improvidae ingemisco adolescentiae et praecipitia Regni Ordinum consilia, quae ad Muciani Romani prudentiam exigenda fuerant, non probo ac vehementer miror. Vna spes in pace superest; sed prius, quam ea componatur, forte omnium rerum fuarum iacturam in Germania Svedi facient, difficili Brandenburgico et occasione sua usuro. Primum, opinor, impetum sustinebit, siquidem possit sustiaere. d. VIII. Mai. CIC ICC LXXVI.

CCCXXXVI. HENRICO, L. B. A FRISEN.

ILlustrissima coniux tua heri et venit Vitembergam, et abiit, vix duabus commorata horis, quas, optassem, ei non fuisse insvaves atque iniucundas. Cuius instituti quas causas habuerit, ipsa praesens et graviter exposuit, ac fidem euiusque et curam aestimavit. Ego sane et studui antehac, et in posterum studebo tibi atque illustrissimo filio pietatis diligentiaeque meae rationes probare. Neque defui officio meo et omnes vires meas ad ornandam eius dignitatem impendi. Non enim ignoro, unum illum Henricum tuum et patriae suae spem, et familiae tuae esse munimentum, quem opto incedere per vestigia tua atque avi sanctissima; eiusque summi acerrimique ingenii, quod aetas firmat, ipse ego testis esse possum. Nostrum hoc umbratile vitae genus non contempsit, nec longius esse sibi optavit. Salutantium honori, ex veteri Germanorum consvetudine, aliquid indulsit, et animi causa deambulavit, non prius tamen, quam privati studii partes implevisset. Qua ex causa saepe dixit, cupere se versari inter externos et procul esse loco, ubi frequentius inviseretur. Quod ei tribuas ac permittas, Domine, affirmavit, exiguo tempore curriculum gloriae, quod restat, confecturum esse. Tantum ei peregrinaturo tali viro opus est, qui non modo dostoris, sed etiam assidui comitis rectorisque munere fungatur. Nam, ut se dant occasiones;

ita saepe moventur animi ac mutantur, nisi praesenti monitore confirmentur. Quod ut tibi ac principi illustris iuventutis filio tuo faustum atque prosperum eveniat, dum vivam, votis precibusque a DEO immortali contendam. d. XI. Mai. CIC ICC LXXVI.

CCCXXXVII. EIDEM.

Postquam insula Gothilandiae expugnata rem Svedicam inclinavit, Brandenburgicus cepit animum invadendae citerioris Pomeraniae, cuius omne praesidium est in Rugia, commeatibus plena et situ virisque valida ad resistendum Danis, si forte in eam cum classe invehi atque exscensionem facere conabuntur. Koenigsmarckius omnia litora viris, opere atque vigiliis egregie fortiterque communivit, ea animalia imitatus, quorum, ut ille ait, morientium morsus sunt acerrimi, ut prius perdat hostes, quam pereat. Rumor huc perlatus est, arcem Volgastensem, loco atque munitionibus firmam et, qua in mare prospicit, itineri navali aptam, atque operiendis Sedini finibus opportunissimam, ab eo esse recuperatam contra, quam memorant Berolinensium literae, Alarti tribuni, qui tuendae arci impositus est, fidem constantiamque praedicantes. Sed, quantacunque etiam Koenigsmarckii virtus sit, tamen erit tempus, quo aeque, ac Vrangelius, defendendae Pomeraniae spem abiiciet et requiem in regno transmarino

quaeret. Nam, arce Visbyensi, qua nulla in Gothorum annalibus celebrior est, intercepta, Svedi, alioqui discordia ab se dissidentes, aditu commodiori intercluduntur, resque iam eo deducta est, ut Danica classis inter Scaniam atque Rugiam libere commeare et omnes opportunitates hostibus praeripere possit. Rugia hucusque Svedorum horreum fuit, quae simul ac occupata fuerit, omnes viae insideri poterunt, quibus hinc annona in Pomeraniam invehitur. De Lotharingo, Caesarearum copiarum summo praefecto, magna spes est, austore DEO iustaque causa fretum, magnas atque memorabiles res esse confcturum Initium expeditionis Hagenoae obsidio futurum creditur, inde viam ad Lotharingos, gentem suam et ingenio studiisque sibi obnoxiam, facturus, ut tandem in visceribus sentiat belli vim Gallus et conditionibus multo aequioribus cum ipso Germanisque transigat. In Belgio Hispanico non irae modo indulsit suae; sed etiam ferocivit, impetu, ut solet, pro virtute usus, castra Conde et Bouchain Hispanis eripuit, post, quasi victor, in Galliam regressus, ludibrium cordatis debere voluit, Belgis, quos inter Vahalim Mosamque foede vexandos diripiendosque curavit, miseriae imaginem relinquere. Ei in mari Siculo Reuterus, praetor navalis Batavus, vicem reddidit multasque eius naves submersit ac delevit: ceteras profligavit ac Hispanis animos fecit, erecto in aemulationem laudis Trompio et Svedis toto mari omne suum foederavique regis robur obiesturo. Interim, Domine,

DEVS omnia tibi et tuis consiliis fausta et illustrissimae tuae genti fortunata atque honorifica impertiatur! d. XIX. Mai. CIC ICC LXXVI.

CCCXXXVIII. N. N.

CVm nuper hac transiret illustris Seckendorfius, literas mihi reddidit, qui est ipsi a secretis, quas cum viderem a te scriptas, multis modis sum laetatus, cum, quod salvum te atque incolumem, tum, quod aulae gratia adhuc florentem nunciarent. Ego in fortuna mea, saltem mediocri, acquiesco, nisi quod hoc iniquo fato ex Historia disputandi omnis paene aditus mihi est interclufus, more institutoque nostri Ordinis, quod credo te habere exploratum. Omnia hic tranquilla sunt, civium numerus modicus, facultates plurimorum non magnae. Vicinia bello conturbatur, quod Svedis auctoribus, qui regni arcanum vulgarunt, apud Verbellinum ab uno Germaniae Principe victi, et non pro hostibus, sed praedonibus habiti, cum numus ad conservandam eius victoriae memoriam cuderetur. Vnum iis in Rugia praesidium superest, unde annona in Pomeraniam plane exhaustam infertur. Gothilandia, quae aditum Svediae aperit, erepta est: reliqua in extremo discrimine versantur. Ita sero et suo malo experiuntur Austriorum consiliorum pondus et potentiae magnitudinem, quam antehac prope irridebant Gallico foeder subnixi. Leopoldus, suis

viribus, et Foederatorum ope consiliisque rectissimis fultus, auget quotidie atque amplificat res suas. Galli praecipitans aestus brevi defervescet et cogetur in antiquos fines, si Dux Austrasiae feliciter pugnabit. Vale, fautor honoratissime, et Illustri Seckendorfio ad ornandam patriam nato me plurimum commenda. d. XXIII. Mai. CIC ICC LXXVI.

CCCXXXVIIII. ALTERIVS NOMINE, AD N. N.

Nvnquam desiderio meo, neque expectationi Germaniae satisfacies, Consangvinee carissime, et vitam tibi insvavem reddes atque iniucundam, nisi quamprimum efficias, ut bellum, quod patriam diu afflixit, nunc tandem ductu tuo in Galliam transferas, Scipionem imitans, qui, Annibalem Italiae infestum non aliter profligari posse, censuit, et hanc utilem Reipublicae inivit viam Italiamque hoste liberavit. Quod cum et salutaris ratio et felix eventus comprobaverit, non est, cur dubitandum putes, eandem tibi agendam esse causam, in qua mea et Imperii dignitas vertit. Idcirco te hortor atque iubeo, ut ab eo proposito ne deduci te patiaris, quin hoc velis magnopere atque hoc elabores, ut inclinatis imperii rebus in tempore consulas et omnem belli trahendi suspicionem invidiamque a me pariter, atque a te amoveas. d. XXVII. Mai, CIC ICC LXXVI.

CCCXXXX. VINCENTIO GARMERS, IC. HAMB.

Postquam filius tuus, usu vitae studiorumque nobis coniunctissimus, in hanc Academiam commigravit, valde laetum id mihi accidit, ut qui cupiam, eum amplificare paternam laudem et ad verum decus remque publicam capessendam, non leviter, quod multi solent, sed pleno gradu contendere atque huc eniti, ut tuam spem honestis laboribus aequare possit. Ego, quoad possum, et prospicio, et consulo ipsius rationibus, libris et, quibuscunque possum, studiis operam, officiumque libens praesto: hortor demum ac moneo, ut per tua vestigia incedat, et inceptum laudis cursum perficiat recte atque absolvat. Neque fallit hanc meam spem, et cum in stylo, Historiaque, non ineptiente illa et vana; sed civili ac vera, proficit indies et, quicquid usquam egregium reperit, observat, discernit et confert. Populorum instituta et leges, rerum publicarum conversiones, incrementa atque inclinationes, fata imperiorum et vices assidue cognoscit, et non tantum in commentarios refert; sed etiam in animum demittit. Polybium, qui unus historiae scribendae rationes tenuit, legit diligenter et iam non dubitat, solum Thuanum fuisse, qui eius vim iudicii inter recentes exprimere potuerit, et gravitate rerum atque maiestate aequaverit.

Nec tamen omittit Thucydidem, Tacitum aliosque: sed in Hugone Grotio quoque Belgii Tacitum miratur, et in eius de iure belli et pacis libris perpetuum exercendae industriae campum invenit. Reliqua mihi non sumo, quae ad scholas iuris pertinent, et nuncdoleo, Svedos vulgasse regni sui arcanum et, ab uno Germaniae Principe victos, nihil posse sine Germanis. Intempestive invaserunt Germaniam, cum armata esset; iniuste, cum partibus conciliandi fungerentur: imprudenter, quia armis virisque tanto negotio sussecturis destiuebantur, nunc ab omnibus destituti, postquam, irato Numine, et Catones, et Scipiones suos amiserunt. Ex Saxonia nihil est, quod sperent. Anglus errore alieno cautior erit. Polonia vix ipsa sibi sufficit, nedum ut pro Svedis arma experiatur, respublica alioquin a bellis inferendis alienior et nunc satis habitura, si bello Turcico, quod Austriaca prudentia concitavit, se explicare possit. Gallus nunquam antea magis, quam nunc, sibi timet verens, ne ductu Caroli bellum in viscera sua transferatur: quod nisi fiat, irridebit Gallorum posteritas Gerrnanos, bella inutiliter et in suo tantum solo gerentes. Bavarus ipse et consilia et animum commutavit, Austriae nunc addictior et, si necessitas ferat, castra coniuncturus. Nulla, nisi in DEO et pace spes est, optoque ego, ut prolapsum culpa sua regnum ex his molestiis quamprimum expediatur ac in pristinum statum, quod tamen vix, ac ne vix quidem futurum est, restituatur. In extremo pistolae DEVM oro quaesoque, ut te

nobilissimamque familiam tuam servet ac contra seculi mala, invidiam atque omnes calamitates defendat, hancque tuis, sane illustribus, meritis gratiam rependat, quo intelligat posteritas, Hamburgensem rempublicam tuis consiliis servatam auctamque esse. d. XXVIII. Mai. CIC ICC LXXVI.

CCCXXXXI. HENRICO, L. B. A FRISEN.

TAedet me pigetque temporis, quo fructus literarum, quas perpetua pietate ad te scribere soleo, mihi ereptus est. Qua ex causa dolorem capio vehementerque angor, nisi quod tua clementia animum mihi facit ac iustam solicitudinem levat. In Dania magna accidit perturbatio, postquam Greifenfeldius, cui recuperatae Danorum gloriae laudem posteritas adscriptura erat, in custodiam datus est propterea, quod consilia Regis hostibus enunciavit ac eidem domi invidiam, foris exitium paravit. Quod consilium multo perditissimum instruxit Kielmanseggius, vir unus omnium Cimbrorum versutissimus, qui, ostentato proditionis praemio, novum hominem, nullis imaginibus decorum, a Regis sui fide, pessimis certe artibus, avertit atque huc fortunae deduxit, in exitiumque coniecit. Is, ut accepi, oenopolac, haud tenuis fortunae, filius, literis se tradidit, externosque adit, et Gallos Italosque invisit. Redux laudem ingenii uno atque altero specimine sibi comparavit, ac a Rege Friderico III.

hanc inivit gratiam, ut curandae bibliothecae praeficeretur. Quas partes recte obiit et Fridericum, pronum alioquin in literatos Regem, valde sibi devinxit; apud Christiaaum vero, eius filium, immodice crevit, ut tandem non caperet fortunam, quam aeterno cum dedecore corrupit. Bavarica Tanaquil, infelicis consilii femina, Henrietta Adelheidis, plane eius aulae faciem obitu suo immutavit, ersi Galli non dubitant suam ibi causam agere, quam tamen nullo in hunc usque diem successu agunt, ut in capita eorum recidat, quod in alios machinati sunt. Trompio, Reuteri aemulo, belli navalis Danici praefecteura est commissa, magna aufuro et talia, unde pendet maior spes Foederatorum Principum, quos inter Luneburgici conventu Brookdorfiano Stadae obsidionem certo decreverunt. Brandenburgicus valde laboravit ex podagra, quam indignatio in Svedos summa excitavit. Nam et irae immodicus, et verborum ad ultionem pertinentium nimius est, cum vel audit Svedos nominari, vel cogitat de Schumacheri, qui desiit esse Greifenfeldius, factione, Interim te DEVS server, Domine, et moderati fidelisque consilii sempiternum fructum capere Saxones iubeat. d. XXXI. Mai. CIC ICC LXXVI.

CCCXXXXII. EIDEM.

AVgustus Caesar, qui non magis utilitati suae, quam aeternitati Imperii consulit, nuper foederibus, nunc novis neccessotudinibus domum

suam, firmat, quae ne orba relinquatur, omnibus precibus a DEO contendere Germani debent. Hoc imperante ea laus Germanis parta, quam nun quam putaverant externi hostes, qui nunc, velut amisso aculeo, minus in posterum erunt formidolosi, digni, in quos Salsissime diceret ac scriberet Alexander Iulius Torquatus, acri vir ingenio et satyris faciendis famam adeptus. Nescio, aevi nostri, an Imperii, maior felicitas esse possit. Vtrumque enim literis pariter, ac belli artibus illustratur: utrumque sumptu ac benignitate Leopoldi fovetur. Is tandem exemplo doceat posteros, omnes Caesares fortunatos fore, qui Germaniae concordi imperaverint. Nulla enim expeditior est exteris resstendi via, nulla tutior retinendae tranquillitatis. Carolus Dux, de quo tota Germania bene sperat, Scipionem imitabitur, et, perfractis Alsatiae claustris, hostem tot munimentis defensum in visceribus suis quaeret, nisi tamen. mons Bresacus, priscis Germanis aeque, ac Cresirphon Romanis, creditus fatalis limes, progressuros arceat: quae una eius regis cura est, postquam amicis sociisque omnibus destituitur. Hispani, per Picardiam ingressi, multam praedam retulerunt, vicos pagosque igni foedarunt. In Svedia omnium rerum est conversio. In curia Ordines, in pago lemures tumultuantur. Koenigsmarckius huc usque erigit orientales Pomeranos, non causa, sed fortuna, quae duobus abhinc annis apud Seneffium apparuit, ad res audacius gerendas sublatus. Brandenburgicus non suis, sed foederatorum viribus Caesarisque auctoritate

fretus, ob infelices aliquot suorum velitationes, veluti macie extabuit, dissimilis sibi et solicitudinibus confestus, Instituti tamen consiliique rationem eandem tenet, ut, eiectis Svedis, tandem necessitare perpetui militis alendi libererur. Svingae amni impositum propugnaculum deditum est Luucburgicis. Stadae non melior fortuna erit. Est ibi volumen scriptorum Germanicorum, nondum editorum, quos haud dubie fisco inferet Caesar et. Vindobonensi bibliotliecae attribuet: quam fortunam revera invideo et opto, apud Saxones manere. Sed non aliter cum eo, ac nuper cum bibliotheca Bremae asservata agetur, quam repetiit Haubaeus, unde Flacium, dum Centurias scriberet, plurima desumpsisse, scio. Tibi, Domine, felices annos, salutares curas, familiae perpetua incrementa et in silio ulustrissimo munimentum esse, opto. d. II Iun. CIC ICC LXXVI.

CCCXXXXIII. HENRICO ENGENHAGIO, THEOL. LVBEC

FIlius tuus, cuius in me propensa voluntas et magnus studiorum amor est, proprer arctiorem vitae doctrinaeque consvetudinem huc me adduxit atque excitavit, ut de movibus eius atque instituti rationibus ad te referrem. Etsi autem hoc aevum fere licentia corruptum est: tamen ita se gerit atque honeste moderatur, ut neque vivat liberius

neque levibus sodalitatibus indulgeat, infra se existimans, si tale quid ab aliis admittitur, quos cum sapientes nullo loco numerant, tum ipse vivat prudenter et cavet. In scholis iuris assiduus est et toto die occupatus, brevi daturus specimen, si tuo assensu suffragioque comprobetur. Nec alienas a se existimat literas, a quibus omnis ratio honestae laudis proficiscitur. Excolit eloquentiam, res actaque temporum, consilia eventusque inhistoria contemplatur, non eo modo, quo multi solent: sed quatenus rempublicam capessere volenti, er initia causasque civilium actionum rimanti expedit. Ego, postquam ab Hinckelmanno mihi commendatum sensi, statim omnibus modis ornandum putavi, neque etiamnum desino et pro viribus iuvo instruoque. Libri, museum, aditus ad me liber patet: operam, quam a me petit, non recuso, ut intelligas, optare me et magnopere eniti, ut cum ille filius tuus eius honestae diligentiae fructum capiat, tum vero senium tuum optatissimo hoc praesidio nitatur. Ita te DEVS inclytamque rempublicam vestram, et sacrorum ordinem, quem multis ornasti meritis, volens, propitius servet. d. VI. Iun. CIC IC LXXVI.

CCCXXXXIIII. CHRISTIANO DAVMIO.

VOeglerus, integris moribus perpolitoque ingenio iuvenis, in patriam abiturus, hanc mihi

ad te rescribendi occasionem dedit. Eius honori faveo eo magis, quia abs te missus est, vita animoque talis, ut nullum boni civis officium neglexerit ac disciplinae Daumianae, qua rectior optari non potest, rationem ex asse tenuerit. Itaque in posterum orna et reducem patrocinio tuere propterea, quod praesidiis indiget, quibus per iniquitatem horum temporum caret. Ego publice in Molellam Ausonii commentor, in quem si, praeter Vineti, Scaligeri Freherique notas, selectum aliquid habeas, quaeso te, uti eius mihi copiam facias. Cupio etiam videre, quae Kirchmaiero, collegae meo, commodo dedisti ex Barthianis schedis ad Victoris epitomen illustrandam comparata. Maxime autem desidero scriptores belli sacri, quos audio in tua esse manu et gaudeo. Quos si ad paucos menses communicares mecum, et studium benevolentiam que declarares, maximo beneficio me obligares, celeberrime vir. Bona fide, si accepero, restituentur. Vale! Festinantissime. d. VII. Iun. CIC IC LXXVI.

CCCXXXXV. HENRICO, L. B. A FRISEN.

PRoximus supplicationum dies instituti mei rationes turbavit propterea, quod auriga non ea, quam mihi condixerat, hora abiit, non ut folleret, sed ut opportunitate exeundi, quae, clausis portis, imerdum deest, uteretur. Quod pro benignitate tua, qui clientis animum bene cognitum habeas, interpretaberis.

Ego Ludovico, funestissimi, quod geritur, belli auctori, idem, quod olim Guicciardinus Sfortiae, ominor, paratis in ultionem Germanis atque iterum, edita Gallorum strage, famam, ductu Caroli Lotharingi, adeptis. Svedorum quidem partibus fortuna affuit, cum, mare Balthicum emensi, ad vias aditusque Albis pervenirent: sed, quia milite custodiisque omnia clausa firmataque itinera fuerant, frustra consilium fuit eo magis, quod Svingae propugnaculum, haud parvum rebus Germnnicis momentum, quo adventus hostis opportunissime arceri potest, iam tum Luneburgicis, deditum cognoverunt. Sane divinum aliquid est in nominibus et natalibus magnorum Principum, et experiendo didici, menses eos Caesareis faustos fortunatosque fuisse, qui Caesarum auspiciis nativitateque illustrarentur. Atqui hic dies, quo ad te scribo, Domine, Augusto nostro sacer est, et omnia laeta prosperaque pollicetur, et spem posteris atque Familiae munimentum. Quod ut usu veniat Austriae Germaniaeque, foedere concordiaque sociatis, et Saxoniae tuisque rectissimis consiliis multa et magna commoda inerementaque afferat, et illustrissimum Henricum tuum, per vestigia tua incedentem, confirmet augeatque, tota mente animoque Deum, illustrium familiurum Statorem, obtestor. d. IX. Iun. CIC IC LXXVI.

CCCXXXXVI. GEORGIO HENRICO A LVCKOVENN, CONSIL. VINDOBON.

SI, quantum mihi est nomen tuum, tanta felicitas inserviendi opportunitasque esset, dudum mihi plauderem, vir illustris. Nunc, cum mihi tale quid usu venire haud potuerit, subtristis saepe quaeri fortunam meam coepi et prope irasci, donec Hammerus, pubis magister, auspicatum mihi nuncium attulit, velle iubereque te, uti propinqui nobilis cuiusdam studia vitamque moderarer. Quod non defugio et, quoad possum, operam polliceor, atque confirmo. Quin et hoc tua causa ipsi debere volo, ut arctioris meae consvetudinis familiaritatisque fructum capiat, et iis literis, quae summum nomen famamque tibi conciliarunt, recte feliciterque erudiatur. Vnum id vero tuarum partium erit, vir excellentissime, ut certa praescripta ratione hanc vitam ineat et pravas sodalitates, quae veluti pestis serpunt, iussu consilioque tuo vitet, neu monenti hic difficilem se durumque praestet. Interim ego te, vir illustris, vires, valetudinem, bona in rebus humanis optima, DEO votis precibusque assiduis commendo. d. XII. Iun. CIC IC LXXXVI.

CCCXXXXVII. SAMVELI HVNDIO, IC. DRESD.

MItto tibi carmen, honori nuptiarum Principis a me scriptum, non equidem aspectu tuo dignum, sed doctrinae et studii mei monumentum. Addidi dissertationem funebrem, neque alia mihi nunc suppetit fere materia scribendi, postquam ita fines circumscripti sunt ab Senatu vestro, ut poeticos egredi non liceat et poetae etiam probro sit transire in aliena castra, cuiusmodi nunc historiarum existimantur; quanquam in docendo non possum non afferre antiquitatis monumenta, quae mihi Ausonii, poetae Christiani atque nitidi, Mosella abunde suppeditat, in quam, non dubito, quin Marquardi Freheri commentarium egregium certe et historiae Germanicae, quae a Rheno Mosellaque prima initia ducit, perutilem, possideas. Is vero quantum Gvilelmo Kyriandro acceptum ferat, ipsa libri lectio te monebit. Liber per est rarus, nunc tamen in mea manu versatu, quem dono sacerdotis Trarbacensis ad Mosellam accepi. Broverum desidero adhuc, cuius neque volumina omnia edita sunt, neque edita in nostris etiam regionibus facile offeruntur, nisi qua in compendium redegit Ioannes Philippus Vorburgius, vir apprime doctus ac diligens in primisque communis patriae narus. Tamen eius libri copiam fecit Trevir quidam, haud imperitus rerum propter Rhenum Mosellamque gestarum. Caesarei

locorum difficultate inviisque faucibus montium impediti, et Lorgio in supplementum Luxenburgici equitatus profecto, se recipiunt. Nunc intelligunt vicini Reges, quantum in Germaniae Principibus situm sit, si loco numeroque Germaniae Principum esse velint. Ita, Maecenas, valere te opto, DEVMque quaeso, uti morbos atque omnes calamitates a familia tua avenat propitius teque ipsum, studiis nostris decus atque ornamentum, tueatur. d. XVI. Iun. CIC ICC LXXVI.

CCCXXXXVIII. N. N.

VAlde mihi probatur studium tuum, quod in conquirendis opusculis diu multumque nec sine gaudio meo, navasti: quorum alterum legi iamdudum alieno beneficio communicatum, more meo, quo solent interdum esse homines in aliena castra transeuntes; alterum legam propediem et hoc tribuam memoriae scriptoris, cuius mihi omnia placent. Chronicon Bergense iam aliquot abhinc annis venit in meas manus; sed Valbeecense, Marienthalense et alia quaedam eius viri nancisci nondum potui. Quin et Gobelini Cosmodromium ab eo editum desidero admodum, et abs te peto, ut indicem eorum, quae adhuc Helmstadii veneunt, ad me cures. Maderi industria pulcherrima est et magnopere me oblectut, cupioque, ut quamprimum ex te intelligam, si quid emittat, qualecunque sit, etiam in argumento sacro. Scriptor, quem repetira

vice tibi significo, est Ludovicus Hillessemius, qui commentatus est stylo non indecoro de vita sancte instituenda. Ex Graecis ubertate dictionis Chrysostomus et Nazianzenus se maximopere commendabunt. In Basilio etiam assiduus fuit magnus vir, Ioannes Caselius, vir ad ornandam patriam natus: praeter hunc David Chytraeus, vir scribenda patriae historia magnam praecipue auctoritatem consecutus. In publicis Germaniae negotiis est quaedam vicissitudo, de qua praesens ex me cognosces. Ita valere te iubeo et salvere Bakium, tranquillo ingenio virum. d. XVIII. Iun. CIC ICC LXXVI.

CCCXXXXVIIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

IN hoc tanto consiliorum viriumque apparatu Foederati haud dubia spe sibi despondent Philippiburgum et Stadium. Illi Faius, vir acris et pertinax; huic Hornius, in praecipiti gentis suae fortuna constans, est impositus. Vtrique animum minuit Germanorum concors firmumque propositum. His clades Luxenburgii, et in mari, cum Trompius invaderet, fuga atque octo navium, quae Svedis magno impendio constant, iactura fiduciam sane quam singularem addit. Brandenburgicus, more suo, lente festinat et occasionem rei bene gerendae captat, affirmans, si praeter se et Doerflingium quisquam suorum conatorum conscius esset, id crimini daturos sibi posteros et fore, ut aut ipse enunciet,

aut Doerflingius sit proditor. Domizium, quod Albis parte continetur; dedi sibi postulat, mandatis a Caesare eo perlatis, ut Sveones omnino Albis aditu intercludantur, Ducatum Bremensem et Verdensem vix aegreque recuperaturi. Batavi Traiectum ad Mosam, unde Vahalis Mosaeque tractus, perpetuo potest infestari, circumsidebunt, ur, quia iniquo loco ad pugnam congredi non audent, castro eo capto, excursiones in Gelriam impediantur. Ii vero indigne ferunt de armis sui haud benignos sermones, et distractas ab eo Galli vires et prostigatam mari Siculo classem gloriantur, Comes Valdeccius in tribunum externum mensae adhibitum false dixit propterea, quod tam temere de se atque Batava militia iudicasset. Interim Gallus, quasi sinistrum aliquid praesagiens sibi, legatos ad Neomagum Gelriae dimisit, magna spe obtinendae pacis, quae tanto melius coalescet, quanto aequior satisfactio expectatur, quam non precibus et, ut Sveones cupiebant, novo exemplo, post pacem, sed iustis armis ante pacem, more institutoque gentium, poscent Germani et parabunt. Tibi precor, Domine, ut tam salutari instituto utilem operam consiliumque naves, et hoc gloriae tuae alioquin omnibus numeris perfectae absolutaeque addas, ut Germania tandem externo bello liberata plaudat sibi merito ac de recuperata pace gratuletur. d. XXII. Iun. CIC ICC LXXVI.

CCCL. EIDEM.

SVeonum res a Kalendis inde Iuniis toto mari conclamatae sunt. Navis praetoria per imprudentiam navarchi mersa, propraetoria a Trompio et Nicolao Iuelio superata, igni ab alio superatam nesciente subiecto conflagravit: aliae captae, reliquae in claustra Sveonum maritima se receperunt. Quibus rebus et Scania periclitatur, in quam primo quoque tempore exscensionem facturus Danus est, et Pomerania expectat novas fortunae vices. Brandenburgicus, Princeps sane Martius atque animi plenus, ea ex Sveonum clade ingentem animum capit, regia velut pompa invectus, cum diem XVIII. Iunii superioris anni victoria insignem, ritu solemni decentique celebravit. Longe alia fortuna in mari Siculo fuit, ubi Batavorum praetor, Haenius, quem Reutero suffecerant, cecidit pleraeque naves bellicae ipsorum aeque, atque Hispanorum perierunt. Neque tamen animos despondent Batavi et censent, bellum esse persequendum, auctore consilii Henrico Gvilelmo. Reste satis et eo quidem tempore, quo Germania omnes vires ad externum dominatum profligandum expedire potest, et iure debet. Traiectum ad Mosam et Philippiburgum Stadiumque brevi obsidentium virtuti praemia rependent. et Saxoniae ad decus roburque pristinum proderit auxilium, quod, rumor fert, Caesari missum iri, luculento fatis auctoramento ac tuis consiliis, quae

CCCLI. EIDEM.

LOtharingus, qui hoc anno supremum militiae Caesareae Imperium iniit, mutatos tribunorum pecunia Gallica animos, neque verbis, neque exemplo suo emendare potest. Illi enim cum student utilitati suae, tum cupiunt trahi bellum, Caesare etiam invito et cupiente urgeri bellum, si ea mandata quidem seria sunt, quae in castra perferuntur. Nam, posteaquam Bavari necessitudinibus et consiliis Austriis se immiscent iterum, Palatini commoda aut impedientur, aut certe differentur. Caesaris alioqui mite atque moderatum est ingenium, et consilium tale, quale Adriano olim, qui imperium intra terminos coercere studebat, Traiano dissimilis, qui proferre eius fines omnibus modis laboravit. Accepi a viris usu et consilio gravibus affirmasse Imperatorem nec eius terrae, quam Foederati occupaturi essent, particulam optare: agerent fortiter et experirentur iustis armis ac viderent, quomodo parta tuerentur: sibi satis fore, si Principes sint concordes et in fide sua et Imperii vivant. Ex quo magna ei laus conciliatur et auctoritas amore benevolentiaque crescit. Aula ipsa heri exemplum sequitur et, perlato cladis Sveonum nuncio, non praefert, nedum intendit laetitiam, frui contenta

bono suo, sive, quia non expedit declarari, quae penitus sentiat, sive, quia non conducit unius potentiam nimis augeri. Sveonum alioqui conclamatae res sunt, In Scaniam exscensio facta est. In Pomerania omne robur in castris Stetinensi et Sundensi firmarunt, eo iam a Brandenburgico redacti, ut in aciem descandere non audeant. Apud Stendaliam, Gazko, Tribsae Panisque aditum, partim fusi, partim fugati sunt, neque est, ut sperent, vires attritas adeo prostratasque in tempore refecturos. Stetinum quoque cadit animis et Sundium viribus diffidit. Hac transiit, qui pro vero affirmavit, Koenigsmarckio receptum intra moenia denegasse. Anklamium brevi dedetur et, ut initia sunt, ita, existimo, cetera fore, postquam Sveones nec suis, neque externis viribus possunt esse tuti. Stadium, si expugnatum fuerit, amovendae discordiae causa solo aequandum esse dicitur. Christianus Mecklenburgicus, ut fama est, studium nominis Gallici non impune feret et iam fama est, administratione Ducatus Sverinensis ei interdictum in magno civium gaudio, qui Fridericum fratrem, animo, vita sacrorumque fecta placentem, sibi pracesse cupiunt optantque. Ita vero DEVS te fortunet, Domine, et aetatem viresque firmet, consilium demum et res actaque prosperet, ut non modo nos, sed etiam posteritas tuarum curarum fructum capiat, d. XIV. Quinctil, CIC ICC LXXVI.

CCCLII. EIDEM.

OMni ratione se ad bellum comparat potentissimi Saxonis nostri heres, non modo quod Austriis, maiorum exemplo, se totum tradie; sed etiam quia Germanicum nomen, quod Saxones cum primis omni aetate ornarunt, fide quoque sua et omnibus viribus tuebitur. Opto, hoc bene evenire Principi patriaeque, et tibi, cuius amat consilia et colit, ut et fortunata ei expeditio et populo Saxonicae ditionis honorifica sit atque salutaris. Etsi enim varia est belli fortuna et praeter sententiam multa accidunt in castris: tamen sua et maiorum pietas innocentiaque Principem, bona causa fretum et Caesaris studiosum, firmum contra casus providumque damni praestabunt, ut affini Dano felicitate victoriisque haud inferior sit, et palmis Gallicis onustus revertatur. Landskronium aeque, ac Helsingburgum Sveonibus erepta sunt, Scania haud secus perielitatur monetque alios, intuta esse imperia, quae civium benevolentia non muniantur. In Norvagia, qua in meridiem vergit, non sunt resistendo copiis Guldenloevianis. Navale robur imminutum plane est atque exhaustum. Natalis Caroli, inauguratio; initia belli, malorum omnium plena: contra Christiano haec omnia benigne promisit fortuna et usque huc implevit. Lacrimis maior calamitas est, quam nisi pax emendet, Sveones perierunt. Brandenburgicus adeo compulit in angustias Koenigsmarckium, ut Danis

ex mari Rugiam infestaturis, tota Pomerania, qua Sveonibus paret, in praesentissimo discrimine versetur. Nec video, quibus modis periculo se expediant, destituti ab omnibus, quia perniciosa consilia, quae antea latuerunt, nunc tandem imprudentius vulgata sunt. Recte Germani, quos in partem conatorum venisse gloriabantur securius, omni suspicione se liberant et causam Imperii aperte suscipiunt, et illustria domus Saxonicae documenta imitantur. Interim DEVS te stirpemque tuam posteris admirabilem servet ornetque. d. XXI. Quinctil. CIC ICC LXXVI.

CCCLIII. ADAMO CHRISTOPH. IACOBI, IC. DRESD.

CVm abhinc aliquot hebdomadibus literae tuae mihi redderentur, magno sane gaudio affectus sum et, quale tuum de erudiendo bonis literis filio consilium esset, cognovi. Eo consilio ipsum monui statim et voce exemploque hortatus sum, ut Livium imitaretur et in omnibus scribendi partibus ad eius ubertatem omni cura studioque se fingeret, ut quo nullus aevo Augusto vel praestantior, vel gravior remque publicam tractaturo aptior scriptor vixisset. Quod Georgium Trapezuntium, magna doctrina ingenioque virum, adduxit, ut unum eum omnibus historicis, saltem styli ratione, anteferret. A qua sententia neque Buchnerus noster abhorruit

et Boxhornius quoque affirmavit, omnem civilem eloquentiam, quae cultum nativum et quandam dicendi maiestatem prae se ferat, ex Livio maxime comparandam esse. Itaque hoc agimus, ut dignos nos tali scriptore praestemus, et commutemus eius sententias atque expoliamus, et non verba tantum, sed vim atque omnem scribendi dignitatem usu assiduo imitationisque hoc instituto consequamur, non immemores Libanii rhetoris, qui declamandi scribendique arte Iulianum ad landes summas formavit, ut omnes retro priores Imperatores eruditione, quam a vita ceteraque eius doctrina separo, quam longissime superaret. Reliqui scriptores aut prudentiae, aut delectationi interdum serviant. Nam parum in Livio est, unde regendae reipublicae artem arcanaque imperantium hauriamus. Proinde condimento opus est et ii scriptores coniungendi, qui erudiunt in primis vitam et exemplis instruunt, atque ex interioribus causis initiisque exempla petunt conversionum publicarum aestimantque rerum civilium momenta. Sed id supervacuum est longius persequi. Nunc aevi nostri felicitati convenit gratulari Leopoldo suis Germaniaeque concordis viribus tuto, ad cuius militiae societatem brevi se adiunget heres nostri Saxonis, imitaturus maiores suos, quorum fidei fortitudinique magnum decus haud ingrata posteritas rependit. De Philippiburgo per Luxenburgium liberando spes omnis evanescit, non passuro Lotharingo, ut decus eius urbis recuperandae ab eo duce, cui Belgae perpetuum exitium optant, sibi eripiatur: quanquam praefecti

ipsius non satis fideliter munia obire dicuntur; et Vienna accepi, plerosque in ius ab senatu militari Caesareo vocatos esse. Fortuna Sveonum, quae ex praelio navali pendebat, plane imminuta, Regi Daniae atque Brandenburgico magnos animos fecit. Iam duo Ducatus amissi viresque mari attritae foedum omen praebent. Scania Pomeraniaque in tali discrimine versantur, unde se vix expediant. Ego opto, ut quamprimum restituatur pax, ne Stadium proxime deditum lites aemulationesque serat inter foederatos Principes, quibus amovendis ipse tu, vir summe, operam una impendis et honorifica legatione fungeris, qui labor ut tibi bene reique publicae, quam salutaribus consiliis moderaris, feliciter eveniat, DEVM immortalem precor. d. XXIX. Quinctil. CIC ICC LXXVI.

CCCLIIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

ARine, munitissimi ad Lissam, Flandriae amnem, oppidi, obsidio a Gallis incepta, magnum et periculum Hispanis, et invidiam Auriaco conflavit. Sed huius iamdiu apud suos paene laborantem existimationem vindicavit Valdeccius, postquam, coniunctis cum Hispano castris, eam urbem liberavit. Illud profecto Hispaniae grave est, quod Madriti etiamnum reperiuntur quidam, qui pecunia Gallica conducti multa enunciant, quae non sunt e republica, et Regia adeo aetate abutuntur. Dani

consilia usu et ardore, quem hoc bellum exigit, meliora sunt. Landskronii arx adhuc resistit Danis et dici non potest, quam rursum vires animosque Sveones colligant, quos erigit confirmatque Koenigsmarckius, neque non ex Flandria novam spem ostendit Gallus, quae quorsum evasura sit, brevi experientur, quorum interest. Hornius Stadii deditionem pactus et rebus, et honori suo consuluit satis. Brandenburgicus, partem imperii maris Balthici se consecuturum, sperat, novae accessione potentiae, ad quam Danico Batavoque foedere excitatus, praecipuum aliquid tota Germania obtinebit. Malunt enim, quorum refert, Principem Germaniae pollere mari, quam Svedos. Germani nec omnes contra sentiunt, et plerique fastidiunt etiam crescentem indies potentiam, quam Dani vicinia satis potest moderari, etsi ille nunc totus commodis dignitatique Brandenburgici favet, Rugiam, invasurus, ut ab onere eum allevet magis et iuvet. Ita DEVS vero te servet et res consiliaque fortunet.

CCCLV. EIDEM.

COnsilia Belgarum commutavit fortuna, neque prohibendi facultas fuit, quo minus Aria Gallis dederetur. Caesarei exercitus res in arcto sunt ac multi putant, nostros tantam potentiam non adepturos, ut sint resistendo Gallis, viribus et concordia firmis. Francofurtenses, qui ex propinquo

foederatae militiae conditionem perspectam habent, sane male ominantur. Cives Stralsundenses metu confusi sunt. Gosmannus, praecipuus eius urbis sacerdos, ur Berolino scriptum est, pro suggesto dixit, dubitare se, an hoc rerum Statu pro Sveonibus, qui iniustum bellum incepissent, deprecari DEVM possit. Anclamum sub tormentorum ictibus laborat, cuius deditio metum vicinis urbibus, ardorem hosti intendet augebitque. Stetinum, distractis Sveonum viribus, iam intercluso duabus partibus commeatu, affligitur animoque cadit plebs in primis, insolens ante contumaxque, nunc, ubi serio rem agi videt, deiecta Stadiique exemplo territa, quod diu defendi potuisset, nisi fame laborasset. Pacis redintegrandae consilia evanescunt eruntque Gallo ex ruinis Sveonum plures hostes. Interim DEVS et Saxonicam expeditionem, et tua omnia rectissima consilia fortunet. d. XI. Sextil. CIC ICC LXXVI.

CCCLVI. M. SAMVELI IORISCHIO, SACERDOTI MAGDEB.

MIror depravatos hominum mores, quibus ita se fingunt quidam, pravi sane ac degeneres, ut omnis recti exempli officiique sui obliviscantur. Doleo vero, eam tibi molestiam accidisse, ut cum tali ingenio in dicenda convicia prono conflictari necesse habeas. Totus ordo senatusque noster isthac impudentia gravissime est commotus et, quantum

dotes tuas egregias, quas praesens in examine omnibus approbasti, aestimat, tantum malitiam calumniae detestatur, nunc tibi consilium dare contentus, ut excelio animo levitatem obtrectatoris contemnas: si vero ne sic quidem corrigatur adversarius et mansvetudine patientiaque tua abutatur, litem illi intendas et certum atque insigne eruditionis tuae, praeclare in consessu nostro demonstratae, testimonium expectes. Ipse Academiae Rector, celeberrimus vir et honoris tui in primis cupidus, magnopere te laudat salutemque tibi plurimam nunciat. Summe venerandum Bakium, peto, iubeas meo nomine salvere. d. XII. Aug. CIC ICC LXXVI.

CCCLVII. IO. CHRISTOPH. HEINIO.

DOleo, eam tibi accidisse molestiam, de qua scribis, et opto abs te laetiores nuncios et corrigi domesticam fortunam. Ex patria tua affertur, privilegia trium principatuum, quos vacuos fecit mors Georgii Gvilelmi, de integro a Caesare esse confirmata. Si Helmstadium iter inibis, fac, ut sciam. Habeo enim, quae tibi committam nomine meo curanda. M. Drebesius nondum se liberavit aere alieno, nisi quod in spem venio, fore, ut pecuniam mihi solvendam tradat Christ. Baleken. Atque id ut faciat, tu meo nomine vehementer rogabis. M. Iulius etiam bonam adhuc partem mihi debet et cupio, ut eo nomine mihi satisfiat. Dissertationes plerasque tibi misissem, nisi, brevi ad nos te rediturum, intellexissem.

Vtere igitur occasione et Magistri honores a Senatu nostro pete. Amplissimum Papium saluta plurimum, virum vita et more egregium, eoque mihi impensius aestimatum, quia bene tibi cupit. Vale. d. XIII. Sextil. CIC ICC LXXVI.

CCCLVIII. ADAMO CASPARI DE ARZAT.

LAeto libentique animo literas tuas accepi non ita pridem, cum quia meam commendationem valere voluisti, tum quia notum testatumque fecisti, quam ad ornandum iuvandumque M. Kupffenderum propensus esses. Quo beneficio nihil sane potest esse illustrius, neque ulla mihi gratior iucundiorque recordatio accidere potuit. Ea enim uterque, ego et Kupffenderus, mente sumus, ut nihil ingrati accipere velimus, omni studio occasi onem testandae observantiae nostrae captaturi, ut sentias, quantum summae auctoritati nominis tui debeamus. Ipse ego civibus tuis nulla in re, qua tibi, vir generose, inservire possim, concedam et unum id precabor DEVM, ut Respublica Vratislaviensis summa cum laude sub iusto moderatoque Leopoldi imperio floreat et prudentiae gloriam, sibi velut propriam peculiaremque servet, hoc praesertim tempore, quo res Christiana viris, circumspecto animo praeditis, eget ac lapsa fere, praecipitibus quorundam consiliis, fortuna est. Turbata bello vicinia

totusque septentrio ad arma concitatus conficit se et consumit. Pro quibus olim foedera inita sunt, contra eos, fortunae suae oblitos, nunc diriguntur. Interim crescit Leopoldus, sumptis iuste armis, et contra externos hostes altum magnumque animum est testatus, Germaniam sempiterno beneficio sibi obligaturus, si, quod brevi speramus fore, Philippiburgum, insolentiae Gallicae refugium, Gallis eripiatur et tandem Teutonica arma in hostiles terras inferantur. Batavi haud optime res suas curarunt apud Mosam, more suo moram ducentes, aut spem conatumque remittentes. In mari Balthico novum aliquid molitur Anglus et occulto consensu conspirationeque, Gallorum Sveonumque consilia fovet et, ut illa gens ingenia fert, fidem susceptumque conciliationis munus utilitate metitur. Neque Dani res tam prospero sunt loco, ut vulgo affertur. Obsidionibus arcium castrorumque exhaustus militum flos est. Trompius Rugiam irrito successu oppugnavit. Brandenburgico Anclami deditio aliquot millium impendio constitit. Galli potentia nondum eo reducta est, ut de provinciis Germanicis decedat. In mari Siculo per socordiam Hispanorum libere grassatur ac toti Italiae iustum metum inferr. Mihi privato homini, cuius audaciae, quaeso, ignosce, quietem pacemque Europae, in primis autem Germaniae, optare sufficit et hoc votis meis consequi, ut Vratislavia perpetuo felix sit tuque falvus incolumisque cum nobilissima tua prosapia floreas. d. XXX. Sextil. CIC ICC LXXVI.

CCCLVIIII. N. N.

Diu est, quod superioribus tuis sane eruditis, respondere mihi integrum non fuit. Praecipue autem me delectavit, quam commodum attulisti, dubitatio, a qua te facile expedire potest Chronicon Veingartense. Novitii enim scriptores saepe rumores ferunt, transferuntque alii ad alios, quos ex incorruptis monumentis refellere in expedito est. Ei Principi nimia potentia causa exitii fuit, quaesito iniuriae praetextu, ut securius subverti posset, a quo imperator ipse sibi metuebat. Ipsum vero non secus, ac priscum Germanorum Principem, Inguiomerum, fortuna magis, quam vtrtus deseruit. Ita vero necessitati parendum fuit, erectis in augendas suas res Praesulibus, et, quod illo tempore non arduum erat, teras regionesque ipsius invadentibus, ex quibur fere totam Angriam et magnam, Vestphaliae partem detraxit Antistes Coloniensis, pari ferocia aviditateque ceteni, hostes, aut veteres aemuli. Nam et occasione sua in primis utebatur Monasteriensis, cuius successor hodiernus nihilo remissior est, neque ulli priorum retro Antistirum astu consilioque concedit, nuper admodum toto Verdae Ducatu et castris Ducatus Bremensis potitus. Plura parat: maiora, si fortuna affuerit, consequetur. Non peraeque crescunt Protestantes et ipsi se consumunt saepius, quam iuvant. Nunc tamen consensu conspirationeque consilia instruunt contra

Gallos, hostes adhuc satis insolentes. Interim Sveones succumbunt, ersi totis viribus nunc demum iterum fortunam suam instaurant. K. Sept. CIC ICC LXXVI.

CCCLX. HENRICO, L. B. a FRISEN.

MOntalius Comes, Estradii Filius, qui huc usque Caroli castrum cum praesidiariis tenuit, Traiectum ad Mosam a praesentissimo periculo obsidionisque molestia expedivit, vir ad fallendos Batavos sive natus, sive industria factus, quippe quos altera vice delusit. Nec melior rerum Sicularum facies est per socordiam Montesarchii, non ita pridem ab senatu Madritiano in ius vocati, quo statu tota Italia periclitatur. Fovent consilia Angli et clanculum iuvant Gallos Sveonesque, pari metu foederatae potentiae et communi utilitate, si soederatos reges, viribus pecuniisque exhaustos tueantur. Marquardum Rotsteinium ah obsidione Gothenburgi abstraxerunt atque exscensionem huc usque Danorum impediverunt, ipsique Trompio, qui Rugiae litora infestar, magnum metum iniecerunt. Sveones etiam instaurant fortunam et apud Halmstadium quatuor millium Danorum stragem ediderunt. Anclami expugnatio plus, quam duo millia militum, absumpsit. Iam Brandenburgicus, pari fortuna Demminum atque Dammam occupaturum se ratus, Sedinum omni aditu intercludet. Stralsundium Sveonibus adhuc tutum est refugium, nec Trompio tentata in con

tinentem Rugiac exscensio feliciter cessit. Danus, verens, quorsum ea res evasura sit, subsidia a Foederatis flagitavit, Sveonibus, si in aciem descendat, impar, quae timoris ei periculique haud vana est causa. De Philippiburgo quamprimum occupando omnes nunc bene sperant, ad quorum utilitatem expugnatio pertinet. Prudentes paulum diffidunt et, liberato Traiecto, nisi propior appropinquatio operum fiat, male ominantur. In primis in ea obsidione Ducis Lotharingiae cura Badensiumque Marchionum apparatus et Verthmulleri assiduitas, laudantur. Namque hi aliquoties in periculum venerunt; neque tamen desinunt, vel sui ipsorum commodi causa. Actum est de Marchia. Badensi, si castrum illud sustineat impetum foederatae militiae spatiumque capiat parandae ultionis. Nec prius in Lotharingiam perveniet Dux Carolus, quam deditum fuerit, Quac ratio tanti est momenti, ut Caesareis animos fecerit eosque in spem potiundi castri impulerit: quanquam nunc cum suis in campum Dux descendit, Spe metuque pari, postquam Galli a Mosa ascendunt ac impetum pro virture habent, et defensionis quoque laudem constantia tuentur. Palarinus suspectam sibi tot impedimentis cunctationibusque sortunam mente animoque moesto contemplatur, ex qua aegritudine mortem illi haud pauci augurantur, Principi sane suae indolis, id est, virtute sua valido, quem etsi omnia deserunt, fortunam tamen patiendo vincit. Batavorum iactura atque, irrita obsidio non magnopere angit Germanos et illos

monet, quantum debeant foederi Germanorum, quibus tamen, excepta duntaxat Hollandia, stipendia persolvere recusarunt, tumidi nimis futuri et separatas rationes inituri, nisi ralibus eventis obstinatio emendatur, quod equidem futurum speramus. Antistes Monasteriensis, priorum retro seculorum Episcopos imitarus, Ducatum Verdae et castra aliquot Ducatus Bremensis pacto est consecutus non secus, atque aevo Friderici Aenobarbi idem ille Episcopatus ex spoliis exuviisque Henrici Leonis crevit admodum auctusque est. Ille tamen suac familiae, quae in Vestphalia exiguas iurisdictiones habet, luculentum Patrimonium adiicit, cupiens quoque, ut hereditarius iste Episcopatus fiat, si obtinere possit. Ferdinandus, Antistes Paderbornensis, Furstenbergius genere, proxime decessit. Ceteroquin hic faciendus est mihi finis et deprecanda neglecti huc usque officii offensa, qui distractus Ordinis sapientiae negotiis. quae ne nunc quidem me destituunt, non potuerim exequi, quod serie semperque debeo et volo. Kal, Sept. CIC ICC LXXVI.

CCCLXI. EIDEM.

ITerum florent Danicae res, expugnata Bahusia, quae totius Norvagiae aditum aperit, situ invicta, si aqua dulcis, cuius inopia laboravit, curari pottusset. Castrum Malmoense perinde, ac Stadium, terra marique a Danis interclusum, obsidione non urgebitur;

sed fame ad deditionem compelletur. Proximo conflictu Dani victores in castra redierunt, caeso Aschenbergio, praesentis animi viro et bellorum usu periculisque tam confirmato, ut uni illi praefecturam militiae Norvagicae commiserint. Pomerania iamdum pro amissa habetur. Lockenizium, firmum natura operibusque propugnaculum, quod Superiori anno per iniuriam Brandenburgico ereptum est, se dedidit. Dammum metu est desertum. Recta iam Sedinum via patet. Omne gentis eius robur adhuc in Rugia est reliquum, quam iterum maiori impetu tentabit Trompius. De Philippiburgo rumor allatus est, praesidium Gallicum decessisse. Luneburgici novum consilium ineunt, quem admodum apud Mosellam arma expediant et separati a ceteris insolentiam hostium aggrediantur. Nam haud omittenda opportunitas est, quam et tempus hoc, et fides atque fortitudo Foederatorum postulata finiantur. d. VIII. Sept. CIC ICC LXXVI.

CCCLXII. M. PETRO MEDERO.

PRivigno tuo, homini probo atque industrio, hoc officium tribuo, ut, quanta possim opera, eum tibi commendem, non, quod existimem, eum testimonio indigere; sed quia rationes eius postulant, ut ex me quoque cognoscas, eius consvetudine usuque nihil esse mihi iucundius. Eo confilio honore Magistri eum ornandum censui, ut

diligentiae fructum caperet et sponte ad decus excitatus magis magisque confirmaretur. Quod ut ipsi bene vertat, supplicabo DEO immortali tuamque salutem pariter, et honorem votis precibusque eidem commendabo, nihil dubitans, quin de studio privigno, fideliter navato more tuo, recte benigneque sis existimaturus. d. XVI. Octob. CICICCLXXVI.

CCCLXIII. HENRICO, L. B. a FRISEN.

POstquam altera vice me expedivi molestiis curandi. Magistrorum epuli, et animum paulum allevavi a luctu domestico, qui mihi ex patria nunciatus est, rursum inibo muneris mei ratione et fide sanctissimoque cultu tenebo, a principio oraturus Numen, ut illustrissimi filii tui iter fortunet et salvum atque incolumem redire iubeat, quo non tibi solum ac familiae tuae, cuius laudes toto terrarum orbe perspectae sunt; sed etiam patriae, quae ab eo officium requirit, fructum peregrinationis afferat aetasque tua ingravescens in hoc, quasi Stirpis tuae fulcimento, bene feliciterque conquiescat. Commune hoc votum mecum habet Schilterus et, cum proxime hic me inviseret, fide studioque mei similis optat, ut omnia laeta prosperaque Henrico tuo, per quem summae generis tui accessiones futurae sunt, usu eveniant. Tibi etiam gratulor, ingresso iterum felicis consilii viam, ut qui non modo Saxonem in iuvandae Austriae sententiam auspicatissime adduxeris; sed etiam in ea confirmes et non tantum de augusta

domo; sed etiam de universa Germania bene merearis. Vnum Philippiburgum Gallis ereptum perinde aestimari debet, ac iusta ipsorum clades, quin immo in maiori numeranda est, quam si integer exercitus prostratus fuisset. Nam et Caesaris apud Rhenum auctoritas, et Germaniae libertas iterum firmata novos animos addit Germanis, famamque vehementer auget, ut afflicta et prope oppressa respublica paulatim vires capiat magisque ad defensionem erigatur. Acerat sane tunc, cum de deditione ageretur, magna et memorabilis adventus Saxonum expectatio, cuius rei laudem tu tibi merito vindicas, quod omnes tuas rationes pro tuenda Austriae Germaniaeque dignitate semper constitutas habuisti. Par Gvelforum et Antistitis Monasteriensis ardor est, quippe qui Saxonico exemplo inflammati rursum contendunt contra Gallos, Hispanica Batavaque mercede conducti, ut utriusque gentis per se imparis hosti, et ob solutam Traiecti ad Mosam obsidionem spretae passim irrisaeque causam fuscipiant: quanquam puto, e Republica nostra fuisse, quod Baravi, rebus infectis, a Traiecti ad Mosam oppugnatione destiterunt, quippe nimium difficiles, cum Foederatis pecunia solvenda est, et sane futuri insolentes, si recuperata illa urbe, omni metu solicitudineque liberati essent. Quod eo minus miror, quia diffidunt Auriaco, cuius interest trahi bellum debilitandi populi causa, nimis alioqui facile insolescentis. Brandenburgicus, taedio laboribusque defessus, Stetini obsidionem differet, contentus aditus itineraque urbem versus clausisse, quasi non

potiatur, expectanda est ingens commutatio fortunae, non ingrata iis, qui metuunt, augeri vicinorum vires. Marchiam non aliter, quam cadaver, licet intueri. Milites deserunt ordines. Subditi diffugiunt, perraesi onerum, neque Danis extrema aestas tam fortunata fuit, quam speraverunt. In Moschorum minis parum praesidii inest. Nam et mobilis natura populus est, et infidus, si irruptio non successerit, nullo negotio in pacem inflectendus. Interim DEVS respiciat Europam, et Germaniam honestis salutaribusque consiliis tueatur, ut hic annus, quo Caesaris potentia maxime instaurata est, postera tempora pari felicitate sibi respondentia habeat, tuque, Domine, omnia ex animi tui sententia consequaris. d. XXI. Octobr. CICICCLXXVI.

CCCLXIIII. EIDEM.

REs Sveonum perfidia Dunkamii, transfugae, valde confirmatur augeturque. Plerique enim tribuni ab imperio militari Ducis Holsati Ploenensis sunt alieniores, quippe qui opum comparandarum studio multos offendere creditur, non vane suspectus etiam odii in Greifenfeldium, cum potentiae aulicae modum non teneret, comparati, sive, quia eius necessitudines refugiebat, sive, quia opum eius cupiditas stimulabat. Vereor sane ego, ne hiems magnam Danis commutationem damnumque

afferat propterea, quod Sveones per summas difficultates ad Scaniam recuperandam eniti decreverunt. Brandenburgicus, post perplexam difficilemque de Sedini obsidione deliberationem, aegre recedentis speciem prae se tulit, postquam eruptionibus ita fatigatus est, ut non duxerit e re sua obsidionem continuare. Polonia ad angustias redacta et de praesidiis tam per luxuriam, quam per discordiam deiecta, pacem ignominiosam iactura Camienicii, munitissimi Podoliae castri, redemit. Batavi pacem exoptant et Danus ipse futurorum anxius. Galli, quos improviso metu Lotharingus obruit, quippe in Comitatum Burgundiae tendens, et certa sententia firmoque iudicio Imperii partes obiens, cunctationem legatorum Caesareorum accusant, ridiculo more festinare cupientes, quod lente, nec sine mora molestiaque transigi potest, hoc praesertim tempore, quo occasio datur ad res Germaniae quam optime constituendas, et interest omnibus satisfieri, qui funesto illo bello detrimentum acceperunt. Interim dolendum est, omnem prope sublatam esse concordiam et certamina nihilo infestiora inter Theologos exardere, ac prope videri multis ex religione artem esse factam. A quibus dissidiis ut animum avertant pacique studeant, pro auctoritate sua Principes anniti debent. Ita te DEVS salvum sospitemque praestet. d. XXVII. Octobr. CICICCLXXVI.

CCCLXV. EIDEM.

VAlde pertimeseo temporum nostrorum fortunam, si redux ex Pomerania miles a vicinis nostris per hibernum tempus, quod alioquin grave est atque molestiae plenum, refici et contra ruinas firmari debet. Nam militia Germanica non sane eo valet, ut Germanis iugum servitutis imponat, nisi tamen publicae utilitati nunc id condonandum est, ut ex temporum horum statu atque necessitate, quae saepe legem non recipit, consilium capiatur. Caesaris honor, securitas extremi limitis, de cuius recuperatione agitur, afflictae Brandenburgicorum res consumptaeque in uinversum fortunae speciem, coloremque habent. Quod quale sit, et an eiusmodi consilium mutari possit, tuae est summae prudentiae, qua polles, ad corrigendam fortunam animo viribusque promptissimis. De Sedini oppugnatione haud sibi consentiens fama percrebuit, excepto, quod, igni iniecto, multarum aedium ruinae editae sunt, pari civium periculo atque damno. Omnia ibi iacent. Victus, aditu ad urbem intercluso, difficilis; inopia omnibus atque singulis gravis ut, mea opinione, ultra futurum ver se atque dignitatem urbis tueri non possint. Koenigsmarckius, saepe multumque iis consideratis difficultatibus, praefectura militiae se abdicare in animo habuit, nisi magnis promissis ad retinendum munus ab Sveonibus Gallisque persvasus fuisset. Interea aut speranda

pax, aut Pomerania Sveonibus, quos praeceps fervidumque confilium in tantum periculum coniecit, certissime eripietur, promeritis hanc poenam, quam culpa sua, ut Gallo officium navarent, sibi arcessiverunt. Danus totis viribus in reficiendum exercitum incumbit, Malmogiam, sine qua Scaniae possessio vix tuta erit, occupaturus et omnia, quae a tempore pacis septentrionalis erepta sunt, recuperaturus. Batavos, qui magnifico sumptu tot Foederatis stipendia pependerunt, difficultas rei numariae impeditorumque commerciorum adeo perturbat, ut, a proximo anno plures molestias camparandae pecuniae sibi accidisse, affirment, quam desperatis Albani temporibus. Hi certe pacem extorquebunt, in qua tamen moram interponi optandum est, ut Galli potentia magis frangatur, nec occasio insequendi Gallos et in Lotharingiam Burgundiamque ducendi omittatur. Non multum temporis effluxit, cum apertus est ad regiones Galliae aditus et huc fortunae pervenerunt Foederati, ut quinto lapide a Castro Nanceiano consisterent, quae felicitas ut perpetua sit et conciliandae Germanis gloriae amplioris instrumentum, ac tota ea expeditio cum primis nomini commodoque Saxonico bene eveniat, ac heredi Saxonico expediat et ad immortale decus proficiat, patriae causa DEVM precor, ut sospes salvusque ab Helvetio limite bellique gloriosis laboribus ad Saxones suos revertatur; idque in gaudium maxime tuum incrementaque stirpis, et fortunatissimum florentissimumque statum cedat, utque tuus eadem felicitate filius sensuque

CCCLXVI. IO. FRIDER. VOLHARDO.

STudiose colo amicitiam, quam ab eo tempore, quo Ienae fuisti, nullis literis, quas quidem ego acceperim, renovasti, neque codicem reddidisti, quod tamen ad fidem tuam liberandam pertinet, neque in ceteris rebus, ut sane te decebat, mihi satisfecisti. Spero autem de te recte et eo minus dubito, quia ingenuum tuum atque a mobilitate vulgi remotissimum animum iamdiu perspectum habeo. Bernardum, summum belli ducem, laudaturo expedit legere in primis scriptores Gallicos, qui partim de Ludovici XIII. rebus, partim de recentiori imperii statu non inerudite, sed lingva vernacula, sunt commentati. Nam in primis tibi convenit, ut fontes prudentiae militaris ibi inquiras, ubi optimos invenias. Quod institutum ut consequaris, omnes Achillis Hectorisque laudes, Vlyssis Lysandrique artes in illo uno reperias. Illa vero summo iudicio leges atque dissimulabis, quae ad offensam Gallicam cum primis spectant. Nihil enim dubito, quin, si diutius vixisset, iis lacertis, quibus Austriam concussit, fulturus fuisset, cum a Gallis. Sveonibusque gratia optime merito non optima referretur. Sed plura non ausim, qui, me etiam non monente, scias, multa scire prudentem, non omnia excqui debere. Vale. d. XIV. Novembr. CIC ICC LXXVI.

CCCLXVII. N. N.

POstquam animum meum a luctu, qui me ferme depressit, paulum tandem allevo confirmoque, gratiam tibi referendam esse, sentio, cum quod nomini meo dissertationem erudite conscriptam dicare, tum quod una, quam carum me habeas, ostendere tam luculenter voluisti. Iis vero rebus fit, ut magis te diligam et prolixe de te sperem pluraque talia, nec indecora ingenii tui monumenta, expectem. Navabo tibi, quodcunque possum, officium et digna viribus tuis molienti opportunus adiutor sum futurus. Non minori mihi voluptati fuit, quod accepi, pulchre te stetisse et a molestiis dubitantium gnavirer te expedivisse, ac plane omnibus, qui tui exercendi causa convenissent, satisfecisse, ut non sine applausu de provincia disputandi decesseris. Quod tale est, ut non possim non mea tuaque causa laetari. Ita Vale. d. XV. Nov. CIC ICC LXXV.

CCCLXVIII. IO. CHRISTOPH. HEINIO.

DOleo, ex religione artem histrionum fieri, quae cum per se levis sit et contempta, tum minime decet Theologos, et cordatis profecto omnibus stomachum, ceteris risum movet. Miror seculum, licentia prorsus corruptum, adeo, ut sacras controversias

pro suggesto explicandas ad scenam instruat et lites ineptiasque etiam theatro spectandas exhibeat. Mirabitur posteritas hunc disputandi morem et, dum repetet, quae inter sacros viros gesta sunt, aversabitur. Sed id paene me in stuporem abripit, quod pueri quoque ad peragendam fabulam adhibentur tenerique illi animi corruptelis depravantur, quos decebat formari ad pietatem. Insinuant enim se vitia, cum specie theatri blandiuntur et vincunt, cum vel in conspectum eius actatis admittuntur. Interest igitur ad honorem ordinis et publicum exemplum, talia omitti et pueros ad honestatem institui, ne ad seculi inania scenarumque ineptias invitati, turpitudine se contaminent. Mitto tibi dissertationem de virgine natu magno propositam et volo, ut credas, quod abs te accepi, brevi cum foenore esse rediturum. d. XVII. Nov. CIC ICC LXXVI.

CCCLXVIIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

POstquam legati, quorum consilia cum fortuna suorum Principum coniuncta sunt, magnis itineribus Nimmegam discesserunt, spes est, fore, ut bellum varie huc usque gestum finiatur propterea, quod plerique Principes ita de praesidiis suis deiecti sunt, ut, bello continuato, non dubitem, in maiora pericula venturos, rebus ubique miseris ac tam exhaustis, ut, nisi Batavi sumptus collaturi sint, ne dignitati

quidem suae servire possint. Quod facit, ut sapientes existiment, Batavos haud nosse vires suas, qui intra quinque annos tantum pecuniae expenderint, quantum intra plures annos vix parare potentissimi reges possint, adeo, ut, si maior militiae pedestris cura esset, suis sane opibus et suis etiam solum armis bellum, quantumcunque futurum sit, sustinere valeant. Quod ipse Gallus reputat et cum primis Batavos, populum in pacem pronum, et multiplicandis usuris assvetum ac sedulum, solicitat ad hoc negotium, qui si seiunctas a nostris rationes habere vellent, de Sicilia actum esset et iam tota Italia periclitaretur. Danus et Brandenburgicus bellum abrumperent, et Germanis, iamdudum miseram inopemque rempublicam habentibus, leges dicerentur. Quem morbum ita perspectum habuit Henricus M. ut gentilitium et proprium Germanorum Imperii dixerit, et unum Hispanum pari tunc fastigio stantem timendum duxerit, ceteros foederatos non magnitudine, sed audacia iudicaverit, affirmans, fieri non posse, ut tantum corpus diu bellaret et, quod uni aerario reditus suos inferre non posset, sua mole casurum. Quae ambitiosa sententia si cum auctore suo desiisset, Germaniam fortunae suae non poeniteret: nunc, quia nepos ex eadem causa despexit Germanos et pro libidine invasit, dolendum est, omnes vix uni esse pares, qui dum promittit sibi victoriam, simulacris nomini Germanico obtrectat, dignus, ut longiori bello de propiore periculo moneatur et, collatis in universum auxiliis, infestetur. Auriaci ad honorem id sane interest, qui tot satyris conviciisque

proscissus est, ut dici non possit. Germanos, quorum cum ratione coniunctos impetus plus semel expertus est, iam tandem dicteriis lacessere omisit, Austriis plurimum tribuens et Hispanis iratior, quod tantos ex Germania thostes pro salute Batavorum propugnanda excitassent. Vtinam vero, sicut coalescentis inter Principes pacis concordiaeque spes affulget: ita inter Theologos acerbius dissidentes conciliari posset, qui ex religione ludum artemque histrionum faciunt, malo pariter exemplo, ac damno coetus divini. Quas corruptelas cordati execrantur et mirantur simul, pueros ad tales ineptias instrui, ut prorsus appareant vitiosi mores et publice noceant, quibus pietas ac modestia, non istae tales nugae, erant instillandae. Ita vero te DEVS, consiliis nitentem salutaribus, pro salute et honore Saxoniae, cum tota gente tua salvum, sospitem ac laetum server. d. XXIV. Nov. CIC IC CXXVI.

CCCLXX. EIDEM.

pVlchrum auspicatumque consilium inivisti, quando vicit sententia tua, quae valuit ad prohibendum militem, qui apud nos hiberna destinaverat, iam revocatus retractusque, magno huius regionis bono, ut intelligant exteri, et animos et vires Saxoniae esse sufficientes, quibus et honorem et commoda eivium tueantur. Praeterquam enim quod iniquum est facientem impensas foris Saxonem domi

accipere damnum, alienum quoque est a summa eius dignitare, quam in hac ditione gerit, quae insidiis forte petitur, neque permittendum est, ut postulatis eiusmodi convellatur, factumque adeo summa ratione est, quod externum militem aditu arcendum censuisti. Caesar, benigne patriae cupiens, candem in sententiam nunciandum curavit, videret vieinus ille postulans, ut alio copias duceret, non Saxoniae sane detrimento hibernaturas. Illi cum ita visum recte sit, merito connubium cum Philippi Gvilelmi filia est gratulandum, qui Principi offensas superiores condonavit, et Palatinam Baioaricamque domum, contracta hac necessitudine, Austriae feliciter illigavit et quiequid ad Rhenum Danubiumque potentiae patet, suae ad didit, maiestatemque Austriae munivit. Verum Principi Mompelgardico neutras partes amplexo non cessit sua fides feliciter propterea, quod Luxenburgius oppidum arcemque in aditu Burgundiae Transiuranae sitam deditione in potestatem suam redegit, Princeps cum samilia excessit fideique Helvetiorum se permisit. Sveones, in Blekingia Christianopolin occupaturi, cladem non sane levem acceperunt, verentibus interim Danis, ne frigus robora virorum prosternat obruatque. Sveones enim hiemis inclementiam tolerabunt. Dano omnia in eo consilia stant, ut Malmogia potiatur. Kalend. Decembr. CIC ICC LXXVI.

CCCLXXI. CHRISTIANO SCHVZIO.

CVr tam sero tibi respondeam promptus alioquin ad colendam dignitatem tuam, causae duae mihi sunt ad excusandum efficaces, partim privatus luctus, qui me perturbavit ac ferme oppressit; partim ratio muneris Academici, quod hunc sane mihi fructum atrulit, ut rationes meae saepius conturbarentur. Id vero minime eo valet, ut nomen amicitiae delerum cupiam. Tantum enim abest, ut abiecte de vobis sentiam, ut quoque laetari debeam, vestras voluntates longo silentio meo non esse immutatas. Tum vero subinde me delectant et plane recreant graves et luculentae tuae dissertationes, quibus ut dignum aliquid rependam, annitar in posterum, nihil dubitans, quin in hac exercitatione, quae argumentum insigne et periucundum complectitur, conquiescas. Quod de fortuna Gryphis Danici abs te scriptum est, ego quidem non negabo, nec protinus assentiar, quippe in eam sententiam adductus, ut credam, ambitione avaritiaque ex gradu aulae praecipitatum fuisse. Eo rem instigavit Dux Ploenensis novitate hominis offensus, quod modum conditionis excederet necessitudinesque Principum ambiret. Occasione utebatur hac. Dissvaserat bellum Sveonibus inferendum Greiffenfeldius, ad quod Caesar, Brandenburgicus, Batavi, praepotentes Foederati regem inflammabant. Quod cum huius opinionem non falleret, primum, nec faustum

regis abalienandi initium fuit. Inde odia, suspiciones movebantur. Mox capita accusationum instructa sunt, quae et dignitatis, et opum iactura luit vir infelix, modestiam modumque servaturus, si recte suis rebus consulere voluisset. Sed subest ulrionis divinae ratio, ut constaret, ipsum quoque de fastigio potentiae deiectum, qui Petrum Rizium, a quo non parum adiutus erat, nihil tale meritum, multis modis laesisset et auctoritatem non ipsius modo; sed totius equestris ordinis labefactasset, munera contra, quam ipse svaserat, sacra pariter, ac prosana, venalia reddidisset et novorum tributorum vexationumque artes, quae post auctori in exitium verterunt, reperisset et talia admisisset, quae sui oblitum indicarent. Cetera non capit epistola, neque ea te fugiunt; nobilissime vir, quem bene feliciterque agere opto. d. VI. Decembr. CIC ICC LXXVI.

CCCLXXII. IO. PHIL. SLEVOGTIO.

CVpio tibi gratificari, si et voto meo, et promisso tuo satisfeceris, quod, ut pro amore nostro te facturum, sane credo: ita, ut libros, qui tibi suppetunt in rebus Thuringicis et Hispanicis, quamprimum ad me cures, enixe pero. Sed paulum morae ducendum est, antequam perficiam, quod solicitasti. Neque enim fieri potest, ut tale quid, intratam breve tempus, publica luce dignum pollicear refertque tua, ut mihi submittas, si quid eius argumenti habeas. Novi curiositatem tuam atque studium rimandi

indefessum, ut, si quid te fugiat, id fortuna temporum abstulisse videatur. Muneri tuo, quod ad pragmaticas literas ornandas pertinet, impense gratulor et, ut eius magnum fructum capias, opto. Dania, quae proxime copias suas cum Svedicis commisit, aclhuc in spem Sveonum tota Scania pellendorum erigitur. Austria necessitudine sibi coniungit praepotentes familias crescitque indies, quia partis acquiescit, quae prudentissima est ratio crescendi. Cum Hispanis in Sicilia male agitur; neque tamen Galli istis turbis aliud, quam Italiae metum odiumque intendent. Hodiernus Pontifex eo animo est, ut Hispanis, quorum id interest, non possit displicere. Batavi ob praetoris sui iam hereditarii autoritatem non possunt se a bello expedire, nisi magis honorificae conditiones a Gallis proponantur. d. XX. Dec. CIC ICC LXXVI.

CCCLXXIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

CAesar, ducta Eleonora Palatina, ope consilioque novi soceri, cuius nomen amiciriaque plurimum valent apud Bavarum, foedere, quod hic diu abnuit, praepotentem finitimumque Electorem coniungere secum opportune prudenterque studet. Quod simul expedit Neoburgico, sarcienti iacturam, quam prensando Poloniae regnum fecit, et offensionis, quam Gallis obnoxius incurrerat, memoriam delenti. Eius Pater, Volfgangus Gvilelmus, obstinatione

sua impedivit, quo minus transactio Iutrebocensis felicem exitum haberet, non renitente Brandenburgico, etsi propensum ad satisfactionem animum prae se ferebat. In Scania non anceps modo, sed adversa Danorum est fortuna, venitque res eo, ut partes bello dissidentes paria damna inferant sibi, et accipiant. Ipsi Reges ardentes ultione congressi sunt, neque a periculo abfuerunt. Dani omne aciei suae robur dextra ala firmarunt: Sveonibus occasio et aequior locus profuit, et receptus opportunior colligendi vires spatium dedit. Ita factum vero est, ut praesentissimo periculo Malmogia, quam Scaniae Hafniam dixerim, eximeretur et pes in eius provinciae, ex qua tota Sveonum securitas pendet, possessione firmaretur. Interim pari ferme clade discessum est et Brandenburgici spes, quae ad fortunam Danicam dirigitur, non parum imminuta apparet. Ego vero et patriae, et tibi gratulor, Domine, quod heres Electoratus a gravi periculosoque morbo convaluit, et consilia tua cum ratione suscepta feliciter eveniunt, quibus recte continuandis et annos multos, et vires integras assidue precor. d. XXII. Decembr. CIC ICC LXXVI.

CCCLXXIIII. N. N.

LIterae, quas per Schluckebirium, iuvenem ingenuum, mihi afferendas curavisti, et grarae, et accrbae mihi fuerunt: gratae, quod a te mittebantur,

cuius merita quotidie animo meo obversantur; acerbae, qui fratris carissimi obitum nunciarunt. Nam ereptus est mihi frater, cuius sine lacrimis recordari non possum, cuius navatum in Academia studium, mores probi, vita integra atque omnes instituti sane optimi laudatissimique rationes, mihi apprime placebant. Etmullerus, Doctor Lipsiensis, summum in arte medica nomen consecutus, audita fratris morte, palam dixit, medicinam in eo fecisse iacturam insignis atque luculenti ornamenti. Caspar Zieglerus, iureconsultus, qui ex multis rebus Ingenium eius perspexerat, ob tam iniucundum nuncium ipse mihi dolorem testarum fecit et, quantum de eius industria sperasset, simul indicavit. Haec de illo omnium opinio fuit, non vulgi, sed summorum profecto virorum, quibus ipse hic applausor gravissimus contigisti. Ego huc usque fortunae remporum diffido et coelibis vitae rationes servo. Res in vicinia afflicke sunt atque ad tenendum hoc institutum movent. Theologi nostri et Iulii iam contumeliose dicunt in se invicem et omnis prope mansvetudinis obliviscuntur. Tibi quamobrem haec certamina displiceant, intelligo, atque modestiam, qua respondes adversario tuo, apprime laudo, ac tibi faustas felicesque Kalendas et principi tuo victorias perpetuas triumphosque ab vicinis hostibus reportandos, precor. d. XXX. Decembr. CIC ICC LXXVI.

CCCLXXV. HENRICO, L. B. A FRISEN.

RVrsum debeo tibi gratulari, quod Kalendas Ianuarias auspicato omnia laeta prosperaque evenerunt, ut fructum consilii cum dignitate ceperis atque ex molestiis, quas pertimescebamus, patriam expediveris, et cum praesidiis domi instauratis benevolentiam Austriam coniunxeris, resque omnes fide et auctoritate tua firmaveris. Quod ut magni excelsique animi fuit: ita opto, ut in sensum eius gaudii omnes alliciantur ac ipse tu virtutibus tuis, quibus respublica fulcitur, semper atque sincere perfruaris. Germania concordi consilio confirmatis que animis hoc anno pacem sperat, quam conversae in Sicilia res et accepta Danorum clades forte remorabuntur. Nisifortirer obsistat Landescronium, tota ex Dani expeditio in Scaniam suscepra sine dubio inanis erit et, nisi tepor solvat inusiturum gelu, Seelandia periclitabitur, in quam, traiecto freto, Sveones inferre se diripereque Daniam possent. Sero iam rex apud se reputat Ducis Ploenensis consilium, ne is praelio fortunam committeret, svadentis, quem nunc aegre ductorem militiae reposcit, ob repudiatas sententiae suae rationes et plerasque alias causas, offensum. Siciliae male consulit Castel Rodrigo, non internus in occasiones et fato quodam suo infelix, qui, cum Belgas regeret, etiam proditor patriae habitus fuit. In Polonia gliscentia inter Ordines

dissidia plus reipublicae nocent, quam apertum bellum, quae Austriis addicti fovent regemque distrahunt ae impediunr, quo minus Svedicis turbis se immisceat Galloque illuc instiganti gratificerur. Turcae non abhorrent a continuandis cum Caesare induciis Austriisque spatium dant firmandarum virium, ne, si ii diversa parte distineantur, numero potentiaque sint infra Gallos, qui futura aestate Ludovicum Condaeum copiis, contra Germanos educendis, summo cum imperio praeponent, nondum Turenii sui obliti, quem, ut Turcae supremum militiae suae praefectum, virum sane fortunae et fortitudinis apud eam gentem singularis, nuper Bossinae mortuum, ab inferis excitari cupiunt; ita illi Turenium ereptum ingeminant, dum disparem animo successuque Luxemburgium contemplantur. Bavarum nondum potuit Neoburgicus ad eligendas partes adducere, etsi adnuc id studet consequi et occasioni invigilat. Batavi veterem constantiam prae se ferunt et suam Hispanorumque securitatem una ratione prudentissime metiuntur. Multotum sententia est, Valentianas in periculum venturas, nisi diligenter Hispani se custodiant et minorem copiarum numerum augeant. Dioecesis Trevirensis hospitiis militaribus valde oneratur. Quicquid ultra iacet, exhauritur a Gallis, qui haud exiguis viribus magna moliuntur, ut imparatos aggrediantur opprimantque. Interim tibi, Domine, salvo sospitique patriam consiliis florentem praestare, et Henricum tuum, spem fiduciamque nostram, fortuna dignitateque parem habere, et

reducem amplecti liceat, quod serio DEVM precor, qui sum tui fastigii et gentis tuae perpetuus admirator et cliens. d. V. Ian. CIC ICC LXXVII.

CCCLXXVI. NICOLAO, L. B. A GERSDORF.

ORo DEVM, ut salvum te sospitemque cum gente tua praestet remque publicam consiliis tuis fulciat, ut decus tuum, quod summis in patriam meritis diu effulsit, nulla temporum, caligine obscuretur. Quo fiet, ut literae nostrae, velut deiectae ac temporum calamitate moerentes, suas denuo vires recipiant, quippe quas tu ornas quotidie et firmas. Quare omnia vota nostra velut ad te confluunt et tibi familiaeque tuae, et necessitudmibus, quas admiramur colimusque, Gersdorfianis gloriam felicitatemque perpetuam impetrabunt. d. V. Ianuarii CIC ICC LXXVII.

CCCLXXVII. N. N.

AEstimanti tuorum beneficiorum, quae in me extant, magnitudinem, venit in mentem recordari eius pietatis, quam hoc praecipue tempore suis quisque patronis declaramus, Cuius fructus eo magis ad te pertinet, quia non modo liberalitate tua me tibi obstrinxisti; sed etiam ad superiorem benevolentiam plane cumulum adiecisti. Mihi haec

voluntas tua semper erit ad memoriam insignis et patrociniis mansurum in animo monumentum relinquet. Nunc tantum in pietatis significatione conquiescam, DEVM oraturus, ut et gloriam et felicitatem tuam perpetuam, et cum firmo gaudio longissimoque aevo coniunctam esse velit. d. VII. Ianuar. CIC ICC LXXVII.

CCCLXXVIII. HENRICO, L. B. A PRISEN.

BIbliothecae Florentinae praefectus, Antonius Magliabechius, ad me curavit. Navinae dissertationem de face volante inscriptam, cuius meteori superiore anno per Italiam visi causas rationesque solicite investigavit et luculenta demonstratione explicavit auctor: Quae mihi eo gratior fuit, quod fragmentum Lotharii, vel eiusdem Magliabechii beneficia, ad me perlatum fuir, quod censeo esse verum, etsi nunquam antehac editum et magna parte mutilum deprehenditur. Forma di et ionis, subiecta res atque totum argumentum ex antiquitate Karolingica sunt desumpta. Accepi, eo in formulis Marculphi de integro edendis usurum Stephanum Baluzium, inter Gallos rei Karolinae peritissimum, In aula Regis Galliae continuandi belli difficultates sic apparere coeperunt, ut cogitatio atque consilium suscipiatur de munitionibus Alsatiae solo aequandis. Caesar, causa et armis superior, merito cupit trahi belum,

Lotharingiam recuperaturus, quam honesta ratione restituendam petenti A. LXXI. insolentissime est contradictum, quando parum abfuit, quin Vindischgraezii ab Caesare et Imperio ad repetendum missi auctoritati illuderetur. Comes Penneranda, qui Belgii Hispanici abalienationem svaserat, e vita decessit atque Ioanni Austrio ad supremum administri sanctioris gradum nuper admodum aditus est patefactus, prono in eum rege Carolo II. ignaro futuri, eoque insidiarum securo. Dux Valenzula et Marchio Villa Sierra, operam fideliorem contra Gallos navaturi, passim odio sunt; quod perturbandi regni occasionem darent, si spe sua Austrius frustraretur, quem recipi svadet ratio temporum atque eius iegni publica necessitas. Dano arx Elzenburgensis ad fretum sita a Sveonibus erepta est: oppidum dirutum plane ac vastatum. Quod induxit Foederatos, ut statuerint regi laboranti auxilia mittere, urgente in primis Brandenburgico, qui, ex regis fortuna suam pendere, gnarus, rerum in Pomerania conversionem pertimescit Batavosque iterum in odium bellumque contra Sveones persequendum accendit. Adeo fervent consilia et adulto vere maiora, quam antehac, belli mala minantur, a quibus tutam Saxoniam consiliis tuis praestitisti, Domine, et aeternum genti tuae decus nomenque in toga peperisti, quod una atque eadem felicitate in posteris tuis continuari, opto precorque. d. XXVI. Ian. CIC ICC LXXVII.

CCCLXXVIIII. N. N.

AMor tuus, quo me amplecteris, plane eximius est atque singularis, cum, quia mihi novos amicos paras, tum, quin declaras, probari tibi industriam, quam afferre soleam ad commentationes antiquiratis. Quod eiusmodi est, ut et in amando te vicissim, et colendo nomine tuo ardentior esse debeam, quanquam in utriusque officii parte nemini hic concedere volui et omni loco temporeque praeclare et copiose de laudibus tuis commemoravi. Clarissimi Navinae dissertatio maximam legenti mihi voluptatem attulit. Omnia eius viri egregia sunt atque elimata, ingenium acre, iudicium exquisitum, curiositas laudabilis, diligentia singularis. Est hic aliquis in vicino oppido Kembergensi, quod lapide uno distat a castro nostro, medicus et mathematicus non inglorius, nomine D. Ambrsius Rhodius, qui ante plures annos Christianae, urbe Norvagiae meridiem versus, regio stipendio conductus, publice in Gymnasio docuit, cuius commentationes conatu similes manu exaratae ad me pervenerum; sed earum Judicium in divinationibus potius, quam rationibus est situm. Nam de terrae motu, quo Ao. da lac LVII. maior Norvagiae versus meridiempars quassata est, talia scripsit et sensit, quae nec aequant expectationem meam, nenue dignitatem Navinianae demonstrationis attingunt, cuius sane in diverso argumento maior

vi et gravitas valde mihi nunc probatur. Sed tamen cius, de quo scripsi, memorabile est iudicium quoddam, de ostento quodam Kal. Aug. A. CIC ICC LVII. in Norvagia viso, unde praesagivit Regi Daniae Friderico III, quod eo anno infelix bellum cum Sveonibus auspicatus est, plenam ac herilem potestatem, quod eventus A. CIC ICC LX, approbavit. Non ignoro, inter meteorum et ostentum plurimum interesse; miror tamen, divinationem, licet casu magis, quam ratione iudicioque nixam, posse ultra sapere, quam demonstrationes sinant; quae mihi nunquam placent, nisi per se, aut proxime et rationis plena coniectura ex asse, quae posita sunt, sequantur: cuiusmodi est, quod de siccitate aestatis prodidit doctissimus Navina, facem volantem insecuta, ut sic exitu quoque laudem auctoris comprobaret, Filii tui exercitatio periucunda lectu mihi fuit, cui quale triburum a natura ingenium sit, vel solus ille conatus copiose ostendit, spero et opro, patri similimum fore, ut virtutes tuae pariter in filii animum demittantur. Quod ad Fausti nomen resque gestas attinet, non ausim refellere sententiam vulgo proditam neque tamen sum nescius, plurima de eo narrari fabulosa, ut sane ineptiunt, qui, in vicino pago, cui Bradae nomen est, esse commoratum, tradunt: quam vanitatem ex nostrorum hominum, qui studiorum causa apud nos versantur. animis nondum penitus evellere potui. Cuiusmodi est, quod Henricus Meibomius de pueris Hamelensibus prodidit et Saxones nostri de Ludovico Saltatore non absimile aliquid satis lepide comminiscuntur. Vulgaria enim

chronica ab ignaris historiae viris scripta editaque tam ab se dissentiunt saepe ac nugantur, ut me quisquiliarum taedeat. Ipse tu nosti, celeberrime vir, Manlii auctoritatem multis et variis rumoribus praetexi solitam fuisse, Etiam Camerarius, summus vir, quaedam scripsit, ut accepit, non certe omnia ad historiae fidem. Vierio, sine rationibus argumentisque temporum commentanti non protinus assentior, quippe nimiae credulitatis non semel mihi comperto. Instrumenta publica ac documenta veritatis, certa indicia actorum luculentaque vestigia expressa, scire cupio quae vel nulla hic sunt, vel certe suspecta mihi videntur, Non tamen refragabor dissentientibus, praesertim in re non magni momenti, neque cum rationibus imperiorum coniuncta. Contra, quam id tibi, in historia Bohemorum versanti, contigit, in qua pactum successionis A. CIC ICC XVII. d. VI. Iun. inter Matthiam, Caesarem, regemque Hispaniarum, Philippum III, super regno Bohemiae initum, merito sciscitaris, quippe in quo omnis Bohemicae conversionis fontes atque capita insunt adeo, ut historiam scripturus superioris temporis ab eo ordiri necesse habest, quippe quod talefuit, ut tumultus altero anno secuti causam daret, sumpto religions, ut fieri solet, praetextu, revera, ut libertas armaretur, ne regnum populusque aliquando in servitutem Hispanicam redigeretur, a quo ne sic quidem expedire se potuit, quando praelium ad Album montem A, CIC ICC XX, commissum, totam Bohemorum fortunam, ductu in primis Buquoii, immutavit, Haec et talia scriptores

cur praetereant, cum ab iis initia ducenda fuerint, ego saepe soleo mirari. Tabulas reperies Latine deseriptas in deductione Bohemica A. CIC ICC XX. in lucem emissa. Auctor consilii, qui tunc in aula Viennensi omnia poterat, fuit comes Ognate, qui summovendi Cleselii ob moderationem Hispanis invisi et suspiciones alias haud leves perquam exosi, propositum est consecutus tantum, ut Hispanicae Monarchiae turbis delectanti gratificaretur. d. XXVI. Ian. CIC ICC LXXVII.

CCCLXXX. SVB IMAGINE CORN. TROMPII, VELVT VICTORIAM CHRISTIANO V. Dan. R. NVNCIANTIS.

QVae fortuna classis tuae fuerit, Potentissime Rex, e filio meo, quem pugnae socium habui, cognosces. Sveones fusi fugatique sunt. Navis praetoria, urgente me, suorum culpa mersa; propraetoria, postquam egregie dimicaverat, igni iniecto periit: aliae naves captae, aut dissipatae. Ex quo magnam laetitiam capio et spero fore, ut Sveones ea clades moneat, bellum, quod foederatis tuis moverunt, ideo esse infelix, quia iniustum fuit. Quanquam fama est, iterum consiliis viribusque munire se coepisse, quae res quorsum evasura sit, brevi mtelligemus. Me iustitia armorum tuorum consolatur animumque mihi facit, ut nullum pro te

foederatisque tuis periculum recusem, praestemque me tibi et sidum, et obedientem praetorem. Illos ultio, nos honor tuus ad pugnandum stimulabit ac, nisi me omnes rationes fallunt, victoriae fructum cumulabit. Tuis Batavorumque viribus stabo contra desperationem firmus, ac DEI ope tuisque auspiciis vincam. d. XXVII. Ian CIC ICC LXXVII.

CCCLXXXI. NOMINE ALTERIVS.

SAlvum te agere ac sospitem, id primum est, quod ex literis tuis laetus libensque percepi. Alterum illud laetitia ac voluptate me affict haud vulgari, cum, te eum in modum disponere tempora tua, intelligo, ut totum illud, quo nunc. coelesti beneficio frui tibi datur, otium partim evolvendis iuris legumque, tum optimorum utilissimorumque scriptorum commentariis; partim in hominum doctrina atque sapientia praestantium erudiris sermonibus collocare serio instituas, omissis spretisque inanibus illis ac ludicris naeniis, quae desidiae irritanenta sicut a plerisque maleseriatis usurpantur, ita generosam ac bene natam indolem neque capiunt facile, nec animos ad honesta et magna aspirantes tenere diutius possunt; ad ingenii vero eultum et prudentiam virtuemque animis ingenerandam, tum ad solidum aliquod decus parandum nihil quicquam prosiciunt. Quare, non opus esse, puto, te uti horter anxie moneamque, quam semel institisti, non sine profectus alicuius minime

poenitendi opinione, optimarum scientiarum veraeque adeo gloriae viam pergere porro perseveres. Quinimo certum habeo atque confido prorsus, cum tantum iam spatii, DEI ope atque industria tua, in hoc pulcherrimo laudis ac doctrinae stadio confeceris, eo te animo fore in posterum, qui, quam a me pridem accepisti, domesticam disciplinam existimationemque nonnullam, inde iam partum, minime sis dedecoraturus, praesertim, cum ita apud animum tuum statuere debeas, non tam esse ad gloriam amplum et magnisicum egregios adeo in studiis fecisse progressus, quales perpaucos tui ordinis ac loci hac aetate conspicias, quam turpe atque pudendum, si vividos illos ingenii industriaeque tuae nervos non eousque intenderis, quo te et parentum vota, et publica omnium expectatio vocat hortaturque. Paucis igitur ut absolvam, (quando epistolam, non orationem scribere exorsus, ipsum tamen epistolae modum, amori curaeque, pro te susceptae, indulgens, paene excessi,) ita te habere velim, placere mihi apprime, quam studiorum tuorum viam iniisse te ac rationem significas, in qua porro si, quo coepisti impetu, strenue perrexeris, nullum mihi dubium est, quin ad eam, quam constitutam habes, metam non longissimo temporis spatio feliciter sis perventurus. Me quidem nihil exhilarabit perinde, ac si te quamprimum ex illo, qui te exercet in praesens, scholae pulvere erutum ad altiora quaedam provehere valeam aliquando, ubi laborum tuorum, non sine perenni quadam voluptate, fructum

capere possis quam locupletissimum. Id quod serio ae toto pectore voveo exoproque. d. V. Febr. CIC ICC LXXVII.

CCCLXXXII. IO. FRIDER. VOLHARDO.

CVra operaque tua mihi grata est si libros a me expetiros fide mea curabis. Perezii Relationes, de quibus scripseras, exigenti respondit cursor publicus, eas sibi non fuisse redditas, Indices remitto, visos mihi aestimatosque, Pecuniam prius non accipies, quam librorum pretium mihi perscribas et codices advehendos tradas. Nosti me solvendo promptum paratumque, si certus sim rei, de qua inter nos contrahitur. Schedelii chronicon accepi. Solvam, quod eo nomine impendisti. Chronicon manu scriptum Misniae Cocciique Dagobertum prima occasione emas. Pecunia certo reddetur. Herckero non possum negotium dare, nisi ut fidem meam voluntatemque bibliopolae declaret d. VII. Febr. cic Icc LXXVII.

CCCLXXXIII. EIDEM.

LIpsiam te venisse, gaudeo, quippe quam urbem amo caramque habeo, cum ob literarum, tum ob mercaturae ornamenta, quae coniuncta maiorem animo volupratem afferunt. Simul a te pro

veteri amicitia peto, ut Iodoci Coccii Dagobertum prima occasione mihi transmittas. Praeterea gratum facies, simea impensa scriptares Graecos, Dionysium Halicarnasseum, Demosthenem, Plutarchum, Aristophanem, Sophoclem, Stephanum de Vrbibus, Platonem denique ad me cures. Nam editiones reperi non proletarias, quarum copiam ut mihi bibliopola saciat, bis literis, tanquam publicis fidei meae testibus, confirma. Tum vero Origines Monasterii Murensis, Historiam antiquam Pithoei, Exereitationes Salmasii in Solinum, nomine fideque mea para. Vicissim enim tibi inserviam et, simulac rursum sperata consvetudine frui possimus, honestum atque prolixum meum studium rebus factisque testabor. Ita vero te iubeo salvere et principium Mosellae trado: indices sequenti hebdomade certo perferentur. d. XV. Febr. CIC ICC LXXVII.

CCCLXXXIIII HENRICO, L. B. a FRISEN.

ALlatus est mihi Iodoci Coccii Dagobertus, opus haud ineruditum et tale etiam, ut ex eo Alsatiae historia perspici plane cognoscique possit, et quod legatis Nimmegae, de pace tractantibus causamque Alsatiae disceptantibus, lucem antiquitatis pariter utilitatemque insignem afferat, Saepe enim sermones incidunt de Alsatia, in hac Alsaticarum rerum perturbatione, quorum fundamentum in historia Dagoberti est constituendum, ad

quod si rerum recentium notitia adiungatur, tota eius historiae ratio sibi constabit. Observavi doctissimum virum, Aubertum Miraeum, in Stemmatis Belgicis eo libro persaepe usum, quippe quem fugere non potuit, multa egregia atque digna memoratu ab illo auctore prodita fuisse. Nam Bernardi Herzogii chronicon vulgare est, ac multis in rebus ineptum, ut sunt pleraque Germanica a viris nulla doctrina iudicioque praeditis scripta, si forte Stumphii Helveticum et Lehmanni Spirense exceperim. Ceterum status Alsatiae miser est ac desperatus, Gallis ubique vastitarem hosti facientibus et iam prope pro derelicto illum Landgraviatum habentibus, quem recuperari vehementer est optandum, praesertim hoc tempore, quo Galli in summas angustias rediguntur. Scriptum Teutonicum, quod nuper fisco inferendum curavit Saxo, multos pro rege Gallico quaesitos colores ostendit, qui simul, atque retecto velo, nativa facie produnt se ac penitius inspiciuntur, argumento sunt auctoris studio Gallico depravati er iuris iustitiaeque obliti. Pusendorfii pro Sveonibus susceptus labor cordatis indicat conquisitas verborum formulas plus apud eum scriptorem, quam rationes valuisse, tantum ut causae regis sui serviret, cuius calamitas brevi maior futura est, quam huc usque suit. Sedinum pecunia premitur, eandem, credo, quam superiori anno Stada, fortunam subiturum. Eo enim valet Brandenburgici consilium, ut hac urbe, ex qua reliquarum conversio pendet, potiatur. Inrerim, Domine, tibi bene reique publicae feliciter omnia tua consilia eveniant

ut non nostros tantum, sed etiam posterorum animos in magnam tui admirationem convertas. d. XVI. Febr. CIC ICC LXXVII.

CCCLXXXV. HENRICO, L. B. a FRISEN.

NActus sum Eugippii historiam a Marco Velsero editam, cuius nomen tamen consulto omissum est: nec scio causam, nec scire operae pretium duco, cur latere voluerit Velserus. Forte tamen, quia diffisus est antiquitatis rationibus, quarum pleraeque ibi sunt eiusmodi, ut merito mihi suspectae videantur, nisi in mendosa lectione praesidium ponatur. Is auctor, alioqui Anastasio Dicoro suppar, mihi sane est in deliciis ac in prmis dignus, ut propter tempora regnum Attilae insecuta evolvatur, lucem Iornandi, cuius optimus in tua bibliotheca codex est, allaturus. In Hispania Ioannes Austrius, qui cum fortuna mutat animum atque e Valenzulae odio atque aemulatione est eluctatus, ruentis Belgii reliquias cura vigilantiaque sua colliget et firmabit, nactus occasionem redigendi eo Galli, ut omnia, superioribus annis erepta, restituat et Montereium, virum belli expertum fidumque, vel illuc, vel in Siciliam mittat. Alsatiae derelinquendae consilium vix ipsi Galli audacia furentes celare possunt: prius tamen omnia fere in cinerem redacta cupiunt, ut, in hac rerumvastitate perturbationeque, aditus versus Burgundiam Lotharingiamquetueantur.

Brandenburgicus Auriaco destinat uxorem Radziviliam, terrarum in Lithuania insigniorum heredem, eo consilio, ut illis Cliviae permutandae facultatem consequatur; sed vix dubito, quin conditionem quaerat in Anglia eamque praecipue in oculis ferat. Sed, quale id sit, alii existiment, tuque sigillatim, Domine, qui et provides Saxoniae, et commoda summa ratione iudicioque procuras. Ego, ad pietatem ohligatus tibi gentique tuae, in votis conquiesco et pro te felicitateque tua DEVM assidue deprecor. d. XI. Mart. CIC ICC LXXVII.

CCCLXXXVI. EIDEM.

QVae superiori aestate multo sudore atque sanguine quaesita sunt, ea, parum abest, quin vicissim adimantur, postquam Daniae rex uni praelio omnem sortunam suam commisit. Tota Scania, insignis et culta regio, onere belli paene oppressa est: oppidum Elzenburgum direptum: castellum, cui tuendo Schonfeldius impositus erat, deditione captum, nec parvum Norvagiae periculum imminer, ei praesertim, quae in meridiem porrecta iacet. Nam itinera gelu durata facile transitum praebent, et Dani clade affecti vim sane impetumque pertimescunt. Christianiae cura defensioque mandata est Meerheimio, ad quam, intercepto Hallo, aditus cnmmunitus foret. Cetera vasta sunt atque deserta, quae, si non expediant, intacta relinquentur. In Pomerania nihilo minor conversio est timenda,

cum, quia expeditio Brandenburgici nimis est invidiosa; tum, quia iste vicinis suis oneri est; tum, quia privatis rationibus militat et, non tam Imperii, quam patrimonii sui augendi curam habet. Nam si is recupcraverit Pomeraniam atque ulciscendi cupiditatem expleverit, non magnopere laborabit de ceteris, commodis suis consuluisse contentus. Quo statu in animis procerum pecunia dominatur et pleraque in illa aula sunt venalia. Consilia regir Gladbeckius. Tituli praerogativa est penes Gladbeckium, cuius fides nescio in quam suspicionem vocari coepit. Ita nunquam desunt aulicis artes ac expeditae viae ad aemulos evertendos. Otto Gvilelmus Koenigsmarckius publica sententia citatus venit in discrimen omnium possessionum, quas in Germania habuit amittendarum propterea, quod militiae Svedicae non est renunciaturus. Christianus Augustus, Norburgicus Dux, ex Anglia revocatus bello navali Danico operam navabit. d. XX. Mart. CIC ICC LXXVII.

CCCLXXXVII. M. IO. GEORG. HAHNIO.

GRave argumentum est, cuistudium navabis, nec scio, an per te ipse expedire possis, et peto, ut liberam hanc monitionem ne permoleste feras. Nam prudens sciensque tibi scribo, ut, priusquam experiaris, me auctore intelligas nihil leve a te susceptum esse. Nec tamen reprehendo consilium tum, neque ab instituto te dehortor, ut qui cupiam

ingenii tui vires indies excitari. Ego quidem in te iuvando nihil praetermittam, et causas rationesque propositi data occasione coram exponam. Adeo omnia mihi tua curae erunt, ut existimare possis, me de te studiisque tuis bene mereri velle. Equidem, priusquam aggrediaris, longo studio usuque omnes interiores seculi Karolingici rationes complecti te oportet. Boecleri historia Karolina non est suffectura, nisi ipsos videas fontes, quibus irriges illum late patentem campum. d. XXII. Mart. CIC ICC LXXVII.

CCCLXXXVIII. IO. FRIDER. VOLHARDO.

CRedo tibi, cum scribis, te vacare culpa, quod quaedam eorum, quae ad me curasti, mutilata fuerint, quanquam indicia sunt, ex quibus intelligam, recens esse recidentis factum, quod te fortasse fugit morbo impeditum, quo minus caveres fraudem. Spero autem, cetera tibi curae fore, ut, quod toties abs te petii, tandem iure meo consequi possim. Nam Codicem donationum piarum Auberti Miraei non possum non flagitare, qui cupiam, omnia eius opera in manu mea esse. Praeterea Pausaniam, Michaelem Ephesium, Apollinarem Sidonium, Chronicon Marchicum Angeli, Anhaltinum Brotufii, historiam Burgundicam Nicolai Burgundii, historiam Brasilianam Lerii, Iureti Symmachum, veteres Grammaricos, Nonni paraphrasin a Sylburgio editam, Xylandri de IV. Monarchiis videre

gestio. Chronicon Alsatiae, in primis Herzogii, ob causam fortunamque Maii iuvandam, fide mea mitte. Ita opto te valere et cum primis Auberti Miraei Codicem Donationum expecto, ut in finiendo opusculo, quod altera hebdomade accipies, servire mihi possit. d. XXII. Mart. CIC ICC LXXVII.

CCCLXXXVIIII. CHRISTOPHORO ARNOLDI.

CLarissimo viro, Antonio Magliabechio, Magni Ducis Florentiae praefecto bibliothecae, multum tribuo debeoque, cum, quia ille praecipue luculentis subsidiis literas iuvare potest; tum quia exemplo demonstravit suum in me studium amoremque singularem. Ea de causa visum est mihi rependere officium et dono illi dare disputationes duas, alteram de Mosellae principio, alteram de re Poetica: quarum prior iam proxime ad te curata est, posteriorem afferet Buschius, cuius omnis quaestus lucrumque in emendis et vendendis disputationibus est situm. Opusculum meum de Vitricis Ecclesiae nondum perfectum absolutumque erat, quando is festinabat abitum: id vero brevi ad exitum perducetur, ut commodis bibliopolae servire possit. d. XXIII. Mart. CIC ICC LXXVII.

CCCLXXXX. CAROLO, L. B. a FRISEN.

PVdet me diuturni silentii et poenitet morae, quam non quidem malitia quadam animi, aut oblivione summorum tuorum in me beneficiorum; sed necessitate temporum, consilio declarandae tibi pietatis interposui. Quod etsi perperam a me factum est et culpa non vacat: tamen pro singulari benignitate mihi condonabis eo magis, quia tacite semper pro tua incolumitate DEVM sum deprecatus, neque potui inficiari aegritudinem animi, quando nuper accepi, te non meliuscule habere. Quo animo, donec vivam, sum futurus, et serio seduloque id agam, ut sanctissimus tibi cultus constet et saepe repetita signisicatione tibi declaretur. De nuncio mortis Brandenburgici allato non respondet eventus et aliis nunciis contrarium affertur. In Pomerania magnum aliquid molitur. Socii venient Luneburgici, aditusque inter Sundium et Sedinum, obsidione Gryphisvaldiae intercludent. Accepi Stetinenses, etiamsi ad ultima redigantur, non Brandenburgico, sed Luneburgicis se esse dedituros. Vnum nunc abs te peto, Domine, ut vile aspectuque tuo indignum hoc ingenii monumentum benigne accipias, et hoc clienti tuo des concedasque, ut in tutela tui nominis conquiescam. Ego votis precibusque consequi studeo, ut salvus sospesque semper sloreas, semper de Academia reque publica bene merearis. d. XXVII. Mart, CIC ICC LXXVII.

CCCLXXXXI. VINCENTIO GARMERS, IC. HAMB.

SAepe doleo sortunam, quae dominatur in rebus humanis et optima consilia vel eludit, vel corrumpit: ea praefertim, quae referuntur ad augendam ingeniorum gloriam, quam si quisquam alius, certe silius tuus, naturali quadam indolis bonitate, unus ante alios nobis demonstrare potuit. Is heri animi causa extra urbem discessit et, postquam rediit, paulo largius bibit. Tum vero forte fortuna accidit, ut honorem suum a quodam homine, cui nomen Himmelio est, laesum sane existimaverit et sumpto gladio adversarium aggressus fuerit. Quod simul ac mihi et Zieglero innotuit, uterque in subiectam aream descendimus et omni opera, nec sine periculo meo, consligentes dehortati sumus. Sed neque auctoritate, neque obtestationibus nostris sedari impetus potuit, usque dum filius, quem eximie semper dilexi, duello prostratus magno cum dolore nostro caderet. In quo, quantum amiseris, ipse ego scio optime, qui dotes eius cognitas perspectasque habeo. Credo tamen, te pro tui animi magnitudine hunc casum moderate laturum. Nam ea die, qua vitam amisit, sacrum carmen DEO, servatori suo, cecinit animamque votis et precibus, quanta potuit religione, consecravir et quatuor ante diebus epulo sacro pastus pie soliciteque vitae suae rationes inivit. Quare in spem erigor, cum iam cum

Christo, inferorum victore, triumphare et seculi pericula insidiasque tutum despcere. Tuae vero moderationi gravitatique convenit, fortiter pari, quod mutare non potuisti, eo magis, quod magni viri omnibus fere aetatibus seculisque, aut non procrearunt filios, aut non diu retinuerunt. Etenim, quo quisque est futurus melior reique publicae utilior, eo citius eripitur saepe rebus humanis et meliori sede collocatur. Quare para munique animum tuum ad patientiam, et de me ac Zieglero statue, nihil a nobis esse praetermissum, quo vel iuvari, vel instrui ad literas moresque optimos posset. Cum occumberet, Mullerus, eius honoris salutisque cupidus, extra urbem est versatus, quod reducem valde consternavit et mihi prope periculum attulit, quando pars mucronis excussa caput meum feriebat, neque impetus dimicantium sedari poterat, priusquam infelici exitu duellum terminaretur. Ego dolore tandem abstineo, ne dolorem luctumque tibi excitare videar, qui tui nominis virtutumque maximarum sum aestimator. d. XVIII. April. CIC ICC LXXVII.

CCCLXXXXII. HENRICO, L. B. a FRISEN.

MIserrimus Belgii status est, ex quo pugna apud Casletum, antiquum Flandriae oppidum, commissa, Batavis male cecidit, decepto nunciis Auriaco, quod putaret, nescio a quibus auctoribus

persvasus, tuto hostibusque ignorato itinere cum exercitu ad liberandam Omeram esse perventurum. Sed Galli, consilio proviso, vires in tempore firmarunt et, Luxemburgii cohortibus aucti ae quoque loco freti, Batavos, interclusam dumetis viam ingressos, oppugnarunt et plus quam tria millia eorum confecerunt impedimentisque exuerunt. Capta tormenta, triginta currus cum cetero apparatu erepti sunt. Auriacus, spe sua falsus, primo Popperingam, deinde Yperam, plurimis suorum desideratis, se recepit. Galli in primis equitatu valuerunt, etsi, propter iniquum locum, peditatus opportune fortiterque dimicavit, et tormentis, arte operaque balistarum in Batavos conversis, hostem ex impeditis viis aegre cluctantem verberavit multosque sane inultos prostravit. Quae fortuna non modo Batavos ordines vehementer angit; sed etiam offendit ac totam Rheno finitimam oram, pericula rapinasque metuentem valde perturbavit. Fuitque hoc foedum omen inauspicatumque initium expeditionis huius anni a Principe susceptae, quem nimia credulitas festinatioque in tale atque tantum discrimen adduxerunt. Id quod eiusmodi est, ut Anglia non ignara periculi ex propinquo etiam sibi imminentis, si Gallus in tota Flandria vicinisque litoribus dominetur, iamconsultet de ca regione in fidem patrocinii accipienda, non invitis Hispanis, quinec ope Batava se tueri satis huc usque potuerunt. Itavcro Valentiana, Cameracum, Omera, in Galli potestatem pervenerunt, unaque spes superest in copiis Caesareis, quarum pars, iussu Caesaris, in auxilium

Hispanorum properat, speroque fore, ut hac aestate istius hostis insolentia tandem coerceatur. De cetero protervum Curlandi factum pro eo, ac debeo, graviter fero omnesque cordati mecum existimant, eius ultionem, in talibus rebus adhiberi solitam, non defuturam. Nam, quanto magis illustrissimus filius decus auget, et amplificat, tanto magis importuni inconsideratique Sarmatae minuetur. Venit hic mihi in mentem, quod nuper dixisse accepi Ducem Georgium Gvilelmum, externos Germanis tacite semper infensos, raro fidos esse, Id vero, tu, Domine, pro tui magnitudine animi, vinces rationesque expedies, quibus Scythica temeritas in ordinem redigatur, iis profecto consiliis, quae puto esse idonea et fortunata cum primis opto, de quibus generosissimus Arnimbius, in praesentia iureconsultissimi Ziegleri, graviter et honorifice mecum, quem scit tibi fide et sancto silentio obnoxium, communicavit. Ita te DEVS servet, Domine, et illustrissimi filii causam tueatur. d. XX. April. CIC ICC LXXVII.

CCCLXXXXIII. N. HVLSEMANNO.

MAlo queri licentiam corruptosque mores horum temporum, quam invidiae periculum adire atque eos indicare, quorum vita displicere possit. Nos, quibus datum est publice docendi negotium, quantum in nobis est, facimus et curamus, ut soluti aberrantesque in viam reducantur. Sed quotusquisque

est, qui dicto sit audiens, quique talem se praebeat, qualem cupiamus. Cuius mali origo nulla alia est, quam neglecta educatio et depravata sodalitas, quae isto aeratis lubrico, velut venenum, serpunt atque animos corrumpunt. Fuitque hic eiusmodi maleferiatus homo quidam, Himmelius, qui, duello commissus, Garmersio iuniori vitam eripuit et atrocissimum totique Academiae lugendum scelus admisit, ut non secus, quam intra necessitudines, tristem illum casum defleamus. Interim Bandecovio meliorem fortunam adepto gratulor, et abs te peto, ut M. Danzio, modesto, docto et frugi viro, praesidium afflictae rei apud vos quaerenti, opem consiliumque afferre ne graveris. Nobilissimus Vasmerus, volo, ut meo nomine perofficiose salutetur. d. XX. April. CIC ICC LXXVII.

CCCLXXXXIIII. N. GARMERS.

NEfastus pariter Academiae, ac necessitudini tuae dies fuit, quo iuniori Garmersio, iuveni egregio et ad summa nato, orbati sumus. Quem casum omnes pro eo, ac debemus, graviter ferimus et velut in domestico luctu comploramus. Is cum verbis et signis honorem suum laesum a quopiam protervo homine existimasset, non potuit sibi temperare, quin armatus armatum adversarium repelleret. Aderamus in tempore, ego et iurisprudentissimus Zieglerus, dehortabamur confligentes et, quantum

in nobis erat, nec sine periculo meo, saluti eorum studebamus. Sed neque valuit auctoritas nostra et me hospitemque omnis spes fefellit. Ita factum est tandem ut propinquus tuus, quem haud aliter, ac filium, dileximus, gladio prostratus caderet et subito expiraret, proditis tamen indiciis, quae animum in DEO defixum testarentur. Paulo ante quoque saeram viaticum sumpserat, et Servatori supplicaverat, et plane sic vitam instituerat egeratque, ut de sancta eius migratione nemo velit, nemo debeat dubitare. Tuum est, consultissime vir, pro tui altitudine animi, moderate id ferre et rerum humanarum varietate inconstantiaque te consolari, quem scio eius familiae, cui noster ereptus est, propinquum esse, nec obliviscor sermonum eius de te honorifice habitorum. Quin et gratulatus sum mihi eum habuisse auditorem, de quo omnia maxima sperabam et merito illustri familiae pollicebar. Sed dominatur fortuna in rebus humanis, et affligit nos saepe et conturbat, uti meminerimus, nos esse mortales et coelestia cogitemus. Dum haec scribo, ad me venit eleganti ingenio iuvenis et pro miseria horum temporum orat, uti Hamburgum abituro testimonium impertiri tuamque benevolentiam conciliare velim. Quod non potui defugere venioque in spem, te pro humanitate tua effecturum esse, ut patrocinii tui Fructum capere is possit. Ego, quoad possum, in omni genere vicissim tibi non sum defuturus. Vale. d. XXII. Apr. CIC ICC LXXVII.

CCCLXXXXV. IAC. FRIDER. LEICKERO.

ETsi literae, quas ad me curasti, serius redditae sunt: tamen ne sic quidem mihi displicere potuerunt. Illa vero tua singularis in rebus patriae investigandis diligentia magnopere est laudanda, nec scribere satis possum, quanto gaudio me affecerit optimum istud utilissimumque institutum tuum. Quod quo ardore animi cepisti, ea constantia tene et dignum hoc nomine tuo praesta, ut societatis Ganerbicae origines, iura privilegiaque publice et feliciter exponas. Cuius sanciendae haec causa ratioque fuit, quod rebus fatali interregno lapsis nemo tranquillo reipublicae statu frui posset. Itaque alii foederibus, alii collatis in commune castrum bonis saluti suae consulere voluerunt. Horum ergo, qui in communionem suarum rerum certis legibus, ac suscipiendam defensionem consenserunt, societas castrensium nomine appellata fuit, illo in primis tempore, quo diplomata solum Latina exarata in curiis Germanicis valuerunt Vidi et legi tabulas, in quibus Castrenses de Fridberg, qui nobis communes heredes, vulgo Ganerbii nominantur, quos necessitas tuendi se contra praedones sic coniunxit, ut hoc tale salutis praesidium sibi paciscerentur. Nam, qui singuli non erant resistendo, societate freti opes copiasque suas contra praedonum arces, quarum plurimas diruit Rudolphus Habsburg. multa cum laude tutabantur. Quod institutum ratio ususque comprobavit

nec prius rebus suis in universum bene secureque Germania usa est, quam pax publica novis Maximiliani I. auspiciis confirmaretur, Cui acceptam tranquillitatem ferimus. Atque eo libentius huius recordor, quia in omnibus rebus consiliisque Saxonum et sententiam amplexus, et auctoritatem secutus fuit. In reliquis, ad forum iuris pertinentibus, utaris licet Vernero Kyllingero, Christophoro Besoldo, Paulo Matthia Vernero, qui mea opinione utilem in eo argumento operam posuerunt. Tu vero cumulum adiicias et, quod usu Tractationeque huius negotii consecutus es, palam facias, ut, si nemo alius, quanquam nemo tam ingratus erit, certe Trefurtum tibi suscepti laboris gloriam rependat. Quod de praefectura Imperiali addendum putasti, quasi ea non adeo ample sit intelligenda, ut ad denotandam territorii potestatem valeat, id recte quidem existimas et nuper a me est declaratum, cum per occasionem Mosellae de praefectura decem Alsaticarum Imperii civitatum commentarer. Id autem eiusmodi est, ut ad protectionem Abbatiae Qvedlinburgensis porrigi non possit, quippe quae non ex communis protectionis patrociniique clientelaris iure, sed ex specialibus pactis conventis aestimanda est atque iudicanda. Meminit huius rei Vehnerus. Tabularum exempla mecum communicavit iudex curiae provincialis, Spoorius, cum esset in vivis. Ita vero salvere te iubeo remque hanc bene agere precor, unum illud in extremo te, pro sanctissima amicitia nostra, flagitans, ut Dillichii, quem te nactum esse audio, copiam mihi

CCCLXXXXVI. HENRICO, L. B. a FRISEN.

HAud benigna est: fortuna, qua utiturDaniae Rex, fere de praesidio retinendae Seaniae deiectus. Ploenensis, malo suo doctus, militiae societatem praefecturamque superiori tempore administratam constanter recusat. Gottorpini restitutio acriter, etiam a Luneburgicis, urgetur, quippe nonpassuris cum toto suo circulo, ut cum Principe Germaniae libero et pro portione Slesvicensi nemini obnoxio, sic agatur, quod putent, praeter officium suum esse, ut tale exemplum tractandi Principes quoque clientelares et beneficiarios posteritati prodatur. Trompium, ut ego accepi, aegre sinent Baravi in Daniam commeare. Brandenburgicus omnibus modis se comparat ad expeditionem Pomeranicam. Koenigsmarckio, Vrangelii aemulo, Galliae Rex sex millium imperialium pensionem decrevit, qui nihil omittit, quo commoda regni Svedici tueatur. Lotharingus iam progressus est contra Gallos. In coelo spectamus sidus cometam, quod septentrioni et forsan Sarmatiae insigne malum denunciabit. Expeditio heredis Saxonici omnium animos mentesque in expectationem admirationemque avertit; praesertim Electorem Brandenburgicum, quod certis auctoribus scio, Itaque DEVS et vires, et fortunam Principi nostro et consiliis tuis perpetuam

CCCLXXXXVII. IO. CHRISTOPH. HEINIO.

NOnest, cur tibi succenseam propterea, quod nihil non tibi debere volo: et sane etiam quaedam intervalla requirunt nostrae utriusque occupationes. Busmanni festis gaudiis vere gratulor. Arduum enim est in ea re aliquid definire, a qua omnes vitae rationes pendent, et unde felicitatis etiam quasi artus et nervi ducuntur. Atque ego quidem opto., ut haec omnia. Busmanno secunda contingant. Nobis nuper III. feria Paschatis nefastum omen attulit, quando duo iuvenes commissi sunt, alterque gladio confectus animam efflavit. Dissertationes duas funebres tibi tradet. auriga. Opusculum de Vitricis sumptu suo edendum curavit bibliopola Elertus, quod cuiusmdi sit, alii viderint, quorum id interest. Ego studium, conatumque probare volui, et iam totus quoque sum in libriselegantibus et raris, qui ab exteris ad me curati fuere. Ex Italia bibliothecae magni Ducis Florentiae praefectus per Arnoldum mihi afferri iussit unum atque alterum Italici ingenii monumentum, de quo non possum, nisi praeclare, existimare. d. VI. Mai. CIC ICC LXXVII.

CCCLXXXXVIII. N. TESMARO.

IAmsaepe et saris aperte declarasti, quam bene mihi velis quamque pro constanti affectu tuo me complectaris, cuius studii te non pigebit faciamque ego, ut sentias, omni occasione tuam existimationem, quam honestissimis rebus hic semper tutatus es, mihi carissimam fore. Adhuc enim memoria teneo fidem diligentiamque tuam, mihi cum summa laude demonstratam. Hortor etiam, ut studia illa disciplinarum optimarum hic incepta persequaris bonasque literas, et prudentiae instrumenta ad rempublicam tractandam in primis valitura adhibere pergas. Magnus enim est Princeps, sub quo natus es, qui et fortes viros fovet, et eruditos amat. Para ergo te ad ea vitae munia, quae laudem cum utilitate coniunctam habent, ac de me existima, pro veteri voluntate atque amicitia in omnibus tibi rebus me studere velle. Eid. Mai. CIC ICC LXXVII.

CCCLXXXVIIII. N. N.

REdit ad te filius, vita, moribus, ingenio egregius et sie mihi carus dilectusque, ut unum eum amarem praeter ceteros atque ornarem. Me audivit assidue, ut disertus fieret ac prudens: Theologos adiit, ut pius rerumque divinissimarum gnarus redderetur: Philosophos ceteros coluit et sectatus est, ut controversias quaslibet more

Academico disceptare posset. His rebus instructum tibi et patriae remitto, ac opto, ut uberrimos fructus referat fructum que meae consvetudinis capiat. Ita et mihi er tuae familiae, quae ornamenta sperat, omnibus modis gratulabor. d. XVI. Mai. CIC ICC LXXVII.

CCCC. HENRICO, L. B. a FRISEN.

BRevi specimen receptorum finium daturi sunt Germani, si destinata in Lotharingiam irruptio, quae, ob superiorem Batavorum cladem dilata est, foederatae militiae bene vertat atque eo redigatur Gallus, ut Alsatiae retinendae spem amittat. Quo pacto crudelitas in toto Vestrasiae tractu praeter belli morem admissa opportune vindicabitur in auctorem, quem iam festinatae expeditionis poenitet, quod Angli, quorum id sane interest, bellum minari coeperunt, nisi Gallus induci se patiatur ad restituendum omnia ea, quae proximo bello magna et militum, et sumptuum iactura occupavit. Batavi, quorum totus exercitus apud S. Omeram periturus fuisset, nisi laborantibus Comes Nassavius in tempore supervenisset, consilia ad obsidiones urbium versa laetiori eventu, quam ante annum, comprobaturos se receperunt. Interim Caesar ad praecipuos Principes literas ipse scribit eomiterque appellat et, quibus potest modis, demeretur plusque ea arte consequitur, quam olim vi consecutus est Carolus V. Septentrionis reges

foede se consument, nec ulla ratio suppetit, qua urbs Sedinensis, pertinacia, quam viribus firmior, eluctari ex malis quear. Berolini gloriantur, Quinctilem et Sextilem menses ad persicienda cogitata opportunos esse sibi futuros. Adolphus Ioannes, Palatinus, in possessionem totius Bipontinae regionis mitti cupit et magnopere contra causam Sveonum contendit. Etiam quoddam inter eruditos est gloriae certamen et accendunt se invicem laudabilibus exemplis. Stephanus Baluzius Capitularia felicirer absolvit. Fresneus Glossarium Graeco Barbarum est auspicatus. Apud Sveones ex codice manu scripto, quem redemit Gardius, prelo descriptusest Vlphilas redivivus, primus Gothorum Antistes, in quo ea gens, antiquitatis suae amans, sibi mirifice placet. Barberinus Romae et Cotelerius Parisiis plurima, necdum edita, Graecorum monumenta edent. Epistla Polycarpi, nuper in codice manu scripto reperta, a Rullaeo evulgabitur, multo vero plenior, quam ea, quae iam circumsertur. De aliis, cum idoneum tempus nactus fuero, Domine, perscribam, nunc DEVM orasse contentus, ut te et illustrissimum filium, cum universa familia, salvum sospitemque conservet, et luctum obitu Molzhaniae natum leniat ac brevi cum laetioribus rebus commutet. d. XXVIII. Maii. CIC ICC LXXVII.

CCCCI. CHRISTOPH. ARNOLDO, P. P. ALTORF.

ESt vis quaedam, quae ducit homines et trahit ad consensum laudis, cuius etsi nihil ego mereor; tamen ea ratione inducor ad observandos eos viros, qui et auctoritate, et meritis in eo genere plurimum valent. In quibus merito suo numerandus est vir clarissimus, Antonius Magliabechius, meo ore sermoneque non civibus modo Academiae nostrae; sed etiam proceribus aulae Saxonicae notus atque celebratus. Is vero quod ad me ornandum conferre voluit, ex te intellexi satis, fuitque hoc ciusmodi, ut cogitarem, quemadmodum illi vicissim meae voluntatis observantiaeque significationem darem. Eo consilio in rebus Mecklenburgicis adduxi eius nomen et laudavi. Palatius, ut fere ille in nostra Teutonum histori ineptit, ita paulum est castigatus. Quod de Bohemorum moribus addis, fateor, pessimi exempli fuisse. Vera belli causa non tam religio, quam dominatus externi causa fuit. Religionis, ut fieri solet, praetextus solum quaerebatur non aliter, ac superiori seculo apud Belgas foederatos accidit, qui ob immodica tributa, quibus nervi commerciorum, quae sola Belgium suffulciunt, debilitati ac prostrati fuerant, defecerunt. Occasione utebatur Fridericus V, ab uxore, a Ludovico Camerario aliisque, ad prensandum illud regnum instigatus,

praecipue ab illius foederis, quod Vnio tunc dicebatur, sociis, qui de Austria plane labefactanda consilium ceperant. Olfaciebat confilium Saxo noster et, quia causam civilem subesse, non ignorabat, consilia ad eius honorem pro constantia sua referebat. Id vero adeo exacerbaverat Palatinum, ut clientelas, quarum aliquot a Rege Bohemiae fiduciaria lege pendent, Saxoni praeter omne meritum abiudicaret. De quibus alias ad te latius commentabor non ex schedis vulgo obviis, sed ex actorum fontibus, quos ne quidem Adolphus Brachelius est consectatus. De Ludovico Saltatore lepida est narratio et recte a te ipso reiecta. Nam haud negabo, Gibbichensteinium illo seculo, quo Henricus III. Saliquus rerum potiebatur, carcerem principum perduellium fuisse, ut ex Ditmaro Merseburgensi et Vippone satis superque constat: at, quo minus credam, Ludovicum in eum carcerem fuisse coniectum, vel hoc maxime me adduxit, quod Henrici III. filius non ea tunc polleret auctoritate, distractis factione Saxoniae Principibus, qui in partes Pontificis inierant, non passuri, ut necessarius Princeps, turbata sane republica, et, ubi nemo alteri audiens erat, eum ad modum tractaretur. Paulus Langius multas et Moguntino Clero acceptas fabulas effutivit, a quo cur discedamus, graves sunt rationes, cum, quia fide aliena retulit, (causam dicunt, inquit) tum, quia priscis monumentis destitiuo non temere assentiar. Status reipublicae, acta Henrici IV. Saliqui aliud indicant et nostra etiam monumenta tacent, nenunc id addam, ne quidem per naturam

potuisse fieri, ut eo modo se vindicaret a vinculis et liberaret. Speculatus sum loci situm et facile de fabula iudicavi. Saltatoris nomen aliunde est inditum. Haec celerrime, et cum Antistes Onoldo-Brandenburgicus a nobis discederet, ac de te et Vagenseilio praeclare existimans loqueretur, subito in chartam coniiciens monenda esse duxi, celeberrime Polyhistor, d. XXIX. Maii CIC ICC LXXVII.

CCCCII. M. 10. GEORG. HAHNIO.

ET ingratus, et iniquus in te essem, nisi studerem honori tuo propterea, quod multum mihi in eo situm est, ut res tuas adiuvare ornareque possim. Iter meum distuli et spiro, fore, ut prius quam illud ineam, Lipsiae praesentes inter nos colloquamur, Si in ea re, in qua multum potes, mihi commodare velis, ut Dillichium consequar, non modo tibi, sed etiam nobilissimo Leickero, iuveni ad magna nato, plurimum debebo: tum vero omne studium vicissim utrique cumulatissime praestandum spondebo atque pollicebor. Volhardum, miror, non expletis amicitiae partibus, nec dissoluto aere alieno, discessisse. Aliquid meorum illi commodo dedi, quod nisi recipiam bona fide, ficiam, ut intelligat, non posse me iuris mei oblivisci. De morbi molestiis, opto, ut quamprimum expediaris et plane convalescas. Res Mecklenburgicae forsan tibi non

displicebunt, quas, dono tibi datas, libenti animo cape. Mihi ex Italia proxime Magliabechius insignia et luculenta opuscula perferenda curavit, qui praefestus est bibliothecae Florentinae et de eruditis passim bene meretur. Inde non potui, quin eius laudi tribuerem, quae legere tibi liceat in iis pagellis, quibus Mecklenburgica ductu meo sunt descripta. Fritschium bibliopolam adeas et ab eo contendas, quaeso, ut totum Lambecii opus ad me curet, cuius octavum et nonum libros mittendos expeto, ut una opera illi. omnia persolvam, quae nuper admodum debere coepi. Ita et salvere te volo, et opto, recepta valetudine diu bene prospereque in rebus humanis agas. d. XXX. Mai. CIC ICC LXXVII.

CCCCIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

NOndum Lotharingus irruptionis consilium expedire potuit et, rei magnitudine melius ponderata, alia via contra hostem contendere constituit. Anglus minatur in speciem: revera et sentit cum Gallis, et favet Sveonibus, qui necessitudine Ducis Eboracensis contra Danum in tempore se muniverunt. Omnia tentabunt et aestatis damna iterum futura hieme sarcient, haud ignari molis, quae nuper in Daniam advecta est, quam vel cedendo frangent, ut meliorem resistendi cecasionem caprent. Nam ita exacerbati nunc sunt Sveones, ut fere composidonis Danicae negotium aversari vidcantur. Tantum belli cum Germanis

coepti sero poenitet, quo et a Caesaris gratia, er ab amicitia Protestantium, in qua omne eorum auctoritatis pondus erat, intempestive se disiunxerunt, veriti quidem, ne, si Brandenburgicus ad Gallum opprimendum valuisset, redux cum sociis se oppugnaret; sed eae certe suspiciones fuerunt. Beckmannus, Pufendorfii quondam collega, nunc adversarius publicus, edito nuper acerbo scripto non dubitavit. affirmare, omne calamitatis Svedicae initium a Secta Pufendorfii proficisci, quippe quem et depravatae doctrinae, et religionis contemptae exemplum genti illi prodidisse refert: haec initia, has causas esse tantorum malorum, cum quibus etiamnum conflictentur. Quin immo procaci licentia in proceres ipsos invehitur et, cum Londini Scanorum fuisset, inique iudicasse, calumniatur. Venit hoc tempore quidam rerum Svedicarum haud imperitus, qui et aliquandiu ibi commoratus est, patria Marchicus, neque in aula Berolinensi hospes, qui viam ad tuam gratiam affestat, Domine. Notus est Schroedero, Principis Electoris comiti, ac studet tibi in omni reservitium probare. Quod eo minus tacendum duxi, quia, seriam vitae rationem amplexus, omni animo et viribus ad tuum aulaeque obsequium contendit. Nec volui illi refragari, petenti a me commendationem, qui bonitatem clementiamque, dotes in fortuna tua maximas, exemplo meo perspestas habeam iudiciumque mihi eius rei nullum sumam, nisi quod summo et sanctissimo tuo iudicio probatur. Ita te DEVS, Domine, et filium nobis patriaeque servet et totam familiam

CCCCIIII. N. N.

FIlius tuus, qui studiorum causa hic fuit, ob sumptus in honorem Magistri factos hic aes alienum contraxit. Cuius dissolvendi causa, saepe quidem a me et collegis meis est interpellatus; sed is spem nostram omnium fefellit et contra, quam decet, pecuniam abs te missam intercepit et consumpsit. Quare petimus omnes et singuli, quorum interest, ut fidem filii tui liberes et quamprimum efficias, ut nobis satisfiat. Alioquin Ordo noster decrevit petitionis suae causas ad Principem Barutho-Brandenburgicum referre, qui pro sua gratia erga hanc Academiam non sinet, ut promissi fides quoquo modo convellatur. Nam diutius neque connivere possumus, neque iure debemus. Ita vero DEVS te servet, et filio tuo mentem firmam et promissi tenacem impertiatur, qui et inanibus verbis nos lactavit, et tergiversationibus etiamnum eludit, et, quod maximum est, tuam voluntarem iussumque spernit. Quod eiusmodi est, ut neque DEO, neque Principi, neque bonis placere possit, nobis eo minus, quia Ordini nostro est fraudi. d. XIII. Iun. CIC ICC LXXVII.

CCCCV. HENRICO, L. B. A FRISEN.

AD Sveonas in angustias cogendos omnia comparat Danus, iure cessurus in Ducatu Bremensi, ut Foederatorum ope de Scania decedere cogantur. Qua erepta, superioris potentiae nervus incidetur et Gallos in primis ea sociorum fortuna conturbabit. Consilium de mittendis in Pomeraniam auxiliis irritum est factum, postauam naves, quae Gothenburgo, eius limitis firmissimo maritimoque castro, solverant, a Danis superatae maiori parte perierunt. Nec felicior praefecti navalis, Seebladii, conatus fuit, qui praetoriam periculo eripere non potuit, Etiam in continenti res ipsorum sunt afflictae propterea, quod magna vis ex tota inferiore Saxonia et Vestphalia Hassiaque, sub Principum suorum signis illuc affluit resque iam eo spectat, ut ad pristinum statum redigantur, non futuri in posterum Galli adiutores. Interim non vacant culpa Batavi, de quorum supremo praefecto multi et varii sermones querelaeque miscentur. Viennae, Cassellis, Casfeldii, Coloniae Agrippinae in eius officio plurimum desideratur: neque id nescit ipse et animum contra rumores immotum servat: sumptus tamen paene immodicos facit et magnifico aulae cultu Principem Cellensem imitari studet. De Gallis sentio, brevi fore, ut careant fructu regionis Alsatiae. Monglassius ex inferiori parte discessit, non reversurus, postquam omnia Saravi

itinera propemodum occupavit Lotharingus: superior in eodem discrimine futura est, si aditus montis Brisaci intercludantur finesque Lotharingiae et Burgundiae aperiantur. Spirae Nemetum nuper mortuus est Gvilelmus Badensis, Princeps senio et prudentia gravis, et de Austria domo toga belloque praeclare meritus. Augusta selopo exterrita abortum fecit et, quantam spem foecundo utero attulit, tantum tristi hoc casu solatium Austriae Germaniaeque eripiut: quanquam erexit animum Imperator fortunamque suam meliori spe solatus est. Merito enim pro ea domo vota nuncupamus, quae consiliis et potentia Germaniam munivit huc usque et, cum turbida essent superiora tempora, instaurandae tranquillitati operam navavit. Nec dubito, quin, si magnus ille Grotius ad hoc usque aevum vixisset, omnes vires studiaque in laudem et commoda Austriae impensurus fuisset, ut qui, artibus Barneveldianis institutus, non posset nescire Galliae non optima in animo molientis conata. Nunc desino pro te et gente tua DEO supplicare contentus. d. XVII. Iun. CIC ICC LXXVII.

CCCCVI. EIDEM.

LOtharingus, collecto exercitus robore, in Mediomatricum finibus consistit Crequium novis et magnis subsidiis auctum traiecto Salia expectans. Sed is cum stativa saepe mutat, tum pugnam recusat, ceteram fortunam regis adventui,

ut fama tulit, permissurus. Anglus elanculum consilio apparatuque navali Sveonas iuvat: quod graviter ferunt Dani, quia opinione citius classe infestantur sentiuntque damnum, quod proxime apud Bornholmiam, decem amissis navibus, acceperunt. Vnde ex priori victoria minor laetitia ad eos pervenit, praesertim, quod Batavi illis auxilia non sunt missuri, quippe veriri, ne in periculum offensae Angliae et commerciorum nuper cum Sveonibus instauratorum veniant. In Scania Monasterienses, veterani milites, ad illustrandam expeditionis famam se occupaturos Malmogiam, sperant pacti a Rege, ut separatim militiae munia obeant, ut eo diligentius, quae muneris sui sunt, exequantur. Laborat castrum annona militari et, priusquam obsideri coeptum est, pecora abacta praesidiarii militis calamitatem augent. Interim lento gressu se recipiunt Sveones atque ancipitem exitum praestolantur. Stetinenses, ut mihi Stargardia scriptum est, more suo duri contumacesque, mori se malle, quam deditionem facere, affirmant. Pecunia recens ad illos perlata est; sed commeatu destituuntur. Interim Neomagi magna in perficiendo pacis negotio constantia nuper admodum observatur, quod ut rei Germanicac bene eveniat, opto, tuaeque gratiae me permitto, Domine. d. XXII. Iun. CIC ICC LXXVII.

CCCCVII. N. POLANTO, SACERD. ZEITHEN. IN MISN.

CVpio equidem omnibus modis desiderio tuo satisfacere, non modo tua; sed etiam generosissimi Schleinizii causa. Cuius filius etsi sponte ad virtutem incitatus diligentiae laude aequalibus suis praestat: tamen recte censuisti, auctore ei ad continuandas studiorum rationes opus fore. Nam in tali ingenio et familiae nobilissimae, et patriae certe spes versatur. Haud enim nescio, ab aliquot inde seculis Schleinizios de Saxonia togae bellique studiis immortaliter meritos fuisse. Opto igitur et, perquiro iuvenem illi rei idoneum ac melioribus doctrinis plane excultum. Pauci enim sunt, qui solidas elegantesque literas tractant, prius de meta cogitantes, quam verae laudis iter ingrediantur. Itaque mora opus est, ut delectum ingeniorum habeamus, et nobilissimo Patrono studium observantiamque probemus. Initia historiae civilis, studia eloquentiae et disciplinarum animo tenere eum oportet, qui illud munus est suscepturus: quod profecto haud leve est et ad dignitatem nobilissimae Schleiniziorum gentis spectat. Ego, quantum in me est, nihil defugiam et prima quaque occasione te eius rei certum reddam. Interim vale et cupidum, quaeso, confirma. d. XXII, Iun. CIC ICC LXXVII.

CCCCVIII. CHRISTIANO SCHVZIO.

DVdum carui fructu literarum tuarum, mea praesertim culpa propterea, quod ego usque huc in eo genere tardus remissusque semper fui. Nunc vero, ubi amici ratio postulat, ut ei tua benevolentia concilietur, faciendum mihi putavi, ut huius causa ad te scriberem. Scio enim, te pro auctoritare tua, qua in aula Halensi vales, eum adiuvare et commendare aliis posse. Nomen est M. Kubelio, qui prius ludum Burkensem est moderatus, cuius opes copiasque omnes nuper incendium absumpsit. Quare ad aulae patrocinium confugit et precibus consequi studet, ut scholae eo casu sane misero atque infelici deiectae subsidia Principis constituantur. Quod cum eiusmodi sit ut ad publicas senatus sacri curas pertineat, non dubito, quin venerandi Olearii pro pierate sua illum complectantur Alioqui fortuna publica temporum nostrorum finem tandem bello et laetiorem faciem Germaniae pollicetur. Malmogiae expugnandae periculum in se susceperunt Monasterienses, veterani milites et separatim militiae munia obeuntes. Holsatiam transeuntes valde afflixerunt subiectos illi imperio ditionique homine, alioquin tributis Danicis vexatos, ut vel maximam eius belli molem sustinere videantur. Rex enim hoc sibi licere existimans, pecunias in Gottorpini regiones, quasi suo iure inauditoque exemplo cogit. Sveones non tam virtus, quam felicitas deseruit,

pro quibus tamen clam palamque annititur Anglus, ideo plerisque fuis haud parum exosus. Mari paulum res suas instaurant Sveones, postquam Batavi, postulatis Anglorum victi, classem suam cum Danica non coniungere, statutum habent. Lotharingus casuum belli haud ignarus actus Crequianos tandem austori in exitium vertet et occupatis Saravi itineribus apertoque Mosellae aditu, repetet sua virtute et armis, quae Galli, cum bellum Batavum molirentur, eripuerunt. Erit forsan tempus, quod Lorharingi necessitudines in maius provehat, ac quisquam unquam cogitavit. Certe unus ille, ante spretus ab omnibus et desertus, Austriae publice felicis, privatim nutantis, decus sane maximum est atque fulcimentum. In quo genere Hispanica prudentia sic enituit, ut sola illa prudentiae laudem postulet et consilia lenta, successu prospera Europaeque salutaria reddat. d. XXIV. Iun. CIC ICC LXXVII.

CCCCVIIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

UTsi Lotharingum, longius progressurum, dissicultas locorum adhuc valde impedit: tamen omni apparatu expeditionem quotidie auget et angustos praeruptosque aditus se superaturum sperat. Alsatia inferior, mutata Brochii fortuna, iam paulo melius habet et a Gallis, magno ipsorum malo, est destituta: superior quoque levationem calamitatis putat fore, quod cohortes Imperii, transito Rheni ponte, Brisaco monti pariter,

et Burgundiae metum intulerunt. Ceteri Foederati in Brabantiam movent, hoc maiori Gallorum periculo, quia nulla ratio apparet distinendi hostis, postquam Sveones in tantas angustias sunt redacti, ut sibi ipsis vix sufficiant, et Batavi Hispanique Regem Angliae perpetuo interpellent, nec sine minis submoneant, ut, nullo partium studio, reconciliandae pacis munia obire pergat. Quod de instauratis mari Sveonum rebus proxime allatum est, id nullo eventu comprobatur: neque connubii cum Eboracensi Principe ineundi spes perfici potuit. Danus maximas sperandi causas habet, cur Malmogia, quam terra marique adortus commeatum eo subvehi prohibet, deditionem sit factura. Interim cum Duce Gottorpino eiusque imperio subiectis tam male agitur, ut verbis exprimi non possit, Eo rerum utique misero afflictoque statu Batavi in novam spem veniunt, primo quoque tempore pacem sub clypeo, quae optima est pacis conficiendae ratio, coituram esse. Nam Gallis non expedit consumi diuturno bello, neque molitiones Bethunianae successum habent. Turca tam absurdus non est, ut Caesarem petat, Germania armata et concordi, quoniam nondum bello Russico se expedivit et bellorum cum Germanis nuper in Vngaria et in Polonia gestorum eventus cogitat expenditque. Stetinum, quod altera vice ultima passurum affertur, adventu Luneburgicorum Caesareorumque, etiam non vult flecti, ut prae se fert, intra sacrum et Saxum stans, et diminutionem privilegiorum metuens, si eo potiatur Brandenburgieus.

Quod sane caput in pace Nimmegensi ex utilitate Saxoniae superioris tractandum videtur: tuo autem arbitrio permirto id meriro iudicandum. Interim te DEVS, Domine, nunquam non florentem, pacis bellique tempore, nobis servet et gentem tuam firmet stabiliatque in filio, cuius salus omni privata fortuna sane potior maiorque omnibus esse, et mihi cum primis, debet. d. XXVIII. Iun. CIC ICC LXXVII.

CCCCX. EIDEM.

CAesarei manipuli, qui hac transierunt perrecturi ad Brandenburgieum, huius agri rusticos multis damnis affecerunt, plerosque etiam, tanquam difficiles, baculis multarunt. Apud Stetinum rustici supra aliquoties mille coacti, opus faciunt et contrariis cuniculis viam aditumque Brandenburgicis muniunt. His Luneburgici et Monasterienses se adiunxerunt: illorum, aliquot cohortes, itinera Mecklenburgica observare iussae, impediunt, quo minus annona ad Sveonas pereratur: et horum dux caputque est ipse Antistes Christophorus Bernardus, Gryphisvaldiam oppugnaturus. Stetinenses ultima expectaturi ad tertium usque lapidem incendiis omnia vastarunt, ut Brandenburgicis adventantibus sollcitudinem pariter, solitudinemque facerent. Die XXVIII. Iunii Princeps Elector consilium militare habuit, prius extrema omnia tentaturus, quam re infeta discedat,

causae suae fisus Foederatorumque auxilio nixus. Si Sveonum iam eae vires fortunaque esset, ut vel duo millia exponere inferreque in urbem possent, crederem, nunquam deditionem, fasturos esse. Nam et religioni, et libertati suae timent haud obliti superiorum offensarum, quas ulciscendi locus dabitur, si castrum ad deditionem compellatur: quanquam cives minus obstinati futuri videntur, quam Senatus praesidiumque urbi imposirum. Malmogienses insigni virtute animique magnitudine se defendunt. Anglus, clanculum a Gallo conductus, consilio, viris et pecunia Sveones iuvat: unde ei apud suos magna invidia conflatur. Praeterea id sibi Rex sumit, ut arbitratu suo dissolvat comitia, exemplo antehac inaudito. Batavi ordines generales Omlandiae separatum gubernandi ius poscenti concesserunt, contradicentibus occiduis Frisonibus, qui eam provinciam nolunt ita seiungi, ut sibi comitia habeant peragantque. Lotharingus inceptum occupandae Lotharingae nondum perficere potest, Crequio tot et tam validis cohortibus aucto aequiorique loco freto, ut putet fore, ut nostri trans Saravum sint retrocessuri. Opinio tamen est, si Batavi Hispanique in Brabantiam moveant magnoque cum exercitu contra hostem contendant, meliorem Lotharingo occasionem suppeditari, ut tandem res suas Caesarisque ex animi sententia conficere queat. Ceterum tibi, Domine, tuaeque familiae DEVS omnia fausta prosperaque impertiatur. d. VI. Iul. CIC ICC LXXVII.

CCCCXI. N. POLANTO.

QVem ad te dimisi iuvenem, Knochii nomine appellatum, eum, priusquam abiret, testimonio meo ornandum duxi. Patria Thuringus est, natalibus honestis, vita integra et proba, moribus et ingenio compositis, doctrina mediocri eaque eleganti et civili. Quibus virtutibus facile me sibi conciliavit, nec dubito, quin eandem ob causam generosissimo Schleinizio se sit probaturus. Animum quidem ad iuris prudentiam applicavit; sed literas humaniores prudentiaeque et historiae artes haud neglexit. Propterea laboris patiens est, et modestus, et peritus insuper ingeniorum bene fingendorum. Igitur abs te peto, eum excellentissimo Patrono commendes meoque nomine iuves instruasque. d. VI. Iul. CIC ICC LXXVII.

CCCCXII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

SVeonum classis altera vice ductu Nicolai Iuelii profligata tanto metu confudit Stetinenses, ut iam omnes defendendae urbis conatus irriti esse videantur. Ex eius fortuna et occasione temporum consilia inibit Sundium eo magis, quod Trompius, sublatis Texelii anchoris, victrici Danorum classi supervenit et fusos fugatosque hostes persequi statutum habet. Verum a Malmogiae obsidione reiecti sunt Dani. Multi

tribuni usu belli insignes atque animosi ceciderunt: ut omittam gregarios, quorum ultra quingentos desiderati sunt. Lotharingus, machinis atque omni instrumento bellico et commeatu subsidiisque auctus, traiiciendi Mosellae opportunitatem expectat, quam omnium opinione habiturus est, si foederati ex composito agmina moveant hostemque distineant: quanquam vulgi Batavorum sinistra opinio est de expeditione Auriaci, quem trahere bellum augendae potentiae causa suspicatur, ac de eius legato non melius existimat. Fama tulit, Gvilelmum Ludovicum, Ducem Virtembergicum, decessisse et Academiae Tubingensis seculare sacrum luctu impeditum ac dilatum fuisse. Dux Hannoveranus a Sveonibus alienior redditus copias cum Foederatis coniunget et Dano animum viresque faciet. Quibus rebus Austria sibi merito gratulatur, militia felix; sed domi orba, nec sine periculo metuque crescens. Imperante Maximiliano 1. Germania ex barbara facta est culta: potiente rerum Leopoldo ex ebria redditur sobria, quando ubique in aulis Principum ebrietas in vitio ponitur. Ecclesiae Protestantium neque fortuna, neque perfugium est versus orientem et meridiem; sed recipit se versus septentrionem. d. XII. Iul. CIC ICC LXXVII.

CCCCXIII. CAROLO, L. B. A FRISEN.

ET Academia, et ego a duobus hominibus, altero Magistro philosophiae, altero Iudaeo nuper

sacris nostris initiato frequentissime interpellamur, ut, postquam illis difficilima fortuna horum temporum nullam spem apud nos reliquam fecit, nostra humilima commendatione efficeremus, ut petitioni ipsorum locum dare ne gravareris. Quod etsi ego quidem aegre a me impetrare potui et ea in causa pertimescere coepi iram tuam, quae hac petendi importunitate audaciaque excitari posset: tamen gratia tua fretus non sustinui deesse his viris, qui unum in te perfugium quaerunt ac tantis in angustiis versantur, ut iam deiecti prostratique tuo unius summo sanctissimoque patrocinio allevari a miseria atque erigi in spem meliorem possint. Magister, de quo scipsi, patria est Vitembergensis, annis curisque confectus propterea, quod, consumptis omnibus vitae subsidiis, non habet, unde spiritum trahat, nisi de munere sacro, quod prensat, ei prospiciatur. Nomen ipsi est Geselio, cuius desiderii summam Academia illustrissimo Senatui exponet idque ego iamdum facere ingressus sum, qui in aliena calamitate me libenter praebere soleo credulum promptumque. Alter, et quem praecipue commendare debui, Salomon Maier, plane inops exhaustusque est, vir ceteroqui probus et in suscepta religione constans, nisi quod non habet, unde vitam toleret familiamque hic coeptam conservet. Quare rogat, ut pro summa auctoritate, qua pollet Senatus vester, ei beneficium ex rationibus frumentariis aerarii Principis decernatur. Quod si impetraturus sit, conditioni suae acquiescet et in rituum nostrorum pietate, quam amplexus est, perseverabit

Cuius opera his temporibus Academiae utilissima fuit, quando Iudaeus aliquis, Isaac nominatus, postea autem ad coetum nostrum aggregatus, Polonicae militiae inter impedimenta serviit, inde profectus, vicinas regiones obiit et tandem infaustis auspiciis huc delatus in pago Academicae ditionis quatuor hominum caede manus suas imbuit. Quem unus ille accurate sciscitari et ex legibus suae sectae exquirere potuit, eaque in re ordini sacro insigne studium navavit. Erit DEVS, qui hoc cumulatissime rependat tibi, qui hanc gloriam dudum peperisti tibi, ut existimem, benignitatis laude nihil maius tibi contigisse, et credam, eius fructum universam gentem tuam esse percepturam. Ego Numen sane oro, ut nunquam exhauriatur, semperque gaudeas tuis beneficiis, quae miseris afflictisque collocare soles. Apud Malmogiam fere tria millia Danorum caesa obtritaque sunt. Praelium navale Kalendis Quinctilibus consertum, quo centum abhinc annis nullum acrius inter vicinos septentrionis reges fuit, Sveonibus male cecidit. Septem naves maiores captae, reliquae partim ictibus perforatae et mersae; partim subiecto igni incensae; partim profligatae in claustra maritima se receperunt. Stetinum ad ultima redactum iam desperat auxilium, quod mari sibi submittendum promittebat. Vicinum propugnaculum, a vectigali nominatum, proximusque ad stationem, quae urbi imminet, aditus est occupatus: nec dubito, quin brevi urbem eadem fortuna sit consecutura, intercepto versus mare et Viadrum itinere, ut nullus quoque iam pabulandi

locus relinquatur. Ad quod institutum magnopere contulit huius aestatis siccitas, quae Baroni Sverinio, tribuno maiori, paludes virgultaque uliginosa ingredienti viam aditumque munivit. Lotharingo omnis cura in eo posita est, ut trans Mosellam belli sedem firmare possit, quod propositum consequeretur, si Foederatorum in Brabantiam expeditio Germanicis Belgicisque rebus bene vertat. Quod opto et omnia mea tibi quam humilime commendo. d. XX. Iul. CIC ICC LXXVII.

CCCCXIIII. N. N.

Non te fallit tua opinio, quando scribis, omne illud inane vanumque mihi videri, quod ab usu tractationeque rerum prorsus est remotum. Nam publicae conversiones nos in tempore monent, quae rerum privatarum sint futurae vicissitudines, et nescire ea, quae in patria cuiusque agantur, prorsus etiam est indecorum. Id vero miror, me ex his animadvertisse literis, reperiri, qui subdubitent, quo loco sint res navales Sveonum, quorum sane classis laetis auspiciis est profligata. Etenim iniustam eorum causam deserit fortuna et insolentiae superioris conspirationumque Gallicarum, quibus dignitas Germaniae petebatur, iam tandem meritas poenas pendunt. Facile enim talem commutationem providi animo, quam effugere potuissent, si maturis rectisque Caroli Gustavi

Vrangelii consiliis locum reliquissent. Sed de eo vel abieste, vel contumeliose ipsi loquuntur et propemodum in mortui cineres poenam vindictamque satis temere exposcunt, eique soli cladem Ferbellinensem adscribunt, quae omnem ipsorum fortunam, coepta conatusque eorum ambitiosissimos turbavit, quorum ipsos iam sero poenitet pudetque. Facessant nunc alio et conturbatae reipublicae hunc fructum capiant, ut posteritas recordetur, eos aliquandiu in Germania sedes habuisse et, quod quietem pati non possent, amisisse. His vero rebus Brandenburgico praemium singularis constantiae fortitudinisque immortale rependitur, qui recte agendo vim astusque Sveonum superavit, iamque in limine stat Pomeraniae, quae omni iure ad eum pertinuit, recuperandae. Tribuni maioris, Sverinii, virtus dexteritasque, qua ex paludibus virgultisque et impendentibus periculis eluctatus est, valde apud nos celebratur. A Rheno Gallos inter et Caesareos velitationes tantum nunciantur, speroque, brevi fore, ut Foederati a pud Mosam Mosellamque arma victricia cireumferantet superbum Galli dominatum coniunctis viribus reprimant atque infringant. In Ducatu Virtembergico vita et proposito sanctissimus Princeps, Gvilelmus Ludovicus, decessit et Academiae Tubingensis Seculare luctu lacrimisque impedivit. D. XXIV. Iul. CIC ICC LXXVII.

CCCCXV. HENRICO, L. B. A FRISEN.

MAgnam laudis possessionem occupavit Lotharingus, postquam, reiecto Estradio, qui postremos militiae ordines infestaverat, Mosellam traiecit laetisque auspiciis movit, dignum aliquid expectatione facturus, si trans Mosam in Campaniam usque Gallicam tendat. lisdem castris magna cum laude versatur Heres Saxonis nostri iustissimique Belli socius est et adiutor: quae fama tanta est, ut incastra Brandenburgica permanaverit Princepsque ipse miratus fuerit, quod ad societatem periculi bellici tam prompto firmoque animo accessisset. Iam enim maxime ibi se aperit gloriac campus et fructus se ostendit domui Saxonicae amplissimus, qui, si nullus alius, hic certe futurus est insignis atque optimus, ut contra vicinas aemulationes suis semper consiliis viribusque muniatur. Cum Sveonibus misere agitur. Nam et praelium terra d. XIV. Iulii consertum haud ipsis prosperum evenisse, accepi; Danos solum stationes in campo tutatos fuisse et cladem clade pensasse. Sveones desiderant Helmfeldium: si vera est. fama, eius iactura illi regno gravissima erit. Omnia prope in ipsorum exitia conspirant. Brandenburgicus in eo laborat acriter atque vehementer, ut de Pomeraniae citerioris et ulterioris praesidus deiiciantur. Stetinum sane in tantas angustias est adductum, ut non possit non deditionem polliceri. In campis Catalaunicis signa

contulerunt Montereus Comes et Nevallius: huic autem receptus ad salutem profuit, quanquam Galli festis gaudiis hinc inde victoriam sibi arrogatam celebrarunt. Foederatorum expeditio in Brabantiam magnum terrorem atque trepidationem Gallis attulit. Siquidem hoc agunt et student Hispani, ut Galliae Regi magnae et difficilis satisfactionis praestandae necessitas imponatur. Illorum mores exemplumque sequuntur Brandenburgicus et Danus. Ceteri sine dubio per se celerius hoc, diu multumque expeditum, pacis negotium confecturi essent. Interim pro tua felicitate, Domine, vota precesque DEO immortali nuncupo et opto, ut illustrissimus frater, quem non belle habere accepi, quamprimum convalescat et illustrissimo filio tuo omnia feliciter eveniant, d. XXVII. Iul. CIC ICC LXXVII.

CCCCXVI. ADAMO CHRISTOPH. IACOBI.

NOn abessem a culpa vitioque ingrati hominis, si tuorum sane maximorum beneficiorum recordatio mihi non quotidie iucunda esset, cum, quod omnes tuae rationes cum summa benignitate consentiunt; tum, quod in actionibus tuis tuendam literarum dignitatem tibi proposuisti, Nam et Academicos nos industriae subsidiis et ingenii promptissimi laude vincis, meque aliquid conantem exemplo tuo magis magisque accendis adeo, ut censeam, me plus ex tua dignitate, quam meis laboribus consecuturum. Quare oro DEVM, ut hanc gloriae

possessionem tibi perpetuam esse velit et tuae familiae propriam, cui augendae natus est Christianus tuus, in quo amando iuvandoque semper diligentissimus sum futurus. Equidem huic et natura, et fortuna maturam indolem, quasi quodam aetatis privilegio, tribuerunt, ut ceteri habeant, in quem intueri possint quemque sequi debeant. Si quid ergo studii in me est, non melius conferre potero, quam ad ornandum hunc filium, cuius et animus, et opera excitatumque ingenium perquam mihi placet. Ceterum libri, quo antiquitates Ecelesiarum Britannicarum continentur, auctor est Parquetus, Antistes Cantuariensis, vir reconditae doctrinae et ab Vsserio, eius cive etiam mihi proditus, qui non ex ineptis schedis, aut vanis incertisque rumoribus; sed optimis praestantissimisque Angliae tabulariis subsidia sibi eximia comparavit. Spenerus, amicus meus, quid de rixis Theologorum sentiat, ex subiecta Epistola videbis. Me quippe his rebus non immisceo et, quantum in me est, cupio optoque, ut his litibus ad exitium ecclesiae spectantibus finis imponatur, ne res in ex tremum deducta discrimen autoribus labem pariter, atque Academiae aspergat. Obsidio Caroloregiae non metu, sed iudicio soluta est, ne Hispani consiliis difficilibus et morosis spem pacis remorari possent: quod futurum fuisset, si ea urbs, pactione Aquisgranensi A. CIC ICC LXXVI. Gallis cessa, in eorum potestatem rediisset: quamquam alii, id auctoribus Anglis accidisse, existimant, quippe cum quorum rege Auriacus necessitudine

coniunctus est et matrimonium ibi fortunaeque suae incrementa sperat. Ira magnae et sumptuosae expeditiones irritae sunt, et in miseria civium Germanico Imperio obedientium terminantur. Stetinum proxime a deditione abest et ad exitium usque est pertinax, postquam Koenigsmarckius spem ipsis fecit Brandenburgici in Prussia per manipulos in Polonia collettos distinendi, quod nescire non potest, actum de se esse, si Stetinum dedatur. Sed haud temere rumori assentiar, quando iam omnes vires suas perdiderunt Sveones, nec in ullo vicino praesidium collocare possunt, toto mari prosligati. Schulzius, Cellensis consiliarius Sanctior et in curia princeps, et quondam Senatus Imperialis, qui Viennae est, assessor, Austriae, si quisquam, studiosus, e vita migravit, cui primus glo riae gradus eloquentia fuit, quam summa laude in comitiis demonstravit, qua peperit sibi tantum nomen, ut, priusquam reipublicae negotia tractaret, doctor fuerit harum literarum, quas humaniores appellamus quasque tu, Patrone, ornas et foves. d. XXIV. August, CIC ICC LXXVII.

CCCCXVII. N. IVNGHANSIO.

ABeunti id unum mihi praeter opinionem accidit, quod Hubnerus manufcripta, eaque affecta solum et notis, quas universe nemo intelligit, significata, quae cistae incluseram, non recte curavit, nec tantum me fructu diligentiae; sed fere

etiam utilitatis fraudavit. Abs re igitur omnibus modis contendo, ut reperas, quod non tam dolo, quam tumultuaria diligentia est omissum. Nam tres plagulas, cum iisque Liberi Baronis Frisii epistolam et indices meos tres desidero, adeo quidem, ut redire necesse habeam, nisi recipiam, nec velim pacto continuandae Sleidani epitomes stare, nisi quamprimum restituantur. Itaque fac, ut sciat Hubnerus et solicirate circumspice, ut accipiam, quae mea sunt: cuius te operae non pigebit, quem futuro vere Italiam invisurus comitem asciscere decreverim, ut ephemeridem itineris custodias, sumptu patrocinioque cuiusdam amplissimi viri, qui propositum hoc urger. Volhardi fides periclitatur et subvereor, ne vidua Kleriana brevi ipsum in ius ambulare cogat, quippe quae, viginti numos unciales ab eo sibi deberi, affirmat. d. XXIV. Aug. CIC ICC LXXVII.

CCCCXVIII. CHRISTIANO IACOBI, ADAMI CHRISTOPH. FIL.

REm fecisti pulcherrimam, quod de ineundis studiorum rationibus, in quibus neque tibi Ingenium, neque mihi voluntas deest, meam quoque sententiam perquirendam esse duxisti. Etsi enim ultro honori commodisque tuis studeo, et vias occasionesque omnes tibi inserviendi circumspicio: tamen non potest mihi displicere iste conatus tuus

propterea, quod ad laudem tuae industriae permultum momenti habet magnamque mihi de te spem praebet, Tua enim refert, ut, quanta potes diligentia, familiae tuae decus amplifices aetateque tua recte utaris. Scriptores, quos tibi commendavi, et transitionis et connexionis artem docent, quo numero sunt Iacobus Hugues et Horatius Tuscanella. Particularum significationes exposuit et distinxit Horatius Tursellinus. Adiuncta, sive epitheta nominum et verborum Ciceroniana edisseruit Iacobus Cellarius, vir in eo genere accunuus diligensque. Geometriam tractanti applaudo et volo, ut institutum, cuius te nunquam pigeat, persequaris Siquidem hac scientia nobilissima maximeque laudata semper fuit. Nihil temere quoque facias, si, dum literas publice afferri solitas legis, locorum situs intervallaque in subiecta tabula demonstrari tibi a docto fidelique viro peras, Multum enim tua interest haec te scire, sine quibus doctrina civilis perfici absolvique non potest. Nec historici munere fungatur, qui eius quidem studii rationes ignoraverit, quod eo pertinet, ut cuiusque loci ab alio distantia, provinciarum fines positusque, et viae itineraque omnium terrarum probe teneantur. Quod, nihil dubito, quin privata industria, consequaris sciasque, me vehementer gavisurum, si omnia tibi bene atque ex animi sententia succedant. Vale et magnificum parentem saluta. d. XXX. August, CIC ICC LXXVII.

CCCCXVIIII. N. N.

TEr abs te salutatus non defui partibus meis et statimte nobilissimosque iuvenes, fideituae commendatos pro eo, ac par est, resalutandos curavi. Literas distuli usque in hanc occasionem, quod tamen, non putabis, ulla erga te officii oblivione factum; sed quia priores tuas expectavi, ut de statu tuo et quo in loco consisteres, accurate scirem, Illud vero mihi vehementer acerbum fuit, quod de nobilissimi Braunmanni excessu audire contigit, qui summam mihi expectationem fecit et exquisitissimas vitae rationes cum doctrina solida coniunctas habuit. Videor mihi eius probitatis diligentiaeque imaginem in museo meo intueri quotidie, et prope immoderate eius obitum fero. Nisi religio melior me imbuisset, fata ipsa in culpam Vocarem, quae iuvenem, summo ingenio, pietate incomparabili, moribus optimis praeditum, non familiae tantum suae; sed universae patriae eripuerunt. Sed ita agitur nobiscum. Multi. vivunt ineptiis corruptelisque depravati hominis: boni atque omni laude eximii moriuntur. Atque hunc dolorem fere consopitum nolo refricare, sanctissimis eius manibus bene precari contentus, ut, quale monumentum in cordatorum animis struxit sibi et firmavit, tale praemium in coelo consequatur. Ego mecum constitui fururo vere Italiam petere et in omnes vitae civilis partes

occasionesque animum intendere. Eo consilio magistrum illius lingvae mihi ascivi, et lego scriptores optimos et animi causa interpretor. Iam in manibus est Strozza Pallavicinus, qui historiam concilii Tridentini monumentis commendavit, et non solum Paulum Sarpium Servitam; sed etiam Ioannem Sleidanum satis speciose castigavit multasque reconditas rationes in lucem produxit, quas non existimo nullius esse momenti. Tum magni aestimo historiam Vittor Siri, quam tamen integram nancisci nondum potui. Nec Franciscum Guicciardinum elogiis ornabo, quippe quem merita sua commendant, dignusque est, ut ab unoquoque legatur cum ob Etruscam elegantiam, tum ob prudentiam plane singularem. Historiam Mantuanam Lambecii optarem continuari; sed, ut Dresdae audivi, eo scripto offensam augustae viduae incurrit, quod non dubito, quin cognitum habeas. Hieroclis Pythagorica et, quae extant de Providentia et fato, illustria morum capita complectuntur, quorum exemplum ab Elerto expesto, Dresdae enim avidissime perlegi et probavi. Athenaeum, Freheri tomos IV. rerum Germanicarum, et Matthaeum Parisium, per Schulzium Hamburgensem meo sumptu ex Batavia curabis et, si id feceris, summo beneficio tibi me obligabis. De cetero, quae facies Europae sit, propius in itinere tibi licet explorare. Brandenburgicus omnibus modis tentat expugnare audaciam Stennensium, quos ultima passuros fama est. Nova tormentorum suggesta excitat idem, ut igni ad obsequium redigat operaque praestructa

deiiciat. Miror, homines, destitutos auxilio et solis Koenigsmarckii promissis erectos, tantum sibi sumere posse, ut de hoste maximo etiam abiecte, quasi desperati, loquantur. Schombergius, consiliarius Saxonicus, qui hodie hac transiit Berolino redux, affirmavit, dixisse Principem Electorem, si vel tertiae partis regionum suarum impendio ea expugnatio stare sibi deberet, urbis potiundae locum fore. Qua subacta, tota Pomerania facile transibit in eius potestatem. Serenissimus Daniae Rex Kalendas Iunias Iuliasque felicissimas habuit, Sveonibus toto mari profligatis. Alterutri praelio durior fortuna fuit; neque sic tamen Dani animis ceciderunt et stationes in campo fortissime tutati sunt. Damnum obsidionis Malmogiensis iamdum supplementis novis refectum est. Iacturam militum duae victoriae navales sarciverunt nomenque vestrae gentis nobilissimum maxime formidandum reddiderunt. Nihil Regi carius constat, quam opera auxiliumque Monastenensis Antistitis, qui proxime in conventu Bremensi obtinuit, ut Rex atque Luneburgici iure suo in Archiepiscopatum Bremensem cederent, subsidia belli pecuniamque in satisfactionem accepturi. Quod ut fieret, Caesaris nomine effecit Vindischgraecius, ut eo modo omnis recuperandae eius ditionis spes sveonibus praecideretur totumque Antistitum Pontificiorum robur eorum potentiae opponeretur. Galli enim pro audacia sua forrunaque horum temporum minantur adhuc, omnia pro Sveonibus in antiquas possessiones

restituendis, experiri velle. Qui tanto nunc loquuntur inso Ientius, quod Caroloregiae obsidio irrita fuit, ex qua spes Caesareae expeditionis pependit. Sed sive tergiversationi praetoris, sive molitionibus Anglorum pro Gallo annitentium sive studio recuperandae celerius pacis factum sit, profecto fateri me oportet, occasionem adigendi Gallos ad amplectendas conditiones pacis Imperio Foederatisque eius honorificas, fere omnem nunc amissam esse: quanquam haud inficior, propter Hispanorum difficilia et morosa postulata, hoc admissum videri posse, quippe quod ii, recepra Caroloregia, sumere maiores spiritus et omnia post pacem Aquisgranensem occupata castra reposcere statutum animis habuissent. Rector Belgii Hispanici, Dux Villa Hermosa, animo in Auriacum certe est offenso missionemque muneris sui petit, suspectum habens legatum eius, quasi consilia interiora enunciaret hostibus et pensiones ab Rege acciperet. Auriacum quoque connubii in Anglia spes et cognatio cum Regia stirpe, er successio, si illa deficeret, Anglo in Gallum prono conciliant obligantque. Sed non est animus ea persequi, quae tu in vitae luce quodammodo intueris. d. XXXI. August. CIC LXXVII.

CCCCXX. HENRICO, L. B. A FRISEN.

VErberato continuis ictibus vallo iam ita fracta est pertinacia Stetinensium, ut animis cadant.

Eos ad obstinationem incitatos accendit magis et confirmavit sacerdos, qui ea de causa in castris Brandenburgicis male audit. Lilienhoeckius Gedani regis Poloniae auxilium solicitavit; sed, ut credo auctoribus haud levibus edoctus, repulsam tulit. Gedanum male sibi consuluit, postquam regem, sex millibus stipatum, contra morem antiquum et conventa pacta, in urbem admisit: quod non futurum erat, si Senatum inter atque populum concordia fuisset. Spira Nemetum pari exemplo sibi timet, quod Antistes eius urbis, idemque Princeps Elector Trevirensis, Ioannes Hugo, designatus inauguratusque est iudex tribunalis Spirensis, cum quo ei ob antiqua privilegia non convenit. Batavi urgent pacem et primi forte erunt, qui ceteris eius ineundae exemplum tradent, immo, quantum in ipsis est, leges ferent. Difficilimi sunt Hispani, in quorum regiones Galli ferro ignique grassantur perinde, ac si haec maturandae pacis causa sola atque sufficiens futura esset. Caesareus exercitus, traiecto Saravo, in Alsatiam tendet, subsidio venturus copiis, quibus cum imperio praeest Dux Saxo Isenacensis. Caroloregiae obsidio soluta est in regis Angliae gratiam, celeriorem pacem promittentis, si omissum esset consilium paci duntaxat impediendae moraeque trahendae aptum. Ita rebus infectis Lotharingus retrocessit, indignantibus Hispanis adeo, ut Villa Hermosa, regendo Belgio Hispanico huc usque impositus, de legato Auriaci abiecte locutus fuerit missionemque muneris

petierit. Dani adhuc mari prae Sveonibus valent Colmariamque, Gothiae meridiem spectantis caput, civitatem portu et operibus firmam navigationeque, et commerciis florentissimam occupaturos se sperant. Proxime hic fuit Saxo noster et cives imperio obedientes subiectosque, in primis Patres Academiac summo beneficio affecit et, ubi domicilia et bibliothecam viderat, clementissimus hospes noster esse voluit. Affuit prandenti Princeps Servestanus, Carolus Gvilelmus, opem et consilium petens, postquam litem cum Reformatis coeptam Brandenburgicus suam fecit et suspicionem haud vanam attulit hospitiorum militarium, per futuram hiemem ibi designandorum. Ego vero, Domine, pro incolumitate tua et felicitate itineris Filii tui tota mente animoque vota nuncupabo. d. VI. Sept. CIC ICC LXXVII.

CCCCXXI. IO. GEORG. BOERNERO, IC. DRESD.

COmmendationem meam apud te valuisse, vehementer gaudeo et cupio in omni re causaque vicissim, quoad potero, gratificari. Ex quo enim Dresda reversus sum, maximam laetitiam ex literis tuis cepi, quod veterem amicum et nulla sua culpa miserum tam benigne acceptum Halensibus quam prolixissime commendasti. Quod ad commutatas Europae res attinet, haud sine

causa querimur, Auriacum Caroloregiae obsidionem sol visse et Gallis cum magis insolescendi occasionem, tum vires amplificandi spatium dedisse. Atque id vehementer offendit Hispanos adeo, ut Lotharingum fere taedeat sumptuosae expeditionis et Villa Hermosa muneris sui missionem petat: quanquam non desunt, qui Auriacum excusant, affirmantes, non metu, aut ignominia; sed iudicio factum esse, quod vulgo, tanquam probrum, obiiciatur. Nam si Caroloregia, quae pace Aquisgranensi ad Gallos pervenit, armis recuperata in ditionem Hispanicam rediisset, pacis conficiendae negotium difficilius redditum fuisset, quippe maiora et plura postulaturis Hispanis, quam ratio socialis militiae latura esset. In Hungaria rapinis tumultibusque omnia miscentur, auctoribus Gallis, nec video, quomodo exitio suo Hungaria eripi possit. In Polonia discordi, in Turcarum potentia Russicis armis distracta Transylyanique ignavia nullum certe praesidium est futurum. Interim rebelles, qui sic nominantur, totum agrum igni foedant, omnem gratiae reconciliationem desperantes. Dumque ita distinetur Caesar, vires Gallicas aequare non potest, ope subsidioque Foederatorum destitutus. Etenim Auriacus, propter magna et multa sua commoda spesque amplissimas in Anglum propendet, cui etiam necessitudine est coniunctus. Angli autem summum studium in Gallos amorque pecunia emptus neminem fugit. Sveones ut pacem, superiori tempore propemodum iam coalescentem, facta irruptione, disturbarunt: ita credo,

fore, ut propter eos Gallus tandem in pacem consentiat, non passurus, ut potentia navalis ipsorum prorsus deleatur, quae Kalendis Iuniis et Iuliistantam iacturam accepit, ut toto hoc anno debilis sit Danisque impar. Sterinum male sibi consulit, quando Batavi pro Brandenburgico nituntur, ut satis factionis causa illud dedatur, quorum negotiatores promiserunt, si vel in cineres redigatur, effecturos, ut pulchrius instauretur: etsi, inclinante hoc tempore anni mihi non videtur, vi ad deditionem posse compelli. Transiit hac rei militaris peritus, qui affirmavit, consilium hoc non fuisse ex utilitate Saxonis, quod ad eam urbem obsidendam pertinuisset. Sed ea non dedita nihil secure eorum, quae nuper in Pomerania occupavit, retinebit. Schuzius, Cellensis, proxime decessit, vir prudentia, consilio, usu maximus partesque Austrias semper amplexus, cuius obitum, non dubito, quin graviter ferat aula Vindobonensis. D. XXVII. Augusti Saxo noster Academiae multa et magna clementiae benignitatisque monumenta reliquit, quando convivio exceptus non aliter nobiscum egit, quam literarum atque ordinis nostri Pater. Kal. Septembr. CIC ICC LXXVII.

CCCCXXII. ADAMO CHRISTOPH. IACOBI.

SCriptor libri qui ad vitam sancte instituendam pertinet, cuius nomen, cum non ita pridem tibi praesens essem, animo non occurrebat, Ludovicus

Hillessemius appellatur. Is pari cura et styli, et pietatis laudem retinuit et, quod Cicero ad Marcum, idem ille ad filios suos extare voluit publicae admonitionis monumentum. Quem cur filio tuo legendum commendem, multae sane causae sunt et vel haec praecipua, quod versatur ia argumento pio nitideque descripto, quod cum Ciceronis Officiis et Plutarchi Moralibus, utilitate et tractatione optima coniungi porest. Veniatque in hoc medium, si placet, Lactantius, quo nemo gravius, nemo elegantius mysteriorum capita explanavit. Francisci Balduini Constantinus et leges Stoici per aurigam afferuntur, ut facultas inspiciendi sit et habendi, quid ex eis descriptum velis. Sedinum adhuc in summis est angustiis et brevi erit occasio, ut de eius deditione, quam iam ante factam falsus rumor sparserat, ad te perscribam. d. XIV. Sept. CIC ICC LXXVII.

CCCCXXIII. IOACHIMO FELLERO.

ABs te aliquoties salutatus non potui officium negligere, rogatus praesertim a duobus amicis, qui, Lipsiam transituri cupiunt videre rem librariam Academiae Lipsiensis. Quibus ut hoc concedas, peto, er amicitiae quodam iure exigo, nihil vicissim omissurus, quod me flagitare velis. Scharschmidium vehementer perstrinxit Pufendorfius, quod, non dubito, quin legeris. Vinterus,

praefectus scholae oppidanae, cras nuptiarum solemnia celebrabit. Hekelius, qui Dresdae commoratus, obsecravit me, ut te salutarem. Is fortunae suae rationes poesi consecratas cupit et Vittenbergam sibi destinar, ac sine dubio professionem spectat, cui tua commendatione pondus afferri potest maximum. Ego enim, si fortuna aliquando meum institutum commutaverit, illi vel tua causa non sum defuturus. d. XVI. Septembr. CIC ICC LXXVII.

CCCCXXIV. N. N.

MAgnopere probo animum, quem mihi declarasti, propensissimum et pro eo, ac par est, sanctam inviolatamque amicitiam vicissim tibi spondeo et polliceor, cupioque omni tempore occasionem mihi dari, qua studium operamque tibi navare possim. Illud autem tecum graviter fero, quod sint homines tam iniquo animo, ut non modo non ament prudentiam iuris publici; sed ne doceri quidem patiantur. Quam fortunam femper tecum communem habui adeo, ut apud Saxonem delatus fuerim, quasi non recte de dignitate stirpis, quam ab alio, quam a Vittelkindo multi ducendam existimant, loqui et sentire consvevissem. Purgavi me et, in quo ea quaestio vertat, et, quod iuri dignitatique Saxonicae fraudi esse non possit, idoneis sufficientibusque argumentis ostendi: neque sic tamen mea sententia periculo vacavit, nisi ope patrocinioque

purpurati cuiusdam iis ex molestiis expeditus fuissem. Itaque haec missa facio et nihil plane mihi indulgeo, ne praepotentium offensas incurram, hoc praecipue tempore, quo repentinus casus suam eripere historicis libertarem porest. Fallax, infidum suspicioneque plenum est seculum et causas odii saepe quaerit, dum non habet, et, quibus omne officii genus debebat, acerbitarem insectationesque rependit. Quod tibi praeter omnem culpam accidit perinde, ut mihi, cui ius potestatemque publice disputandi invidia ademit. Cumque ea de causa Dresdam peterem et, quid de litibus Academiae sentiret Aula, cognoscerem, silentio acquiescendum duxi. Interim nihil ago. Disputare non audeo. Scribere est periculosum et dissdii causas captare patronis videntur, qui de his ac talibus rebus eos interpellant. Igitur certa ratio me huc induxit, ut firmo animo patiar, quod mutare non est integrum, ne collectam gratiam recusato obsequio effundam. Ipsa etiam eruditio interior multis invisa est, nec multi curant, qualis conditio eorum sit, qui cum docendi molestiis conslictantur. Sive enim quid conamur, odio est; conari desinimus, negligentiae loco ducitur. Saepe mecum repuro, quid summis viris, Hortledero Bruschioque, acciderit, qui optimis meritis summum sane periculum adierunt. Credo, plerosque praepotentes proceres, quorum gratia adversarii nostri se muniunt, ad hanc suspicionem de nostris studiis conceptam temeritate Oldenburgeri

excitatos esse, de quo, accepi, Viennae dixisse purpuratos, si bellum confectum esset Gallicum, vel in Indiam profugo animad versionis suae exemplum expectandum fore. De Pufendorfii offensis praesens aliquando tibi Lipsiae commemorabo, quippe quod in his regionibus omni prope spe gratiae honorisque excidit. Et nuper quidam in vicina Academia in Thuringiae rebus non modo non satisfecir, sed plerisque etiam talem suspicionem movit, ut mirarer, cum audirem. Commodum tunc usu venit, ut de iure publico, quod in Academiis docetur, mentionem facerem, Vix hoc dixeram, cum alius subiecit, iis rebus et a iure civili abduci iuventutem, et praeiudiciis impediri, et novis opinionibus corrumpi. Excusavi hoc, ut potui: sed alius reponebat, abditas eius artis rationes aulas sibi servare et, quae ab Academiis doceantur, ab unoquoque iuris perito posse intelligi, si ad conficienda negotia adhibeatur. Vna opera notabatur quidam sama meritisque egregius vir, qui, instaurato hoc studio, viam ad dissidia Principum munivisset. Hinc vehementius in Scharschmidium dicebatur, qui hoc ageret studeretque, ut suis auditoribus ius civile privatum dissvaderet, publico contentus. Ego, quid ille faceret, ignarus pro causa Professorum pro viribus steti atque de tua causa fic existimavi: cedendum esse quodammado tempestati, cum, quod iureconsulti, praecipue Bornius, quem tamen, non credo, tibi in ea re esse adversum, maxime in aula valent, tum quod iuris

publici titulum in odium praeiudiciumque tuum interpretari possunt. Tum vero, mea opinione, ad diluendum obiecta sussicit, quod non iuris publici formam. rationem que, prout ad iurisconsultos pentinet, sed eius tantummodo Imperiique actorum historiam, legibus prudentiae civilis ornatam instructamque exponere voluisti. Eo sensu ius publicum intellectum, id est, finibus commentationum historicarum et publicarum comprehenstum, ad iuris peritiam, quippe quae eo se non porrigir, nullo modo spectat: ersi historia, quam philosophia civilis expolit et quasi animat, omni iure haec complectitur et tractar. Hinc fundamenti rationes depromit iurisconsultus et, quatenus ab historia civili edoctus de iusto iniustoque tandem sententiam dicit. Ne nunc dicam, multum interesse inter iurisperitum et iuris prudentum, quanquam vix consultum sit de industria iritare crabrones, quos temperamento iustae moderataeque defensionis a nobis avertamus, quo et muneris, et dignitatis nostrae fines sie caute circumspecteque tueamur, et litigandi temere rixandique suspicionem, quam nullo etiam merito philosophis saepe tribunt imputantque, rerum nostrarum satagentes evitemus. d. XIX. Sept. CIC ICC LXXVII.

CCCCXXV. HENRICO, L. B. A FRISEN.

RVgiae oppugnatio simul incepta et confecta est, quae non modo Sundii horreum. sed etiam.

praesidium fuit, quo futurum sperat Brandenburgicus, ut Sedinum pertinaciae causas mutet, commutataque Sveonum foptuna, moveatur ad faciendam deditionem. Ea res sic gesta est. Dani, classe ad litora appulsa, milites in planiciem, quae inter duos montes interiecta est, summa cum ratione consilioque exposuerunt. Nam Koenigsmarckius, in Sedini fortunam erectus, commodum vires distraxerat atque inter Sundium et Gryphisvaldiam cum parte copiarum constiterat auctor idem et hortator, ut ultima expectarent Sedinenses, ipe pacis Nimmegae coalescentis freti, iuxta quam in potestate ditioneque Sveonum mansuri essent. Cum enim auxilium amplius polliceri non posset, hanc reperit fallaciam, ad incautum et per se firmum proposito populum in fide Regis Svedici retinendum. Interim Dani a Brandenburgieo submoniti instantisque hiemis periculum veriti, omnes vires ad invadendam Rugiam comparant consiliumque exscensionis feliciter exequuntur. Multi Danorum per angustum locum subeuntium ceciderunt, quos tamen Sveones celeritate hostis praeoccupati aditu prohibere non potuerunt. His rebus commonefactus Koenigsmarekius obviam hosti processit, contractis undique auxiliis ultimam belli fortunam. tentaturus. Sed propulsatus Sundium cum parva manu se recipit, quod, adempta Rugia, non habet, unde annonam accipiat et res defensioni necessarias. Atque haec conversio effecit, ut Sedinenses iam obstinationis suae poeniteat vulgusque desinat vehementius dicere

in Brandenburgicum, et plane etiam nosse sortem suam, in qua fortuna maxime dolent, tot impensas ab se pro Sveonibus factas, pecuniam in primis mutuo datam, quam, dedita urbe, nunquam essent recepturi. Quae opinio eos non fallet. Optandum sane esset, ut pari felicitate Gallicum iugum ab Alsatia, quae iterum incendiis foedatur, depelli posset, quod Germanis magnae laudi salutique futurum esset. Sed, sive Batavi non servarunt propositi perficiendi fidem, sive occasio a nostris neglecta est, sive loci et annonae difficultates obstiterunt, res Germanica ad Rhenum nimis videtur esse inclinata. Lotharingi conatis semper praevertit Crequius et aditu interclusit nostros, quem ferro aperire difficilimum erit. Nec melior successus fuit apud Basileam, ubi copiae foederatae magna impedimentorum militarium iactura se receperunt et locum, quem ad reprimendos Gallos delegerant, Gallis subsidio Crequiano auctis permiserunt. In quo negotio probavit insignem rei militaris prudentiam Monglassius et duram superioris aestatis fortunam bene sapienterque emendavit. Batavi difficultates numarias et prope ignaviam tribunorum queruntur, resque ibi miseriores sunt, quam ut dici possit. In Moschorum castris Cosaci fidem officiumque deseruerunt. Poloni, tanquam otiosi spectatores, in dubia incertaque pace conquiescunt. Turcae, Cosacis in fidem assumptis, adhuc tamen diffidunt viribus Moschique potentiam subverentur, fatalem quippe sibi et perniciosam futuram, si Cosaci

pro more Silo rursus fidem mutarent partesque Moschorum de integro amplecterentur. Interea te DEVS salvum sospitemque, cum filio totaque illustrissima familia, praestet. d. XXI. Septemb. CIC ICC LXXVII.

CCCCXXVI. ANDR. ERASMO SEIDELIO.

TVa consvetudo mihi est iucundissima et mirifice heri me colloquium tuum recreavit, dum Castorem et Pollucem ex Tranquillo et Valerio Maximo illustrandum sumeremus, Caesaresque ipsos post mortem triumphantes in numis intueremur, et antiquitates haud vulgares sic satis quidem diligenter erueremus. Quod eiusmodi est, ut tibi gratias agere necesse habeam, quod multum studii ad historiam Romanam a me expoliendam doctissimis pariter sermonibus, et duraturis ad posteritatem monumentis conferre voluisti. Numos ipse tibi praesenti reddam: interim delectationis fructum mihi usque ad diem crastinum concedas. Cunctatio Tiberii a me in bonum omen accipitur et probum maturumque aliquid pollicetur. De coena Platonica aestimabis bonum erga te animum meum et credes, me semper tibi deditis simum fore. d. XXII. Sept. CIC ICC LXXVII.

CCCCXXVII. ADAMO CHRISTOPH. IACOBI.

EX thermis Teplicensibus reverso tibi gratulor, quod salvum sospitemque iterum Dresda te excepit, et fortunae ac saluti publicae, cui tu maxime prodesse soles, ex animi sententia servavit. Sveonum imminutae res, occupata Rugia, non modo populum Sedinensem, sed etiam Sundensem, cui ex ea insula omnis annona affertur, dubium atque ancipitem relinquunt. Tum vero Iemptiam, veterem Norvagiae partem, ductu Guldenlovii Dani feliciter receperunt et insulam Aroschiam, ac montana circumiecta in potestatem suam redegerunt. Apud Rhenum Mosamque omnia insolenter faciunt Galli, et conditiones pacis iam in armis ferunt, sive quod Foederati commeatus penuria laborarunt, sive quod fato quodam limes potentiae Germanicae nostrorum temporum expeditiones irritas reddit atque infelices. Pars copiarum, quae prope Basileam constitit, magna cum instrumenti bellici impedimentorumque iactura se recepit, et Gallici tribuni Monglassii, novis supplementis aucti impetum sustinere non potuit. Interim hostis pro libidine oppida vicosque exurit, et Hispanorum tarda ac difficilia ad pacem ingenia iam demum accendit satis. Anglus, qui specie honoris conciliandi Gallicis, rebus consulit, clanculum pecunia ad id negotium conductus novum cum Rege Lusitaniae foedus pepigit, quod terrori Hispanorum datum est, qui minantur, publicaturos

fortunas mercatorum Anglicorum, nisi rex per universum regnum edicat, ut milites eius facessant quantocyus armaque ponant. Ille firmus contra perstat in sententia muneris conciliandi et publice populo suo miseriam, privatim sibi divitias parat. Hamburgi plebs excitavit motum contra Seniores, de quorum fide haud recte existumant, more vulgi turbidi et discordantis, si non ab uno capite regatur. Danum, Brandenburgicum, Luneburgicum prope infestos habent et, male secum agi, putant, quod sub Caesareis auspiciis cum elegissent belli socialis partes, tum ingens damnum commerciis totique urbi dedissent. Accedunt diffidentia, suspiciones, pestes rerumpublicarum, maxime earum, quae populares nominantur. Paucis abhinc diebus raros selectosque numos omnis generis accepi, sane idoneos illustrandae antiquitati Romanae veterum et consequentium temporum. Nicolai Leuthingeri historia Marchica, quae ne Berolini quidem integra est, asservatur in bibliotheca Seidelii senis, consiliarii antehac Brandenburgici, nunc in Pomerania commorantis, Cuius filius in Italiam rendit et tuo patrocinio ornari gestit, si revertatur, quod certa ex ratione patriae utile futurum reor. Duos libros, Patrone, quorum Dresdae mentionem fecisti, perferendos curavi omneque meum studium observantiamque approbare tibi volui, id unum porro abs te petens, ut datam occasionem me ad honorificentiorem locum evehendi, negligere hoc tempore ne velis. Quod ut ultro promisisti, ita, ut hanc benevolentiam mihi reipsa confirmes,

CCCCXXVIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

MAgna mutatio impendet Pomeraniae, posteaquam Rugiam vicinasque insulas Dani in potestatem suam redegerunt vindicantque iam praedationes a patre, Ioanne Christophoro, factas, in filii Ottonis Gvilelmi caput, ut una Sveonibus hanc vicem reddant, quippe per quos factum est, ut et inciperetur, et aleretur Gallicum istud patriaeque funestum bellum. Sedinum prope ultima patitur, pertinacius futurum, si Dani aditu in Rugiam prohiberi potuissent. Luneburgici forsan subeuntes partem valli occuparunt, quae res quorsum evasura sit, cordati cives facile intelligunt deditionemque optant, quam ut perscribam, credo, brevi futurum esse, haud quidem, ut laetari velim alieno malo, quanquam eius ipsi sibi auctores Sveones fuerunt; sed, ut haec causa ratioque maturandae pacis esse possit. Gallus enim tametsi calliditate sua consilia Foederatorum ad Rhenum Mosamque antevertit: tamen utilitatis suae foederisque causa Sveonum vicem dolet, ut qui in posterum conatus suos contra Austriam adiuvare nequeant, si e finibus istis eiiciantur. Nam in Poloniae regno, inopia et dissensionibus perturbato, nihil reperit sibi profuturum, quanquam Sveones morae trahendae causa, Sedinensibus spem

fecerunt auxilii ex Livonia per Poloniam submittendi: tum gloriati sunt, si illac transeant, socias Polonorum aliquot cohortes esse accessuras, quas frustra tamen expectarunt. Misera quippe eius regni, bellis morbisque exhausti, conditio est adeo, ut ne sibi quidem hoc rerum statu sufficiat agnoscatque, verum esse, quod fama in Polonia vulgavit, male agi cum Polonia, si Austrios infensos habeat, Crequius totam superiorem Alsatiam cladibus, ruinis atque incendiis foedavit; nec melior fortuna inferiori imminet. Brisgavia, vetus Austriae Patrimonium, ferro ignique vastatum: Saxo-Isenacensis cohortes fusae fugaraeque: impedimenta militaria instrumentumque bellicum captum: vici pagique eius regionis exusti: muri urbium solo aequati: omnia denique misera perditaque propemodum videntur. Sola urbs Argentoratensis fugientium reliquias excepit et tutata est, quas in universum deleturus fuisset Crequius, si receptu versus eam caruissent. Auriacus omnibus Foederatis fere est suspectus, maxime Hispanis, qui pariter ab hoste sociisque suis belli molestiis vexantur. Alii solutam Caroloregiae obsidionem, alii omissam adoreindi hostis occasionem, nonnulli studium in Gallos haud incertis indiciis proditum obiiciunt: multi etiam affirmant, ab eo tempore quo Beulingum ad Anglos dimisisset, frigidam regis istorum propensionem erga Hispanos apparuisse atque interiorem communicationem cum Villa Hermosa, rectore Belgii Hispanici, omissam fuisse. Sed utcunque haec se habeant, purgavit se in Senatu Belgii Foederati Ordinum

Auriacus et consilium Mariae Eboracensis domum ducendae iniit, quod brevi est perfecturus, ut vel sic ostendat, quam regi isti, qui obnoxius est Gallis, studeat placeatque. Batavis et molestias, et diffidentiam excitat Antistes Monasteriensis et, invitis ipsis, Comitem Bentheimensem, sacrorum reformatorum desertorem, in fidem patrocinii accepit atque ita se gessit, ut controversiae Embdanae haud quaquam laetus sit exitus futurus, cum non Embda modo; sed etiam Omelandia, e regione Frisiae sita insula, temere et praefracte sacri Imperii iurisdictionem declinet et mandatae Antistiti executioni omnibus modis renitatur. d. IV. Octobr. CIC ICC LCCVII.

CCCCXXVIIII. N. N.

SEdinum ad ultima redactum, accepi miratusque sum civium calamitate prope confectorum pertinaciam, et sperantium auxilia vanitatem. Sed brevi ipsos poenitebit consilii praecipitis et audaciae, quae iustam quoque causam, qua ipsi tamen nullo modo gloriari possunt, destituit, laudemque superiorem eius urbis corrumpit atque in praesentissimum periculum adducit. Meminisse debuerunt, bellum sociale, Caesaris Imperiique nomine geri contra iniustos violatores fidei pactorumque oblitos, ipsisque, etiamsi vires ad resistendum suppetant, pertinaciaque se, tanquam muro adhuc muniant, causam tamen iustam prorsus deesse. Nam, soluti sacramento a supremo domino et tam diuturna

obsidione fatigati fractique, sine ratione ultima expectant, neque fortes se, sed audaces temerariosque demonstrant. Interim urbs ruinis foedatur et cum rem integram incolumemque nancisci potuissent, colore fidei Sveonibus pracstandae furorem tegunt pessimeque consulunt sibi. Credo tamen, Rugiae occupationem ipsos monituram, ut tandem sapiant exitiumque suum avertant: quanquam hic fuerunt male creduli, qui, totam Danorum fortunam commutatam fuisse, affirmarunt: sed tam inepte et absurde, ut merito suo a cordatis irrisi fuerint explosique. Orationis, quam meditaris, accipe formam hanc et quaedam quasi partium lineamenta. Elogia Principis et expositionem tuae industriae reservo, nisi id, quod affectum habes, mihi transmittere limamque meam expectare velis. De cetero, si studium tibi navare possum in conditione circumspicienda, re experieris, transacta hieme, animum tuorum commodorum multo cupidissimum. Vale. celerrime. d. VI. Octobr. CIC ICC LXXVII.

CCCCXXX. N. IVNGHANSIO.

PAulus Fridebornius auctor est illius eteostiehi, cuius in epistola meministi. Decepit enim te, qui aliter tradidit, non malitia quidem ingenii, sed ignoratione Chronici, quod is edidit, in errorem adductus. Sedinum adhuc se defendit pertinaciaque

se armat: ad ultimum tamen non resistet. Sveones de Scania decedunt et movent versus Norvegiam, ubi male rem gerunt. De rumore proxime dissipato, miror, quid fuerit, quod ei causam dedit: mihi, quoquo modo res cadat, bene ominabor. Paserinio in Italiam profecturo utinam comitem me adiungere per gratiam patronorum liceret! Vale. d. IX. Octobr. CIC ICC LXXVII.

CCCCXXXI. L. BAGGERO, THEOL. DANO.

SImul ac literas tuas legi, mirifice recreatus sum, eo magis, quod sententiam, quam de militia foederata scripseram, iam eventus quoque approbavit et potentissimi Regis vestri, in Rugiam exscendentis, arma totamque expeditionem sic fortunavit, ut in spem veniam, fore, ut hostes tandem omnibus cum impedimentis suis e finibus Germaniae eiiciantur, Eritque vel una haec ratio sufficiens expugnandae Sedinensium pertinaciae, quod, intercepta Rugia, quae Sundii semper horreum fuit, auxilii ab Sveonibus expectati vanitatem vident. Quorum tanta in hunc usque diem audacia fuit, ut Regis sui fortunae confisi abiecte probroseque de Brandenburgico loquerentur, eique per dicterium quoddam famosumque carmen in vallo stantes illuderent, et quasi violatorem templorum, quae, directis in urbem

tormentis, deiecerat, criminarentur. Mora obsidionis tracta est promissis Koenigsmarckii, qui in spem auxiliorum, ex Livonia Poloniaque submittendorum, oppidanos a Brandenburgico alienissimos erexit; sed magno suo malo, dum inter Sundium et Gryphisvaldiam consisteret. Quin his rebus evenit, ut Dani occasione usi interim militem exponerent in Rugiam et resistentes, quos ad tuendam insulam reliquerat, sic distractis viribus, impares propulsarent. Neque Dani modo; sed etiam Norvagi vestri, quos una obsequii fides coniunxit, magnam fortitudinis laudem ex huius anni expeditione ceperunt. Nam consilia Sveonum anteverterunt et, erepta Iemptia, res suas praeclare stabiliverunt hostesque resistere ausos fortissime profligarunt. Vestervickum igni vastarunt. Narcopiam diripuerunt vicinasque oras depraedati sunt more belli consilioque ad id suscepto, ut hostes, tale quid facturos per fortunam, si potuissent, sic quoque praevenirent. Dispar militiae ratio exitusque apud Rhenum Mosamque fuit, cum ob annonae penuriam, quae Caesareis permolesta accidit, tum ob sociorum, qui, privati commodi causa, opportunitatem expugnandae Caroloregiae aggrediendique hostis, omiserunt, negligentiam forte atque tergiversationem. Quod Foederatorum ministri graviter pro eo, ac par est, ferunt, verentes, praeoccupatum a Crequio Lotharingum propositum vindicandae Alsatiae hospitiorumque, ibi designandorum, consequi non potuisse. Cuius rei causas tibi rectius explorare licet, versaturo inter

Batavos et liberae gentis lingvae commercium habituro. In rebus studiorum veterem, quam nosti, legem consvetudinemque servamus. In numorum antiquitate valde mihi satisfecit Tristanus adeo, ut vel unus ille huius studii dux auctorque idoneus esse possit. Carolus Patinus quantum debeat Antonio Augustino et Laevino Torrentio, ipse tu, me non monente, recordaris: in labore tamen diligentiaque eius nihil temere reprehendam, cuius etiam extat Fulvii Vrsini editio, qua rectissime in huius studii parte utimur. Matthaeum Hostium de ponderibus et mensuris, nescio, an videris, cuius legendi ratio maximopere valet ad Budaeum de asse evolvendum, quo viro, illo quidem aevo, nihil maius Gallia habuit. Siquidem eius opera factum est, ut Athenae quasi Parisios commigrarent, auspiciis Francisei I. magnum nomen meriti, si curam providentiamque rei literariae aestimare ingredior. Nobilissimo Braunmanno historias Italicas cum primis legendas commendo, cum ob delitias lingvae, tum ob prudentiam maxime reconditam. Puto, operae pretium facturum, si Machiavelli opera, detractis, quae vitium habent, diligentissime perlustret et cum novis exemplis contendat, atque ex praeteritis de instantibus iudicet sententiamque dicat. Res praesentium temporum usu tractationeque accuratius explorabit hoc felicius, quod audivi apud Batavos aliquid edi, quo fontes capitaque proximarum conversionum continentur. Id vero an ita se habeat, tibi ex propinquo sciscitari integrum erit. In eloquentia civili

morem teneat institutumque superioris laudis et, si utile videatur, concionum viginti et plurium ideas de rebus hodiernis, animi causa a me privatim scriptas, prima quaque occasione perferendas, expectet. Vale, nobilissime vir, et Braunmannum et Iacobserum saluta. Eid. Octobr. CIC ICC LXXVII.

CCCCXXXII. N. IVNGHANSIO.

SEdinum usque ad diem Martini, qui in fastis est, impetum forte, vix certe diutius sustinebit. Rugium deseruit Koenigsmarckius fortunamque Sedinensem receptu hoc magis afflictam reddit. Sundium difficili est animo ad intromittendos Sveonas, quippe quod monet terretque exemplum Sedini, iam in vastitatem solitudinemque redacti. Novum istud hominum genus, de quo scribis, inepte eruditione sua superbit atque ingenio suo indulget, quod infra meam tuamque iram est. Vale. d. XIX. Oct. CIC ICC LXXVII.

CCCCXXXIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

SVeones, Danis novo supplemento auctis impares, de tota Rugia decesserunt, ac ad moenia Sundii usque milites intromittere recusantis sese receperunt. Ob eam causam in summo discrimine est Sedinum, quod praeter vastitatem, quam ibi fecit hostis, pulveris pyrii penuria laborat

cernitque iam omnia extrema sibi instare, Plerique honoratiores cives deditionem optant; sed vulgus in sententia sua etiamnum perstat, quod tamen vel unus repentinus casus mutare potest. Brandenburgicus in conventu Neomagensi comiter postulat, ut suis regionibus sic in posterum caveatur, ne ex Pomerania, qua spectat orientem, infestari possit: quod eo dirigitur, ut Sveones plane ex iis finibus eiiciantur. Eodem valet Dani consilium, a quo Austria, veteri renovatoque in Sveones odio, non abhorret. Hispani etiam hoc volunt maximopere et cupiunt, ut omnia in Germania amittant, ut amicitiae Gallicae has poenas pendant. Verum exercitus Caesareus parum feliciter rem gerit, praevertente ubique Crequio et hibernorum commoditates praeripiente. Sive enim vigilantia, sive fides in plerisque tribunis desideratur. Queri fortunam suam necesse habet Lotharingus, quod proxime montem Cocharum florem suorum amisit. Sane multi tribuni in suspicionem negligentiae, quidam etiam proditionis venerunt: nec multum abest, quin Caplierius iudicium repetundarum Viennae sit subiturus. Ex vicinia diversi rumores perferuntur, qui eo valent, ut tua prudentia contra onus hospitiorum militarium fines nostros muniat, quae, capto Sedino, forsan solicitabuntur: cetera constantia fidesque patriae, Austriusque amor et necessitudo facile tutabuntur. Ego in primis tuis consiliis laboribusque omnia laeta prosperaque, et aetatem omnibus molestiis resistentem

CCCCXXXIIII. DAVIDI PEVCERO.

SAepe consilium cepi scribendarum ad te literarum, quod ut perficiam, fratris tui abitus nie induxit. Nostrae res hic sunt eiusmodi, ut antehac fuerunt. Pace et otio simul omnes fruimur ac laetamur. Id vero mirari subit, quid sit, quod celeberrimus Lambecius opus bibliothecae Vindobonensis non persequatur. Varii hic, ut fieri solet, rumores iudiciaque circumferuntur. Expeditio Ducis Caroli cur tam infausta fuerit, tota Europa, quae secessionem a Gallo facit, miratur. Inopia annonae militaris, Auriaci tergiversationes, non satis ab Hispanis provisae, Caesarem optimum haud dubie ad indignationem commoverunt. Multi affirmant, iudicium repetundarum instituere et curati aerarii militaris rationes a Caplierio exigere velle. Plures inedia, quam ferrum confecit, solutis in risum hostibus et occasiones ubique praeripientibus. Cladem in Alsatia iamdum bis uno fere tempore accepimus, Gallosque sive fato, sive incuria insolentiores reddidimus, quippe qui iam prorsus iniquas conditiones Hispanis Ducique Carolo ferunt, ius in armis ostendentes. Solus Danus mari victor fuit, profligatis passim Sveonibus; sed pro Scania ultima sane, mea opinione, passuris. De Rugia discessit Koenigsmarckius, quod Sedino maximum terrorem incussit: etsi

eius cives adhuc difficiles sint atque obstinati. Credo fore, ut brevi eorum deditio omnem fortunam Svedieam converrat. Danis auspicato cecidit exscensio in Rugiam, sine qua miseri plane futuri fuissent. Sobiescius Brandenburgicum pro Strauchio deprecatus est, regnumque inopia et morbis bellisque exhaustum subtristis intuetur, existimatque, Poloniam sine amicitia auxilioque Austrio iacere. Kamieniciae iactrira vel sola tanta est, ut nunquam resarciri possit. Brandenburgici spes omnis ex Sedini deditione pendet, quam si casus mutaret, irrita quoque tota eius expeditio futura esset. d. XXIV. Octobr. CIC IC LXXVII.

CCCCXXXV. IOACHIMO FELLERO.

ET pietati meae, et honori tuo convenit, ut Thomasianas necessitudines tibi gratuler, quibus familiam nuper lapsam fulcis iterum et sic ornas, ut rebus tuis non melius consulere potuisse videaris. Afficior quodammodo sensu felicitatis tuae et voveo, ut perpetua constansque sit, ac una mente animoque sponsi colatis inter vos ac mutuo diligatis, Non enim modo amicus amico; sed etiam poeta poetae bene precor, ego quidem infelix et spe tua minor; fide tamen amicitiaque nullo vantum inferior. Te autem hortor, ut ante nuptias ritu veteri sacrifices, ut vires artis tanto felicius experiaris summaque ope enitaris, ut soceri decus per te inerementa capiat, et nova quaedam gens

eaque parentibus haud ignobilior, in nomen familiamque tuam coalescat. Vtere ergo rei bene gerendae occasione et opes, copiasque poetae omnes expone, ut poetriam re factisque declarare possis. d. XXXI. Octobr. CIC IC LXXVII.

CCCCXXXVI. ADAMO CHRISTOPH. IACOBI.

IAm aliquot abhinc diebus certior factus sum, Titum in spem potiundi sacerdotii aulici evectum, eo consilio ad vos discessisse, ut orationis sacrae specimen daret. Qui nuncius cum minime vanus videretur, tum sane mihi summopere gratus fuit propterea, quod credam, ita futurum esse, ut expectationis meae fructum capiam, si patrocinio tuo honestos meos conatus iuves. Nec dubito, quin pro summa tua auctoritate commoda mea tuearis, ut reditus LX. aureorum a Marco nullo meo merito intercepti iterum dependantur. Quod omni studio operaque non tibi quidem, cui nihil, praeterquam grati animi officium praestare possum; sed filiis tuis in laudem familiae tuae natis rependam et, quae decet clientem, fide industriaque studiis ipsorum ornandis operam navabo. Pietatem quoque cum votis pro te faciendis, tum monimentis ingenii edendis demonstrabo. Ex. Svedia affertur, Regem ex febri esse mortuum, nec sine veneni suspicione eo, quod sunt veriti proceres, ne studio populi pleniorem regendi potestatem nancisceretur,

eiusmodi commutationem fieri passi fuissent. Quod si accidit, prout rumor tulit, iam totius Pomeraniae iacturam fecerunt. Sedinum enim ad extrema redactum tandem se continere non potest, quin deditionem faciat. Princeps Auriacus necessitudine Anglica contra diffidentiam suspicionesque Foederati Belgii se firmat, cuius ad suos reditus vel certam spem pacis, vel metum longioris belli est allaturus. Caesarei cis Rhenum hiberna intrant: stationes praetorianorum Augustae Vangionum disponentes. Pontificii sacerdotes proconcione minantur bellum, affirmantes, arma in Protestantes versum iri, quanquam Caesar moderationem prae se fert et Principes Imperii obtestatur, ut consilia operamque conferant ad pacem honestam stabilemque obtinendam nomineque Germano dignam. d. VIII. Nov. CIC IC LXXVII.

CCCCXXXVII. HERM. CONRINGlO.

CVm saepe tuorum recordari meritorum mihi in mentem venit: tum de illis patriae in universum gratulor ac voveo, ut bona semper integraque valetudine fruaris. Valde enim me perturbavit doloreque propemodum confecit iste nuncius, qui de morbo tuo allatus iam omnem spem praecidisse mihi videbatur te appellandi in posterum coramque salutandi. Diu enim est, quod cogitare coepi, quemadmodum tibi officium probarem; sed ita huc usque fortuna mecum

egit, ut vel invito mihi suscipiendi itineris opportunitatem tertia vice eripuerit. Proxima enim aestate necesse habui Dresdam proficisci, cum, ut me contra dominatum hominis tibi haud ignoti firmarem: tum ut praesens indicarem, eum talia agere hic et moliri, quae sufferre longius et perpeti nemo posset. Cum tui mentio fieret crebra et honorifica, non potui committere, ut silentium eius rei vitio mihi dares. Abituro enim plerique summo loco viri dixerunt, ut te quamprimum per literas nomine suo salvere iuberem precarerque confirmatas vires, valetudinemque optimam et constantem. Qua pietate cum defungi animus esset, in tempore ad me venit curatoris annonae aulieae filius, M. Hahnius, rogans, ut sibi ad te alloquendum aditum patefacerem, quod defugere non potui; neque tamen, summe vir, moleste feres. Studet enim, tibi approbare observantiam suam et vel tuo conspectu apud nostros gloriari. Illud vero te fugere non existimo quid in vicina Bohemia Austriaque sacerdotes Pontificii agant, qui pro concione res eiusmodi proferunt, quae ad diffidentiam suspicionesque excitandas plurimum valent. Bavarus per legatum pronunciavit, maiora parari, quam ut res Protestantium ferant. Nec plane spernendum duxerim, quod Antistes Monasteriensis iniquis postulatis vicinorum Principum animos commoverit, quod Gvelphi vestri pro summa prudentia iam pridem perspexerunt. Sed, utcunque illi putant, ex Sveonum ruinis omnem Protestantium fortunam

pendere: tamen eos fallent sua consilla, nec sinet Caesaris, se et Imperium defendere satis habentis, orbitas, ut hominibus ad turbas concitandas natis tale quid indulgeat: etsi iuspicamur, ex Vngaria nihil laetum Silesiae impendere, pro libitu moderante omnia Collonitschio, ut una lege religioneque hereditariae regiones contineantur. Quo statu Sedini deditio optanda est, ut pariter contra externas intestinasque molitiones Germania muniatur. Sveonibus autem suis cur tam male consuluerit Gardius, causae equidem in expedito sunt et certe tibi accuratius notae. Nam cum hoc bello regi suo pleniorem potentiam struere firmareque contra partes dissidentium Ordinum vellet, tum praecipiti consilio nimiaque fiducia, omnem prope regni istius fortunam convertit. Ioannes Sobiescius, cuius affinis, Marchio Bethunius, nuper admodum Vngariam, accitis contractsque ex Polonia auxiliis, conturbavit, et Poloniae suac et Gedanensi urbi Stephanum Bathorium referre gestit. Andream Olsovscium, summum eius gentis virum; sed illi urbi valde infensum, amisit graviterque obitum hunc tulit, nun secus, atque nos iacturam Schuzii, sanctissimi aulae Cellensis administri pro eo, ac debemus, querimur ac deploramus. Auriaci ad suos reditus Batavos non magis, quam totam Europam in novam spem erigit: plerisque etiam metum intendit continuandi atrocius belli. De quibus et aliis coram loqui, et tuam audire sententiam indiciumque multo exquisitissimum, privatim opto, tuo patrocinio me studiaque

CCCCXXXVIII. HENRICO, L. B. a FRISEN.

CVm e Rugia, quae tota est Danicae ditioni sub iecta, proxime solvisset Rex Chrisftianus V. coorta est tempestas tam gravis, ut nuncii Hamburgum perlati fuerint, eum periisse. Sed salvus incolumisque in Daniam rediit, non sine magno eius aulae gaudio propterea, quod omnis spes ex illa ex peditione pependit. Scaniam enim ad ultimum defendent Sveones non passuri, ut ex continenti infestari possit. Ex Norvagia enim diffcile impeditumque iter est per montes et paludes, quibus passim aditu intercluduntur: neque ultra Iemutiam facile Norvagi movebunt castra, deterriti montibus vastisque solitudinibus, per quas annona militaris inferri non potest. Interim Dani tributis immodicis consumuntur, recepturi libertatem, si quid Regi adversum accidisset, ut sunt repentiini casus mortalium, qui voluntates rectissimas saepe cumulant. Populus enim a peregrino milite per agrum vexatus maleque habitus iniquam sortem queritur, optatque pacem, Dano a conditionibus non alieniori, si Sveones de Scania et Pomerania decedere vellent. Sed iam eius res firmat Rugia, sine qua tota huius anni expeditio frustra fuisset. Duomillia suorum Brandenburgico submittet propterea, quod inter eos constitutum est, ut obsidio ne solvatur,

priusquam deditionem Sedinenses fecerint. Nec fieri potest, ut urbs liberetur, nec elabatur Koenigsmarckius, omni aditu interclusus et sibi ipsi non suffecturus. Francofurto ad Moenum permolestus est Moguntinus et eius multa privilegia petit, amicitia Caesaris nixus, cuius in eo magnum situm est momentum. Credo ego, bellum maioribus viribus gestum iri, si Sedinum occupatum fuerit; neque, ut nunc res sunt, emergent Sveones iacturaque eius urbis multa immutabit consilia er Gallum foederatum sic prosternet, ut ab ea parte nihil in posterum auxilii sperare possit. Crequius, hiberna superioris Alsatiae tutaturus, propter pabulationis inopiam multas molestias est perpessus. Aliquot millia equorum fame consecta intolerabilem prope foetorem excitarunt adeo, ut de movendis versus montana castris consilium capere necesse haberet. Nostros, cum, e Galliae finibus rerrocederent, iam quasi inedia debellatos, nullo negotio plane debellare potuisset, si viribus suis confisus occalionem quaesivisset. Reverso etiam haud difficile fuisset Philippiburgum intercipere, annona tunc atque milite destitutum. In Catalaunia afflictas Hispanorum res instauravit Montereius, nec fortuna Gallorum in Sicilia tam prospera iam est, atque non pridem fuit, nisi quod in Belgio res Hispanorum male geritur, quanquam Monasterienses pro Hispanis strenue laborant et Traiectense praesidium omnibus modis impediunt, quo minus tam crebras erupriones faciat. Ceterae eius actiones

in Bremensi Frisioque agro sunt suspectae. Ottersburgam exquisitissime munivit. Insigniorem Visurgis partem, cesso a Danis in compeniationem sumptuum nomine auxilii factorum Carsburgo, quam in potestarem redegit et ipsum quoque ius patronatus in Bremensem ditionem, non sine metu indignationeque vicinorum Principum, affectavit. Auriacus, plebis studiis nixus, et Foederatis, et Ordinibus Belgicis multas, nec inanes suspiciones movit creditque, unum potentiae, quam pleniorem optat, praesidium in Anglia futurum. Rex Poloniae ab Austriis alienior Poloniae, et inprimis Gedano Stephanum Bathorium referre studer, cuius consilia firmavit Andreas Olsovscius, nuper Gedani, nec sine Regis, quem Viennae offensus postea in Austriae odium erexerat, dolore et publica comploratione mortuus. Dum haec scribo, affertur, Sedinum in summis esse angustiis er Bustio per occulta itinera ad Koenigsmarckium digresso cumque spe auxilii reverso, manus iniecisse, expectantes eventum praescripti temporis, quo ex promisso liberentur, Interim Bethunius, Sobiescianae coniugis frater, coniuratos Vngaros ad res novas moliendum accendit, Rege id excusante, quod neque suo, neque reipublicae consilio hoc tale fiat, ex quo quid futurum sit, facile liceat ominari. Ego in pietate acquiesco et consiliis actionibusque tuis bene precari contentus in religione cultus persevero. d. XI. Novembr. CIC ICC LXXVII.

CCCCXXXVIIII. ADAMO CHRISTOPH. IACOBI.

QVod tam liberaliter et benevole mentem atque sententiam de honesto instituto meo declarasti, egregium, duco, esse beneficium omnibusque modis praedicandum. Igitur summo semper studio efficiam, ut fidem studiumque constantis clientis tibi probem et filiorum tuorum commoda non secus, ac mea, curem. Etenim maximae felicitatis loco habiturus sum, si, quorum patri plurimum debeo, eorum fortunae studiorumque liberalium adiutor esse possim. Libros abs te misses Zieglerus nosser, more suo iocans, cum schedas librosque meos intueretur, reddidit, uno consilio animoque mecum rebus tuis bene precatus, Fuitque eadem Melchioris Thilonis pietas, cum non ita pridem me inviseret tuaeque bonae valetudini inter familiare colloquium vota nuncuparet. Ex Batavis accepi, Auriacum iuratam silentii fidem regi affini Carolo II. dedisse, quod legatis Foederatorum haud vanam suspicionem movit, erst ille prae se fert, omnem operam daturum, ut hi intelligant, honestam stabilemque pacem sibi cordi esse. Crequius nostris, opinione sua deceptis iamque hiberna intrantibus, ad Friburgae, castri in Brisgoia munitissimi, obsidionem se comparavit. Vallum continuis tormentorum ictibus verberare dicitur, ut, priusquam forte nostri subsidio veniant, deditionis nuncius afferatur. Quod DEVS prohibeat ab Austriis

malum, etsi non desunt, qui hanc fortunam optent, verentes, ne meliore rerum facie belli consilia ad fpem dominatus convertant, quando Caesar patiatur, Sacerdotes suae sectae tam licenter solureque concionari, er hoc rerum statu pestem exitiumque nostris sacris denunciare. Manipuli Polonici, qui nuper admodum se in Hungariam effuderant, distracti diffipatique sunt, siquidem Caesar de iniuria sibi illata ad rempublicam perscripsit. Rex Sobiescius interim, Gedani quasi procul agens, conniver: si pleno iure regnaret, vim sane Austriae facturus mihi videretur. Sed imperator eius militiae nec leges ab rege accepit, et mala publica tot ac tanta ibi sunt, ut vix suis sumptibus istud regnum se sustentet. Sedinum iamiam creditur deditionem esse facturum, postquam de metu irruptionis Moscoviticae in Livoniam est allatum, civesque et praesidiarii inter se dissidere incipiunt, d. XVI. Nov. CIC ICC LXXVII.

CCCCXXXX. M. P. KVBELIO, LVDI BVRGENSIS MODERATORI.

ETvitam, et doctrinam tuam sic probavi semper atque dilexi, ut te omnino mea amicitia dignum putarem, venique in spem, fore, ut studiorum, quae summa cum industria inceperas, rationes maiori fortuna conficeres locumque pubis docendae honestissimum sine iactura facultatum tuarum teneres, Sed, quia de hoc praesidio

calamitas incendii te deiecit, in patientia atque bonis literis, tanquam in portu, conquiesces. Itaque miseriae tuae pariter et honori tribui, quod Schulzio, viro ad quemlibet bonum iuvandum ornandumque prompto, te commendandum esse, duxi. Ceterum de via atque ratione, quam in partiendis coetus Christiani intervallis exponendisque rerum temporumque vicissitudinibus a me designari tibi cupis, sic existimo, ut dicam, te negotium sane optimum utilissimumque suscepisse. Priusquam vero ad legendam Hottingeri historiam te compares, auctor tibi sum, ut compendium historiae Gothanae sumas diligenterque evolvas. Inde ad Casauboni exercitationes Blondellique Pseudo-Isidorum te conferas, hisque iungas Dallaeum, praestanti iudicio virum, in quibus si pro eo, ac par est, versatus. fuisti, non poeniteat operam dare Hottingero, saepe tamen nimis suae sectae partibus studenti adeo, ut, si ad nostrum usque tempus historiam producturus fuisset, offensam Theologorum nostratium etiam sedato ingenio praeditorum evitare non potuisset. Demum ad Baronium, virum infinitae lectionis, omnibus in universum subsidiis instructus venias, qui forsan a nullo alio, quam a Causabono, confutari potuit, quamvis non pigendam ea in re operam nuper Trebbichovius navarit. d. XXI. Novembr. CIC ICC LXXVII.

CCCCXXXXI. IOANNI IACOBI, IVR. STVD.

PRo summo tuo in me studio praecipis gratulationem, cuius eventus etiamnum ex fortuna pendet cuiusque fructus solum sperari debet, ne inconsulta temeritate mihi prius plaudam, quam res ex animi sententia confecta fuerit. De tuo autem ingenio rectoque animo existimabo, credere te, quod amico optes quodque scias mihi, si fortuna conatibus respondeat, gratissimum fore. Neque diffiteri possum, undique ad me perferri gratulationes, quas etsi in omen quis accipere possit: tamen ego in DEI praesidio patronorumque ope omnia colloco, quorum voluntati refragari non possum, si ita constitutum volent, ut mihi nova professio decernatur. In primis summo Maecenati nostro, qui in omnem iuvandi mei occasionem intentus est, magnam felicitatis meae partem acceptam fero benevolentiamque eius maximam quotidie collaudo, simul et voveo, ut quam diutissime rebus humanis supersit, vir et vita, et munere, et meritis sanctissimus, filiosque se haud inferiores reipublicae relinquat. De rebus, quarum incerta expectatio est, prudenter siles, existimans, privati esse pro fortuna publica deprecari, ut hostes aemulique Protestantium vafris conatibus inceptisque desistant, quippe quorum haec ratio iam se prodit, ut regna a barbaris everti malint, quam locum dari Protestantibus, quorum tamen omnia consilia

ad pacem pactorumque fidem spectant. Patrono observantiam, cultoribus studium meo nomine confirma in primisque Christianum nostrum hortare, ut in cepto laudis studiorumque proposito perseveret. Alioqui M. Neandrum, iuvenem probum atque eruditum, summo Patrono nostro per te commendo, postquam in finibus castri huius sacerdotium vacare coepit. d. XXIII. Novembr. CIC ICC LXXVII.

CCCCXXXXII. CAROLO, L. B. A FRISEN.

CVm gratiae tuae, cuius praesens absensque multos et magnos fructus cepi, subinde recordor, tum rogando instare debeo, ut diuturni silentii veniam mihi facias et pro summa, qua polles, auctoritate studia mea tuearis. Ego vicissim tantum tibi pietatis praestabo, quantum animo viribusque meis assequi possum, magnumque clientum tuorum numerum ad certamen hoc adiungam omnique tempore studebo, ut tuorum sane meritorum memoria nulla unquam mea oblivione culpaque obliteretur. Haec scribenti nuncius affertur, illustrissimum filium tuum in duello, quod propter impotentem Ranzovii animum declinare non potuisset, fortiter stetisse et irruentem in se adversarium alacriter excepisse, et non modo feliciter repulisse, sed etiam ad referendum ex arena pedem adegisse. In Germania, commutandae Protestantium rei multa, nec levia indicia se produnt, vexationes Frisiae versus orientem

sitae, a Monasteriensi Episcopo coeptae munitionesque non pridem Ducatu Bremensi, in quem etiam ius patronatus, more iurisperitorum appellatum, postulare ausus est, excitatae toti inferiori Saxoniae metum incusserunt. Parem suspicionem movit Antistitis Gurcensis, nostros haud aliter discriminis ratione, sed inusitato hodierni in Imperio moris exemplo, Acatholicos nominantis intempestivum verbum. Pleraeque sunt harum non inconsultae temeritatis suspicionum voces, quae passim in Austria a monachis ceterisque eius sectae hominibus pro suggesto iactantur, quippe qui lenitate Caesaris adeo abutuntur, ut integrum Hungariae regnum everti malint, quam Protestantibus locum dari. Similiter Gedani Rex Ioannes III. dissidentis populi occasione usus, multa audet mutare, quae libertati iuribusque sacrorum adversantur. Quae eiusmodi sunt, ut diffidentiam inter principes pariant atque a DEO insignibus armorum conversionibus puniantur. Nam et tota huius anni expeditio irrita, et intercepta proxime Friburga Sveviae, Marchiae superiori ac regionibus finitimis calamitosa accidit. Oro itaque DEVM, ut Germaniae concordiam; tibi autem familiaeque tuae sempiternam felicitatem praestet. Sedinum, quo propius ab exitio abest, eo magis de integro se obfirmat ad resistendum, ultima pro Sveonibus passurum. Aliquot tibi commendari gestiunt. Neander facerdotium prensans, quem curae atque aetas gravant, et Gleichmannus, iuvenis studiosus, subsidium studiis a Principe

Electore petens. Praeter hos Hekelius studiorum ornandorum in te omne praesidium ponit. d. XXIII. Nov. CIC ICC LXXVII.

CCCCXXXXIII. IO. FRIDER. VOLHARDO.

QVod tantum operae tibi sumis, ut omnes Silesiae antiquitates commentariosque scriptos pariter, et editos per vestiges, rem ex mea sententia conficis atque omni laude dignam. Ego, quoad tempus negotiis vacuum sinit, Sleidani telam pertexo, labore, opinor, haud inutili. Te autem rogo simul, et hortor, ut duo manu scripta opuscula mihi reddenda cures amicitiamque fide tuearis. Res Gedanenses quorsum spectent, sententiae sunt diversae. Alii, Regem in speciem pro Strauchio anniti, putant: alii, occasionem labefactandi iuris sacrorum captari, suspicantur. Ita nempe ubique hoc agitur, ut ritus Christiani Protestantium explodantur, quibus vafris conatibus mature est obsistendum. Malunt enim plerique tota regna everti, quam Protestantibus quietem dari, qui tamen in fide Principum suorum semper perstiterunt. Gedanum profecto, cur sibi timeat, causas multas et graves habet. Si recipiat Strauchium, discordia peribit, Plebs enim pertinax est et prius omnia experietur, quam ut erroris veniam ab Senatu petat. Vnum itaque dissidentis urbis remedium est, ut, auctoritate regis interposita, decretum oblivionis sanciatur. Quod si hic, plebem forte blanditiis captans, recusabit, metus dominationis

iam cervicibus impendet. Alioqui contra Stephanum, de quo scripsisti, fortiter quondam ipsa se defendit, externum patrocinium circumspectura, si privilegia violarentur. Generosum Arzatium saluta, quem tibi favere opto gratulorque honestis conatibus tuis. De Episcopo Monasteriensi multae apud nos querelae, videturque iam aliena scena instrui, dum quaedam de eius atque aliorum Antistitum molitionibus haud optima indicia se produnt Protestantibus, quae moneant, ut non facile iis fidant, qui ex utilitate sua et temporum fortuna consilium sumpturi videntur. d. XXIII. Nov. CIC ICC LXXVII.

CCCCXXXXIIII. SIMONI REVTERO.

ETsi semper te hortatus sum, ut pietatem DEO, fidem hominibus praestares, et omni ope huc annitereris, ut honeste muneris tui partes obires; tamen indulsisti ingenio tuo, quod omnibus bonis hic displicuit et plerisque moris tui gnaris etiam odio fuit. Zieglerus, vir cordatus et prudens, malum perversumque hominem plus semel nominavit. Peiskerus, infamiae suspicionem indiciaque criminis in patria tibi obiecti prodita fuisse, affirmavit. Iuvenes Academici vel memoriam tui nominis detestantur. Senatus Academiae de maleficio tuo, cum aedes effringeres, etiamnum cognoscit vitaeque male actae rationes haud satis mirari potest. Ego ipse, quo animo esses, iam sum expertus. Nam clave

adulterina museum reclusisti, cistam aperuisti, patrimonii mei partem expilasti, libros varii generis et argumenti surripuisti atque a vero Domino abalienasti. Quod non putassem unquam, immo ne quidem suspicatus fuissem, nisi, motus iuvenum studiosorum allatis de te querelis, ad perquirendas colligendasque res meas inductus, fraudes fallaciasque tuas cogno vissem. Quare iuris et exempli interest, te huc citari, ubi deliquisti nominique tuo labem aspersisti. Nisi te sistas, Senatus Stargardensis opem implorabo et quamprimum de facto tuo in patriam perscribam, ut totus orbis, ubiubi etiam consistas, intelligat, quomodo mecum egeris. Praeterquam enim, quod divinum Numen in te vindicabit, iustitiae quoque refert in te statui exemplum, ne sive oblivio, sive indulgentia mentem tuam malignam in maiora scelera impellat. Vt tamen videas me sic quoque pro honore tuo anniti velle, significo tibi, si ablata restituas mihique satisfacias quamprimum, surreptamque pecuniam et libros restituas, accusationempublicam me non esse instructurum. Ita de me crede et, quid factum velis, expone. Capita accusationum iam confecta sunt, nisi quod iudici nondum exhibui, quod fiet, si indiciis, quibus mihi proditus es, convictum dabo. Lacerum tuum librum nuper missum non cupio; sed quod meum est, repeto: quod reddes, nisi ad dicendam furti causam evocari velis. Strophiolum in Turcia confectum et numos aureos argenteosque redde satisfactionemque cura. Hic imaginem et lineamenta quaedam accusationis capitalis

contra te instituendae tibi licet videre, quae et forma, et ritu forensi ad te perserentur, nisi reddas mihi, quod furtim abstulisti. Vita ergo periculum et existimationi, in qua post DEVM omnis felicitas humanarum actionum sita est, consule. d. XXVII. Nov. CIC ICC LXXVII.

CCCCXXXXV. HENRICO, L. B. A FRISEN.

HErmannus Conringius, qui omni voluntate studiisque clientibus admiratoribusque tuis se coniungit, summo officio reverentiaque te salutat et literas ab se scriptas, affirmat, quibus planius uberiusque tibi quaedam exponat, in quibus ipsi non sis facile defuturus. Ego cur tam longo tempore nihil scripserim, causam mihi tot contrarii inter se pugnantesque sermones dederunt, ut, quid de conversis Germaniae rebus cogitarem, plane incertus essem. Ex patria mea et finitimis regionibus, undique ad me perfertur, monachorum vulgus pro suggesto passim minari Protestantibus et, si interceptum foret Sedinum, de exitio libertatis sacrorumque nostratium divirare. Ipsa tota inferior Hassia Ducatusque Brunsvicensis magnopere, nec forsan sine causa, a Monasteriensi sibi timent, affirmantes, si Caesar ita connivere pergat, omnium animos ab se abalienaturum. Sveviae ordines, qui ritibus studiisque a Pontifice seiunguntur, credunt, abscondi Antistitum

malevolentiam, quae tanta sit, ut cupiant, Gallo dari occasionem evertendi res, fortunasque Ducis Virtenbergici et Marchionis Durlacensis, atque adeo consulto fieri, quae casu fieri credamus. Brisgoviam interceptam, nec a Caesareo praesidio defensam, neque ab exercitu, qui hiberna intraverat, liberatam, fraudi esse sibi, in primis queruntur: exinde peti se totisque viribus oppugnari posse: Caesari, his rationibus retinendi Philippiburgi consilium destinari, quo consumpti iam ad Rhenum Principes in insidias, Antistitum molitione comparatas, praecipitentur: unum superesse in Svevia Virtenbergicum, opulentum et inter nostros praepotentem, quem oppressum velint: Mompelgardicum iam ad extrema redactum esse: Palatinum et Darmstatinum infinitis damnis affectos facile posse debellari: civitates, ad Imperium spectantes, tributis confici: Francofurtum vexari: Argentoratum inter hostes et defensores suos periclitari, ac omnia demum eo referri, ut non ius in posterum, sed vis tantum sit valitura. Haec dum ita aguntur, angi Protestantes, non obscuris indiciis suspicantur. Nobis equidem deditio Sedini non expedit, quanquam Luneburgicorum interest, existimantium, Svedicam potentiam non quidem in Pomerania subverti; sed certe infirmari oportere, ut secure possideant, quae in sua ditione ipsis nuper sint erepta: idem Dano et omnibus Foederatis profuturum, ut cetera Sveonibus, excepto Sedino, relinquantur. Ex eo enim excursiones posse facere in totam viciniam repetereque

armis ablata. Itaque ad servandas Germaniae leges, eo intercepto, adigi licentiamque superiorum temporum inhiberi. Sundium et Gryphisvaldiam iis sufficere posse, ut vires paulo debilitentur et aequabilis potentiae ratione constituantur, ut nihil in eo limite, nisi Protestantium foedere subnixi, audeant. Contra Gallus promissis luculentis in spem defensionis eos induxit et Sveones ampliora quoque privilegia ipsis pollicentur, si ad ultimum resistant, quod, ferme credo, futurum esse, his rationibus: quod annonae pulverisque pyrii inopia nondum laborant: tum valium interius praestructaeque ex integro munitiones, et excitati passim subtus terram cuniculi subterranei aditu hostem arcent: adhaec non ignari sunt, obsidentium non tantum esse numerum, ut, summa vi impetuque facto, se oppugnare queant: praeterea desperant gratiam ob convicia Brandenburgico dicta et ignominiam, quam in obsidione accepit. Contra a Sveonibus in spem eriguntur amplificandorum commerciorum, sine quibus etiam dediti nunquam efflorescant: amorque libertatis et sacrorum avitorum tantus est, ut ruinas aedium templorumque alto animo ferant magisque ad ultionem accendantur. Interim Europa pacem optat atque, interposita Regis magnae Britanniae auctorirate, annitentibusque Auriaco et Batavis et moderantibus postulata, sensim paulatimque Gallis ex sententia consequetur. Te vero, Domine, vis coelestis Numenque divinum diu superstitem servet, ut, quod patriae, etiam restituta

pace, interest, summo et salutari consilio impertiaris. d. XXX. Nov. CICICCLXXVII.

CCCCXXXXVI. GEORGIO SCHVBARTO, P. P. IEN.

CVm aliquot abhinc hebdomadibus literas tuas per mihi gratas accepissem, tum valde iis laetatus sum atque existimavi, omni in re me tibi operam studiumque navare oportere. Gaudeo enim, te ab opinione sensuque vulgi disiunctum famae et meritis Bosii honorem atque officium tam diligenter servare, ut simul Schiltero, quem ipse vivus observavit in primis et coluit, te totum traderes fructumque hanc nobis et melioribus doctrinae studiis afferres. Illud autem tecum doleo, iniquius cum Boeclero, reconditae eruditionis viro, actum fuisse. Ego, quoad investigare potui, accepi, opusculum a peregrino et proletario homine descriptum non laedendae quidem summi viri existimationis, sed quaestus lucrique captandi causa in lucem exiisse. Nam ut istud hominum genus est, ex re quavis commoda sua parat, interestque reipublicae legibus cum illis agi, qui in posterum tale quid conabuntur. Schilteri dissertatio de argumento publice utili et fructuoso, spem mihi egregiam facit, praesertim hoc tempore, quo occultis Antistitum consiliis nostrarum Ecclesiarum libertas petitur, Pontificiis, ut fere solent, ex fortuna animum sumpturis. Quae cuiusmodi sint,

facile quisque divinamus et Principes ipsi, quorum dignitas agitur, praecipere consiliis possunt, ii maxime, qui vicinum habent Antistitem Monasteriensem, De cetero tuam de Comitibus Palatii Caesarei dissertationem, quam ad insigne luculentumque, necdum vero editum summi Reinesii monimentum adiunges, avide expecto, quippe quae amplum splendidumque argumentum complectitur et digna est, in qua vires tuas experiaris. Illud vero te non fugit, Comites Palatii apud Francos et Comites Palatii sacri, iure Romano proditos, multis modis inter se differre: iidemque, cum adiectione Palatii Lateranensis nominati, non tantum memoriam, ut vulgo creditur; sed etiam ius validumque titulum supremi dominii Imperatorum in urbem Romam conservant atque adeo, mea opinione, Pontificem etiamnum constituunt in mala fide. Rolletius, ut audio, non est ipse Pufendorfius, sed quidam eius partium, homo eruditus, sed vehementior. Schilterus perofficiose salutetur. [gap: Greek word(s)] utrique accipietis, si aliam provinciam nactus fuero. Eid. Dec. ICCICCLXXVII.

CCCCXXXXVII. CAROLO, L. B. a FRISEN.

SEdinum, ex cuius ruinis vicinum atque ob commercia diu aemulum, Sundium sine dubio crescet magis atque efflorescet, conditionibus fere in hanc sententiam perscriptis deditionem fecit: uti civitas in possessione omnium iurium, sacrorum

pariter, ac profanorum relinqueretur: in rebus et reditibus templorum scholarumque nihil mutaretur: Senatus, cives, sacra et civili dignitare homines simul et sine exceptione oblivionis decreto comprehenderentur: suis quisque bonis, sive Svedici ministri, sive cives essent, secure fruerentur: nemo ob praeteritam muneris administrationem interpellaretur, aut loco moveretur, si ea fide, qua Sveonibus, officii partes praestiturus esset: praesidium de urbe, explicatis vexillis et sonantibus tympanis, more militari decederet et cum impedimentis in Livoniam deduceretur. Omnium ante actorum venia facta impunitateque sub sigillo pacti conventi promissa, urbs se dedidit d. XVI. Decembris huius vertentis anni, quem huic urbi quondam praedixit fatalem fore Fridebornius, Pomeraniae Duci ab epistolis, vir praecipue historiae Pomeranicae gnarus. Quae fortuna induxit Anglos, ut iam pro Sveonibus diligentius laborent, spe studioque inducti ad conservandas reliquias, quae in Germania supersunt. Gallus, nisi compedes iniiciant Helvetii, non modo Flandriam Hannoniamque suae ditionis faciet; sed etiam Ducatum Mediolanensem, quem defendi illorum totiusque Italiae interest, magna vi copiisque oppugnabit. Nuper occupato Gillaino, mons Hannoniae Italiaque in periculo versantur. Ypera ceteraeque Flandriae civitates nihilo tutiores sunt futurae. Affertur regem primo vere ad occupandas Mosae urbes profecturum, ut hinc aditum sibi muniat ad Rhenum in potestatem redigendum.

Sed tandem expergiscetur Anglus et cum vicinitatis causa Flandriae, tum necessitudinis Auriaco Foederatisque officium praestabit, Europae pacem pro eo, ac potest et debet, recuperaturus. Vngari factiosi regem sibi designarunt omniaque tumultu et caedibus complent, connivente Polono, ut gratificetur Gallo, Austriis in spem ultionis per Imperatorem Russorum exercendae, erectis, ut forte eum poeniteat tandem aliquando partium Gallicarum, non modo, quod semper creditum est, Poloniae firmamentum esse positum in amicitia Austriorum; sed etiam, quia foedera antiqua Polonos inter atque Vngaros inita mutuam eamque perpetuam defensionem sanciunt, resque Galliae non sunt eiusmodi, ut in republica discordi malisque publicis prope consumpta, plenam ac regiam potestatem conciliare possint. Interim te cum incluta familia servet tuaque consilia fortunet DEVS immortalis. d. XXI. Dec. CICICCLXXVII.

CCCCXXXXVIII. HENRICO, L. B. a FRISEN.

SEdinum, quod nullo impetu capi potuit, ea de causa deditionem fecit, quod Sveones, metu a Russis iniecto, nec distinere Brandenburgicum, neque urbi laboranti ferre auxilium possent. Etsi enim per Samogitiam ex Livonia inferre se in Prussiam Ducalem incursionesque in circumiacentem agrum facere constituerant: tamen hanc occasionem minae Russorum eripuerunt, ad Livoniam

oppugnandam profecturi, si Prussiae bellum isti molirentur. Similiter brevi experietur forsan Sobiescius, quam vicem ipsi huc usque conniventi, aut potius tacite foventi consilia Polonorum, qui factiosis Vngaris se adiunxerunt, redditura sit Austria, quippe quae Russici belli molem in eum conferre studet: nec negandum est, multas ipsi fore causas, cur plus a Russis, belli in Polonia successibus ad maiora audenda sublatis, quam a Turcis, timendum esse, putet. Quorsum vero Vngarorum iste motus evasurus sit, qui, Grallis consilia et vires subministrantibus, bellum atrocissime persequuntur, non ausim temere coniectare, quanquam e republica futurum esset, ut Austria vehementissima Antistitum consilia procul haberet, nec libertati sacrorum vim faceret licentiamque istorum hominum, dies nostesque immodica cupientium, castigaret atque inhiberet. In quam spem cum venire non possint facile Protestantes, tum prudenter atque opportune foederibus defensionis se firmant, praecipue hoc tempore, quo is demum securus est, qui tempestive metuit. Eo minus Austria, aut finitimus quidam Princeps suspicari potest de negotio defensionis proxime Eulenburgi confecto. Licet id omni iure, et probat summam salutaremque tuam, et sanctioris consilii sociorum prudentiam, quae animo praecipit non modo, quae eventura sunt; sed etiam, quae evenire possunt, ut maxime non eveniant, Antistes Monasteriensis suopte ingenio varius et audax, vicinisque suspectus et gravis, dicitur castri Bremerverdensis opera

solo aequaturus. Simul et mandata Caesaris, a proposito intempestivarum in Frisia, qua spectat in orientem, actionum, quodammodo avertunt retrahuntque invitum. Interim te DEVS bene ac feliciter agere iubeat, ut nihil Suscipias ac modereris, quin ex animi tui sententia succedat patriaeque utile sit er gloriosum. d. XXI. Dec. CIC ICC LXXVII.

CCCCXXXXVIIII. HERMANNO CONRINGIO.

DEcem dies sunt, cum literas tuas accepi, eo quidem mihi iucundiores, quod animum tuum nulla offensiuncula immutatum consirmarunt. Cum enim in patrio ludo versarer deque nomine tuo et summis meritis perfrequenter audirem, tacite famam tuam veneratus sum coepique optare aspectum et consvetudinem tuam. Sed quia parens meus, aetate curisque confectus, flagitabat, ut vicinae Academiae nomen darem, de consilio necessariorum meorum Giessam missus sum, ac eos prosequendi studii auctores habui, qui omnia tua et legebant assidue, et promerito commendabant. Diterichius, quocum Parens meus in Academia Marputgensi samiliariter vixerat, me prope filii loco habuit et bonis literis sic erudivit, ut non minus illi, quam vero Parenti, debere velim. Eodem tempore Iacobi Leblei, iuris prudentissimi viri, benevolentia permagnum mihi momentum attulit. Is tui honoris adeo cupidus erat, ut, habito de ruis laudibus sermone, aliquoties

iuris peritissimum Taborem offenderit. Etsi vero horum virorum benevolentia me summopere adiuvit: tamen parens, ab amicis persvasus, a proposito me dimovebat cupiebatque, ut Theologi officium et partes susciperem. Igitur huc migrandum erat, ut disputando acuerem animum: quod eiusmodi erat, ut bonarum literarum prope obliviscerer superiorisque studii gloriam inepto isto et proletario, ut vulgo apud nos est, philosophandi more obscurarem. Domum reversus in spem sacerdotii, a quo tamen alienissimus semper fui, erigebar. Cum autem patroni intelligerent, studia mea alio spectare, simul autem sub id tempus Gymnasium patrium docto viro ornandum videretur, mihi, vix vigesimum aetatis annum egresso, negotium datum est, ut, saltem exercendi ingenii causa atque ad tempus illi praeessem. Vix fungi eo munere inceperam, cum fatali quodam meo malo incurri offensam sacerdotum, aegre ferentium, a me commendari scriptores in parte religionis a nostris dissidentes, et laudari in primis externos eosque mea opinione optimos atque selectissimos, in iis vero studiis, quae humanitatis atque antiquitatis fines non egrederentur. Tum vero primum tempestas mihi incubuit, quam vix, Patrone, nec sine animi dolore recordari possum, quod lubrica, necdum matura aetare in religionis depravatae suspicionem vocarunt, praesertim iste, cuius nomen consulto non adscribo. Vndique literae et nuncii advolarunt secus, atque cogitavi, ancipites

et varii, qui meam maxime existimationem tangebant, nec finis, aut modus erat invidiae ae livoris. Sed ita me defendi, ut ne hiscere quidem auderet superbus literarum contemptor, qui multa mihi commoda eripuit, nec minus indigne, quam inique, mecum egit. Itaque diutius me continere non potui, quin aulae rem exponerem et, quas consilii rationes constitutas habeam, tempestive et pro eo, ac decet, reverenter significarem. Ii vero iam audaciae fraenos iniecerunt et in spem multo meliorem me crexerunt. Ego inter has lites munio me scuto constantiae, et partes officiumque praesto, si maxime etiam ringantur. De cetero tibi morem gessi et excellentissimos Frisios nomine tuo, quod vehementer amant, reverenter saluravi, simul et Zieglerum ac reliquos tuae dignitatis studiosissimos viros, iussu tuo perhonorifice appellavi. Sedinum, quod huc usque Brandenburgici fortunam fregit, XVI. die huius mensis, certis utilibusque conditionibus, in deditionem consensit, nullo sane impetu expugnandum, nisi de omni spe afferendi subsidii distinendique in Prussia Brandenburgici deiectum fuisset. Vrbs etsi libertatem cum in sacris, tum profanis iuribus privilegiisque pacta est: tamen in moerore et ruinis iacet, resumptura vires et pristinum splendorem, si ditionis Svedicae mansisset, Gallo pecuniam, Sveonibus commercia favorabilia suppeditaturis. Vereor etiam, ne opes Batavorum eo migrantium iura dignitatemque antiquorum civium opprimant, dum plures egestas

impediet, quo minus de integro aedes extruendas curent. Interim Princeps ille Elector utrique Saxoniae circulo videtur fieri formidabilis, eo magis, quia in animo habet omnes regiones suas uni addicere, constituto iure primogeniturae, quod fulcimentum est Principum Germanorum. Foedus defensionis Eulenburgi nuper ictum oratori Caesaris permolestum accidisse, audivi, eo quod eius non esset causa, cum, quod Caesar nihil praeter officium ageret consuleretque in Principes: tum, quod Brandenburgicus contra hostes aggresforesque arma cepisset, atque adeo nemini iustam ac sufficientem suspicionem movisset. Quicquid eius sit, opto ego iuxta cum omnibus bonis civibus, id felix fortunatumque esse. Is enim demum hodie fecurus est, qui tempestive metuit. Nam etsi de Caesare, alioqui motibus Vngaricis etiam distracto, nihil suspicari debeo: tamen ea sunt Antistitum, quibus subinde indulgetur, ingenia, ut nihil modicum cupiant, quos tu omnes praeclaro ilio libro tuo hoc anno edito docuisti, quo pacto inter Ordines religione dissidentes concordia, multis impendiis redintegrata, conservetur. In primis autem obtestandus est DEVS, ut respiciat patriam iugo Gallico oppressam, quando nostri fere consilia post res afferunt occasionesque negligunt, aut sententiis ab se dissident, aut subsidiis annonae expeditionisque non instructi, rebus insectis revertuntur, ut proxime Carolo Lotharingo evenit, cautiori in posterum futuro, si coeptorum fortuna ex rebus Hispanorum Batavorumque

pendeat, qui plane spem eius optimam fefellerunt. Et, postquam retrocessit, consumptis inedia pluribus, in Alsatia nihilo felicior fuit castrumque Brisgoviae munitissimum liberare non potuit, magno et Caesaris, et suo detrimento. Quo rerum statu Rex Angliae vicinorum duorum Regum potentiam moderabitur, ut neuter deprimatur prorsus atque evertatur, idemque cupiet, ut cum regibus septentrionis agatur. Helvetii demum providebunt, ne Ducatus Mediolanensis, ex quo tota Italia debellari posset, invadatur ae veteri Domino eripiatur. Regis Poloniae, conniventis in rebus turbidis Vngariae, tacitum erga Austrios odium Moschorum Imperator, in Podolia viribus fortunaque auctus, ulciscetur. Verum haec tibi, summe vir, fiducia tuae singularis erga me benevolentiae, quam perpetuam spero, qui DEVM supplex veneror, ut tuum decus patriae reique publicae aeternum praestet, et sacrum natalitium esse tibi pariter faustum et Kalendas etiam Ianuarias prosperas tibi evenire iubent, ut te semper salvum sospitemque habeamus. d. XXIII. Dec. CIC ICC LXXVII.

Zieglerus noster aliquid commentatur de Diaconis et Diaconissis. Opusculum Reinesii posthumum de Comitibus Palatii Lateranensis edendum literae Iena scriptae signisicarunt, de quo viro iudicat inter Belgas Antonius Borromansius, eum summi iudicii, sed asperioris ingenii fuisse, sine dubio ob acerrimas atque vehementisfimas censuras. Dixit mihi D. Nergerus, qui et

salvere te iubet, abs te sibi scriptum, me a viro quodam contumeliose appetitum, quod an ita se habeat, scire in primis cupio, nec tu me, si ita est, summe vir, celabis. Festinanter, ut vides, quod admiratori tuo facile condonabis, dumque, epistolam obsignaturus finio, Dresda affertur, Saxonem nostrum Brandenburgico hoc officium tribuisse, ut propter allevandum militiae onus magnam vim numorum uncialium dono dederit, simul et duas cohortes subsidio mittendas promiserit, magno cum utriusque aulae gaudio, quo amicitia et pax continentur. Secretus metus est erga Polonos, quasi pro Sveonibus aliquid suscepturos. Gallus, dum in Italia Hispanis molitur bellum, Helvetios Rhaetosque a veterno excitabit ceterosque, quorum interest. Versus Flandriam obex ab Anglo obiicietur. Quod ut fiat pacisque consilium fortunetur, faxit DEVS, tibique felices Kalendas Ianuarias evenire iubeat.

CCCCL. HENRICO, L. B. A FRISEN.

ITerum tua et patriae causa gaudeo, quod felicibus consiliis vicinam Marchiam, una voluntate studioque Saxoniae coniunxisti, et aulae Berolinensi amplificandae pariter et praedicandae tuae laudis causam dedisti. Multum enim ea re tributum est Brandenburgico, subverenti, ne per summam iniuriam a Polonis invadatur, cui, iam dedito Sedino, novum subsidium Saxonia praebet et inter

arma etiam novit beneficiis vincere, ut ne quid detrimenti respublica capiat, quin potius amicitia concordiaque adversus dolos astumque externorum regum muniatur. Gedano accepi, legatum Gallicum dixisse, eam fore huius belli aleam, ut Sveonibus solis male cessura sit, quod pro horum conditione temporum, mutari non posset. Interim Galliae Rex non modo vim reprimit; sed quoque infert, et celebritate armorum conata foederatorum semper antevertit, iamque de opprimendo Ducatu Mediolanensi, ex quo totius Italiae salus pendet, consilium capit. Quae res quorsum tandem exeat, suspensus sum, nisi Servesta mihi renunciatum fuisset, Principem Auriacum Dessaviam sorori, Henricae Catharinae, perscripsisse, socerum regem, Carolum, partes suas foederatorumque electurum, nisi aequas conditiones accipere velit Christianissimus rex, quae una ratio est sufficiens, ut omnes in spem pacis, instanti anno recuperandae, inducat: quod, scio, Domine, te velle quoque ac optare cum Purpuratis, qui hanc gloriam nomini vestro comparastis, quod inter publicos patriae motus vos soli opes viresque Saxoniae pace firmastis. Quae ut perpetua sit vobis et peculiaris tua, Domine, precor DEVM et voveo, ut omnibus fortunae beneficiis, cum illustrissimo fratre familiaque universa ac tota aula, firmo ac perpetuo quodam gentis tuae iure fruaris. d. XXVII. Dec. CIC ICC LXXVII.

CCCCLI. SIMONI REVTERO.

MIror audaciam, quod tam praefracte scribis, te integrum purumque esse, nec Academiae, cuius tabulae ad citandum te affixae descriptaeque brevi ad te venient, teneri te, impudenter satis affirmas. Nam, quod de invidis atque aemulis tuis memoras, per est ridiculum. Iurati testes, in quibus ne quidem suspicio invidiae residere ulla potest, contra te producuntur. Non enim rumoribus; sed rerum argumentis iam convictus es, quod impulsor fueris effringendarum aedium et postea, non sine perfidiac labe, contra sacramentum civis Academici, hinc te proripueris. Si tu citatus venias, pari modo ordineque iuris legitimo te rerum surreptarum et pecuniarum librorumque furtim ablatorum convictum dabo; nec verbis, sed iure experiar, sique id defugias, acta inquisitionis eo mittam, ubi in posterum es commoraturus. De me, quid videris, quid audiveris, libere intrepideque dicas. Servio Principi Electori, servo fidem, studeo honori commodisque patriae, aversor malos, odi leves proiectosque homines; contra amo bonos, etiam illos, qui difficili fortuna utuntur et propter virtutem quoque invidiam sustinent ac omnia iniqua patiuntur. Tu vero male agendo quale incitamentum laudis tibi promittere potes, fidei, honestatis oblite? Missa ista rhapsodia in iudicio contra te valebit, si iuratis multorum testimoniis in ruborem ageris. Haec tempestive

in animo cogita et satisfactionis rationes ini. Honor, salus, omnia tua in discrimine versantur. Si vero, ablatam pecuniam restituturum te, recipias honestasque rationes reddendi erepta accipias, non vocaberis meo nomine in ius factaque ista tua, sane turpia, oblivione delebuntur, cum hoc animo sim, ut iuvare potius unumquemque velim, quam quoquo modo deprimere. Quod si facere refrageris, omnes opes copiasque meas pertinaciae tuae opponam faciamque, ut credas, vere dixisse hospitem, quae tu tibi persvadere non potuisti, qui tamen in publico senatu, tanquam reus violatae fidei desertorque vadimonii ob tumultum publicum, es damnatus. Quae acta, forma modoque iudiciario patronis tuis mittam, sive velis, sive nolis, si mihi non satisfacias. Credas, me nihil incepturum, ubi non sciam, iure me victurum. Igitur haec in animum demitte et esto fortunae tuae faber. Adhuc tempus est, si vel promittas, te satisfacturum. d. XXVIII. Dec. CIC ICC LXXVII.

CCCCLII. N. IVNGHANSIO.

SEro mihi redditae sunt literae tuae, quas curandas M. Hahnio dederas, ex quibus intellexi, te Spangenbergii chronicon selegisse mihi vendendum, si argenteum numum expositurus pro eo essem. Quod non refugio et fateor, me omnia eius viri opuscula habere, praeterquam illud Chronicon

Mansfeldense, dummodo integrum sit et nulla parte detritum atque imminutum. Nactus etiam sum codicem eius manu scriptum, in historia Ascania, quod viri eius industriam cum primis mihi, in ea perdiligenter versato, approbavit. Versus, quos misisti, in poetam infelicem scriptos legi; sed quorum auctor non debuit nescire, V. capitis veniam esse factam, ea tamen lege, ut ad virgas militum damnaretur, non ut ictus acciperet; sed quo eius poenae simulacrum esset, quam subeunt milites ordinum desertores. Sedinum honestis conditionihus se dedidit omniaque iura et privilegia salva sibi fore, prius pactum est, quam in hostis potestatem veniret. Id certum est, Sveones de tota Pomerania Rugiaque decessuros; si Danus ea sit restiturus, quae in Scania occupavit. In Livonia sibi timent a Russis, qui ob veteres finium controversias bellum minantur. Vngarorum impetus, postquam reiecti sunt ab oppugnatione Bessermini, relangvescit omniaque consilia factiosorum confusa sunt ac inter se pugnantia, postquam Eperiessini occupandi occasionem neglexerunt. Interim ope auctoritateque Regis Angliae subitam pacem speramus, quae ut redeat afflictae Germaniae, et tibi tuisque rebus nulla felicitas desit, sub hoc tempus, quo amicus amico bene solet precari, tota mente atque animo DEVM precabor. d. III. Ian. CIC ICC LXXVIII.

CCCCLIII. ADAMO CHRISTOPH. IACOBI.

HEri coenavi apud iure consultissimum Zieglerum, fuitque tunc nominis tui recordatio nobis iucundissima, optavimusque ambo, ut res tuae perpetuo florentes integraeque essent, ac illustrissimus Senatus vester in pristina gloriae felicitatisque possessione firmaretur. Multum enim ad aulae Saxonicae laudem atque nostratis Academiae incrementum accedit, si vos omnes atque singuli, quorum patrocinio maximo atque amplissimo fruimur, prospera et constanti valetudine sitis, hocque etiam studiis literarum tribuatis, ut per manus quasi nobis tradita, vestro beneficio usque ad seram posteritatem conserventur. Simul oro DEVM, ut familiam tuam salvam ac incolumem praestet filiosque ad paterna exempla excitatos confirmet, ut splendori ornamentoque patriae sint rectoque semper cursu incedentes tandem in summo honoris fastigio collocentur. De pace Germaniae spero et credo futurum, ut hoc anno, quem DEVS reipublicae Christianae patriaeque in primis faustum esse iubeat, revocetur atque restituatur, et, sopitis belli, quod superiori tempore coeptum est, molestiis et calamitatibus, nullam iniuriam impetumque hostis in posterum pertimescamus. Certum habeo, Sveones de tota Pomerania Rugiaque decessuros, si hac conditione

recipere Scaniam ac retinere proximos et quasi domesticos regni fines possint. Gallus interim, toti Flandriae inhians, graviter minatus est, aut conditiones aequas acciperet, aut bellum, communibus Angliaeque coniunctis viribus, contra se gerendum expectaret. Sed DEVS respiciat patriam teque, eius insigne decus et fulcimentum, praesenti auxilio corroboret ac tutetur. d. IV. Ian. CIC ICC LXXVIII.

CCCCLIIII. N. TESMARO.

QVae Consiliarius reipublicae vestratis, amplissimus vir, Georgius Hegenvaldus, pro suo in me animo benevolentiaque singulari, per te, quasi novae amicitiae interpretem et conciliatorem, perscribi pariter, ac curari iussit, ea, cum auctori ornamento sint, tum mihi displicere non possunt. Ex quo intelligis facile, quam libenter acceperim, quae eius nomine misisti, qui scias, diligenter a me observari viros, quotquot auctoritate sua rem literariam iuvant ornantque. Paucos enim hodie videas, qui iurisprudentiam cum bonis literis, a quibus tamen, velut a fontibus, omnis liberalis doctrina dimanat, ita coniungant, ut prodire in publicum ac dicere pro rostris et dare specimen iuventuti cum dignitate queant. Quare eius viri nomen mihi carum est et cupio, ut illi affirmes, me honoris meritorumque ipsius studiosissimum fore. Deditionis Sedinensis capita prius vidi,

quam abs te missa sunt, carmina fere plus pietatis, quam ingenii ostendunt optandusque est poeta insignior, vel Sabinus aliquis, qui gravius aliquid splendidiusque pangat. Ego a vobis remotior duntaxat in voti religione conquiesco ac DEVM precor, ut Brandenburgicus ille Achilles hanc laudem Germanis perpetuo memorandam relinquat, quod pro salute et gloria Imperii tot pericula adierit et iustam causam armis defenderit, Sedinumque, sine quo nunquam tuto esse licuit, ad deditionem redegerit ac lucem libertatemque Germanicam restituerit feliciter ac firmarit. Fuitque hoc tale opus, ut tota Europa miretur et barbari, magnitudine famae exciti, veniant Principisque summi facta venerentur. Is enim Gallos, quos antea a sociis destitutus non potuit, per latus Sveonum quoque vicit et Auriacum. ex quo Belgii salus pendebat, contra aemulos firmavit, seditiones gliscentes extinxit, concordiam reduxit et spe expectationeque maiora effecit, hoc gloriosior, quod deditae urbi ignovit et omnes superiores offensas iniuriasque, velut pater, condonavit; omnia privilegia, tam sacra, quam profana, reliquit et conservavit, ac talem se praebuit, ut fortitudo et elementia, summo ac inaudito quodam laudis certamine, in eo enitescant. Nec, ut vulgus rerum ignarum putat, Saxonia illi hanc laudem invidet, sed gratulatur et vovet, ut Saxonica fides in amicitia Brandenburgica magis magisque exsplendescat. Sangvis Germanus tot foederibus necessitudinibusque copulatus Germanica

concordia aletur in posterum et sic augebitur, ut externam vim, minas, invidiam, odia, non pertimescat. Quod DEVS ratum esse iubeat et vicinos inter cognatosque Principes tranquillitatem servet. Vale. d. X. Ianuar. CIC ICC LXXVIII. quem tibi opto esse salutarem.

CCCCLV. GEORGIO HEGENVALDO, CONSILIARIO STARGARD.

PErgrata sunt mihi ea omnia, quae mittenda curavisti, quippe quae eiusmodi esse video, ut summum studium curamque auctoris probent et non modo in curia foroque; sed etiam in reconditis illis literis, quibus ad interiorem doctrinam erudimur, praeclare versatum ostendant. Cum ergo vel eo nomine sis mihi observandus, tum studebo semper honori tuo et existimabo, nihil tam difficile fore, quod tua causa suscipere conficereque non debeam. Illud vero te rogabo, ut iuvenibus, qui egregia et vitae scholisque utilia didicerunt, opem patrociniumque praestare ne recuses, cum quod tuae prudentiae auctoritatisque sit iuvari honestos viros ac identidem excitari; tum quod posteritati serere quasi arbores et, quid huic profuturum sit, animo prospicere necesse habeas, qui eo sis loco, ut ad ornanda ingenia permagnum pondus afferre possis. Idque eo spectat, ut tibi et amplissimo Senatui Stargardiensi commendem Danielem Tesmarum, iuvenem et vita, et doctrina,

quoad hic vixit, egregium et ita celeberrimo Valthero nostro ac mihi deditum, ut non possemus aliter, quin eius in studio institutoque honestissimo acquiesceremus. Quare tuae dignitati et prudentiae convenit, ut per te munus, quod vehementer optat, consequatur levetque tandem sic vitae privatae molestias, ac de patria sua, susceptis docendi partibus, pulchre beneque mereatur. Nam eum maxime puto ornandum, qui DEI cultum veramque religionem cum artibus optirnis coniunxit omnemque operam ad viros summos audiendos semper contulit, ac talem se praebuit, ut patriae fructum sane maximum sit allaturus. Ita te DEVS, familiamque tuam florentissimam servet. d. X. Ianuar. CIC ICC LXXVIII.

CCCCLVI. M IO. IAC. STVBELIO.

ACcepi ab amico honoris tui cupidissimo, Chronicon quoddam Freibergense, librum manu scriptum, esse in tuis manibus. Quem si pro amicitia veteri mecum communicares, pergratum officium mihi navaturus esses, cumque is sim, ut studere velim commodis tuis fortunamque florere, nihil tua causa, quod vicissim honeste possim, facere recusabo. Laertium, cuius editio penes te est, usibus meis aptior, vix ausim nominare, ne aures tuas obtundam ac prope extorquere videar. Ego, si placet consilium, libros alios dabo, pretio non inferiores, ut videas, me nihil abs te petere

impudenter. Sumus enim quisque iuvandis aliis nati et pro eo, ac par est, mutui debitores. Tu fac, ut sentiam, quid tibi videatur. Me studiis officiisque certantem semper experieris et, si quid sit, qualecunque etiam sit, ubi tuo honori utilitatique servire possim, de me exstimabis, curaturum. Nos pacem speramus, opera Angli restituendam. Sveones e Germaniae finibus excedent. Hoc belli ipsorum auctoramentum erit. d. XVIII. Ianuar. CIC ICC LXXVIII.

CCCCLVII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

POstquam inter me et Hubnerum bibliopolam conventum est, ut Sleidani coeptam historiam perficerem, ita sum impeditus, ut omnes horas, quas a munere docendi vacuas habeo, illi labori impendam. Subvereor autem, ne iniussu tuo periculum adeam petoque abs te eam ob causam, ut primas eius instituti lineas, quas curabit Hubnerus, aequo animo contempleris. Si enim, probare te, intelligam, nec periculo mihi futurum, nomini tuo, ut antea, ita in posterum erit sacrum. Recentium enim rerum summa capita attingo, studium iramque procul habens et personam sustinens, quam res munusque postulare mihi videtur. Imperio Germanico ultima prope sunt expectanda, si pax irrita fuerit Bavarusque partes Gallicas amplectatur. Dani consilia et fortunam clades in Rugia accepta convertit, partim securitate

eorum, qui Koenigsmarckium aditu arcere poterant; partim dissensione tribunorum, cum Rumohrius, meliore fortuna dignus et sub Gallicis, Luneburgicis Danicisque signis summa cum laude meritus, praeter spem omnium cecidisset et, quod dolendum, inultus, quando nec legatus ab eo constitutus, nec locus ad receptum idoneus fuerat. Septem millia profligata sunt: omnes autem capti, aut caesi: pauci, sumptis cymbis, effugerunt. Flos Prussicae Nobilitatis est prostratus, robur cohortis Stralsundicae amissum et longo bello durati milites veterani multisque expeditionibus insignes, vel occubuerunt, vel destituti sponte se dediderunt. Cum de ea strage ad Brandenburgicum nuncius perlatus est, omissis laetitiae instrumentis discessit a Marchione, Ioanne Friderico, agnato, propter metum non expectatum et Sedini in primis ancipitem fortunam si Koenigsmarckius vires reciperet. Verum proxime id grave Sveonibus accidit, quod Dani navem, pecunia onustam, quae a rege Galliae missa fuerat, interceperunt. Maxime enim in eo regno sunt difficultates numariae dissidiaque procerum, quae fortasse recuperatio Rugiae, magno eius regni bono, finiet. Bavaro nova spes in regno Hungariae facta est, si in eam sententiam induci se patiatur, ut sua castra cum Caesare contra turbantes Vngaros coniungat. Angli novum iter per septentrionem destinant aiuntque, fabulam esse de nova Zembla proditam et multo alia explorari, quam quae adhuc affirmentur. Quod

quale sit, tempus docebit, si navigationis consilio, de quo multa pollicetur Henricus Oldenburgerus, scriba societatis Curiosorum, plenus exitus respondeat. d. VIII. Febr. CIC ICC LXXVIII.

CCCCLVIII. HERMANNO CONRINGIO.

QVod pro summo tuo in me studio verbosiorem epistolam meam ac fere iciunam aspectuque tuo indignam haud spernendam putasti, illud facit, ut in spem veniam tuae benevolentiae constanter retinendae, quam apertissime mihi declarasti, quod ad Baronium legendum et ratione, et exemplo utilissimo me es cohortatus. Nam vir iste, etsi adversarum partium est: tamen summa navatae operae laude fraudari non debet, quippe qui, mea opinione, primus fuit, qui historiam Ecclesiae universe respondentibus temporum actorumque publicorum intervallis, constitutis ad eam rem optimis exquisitissimisque ex omni antiquitate subsidiis, ad posteritatis memoriam propagaret. Neque tamen nescio, annales eius multis erroribus scatere, quorum tu insigniores aliquot, quantum ad iurisdictionem imperatorum summa cum iudicii laude abs te vindicatam spectant, dudum et notasti, et luculentissime confutasti. Dum haec scribo, simul observo, non habuisse, quod coniectaret de auctore VII. Rescriptorum, quae, in Christianos promulgata, Vlpianus collegit, suppressorum. Ego sane nihil dubito, quin Trebonianus, qui multos alios veterum iureconsultorum

libros sustulit, iis intempestiva quadam sedulitate nos privaverit. Praeterquam autem, quod alioqui magnam eruditionem cum prudentia coniunctam demonstrat, iis quoque in rebus calliditatem prodit, quibus Pontificiorum utilitatibus commodisque serviendum erat. Nihil enim non conquirit, quod ad asserendas sectae suae superstitiones quoquo modo pertinere putat: cuiusmodi illud est, quod Petrum, cui primatum omnibus modis confirmare studet, in eodem lecto cum Servatore Christo more Romanorum accumbentem fingit, ut singularem illi praerogativam, quae ab eo ad successores Pontifices transmissa fuerit, tribuat comprobetque. Quare Casaubono maximo eum refellenti audiens sum: non tamen capio, quid sit, quod dubitet, utrum Servatori discumbenti cum discipulis tres potius, an quatuor lecti collocati fuerint. Nam, quod quini in lecto reclinati fuerint, minime raro est factum, sed in vulgaribus coenis saepe multumque usu venit, praesertim cum viliores essent; qui discumberent, ut sane tunc Servator lautitas pompamque magnificam non consectabatur. Sed his te non obtundam, nec disputabo, ne fines epistolae egredi videar. Illud vero te non fugit, quam multa verbis etiam non mutatis ex istis fontibus in areolas suas deduxerit Dorschaeus, vir inter nostri aevi Theologos doctrina lectioneque summus, et cum Georgio Calixto in seculi huius laudem posteritatisque admirationem referendus. Tuum concordiae sacrae sarciendae, studium conatumque

indefessum probo; sed vereor, ut confectas des eius consilii rationes, quando tempora nostra ita misera ac in dissensiones prona sunt, ut nulla prope reconciliationi dissidentium partium spes supersit. Putantque nostri, has destinationes esse tales, ut ad exitum perduci non possint, id quod omnium seculorum memoria satis testatum facit. Alioqui tua vel ab hostibus laudantur, et nuper Theologus quidam honorificam tuae ad Novenum Antonii animadversionis mentionem fecit, legoque ipse cum summa voluptate. Vt vel hoc sit, cur de meo in te studio observantiaque nihil dubites credasque, fucos a me esse alienissimos et recti mihi tenacissimam honorique tuo addictissimam mentem. Nec aliter sentit Zieglerus, vir prisca fide et cuius consvetudine prorsus recreor sermonibusque doctissimis saepe teneor: utrique autem vel nominis tui recordatione frequentissime exhilaramur. De statu reipublicae recte divinasti, nisi quod Anglus Bavarusque belli socialis melius gerendi spem faciunt omnesque velut in Gallum conspirant. Idtetandem promissis opinionibus in partes Austrias trahitur: illum prope poenitet amicitiae Gallicae, quippe auctori periculum allaturae, si Hispanos succumbere patiatur. Rugia per Koenigsmarckium, qui Danis Brandenburgicisque ludus et iocus erat, recepta iterum Sveonibus animos fecit Polonumque magis in studia eorum inclinat: quanquam metus erga Turcas et Mosehos illi ante oculos est aguntque hoc Austrii, ut eum

his artibus distineant. Rumohrius, praefectus militiae Danicae supremus, imprudenter hosti copiam pugnandi fecit, non constituto legato, unde post confusio orta trepidatioque fiduciam resistendi eripuit, nec rebus ita provisis, ut posset esse receptus: cumque is arcere aditu venientem posset, mox securus fortunae et virium rem Danicam seque ipsum perdidit. Septem millia profligata: omnes aut caesi, aut capti: pauci, sumptis cymbis, effugerunt. De Engelmannianis monui Zieglerum, qui omne studium tibi pollicetur credoque ego, ad supremum Senatum provocationum, qui Dresdae est, ubi illustres conveniri ad ultimum solent, litem eam devolvi oportere. Sique id tibi videatur et, prout auguror, eveniat, causam tuam simul Adamo Christophoro Iacobi, iureconsulto illic magni nominis viro et gratia potentiorum valido, patrono inprimis meo, pro virili commendabo. Ita vero te DEVS nobilissimamque familiam server ac te diu florere iubeat valetudinemque firmam praestet. d. X. Febr. CIC ICC LXXVIII.

CCCCLVIIII. N. IVNGHANSIO.

ZIegleri testimonium ad te curavi per Lemardum, quem exquires apud Gleichmannum. Miror hominum istorum moram negligentiamque, dum, quod suscipiunt, non obeunt cum cura, munus. Ab Hubnero, cupio, ut mittatur Valenierii historia

Germanica, qua uti possum in eo instituto perficiendo. Boernero hac transituro Berolinum omni opera te commendabo. Paserinii, pignoris loco dabis dissertationem, ut in spem veniat epistolae certo ad eum perferendae, si a negotiis magis vacuus ero. Pacem sub clypeo coituram tota Europa sperat et redituram Patriae tranquillitatem fortunamque meliorem. d. XXII. Febr. CIC ICC LXXVIII.

CCCCLX. GEORGIO SCHVBARTO.

QVae de Comitibus Palatii ad me perscripsisti, ea omnia recte atque diligenter investigavi, neque ratio scribendi apud Francos recepta, et consuetudo ususque pragmaticus te sinunt in eo genere dubitare. Nunquam enim legas, Francos dixisse Comites Palatii sacri, ut quidem soliti sunt Romani. Postea tamen, et aevo circiter Friderici Aenobarbi, id Germani quoque coeperunt imitari; sic tamen, ut nemini inter utrosque Comites discrimen obscurum esset. Ac de illo Francorum Palatii munere multa et digna observatu tradidit Hincmarus, finesque cognitionis ipsorum luculenter et bona fide descripsit. Alioqui titulus codicis Iustiniani de comitibus et archiatris sacri palatii, recte se habet et Theodosiano codici, antiquitati illorum temporum et stylo sophistarum, qui panegyricis Augustorum scribendis operam dabant,

ex asse convenit docetque, scriptionis formam aetatis istius usu comprobari. Neque vero paria faciunt Comes palatii sacri et Comes Palatii sacri Lateranensis. Alterum enim scripturae verae et priscae respondet; alterum eo minus, quod in Donatione Constantini, quae, me iudice, non est seculo Karolino antiquior, sine adiectione sacri effertur Palatium Lateranense. [gap: Greek word(s)] et quae ibi sequuntur. Nec te pigeat legere editum eo commentarium, unde hausit Limnaeus, quae de duplici Palatio Lateranensi est commentatus: quorum rationes cur Freherus, qui tamen Pithoei, summa et doctrina, et fide, et moderatione viri, opusculum manu animoque versavit, invenire haud potuerit, miror. De Iureconsulto Italo, Maximiliano I. percaro, cuius mentionem facis, in tabulis Academiae nostratis in haec verba, libro IV. concepta, scriptum est: Vincentius Ravennas Italus: neque nullum ibi vel vestigium Petri Thomasii adhuc invenire potui, nedum ut diplomatis a Maximiliano confecti spem facere tibi queam. Privilegium Maximiliani I. Friderico, septemviro sapienti, anno seculum quintum decimum finiente impertitum, non plus docet declaratve, quam, quod is ius tribuendorum insignium gentilitiorum est consecutus, eo modo formaque, quae in dissertatione de Friderico III. expressi. Reliqua adiicere nec utile, nec consultum videbatur. Etsi enim Comites Palatini hoc beneficio Caesarum nanciscuntur, ut largiri eiusmodi

insignia possint: tamen nos supra communem Palatinorum conditionem evecti Principis privilegium interpretamur, et ad Palatinatus Saxonici, quatenus ad patrimonium eius spectat, [gap: Greek word(s)], summae potestatis aemulam, unde, ius administrandi interregni er plura iura alia, velut a fonte derivamus, dirigere haud incertis indiciis solemus. Nam ille princeps, qui in loco patris a Maximiliano diligebatur, quippe et consilio perspicacissimo, et prudentia maxima, et virtute auctoritateque singulari efficere poterat, ut augusta dignitas in stirpe Austriae perseveraret, excelsius aliquid obtinuisse, est putandus. Hinc et ultra ditionem Saxonicam non est productum, ut iurisdictionis patrimonium principale definientis ratio agnosceretur. De arte scutorum atque insignium elaborata quaedam promisit Spenerus, operamque meam occupavit, cuius liber his, credo, nundinis in lucem exibit induxique ipse eum in hanc sententiam; nec dubito, quin tibi sit profuturum, quanquam non nego, multas esse Heraldicorum coniecturas, quae mihi per omnia sese non probant: de quibus, si otium fuerit, te monebo. Vale et studiis honorique nostro favere deinceps perge. d. XXII. Febr. CIC ICC LXXVIII.

CCCCLXI. CAROLO, L. B. A FRISEN.

FIdei meae convenit pietatisque interest, et ad patrocinii tui, quocum maxima beneficia semper

coniungis, gloriam pertinet, ut voti per epistolam nuncupandi rationes conficiam omnibusque clientis partibus et officiis fungar. Precari enim DEVM soleo pie ac diligenter, ut illustrissimam gentem tuam perpetuo tutetur et conservet, malaque publica et luctum ab ea avertat, ut de possessione felicitatis et gaudii, quod superioris anni casus saepe turbarunt, nunquam dimovearis. In primis etiam hoc tibi tribuat, ut illustrissimi filii gloriae, quam abs te acceperunt, propagatores sint rerumque optimarum in patria auctores. Nam id videtur quasi per me precari velle nostra Academia, cui tot beneficia abs te attributa sunt, ut eorum fructum atque proventum sempiternum debere tibi tuaeque stirpi velit. Simul DEVS Saxoniam respiciat efficiatque, ut tuis consiliis omnia tuta prosperaque respondeant, et pax maiori Germaniae parte erepta quamprimum restituatur; praecipue autem tuorum summorum atque immortalium meritorum memoria nunquam exolescat familiamque inclytissimam omnibus rebus affluentem et valetudine successuque firmam praestet, seroque repetat coelo, in quod nomen famaque dudum sunt evecta. CIC ICC LXXVIII.

CCCCLXII. AVGVSTINO EGENOLPHO, SCHOLAE DRESD. RECTORI,

CVm literae tuae mihi redderentur, valde sum gavisus, siquidem benevolentiae tuae nec volo,

nec possum oblivisci, ac saepe etiamnum recordor sermonum mutuo habitorum, quibus uterque utrique amorem studiumque erga bona literas testabamur. Quem conatum sane eximium ac laudabilem, non verbis modo declarasti; sed rebus factisque etiam comprobasti, dum frugi homines disciplina tua exeultos nobis saepe tradis et quasi per coloniam huc mittis, qui, non dubito, quin, confestis studiorum rationibus, praestituri sint officium, quod probos liberalesque viros decer. De Graunio habe, non displicere mihi eius ingenium et mores, cum proprer studia humanitatis, quae vulgus adolescentum fere spernit, tum propter industriam, quam ab eo tempore, quo hic fuit, testatam mihi fecit. Eget autem vitae subsidiis queriturque, non esse sibi, unde scriptores antiquos luculenter editos sibi comparare queat. Quare auctor ei fui, supplicaret illustri Senatui sanctiori, ut per quem staret, quominus difficiliori fortuna uteretur. Faveo enim bonis et modestis adolescentibus, quorum hoc nostro aevo magna est inopia, pluresque levibus. malunt indulgere sodalitatibus, quam Professoribus. operam dare. Quod malum a misero statu temporum et contemptu literarum proficiscitur, ex quo fit, ut audacia se contra leges armem licentiamque perditissimam facile in laude ponant. Erit Hercules, qui haec monstra prostiget tandem, ut pietatis doctrinaeque studiis consalatur. Neseio autem, quo fato eveniat, ut eiusmodi carcinomata huc deferantur et contagione sua lubrieae aetatis

iuvenes contaminent saepe ac perdant, uti quidam Gedanensis hic vixit, qui infandam impietatis labem turpissimasque illecebras in adolescentum animos insinuare studuit, et unum, meae curae commissum, eo adduxit, ut, cum antea multa de eo reipublicae pollicerer, nune, desperato similis, tantum de bello loquatur. Cuius, dante DEO, si brevi futurus est finis, videbunt proiecti homines, quid admiserint, ut eos, cum veteri isto, vitae factique taedeat ac pigeat, non meliori forte dignos, quando doctoribus non sunt audientes. Melius enititur ac contendit Graunius spemque mihi egregiam facit, cui vel tua causa nihil denegabo. Vale, celeberrime vir, et de bonis adolescentibus bene mereri perge. d. XXVII. Februar. CIC ICC LXXVIII.

CCCCLXIII. CAROLO, L. B. A FRISEN.

COncede hoc, Domine, audaciae meae, ut, pro amore erga literas utiissimamque iuris artem commeudare tibi liceat Ioannem Christophorum Gleichmannum, cum, quod eum ob studia humanitatis et historiae Romanae semper dilexi ac in familiaritatem quoque recepi: tum quod vi quadam naturae diligentiaque singulari ad iuris prudentiam contendit auctusque subsidiis dostrinae haud vulgaribus Zieglero iureconsulto spem insignem facit. Quinquies publice stetit disputans et luculentis sane his speciminibus anditorum benevolentiam sibi facile conciliavit.

Saepe etiam ec cum laude eas peregit partes, quas opponentes, quos nominamus, solent, adeo, ut iureconsultorum ordo illi potestatem fecerit aperiendi scholas et erudiendi iuventutem. Eget autem vitae subsidiis et misero difficilique hoc tempore nullum in fortunis domesticis praesidium habet: quo fit, ut tibi supplicet, Domine, atque ea in re institutoque honestissimo, gratiosissimum animum tuum promereri cupiat. Quod, ut spero pro eo, ac humilimi tui elientes debent, Gleichmannus mecum spondet er pollicetur, illustrissimae gentis tuae admiratorem, sempiterna parendi lege obnoxium, esse velle et patriae, cuius charitas omnia complectitur, usui semper fore. Rumor de invasione Iutrebocensi nullus est. Vltro cesserunt Brandenburgici, cum viderunt, serio rem agi, non passuris nostris, ut hospitia illic sibi designent. Anglus pro pace adeo annititur, ut ex Belgio ad me perseriptum fuerit, iam de Flandria Rhenanisque regionibus actum fuisse, nisi audaciam autoritare sua Anglus inhibuisser, qui per expeditos cursores hostem ab instituta profectione dimovit adduxitque ad revertendum in Galliae suae fines. Helvetii non minus in suspicionem adducti consilio obniti coeperunt. Interim cum piratis Algierensibus foedus societatemque pepigit, ur per latus noceat Anglis. Sicilia brevi tota redibit in potestarem Hispanicam, diffisis ibi fortunae suae Gallis. Motus Transylvaniae metusque Turcarum apud Polonos, spesque pacis cum Moschis faciendae factiosos Vngaros de omni praesidio deiecit.

Discessus regis Poloniae ex urbe Gedanensi nec laetus, nec bono omine insignis fuit. Kal. Mart. CIC ICC LXXVIII.

CCCCLXIIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

SPes pacis sensim evanescit multisque passim numiis signifieatur, hoc anno gravius acerbiusque bellum fore, quam superioribus annis fuit: praesertim, cum in eo sit Anglus, ut ab Auriaco persvasus in partes trahatur, demonstrata periculi ratione ob Gandavum interceptum, siquidem his rebus futurum sit, ut brevi tota Flandria, ex qua facilis in Angliam traiectus est, in porestatem Gallicam redigatur. Ardet enim vindicta Galliae Rex et celeritate Foederatorum consilia occupat occasionesque more suo antevertit. Tum callide consilia conatusque eludit adeo, ut, cum prae se ferret, auctoritati dehortationibusque Regis Angliae daturum, ut reverteretur in Lotharingiam, mox, attonitis metu Hispanis auxilioque sufficiente destitutis, ante Gandavum, vastam populosamque urbem, constiterit arinatus indigentemque maioris praesidii ad deditionem paciscendam compulerit finesque suos ita firmaverit, ut confectas suae defensionis rationes habeat Anglumque ipsum non facile pertimescat. Sveonibus, per Lithuaniam ingressuris in Prussiam impressionemque facturis, transitus est denegatus, edito a Polonis scripto, quo causue continentur, cur id recusare necesse habueunt. Spes nihilominus

relinquitur, futurum, ut ex Livonia milites annonamque in Rugiam advehant propterea, quod Rex Daniae summis viribus classem comparat ad eam tam insignem opportunamque maris Baltici insulam, in qua olim Dani regnarunt, recuperandam. In Transylvania coepti a Beldio motus in perniciem factiosorum Vngarorum vertunt. Imperator Turcarum edixit, ut Beldius hostis loco habeatur Apafiusque locum et dignitatem Principis tueatur, hac lege, ut turbis Vngaricis se ne immisceat. Gedani dissidia ob Strauchium excitata nondum sopiri possunt. Rex Ioannes III. omnibus opem suam poscentibus comem facilemque se praebuit eaque arte proceres et plebeios pariter studiis factionibusque divisos emunxit, discessurus nec opinantibus severa mandata dedit, ut, sese delusos, scire possent. Cum finio epistolam, ex Batavis affertur de summis filii tui laudibus, quibus omnium admirationem sibi conciliet atque ita enitatur et contendat, ut summum aeternumque decus polliceatur. Quod DEVS fortunet institutum, et cum patriae salutare et gloriosum; tum familiae tuae utile tibique semper iucundum esse iubeat. d. XV. Mart. CIC ICC LXXVIII.

CCCCLXV. LAVRENTIO BAGGERO.

BRaunmanno, praeter expectationem meam mortuo, brevi epistola ultimum officium pro eo, ac debui, persolvi, quod nobilissima familia, non dubito,

quin bene accipiat honorique meo faveat. Etsi festinanter, vere tamen fideliterque has partes peragere volui. Oro tamen DEVM, ut mala calamitatesque et funerum tristissimorum casus a gente Braunmannia avertat, et omnibus fortunae beneficiis cumulet. firmetque contra adversa. Scholas historicas, quas aperui, nondum describendas curavi: efficiam tamen, ut simul exemplum dictatorum et concionis civilis ex genere [gap: Greek word(s)] nanciscaris. In Rugia male rem gestam esse, non ignorabis, cuius cladis causa fuit hostium contemptus nimiaque securitas, quae prope res regis optimi fortissimique per Rumohrii imprudentiam in illo limite convertit. Gedani dissensio Senatum inter et plebem eo procedit, ut urbs fato suo peracerbo urgeatur. Tribunitii homines palam dicunt, nisi restituatur Strauchius, omnia in discrimen Ventura. Rex Sobiescius specie officii emunxit cives donaque largissima accepit, discessurus autem postulata gravissima iis reliquit. Factio Vngarorum, qui desciverunt, hoc rerum statu eo minus virium habet, quod Turca ea ex causa in Transsylvanum Apafium animadvertit. Nec Polonis bene vertet studium Gallicum, quod Turca non vult superiores conditiones ratas habere. Galli audaciam inhibet auctoritas Angli, et occupatio Friburgae, quam Lotharingus purgare non potest, nisi quod perfidiam praefecti castro causatur, Helvetios ab eo rege abalienavit usque eo, ut maluerit usu doctus, eam retineri in potestate Caesaris, quam sibi dedi.

Auriaci matrimonium, quod antea plerisque suspectum erat, certe firmamentum est expeditionis socialis et instrumentum infringendae potentiae Gallorum, et maturandae pacis. Non enim expedit omnes habere hostes et commercia maritima, in quibus eius regni nervus, labesactari prorsus ac everti. Alioqui, si defensioni tantum incumbat finesque tutetur, fere omnibus resistendo erit. d. II Mart. CIC ICC LXXVIII.

CCCCLXVI. CHRISTOPH. ARNOLDO.

GRatum mihi et periucundum munus fuit, quo me superiori anno, cum ad Saxones reverteretur Kirchmaierus, donandum curavisti, quippe quod fuit eiusmodi, ut cum amarem od auctorem studio mihi coniunctissimum; tum diligenter perlegerem ob variam multiplicemque, qua abundat, eruditionem. Ego vero nihil habeo, quod tibi reddam: spero autem, futurum, ut copiose te remunerari possim. Iam versor in historia novissima et pertendo complecti annalibus proximas res eventaque eo modo ordineque temporum, quo coepit Strauchius, vir, cum apud nos esset, exquisiti ingenii, sed minus moderati et, cum ad sacras controversias se applicaret, maxime rixosi: quo non mitiores sunt ii, qui aetate etiam confecti lacessunt se invicem et, ubi eos disputandi satietas cepit, Verborum contumeliis lacerant se et vexant. Ita vero fit, ut bonae literae studiaque optima et

interiores doctrinae antiquitatis negligantur, et tantum non contemptim habeantur adeo, ut Hercules optandus sit, qui monstra ista domet, aut, si domantibus resistat, profliget. Quo animo, cum in vivis esset, saue fuit summus Reinesius noster; qui unus mihi inter Saxones nostros eruditionem omnibus numeris partibusque expletam nactus videtur, et multis modis vicit Barthium fontesque aperuit reconditae doctrinae: ut vel haec causa fuerit, cur Colbertii gratiam sibi conciliaverit. Is summa ratione reprehendit rixosos homines et saepe ob inscitiam satis acerbe noravit, cuius opusculum de Comitibus Palatti Lateranensis, quod nondum lucem vidit, Schilterus, qui pleraque eius viri monumenta accepit, Schubarto edendum tradidit: quem hortatus sum, pergeret alacriter atque in eo utilissimo instituto perseveraret. Zieglerus, unus omnium inter Saxoniae iureconsultos doctissimus, de Diaconis er Diaconissis aliquid confestum habet, quod nundinae Lipsienses tibi sunt allaturae. Hermannus Conringius, pro summo pacis Christianae studio, rursus aliquid eo de argumento emittet, cuius institutum probo; sed vereor, ut confectas det huius propositi rationes propterea, quod seculum est valde contentiosum et controversiis supra, quam dici potest, praesertim in Germania nostra, delectatur. Quo id, tandem consequentur sacris dediti, ut male abiecteque de iis existiment viri aulici et usu rerumque tractatione occupati, quando ita cum plurimis agitur, ut ex religione artem faciant; quem

pessimi exempli morem scio etiam displicere cordatis eo, quod nimis altercando veritas plerumque amittatur. Maiorem mihi stomachum facit ille tibi haud ignotus Reinhardus, qui bellum Theologorum in venas visceraque Saxoniae transtulit et insignes viros commisit, cumque iam, incitatis aestu animis; glisceret brevi exarsurum, hac lege sopitum potius, quam restinctum est, uti nostras ille nihil ederet, quod non cum supremo Senatu sacro communicasset. Censeo enim, id iure facere Principes, ut contentionum tandem modus finisque sit, et mansvetudini aliquid tribuatur. Kilonienses novam Chronologiam, Beroaldinae, opinor, similem, moliuntur. Vidi unam plagulam, ex qua non bene licet divinare de summa operis. Multum quippe abest, quo minus ad laudem huius artis iis rebus, quibus illi sperant, perveniatur. Pufendorfius, qui doctrinas capitaque morum in formam artis redegit, Theologos placitis suis et loquendi formulis offendit: mea tamen opinione fere omnes ea in arena impares adversarios habuit. Scherzerum Lipsiensem non semel provocavit: cum reliquis acerrime etiamnum disceptat, Sed Grotii libri de Iure Belli et Pacis magis in vita valent, plenique sunt rationum et exemplorum ex omni memoria desumptorum. Quandoquidem in omni genere eruditionis vir perfestissimus fuit, nullo Theologo minor, si apparatum antiquitatis lingvarumque specto; et iurisperitis, qui nihil sapiunt, praeter leges et instituta, Romanorum, maior; praeterea

omnibus subsidiis instructus, quae vix in hominem eadunt eta in omnium populorum historia versatus, itaque in poetis, praecipue tragicis et comicis, et oratoribus antiquis, profanis item, et Christianis scriproribus exercitatus, ut vi iudicii omnes populares suos superaverit et suae gentis Theologos Gallicis ne quidem acquandos putaverit, cum rationes eruditionis per se iniret ceteraque omnia pari felicitate exequeretur. Ita enim, quae ab interpretatione recepta abeunt, quaeque mysteriorum sanctitati adversantur, vel leviter eruditus facile intelligat animoque assequatur. Christianus Daumius superiori anno operam contulit ad edendos Hieronymi et Gennadii dialogos, Addidit Martini episcopi professionem de Trinitate, quae tamen neque formae styli, neque doctrinae talis episcopi congruens est planeque diversum auctorem praefert. Subiunxit varias lectiones, partim ex Barthiano manuscripto depromptas, partim ex codicibus inter se collatis desumptas. Vellem, aliquid de antiquitate homiliarum in opusculo, Cui titulus est: Divorum Patrum homiliae, tradidisset et, quantum Alcuino, quantumque Paulo Diacono debeant, et quale sit diploma Karoli M. eam in sententiam datum, ex tabulis et annalibus disseruisset. Rumor de dissidiis impressioneque Brandenburgicorum in nostros fines Iutrebocenses falsus est. Brandenburgicus suos ex hibernis excedere iussit, observaturos Koenigsmarckium, qui spretus irrisusque a Danis insulam Rugiam recepit, viresque collegit crebroque in finitimas regiones excasiones facit, Vismariam

intercepturus, nisi conspiratio in tempore detecta fuisset. Nisi Anglus, interposita auctoritate, reconciliet partes, difficiliori bello, quod avertat Numen, Europa implicabitur. Sed, quae hic sentiam, lireris non tuto credam. In extremo te quaeso, Magliabechio salutem dicas eique, velut suscepto meorum officiorum vadimonio, renuncies, in nulla re operaque, si quid velit, me defuturum. Ita te DEVS amplissimamque familiam servet. Non. Mart. CIC ICC LXXVIII.

CCCCLXVII. PHIL. IAC. SPENERO.

INdices scriptorum, qui de Insignibus gentilitiis commentati sunt, reddidit mihi Orthius, ut leves sodalitates vitaret, alio profectus. Inciderat enim in dissoluros homines, qui ad superiores vitae studiorumque rationes mutandas licentia, quam specie libertaris persvadent, multum potuerunt. Fuitque aliquis perditissimus nebulo Rennepagius, qui detestandam atheorum impietatem instillare voluit schedasque, quibus improbitas continetur, distribuere et iuventutem corrumpere in animo habuit: cuius venenum, non dubito, quin serpserit, quando sodalitas nullum aliud vitae institutum suscepit, quam, quod imprecaretur, et in tabernis ageret, et pergraeearetur. Si confluerent, dirae detestationes et deierationes, quasi tessera conventuum fuerunt, honestatem pro ludo

habuerunt, nec aliter de DEO rebusque divinis existimarunt. Accepi, Rennepagium, monstrum hominis et a malo genio in eam mentem impulsum, dixisse, si omnia fortunae praesidia se destituerent, unam salutis viam esse per contemptum oraculorum DEI. Ferreus sit, qui non lacrimas fundat, cum vel talia audiat, praesertim ab adolescentibus et iuvenibus DEO reique publicae operaturis. Sed, quia ex religione ars facta est et in Academiis nihil, praeter contentiones disputantium, valet, servitusque affectuum et libido dominantur in animis, non miror, ita rem agi. Non quidem ignoro tuos conatus maxime salatares; sed nostro, tam misero rixosoque seculo, non est, quod futurum sperem, ut meliores vitae Academicae rationes ineantur. Exempla a iurgiis sacrorum hominum, quae mali exempli sunt, petuntur ab incautis, quae eo progrediuntur, ut quotidie lites ex litibus serantur. Hinc non possunt non divini coetus res ire in peius, cum fides, qua DEO coniungimur, non ad vitam, sed ad doctrinam controversiasque explicandas refertur, et caritatis mansvetudinisque, a quibus recte vivendi initia proficiscuntur, nullum est pretium. Gedani motus, vereor, ne in seditione exitioque urbis desinat propterea, quod tribuni ac plebs minantur, omnia extrema prius passuros, quam committere velint, ut Strauchius sacerdotio, in quod eum restitui postulant, mulctetur. Nos alioqui, si sacra duntaxat bella excipio, pacate inter nos colimus et diligimus. Potentissimus

Saxo retinendae concordiae causa edixir, ut nihil in posterum emittatur, quod non cum supremo senatu sacro Dresdensi fuerit communicatum. Germania, credo, fatis suis admovetur, Gallo occasiones antevertente et in Flandria sic suis rebus advigilante, ut ab Anglo, ex quo tamen post DEVM totum pacis negotium pendet, sibi non timeat et, celeritate viribusque arctius contractis, saltem defensionis suae rationes confectas dare queat. Nec graviter feret iacturam Siciliae, si prohibeat aditu regionum suarum hostes ostendatque, se, praeoccupatis finitimis castris factaque passim agrorum vastitate, omnibus posse esse resistendo. Rugiam, fiducia loci et virium, simulque vitam summo cum dedecore et commutatione rerum Danicarum amisit Rumohrius. In Transylvania Beldius rebellat Apafio. Pro hoc Turca nititur vultque, ut motibus Hungaricis se non immisceat. d. X. Mart. CIC ICC LXXVIII.

CCCCLXVIII. ADAMO CHRISTOPH. IACOBI.

ACcepi, rationes sacerdotii Greeniani confectas esse atque ea de causa in spem venio potiundi eius muneris, quod discessu suo vacuum reliquit, tuo quidem in primis patrocinio, quo magnum ad res meas momentum attulisti maximumque insuper allaturus es, si auctoritate tua efficias, ut accessio, quae mihi ex reditibus praefecturae

Vitembergensis constituta, post autem, nescio cuius acerbitate, praecepta fuerat, aequiori conditione mihi reddatur. Cupio autem his beneficiis frui, ut habeam, quod insumptum bibliothecae suppeditare possim: etsi non nescio, plerorumque invidorum de me esse fabulam, quasi hae artes sint hominis ditescere volentis, quod quam alienum a me sit, vita mea frugi impensaeque in libros factae testantur. Quare parsimonia sustento otium literis tributum, nulla commoda, quae a vitae meae instituto abeunt, consectans, nulli lucroinhians, ut tempus, cuius inter valla partior, ne mihi ulla culpa mea eripiatur. Cuius studii rationes studebo tibi demonstrare et patriae, ne homini otioso aut ingrato beneficium collocasse videatur. Sigillatim tibi et collegis, quos muneris societate consvetudineque vitae coniunctos habes, obsequii omnes partes pro eo, ac debeo, ex animo constanter que explebo ac fatebor, a vobis, tanquam a fontibus, omnem studiorum meorum felicitatem dimanaisse. Lites dissidiaque, ut hic saepe inter omnes ordines gliscunt, me a pacis concordiaeque studio nunquam abstrahent talemque me probabo, qualem tua et summi Theologi, Geieri, monita esse volunt. In Flandria omnia conclamata sunt; nec iugum a regionibus Burgundicis, propter quas Caesar bello tam difficili sumptuosoque se immiscuit, prius depelletur, quam Anglus, Auriaci necessitudine foederisque novi religione inductus, omnes regni sui vires in earum defensionem impendat. Si Polonia, ut rationes barbarorum fuerunt, bello Turcico implicabitur,

Sveonum res in finibus Livonise summo in discrimine versabuntur. Koenigsmarckii impressio in Ducatum. Mecklenburgicum fafta Brandenburgicum et Luneburgicos ad arma excivitadeo, nt Sveones retrocedere coacti se receperint in claustra sua, et militem ex Livonia transportandum expectent Danicaeque classis impetum multis er veris rationibus pertimescant. Conatur quidem Angliae Rex utrosque Reges conciliare; sed vereor, ut potentiae aemulatio id sinat, quae tanta est, ut voluntati illius pacem svadentis conditionesque eam in sententiam proponentis aegre sint cessuri, quanquam id Germaniae expedit, quae distracta minus resistendo est Gallis, qui, subacta Flandria, Rhenanis Mosellanisque provinciis facile iugum imponet, nisi sociali bello inhibeatur. Nec melius vulgo sperant de expedirione Lotharingi, atque ante annum, quippe qui pleraque non providit, quae cauti Duces solent occasionemque liberandae Friburgae summo cum Austriae Germaniaeque damno neglexit, etsi in plerisque se purgavit culpamque partim in socios, partim in suos reiecit. Interim DEVS fortunet consilia compositionis Neomagensis et te patriae salvum praestet, et spem deliciumque tuum, Christianum omnesque liberos tuos svavissimos perpetuis fortunae beneficiis cumulet diutissimeque tueatur. d. XXII. Mart. CIC ICCLXXVIII.

CCCCLXVIIII. CHRISTIANO SCHVZIO.

SEptem dies sunt, quod abiit Greenius, necdum successorem nactus est propterea, quod more institutoque Academiae prius commendandi sunt potentissimo Saxoni habiles aptique ad hoc munus viri, quam de surrogatione in aula statuatur, Ego hoc sane ingenio sum, ut nihil de re incerta constituam, quanquam non facile dubito de Principis voluntate me ornandi, nec diffido collegis magnum ea in re pondus habituris. Miror autem, quid sit, quod multi poeticae munus prensent, cum tamen ne unus qui, dem hic sit, qui affirmare possit, se esse poetam. Hoc tamen dico, si mihi poetica placeret, nihil aliud in sapientissimo ordine futurum, quod ei posthabere velim. Audivi, fratrem tuum, qui ludum Grimmensem cum laude moderatur, si non refugiat, prae ceteris impetraturum. De Veisio vestro, viro omni doctrina expolito, multi sperant, quem, si a fratre tuo eruditissimo et certis auctoribus mihi laudato, discesserim, credo multum posse afferre adiumenti ad eam artem, in qua sola inopiam ingenii mei confiteor libens. De pace Germaniae spem amitto, postquam Flandria rursus belli Gallici molem sustinet, quam destitui prorsus et subigi ab hoste, magno cum detrimento dedecoreque suo, non patietur Anglus, etsi mavult fungi partibus conciliatoris et populum suae ditionis ad bellum Gallis

inferendum supra, quam dici porest, in censum, mora et quaesita cunctandi occasione quodammodo remperare. Foedus eam in sententiam ictum est; sed rex nondum ratum habuit solemni more formulaque subscribendi, et exemplaria permutandi. Quod si ab eo impetrabitur, dum Gallus pertendit esse difficilis, in spem venit reconcihandi Danum Sveonemque, ut robur omne belli in Flandriam transferatur, nec distrahatur potentia Germanorum transitus Sveonum, quem proposuerant animo, in Prussiam recusatus a Lithuanis, edito scripto professis, quamobrem id sibi non liceat, Rex Poloniae non sine causa sibi metuit. a bello Turcico. Brandenburgicus Spoenium dimisit ad fines Rheni, nec sibi timet a Sveonibus, quorum tantae sunt difficultates, ut bello in posterum gerendo vix sint suffecturi, Rugia per Koenigsmarckium, instigantibus et minantibus Sundensibus, recepta pertimescit classis Danicae impetum: quam si servasset legatus Daniae Regis Sveonesque, magno malo contemptim hubitos, et lanienae etiam in universum insolenter destinatos, ab aditu insulae, quod facile potuit, reiecisset omniaque in tempore curasset, iam confectae essent belli Svedici rationes. Ita vero DEVS annuat Germaniae largiaturque pacem, Saxoniamque firmet teque etiam inter praecipuos amicos florere semper iubeat. d. XXIII. Mart. CIC ICC LXXVIII.

CCCCLXX. N. PASERINIO.

DVdum subvereor, ne diuturnum silentium meum in malam partem accipias, quasi id agam, ut muneris, quo abs te auctus sum, nulla a me ratio habeatur more eorum, qui nihil tam facile, quam navata officia obliviscuntur. Sed longe alia mihi mens est spondeoque tibi, ad omnes prae standi grati animi occasiones promptum futurum et, si qua tibi prodesse, aut inservire in re possim, nihil praetermissurum. De ineunda styli civilis ratione sic, senrias, ut omne studium in eo ponas, ut pure copioseque dicas de quolibet argumento ad rempublicam pertinente, imirerisque aevi Augusti scriptores optimos, ut non verba magis, quam rerum verborumque compolitionem scite exprimere queas. Quod usu tractationeque huius argumenti nullo negotio efficies, et cum primis connexionum transitionumque formulas, quibus iungendae aptandaeque sunt periodi, prorsus familiares tibi reddes eo modo moreque veterum, quo superiori nostroque aevo imitati sunt Hadrianus Cardinalis, Iovita Rapicius, ex nostris Ioannes Sturmius, Ioachimus Camerarius Augustus Buchnerus. In prudentia civili comparanda legendi sunt assidue Historici et, facta quadam scriptorum veterum recentiorumque contentione, virtutes, eventa horumque causae, initia investiganda et velut in locum communem redigenda: hinc ad usum referenda et, quae conveniunt,

observanda ita, ut praeiudieia hic multum valeant et, mea opinione, ad coniecturas rationesque civiles maximum momentum afferant. Hoc pacto conversionem Vngariae ex actis inter Ioannem Scepusium et Ferdinandum I. sequiorumque temporum, in quae Matthias et Ferdinandus II. inciderunt, facile divinavi, cum acta anni CIC ICC LXII. contendi et, quo haec eruptura essent, conieci. Similiter de aclionibus Galli integrum tibi sit iudicare, qui, quod abalienare coepit Anglos occupatoque Gandavo spe pacis frustratus est, non bene sibi consuluit, cum maioribus incrementis sane perniciem sibi paret. Quod vel Messinae casus te docere possit. Sed in umbra hac studiorum in voluntate mea studioque bene merendi acquiescas, et bene feliciterque agas Iunghansioque, amico optimo, renuncies tres numos unciales pro Dactylotheca primo quoque tempore curaturum. d. IIII. April, CIC ICC LXXVIII.

CCCCLXXI. IO. GEORG. BOERNERO.

ET literae et munus, quo abs te affectus sum, mihi gaudium attulit animumque tuum veterem et prorsus singularem, semperque ossiciis demerendum confirmarunt. Pro utrisque spondeo operam studiumque inserviendi paratissimum, cupioque testari, non ingrato beneficium esse collocatum. Hubnero abs te graviter monito pondus afferat sententia Ciceronis, affirmantis, historiam

nec institui posse, nisi praeparato otio, nec exiguo tempore absolvi. Ipse Strauchius annum fere impendit tempusque ita partitus est, ur ceteris occupationibus non eriperet. Ceterum a Gallis derelicta est Messina, nec melius cum Flandria agetur, si Anglus ad capessendum sociale bellum accesserit et tandem cogitaverit, quibus modis a Rege Galliae, non dicam, circumventus, sed prope delusus fuerit. Luneburgici contra Gallos Sveonesque magnis impendiis summisque cum difficulratibus iterum se ad expeditionem comparant. Sveones, terra marique interclusi aditu, non magnopere sperant de suis rebus. Galli forte cursum armorum defensione Friburgae morabuntur, quam recuperari fixum statutumque est in animo Caesaris, cui melius ominari liceat, quod a factiosia Vngaris nihil sit hoc anno metuendum, et Ioanni, Poloniae Regi, gliscentibus saepe domi querelis impendenteque bello Turcico, brevi notum sit futurum, quanti aestimari debeat amicitia Austriorum. Ordines eius regni coniugem, Mariam Casimiram, aegre quoque aspiciunt et auctorem mali consilii interpretantur, profecturamque in Galliam vetant inire iter, ne ex regno, pleno et herili iure nixo, aliquid in liberam Polonorum rempublicam, quod nocere exemplo possit, transferatur. d. V. Apr. CIC ICC LXXVIII.

CCCCLXXII. N. IVNGHANSIO.

TRes numos argenteos pro Dactylotheca Gorlaei afferendos aurigae dedi, siquidem eius pretium, scio, non esse amplius tribus uncialibus numis. Pascrinio scripsi in eandem sententiam et, quod me voluit, curavi. De itinere nihil addidi, veritus offensam patronorum quibus est porestas iubendi, mihi autem duntaxat parendi gloria relicta. Gallorum fortuna in Sicilia est conclamata, nec dubitabo, quin eius consilia valde convertat societas Angli cum Hispanis Batavisque, inter Europae reges maximum pondus habentis ad moderandam eius Regis potentiam. De pace inter Danum Sveonemque separatim Londini tractatur, quae ut eveniat, opto, nec status Svedicus concedit aliter sentire, quando nec in Germania, nec in Polonia subsidium habent Anglumque spe ducendae Principis Floracensis demereri student. d. V. Apr. CIC ICC LXXVIII.

CCCCLXXIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

DE pace inter Danos Sveonesque separatim facienda magna spes Londino affertur, quando Sveones, diminutis mari rebus, diffidunt fortunae er, maioribus Dani sociorumque viribus urgeri se, pracsentiunt, nulla subsidii, neque in Germania, neque transitus in Polonia expectatione relicta, nisi quod

Anglum omni ratione demerentur studentque necessitudine connubii Ducis Eboracensis eum Regem sibi devincire, quem sciunt maximum pondus moderandae potentiae habere, hoc praesertim tempore, quo queruntur, omnia Reformatorum consilia ad suam perniciem comparata esse. Gallorum in Sicilia res eonvertit societas Angli, quam is cum Hispanis Batavisque contraxit, ut certa stabilisque pax aequis et ad securitatem Europae pertinentibus conditionibus ineatur. Foederatos ad Rhenum vel una Friburgae obsidio forte tota hac aestate remorabitur. Rex Poloniae ob uxoris consilia non omnibus Senatoribus peraeque gratus est adeo, ut eum impediverint, quo minus in Galliam proficiscatur illique in osdicant, ea se libertate loqui contra Ioannem, qua is ipse aore locutus fuerit contra Michaelem, quem ob mollitiem regni Sardanapalum nominant optimeque senrire incipiunt de Lorharingo, quem forre ex longinquo iterum fortuna ostendet. In Valachia reperti codices Graeci, praesertim Chrysippi, Ponrifici Romano dono dati sunt, videntibus Italis ludum fortunae omenque rerum Gallicarum, quod Messinam, tantis impendiis defensam, sponte sua dereliquerunt. d. V. April. CIC ICC LXXVIII.

CCCCLXXIV. IO. HENRICO CVNRADO, CONSILIAR. LICHTENSTEIN.

VOlhardus, idem cliens tuus, et idem, quoad recte agit, amicus meus, iam mecum est, saepeque de

opibus et copiis tuarum antiquitatum Silesicarum mihi narrat, promptumque pariter ingenium ac summum in te studium quotidie, nec sine gaudio meo maximaque cum tua laude vere atque ex animo restatur. Tantum abs te petit, summe vir, ut confectum des consilium, tibi reique publicae literariae et patriae multo utilissimum futurum, secumque communices, quae, me auctore, magis elaborata elimataque fieri possint, ut publicam videant lucem redeantque cum gloriae foenore ad Patronum. Quam gratiam quin abs te inituri simus, nihil dubitamus propterea, quod amor tuus in literas incomparabilis est, quem cum multis rebus declaras, tum quibus libet bonis probare studes neminique obscurum esse sinis. Nihil hic novi est, nisi quod magnis viribus omnia in vicino agro comparentur ad Sveones tota Pomerania Rugiaque pellendos, quippe qui, quod Gothi veteres apud Istrum, id ipsi nuper apud Viadrum Albimque sunt moliti: quibus molestum accidit, quod respublica Polonica transitum denegat constanter, quae scit, plus sibi situm esse in amicitia Austriorum er studio Brandenburgici, quam in dubiis Sveonum rebus, quae cum ad Galli commoda dirigerentur, iam propemodum coeperunt esse conclamatae. De Lotharingi expeditione hoc anno melius speramus, quod magnum societatis Anglicae pondus est futurum, quando non sine causa Gallus suspectus est vicinae isti genti, alioquin suspicacissimae, cui Gallicum foedus adeo fraudi fuit, ut eam poeniteat navatae operae et nimiae credulitatis. Rex tamen Carolus optat retinere conciliationis auctoritatem, si facilior

sit Gallus, venitque in spem transigendae controversiae inter Danos et Sveones. Maxime enim horum interest, ut lites non ferro, sed iure in posterum iudicentur. Spectant enim fata sua et magnam vicinorum vim Rugiaeque, quam casu potius, quam ratione receperunt, vehementer timent. Interim DEVS annuat nobis concedatque, ut aut Germania pace fruatur, aut Austria perpetuis vistoriis nobilitetur Silesiaque iure er legibus sub mitissimo Caesare utatur, tuque in primis diu supersis et floreas, Patrone, d. X. Apr. CIC ICC LXXVIII.

CCCCLXXV. N. N.

CV pio satis facere mandatis tuis et, quantum in me est, Baroni Kannio rependere officium studeo: quod etsi non est eiusmodi, ut herois gloriae per omnia respondeat; tamen mentem animumque indicat hominis familiae tuae et Kannianis necessitudinibus obstristi. Si quid autem in ea arte, quam doceo, non possum fama herois dignum, efficidm, ut oratione prosa pietatem significare mihi liceat, qui obsequio et voluntate inserviendi promptissima nemini tuorum clientium concedere velim. Simul oro DEVM, ut cum illustrissima coninge te server, salvumque er sospitem praester, ut cum alii multi, tum ego in primis patrocinio tutelaquetua fruipossim. d. XII. Iun. CIC ICC LXXVIII.

CCCCLXXVI. PHIL. IAC. SPENERO.

SAepe multum que dolui, te cum ingeniis a mansvetudine alienis conflictari, quae, ut mihi videtur, silentio possunt placari. Multa etiam sperni oportet, ut intelligant intempestive seduli homins, non esse causam, cur ob lites, quas suscitant, magnopere aestimentur. Te fulcit tua pietas famaque in aula nostrati insignis, quam recte pieque agendo servare rara aevo nostro, eoque magis invidiosa laus est, cuius fructum nulla unquam posteritas tibi est ereptura. Pari animo tuus affinis Horbius, vir doctrina, more institutoque sanctissimus, se tibi foedere quodam pietatis coniunxit, cuius benevolentiam pro eo, ac debeo, plurimi facio petoque, ut meo nomine illi et Klickio multam salutem dicas. Vicinum vobis Argentorati fatum hic aliquandiu expectationem nostram suspendit: nunc autem e periculo ereptum prudentius fortunam suam sustentabit. Gallica fides ambigua et fallax est; Germanorum autem lenta auxilia plerumque plus apparatus, quam successus habent. In Norvagia meridiem versus et Scania Svedi vires colligunt. Ibi ductore Gustavo Ottone Steinbockio multas Danicas cohortes confecerunt: hic Christianstadium, inspestante Danorum exercitu, castra Svedica invadere non auso, expugnarunt. Brevi autem Rugia periculum adibit, quam diversa parte aggressi sunt Foederati. Saxonia nostra pace fruitur et

finium controversiam cum Brandenburgico feliciter sopivit. Is Princeps, milite, viribus omnibusque prope fortunae subsidiis destitutus planeque exhaustus spem facit, iterum ad Rhenum ducturum, si consectas propositi in Pomerania Rugiaque rationes sit habiturus. Sed haec inania sunt creduloque vulgo placent, mea opinione, arma Gallica ita non sistentur, nec receptus Luxenburgi tantam landem Auriaco conciliat, qualem vulgo serunt. Eid. Iun. CIC ICC LXXVIII.

CCCCLXXVII. ADAMO CHRISTOPH. IACOBI.

NOn dubito, quin pro tua in me voluntate cau sam meam in senatu vestro agas, non modo, quod me ornandum tuendumque suscepisti; sed etiam, quia nemo melius rebus meis consulere, nemo certe felicius opitulari potest. Qua in re fide tam certa sum animoque tam constanti, ut omnia ad observantiae gloriam reseram itaque prorsus me geram, tu hominem summae tuae dignitatis studiosissimum decet. Quod Flavii conatibus restiti, factum est vitandae offensionis causa. Ego enim sic affectus sum erga omnes, ut nemini cupiam per me exhiberi molestias, etsi saepe aliis quid tribuendum est, qui solent facili de causa stomachari, praesertim cum omnia controversiae capita mihi non sunt perspecta. Cur tam raro ad vos perscribam, causa mihi fuit suspicio offensae, quam plerique mihi attulerunt. affirmantes, taedere Patronos ineptiarum, quas

scribendis literis persaepe cumulemus. Itaque tu pro ea, qua polles auctoritate, me de superiore importunitate purga meque commenda praecipue illustrissimis Frisiis, qui sua gratia praesidioque in hunc usque diem me firmarunt. Si ferret occasio, ut, collata aliqua sumptus Principalis parte, ingredi Italiam perficereque utile hoc institutum possem, tu tibi hoc omne vindicares, quanquam, quid ea in re faciendum sit et utrum id flagitare expediat, nec ne, forsan in posterum, te auctore, certius explorabo. Alioqui vehementer id me perturbavit, quod Christianum tuum, cui omnia prospera evenire opto, noluisti transire Vitembergam, quam redux tamen, opinor, inviset tribuetque aliquid nostris Musis. Ad extremum Academiae, quae militarium hominum armis petitur, prodesse tua auctoritate iam potes erexitque me in primis, quod, una cum summo Theologo, Geiero, auctoritatem tuam apud Principem Electorem interposuisti, ne coetus ab uno homine dissipetur, remunerabitque operam DEVS, qui ex hac schola viros emisit, qui religionis literarumque cultu totam Germaniam propeque Europam illustrarent. d. V. Quinct CIC ICC LXXVIII.

CCCCLXXVIII. HENRICO, L. B. a FRISEN.

BElli, quod in finibus Germaniae trahitur, fortuna difficilis et varia est sentiuntque iam Sveones, quod fortuna superiore fiduciaque elati

nunquam fore crediderunt. Quin male affecti fuerint erga communem patriam, dubitari non potest, pigetque me tot illatarum sane iniuriarum recordari, quae hunc exitum habuerunt, ur in auctores vindicarentur. Paulo ante Ferbellinensem cladem insolenter domi forisque locuti sunt de Germanis. Sternbergium ab Caesare missum, consulto morati propeque ludificati sunt, Blumium in comitiis, proiecto pudore, suffragia ferentem foverunt blanditiisque ad Principum gratiam arrepere conati Caesaris summam in imperio auctoritatem imminuere contra iuris prudentiaeque rationes coeperunt. Quid in Cimbrica Chersoneso, suscitante causas odii Kielmanseggio, machinati fuerint, vix tutum est literis mandare. Mea opinione vicinum Daniae Germaniaeque robur sensim labefactare, et tandem frangere prorsus ac disiicere in animo habuerunt, ut sic Gallo in superiori limite spatium daretur opprimendae libertatis. Sed consilia dissidiis intestinis procerum corrupit DEVS, ut Steinbockius Vrangeliusque navalis pariter, et terrestris militiae curam omitteret; quo factum est, ut iste pro eo, ac debuit, classem non emitteret in mare ad eripiendam e periculo Vismariam; iisque rebus aditus ad Ducatum Bremensem, magno Foederatorum bono, intercluderetur; hic autem culpa cunctationeque amitteret opportunitatem perderetque fortunam apud Ferbellinum, unde ita ipsorum res conversae sint, ut nondum instaurari possint, nisi quod victoria apud Rugios, superiori

mense Ianuario deportata, eos aliquanto erexit iterumque confirmavit. Scaniam vero non facile amittent, quam ad exitum usque defensuros, scio. Maioribus viribus bellum Galli gerunt, quibus pro hodierno rerum statu nullam satisfactionem extorquebit Caesar. Belgio Hispanico, si vellent sique rationes civiles Anglicae vicinitatis aliaque Europae momenta sinerent; intra quatuor hebdomadas potiri integrum est: quanquam non modice dolent, quod, populo Anglico adversante, eum regem, connubio praeterea Auriaco coniunctum eoque etiam Foed. Belgis suspectum non perinde, ut antehac, in aere suo habeant. Proxima Keilerani propugnaculi aditusque Rhenani occupatio toti prope superiori Germaniae incussit metum. Dux Virtenbergicus, Marchio Anspacensis aliique Crequium in viscera Imperii ducere velle suspicati sunt. Vigor quidem in Lotharingo inest: sed consilio non aequat Montecuculium, qui A. CIC ICC LXXIII. er LXXV. immortale facinus fecit er, ob firmos munitosque Galliae aditus, nunquam induci se passus est, ut in Galliae fines moveret: quod dum contra videbatur Carolo iuniori, exhausto longa profectione et inopia raediisque conscripto milite, vix defensioni satisfecit amittendique Philippiburgi periculum adiit, si Crequius, id non provisum esse, scivisset, magnoque demum Caesaris detrimento Friburgam Brisgoviae amisit, Forsan iniqua Vngarorum fortuna iis exprimit vota pro hoste Caesaris mutatque fortunam. Alioqui incredibile Europae, praecipue autem Germaniae,

gaudium attulit iste nuncius, quod Caesar filio auctus Gallo posthac spem eripiet captandae Augustae dignitatis, ut qui dudum iniit consilium orbitatis Augusti, in perniciem exitiumque publicae securitatis vertendae affectandaeque in Germanos potestatis. In compositione pacis Neomagensis respicienda nostris in primis sunt haec capita: primo, instauratio libertaris X. Alsatiae civitatum Imperio addictarum, ut praefecturae in eas summae renunciet Galliae Rex: deinde liberatio Ordinum Imperii ab obligatione benesiciaria erga Episcopatum Metensem. Inter occupationes er festinanter. d. XVII. August, CIC ICC LXXVIII.

CCCCLXXVIIII. EIDEM.

DArui voluntati tuae et literas, quae culpam erroresque meos ingenue fatentur et dolent, scribere destiti, quibus pariteret Sleidano a me aucto tuoque sanctissimo nomini inscripto veniam dabis. Quaeso enim te, ut me non patiaris deteriori loco effe, ac quondam Buchnerum tuum, qui, etsi gravi senio er magna eruditione valebat prae aliis summeque exsplendescebat: tamen abs te contendit, ut patronus sibi adiutorque esses. Quam gratiam nisi abs tua aequitare inibo, nullas studiorum rariones in tuto sim collocaturus. Concede ergo mihi, ut Sleidanus audaciae culpam effugiat tuaque in primis auctoritate et praesidio, fide et

vita coniunctorum tibi Procerum nitatur. Aliquando, fateor, liberius loquitur; prorsus autem sine odio atque insectatione, et Polybii forsan ac Cominaei more, qui pragmaticon historiae omnium optime expressisse mihi videntur. Etiam in hostibus Gallis colui virtutem prorsusque laudavi. Sveonum acta non potui praeterire, etsi puto, magis dolenda, quam reprehendenda esse. Scripsi tamen de iis, ut bonus civis, religionisque amorem iustitiae pro eo, ac decet, hac in causa remisi. Sed ad Danica transeuntem deque Gottorpinis rebus exponere volentem, operae de medio cursu revocarunt. Fontes capita que non ex rumoribus; sed ex scriptis pragmaticis epistolisque et actis haudquaquam dubiis, aut incertis, hausi. Sed iudicii gloriam tibi uni, Domine, relinquo et DEVM oro, ut corpus domumque tuam semper custodiat benignissimeque tueatur; praecipue autem illustrrissimo filio tuo totique genti tuae omnia prospere largiatur, ut fama nomenque tuum nunquam ex postentatis monimentis, nedum ex animo meo deleantur. Eid. Ocbbr. CIC ICC LXXVIII.

CCCCLXXX. IVSTO FRIDERICO SCHOENERO, IC. SVINFVRT.

NVnquam taM audaci mihi esse licepat, ut ad te literas darem, nisi Nicolaus Crausius diligentia et virtutibus suis effecisset, ut eius commendandi

occasione uterer peteremque ipsius nomine, ut, te auctore er patrono, subsidia persequendis studiis necessaria consequatur. Ratio enim honesta me admonet, ut ignotus ego pro iuvene optimo literisque egregie expolito, apud te interxedam, Me sane laudis suae testem nactus est, ex quo hic fuit, et summos in philosophia honores merito est adeptus. Ingenuas artes, lingvas, eximie tenet, nec historiae, quae vulgo negligitur, est ignarus: praesertim eius, quae in re Christiana momentum habet. Omnino enim Theologis etiam prodesse prudentiam, quae magno cum damno a plerisque intermissa est, dum ex religione artem disputandi facere sunt conati, qua ex re tot vulnera coetus divinior accepit, ut vix sanari possint. Inprimis autem dolendum est, animos Principum quoque distrahi divellique istis factionibus. Tantum de Fabricio Sedinensi multa eam in sententiam afferre possem, si id agerem, ut admissos errores tibi, iuris prudentissimo viro, exponere constituissem. Mihi satis sit in Crausio doctum, modestum et sedatum iuvenem tibi exhibere, quem si patrocinio ornaveris, de me tibi persvadebis, omni tempore honoris et famae tuae praedicatorem esse futurum. Ita te DEVS cum inclita republica florentem servet! d. XX. Octobr. CIC ICC LXXVIII.

CCCCLXXXI. CHRISTOPH. ARNOLDO.

QVae ad me curavit summus vir, Antonius Magliabechius, recte ad me perlata sunt, quibus, nescio, quid rependam satis, tibi in primis, qui virum omni doctrina excellentem aevoque nostro clarissimum, mihi conciliasti. Bartholomaei Scalae historiam avidissime legi, qui multis in rebus, quae ad res Florentinas pertinent, me confirmavit, nec rerum Teutonicarum, quae in Carolorum, Ottonumque secula incidunt, plane ignarus fuit. Nam et recte Karolum M. pro Gallo, id est, Franco Gallo habet et vere tradit, Romanorum Imperium auspicio ductuque Ottonis I. quem magnum nominant, primo ad Germanos pervenisse. De Pontificibus etiam nihil dissimulat prorsusque ingenue mea opinione scribit. Stylus etiam satis elegans est et gravis, probatque, eum vixisse aevo haudquaquam inglorio et rudi: quod recte demonstravit Iacobaeus, nec pluribus verbis eam ad rem conficiendam mihi nunc est opus. Sed in ea parte, qua Blondum secutus docet, Imperatores Romam tendentes ferrea corona insigniri solitos, ab illo iure dissentio fabulamque aliena fide allatam libens ipsi condono. Illud etiam ex ipso perspexi, Baptistam Saccum non alio, quam Platinae nomine ab eo appel lari. Simul et Henrici Noris dissertatio egregium viri iudicium multamque doctrinam mihi approbavit. Ricciolum merito castigat, dum Graeca Latinaque

monimenta scrip toresque probos aut non recte inter se confert semper, aut interdum non dextre in terpretatur: quale id est, quod de Thule affert, Islandiam quam esse suspicatur, quod nullis veris solidisque sane fulciat argumentis. Extremo Cynelli bibliothecam volantem abs te integram expecto clarissimumque Magliabechium salvere iubeo. Koenigii bibliotheca non est talis, quae eruditis ex asse satisfaciat propterea, quod de multis non recte existimavit et pleraque omisit, quae adduci maxime ac enarrari oportebat. Theonis Smyrnaei et Alexandri ne nememinit quidem. Sed haec tibi in aurem, cuius honori faveo, petoque abs te vicissim, ut faveas meo. Prid. Non. Nov, CIC ICC LXXVIII.

CCCCLXXXII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

URexisti me valde literis tuis perbenigne scriptis, quod rationes meorum studiorum minime tibi displicent conatumque etiam hominis tibi deditissimi probas. Semper enim memoriam tuam sancte diligenterque conservavi, et dotes etiam, quibus nemini aequalium tuorum secundus es, colui miratusque sum, ac DEVM quoque oravi modis omnibus, ut tua virtute tuisque consiliis nunquam egeamus. Tum vero prope attonitum me reddit illa divina moderatio tua, quod, dum is es, quem omnes suspiciunt maioremque ceteris venerantur: ita tamen agas partes tuas, ut recuses suscipere eas laudes, quibus prorsus atque omnino

abundas. Dabis autem pietati meae, si quid praeter voluntatem tuam feci, quia sine culpa mea quidem omittere non debui, quod summa tua merita omni iure a me requirebant. Alioquin res Germaniae apud Rhenum haud optime constitutae sunt, Monglassio omnem illam oram depraedante hostiliterque vastante. Hoc anno non est, cur sibi timeat Argentoratum, ex qua urbe et Offenburgo incredibile damnum Gallis datum est. Badae Marchio, Hermannus, qui instrumento bellico Imperii praepositus est, fere ex praedis manubiisque vitae et dignitaris subsidia sibi comparat, dum Caesareorum ordinum ductores quotidie excursiones faciunt spoliisque onusti Argentoratum revertuntur. Quod fama de Sveonum apparatu copiisque in Prussiam ducendis fert, id omne apud prudentes nullum pondus habet, etsi credentium vanitate rumor subinde augetur. Viae longinquitas alienumque anni tempus, et obnitentium Lithuanorum pertinacia viresque Sveonum accisae longe aliud svadent. Interim Germaniae regiones fato quodam et culpa sua amiserunt; unumque restat Gryphisvaldium non vi, sed fame debellandam. In Italia nuper decessit Sertorius Vrsatus, vir clarissimus, qui historiam Patavinam scribere coeperat: pariter Genevae vivere desiit Oldenburgerus, qui vitam aegre toleravit et petendis beneficiis certe perpluribus molestus fuit. d. VIII. Nov, CIC ICC LXXVIII.

CCCCLXXXVIII. EIDEM.

IN proxima Zosimi editione, quam duobus libris adornavit V. C. Christophorus Cellarius, vocabulum Celtici in suspicionem vocat, nullo quidem iure, aut sufficienti ratione. Nam, qui legerunt scriptores bonos et priscos, haudquaquam nesciunt, Celticam etiam Illyrios complecti fallique eos, qui soli Galliae tributum volunt. Quin et propria ac peculiari notione id ad Germanos, Rheni accolas, pertinere, plus satis ex Dionis lectione constat. Vixit autem Zosimus non Honorio imperante, sed vitam usque ad Valentinianum III. produxit maximeque in Constantinum M. iniquus fuit, praesertim eo capite, quo ob suscepta Christi sacra existimat, rempublicam Romanam florere desiisse. Quam calumniam cum Demetriano communem habet, quem diu ante eum docte et graviter Cyprianus castigavit. Neque eo mitior fuit Procopius, ex quo solo prisca Gothorum historia liquido potest intelligi, quanquam multi nunc ineptiunt, cum Thulen contra Procopium explicant et Islandiam interpretantur. Is vero insectatur Iustinianum nimis ac saepe praeter meritum, etiam prorsus literarum expertem ac [gap: Greek word(s)] appellavit Svidas. Sed vero huic nihil tale in mentem venit, errorique huic occasionem dedit mendum editionis Svidae Mediolanensis, quam nuper nactus sum, uti pro Iustino, qui revera indoctus planeque rudis fuit, Iustinianus

scriptus est per errorem. Haec scribenti mihi affertur Henrici Noris dissertatio de numo Diocletiani, quam ad me curavit Antonius Magliabechius, bibliothecae magni Hetruriae Ducis praefectus, ubi saepe, nec sine causa, Riccioli Chronologiam reformatam castigat. Gryphisvaldia ad extremum se dedidir finemque expeditioni imposuit contra Sveones, quorum minae plus obnunciant, quam reipsa efficiunt. De cetero te DEVS servet, Domine, praesentique ope omnes res tuas firmet. d. XV. Nov. CIC ICC LXXVIII.

CCCCLXXXIIII. [sic] IO. GEORG. BOERNERO.

NVllum maius gaudium nunciare mihi potuisti, quam nuptias abs te apparatas, quae mercedem et fructum tot vigiliis et laboribus tuis feliciter tandem dependunt. Laetor autem saepius, nec moleste recordor, quod amore et fide semper te coniunctum habui, tecumque fui in scholis iuridicis Lipsiae et Vitembergae: una etiam domo unoque convictu sum usus. Sive enim tu mihi, sive ego tibi adessem, colloquebamur inter nos multumque commentabamur de antiquis legibus, de institutis imperiorum, deque ritibus Ecclesiae veteris summo uterque studio disserebamus. His familiaribus sermonibus amicitia contracta nondum desiit magisque aucta est, cum tu prodires in forum magnoque clientium numero stipatus iure ac iudicio experieris. Me interim bonae literae et reconditae Graecorum Latinorumve

antiquitates oblectabant planeque pascebant. Quas cum scirem tibi esse iucundissimas, tum saepe de iis ad te perscripsi sententiamque dixi et responsa tua multo doctissima accepi. Dum haec mutuo agimus, fama fert, te iter Giessam versus iniisse. Mirabar, quid hoc esset, quo valeret tam commutatum repente institutum. Commodum audio, summa cum laude doctorem te esse renunciatum. Vix de reditu tuo cognovi, cum, rediisse te magnis honoribus cultum ornatumque, amicus tuae laudis percupidus affirmabat. Tacite mihi gratulabar, cum, rebus ex sententia confectis, patriae te rursum redditum audirem. Sed nondum satis est. Intelligo, te esse sponsum et familiae atque generis decus propagare velle. Quod, non dubito, quin bene tibi eveniat optoque, ut Chrysostomi Vlpiani, id est, liberi, Geierum Boernerumque referentes ex tam auspicato connubio nascantur. Exiguum munus, veteris amicitiae testem, non aspernaberis meque, ut soles, summis viris, D. Geiero et lacobi, multum diligenterque commendabis. Catharinae Elisabethae tuae solemnia etiam hic apud amicos tuos festa erunt, per cuius nomen te obtestor, ut, quoniam noster Ordo eam sapientiae praesidem habet quotannisque oratione laudat, tu eam mihi praecipue concilies, id est, patrocinium celeberrimorum virorum, D. Geieri et Iacobi, conserves confirmesque. d. XXII. Nov. CIC ICC LXXVIII.

CCCCLXXXV. M. IO. GEORG. HAHNIO.

NOn modo te non odi; sed ne amare quidem de sii. Illud autem mihi non fuit lectu grave, quod iusto dolore commotus rescripsisti. De capitibus doctrinae civilis recte mea opinione existimasti. Nunquam enim tale quid vel audivi antea, vel legi de Ferdinando III. Vienna accepi, Mansfeldium Dresdae legati ordinarii munere functurum. Quo fiet, ut Praesul iste omnibus molestus amoveatur, cuius secta factave mali exempli usque huc fuerunt. Quod ad nuptias Decii non est invitatus, indigne tulit, cumque eius causam scire cuperet, responsum tulit, reliquos legatos fuisse invitatos, quoniam socero Publio essent a confessionibus, quae ratio esset peculiaris, nec honori eius de cetero fraudi esse posset. d. XXV. Nov. CIC ICC LXXVIII.

CCCCLXXXVI. N. N.

CVrsus clabalaris, quo res hominesque transportari moris erat, in codice Theodosiano, quem accurate diligenterque illustravit Iacobus Godofredi, aperte satis traditur atque explicatur, ut vel ex eo abunde possit intelligi, haud vera suspicione duci Valesium, cum existimat, eum ad milites duntaxat non belle habentes casuque alio aegrotantes pertinuisse. Nam ipse Ammianus, in quem erudite commentatus Valesius est, non modo

nihil tale uspiam scripsit; sed ne argumenta quidem eius sententiae praebuit propterea, quod libro XX. auctor est, Iulianum Imp. etiam robustis et valentibus eum cursum, qui clabalaris cadente latinitatis aevo dicitur, permisisse. Locus alius est contentione partium ambigue expositus de potentiore principalitate Romae apud Irenaeum, quem ego ex Nilo Thessalonicensi interpretor, qui affirmat, ob sedem Imperii Romae constitutam; illam urbem inter alias omnes exsplenduisse, [gap: Greek word(s)], inquit, [gap: Greek word(s)]. Loquitur autem de Roma magnificeque eam hoc titulo ornat. Nimis autem sibi indulgent, qui putant, [gap: Greek word(s)] Germanicas, quarum aevo suo meminit, Atticae elegantiae perstudiosus, Herodianus, ita anguste sumendas, ut urbes opere muroque circumdatas interpretentur. Sveones, quod armis omiserunt, prudentia Oxenstirnae et Lilienhoeckii recuperaturos se, sperant. Vngarorum res, proximo certamine conversae, levius paulo omen Caesari attulerunt, qui suae et temporum Germanicorum fortunae, quae semper fit tererior, tandem concedet pacemque non placituram Foederatis inibit. d. XXVIIII. Novembr. CIC ICC LXXVIII.

CCCCLXXXVII. N. N.

IAm dudum respondere tibi debui, nisi iustae quaedam cunctationis meae causae fuissent, quae quidem, etsi tibi sufficere non possint, mihi

tamen tot et tam multa impedimenta attulerunt, ut vix esset, quomodo me inde expedirem. Volhardi reditum ad vos accepi, cui bene cupio, si dignum se benevolentia tua praestat: mea autem causa peto abs te, graviter serioque admoneatur, ut mihi tandem restituat conciones in Herodotum scriptas. Quod nisi fiat, acrioribus remediis opus erit. Vitae et aetatis meae rationes potissimum in eo sitae sunt, quod natus sum A. CIC ICC XXXXI. Mens. Dec. Corbachii, in Valdecciae Comitatu sane Imperii, sed lege beneficiaria Landgraviis Hassiae obnoxio. Pater mihi fuit M. Ioannes, Philosophus et Theologus doctus, qui in aula Vildungensi Comitis Volradi ad tempus conciones aulicas habuit: post, misero belli tempore Comite e finibus excedere coacto, Corbacensi Gymnasio praefectus est, cui cum Io. Conrado Diterico singularis semper amicitia atque necessitudo fuit. Hinc me eius gratia dimisit Giessam, ut penitus excolerer. Inde Vitembergam commigrare iussus sum, ubi Aegidii Strauchii scholae me per aliquot annos retinuerunt. Postea, cum in patriam reverterer, docendae iuventuti destinatus, brevi tempore vices has extra ordinem vicariique nomine sustinui: mox autem, de consilio patronorum, repetii Lipsiam. Priusquam autem hoc consilium perficerem, in patria et praecipue Cassellis cum summis peritissimisque rerum civilium hominibus versatus sum itineraque versus superiorem et inferiorem Germaniam suscepi, ut usu exemplisque me erudirem. A. CIC ICC LXVII. Lipsiam

perveni iurique civili, auctore Svendendorfero, operam dedi: tum Videmanno, Lipsiensi iuveni, regendo dux datus Vitembergam repetii Zieglerumque diligenter audivi. A. CIC ICC LXXI. Historiarum Professor publicus extra ordinem; A CIC ICC LXXV. Poeseos Professor publicus ordinarius; A. CIC ICC LXXVIII. Historiarum Professor publicus ordinarius rite sum constitutus. Ab eo tempore multum debeo illustrissimis Frisiis et Gersdorfio, qui me subsidiis doctrinae ornarunt adeo, ut eorum dicendi genus, consilia optima adhuc in animo meo dominentur. Vale, Patrone insignis, meque ama Hanckiumque, virum de Historia pulchre merentem, saluta, Arzatii mortem doleo et magnopere defleo, cui sua virtus certe rependet immortalitatem. Interim Caesaris Augusti, pacem restituere cupientis, consilia actionesque fortunet DEVS remque publicam vestratem benigne tueatur. Id enim nolo addere, quod maiores mei etiam in bellis Belgicis sub Austriis meruerunt. Mater ex veteri Fuldarum Hassiae stirpe est oriunda, cui nomen Annae Benignae Iterum vale! Kal. Decembr. CIC ICC LXXVIII.

CCCCLXXXVIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

MIssus mihi index est, Pandectae Brandenburgicae inscriptus, qui vice Lexici inserviat omniumque artium et disciplinarum voces, subiectis semper scriptorum nominibus, complectitur. Quem laborem perficiendum sibi sumpsit Christophorus

Hendreichius, bibliothecae Brandenburgicae praefectus, ad codices, opinor, ostendendos eius Principis, quorum tam multi sunt, ut centenorum millium numerum conficiant. Cynelli bibliotheca volans, ut ei nomen est, Magliabechii beneficio ad me venit, qui de re literaria sane insigniter promeretur. Berolinum festos ludos apparat ad excipiendum Principem Electorem, quem dixisse allatum est, potius de principatu decessurum, quam erepta Sveonibus redditurum. Spes Galliae, more eius gentis, inania ostentant exteris Sveonibusque speciose blandiuntur; nec multum abest, quin pax ingloria Caesari ipsi exprimatur. Hispanis acerbior tot insignium civitatum iactura est, qui Batavorum causa bellum susceperunt, nihil, praeter Traiectum ad Mosum, ab iis lucraturi. Vereor ego, ne tandem vetus Austrasiae regnum, ad quod tota Belgica pertinuit, a vicinis Germaniaeque infestis Gallis occupetur. Ceterum expeditio versus Prussiam nihil, praeter simulacrum, relinquit et, quam infirmum telum fama sit, testatur. Ita vero te DEVS sospitem florentemque patriae servet. d. VI. Dec. CIC ICC LXXVIII.

CCCCLXXXVIIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

LIthuanorum languor et Polonorum more suo conniventium incerta spes, privatusque Curlandi metus et commoditas hiemis Henrico Hornio,

cum Svedicis manipulis in Prussiam profecto, bene utiliterque contra, quam credidi, evenerunt. Dum enim de pace cum Vngaris tractatur, excita per Bethunium turba colluviesque hominum novum et formidolosum aliquid in illo limite molitur. Brandenburgicus rem ad Polonica comitia retulit speratque, rempublicam sibi non defuturam pactisque mutuis staturam. Interim specie levationis onerum tributa imperat Hornius rebusque apud Memelam firmandis incumbit. De libro, cuius mentionem feci, est Manu scriptum Kenpelianum, in quo omnes Europae familiae cum subiectis epistolis describuntur. Quadraginta numis uncialibus redemi, ratus, publice interesse, ne liber in peregrinas manus veniret. Tibi vero, Domine, optima patriae negotia conficienti felicitatem et valetudinem constantem opto, ut de muneris laborumque gloria nihil deminuatur seniumque tuum illud, venerationis plenum, maioribus quotidie viribus augeatur: demum, ut tota gens tua, in primisque Henricus iunior, perpetuas felicitatis suae rationes constitutas habeat floreatque semper et, hereditario quodam fortunae iure, curis atque consiliis patriam defendat clientesque suos complectatur. d. XXVIII. Dec. CIC ICC LXXVIII.

CCCCLXXXX. CAROLO, L. B. A FRISEN.

EXpedit huic Academiae, ut tua in primis cura et consiliis regatur salusque eius, quae superiori

aestate periclitari visa est, posthac eodem prorsusque laudabili exemplo abs te defendatur. Nemo enim est inter nos, quin optet, ut hereditatem eius gloriae teneas, quae sola immortalitatis fructum affert mercedemque aequam laboribus rependit. Quare omnis mea cogitatio votumque eo spectat, ut sub hoc tempus, quo Kalendas Ianuarias precamur, salvo tibi sospitique in perpetuum gratulemur. Pendet enim fortuna nostra ex tuis consiliis, quae cum religionis literarumque incrementis sic coniuncta sunt, ut sane nomen tuum inter omnes longe lateque gentes celebretur, opinioque haec et fama tam valida sit, ut ii etiam, qui ritus sacraque nostra oderunt, prudentiam atque moderationem incomparabilem ultro fateantur. Velit ergo iubeatque aeternum Numen, ut illa domus tua hac felicitate utatur fruaturque constantissime, ut pari exemplo gloria in illustrissimo filio, in quem spes nostra erigitur, exsplendescat et, quas rationes confetas habet paternae laudis, bene feliciterque conservet, et immortale tuum decus in aula curiaque principis teneat et constanter propaget. Kal. Ian. CIC ICC LXXVIIII.

CCCCLXXXXI. ADAMO CHRISTOPH. IACOBI.

ESt labes quaedam aevi nostri invidere virtuti et nulla re, nisi turpissimo calumniae quaestu laetari: quam eo magis semper aversatus sum, quia

summorum, quos colimus, virorum recordatio multo gratissima est probis, ut non modo habere, sed etiam reserre gratiam velint. In qua cogitatione sempiterna quaedam pietas me defixit totumque in tui admirationem, addo etiam gratulationem, advertit. Nihil enim est tam amplum et magnum, quod tibi non omni iure debeatur, praesertim, cum repeto tua in Academiam merita, quae nulla unquam oblivio delebit, vigebitque certe in animo meo tua laus, tua doctrina prudentiaque incomparabilis, quam inter convictus elegantias, cum Dresdae essem, audire mihi contigit, ut haberem, quod absens quoque venerarer. Quod ita cecidit, ut ad Italos etiam de cura atque studio tuo in literis perscripserim. Cetera in posterum et sine adulatione praedicabo. Nunc enim praeter grati animi testificationem addere nihil possum. Quare DEVM precor, ut te, institutis optimis abundantem, patriae quam diutissime servet, ut patrocinio opeque et consilio tuo, tuorumque amplissima dignitate collegarum, perpetuo fruamur et exempla tua morisque sanctioris imaginem intueamur et, quod decet, pietate imitemur. Ita te Numen cum nobilissima familia, cum delicio tuo Christiano, ceterisque omnibus liberis et necessariis custodiat benigneque tueatur. d. III. Ianuar. CIC ICC LXXVIIII.

CCCCLXXXXII. IO. GEORG. BOERNERO.

IN portu es, quem gratulor tibi ob insignes atque eximias dores contigisse optoque, ut ea felicitate regere pertendas hanc navem, qua coepisti. Crede mihi, nisi me omnia fallunt, auguror amplius aliquid, quod virtutibus tuis debeatur, consultissime Boernere Interim fruere deliciis novae nuptae et prode exemplum posteris dotium, abs te longe lateque amplificatarum. Gratulor etiam patriae meae, laudum tuarum, quas Giessa celebrat, memori, ut vel sic intelligat, qualis is fuerit Boernerus, quem ob honestissima vitae instituta doctrinamque, haud vulgarem, et egregiam indolem studiaque optima, popularibus indicavi meritoque laudavi. Pro insigni illo monimento tuo ago habeoque gratias multas er decentes, et in extremo obsecro sanctissimum Numen, ut Geieriae, Iacobiae et Boernerianae necessitudines novum per te robur capiant atque indies magis floreant, quo religionis prudentiaeque coniunctissima illa ornamenta ad utilitatem patriae et posteritatis exemplum transmittantur. d. III. Ianuar. CIC ICC LXXVIIII.

CCCCLXXXXIII. PROCERIBVS DRESDENSIBVS.

PRo fide et pietate mea sub hoc tempus, quo vota quisque facimus, gratulor vobis faustas felicesque

res, quas ut nullus in posterum casus nullave calamitas perturbet, pie reverenterque Deum immortalem, sanctissimi ordinis vestri custodem atque conservatorem, precor, simul et confido, de me ad potentissimum Principem Eleclorem vos esse perbenigne relaturos, quod me per epistolam de obiecto praeiudicio purgavi. Quare a vobis humilime peto, ut mihi ope consilioque vestro ne desitis, cum neque rationibus, neque restimoniis sententia mea destituatur. Ego enim nullius Imperii Principis dignitatem iurave, ne per latus quidem, petere constitui, nedum ut voluerim offendere, aut quoquo modo impugnare. Ita vos, Praeses illustrissime Patronique maximi, DEVS servet omnibusque fortunae beneficiis augeat et firmet. d. X. Ianuar. CIC ICC LXXVIIII.

CCCCLXXXXIIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

CVm Caesar, simulationibus hostium deludi se, videat, tum nulla honesta ratione fieri potest, ut pax iniquis conditionibus stabiliatur. Quibus rebus experiuntur Sveones, non futuram recuperandi amissa occasionem. Neomago Carmen mihi transmissum est, quo acriter perstringuntur, ut meminerint, quibus modis res suas labefactassent. Cellensis per Hammersteinium Stadam et reliqua in satisfactionem attributa oppida in verba sua adegit. Brandenburgicus saltem iure hypothecae Pomeraniam citeriorem retinebit, id est, nunquam

reddet, quod totus septentrio non tantum pecuniae habeat, quantum ille poscit ad solvendum sumptus in bellum ab Imperio decretum factos. Poloni, parum abfuit, quin statuerent in comitiis Grodnensibus, ut versus Livoniam redituri in loco hostium haberentur. Hispani, cesso Comitatu libero, non plus in Gallum conferre potuerunt, quam ipsi habuerunt. Supremum enim ius in eum Comitatum pertinet beneficiario nomine ad Germaniam, quod Hispanis nullo titulo abalienare licuit, cum tantum abalienaverint, quantum fuit in ipsorum potestate, quod profecto, Salvis domini beneficiarii rationibus, est intelligendum. Qua rerum nostrarum fortuna optandum esset, ut bellum hoc anno felicius procederet Carolusque Lotharingus Imperii auspiciis Ducatum suum recuperaret cumque illo tam insigni Comitatu coniungeret. Verum nisi ad signa redeat cunctator Montecuculi prudens et sagax, vis consilii expers parum est profutura, ut vel ipsi Galli gloriantur propeque irrident Germanicos apparatus. Sleidanus a me continuatus offendit plerosque exteros er alieniores reddit. Verum ego caritatem et officia Germaniae praesto, cum civem Germanicum nulla ratio inducere potuerit ad scribendum et propugnandum pro causa populi hostiliter omnia facientis. De cetero in tuo patrocinio innitor, Domine, precorque, ut te consiliaque tua rectissima Numen fortunet. d. XVII. Ian. CIC ICC LXXVIIII.

CCCCLXXXXV. N. N.

QVod meum in te studium est, nullum tempus erit mihi tam molestum nullaque occupatio tam difficilis et taediosa, ut tuam memoriam delere veterisque amicitiae fructum eripere mihi possit. Giesium, compositum et eximium adolescentem, comiter accepi et in Ziegleri aedes non invitum adduxi Museumque ei delegi. Si placet loci conditio meaque consvetudo, uti potest occasione. Ego omni, in re illi officium, quodeunque possum, navabo. Mullero, viro cordato, gnavi et prudentis praesulis munus pariter, et partam quietem, gratulor. Parum enim habent Academiae, quod. delectet iuvenes. In luxum licentiamque proni, grassantur per oppidi itinera et genio tantum suo ac sodalitatibus indulgent, quas ut vitet Giesius, monui aliquoties et sideliter, quod nullum vitium perinde serpit, ac mala haec consvetudo. Summorum hominum, Conringii et Schraderi, morbos valde doleo optoque, ut mox convalescant, quibus meam observantiam nunciabis. Crede mihi, nisi hiemis inclementia me de sententia deduceret, confestim illuc proficiscerer. Nunc, opinor, Lipsienses Nundinae expectandae erunt, quibus constitui invisere summorum par virorum. In sacris antiquitaribus iam totus sum petoque, ut Horneii historia trium seculorum ad me perferatur. Curabo,

CCCCLXXXXVI. HENRICO, L. B. A FRISEN.

SVeones grave periculosumque bellum rursus adversa fortuna gerunt sensimque retrocedunt, quos recepta Tilsa insequitur. Brandenburgicus et, ubi invenit, caedit, aut captivos ducit. Carlsonius, Caroli Gustavi nothus, cum plerisque non vulgaribus tribunis interceptus est: tum annona difficilis est reditusque maxime impeditus; Iacobus, Curonum Dux, idemque Brandenburgici affinis, infestum iter ipsis reddet et iam aperte minatur, quasi hostibus reipublicae, cum consilia insidiis plena explicarent. Simul ae venit Brandenburgicus, fortuna mutata est. Credo ego iratum genti prorsus esse Numen, quod omnia eorum destinata contrariis eventibus mutat adeo, ut vel Horniorum nomen passim foedum ipsis omen praebeat. Accepi enim, queri hanc mariti fortunam Hornii uxorem, quod videat nihil admodum a Sveonibus actum. Siquidem Regium montem totamque illam regionem occupare potuissent, si citatis itineribus contendissent. Sed haec perscribere tibi debui, Domine, quae iam pro certis ex Prussia afferuntur: te vero divina ope perpetuo salvum nobis pollicemur, eoque DEVM pro pierate nostra obtestamur. d. XXIIII. Ian. CIC ICC LXXVIIII.

CCCCLXXXXVII. GEORGIO SCHVBARTO.

TVus liber, quem de Comitibus Palatinis Caesareis inscripsisti, non eget testimonio laudis meae propterea, quod ipse se commendat auctorisque nomen facile mihi atque omnibus eruditis approbat: iis autem praecipue, qui veri huius antiquitatis existimatores esse possunt. Belle iudicas appositeque eruis origines et civile decorum ubique convenienter servas, non aliter, ac si Bosianae gravitati illud certe non exiguum ornamentum acceptum ferres. Quod, dici non potest, quam delectet, me in primis amantem quoque humanitatis, quae passim hodie a tironibus negligitur propeque suggillatur. Non dubito, quin Schilterus, Reinesiani thesauri heres, facem tibi praetulerit, cuius eruditionem non secus aestimo, quam Budaei, quo viro vix. quisquam Graece peritior. fuit. Haud enim scio, quis hac rara certe huius aevi laude, praesertim inter iureconsultos, propius ad eam accedat veriusque aequet. Nihilo minori gaudio mihi fuit, quod Graevio, viro Graece et Latine doctissimo, opusculum illud eximium dicasti: quo instituto, et libro immortalitatem, et tibi solidum ac mansurum decus conciliasti. Ita te DEVS servet. d. V. Febr. CIC ICC LXXVIIII.

CCCCLXXXXVIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

RAtiones victoriae Brandenburgicae prorsus confectae sunt fortunaque adiuvit conatum, et Sveonum pacta Olivensia cum Polonis A. CIC ICC LX. conventa violantium consilia convertit. Id vero haud mediocriter Brandenburgicum perturbat, quod Caesar, praeter et contra institutum belli socialis, cum Gallo pacem instauravit sententiisque ab Imperio dictis non acquievit, quae eo spectabant, ut totum hoc sane arduum negotium communibus sociorum auxiliis coniunctisque animis perficeretur. Sed, uti existimant, vicit affinis restituendi utilitas, Augustumque praecipue induxit, ut, quae ille armis conficere non potuerit, transigendi opporrunitate obtineret. Nec dubito, quin hunc ad modum res Vngaricas magis in tuto collocaturus sit, quas cum iactura remplorum in urbibus oppidisque ordinare vult. Id vero est, quod Vngari nunquam admittent. Quippe qui cupiunt, ut in urbibus pariter, ac tractibus sacrorum suorum libertati caveatur. Ita agunt hi omnes. Cum periculum instar, foedera sanciunt; sed, ubi emergit occasio commodi, conditiones sibi utiles accipiunt communemque causam deserunt. Quod exemplum Foederati Belgae primi nobis prodiderunt testatique sunt, se in posterum rationibus pecuniariis pacem bellumque facere posse. Cum enim hi discessionem facerent, rum nervus omnino socialis militiae incisus erat:

quanquam iustum, aequumque postulabant, ut pax universe recuperaretur. Sed ita forrasse non futura est pax fida et perpetua, quae communi demum nomine sancietur, nisi haec forte via est, qua ceteri praeparentur magis atque ad pacem adducantur. Et nemo magis sendet haec mala, atque Danus: post eum socii ceteri. Neque Germania talem pro tot periculis, totque calamitatibus et sumptibus pacem, certe infirmam, speravit. Vereor, ne ita male plerisque regionibus consulatur, dum pax inter singulos iam coalescit, quae ad securitatem omuium pertinebat. Te vero, Domine, DEVS server, ut consilia Protestantibus adversa bene cadant. d. VIII. Febr. CIC ICC LXXVIIII.

CCCCLXXXXVIIII. EIDEM.

SOpito pace Gallorum odio, rex Christianissimus ad premendos Hugonottos se convertit et parat, ac sine culpa dignitates privilegiaque iis aufert, perinde ac si hanc vicem Anglis Catholicos ob tentatum coniurationis facinus iure punientibus reddi oporteat. Nam haec arbitria sibi sumit iste rex et, cum vires suas iam noscit, nulla ratione metitur, et hanc uni sibi tribuit gloriam, quod pacis negotium non acceptis, sed latis a se conditionibus nunc demum sit consectum. Nec habent Sveones, ut magnopere glorientur, cum non suis viribus, sed Gallico patrocinio consisi restiruantur. Quo rerum statu Augusti et

Germanorum fortunam doleo, quod, cum antehac toti fere terrarum orbi leges darent, nunc, rebus conversis, non sine damno et dedecore accipere cogantur. Comitatum Burgundicum, qui ex regno Arelatensi reliquus erat, amisimus. Flandria, veteris Austrasiae portio, non minus diminuta est. Brema tam bene merita destituitur, omniaque sic immutantur, ut iacturam hanc posteritas vix modice ferat. Sed adhuc superest Germanis magnitudo animi et pristinum robur: et forte tempus erit, quod calamitates Germanica in Galliam vertat, praesertim cum tuis consiliis quam diutissime fruemur. Moschi id agunt, ut vires copiasque suas cum Polonicis adversus Turcas coniungant. Die VI. Febr. pax inter Caesarem et Gallum conventa est subscripta. Hinc animos Sveones recipiunt. In Prussia non modo nihil se dignum confecerunt; sed ne consistere quidem potuerunt. Poloni eos elabi permiserunt promissaque de iis in limite persequendis non servarunt. Alioqui omnes periissent. Pleriqui a Samogitis male accepti sunt. Inducias inter reges septentrionis auctoritate sua conciliat Rex Galline, qui dat pacis induciarumque leges, iunctisque regibus paremse, vel maiorem putat, quod res declarat. d. XIIII, Febr. CIC ICC LXXVIIII.

D. N. N.

QVae optima sit tractrandae historiae ratio, commodius quidem dici, quam scribi potest:

dabo tamen id auctoritati tuae, ut intelligas, quantum tibi atque filiis tuis, ad honestam laudem nitentibus debere velim. Principio auctor sum, ut Graecas, Latinasque historias, cum styli, tum prudentiae causa multum diligenterque legant. Inde se ad res Teutonicas et monumenta nostri aevi convertant scriptoresque a Ioanne Pistorio, Iusto Reubero, Marquardo Frehero, Simone Schardio, Melchiore Goldasto editos, evolvant. Ordiantur autem totum hoc et insigne studium a Pithoeanis, quippe qui mediae aetatis fontes aperiunt viroque in republica versaturo permagnun afferunt momentum. Tum Maximiliani I. historiam et congruentes exterorum res eventaque ex Ioanne Cuspiniano, Francisco Gvicciardino, Francisco Belcario cognoscent, His subiungendus est Thuanus, vir sane prudentissimus et ad scribendam historiam natus. Inde rerum civilium momenta et imperiorum conversiones, incrementa et deminutiones abunde intelligent, exemplaque ad vitam et aulam idonea petent. In primis Germani interest, nosse patriam suam, nosse Caesarum Principumque origines, familias, vicissitudines, foedera, pacem, bella. Permultum etiam in urbibus situm est, praesertim iis, quae Imperiales itemque Hansicae audiunt, in quibus Germniae quasi nervus est et robur. Hic refert, ut sciant, quae sint Germaniae I. et II Belgicae item I. et II. metropoles, steterintne in libertare, an exciderint? quomodo et quibus artibus de potestate Principum exemptae fuerint?

quibus denique modis iura ac privilegia etiamnum tutentur? Neque co secius Arelatenses et Austrasiae regni antiquitates, origines et mutationes perquirent, ut, quemadmodum Gallia ex Germaniae ruinis creverit, in historia, quasi in vivo speculo, contemplentur. Nam e republica est scire etiam vires hostium et mirari Galliae fortunam, quae omnium prope regum nostri temporis gloriam obscurat pacemque dat potius, quam accipit; nec tam viribus, quam astu et consiliis debellari in posterum debet, si rupta, quae nuper coaluit, pace, aliud fortasse bellum confletur. Plura in aliud tempus differam tibique ad omnia studia promptum me paratumque profitebor. d. XVI. Febr. CIC ICC LXXVIIII.

DI. M. IOANNI EGGERTO.

REnunciatus es Magister eo ordine et loco, qui te decet. Omni enim studio causam tuam sane tuendam suscepi atque effeci, ut primus esses inter eos, qui certa formula paciscuntur. Convenit id honori ac doctrinae tuae, quam pro eo, ae par est, aestimo teque hortor, ut in tam laudabili instituto perseveres literasque humaniores diligenter tractes monitisque meis audiens sis, quorum recordatio, opinor, tibi iucunda erit. Datus est tibi nunc crescendi locus, ut vires ingenii tui explices hospitisque tui ope enitaris. Ergo hoc age, ut ad hanc laudem accendas te et pares, in qua patriae et tibi permultum est situm.

Extricis Scholasticorum tene modum et antiquitati ac lingvis praecipue totum te trade, ut acre illud excitatumque ingenium tuum magnos coetui sacro scholisque fructus afferat, nec tibi minorem laudem relinquat. Eid. Febr. CIC ICC LXXVIIII.

DII. CHRISTIANO SCHVZIO.

Mortem Gvilelmi Kospothii, viri illustris et de nostrate republica pulchre meriti, vehementer doleo et scio, multos dessere, qui in eo vitae fortunarumque praesidium ponebant. De Burcardo nostrare res, opinor, in incerto est, an ita cadant consilia, quemadmodum is vult. Siquidem ita mutata est aulae Baruthinae et Onoldinae facies, ut existimem, nihil tale unquam futurum. Credo autem, Academiam, quae hoc anno instituetur, Coburgensem prae aula delecturum, si assequi id possit, ut lautiori stipendio conducatur: nisi tamen me coniectura fallit, quam satis ingenue, tibi autem soli, perscribo. Nec enim de aliis laboro, nedum fortunam meliorem invideo. Mihi tecum pacis causa commune debet esse gaudium, cum spes sit, fore, ut literae in posterum pace melius floreant tutiusque conquiescant. Cives enim nostri, quasi Martiorum aemuli, omnia prope disciplinae repagula perfregerunt et clamoribus, licentia dissolutisque moribus omnia contaminarunt, ut parum a barbarie abfuturi fuissemus, si duces malorum hominum reliquissemus

impunitos, quorum duos ex urbe excedere iussimus, ut exemplo alios deterremus, Sveones in Prussia male accepti longiori mora, quae toto hoc bello ipsis nocuit, occasionem neglexerunt; nec tam armis, quam consiliis iacturam sarciunt, omnes Germaniae principatus, praeter Sedinum et duas Bremensis Ducatus praefecturas, recuperaturi. Quod tamen non est, cur sibi tribuant, quando rex Galliae auctoritate sua effecit, ut iis, quibus vellet, conditionibus restituerentur. Pax quidem minus honorifica Germanis; Caesari tamen, pro statu temporum, utilis: nec adversa Hispanis, Foederatis tamen iniqua propeque insperata adeo, ut Brandenburgici et Luneburgiei, cum olfacerent haec consilia, protinus etiam agere coeperint, expositis querelarum obtestationumque capitibus; sed Caesari ita ingratis, ut speciose tantum excusarentur. In causa Brandenburgici simul pronunciat Senatus Principum Ordinumque, ad quo una spectat cognitio de pace publica et principatibus beneficiariis nomine fractae fidei nuper occupatis: quod e republica atque ex utilitate sociorum, Principum certe, est futurum. Ita vero gratulamur temporibus nostris, quibus denuo expetita pax illuxit, quam praestat iniquam habere, quam nullam in corpore tam magno et dissidentibus membris, gravi ne, dum lenta tabe consumitur, infelici casu pereat totumque collabatur, Nanceii iactura Lotharingo acerba est. Friburgae iure cessit Caesar, ut Philippiburgum retineret, miro fortunae et consiliorum temperamento,

qui sane exitus Sveonibus Danisque in perniciem vertit. Illi leviter castigantur, hi omnia fere reddere parati sunt et coguntur, d. IV. Martii CIC ICC LXXIVIII.

DIII. HENRICO, L. B. A PRISEN.

POstquam ex malis suis emersit Germania, periculo non vaeat Italia, ea praesertim parte, qua beneficiario iure cum Imperio coniuncta est, dum Casalium Principatusque Montisferratensis prensatur ab rege Franciae, resque iam eo deducta est, ut pactio iniqua et Caesari Imperioque ignominiosa perficiatur rataque, habeatur. Itaque, misso Mantuam Thurnio, Caesar, cuius auctoritas in eo vertit, mature intercedit et, quam id indignum sit, ostendit. Sed ita agunt Galli: Omnes fere Italiae Principe, praeter Etruriae magnum Ducem, obnoxios habent. Sabaudum, cuius commoda in proximo Neomagensi negotio procurarunt, adversus Genuam, Italiae veluti claustrum, accendunt. Casalium a Mantuano tradendum sperant, quod si futurum sit, Hispanica auctoritas securitasque etiam in Italia prorsus collabentur. Germani non minus insignem iuris partem splendoremque et decus, a Saxonibus Germaniae illatum, malo exemplo amittent. Existimo autem, hoc factum esse nostrae nationis, ut in periculo versetur caveatque sibi etiam restituta pace, donec in summo fastigio est Ludovicus, quipecunia

et potentia sua omnia Europae consilia fere ad nutum suum moderatur. Pax Neomagi inita multum ex iniquo habet et parum honorifica videri potest, quod satisfactionis et contradictionis principum, quorum interest, nulla ratio habita fuerit: quanquam necessitas auctorem defendat, ut mallet etiam iniquam iniri pacem, quam persequi crudele bellum, quo Germania indies magis vastabatur. Cum vero Imperii senatus sit, eam pacem ratam habere, ut vim legis pragmaticae accipiat et, exceptis, in quibus derogatum mutatumque est, capitibus, pax Vestphalica ex integro corroboretur: tum DEVM precor, ut fortunet, quae nomine Principis Electoris in eam rem consules patriamque benigne respiciat et tueatur. d. II. Mart. CIC ICC LXXVIIII.

DIIII. CHRISTOPH. ARNOLDO.

OFficium mihi praestitisti eximium et pro more tuo multa, nec iniucunda mecum communicasti. Si quid habeo, vicissim honori tuo dabo, ut intelligas, me haud ingratum fore. Hic, finito Theologorum certamine, operae conquiescunt. Ego historiam Saxonicam, multorum annorum opus, molior: doctrinae rerumque subsidia ex publico sunt constituta. Ex Anglia nunciatur, Iamblichum de mysteriis Graece et Latine opera studioque Thomae Gale evulgatum esse, quem dudum expetii anxieque quaesivi. Prisci Anglo - Saxonum regis, Aelfredi, historia, quam Henrici Spelmanni industriae

acceptam ferimus, nunc tandem quoque in lucem exit. Ibidem recusus est Herodotus ad formam editionis Stephani. Cyprianum de integro curavit Fellus, praesul Oxoniensis. In aditu operis luculenta praefatio cernitur. Ignatianae epistolae multum Pearsona debent, viro et historiae, et antiquitatis sacrae insigniter perito. Cum Etrusco exemplari contulit Isaacus Vossius, qui de scriptis Sibyllinis commentabitur et, cur a Blondello dissentiat, explicabit. In Epiphanio rursus edendo, ut aiunt, occupantur Londinenses. Petavius in multis haesitavit, quod mendae passim et lacunae testantur. Sandii nucleus iam totus in inutilem corticem vertit prorsusque enervatur. Novus Atlas, magnum sumptuosumque opus, undecim voluminibus constabit. Chartae tam elegantes confectae sunt, ut vix nostra patrumque memoria elegantiores visae unquam fuerint. Pokokius Hoseam interpretatur. Collectanea de proselytis ex Maimonide fere absolvit Prideaux. Liber Iuchasin editionis Constantinopolitanae tam rarus est, ut Cracoviensis ab amico Ebraice docto conquiratur, Grotii opera Theologica nitidis Elzeviri typis excusa sunt. Palmerii Graecia omnino expectationi meae satisfecit. Stephanus Byzantius, magno cum Geographiae commodo a Pineda, Iudaeo Lusitano, viro diligenti et inter istos homines mire docto, curatus est: sed Holsteinianae notae adhuc magnopere desiderantur, pariterque expectantur Benthleianae. Nicolaus Heinsius Velleium expolivit digneque illustravit.

Florus Graevii etiam huc allatus est. Nec te laret Ornithologia. Volongthaei, Robinsoni Annales aliaque nuper elucubrata. Dionysius Afer notis doctissimi Hilli auctus est. Ludvolfus lingva Anglica scripsit contra Atheos, contra presbyterianos Dodvellus, vir diligens atque eruditus. Lipmannus Vagenseilii et Critica Richardi Simonis, me non monente, tibi nota sunt. De Anglica coniuratione nihil addam. Ea instituta est ad sacrum civilemque regni statum subvertendum. Laesae maiestatis postularus Comes Stafordius, Barones de Ponis, Bellasii, Petre, Adell de Nardovis, Comes de Coslemaine, multique inferioris ordinis homines eodem crimine tenentur. Staglegus et Colemanus iam supplicio multati sunt. Tres alii poenam eandem expectant. Regina ipsa et Dux Eboracensis in supicionem ciusdem sceleris venerunt. Hiv se in Belgium securitatis causa contulit, quod eiusmodi est, ut viris doctis metum fere panicum incutiat. Novissime convictus est Comes Danbyus, summus in Anglia aerarii quaestor, non tam, quod inter coniuratos fuit, quam alias ob caussas. Quod induxit Proceres Ordinesque, ut sacris dissidentes ab utraque regni curia excludantur, eamque ob rationem ab utriusque curiae Senatoribus, priusquam locum et sedem ibi capessant, iusiurandum, quod fidei et obsequii vinculum fit, exigatur, ut renuncient doctrinae et placitis sui coetus. d. XXV. Mart. CIC ICC LXXVIIII.

DV. CHRISTOPH. ARNOLDO.

DE tribus Imperii regnorumque aeterno foedere coniunctorum insignibus, sive coronis, iamdudum subdubitare coepi: nec mihi causae desunt, cur receptam vulgo sententiam in fabulis numerarem. Scala sequitur Blondum, scriptorem aetate proximum, Petrus de Andlo etiam diversam coronarum materiam approbavit. Sed ab eo dissentiunt multi alii ae fidenter tradunt, coronam regni Italiae, quod alioqui Longobardicum dicitur, fuisse ferream, quam Petrus argenteam putarat. Nihil vero tale ex priscis scriptoribus colligas, quippe qui nullas, nisi aureas coronas commemorant, quas mendax superstitiosumque acvum in argenteam ferreamque commutavit, ut, nescio quod, hieroglyphicum sacrum more suo extunderet fabulamque tam lepidam adornaret. Non vacat afferre et expendere Frisingensem: nec forte necesse est. Nam ipse sagacior popularibus suis Sigonius non obscure it in hanc sententiam, cum inficiari non potuit, auream quidem regni Mediolanensis coronam; sed interiore circulo ferreo fuisse intextam. Nihilo secius Corcyrae Archiepiscopus, Pii II. viri aulae Friderici IV. et Germaniae multo peritissimi, familiaris quondam, idemque auctor praefationis III. librorum de viribus Ecclesiae Romanae, exstimavit. Verum id longius exequi sorsan taedium pariat, Ex Anglia

multae et novae editiones afferuntur. Cyprianum Pearsono, vindicias Canonum Apostolicorum Beveregio, Dionysium Afrum Hillo debemus. De novo XI. voluminum Atlante magna passim opinio, maior certe expectatio est. Vossius, qui apud Anglos commoratur, de Sibyllis commentari aggressus Blondellum quoque castigabit. Nostra hic fere conticescunt, postquam Theologi tandem aliquando sunt reconciliati. Historia mea Saxonica opus multorum erit annorum, ubi selecta et in eo genere nondum edita ex ipsis, ut dicitur, fontibus in areolas meas derivabo. Saxo noster hic proxima hebdomade fuit et, ut tumulos Saxo Ascaniorum, qui maiorem partem in fano Franciscanorum conditi sunt, inspicerem, mandavit. Interim vale et Magliabechium perofficiose saluta. d. XXX. Mart. CIC ICC LXXVIIII.

DVI. HENRICO, L. B. A FRISEN.

PEllectus sum ad visendos fani Franciscani tumulos, ut de eorum inscriptionibus referrem et, quem Principem quaeque earum designarent, explicarem. Verum, quia id praeter meam opinionem accidit et pulvere situque fere omnia obruta erant, non perinde, ac optavi, iis partibus fungi potui. Omnino autem me erexit tuae benignitatis nuncius, quem Reinhardus, ab epistolis sanctioribus, attulit, qui mihi confirmavit, te velle, ut scribendae nostratis historiae subsidia mihi

constituerentur. Simul ut hoc audivi, DEO gratias egi, quod exiguae hominis Academici doctrinae fideique tribueres, ut cum patriae, tum tibi probum gratumque animum testari posset. De cetero ex Italia ad me perscriptum est, quid de materia Caesareorum insignium sentirem: quam ego quidem auream esse affirmavi. Nec causae, nec argumenta eius sententiae mihi desunt. Ex medio aevo assentitur Otto Frisingensis, interque sagaciores Italos Carolus Sigonius et Corcyrensis Archiepiscopus, Leonis X. Pontif. Max. aequalis: a quibus ut discedam, haudquaquam movet Petri de Andlo et Blondi auctoritas, quos mendacis aevi superstitio fefellit, ut coronas aureas cum argentea ferreaque commutarent. Berolini haud aequa de Gvelfis iudicia circumferuntur, quasi per eos sterisset, quo minus Brandenburgicus occupatas provincias retinere posset. Cum enim illi, pactis in satisfactionem Doivern et Tadinghausen praefesturis, Dano Brandenburgicoque transitum ac reeeptum denegassent, vel invito huic belli finiendi legem dixerunt, totamque militiae socialis aleam commutarunt, Vilshausium pignoris loco Monasteriensi relinquitur, quoad illi praesenti pecunia satisfiat. Tam facilis est Ferdinandus Furstenbergius, quoniam animo est pacis literarumque studioso, nec morem imstatur superioris Antistitis, Christophori Bernardi, qui, si diutius vixisset, nunquam fortasse redditurus fuisset Ottersbergam,

quam magno impendio firmarat. Dicitur autem Bavarus, consiliis Gallicis validus, totam hanc scenam instruxisse, ut per latus peteretur Brandenburgicus, quippe alioqui modum potentiae excessurus. Tibi vero, Domine, optimi consilii et Protestantium causae utilis laudem haud in grata posteritas rependet, quae pacem privatim forte iniquam iudicabit publice salutarem. Ita te DEVS servet, ut patria in posterum auctoritate consilioque tuo ornetur atque fulciatur. d. IIII. April, CIC ICC LXXVIIII.

DVII. IO. HENRICO CONRADO, CONSILIAR. LICHTENSTEIN.

SIngularis et aliquoties repetita propensi in me animi tui fignificatio per mihi iucunda fuit, praesertim cum dono ad tuam auctorisque memoriam insigni me ornasti. Balbinus, ut mihi videtur, interdum Silesios per latus petit: rectior atque sincerior est Henelius vester, quem multis abhinc annis diligenter legi legisseque me non piget. Superiori hebdomade Saxo noster hie fuit festisque ignibus se recreavit. Per idem tempus Esaias Pufendorfius, Sveonum legatus, huc adventavit, cum Principe Electore collocuturus. Berolinum iam diu pacis Cellensis per Rebenacium conciliatae nuncio male affectum prope invidiam

successuum, nunc impeditorum, reiicit in Brunsvicenses, qui transitum receptumque militi Brandenburgico ex formula pacis denegarant. Est. enim horum temporum ratio, ut nemo excedat potentiae modum, praesertim eo in limite, ubi navigationis opportunitas et gradus ad partem dominii maris metus aemulationisque causam dederunt. Volhardus in patriam rediit literisque missis fidem dedit, curaturum, ut Manuscriptum quamprimum mihi restituatur. Interim vale et Hanckium, virum egregium diligentemque, saluta. Demum cura, ut laborem belle perficias. Ego vero precor, ut vulnera domestica in posterum ne experiaris. d. IIII. April. CIC ICC LXXVIIII.

DVIII. IO. GEORG. BOERNERO.

PRaecipuam felicitatis meae partem interpretor, quod et perenti concedere locum, et absentis implere vices libitum fuit. Erit id, quod et nunquam obliviscar, et celebrem semper. Hoc nomine exsolvam pietatem et redeuntis anni solemnia precabor. Efficiat DEVS, temporis ille arbiter, ut diu tuis mihique supersis, et impertiatur insuper, quod et privatim tibi acceptum, et publice salutare est, Corpori sanitas, animo pristinus vigor redeat, et quicquid exoptas, non adsit modo, sed affluat. Hic voventis animus, haec summa votorum est. Eid. Dec. CIC ICC LXXVIIII.

DVIIII. EIDEM.

LIteras accepi, quibus nuncias, quod desiderabam. Fortunet te DEVS et coepta universa. Quod mihi exponis de illustrissimi herois Frisii animo,

summum felicitatis meae caput existimo. Servet heroem DEVS cum illustrissima familia. Id tua, id mea interest, immo patriae. Quid patriae? Germaniae quoque et paene cultioris Europae. Tanti is aestimatur apud prudentes, quanti olim Maecenas apud suum Augustum. Disputationem mitro exiguam: de Vittekindo expecta. Scias de Vasmero, mutasse aedes. Hac nocte lites inter eum denuo, et Petersonium exortae, arbitro gladio mox disceptatae. Mille nebulonum maleferiatorum nomina audivisses. Petersonius, iste, nescio, quid intendat. De Sveonibus disserere super mensam homini piaculum. Quae loquitur, ad militiam spectant. Nempe miles erit Caius. Vale et amplissimam tuam familiam plurimum saluta. d. XXX. Septembr. CIC ICC LXXVIIII.

DX. IO. GEORG. BOERNERO, IVNIORI.

NOn perinde gaudeo, quam cum lego literas tuas. Intelligo, quid tibi debeam. De Boeclero quod scripsi, recordor, ad pleraque eius scripta pertinere. Tacite enim invidet Saxonibus, ut foli patrocinetur Mogunrino In iure, quod Saxoni convenit, convocandi, per latus petit Argumentum tibi Notitia Imperii ab. illo edita exhibebit. Iam totus in eo sum, ut castigem sigillatim. Vellem, Sigfridus ea notaret et cominunicaret tecum. Recito, quicquid sentio, Ostiis

et Vasmero privatim. De cetero, quod de studiis meis bene speras, ingenti me gaudio affecisti. Vale cum familia tua et nobilissimum Parentem et magnisicum Iacobi meo nomine salvere plurimum iube. Nec omittatur iureconsultissimus noster Zieglerus. d. VIII. Dec, CIC ICC LXX.

DXI. N. N.

TAm dudum respondere debui facturusque id fueram, nisi et destinatum iter me avertisset, et proximi metus incendii retardasset. Sed, quae benignitas tua est, non interpretaberis sinistre, quod condonandum necessitati est. Mino tibi disputationem de abdicatione, quam dederam studioso huic, Ienam profecto et, ur affirmabat, Halas vestras transituro. Sed, uti hominum illorum instituta variant saepe: ita alio flectunt iter, aut obliviscuntur omnino rerum traditarum. Vale. Non. Mai. CIC ICC LXXI.

DXII. N. N.

BOnae menti concedas, quod scribere ad te ausim. Incitavit Vasmerus: commovit opinio tuae virtutis. Fiduciae momentum a tua propensione, praeter hanc nihil expesto, laetus, si obtinui expetiram. De cetero Saris mihi fuerit, venerari te et illu (tres dotes tuas meritaque omnino magna. Precor insuper bene tibi, tuis Reique publicae, tuae. Nihil superest praeter antiquam

DXIII. N. N.

FVit mihi haec mens semper, ut te, qua possim pietate, colerem ac tandem publica hac formula testarer, simul a te perofficiose pererem, ut patrocinium, quod sane duco maximum, et scio rebus meis profuisse semper, mea causa non ita pridem susceptum tueri in posterum velis. Ego omni studio vicissim conabor, ut pro honore tuo ac retinenda omni prosperitate, Numen orem ac me numero tuorum clientium adscribam, d. VII. Mai. CIC ICC LXXI.

DXIIII. N. N.

QVae privatorum, eae quoque regum sunt vices. Mutabilis identidem fortuna iam blanditur, iam refragatur, tanto magis, quanto altius fastigium est. Nolim raferre de peregrinis. Exempla domestica habemus. Mallemus non habere, si per nos staret. Austria, longo tempore fundara domus, a tenuibus principiis surrexit. Crevit ad maxima et ad invidiam usque divinis auctibus floruit. Vtinam eodem semper vastigio illa a tot seculis parta felicitas duraret! Sed inde perfidia, hinc orbitas, gravissima in magna fortuna mala, metuenda nobis. Fraudes a domesticis, bella ab exteris, calamiras ab orbitate imminet.

Sed enim credo, fore, ut tandem cessent insidiae, redeat antiqua foecunditas, redintegretur pristina concordia. His dotibus instaurabitur amissa felicitas, vitabitur necessitas, succedet necessitati spes, spei salus ex heredibus erit. d. VIII Mai. CIC ICC LXXI.

DXV. HENRICO, L. B. a FRISEN.

NEscio quid Anglia obnunciat. Ordines tacite diffidunt Regi. Reformatis in religlone admodum suspectus est er Puritani eum occulte detestantur. Non scribam de omnibus, nec veteribus, neque novis. Saepe tamen haec implent suam fidem, ut vel experiendo didicimus in patre eius Carolo, huius nominis I. Rex Poloniae praeest genti Martiae, ipse non Martius et Numae magis, quam Romuli ingenio praeditus. Is si amiserit Vkrainiam, expeditus Tataris, Turcisque in Poloniam aditus erit. Non Germani tantum metuemus; sed Lithuani Livonique omnes. Deliberant mature Sveones, sed finium suorum causa. De Polonia non facile augentur; plane ut in incendiis evenire solet. Quilibet eo usque securus est, quamdiu expers damni. Proxime Holmiam venit legatio Tatarorum literasque attulit Italice scriptas; idque praeter morem gentis. Hispania iamdum eo misit Nunezium suum, nec cessat Gallia in rem suam, cuius auspicio huc iter fecit Dux Andegavensis. De Sveonum copiis in Germaniam transportandis plus famae est, quam veri.

Regis adhuc immatura aetas est. Nihil facile audebit, nisi auspicio adulti Regis. Stenobiel tuus nuper ex vero, Quot Domini, inquit, tot Reges sunt. Nempe haec natio aut sub capite floret, aut foedere servatur. De Gallis magna gloria est, exiguus successus. Quicquid destinant praevident Baravi et indicant Hispanis, et adeo librant orbem potentiae civilis crescentium regum. Aedificant vastas naves eoque aut inutiles ipsis, aut praedas hosti. Quod ad Brunsvigam attinet, audiuntur varii ex trivio sermones. Sunt, qui spondeant auxilia a Sveonibus. Sed hi satagunt suarum rerum, nec remere offendunt Principes in suo tractu potentiores: praesertim ab eo tempore, quo mutatus amor in Sveones, minutae opes, attritae vires, pecunia bellis multis profusa. A Caesare nihil sperat, quia non. est Imperii civitas. Brandenburgicus et Monasteriensis, nonnunquam aemuli, tamen amici, cum agitur de imperio urbium. Adeo verum hodie est, quod suo tempore pronunciavit Florus: Currere seculum eversionis urbium. Hansicae civitates satis habent pro se frui securitate. Aspicient fata Brunsvigae nec movebuntur, Batavi olim suppetias tulerunt; iam nec cogitabunt de Brunsviga, Si Coloniam liberent, gratulabuntur sibi, idque propter Gallum et foederi Gallico quosdam innexos Rhenanos. Est sane Brunsviga ab ultimo tempore Gvelphicae Domus, brcvi, crede, ad vetus officium tandem redibit. Sic sentio, Domine, ominorque. Tu, ut soles, pro more

DXVI. IO. IAC. MEZNERO.

NOn ausim spem tuam fruitrari. Desiderasti a me literas; sed forte desiderio nondum suffecturas. Non miraberis. Diu earum rerum ineunda ratio est, quas semel factas volumus. Publicum munus expecto, ambio etiam, idque Academicum. Huc usque vero, audio, nullum tale apud vos vacare. Gymnasii enim me dudum satietas cepit. Tum vellem indicasses, quanto satario Princeps Elector conducat Professores: vitaene, et victui sufficiat, an minus? Nihilo secius scire cuperem, qualis Academiae status, qui studiosorum sit numerus. De scripto edendo, quod mones, iam per occupationes non licet. Scribo privatim historiam. Commentor ad Sleidanum. Praelego de iure naturali et gentium. Vices expono familiarum, alia multa, ne iactare videar, praetereunda. Vnum adeo tibi incumbet de his me certum reddere, antequam aliquid staruam certi. Alioquin ex diversis locis invitor; sed nondum quicquam decerno. Moderabitur tandem DEVS instiruti rationes. Vale, et feliciter peregrinare! DEVS omnia fortunet, quae ages! DEVS pondus addat conatibus. d. XXVI. Quinct. CIC ICC LXXI.

DXVII. N. N.

CVm superiori tempore apud vos essem Halis, optabam vehementer; occasionem inserviendi. Sed morbus intercepit consilium, praesertim, cum invalesceret magis. Neque vero, cum remitteret, otium ad compellandum fuit. Sed id facile deprecabor, quod filio auctor fuissem, ut excusaret me tibi: cuius simul itineri bene precor et moneo, eum ante discessum perscripsisse huc, operarum privatarum nomine mihi satisfacturum. Non credam, interceptum esse, quod eo destinatum fuit. Neque tamen ero tam impudens, ut postulem, cuius ultro meminit filius. tuus. Ignosce itaque fiduciae fortasse nimiae et feliciter age cum tuis. d. XXVII. Nov. CIC ICC LXXI.

DXVIII. AMICO DRESDENSI.

REm multis officiis demerendam fecisti, quod summo Maecenati proposuisti petitionis meae rationes, Namque haud facile emergunt huiusmodi occasiones. Ordinariae functiones nervum habent ac durant: quae extra ordinem, saepe vicibus obnoxiae sunt et minus implent hauc mensuram Hoc approba viro summo, qui me egregie instruxit in studiorum cursu et curavit, quae ad commodum honoremque meumpertinent. Vale et crede, me nunquam non tui commodi velle esse studiosum, Proprid. Kal. Febr. CIC ICC LXXII.

DXVIIII. [correction of the transcriber; in the print DVIIII.] HENRICO, L. B. A FRISEN.

CLassis Turcica iamdudum errat in mari, metuitque ipsa, ut metuatur. Venetorum naves infestatae a Corsis aeque se receperunt. Genuenses toto mari iactati nondum collegerant suas vires, Plurimi domum curandi sui causa profecti sunt. Fuerunt etiam, qui haererent brevibus: alii scopulis illidebantur: pauci evaserunt in tutum, id est, natando salutem quaesiverunt. Adeo sola libertas vindicatur: praeter hanc nihil comparatur ex certminibus istis. d. XII. Febr, CIC ICC LXXII.

DXX. AMICO.

ORdinis Iesu sodales nunc in eo sunt, ut aegre faciant innocentibus Lutheranis. Haud scio, an tristior unquam coetus sacri apud nos status fuerit. Templa nostris eripiuntur. Nemo vel mussare audet. Etiam vix deplorare malum licet, adeo nos insectantur, nec famae modo, sed etiam vitae insidiantur. Vale. d. XIII. Febr. CIC ICC LXXII.

DXXI. HENRICO, L. B. A FRISEN.

CErtis nunciis confirmatur, in Foederato Belgio ferme omnia desperata. Hinc mussare populum: illinc Hollandos dissidere a ceteris Ordinibus. Sunt,

qui cogitent illo rerum statu secedere ad remotiora. Dovingus, Anglorum legatus ex Belgio discessurus, irati animi signa reliquit. Hispani cunctantur, quoad possunt: transitum vero per Flandriam adhuc recusant. Vestphalia omnis militem Gallicum recepit. De Coloniensi, Monasteriensi, Neoburgieo, constans sententia est, se tradidisse in fidem Galli. Ferri possent, si ibi se continerent: nunc, cum, ultra progressuros, traditur, suos quemque limites curare oportet. Luneburgici et Brandenburgicus, foederati Belgarum, illi Hoxterae, hic Cliviae nomine metuit. Berolini omnium animi conversi sunt ad curam belli. Literac afferuntur, quibus nunciatur, Gallos velle conflare bellum religionis, eoque iam accivisse tot Antistites in societatem: denuo moliri ordinis a Iesu nominati sodales, quod olim per Ferdinandum II. Gallos quoque destinare Regi suo successus Caroli M. qui, Rheno apud Coloniam traiecto, cum exercitu Francorum subegisset Saxones. Verum ista fortuna usus Carolus est: nemo post ipsum. Carolus Calvus risum debuit posteris quod vel aemulari solum incepisset magnum illum Carolum. Adeo verum est, quod censent multi, fortunam Caroli M. cum Carolo extinctam esse. Asserimus id exemplo Ottonum, qui X. seculo, nullo obsistente, imperarunt Francis Teutonicis: Gallicis autem saepe pacis dederunt leges, finibus ipsorum vastatis et regno Galliae diminuto. Ita premi possumus Germani Saxonesque: supprimi non possumus. Idem spiritus, qui libertatis religionisque

finis est, si spiraverit adversum aliquid ab occidente, septentrio id omne difflabit. Faxit DEVS, ut facere ipse potest, ut vani hi rumores sint, ut Rex Christianus ne deflectat a via Christianae moderationis. Monuit ipsius avus Thuanum, DEVM posuisse imperiis limites, ultra quos non recedant. Id exemplo maxime pio exprimat nepos et satis habeat fregisse potentiam Hispanorum. Hic sisto me, Domine, et, ut ad vigorem redeas ac valetudine nunquam adversa utaris, semper contra felicitare fruaris et omnibus DEI fortunaeque beneficiis, precor et in hac pietate in aeternum persevero, qui sciam, ex te, Domine, omnia mea pendere. d. XXIII. Febr. CIC ICC LXXII.

DXXII. EIDEM.

SI rude quoddam, inconditumque seculum fuit, existimabo, undecimum fuisse, praesertim vergens istud Henrici IV. aetate. Nobiles enim bello, sodalitates sacrae ignavia innutriebantur: neu tri literarum habebant curam. Nulla Henrici culpa. Solum id Pontificibus imputandum Vitium est. Ordior ab Hildebrando, seu Gregorio VII. Pessimus ille auctor tumultuum Germanicorum non Petrum, sed Neronem se praebuit successoribus primusque omnium in Imperatores occidentis affectavit Dominatum. Quod miror, quia contra formulam pacti Otroniani, contra sacramenta antecessorum, contra officium Pontificis est. Interdixit

sane Imperatori communione sacri coetus: perculit fulmine brutae censurae. Dissident hic scriptores et pari ardore certant quisque sua parte. Sunt, qui Henricum IV. putent submisisse fasces suos infulis Hildebrandinis. Occurrunt mihi in eam sententiam Lambertus Schafnaburgensis, Vernerus Rolevincius, Abbas Stadensis: ille in primis, quia ex instituto condidit historiam Henrici IV. Ab Vrstisio editus, qui ibi incipit, ubi desinit Hermannus Contractus, unde vita Henrici III. innotescit. Sed tacet scriptor vitae Henrici IV. ab Vrstisio editus: Sigebertus ferme contradicit, liberrimus censor Pontificum, dum ceteri assentantur. Ego in tanta dissensione non numerum sequor; sed momenta. Distingvo etiam historiam rei gestae a rebus coniunctis. Discerno insuper tempora, quibus Henricus IV. Rex Romanorum, et quibus inauguratus Romanorum Imperator fuir, Assero, tandem temperasse animo Henricum, indulsisse Pontifici aliquid et veniam petiisse. Nego autem pernegoque, nudis pedibus stantem ad quartum usque diem petiisse, et quidem sub id tempus, quo elestus tantum Imperator, nondum inauguratus erat. Tradit Sigebertus, Pontificem Henrico occurrisse et, quamlibet simulato, condonasse. Scriptor vitae Henriei IV. applaudit, memorans, Henricum venienti Pontifici obviam ivisse. Sed, postquam Imperator consecratus est, rediit ad ingenium vetus Pontifex. Inde Imperator ira accensus eum sede deiccit in concilio Vormatiensi. Turpiter errat Huldrichius (Goldastus mavult Hugvaldus; alii, sed per errorem,

Henricus) Mutius, qui, in concilio Brixiensi factum, prodidit. Ea sententia bis confirmata Moguntiae irritavit Hildebrandi successores, maxime Vrbanum II Paschalem. Incidunt hic memorabilia quaedam, id praecipue, an vere exauctoratus fuerit Henricus? Quod argumentum alibi prosequar, Domine. Jam tibi, ut debeo, supplex commendo causam ordinariae stationis. Reddet tibi DEVS in vicem, quod precor. d. XXVII. Febr. CIC ICC LXXII.

DXXIII. EIDEM,

NOndum recedam a tristi seculo, quod tertium decimum vocatur Pontificum. Et tunc consilia erant, quae optimus quisque, aut recte intelligens aversabitur, hoc magis, quod Hohenstaufios, unde Germania imperatores asciverat, seu vita, seu Imperio privare decrevissent. Non caruerunt consilia eventu. Vrbanus IV. Siciliam iure partam auferebat ac devolvebat ad Gallos: Clemens IV. antecessoris insistebat exemplo et sententiam firmabat novo decreto. Gregorius IX. minis dirisque omnibus grassabatur in Fridericum II. Neque filio huius posterisque parcebatur. Vno omnes exitio involvi, oportebat. Inde iactari sine capite Germania et luctuosissimo interregni statu prope redigi ad extrema coepit, donec, Richardo in Angliam reverso, argumenta derelicti haberent Germani et summam rerum deferrent ab Habsburgios, quibus, quanta possum pietate, aeternintem generis precor et optimos successus.

Moliantur Gregorii Clementesque, comparent omnia ad tumultus exposcantque in seculum addictos Episcopatus. Nihil timebimus in meliori causa. Voveant Mariae et seipsos devoveant. Animum non despondebimus, qui sciamns, DEVM respicere iusta arma et fortunare. Minis non emoriemur. Germani sumus. Manu et mente uti possumus, priusquam libertatem et sacra amittamus, spiritum amittere parati, Quod ne fiat, DEVM oramus, ut foeda consilia hostibus in exitium vertat et Caesarem, a DEO darum, asserat adversus omnem vim atque exteris tandem moderationem, nostris concordiam inspiret. De Conringio heri ad me Helmstadio perseripsit Schraderus, indies deficere attritum corpusculum viri, animo tamen veteri et laboris assveto etiamnum esse ac concinnare aliquid pro defenfione urbis Lindaviensis adversus Lindaviensem Abbatissam. Nempe Danieli Heidero hoc argumentum nuper prosecuto suppetias feret. Sed desino. Servet interim te DEVS et consilia tua fausta ac felicia esse iubeat omnia, et vigorem perpetuum impertiat. Kal. Mart, CIC ICC LXXII.

DXXIIII. IO. GEORG. BOERNERO.

REcte seribis. Tempora instant difficillima et Germaniae lugenda. Conflabitur, credo, Episcopale bellum. Berolini fama publica est fore bellum religionis. Varia sunt, quae suspicantur

de Gallo: nec scribam, quia suspicantur. De Vestphalia nostra id dudum persensi. Mater mea quicquid carum haber, Cassellas importandum curavit. Batavi offerunt conditiones amplissimas Gallo, quas si acceperit, Germani bellum sustinebimus. De rebus meis, obsecro te, laborare pertendas. Proxime Helmstadio ad me scriptum, periculose decubuisse Conringium: nunc quidem non nihil meliuscule habere, sed forte non fore diuturnam valetudinem, Nunciavit mihi Schraderus, vir insignis, cum quo tamen huc usque mihi nulla sive familiaritas, sive consverudo vitae intercessit. Accipio tamen animum in omen propensae voluntatis et recordor una, quod ante biennium dixissent consiliarii Brunsvicenses, si nusquam, mihi apud se perfugium futurum. Quod tamen potentissimus Saxo inufitato gratiae exemplo praevertit. De controversia Geographica scias, posse ita excusari; sed desiderari accurationem. Eruditi cum non siverint ita facile loqui, confugiendum est ad usum vulgi. Vale, et commenda meam causam summo Maecenati, et saluta nobilissimum Parentem. Kal. Mart. CIC ICC LXXII.

DXXV. EIDEM.

SPeravi equidem, fore, ut sententiam mihi diceres de iis rebus, quae non modo ad muneris mei dignitatem pertinent; sed etiam in republica plurimum momenti habent. Quae si me destituant, nec

scio consilium expediendae huius difficultatis, nec reperio viam decidendae istius quaestionis. Itaque elabora et, ut potes, doce me, et nulla oblivione delendum beneficium mihi impertire. d. X. Mart. CIC ICC LXXII.

DXXVI. IO. ANTON. SCHVRZFLEISCHIO, Fratri.

CVr Belgis nemo assistar, causa est, quod omnes offenderint, praesertim monopoliis. Gallus in eos movitob foedus triplex deconsilio ipsorum adversus se initum; Britanni, quod vela submittere aliquoties recusassent mari. Sveones veterum iniuriarum memores sunt. Hispani satis habent vigilare pro se ipsis. Iam affertur Gallum tribus horis abesse Amstelodamo. Quod si verum est, iniquissimo loco erunt istae gentes. Imperium cur opem non ferat, credo fieri, quod ad Imperium non spectent. Sed interim optandum erat, communis securiratis gratia, populo huic relinqui libertatem. Sveones offerunt conciliationem. De Vittenio rumor, quod fuerit inter coniuratos. Vir is alioquin prudens et in rebus agendis exercitatissimus omniumque arcanorum gnarissimus fuit. Grotius Hugonis istius labem quasi hereditario vitio contraxit. Ex literis Batavorum rogo te, ut singulis hebdomadibus, nova si acciderunt, seribas. Nam et id hospes avide expectat, et Marcus commode a te fieri posse, affirmat. d. XVIII. Iun. CIC ICC LXXII.

DXXVII. HENRICO, L. B. a FRISEN.

AMStelodamum rupit cataractas et aquas immisit solo: at minori, quam creditum fuerat, successu, Nam aquae partim ariditate diminutae, partim putredine vitiatae sunt, Ita illa gens ex necessitate consilium cepit, cum consilio praevertere necesstatem posset. Reperiuntur, qui veteri proverbio exprobrent Batavorum aurum. Et verum est Batavos, suae sortis oblitos, tantum quaestus occasionem captasse et belli artes, quibus et libertatem, et multam laudem comparaverant, imprudenter amisisse. Miratur Polybius, quid sit, quod tot orbis partes velut inertes patiantur imperia Romanorum, Pertinet hoc meo iudicio ad Baravos, qui, cum multas ob causas ab Ao. CIC ICC LXVIII. extimescendam Galli potentiam haberent, extimescere prorsus desierant, nunc malo suo experti, quantae ex securitate calamitates oriantur. Sed hi fortasse dicent cum Artabano, se in arbitrio fortuitorum, non fortunam ita in suo arbitrio fuisse. Quod Angliam spectat, aut peribit certo, aut foedus solvet cum Gallo. Hispani enim forte cunctando non restituent summam rerum. d. XXVIII. Iun. CIC ICC LXXII.

DXXVIII. N. N.

QVod de patrocinio tuo per Leineckium interpretem confirmasti, enixe gratias ago. Praedico benevolentiam existimoque insuper, me

nulla causa magis obstrictum esse debere, quam ex hac finiendae litis. Facies ita rem nomine tuo dignam et incitabis ad maiorem cultum ac certe pietatem aeternam. Vellem scire, quid penitus sentiam. Quod literae praebent, indicium externum est. De fortuna mea admoneo, Dresdam in conspectu esse: poscere in scribendis annalibus operam. Nondum assentior; nec delibero sine causa. Malo auspicari a gradu Academici honoris. Cetera, credo, fortuna expediet ac prudentia maioris aetatis. De cetero destina veram his nundinis ire ad vos, iamque sarcinas colligebam cum literae me impediunt Dresda missae, Non licebat deprecari, ne viderer officium exuisse. Vnum maxime doleo, quod matri spem fecissem veniendi, praesertim eo statu, quo res domesticae quotidie turbantur ac ruunt in peius. Ac illo nomine quaeso te, summe vir, subvenias laboranti atque auxilium afferas afflictae. Innotescet olim literato orbi, quicquid ages meorum, immo quod mea ipsius causa. Suppetunt mihi rarissima monumenta. Historiam Germanicam plenissime evolvi excussique. Rationes prudentiae eas comparavi, quas mihi quondam commendasti. Non ausim gloriari. Id solum te obsecro, si quid habeas ad eruendam patriae historiam, communices mecum, praesertim, quod spectat ad origines Svalenburgicas. Si quid scripsero, non eodem meo nutu, sed postquam scriptum erit, reddam, ut subeat tuam censuram, ne quid afferatur in praeiudicium vestri iuris. Pietas enim id suggerit erga patriam. De vita

Ioannis Georgii I. Saxonis aliquid meditor brevi iudicio aulae submittendum. Age vero, tu libet, et aestima pium institutum ac genti nostrae honorificum. Si mitteres ephemeridem rerum ab Illustrissimo Georgio Friderico gestarum, redigerem ad historiae leges ac vindicarem laudes herois ab oblivione, immo ab invidia quorundam, qui, cum eius meminisse deberent, silentio tegunt bene acta. Vale et Dei benignitate familiae inelutae splendorem tuere! d. XXV. Iul. CIC ICC LXXII.

DXXVIIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

IN Foed, Belgio omnia misera sunt et turbarum plena, foedumque dictu, Principes Reipubl. adversus Rempublicam conspirasse. Pars convicti damnatique sunt: pars in suspicionem vocantur. Vittenius, Grotius et Generalium Ordinum multi mutandis Belgii rebus plurimum perfidia sua attulerunt. Ab aliis aditus et itinera hosti ostensa: ab aliis consilia et agendi rationes praebitae sunt. Rheinbergam deditione captam scimus, quae virtute defendi potuisset. Vesalia et Emericum primum impetum non sustinuerunt. Insula Batavia scelere prodita est. Geldri, qua pertinent ad Qrdines Foederatos, in Gallos maxime propendent. Animi hinc inde divisi, populus maxime perturbatus est. De propugnaculo Schenckiano, credimus, a Vurzio, architecturae militaris peritissimo, defensum esse. Nec secius speramus de Nimmega,

nisi quod Vltraiecto timeamus. Rebus ad hunc modum afflictis solicitati sunt Sveones de offerenda conciliatione; neque recusarunt. Angli, velut mutata sententia, in inducias consenserunt, Quod alioqui navale praelium spectat, pati utrinque clade discessum est. Amstelodamenses, si ad extrema ventum fuerit, rumpent aggeres suos, et vitam fortunasque omnes in defensionem libertatis impendent, quanquam sint ex populo, qui cupiant a Principe Auriaco regi; sed eo modo, quo veteres Batavorum Principes rexisse confirmat Hugo Grotius noster. d. XXVII. Iul. CIC ICC LXXII.

DXXX. EIDEM.

MAgna populi Batavi acerbitas est et saevitia erga suos Proceres, quos inclinatae libertatis suspectos habent. Ioannes Vittenius, ab officiis pensionum, et Cornelius frater, caesi sunt misere, foedo sane spectaculo et inusitato furoris exemplo. Omnia nunc curat Auriacus Princeps et, ne quis Ordinum fallat publicam spem, providet: quandoquidem antehac pecuniarum infinita vis tam indigne impensa fuit in privatos quae stus, nec alia consilia valuerunt, quam, quae spectabant ad subvertendam Auriacam domum. Roterodami senatus loco motus. Dordracum, si posset, memoriam Cornelii Vittenii obliteraret. Sonda suspicatur aliquid de Beverningio, proxime cum pleno mandato in castra misso. Destinabatur

huic pensionum cura; sed, postquam percrebuit, Ioanni Vittenio obnoxium fuisse, delatum ad Fagelium illud honore atque utilitate praecipuum munus est. Nullius fatum magis, quam Ioannis Vittenii miror. Vir erat ingenio, usu rerum et legationibus obitis maximus. Divitiae et gloria supra modum circumfluebant. Quae vellet demum, quaeque diceret, pro oraculis habebantur. Sed non capiebat fortunam, qui, cum parem non haberet, superiorem omine exitii impendentis detestabatur. Recordor hic, affirmasse Boxhornium, haud scire se, an expeditior Ioanne Vittenio orator esset. Quicquid huius sit, cumulaverit populari laudes noster: certe ante exitum non fuit felix, qui tam infelicem exitum habuit. Princeps Frisiae versus orientem sitae hoc rerum statu Embdam, Lieratianum castellum, reposcit a Batavis, subverita, ne, si horum praesidium non deductum fuerit, ab hoste, quem ipsa neutrarum partium studiosa non metuit, invadatur. Brandenburgicus nondum ducere audebit in Monasterienses, post tergum respieiens semper et bene tamen sperans, hoc potissimum indicio, quod, quanquam hucusque Sveonum Ordines cesserint obtestationibus Gallorum aureis, nunc comitiorum decrero sanciatur, nihil suscipiendum esse contra Imperium, memores, quid A. CIC ICC XXXXVIII. per Ioannem Oxenstirnam et Salvium Osnabrugae promisissent. In Polonia quotidie nascitur factio Gallicana. Praeses Gnesnensis capessit fugam, Magnus regni militiae imperator inter

fidem et nefas anceps creditur vulgo. Caesar, affini adiutor, sumptus, quantos per suam fortunam potest, praebiturus dicitur: cum primis omnium animos magna sui expectatione suspendit Decretum Saxoniae inferioris, cuius eventum declarabit Caesarearum adventus copiarum. Ego, ut nunc tempora sunt, tuis consiliis robur opto, Domine, et prospera, quae cliens tuus debet, precor. Non. Aug. CIC ICC LXXII.

DXXXI. EIDEM.

DE Brandenburgico Compertum, itineri se accinxisse et transiisse Magdeburgum. Dixisse abeuntem, ferunt, aut Berolino se, aut Gallum Belgio excedere oportere, Gallus, cum inaudivit de adventu Brandenburgici, plura auxilia contrahit et Alexandrum imitari gestit sine animo Alexandri, qui non emit urbes, sed occupavit, si Orsoy et Niemegam forte excipiamus. Coverdam sane, Frisiae quasi clavem, ex pacto dedidit praefectus castri Broersma. Proditio scelesta haec est et quotidie eius auctores pluribus indiciis dereguntur. d. XVI. August, CIC ICC LXXII.

DXXXII. EIDEM.

PRimus nostrae gentis meminit Iulius Caesar, si quaestio est nominis Germanorum. Antea Teutones Celtae dicebantur, Galli etiam, non, quod descenderent

a Gallis, sed, quia comites Gallorum erant. Postea hostes fiebant victoresque, dum sedes quaererent trans Rhenum. Diserte Sallustius in Bello Iugurthino Gallos nominat, quos Cimbros Teutonesque debebat. Constabit id, si Liviana epitome, id est, utrinque eiusdem gentis commemoratio attendatur. Post Livium occurrit Plinius maior, qui dispescit Germanos in quinque nationes. d. XX. Aug. CIC ICC LXXII.

DXXXIII. N. N.

IAmdudum est, quod perenixe quaesivi occasionem parandae tuae amicitiae, in qua mihi plurimum momenti fore credo, si petere honorem hic loci instituero et fortunis meis consulere voluerim. Non enim ignoras, quam difficilis Academicorum sors sit, praesertim eorum, quos divitiae ac nervus rerum destituunt. Credo tamen, tuo et DEI auspicio me id habiturum esse, quod adhuc desidero, quodque, non possum, quin pro extremae necessitatis lege a te requiram. Effice ergo, ut quamprimum consequar locum, quem rogo. Ornabo eum, uti me decet, et uti tu voles. d. XIII. Dec. CIC ICC LXXII.

DXXXIIII. CAROLO, L. B. A FRISEN.

OMnia permitto iudicio tuo. Statue de obsequio et pietate animi. Nihil scribo, ut arguam vestram aulam; sed, quo detester pravos aliorum

sensus. Ego in verba Principis Electoris adactus: ego tot beneficiis aulae vestrae obligatus: quicquid sum, DEI gratia sum et Saxonis mei. Si quid igitur vel vota mea concipere, vel spes moliri poterunt, vertam ad gloriam vestrae domus vestraeque aulae laudes. Floreat Saxo! floreant heredes agnati cognatique omnes! d. XIII. Dec. CIC ICC LXXII.

DXXXV. AMICO.

PErgratum mihi accidit, quod confirmandae amicitiae nostrae causa evocaveris me ad munus sponsoris sacri obeundum. Dabo operam, ut, cum praesens tibi esse non possim, nova sobole aucto gratuler et amicum meo loco filiolum de sacro fonte levare iubeam. Tibi autem honoris officiique causa exiguum donum offero, quod ita accipias aestimesque, ut mihi tibique expedit. Interea opto, ut filiolus adolescat feliciter et patrem, referat. De me promitto, proximam patri curam in eo educando instituendoque positurum esse. Eid. Dec. CIC ICC LXXII.

DXXXVI. PATRONO CVIDAM.

DVdum est, quod nihil ad te scribo, nec tamen quicquam praetermitto, quod tuo honori, commodove hic inserviat. Cumque te maligni forte oderint, hanc a bonis et omnibus doctis inibis gratiam, ut nomen tuum magis colamus.

Nequam enim et, nescio quis, furcifer fuit, qui famoso carmine petere te voluit. Pereat iste, aut nunquam bene habeat: tu si salvus sis, summam sperati patrocinii habemus. d. XXIIII. Dec. CIC ICC LXXII.

DXXXVII. ADAMO CHRISTOPH. IACOBI.

PRiusquam faciam, ut intelligas de meis rebus, id volo voveoque, ut annum, quem proxime ingressus es, felicissime compleas et, quemadmodum, optas, ita omnia eveniant gloriae fortunisque tuis. De me primum gratias tibi ago, quod auctoritate tua induxeris aerarii praefectum, ut persolveret mihi, quod debebat. Memor ero huius atque aliorum, quae in me extare voluisti, beneficiorum. Vnum porro abs te peto, efficias apud praefectum tribunali redituum Saxonis, ut consequar reliquam pecuniam, quam liberalitas senatus vestri addixit mihi in praemium professionis extra ordinem. Certius esset beneficium, si stipendium loco eius concessum esset, ut Mag. Bon. concessum memini, cum studia mea sint inter cetera sapientiae sumptuosissima. Sed id meum non est definire, cui nihil relictum est praeter preces. De rebus Batavorum pro vero affirmant literae Groeningenses, recuperatam esse Coverdam, munitissimum Frisiae versus occidentem propugnaculum. Cetera Baravorum ancipitia sunt: quanquam indies colligunt animos; plerique tamen parum recte curant stationem, sive quod non adsit animus, sive quod non intelligant artes militares.

Brandenburgicus commodi sui gratia cunctatur. Principes ad Rhenum aut diffidunt sibi, aut aemulantur. Faba, opinor, in Coloniensem et Monasteriensem cudetur, tametsi neque extra periculum sit Brandenburgicus. Cliviam tractarunt Galli, ut a moribus Christianorum abhorreat. Sveones, dum Vertumnos prae se ferunt, forte Fabios praeferunt. d. X. Ian. CIC ICC LXXIII.

DXXXVIII. ACADEMIAE VITEMBERGENSIS RECTORI, ALTERIVS NOMINE.

PRimum gratulor honori et precor, ut tibi ac tuis bene vertat: deinde rogo, ut mihi veterem benevolentiam conserves. De me promitto observantiam atque animum officiosissimum. Postremo obsecro, ut mihi et Titio operam naves in curanda atque avehenda re lipraria. Affirmavit enim, dissolvisse aes alienum, quod apud vos contraxisset. Ego hinc saltem occasionem accipiam praedicandae benignitatis tuae ac me magis famae tuae devinciendi. d. III. April. CIC ICC LXXIII.

DXXXVIIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

REtrocesserunt Foederati, neque tam hostibus, quam amicis damna attulerunt. Vestphalia omnem

culpam confert in Brandenburgicum, qui infelici expeditione sua exciverit Turenianos: hic se purgat et, nisi alia obstitissent, vel suas copias Turenio prohibendo suffecturas fuisse, affirmat. Nam si rupissent pacem Aquisgranensem Hispani, si opem tulissent Caesareani, si memorabile quid gessissent Hollandi, et si denique non dissvasissent Sveones, quorum dissvasiones armatae erant, praelio experiri voluisse. Nunc, cum haec omnia adversa fuissent, sibi non debere imputari, quod non descendisset in campum. Illud vero cognitum habeo, quod non procul Vnna constiterit Brandenburgicus, quasi pugnaturus; sed mox, tubae signo dato, revocaverit suos a conatu et iam instructa acie stantibus edixerit, capitale fore, si quis faceret contra iussa. Ad excusationem opportunam pertinuerunt literae, per tympanotribam allatae, quae non sinerent, quid hostile agi. Eo vero rerum statu querebantur Batavi, male impendi pecuniam suam et erogari ad supervacuos cultus. Neque tamen nunc melius agitur cum Vestphalis, foedante omnia, praecipue sacra, militis licentia. Sveones compositionem curae habent, et nihilominus XXV. millia adulto vere exponent: suntque horum postulata aliquot, quae displicent Luneburgicis Ducibus, secreto Brandenburgici gaudio, ut gnarus ille est instruere scenam et eos petere ex obliquo, quos aperte, aut directo non audet. Batavi, quanta possunt ope sumptuque, classem instaurant adversus Anglos, a quibus sibi magis timent, atque a Gallis, difficili ad terras exitu, si Traiectum ad Mosam et Sylva Ducis excipiantur. Danus VI.

millia promisit, quibus utantur ad bellum navale. Brandenburgicus, si procedat bellum, suas copias cum Hollandis, Caesareani, ut creditur, cum Hispanis coniungent: quanquam Hispani et debile sui Regis corpus, et una debile regnum intuentes minari, quam praeliari malunt. Nempe hic mihi succurrit commodum, Batavis, si saepe voluissent, observandum, externas amicitias infeliciter quaesitas. Sed ita hodie seculum est, omnes diffidere omnibus. Interim te DEVS conservet et tuis consiliis omnibusque actibus adsit, ac efficiat, ut tua merita nunquam obliterentur, curaeque et labores, quos pro salute nostra suscipis, nobis serisque posteris recordandi iuxta, ac laudandi materiam suppeditent. d. IIII. April. CICICCLXXIII.

DXXXX. AMICO.

QVae meo nomine suscipis curasque, valde probo et omnem promitto tibi operam meam ac laetor, te eum esse, qui summi Patroni nostri expectarioni satisfaciat, apud quem videbis et observabis, quicquid usquam egregium est ac singulare. De rebus, de quibus scrisisti, scias, valde dubios esse rumores et Gallos omnia occupare, ut omnia perdant. De rebus Belgicis commentationem perferet Titius. Vale! Non. Mart, CICICCLXXIIII.

DXXXXI. HENRICO, L. B. a FRISEN.

QVis Henrici VII. exitus e vita fuerit et, an dolo MoNachi, qui hostiam veneno intinctam praebuisse dicitur, perierit, non pauci dubitant, quod Conradus Vecerius, qui ipsi a secretis fuit eiusque vitam descripsit, nihil tale tradiderit. Mihi tamen id a vero non videtur alienum propter testimonium Alberti Argentinensis, quem Christianus Vrstisius, et Ioannis Gerbrandi a Leydis, quem Franciscus Svertius evulgavit. Accedit auctor Chronici Basileensis et probat facti huius veritatem. d. XI. Mart. CICICCLXXIIII.

DXXXXII. CAROLO, L. B. A FRISEN.

QVod Tuae prudentiae est, Domine, vehementer rogo, uti causam meam tuendam suscipias et artis poeticae munus, omni ope consilioque ornandum, mihi tradas. Vnum vero inter tot et tam magna, ac nulla unquam oblivione delenda beneficia mihi tribuas, ut professio extra ordinem clienti tuo ne adimatur. Nam nec parva ea rebus meis ac opinioni apud exteros partae accessio est, et praemium tot laborum vigiliarumque maius atque honorificentius conferri non potest. Laborem si exigis, Domine, plane Herculeum promitto; sin exempla reputas, iam multi

ante me fuerunt, qui tali modo quoque professiones cum summa laude coniunxerunt. Neque tantum ad honorem et utilitatem meam; sed etiam ad iuvenum Academicorum commodum diligentiamque excitandam ea benignitas pertinebit. Nam ego ita docebo publice, ut privatim nemo optet doceri melius, nemo certe fidelius. Nam et subsidia eo comparata mihi omnia sunt in promptu, et animus est indefessus. Iudicii gloria tibi relinquitur: mihi sempiternus constabit cultus atque durabit pietas, ut noctes diesque pro tuae gentis illustrissimae gloria vota faciam. Eid. Nov. CICICCLXXIIII.

DXXXXIII. EIDEM.

SVeonibus omnia adversa sunt et sibi iam metuunt, quod minis suis effecerint, ut metuerentur. Oxenstirna dimissus est Ratisbonam insigni prudentiae Austriae exemplo, ut minantium iste ardor mora magis refrigescat. Hannoveranus quoque Princeps sibi diffidit et Sveones Gallosque destituit, postquam Hassos Cassellanos in finibus suis armatos et non, ut olim, Sveonibus studere animadvertit. Batavi sane magno animo responderunt Ehrensteinio, Sveonum legato: Si Rex eius duceret in Foederatos suos, terra marique hostes se hahiturum esse. d. XI. Decembr. CICICCLXXIIII.

DXXXXIIII. HENRICO, L. B. a FRISEN.

SVbvereor, nisi Sveones versus Vestphaliam, cuius ipsi nunc pars sunt, vigilent recte, miros istius belli Gallici eventus fore. Sed huc usque Sveones et patroni Protestantium, et aestimatores suae ipsorum utilitatis esse tandem volunt, et in rempore reperire consilium belli finiendi; sed Dano non fidunt. Meinardus, cuius premendi rationes quaesivit factio Somniziana, Principi suo attulit formulam rati. Traiecti ad Mosam expugnatio decem millium iactura stetit Gallo. Vsque eo fortiter pugnavit Farius et nomen suum memorabile fecit apud Belgas. Monasteriensis in finibus nostris egregia Rabenhauptii virtute accepit cladem. Angli nuper se recipere coacti sunt. Inferioris Saxoniae Principes, hortatu Vindischgraezii, licet renitente Hannoverano, praeclare in rem Imperii consuluerunt: totus demum septentrio Gallicae potentiae obicem optat, aut finem. Gedanum diffidit patrocinio reipublicae Polonicae. Populus Sveoni faver. Proceres reipublicae timent se dare in patrocinium ac fidem potentiae externae. Ille queritur magistratus sui iniustitiam; hi utilitati suae consulunt et paucorum commodo student, et simul, hoc mirabili rerum ac turbarum Polonicarum statu, sibi valde metuunt. d. XXIIII. Iul. CICICCLXXIII.

DXXXXV. AMICO.

NVnc uterque cognoscimus de prudentia Montecuculi, qui superiori anno svasit, occupandos esse aditus, hoc esse debellare hostem. Cuius salubris consilii ratio accepta est et, Bonna expugnata, res Caesaris firmatae: Sveonibus etiam ostensum, Caesari propositum esse defendendi solum Imperii, non invadendi aliena. d. XXVI. Iul. CICICCLXXIII.

DXXXXVI. HENRICO, L. B. a FRISEN.

ANglus cur tam pertinax sit ac difficilis ad instaurandam pacem, cognosces, quod aliam, quam nunc sperat, satisfactionem sit recepturus. Is enim Insulam Valcheram et in ea praecipuos portus maritimos sibi destina verat: tum non populi; sed alieno, id est, Gallico sumptu militat: nec credes, eum Regem bene cupere Auriaco ex causa dominatus. Polonia, discors antea et imbecillis respublica, concordiam pro muro habuit, Rege nunc extincto. Tum Moldaviae Reguli defectio et Hussarorum impetus plurimum momenti habuerunt. Sed et pestilentia plures absumpsit, quam praelium. d. XVIIII. Novembr. CICICCLXXIII.

DXXXXVII. CAROLO, L. B. A FRISEN.

SI beneficia tua illustrissimique fratris possem exaequare stylo, contenderem cum disertissimis ac intenderem ad tuas laudes ex merito praedicandas. Nunc, cum ea fiducia me destituat, praesidium non in genere scribendi, sed in pietate ponam. Auxisti me nova pensione et ita acuisti industriam meam. Nempe omnia tibi debeo, Domine, ut nihil excipiam et hoc ingenue fatear, omnem vim, omnem spiritum caloremque venire nostris Musis tuo et fratris ductu. Vos et gloria allicitis, et liberalitate fovetis universos. Vobia studia nostra honorem. vobis patrocinium omne acceptum ferunt. Vos eligunt, quia diviniores non habent. Vos suspiciunt, Vestra merita admirantur, nec tam exerere, quam effundere pietarem volunt. Certatim inclamant: Vivant Frisii, spes nostra, amor noster, deliciae Saxonis sui! Necdum silent. Heredes quoque desiderant, Frisiae gloriae capaces. Annuat religioni nostrae DEVS! annuat vestrae stirpi! annuat heredibus vestris! Idemque faciat, ut saepissime, immo sine fine vobis redeant et simul felicissime vertant Ianuariae Kalendae. Fiat, Domine! nunquam tristeris nunquam moriaris! Kal. Ian. CIC ICC LXXIIII.

DXXXXVIII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

EX Belgio nihil affertur, dum de cessatione armorum consultant partes. Rident Galli Batavorum ignaviam et Auriaci Montereique novissimis aemulationibus laetantur. Gaudent tacite Sveones, Anglum instigantes, ne pacem prius ineat, quam, libera et communia Indiae versus orientem commercia in posterum fore, pacto sanciatur. Nam monopolia potissimam bello Gallo-Anglico causam praebuerunt, et occulta Sveonibus odia hodieque excitant, ut minus sincere obeant conciliatorum munus. Interim cautus est Caesar et intra fines defensionis Imperii arma sistit, ne Sveones irritet. Vale et spartam, ut soles, orna. Posteritas tibi laudem addet, DEVS cumulatissima praemia. d. VII. Febr. CIC ICC LXXIIII.

DXXXXVIIII. EIDEM.

QVod Caesar revoeaverit ex Vestphalia legiones, id multum in recessu habet et aliis curam, aliis metum intendit. Brandenburgici non ita pridem dictum fuit, omnes Germaniae Principes hoc tempore ad arma excitandos, partim ob asserendam Germaniae tranquillitatem; partim ob depellendum externum dominatum, partim ob disiiciendam monarchiam Gallicanam, quippe quae universis incubitura sit, nisi singuli auxilia conquirant. Gravia, fateor, invitamenta sunt et quorum

non poenitere possit, qui sequantur. Versat interim ille nova consilia et die nocteque cogitat, ut et opinionem retineat apud exteros, et Viennae diffidentiam amoveat. Viderit interim Sverinius; qua prudentia expediat hos laqueos, Principe tam arcte Batavo foederi innixo. Sveones sic rem agunt, ut altera manu pacem, altera bellum ostendant, iter, ut terreant magis, ad Visurgim destinantes. Sed haec, credo, infra conatum erunt. Batavi colligunt vires, quantas possunt, et ferme, ut fidem excedat maritimus apparatus: ita hi paulo resurgunt ex ruinis et primo formidolosi fiunt. Ordines Regni Anglici Regi suo liberrime exposuerunt, nulla commoda ex hoc bello Gallo-Anglico pervenisse ad Regem: omnem utilitatem ad Gallos, contemptum ac damnum ad Anglos redundasse. Neque tam ingens horum in illos, quam antea, studium apparet; et tamen odium durat erga Batavos: quanquam paulatim evellere studeat Auriacus, si tamen vere atque ex animo studet. Contrariae saltem suspiciones vel in ipso Belgio gliscunt. d. XI. April. CIC ICC LXXIII.

DL. EIDEM.

DE Saxonibus scias, separatim esse referendum. Eos vicit Karolus Magnus; sed victos non eodem loco habuit. Primores gentis Francorum adscripsit civitati: plebem ad subiectorum redegit leges. Ita Franci ex hostibus amicos, ex amicis

cives legerunt. Magna haec Francorum, magna Karoli inter Francos prudentia fuit. Liber, de quo scripsisti, egregius est. Perlegi, iudicavi et, quem censuisti, eum in posterum censebo. Res continet varias et quaedam arcana etiam. His, crede, utar et una praedicabo honorem tuum. d. XV. Apr. CIC ICC LXXIII.

DLI. AMICO.

Est scriptor quidam Arnulphi aequalis et fide insigni, quem recensuit Reineccius, dignus, quem et assidue legas, et sic familiarem tibi reddas, ut totius historiae Karolinae veluti nervos atque artus omnes in eo tibi proponas, simul et existimes, si dubitationes quaedam ortae fuerint, me monitorem ac promptissimum interpretem fore. d. XXVII. Apr. CIC ICC LXXIII.

DLII. CAROLO, L. B. A FRISEN.

EDidi aliquid de Pomeranis et eruere studui origines, vel ipsius Conringii iudicio difficilimas, partim, quod pauci veterum has illustraverint; partim quod migrationes hic longe maximum negorium facessant. Cramerus, Fridebornius, Micraelius ac novitii omnes parum mihi fatisfecerunt. Conringius, qui unus inter dostores Academicos intelligit reste historiam, vix tribus versibus hoc complexus argumentum est. De meo specimine tu, Domine, sententiam dices.

Inserui quaedam notis et tacite ostendi, quam non semel aberret Limnaeus. Vnum vero me valde angit, quod usque adeo intendantur pretia librorum, ut, dum vel praecipuos mihi comparo, omnes fortunas facultatesque meas impendam. Peto itaque, Domine, ut pensio, quam duobus abhine annis merui, tua liberalitate providentiaque persolvatur. Exposui hanc necessiratem Zieglero et iterum expono per interpretem Martini, oroque vehementer, ut Principis et tuo beneficio fiat, ne me in posterum fortunae subsidia destituant. Ego pro hoc et aliis beneficiis, quae in me extant, vicem aeterni debitoris rependam. d. VIIII. Iun. CIC ICC LXXIII.

DLIII. CAROLO, L. B. A FRISEN.

DE propenso in me animo ago habeoque gratias et, quod ita rationibus meis provisum esse voluisti, in sempiterni beneficii parte ponam et libens carebo accessione, quam rebus meis utilem fore iudicabam. Illud vero oro te atque obtestor, ut, quod ex praefectura Misnensi mihi propter historiam patriam excolendam, obvenit, ne adimatur et, quia primo anno non sum ex salario ullum fructum percepturus, (nam ita statutum hic atque decretum est,) sive semestre, sive annus, quod tuo arbitrio definies, gratiae, ac benignitatis singularis utendus, fruendus concedatur. Ego omni pietate id femper recordabor et Frisium nomen, quod omnibus musis sanctum esse

debet, publice ac privatim venerabor, er religione officii apud DEVM quoque felicitati ac gloriae tuae adiiciam cumulum, et prius moriar, quam ut quis dicat, me erga Frisiam gentem ingratum esse. Ita, Domine, DEVS te servet atque omnia consilia tua fortunet. d. VIIII. Mart. CIC ICC LXXV.

DLIIII. N. N.

PRorsus egregium mihi tribuisti beneficium, quod me ad amicitiam tuam adiungere voluisti. Patriae vero tuae vicem merito doleo et praecipue, quod fructu deprecationis ab Oxenstirna factae caruerit. Fere enim intempestive omnia sua iam agunt Sveones et una opera Brandenburgicum Caesaremque et universum imperium offendunt. In comitiis res eo deducta est, ut parum abfuerit, quin pro hostibus Imperii haberentur: sed vis coelestis Numenque divinum ita saepe hominum consilia eludit, cum humana prudentia solum fulciuntur. Quod vero ad populares tuos attiner, eorum salutis sum cupidissimus et nihil omittam, quod ipsis quidem afferre commodum possit. De scriptis, quae a me sub fictis nominibus emissa sint, volo te coniectura acquiescere. In futurum nemo satis esse cautus potest: neque sapientem decet, omnia revelare omnibus. In reliquis multo libentissime, quam possum, operam navabo. Ita DEVS te servet, et Serenissimam Principem tuam, ac sacra sub eius praesidio

DLV. IO. FRIDER. VOLHARDO.

AEquum est adesse te et mecum efficere, ut preli labores instando continuentur. Ita una hebdomade absolveretur opus atque ego interea conquiescam a laboribus privatis. Rogo autemte, ut institutum ne evulges, quod multis forte det occasionem sinistre sentiendi. Factis enim, quae velis, demonstrare utilius est, quam multa dicere, priusquam aliquid sit factum. d. XVII. Mart. CIC ICC LXXV.

DLVI. SACERDOTI CVIDAM.

CVravi, quae perhonorifice a me petiisti statuitque Philosophorum senatus, uti futuro Iovis die te inter praecipuos eius classis, quam contrahentium vocant, numerem ac solenniter renunciem Magistrum. Nam et vitam, et doctrinam tuam perspectam habent, et iustam hanc gratissimamque absentiae rationem una tecum habent atque interpretantur. Sumptus, quos eo facies, constabunt impendio XXX. numum uncialium. Hi partim fisco Academico, partim ordinis inferantur, partim ad honestas operas erogantur. Eos igitur abs te expecto et testimonium non aliter, ac si praesens fuisses, mitto. Kal. Nov. CIC ICC LXXV.

DLVII. HENRICO, L. B. A FRISEN.

SVeonum classis, quae Foederatorum animos paulum suspensos tenuit, a ventis tempestateque disiecta est, tanto eius regni damno, quantum intra huius et sequentis anni spatium non resarcietur. Caesar in proximo conventu Mulhusano per Vindischgraezium postulavit, uti omnes operam consiliumque ad Sveones, ex Germania profligandos conferant: dignos enim esse, qui publica sententia excidant iure et possessionem principatuum Germaniae, ut qui, distracto Brandenburgico, prohibuerint, quo minus Imperii hostis e finibus Germaniae eiiceretur. Contra vires sumunt belli socialis Principes et Vismariae iam res sunt conclamatae, magno Dani gaudio, ut qui vehementer cupiat imperio maris Balthici frui solus et Svedos nolit esse sibi vicinos. Quod si usu veniat, multi dubitant, an potentia Protestantium contra ausus Catholicorum, qui prudenter metuendi sunt, firmari recte utiliterque in posterum possit, reiectis ultra Oceanum Sveonibus, veteribus sociis adiutoribusque. Sed, ut hodie facies Imperii roburque est Protestantium, etiam sine ope Sveonum se contra eiusmodi, quem multi timent, impetum tuebuntur, quanquam haud nescio, Saxones semper aeque Reformatorum nimia incrementa, atque Catholicorum formidasse. Nunc tamen, Dano suis viribus innixo et Belgia

in libertatem vindicato, quod securitatis suae causa utramque religionem iuxta habet et recordatur, Saxones apud Rhenum Mosellamque plurimum, Brandenburgicos effecisse nihil, tale quid non est facile metuendum, nisi quod hereditariae Caesaris regiones brevi forte ad Caesaris religionem redibunt vicinaeque provinciae exulibus plus plusque implebuntur. In Silesia tres Ducatus, Brigae, Liegnicii et Olaviae, reperit Caesar, tanquam summus Silesiae Dux atque Dominus, nostrae pariter, et reformatae religionis damno. Trecenta forte templa eripientur nostris et exules alioqui nobis molesti cumulabuntur. Nam, qui ex Hedvigae Sitschia nati sunt, habentur pro natis ex impari connubio, vel ipsius Christiani tabulis, quibus de filii Georgii Gvilelmi nuper defuncti successione disposuit. Ac ita in universum desiit familia Piastidarum, ex iure atque dignitate matrimonii Principis cuiusque aestimatorum. Vnica spes est in deprecatione Saxonis et Brandenburgici Electorum. d. XVIIII. Nov. CIC ICC LXXV.

DLVIII. AMICO.

INstitutum tuum peregregium est ac laudabile, vereor autem, ne sumptus destituant. Ipse nosti sortem meam et tantum pecuniae impendisse libris, quantum octo annis ex salario non sum recepturus. Itaque omnino tibi svadeo studium iuris et praecipue summi viri, Eichelii, modum atque

ordinem. Singulis paene hebdomadibus huc veniunt ad me, qui Helmstadium eius et Conringii causa abeunt, ut invisant doctissimos viros: ubi si ad tempus vivere posses, magnopere tibi consuleres. Interim singularem tuam promptitudinem iuvandi me laudo compensaboque tibi. Dissertationem, quam desideras, et XII. unciales numos certo tibi ex meis facultatibus, alias plane accisis, mittam, si primum tomum mittas, et quarti appendicem. Nam id mihi non vitio vertes. Alioqui tota pecunia frustra impenderetur. Hieronymi Elveri epistolae non sunt purae: Goclenii notae in Platonem vulgares, hisque anteferendae Sebastiani Foxii in libros de Republica Platonis. Epistolae Iacobi, purpurati Papiensis, non sunt integrae, quas nemo mihi sic supplebit, quae scire te velim. Athenaeus, quaeso te, ut aestimatus ad me veniat. Bizarrus a me possidetur. Vale et mihi fave ac effice, ut totus ad me veniat Tomus Hispaniae illustratae: et ita cursor noster pecuniam tibi certo afferet. Quod si praestari non possit, non postum emere reliquos tomos, ne opus sit imperfectum. Meas dissertationes cum opusculo alio accipies futuris nundinis. Editio Platonis Serrarii est comparanda. Eidib. Decembr. CIC ICC LXXV.

DLVIIII. AMICO.

ITerum flagitat Titius, uti faciam te aeris alieni memorem et minatur iuris remedium, nisi sibi

satisfiat. Rogo itaque te vehementer, ut propter meam fidem, quam interposui, liberandam satisfacias creditori et occasionem liti praecidas. Quaeso te, expende collocatum tibi officium ac desine esse in mora solvendi. Nam et id ad tuum honorem pariter, atque meum pertinet, cum, quia pro te vadem dedi, tum quia tu ex pacto convento teneris. Peto abs te responsionem, ut sciam, quid mihi, qui fidem pro te obligaverim, facto opus sit. De cetero bene tibi cupio et opto, ut hic, et sequentes anni tibi felices sint et fausti. d. XVIIII. Ian. CIC ICC LXXVI.

DLX. NOMINE ILLVSTRIS IVVENIS, PARENTI EIVS.

TEnent me literae tuae quodammodo et vere permulcent, cum, quia curam amoremque tuum mihi confirmant; tum, quia excitatae meae ad tua exempla indoli credunt et tacite mihi de non inglorio proposito susceptoque consilio honestissimo etiam gratulantur. Nitar adeo pro viribus et pleno gradu contendam ad summa, neque obliviscar unquam disciplinae saluberrimorumque tuorum monitorum, dum propono mihi iucundam metam, quam, priusquam attingam, laboris plenum spatium conficiendum mihi esse, scio. Quod ut mihi ex sententia succedat, omnes vias atque rationes inibo et virtutem, quae maximos

distingvit familiarum principes, in me non patiar imminui, nec fortunam meae gentis parum amplificari. Kal. Mart. CIC ICC LXXVI.

DLXI. HENRIETTAE CATHARINAE GERSDORFIAE, NATAE FRISIAE.

SVppudet me omissi muneris, quod nemini potiori iure debeo, quam illustrissimae Frisiae atque Gersdorfiae genti, quae me quidem, hominem communi beneficio sibi mancipatum, saepe autem de omnibus fortunae praesidiis deiectum, erexit benigneque fulcivit, et langventem etiam, tempore in primis alieno maximeque difficili fovit et complexa est adeo, ut non modo ingratus essem, si obliviscerer; sed etiam improbus videri deberem, si vel eorum, quae in me extant, meritorum memoriam obscurare vellem. Priusquam autem has obsequii mei partes diligentius expleam officioque iustissimo fungar, deligam aliquid Gersdorfio nomini inscribendum, quod tale erit, ut regni Burgundici veteris et novi commemoratione contineatur. Confectis huius instituti rationibus tibi quoque, super omnem sexus tui laudem evectae, pietatem meam pro eo, ac par est, testabor, illustrissima Domina, quae semper decus et praesidium nostri ordinis fuisti. Illud autem ad res tuas propius pertinet, quod illustrissimus in toga heros, idemque carissimus maritus tuus, superioridie

huc salvus sospesque pervenit, et pridie Kalendas Maias primo diluculo cum amplo et insigni comitatu versus Magdeburgum profectus est: cuius legatio splendida omnium sermone celebratur, cuiusque tantum pondus est, ut majorem Europae partem suspensam teneat solicitamque, praesertim, cum futurae pacis tot votis expetitae rationes inde pendeant. Quare DEVM oro, ut gloriosum inceptum fortunet et Frisiis Gersdorfiisque laboribus, pro tranquillitate publica susceptis, gloriae felicitatisque perpetuae mercedem rependat, ut summis in omni genere meritis, confecta tandem pace, cumulus fortunae maximus adiiciatur. Quae pietas non in ore; sed in mente animoque nascitur, et vota pariter, ac officia aeterna tibi, Domina, et universae tuae genti spondet sancteque pollicetur. d. II. Mart. CIC ICC LXXVIIII.

DLXII. IO. GEORG. BOERNERO.

BOno tandem animo simus et Gvilelmo victori faustis acclamationibus plaudamus, qui magnum Galli impetum in medio cursu fregit et Hiberniam fugato hoste, liberavit. Vereor, ne mihi verba non suppetant, quibus commune gaudium exprimam, quo melior nuncius recreavit nos post metum perturbationemque superiorem. Dilapsus ex acie Iacobus, nave sumpta, versus Galliam abiit, vivus suae cladis fortunaeque conversae

testis futurus. Magnum audaciae specimen ab illo nostrarum partium Rege editum est, quod sub unum fortunae ictum omnes suas vires daret, qui non ignoraret, duos iam terra et mari errores admissos, quos si non longo intervallo exciperet tertius, regno exitium alluturus fuisset. Sed DEI Providentia id correxit impetumque, cuius initium a DEO proficiscitur, fortunavit. Maria, uxor pia, genibus innixa DEVM precata est fructumque pietatis tulit, quem meliorem cumulatioremque optare non potuit. In Hibernia profecto debellatum est, coniurationes extinctae, capita factionum perculsa, omnia, quae nutabant, denuo firmata, metus minor belli longius trahendi. Batavi exultant, qui certatim de publica gentis suae laetitia ad me perscripserunt, antea queruli et rebus adversis male affecti, immo, nisi Achilles Batavus restituisset, deiecti. Torringtonius perfidiam, an ignaviam, non impune laturus est, Rege cognitionem, ut invidiam declinet, senatui regni eius permissuro. Saxonis expeditionem perinde laetam fore, spero, cum de Hunninga armis tentanda castrisque cum Bavaro coniungendis nuncius affertur. Delphinus, utrique impar, vel ex insidiis aliquid ausurus, vel ignem vicinis urbibus, Moguntiae aut Heidelbergae iniecturus. DEVS avertat malum et perniciem in hostes vertat! Vale, Patrone! d. XXV. Iul. CIC ICC LXXXX.

DLXIII. EIDEM.

REs Gvilelmi prosperae sunt, quae Foederatis animos faciunt et meliorem praeliari volentibus fortunam pollicentur. Nam secunda fortuna et firma valetudine in Angliam rediit, classem omni apparatu instructam hosti, mare infestum habenti, obiecturus. Turvilius exscensionis faciendae occasionem neglexit, sive errore quodam, sive metu ob conspirationem detectam, sive ob cladem in Hibernia acceptam. Postquam Rex sua tutatus est, aliena invadet bellumque transferet in hostile solum et maritimam Galliae oram lacesset. Classis, quam conflat, centum navibus bellicis constabit. Sexaginta Angli, quadraginta Batavi praebent, quae spem victoriae navalis faciunt, ex cuius eventu Foederari consilia suspendunt. Rident Galli et vires consiliaque Foederatorum distrahunt ac eludunt; sed ab Anglis sibi timent et omnia auxilia, quanta possunt celeritate, contrahunt fatalemque decretoriae pugnae exitum expectant. Pulsis Gallis marique purgato, tota Hibernia victoris arbitrium sequetur. Gallia in visceribus bellum alet. Foederati erigentur et magis confirmabuntur. Nam terrestri certamine vix pares hosti sumus futuri, nisi navali superiores simus. Batavi noctes diesque reficiunt naves, ulturi cladem, quam per Torringtonii ignaviam acceperunt. DEVS fortunet inceptum et Foederatis pariter victoriam speratam diu, sed, impeditis

Angliae rationibus, nondum partam, impertiatur. Vale, Patrone! Eid. Sextil. CIC ICC LXXXX.

DLXIIII. EIDEM.

PRosperas mihi Semper fortunatasque duxi tuas necessitudines, nec vana me spes tenuit consiliumque peropportunum mihi datum est, cum disscilimo tempore auctor mihi manendi esses. Quod nunquam animo meo excidet, qui tot tantisque abs te beneficiis auctum me esse, fateor, ut ea prorsus digna putem, quac in accepti tabulas referantur. Si gratias referre nequeo, (agere enim semper debeo,) non tamen committam, ut ingratus videri possim. Quin omni fide et observantia te pariter, atque necessitudines tuas, colam atque id omne meis rationibus alienissimum iudicabo, quod eiusmodisit, ut tuam de me expestationem tueri haud possim. Subsidium, si petere audeo, Misenae unum atque alterum constitutum esse, audio, quod Principis Electoris beneficio etiam huius loci professoribus tributum esse, memini. Iudicium permitto illustrissimis aulae proceribus, qui arbitratu suo de fortuna clientis statuere possunt, quorum interpres eris et mihi optimus adiutor, faciesque, ut in ratione et consilio de vitae genere suscepto perseverem. Ego de filio tuo, si studiorum causa huc venerit, quamta potero cura, vicissim merebor. Foederati ad hiberna properant et infaustam huius anni expeditionem finiunt, plura ex promisso ausuri, si Rex Gvilelmus

copias in hostile solum exponat. Apud Rhenum, Mosam et Scaldim in castris magna annonae Caritas est. Rustici ex silvis et montibus insidiantur militibus Germanis aeque, ac hostibus. Res passim confusa, dum frumentatum eunt, ab illis itinerum gnaris occiduntur. In Transylvaniam, traiecto Danubio, movit Badensis. Aditus adhuc venienti patent, quos si praeripuisset Toeckelius, exigua eos manu arcere potuisset. Londini Regem, capto, in ferunt, Limerico, rediturum expectant, qui classem ad avertendos ab Hibernia Gallos comparavit. Nondum enim invadendae Galliae facultas data est, rebus passim impeditis, quas corrigat DEVS et mutet ac tibi omnia laeta prosperaque largiatur. d. XXVI. Sept. CIC ICC LXXXX.

DLXV. EIDEM.

BElgrado capto, tota Caesaris fortuna conversa est, patefacto barbaris aditu in fines Pannoniae, Sclavoniae et Transylvaniae, quas brevi recipient Caesaremque propius lacessent. Nissam, Vidinium, Semendriam, non validas et resistendo impares urbes, solo aequari et instumentum bellicum, quod ibi nacti sunt barbari, Belgradum devehi oportuisset. Monuit et monere institit Ludovicus Badensis; sed spreta eius consilia causas poenitendi perpetuas Caesari relinquunt. Transylvani nutant et in Toeckelium proni sunt, multis modis laesi et occasionem, quae hoc infelici casu

data est, expectantes. De rescripto, quod ad ius prohibendi pertinet, nihil in ullo historiarum monimento reperiri potuit. Tum natura rei non recipit tale ius, quod libertati studiorum repugnat et usu exemplisque Germaniae refellitur passim. Illustrissmo heroi Gersdorfio commendari me, simul et excusari peto, ob nondum perfectum pensum. Vale, Patrone suspiciende, et causam meam age, ut potes, dexterrime. Eid. Octobr. CIC ICC LXXXX.

DLXVI. EIDEM.

ADversa Caesaris fortuna non in animis solum; sed prope in oculis est. Doleo, commune orbis Christiani propugnaculum Caesari esse ereptum, ex quo recipiendae Budae spes tenet barbaros animosque facit et belli melius gerendi occasionem praebet. Badensis tamen inclinatas vires reficit et Toeckelii manipulos disiecit; sed Belgradi iacturam non sarciet, si maxime illud militiae horreum, Transylvarnam, Caesari servabit. De pactis inter finitimos initis, quae sacultatem condendi scholas publicas adimant, nihil legisse memini et vix adduci possum, ut credam, talia unquam fuisse inita: quanquam haud me fugit, omnes finitimos principes, eosque non Saxonicae stirpis, nec dignitate Electorali praeditos, tale ius in vicinia nostra exercuisse. Sed nemo illos impedivit et merae facultatis ea res fuit, neque pacto ullo aliter cautum atque constitutum est,

quando haec facultas eminentiori modo principum ius afficit et ex ipsa in territorium potestate, velut ex fonte suo nativo, dimanat. Rationes svasoriae aliunde quaesitae leviores sunt, quam ut rem conficiant, praesidiumque causae firment. Chartam Melanchthonianam brevi remittam. Mallem, Latine fuisse scriptam. Annus ille, quo confecta est, Saxoniae fatalis erat et funestus. Principi iuventutis firmam valetudinem precor. Iuvenis hic Svevus honorem nominis tui in albo suo reverenter petit. Vale, Patrone, et indulge clienti. d. XXIIII. Octobr. CIC ICC LXXXX.

DLXVII. EIDEM.

HOc temporis articulo Graecus ad me venit, Mercurius Lascares, variis dubiisque fortunae casibus iactatus et in Pathmo aliquandiu sacerdotis honore perfunctus, vir et natalium honore, et muneris dignitare clarus. De statu Graeciae liberaliter et copiose disserit iugumque servitutis longa patientium consvetudine lenitum esse, exemplo suo confirmat. Graece loquitur non pessime propterea, quod Graeci hodierni ab antiqua et maiestatis plena dicendi gloria nimis recesserunt. Hominem mihi commendavit iuris consultissimus Strykius, quod apud me valuit magnopere, ut Academiae pariter gratiam atque beneficium homini valde egenti conciliarem. In Graecia consilium cum re dudum amissum est, quod ne Germaniae eveniat, DEVS impediat

communemque causam tuendam suscipiat et meliora consilia tandem impertiatur. A meridie Graecis formulis et tuo et Strykiano honori libamus. De communicata mecum epistola gratias ago. Melanchthon vir erat Graece Latineque doctissimus, et cum Camerario inter maximos Germaniae viros numerandus, modo religionis negotio abstinuisset. Vale, Patrone, et benevolentiam serva clienti tuo. Ipso Lutheri anniversario. CIC ICC LXXXX.

DLXVIII. EIDEM.

QVod mandasti proxime, id adeo non refugio, ut ultro mihi imposuerim munus: hucusque autem occupationes et negotia quaedam retardarunt, quibus confectis, de proposito meo dimoveri non patiar, ad quod persequendum vel sola tua auctoritas revocat et ipsa me religio obsequii exeitat pariter atque confirmat. Nobilissimi fratris, quem ob virtutem et moris elegantiam in primis amavi, iacturam vehementer doleo et erepta familiae omamenta comploro, quae ut filii tui recuperent omnia et sarciant, opto, quam possum enixissime, tuae gentis cliens. Obsecro autem, Patrone, ut causae meae praesidium afferas et de pensione, quam nosti, consilium cogitationemque suscipias, et pro eo, ae potes, efficias, ut mihi, ad quem pertinuit, restituatur. Illud vero praecipue abs re peto, ut in Italiam cogitanti veniam indulgentiamque in tres menses impetres.

Spero, ibi me reperturum, quorum hic nemo copiam facere mihi possit, praesertim hoc tam erudito seculo, quo magna doctrinae pars ab Italiae libris codicibusque in Galliam aeque, ac Germaniam, transfertur. De Genealogia illustrissimi Baronis Haugvizii perscribam ad Lunigium, qui me rogavit. Interim habeat ille me excusatum, donec inquiram vel tua, Patrone, auctoritate et deprecatione. Vale, Patrone, et meam causam age. Priusquam abeam, oratio honoribus Ziegleri dicabitur et tibi etiam laboris nomine fructus obsequii mei constabit. Eid, Octobr. CIC ICC LXXXXI.

DLXVIIII. EIDEM.

MVltum debeo humanitati tuae et benevolentiae singulari, quam non imminuis, ut multi rerum suarum satagentes solent; sed novis quotidie accessionibus cumulas atque confirmas. Faciam, ut intelligas, me tanti memoriam beneficii consecrare velle et, si facultas mihi dabitur, tot tantisque meritis gratiam referre. De fide mea non est, cur dubites, quando non eo sum animo, ut ingrati fallacisque hominis notam inuri mihi velim. Duae restant hebdomades finem orationi et initium, si DEVS et Saxo meus sinant, itineri allaturae. Dumque in Italiam cogito, Valdeccius, e Brabantia redux, me multis magnisque promissis invitat, ad quem, hoc rerum statu, proficisci non possum. Vltro multa mihi offert et occasionis vult esse memorem,

qua rationibus meis consulere et fortunas augere possim. Neque id invidet mihi Saxo, cuius indulgentia fidem excedit et grata semper mente praedicari debet. d. XX. Nov. CIC ICC LXXXXI.

DLXX. EIDEM.

CVro, quae iubes, et rationem hanc mihi praescriptam esse intelligo, ut non prius abeam, quam omnia confecta sint, quae ad partes meas spectant. Fidem dedi: fidem servabo, neque ullus diffidentiae locus erit, nisi honorem periclitari et perire velim, quem salvum esse cupio et, donec vivam, sancte integreque servare. D. Hornii oratio una exprimenda est, quam proxime habuit in patrum civiumque concione, dissertatione eius argumenti a me ornatam. De beneficio, quod, indulgentia Saxonis, curante illustrissimo senatu vestro, mihi partum est, gratias ago, quas possum maximas, et tibi in primis, cui debitorem pie fateor et addico. De epistola commeatus adhuc tempus est. Nunc certe abeundi certus esse possum, quod in primis desideravi. DEVS te cum nobilissima familia, florentem valentemque praestet, d. XXVII. Nov. CIC ICC LXXXXI.)

DLXXI. EIDEM.

ANte dies aliquot Zinnam excurri, invitatus a Crazio, Electoris Brandenburgici praefecto,

cuius filius itineris mei socius comesque erit. De impetrata commeatus schedula demissas ago gratias et eo nomine me satisfacturum, spondeo, DEVM veneratus, ut omnia divina humanaque beneficia cumulatissime tibi impertiatur. Quod reliquum est, pedem ex urbe non efferam, nisi curaverim, quac ad ultimum Ziegleri officium spectant. Non. Dec. CIC ICC LXXXXI.

DLXXII. EIDEM.

OBsecravit me pereruditus iuvenis, M. Fleischerus, ut mea commendatione, quam ei denegare non possum, aditus sibi ad te pateat propiusque, velut illi, qui in numero clientum sunt, admittatur, Ego, quod vix pro alio fecerim, pro eo spondere ausim, frugi esse et doctum, vitamque agere sine vitio, et dignum existimavi, in quo ornando nihil praetermittatur. Procul domo huc usque versatus perfugium in patria quaerit et ad te potissimum se convertit, qui apud gratos honestosque iuvenes beneficium ponere soleas, et inter laudes domesticas numerare facilitatem studiumque iuvandi alios et benigne complectendi. Certabit ille mecum obsequio et in pietate sua nemini concedet; Vale cum nobilissima familia et patrocinium petentibus praesta. d. XII. Mai. CIC ICC LXXXXIII.

DLXXIII. EIDEM.

CVm omnium animos voluntatesque tibi devincias: tum bonos et beneficii memores auxilio tuo non destituis, eos maxime, qui in te spem suam defigunt et collocant, in primisque, ope tua post ealamitates et mala se respiraturos sperant. In his est M. Miculcius, Lusatus, qui ex Pomerania rediit, nec dura eius gentis ingenia ferre potuit; nec prius tot miseriarum finem instare arbitratus est, quam se reciperet ad Saxones, coelo mitiori, quod mores et mansvetudinem format, utentes. Venit hic in mentem Crumbholzii ab Vngaria reversi. Est insignis oratar in sacris, quem Posonii concionantem audivi et dignum patria sacerdotem iudicavi, cui quin ad te aditus patuerit, non dubito, et doctrinam religionisque conservandae studium, propter quod vir optimus male habitus est, maximopere commendo. Langium, quendam Vngarum, humanitatis apprime peritum mihique notum, commendatione sua magis devinxit, quem scholae, ubi pueros emendatos scriptores doceat, praefici posse, sponsor confirmo. Ad extremum fratri meo magnum in te praesidium polliceor, quem vel mea causa quam benignissime complectaris. DEVS te cum nobilissima familia servet, et longa ac perpetua posterorum serie florere velit. d. XVIIII. Febr. CIC ICC LXXXXVII.

DLXXIIII. A. PHILOPATORI.

MAgnum Austriae nomen et ampla potentia est, cuius fama omnes terrae orbis regiones pervasit, exterasque gentes et nationes longinquas et barbaras metu victricium armorum complevit. Quae salva est Imperatore salvo, qui suis viribus foederatorumque auxiliis molem belli post homines natos maximi suitinuit, Thraciaeque er Celticae Regibus pari felicitate restitit et unus adeo ille nobis relictus est, qui patriam pietate sua et consilio firmaret. Omnino enim pietas quaestui fuit Augusto, et in varietate fortunae ac vicissitudine temporum salutaris consilii fontes ei aperuit opportune ac demonstravit. Secundum pietatem, quae fundamentum est omnium virtutum Deumque plaeatum efficit, duce prudentia usus est et primo omnium potentiae modum statuendum, divi patris exemplo, putavit, non alieni appetens et suis finibus contentus. Constitutis domi rebus, deletisque superioris belli civilis iniuriis et sopitis offensionibus, ne vicini opprimerentur, providit sapienter et cavit sociorumque iniurias haud neg lexit, ut appareret, nolle seiunctam sibi ab amicis esse fortunam. Quocirca Foederatos Belgas, repentina hostium irruptione perculsos, erexit, langventes Hispanos excitavit, Britannis consilio minime defuit, neque Auriacum, gentis liberatorem, retardavit, aut prohibuit. Italos fluctuantes e periculo servitutis eripuit et auctoritate

summa confirmavit, ut sciat posteritas, nullam ab eo praetermissam esse occasionem distinendi impediendique hostis, qui concitaret barbaros pestem perniciemque Austriae molituros. Callide satis comparavit hanc machinam ad evertendas Imperatoris opes incidendosque potentiae nervos: quod certe futurum erat, si bellicosos Vngaros a fide et obsequio Austriae disiunxisset. Sed aliter evenit, atque cogitavit hostis, et praeter Vngariam quoque Dacia, quam Transylvani incolunt, ad Imperium, ditionemque pristinam rediit viresque luculenta accessione auxit atque insigniter corroboravit adeo, ut unum servandae Vngariae praesidium in Transylvania reliquum mihi esse videatur. Italiam, Insubricam illam, et Germaniae Rhaetiaeque proximam legibus aeque, ac legionibus in officio retinet, prospiciente futuros casus Roma et Augustae auctoritatis vindices respiciente, Vicit enim Caesar et una tempestate duas res maximas confecit. In Vngaria collatis signis submovit barbaros eorumque impetus cunctatione interdum et idoneo receptu fregit, ut in magna annonae difficultate et eluvionis metu non haberent, ubi adversis castris consisterent; sed, velut victi, diffugerent ambitionisque poenas darent. In Germania tentatus superatusque est Rheni aditus, edito late, usque ad hostium fines, terrore, deletis belli horreis et corrupta passim annona, ut pro ubertate agrorum mera iam vastitas conspiciatur. Ita carus DEO Leopoldus est, ut cum DEI, et libertatis hostibus continenter bellum gerat, et infelici

felici remporum conditione ad procurandam patriae salutem utatur victoriasque sine praeliis reportet. Quod genus vincendi utilissimum est, quia non est cruentum, sangvinique parcit et prudentia servandi militis continetur. Hostium ea temeriras est copias obiicere casibus er militum robora consumere in obsidionibus urbium: quod eiusmodi est, ut saevitiam crudelitatemque imitari videatur. Melior Augusto mitiorque animus contigit, quippe qui hanc constantiae legem sibi indixit, ut lento bello fatiget hostem et frangar, viribusque exhaustum eo redigat, ubi ad resistendum nihil reliqui fortuna ei faciat. Alia enim ineundae iustae pacis ratio excogitari non potest. Aliud conciliandae societatis inter bello dissidentes remedium non suppetit, quam, ut captae arces et urbes ereptaeque provinciae iis, ad quas veteri iure pertinent, restituantur. In hoc cardo pacis vertitur. In hoc salus omnium posita est, ut distracti principum animi per aequas satisfaciendi conditiones coniungantur iterum arctissimeque constringantur. Hoc sperat Europa melior votisque poscit Germania: quod ut consequatur pietatis munus expleat Deoque, pacis effectori, res, fortunas, arma committat et ab ope auxilioque eius pendeat, et vero, nec simulato honore cultuque arbitrum felicitatis prosequatur.

DLXXV. EIDEM.

VIx dolorem lenire potui, cum audivi, principem splendidamque urbem ingenti clade ac damno affectam, et igne incensisque pilis verberatam, Belgium, qua ad Hispanos pertinet, metu perculsum, finitimas regiones repentino casu perturbatas, quibus crudelitatis imago ante oculos versabatur. Sed novus recepti Namurci nuncius me refecit magnopere et erexit, ut aequiore animo calamitatem nobilissimae urbis ferrem, quae inter tot minas pristinam conditionem et opes Belgii summa in principem fide observantiaque, defendit, erepta iam e periculo et metu repetendae impressionis liberata. Quod DEI beneficium grata commemoratione praedicandum est et carum DEO nomen, quod fructum tanti laboris sibi vindicat, non magis sermone celebrandum, quam in animo exsculpendum videtur. Coelesti auspicio Gvilelmus versatur in castris et signa praecedit, in suscipiendo consilium, in conficiendo fortitudinem probat. Omnibus magnis rebus praesto est pariter, ac prospicit, idque ad suam dignitatem et ad summam belli pertinere iudicat, non solum interesse difficilimis, er salutem libertatemque Europae complectentibus negotiis; verum etiam praeesse et sustinere tanti gravitatem oneris apteque moderari, illa etiam, quae veniunt subinde et incidunt, vertere in perniciem hostium,

ac praecipere animo et providere pericula, quae non cogitantibus imminent plerumque ac impendent. Magnus hic Imperator sit, necesse est, qui perinde, ac temporum ratio postulat, consilia capiat et exequatur, cunctaque ordinet ac ipsos adeo gubernatores imitetur, qui navem, coorta tempestate, regunt prudenter, cursumque tenent et vento adverso oblique flectunt ac nunquam submergi patiuntur. Qua solertia periculum evasit Gvilelmus et virtutis bellicae gloriam non deminuit; sed auxit fructumque maturi consilii attulit foederatis, qui, dubio obsidionis eventu suspensi, urbis tam egregiae, tamque amplae, ex qua magna pars Belgii dependet, recuperationem expectabant. Successit res ex sententia et in una urbe magni tractus, variae et insignes. clientelae, plurimi pagi recepti, praefecturae divites, nemora et silvae, quae censum augent, fodinae et secturae marmoris, quibus ditatur aerarium, sacerdotia et fana, cum Abbatum dignitate condita, Antistitis per Philippum II. instituta sedes, recuperata feliciter, Principi suo reddita, imperium Mosae denique pristino domino vindicatum. Res ipsa fateri cogit, Regem superiori laudi novum decus addidisse nataliumque dignitatem, in qua haud exiguam felicitatis partem habet, admirabili fortitudine superasse. Non tamen praetereundi, nedum fraudandi gloriae fructu sunt Boius et Brandenburgicus, quorum alter manu, alter auxilio obsidentes adiuvit. Magnus utique campus gloriae patefactus est, dum consilia saluti publicae accommodanda essent, ut tot afflicti vexatique

populi, tandem ab iniuriis vindicati, in pristina conditione et quiete constituerentur. Ambo, regi tantum secundi Principes, gaudio et gratulatione prosequendi sunt, quos a societate Gvilelmi nullum periculum deterruit, nullus Ludovici magni metus retardavit. Vix habet, ubi consistat hostis, aut conquiescat. Germani, Angli, Belgae, Hispani, meliorum partium Itali, terra marique aequali virtute pugnant, Gallicae ambitionis vindices et optimae causae adiutores. Bruxellarum cladem verberationemque ulti sunt, Gvilelmi auspicio, Britanni Massiliamque igni in tecta coniecto vastarunt, naves incenderunt, aut eripuerunt commerciaque toto mari eripuerunt. Haud minorem in freto maris occidui calamitatem damnumque, Caleto quassato, intulerunt et summis viribus, nec sine metu et admiratione hostium, res maximas labore, industria, constantia perfecerunt. Nulla tam iniqua, aut ingrata posteritas sit, quae de bis rebus conticescat. Quod restat, DEVM precor, ut ad summam laetitiam brevi accedat cumulus et victoria e Belgio et Vngaria, quae reliquas hostium vires dissipet, nuncietur, Saxoque victor redeat et Ludovicus noster, proposito firmus et fide constans, ad Rhenum his Gvilelmi rebus, quasi gloriae facibus, ad imitandum inflammatus res suas nihilo peius agat, ut tandem aliquando iustae pacis conditiones Imperatori et foederatis offerantur.

DLXXVI. EIDEM.

PRima omnium rerum initia perobscura et incertae origines sunt, quas perquirere iucundum et expedire arduum, et definire audaciae plenum videtur. Nec tamen non sustinere debeo expectationem tuam, qui de rebus post eluvionem Noachicam gestis meam sententiam perquiris in praesens, et reputas adeo ac respicis ultima tempora instauratarum e ruinis gentium et, structa Babylonis turri, dissipatarum, praesertim earum, quae a Iapheto propagatae in Europam migrarunt et, ductis late coloniis, in Germania consederunt, quarum conditores plerique vetustate temporum obruti iacent in tenebris et ignorantur. Tuisco autem, pater nostrae gentis, antiquissimis maiorum carminibus celebratur, cuius filius, Mannus, nepotesque, Ingaevon, Herminon et Istaevon, fama nori magis, quam idoneis monimentis. Nam de his nihil, praeter nomina, tradunt veteres, nec Tacitus plus compertum habuit, nisi quod his addidit Herculem, non transmrinum illum, aut Thebanum, sed Alemannum et inter Reges Germaniae indigenas clarum. Fidem historiae praestare non ausim, neque Beroso assentia quem non veritatis studium, sed mentiendi licentia nobilitavit. Libere dicam et corruptoris fraudes in lucem proferam. Nec enim id turpe est, et laudem veri habet. Decepit Aventinum, Melanchthonem, Sleidanum Berosus ab Annio

Viterbiensi petulantiore ingenio confectus, qui fallendae posteritatis studio notam famae suae inussit. Quem Tacitus Tuistonem, ille Tuisconem, male expresso nomine, appellavit. Hic Mannum, Ingaevonem, Herminonem et Istaevonem horumque successores, Marsum, Gambrivium, Svevum, Vandalum, Alemannum, longa serie enarravit fabulasque fabulis miscuit et indigne cumulavit, ut mirari in mentem veniat, quamobrem Reinesius, Graece doctissimus, Latinum suspectumque istum Berosum minime spernendum puter, qui, quantus quantus est, in nugarum et ineptiarum sordibus iacet. Habes, quid sentiam, et erroris causam non ignoras et, quae in historia usui esse possunt, diligenter tibi comparas ac tempestive praemeditaris.

DLXXVII. AMICO [gap: Greek word(s)].

NOn moleste fero conatum tuum et concedo petitioni tuae, aequitate subnixae, non invito, nec repugnante Patrum Senatu, qui respondendi provinciam mihi demandavit. Hoc fides muneris et mutua inter nos benevolentia requirit; ut nec de voluntate mea subdubites, nec timeas, conturbari rationes tuas. Quid Nepenthes sit, quidque in rebus humanis possit, multi tam confidenter pronunciant, ut aspexisse plantam et degustasse videantur. Si Pauli Iovii auctoritas ad persvadendum valet, eam in Thraciae hortis inveniamus: quin et Selimo in cibo appositam legamus

qui eam comedisse dicitur, ut rerum sane molestarum memoriam ex animo deleret. Inter medicos non convenit, nec meae partes sunt de rebus ad me non pertinemibus existimare. Homero autem ratio interpretandi vix melior congruit, quam ut de medicina animi, et disciplina recti moris atque adeo de philosophia, vitiorum expultrice, intelligatur. Prodest vinum et recreat, et mala molestiasque oblivione obruit; sed eam vim non praestat animo, quam nepenthes, quod affectus in obsequium redigit. Nec vero musica hanc dignitatem consequitur, cum nervorum vocumque cantus et modulationes multis molestae sint, et Aegyptiis quondam tam invisae, ut eas nullo loco haberent et tanquam noxias aver sarentur. Sed quis a musica petat fortunae remedium et consolationem? Oblectatio ea brevis est et infra animi medicinam, quam nulla quidem eloquentia attingit aut exaequat. Hyacinthus, poetarum an ea sit, quae in nostratibus hortis seritus, non deeido, nec mihi satisfacit Palmerius gladioli nomine appellans. Potius sentio cum illis, qui Consolidam mediam vocant. Hoc enim Hofmannus et Metgerus me docuerunt. Quin autem sertis virginum praebuerit materiam, haud dubito, et ipsius Theocriti testimonium declarat. In planta Arcadum querenda, non est, cur operam sumas. Tantum dissentio a Salmasio, Graecae literaturae principe, quem nimia saepe emendandi cupiditas incessit. Hic tali indicio se prodit, et literas vocesque liberius mutat; nec solum

notionis vim pervertit; sed quoque situs locorum Graeciae non recte describit, quod in tanto tamque erudito viro nemo probet, nedum ei assentiatur. Mensuras, cochleare et acetabulum, multis modis differre, auctores mihi sunt Galenus, Plinius, Priscianus, Rhemnius, a quibus cur Hermolaus discesserit, haud assequor: te autem commoneo prudens, ut novos Plinii interpretes cum delectu evolvas Pliniumque ex Graecis, quos secutus est, aestimes et exponas. Livii casta Latinitas lacteaque ubertas, reprehensionem tuam effugiat, necesse est, quae civitate Latii tuetur orationis dignitatem et repellit Patavinitatis contumeliam, et defendit causam scriptoris. Malim tamen dicere cum prioribus Livio Quiritibus vertentem annum quam circumactum; hodie, quam, hodieque, et quae id genus alia apud Livium leguntur. Oratio Livii tota est aequalis et recta; sed quaedam singularia eaque perpauca et studiose observanda. Senam Livii in Piceno collocandam censeo et in eo assentior Sabellico, Senam Gallicam a Cisalpinis Gallis er Senonibus, qui in Italia consederunt, appellatam. De trecentis Fabiis nemo plenius te erudiat, quam Dionysius Halicarnasseus, ex quo lucem afferas non poetis modo, qui licentiam iure privilegii sibi vendicant; sed etiam Eutropio, Orosio, immo et ipsimet Gellio, quorum industria non aequalis, nec iudicium semper idem fuit. Pila Tiburtina Romae fuit, quae celebratur in regione urbis VII. Columella haec olim trigeminorum fratrum spolia ad posteritatis

memoriam servabat, de qua legas, licet, Dionysium, Sextum Rufum et Publium Victorem, ex poetis, si libet, Martialem. Quod de portis earumque significatione subiicere voluisti, eiusmodi est, ut intelligas, claustra, angustias locorum et fauces usu recentioris aevi, quod de prisca Latinorum maiestate deflexit, portas, immo et portarias appellari. Credo, id Graecorum imitatione factum, qui [gap: Greek word(s)], Thermopylarum hiuc deducto nomine, nuncuparunt. Illi plane in barbariem versi sunt, qui portum pro porta extulerunt, ut nomina, huius appellationis documenta, pleraque in Hispaniae Galliaeque finibus etiamnum supersunt. De numis quid sentiam, tempore exclusus in aliud tempus differo et, pace tua in privatum, quem exopto, congressum reservo, ut, defixis in signo numis inciso oculis, ad acriores curas cogitationesque animos excitemus, et, quid sentiendum sit, collatis utrinque rationibus statuamus.

DLXXVIII. M. PETRO ALINO.

QVod hominis proprium et a natura ingeneratum sciendi desiderium est, id minime a rationibus tuis alienum putas, et potissimum quoque ingenuos decet, qui nulla re magis, quam cupiditate laudis excitantur. Sed veritas seipsa contenta plausum vulgi non captat, et credulitate hominum non delectamenta et ludos quaerit, verasque animi opes nulla temporum iniuria corruptas,

praebet nobis et servat. Oculos autem animosque attollamus, necesse est: quod facile confectu esse intelliges, si ex tenebris in lucem prodeas caliginemque fabularum, velut exorto historiae sole, dissipes nati vamque corporis venustatem ab ascito fuco et formae mendacio distingvas. Illud autem non libenter, sed moleste audio, quod aggresso ad optimam studii partem arduus difficilisque labor visus est, explicare negotium, quod multos etiam historiae peritos impedivit huc usque et fatigavit. Pudeat vero civem Romanum, aut civitatis Romanae legibus subiectum, ignorare eius gentis origines, a quibus literas et leges accepimus, quibus divina humanaque omnia debere nos fatemur. Roma, cuius. hodie rudera et, amissa nave, quaedam tabulae supersunt, in Latio vetere, quod extra Italiam fuit, condita a Romulo, aut instaurata potius et culta paulatim, non regionis suae tantum caput; sed domicilium orbis terrarum et arx omnium gentium delecta divinitus et facta, nullis sane externis, sed suis ipsa viribus se confecit, urbs urbium profecto et ex omnibus ferme urbibus, quibus captis omnia earum ornamenta abstulit, conflata. Romulus in Palatio sedem habuit; sed illa casu eius in Capitolium translata est, ubi religione voti se exsolvit Iovique Feretrio templum struxit et dedicavit. Regionem urbis lituo descripsit; lituus autem quin auguratus signum fuerit, Cicero dubitare prohibet, idque, Reges fuisse augures, et augurato fecisse, confirmat. Aqua Martia pura

magis et limpida quam salubris est, quippe quam Plinius omnibus aquis praetulit, cui suffragantur idonei et oculati iudices, Frontinus, et inter amoeniores urbis vates Tibullus, quin ipse Galenus, qui Pergamo Romam venit, non foetidam, non turbidam, neque asperam et crudam esse, haud inficiari potuit, quem, ne a se ipso dissentiat, nullo negotio in concordiam secum et cum aliis redigamus. Hieronymo Mercuriali nihil detractum volo, sed hunc cum cura refert ut legas, lapsumque viro egregio condones. Id enim pro humanitate tua quaeso te rogoque. Aquam illam ducere instituit Rex, Ancus Marcius, perfecit demum A. Martius et ab ultimis usque Pelignorum montibus derivavit, quod stupendum opus fuisse, memoratur. Nunc in vestigiis ruderibusque, non procul urbis porta maiore, licet, conspiciamus. Formam urbis primam non fuisse rotundam, situs montis, in quo extructa est, docet: quadratam initio et parvam, rudemque et incultam multa commonstrant, quae afferre longum sit et, si patientia tua abutar, erubescendum. De porta suburbana non recuso has partes, nec repudio tuas preces. In ea specus et saxa cavata, aut excisa vidi; sed, domos ibi et ordinarias sedes perfugiaque Christianorum fuisse, ut crederet, adduci non potuit Borrichius: quin, lapidicinas ibi extitisse, multis et veri speciem habentibus argumentis confirmare audet. Illud certe existimo, cuniculos illos subtus terram ab impiis Christianae religionis hostibus maiorem partem

effossos et arenam inde depromptam, quae calce mixta aedificationi et structurae aedium serviret. Hinc immensa prope moles egesta et colles exhausti videntur. Specum Caci poetis relinquo, quanquam hi contra fabulae ingenium subinde et vulgo exponunt. Bacchi templum Romae celebre extitit et monimentis commendatum est; sed Bacchi sepulchrum iu Agnetis fano propius inspexi fucumque subodoratus sum, et, stomachante antiquariorum vulgo, sepulchrum Constantiae Augustae fuisse, non fallaci coniectura et collatis ex Marcellino argumentis animadverti. Constantini M. baptisterium in Bithynia, non Romae in veteri Latio quaerendum, te admoneat Eusebius, cum quo omnes Graeci consentiunt vulgaremque sententiam refellunt. Tumulos, sangvine madentes, ostendit mihi quidam et per Iovem iurare voluit tinctam esse cruore martyrum illam terram. Conticui, velut aspectu rei novae et miraculi plenae, sed mox arenae rubentis indicio fraudem intellexi, tunc nihil mussare, aut contra hiscere ausus. Haud verius est, quod de arca foederis iactant et thesauro immane quantum gloriantur. Vexit eam Pompeius Romam et in Palatio asservandam curavit; sed eripuit et in Africam reportavit Genscricus. Quod urbis fatum nobis ante oculos versatur, et moles superbas et temporum vetustate collapsas ostendit, et rerum humanarum vicissitudinem aliunde confirmat ac facile admonet, nullam rebus illis habendam esse fidem, in quibus fortuna vim habet et casus dominatur.

DLXXVIIII. G. V.

QVae initia et qui casus magnarum urbium fuerint, saepe mecum reputo et, quonam fato haec tanta rerum vicissitudo extiterit, vix intelligentia comprehendo. Illud etiam non raro miror, quod primae earum origines parum explicatae sint atque in caligine quasi ac tenebris iaceant, et vulgo etiam ab eruditis et, quod stomachum facile tibi movere possit, ab eruditae antiquitatis explanatoribus ignorentur. Argos quidem et Mycenas Homerus distinxit, quamvis Mycenaei Reges iidem, qui Argivi dicantur, ab eo praesertim tempore, quo Agamemnon, Atrei filius, regni sedem in urbe Mycenarum constituit feliciter et collocavit. Sed omitto Graeciam et in Latium cogito, ut, quae ibi Troum urbs, quaeve prima ex ruinis Troiae deducta fuerit colonia, exquiram. Dabo id petitioni tuae et in primis dabo honori Augustae stirpis, cuius conditor et pirens Aeneas, Anchisae filius et Latini Regis gener, itemque Laviniae maritus omnium monimentis celebratur. Hic patria fortunisque omnibus eversus, mari enavigato, in agrum Laurentem expositus, res suas prudenter comparavit et, posthabito Rutulorum principe, contracta cum Latino necessitudine, urbem recens extructam ab Lavinia coniuge Lavinium appellavit. Testes locupletissimi sunt Varro, Dionysius Halicarnasseus,

Strabo et auctor Fragmenti veteris, quod de origine generis Romani inscribitur, a quibus dissentiunt alii et historiae rationes conturbant, nec sibi constant satis, neque rectam aliis viam commonstrant. Virgilius quadam temporis anticipatione scripsit Lavinia Littora quoniam ante Aeneae adventum nulla urbs huius nominis in Latio condita, nulla unquam sic vocari coepta, quae postea Latinorum aliquandiu regia fuit. Non sibi constat Cedrenus, qui Albaniam ab Acnea cognominatam affirmat. Aliam vero et Lavinio antiquiorem urbem Aeneam Aeneas extra Latium condidit, quippe quod in utroque mari, Aegeo et Tyrrheno, erravit diu et iactatus est, ac, priusquam Latium attigit, in Macedoniam appulsus urbem ab nomine suo dictam exaedificavit, stato sacrificio et solenni ritu apud veteres claram. Quod vel Livii testimonio confirmare expeditum est, cuius liber XL. Cap. IIII. tacite te in hanc sententiam inclinabit atque adducet. Quin et in Latio Troiam, puta novam, Lavinio priorem extruxit, quod Strabonis, aut potius Scriptorum, quos commemoravit, auctoritate muniamus. Confecto hoc antiquitatis negotio alius restat scrupulus ex animo tuo evellendus, quem eruditorum princeps, Iosephus Scaliger, evellere non potuit, quippe qui, Lavinium et Lanuvium unam eandemque urbem fuisse, docet. Neque eo rem felicius expedit Taubmannus noster, dubitanti similis et suopte iudicio nihil definire ausus. Hinc plerique interpretes sibi non temperant, quin nomina

haec commutent, quasi hac audacia sibi gloriam quaerant, Ar veteres libri et mensurae locorum rationesque temporum nos admonent, ut prorsus atque omnino distingvamus. Locus orationis Milonianae Lanuvium exposcit, non Lavinium. Id evincitur tum argumenta situs iuxta viam Appiam, tum in primis indicio fani Iunonis Sospitae, quae ibi quondam festa Lavinii colebatur. Praeterea Lanuvium ad duo stagna iacet et mari propius est; Lavinium luco antro nobile et remotius a mari. Alterum ab Aenea, alterum a Diomede conditum. Illud magis, hoc minus ab urbe distabat. Tantum vero abest, ut Lavinium urbs maritima constituatur, ut tribus milliaribus nostris a mari distingvatur. Neque tamen Maro affinis est culpae, quod Lavinia littora numeris modisque venuste expressit. Nam id poetae licebat, quod historico licitum integrumque non fuisser. Accedit, quod littota Lavinia commode capienda et exprimenda sint de agro et tractu potius Lavinatium, quam de oppido, ad quod mare non pertingit. Cluverius etsi utrumque oppidum discernit: historiam tamen omnem cornmentis et mendaciis Virgilii inquinatam iudicat, et negotium hic facessit atque audaci consilio interdum committit, qui non pugnant, aliquando conciliat, qui revera dissident, scriptores. Servius, aut, quisquis nomine eius lacinias et centones attexuit, multis errati auctor fuit. Rectius distinxit Asconius et rationem causamque idoneam distingvendi habuit, maxime indicio loci, quod multum

apud me valet. Tu vero, qui abundas otio et doctrinae subsidiis, fac, incumbas diligenter in hoc studium er, mc admonitore, inter tot sententiarum divortia caute incedas, animumque fluctuantem e periculo erroris eripias et rationibus argumentisque instruas et opportune confirmes. Ego fidem dabo amoris semperque cogitabo, quemadmodum, data occasione, in quovis officiorum genere satisfacere tibi expedite et cumulate possim.

DLXXX. M. IO. GODOFR. BAVERO.

IVllum, ne belli quidem munus, sibi constare sine doctrina potest, et eloquentiae studium sine literis insvave ac iniucundum est, lucemque fugit et in tenebris quasi sordibusque iacet. Idcirco Graecorum Principes literati erant et decus praesidiumque a literis petebant, et, in poetarum quoque monimentis reconditam inesse eruditionem, per se ipsi intelligebant. Vlyssi et Achilli semper Palladem adiunxit sacerdos poetarum, Homeru, ut hoc foedere armorum et literarum ostenderet, pacis et belli studia minime seiungi oportere, et poetas etiam pro Magistris virtutum et liberalium doctrinarum haud immerito haberi. Inter alios Horatius poeta sapientissimus est atque eruditae antiquitatis succum et colorem servat in carminibus, quae cantu delectant. Pindaro et Anacreonte haud est inferior atque in eo

poemate, quo mores seculi insectatur, Ennio ae Lucilio argutior, Iuvenali moderatior, Persio dilucidior, revera in utroque genere Princeps et praeter cetera doctrinae ornamenta rerum quoque naturalium insigniter peritus. Quo magis perspectam habuit naturae vim et acrius investigavit cicutae vires, quas in expurgando valere plurimum et prodesse affirmavit. Recte, an secus, quaeris a me et dubitas, iniecto per Dionysium Lambinum scrupulo, quem eximi desideras; et ratione, an errore ductus sit, diligenter exquiris. Dionysium Lambinum, crede, probatio deficit et coniectura fallit, vocabulum cicutae audacter nimis exponentem. Perinde ac si commodius et ad purgandi significatum aptius accommodariusque nomen quaerendum esset, Igitur ingenio confisus veteres terminos movet ac cicutam possessione deturbat, spreta interdicti formula, quae iustam possidentis causam defendit. At nihil est, quod metuas, nec severitatem dictatoriam pertimescas, cum aequissimo praetoris iudicio tota haec disquisitio nitatur. Arqui is vetat eiici cicutam, aut, si eiecta est, restitui iubet, quae sibi ipsi praesidium comparat et suis adeo viribus se tuetur. Sycia omnis est Latio ignota et legibus numerisque Latini carminis, nequicquam respondet, et significatio aliena est, quae ad expurgandi vim non spectat. Nam cucurbitulae, quas Graeci [gap: Greek word(s)] nominant, non purgant sangvinem; sed extrahunt atque educunt: evocant et exhauriunt, non expurgando se produnt. si propriam

et medicam loquendi consvetudinem servamus. Illud Celsus et Plinius doceant exemplisque confirment, quorum oratio perspicua, illius maxime pura est, neque ulla verborum insolentia aures Latinas offendit. Alvum ducere ae deiicere id demum purgare est, id tritum medicis et passim usitatum, qui ventrem molliunt et purgando inveniunt viam. Ipsa enim haec purgatio in salutari arte deiectio et alvi ductio appellatur, Vena scalpello incisa, mittitur sangvis et funditur; sed cucurbitulis extrahitur, non cucurbitis, quam vocem hoc significatu vetus medicina haud approbavit, vulgus vero eruditorum admisit. De Martio et Bisciola miror, secus iudicasse et novos, nec idoneos auctores sequi voluisse. Omitto medicos, quorum ceteroquin auctoritas hic praecipue valet, et quem veteres er vere eruditi poetae coluerunt: neque inanem et vitio corruptum; sed lautum prorsus et fructuosum doctae posteriuti reliquerunt. Quaedam, fateor, subtraxit iniuria temporum, quibus tanto aequius careamus, quanto plures reliquiae supersunt, quae tot opum copiarumque iacturam sarciunt. Fragmenia dico apud explanatorem Aristophanis, et Athenaeum, ac utrisque recentiorem, Svidam, apud quos media syllaba moram brevem habet, quam cur produceret Horatius, nulla ei causa fuit, qui omnia ad Graecam elegantiam effinxit Latinusque Pindarus et Pindaricus evgnus a Tertulliano et Sidonio Apollinari est cognominatus. Porphyrio cicutam legit, eaque inductus ratione helleborum exponit, si tamen coniecturae locus est.

Ad purgandi vim, quae in helleboro inest, respexit, quasi diceret, huius ope satis curari. Insaniam morbumque animi penitus sanari, et furorem ipsum expurgari, medicinam intelligi efficacissimam, fere omnes putant et Porphyrioni assensum praebent Ioannes Bondus et alii e vulgo, perinde ac si cicuta vim non maximam haberet. DEVM immortalem! annon Plinius cicutam inter res atque herbas purgantes numeravir? Annon Dioscorides, Plinio antiquior, cicutae, sigillatim aridae, vires ad medendum praesentissimas vindicavit? Annon cicutam Creticam, Megarensem et Atricam, Chiamque et Ciliciam, efficacissimas dixit? Commodum me Felurius, Gallorum medicus, admonet, sturnos cicuta, velut proprio cibo, pasci, ut vix inter venena habeatur. Refrigerat, fateor, cicuta, eaque vi, nisi remedium affertur, extingvit: sed, ubi modice sumas et moderate utaris, haud nocet: et caulis eius, maxime viridis, comeditur, auctore Plinio, et in patinis apponitur, nec prorsus reiicitur et noxae damnatur. Quod si vero hoc eiusmodi sit, ut expectationi tuae non respondeat cicutam non de helleboro; sed de canna, calamo, fistula, aut siphone commodius interpretabor, cum, vereres medicos clysterum fistulas adhibuisse, sciam, quibus eam ad rem confectis corpora levarent, eaque praeparatione et purgatione morbos averterent, aut expugnarent, Non repetam a Lucretio, neque a Virgilio muruabor quicquam, contentus designasse auctores, qui cicutam pro fistula usurparint, Tempero mihi,

quo minus vereres vocabulorum commentarios ad confirmandum afferam, cum alibi de hac controversia mihi constituendum sit, quando occasio se dabit. Nune ad gratulationem me converto, hoc praesertim tempore, quo hortorum cultus et amoenitas spem novam faciunt, et agri fructus promittunt, prataque herbis et gramine convestiuntur, ut natura ipsa in novum habitum se induere quodammodo videatur. Idem de lauru tua spero, eam semper viridem integramque futuram, quam nullus imber nullaque tempestas deiiciat: nullum fulmen terreat, aut turbet: nulla vis invidiae laedat: nulla denique temporum iniuria deterat unquam, aut labefactet. Vitembergae Saxonum. Kal. Apr. CIC ICC LXXXX.

DLXXXI. IO. IEREMIAE KNORRIO.

ESt offensio quaedam diuturni silentii et in grata officiorum oblivio, quarum altera humanitati cedit et ab aequiori iudicio vincitur, cum rationes ad excusandum in promptu sunt et pondere quodam suo valent; altera a me tantum abest, quantum intelligo, amicorum honori esse serviendum. Igitur a principio huius epistolae volo cupioque, ut sub auspiciis maximi et regibus proximi principis felicem rerum consiliorumque tuorum exitum expedias, et in eo gradu, quem doctrina et virtus postulant, annitente et adiuvante purpuratorum summo Danekelmanno, nemine impediente,

quamprimum colloceris. Cuius voluntati morem geras necesse est, qui amat dostos et seligit exemploque suo admonet alios, ut eandem administrandae provinciae in aula maxime rationem ingrediantur. Mirum dictu et dignum memoratu est, quod princeps aulae et consilii sancttoris nullam studii humanioris partem infra se ducit, et Maecenatis instar poetas admittit literasque has, quas in Archia Tullius miratur et praedicat, tuendas suscipit, et libenter fovet atque auctoritate sua defendit. Gratulor merito et laetor magnopere, illustrem hunc tibi contigisse melioris fortunae auctorem et ducem, qui cum aulam consiliis mumat, tum laboribus tuis multo honestissimis praemium non denegabit. Carmen lugubre, quo ultimum Serenissimo principi Marchioni, Carolo Philippo, apud Allobroges defuncto, officium testatus es, laeto pariter; ac tristi animo perlegi. Laeto, quod principis memoriam celebrasti et haud minori pietate, quam facultate ingenii hoc eius fortitudini tribuendum putasti, ac numeris omnino tuis assecutus es non infelicis poetae laudem: tristi, quod Princeps ereptus est, qui genti Brandenburgicae novum Achillem, communi patriae Scipionem, qui Punicam Galliae perfidiam ulcisceretur, in primo illo conatu tirocinioque promittebat. Volumen illud, quo nihil gratius accidere potuit, verum decus invicti herois et Germaniae Herculis continet, cui parem non tulit hoc seculum, patria nunquam satis debitura est laetabiturque monimento, in quod

posteritas intueatur, sempiterno. Nec tua pietas supervacua est, qua explicas ingenii vires et faculratem artis subinde periclitaris tempusque in cura seribendi et numeris collocas, sensusque graves condis et temperas, ac plebeium, vile er sordidum istud humi repentium versisicatorum et extundentium potius, quam limantium aliquid et digne pangentium, genus, quanta fieri possit, contentione industriae vitandum censes, certe summo sanctissimoque conatu religionem animi et obsequium demonstras. Neque enim tempus, quod negotiis gravioribus subtrahis, melius a te collocari unquam potest. Vale er tardius, sed liberius rescribentem in tuis nuniera, et crede prorsusque confide, tuae dignitutis fore studiosum. Eid. Ian. CIC ICC LXXXXVI.

DLXXXII. N. MARTINI, CONSIL. SAX.

FEci imperata et filio, quem virtus mecum coniungit, itineris. socio usus sum, et tanto quidem libentius, quanto eum moribus elegantiorem perspexi. Cautus ubique er circumspectus est doctisque hominum, quos salutamus, sermonibus se reficit quotidie et excitat: tum bibliothecas publicas privatasque inspicit, in iisque doctrinae et antiquitatis subsidia ac iureconsultorum, qui Italiam illustrarunt, imagines contemplatur, Visit praeterea moles et opera urbium finesque regionum

gnaviter considerat et, quo quaeque modo acquisita, vel amissa fuerit, mecum recogitat atque expendit. Praesentia ante oculos sunt. Vetera cum praesentibus contendimus. Amissa populorum nomina requirimus et nova Italia fruimur; sed vetus ea Martia nos delectat. Nuncibi iacent literae, unde accepimus. Belli arte frigent, quibus una haec inter omnes orbis nationes eluxit antea et terribilis evasit. Pontifex Maximus valetudinarius et a bello alienus, ratione civili aditum Neapolitanum clausit, nec partes eligere voluit, quicquid etiam agat orator Caesareus, Lichtensteinius, quem praesentem aula Romanna demulcet blanditiis, absentem odit et, quoad potest, conatibus consiliisque eius obsistit. Haec scena instruitur a purpuratis patribus, a quibus Pontifex non minus sibi, quam a Gallo metuit, qiuppe qui Gallum, in summo fortunae fastigio positum, offendi nolunt idque rebus suis conducere non incauti arbitrantur. Hispanorum vires attritae sunt et vix Mediolano regnoque Neapolitano tuendo sufficiunt. Caesar alibi distractus rerum suarum satagit. Magnus Etruriae Dux turbata Liburniae commercia dolet, eaque revocari optar, non hello everti. Dici vero non potest, quantum damni huc usque media partibus Etruria acceperit florentissimasque Florentiae res mutaverit. Quare, si partes eligeret Gallumque lacesseret, deterior status forer, et terra marique periculum adiret, illo velut e longinquo, si contra fiat, exscensionem minante. Sabaudus

certe eo redactus est, ut deinceps ex incerto fortunae eventu pendeat et victoris arbitrium invirus sequatur. Alioquin taciturna et temperans; sed in primis cauta et profecto callida Italorum natio est, et vulgus etiam fallendi peritiam pro virtute habet; dumque inter officia et obsequia blanditur et ridet, decipiendi causas quaerit et sola utilitate omnes divinas humanasque res metitur. Nos nihil temere credimus et diligenter, ut possumus, cavemus, in quo filius in primis mihi solertiam probat ingentemque et providum futuri animum confirmat. Haber hoc paterna indoles, ut suscitetur in filio et, illustribus patefacta indiciis, acrius sese erigat atque evehat: evecta demum nullo rerum temporumque casu deprimatur. Id quod evenire cupio votisque meis expeto, ut in prospero et aequabili fortunae cursu gloriam nominis summamque familiae dignitatem, non deminutam, sed illibatam serves atque in filium etiam, in quo spes curasque figis, maiori incremento propages laborisque pro republica suscepti fructum capias, et ingravescenti insuper aetare robur vigoremque animi nova semper accessione augeas, et hoc demum consecutus in domestico praesidio, id est, in filio, paternae virtutis selicitatisque herede non degeneri, nec langventi, sed tui prorsus simili, feliciter et summo tranquillitatis argumento requiescas. Romae. CIC ICC LXXXXII.

DLXXXIII. IO. GEORG. GRAEVIO.

CVm superiore anno ex Italia, rebus ex animi sententia confectis, redii: tum praeter dolorem domesticum, quem perfidia famuli mihi attulit, de morte filii tui renunciatum est, quem, non magis tibi, quam reipublicae literariae ereptum, doleo, quippe paternae laudis socium et summae iuvenem expectationis. Quae iactura quamvis acerba sit: tamen velim, dolori resistas et animum omnibus sapientiae praesidiis munitum serves aequabilem et, quod rationibus Graevianis convenit, invictum. Salva est ingenii gloria, quam nemo tibi, neque filio eripiet pvopterea, quod spem seculi maturitare sua antevertit, ut nihil in eo extinctum videatur. Sed vero te Deus custodiat, ut omnia, quae sub manu sunt, perficias et incolumi familia diu floreas turbatoque mortalitatis ordine ornamenta filii ab interitu vindices, victoremque iniquae sortis te probes aevo nostro ac praestes. Hoc fieri omnium, quotquot ingenui et liberales haberi volunt, interest et res ipsa utilitasque communis poscit, et tuae in primis virtutes atque ornamenta in omni laudis genere maxima merentur. Vale, decus nostrum. CIC ICC LXXXXIII.

DLXXXIIII. CHRISTIANO GRYPHIO, GYMNAS. VRATISL. MAGD. RECT. ET P. P.

COnfecto tandem itinere, refero me ad literarum studia, a quibus me ad tempus seiunxi, ut erectiore animo iterum me coniungam. At enim rationes meas conturbavit samulus, sacerdotis filius, sed nequam et improbus, nescio, qua illecebra ad surandum inductus, qui cimelium numis refertum, inita cum furibus societate, expilavit. Parum abfuit, quin grassaretur in libros, nisi opinione citius advenissem. Famam adventus celeritate anteverti librosque ad distrahendum a fure sepositos in ipso temporis articulo reperi ac protinus vindicavi. Fur, sceleris sibi conscius, dissipavit fortunas ac dilapsus est, quem si revocari iubeam in vincula ducendum, nihil tamen exprimam dissoluto homini et nihil habenti. Mirum est, Patres, ad quos haec cura pertinebat, scurram raros numos vendentem, eoque indicio crimen prodentem, non coemisse, prasertim cum de libidine eius longius progressa admonerentur. Tangit me quidem haec molestia in primisque damnum; sed non frangit animum. In furem suis laqueis impeditum iusta Nemesis animadvertet. Sane, quoad me praesente, hic vixit, speciem boni modestique iuvenis prae se tulit, postea, quam itinere me dedi, consvetudine scorti muratus. Sed mitto hoc, unde detrimentum cepi, et erga

eos, a quibus beneficio affectus sum, grati officii partes expromo. Multum enim debeo semperque debebo illustribus Vratislaviae proceribus, qui me tam prolixe comiterque acceperunt, ut, nisi dicam ingenue et praedicem, ingrati crimen admittere videar, quod tamen resugio ac firma animi sententia detestor. Contra autem honesta exempla me movent et ratio admonet, ut magnis inclutisque patronis, splendidissimo Praesidi, cuius mandatum sancte consiciam, generosissimo Consiliario et curatori bellico, cui plurimum tribuo totumque me permitto, gratias agam, non qua debeo, neque enim debendi finis ac modus est, sed quas possum. Floreant semper et firmi, valentesque sint illustris Haunoldus et Rampuschius, Duumviri in ea republica, quam pietas et iustitia defendunt. Non praetereo generosissimum Kretschmerum, cuius societate et erudito colloquio nihil mihi iucundius accidit, nulla certe maior delectatio afferri potuit, quam, quod adeundi se et colloquendi potestatem fecit. Nefas esset reticere summa Baronis Logavii merita, quae non epistolam, sed volumen deliderant et in publica eruditorum luce versantur. Reviviscit in eo novae literaturae et historiae cadentis stator, dignus aevo Maecenas, cui ratio observantiae meae sancte perpetuoque constabit. De generosissimo Volfburgio nihil addo, sed, te interprete, reverenter saluto petoque, ut ille honori meo faveat, me etiam opera et consilio iuvet, quando, se effecturum, recepit, ut genealogia Mithofiana, quae

usui meo sit, describatur. Vale, amicorum ocelle, et V. C. Hanckium, Kupsenderum, Cranzium, amicissimos coniunctissimosque viros, una cum D. Bremero, cui meliorem fortunam precor, multa salute imperti. Pro Euchhornio vota facio, ut quamprimum convalescat et de patria bene mereatur. Nam Lignicio id quoque debere volo et praedicare humanitatem cogor illius iureconsulti pariter, atque sacerdotum Vrbis, vitae et muneris dignitate sanctorum. Vale iterum et in posterum dereliteraria et libris literas expecta.

DLXXXV. DANIELI NESSELIO, CONSIL. CAES. ET BIBLIOTH. AVGVSTAE PRAEFECTO.

ADhuc imago tua oculis meis obversatur, etiam animo insixa est admonetque officii, quod me debere fateor, cum ob insigne beneficium, quod apud me coHocasti, tum ob sermonem congressumque eruditissimum, quo me praesentem dignatus es et luculentum adeo humanitatis exemplum ultro mihi praebuisti. Nam tibi acceptum refero, quod Augustam bibliothecam, Augustissimo Imperatore dignam, vidi codicesque Graecos, quibus Italia meliores noh habet, inspexi membranasque antiquitatis suae laudem sine temporum vitio tuentes indicio scripturae veteris cognovi. In his enim pono spem felicitatis meae; nec alias quaero delicias, quam in veteribus, nec fallentibus monimentis, quorum apud vos copia est, nec difficilis aditus, quem mihi patuisse

merito laetor. Livium possideo, cum Manuscripto Palatino, qui nunc Romae asservatur, collatum, ex quo multa ab aliis praetermissa licet emendare. In praesens aliquid de regno Austrasiae commentari libet, quod simulac lucem viderit, transmittam et, quibus possum, studiis officiisque te prosequar; neque unquam committam, ut, me, quoad vires meae sinent, in referenda gratia negligentem fuisse et segnem, conqueri possis, et velut cum ingrato expostulare. Ad postremum obsecro DEVM immortalem, ut iustissimas Imperatoris Augustissimi expeditiones ad Rhenum Danubiumque fortunet, victoriasque semel, et iterum et saepius, donec hostes arma ponant, largiatur. Hoc ego, hoc Saxonia, hoc Germania, hoc Europa, hoc universus terrarum orbis, qua meliorum partium est, vovet et Augustissimo una mente et animo certatim pro se quisque, quam enixissime fieri potest, precantur. Vitemb. Saxon. Non. Mai. CIC ICC LXXXXIII.

DLXXXVI. ANTONIO MAGLIABECHIO.

QVae mea de te opinio sit, quae admiratio virtutis amorem in te meum quotidie angeat novisque benevolentia argumentis indies confirmet, non libri, nedum literae, sufficiant, ut digne u me commemorari possit: cogitatione tamen et animo complector tot tantaque superiora tua beneficia, quae in me cumulate et liberaliter contulisti. Omnino enim tuam praecipue amicitiam in lucro pono et desiderium conspectus tui, quo frui non possum, permoleste

fero, ac sermones tuos sententiasque mira svavitate conditas audire, atque in pectus ipsum demittere gestio ac, quanti te faciam, non literis, in quibus bonae indolis imaginem vides; sed coram et ore oculisque testari. At enim, tanto locorum intervallo disiuncti, spe nos consolemur iacturamque colloquii sapienter feramus, nec temere suspicemur, silentio, aut taciturnitate imminutam, vel immutatam esse voluntatem propterea, quod molestia et repentini casus impediunt saepe officia nostra ac turbant. Nuncius adversae tuae valetudinis me vehementer afflixit et perculit; sed recuperata gaudium auxit denuo et summopere recreavit, adeo quidem, ut Aesculapio, qui Antonium e morbo eripuit, libandum putem. Quod verbum non casu excidit, sed mira svavitate me afficit, ac delectatione quadam nominis tui memoriaeque animum perfundit, nec modicum mihi solatium afferr. Quare DEO immortali supplico, servet nobis Antonium: servet decus ornamentum que Etruriae, cuius salute literarum dignitas continetur, cui adsit benigne et in gravissimis casibus opituletur, quippe ad reipublicae gloriam nato, in qua et ornanda, et augenda laborem, operam, vigilias consumit suas. Vale, amor noster et delicium, Antoni. Testis meae in te observantiae est Pfulius, maiorum imaginibus, animo, virtute clarus, quem commendo non secus, ac me ipsum. Vitemb. Sax. CIC ICC LXXXX.

DLXXXVII. AMICO PHILOMVSO.

IVcundum est mihi officium, quod amicorum causa suscipio: illud autem maxime doleo, quod non eam ingenii facultatem consecutus sim, ut eorum expectationi, satisfaciam, qui de doctrina mea nimis saepe liberaliter et plus, quam praestare possum, sibi pollicentur. Studium artis poeticae non sperno quidem, sed tamen aliis excolendum relinquo, his maxime, quibus otium est et ingenium numeris aptum, quod mihi tribuere haud ausus sum, praesertim cum rationes mei instituti longe aliud ferant. Historia et Poesis res disiunctae sunt; altera mihi campum industriae aperit; altera animi causa interdum me invitat ac seriis fatigatum allicit quasique permulcet. Homines autem, ut diversa ipsorum ingenia sunt, in alio atque alio carminis genere excelluerunt. Quosdam natura, ut Ciceronem ipsum, destituit: quosdam nimius labor obruit hebetesque reddit, id quod non paucis et poetis etiam senescentibus usu venisse scio. Virgilius in heroo carmine palmam tulit: Ovidius, hoc inferior, Elegiaco laudem praeripuit: Horatius utrosque in Odis vicit; sed in heroo langventi similis videtur: nec digna tamen ratione aestimatur a vulgo, quod Heinsium demonstrasse, te non fugit. Profecto enim non omnia omnibus conveniunt; sed sua quemque indoles, si accesserit exercitatio, poetam fingit. Alius gravitate se distingvit: alius facetiis delectatur. Aristophanem

tamen comoedia magnum fecit, quia iocoso ingenio praeditus scripsit: Euripidem Tragoedia evexit: Aeschylo cothurnus haud minorem famam conciliavit. Recentiores saepe a legibus scribendi carminis et ab officio suo longius discesserunt, adeo non exaequandi priscis, ut versus eorum legi sit melius, quam laudari. At enimvero tibi erudita antiquitas formam rationemque rhythmi Germanici constituit adeo, ut nihil vulgare nobis pangas; sed patriae Virgilios imitando effingas reconditosque sensus dictione non e trivio sumpta exprimas, nec minorem inveniendo vim, quam amplificando copiam ostendas. Vel sola argumenti gravitas, quae ad laudem principum procerumque pertinet, te aliunde defendit. Etenim abiecto fit ingenio poeta, qui vulgare rhythmi genus afferat, si principi, aut purpurato, cuius summa potestas, aut maxima auctoritas sit, gratuletur. Amplius aliquid altiusque illi expectant, quos aut imperii gloria, aut natalium dignitas a privatis plebeiisque seiunxit. Id vero tibi praeter ceteros aulici moris et exquisitissimae illius elegantiae gnaro satis constabit, qui carmina non vulgi, sed sapientum iudicio aestimes et grave reconditumque scribendi genus, quod poetae amant et fere in deliciis habent, vulgari praeferas nihilque scribas, quod tenue ac proletarium sit, cuius auctorem aliquando poenitere queat. Vale Kalend. Mai. CIC ICC LXXXXV.

DLXXXVIII. DAN. NESSELIO.

SEmper in ore meo et animo est res libraria Augusti Caesaris, cuius fama exteri et ab ultimo septentrione exciti homines in Germaniam veniunt, ut cumulatissimas bibliothecae opes videant, iisque velut commodatis ad instruendam doctrinae supellectilem, indulgentia et beneficio publico utantur. Doleo, neque ulla ratione id dissimulare possum, caruisse me diutius aspectu et usu codicum, quos evolvere et conferre cum editis, per tuam tam insignem benevolentiam licebat prorsus mihique expediebat. Sed in primis Aristaenetus mihi in deliciis erat, cuius usuram abs te datam esse Franckio, accepi, quem is editurum se multo locupletiorem saepius confirmavit; sed postquam Saxonia excessit atque ad Danos se contulit, spes perse quendi operis extenuatur indies et forsan evanescit. Ego in eum notas quoque MSS. Romae nactus sum, quae cumulum afferre et in variis lectionibus apte constituendis adiumento esse potuissent. Theonis [gap: Greek word(s)] quae ad res bellicas spectant, legere vehementer cupio; nec desiderium lenire possum. Commodanda mihi, interposita Saxonis auctoritate, peterem, si scirem, ea apud vos extare, Graecorumve codicum, quos plurimos et optimos coram vidi ac scrutatus sum, numerum augere. Sed prope me perculit Cramerus Helvetius, vir in Ebraeorum antiquitatibus magnopere versatus, cum eos

mihi, an alicubi vidisset, sciscitanti, negaret Vindobonae requirendos. Quae narratio si vera est, efficit, ut spe potiundi cadam, ex eaque re dolorem capiam et vix aliunde expectem. Neque vero catalogus ille tuus, luculentus plane et utilis, offert eum et ostendit, ut iam nullus spei locus esse videatur. Hipparchi enarrationes, nondum emendate satis editas, erudita autem Petavii interpretatione auctas, Angli denuo in lucem emittunt, in quas Iosephi Scaligeri notas MSS. care emptas habeo, quas exteri quidam flagitarunt, Ciceronem vestrum manu exaratum videre gestio, qui, ut Caesar quondam imperii, sic ipse Latini eloquii fines protulit, in cuius orationem pro Milone incidi multisque et gravibus mendis inquinatam reperi, quae novissimae librariorum operae purgare non potuerunt. Multorum hodie mos est ex ingenio comminisci lectiones, non inscitas modo, sed etiam a Latina civitate abhorrentes. Et ipsa etiam historia nostrorum temporum non aequabili semper et puro stylo conscripta est, ut nihil de aliis subiiciam, in quibus auctores novi extra fines suos egrediuntur; res tamen varias lectuque iucundas haud praeterire debent: neque tamen consectari ineptias, quae nullum in vira usum habent et merito negliguntur. Quare delectu opus est et rerum temporumque ordo servandus, ut nihil in ea praeposterum sit, et scite sapienterque, ductis ab initio causis, perpetua quadam rerum continuatione omnia conscribantur. Hanc laboris mercedem sibi proponant, necesse est, qui pii et magni Caesaris curas et expeditiones

tradere posteris et mandare literis cupiunt, cuius merita in patriam nullis profecto seculis exolescent. DEVS sane Austriam delegit, ut exrerno dominatui se obiiciat viresque barbarorum frangat et imperii, quod auspicato tenet, splendorem tueatur. Servet nobis Austriam, cuius gentile bonum mansvetudo est! Servet et e periculo eripiat Augustam domum, quae expectationem Europae sustinet, qua meliores partes sequitur! Servet nobis Augustum Caesarem! Servet destinatum Caesari successorem prosperis Imperii rebus et integra valetudine, dignum successione fllium, ut paternae et certe divinae virtutes in hoc continuatae nulla unquam temporum iniuria deminuantur; sed in periculis luceant et floreant caliginemque hostilis invidiae constantia sua dissipent e suis ipsae rebus consiliisque optimis confirmatae omni temporum statu illustrentur! Vitembergae Sax. Non. Sextil. CIC IC LXXXXVI.

MEMORIA CONR. SAMVELIS SCHVRZFLEISCHII IN EXEQVIIS ILLIVS NOMINE TOTIVS ACADEMIAE RENOVATA A. IO. GVILELMO BERGERO, P. P.

DIonysium Longinum Cassium sua, CONRADVM SAMVELEM SCHVRZFLEISCHIVM nostra aetas numeravit in ornamentis, quae literarum dignitatem summa et ingenii, et doctrinae, et nominis maximarumque virtutum amplitudine tuentur. Tanta ceteris, quorum et plurimos, et praestantissimos habebat, aequalibus antecellebat gloria Longinus, ut aevi sui spirans Bibliotheca, et vivum Museum, publico atque insigni ad memoriam copiosissimae apparatissimaeque scientiae elogio, nominaretur. Nihilo secius existimaverit de Schurzfleischio, qui vel viderit noveritque virum, vel huius scripta evolverit, in quo tanta omnis doctrinae praestantia, tanta tamque singularis memoriae facultas inerat, ut haberet in numerato, quidquid omnis aevi elegantia complectitur, et facile, nec praemeditatus expromeret, quod vel doctioribus investigatu difficile, indoctis autem nullo perquirendum studio videretur. De patria Longini non constat satis, quem alii Syrum, alii Pamphylium, fuisse suspicantur: nec perinde pater eius, ac mater memoratur Frontonis, soror Frontonis, oratoris celebris, et, si quosdam audiamus, Plutarchi stirpe orti, qui Longinum dilexit in modum filii, fortunarumque reliquit heredem. At Conradus ortu suo illustravit

Corbacum Valdecciorum A. CIC ICC XLII. extremo natus, patre quidem V. C. Ioanne Schurzfleischio, incluti, quod Corbaci bonae mentis officinam instruit, Gymnasii Prorectore multis magnisque meritis cumulatissimo, matre vero Anna Guda Benigna, natalibus Fulderianis oriunda, atque omne sexus sui decus moribus emendatissimis complexa, parentibus optimis et nobilissimis, quorum fidem, educando praestitam, ipse, observantia quanta potuit maxima, coluit, et scriptis publice testatus est, maioremque in modum gratissimo animo collaudavit. Nec vero ignorari voluit, quorum saepe multumque recordatus est, avum paternum Danielem Schurzfleischium, Consulem quondam Vildungensem, prudentia, fide, auctoritate et rebus in republica bene gestis amplissimum: maternum vero Everardum Fulderum, virum divinarum literarum maximopere peritum, et eloquentia sacra clarum, ob eamque rem, mutatis saepius fortunarum sedibus, ad sacrorum administrationem principio Battenbergam, tum Gambacum, tandem Buzbacum Veteraviae rite accitum: et aviam, quam in matrimonium duxerat ille, Margaretham, Henrici Scribae, sacerdotio quondam Gottelsheimensi sancte perfuncti, filiam, et tam spectatae vitae doctrinaeque marito dignam. Parens Ioannes, cum duobus annis Vildungae sacra fecisset in aula Christiani, Comitis Valdecciae, pluresque sacri muneris conditiones passim, intra et extra patriam, deprecaretur, commutatis rationibus, cum aulae periculum instaret, nec multo

post Comes hostis iudicaretur a Landgravio Hasso Cassellano, et finibus suis excedere coactus, opem a Caesare peteret, evocatus Corbacum, bonas literas praeclare docuit, schediasmata omnis generis philosophica et theologica, alia quoque sanctioris historiae capita, more institutoque eius loci, subiecit ad disputandum, et defend it. Alioqui familiariter fuit cum seniore Goclenio, cive suo, et subinde monuit de vetustate familiae suae, quae ultra quadringentos annos in agro Vildungensi consedisset, ibique fundos esse et prata, quae ultra aliquot secula nomen tulerint a Schurzsteischiis, pariter atque ipse, in descriptione fontium acidorum, Eccardus consimile quid tradit. Longinus, posthabitis rebus omnibus, ad liberalium disciplinarum cupiditatem ducebatur, ea praeditus ingenii docilitate, ut facile difficultatibus occurreret, et - iis usus parentibus, qui non solum indolem pueri propensionemque animi foverent, sed etiam comites itineris filio adolescentulo sese adiungerent, cum eoque multas peragrarent regiones, ut essent iidem et moris, et factae in studiorum conatibus progressionis, animadversores. Ad rerum praestantium cognitionem, quam in bonis suis ducebat postea, quodam laudis impetu ferebatur Conradus, cui natura parum molis er corporis, sed tanto plus animi atque ingenii tribuerat, et Longino nihil cedebat fulgenti in aerate tenella indole, quae excitatis mentis viribus, exsplendescebat: educandi autem exemplo longe felicior erat, quod parentes ineuntis aetatis primordia

sacri fontis initiabant mysteriis, et tam cari pignoris spem, fundamentumque omnis fortunae, salutari Servatoris auspicio ad futuros literarum usus consecrabant. Nactus hunc vitae ducem, quem audiverat magis, quam agnoverat Longinus, meliori proficiendi sorte paulatim didicit a parentibus, quae tandem princeps, et necessaria, et vera, et aeterna, et omnibus, qui operam perdi nolint, expetenda sit sapientia, eademque opera in literis, ad quas natus videbatur, tanta cepit incrementa, ut, aetatem superante ingenii cursu, non amplius in domesticae institutionis angulo latitare, sed in publico patrii Gymnasii spatio experiri vires, aemularique ingenia, et, si divinae mentis ardorem revocemus in memoriam, iam certandi labore gloriaque vincere vellet. Non repetebat altius, ut Longinus, sed in promptu habebat et amplectebatur disciplinam hominum eruditissimorum, Nifanii, qui subsequenti tempore Bilefeldensis dignitare autistitis auctus est, huiusque in derelicta Gymnasii moderandi provincia successoris, Scipionis, et aliorum, quorum iudiciis animum, ingenium, studium, praesertim politioris humanitatis, confestim et mirifice probavit, expectationem quoque celeritate arripiendi, quae tradebantur, et adolescente supra aetatem iudicio superavit, et multis adeo nec fallentibus frugis expectandae indiciis concitatam spem confirmavit, ad accuratam Graeci Latinique sermonis intelligentiam omni uisus ope, in eoque cultus capiendi consilio paterna cura peritiaque adiutus. Non, ut

illi cum Longino, ita cum hoc peregrinati sunt parentes, nec dubitarunt tamen e sinu gremioque suo aliquandiu dimittere filium, cum, virtute aetati antevertente, in cursu laudis iis iam processisset spatiis, ut suffragio doctorum patronorumque, quorum plures admiratione profectus sibi conciliaverat, curis gravioribus, et conatibus maioribus sufficere videretur. Ioannes Vietor, prae cipuae in Aula Valdeccia, cui Praesidis et Cancellarii nomine praeerat, et dignitatis et auctoritatis, idemque perspicax, et Boxhorniis institutionibus eruditus, existimator ingeniorum, in solemni adolescentum de palma disceptantium periclitatione, parenti Samuelis, fere ut Oloro Thucydidis patri in Olympiis Herodotus, gratulatus est, et conversus ad filium: Pater tuus, inquit, nives spargit, meritisque venerationem aetati addit, in te magnum Boxhornium, Salmasiumque destinat, et erudito Orbi pollicetur. Nec multo post: Filius tuns, inquit, aliam regionem quaerit, cum Valdeccia non sufficiat. Non aliter Haxthusius, qui Cassellis Vice- Cancellarii, ut vocant, amplitudinem sustinebat: Epatria, inquit, egrediendum est, ut emergas et Academiam ornes, serviasque Orbi. Antonius Hagenbuschius, quondam Gissae Professor et Polyhistor aetatis suae eximius, post Antistes divinorum in Valdeccia coetuum, pronunciavit, multa omnia sibi data esse, quibus adductus sit, ut sentiat, Ioannis filium lumen decusque patriae, et ornamentum Orbis, qua literis colitur, futurum. Tot tamque puleris omnibus, et tantis conceptae

spei testimoniis confirmatus, Gissam, potissimum de sententia patris, sexto decimo aetatis anno commigravit, eoque delatus, adiit excellentes in vario doctrinarum genere magistros, pariter atque Ammonium et Origenem Alexandriae quantum coniici potest, Longinus. Fcstinavtt in primis, contulitque se ad Ioannem Conradum Ditericum, Varronem Cattorum, cuius doctrinis interioribus atque ab aliorum consortione seiunctis, et integri prope triennii hospitio convictuque usus est, cuius etiam domestica familiarique consvetudine, eum apud eum filii svavitatem obtinere videretur, in sapietiae, perinde atque in antiquitatis, historiae, literarumque studiis egregie profecit, et, parefacto ad Bibliothecam aditu, scientiam iam partam locupletavit, adeo ut pro religione memoris animi, quem nunquam deponebat, ipse soleret prae se ferre, tanti doctoris fide beneficioque iactum fuisse fundamentum illius, qua vivam quandam Bibliothecam aperiebat, cognitionis, eiusdemque, ut nominare solebat in scholis, amantissimi et maxime observandi praeceptoris memoriam bonis recordatiombus prosequeretur, et, quandocunque ferebat occasio, publicis privatisque laudibus identodem efferret. Sermonibus et disputationibus, quae praestantiores ipsis scriptis videbantur, excolebatur Longinus ille quidem, sed in Platonicae familiae placitis acquiescebat, nec, pro superstitionis suae persvasione, aspirabat ad dignitatem veritatis divinae, ad cuius exquisitiorem intelligentiam Conrado, ad summa

quaeque contendenti, lumen praeferebant, Duumviri spectatissimi, Feurbornius et Menzerus. Iuris civilis imperitum fuisse Longinum, nemo dixerit, cui vel leviter exploratum sit munus, quod sustinuit iuxta, ac praeceptis finxit informavitque, civilis oratoris: at civilis prudentiae, qua, ex iure veteri repetita, Conradus scriptores antiquos explanavit, commentationesque suas copiose instruxit, ultima vestigia et primas quasi lineas, e quibus tamen aetatis progressione maius excitatum sit opus, agnoscere videmur in disciplina Taboris, Cattorum Papiniani, qua ut plura et potiora didicit ille, sic cavit diligenter, ne, in explicandis veterum formulis, cum A. Politiano, Claudioque Salmasio, offenderet, et iuris scientibus daret sermonem. Ipse labor in tam multiplici, tam gravi, atque ad tantos usus comparato, studiorum genere praeco suae praestantiae ac testis est, nec tamen defuerunt specimina, quibus opinio laudis crescentis augeretur, et reputatum est ingenii praecellentis exemplum, quod, duce ad publicum conflictum Leblevio, parato ad respondendum animo, prodebatur. Non satis erat Longino, Alexandriae vixisse, sed adeundae videbantur Athenae, illae omnium doctrinarum inventrices, ubi haberet, quos sequeretur, in iisque Theodotum atque Eubulum, Athenaeum et Musonium, partim Platonicae, partim Stoicae doctinae scitis, ad reconditae scientiae commendationem, edoctos. Nec vero Samueli committendum videbatur, ut emendatorum parente sacrorum neglecta, in complexu siliae

conquiesceret, et diutius abesset Vitemberga, quam norat, potiori iuris argumento religionis divinitus repurgatae, atque Athenas eruditionis inventae, principatum sibi vindicare, et inde a temporibus communis Germaniae Praeceptoris, Philippi, florentissiam literarum sedem fuisse, et praecipuis, ac compluribus, etiam nunc, doctoribus decus, a maioribus traditum, tueri. Quare, auctore consilii Vietore, quem materna necessitudine attingebat, A. CIC ICC LXI. in viam se dedit, neque hic, ut Alexandriae quondam Plotinus, inter doctores desideravit doctores, ex eorumque scholis tristis et moestus discessit, sed Abraami Calovii primo statim conspectu, tanquam sacro quodam fortunae augurio, spem sumtus temporisque bene collocandi concepit, et, nervosa tanti viri doctrina divinoque spiritu perculsus, eum propius et constanter veneratus est, nec tamen Ioannis Meisneri solidam et selectam disciplinam castigatumque iudicium desiit admirari, nec lectionis copiosae laboribus Ioannis Andreae Quenstaedii auscultandi solertia defuit, usus etiam exercitatore Ioanne Deutschmanno, illo doctrinae Calovianae religioso custode, et alumno ad praeceptoris fastigium postea provecto, eoque caussae disceptatore atque arbitro, publica commentatione semel atque iterum praeclare defunctus. Plotinus, cum spem frustrari videretur Aegyptus, a familiari, cui moeroris sui caussam exposuerat, ad Ammonium audiendum adductus: Hunc ipsum, inquit, o amice, quaerebam. Atque hic quidem ille fuit Ammonius,

quem assectatus est ipse Longinus. Conradus, cum coleret magnos divinae mentis interpretes, natura tamen hortante, ac potius DEI nutu, qui conatus ingeniorum ad varios sui usus excitat, ad iuvandas ornandasque literas incitaretur, non minori efferebatur gaudio videndi audiendique Aegidii Strauchii, et, tanto studii rectore atque adiutore, cuius labores, ingenio artificioque perfectos, externae, et severi iudicii, gentes laudant tamen, sigillatim Britanni, populus ad ungvem factus, in vernaculum sermonem convertunt, et ediscunt penitus, modo in erudito pulvere radium ducebat, nunc nominatim temporum rationes inibat, fastorumque consularium digerebat seriem, modo historici campi spatium emetiebatur, denum Philosophiae Christianae exercitationibus subigebatur, et postea, constitutis rebus suis, in eadem, ubi didicerat, domo docebat alios, et antiqui domini recolebat memoriam, memorabili denique casus exemplo animam efflabat. Patres, virtutis tam exercitae cognitaeque permoti momentis, non siverunt honorem deesse surgenti ad maiora ingenio, et Conradum, A. superioris seculi quarto et sexagesimo, amplisicatore auctoritate publica constituto, Christiano Trentschio V. C. praemiis, quae bene merentibus proponuntur, more maiorum liberaliterque ornarunt. Recens creatus ingenuarum artium doctor, quam adeptus erat dignitatem, rebus factisque defendere paravit, et experimento doctrinae edito, in superiori loco collocatus, plausus

publicos excitavit, scholasque cum magno audientium concursu aperuit, et susceptis institutisque, in diversis doctrinarum partibus, speciatim in argumento Graecae Latinaeque humanitatis, critices, historiae, chronologiae, iuris naturae, gentium, et cognitionis pragmaticae, commentationibus extulit sese altius, et praecipiendi solertia allexit plurimos, atque ad navandam eruditius tradenti operam invitavit. Fama rei bene gestae in patriam perlata, ad munus Rectoris doctrinae publicae, in patrio Lyceo capessendum, literis publicis excitus est, eamque spartam accepit, et magno apparatu laboris non mediocris, cui tamen non pares dabantur iudices et censores, ornandam putavit, deseruit tamen paulo post minoribus magistris suapte sponte, quod schola non caperet ingenium tam angustum, nec rudimentis tirocinii exercendis, verum adultioribus florentibusque ingeniis, in Academia ad graviores reipublicae perfunctiones praecolendis, et asserendis literarum ornamentis, et profligandis e republica literatorum corruptelis, quadam fati indulgentia destinatum. Huc ut rediit, animum, gloriae studio incensum, ad pristinos et emolumenti varietate ac magnitudine commendatos, revocavit labores, auditusque simul et cognitus probatusque est, non diminutis langvore, sed quaestu liberali cumulatis doctrinae opibus, ut et maior audientium numerus afflueret, et existimationis domi forisque magna fieret accessio, et tanto pluribus, iisdemque lautissimis fortunis, et summo splendore viris idem ille iudicaretur

dignus, qui filiorum, ex vicinis remotioribusve terris huc commeantium, moribus ac studiis praefi ceretur. Quorum aliquibus cum visum esset in vicinam ad Plissam Academiam delegare filios, illorum motus auctoritate, et studio videndi magistram elegantiae, virosque praeclaros noscendi ductus, profectionis societatem iniit, et patrum clarissimorumque hominum comitate exceptus, non tam de magnificentia operum, et de amoenitate hortorum, quam de fortuna, doctrinae incremento et comprobatione constituenda, cogitare coepit, ac disserendo praelegendoque fortunam loci expertus, dignitatem nominis amplificavit quidem permultum, et discipulorum frequentia floruit, Vitembergam tamen, quae amores eius deliciasque occupaverat, respectavit identidem, et biennio post repetendam duxit. Crederes huc ex Asia, migrasse Longinum, ut eruditione ornatissima, eloquentiaque aetatis suae gravisfima et castigatissima illuminaret Athenas nostras, qui alioqui multas et disiunctas, proficiendi animo, pervagatus regiones, Athenis domicilium constituit, et auctoritate, quantum coniectura assequimur, Frontonis, viri magni in primisque clari subnixus, studium doctrinae ac Philologiae, exquisitius tractandae, coluit, tam prospero successu laboris, ut in existimandis, recensendis, interpretandisque omnis aevi monimentis ei par nemo poneretur, eiusdemque iudicio, quod tam prudens sequebatur aetas, staret caderetve, quidquid ab eo fuerat vel comprobatum vel notatum. Nec decepti fortasse sunt

opinione, qui Athenis, colligunt, scriptum fuisse opus, quod de summo dicendi genere extat, supra omnes Rhetorum curas collocandum, quo ingenium peracutum, iudicium peracre, et accuratae lectionis accommodatio declaratur. Longinum certe, cum profiteretur Athenis, magnum literis decus, nec minorem discipulis utilitatem attulisse, vel unus indicio sit Porphyrius, cui postero tempore Plotinus uni omnium maxime libros suos ordinandos et emendandos tradidit, et qui, non praetereundus in his curis artifex, praeceptorem suum principem Criticorum vocavit. Vitembergam, quo saepius cogitavit, simul ac revertit Conradus, labores laboribus, quasi diu iam nihil egisset, iunxit, et maiori animo rem gessit, exsuscitatus egregia voluntate Maecenatum, apud quorum iam plures maximosque gratiam inierat, in primis Henriei Frisii, quoad non omnia literarum funditus apud nos deleantur vestigia, Magni, quem, benesiciis, a Frontone in Longinum profectis, longe maiorem, et immortalem omnis doctrinae statorem, epistolis, quae relatae sunt in volumina, et in vulgus editae, saepius ultro requisitis, non secus ac fortunarum suarum propugnatorem colebat. Res belle cecidit, cum Conradus A. illius seculi primo et septuagesimo, quincto Nonas Maias, Patri patriae Ioanni Georgio II. ab hoc Senatus sanctioris Principe laudatus, tabulis, fide atque auctoritate publica munitis, delatum Philosophiam et Historiam publice extra ordinem profitendi munus, cum eoque primum spei suae fructum

caperet, et, transacto biennio, A. eiusdem seculi quarto et septuagesimo, sexto decimo Calendas Decembreis, ob merita virtutis et doctrinae arcessito ad conciones aulicas Samuele Benedicto Carpzovio, relictam ab hoc provinciam, prius ab ordine sapientum commendatus, atque a Consilio Academiae publico more maiorum nominatus, obtineret. Nactus iam, qui virum expectabat, locum, nihilo remissiore, ac Longinus, virium contentione priscae illius sapientiae, quam versibus mandarunt vates, evolvit et disserendo excussit monimenta, locos poetarum impeditos dilucidis explanationibus expedivit, dubios confirmavit, inquinatos purgavit, ingestos obelo confixit, familiaque submovit, licentiam seculi, quod nihil sibi non arrogat, circumspecta veterum cura et imitatione correxit, et voce exemploque ad rationem contexendi carminis ipse praeivit, artisque, quam ignorat iuxta ac fastidit imperita multitudo, dignitatem reconditi demonstratione iudicii vindicavit, complures etiam, quae comparandae erant inter sese, aliorum sedes scriptorum investigavit et restituit, ut libri manu eius insigniti testantur, ad conficiendum hoc negotium acuto ingenio, excogitandi solertia, inveniendi studio, non unius doctrinae peritia, librorumque adminiculis, si quisquam, aptus. Hac sese cum virtute praebet, et mediis his cogitationibus tuendi muneris interponit aliorum curas studiorum, ac potius cum illis coniungit historiarum et antiquitatis, similiter ac civilis disciplinae studia, ad quae iudicii, et memoriae

paene divinae, subsidiis iuvabatur: evenit commodum, ut, post Carpzovium, Georgius quoque Greenius, doctor Historiarum publicus, et rerum divinarum studio egregius, ad aulicum Dresenae Sacerdotium abiret, in ciusque locum Conradus, ante ab Senatu Academico, more rituque veteri, subiectissime commendatus, A. praecedentis Seculi octavo et septuagesimo, sexto Calendas Iulias, sufficeretur, ea commutandi lege, ut de statione priori decederetur. Hic vero in fundi sui possessionem videbatur immissus, et auditorum aemulatione excitabat industriam, selecta, et altioris momenti capita publicis commentationibus, quae in volumen postea creverunt, pertractabat, et commentando scribendoque tantam mentis vim ponebat ante oculos, ut ne ipse quidem Longinus, alioquin ad arguenda temporum suorum ingenia natus factusque, habere videatur potuisse, quod in rerum vel apparatu, vel delectu, ornatuque desideraret. Quibus rebus fiebat, ut nec numero pauciores, nec cultu inferiores, ex eius, quam ex Longini, ludo prodirent, et qui ad eum, tanquam ad Livium ab ultimis Gadibus Romam, ventitaverant, ii posthac in remotissimas terrarum oras, facto agmine, emissi, et longe lateque dispersi colonias doctrinae Schurzfleischianae ducerent, et ipsa doctoris sui professione non vulgaris scientiae sibi conciliarent opinionem, illiusque famam cum dignitate literarum propagarent. Viri scripta legit, celebritatem nominis cognovit, virtutes intellexit, Academia Iulia, et, Caselianae

memor ac retinens elegantiae, hunc sibi quaesivit optavitque, qui vulnus, Hermanni Conringii, praecipuis ornamentis magni, excessu civili prudentiae literisque fatali, acceptum sanaret: sed epistolis, publice scriptis, invitatum, ab officio, quo Genti Saxonicae, magnificentissimae memorabilique, quae cuiusvis telluris artem alit, nutrici, obstrinxerat obsequium, dimovere non poterat, Principem vero movebat, ut illius amaret fidem, et magis faveret meritis, egregioque provehendae virtutis, exemplo, stipendium augeret, coniuncta cum Historia Graecae institutionis provincia, et uno hoc successore lecto, datoque Balthasari Stolbergio, quem non frustra sit, quisquis in hominibus, aetatis suae Graecce doctissimis, commemorarit. Hic demum Conrado idem, qui in Graecia Longino, campus aperiebatur exercendae doctrinae, demonstrandi iudicii, expromendae sagacitatis, nec minus inde redundabat in auditores commodi, quorum celeberrimo comitatu vel septus domi, vel in publicum deductus, modo cum Livio Polybium, modo Sallustium Tacitumque cum Thucydide, modo Isocratem et Demosthenem cum M. Cicerone, componebat, nunc agebat alia, cummaxime tamen delectari solitus enarratione novi Foederis, ad cuius tractationem magna religione animi reveren tiaque accedebat, et cuius munditiem orationis, non ambitiosius quaesitae illius quidem, nec tamen peregrinitatis vitio corruptae, usu exemplisque Graeca lingva utentium, et, data singularibus

observationibus opera, ab iniquis eorum, qui literaturae huius amplitudinem Thomae Magistri et Phrynichi angustis finibus metiuntur, iudiciis censurisque vindicabat, Graecae proprietatis indagator perindustrius et felicissimus, et doctrinae, quam divinitus datam constitutamque habemus, normam sine offensa secutus, alienus contra ab omni vel libidine, vel temeritate, aut solicitandi lectionem contextus non violati, aut ex ingenio emendandi Codicem aut novis ambitiosisque opinionibus limpidos veritatis fontes turbandi. Longini cuiusdam, aut Alexandri Polyhistoris nominandi forent labores, si conata Schurzfleischii persequi vellemus, qui speciminibus operis sui, prolatis in conspectum, principes huius artis aequavit, domesticis vero institutis docendi, quibus tamen publicae scholae auctoritatem conciliavit iuvenum multitudo, Salmasium, sicut in civili genere praecipiendi Grotium Boxhorniumque, aemulatus, viam, qua iretur ad huius adyta doctrinae, non ex vulgatis et corruptis saepe numero Grammaticorum commentariis, sed ex veterum Criticorum enarratorumque reconditis literi, sine tergiversatione aperuit, et quemadmodum Cyrillus, Philoxenus, et alii antiquiores abstrusarum notionum interpretes, tum originum Graecarum explanatores, non solum circumspectius adhibendi, sed etiam emendatius legendi sint, ex suo ipsius usu, atque ex interiori eruditorum consilio, exposuit, non omissa submonendi cura, ubi laboret nondum sanatus. Pollux, cubet in mendis

Hesychius, nimium sibi indulgeat Eustathius, deficiat Budaei labor, alienarum opum egeat Thesaurus Stephani, nimium fidat ingenio Heinsius, et Tanaque Faber, et quam indigne, magnum totius Europae ornamentum, Ioachimus Camerarius, in Criticis Sacris desideretur. Doctorem loquuntur discipuli, quorum plurimos et sacris, et civilibus, muniis eruditionis, cuius non parva hic collocata sunt fundamenta, dignitas admovit, multi quoque hanc et alias Academias, in separatis studiorum generibus, pro suis quisque partibus, ornant, plures illustria Gymnasia, Ludosque inserioris ordinis instituunt doctrinis, fere tamen omnes, ut Longini quondam discipuli, lautioris humanitatis cultu, quo eminebat doctor, facile distingvuntur. Norit schurzsteischium, qui scripta legat, quae tamen cum, ex prudentia et consvetudine Longini, non numero, sed bonitate et pondere, vellet aestimari, nolebat admetiri, et communicare domi cum discipulis, quam divulgare malebat, posterioribus tamen curis expoliebat semper ac limabat, secutus Tullium, Maronem, Pliniumque, et sapientissimum quemque veterum, quorum opera, abiectis aliorum crudis, fincero posteritatis iudicio servantur. Permulta sunt, quae literis mandavit, in scriniis reposita, quorum, ut aliqua commemoremus, alia continent in Graecos Latinosque scriptores animadversiones, alia librorum notitiam iudiciumque tradunt, alia ritus vetereslet sacras profanasque antiquitates percensent, alia omnis aevi memoriam ex monimentis optimis

ac fide dignissimis repetunt, aliqua doctrinam temporum constituunt et refingunt, plura facultatem civilem et pragmaticam instruunt, quaedam rationem imitandi historicos et oratores effingunt, nec pauca, nec parva, ducunt artis Criticae lineas, et, quae Longinus usu et censura, ea praeceptionibus regulisque comprehendunt. Longum est narrare, quae in tot adversariorum commentaria retulerit, quibus vel suspicionibus coniecturisque, vel emendationibus magis exploratis, vel explanationibus et observationibus aliorum locorum, oras librorum notaverit et compleverit, quaeiudicia singulis praescripserit, quae solutis chartis consignata, foliis interposuerit, ut haec quoque opera, doctrinae non tenuis, neque inelegantis, fructum polliceri videatur. Fidem dictis faciet dies, et, quae statuerat ille quidem, fato tamen occupatus edere non poterat, erunt Fratri heredique, cuius scripta iam plura, et, in variis et nobilissimis rerum argumentis, ad Schurzsleisehianae eleganriae legem exculta, vidit eruditus orbis, recensetque ac laudat, curae, ne monimenta ingenii tam decori, et publica luce dignissima, coniiciantur in latebras, iaceantque cum lucubrationibus aliorum in situ et squalore, atque ut auctori constet apud posteros fructus diurnorum nocturnorumque laborum. Iuvit ingenium labor, laborem aluit inquirendi voluptas, utrumque firmavit et incitavit gloriae stimulus, sed adiumenta difficultatis expediendae, et enitendi altius, ubi vestigium sit aliis faciendum, dedit Bibliotheca, in quam et patrimonium,

quod a Parentibus relictum erat non tenuissimum, et omne, quod gemino muneri solvebatur, stipendium, et quidquid unquam Herculeo partum labore, suum defraudans genium, comparserat, sine perdendi egendique metu profundebat, in quam etiam omnis generis libros, insigniores in primis neque omnium manibus tritos, tum codices manu scriptos et membranas, undecunque, nullo pretii timore, conquisitos, ac veteres recentioresque numos, quibus antiquitatem et historiam solebat illustrare, inferebat, eo tamen nuper usus infortunii genere, ut, scriniis infami manu compilatis, numi recens cusi auferrentur. Non solum cultiorem, sed etiam sapientiorem fuisse, comperimus, Graeciam, ex quo Aegyptum Asiamque frequentavit, et Pythagoras, Plato, totque alii, coeperunt antistare ceteris, cum traiecto mari, susciperet iter, aliorumque sapientiam populorum explorarent. Ipsum patria Longinum tulit quidem, sed perfecit artibus peregrinatio, cum Euclide, Democrito, Proclino, Plotino, Gentiliano Amelio, Themistocle, Phebione, Annio, Medio, Heliodoro Alexandrino, Ammonio, Origene, Theodoto, Eubulo, Hermino, Lysimacho, Athenaeo, Musonio, Ptolemaeo, Platonici, Stoicis, Peripateticis, qui principatum doctrinae variae ac publicae tenebant, apud complures populos multum familiariterque versatum. Quorum quidem, intellexit, alios sententias suas prodidisse literis, et scribendo voluisse posteris prodesse, multo vero accuratius, quae commetati sint,

coram disputasse, alios vero nihil omnino, aut parum, tradidisse scriptis, et satis habuisse, si adeuntibus familiaribusque iudicii sui copiam fecissent. Conradus, non ignarus, quanti sua persequentis studium, quod non sola contentione mentis, sed consiliis quoque magistrorum peritissimorum, et ascitis extrinsecus subsidiis perficeretur, interesset, conveniri arbitros huius artis non ignobiles, horumque interiores sententias exquiri propius et perrogari, et, quae deessent domi, alibi diligentius frequentari Bibliothecas: aliquam statis laboribus moram interponere, atque in florentissimis Europae regnis provinciisque quaestum doctrinae maiorem capere statuit, eis praesertim temporibus, quibus pestilens morbus affligebat viciniam, et funeribus urbes agrosque exhauriebat, et plerique civium, propiore periculo conterriti, ac dissipati, cedebant Academia, et fuga salutem petebant. Hac mente Anno Seculi praeteriti octogesimo ad iter se paravit, datoque commeatu, Belgas adiit inde solvit in Britannias, ex his traiecit in Galliam, eamque pervagatus, venit in Brabantiam, reliquumque Belgium perlustravit. Nullas hic delicias et cupedias Apicii, sed Platonicum animi fructum pabulumque consectatus est, atque in otio de negotio proficiendi cogitavit, nec minori, ac Longinus, cura, ubicunque haesit, indagavit Viros eruditos, famam nominis, pro sua literati orbis cognitione, secutus quidem praecipue, non raro tamen latitantem in obseuro non postremam, ut Secundus ille, expertus miratusque.

virtutem. Non vacat, oratione complecti, quos actate illa, nihilo secius, ac prior aetas Longini celebratur, eminentibus ingeniis affluente, viderit, sibique conciliaverit, et commerciis literarum coniunxerit postea, viros clarissimi comparandique antiquis exempli, cum satis magnae sit laudi ducendum, ex his nominari Spanhemios, Graevios, Gronovios, Vitriarios, Blancardos, Oiselios, Petiscos, Noodtios, Drelincourtios, Isaacos Vossios, Iustellos, Fellos, Poeoceios, Vallisios, Bernhardos, Galeos, Fabrottos, Baluzios, Bulialdos, Menagios, Bigotios, quos in Belgio, Britannia, Gallia, crebrius salutavit, facilesque habuit ac promtos ad negotium, quod susceperat, ope consilioque iuvandum. Omnes, quas poterat, Bibliothecas investigabat, omnes, quas norat, inspicere studebat, et commendatione adiutus, accipiebat Codices et versabat, ex quibus plura vel meliora faciebat, vel nondum formis, exscripta, enotabat, hac spe fiduciaque commoratus aliquanto longius Lugduni Batavorum, Traiecti ad Rhenum, in complexu Graevii, Oxonii, Cantabrigiae, Augustae Trinobantum, Lutetiae Parisiorum, Lovanii, Antverpiae, et in pluribus locis, ubi thesauri aurei, sive velleris, sive rami, quos cum excitatioribus et splendidioribus ingeniis appetebat et scrutabatur, reconditi latebant. Ita vero habebat, unde Noctes instrueret Atticas, pro ratione tamen temporis tam cari, neque unquam postea recuperandi, quo prudenter soliciteque utendum putabat, etiam cum Polybio, Diodoro, Strabone, Pausania

situs locorum, fines regionum, ingenia artesque populorum, culra terra marique commercia, mores, habitus, ritusque gentium observabat, et, quae legendo iam audiendove cognoverat, ea propius, tantoque maiori et intelligentia, et peritia, contuebatur, solitus recensere secum regnorum nationumque fata, et bella bellorumque caussas, praelia, horumque eventa, et referre in pugillares, quibus vel Geographia, vel historia, vel cognitio civilis, iuvaretur. Hinc illa tam exprompta, tam uber atque inexhausta, disserendi copia, cum nihil, iis gestum locis, nuntiaretur, quin ex memoria eorum, quae viderat et exploraverat, omnia copiosius et planius exponeret, nihil dubitationem posset afferre, quin, exemto celeriter scrupulo, sciendi curam solicitudinemque levaret. Augescente doctrina, tanto, qui faciendus erat, sumtu, minuebantur facultates, Conradus tamen, qui scientia, quam opibus crescere malebat, natus ad gloriam, non ad numos in arca sordide contemplandos, nihil impediebatur, quo minus, ut parvula magni laboris formica comportat grana, sic ipse libros ex omnibus locis officinisque conquireret, codices etiam, ex obscuris extractos latibulis, et numos bonae notae complures quovis aere redimeret, et cum Librario Lugdunensi, qui viginti iam annos hanc navavit operam, de libris, quos e re sua fore iudicaret, diligenter ad se curandis paciscertur. Redibat, unde venerat, tot et tantis gentium, moribus literisque politarum, usu ad praestantem laudem formatus et librorum supellectilem iam copiosam,

allatis secum, praesidiis apparatioribus pleniorem ornatioremque faciebat, et gratulatione gaudioque civium, qui absentis desiderium difficulter ferebant, receptus, ad opes, quas magnis impensis, gravibusque et molestiis, et periculis, collegerat, secum perfruendas, cunctos, quorum interesse videretur, publica voluntatis bene merendi testificatione, liberaliterque invitabat, et iacturam temporis, quo abfuisset, officiumque facere non potuisset, duplicato labore, sed duplicata quoque gloria, redimere pertendebat, tam fortunato consilii, quod nullo rei gerendae subsidio destitueretur, exitu, ut quamplurimos, in his illustri nobilique loco procreatos, iuvenes, quos aut rudes, aut minus, ac fieri oportuerat, institutos, acceperat, brevi, correctis sublevatisque studiorum rationibus, redderet expolitiori cultu, et optimarum rerum scientia emendatos, atque ad expeditius de maioribus studiorum momentis existimandum subactos. Omnibus iam copiose cumulateque, sibi nihildum, satisfecerat, et quasi eum, qui antiquitates Romanas revocaret in medium, res in Insubria, Etruria, Latio, patrum avorumque memoria gestas explicando repeteret, et veteri Quiritium eloquentia, Latinaeque facultatis maiestate, non haberet aetatis suae parem, suppuderet, Italiam, honore locoque Graeciae proximam, omnis humanitatis et doctrinae ad nos traductae parentem, non vidisse: Alpes iam transcendere, et, quamlibet magno difficilique itinere, trans Apenninum Romam contendere decrevit. A. eiusdem, quod meminimus, seculi primo

et nonagesimo cum sociis, quos hic ex splendidissimo convictu Stryckiano asciverat, pluribus et nobilissimis, ipso quoque Io. Samuele, Samuelis, Hospitis Illustris F. Stryckio, qui hoc tempore Iurisconsulti et Antecessoris Halensis personam sustinet, paternamque nominis gloriam feliciter aemulatur, iter ea proficiendi et docendi cura iniit, ut, quae vidisset notassetque interdiu, ea vesperi, more Gelliano, recognosceret, amicisque explicaret, et, superatis Alpium iugis, Venetias, illam superi maris dominam reginamque, adiit pariter, ac miratus est, et, evolutis hic Bessarionis Codicibus, lustratisque locis aliis, omni festinatione properavit ad Etruscos. Florentiae totus gaudio exultavit, admirabili humanitate Antonii Magliabechii, quicum iamdudum literarum habuerat commercium, acceptus, ab eoque in Mediceam, et, conciliato eius curatore, in Laurentianam, Codicum non editorum abundantia et praestantia ei praeter ceteras probatam, et appellatis comiter Patribus, in plures introductus Bibliothecas, et omnibus prope horis invisus, multisque ac singularibus benevolentiae officiis cumulatus. Discedenti Conrado iudicii sui amorisque, qui fraternam videatur animorum coniunctionem declarare, testimonium dedit Antonius, laudis sane, a viro Orbi, qua non incultus est et barbarus, laudato profectae, plenum. Ego, inquit, si eo essem loco, ut Magni Ducis potestate fungerer, omnes urbis portas clauderem, ne exiret Schurz fleischius, cum quo vivere hic et mori optarem. Placebant omnia, quae

ab elegantia loci expectari poterant, Florentiae, et naturae artisque illecebris irretiebant facile investigatorem luculentarum rerum atque artium, Conradusque nunc abdebat sese in Bibliothecas, nunc domos nobilissimorum hominum, antiquitatis, quam Graecia Latiumque reliquerat, refertas et exornatas spoliis, obibat, et Musea, spectatu atque admiratione digna, varietate rerum pretioque aestimabat, nunc eruditorum congressione consessuque fruebatur, alio tempore Fesulas, ob Etruscae vetustatis gloriam, et alio, excurrebat, Pratolinum quoque secessum, animi caussa, visebat, Palatium vetus et novum, illius maxime Cimelia, et Florentinarum Codicem Pandectarum, oculis usurpabat, singulari fortunae beneficio, cum Magnus Dux, Cosmus III, ab urbe et aula abesset. Iuvabat etiam, praeter ceteros, adire illum antiquitatis temporumque thesaurum, Henricum Norisium, postea Romam, ad suscipiendam purpuram, accitum, ad quem adductus ab Antonio Conradus, vidit agnovitque, quod erat domi admiratus. Florentia, cuius vel nomine delectari solebat, digressus Pisas, Magnum quem diximus, et quem literae a tanto nutritore altae ac defensae, mori non sinunt, Ducem, conciliante Vitellio, Purpurato, salutavit, benigneque acceptus et auditus est in arce Pisana, tum vino donatus, liberaliterque habitus, et cum magna singularis gratiae testificatione dimissus. Pari modo Sereniss. Magni Ducis Filio, Ioanni Gastoni, natu minori, officii caussa affuit, et, admissus ad colloquium Magni Ducis, vehementer gavisus est, cum

audiret de Gente ac Domo Saxonica multa, et magnifice, dici. Rebus ex animi sententia peractis, honore, qui Pisis ei habebatur et deferebatur, magnopere recreatus, Senas concessit, ubi domiciliis doctrinae publicis et doctorum coetibus non minus, ac Pisis, oblectari coepit, Bartolique tumulum in campo sancto adiit, ac Socinum et Imolam, bene de prudentia iuris meritos, velut vivos spirantesque in monimentis Senensibus, spectavit. Quo propius abfuit Roma, hoc maior fuit cupiditas visendi Vrbem, in quam ingressus, miratusque caput quondam terrarum Orbis imperii, principio doluit obitum Schelstratii, qui eius honori praeter ceteros favere solebat, et multis eum modis expectaverat, paullo ante tamen decesserat: tum non minori gaudio, ac Plotinum Gentilianumque Amelium quondam Longinus, salutavit, Ciampinum, Fabrettum, Bellorium, et praeter ceteros Patrem, et purpura, et doctrina illustrem, Cassanatum, quos in primis incorrupta integritate sermonis, publico stantis Reipublicae usu terrarum orbis principatum complexi, sed violati iam, vitioque temporum depravati, cepit mirifice, et exercitato in argumento antiquitatis iudicio ad omnes officiorum usus sibi conciliavit. Desiderium Mediceae Laurentianaeque leniebat conspectu Vaticanae, in qua, Codicum praesidiis ad usus suos percommoda, aliquandiu totum se collocabat, et habitabat veluti, solitus alioquin Vrbis, quae in ruinis et ruderibus maiestatem servat, antiquitates vestigiis reliquiarum consectari, amphitheatra, theatra,

circos, arcus, templa, porticus, statuas, aquaeductus, thermas, balneas, septizonia, agonas, navalia, campum Martium, palatia, montes, colles, hortos, inspicere non sine admiratione, Vrbis itinera quotidie obire, monimenta vetera scrutari, inscriptiones antiquas vel describere, vel descriptas emendare, loca, quae dubie signaverat Livius, propius et certius explorare, et, qua Paulli, Marcelli, Fabii, Scipiones, Capitolium triumphantes ascenderant, quaque Marcus Tullius pro rostris dixerat, et Vrbe Catilinam pepulerat inermis, coram nec sine voluptate animi, et cum quodam venerationis sensu contemplari. Tot rerum spectaculis, quae sedes antiquitatis eruditae exhibuit, implicitus et districtus, quatuor, et quod excedit, menses substitit: post, cum iam diutius abesset a munere publico, Venetias se recepit, plures tamen, easdemque celebriores urbes rediens, et iam ante in ipso Italiae aditu, intravit, Lucam, Bononiam, Mutinam, Parmam, Placentiam, Ferrariam, Mantuam, Mediolanum, Patavium, ubi erudita Patini filia eum Graece Latineque affata est, et alias, in quibus requisivit Bibliothecas et pervestigavit: ad extremum lautiori doctrinae supellectile, rarioribus et compluribus numis, pluribus etiam, quibus varia prisci aevi spicilegia rerumque memorabilium observationes consignaverat, schedis onustus, Venetiis Vindobonam Austriae, ex iugis montium subinde relatis ad Italiam oculis, remigravit. A. Daniele Nesselio, Imperatoris Augusti, Leopoldi Magni, a Bibliotheca, non minori, quam in Etruscis a

Magliabechio, videndi studio acceptus, non sine admiratione audivit, illustrem virum amplioribus in Aula, tot gentium regnorumque domina, honoribus, ab ipsomet vero se muneri, quod relinquendum sit, Bibliothecae curandae destinari, hocque conciliatore, Augustum veneratus demum, tanto discessit gaudio, ut hoc optatissimae fortunae beneficio, quoad viveret, non inique gloriaretur, iamdudum in veneratione tanti et tam moderati Principis, et mitissimi, quo Domus Austria utitur, imperii tota mente et cogitatione usque eo defixus, ut publicis huius triumphis incrementisque perpetuis omnem privatae solicitudinis memoriam obliteraret, et speciatim in Latio Romae, universe vero, ubicunque commoraretur in Italia, Vrbis Italiaeque Domini litaret saluti, et amaret odissetque homines, prout Imperatorem amare viderentur, exemplum denique cultus sui constantissimi, nec cum corpore sepeliendi, sed in scriptis suis temporumque monimentis ad posteritatis mansuri memoriam, Fratri, Henrico Leonardo, Collegae nostro, si bonus, et amans patriae communis, et Germani nominis memor esse vellet, saepe multumque commendaret. Egressus e Bibliotheca, ad quam aditum patefecerat Nesselius, Augusta, eam Vaticanae in multis aequavit, in quibusdam praetulit, et, cum plura iam, nec minora agenda essent, splendore prudentiaque loci tam florentis et regii utendum putavit, iamque viros in Europae negotiis versatos, iudicio arces et limatos, consiliis prudentissimos, Regum principumque consvetudine

percultos, legationum, aliorumque munerum nominibus et insignibus eminentes, quaesivit pariter et invenit, aliis quidem, celebritate nominis, et commendatione aliorum, iam cognitus, aliis vero peritia et facultate de Republica Germaniae, et de rationibus dominantis Europae, disserendi magnopere probatus. Ne vero secturas aerarias, et rei metallicae naturaeque, admirabilium rerum opificis, opera, quae stupore defigunt aspicientes, castella munitissima, regni suopte ingenio et soli fertilitate aurei, et tot rebus gestis exemplisque annalium clarissimi, situm rationemque non contemplaretur, in vicinas Pannonias latius aliquantum evagari statuit: e quibus redux factus, et, relicta sede Augusta, per Vindelicos Noricosque profectus, vel Bibliothecarum, in quas inciderat, claustra sibi curavit aperienda, vel nobilium doctorumque hominum studia secutus est, vel, quae ad antiquitatem historiamque communis patriae attinent, exquisivit, et tandem, meliori literarum auspicio, huc revertit, comite reditus, quocum exierat, Italiamque peragraverat, et postea Collega iucundissime ac coniunctissime vixit, Io. Christophoro Vichmanshusio, hoc tempore literarum, quas extulit Oriens et perfecit, Doctore Publico, Artis suae peritia et exercitatione, ad altum famae meritorumque gradum evecto. Redditus optatis Academiae, illum iam dudum desiderantis, maximae et amplissimae spei mensuram inusitata et scientia copiaque docendi, et alacritate animi, nulla reprimendi defatigatione, non implevit, sed

excessit. Cum nihil deesset Samucli ad excellentem vel doctrinac, vel eloquentiae laudem, eiusdemque in dicendo vis, atque in scribendo gravitas, considerato veteres imitandi exprimendique iudicio singularis, in aulis existimationem, in scholis admirationem, ubicunque vero literarum non est lumen extinctum, laudem gloriamque excitasset: ineunte hoc seculo, A. CIC IC CC, qui Amplissimo et Gravissimo Oratori, Georgio Caspari Kirchmaiero, fatalis erat, non diu quaerendus eius successor, sed legendus videbatur, qui omnium opinione meritisque eminebat, Schurzfleischius, eidemque, et disciplinae Graecae provinciam deponenti, haec nova, et biennio post, Professionis Historicae, cuius alioqui possessione stipendioque fratri, meritis commendatissimo, cesserat, administratio, solemni honoris titulo distingvenda, ob egregiam singularemque in hoc studiorum genere facultatem ac peritiam, ut tabulae loquuntur publicae, decernebatur. Cuius quidem consilii fructum et ceperunt uberrimum, et animi, qui accepti momenta beneficii ponderet, certantibus studiis collaudant discipuli: merita vero tanti, qui dicendi genus partibus et numeris eloquentiae excelsae absolutum, atque a Longino informatum, ingenio delectuque unus aetatis suae omnium maxime expresserat, Oratoris, veneratur Academia, et agnoscit nominatque in exemplis honoris eximii Respublica, a literis instructa, sed nemo pro dignitate, nisi Schurzfleischius, exponat. Longinus non maiori sapientia et doctrina, quam prudentia

rerumque gerendarum documento, eluxir, qui non, ut Fabius et Hermogenes, acumen solum rebus inveniendis exercuit, sed, ut Demosthenes et Lysias, agendis quoque iudicium probavit, arcessitus in aulam Zenobiae, ab eaque armata Pallade adhibitus in consilium, quo de principatu Orientis agebatur. Parum novit Schurzfleischium, qui vim civilis iudicii, quod vindicandi imperii iuribus, ex dignitate Conringiani exempli, testatus est, ignoret, idemque Athenarum suarum quietem, quam nescio cuius Palmyrae splendorem, magis amavit quidem, Principibus tamen Viris tanti est habitus, ut ab iis saepius in aulas invitaretur, in his a Valdeccio Principe, Georgio Friderico, Heroe fortissimo pariter, ac prudentissimo, a quo in Belgium, ubi exercitui praeerat Dux consilii plenus, erogatis ab hoc sumtibus, venire iussus, solertiam de rebus maioribus pronuntiandi approbavit, tantamque apud illum iniit gratiam, ut hic Scipio ab hoc demum Livio describi vellet, eumque tantis ornaret muneribus, ut ille, nullis facultatum suarum impensis, semestri amplius spatio iis in locis haereret, summorumque hominum exemplis et commercio, ad exacuendam prudentiae vim, ornandasque scientiae copias, uteretur. Quanta fide, et quantis rerum argumentis, imperii terrarum principis iura finesque asseruerit, et meminimus omnes, et scripta loquuntur, neque Augustis Imperatoribus, Leopoldo Patri, Iosephoque Filio, commemoratum laudatumque non fuit, ut a tanta illorum, quibus nihil par terrarum

habet orbis, gratia sperare, quod nuntiabatur literis, maxima posse videretur, nisi forte sua, quam non casus obiecerat, sed dederat ratio, contentus esse maluisset. Huius loci nihil refert, ingeminari, quae Conrado coram confirmaverat Nesselius, et quod plures nihilo minoris fidei afferebant nuncii, aliquoties in Aula Caesarea mentionem fuisse nostri factam, cum, si quid huc addendum videatur, nuper admodum, splendore loci meritisque amplissimis Perillustris, in Aulico Imperii Senatu Consiliarius, L. B. de Lyncker, pro sua, qua Conradi favebat dignitati, egregia voluntate, renunciaverit, apud Augustum id agi denuo, ut Consiliarii Caesarei nomine et ornamentis brevi distingvatur, et alioqui, si quis famae, tot sermonibus late percrebrescenti, subdiffidat, idem edoceri possint omnes in ephemeridibus Trivoltianis, ubi hi Triumviri, mortuo Nesselio, Schurzfleischius, Leibnitius, et Thomasius, in Nesselii locum nominantur, horum tamen primus reliquorum utrique, opinione obtinendae, per vitae rationes, provinciae, praefertur. Nec vero pater patriae indulgentissimus, Ioannes Georgius III. virtutes Samuelis in oblivione voluit iacere, et, commendatore auctoritate maximo, Perillustri Gersdorffio, eiusdem, Dresenam, in sedem principalis fortunae, arcessiti, de causis gravissimis, maxime de Successione Lauenburgica, sententiam, quam demississime, et pro lectionis suae memoria, et circumspectione, ex momentis fide dignis, exposuit ille, perclementer audivit, eum tandem,

re bene gesta, probatoque obsequio, dimisit. Miratus est eloquentiam viri, non minorem tamen de negotiis gravioribus sentiendi dexteritatem, Magnus Etruriae Dux, apud quem in Italia, facta salutandi copia, tam ornata et prudentiae civilis plena oratione usus est ille, ut hic, pro sua in homines doctrina claros propensissima voluntate, eum et muneribus, et delatis amplioribus beneficiis honoribusque, quos tamen modeste deprecari malebat vir, patriae educationisque suae memor, arctius sibi devinciendum putaret. Admiratio viri, tantis a maximis honoribus cumulati, scribendi xationem conturbat, qui praestantiae suae lumen pluribus aulis intulit, eoque Regum et Principum, qui literis ornari rempublicam volunt, praestrinxit oculos, et, ne plura dicamus, antehac Tubingam, ad conditionem lautissimam, sum sub ipsa auspicia constituendae inaugurandaeque Academiae, et nuper, mortuo Christophoro Cellario, clarissimi nominis viro, iterum Halas Saxonum, auctioribus stipendiis et Consiliarii honoribus invitabatur, fidem tamen, qua vitam spiritumque Saxoniae iamdudum devoverat, servare malebat. Honorificentissimum vero iudicii sui testimonium ei dedit Serenissimus, idemque Sapientissimus, Princeps Saxo-Vinariensis, Vilelmus Ernestus, qui eum, liberaliori conductum stipendio, in partem consilii vocavit, eoque loco et nomine censeri voluit, Bibliothecae etiam, quam Vinariae uberrimam et lectissimam, magno sapientiae principalis exemplo, Musarumque vagantium et egentium solatio,

apparat, cum summo Praesidis iure praefecit, et, instructum autoritate publica, Hamburgum, Bibliothecam ex comparatis Gudiani thesauri subsidiis locupletatum, ablegavit, nec secus, ac Longinum Zenobia, Regina sexus fortunaeque suae eruditissima, ob egregias virtures amavit prolixeque fovit. Vocem Plotini, qua, Longinum magis esse Philologum, quam Philosophum, contenderat, prudentiores invidiae et indignationi, cum ab eo dissentiret in quibusdam capitibus Longinus, tribuebant: Longinum contra, qui Athenis Platonicae disciplinae pulpita occupaverat, huius doctrinae cummaxime narum, et profundo scribendi genere exercitatum, eaque in re aliis exemplo fuisse, pronunciabant. Hanc opinionem, qua, nostris quoque temporibus, studia sociabilis consortionis pro discordibus et contrariis a quibusdam habentur, exemplo suo refellebat vir doctissimus, et, quamvis in omni scientia philosophandi iam olim versatus, et veterum recentiorumque inventorum curiosus esset explorator, in pragmaticae tamen Grotianaeque Philosophiae momentis, ob coniunctiorem et praesentiorem sui his in literis usum, et quadam ingenii propensione, magis acquiescebat, illud vero tersae orationis studio simul assequebatur, ut discipuli, qui ex cultura eius ad alias Philosophiae partes, aut ad studiorum superiores accesserant ordines, cum Porphyrio, Longini polito lima, multo, ac Plotinus et alii, explanatius, atque ad intelligendum aptius, res nihilo minores, et easdem, explicarent. Nemo evolvit opus admirabile

Longini, quin ingenii altitudlnem, et magnitudinem animi, peraeque agnoscat, partier ac nemo vidit audivitque Schurzfleischium, quin ipso sententiarum pondere commentandi fastigium, et ipsa virili, laterumque habitu ac specie maiori, ac Periclei aut Demosthenei cuiusdam oris fulmen imitante, oratione animi robusti et supra res humanas elati, quo casus excepit et fregit, interpretationem et simulacrum deprehendere videretur. Longinus divinae sapientiac, quam sibi Platonicae alumni disciplinae superbius arrogabant, non levem sibi persvasionem inducrat, opinione tamen sua non eo, quo re Conradus, ascenderat qui longe maioris pretii opes, ex sanctiori omnis sapientiae aerario, quod divinis custoditur literis, promebat et colligebar, eamque doctrinam, quae nos cum DEO coniungit, non, ut Longinus ex Plotinianis aut Ammonianis quibusdam commentis, sed ex oraculis coelestibus, et, qui haec sequuntur, casteque interpretantur, Graecorum ac Latinorum tractatione et familiaritate doctorum, instruebat. Longinus, cum rediisset in Syriam, quantum Reginae gratia et beneficiis exhilaratus, tantum populi, qui armis potius, quam artibus, studebat, offensus imperitia, quod non haberet, qui Graece doctus opera Plotini describeret, ita desiderium Graeciae mitigare, et intervalla negotiorum otio dispungere solitus est, ut omnium, quos illa tulerat et erudiverat aetas, scripta, nominatim Plotini, magno labore conquisita, pervolutarer, et hominum sapientum, quos ex remotis terrarum

oris perhumaniter invitabat, consverudine frueretur, et literis oblectaretur, accipiendis perinde, ac dandies. Venerat huc Conradus, iis quidem temporibus, quibus, ut diximus, gravissimos et acutissimos doctores habebat Academia, praecipue tamen eius, qui hanc in curam cogitationemque, praeter ceteros, incumberet, opera factum est postea, ut haec ipsa literarum sedes humanitatis et elegantiae, quam in castigaris veterum monimentis sine sordibus et quisquiliis habemus, ceteris non iam par, sed superior esse crederetur, idemque ille permultos, levioribus alioquin artibus deditos, cohortatione et auctoritate sua ad doctrinae dignioris studium excitavit, qui, ut Longinus ex Graecia, et aliunde, sic ex Belgio, Britannia, Gallia, Italia, et ex aliis, ubi non frigent ingenia, terrarum partibus, libros conscripsit et coegit, ulterioris et citerioris aevi curas excussit et recognovit, alioqui civium, consiliis utentium, advenarumque salutationibus, magnisque ac perpetuis eruditorum coetibus, cultus, et epistolarum, ultro citroque commeantium, officiis ad extremum fere spiritum gavisus, de inclinatione tamen deficientis et senescentis doctrinae saepe multumque conquestus. Plurimi sunt, sustigio fortunae, splendore munerum, doctrinae celebritare, meritorum fama, maximi, illustres, clarissimi, vivi, mortuive, viri, ad quos literas misit, et a quibus recepit, in his, uti succurrunt, Norisius, Ciampinus, Magliabechius, Fabrettus, Bellorius, Baluzius, Monachus, Em. Bigotius, Crosius, Is. Vossius, Graevius, Ryquius, Vitriarius,

Pragettus, Franckenau, Normannus, Ludolphus Conringius, Obrechtus, Nesselius, Meibomius, Schraderus, Daumius, Christoph. Arnoldus, Vagenseilius, Spizelius, Schubartus, Rechenbergius, Menckenius, Hanckius, Gryphius, Iac. Richardus, Rudolph. Cappellus, et, qui longe superiori loco nominandus erat, Sam. Stryckius, ac plures alii: tum Henricus Frisius, Nic, Gersdorfius, Lynckerus Danckelmanni, L. Baro de Limbach, Legatus Hannoveranus, pluresque, qui in Comitiis Reginospurgi legationes obeunt: amplius Iacobi, Reinhardus, Vaechtlerus, ipse quoque Sereniss, Princeps Pater et Illustr. Imperii Comes iunior, Valdeccii, et, qui horum omnium primus erat appellandus, Serenissimus Princeps Saxo-Vinariensis, Velelmus Ernestus. Epistolarum vero, quas ediderat, primam, et omnium, quas scripserat, ultimam, paucis ante obitum diebus dedit ad Ioannem Georgium Boernerum, I. C. Illustrem, magnaeque in Aulae Regiae consilio, atque in summo Senatu Ecclesiastico, amplitudinis, et auctoritatis, suum aeque, ac nostratis Academiae, Patronum, casu commemoratione non indigno, cum in huius cultu er acquievisse vivus, et emori potissimum voluisse, videatur. Extant passim indicia, atque in rebus factisque Longini comparent, quibus ei prudentiae auctoritatis, humanitatis, temperantiae, industriae, laborumque patientiae, fortitudinis, pluriumque laus virtutum, confirmatur. Quae quidem cuncta ita conveniunt in Conradum, ut vera, neque inani superstitione infucata, religio,

qua hic DEVM veneratus est, non conveniat in illum, qui laudat quidem Moysen, ut Porphyrius, et ante hunc Diodorus, verum, sicut multa persvadent, nec salutari metitur usu, nec sequitur: contra, quam Conradus, in promissi datique divinitus Vindicis innixus fiducia, nullas inferni Angvis insidias reformidavit, sacrarumque tabularum, quas iussu divino proposuerat DEI servus, legem tota mente contemplari, ex eaque componendi moris et animi regulam petere, simul et spectare communis naturae fragilitatem solitus, non ut ille, ad virtutis suae perfectlionisque praesidium, sed ad maioris coelestisque meriti praesidium se recepit, et officium, quod erat Numini praestandum, sancte integreque, quoad licebat homini, et constanter persolvit. DEI sane fretus auxilio, formidolosis temporibus, quibus impetum in Saxoniam facturus dicebatur externus populus, et quibus rebus suis, quoad poterant, consulebant omnes, ille, securus omnis periculi, quod omnes mirabantur, relicta, qua nihil carius habebat, Bibliotheca, Hamburgum, libros e supellectile Gudiana emptum, proficiscebatur, et occupata iam Vitemberga, pluribus de periculo monitus literis, revocari tamen non poterat, tantisper dum conata perficeret, et, sepositis ad submittendum Codicibus, rediret. Habebat non minus, atque alii, famae, nec sane minus rei, fortasse plus in scribendo elegantiae, ac plus, quod sciamus, in pluribus studiis usus et cognitionis, ut posset eosdem, quos illi, consequi honores, nisi satius duxisset cum religione animi

constantiam exaequare, uti professus est Principi, in cuius terris natus erat, atque ad quem Roma scribit. Hic, inquit, et alibi amplae mihi conditiones offeruntur, sed memor dicti Celsitudinis tuae, si cumulatissmae opes, et regna mundi, offerantur, nihil me deducat, vel mutavit. Infelix consilium, cuius culpam in Longinum capta contulit Zenobia, illius prudentiae laudem, ut putant quidam, contaminavit, quod se Reginamque evertit, contra quam Conradus ea in rebus suscipiendis, et procurandis, usus est cautione, ut ne quid moliretur atque ageret, cuius eum facti poenitere posser. Quam quidem rationem vivendi commendavitaliis, et exemplis recte factorum diligenter expressit, tantoque ampliorem gloriam ex consulatu Academico iterum gesto, et ex Decurionis munere, quod sextum administravit in Ordine suo, retulit, et Patribus Civibusque percarus ac summo loco habitus fuir, ut, concordibus Academiae suffragiis, non solum adhiberetur negotiis, quae in scribendo dicendoque moratum accuratumque postulant iudicium, sed etiam, inter alios, ad Sacri secularis, quod instabat Academiae, caussam apud perillustres viros agendam, et alio tempore plura alibi curanda, publice mitteretur. Nolo referre exempla auctoritatis, quac apud omnes, literis non infestos, in altissimo quoque fortunae et dignitatis gradu collocatos, pondus habuit, et quae in oculis animisque omnium adhuc inhaeret: tantae alioquin, ut ei, in circulos philosophandi disserendique venienti, Musarum concio,

pariter ac Gallo illi Virgiliano, ac potius ipsi Virgilio, assurgeret, et forte praesentem spectantemque, ut illum, veneraretur populus, ac populari iam, vel rudis ipsius vulgi, consvetudine, cum hic nominaretur vir doctus, Schurzfleischius in primis, ut Romae quondam Tacitus Pliniusque, intelligeretur. Omitto mansvetudinem moris, qua deerat nemini, nisi, qui ea male uteretur: praetereo continentiam animi et abstinentiam, quibus spernebat illecebras, et velut medicina ad arcendos depellendosque morbos utebatur, alioquin a sanctitate matrimonii et consilio ducendae uxoris, cum iunior esset, non alienus, sed, nescio, quo casu, ac potius, si novimus virum, studiorum curis, ne alia cogitaret, impeditus, et, servata coelibatus integritate, ut ille pugnae Leuctricae memoriam, sic ampliflcandae doctrinae gloriam, in loco filiae, paterna caritate curaque complexus. Vt tamen, qui mirati sunt Schurzfleischium, intelligant omnes, quam non compreissis manibus sedendum, et in utramvis aurem dormiendum sit non mediocris scientiae cupidis, tacitus praeterire non possum patientiam tolerantiamque laborum, qua Didymum quendam Alexandrinum, senex etiam, reddere visus est, talem ac tantam, ut, cum interdiu vel scholis, in vario seligendae et enucleandae doctrinae argumento, habendis, vel salutationibus peregrinantium, quibus nullus fere dies vacabat, vel epistolis accipiendis, atque ad complures, in diversis Europae partibus, reddendis, vel consiliis, in rationibus proficiendi, familiaribus amicisque dandis,

vel eundo in Senatum Academiae, et dicendo sententiam, vel aliis pluribus et crebrioribus negotiis tempus, studiis domesticis et provectioribus impertiendum, eximeretur: Conradum, sciamus, non cum aliis quietem cepisse, sed, dormientibus iis vigilasse, et lucubrando illud diurni profectus detrimentum reconcinnasse, vigiliisque nocturnos vigiles, antelucana vero opera messores et opifices, ipsumque Demosthenem superasse. Solebat au tem fere, quae vel olim vincta, vel adhuc soluta numeris oratione publice, saepius etiam privatim et diligentius scribenda essent, ea in tempus tam serum quidem, otio tamen rerum ad commentandum, ut rebatur, aptius, differre, et minutioribus schedis, quas excudendas porrigebat, partiri quidem laborem coeptum, acri tamen tenacique cogitatione contextum commentationis, animo iam informatae, ut Plotinum laudat Porphyrius, nihil interrumpere, neque aliquo sententiae hiatu violare. Animum praeclare factorum conscientia fultum, eoque magnum et excelsum, quem norunt omnes et mirati sunt, publicorum quidem malorum sensus identidem tangebat, et laborantis; ac periclitantis Europae, libertas in discrimen adducta, plus quam alius minoris vel prudentiae, vel ad Germani nominis gloriam propensionis, privatus sua putaverit interesse, solicitum habebat spes tamen in bonitate iustiaque causae, sociorumque consiliis et armis, innixa sustentabat semper, et laureatae recreabant literae, quasique novo quodam succo. imbutum, confirmabant: nullus vero

privatorum casuum, si discesseris a sensu pietatis atque ab amore Bibliothecae, infringebat dolor, sicut ipse profitebatur sententia, quam, Tullianae artis exemplo scriptam, amicis memoriae ac benevolentiae tesseram dare solebat: Vnus est huins vitae fluctuantis et turbidae portus, eventurae contemnere, stare fidenter aperte tela fortunac adverso pectore excipere, non latitantem, nec tergiversantem. Facessat a gravitate Schurzfleischiana levitas moris, nec tamen asperi et difficilis acerbitas ingenii svavitatem vivendi minuat, qua curas molestiasque, ubi potuit a libris abstrahi, sic temperavit ille, ut invitaret alios ad hilarius et lautius vivendum, et invitatus ab aliis, magno videntium audientiumque gaudio, veniret, salibusque Socraticis ac iocis condiret quidem sermonem, et convivantes recrearet, aliud tamen agendo sparsis doctrinae seminibus ac floribus, erudiret quoque, admirationemque uberrimae, et altissimae scientiae, obsequio et modestia commendaret et invidia liberaret, eaque prudentia, qui omnium opinione magnus accesserat, maior tamen discederet, et tam docti, quam urbani, et elegantis, hominis laudem ex convivio referret, satisfacturus omnibus Athenaei Deipnosophistis, et Longini, cum eruditis Platonia celebrantis, institutum secutus. Quo nomine percarus fuit immortalis memoriae Iureconsulto, Casparo Zieglero, inter cetera severioris doctrinae ornamenta, elegantissimo omnis leporis magistro, et plane Gratiarum manibus facto, ab eoque exemplum moris prudenter fingendi, petiit,

et, quod saepenumero fassus est, alia plura, et potiora, in convictu didicit, praesertim cum simul adessent Thomasius, Dassovius, Knorrius, praestanti scientia viri, et inter exteros eruditionis caussa versati, qui non tam corpus epulis curare, quam sermonibus fructuosis et exquisitis animum pascere solerent. Testis est omni venustate cultior, idemque omni severitate gravior, Illustris Sam. Stryckius, qui habuit in deliciis Schurzfleischium, amavitque cultus et laudavit laudatus, et convictoris tam docti observantia, collocutione, et consvetudine delectatus est, domique in Bibliothecam abditum desideravit, et arcessi iussit, hoc autem memoris observantisque animi monimentum habuit ab illo, ut instruendi ingenii, et expoliendi moris, arte prudentiaque excellere diceretur. Plura, et maiora, dicant iudicia Principum, aliorumque Perillustrium, et amplitudine maximorum, ad quorum convictum vel admissus, vel magno saepe studio requisitus, eius, quod deceat, probe memor fuit, tristitiam tamen moris hilaritate, quam locus tempusque poposcerat, mitigavit, et doctrinam subinde magis non retinuit neque invidit, quam ostentavit, et eruditis cogitationibus excultus, erudite, ubi ne putaverat quidem, disseruit, artificum more, quibus nihil vel facilius, vel iucundius est, quam ex arte sua loqui, nihil contra difficilius videtur, quam in sermone nihil meminisse illarum rerum, quibus innutriti sunt, planeque occupati. Tantus, et tam capax divini humanique decoris, animus domicilium,

quod incoleret, nescio quam amplum, magnificum, et regium, requirere videbatur, nactus nihilo minus corpus, non deforme illud quidem, et quod oris habitu pudorem quendam ingenuum honestatemque, et oculorum vigore mentis aciem proderet ac testaretur, sed parvum et tenue, artuum tamen laterumque robore firmum, et membrorum habilitate ad usus agendi peropportunum. Vt vita Cato, sic vita et oratione Schurzfleischius esse, dicamus plura, audiri, legi, expendi, intelligi, quam videri malebat. Puer morbis tentatus, procedente deinceps aetate, valetudinis vitium temperantia correxit, eaque commoda et prospera usus, graves continentesque studiorum labores, tot itinerum difficultates, curas molestiasque, quibus saepius eum fortunae temporumque rationes implicuerunt, sustinuit: si quid timeret mali, propulsavit inedia, naturaeque bonitati et viribus medendi partes reliquit, medicinae tam insvetus, ut, cum proximo ante obitum mense aliquid sumeret, idem citius, ac sumtum erat, eiiceretur. Nihil voluptati, quae corpus debilitat, effoetumque senectuti tradit, unquam tribuit, nec vero, inter continuatas studiorum operas, se, quantum satis erat occupationibus relaxavit, laboribus nihilominus non defatigari, sed confirmari, visus est quoad triennio proximo, attritis paullatim viribus, non cessit quidem labori, nedum succubuit, superioris tamen detrimentum sanitatis cepit, et dissimulavit magis ac sprevit, quam non sensit, vel quod curru, quo Vinariam vehebatur, excuteretur

in itinere, vel quod aegritudinem animi ex furto numorumque iactura, in caussa et damno Bibliothecae, suscepisset, vel quod nuper de altiori et praccipiti gradu, cum priori animo, non pari tamen gentuum nervorumque firmitudine, more nihilo secius suo festinans, descenderet, fallente vestigio, gravi casu prolaberetur, vel quod tot annorum vigiliis studiorumque curis, et ipso senio, cuius tamen nullam in curando corpore rationem habebat, sensim frangeretur, vel demum quod singulae hae caussae afferrent aliquid damni, unde, collatis in unum incommodis, robur quamlibet magnum et solidum convelleretur. Parum laborabat de corpore, qui referret ad animum cuncta, sed tanto facilius hostis, qui contemnebatur, insidebat in visceribus, lateque diffusus, paulatim succum et sangvinem corrumpebat, ut, aetate provecta, nullus remedio locus esset, quo fons aquae intercutis obstrueretur. Cuius quidem mali vis apparuit proximo, quod mortem eius antecessit, octiduo, cum femur utrumque gravius intumuit, eoque tumore altius elato, infimi ventris partes correptae sunt, bene nihilo secius aegroto sperante, cui meliora cuncta naturae firmitas pollicebatur. Subdiffidentihus tamen, qui aderant, aliis, praeter ceteros in partes vocatus est Paullus Godosredus Sperlingius, Doctor Publicus, et Archiater Anhaltino-Servestanus, Artis suae usu praestantiaque, dignitate, ac meritis, Amplissimus, qui pro salute Collegae, sibi coniunctissimi, omni ope, cura, consilioque annisus, morbum iam inveteratum

omni remedio maiorem et graviorem esse intellexit, atque invitissimus denuntiavit. Aegrotus cum, deficientibus iam viribus, obstructaque alvo, nihil cibi caperet, sopore quoque opprimeretur, quem respiratio difficilis cum suffocatione insequebatur, et pluribus iam propioribusque submonitus indiciis, cogitarione praeciperet, quo res esser loco, eam, utcunque caderet, arbitrio summi Numinis permisit, animoque ad venerationem imperii divini composito, curatorem animae, qui crebrius iam affuerat, Virum Maxime Reverendum, et vita doctrinaque Probatissimum, L. Ioannem Hieronymum de Wedig voluit invitatum, quicum, remisso iamdudum caducis nuntio, contemplatus aeterna, divinae consolationis momenta excepit animo et reposuit, eoque refectus et confirmatus colloquio, et paullo ante, quam vitam finiret, solemni sacrae formulae ritu consecratus, ad ultimum Nonis Quinctilibus, ab hora quincta vespertina, in medio comprecantium, hymnosque concinentium coetu, in salutari, sine quo nemini quidquam spei reliquum esse noverat, Servatoris merito ab omnibus, quibus perfunctus est, laboribus, molestiisque, morte somno similima acquievit, annos natus, nisi vitae spatio quatuor menses defuissent, septem et sexaginta, et fraternae coniunctionis fidem, quam in Io. Antonio experiri fatum non siverat, ac potius filii pietatem expertus in Fratre iisdem gradibus ad laudis fastigium enitente, Henrico Leonardo, Bibliothecae, fortunarumque omnium, herede

dignissimo, cuius virtutibus nobilissimis, et doctrinae praesidiis, factae memoriam iacturae non parum consolamur. Adeste iam, CIVES, et nobiscum lacrymate casum, quem Orbis, doctrinarum luce collustratus, luget, et complorate Longinum vestratem, quem non, ut illum, inconsultus animi impetus obiecit hosti, sed egregium bene de vobis literisque merendi studium in ipsum vitae discrimen adduxit, non vis ferri, iniurias ulciscentis, perculit, sed operosi laboris contentio exhausit, et nullis restingvendus molestiis ardor ornandi decus publicum afflixit ac prostravit. Tanto doctrinae abundantis damno, quo vobis opulentissima, aperta cunctis et exposita, et, quod caput est acceptae cladis, Longini cuiusdam, aut Varroniano loquens ore, eripitur Bibliotheca, et ingenii lumen extingvitur: edoceri tandem vos sinite, quam male frustraque requiratur disciplina, ubi de medio atque ex oculis est iam sublata, tamque efficaci, quod omnes commovit, et illustri, quod omnes perturbavit, exemplo commoniti, mature discite artem bene beateque non vivendi tantum, sed etiam moriendi, cum intelligatis, esse immortalibus quoque viris moriendum. Ite, demisso capite moerentes afflictique exequias, et Doctoris vestri, Artis suae, qua vixit aetate, facile principis, sanctis Manibus id date, ut hodierno die, a meridie, Hora I. funus ex aedibus, quas, ut publicam nitidissimi cultus scholam, frequentia vestra celebrare solebatis, strauchianis celebri et plena dignitatis

pompa frequentes deducatis: primum quidem in Aedem Marianam, ubi funebri concione memoriam desideratae virtutis recolet Venerabilis Chrysostomus nostras, CASPAR LOESCHERVS, immortalibus meritis omnia maximae laudis spatia iamdudum emensus: tum, factis rite sacris, isthinc in Templum Arci coniunctum. Ibi vero Praeceptoris quondam sui, nunc Collegae Desideratissimi, eiusdemque viri, qui antea Calovios Meisnerosque dissertissima oratione pro rostris laudavit, et qui in augusto hoc loco ob laboris pro incremento Academiae sumti meritum sanctissimae quietis perfugium habet: ornamenta, et incommodum, quod in communem literarum caussam ex hoc tristissimo fatalique profectum est casu, tum vero et rationem DEI, qui magnos doctores indignis iratus auferre solet, religione placandi, rerum momentis gravi, ad commendandam virtutis imitationem praestanti, atque ad Schurzfleischiani artem delectus Ornatissima, et vestra omnium attentione dignissima ratione exponet, eademque opera memoris documentum auditoris, multo, quam Porphyrius erga Longinum, nobilius, dabit GOTTLIEB WERNSDORFIVS, Doctor et Professor Theologus, Alumnorumque Saxonicorum Ephorus, sanictitate muneris, excellentia doctrinae, meritorumque amplitudine ac fama summopere reverendus et celebratus. Quod pie ut faciatis, obtestamur Vos per cumulatissima summi, qui coelo receptus est, Viri merita, idemque et grati

lex animi iubet, et postulat honos amplissimi moestissimique Fratris, Collegae observandi, clarissimis meritis habendus, quem, acerbissimo dolore perculsum, ut DEVS ex moerore recreet, et Academiae, viros, qui damnum sarciant, requirenti, salvum, ac, squalore rebusque adversis cum secundis prosperisque commutatis, florentem, praestet, Divino, quod unum sanaverit acceptum vulnus, Numini nobiscum per sancte supplicate. P. P. Dom. VII. Trinit. A. R. G. 1708.

SEMPITERNA ILLVSTRIS INTER SAXONAS POLYHISTORIS C. S. SCHVRZFLEISCHII, MEMORIA, SNEEBERGENSIBVS SVIS COMMENDATA A M. IOANNE DOPPERTO, Rect. Scholae.

QVi annus fatalis extitit Ecclesiae, sacroque Ordini letalia inflixit vulnera, idem fatalis fuit florentissimis Academiis, et universo litteratorum coetui: planctus rostra et pulpite complevit, Principumque penetralia tetigi, moerores et lamentationes undique aurem feriunt, ipsumque coelum, et altissima Parnassi iuga transcendunt. Theologorum Princeps, aeternum veneraudi Ordinis decus, omniumque afflictorum tutissimum asylum, alterque nostri temporis Nazianzenus,

SAMVEL BENEDICTVS CARPZOVIVS, lugendo fato praecessit, quem statim sub amplissimi muneris auspicium excepit non minoris famae prudentiaeque Theologus, Chrysostomi compellatione merito condignus, sempiternum Lipsiensis Academiae et aulae ornamentum, GOTTLOB FRIDERICVS SEELIGMANNVS: inter Gallos Cl. MABILLONIVS, et inter Saxonas TENZELIVS et CELLARIVS, duo illustres Polyhistores, idem Parcarum fatum persenserunt, a qua rabie mortisque inclementia Sudetium iuga in percelebri oratore sacro Sneeb. CHRISTIANO AMOSO BVRHERO, exemta minus fuere. Saecula deplorabunt casus funestos, damnaque et ruinas recensebunt annales, iugis eaque perennis posteritatis memoria ictus notabit mortiferos, et praeter ceteros hunc annum nefandi elogio mactabit. Verba rebus deficiunt, nec animus, lacrymarum pelago immersus, planctum satis expromere potest, quem ex tot magnorum virorum clade percepit, et, dum vulnus paullatim conerescere videbatur, ecce repentino, Musisque adverso casu refricatur, prorsusque novo ulcere stimulatur. Vellem, ut Musae mihi concederent, sacri silentii horrore luctum contegere, qui animum coquit et angit, ad exemplum pictoris illius, in sua arte excellentis, et uberi ingenii vena redundantis, de quo antiquitas commemorabat, quod velo obumbraverit, quod penicillo accurate et ex arte exaequare desperabat: enimvero pietas in magnum Praeceptorem, et aeterna, in rem literariam merita,

sanctaque in Parentem filii propensio, obstant, quo minus obmutescat oratio, et ad ingratam silentii legem redigatur. Ciceronis in dicendo abundantiam, Demosthenisque subtilitatem requirerent omnino summi Polyhistoris, cui iamiam paucis supremum humanitatis officium persolvo, merita, non meam in esserendo insantiam: at, cum animum tristitia, depressum soletur ac erigat, quod in arduis rebus nudus conatus, licet infra merita collocetur, et voluntati haudquaquam respondeat, iustam apud probos honestosque viros laudem inveniat, labenti, sub admirationis onere benevola lectoris mens veniam impertietur. Celeberrimus et in vasto mundi theatro notissimus est SCHVRZFLEISCHIVS, quem iustis lacrimis deploro, et quem ipse doctrinae ac delicatae eruditionis parens, Apollo, post iusta desiderat: Polyhistor, seu ultima antiquitatis rudera, seu martia belli facinora, seu exoptatae pacis ornamenta, seu denique universum doctrinarum et disciplinarum orbem considero, scientiae incredibilis, iudicii admirabilis, ac memoriae paene divinae, prorsusque communem mortalium conditionem excedentis. Hunc literarum heroem, divinum politioris doctrinae oraculum, omnisque Latini Graecique nitoris Dictatorem, saeculi sui Livium, alterumque prudentia historias factaque Aularum ac Heroum contexendi Thuanum, felicissima ingeniorum effictrix Vestphalia protulit, quae ante illum viros peperit virture et doctrina excellentes, et ad disciplinarum, virtutum, doctrinarum morumque

honestatem, ac artium decora peraptos. Flecto in praesens orationem ad Arnoldum de Vesalia, Hermannum Buschium, Goclenium, Rivium, Glandorpium, Burenum et Hermannum Bonnum, qui venerabili Antistiris auctoritate Lubecae sacris praefuit, coetumque DEO coactum cum luculenta pietatis, doctrinae, morum integritatis, sapientiae ac eloquentiae laude diu gubernavit. Haec est inclyta illa natio, quae primum in Germania studia elegantiora ad pristinum Latii morem composuit, et cum Italis, Gallis Britonibusque, in arenam pugnandique palaestram conscendit, quae dedit eruditis Rodolphum Agricolam, Rodolphum Langium, nobili stemmate satum, Alexandrum Hegium, Daventriensis scholae moderatorem et antesignanum, qui, velut alter Apelles, effinxit immortalis memoriae virum, Erasimum Roterodamum, Io. Murmellium, Hermannum Buschium, Timannum Camenerum, doctorem Monasterii ante Fanaticorum tumultus felicem, quae in lucem eduxit Ludoicum Dringebergium, Selestadii fabricantem praeclaros Musarum Doctores, et communes doctrinarum Patronos, Iacobum Vimphelingium, Io. Capnionem, Conradum Celtem, Beatum Rhenanum, Erasmo arctiore amicitiae nexu devinctum, Stabium, Dalburgium, illustrissimos Furstenbergios, familiam Thonnickerianam, in Sudetibus nostris DEI nutu adhue florentem, multisque Ecelesiae ac fori luminibus distinctam, et alios complures, quorum merita praedicant scholae, et doctrinas prudentiamque templa et fora

extollunt. Ad tot tantorumque virorum exemplar SAMVELIS animus supra fortunam elatus, mens ad ipsam immortalitatem erecta, capacissimum omnium artium ac scientiarum ingenium, dies noctesque posteritatis gloria concitabatur, qui conatus heroa ingenia a rebus caducis abstrahit, et ex pulvere ac sordibus extrahit, et matura adhuc aetate fatali quadam et occulta lege ad magna, et in mundo stuporem excitantia, impellit. Stimulos honorum, boni ac iusti normam, doctrinarum semina, ipsamque immortalitatis palmam, non percepit a vulgari ludimagistro, non ab homine, levi mercede constructo, sed a parente, omni eruditionis apparatu instructo, scholaeque Corbacensis lumine, quod aedificium, affabre erectum, magis perpoliverunt inter Hassos Io. Conradus Dieterichus, et Iacobus Le Bleu, uterque politices et historiarum notitia praestans, nominisque fama eminens, qui in Saxonum Parnassis fastigium imposuerunt Cl, Polyhistores, Rappoltus, Thomasius et percelebris Gedanensium Theologus, Aegidius Strauchius, cui universam matheseos cognitionem, praecipue abstrusam temporis rationem, ad Petavii, Scaligeri ac Labbei modum effictam, grata mente refert acceptam. Cum Vitembergae commoraretur Schurzfleischius, non genio indulsit, et, pro consveto more, uni studiorum generi operas addixit, sed mens divinitate correpta latius evagabatur, et coneitato gressu ad ultimas antiquitates, gentiumque origines excurrebat, et ad elegantiora concinnaque Latii decoratendebat

ipsamque seientiarum matrem, et quasifontem, Graeciam recludebat, praetermissis Grammaticorum tricis, nisi quas sibi a poetarum lectione formaret, suoque scopo peraptas iudicaret Tunc temporis inclytum maximeque pervulgatum fuit Ziegleri nomen, cui fasces in legum peritia doctores libenter submittebant, sub hoc amplo iuris sacerdote, hospiteque gravi ita vixit SAMVEL, ut iucunditatem humanioris doctrinae cum legum collatione dispartiretur, eiusque commendationem ad Aulam, et perillustrem Heroem in toga, Henricum a Frisen, edito prius illustri specimine, et vel exquisitissimos saeculi viros, iusta liberaque censura notante, firmamque mentis propensionem in ipso doctoris publici munere, ad tumulum usque experiretur. At, ne schurzfleischianae menti quicquam deesset, ipsos Orientis fontes adiit, ac Theologorum scripta, Patrum praecipue antiquiorum, et Ecclesiae annales, improba cura serutatus est, magnamque iniecit Calovio et Meisnero sui admirationem, quorum alterum ob venerabilem Antistitis auctoritasem, graviratem in dicendo, constantiam adversarios refellendi, ardoremque singulare contra novas in Ecelefia opiniones, alterum vero ob prudentiam, mores compositos, mentem tranquillam, eruditionem excellemem et elegantem, et subtile discernendi genus, magna veneratione suspexit. Animum a Mezentiis prorsus habuit alienum, nullumque genus hominum magis odio prosecutus est, quam DEI sacrorumque contemtores: superstiones cultusque inania

fugiebat, caerimonias autem ab antiquis Ecclesiae temporibus observatas laudabat, inque plebis gratiam conservandas esse, semper svadebat. Qui iamiam intra penetralia domestica, et in poetarum ultimisque omnium gentium thesauris, universum terrarum orbem mente ac cogitationibus perlustraverat, is ipse, Vlysseo conatu peregrinandi desiderio tactus, multas urbes ac regiones peragravit, et plurimorum hominum in Europa mores ac instituta penitus cognovit: Batavorum Athenaea, illustres ibidem eruditionis Atlantes, et urbes, nitore commerciisque enitentes, visitavit; Britonum saevam ac inconstantem mentem, et inusitatam Isaaci Vossii eruditionem, propius conspexit; Gallorum fluxos mores ac levitatem, Valesiorumque facilitatem, Lutetiae animad vertit; Italorum fraudes, et callidas decipiendi, exterisque illudendi, astutias expertus est; ubique celeberrimos viros, et abstrusa bibliothecarum scrinia, codicesque inspexit, indeque ingentem doctrinae thesaurum sibi collegit, domumque reportavit. In itinere innotuit Principibus, summisque mundi Rectoribus, et, dum Vindobonae esset, illustris Lambecii commendatione ad ipsum Augustum invictissimi et gloriosissimi Leopoldi alloquium quam clementissime pervenit, cui ex vetusto Murensi Chronico origines Habspurgicas explnavit, ab eoque deinde binis epistolis honoratus fuit. Florentissima Venetorum Respublica ad Amplissimum et Illustrissimum Senatus sui consessum SCHVRZFLEISCHIVM admisit, eiusque eruditam, omnique

prudentia conditam allocutionem benevola auscultatione excepit: Cosmus Florentiae, ex innata Mediceorum erga litteratos benevolentia, et elogio percelebris Magliabechii, eum audivit, suamque operam desideravit: ipse Innocentius XI. CONRADVM, comitibus Norisio, Schelstrateno et Fabretto, vidit: Invictissimus Prussorum Fridericus, Serenissimus Virtembergensium Dux, illustres ac praepotentes Batavorum Ordines, eum, secum commorandi gratia, solicitarunt, haudquaquam tamen expugnarunt. Amor in suam Vitembergam Saxoniamque praevaluit, eumque clementissimum Saxoniae Ducis Vinariensis, generosi Doctorum litterarumque Maecenatis, mandatum flexit, cuius Aula eo acerbius luctuosum SCHVRZFLEISCHII fatum perferet, quo flagrantiore desiderio subinde eius praesentiam, et exoptata in studiorum incrementis consilia desideravit, et in posterum quoque desiderabit. Tot tantaque solidae eruditionis ornamenta conciderunt cum Schurzfleischio, qui Fratri exoptato, Nominisque felici propagatori, sectatoribus et defensoribus, auditoribus prostratis, et in universum eruditis, perpetuum desiderium reliquit, cuius obitu silent Musae, Eloquentia obmutescit, Mathesis, Grammatica, Poesis et Historia, expallescunt, ac divina sapientia, Hippocrates et Papinianus, universa antiquitas, curiosum numerum studium, quin ipse Livius, Sleidanus et Thuanus, et tot mutua inter saeculi ornamenta litterarum commercia, lacrimas effundunt, lamentantur, et sine

solatii aucupio iacturam Academiae perdilectae, et totius Parnassi, deplorant. Profecto difficile est verbis enarrare, quid CONRADVS ignoraverit, quid vero et quantum sciverit, multo adhuc difficilius est iusta verborum serie enarrare. De Democrito Abderite, Philosopho, Quinquertione dicto, refert vetustas, quod quinque Philosophiae partes, naturam scilicet, morum scientiam, Mathesin ac liberalium disciplinarum complexum, omnium denique artium rationes optime, calluerit; verum et hunc SCHVRZFLEISCHIVS, et si qui alii ob multiplicem doctrinarum apparatum clari in mundo extiterunt, non modo exaequavit, sed etiam longissimo intervallo, et multis parasangis post se dereliquit. Monimenta gloriam SCHVRZFLEISCHIANI nominis propagabunt, et serae posteritatis memoriae commendabunt: CONRADI merita erunt in ore et mente Europae cultioris; Nominis magnitudo, pervadet orbem, et nulla temporum vastitate unquam oblivione, aut perversis calumniantium obtrectationibus conficietur. Praeclarus et Venerandus in Sudetibus sacrorum, et omnis elegantioris doctrinae sacerdos, Vrbanus Gothofredus Siberus, et ego, in Te, CONRADE SAMVEL, Danielis Heinsii verba, quibus olim manes beati Iosephi Iusti Scaligeri in tumulo compellavit, coniicimus: Quod si quicquam cogitationum humanarum in Te est relictum, si tuorum curam adhuc geris, si qui te Parentis et Praeceptoris loco semper coluerunt, quos tu filios merito vocare solebas, si nostri, nostri, inquam, meminisse

adhuc potes, o Pater, accipe postremum hoc munus, quod cum vitae nostrae acerbitate, cum sordibus et gemitu, a nobis tibi offertur. Nos, orbi optimo parente, praeceptore destituti, iucundissimo omnium studiorum teste ac patrono privati, inter litterarum Patronos, hostesque sapientiae, ac propudia generis humani, strenue pergamus, donec Tecum aliquando, et cum ipsa aeternitate, coniungamur. Vos autem, Candidati nobiles, litterarum fama clari, prudentiae ac virtutum laude in nostris oris noti, capite hoc magnum magni Polyhistoris exemplum, et ad id vestram studendi, informandi ac eloquendi rationem componite, meritaque Patronorum florentis Sneebergae concinnis sermonibus, et Schurzfleischiano acumine dicendique flumine solenniter efferte. Maecenates nostri summi, et Ephori huius scholae gravissimi, eo libentius frequentes comparebunt, locumque invitationi obsequiosae, meritisque SCHVRZFLEISCHII concedent, quo luculentiora in scholam suam, publicosque docendi magistros documenta, hucusque ediderunt, suamque in Musas benevolentiam, auctoritatem contra lividorum obtrectationes, laudabilem in aedificii nitorem industriam, felix promtumque auspicium in novum bibliothecae sacrarium, cum Civitatis suae splendore, et diuturna nobilium nominum gloria, ipsis Musis applaudentibus, significaverunt. P. P. Dominica VII. post Festum Trinit. A. Dionysiani 1708.