CAMENA Early Modern Latin Texts

EPISTOLARVM PHILOSOPHICARVM: MEDICINALIVM, AC CHYMICARVM a Summis nostrae Aetatis Philosophis ac Medicis Exaratarum, VOLVMEN; Opus, cum ob remediorum saluberrimorum copiam; tum ob variam doctrinam, ac varij generis difficilium et obscurarum quaestionum explicationum, non solum Medicis; verumetiam Philosophis admodum vtile, ac necessarium. Additio ELENCHO rerum omnium notatu dignissimarum refertissimo. Nunc primum labore, ac industria LAVRENTII SCHOLZII a Rosenaw Medicinae Doctoris, isto modo foras datum. [gap: illustration] FRANCOFVRTI AD MOENVM, APVD ANDREAE WECHELI HAEREDES, CLAVDIVM MARNIVM ET IOAN. AVBRIVM. Cum priuilegio Caesa. Majest. ad annos Decem. M. D. IIC.

GENEROSIS, MAGNIFICIS, NOBILISS. Q. VIRIS, DN. SIGISMVNDO A ZEDLITZ, in Neukirch, Cratzkaw, Steinberg, Niederionsdorff, etc. DN. MAXIMILIANO A KNOBELSDORF, in Ruckersdorff, Arnsdorff, etc. Capitaneo Schwibusiensi, etc. DN. NICOLAO A BVRGHAVS, in Stolz, Seiffersdorff, Schiltberg, Girsdorff, Polnisch Neudorff. etc.

PATRONIS SVIS PERPETVA FIDE ET OBSERVANTIA COLENDIS, CAMERAE CAESAREAE PER VTRAMQ. SILESIAN IN REGIA VRATISL. PRAEFECT. AC MODERATORIB. OMNIB. AC SINGVLIS, RODOLPHO II. AVGVSTO ROMANOR. IMP. OB LAVDEM FIDEI AC INTEGRITATIS IN REB. GRAVISS. DOMI FORISQ. SPECTATAE SINGVLAREM,

ACCEPTISS. CONSILIARII VIRTVTE, PRVDENTIA, DOCTRINA, RERVMQ. VSV PRAESTANTISS. HOCCE EPISTOLARVM PHILOSOPHICAR. MEDICINAL. AC CHYMICAR. VOLVMEN, REMEDIIS SALVBERR. FOVENDAE SANITATIS INSTRVCTISS. LAVRENTIVS SCHOLZIVS A ROSENAW, MED. DOCTOR, PVBL. BONI CVPIDVS, SVI ERGA PATRIAM STVDII SYMBOL. SVAE ERGA EOSDEM OBSERVANTIAE TESTIMON. L. M. Q. DEDICAT, CONSECRATQ.

LAVRENTIVS SCHOLZIVS A ROSENAW, MED. VRATISL. Omnibus Arti Medicae addictis [gap: Greek word(s)] ;

NE volumen istud Epistolarum Philosophicarum, Medicinalium, ac Chymicarum, [gap: Greek word(s)] in Medicinae studiosorum manus perueniat, libet mihi nonnihil Praefationis loco de vsu Epistolarum in medium adferre. Harum autem non minorem, quam Consiliorum Medicinalium vtilitatem esse, nulla, vt ego quidem iudico, probatione egere videtur. Vetus est ratio de Problemate proposito interrogare, disputare, ac percunctanti et sciscitanti respondere, quodque responsum est ad examen reuocare. Tales Epistolas, suo quodam iudicio, Rhetores in scholis Dialecticas, Erotematicas, et Didascalicas appellare consueuerunt. Estque hoc genus Epistolarum familiare quidem, at non vulgo, sed eruditorum saltem generi proprium. Hi enim vltro citroque missis literis de variis rebus, si quando, vel omnino dubitant, vel in sententiis inter se non prorsus conueniunt, disputare solent. Huius vel in CICERONE exemplum illud esse potest, cuius initium: Illuseras heri inter scyphos, etc. Item illa: Amo verecundiam, etc. Tales sunt, vt exempla alia non accersam, duae illustres illae de Eloquentia scriptae epistolae contrariae, vna FRANCISCI PICI MIRANDVLANI Comitis,

altera MELANCHTHONIS nostri, in scholis passim notae et celebres. Critici recentiores, quorum pene nimis est ferax nostrum seculum, quot non Epistolas de certorum locorum in autoribus lectione varia, ac restitutione ediderunt? Id si in minima, ac saepe nugatoria re, imo vocula, fieri concessum est, quid nobis in re Medica, si quid occurrat, quod nobis dubitationem iniiciat, faciendum esse existimabimus? AVERRHOES de seipso testatur, quod saepenumero per epistolas Amicorum absentium, quibuscunque de rebus visum fuisset, sententias explorare solitus fuerit. Extant quinetiam Epistolae multae cum veterum Theologorum Graecorum et Latinorum, tum aliorum quoque, inprimis vero duodecim illae nobiles PLATONIS, scriptoris grauissimi, vt taceam de iis, quas Princeps noster HIPPOCRATES scripsit, quoque in operibus eius leguntur? Porro a nostris etiam Recentioribus pro Artis nostrae illustratione plurimae iam in lucem emissae sunt, inter quas non postremum certe locum obtinent eruditissimae illae Epistolae IOH. MANARDI, NICOLAI MASSAE, ALOYSII MVNDELLAE, IOH. BAPT. THEODOSII, IOH. LANGII, CONRADI GESNERI, MATTHIOLI, IVLII ALEXANDRINI, HORATII AVGENII Professoris Patauini, et aliorum praeclarissimorum virorum, quae quam bonis rebus refertaesint, quantamque ipsis Lectoribus tum vtilitatem, tum delectationem adferant, meridiana luce clarius est. DVDITHIANAE literae, licet pleraeque dubitent, ac quaestiones moueant,

vt in hoc genere scriptor earum artificiosissimus fuit, quem, quaeso, non afficiunt? MERCVRIALIS vero summi viri, ac ERASTI, praestantis Medici, Epistolae quid aliud faciunt, quam vt de rebus grauissimis aliquid doceant? Tales CRATONIANAE quoque pleraeque sunt omnes, plurimum videlicet liberalis, et vtilis doctrinae continentes. Sed non libet hoc loco in harum laudes excurrere, ne meam potius qualemcumque operam, quam bonitatem Epistolarum, quae sese ipsae, me etiam silente, per se commendant, efferre velle videri possim. Ethaec quidem sunt, quae prooemij loco, vt beneuoli Lectores consilii mei rationem aliquo saltem modo cognoscerent, praemittenda esse duxi, quae vt eo animo, quo a me scripta sunt, accipiantur, et boni consulantur, maiorem in modum peto. Felicissime valete, LECTORES candidissimi, meque syncero animo haec Clarissimorum Virorum monumenta, multis, vt confido, vtilia, posteritati etiam, vt spero, et vt aequos rerum aestimatores iudicaturos confido, non ingrata futura, in hominum conspectum, et in luminis auras producentem, quod mutuo facietis, amate. Data Vratisl. ex Musaeo nostro die 30. Martij, Ann. redemptionis humanae 1598.

AD LAVRENTIVM SCHOLZIVM A ROSENAW, MED. VRATISL.

SARTHOLOMAEVS HVBNERVS, Phil. et Med. D. ac in Inclyta Erphordiensi Academia Professor ordinarius, etc.

ALIVD:

EPISTOLAE MEDICINALES

EPISTOLA I. ABRAHAM SEILER MEDICVS principis Bregensis, etc. Ioachimo Baudisio Med. S. D.

HABENT nonnunquam, clarissime vir, morbi eorumque symptomata, vt quotidiana testatur experientia, aliquid, praeter ideam propriam peculiare, quo ipsorum inuasiones exacerbantur. Hoc et regulares curationes, causas respicientes, denotant. Et sane verendum id in coniuge generosi N. N. vsu venire, quae singulari opera doctissimorum Medicorum restitui non potuit, symptomata in peius, vt literis significas, ruunt. Ne autem sus Mineruam videatur, hoc tibi praescribere, cum ipsemet, quod equidem lubens certis de causis fecissem, ad vos ob molem negociorum meorum recurrere [note: Epilepsia recidiua.] non possim, libuit. Epilepsiae siue per consensum, vel essentiam fuerint, et causis antecedentibus sublatis si recurrunt [gap: Greek word(s)] quae causa vel in substantia cerebri, vel in ventriculo, vel intestino colo, vel matrice, vel externo membro haeret. Vt autem auferri possit ad medicamenta factis vniuersalibus appropriata, vt vocant, recurrendum est, si talia excogitari possint. Et facile mihi persuadeo praeter cerebrum affectum, colon intestinum, ventriculum, et matricem consentire. [note: Experimentum quod in quadratura exhibendum.] Expertus sum saepenumero in epilepsia confirmata, si in quadratura, et in ipso paroxysmo praesentis medicamenti instar fabe exhibitum fuerit, quod milti etiam adultae aetatis libetati sint: quo et generosa domina sine molestia vti poterit, si tibi videbitur. Est mirificae efficae in concursu multarum causarum. Prospiciendum etiam ventriculo et matrici vnguentis minus odoratis et emplastris, ne euaporando sua excrementa cerebro communicent. Per interiora multis medicamentis, cum respuat, molestare non video ex vsu esse. Haec breuibus currente calamo ad te exarare volui, vt petitioni tuae satisfacerem. Habes enim me ad quaeuis officia tibi deuinctum. Dabantur Vratislauiae 13. Octob. an. 1570.

EPIST. II. ABRAHAM SEILER MEDICVS, etc. Ioachimo Baudisio Med. S. D.

AFFECTIONES, quibus nobilis vir molestatur, ex longo epatis vitio resultant. Coaceruat indies multas cruditates ex ocio et ingluuie. Ita enim comparatum est, quando aegri ad satietatem vsque corpus non replent, se frui inualetudine mediocri. Cum ignorent frugalitatem magnum esse vectigal sanitatis. Morbos exrepletione contractos curandos esse euacuatione nos non solum senex noster, sed quotidiana docet experientia. Cum ergo corpus scateat malis humorib. omnino commodis medicamentis euacuandum. Nota est mihi aegri natura, et corporis dispositio, imaginatur se pristinam posse acquirere valetudinem. Vtinam ars nostra et natura haec praestarent, vt senectus in adolescentiam commutaretur. Sed haec non sunt artis nostrae, verum vt affectiones, quas natura auxiliatrice pharmacia resarcire potest, Medicus solummodo subit. Ad impossibilia nemo obligatur. Ad corpus euacuandum vniuersaliter nihil commodius sarza, vt E. T. est sententia. Vsum ligni vereor in corporibus epate calidiori praeditis. Bene et feliciter vale. Dabantur raptim Vratislauiae 22. Septemb. anno 1578.

EPIST. III. ABRAHAM SEILER MEDICVS, etc. Paulo Closio, Physico Glac. S. D.

CONQVERITVR de febrili accessione [note: Tertianae Symptomata.] de tertio in tertium, cum ingenti capitis dolore, vigiliis, vomitu nonnunquam, cibi inappetentia, atque virium deiectione. Certum est in ventriculo, atque primis venis: cum vrina sit rubicundior, atque arenulae semper excernantur, aliquam haerere materiam, cum etiam aliquando vomitus accedat, quae fomes est febriculae [note: Remedia.] diuturnioris. Suaderem ergo vt die quietis de nodulo ex rhabarbaro infuso in vino haustum faceret, posset; aliquid cinnamomi [note: Haustus Chinae.] admisceri. Die vero inuasionis haustu ex radice Chinae propinarem (vel darem [note: Puluis zedoariae.] pulueris ex zedoaria, nuce condita, et caphura confecti [gap: sign for Drachme] j.) caperem [gap: sign for Uncia] [gap: sign for 1/2] . et cum [gap: Hebrew words] . iiij. aq. decoquerem ad medietatis casum, in fine aliquid ligni aloes iniicerem, vtpote [gap: sign for 1/2 Drachme] . deinde colaturam dulcorarem cum [gap: sign for Uncia] j. sacch. candi, de hac potione darem [gap: sign for Uncia] v. cum [note: Nodulus carpo applicaudus.] aliquot guttis aq. cinnamomi. Carpo quoque ante paroxysmum. adhiberem nodulos ex ruta, abrotano, saluia et bursa pastoris

confectos. Sunt autem madefaciendi in aceto vini. Quod si post vsum febris non remitteret, darem catapotia conciliatoris, quae aggregatiuae nuncupantur cum extract. [note: In dolore capitis. Epithema.] ellebori nigri 4. vel. 5. granis. Dolor capitis vt sopiatur posset epithema ex aquis plantag rosar. melil. hederae arboreae et verbenae applicari, cui aliquid aceti adiiciatur, vt vis melius pertranseat. Ventriculum quoque, vel vnguento aliquo, vel cerato [note: Experimentum.] roborarem. Expertus sum etiam si ante accessionem febrilem telae araneae cum vnguento populeonis incorporatae carpo et temporibus, vbi pulsus comprehenditur, appositae fuerint, multum contulisse. Bene vale, et me ama.

EPIST. IIII. ABRAHAM SEILER MEDICVS, etc. Paulo Closio Med. S. D.

INTELLEXI ex literis tuis coniugem [note: Tertiana notha.] istam nobilem febri tertiana notha laborare, et dolores in tensissimos circa vmbilicum, et in exterioribus in ipso paroxysmo multum molestiae adferre, atque vires deterere. Adhibita sunt commodissima secundum rationem medicamenta, verum cum malum non recedat post euacuationem electiuam, omnino mediam partem [note: Philonii ante paroxismum vsus.] philonii pixidi inclusi ante paroxysmum cum hostia praeberem. Hoc sane non solum ad febrem deturbandam, sed etiam dolores demulcendos commodum erit. Potest media quantitas vno bolo, vel ad summum duobus deglutiri. Neque negligerem fomentationes ex anodynis concinnatas, forma commoda esset, si sacculus conficeretur, et loco dolenti applicaretur. Dorsum inungerem infrigidante, cum non sentiat horrores insignes ante paroxysmum, ne materia fuliginosa nimium ad articulos decumbat. Magis per vrinam fluet, si iusculis aliquid radicum feniculi incoctum fuerit. Post philonii vsum omni [note: Succus plancaginis.] mane darem succi plantag. depurati cum vino non potenti, sed oligophoro [gap: sign for Uncia] j. Ita enim non solum apertionis habebitur ratio: sed etiam membris naturalibus robur addetur. Quantum ventriculus et epar solis aperientibus labefactetur, si ipsorum vpsus [note: Nimia apetientia nocia.] nimium continuatur, experientia abunde testatur. His si febris et dolor non remitterent, repeterem alteram partem philonii ante paroxysmum. Carpo etiam post euacuationem adhiberem nodulos ex abrotano, et aceto irroratos ante paroxysmum. Enemata plurimum conferrent si possit persuaderi. Vale.

EPIST. V. IDEM MELCHIORI LATOMO, Reip. Vratisl. Secretario. S.

QVOD hactenus ab eo tempore, quo in aedibus Ducis fuimus, colloqui tecum non licuit, fato id imputandum esse auguror. Siquidem Ducem nostrum, longo temporis spacio Vratislauiae degentem. sequi, cum tamen alias hoc onus invilissimis itineribus mihi imponatur, nulla datur occasio, vt tua et aliorum amicorum iucundissima consuetudine frui potuissem. Spero DEVM OPT. MAX. his daturum finem. Quo in statu res meaesint breui fusissime [note: In catarrho mane decocto leniente, noctu gargarismo repellente Vtendum.] tibi communicabo. Quod ad catarrhum, quo indies excruciaris, attinet, suaderem vt tuis decoctionibus, quae materiam ex capite ad fauces, et pectus delapsam abstergunt, leniunt, atque expulsioni aptam reddunt, matutino tempore alternarim vtereris, nocturno vero ab his desisteres, ne occasio defluxionibus praebeatur, licet ad expulsionem sint medicamenta familiaria et accommodata; tamen cum materiae influxum, qui potissimum noctu contingit, non inhibent, vterer gargarismis repellentibus destillationem, atque ita sine dubio ob varietatem medicamentorum, et materia absumeretur et repercuteretur, netam magno cum impetu ad thoracem deflueret. Addam et hoc, quod ad reuulisionem materiae spectat, vt per vias conuenientes, et propinquiores materia excernatur, quod commode per nares fit. Itaque [note: Puluis sternutatorius.] mane postquam hauseris decoctiones alternatim, accipe puluerensternutatorium, et cum aqua maioranae naribus immittito. Senties multum auxilii tibi allaturum. Nam non solum materiam superfluam et nocuam expellit, verum etiam robur addit cerebro. Vale. Qlauiae, Ann. 64.

[note: Gargarismus] [gap: sign for Rec. (recipe)] Rosar. rub. m. [gap: sign for 1/2] .

EPIST. VI. IDEM D. NICOLAO TAVrello Medico, etc.

[note: Febris maligna.] FEBRIS, quae passim grassatur, non est purgantibus medicamentis irritanda: Habet. n. praeter variam humorum commixtionem aliquid peculiare, scilicet, qualitatem venenosam. Quae dum humores commouentur purgantibus, radicitus cordi imprimitur. Ideo qui hoc morbo Epidemico [note: Venae sectio.] apprehenduntur, primo quoque tempore aluo emollita, illis vena secanda, demum puluis descriptus pondere [gap: sign for Drachme] j. cum aquis cordialibus praebeatur, qui si periculum imminet, quod ex subita virium deiectione deprehenditur, singulis sex horis exhibendus. Ita enim venenosa qualitas extinguetur, et cor ab eius impetu immune reddetur. Continuandum tribus quatuorue diebus, quod successus declarabit. Aluus autem syrupo pondere [gap: sign for Uncia] iij. cum admixtione aquae alicuius cordialis inanietur. Etvrgente necessitate ademolliendum sine noxa quocunque tempore exhiberi potest. Conueniens tempus est hora vna atque altera ante pastum mane et vesperi, Vale. Vratisl. Anno 71.

EPIST. VII. IDEM D. DANIELI SCHEPSIO, Physico Schuuidnicensi. S.

EXLITERIS tuis, clarissime Domine Doctor, intellexi coniugem tuam charissimam saeuissimis molestari symptomatibus, quae sane venenum subesse arguunt, praesertim cum eiusmodi periodice, et per [note: Venenum in corpore genitum.] interualla recurrant. Num vero venenum propinatum sit valde ambigo. Ego crederem in ipso ventriculo, longitudine morbi labefactato, tale quippiam genitum. Si. n. ex optimis alimentis, lacte, vitellis ouorum, semine, sanguine, vitiatis, delereria vis resultat, cur non magis ex corruptis excrementis. Siquidem alimenti recrementun aptior est materia veneno, quam vtile et elaboratum alimentum. Duo membra Galenus constituit, in quibus venenum [note: In ventriculo et vtero gigni posse venenum occul tum.] gignitur, ventriculum et vterum. Hunc quod excrementorum vniuersi corporis receptaculum arque sentina sit; illum vero quod vario ciborum vsu molestetur, ita vt nonnunquam cibum debite superare non possit. Malum principaliter in ventriculo haerere, et non in matrice, argumento est, quod statuto tempore menses profluunt, neque tempore menstruorum, hoc malum exacerbatur. Ostendunt biliosae vomitiones. Quod autem venenum possit in ventriculo gigni, quod vim externi aequet, et in corpore latere et perinterualla affligere, ostendit Gale. 3. et 6. de loc. aff. cap. 7. et 6. cap. 5. Et Hippocrates in pleuritico 3. Epidem. Causa autem non est: innatus calor; sed extraneus occupans materiam, quae sub innato, tanquam rebellis relinquitur. Et sic ex transmutatione per putredinem, vel cotruptionem gignitur. Non deprehenditur gradus quantitatis, vel qualitatis materiae, ex qua venenum per transmutationem genitum est, nec modus transmutationis. Ideo in curatione cogimur ad generalia confugere. Ventriculus tam per superiora a corruptis humoribus liberatur, quam per deiectiones. Leue vomitorium, quod caret occultavi, nihil proficit, siquidem nec spontaneae vomitiones mali alleuationem adferunt. [note: Stimmi vsus etiam in enfantibus.] Ego sane non vererer vsum stimmi dextre praeparati, quod et infantibus recens natis tuto et felici cum successu praebeo. [note: 2. Aph. 52. I. Aph. 6.] Nec puto nosa senis sententia recede re, ad validiora confugientes auxilia. Valen tioribus. n. morbis porentissima remedia optima sunt. Talia sunt, quae ex mineralib. comparantur, quae falso Theophrasto illi [note: Chymia falso Paracelso asscribitur.] Paracelso adscribuntur. Notum enim est vereribus chemiam fuisse familiarem. Ignis etenim beneficio medicamenta meliora redduntur, dum subtilior rerum portio a crassiore seiungiturquae sine omni naturae incommodo efficacissime vires suas exerunt. Vt enim cibi succus purus. vtilior, et coctu facilior, quam crassus; ita etiam tenuior et subtilior pars ex herbis et metallis elicita plus efficaciae, quam pulueres ipsorum in substantia obtinent. Non recedimus hic a methodo rationali, multo minus a sententia Hippocratis; Immutamus duntaxat medicamenta, substituendo ea quae minimo temporis spacio plus auxilij sine virium deiectione in parua quantitate allatura sunt, ac si alia in magna copia exhiberentur, et fine optimo frustraremur, Post vsum stimmi propinarem ad aliquot dies puluerem subscriptum.

[note: Puluis alexipharmacus.] [gap: sign for Rec. (recipe)] . Puluer. Smaragdi.

[note: Rotulae ex Antimonio.] vice rotulam ex Stibio, quarum duas transmitto. Non intermitterem quandoque [note: Oxymel helleborarum.] praesertim cum aluus non responderet vsum oxymellis helleborati. Est. n. mirificae efficaciae. Haec breuibus ad te perscribere volui, vt petitioni tuae satisfieret. Vale. 21. Nouemb. An. 73.

EPIST. VIII. IDEM D. GEORGIO BEHR, Physico Saganensi.

REVERENDVM Dominum Abbatem Charissime Domine Doctor, de capitis dolore acuto, catarrhis, vertigine, somno in quieto, ac alijs symptomatis ex pituitosis, frigidis, crassis et lentis humoribus proficiscentibus, conqueri, ex literis tuis intellexi, quae equidem etsi R. D. in aetate consistentiae constitutum in morbus periculosos nondum deduxerit; tamen apoplexiae aduentum denunciant, Si Auicennae et experientiae quotidianae credendum. Licet ante quadragesimum annum, [note: lib 3. tractatu §. c. 13.] Hipp. teste, non accedat; Attamen postmodum cito inuadit, et praesertim crapulae, [note: Apoplexia ante quadra gesimum an num non accedit.] irae, et aliis affectibus animi et corporis indulgentes corripit. Cum autem D. Abbasenumeratis symptomatis afficiatur, et quadragesimum annum superauerit, ac ob Astrologorum quorundam praedictiones vereatur morbi huiusmodi insultum, qui facile interimit, et non admittit curationem, optimum erit vt praecautione malum euitetur. Fortem enim Apoplexiam curare est impossibile, leuem vero non facile. Prospicietur ergo conuenienti diaeta, et commodo medicamentotum vsu. Hoc vt felicius instituatur omnes causae, apoplexiam [note: Causae.] concitantes considerandae sunt. Apoplexia vel ab intemperie nuda, vel a materia in corpore collecta proficiscitur. Intemperies nuda substantiae cerebri impressa praeseruatione euitatur, semel vero inducta numquam curationem recipit. Materia autem vel est corpulenta, crassa, et viscida, et haec vel humor pituitosus, vel Melancholicus in cerebro collectus, vel etiam sanguis nimia copia superabundans, vel vaporosa, vel vapor crassus obstruens, vt in temulentis. De nuda intemperie nihil [note: Apoplexiara ro a nuda in remperie.] dicam; cum raro inde apoplexia oriatur, tum quod R. D. optime capiti frigido et nebuloso tempore prospiciat, [note: Refrigeratis et madentibus pedibus cibum capera cerebro noxium.] atque partes neruosas muniat, ventosque austrinos fugiat. Hoc duntaxat monere volui, ne potum cibumue capiat dum pedes madent, vel refrigerati sint. Nihil enim magis cerebrum ad intemperiem, praeter enumerata, deducit. Materia autem, quae dicta symptomata facit, est humor pituito sus, frigidus, crassus et lentus, a quo si obstructiones in cerebro figerentur, facile apoplexiam inducerent. Ea commoda victus ratione, et medicamentis idoneis euincetur. Ideo nihil tutius, quam vt collecti humores auferantur, qui com modissime vere et autumno educuntur. De Melancholico humore, cum sit R D. bono et hilari animo praeditus, non est quod simus solliciti. Quod si R. D. consueuerit adhibere phlebotomiam, non esset inconueniens tempore veris; sed ne magna copia educatur, neque frequens sit, cum ad apoplexiam deducat, suadeo. In autumno omnino intermittat. Facta igitur alui lenitione, [note: Decoctum sar sae diuitums remedium in praeseruatione Apoplexia.] et praemissa venae sectione, si videbitur, diuinum esset auxilium; Decoctum sarsae veris tempore. Etenim non solum materiam detergeret, incideret et obstructiones, si in visceribus subessent, solueret; Verum etiam interiora membra, praesertim cerebrum roboraret. Indulget enim R. D. genio, et nonnunquam plus, quam par est, ingurgitat, vnde coctiones turbantur, humores crudi colliguntur, ex quib. obstructiones resultant, et membrorum internorum vigor [note: Decoctum sarsae parigliae.] deiicitur. Pararem decoctum hoc modo;

[gap: sign for Rec. (recipe)] Sarsae minutim incisae. [gap: sign for Uncia] ij.

Macerentur horis XXIIII deinde ad casum medietatis decoquantur, in fine decocti iniiciantur Agalochi [gap: sign for Scrupel] iij [gap: sign for 1/2] . Et colo transmissa seruentur ad vsum in lagena vitrea. Mane de hoc decocto darem [gap: sign for Uncia] V. vel vj. adiectis [gap: sign for Drachme] j. [gap: sign for 1/2] . aq. cinamomi, vt R. D.

[note: Pillulae Alexandre de Nitro.] corpore bene cooperto sudaret, absque virium tamen iactura. Absumpto decocto purgarem materiam catapotijs Alexandrinis, quib. aliquid aurearum, et sine quibus, adderem, hoc modo;

[gap: sign for Rec. (recipe)] Massae pill. de nitro [gap: sign for Scrupel] ij aurearum, sine quibus an. [gap: sign for Scrupel] [gap: sign for 1/2] .

Cum aqua primulae veris formentur pillul. nu. 17. vel 19. Post vsum repererem decoctum per quatuor dies, quo absoluto exhiberem pillularum Alexandrinarum [gap: sign for Drachme] j. In autumno, si non recusaret R. D. vsum sarsae, repararem decoctum, absque sectione venae, et euacuarem quinto quoque die pillulis aureis et de nitro. Quod si potius loco sarsae syrupis et decoctis detergentibus delectaretur, non esset alienum a nostris intentionbus. Hyeme singulis mensibus prodessent alephanginae, vel masticinae vel ex aloe rosata Arnoldi, quas etiam

cum aluus non responderet, probarem. Ventriculo interim prospiciendum, ne pituitosos humores gignat, atque corebro, ne temporis protractu, vel intemperies aliqua imprimatur, vel a collectis humoribus obstruatur. Quod commode fiet in aestate [note: Rotulae ex succino.] si ex succino praeparato, et specieb. Diarrhodonis cum saccharo, in aqua cerasorum nigrorum dissoluto, formentur orbiculi, de quibus alternis diebus aliquot mane capiat. Hyeme vero possunt Tragaea, et Electuarium alternatim exhiberi. Item [note: Opoponacum noxitum ner uis.] Diacorum. Trageae non admiscerem opoponacum, cum teste Rhase 1. cont. noceat neruis et cerebro. Quod si optaret aquam vitae, posset hoc modo confici;

[note: Aqua vitae.] [gap: sign for Rec. (recipe)] Vini maluatici destillat. [gap: sign for Libra] . ij.

Insolentur mixta obturato vase, ne quicquam transpiret, per integrum mensem, et exprimantur postea. De hac singulis mensib. in nouilunio et plenilunio, mane cum bucella panis albi capiet [gap: sign for Drachme] [gap: sign for 1/2] . Mane etiam esset ex vsu, vt R. D. gargarisando os elueret. Posset hoc modo parari;

[note: Masticatoria et Errhina concutiunt cerebrum.] Prodest etiam Cubebarum masticatio mane, Abstinerem ab aliis masti catoriis, praesertim errhinis, quod nimium concutiant cerebrum. Caeterum habeo pro singulari experimento in arcenda apoplexia [note: Experimentum in praeseruatione.] vsum subscriptarum pillularum, de quibus [gap: sign for Scrupel] j. ad noctem nouilunij et plenilunij exhibeo, etiam aestiuo tempore Debet autem caena frugalior antecedere;

[note: Diaetae.] Victus ratio si oportuna accederet, facile assequeremur ea, quae optamus. Verum cum hoc seculo varietas ciborum et concertatio poculorum R. D. ad tuendam dignitatem sit vsitata taediosum esset aliquid adscribere. Consultum tamen vt ferculis libanontis incoquatur. Hoc breuibus ad te exarare volui, vt et tuae petitioni, et optimae voluntati atque expectationi R. D. satisfiat. Christus Coelestis et summus Medicus omnia secundet, Vale. Vratislau. Anno 77. 10. April.

EPIST. IX. IDEM D PAVLO CLOSIO, Physico Glacensi, S.

ALIQVID diuini in morbis inesse, attestante Hipp. in prognost. hoc anno abunde experior. Quod equidem et in isto iuuene fieri fatendum est, Etsi corpus huius inedicamentis idoneis satis superque a peccantibus humoribus, qui febrem, et alia mala concitarunt, liberatum sit; tamen restant varia symptomara, quae mirum in [note: Dolor et vigiliae veres prosteraunt.] modum vires corporis deiiciunt. Dolor et vigiliae quae quantum detrahant viribus, non est opus rationibus, vbi experientia [note: Sadordia phoreticum.] loquitur. Accedit et sudor diaphoreticus, qui non ex humorum malorum reliquis, neque alimenti copia resultat; Verum magis naturae imbecillitatem arguit, et symptomatice corpus affligit. Haec restant post institutam methodicam atque rationalem curam, quae sui ablationem requirunt, Cum autem alui adstrictio concurrat, praeomnibus adnitendum, vt aluus respondeat, alias frustra vel optima auxilia adhibentur. Commodius remedium applicari [note: Clyster domesticus.] non potest, clystere ex iusculo caponis cum Saccharo crasso confecto, quo ego tribus septimanis indies aliquando bis terue in Italia vsus sum. Hoc non solum aluum soluit; sed etiam corporis vires restaurat, [note: Balneum somniferum.] atque refocillat, quod et passulae lotae ante pastum sumptae praestant. Balneum aquae dulciss, si aliquid rosarum rubearum, et florum nenupharis iniectum fuerit, somnum conciliat, dolorem demulcet, sudorem inhibet, atque appetitum promouet. [note: Medulla cerutna.] Conciliat quoque somnum medulla cerui recens si tempora inungantur ad noctem. Ab opiatis abstinendum. Confert et hic puluis mirifice non solum ad somnum inducendum; verum etiam vires

[note: Puluis somnum inducens et corroborant.] [gap: sign for Rec. (recipe)] Smaragd.

Adnoctem sub ingressum lecti, quantum media testa nucis ponticae capit, propinatur. Quod si sudor non cedat, exhibeatur vocata nouella et applicetur cordi, axillis, collo, atque inguini subscriptum epithema linteolis:

Neque intermittatur inunctio dorsi [note: Vnguentum ad spinam.] ex lacte mulieris, facta cum butyro, et oleo violaceo, cui etiam rosaceum addi potest, cum mucillagine psyllij. Restaurantes cibi quoquo modo confecti offerantur. Caeterum calculi queque habenda ratio, qui si molestauerit, regio renum vnguento rosato Mesue inungi, et radix Ibisci in iusculis adhiberi potest. Haec vt et voluntati tuae, et petitioni Domini Notarij satisfiat perscribere volui. Vale. Vratisl. 4. Augusti. Anno 77.

EPIST. X. IDEM D. GEORGIO BEHR, Physico Saganensi, S.

EX literis tuis proxime ad me datis intellexi Reuerendum Dominum Abtatem curam institutam felici cum successu absoluisse. Vtinam victus ratio apta accederet, ne auxilia dextre adhibita videantur frusta esse exhibita. Tuum est, cum sis praesto, ipsum admonere ne genio indulgeat.

Scripsit superioribus mensibus ad me Generosus et Nobilis Dominus N. N. vt animi mei sententiam perscriberem, quid sibi in extirpanda podagra sit faciendum, ac num CAVTERIIS huic malo succurri possit. Ego sane diligentia singulari incubui, vt bono viro, de re literaria bene merito gratificari possem. Cum [note: Cauterium in podagra vtile.] autem videam in hoc malo etiam praestantissima auxilia parum aut nihil conferre, mihi omnino persuadeo vsum cauteriorum multum profuturum. Ichor enim praebens influxui occasionem collectus pedetentim inanitur, et sic articuli a suis molestiis liberabuntur. Ego tuae sententiae omnino subscribo, quod mihi summopere placeat, cum sit rationi et experientiae consentanea. Antequam autem applicentur cauteriae, operae precium erit prius mundificare corpus et primum experiri vsum in pedibus. Quod si ista ad dolores podagricos sopiendos non satisfacient, etiam brachiis erunt adhibenda. Quomodo peragendum sit peculiaribus literis mandaui, cum alias sit, harum rerum diligens [note: Praeseruatio a phthisi.] indagator. Quantum ad coniugem spectat, cum sit phthisi obnoxia, in tempore prospiciendum ne malum serpat, praesertim hoc tempore. Est enim Autumnus tabidis inimicus. Cum autem antea ex vsu fuerint praescripta medicamenta, possunt et nunc, saluo tuo iudicio adhiberi. Mundificanda erunt prius membra, et mandantia atque recipientia, cum manna dissoluta in decocto pectorali, et vt magis prospiciatur [note: Pillulae de Cynoglossa.] interceptioni fluxus grana 8. pill. de Cinoglossa sub noctem exhibenda. Vale. II. Octob. Anno 77.

EPIST. XI. IDEM, D. GEORGIO FLORSCHVTZ, Medico Schuuidnicensi.

NVdiustertius accessit me nobilis Dominus N. N. orans vt de ipsius corporis neutralitate meam ad teperscriberem sententiam. Quod equidem homini pio et bono denegare non potui, etiam atque [note: Hypochondriaca passio.] etiam a te petens, vt in optimam accipias partem. Non dubium est repullulare hypochondriacam passionem, qua superioribus annis longo tempore afflictus fuit. Ostendunt oris ventriculi insignis imbecillitas, quam frequentes ructus, et rugitus in sinistro latere insequuntur, ac cruditates multae, item tristicia, ac leuis anxietas cum linguae ariditate. Fidem quoque faciunt, quod ante duos annos sedecim menses quartana laborauerit, quae vt plurimum aliquid relinquit mali. Comitantur quoque affectum hunc capitis grauitates ob exhalationem vaporum, qui si non dissipantur, dolorem quoque concitant. Quod si in humorem condensatur frigiditare cerebri, in ventriculum labuntur, et affectum augent. Non sunt confirmata passionis hypochondria caeindicia; sed potius quaedam initia. Malum hoc si primo quoque tempore non auferatur, paulatim radices agit. Itaquenon magno negotio expugnabitur,

cum temperatura non longe distet ab aequali et laudabili constitutione, et quod cuncta haec ex accidenti potius, quam quod natura ita tulerit, acciderint. Certum est enim vitia naturalia, cuiuscunque modi fuerint, difficilius, quam quaeex accidenti sunt acquisita, expugnari posse. Accedit et aetas florens, ac multarum virium, quaerepugnare maiori etiam morbo possunt, et anni tempus praesens commodissimum ad exequendum nostras contentiones, quae ab effectu petendae sunt. Vitiata enim est ventriculi coctio ex intemperie iusto frigidiore. ac subest venarum meseraicarum obstructio ex crudis, et crasiis humoribus ob prauam coctionem exorta. Transmittitur etiam ex liene plus aequo atribilarius humor, quae omnia dicta Symptomata excitant. Cum autem intemperatura non simplex sit; sed cum humore, et adiunctam habeat obstructionem: Ideo corrigi debet intemperatura, et obstructio aperienda vt alimento per meatus venarum pateat progressus. Itaque elapso plenilunio lenienda eritaluus, vel potiuncula vel tali bolo.

[gap: sign for Rec. (recipe)] Cassiae recenter extract [gap: sign for Drachme] vj.

Sequenti die, vt retrahantur materiae petentes caput, ac vt turius exhiberi possint deobstruentia, suaderem vt sectio venae basilicae adhiberetur, deinde subsequentem potionem ad quatuor, vel quinque dies propinarem;

Misce pro vna, et sic pro reliquis, aromatisetur cum aliquot guttis aq. cinnamomi. His absolutis sumat purgans medicamentum, quale hoc est;

[gap: sign for Rec. (recipe)] Colaturae. [gap: sign for Uncia] iij. his adde

Macerentur mixta aliquot horis, et postea calefiant, ac exprimantur fortiter, add. Syrupi de tribus, vel rosac.

Haec purgatio singulis annis verno tempore sufficiens esset ad resistendum symptomatibus. Quod si interim expurgandus erit ventriculus, vel caput, leuissimis vterer medicamentis, et potius laudarem liquidam, quam aliam medicamentorum formam. Conferret optime ad obstructiones tollendas venarum meseraicarum, et educendas materias ibi contentas subscriptus syrupus, qui cum iusculo capi potest, vel cum decocto Cichor. et fenicul. [gap: Greek word(s)] [gap: sign for Uncia] j. Etiam esset ex vsu Rhabarbari crudi particulam deuorare. Vt autem capiti et ventriculo robur addatur, capiat de rotulis sequentibus duoas vel tres duabus horis ante prandium.

Poterit et ventriculus hoc vnguento inungi; [note: Vnguentum stomachale.] [gap: sign for Rec. (recipe)] . Ol. Mastic.

Haec ad te, vt voluntati aegri sacisfacerem, perscribere oportuit. Vale. 10. Feb. Anno 78.

EPIST. XII. IDEM D. VVENCESLAO RAphano, Physico Oppauiensi. S. D.

GILErum amicum nostrum de puluere purgante, fere [gap: Greek word(s)] mentionem fecisse [note: Mechoaca.] ex litens tuis intellexi. Is puluis conficitur ex radice Mechoacam, quae ex Occidentali India ad nos transfertur, vtor hac radice feliciter in morbis chronicis et inueteratis,

in podagra, asthmate, hydrope et aliis morbis a materia frigida originem ducentibus. In aestate et morbis acutis ab eius vsu abstineo. [gap: Greek word(s)] eius [gap: sign for Drachme] j. ad [gap: sign for Drachme] ij. Propinatur cum cercuisia, vel immiscetur conseruis, etiam Electuariis solutiuis. Formantur inde etiam Catapotia. Infusum parum aut nihil virium exerit. Cauendum autem [note: Vinum impedit Mechoacae effectum.] ne in prandio vinum hauriatur, quod non solum eius facultates remoratur, et hebetat. Verum etiam omnino impedit, atque pessundat. Ideirco cum nimium purgando vires deiicit, haustus vini, vel offa panis vino madefacta, exhibentur. Sunt et alia praestantissima medicamenta, quae nunc adferuntur, de quibus coram. Experimur indies hanc medicinam, cuius parua fuerunt principia, suos facere progressus. Nihil enim simul inuentum et perfectum est. Quod et Comicus nobis insinuat in Adelphis. Nunquam ita quisque bene subducta ratione ad vitam fuit, quin res, aetas vsus semper adportet aliquid noui, vt illa quae te scire credas, nescias, et quae tibi putaris prima, [note: Empiria Chymica periculosa.] in experiundo repudies. Chymici Enthusi astae suis pyroicis medicamentis magnum emolumentum consecutos sibi imaginantur, quae siquis secum diligenter reputat, plus detrimenti inde corporibus inuri; quam commode acquiri, experientia quotidiana abunde comprobat. Valeant isti carnifices [gap: Greek word(s)] , nos ea amplectamur, quae ratione et experientia nituntur. Vale Vratisl. 25. Feb. Anno 78.

EPIST. XIII. IDEM D. PAVLO BORECK, Physico Bregensi S.

SVM valde anceps quid in medicamentorum exhibitione sit constituendum. Etenim cum pensito sententiam Hippo. in Aphorismis, et 6. Epidem. saepius repetitam (Quae relinquuntur in morbis recidiuam facere consueuerunt) summe monueorad educendam materiam in corpore adhuc haerentem: Vice versa considerans corporis impuritarem atque immundiciem; Vereor ne post tot eductiones materia commota, nonum nobis facesset negotium. Ego sane si aluus responderet, et vtcumque Illustriss. Ducissa ad ea, quae offeruntur se; optime haberet, ac bene quiesceret, a purgantim vsu abstinerem. Corpus enim eius etiam si ad integrum mensem expurgaretur non redderetur purum; Est tamen vt cumque et medicamentis, et naturae conatu, expurgatum, vt minime comdum sit iudicata mouere atque irritare. [note: Natura inter dum impuro etiam san guine sustentatur.] Nonnunquam natura etiam impuro sanguine sustentatur, quod in cachecticis et Phthisicis vsu venit, quorum aliquando vita ad multos annos absque purgantibus prorogatur. Quod si ad suppressam aluum inappetentia, et inquietudo accederent, vel horum quicquam subesset, pillulas nuper confectas omnino exhiberem, postquam menses cessauerint, tribus vel quatuor diebus post. Tu praesens, quid ex vsu fuerit, commodius constitues. Indicio tuo omnino me subiicio. Vale. Vratisl. 4. Octob. Anno 74.

EPIST. XIIII. IDEM D. IACOBO HORSTIO, Physico Iglauiensi, S.

SCRIBIS sad me Magnificum et Generosum Dominum N. N. Caesareae Maiestatis [note: Melancholiae Hypochondriaca.] Consiliarium, Hypochondriaca Melancholia vltra annum molestari, et nunc morbum in declinatione variari, ac petis a me rationem medendi, vt tandem liberari a molestissimo malo possit. Etsi autem tantum mihi non arrogem, vt pro rei exigentia respondere possim: non intermittam tamen ea, quae mihi cognita et obseruata sunt, ad te perscribere vt intelligas me tuis votis deesse nolle. Nihil enim est, quod tui causa non subirem, quod tibi sane persuasum habeas. Refers mali symptomata magis matutino tempore recurrere, post meridiem vero mitiora fieri. Quod denotat malum non per se solum ex ventriculi intemperie cum materia et meseraicarum obstructione proficisci; sed etiam aliquid ex epate et liene, quod malum foueat, affluere. Fidem facit medicamentorum purgantium frequens repetitio, cui malum minime cessit. Nullo modo danda est huic morbo quies. Dum enim radices agit, euelli nunquam potest, et semper grauiorum morborum praecursor est, sit autem [note: Prognosticum.] S. M bono animo, et obtem peret medicorum consiliis, breui, Deo annuente, restituetur. Diligenter autem cauendum, cum materia partim transmittatur, partim etiam in ventriculo colligatur, ne vehementia, vel frequentia medicamentorum purgantium malum augeatur. Sicut enim electiue purgantia calorem innatum, cujus ope omnes actiones medici gubernantur affligunt, et ventriculum mala qualitate, cum humores vitiosos alliciant, imbuunt; sic benedicta etiam medicamenta, quae vi trahendi, vel emolliendi praedita sunt, eandem noxam inferunt. Ac licet commodissimum esset a purgantibus plane abstinere; tamen cum malum non nisi

per [gap: Greek word(s)] et et contemperationem tolli possit, [gap: Greek word(s)] vtendum, et vitiosum paulatim tollendum, ita vt bonum in illius locum reponatur, et roboretur, simul ventriculus ne admittat ea, quae transmittuntur, venaeque meseraicae apertae, ac meatus epatis et lienis minime impediti sint opera danda. Rhabarbari extractum, cum [note: Extractum Rhabarbari.] Agarico Trochiscato optimum est. Placeret etiam Rhabarbarum in substantia cum exigua quantitate agarici et aloes, ita vt aqua Cinnamomi in qua mastix sit soluta, irrorentur, et cum syrupo de tribus vel rosaceo solutiuo massa fieret, vel ex specie hierae simpl. [gap: sign for Drachme] [gap: sign for 1/2] . Rhabarb. electiss. [gap: sign for Drachme] ij. spicae [gap: sign for Scrupel] j Squinanth. [gap: sign for Granum] . vj. cum syrupo de Endiuia fiat massa, de qua sumatur quantitas conueniens per horam ante cibum. Possent et tali medicamento vitiosi humores paulatim euacuari;

[gap: sign for Rec. (recipe)] Passular. per setaceum transmiss. [gap: sign for Uncia] iij.

[note: Electuarium leniens ex Rhabarbaro et passulis.] Rhabarb. opt. aquecinnamomi irrorati [gap: sign for Uncia] [gap: sign for 1/2] .

Datur [gap: sign for Uncia] ss. vel quantum pro alui subductione opus erit. Ad corroborationem ventriculi exhiberem mel rosaceum cum extracto agalochi, vel spec. Diaxyloaloes [note: Extractum Agalochi.] vt matutinis horis cochlear vnum assumeret. Non solum materiam abstergat, sed etiam symptomata matutine compescet.

[gap: sign for Rec. (recipe)] Mellis rosacei opt. [gap: sign for Uncia] iiij.

Extract. Xyloaloes. [gap: sign for Scrupel] [gap: sign for 1/2] . velloco eius specierum [gap: sign for Drachme] j. Misce.

Nonnunquam isto puluere vtor cum. [note: Puluis stomachalis.] iusculo, datur ad [gap: sign for Drachme] j.

[gap: sign for Rec. (recipe)] Tunicar. stomachi galli. [gap: sign for Drachme] ij. Spodii praeparati.

Specier. diarrhodon. Aromatic. rosat. Diamargarit. frig. an. [gap: sign for Scrupel] j.

Foris etiam inunctiones, vel fomentationes [note: Vnguentum ex succis Agrippa.] adhiberi possunt ventriculo. Multum quoque auxilii attulisse scimus inunctionem Epatis ex vnguento de succis, et Lienis cum vnguento Agrippacum aliquid materiae ex istis etiam membris trammittatur [note: Comniprouotatio.] Habenda etiam est ratio somni, qui lotionibus pedum et brachiorum prouocari poterit. In eiusmodi malo felici cum successu ad quietem et corroborationem exhibeo puluerem subscriptum, quantum apice cultri bis capi potest, sub ingressum lecti;

[gap: sign for Rec. (recipe)] Puluer. Smaragdi. Hiacynth. Margaritar. Corall. praeparat.

Caeterum Magnificus Dominus magno sit animo, sibique persuadeat. Cum morbus sit in declinatione, se omnino liberatum iri. Christus coelestis medicus benigne secundet. Vale. 12. Decemb. Anno 1580.

EPIST. XV. ADOLPHVS OCCO MED. etc. N. N. S. D.

[note: Flogium rhabarbari.] NON est aliud medicamentum humano corpori ita familiare, sicut Rha quod Barbarum vocant, cuius frequens etiam vsus nihil incommodat prorsus, id si mane masticetur pondere vnius scrupuli, deinde deglutiatur, non tantum aluum ipsam molliorem atque obedientem reddit, in iis maxime qui suapte natura astrictae alui sunt, sed ea etiam masticatione caput expurgat, sensus omnes vegetissimos reddit, ventriculum et reliqua membra si quid aliud mirandum in modum, corroborat, citra insignem excalfactionem. Marterias tam pituitosas, quam biliosas et adustas a corpore, eiicit, neque propterea aliquam noxam ex longo eius vsu corpori affert, sicutreliquae faciunt medicinae. Estetenim omni ex parte medicina tutissima et nullius prorsus nocumenti. Dentes etiam, praeter alias vtilitates, ab omni putredine et nigredine conseruat, gingiuas solidas reddit, anhelitum commendat, adeoque diuinum omnino remedium est, et tibi his de causis maxime familiare esse debet. Habeo ex Montano, [note: Hydropicus vsurhabarbari frequent, sanatus. Vt et vulnus capitis bethale in eodem sone.] Hydropicum quendam facie, ventre, pedibus, atque adeo toto corpore intumuisse, atque in summo fuisse periculo ira vt plerique de ipsius salute desperarent, is fato nescio quo monitus, coepit vti rhabarbaro modice primum, ex quo subducebatur aluus, et serositas sine molestia, et optime habere coepit, is augebat pondus quotidie, ita vt a drachmis ad vncias deueniret, atque eas deuoraret, et tandem integras libras, contigit vt euacarentur humores noxii, corroborarentur membra et non tantum hydrope liberatus, atque adeo omnibus pro miraculo habitus est, sed membra

quoque robustiora exinde facta, calor totius corporis optimus, et functiones seu operationes corporis omnes rediere, vixit sanus et incolumis citra vllam infirmitatem vsque ad primum senium, multas interim congessit pecunias, quas cum vidisset aliquando seruus sicarius, ipsius vitae insidiari coepit, et eum occidere decreuit, vt tuto pecunias surripere posset: ingressus aliquando thalamum, in quo cum decum bebat herus, acuto gladio, quem pistalesum vocant, sub vestibus celato, vno ictu caput amputare decreuit, quod et tentauit: sed res parum feliciter successit, inflixit quidem lethale vulnus, sed prorsus interimere non potuit, prosiliit enim ex lecto, et quanquam lethale vulnus accepisset, tanto tamen robore praeditus erat, vt et sicarium contineret, donec opemilli ferrentvicini, et parricidan caperent. Accesserunt tandem chirurgi, qui cum viderent vulnus lethale, coeperunt desperare de ipsius salute, relinquebant eum prognosticis, putabant fore vt quarto die moreretur: [note: Vulnera lethilia cerebri ante quar tum non detegenda.] cum accederent circiter diem quartum et vulnus aperirent, (quemadmodum in talibus vulneribus lethalibus fieri solet a peritis chirurgis, vt ante quartum non detegantur) reperiebant id citra vllam inflammationem purum et bonum. Illud tamen quia lethale prorsus erat, putabant eum septimo die, (qui et criticus est, et vulneribus magnis periculosus, siquidem et meli. us vel dererius transmutatio fit) esse moriturum. Suneruixit tamen septimum diem, indies magis ac magis conualuit, et ad extremum vulnus ex integro coaluit, magna omnium hominum admiratione, et praeter expectationem vixit ad vltimum vsque senium. tandem interrogatus, quo nam pacto tantum corporis robur sibi conciliasset, vt a lethalibus aegritudinibus euaserit, respondit frequenti vsu rhabarbari Haec tibi vir humanissime, cum te erga mediocria etiam officia gratissimum videam, communicare volui aequo animo, vt vicissim aliquod gratitudinis specimen acciperes, et vt tibi hoc niedicamentum familianssimum esse posset, ad totius corporis robur conciliandum, et omnes aegritudines arcendas. Ista nobis clarissimus Ioannes Baptista Montanus communicauit priuatim domi suae, mihi nimirum et domino Hieronymo Scribae, piae memoriae, caeteris omnibus absentibus, quae vt bona sunt, et nemini fere cognita, licet eius vius sit apud medicos quotidianus, ita tibi quoque soli serues rogo, Vale.

EPIST. XVI. ANDREAS DVDITH AB HORCKOuiza, Consil. et Orator Caesar. etc. Clarissimo viro Dn. D. Vuenceslao Raphano Vratisl. Physico Oppauiensi, S. D.

MIRARIS fortasse, cur ad re non redierit is, qui tuum tantopere experebat et consilium et operam. Cognosco causam. Deterrius mercee, quam cum pharmacopaeo postulabatis, Tessinum proficiscitur. ibi in chirurgum, qui lapides e vesicis exsecare solet, incidit, certam, vt solent, salutem, non magno precio, vendentem. Itaque illius se vamtati, vt ego ominor, totum tradit. Quem res exitum habitura sit, audiemus paulo post. Ego vereor, ne imprudentiae suae poenas det simul et auaritiae. Sic solent plerunque qui compendia quaerunt, magna dispendia referre. Sed valeat ille, et suo consilio fruatur, quandoquidem nostro parere noluit. Haec scripsi, non tam vt scires quid consilii ceperit is, qui iam meus esse desiit oeconomus, quam vt, cum te salutare decreuissem, longiorem ad te darem epistolam. quamuis tu fortasse aequiore animo inanibus hisce literis meis carere posses sed ignosce mihi, non possum pati, vt nuper admodum tam feliciter inita inter nos amicitia silentio elanguescat, quam equidem vigere, et mutuis inter nos officiis augere imprimis opto. Nescio quam sis occupatus, hoc praesertim tempore, quo variis morbis vulgus infestatur, sed si tantum est otii tibi, vt libeat animi causa, ad me excurrere, eris mihi gratissimus et expectatissimus hospes. Si piscatione delectaris, dabo operam, vt si alia omnia, certe id apud me desideraturus non sis. Mittam si [note: Puteanus de purgantibus.] voles, et cum voles, currum et equos. Si Puteanum habes de medicamentorum purgantium facultatibus, rogo te, vt eius [note: Erasti sententia de medicamentorum propriis facultatibus.] vsum, ad aliquot dies, mihi accommodes. Legi non ita pridem Thomae Erasti, docti viri, eadem de re librum. cuius si valere, sententia debet, omnem profecto funditus, vt mihi quidem videtur, medicinam tolli necesse fuerit. Nam vt alia omittam, si nulla sunt [gap: Greek word(s)] nulla [gap: Greek word(s)] nulla [gap: Greek word(s)] , et aliis membris accommodata, propriaque, vel vt vulgo vocant, appropriata pharmaca, sed sola vellicatione, aut acrimonia, [note: Contra Erastum.] aut etiam ipsa ciborum copia, facultas expultrix incitata, noxia quaeuis propellit, et excernit; quid iam opus est amplius doctrina illa de alim. fac. de medic. comp. de morborum denique differentiis. Vnum aliquod, qualequale illud

sit, medicamentum omnibus hum oribus educendis, atque adeo omnibus morbis prupellendis suffecerit. Puto te librum legisse. Quare non ero longior. Cupio tamen tuum de eo iudicium audire, tum de antimonio, et aliis Theophrasticis pharmaciis. [note: De Theophrastistis.] Video multum illis trubui a multis, et si vera mihi narrantur, curant magnos morbos ciniflones illi, et vt ille inquit, argenti extenebronides. Verum faciunt id et vetulae saepe, vt triumphare iam contra rationales empirici posse videantur. Equidem, [note: Empiricum vnguenium scabiem curans quatri duo absque vla praeparatione.] vt hoc quoque addam, vidi proxime praeterita aestate molestam scabiem (de qua curanda multa et varia, et longa quaedam, vestri praecipiunt) vuguento, quod hic quidam parat, depulsam esse quatriduo; nulla vel aetatis, vel sexus, vel temperamenti habita ratione. priuigna mea 14. annos nata, ego 43. et alii diuersae aetatis, et complexionis, eodem vnguento, eodem modo administrato, sine vlla molestia, conualuimus. Quid dices? alii etiam sus sponte conualescunt, tum ex hoc, tum ex aliis magnis morbis, nulliusope. Quare venit mihi in mentem illius dilematis [note: Omnis morbus aut in vitam, aut moriem desiatt.] Omnis morbus, aut in vitam aut mortem desinit. Vtroque igitur modo medicina inutilis est. cui affinis est et illa quaestio, de vitae termino. Sed desino plura nunc garrire. Oro te si quem vnquam nosti bonum et modestum virum, Graecis, Latinisque literis eruditum, et Philosophiae inprimis ac medicinae studiosum, qui mecum in hoc otio, et solitudine viuere aliquandiu velit, eius vt mihi operam conducas. Liberaliter et iucunde hominem tractabimus Fieri vix potest, vt non multos habeas notos, qui talem hospitem quaerunt. Filium meum illi instituendum traderem. Vale, et amori meo ignosce, cui haec omnia ad scribas velim. Pascovv. 17. Septemb. anno 1577.

EPIST. XVII. IDEM EIDEM.

REPENTINVS boni huius viri, qui has reddet, discessus, breuiorem me [note: Rolreuter de vrinis.] facit. remitto per eum omnia, quae mihi miseras, praeter Kolreuterum cie vrinis, virum, vt video, eruditum, et iudicio minime superstitioso praeditum. Vtinam existat aliquis, qui similem laborem de pulsibus [note: De pulsibus medicorum superstitio.] suscipiat. in quibus ipsis quoque non dubito magnam esse inter Medicos superstitionem. Ausim etiam dicere tot differentias, quot describuntur, a Galeno praesertim, neque intelligi a quoquam, neque obseruari posse. dicerem quiddam magis etiam [gap: Greek word(s)] , sed nolo vos offendere, ne si quis casus incidat, operam nobis vestram denegetis; hocque modo iniuriam vestram vlciscamini. taceo igitur; praesertim quod iam casus quidam aduersus causam mihi adfert, vt consiliumatque opem tuam implorem. quod mihi, vt communicare quamprimum ne grauere per humanitatem tuam te oro. Filiolus meus anniculus, [note: Vulnus in lingua ex casu.] heri e mensa, in qua iacebat, desertus a vagabunda nutricula, in scamnum decidit; post in terram. vulnus accepit in superiore linguae parte, quae palatum respicit, satis profundum; vt duo pisa minora capere possit, iuxta se posita, non superim posita, vt hinc etiam latitudinem intelligas. habet dentes duos superiores, totidem inferiores. ex inferiore linguae parte nullum vulnus apparet, quod mirum videatur, cum mentum contusum sit aliquantulum et sanguine suffusum: vt appareat superioribus dentibus incisam linguam prope apicem, vnius digiti interuallo. Quid iubes nos facere? difficile est infanti medicinam adhibere, eo loco praesertim. Censesne illinendam ei linguam melle despumato? Putasne ex hoc vulnere periculum fore, ne vitiose pronunciet? Consule in medium mi D. Doctor. Vereor ne suppuretur. Iam non sugit. ablactatus est enim iam ab vno mense et amplius. De somno theses Erasti expecto, et si quid eiusmodi aliud habes. Valeat Ex. V. meque amet, rescribat, amicos salutet, etsi ignotos. Pascouuia, 29. Octob. Anno 1577.

EPIST. XVIII. IDEM EIDEM.

NON licuit citius respondere. Illustris Dominus Zborrouicus Caesaris pocillator, affinis meus, aliquot dies me detinuit. Cum hoc igitur hospite meo totos dies consumere necesse fuit. Post, multis literis respondendum fuit in varias regiones. [note: De Gesneri epistolus.] tandem in legendis cursim epistolis Gesneri, quas Vienna accepi, aliquot dies posui, hoc animo, vt eas simulatque percurrissem, tecum quoque communicarem, vt minus mihi de tam diuturno silentio succenseres. Vt ingenue dicam, fefellit expectationem meam. Iucunda quidem curiosis lectio est; sed non video an [note: Gesnerus de re herbaria.] sit operae precium. De quo tu rectius iudicabis. Maluissem de re herbaria commentarium hominis docti, et diligentis, edidisset VVolfius; sed, vt video, promissis tantum non lactauit, in vita Gesneri, et nunc spem fere omnem adimit. quod tu

ex eius Epistola, quam Aconito praeposuit, facile intelliges. Dolendum est optimi illius viri labores tantos, tamque vtiles, in tenebris detineri. Sed deest scilicet Maecenas. Sed de his alias. Spero iam te oculis bene vti; quibus nimiae vigiliae obfuerunt, opinor. Vngue passim notaui margines Gesneri: rogo te, vt omnia illa loca punctulis notes, ne mihi totus denuo liber euoluendus sit, cum forte quaeram aliquid, vt fit. Nam vnguium notae cito deterentur, praesertim si liber compingatur, quod vt fieri cures a te peto. Rogo D. Thomam nostrum, vt si ita tibi videatur pro filiolae meae morbo, quem paulo post describam, mittat electi Rhabarbari quantum [note: Historia aegrae puellae.] iudicabis necessarium esse. puella est septimum agens annum. macrescit admodum, scabie nunquam liberum corpusculum habet. cutis fere scabrosa, et sicca est, colore ad fuscedinem tendente, decolore, imo pallida facie semper. febricula sub noctem saepe affligitur, sine magna siti. a phthisi timeo, vel etiam ab hydrope. Video enim epar non fungi officio. Cogitabam Rhabarbari puluerem ex panniculo lineo suspendere in poculo, ex quo cereuisiam haurit, aut etiam in infusione ei propinare. rogo, vt in medium aliquid consulas, et praescribas quid facto opus esse iudices. Filiolus conualuerat antequam quicquam [note: Consolidatio linguae ex parte.] eorum, quae misisti adhiberemus. pus in lingua concretum continua suctione ipse emundauit sibi, iam sanus est, nisi quod vulnus non coaluit totum. Fortasse nunquam continuabitur haec continui solutio. Mittat mihi D. Thomas vnam atque [note: Nux vomica ad canes necandos.] alteram nucem vomicam, ad inutiles, et noxios quosdamcanes necandos. de quo etiam legi in Gesnero. Sed dosios oblitus sum, nec quaerere vacat, rogo annota, vna cum modo exhibendi Mechiocani radix Venetiis ad me allata, iam cariosa erat, filiolo tamen meo, quintum tum annum agenti, grauissi me febricitanti, et aluum adstrictam habenti dedi. Conualuit tertia post die. nescio an huic medicamento id tribuendum sit, an naturae simpliciter, quae [note: Lobelius de radice Methoaca.] ipsa sanat morbos, an quod forte iam ad exitum peruenerat febris. Lobelii verba de Mechoacan radice sic habent, Falluntur qui putant Bryoniam esse haue atque illi, qui laurum cinamomum, et smilacem asperam salsam parillam, aliasque complures exoticas easdem specie cum nostratibus faciunt. Hanc mittit insula omnium, quae nostrae aetati in occiduis insulis innotuerunt, auro, pecore, stirpibus ditissima Mechoacam vocata, cui radicem cognominem fecerunt Indi, vsumque docuerunt Hispanos, primum fere 20. ab hinc annis, a quibus accepimus. quarum drachmae puluisculo solo, sed ex vino albo, aut iusculo propinato, commodissime qualibet die, hora et aetate, nulla molestia, aut incommodo, quinquies, sexies aut septies, flauas hydropicorum aquas eductas, pituitasque quasuis comperimus. Hanc non visam, qui cupit nosse, intueatur Bryoniae radicem. sunt enim concolores cortice, rugis, et fere magnitudine; sed huius taleolae, frustaue rotunda transuersim secta, siccandi causa, intus multis circulis a centro ad ambitum parallelis distinguuntur, mandendo sapore farinaceo, nec acri, odoreque neutiquam ingrati est: caeterum albida et friabilis, vt bryonia, cui similem faciunt sarmentis pedamenta scandentibus et racemis. Folia atro virentia, rotunda, perennia, Nympheae fere, et pariter [note: Marcelli commentarius de Mechoaca.] superne parum acuta. Mitto tibi commentarium Marcelli de eadem radice. Vtinam Kolreuterum de arthritide nanciscamur, Vale, 21. Nouemb. anno 1577.

EPIST. XIX. IDEM EIDEM.

ESTO sane. facessant posthac excusationes, et sileant in literis nostris culpae deprecationes, quoties alter alterius operam requiret. Sed tamen ego hac in parte te frequentior ero. humanitas tua animum addet, vereor, ne minus etiam pudentem efficiat. de quo non dicam plura, ne in cos scopulos deferar, quos me paulo ante fugere velle ostendi. Iucunda mihi fuit admodum Bibliothe caetuae inspectio. Video te bonis libris abundare. quod ipsum iudicii et doctrinae elegantis documentum est. quod non equidem propterea dico, vt eadem me laude quasi remunereris, cum meorum quoque librorum indicem videbis. Illud enim in me quadrat; quod tu in ipso, limine, ex Plutarcho, posuisti, Mitto igitur tibi meum catalogum, qui copiosior esset, si ferre scribendi laborem possem. malo legere. Remitto omnia, quae [note: Liber Calleni de humoribus.] mihi vtenda, pro tua humanitate dederas, praeter Gallenum de humoribus, quem intra paucos dies accipies. quantum equidem iudicare potui, vix respondet titulus hic argumento. nisi quis omnium morborum causas ad humores referat. Quod si valere debet, quid prohibet, quin omnes et huius et Hippocratis libri de humorib. inscribantur? sed sutor vltra crepidam.

[note: Vulnus linguae] Vulnus in lingua infantis sanatum quidem est, sed non coaluit, neque vnquam amplius coalescet sed erit perpetua solutio continui. Vereor ne noceat loquelae, aut certe pronunciationi. Vale meque mutuo ama, et amicos nostros saluta, 26. Decemb. Anno 1577.

EPIST. XX. IDEM EIDEM.

BEASTI me istis tuis manuscriptis libris. miratus diligentiam, et sane non mediocres labores. gratias ago de tam insigni humanitate et beneuolentia. retinui lectiones Italicas, cum Galeno de humoribus reliquos omnes remisi. Si pateris, et carere potes his scriptis, oro te, sint apud me, dum eorum maximam partem perlego. exscribam etiam aliqua nisi tibi aduersum id fuerit. Quod si etiam noles remittam statim, simulatque mihi voluntatem tuam significaueris. Scripsi abhinc triduum Patauium cuidam Mercurialis discipulo, Bernhardo Paludano, Belgae, vt mihi omnium Doctorum ibi lectiones colligat. Mortuus est non ita pridem [note: Nicolaus Curtius.] Brixiae, in patria, vir meo iudicio, excellens Nicolaus Curtius. cuius mihi in docendo perspicuitas, et methodus in primis, iam a viginti annis, quibus eum noui, [note: Paternus.] placebat mirifice. Paternus non discedit a Galeno. Capouaccius grauis, et, nisi fallor, [note: Capouaccius. Aureus Apulegius.] solidus. Verum tuum hoc iudicium est. ego aureus ille Apuleiusad lyram. Superasti expectationem meam, vt ingenue fatear, in carminibus pangendis, in quo genere plane artifex es. Oquam suauis, quam plenus, quam etiam pius. Video te Phoebo charum esse; qui idem et Poetarum [note: Anatomia versibus descripta.] et Medicorum deus est. anatomica me delectarunt, quae si augeles, per ocium, emitti possent cum laude. non enim ita facile est ea, tam apte, versibus includere; et neminem hoc antehac tentasse memini. Ain' tu non nociturum filiolo meo um [note: Linguae vulnus.] lud vulnus? illud tamen non video quomodo fieri possit, vt amplius coalescat, quod persanatum iam a sev forrasse et amplius hebdomadibus est?, et ita diuisum, vt coire nullo pacto, nulla industria queat. Quomodo m lingua potest retinere siue oleum, siue quicquid illud est, quo inungi iubes? petpetuo linguam mouet, sugit, et sputo repletum est; quam vim vniendi partes in vllo medicamento ostendes tantam, vt in momento coalescant? momento autem opus esset, propter illa, quae dixi, impedimenta, sed difficile tibi erit iudicare de non visis, vt de vrina scribit ille tuus [note: Minium scriptorium.] Kolreuter. Minium meum tale est, In aquam impono gummi per integrum diem, dum liquescat, et aqua tota viscida fiat. Huius aquae partem marmori (aut simili alicui rei) inspergo, post cinabaris pauxillum, tero minutissime vt iam ex eo pigmentum fiat. hoc impono vitreo vasculo, eiusdem aquae infundo tantum, vt color dilutior fiat. sic vtor. Saepe etiam aquae simpliciter iniicio, aut aceto, cinnabarim in tenuissimum puluerem redactam, et misceo dum color fiat aptus ad scribendum, imposita tamen gummi portiuncula. Hoc fit cum laborem fugio, et bene tamen succedit. Vale im optime amice, et me ama. Pascouia 7. Iunii, Anno 1578.

EPIST. XXI. IDEM EIDEM.

GRATIAS ago de responso ad quaestionem. nondum licuit bene examinare. properabat enim tabellarius. Sed non dubito et docte et accommodate responsum esse Vetat me secus existimare elegans doctrina tua, et acumen. nescio cur Simonij synopsin, cum aliis vna ligatis libris mihi miseris. Si petij, erraui. nam hos ipsos mihi quoque adferri curaui. Quoniam tam promptum te video in grauibus quaestionibus explicandis, et magnifacio iudicium, et doctrinam tuam, rogo te indica mihi, quid censen dum putes, de altera hac [note: An somnus meridianus noceat.] quaestione: Quae potest esse ratio, vt somnus meridianus noceat, quem vestri Medici plerunque prohibent, et non noceat is, qui coenam sequitur? Idem ventriculus, idem cerebrum, idem homo, causa somni eadem. noli recurrere ad [gap: Greek word(s)] illas, de noctis frigore, de diuturno tempore, et quae adferri solent, multa in altera illa quaestio ne de prandio et coena. nam his facile responderi potest, et videntur esse [gap: Greek word(s)] . Mitto tibi dono, quem me iam pridem [note: Epochae. Liebelautius Ronsaeus. VVierus. De scorburo] misisse putabam, librum de Epochis non contemnendum in suo genere. Quid te tantopere in Liebelautio delectat? Quid in Ransaeo? de scorbuto habes elegantem tractatum in V Vieri obseruationibus medicis. Liber editus est: in 4 habet et alias elegantes tractatiunculas, de quartana, de angina pestilenti, de hydrope. Sinon habes, mittam meum librum, dignissimum lectu. Vale mi Domine, et amice optime. Pascouia, die 1. Octob. anno 1578.

EPIST. XXII. IDEM EIDEM.

DE literis ad me missis amo te. Quae his adiungentur, rogo te, vt, tua cura, Troilo transmitrantur, per certum aliquem hominem, quem occasio offerret. [note: Cometa Squarcilupi.] nihil est necesse proprium cursorem conducere. Mitto Squarcilupi cometam non bene descriptam a filio meo. Rogo te, vt accurate hoc scriptum perlegas, et ad me iudicium tuum perscribas. nunc noctes sunt longiores, non dubito te lucubrare, et non puto ita, vt de die, a tuis aegrotis, te auocari. Strictim nunc attigi, et incidi in quaedam loca, dum modo huc, modo illu coculos coniicio, quae nescio quomodo non ita, vt antea solebant, me afficiunt. Videntur aliqua, ad augen dam molem, [note: Cometae an portendant.] congesta esse non necessario. Sed de eo quoque vt de tota re, tu melius iudicabis. Quae [gap: Greek word(s)] accidunt, etsi non esse [gap: Greek word(s)] , vt tu vocas, concedatur, non sequitur tamen, nisi fallor, crinitas tanta illa mala portendere. Quamuis [gap: Greek word(s)] hoc ipso, quod [gap: Greek word(s)] sunt, e portentorum numero eximuntur, quae [gap: Greek word(s)] sunt. Intelligis enim ea, quae fiunt [gap: Greek word(s)] , et [gap: Greek word(s)] quae [gap: Greek word(s)] , inter se affecta esse, vt [gap: Greek word(s)] habeant. Verum de his in mea illa epistola fusius egi, si recte memini; et haec Marcelli [note: Evastus.] plura etiam continent. Erastum equi dem magnifacio, magno illius merito; sed ita tamen, vt non propterea suas dotes aliis viris doctis detraham, quas a DEO cumulate acceperunt, et sua industria, DEI item beneficio auxerunt. In quorum numero te quoque non iniuria collocandum existimo. De somno sententiam tuum non improbo; sed [gap: Greek word(s)] illa, quae polliceris et ab ingenio tuo expectari possunt, mallem legere. Illud quidem quod [note: Nox quieti destinata.] scribebas ex Hippocrate, noctem quieti, diem laboribus destinatum esse, verum est et sacris literis consentaneum, sed non videtur tamen dubitationis meae fibras euellere. Verum de his, cum erit otium, cogitabis. Miror Erastum non respondere. si mihi tuas [gap: Greek word(s)] communicabis, dabo operam vt respondeat homo, vt video, ad huiusmodi scriptiones impiger. Quin aiunteum hoc in more positum habere, vt ad viros doctos sua mittat, et illorum iudicia exquirat. Vale, meque mutuo ama. Pascouia, 14 Octobris, anno Millesimo, quingentesimo, sep tuagesimo octauo.

EPIST. XXIII. IDEM EIDEM.

[note: Iord. Bruno eom. de Gallica lue.] NACTVS sum commentarium Domini Iordani de Brunno: Gallicalue, vt ego nomino. prorsus mirificus morbus est. de quo videtur mihi docte admodum et acute disputare. Temperare mihi non potui, quin eum tibi ad legendum mitterem, pro amicitia nostra; cum eo tamen, vt non emaneat, et cito ad meredeat, illud, ne iure queri possit, quod iniusso suo lucubrationes eius divulgem: hoc vt remittere possim in tempore. Potes tamen tamdiu retinere, dum tabellarius Vratislauia recurrat, cum responso ad has literas, quas tibi illuc remitten das cum his misi. Rogo te plurimum, vt sine mora nostrum illum abire cum his literis, iubeas ad Troilum. Perscribas postea mihi iudicium tuum de hoc commentario. quod ego iudicium, vrscis, magnifacio. Si quid notasti in Simonio contra Squarcilupum, fac vt sciam, ne tua epistola, quam nunc scribes, [note: An recte aequa cocta in potum vsurpetur.] nihil me doceat. Adde aliquid de hoc [gap: Greek word(s)] cum aquae coctione euaporent partes subtiliores, et crassiores, magisque terrestres relinquantur, an recte facio, quod aquam ad potum coquo ad [note: Quae optima aquae concoquendae ratio.] ignem? Scis enim me abstemium esse. Dein quae sit optima aquae concoquendae ratio, tum quae omnium optima, fontana, putealis, pluuialis, fluuialis, etc. Nescio an antea aliquid hac de re a te quaesierim. Item: Galenus de temperamentis ait ex lactuca optimum sanguinem fieri, cum a naturali calore euicta est. Ego inferam, ergo non referre calidis potestate, an frigidis escis vtare. Consequentia probatur. Nam si frigida bonum sanguinem efficiunt, aeque illis bene vti possum, ac calidis, quia potissimum alimentorum vsus est, vt sanguis procreetur, quo alantur partes, etc. et calor innatus recreetur et confortetur. Si omnes humores ex adustione secundum magis et minus, in bilem conuertuntur, quomodo refelli merito potest [note: Paradoxon Iouberti.] paradoxon louberti: omnes febres ex bile facientis? Deinde quomodo potest accendi pituita separatim, vel bilis, vel humor melancholicus, aut putrefieri, quin tota massa sanguinis simul accendatur et putrefiat? cum humores non separentur a sanguine nisi [gap: Greek word(s)] quomodo non accendantur semper principio et flatim, quae sunt maxime ad inflammationem idonea, vt spiritus, et bilis per se calidissima: haec etiam siccissima. Ad haec rogo, more, hoc est, docte et perspicue atque eleganter responde. Vale, meque mutuo dilige. Pascouuia, 1. Iunii, anno 1579.

EPIST. XXIIII. IDEM EIDEM.

EN iterum terogo, vt hunc fasciculum ad Trolum mittas, per amicum aliquem. Cupio scire, quando alterum misisti, quem tibi tabellarius ille noster reddidit superiore hebdomada. Si nondum abiit, poterit cum hoc coniungi. Marcellus rescribit, salutat te, se propediem missurum nobis esse arcanum illud suum, quod typis edere [note: Marcellus de cautertis.] cogitat in libro, quem de cauteriis scribit, cuius multa iam capita absoluit, quae in charta inclusa leges. Dignus est sane amore tuo, praesertim quod in illo scripto, quo offensus videris, nihil reperio, nisi cum honore tuo coniunctum. te amat, colit, honorat. aequum est, vt par pari referas. Si qua in re ab eo dissentis, eandem illi, quam tibi sumis, libertatem relinque, vt suam Spartam ornet. Trahit sua quenque voluptas. Verum de his satis superque, cum nuper quoque nonnihil si recte memini, de eo in epistola mea adscripserim. Misit mihi Marcellus [note: Marcelli scripta.] tria scripta sua: I. de gutturosis, quo gutturis, vt vocant, hernia laborant, [gap: Greek word(s)] ni fallor vocant. II. de fontium et fluuiorum origine. III. de opportuna purgatione. duo illi libelli paucorum foliorum sunt. tertius aequat magnitudine commentarium illum Iordani de Brunno Gallica lue, aut etiam superat Misissem hunc ad te, sed cito sibi remitti cupit, et ego nondum peruolutaui. Si tamen tantum est otij tibi, et his vacare voles, mittam haec omnia ad aliquot dies, dum percurras. erit fortasse quod te delectet. Cum apud me esset, ostendit inchoatum opus; nunc vt video auxit, et emendauit. tu iudicabis. Rogat te, vt quas in Fernelium [gap: Greek word(s)] scripsisti de podagra ei mittas. aequum petit si descripsisti. [note: Veius.] Veius nescio quas fabulas Thalmaticas mihi recicat. Inter alias, hanc quoque [note: An virgo naturaliter ex primo concubitu concipiat.] quam item pro fabula habebo, nisi tusecus affirmabis. ait non posse naturaliter virginem ex primo coitu concipere. te quo que autorem nominat, vt mihi os obturet, autoritatem equidem tuam non defugit. Sed cupio hoc ex vestris Medicis aut eorum doctrina mihi, si lubet, et vacat, demonstrari. Ad magnam quandam rem, et maxime paradoxam hoc, vt ipse putat, axiomate abutitur. Ego nullam naturalem causam excogitasse possum quae prohibeat, quo minus in primo statim coitu virgines concipiant. exempla quoque multa referri possunt earum, quas prorsus virgines fuisse, dubitari vix potest, si quis pudorem, pietatem, educationem spectet. Tu nostrae huius controuersiae arbiter esto. Vale, meque, quod facis, ama. Pascouia, 10. Augusti, anno 1579.

EPIST. XXV. IDEM EIDEM.

[note: Thermae Trincinenses.] DE Thermis Trincinensibus nihil habeo, quod affirmem. Ex Marcello quoque per literas quaesiui, si quid fortasse a D. Iordani, aut D. Cratonis, aut Medicorum Viennensium obseruatione haberet. nam cum illis versatus estaliquandiu. Sed ne ille quidem quicquam adferre potest. Ad D. Iordanum, cum erit per quem literas mittere possim, scribam. non dubito eum certi, et explorati aliquid nobis perscripturum esse. Edidit ante multos annos [note: VVernerus de admirandis Vngariae aequis] Georgius Vernerus lib. de ad mirandis Vngariae aquis. In eo fortasse reperias nonnihil. Sulfureas et ferreas esse non dubito, tum quod illum odorem exhalare dicuntur, tum quod tumores, et vlcera exsiccant. Dicuntur etiam podagrici, solo insessu, et lotione, persanari. sed, quaeso, quid te morbi eo inuitat? An oculorum vitiis vllae Thermarum aquae subueniunt? Hodie accepi literas a D. Iordano, in quibus scribit se omnes Thermas Morauicas peragraturum esse, et per destillationem earum naturas et vires exquisiturum, dein commentarium de eis confecturum breui. Accipe tu Marcelliana, et perscribe mihi quid de his sentias. Inprimis autem de purgatione. [note: Semen in balneo a virginis matrice absorptum.] Quae de virgine scribis, confirmant sententiam meam. Sed illud Arabis, de semine in balneo a virginis matrice absorpto, figmentum velim existimes impudicitiae patrocinantis. Quomodo enim semen, loco praesertim humido, tamdiu consistet, ne diffluat ? Dein de quomodo spirituosum illum calorem, vel momento temporis retinebit extra vterum muliebrem, si vel in terram, vel lapidem, vel aliam quamuis subiectam materiam decidat? si paulo accuratius hac de re cogitabis (si tamen longiore inquisitione digna est) animad uertes commentum ridiculum esse. Oportet fuisse certe libidinosam, et incredibilis caloris vtero praeditam bonam illam vitginem, quam non nisi diuaricatis femonbus, et diducto manibus pudendo, locum ilsum insedisse (si reliqua concedantur, quae supra negaui) verisimile est. Quae a virginali pudore abhorrent. Sed putidum est rem obscoenam pluribus persequi. [note: An hymen index virginitatis.] Verum illud, quod maiorem vtilitatem habet, rogo vt mihi explices, quid omnino dehymene censendum putes, tum in paruulis, tum in adultis virginibus, et

an omnino existimandum sit posse virginitatem hinc discerni. Nam quasdam natura laxiores vteros habere, alias strictiores temperamenta et corporis constitutio indicat. aetate quoque prouectiores a iunioribus tum aliis, tum hac in re differre puto Non habeo nunc ad manus librum vllum, qui mihi dubitationem tollat, et exciderunt quae legi, quaeque a Fallopio quondam audiui. Tibi haec in promptu sunt, in Anatomicis quoque diligenti; vt ex annotationibus quibusdam tuis in Columbum, et alios animaduerti. Explica igitur, amabo te, sententiam tuam de re tota, postquam in hunc sermonem incidimus. [note: Marcelli in Hipplabor.] Marcellus Hippocratis opera methodice tractare instituit. hoc est, reuocat omnia, quaecunque in illo autore sunt, ad methodum Auicennae, aut potius Fuchsij, etc. annotationes quoque adiiciet. Idem in Galeni operibus facere cogitat. Est homo la boriosissimus, pauci somni, ingenio bono, sciendi cupidissimus. Remitto libros, et [note: Ereigius.] gratias ago. Freigij, Rectoris scholae Altorffianae Reipub. Noribergens. Physicae quaestiones nouo quodam ordine scriptae videntur. Nihil mihi facilius videtur, quam hac ratione libros magnos edere. Est opus congestum ex variis scriptoribus, et scientiis. Trahit suam quemque voluptas. Mihi sane non placet omnia in vna arte docere, quae disiuncta sunt. Vale, meque ama. 14. August. Anno 1579.

EPIST. XXVI. IDEM EIDEM.

TESTIMONRVM de Marcelli scriptis tuum, non vulgare est. mirifice hominem delectabit. praeponet sat scio, libello, vt lectores magis inuitet, atque adeo, vt se muniat contra aduersarios tuo tam insigni praeconio. Quare tu videris, quomodo sustinere possis impetus magnae turbae, quae constabit contra vos, in aduersa acie. ego quoque me vestrae cohorti aggregaui iampridem; vt ex ridicula illa, et plane inepta scheda, quam item libro suo praeposuit Marcellus, coniicere potuisti; sed quid a me auxilij expectari possit, rudi admodum, atque imperito tyrunculo? Remitro tibi libros omne, et tuos, et Notarij, excepto Massa de morbo Gallico; in quo vidi mirabilem quandam curationem vlceris [note: Curatio vlceris trocheae Massae.] asperae arteriae. Illud mihi mirum visum fuit (vt hoc obiter iniiciam) quod Massa in altero quodam pessime affecto, hyemem fere totam expectauit, antequam curationem aggrederetur. Quod mihi et periculosum, et minime necessarium videtur. adde quod morbus, per tam longas inducias mualescit, vt postea difficilius depelli queat. Quasi non potuerit aeris frigidi intemperies (si ea re deterrebatur) corrigi artificio, et temperari tepidario? Hic mihi magnus, et superstitiosus medicorum [note: Tempora expactare in morbis superstitiosum.] Italorum (nescio an aliorum quoque) abusus videtur, tempora nescio quae expectantium, et aegrotos diuturna istiusmodi expectatione magis magisque excruciantium. Quin statim arma expediuntur, simul atque hostis nos aggreditur ? an expectandum erit, vt nos prius prosternat, conculcetque, vires atterat, ac prorsus eneruet? Magnae est sane consuetudinis, et [note: Tyrannis consuetudinis et vetustatis.] praeiudicij vetustatis, in omnibus fere artibus tyrannis, quae liberalibus ingeniis nimis impotenter imperat. Quo fit, vt multi meliora videant, deteriora sequantur, religione quasi quadam obligati. Id tu ita esse, tum in tua, tum in aliis artibus, quae tua est doctrina, et singulare acumen, praeclare intelligis. Sed haec poterant taceri, nisi mihi iucundum accideret tecum, de rebus omnibus libere, quicquid in buccam. Diligentiam in Mathematicis tuam, vt in aliis studiis, exosculor quamuis haec [gap: Greek word(s)] sunt tamen periucunda. Verissima sunt, quae de medicina scribis Theophrasti, et vetulae triobolares, quaedam etiam matronae illustres, in Polonia, medicinam faciunt plerumque stillatitiis suis quibusdam liquoribus, et pulueribus. Quibus si nihil proficitur, vt fit plerunque, semimortui aegrotantes ad Medicos deferuntur. si vnus aliquis moritur, in medicum culpa reiicitus, magnis clamonbus. Ita sit infamis, deseritur, contemnitur, continet se domi, et quaesitis vtitur interea, dum fama conticescit. breuiter, miseria est ineluctabilis, si vsum spectes. Vale, meque, quod facis, ama. Pascovvia, 24. Augusti. Anno 1579.

EPIST. XXVII. IDEM EIDEM.

LIBERI mei, (quod te libenter cogniturum, pro tua et mea beneuolentia, certo scio) iam tandem conualescunt, vnius naturae, aut potius DEI, naturae omnis opificis, beneficio. nullum enim sibi adhiberi remedium passi sunt, quod quoties tentabam, ita renitentes adnimaduertebam, et ab omni pharmacorum genere abhortentes, ac fletu, eiulationibusque sese excruciantes, et maius a medicina, quam

ipso morbo periculum impenderet. hoc vnum experiri libuit mulierculis Polonis valde vsitatum: quod mihi profecto miraculi loco est, idque eo magis, quod nullam [note: De mirisico quodam morbo querorum, Dracureculis.] eius rei causam inuestigando reperire possum. Iniiciebatur in labrum aquae calidae, in quo pueri lauabant, panis in micas friati manipulus, cineris item parum; elotis pueris, aqua percolata, panis ille in massam compingebatur, haec massa in diuersas partes manibus distracta, magnam subtilissimorum pilorum vim oculis offerebat primo die: subsequentibus autem diebus pauciores pili, postquam conualuerunt, prorsus nulli apparuerunt. Hos illae caninos, aliae vermium pilos vocant, et morbi causam ad hos referunt. Praeterea humeros, et brachiola inunximus farina, aceto permixta. Vix peracta vnctione, et abluta statim, eminebant ex cute diuer sis locis tubercula quaedam pusilla, vt papauera, coloris cinericii (quae ab illis vermium capitula esse dicuntur) ea statim cultello abradeban tur. nisi id ocyus fieret, recon debantur iterum, et intra cutem se recipiebant, hi quoque siue vermiculi, siue alio quouis nomine vocentur, primo multi sese proferebant, postea pauciores, postrema vnctione prorsus nulli. foeminae sum mis horum vermiculorum capitellis nigricantia aliqua, quasi puncta messe asse uerabant; quae tamen ego etsi pene cum ipso lynce certare possim, nunquam videre potui. Visa mihi est tota illa res prope eadem specie, aut certe non dissimilis sordibus illis, quae poris impactae, in angulis praesertim narium exteriorib. digitis exprimi solent: duricie sunt paulo solidiore. Cum in vestris Medicis quaererem, altum vbique [note: Bacchanellus] silentium reperi. In vno Bacchanello, aut nescio quo de puerorum morbis inue [note: Dracunculus Vade Auic. lib. 4. Fen. 3. tract. 3. cap. 21. et Gal. 6. de loc. aff. etsi non huius generis illa videntur esse.] ni Dracunculos vocari a nescio quib. Arabibus. Nam liber haec scribenti non est ad manum, et quaerere piget, cum haec properanter ad te scribam. Rogote, inquire in causam harum rerum, et sententiam mihi tuam perscribe. Oblitus eram hoc quoque ascribere, me eadem illa omnia tentasse in reliquis meis liberis sanis; nec tamen vel pili vlli in panis massa, nec dracunculi in cute; ac ne in his quidem duobus argrotis, postquam conualuerunt, conspici a quoquam potuerunt. De pharmacis contra epilepsiam magnas gratias ago. ab eo tempore non rediit morbus ille, quem semper [note: Carbo absin thiacus.] emanere opto. Quae de carbone Absinthiaco scribus, miratus sum, et aliis affirmantibus vix crederem eos reperiri, nisi quis de industria defodisset. Dies D. Iohannis quoque fidem abrogat, et superstitiosi nescio quid habet. Vale mi optime amice meque ama. Vratislau. 6. Nouemb. anno. 1580.

EPIST. XXVIII. IDEM EIDEM.

EPISTOLAM tuam de morbo infantuli, accurate et docte scriptam, in aulam Caesaris mittendam esse putaui. ita mihi visa est digna, quae a doctis viris legeretur. haec fuit causa, cur nondum responderim. gratias tibi habeo iam ab illo tempore, quod inter alias occupationes tuas, huic quoque contemplationi mea causa, aliquid operae impertiueris. omnia excussisti, vt video, nihil intactum reliquisti. Vnum te moneo, vidisse me ante aliquot annos, in libello, nescio cuius, Bacchanelli praxi adiuncto (qui mihi ad manum liber nunc non est) aliquid de hoc morbo quem si bene memini, Dracunculum vocat. Eum tu locum, si nondum vidisti, inspice; ac si quid est operae precij, ad hanc tuam elegantem dissertationem adiice. Ad monitus sum a Doct. Monauio ex [note: Vuierus.] aula Caesaris, editum esse librum a Iohan. VViero, docto illo sagarum patrono, in quo tum de aliis, tum de hoc morbo disseratur. Verum, si praeiudiciis agendum est (quod tamen in nulla realia fieri oportere contendo) non existimo illum meliora tuis adferre. De carbonibus mira narras es tu quidem fide dignissimus, sed profecto hoc est ex iis vnum, quod meis oculis intueri cupio. D. Scholzius, nisi me fallit [note: Auricula muris.] memoria, affirmat se non reperisse. Illud quoque quod ad te de muris auricula scripsit auditione tantum accepit, sed heus tu: carbones illos, quos te mittere ais, non vidi. [note: Carbo in frusto salis purgans.] In salis frusto, ex imis illis Vicliciensibus ad Cracouiam fodinis effosso, perlucido, vt glaciem referret, frustulum atri carbonis innatum erat. Saporem salis habebat, albam lanuginem (liceat ita cominare) emittebat, vt magnes suos illos, quasi pilos quosdam. detersae huic lanugini succedebat paulo post alia similis. magnam vim purgatricem ille carbo habebat. donaui frustum illud D. Gergero, cum Caesaris commissarius esset, praesidi hic Camerae Austriacae, ne putes aliquando, vt fieri solet, fossores ibi carbones ex lignis reliquisse, qui postea temporis progressu sale circumgelascente contectus fuerit: (idem enim et ego suspicabar) affirmat mihi D. Morstem, montium illorum Magister, vir egregius, nunquam antehac vllis seculis quenquam in

illos montes penetrasse, vbi tales carbones effodi solent: quia in massa salis abditi iacent. Massae autem illae sunt instar montium lapideorum solidae: ex quibus illae collumnae excinduntur, quas baluanos nominant (a simulacris, vt opinor aut statuis; sic enim Poloni [gap: Greek word(s)] et Deastrorum imagines vocant) quae extra Poloniam, ad vos etiam, quotannis exportantur. Haec ideo tam copiose addidi, vt si lubet rem inspicere, ab hoc ipso bono et humanissimo viro, quem nominaui, frustum aliquod tale petas. Bone DEVS, quam multa sunt in naturae thesauris condita, ad quae hebetata mentis nostrae acies penetrare nequit? De Cometa quam multa, Aristotelis autoritatem [note: Cometa supra tunam.] secuti, blateramus passim; et tamen his diebus didici ex proximo, et qui hunc antecessit, et Aristotelem et qui eum sequuntur, longe a scopo aberrasse. Supra lunam fuit vterque: prior ille proprio motu ab occidente in orientem: hic contra signorum successionem, ab oriente in occidentem ferebatur. Si ex fumosis exhalationibus procreantur, quomodo illae lunam superant, et coelos penetrant? Si supra lunam generantur: quomodo verum illud erit, nihil ibi oriri, nihil inter ire? omnia esse aeterna? et tamen haec duo [gap: Greek word(s)] , [note: Sydus mirifieum.] et sidus illud mirificum, quod ante hos octo annos ostensum nobis ad Cassio peam fuit; et orta fuerunt, cum antea nullis vnquam seculis visa fuissent, et interierunt: aut certe ex oculis nostris aliquo sublata sunt. Vbi antea in abysso thesaurorum DEI latuerunt? Non habeo quid dicam cum haec considero, nisi illud: Ocaecas hominum mentes, ô pectora caeca: Qualib. in tenebris vitae, quantisque periclis Degimus hoc aeui quodcunque est. Vt autem mecum certo credas haec ita se habere, vt [note: Gemma. Mestlinus. Hagecius.] affirmo; scias [gap: Greek word(s)] demonstratum esse a Corn. Gemma, a Moestlino, et aliis: inprimis autem ab amicissimo meo et doctissimo viro Doctore Taddeo Hagecio, minorem habuisse [gap: Greek word(s)] quam ipsa luna. Miseras mihi, cum in vicinia tua habitarem, accuratam tabulam de horologiis, a te elaboratam: si id fieri posse putas, et illa carere ad tempus potes, rogo te, vt mihi eam communices, simulque alia adiicias ad [gap: Greek word(s)] pertinentia, quae tu, dum his studiis [note: Peucerus ptica collegit.] incumberes, collegisti. Peucerum, quem te audisse puto, optica collegisse dicitur. is liber nunquam editus fuit, sed manu descriptus circum ferebatur illis temporibus. Si eum habes, et mihi item communicabis pergratum facies. Si quid ego quoque habebo, quod vsui tuo seruire queat, impera amicitiae nostrae iure. Feliciter vale, meque ama. Vratislau. 19. Ianuar quo die lunae eclipsis totalis, et ea quidem maxima conspicietur ab iis, quibus coelum non ita nubibus obducetur, vt hic nobis anno 1581.

EPIST. XXIX. IDEM EIDEM.

EXSPECTABAM literas tuas, plenas doctrinae et obseruationum, tum eorum, quae in maiori, tum quae in minori hoc mundo contingere solent. Sed video te occupatiorem fuisse, quam vt nobis vacare potueris. Rogo te tamen, vt primum aliquid otij nactus eris, vt mihi mirabiles illas fulminis effectiones describas; tum vnguenti illius, quo nares et tempora in peste illinebas, eiusque vsum et si quid huc pertinebit, amice mecum communices. Mitte mihi scriptorem illum de peste, quem laudabas, nomen mihi excidit. aueo [note: Massaria.] etiam tuum iudicium cognoscere de Massaria quem inuitus patior a mea bibliotheca abesse; ita mihi visus est elegans esse, et bene rem examinare. Sed hoc tamen ego ad meum iudicium non reuoco, ne forte abs te illud audiam, Ne sutor. si eum librum tuus libratius isthic habet, eme mihi quouis precio. anim aduerto istum vestrum, quisquis est, bonos libros saepe ad vos aduehere, quos hi nostri non apportant. Nisi tibi molestum est, mone me de nouis autoribus, quos post meum a vobis discessum, in elegantem illam, et sane exquisitam bibliothecam tuam intulisti. faciam ego idem, quum huc redibis. nihil [note: Pareus.]te celabo, atque vtinam multa haberem, quae tibi grata esse possint. De Paraeo quoque [note: Porta.] iudicium tuum expecto, tum de illo Porta: quem legendum tibi dedi: inprimis autem de nugis illis meis. Vt ex responso [note: Quomodo veguenta intrent internas parres.] tuo discam aliquid, rogo te, indica mihi quomodo fieri posse putes, vt vnguenta in intimas corporis partes, ad loca affecta scilicet, penetrent, et morbum ibi oppugnent. Videntur esse ratione praedita, quae intelligant latebras hostium, et recta illuc tendant; nihil in itinere immorentur, nihil de suis viribus deteri sibi patiantur. Certe pauxillum est id, quod cuti illinitur, et partim digitis vngentium adhaeret, partim a circum fuso aere exiccatur antequam per tot anfractus in interiora perferatur Vereor equidem, ne hoc quoque medicamenti genus simile sit amuletis; a vetularum superstitiosis persuasionibus natum. Idem propemodum quaeri posse

[note: Cathartica.] videatur, de toto etiam [gap: Greek word(s)] genere, quae certos humores spectare, et adoriri dicuntur: qua obsecro, intelligentia id assequuntur? quomodo agunt? qua ratione hunc potius, quam illum humorem aggrediuntur, loco mouent, extrudunt denique, caeteris partibus parcendo? nae illa iudicio, et ratiocinatione non vulgari praedita sunt, siue in ventriculo consistant, et ad se noxia, quasi harpagonibus et vncis quibusdam, attrahant: siue illinc emissarios suos in hosticum ablegent, qui cominus rem agant, et inimicos superent [note: Puteanus.] ac propulsent. Hac de re si ocium est, scribe mihi sententiam tuam. Vidi Puteanum, nisi fallor, apud te, qui non in dissimili argumento versatur, et hunc et si quem alium habes, siue etiam scriptas aliquas praeceptorum tuorum lectiones, aut annotationes quorumcunque de hoc argumento, vt mihi mittas te rogo maiorem in modum. Poteris id facere, commodo tuo, praesertim quum meos libros remittere lubebit. Nota mihi loca apud autores, quos me [note: Gallicus antimonio curatus.] habere scis; in quibus haec materia tractetur. Fuit hic nuper admodum Baro quidam Polonus, amicus meus, affirmat se veteri gallico morbo vexatum, nullo alio remedio, quam antimonio, curari potuisse. duos prope annos fuit liber et a morbo, et ab omnibus symptomatibus, nunc sine veteris morbi reliquiae alicubi delituerunt, siue ex noua malitia, recruduit malum; et artus occupat, atque adeo coxendicum dolores saeuos infert. quid tu de antimonio dicis? et si reliquiaesunt, vbi tamdiu latere tanti mali seminarium potuisse [note: Ioh. Bapt. Susius.] sine noxa existimas? Si habes Ioh. Bapt. Susium de peste adiunge quaeso reliquis. De Massaria haec ad me Crato. Non placer in Massaria quod suae Allegrantiae et Lucretiae cassiam dedit. neque ego absque aloe et myrrha vlli in hoc morbo exhibere velim. Non enim exhaurimus putredinem pestilentem purgatione et missione sanguinis, etiam si materia minuatur, atque isto modo progressus putredinis impediatur. Sed vna vera et recta est curatio per antidota, quae sudorem mouent et siccando putredinem inhibent. Haec ille. Tu quid de his, et ad haec? Vale, meque ama. Vratisl. 9. Augusti, anno 1582.

EPIST. XXX. IDEM EIDEM.

GRATIAM habeo de accurata epistola tua, quae mihi multis nominibus perquam grata accidit. Libros non necesse fuit tam cito remittere. poteras eis vti arbitratu tuo; vt rebus aliis meis, si quarum [note: Herbarum studium.] tibi vsus veniet. Miror te tantum in rem herbariam studium conferre; non sane ideo, quod non laudandam esse hanc diligentiam purem, si non sit nimia; sed quia inutilem operam poni a multis videam in, nouis herbis reperiendis; quarum vires ignorantur, neque sine longo tempore periculum fieri queat, ad quos potissimum morbos adhiberi recte possint. Equidem in iis inuestigandis, quas veteres describunt et rustici plerunque atque aniculae non raro feliciter ad morbos profligandos admouent, nullam esse nimiam diligentiam censeo. In caeteris, propemodum Mathematicis similes sunt Medici. Vtrique enim suam potius voluptatem, quam vtilitatem communem sequuntur; dum ea subtilius tractant, quae non facile ad vsum reuocantur. Sed hic ridebis credo, et exclamabis illud; ne sutor vltra crepidam fateor. Sed quid ad te dem statim abituro aurigae nisi [note: Fulmina.] paginam his nugis compleam, non est in promptu. De fulminibus magna sunt, quae scribis, et sane mihi multo terribiliora cometis ipsis videntur: quorum ego euentus, et significationes nondum eos esse perspicio, qui in illo meo scripto confutantur. [note: Cometam humiditaetem attulessa.] Vides proxime lucentem, non siccitates attulisse, sed nimiam humiditatem potius. Pestem si ejus sobolem esse dices: quaeram ex te, quo modo? ex aeris, inquis, putre, dine, aut porius ex putredine progenitis [gap: Greek word(s)] . Quid causae est igitur, quod multis locis, vbi maiores fuerunt pluuiae, et aeris intemperies, quam in Bohemia; nulla tamen adhuc pestilentia saeuit? Sed nolo hanc disputationem ingredi. Illud tantum dico, me prope in eam sententiam abiisse, vt non [note: Pestis causa proxima contagium.] in aerem, sed in contagium ex infectis corporibus pestis causam proximam referendam esse existimem. De quo si voles, alias verbosius conferemus; praesertim si tu contrariam tibi tutandam partem sumseris. De medicamentis vera sunt, quae scribis: difficilis est quaestio, quae causa fuit, vt ego eam ad te detulerim. Similium enim enodatio, a doctis et acutis, ac tui similibus [note: Vng. nimium tribus.] quaeri debet. De vnguentis, recte accepisti sententiam meam; et tua responsio a mea opinione non est aliena, nimium his tribui vulgo, et nimio etiam plus, quam vsus et ratio (duo veritatis inuestigandae instrumenta) comprobant. Idem de amuletis [note: Philtra.] et [gap: Greek word(s)] sentio: de quibus equidem per libenter tuam sententiam audirem. Memini [note: Mercurialis.] me aliquando Mercurialis, nisi fallor, ea de re ad te epistolam legere; sed

excidit e memoria. Dum tu mihi, per ocium, aliquid de iis rebus scribis, rogo te, mone me de autore aliquo, in quo haec haec pertractentur. De phlebotomia quae scribis, si recte memini, bene et cum ratione refutantur a Massaria. Non solum quid sit [note: Mors Vesalij.] auricula, qua te notasse locum de morte Vesalij in Pataeo scribis, non intelligo: sed frustra, ibi locum illum, quem index quoque libri praetermittit inquisiui, nec reperi. Sed vnde tu habes veram esse historiam? [gap: Greek word(s)] Hippocratis aerem significare contendit [note: [gap: Greek word(s)] poc quid sit.] Galenus, et eos reprehendit, quialiud eo vocabulo notare illum voluisse videntur. quod hodie passim fit, in rebus et euentis mirificis quarum causae euidentes et manifestae, quum non appareant, ad occultam et abditam illam primam atque vniuersalem causarum causam confugimus. Sicubi notasti [gap: Greek word(s)] hoc, quod tu, cumaliis aliquibus, quorum tamen non memini, significare, ostende mihi locum. Vale mequeama. Vratisl. 21. Aug. Anno 1582.

EPIST. XXXI. IDEM EIDEM.

GRATIAM tibi habeo de docta tua epistola. Nunc vero inspectis tuis annotationibus non solum non dehortor, neque reprehendo studium tuum, sed vehementer laudandum esse censeo. et si qua ratione possem, currenti etiam calcar admouerem, atque acriter vrgerem, vt tam bonam, tam vtilem, tam iucundam Medicis operam naues, ac lucubrationem istam tuam ad exitum perducas. Nae tu aliam ingressus es viam, longe ab eorum instituto alienam quos ego improbabam, [gap: Greek word(s)] pergrata mihi fuit annotatio tua: tum de [gap: Greek word(s)] . de quibus quae Mercurialis tui fuerit sententia, non memini.

[note: Idiosyncrasiae nequaquam reijciendae.] Disceptationem tuam de [gap: Greek word(s)] auide exspecto. Nam de [gap: Greek word(s)] quidem probo sententiam tuam: nisi quod [gap: Greek word(s)] prorsus ne nihil esse fatear, vetant multa quae vsu comprobantur atque euincuntur. Nam vt multa alia praeteream [note: Opium.] quae obsecio manifesta vis esse tanta in opio [note: Nux vomica.] potest, vt hominem vel tantilla eius particula extinguat? quae in nuce vomica, vt canibus necem afferat? ac, quod nuper in vxore mea experti sumus, praefocatione [note: Castoreum.] matricis grauiter laborante, quae vis in casto reo est, vt epotum repente cruciatus omnes tollat, iactationes reprimat, matricem in sedem suam retrahat, ibique sistat; morbum denique omnem, cum acerbis, periculosisque symptomatibus propellat? Cur [note: Vires formae specifica.]alia medicamenta, in quibus eaedem qualitates sunt, non idem profecerint, nisi vis illa a forma specifica extitit, quae vel per [gap: Greek word(s)] languenti praesentem et salutarem medicinam attulit. idque tam subito, vt merito [gap: Greek word(s)] appelles. [note: Opium an frigidum.] Opium, si manifesta viagit, eaque frigida, quid est causae, cur aqua et nix, aut potius glacies (quae natura ipsa sunt summe frigida, ita quidem, vt nihil frigidius reperiri queat) nonidem, multoque citius efficiat? certe si quis magnam amphoram aquae glacie permistam hauriat (quod ego feci non raro) nihil, aut certe parum incommodi sentiat; nedum capitis vllum periculum adeat. Sic de nuce vomica dici possit, et de aliis. quam cumque qualitatem illi tribuas, qua suas actiones exerit, dabo alia mixta eisdem qualitatibus praedita, in decupla [gap: Greek word(s)] ; non tamen id, quod haec perficient. Hic multa conquiri possent, quae ad te scribenti nihil nec esse est adferre (sunt enim tibi notiora, quam mihi) [note: Vis occulta.] in quibus nemo occultam negare vim possit, nisi idem sensum ipsum vna neget. [note: Vesalij iter in Palestinam non ob exilium sedrelsgiosum votum.] De quibus tamen tuam ego sententiam audire malo. Vesalius non fuit vnquam exul, neque illa, quam Paraeus innuit, causa ei fuit peregrinationis ad Christi sepulchrum susceptae, sed religiosum votum. [note: Lapis fabulatus reponens luxata.] Mortuus est febre ardenti in Zacyntho, cum iam reuerteretur. Quid dices de tuis carbonibus sub absinthio? quid de voguento constellato? quid de mille aliis? vt de fabuloso illo lapide, quem Medicus quidam huius vrbis deierat reposuisse ossa luxata, et confracta sanasse Principi Bregensi: alij quoque idem affirmant. Tu quid credis? Rogote, vt mihi scripta mea primo quoque tempore per fidum aliquem amicum, aut notum tibi hominem, remittas. est amicus quidam meus, qui eorum legendorum desiderio tenetur. Censuram tuam adde. Vale mipraestan tissime amice, meque mutuo ama. Vratislau. 22. Septembr. Anno 1582.

EPIST. XXXII. IDEM EIDEM.

IGNOSCES mihi, pro humanitate tua, quod libellos tuos tamdiu mecum habui. Variis de causis tamdiu eos retinui: nunc remitto, et gratias ago. ad didi quaedam paucula D. Simonij, quae, tuo commodo, remittere poteris. Cometica non merentur tantam laudem. multa erant, quae reprehendere poteras et meliora reddere. verum tu nimis occupatus es melioribus

studus et indulgens, ac minus quam oporteat, seuerus amicorum censor. Caetera in epistola tua valde me delectarunt; alios etiam quosdam doctos viros. Placuit inprimis quod de opio annotasti. Hoc etiam confirmat veterem opinionem meam: non esse temere vestris Medicis credendum, quantauis autoritate praediti sint. De [note: Lapis sabulosus.] sabuloso lapide Erastus; cui non facile fidem derogo; dubitare videtur. Si tu ipse mirificam eius vim obseruasti, tum demum, vt credam, adduci me patiar; etsi [note: Vnguentum constellarum.] nulla ratio constat, vt ne de vnguento quidem illo constellato, vt quidam vocant; et de infinitis prope aliis admirandis medicamentorum effectionibus. Polanus commendatione tua mihi charus est, et erit posthac; tum tua, tum fratris, tum sui ipsius causa adolescens est modestus, et, vt videtur, eruditus; beneuolentia valde dignus. Ne inanem epistolam remittas, (etsi nunquam hoc facis) quaeso ex te, num esse possit [note: Num pestis sine febre.] pestis sine febre; et an in peste, quae febre careat, tum in ipsa pestilenti febre, initio, [note: Num vena secanda.] quum vires adhuc constant, sanguis mittendus sit. Nam viribus iam labefactatis nego prorsus mittendum esse. Pestem autem sine febre existere posse, autoritatibus et experientia euincere possum: ne rationes quidem accuratius cogitanti deesse queunt. sed ego te audire malo. Vale, meque, quod facere persuasum habeo, ama. Ex patria tua nobilissima, 26. Nouemb. anno 1582.

EPIST. XXXIII. IDEM EIDEM.

NOn obliuione tui factum est; quem profecto in oculis fero; quod responsum tamdiu extraxi. etsi non defuerunt occupationes quaedam, et sunt etiamnum, quae inuitum a literarum tractatione, iam ab aliquo tempore abstrahunt; tamen hanc ego excusationem neque adferam, neque valere apud te volo. Negligentia igitur, (fatebor enim) et quaedam ignauia, silentij tamen diuturni causam mihi attulit. Fieri fere sentio, in hac ingrauescente aetate mea, vt grauatim admodum scribam; et quum nullum responsum tabellarius vrget, qui se iamiam abiturum denunciet; perlibenter scriptionem procrastino Ad te multa sunt, de quibus saepe referre constitui, in medicis et philosophicis contemplationibus: quum et doctrina, et ingenio tuo plurimum delecter, atque etiam adiuuari me sentiam. Sed vides quanta sit, quam aetas mihi adfert pigritia. De solicitudine tua, quam a beneuolentia in nos proficisci sentio, et gratias ago; multum, atque adeo plurimum te amo. Filiola mea 46. die conualuit prorsus. hoc est febris eam illo die reliquit, nec postea rediit vn [note: Morbus fine medicina curatus.] quam statim vt remedia omnia abiecimus, et naturae, quae morborum medicatrix est, totum opus permisimus; non magnam de vita eius spem concipientes, indies rectius habuit, ac tandem plane restitura est. I nunc et Medicinam nobis salutarem esse contende. Pace mihi tua hoc dicere liceat; quod si lubet, et ocium est, refutes licet. esse quidem ad contemplationem ars vestra iucundissima etiam mihi videtur, sed non ita vtilis, nedum necessaria, [note: Populi carentes Medicis firmissima valetudine.] vt vulgo habetur. Qui eam contemnunt populi praeter caeteros, et firmiore sunt valetudine, et vitam longiorem viuunt. Exempla et vetera sunt in promptu, et recentia in oculis, si eos circumferas per terrarum orbem vniuersum. Quae causa fortasse fuit Romanis, vt totis sexcentis [note: Romani fine Medicis.] annis, Medicis carere voluerint, quibus ciues valentissimi fuerunt. Hic tu, sat scio, malos Medicos, et abusum artis causabere: ego autem ipsam incertam esse, ac proinde periculosam, minusque necessariam contendo, etiam si ab optimis et scientissimis Medicis exerceatur. Quanta enim obsecro temperamentorum, et [gap: Greek word(s)] vanitas est in singulis hominibus, quin idem homo, ob perpetuum substantiae suae effluxum, vt sic dicam, quam singulis a seipso momentis dissidet, atque a priore constitutione [note: Materia Medica ignota.] sua discedit? Deinde materiae medicae; quo veluti instrumento quodam ad sanitatem scilicet procurandam vti mini; qui proprietares illas indiuiduales, vt vocant, plene perspectas habet? Ac siquid etiam generatim, tum de naturis hominum, tum de pharmacis praecipitur, quis tam est felici ingenio, atque exquisito iudicio praeditus, vt illa recte et ad amussim inter se aptare, atque accommodare queat? [note: Ars tota coniecturalis.] Coniecturalis est ars vestra tota, et per mortes hominum, vt ille inquit experimenta facit. Vide autem quanto cum periculo coniunctum sit, si quis coniecturis fretus incertis, vitam suam tam dubiae aleae subiiciat: praesertim cum indies anim aduertamus, [note: Morbi incurabiles.] magnos illos morbos, apoplexiam, epilepsiam, hydropem, arriculorum morbos, nephritin, alios etiam, nunquam a Medicis percurari. nam si curantur aliquando, id certe non fit Medicorum opera. Multos enim reperias, qui eam ne expetant quidem, quod inutilem esse videant. Finem faciam, si prius hoc vnum addidero,

quod ipsum fortasse in Plinio est argumentum. Omnis morbus vel est lethalis, vel curabilis. Vtrumvis capias, non esse necessariam medicinam concludes, imo prorsus inutilem. Nam qui natura lethalis est, nulla arte curari poterit. qui vicissim curabilis, non requiret Medici operam. Scio quid hic responderi possit, de mediis. quod in praedestinationis quoque controuersia adferri solet, sed illa videntur esse [gap: Greek word(s)] . Nam, ne quid aliud regeram, quid dicas de iis locis, in quibus nec Medici, nec media vlla alia ad manum sunt? erunt ne morbi omnes vel curabiles, vel lethales? necesse est enim vt vel in sanitatem omnes, vel in mortem desinant. Si dices, nullam esse gentem tam incultam, quae remediis quibusdam suis non vtatur: hinc quoque id, quod volo efficiam; non esse illam, quae vestris libris continetur medicinam, ideoque non necessariam. Sed longius, quam constitueram prouectus sum. Credo me alias quoque in hanc ad te sententiam scripsisse aliquid, vt acumen tuum excitarem, et robur virium tuarum irritarem, vt hos, quibus ars tua oppugnatur arietes repelleres. Venio ad quaestionem tuam. in qua equidem tuam audire, eique subscribere, sentem tiam malo, cuius acrimoniam iudicij, et doctrinam, atque diligentiam nihil pene fugit. [note: De pestis praeseruatione.] Quibus rationibus adducti Medici praeceptum Gal. ad pestis praeseruationem, et curationem transferant, non video: nisi forte eo respiciunt, quod in tam acuto, et pernicioso morbo non satis relinquitur temporis ad contrahendum quasi habitum quendam ab antidoris impressum, quo tanto resisti veneno possit. Itaque mutanda saepe pharmaca censent, vt nouis semper subsidiis cordis vires tueantur, quum non tantum in vno aliquo antidoto praesidij positum esse existiment, quantum satis sit ad tam potentis hostis copias debellandas. Illam ego causam, quam vulgo adferri video, ne scilicet natura assuescat, etc. nullam [note: Mithridates.] esse puto. exemplum quoque de Mithridate inter ea repono, quae veteres satis reliquerunt, in quibus [gap: Greek word(s)] , donec nostra experientia fidem eorum faciat. Scio enim multa pro indubitatis circumferri, quae sunt fabulis inaniora. Sed haec, vt dixi, tuo iudicio permitto, et rogo maiorem in modum, [note: Compositio medicamentorum difficilima.] quod antehac quoque feci (si recte memini) vt mihi quum otium erit, certis quibusdam capitibus comprehensam pharmaca miscendi doctrinam describas. Nam ea pars medicinae nescio quo modo mihi omnium videtur esse difficillima. Doses, quas vocatis, etiam, vnde sumendae sine errore possint; tum quos inprimis scriptores, qui hanc artem persecuti sint probes, non grauate mihi indices. Quos a me libros petiisti Erasti, crede mihi, non posse hic reperiri, nisi me ij fallunt, quorum opera vsus [note: Mercenarius in Erastum.] sum. Vidistine Mercenarij philosophi Patauini librum contra Erastum de putredine? quo de argumento scripsit magnum opus contra eundem Erastum Simonius. Sed nondum in lucem emittit Ingolstadiensis typographus, ex eo, cum hic esset, ego raptim aliqua decerpsi, quae tibi legenda mitto: vna cum Cratonis quibusdam, et eiusdem Simonij paradoxorum capitibus, et si quid aliud ad manum habebo. de quibus tuum mihi postea iudicium patefacies, et haec mihi remittes. Nunc, si non dum vidisti, ecce tibi Fernelij consilia, quae attigi tantum, non perlegi, vna cum Donzellino. O [note: Frernelij et Montani consilta. Trincauella.] quam ieiuna Ferneliana mihi visa sunt, quum Montani consilia aspicio. Si Trincauella prodibit, qui nunc sub praelo gemit, non dubito, quin absolutiora omnia habituri simus. quamuis vides, credo, meam audaciam, et illud fortasse tacite occinis, Ne sutor. Rogo te, quum haec mihi remittes, aut etiam antequam remittas, si adhuc [note: Algebra Peucert.] carere potes Peuceri algebra manuscripta, quam hic diu habui, nec describi potuit, adhuc mihi mittas, vna cum Mercurialis de compositione medicamentorum, aut quem maxime ex tuorum praeceptorum dictatis probas; tum siquid vel manuscriptum, vel impressum Paterni de humorum purgatione habes.

Nescio an tibi vnquam de colico meo dolore scripserim. Intra hoc biennium quater iam me male accepit. rogo te si quid habes, quod propria experientia comprobaueris contra hunc morbum, vt mecum [note: Problemata medicatria de Peste.] communicare non graue sit. Quaero ex te, vtrum febris superueniens acutis morbis, vt pesti, sit morbus, an symptoma. II. Vtrum pestis absque febri existere possit. Nam quum sani homines, nullo vllius caloris sensu percepto repente exanimiati concidunt in ipsis compitis (quod fieri solet in pestilenti aeris constitutione) non video, quomodo febri laborasse dici queant. III. Vtrum in omni peste aere infici necessarium sit. Opera Fernelij omnia recuduntur Parisiis, cum multarum rerum appendice, et 400. minimum consiliis Medicis. Vallesius quoque quem Crato emisit, suum opus multis partibus auctum Plantino excudendum misit. Vale feliciter, et rescribe [gap: Greek word(s)] . Breslae, 19. Innij, anno 1583.

EPIST. XXXIIII. IDEM EIDEM.

DOLEO tam esse me parum fortunatum, vt intempestiua fuerint mea munuscula. quae tamen tibi grata accidisse, gratissimum est. De semmibus magnam humanitati tuae gratiam habemus. nihil est, quo vos remunerari hoc tempore queamus. Sententia tua de fistula illa haemorrhoidali plane cum mea congruit, vt ex epistola mea colligere potuisti: quam ego nunc firmius tenebo, quum abs te, doctissimo viro, confirmari eam, et bonis constabiliri rationibus videam. Si vnum diem anteuertisset epistola tua, poteram tibi maius frustum ex eo pisce mittere, quem petebas. hic quod ego sciam, nunquam bis quinque annis, quib. hic viuo, huius generis piscis venum [note: In catarrho num vinum et balnea prosint.] expositus fuit in piscario foro. In destillationibus capitis, cum tussi coniunctis, probasne vinum et laconicum, vel balneum in labro, sine sudatorio? Sin, vt puto, improbas, causas mihi explica breuiter sententiae tuae. Gratias tibi ago de consilio; quo tamen vti non licet, nisi puellam enecare cogendo vellemus. quae alioquin iam, quod non siccis oculis scribo, ita est diuturno hoc morbo afflicta, et debilitata, vt nihil pene causae videam, quamobrem bonum eius exitum sperare debeam. emaciata est mirifice, nihil sanguinis in facie apparet, ac ne in labellis quidem viuidus ille, et roseus color amplius visitur. nihil remittit rigor, ardor etiamnum quotidie misellum corpus excoquit. Cibum non appetit, nisi noxium; non alium potum in os sibi ingeri patitur, quam cereuisiam secundariam, 22. iam [note: Aquacuscuta.] diem sic affligitur. D. Crato. suader, vt mane aquae cuscutae duo aut tria cochlearia ei iniiciamus. Verum hoc quoque inane studium nostrum erit, sat scio. Experiar tamen cras, Deo dante, etsi scribunt vestri, nisi fallor, calidam et siccam eius plantae vim esse, et haec puella satis per se exsiccatur, et vritur a perni ciosa illa flamma, quae ipsas iam medullas est. O quam timeo, ne morbus hic in hydropen desinat, quam non ita multo [note: An quae alli gantur carpo corintrent, et epar.] post mors excipiat. Quae carpis et arteriis manuun alligantur nescio an id praestare possint, vt incendium, quo epar, et interiora absumuntur, exstinguere queant. Vt primum nactus ero Fernelij consilia, et si quae sunt alia genera eiusdem, quae tibi grata fore intelligam, propere ad te volabunt. Amandus nullam mihi disputationem ostendit, quod obliuione factum puto. Libentere quidem legissem. nihil enim est mihi optatius, quam vt noui semper aliquid, quod doctum sit, videre et examinare possim. haec mea est voluptas, hae delitiae, quibus lauta amicorum conuiuia, et a multis expetitas magnatum familiaritates (quas ego cupidissime fugere soleo) longissime postpono. Si est adhuc ad manum, mitte rogo. oportet enim esse aliquid, quod tibi non displiceat, cuius ego doctrinam, et acumen magni facio. Vale feliciter, meque amare perge, et amicos tuos et meos saluta. Breslae, 1. Martij, anno 1583.

EPIST. XXXV. IDEM LAVRENTIO SCHOLzio Medico.

PERGRATAE mihi literae tuae acciderunt, ab optatissimo homine allataes, cui propemodum plus debeo, quam tibi. Nam, vt tu ipse significas, nisi ille magnopere vrsisset, ne scripturus quidem ad me fueras. Sed vtvt est, gratiam tibi habeo. Probo consilium tuum, quod propius ad nos accesseris. Id, et tua causa, et mea, laetor te fecisse: tua ob easdem, quas attigisti causas; mea vero, quod te in hac vicinia longe mei magis fore memorem confido, quam in illis locis fueris, ex quibus isthuc commigrasti. Gratias tibi ago decommunicatis duobus tuis experimentis. Etsi [note: Aêtites lapis.] non totam mihi rem explicasti. De Aetite lapide sic opinantur mulieres, et ego in primo prioris vxoris meae partu, qui et difficillimus, et periculosissimus fuit persuaderi mihi passus fui, vt vtrique eius femori alligandum curarem, alter etiam grauidus erat, hoc est, inclusum in se alium lapillum habebat. Id quod ex strepitu, quem manu tremula agitatus edebat, satis perspiciebatur. Atque hoc quidem genus altero illo longe efficacius esse praedicant. Quid quaeris? partus feliciter processit, idque exigua mora interposita. Neque id tamen ego lapidi potius, quam aliis medicamentis, quae multa ab obstetricibus et circum cursantibus foeminis adhibebantur, tribuendum censeo. adde quod tempus iam aderat, quo etiam nullo apposito remedio, natura infantem extrusisset. Equidem non magnam huiusmodi medicinis fidem adiungere soleo, multis de causis; tum experientia etiam ipsa adductus, etsi non nescio eos quoque, qui plenam huius generis remediis fidem habent, eandem experientiam iactitare, quibus ego idem, quod astrologis, respondeo. Si ab experientia testimonium sit petendum, causa eos cadere. [note: Experimentum fallax.] Vni enim alicui experimento, quod

ex illorum sententia forte cessit, mille alia opponere possum, in quibus spe inani, nullo fructu consequente, superstitio suli [note: Cor leporis.] homines eluduntur. De corde leporis idem fere iudico, quod de multis, quae ab occulta proprietate mirabilia quaedam in certis morbis efficere passim affirmantur; quae ipsa quoque si quis diligenter obseruet, maiore ex parte, commentitia esse experietur. Quod a. addis de numero ternario si quid effectum est, id equidem nulli numero, sed potius aliis illis, quibus praeparasse te scribis, tribuendum censeo Quid [note: Numerorum nulla est efficacia.] obsecro, in numeris virium inesse possit per se, quod efficacitatem habeat? ortum id est totum ex Pythagorica illa superstitione, et ad noctram vsque aetatem propagatum. Se de his malo tamen tuam sententiam audire, praesertim si bonis et firmis est rationib. munita, ex Philosophiae et medicinae [note: Bassianus Landus.] fontibus deriuatis. Bassiani Landi lectiones in Aphorismos Hippocratis si accepisti a medico illo, cuius mihi literas ostendisti, rogo, vt eas mecum communicare ne graueris. Quod si nondum accepisti, da operam rogo, vt quam primum tibi mittantur. Crede mihi nihil illo homine fuit in Italia elegantius, siue methodum, siue doctrinam ipsam spectes, non te huius laboris poenitebit. Cupio videre tuum [note: Arantius.] Arantium de vulneribus capitis, aut quicquid eius habes, praeter illum aureolum libellum, quem edidisti. Item pergratum mihi feceris, si mihi adhuc inspiciendi dabis [note: Capouaccius.] Capouaccij de venenis, et putredine scriptum. Vellem etiam scire, quomodo vnguenta exterius illita, possint penetrare ad partes eas affectas intimas per tot ambages, et anfractus. Si quid habes vel scriptum, vel impressum in hac materia, rogo vt mittas, mihi magnum restat dubium. Si quam quoque nactus es ab amicis tuis, pulchra de re aliqua, vel ad Philosophiam, vel medicinam pertinente, disceptationem, rogo mecum vt eam communicare ne grauere. Scio vndique multa ad te mitti, quae quum nobiscum esses, humaniter mihi ostendebas. Non dubito doctorem Monauium etiam ex aula saepe ad te scribere referre. Hoc talia multa ad iudicium tuum referre. Hoc nihil mihi facere gratius potes. Ego vicissim, si quid causa tua possum, amico et beneuolo animo atque impigre faciam Vale meque ama, et domino Bucholzoro plurimam salutem dicito. Ex tua nobilissima et elegantissima patria 24. Iulij, Anno Millesimo, quingentesimo octagemo tertio.

EPIST. XXXVI. IDEM D. PETRO MONAVIO, Medico Caesareo. S.

DE Etymologiis summa inter nos est consensio, et erit in aliis quaestionibus omnibus. Facio enim tuam istam elegantem doctrinam, iudicijque acrimoniam plurimi. De aqua non fontana generatim. Verum de mea hac puteana, quaesiui; quam non sentio esse, vt tu suspicaris, frigidam; neque puto vlla metalla alluere, sed, ni fallor, ex Olaua percolari. non enim longe abest, et probabile est terram madefieri, ac, spongiae instar, absorbere aquam; quae, effosso puteo, confluat in scrobem, vt sic dicam. Quod de manibus frigore rubentibus attulisti, nescio an propositae rei conueniat. Caro enim mortua calore caret, interno illo; qui efficit, vt viua manus ruborem [note: Herba sanguinem euacuans fabulosa.] contrahat, dum frigus inimicum natura, contractis vitib. magno impetu, propellere conatur. Etsi memini quid Galen. de herba, sanguinem ex abiecto forte in gramen carnis frusto eliciente fabuletur. Verum hae, vt dixi, fabulae ab omnibus aetatibus exsibilatae sunt. Legi etiam in Medico illo Indico Monarde (si recte nomen teneo) de Indo quodam, qui pharmaco (quod ille tamen nominare non potest) sanguinem vacuauerit. De vxore magnas [note: Indicia conceptionis.] ago gratias. Ex perti antea sumus omnia, quae narras. Illud etiam ausus sum imperare, vt clauso ore, cohibitoque spiritu quam diutissime experiretur, num motus consequeretur. Frustra fuit hoc, et alia quaedam. Illa quae tu commemoras absunt omnia. Nam nec dolorem vllum sentit, et vbera indurantur, et vtetus intumescit, neque descendit, neque quicquam in vllum latus voluitur. Nam ego quoque suspicabar molam esse; Verum indicio hos hoc metu liberant. Itaque persuasum mihi habeo, motus illos, quos ante mensem se percepisse dicit, non fuisse veros, sed suspiciones tantummodo, et fortasse etiam ventositates, vt vestri practici vocant. Nam a cohibitis [gap: Greek word(s)] hic quartus mensis est, et non ante quintum mensem antehac solita fuit motum embryonis sentire. Vale 10. Decemb. Anno 1579.

EPIST. XXXVII. MAGNIFICO DN. ANDREAE DVdith ab Horkouiza, etc. D. Petrus Monauius, Medicus Caesareus.

[note: Bacius Medicus.] rei natura, vt arbitror, deductam, tibi placere laetor Bacij et modij libellos, quorum meministi, non legi, ac ne vidi quidem. [note: Cardanus.] Cardanus integrum de hoc argumento commentarium conscripsit, in quo mire varius est, vt solet. Vult omnibus pene morbis aquam mederi, tam frigidis quam calidis: et nescio quibus non modo simplicem esse affirmat compositionis mixtionisve expertem. Est vbi plane opposita ei tribuit. Interim tamen hinc inde multa vtilia admiscet; et quidem a se peculiariter obseruata. Quod Camarinam attinet, caue ita dictum accipias quasi ego laborem vllum aut molestiam tui causa suscipiendam defugiam. Non enim eo animo immotam esse volui: sed potius, quod temporis bretas, qua tum constringebar longiorem disputationem de re non omnium expetitissima haud ferret. Haec tamen responsionis ad quaestiones illas meae summa esto; Aliter de his controuerti posse Philosophice; aliter vero Medice Philosophus enim seu Physicus exquisita ratione ista diiudicat, [gap: Greek word(s)] , Medicus contra, vt in scholis loquuntur, artifex sensatus et cum circa singularia operatio eius tota versetur, sensu potius, quam ratione nititur [gap: Greek word(s)] . Vnde multa absurda videri possunt Physico [gap: Greek word(s)] , quae quo ad [note: Humores se... [reading uncertain: print faded] putrescere, medice non [reading uncertain: print faded] philosophice.] sensum vera esse Medico comprobantur. Ex quo fundamento mihi dissoluenda videtur operata illa controuersia; quomodo particulares humores, bilis v. g. aut pituita accendi, aut putrefieri possint seorsum; vt non tato simul massa sanguinis accendatur, vel putrefiat. Intelligis nunc credo quae subnectenda forent, reliqua. Bene vale.

EPIST. XXXVIII. MAGNIFICVS DN. ANDREAS DVdithius, Petro Monauio Medico Caesareo, S.

[note: Respons. vide infra Epist. 201.] NISI me acumen et doctrina tua quam ad quaestionum explicationem adferre soles, mirifice delectaret, non essem tibi tam saepe molestus in hoc genere. Accedit quoque vtilitas, non vniusmodi. Nam et doces, et excitas, et materiam ad cogitandum subijcis. Quaerobam nuper ex te de amuletis et philtris; Autorem etiam aliquem, vt mihi nominares, rogabam, qui de hoc argumento aliquid docuisset. Auide responsum expecto, quod iam paratum esse, non dubito, nisi te gauiores occupationes auocarunt. Adiiciam duo alia, si pateris, de quibus sententiam [note: Num perspicillorum vsus oculorum aciem hebetet.] tuam exquito; ac, nisi memoria me fallit, antea quoque de iis te consului. Cupio scire, num perspicillorum, aut ocularium vsus conseruet, aut oculorum aciem hebetet. Ratio dubitationis est; quia vulgo sic putatur, si quis semel eis assuescat, ita oculos deprauari, vt non, nisi hoc adiumento, officium postea facere possent. Vere tibi dico; non possum videre quid verum sit, quid probabile. In multam noctem de veteri mea consuetudine, lucubrare soleo: ad multam aliquot horarum continentemque lectionem caligant aliquando oculi, praesertim si in minutiores characteres incido. Vellem eis laborantibus subuenire, nisi plus inesse in remedio, quam malo ipso, periculi suspicarer. Exime mihi hunc scrupulum. Si notior nobis esset visionis ratio tota, ac non in cortice haereremus; vt solemus in aliis quoque naturae arcanis; sed ad nucleum ipsum penetraremus, ac [gap: Greek word(s)] peruideremus, non ita dubitaremus. Si tibi digna inquisitione res videtur, et cum Domino Doctore Rungio, qui de visus symptomatis multa contemplatus est, philosophari lubet; gratum mihi erit vtriusque sententiam cognoscere. Alterum hoc est; Qui fiat, vt simulac caseum, [note: 11. Cur post casei aut liquoris deglutitionem statim exscreamus,] mel, aquam, et liquores alios deglutimus, statim exscreamus, et multum sputum eiicimus. Hoc autem fit tam subito, vt tum descendere tam subito siue ex capite, siue aliunde in os nequeat. Nec ibi quidem generari ita repente potest. Vbi haeret? Et totane illa massa vno loco an in diuersis agglutinata est? Quomodo tam facile in vnum locum coit, vt confertim expellatur? De melle, et liquoribus fortasse non ita difficilior responsio fuerit; sed de caseo, minus me expedio. Vnde quaeso, in eo est attractrix illa, vt sic dicam, et congregatrix harum partium dissipatarum vis; aut, si alicubi haeret, vnde incidendi facultatem nactus est? ne de veteri excipias, qui calidior est, recens quoque id efficit. Vale. 29. Septemb. Anno 1581.

EPIST. XXXIX. IDEM EIDEM.

[note: Antimonij vsus.] DE Stibij praeparatione faciam quod imperas. Sed longum iter in Daciam est, nec satis scio, an adhuc in viuis sit Stibiophagus ille. si vera sunt, quae ab iis memorantur, qui perniciosum stibii vsum affirmant, iamdiu illum interiisse oportuit. Negant enim vitales esse eos, qui hoc pharmacum sumunt, vtut bene illis initio cedat et a morbis subleuari videantur. Quae ad Caroli nostri quaestiones respondebis, legam perlibenter. Mittet aliquid Marcelli ad te, oppositum eleganti et doctae illi epistolae tuae. Obiter legebam in eius

[note: Marcelli paradoxon oleum esse calidum et siccum.] scripto nonnulla de OLEO. Nam reliqua non fuit otium excutere. Nihil dici posse absurdius puto, quam olea esse calida et sicca. Vsus contrarium certe indicat. Atque vt a corporibus nostris discedam, vel ocreae induratae, et exiccatae, et vires item ficcitate contracti, si periculum faciat, errorem ei eripient. Verum haec vestratia sunt, et altius otium ad refutationem postulant. Si respondere lubet, multam disputandi materiam habes. Nulla exercitatio fructuosior esse possit, neque sane optabilior. Nosti Aristotelem etiam male Philoso phantibus gratiam habendam esse dicere, quod causam afferant vera inueniendi. Quod tamen ego minime ad Marcellum, hominem acutum pertinere volo, qui tametsi non semper scopum attingit (homo enim est) multa tamen saepe affert, quae minime contemnenda esse videantur. Et [note: Nihil in Medicina atque Philosophia adeo firmum, quod infrangi non potest.] quid est, obsecro in tota Philosophia, quid item in arte vestra adeo firmum, quod ab hominibus acutis infirmari nequeat. Remoue paulisper antiquitatis praeiudicium, et res non ex authoritate veterum; sed ex veritate, et euentu aestima, intelliges magno conatu, atque vnanimi assensione, magnas nugas nobis obtrusas esse. Non libet exempla congerere, quae tibi homini docto et eleganti ignota non esse possunt. Sed haec non sunt huius loci. Vale. Pascouij 24 Ianuarij, Anno 79.

EPIST. XL. IDEM EIDEM.

AMVLETA tua valde expecto. Scio enim te non vulgari modo res tractare, neque [gap: Greek word(s)] sicco pede transcurrere, sed [gap: Greek word(s)] , vt sic dicam, descendere; Quo sum tuarum lucubrationum semper cupidior. Sed memini te scribere, ocium tibi ad eam quaestionem excutiendam, et sane etiam libros, quibus opus est. Quare diro ad eam rem, te comparas, en adfero tibi aliud argumentum, si forte magis in promptu habes, quod respondeas. Meditata tibi haec iam pridem esse, quae huc pertinebunt, vel illinc suspicor, quod memini, nescio an non de hac ipsa re, certe non valde dissimili, te cum Erasto, cum nobiscum adhuc viueres, per literas contulisse. Sed venio ad [note: Medicamen ta qua vi, et quomodo agant.] rem. Magnam mihi semper dubitationem attulit, tota illa de medicamentis quaestio, qua vi et quomodo agant, an ad se humores trahant, an pellant, an naturam tantum occulta aliqua, aut manifesta vi proritent ad id excernendum, quod molestia afficit, an sine delectu bona, atque innocua cum noxiis exturbent. Est in Erasti aureolo illo libello haec quaestio omnis excussa quidem, sed ego tua legere gestio, methodo atque ordine meliore digesta, ipsius Erasti sententiam vel explicantia, vel confirmantia, vel etiam si ita lubet, confutantia. Vide quanti te faciam? facio equidem id magno merito tuo. Ista praeterea mihi examina, [note: An in medicamentis circa formam, materiam et qualitates sit proportio.] An in medicamentis circa formam, materiam, et qualitates sit proportio, a qua vis eius proficiscatur? Et quid sit illa, num ex genere [gap: Greek word(s)] . An inter illam proportionem, [gap: Greek word(s)] et qualitates sit [note: Problemata quadam de qualitate et actione medicamentorum.] magna differentia, et quae sit illa. An proprietas medicamenti, quo dicitur huic, vel illi membro conuenire, vt sunt [gap: Greek word(s)] , etc. an sit ipsa [gap: Greek word(s)] formae, materiae, et qualitarum. An in materia tenui, vis aut qualitas maior, quam in crassa. Cur quaedam recisa a sua sede, et emortua agant non minus quam si viua sint, aut etiam magis, praesertim longo tempore asseruata. Vbi vis illa haeret, quum iam in illis forma mixti videatur interiisse. Quomodo medicamenta extrinseca agant, an calor cutis actuet ea, et quomodo, et an actio fiat a forma illa medicamenti cadauerosa, vt sic dicam, mediante spirituosa aliqua substantia. An in odoriferis substantia aliqua agat, an accidens, et [gap: Greek word(s)] illae [gap: Greek word(s)] , et num habeant suum certum et spirituosum vehiculum, an vero commune, aerem externum An causa motus in actione medicamenti sit forma, an materia, quae per se non videtur actuosa, an forma simul et materia compositi. sed hic videndum, num recisae herbae, radices, lapides, etc. quae nouam formam et materiam alius generis acquirere videntur, easdem qualitates habeant, quas prius, quam abscinderentur, et quare easdem, cum iam forma prior, a qua actio, abierit; sin diuersas, vnde eas acquirat; An formae motu, et lumine coeli excitentur, aut introducantur in materiam, an diuinitus demittantur immediate ab illa Cholcodea Accidentium, vel potius formarum [note: Vnguenta num penetrent.] omnium datore DEO. Vnguentorum vis quomodo penetret in intimas loci affecti partes, per tot anfractus. Non enim videtur verisimile vires eius non euanescere antequam altius descendant; praesertim cum non multum eius in cutem effundatur, nec diu admodum digitis imprimatur, et maximam partem vnguenti digiti et aeris caliditas absumant; tum loca per quae transit, suum quoque quasi vectigal exigunt, neque totum ad destinatum locum peruenire patiantur. Addequod, vt Erast. quoque alicubi de [gap: Greek word(s)] scribit, intelligentis naturae est, non [gap: Greek word(s)] , ad certam aliquam, eamque

intimam corporis partem pergere atque in via alibi subsistere ad Medici arbitrium, atque imperium. Haec et quae hûc pertinent alia capita, vt mihi, more tuo, eleganter, docte, acute, copiose, perspicue explices per ocium, valde te per amicitiam nostram, iterum atque iterum rogo. Non sunt ista, vt mihi quidem videtur, leuia, sed eiusmodi tamen quae tu, si ingenium illud tuum eleganti doctrina perpolitum inten deris, vnus omnium optime dissoluere poteris. Vale, Vratisl. 6. August. Anno 82.

EPIST. XLI. IDEM EIDEM.

SERIVS fortasse, quam par sit, humanissimis literis tuis persoluo. Multae sunt causae, quarum commemoratione nolo te obruere. Inualetudo etiam mea pigriorem me reddidit. Quos ego colicos esse dolores putabam, metuo ne nephritici sint, aut coniunctis viribus me afflictent. superioribus certe diebus, quibus N. N. in vestrum ordinem AEsculapius noster cooptauit, minutulum lapillum cum lotio excreui, sine dolore tamen, magnitudine dimidii seminis Cannabis, cuius pars vna concaua est, et alba, altera conuexa, nigricante colore, ad caeruleum declinante, glabra, diceres semen Cannabis diuisum. Antecesserat [gap: Greek word(s)] , et dolores sub vmbilico, e regione vesicae, vt existimarem flatus inciusos vrinam intercipere, et partes illas distendere, atque, ita cruciatum adferre. Vno die et nocte ad minimum septuagies matulam sum si, semper aliquid, etsi parum admodum, excernens, nulla arenula in vltro, nulla calculi alia signa (si quae tamen sunt) propter aliquanto turbatam vrinam, vt cruditatem indicaret. Eadem fuit quae mea, Medicorum aliquot N. N. promotorum (quos conuiuio exceperam) de hoc meo morbo sententia. Sed alter ab eo dies et illorum, et meam coniecturam fefellit. Ab eo tempore nihil sensi. Etsi ita difficile, vt [gap: Greek word(s)] prope esse censeam, pronunciare num hoc sit maioris alicuius lapidis in vesica vel ipsis renibus haerentis, et adhuc fixi fragmentum; tamen rogo te, vt coniecturam tuam mihi significes, magnum est ingenii tui acumen, vt facile tu quo alii nequeunt penetrare queas, mihi certe [gap: Greek word(s)] quasi quoddam videtur fuisse a maiore aliqua mole, quod mihi illa cauitas indicat. Quid si etiam illa parte caua renum carni adhaesit? et totum illud postea auulsum est, vtinam [note: Num lapis medicamentis confrangi possit.] id sit. Sed obsecro te, es ne et tu in eorum hae resi qui medicamentis intra corpus asserunt concretos iam lapides atteri atque adeo confringi posse; mihi quidem id non fit verisimile. Quod tamen si tu affirmabis non facile a tua sententia discedam, quem scio nihil temere affirmare. Si quid habes, quod vel prohibere maiorem huius materiae aggestionem queat, vel praesentem morbum dispellere, rogo te, ne me id celare velis. De meo potu placet mihisen tentia tua, a quo non discedam, nec possum. Rationem autem aquae huius nostratis ad meliorem temperiem coctione reducendi, vt me doceas, humanitatis tuae erit. Vale, Breslae 20. Nouemb. Anno 84.

EPIST. XLII. IDEM EIDEM.

DE dentibus nihil habeo, quod respondeam amplius, nisi illud quaerere velim, quid fuisse tandem putes id, quod nuper scribebam, si neruulus non fuit meus ille fuit dens, quem ob maximos cruciatus extrahi, deinde dissecari iussi, vt inspicerem, [note: Carunculae quaedam fibro sa in meditullio dentis reperta.] num aliquid in eius substantia reperiri posset. Nam erant et inter Chirurgos, qui deierarent vermes in eo latere. Vermem equidem nullum vidi, verum tenuem quandam, vt ita dicam, carunculam, pili instar nigricantem; quae a summo ad imam radicem dentis desinebat, eam cultello eradebam. Fieri posse existimo, vt ex aquis fortib. et oleo vitrioli, quod infundebam foramini ex stultorum consilio, dens diffissus fuerit, vt materia illa sensim delapsa, carunculae, quam dixi aut neruuli similem speciem densarit. Sed haec leuia sunt, nec satis digna esse videntur, de quibus [note: De Stibio scripsere, Greuius, Stenglius, Matthiolus, Gesnerus, et Andernacus.] tot inter nos verba commutemus. Quae de Stibio et priorib. et his literis memoras, vera esse non dubito. Legi quae Greuinus de eo docte scribit, quae item Stenglius. Non desi no tamen mirari, quae Matthiolus et Gesnerus, et Andernacus, (vt alios quosdam praeteream) tam magnifice de virib. eius iactitant. Nescio an nuper tibi signifi cauerim de nobili quodam viro, qui mihi 18 annos operam nauauit. Is multis et grauiorib. morbis conflictatus fuit, per [note: Inscabie antiqua Veliquis nihil conferentibus quidam Antimonio curatus.] sex, et amplius annos. Scabie perpetua, sicca illa quae perpetuo pruritu vexat, mirum in modum vexabatur dies ac noctes. Somnum capere non poterat, cibum respuebat, vertigine tentabatur identidem. Cracouienses quidam Medici, aliquot annis hominem variis medicamentis (alioqui macrum et siccum, et Melancholi cum) excarnificauerunt. Fuit qui in sarsam parillam,

deinde Cynae radicem, alias Guaiacum praeberet; denique hydrargyro vnctus fuit, sed haec frustra omnia, non potuit morbus his armis propulsari. Tandem consilio Itali cuiusdam Iohannis Pedemontani, qui tum in Dacia ei, qui nunc Polonorum Rex est, ministrabat, ad Antimonij 4 grana deuentum est. Quid multa? morbus tam diuturnus, tam pertinax, paucis mensibus depulsus est. Iam sex anni abierunt. Etiam nunc bene habet. Addam hoc quoque quod mihi mirum magis videtur, is, quem dixi [note: Iohannes Pedemontanus assiduo Antimonij vsu firmam sibi comparauit valetudinem.] Pedemontanus, iam a 15 annis, singulis fere mensibus 10. 12. 14. cum lubet, et necesse esse putat, grana ebibit. Morbosum se antea fuisse ait; post vsum Stibij recte semper valuisse. Itaque magis vt im minentibus morbis obuiam eat, quam vt praesentem aliquem curet, Stibio se tam frequenter vti affirmat. Haec ideo addere libuit, vt videas, quae quidem de Paracelsicis remediis dicunt non in omnibus corporibus euenire. Etsi [gap: Greek word(s)] . Vale. Pascouia 26. Octob. anno 1578.

EPIST. XLIII. IDEM EIDEM.

[note: Phoenix et Gryphes fabulosa. Vnicornu reuera.] DE Gryphibus, Phoenice, vt multa alia, quae antiquitas nobis credenda obtrusit, fabulosa esse puto. Vnicornu nisi species aliqua certa animantis esset, vix a Psalte in eum modum nominaretur. Fuisse igitur tale aliquod animal quod vno cornu armatum fuerit, et si quae ex Diuini vatis verbis alia illius animantis propria elici possunt, equidem negare non facile ausim. Iam vero extitisse aliquando tale animal, et postea aliquo tempore speciem eius ita totam e medio sublatam esse, nihil vt eius iam vsquam supersit, mihi religio est affirmare. Etenim si mundus perfectus est a summo DEO conditus nil ei defuit, neque deesse potest. Perfectum enim id est, in quo nihil, ne cogitatione quidem vsurpare queas quod desideretur, et nefas est sapientissimum DEVM dicere hanc machinam imperfectam condidisse, nisi eadem opera vel potestas ac vis, vel sapientia ei per summam im pietatem detrahatur. Quod si fuit vllo vnquam tempore perfectus hic orbis vniuersus, certe nulla relinquitur causa cur nunc imperfectus esse dici debeat, nisi quis optimum et praepotentem Rectorem, moderatoremque DEVM ab illius procuratione remoueat, sed nolo in hanc disputationem descendere, quae maioris operae est. Vale.

EPIST. XLIIII. IDEM EIDEM.

VT aliquod argumentum scribendi literas habeas, quod me oblectet magis, et doceat, rogo te explica mihi duas hasce quaestiones, quarum de altera fortasse iam antea tecum egi, verum responsum [note: Cur molliae primum sumenda?] tuum non teneo. I. Vestri in eduliis ea prius assumi iubent, quae mollia sunt, et concoctu faciliora. In quem vsum? An vt citius exeant? Quaero, num ante ex ventriculo exeant ingesta, quam in chylum conuertantur? si non, sed tum demum, cum et ventriculus, et aliae venae ex chylo, exugunt id, quo opus habent, apparet certe omnia siue facilis, siue difficilis concoctionis sint, in chylum confundi atque adeo [gap: Greek word(s)] . Nihil igitur refert, quo ordine cibi deglutiantur. Si id verentur, atque aliquid in eo positum est, ne in ventriculi fundum grauia, aut dura prius quam mollia, et liquidiora deiiciantur, frustra conantur. Nam tametsi haec sequantur, fundum tamen ipsum petent. Cedunt enim leuia grauibus, et ponderosioribus, vt in aqua videre est, aut luto, cum lapis, lignum aut simile [note: An in paroxismo febricit intes cibands.] quid iniicitur. II. Vetant item ne in febrium insultibus cibus aegroto detur, ne, scilicet calor distractus non satis virium habeat, ad vtrumque opus, ad cibum digerendum, et contra hostilis impetus depugnationem. Et tamen nisi fallor iidem vestri mandant tum in paroxysmis cibandos febricitantes, cum periculum est, ne vires eos deficiant in ipsa lucta cum morbo. Quare hic illa ratio non valet. Si cum vires adhuc firmiores sunt, ante paroxysmum alantur, quanto magis cauendum videtur, ne deiectis iam viribus in ipsis paroxysmis naturae robur distrahatur ac magis magisque labefactetur, si tum cibus offertur? Vale.

EPIST. XLV. IDEM EIDEM.

[note: Formam et finem differre.] SI forma et finis rei idem est, superua caneum est alterutrum membrum in causarum diuisione apud Aristotelem. Deinde forma rei inest, atque adeo, vt tu quoque recte sentis, rem ipsam constituit, [note: In medicamentis forma vegetabilt amissa vires remanere.] et dat esse rei, vt scholae loquuntur. Finis externum quiddam est, et consequens formam. Mirum a. etiamnum mihi videtur rhabarbarum, piper, zinziber, aliaque eius generis a forma sua procedentes vires retinere

forma ipsa iam abolita. Recisa enim et exsiccara formam suam, qua viuebant, amiserunt. Homo, equus, alia animantia, cum viuere defierunt, a forma procedentes actiones edere amplius nequeunt. Quare cum viuunt, et post interierunt, non eandem formam retinent, ac ne appellationem quidem, nisi [gap: Greek word(s)] . Aurum, argentum, plumbum, ne omnia metalla commemorem, non videntur per additionem externam augeri, sed plantae animam obtinere, quo fit, vt aliqua minus, alia magis excocta, et matura reperiantur. Sed haec ad ciniflones, et argenti extenebroni des, igniuomosque Philosophos relegemus. Humanitas, leonitas et quae alia sunt eius generis, nomina ipso pene tremenda sono, extra sua subiecta nihil sunt, nisi intellectus [gap: Greek word(s)] , vt sic dicam. Refert Laertius, si recte memini, Diogenem Platonis Ideas irridentem, in hunc fere modum; Equidem ô Plato, mensam et cyathum video, menseitatem et cyatheitatem, [gap: Greek word(s)] [note: [gap: Greek word(s)] quid.] non video. [gap: Greek word(s)] , in morbis non id tantum, quod Erastus affirmat; sed quidquid eiusmodi est, cuius ratio reddi non potest, et a Numine immittitur, ab Hippocrate dici probabile est, nec dubito me hoc alicubi legisse, sed piget quaerere, praesertim quod noctuas Athenas. Si sanguis [note: Humores an nutriant.] purus ab aliis humoribus secretus, non nisi cogitatione, et ratione, in corporibus reperitur, quomodo sanguis solus et syncerus, qui nusquam est, nutriet? Bilis vtraque, pituita item, cum segregata sunt a sua massa, quae tota sanguis est, excrementa cum sint fortasse non nutriunt. In quo tamen aliqui vestrum pugnantia docent. Nam lienem humore melancholico nutriunt, et ex pituita sanguinem generant, et audiui qui diceret [gap: Greek word(s)] felle, cuius receptaculum est, nutriri. Sed tu de his docte disputasti. De Rubiae viribus experientiae testimonio standum est. De formicis placet, quod scribis. Vale.

EPIST. XLVI. IDEM EIDEM.

[note: Responsoriam Monany vide 197.] POSITIONES tuas de dentibus relegi. Cuperem videre commentarium integrum. Non enim dubito te vberius, quae hic nude ad disputandum proposita leguntur, persecutum esse. Mihi quidem illa, quae de eorum alueolis et radicibus scribis, atque appendicibus, non improbantur; sed vereor, ne experientia refellantur: [note: Neruuli in dentis meditullio.] Sunt item qui affirment, se neruulos vidisse, qui ab imis radicibus ad summum vsque per medium dentem extenderentur. Alij [note: Vermes in gingiuis generari, non in dentibus.] ex foramine suffimentis vermes educunt, quos tamen ego in gingiuis generari puto; si tamen vera sunt, quae ab his narrantur. De quo tu videris. Artificis enim est de arte iudicare, non nostrum; qui vestram, et alias artes, admiramur potius, quam intelligimus. Legi diligenter, quae de Stibio accurate disputas. Non abhorret ab opinione tua Greuinus, Stenglius, Erastus, et alij. [note: Stibij laudes.] Verum quid aduersus experimenta adferes? Matthiolus, Gesnerus, Andernacus, Peletarius, multi alij, magni viri et a Paracelsi monstrosis paradoxis aliis in rebus pene omnibus abhorrentes, magnas eius vires decantant. Ego ipse vidi incredibilem curationem domi meae, in nobili famulo meo, tum a multis morbis complicato multos annos, tum ab ipsis medicis diuexato, qui tamen non alio quam hoc pharmaco percurari potuit. Is alios quoque in familia mea curauit, praesertim febre quartana, et colicis doloribus laborantes. Quae, etsi itase habent; Ego tamen, etiamsi Medicinam facerem, vestra authoritate deterritus, non auderem ad hoc, quod vos venenum vocatis, confugere. Sed, amabo te, [note: Mechoacae vtilitas et suauitas.] si radix Mechoaca tam mirifica est, vt vult Donatus Marcellus, et Lobelius, et Hispani medici, cur tanto beneficio tam diu patria vestra caret? Nihil in ea sumenda molestiae est, non odore, non sapore, non specie, nulla prorsus re aegrotis horrorem incutit, Rapam siccam diceres. Vale.

EPIST. XLVII. IDEM EIDEM.

RATIO medicamentorum componendorum mihi in arte vestra perdifficilis semper visa est, praesertim vt error in dosibus vitetur. Rogo te, vt mihi nomines ex plurimis vnum aliquem, qui hanc omnium optime artem tuo iudicio, prosecutus [note: Difficultas doctrinae de de [correction of the transcriber; in the print de] pulsibus et vrinis.] esse videatur. Equidem nihil in tota medicina minus intelligere mihi videor, excepta tamen pulsuum, et vrinarum doctrina, quam vel norunt Medici prorsus, et nobis imponunt, vt augures populo Romano faciebant, aut certe non ita explicant, vt intelligentia rem obscuram comprehendere liceat. Galeni certe im mensas illas cogitationes, [gap: Greek word(s)] vix mihi fit verisimile a quoquam vnquam ad vsum practicum, vt vocant, reuocatas esse, aut etiam posse. Et sane bonus ille vir, non videtur tantus fuisse practicus, quam Theoricus. Ocio certe nisi abundasset (quod fit, cum a paucis opera nostra adhibetur) numquam

tot libros scripsisset. Romae non magni fiebant, et erant alii, qui ob artis vsum, longe anteferebantur. Id quod vel ex ipsius demonstrari libris potest. sed haec extra [note: Perspicillorum vsus nouus [reading uncertain: print blotted] .] rem. Perspicillis vti caepi ante aliquot menses ad candelae lumen, quoties minutulae literae legendae essent. Nunc etiam magnos characteres vix sine eis lego, ac quod dolentius est, iam de die etiam saepe adhibere ea cogor. Itaque de quo ante dubitabam, et ex te quaerebam, nunc meo peri culo edoctus, didici rectius facere eos, qui nonnisi necessario ad eorum vsum descendunt. Tanta tam paruo temporis interuallo mutatio miraculi instar mihi visa est. Proponit mihi amicus quidam dignum [note: An medicamenta prophylactica saepius mutanda.] tuo acumine [gap: Greek word(s)] : In ore est Medicis [gap: Greek word(s)] crebro permutanda esse, ne vni medicamento diutius assueta natura, eius vim deinceps respuat, sicque exiguum, aut nullum inde vtentes sentiant emolumentum. De purgantibus hoc, vt vere a Galeno praeceptum est 5. de tuenda valetudine 9. ita an recte ad antidota Pestis traductum sit, non liquet. Cum enim haec ex alterantium sit classe, quae corpus in eam, qua ipsa praedita sunt, naturam immutare possint, verisimile est quo diutius in eorum vsu percolitur, eo maiorem virium ipsarum in corpus impressionem fieri, vt corpus ita tandem minuatur, atque obfirmetur, vt etiam sine his deinceps qualitati veneficae resistere, eamque a se propellere possit. Exemplo sit Mithridates, qui sua antidoto tam frequenter eo consilio vsus videtur, vt corporis sui naturam muniret ad cuiusuis veneni vim infringendam Quo factum est, vt nullo deinceps veneno extingui potuerit, Galeno teste. Ad hanc non occurrit, quid aliud respondeam, quam si dicam, me non videre, quibus adducti rati onibus Medici praeceptum Galeni ad pestis praeseruationem et curationem transferant, nisi forte eo respiciunt, quod in tam acuto, et pernicioso morbo non satis relinquitur temporis ad contrahendum quasi habitum quendam [note: In peste sunt remedia mutanda.] ab antidotis impressum, quo tanto resisti veneno possit. Etsi venenum a peste remouent magni quidam Medici. Itaque mutanda saepe pharmaca consent, vt nouis semper subsidiis vires cordis tueantur, cum non tantum in vno aliquo antidoto praesidij positum esse animaduertant, quantum satis sit ad tam potentis hostis copias debellandas Illam ego causam, quam vulgo afferri scio ne scilicet natura assuescat, etc. nullam esse puto. Exemplum quoque de Mithridate inter ea repono, quae veteres satis multa reliquerunt, in quibus [gap: Greek word(s)] donec nostra experientia fidem eorum faciat. Reipsa enim comperi multa pro indubitatis circumferri, quae anilibus sunt fabulis inaniora. Vale.

EPIST. XLVIII. IDEM EIDEM.

MAGNAS tibi gratias habeo mi Doctissime Monaui, quod ad quaestionem meam, tam eleganti, tam docta Epistola respondisti. Scio mutationes, repentinas praesertim, periculosas esse, tum vsu multarum rerum in vita edoctus, tum Hipp. praecepto monitus, neque ego eam ob causam iudicium tuum de meo potu [note: Qualis aqua pro potucoquenda.] exquirebam. Sed dubitationem tantum de aquae coctione proponebam, quam tu mihi ex animo exemisti. Verum quod de fontana aqua scribis, vellem addidisses, quorum fontium aquas praecipue laudes; eorum ne, qui in planis locis, per arenam, an per glareolas scaturiunt, an qui ex montibus promanant, locis opacis, et frigidis, in quae solis radij nunquam pertingunt. Deinde cum ex terrae visceribus effundantur, et varia metallorum genera terant, eorumque qualitatibus sine dubio afficiantur; qui ex omnibus fontes ad meum potum saluberrimi sint futuri. Sed quoniam ad vos commigrandum mihi est, atque ex isto vestro fluuio haurienda aqua, quaero id, quod magis ex vsu meo est, num istam aquam sine valetudinis periculo, aut etiam cum aliquo commodo, ad coquendum meum potum adhibere possim. Ac cum duo sunt fluuij, vtrum magis probes. Etsi vterque mihi lutulentus et nunquam non turbidus esse videtur, multis fecibus, variis sordibus, cadaueribus etiam variorum animantium, vt verisimile est inquinatus. [note: Tyberim multorum morborum causam.] Qua de causa Tyberim, Romae multos morbos procreare, sunt qui affirment, etsi ea aqua a multis seculis illa gens pro saluberrima vsa fuit. Vale.

EPIST. XLIX. IDEM EIDEM.

[note: Vngula alcis inualida in Epilepsia.] DE annulo gratiam habeo. Dedit mihi Rex Poloniae Sigismundus Augustus integrum pedem posteriorem dextrum, animantis illius, a se caesi, eo ipso tempore, quo dextram aurem vngue pedis illius scalperet; quod quidem rempus fuit inter duos Diuae Virginis Mariae festos dies, immediate sese consequentes, interiectum. Nam, haec omnia religiose obseruanda dicunt,

si vnguis ille id, quod creditur vulgo, efficere debeat. Totum in multa frusta concisum distribui amicis; nemo tamen vnquam adiutus est. Expertus ego sum in aliquot Comitialibus frustra, quaesi ui infinitis, etiam superstitiosioribus, fabulas esse comperi. Quae ratio igitur est, vt tantum morbum, tam leniusculo amuleto profligari, [note: Num dentur amuleta.] muliebriter credamus? Et putas tu, vt ab hoc, ad genus vniuersum transeamus; vllum vsquam esse [gap: Greek word(s)] quod internos morbos, vel leuissimos curet? Ego certe, nisi tu firmas aliquas rationes afferas, non video causam, cur id affirmem. Qua vi id faciunt? occulta inquiunt. At idem saepe, contraria natura praeditis, diuersis morbis adhibetur. Potestne idem pharmacum et frigus et calorem efficere, exiccare item atque humectare. atque adeo alias, quae ab his oriuntur, passiones procurare? Deinde quomodo affecto membro vis illa morbi victrix ac triumphatrix communicatur ? Per quos meatus ad intimas, atque abstrusas illas particulas penetrat? Spiritibus scilicet vnitur, et vna eo defertur. Cur eo potius, quam in diuersas partes? an ratione etiam praeditum est, vt non nisi ad obsessum a morbo locum, recta tendat, non alio se a spiritibus abduci patiatur? Mira profecto res est, neque explicabilis. Sensati, inquis, artifices sumus; subtilia ista non moramur. audio. Sed quid ego hic aliud, quam sensum quaero, atque id mihi ostendi postulo, quod in sensus incurrat. Occulta ista vestra proprietas, et [gap: Greek word(s)] , nonne cum sensu pugnat? Sensatum igitur Philosophicum, ad sensum reuoco; sensilia mihi demonstrari cupio. Experientiam appellas. Ad hoc tribunal, nullo negotio vincam. Testes in medium, pro tuis decem, ego meos mille producam; qui iurati dicent se non esse ab istis [gap: Greek word(s)] vlla in parre adiutos. Quid igitur contra adferes? Cupio id scire, et valde te rogo, vt in eam rem incumbas alquantum, atque acumen illud tuum, quod me mirifice delectat, intendas. Reperies, sat scio, quod mihi dubitationes tollat. Caue autem existimes inutiles huius generis esse quaestiones, et eiusmodi, quales tuus Galenus [gap: Greek word(s)] , nisi fallor, nominare solet. Multiplex inest vtilitas in harum rerum disquisitione. De quo; quia idem quod ego, sentire te puto; non ero longior. Illud tantum dicam, cupere me vehementer, vt cum hanc quaestionem discuties, de [gap: Greek word(s)] quoque aliquid [note: Quomodo vnguenta, quae foris inungun tur, vimsuam in remotiores partes transmittant.] adiungas; tum de eo qua ratione, quibus viis vnguenta quae foris inunguntur, vim illam suam in remotas corporis partes transmittant. Nam haec quoque prioribus illis coniungi consideratio potest. Authores etiam, siqui forte haec tractarunt, et veteres, et nouos nomina, locis notatis. Vix enim fieri posse existimo, vt haec omnes silentio praeterierint. Vale.

EPIST. L. IDEM EIDEM.

HABEO Theses Erasti nostri, cuius mihi doctrina, et [gap: Greek word(s)] praeter caeteros, qui nunc docent, mirifice probatur. Credo eas te quoque habere, nondum typis mandatae sunt. Verum in iis ille vim omnem ab amuletis abesse contendit. [note: Amuleterum aliquam philtrorum et fascini maximam vim.] Ego etsi ab eius opinione non abhorreo, tamen in eam aliquando mentem venio, vt suspicer non esse prorsus nihil, quod omnes aetates, iam a longa saeculorum serie constanter affirmant. Id multo etiam magis de [gap: Greek word(s)] , et fascino cogito: quorum esse vim magnam, ostendunt ij fere omnes, qui de veneficis, lamiis, et hoc genus aliis pestibus miranda scribunt. Ita fit nimirum vt experientia syllogismos, [note: Carbo ad radices absynthij.] qui alioqui firmi videbantur, eneruet. Equidem a quo tempore carbones ad absinthij radices, in ipso Diui Iohannis die vidi, qui eo die praeterito, non amplius reperti sunt; non tam temere superstitionis accuso eos, qui haec talia, tam mira narrant.

Non longe abieris; curationes illas ossium confractorum per lapidem, quem Erastus [note: Lapis Sabulosus.] Sabulosum vocat, quis non pene fabulas [note: Vnguentum constellatum.] esse iudicet? multo etiam magis, vnguentum illud quo telorum inunctione vulnerati sanantur, ridiculum videatur, et tamen fide digni amici nostri, vtrumque sancte affirmant. Sunt alia sexcenta, quae fidem omnem superant, non tamen ideo falsa sunt. Quare vehementer in iis [gap: Greek word(s)] et vbi ratio repugnat, experientiae, cum admiratione subscribo; si non sit vana, si non imponat [gap: Greek word(s)] ille [gap: Greek word(s)] , sed ego accuratam tuam de re tota disputationem auidissime exspecto. Vale.

EPIST. LI. IDEM EIDEM.

QVAE de peste attulisti, et probo et cum doctrina veterum consentanea esse iudico; neque tamen interea animaduerto, quomodo a Massariae opinione pror sus abhorreant. Nam si febres, dysenteriae

et caetera generis eiusdem, populariter in multos grassantia mala in iis morbis numeranda sunt, quos pestilentes vocas, quid prohibet, quin etiam pestem nominare possis? Etenim qui morbus pestilens est, ab eo pestis vix aberit, si quid locus a coniugatis valere debet. Verum haec omnis dubitatio, tum ex hac epistola tua, tum ex pestis definitione tolli potest. De qua tamen non inter omnes conuenit. [note: An pestis sine febre.] Nam idem ille, et nescio quis alius negat, semper cum peste coniunctam esse febrem, et legi superioribus mensibus breuem quendam libellum Veneti cuiusdam, qui experientiam testem citat, multos ex peste mortuos esse, quibus testiculi intumescebant solum, nullo praeterea symptomate aegrotos illos inuadente. Et sunt sane alij quoque morbi (id quod te vsus docet) qui perimunt cor ipsum inuadentes, nulla tamen febre inuestante. Verum de his quicquid in buccam, vt vides. Quare non audeo affirmare me arti vestrae consentanea scribere. Sed si me posthac minus errare voles in pestis natura cognoscenda, rogo te vt exquisitam aliquam eius definitionem mihi describas, logicis praeceptis accommodatam, qualem non facile reperio apud eos, qui satis multa de hoc morbo tradunt. Quae de Monocerote repetis, non abhorrent a mea sententia, praesertim illa, de specierum abolitione, et mundi perfectione, quae ego strictim attigeram, tu copiose [note: Amuletorum vis parua.] et docte explicasti. De amuletis, et [gap: Greek word(s)] praecipue solicitus sum. Nam nondum animum inducere possum; vt credam eorum esse vim aliquam, aut certe non tantam, vt vulgus existimat, quod de amuletis [note: Philirorum naiura.] intelligi volo. Nam [gap: Greek word(s)] potiones esse noxias non dubito. Sed quae tamen neque odium, neque amorem sumenti ingenerent. Vale.

EPIST. LII. IDEM EIDEM.

[note: Galbanum in paresi quid conferat.] IN paresi quid Galbanum ad intemperiem intestinorum extrinsecus applicatum adferre adiumenti possit non video. [note: Paresis intem peries frigida et humida.] Quae est illa intemperies, nisi frigidior et humidior, quam oporteat. Ea autem quomodo aufertur, nisi intro assumantur in contrarium habitum reuocantia? quomodo horum qualitates, vel potius facultates ad locum affectum tam alte descendunt, [note: Vnguenta in malis cutaneis praecipue valent.] et penetrant per tot anfractus? De tota applicandi exterius ratione, et vngendi, si curandi sint remotiones in corpore reconditi affectus, eadem dubitatio obuersatur In cutaneis quidem morbis, qui non intimas partes occupant, non nego haec talia iuuare, etc. De his, cum voles, paucis me [note: Contradictio, affectus animi refrigerare et calefacere.] docebis. Tolle mihi hanc Galeni contradict. 2. de temp. et 1. de praesag. ex puls. nimiam solicitudinem, iram, dolorem, metum, nostra corpora refrigerare et calefacere scribit, quae contraria sunt. Et sane dolor et timor (quibus duabus passionibus contrarie nos affici scribit, hoc est, et calefieri, et frigefieri) eandem inducere affectionem videntur. Nam interiora calefacere, exteriora contra refrigerare verisimilius est, cum calor ab extimis partibus ad internas reuocetur. De peste quae disseris, placent omnia. Nihil enim occurrit, quod solide obiici posse videatur: nisi forte exercitationis causa aliquid adferatur, ad rem magis magisque excutiendam, vt in scholis fieri assolet. Sed haec talis dissertatio ad ociosos homines pertinet. Mea de ortu potius fuit dubitatio, quam de pestis [note: Pestis orige contagium.] progressionibus, quem quidem ortum in contagio ponebam, siue illud ab humano, siue alio aliquo corpore emanaret. Aerem autem contagionis esse, vel euaporationis, aut halitus pestiferi, vehiculum quasi quoddam facile concedo. Verum hanc siue labem, siue contagionem in corpora ab astris demitti (quod plerique affirmant; [note: Aspectus et influentias stellarum non esse malignas.] quum pestem ad malignos quosdam stelarum aspectus, atque influentias referunt) equidem cur negem, probabiles, quin, vt mihi videtur, veras atque immotas causas [note: Aerem non posse corrumpt.] habeo. Aerem ipsum per se non corrumpi, sed esse veluti receptaculum contagiosorum eiusmodi halituum, abunde illuc delatorum, vt existimem, vel ea me causa mouit; quod animaduersum est omnibus temporibus, non fere alios infici, quam qui propius ad eos accedant, qui iam hanc labem in visceribus habent: aut vasa, vestes, supellectilem, aliaque generis eiusmodi, vel alias, contrectant. Virus enim illud, [note: Contagium quid.] quod ego contagium appello, corpusculum quoddam vaporosum esse puto, quod certis quibusdam rebus adhaerescens, fomitis loco est, et seminarij quasi cuiusdam, ex quo in attingentem, atque adeo etiam in aerem traduci [gap: Greek word(s)] , siue labes, siue contagium possit. Iam si quis sibi ab his, vel corporibus, vel locis caueat, vix pestem [note: Effugium pestu.] concipiat. Nonne videmus eos, in magnis quoque pestilentiis conseruari, qui intra suos se parietes concludunt, et ab infectorum consuetudine remouentur, multo etiam magis eos, qui sub dio habitant, in campis, vel alibi, quo non commeantij, qui etsi ipsi (quod saepe sit) illaesi sunt, tamen vestibus,

vel aliis haerentem instrumentis contagium secum deferunt, qui iidem, cum ad eorum se consuetudinem, conuictumque referunt, quos antea fugerant, corripiuntur, atque intereunt. Posset vel hoc ad probationem adduci, quod egeni fere atque opifices, iique, quos Aristot. [gap: Greek word(s)] , et [gap: Greek word(s)] vocat, hoc malo affecti pereunt: Opulenti autem pauci admodum. quid ita? quia illos egestas cum infectis versari cogit; his non deest facultas vitandi periculi. Haec leuiter attingo, neque omnia, quae in mentem veniunt, commemoro, ne tibi viro doctissimo nauseam moueam, quem haec talia obiter, et rarius tractantem, multa fugiunt, quae tibi notissima, atque in promptu sunt. [note: Pestis an venenum, aut an contagium rectius.] Hoc vnum abs te quaero, quid de eorum ratione censeas, qui pestem venenum esse negant, quod nullum sit venenum, quod idem etiam contagiosum sit. Itaque male venenum in pestis definitione collocari, [note: Pesti non necessario febre- adesse.] contagium optime. Pesti necessario febrem quoque adesse, non prius credam, quam tu affirmâris bonis rationibus, illudque me docueris, an eos, qui subito correpti concidunt in mediis compitis ac triuiis; quam antea incolumes domo egressi essent; febre etiam affectos fuisse tam subitâ, tam improuisa, tam ingensibili dicendum sit. At Medici sensati sunt artifices, neque inuisibiles, cum Paracelsicis, morbos admittunt. Vale.

EPIST. LIII. IDEM EIDEM.

REMITTO tibi elegantem Erasti epistolam de metallis, contra quam quod adferam nihil reperio. In Cardano de subtilitace sunt quaedam, quibus iuuari contemplatio tua posset, nisi fallor. Scaliger quidem refutat Cardani dogma de Metallorum vita. Vtrumque inspice, etiam Agricolam, et alios qui hoc argumentum persecuti sunt. In Fallopio de thermis aut medicatis aquis, nisi memoria me decipit, [note: Metalla non prorsus omnivita carere.] nonnihil reperies. Mihi quidem non fit prorsus verisimile, metalla omni prorsus vita carere. Edunt enun quasdam operationes, quae vitam indicant. Vt alia taceam, illa efflorescentia (vt sic dicam) aut lanugo magnetis, et carbonis in sale, (sic enim vocant salinatores Vielicienses Poloni) qua abstersa, statim iterum alia succrescit, [note: Rhabarbari homonymia.] et emittitur, nescio vnde existat. In Rhabarbaro quid neges, non satis intelligo ex Erasto, et sane cupio tuam epistolam habere, cui Erastus respondet, alioquin haereo in responso. Si Rhabarbari radicem, qua officinae vtuntur, Erastus cadauer tantum Rhabarbari scribit esse, non verum Rhabarbarum, potestne cadauer vitales exercere operationes? Quomodo [gap: Greek word(s)] Rhabarbarum vocabitur, si id cuius causa [note: Num Rhabarbari finis bilem cum pituita ediscere?] factum est, praestare potest? nisi dicat, non hunc esse Rhabarbari finem a natura praedestinatum, vt Theophrastici loquuntur, vt bilem cum pituita educat, etc. sed alium aliquem. Manus certe amputata et oculus vitiatus, nihil iam eorum faciunt, ad quae formata sunt. Sed nimis multa blatero, et fortasse [gap: Greek word(s)] , cum non meminerim status controuersiae. Vale.

EPIST. LIIII. IDEM EIDEM.

[note: Definitionis pestis examer.] QVAERO exte quam causam habeas, quod in epistola, quam de pestis definitione exarasti non apposueris, num hic [note: 1. Genus pestis.] morbus in intemperie; an praua compositione; an solutione vnitatis consistat. Ita enim vagatur animus, neque vbi consistat, reperit, nisi tam late patens genus illud vno atque altero verbo contrahas, et angustioribus [note: 2. Num ab aeris infectione et contagro.] finibus circumscribas. Praeterea videris pestem ab aeris tantum infectione suspendere, et non nisi per contagium communicari affirmare. Negabis ne etiam exsistere posse, aere non dum [gap: Greek word(s)] illis (quae tamen qualia sint, atque vbi consistant, non satis perspicio) contaminato? Refer animum ad initia pestis, quae non statim ad multos pertinent; sed ab imo aliquo oriuntut, vt sit in corpore malis succis scatente, et ad putredinem idoneo, vt fit in publica fame, cuius generis fuit illa apud Galenum, cum corticibus arborum, si recte memini, plebs famem depellere cogeretur, ex quibus initio pauci, vt verisimile est, postea temporis progressu multi interire coeperunt. Ac tum demum ex multorum aegrotorum putridis halitibus, ex cadauerum item euaporationibus aer seminariis illis pestilentibus inquinatus fuit. De quo ego tamen, vt paulo ante attigi, nonnihil dubitabo, dum tu mihi dubitationem omnem sustuleris. Non enim mihi fit probabile ex tantula humatorum, vel etiam inhumatorum corporum massa, et mole, quantam vna aliqua vrbs capere potest tantam aeris amplitudinem infici. Ac si tamen infici, et labem imprimi contendas, vbi, quaeso, locorum consistit? Aer certe sua natura mobilis est, et nunquam non commouetur. Venti deinde eum perflant non raro. Quis vnquam toto pestis tempore nullos excitari ventos animaduertit?

Si hoc verum est, vt est sane, quae tanta erit huius in aere luis compages, ac consistentia, tam cohaerens, quam non venti vis dissoluat, ac dissipet? videmus densissimas et obscuras nubes frangi, ac disiici breui tempore. Seminariorum illorum tam exigua et pusilla corpuscula, vt atomis persimilia finguntur, quae oculorum aciem fugiant, vehemens venti impetus, tam diuturno tempore non dispellet scilicet. Deinde si aer morbosus est, quem nemo non haurit, cur pauperes maximam partem, et ij non omnes, neque ij tantum modo, qui dispositum ad morbum accipiendum corpus obtinent, sed passim bona habitudine praediti, sine discrimine intercidunt? Cur non aliquam saltem omnes homines, si non maximam, ex communis aeris ineuitabili inspiratione noxam contrahunt? Sed ad [note: 3. Num de natura pestis plures interimere.] propositum redeo. Dum pestis intra vnum corpus, aut paucos admodum homines continetur, aut etiam bestias, an pauciores obeant, id non per se, sed ex accidenti, euenire videtur. Non mutat essentiam et naturam pestis multitudo, et occumbentium numerus, nec minus pestis dici debet, vbi decem, quam vbi centum homines moriuntur. Non minus est animans formica, quam Elephantus, neque infans minus est homo, etsi imbecillus, quam adultus, et robustus iuuenis, et bellicosus vir. sed tu haec in eadem Epistola tua fusius et rectius, quod post relegens illam Epistolam animaduerti. Praeterea, si nunquam febris abest a peste, cur eam ex definitione excludis? sed abesse eam oportet, vbi homines ex insperato, nulla nisi subita fortasse, praecedente alteratione, in ipsis compitis mortui concidunt. Potestne esse tam abdita, vt nullo se signo prodat? Si ita est occulta, quid Medicus, qui sensatus esse dicitur Artifex, de iis iudicet, quae sensum fugiunt? Is qui solum testiculorum inflammationem in peste Veneta Anno 1576. pro certa pestis nota adfert, ita libellum suum inscribit: Francisci Stabilis Potentini breuis quaedam defensio contra nonnullos asserentes pudendorum inflammationem non esse pestis signum. Venetiis apud Gratiosum Perchacinum. Anno 1576.

EPIST. LV. ARRAGOSIVS GALLVS IOHANNI Cratoni, Medico Caesareo. S.

[note: Extracta.] SINE vlla verborum grauitate rei veritatem ex vniuersali methodo sub plana serie, quantum potero, explicare conabor, vt extractum e sena sub quo in genere reliqua etiam simplicia comprehendi posse existimo, cui Theriacam subiungis, sub cuius explicatione alia quoque complectar, composita. Intelligo autem extractum esse nomen aequiuocum ac generale, significans quicquid a subiecto quouis extrahi potest. Est autem illud vel terreum, vel aereum, vel igneum magis, vel ex iis inaequaliter [note: I. Terreum.] compositum a symmetro. Ac quod terreum est, subiectum est tincturae seu coloris. Color autem qualitas est, eius vero qualitatis subiectum est substantia. Haec autem substantia, si omnino ab aqua separata fuerit (quod esse non potest, nisi in solida massa) in aqua posita fundum petit. Si vero ab aqua soluatur, vt facile fit, per omnes sui partes minimis aquae partibus communicabitur, et fiet cum aqua vnum corpus, tinctum suo colore pro natura simplicis, quae vt diuersa est, ita diuersos colores profert. Nam sena, rhabarbarum, citrinum, agaricum, et alia varia varios colores producunt. Aquea vero substantia [note: II. Aqueum.] est aliud extracti genus, quod variis modis extrahitur, pro ingeniorum, instrumentorum, et commixtorum modo. [note: Spiritus in gustusaporem efficiunt.] Haec aquea substantia continet in se humidum spirituosum. Sunt autem spiritus illi per vniuersam aquam disseminati, qui saporem in gustu efficiunt, vel salsum, amarum, acrem in calidis: vel acerbum, austerum, acidum in frigidis; et dulcem qui medius est, quo animalia proprie aluntur, et sunt spiritus illi materia gustus propria, a Graecis [gap: Greek word(s)] appellata, quae natura ipsa in omnibus plantis producit, vt in aqua vitae, aceto, et succo limorum, et aliis multis manifeste percipitur. Tertium extracti genus [note: III. Aêreum igneum] est aêreum igneum, quod oleum est, et olei naturam habet. Natat enim super aquam, si a sua terra exacte separatum fuerit, et pro natura, et rei facultate siccat vel humectat. Ignea vero facultas per se alioqui non extrahitur. Nam proprius ipsius locus est aer, quo alitur, et a quo conseruatur. Habitat quoque facile in terra sua praedicta cum suo humido oleaginoso, etiam aqua separata. Haec tria extractorum genera in omnium stirpium natura esse puto, et in omni animante, quatenus auctionem ex nutritione recipit. Sed aereum igneum in omnibus simplicibus ex aequo non apparet. Nam a frigidis vix extrahitur nisi sit ex semine, ex quo maxima vis ignea delitescit. In floribus vero maxime aerea, quae per incrassationem in terra propria in igneam attenuando arte conuertitur, [note: Insemine maxima vis ignea.] et transmutatur, sicuti per naturam elementum aeris in ignem mutatur.

A foliis vero calidorum, vt saluia, rorismarino, thymo, perbelle extrahitur. Quia in iis calor sub cortice et totis fibris spermaticis abunde delitescit. Atque haec extracta singula homogenea esse intelligo, quae cum extrahuntur a multis fuliginosis heterogeniis implicata recte emundari necesse est. Haec itaque contenta sunt in omni vegetante, qua nutritur et augetur, reliquum vero continens appello, quod est natura spermatica concreta, et in formam propriam adaucta, quae sola per nutrimentum augetur, ac in discretione conseruatur, et manet. Quae vero extrahuntur a materia, alimenti alterati et commutati sunt, et ideo augeri non dicuntur, sed vt ingressa sunt per compositionem, ita contrario modo egrediuntur per resolutionem. Quamobrem vbi praegnans est forma sua materia, et debita coctione, ab elementis et Sole praematura, (quae maturitas perfectionis est genus) tunc substantia illa triplex est ingeniose extrahenda. Quomodo autem haec singula extrahi debeant, tibi Philosopho, qui haec optime nosti, non dico; sed si alium [note: Demonstratio extractorum a prioris naturae principiis.] quempiam philosophantem instruere vellem, ad naturae principia illum remittens, talia ei proponerem ex natura, quae ad artem ipsum facile deducerent. Materia prima [note: Materia primae informatio.] cum qualitatibus quatuor, ac vi formatrice elementa quatuor constituunt, a quorum diuersa permixtione, diuersa tem peramenta fiunt, a quibus virtutes, facultates, proprietates, et affectiones tam a primis, quam a secundis qualitatibus, et familiaritate substantiae prodeunt. Fit autem hoc modo: Prima causa dum in inferiora efficaces suae lucis radios influit, materiam primam supra coelos per [gap: Greek word(s)] producit. Haec autem materia prima coelos mouens ipsis coelis et corporibus coelestibus in sesquialtera [gap: Greek word(s)] se communicat, ac demum in corporibus coelestibus alterata [note: Mista.] per [gap: Greek word(s)] elementis sese insinuat, in quibus terrae viscera permeando illic inclusa duplicem halitum excitat. Ac frigido incrassato ac densato rerum omnium germina per minimas terrae et elementorum partes a mundi exordio disseminata suo influxu a qualitatibus et vi formatrice mouet. Haec autem singula per harmoniam a triplici illa proportionum symphonia suam vitam trahentia ex simplici et insensibili paulatim tandem componuntur, corpora induunt, et sensibilia fiunt. Ac tali [note: Mineralia.] in vniuersum ordine, vt primum ex terrae resolutione lapides primo loco comparantur, sic ex quorum solutione metalla generantur, ex quorum etiam dissipatione [note: Vegetabilia.] vegetantia originem capiunt, a quorum corruptione animalia nutriuntur, et augentur, quorum omnium finalis causa, vt praestantissima est homo, qui non a praedictis, sed ab extrinseco, propriam formam capit, et a qua sumit motus principium ex prima causa, quia homo reliquorum a prima causa est imago, et omnium [note: Hominis analogiae cum vniuerso.] formas ipse actu continet. Sunt enim eadem in homine proportionum vincula, quibus colligatur, quae in vniuerso reperiuntur. Nam mens seu ratio ita se habet ad irascibilem in sesquitertia, vt irascibilis ad naturalem in sesquialtera, et naturalis ad reliqua inferiora in dupla proportione. [note: Vegetabilium naturalis perfectio, et artificialis extractio demonstratur.] Quibus in summa consideratis reliqua genera non omnino praetermittens, de vegetantibus primum et praecipue ago. In quibus, quomodo facultas et propriae virtutes a natura genitae et formatae crescant, coquantur et perficiantur, et quomodo per artem extrahi debeant, demonstrare conabor. Dico itaque quod vegetabile non differt a lapide, nec a metallo materia, sed sola alteratione seu commutatione, qua talem partium [note: A mineralibus vt differant.] tenuitatem et subtilitatem recipit, vt materia ipsa disponatur et apta fiat, ad formam vegetantem recipiendam. Est autem [note: Forma vegetans.] forma vegetans essentia quaedam spiritus animati, qui calori agenti motus principium praebens ex insensibili per accretionem formae, et alterationem materiae fit insensibilis. Spiritus enim ille in loco elementorum quatuor conuenienti inclusus, germen dicitur, quod est veluti fermentum inter pastam ipsam eleuans, et veluti semen maris in sanguine menstruo, sed nec semen, nec fermentum germen est, sed vis contenta in materia elementorum quatuor, qualem diximus esse vim formatricem in materia prima. Sunt autem germina principia, quae ab ipsa materia elementis quatuor fixa et fluente pendent, et ab illa formatrice e potentia in actum continuo educantur. Vnde arbores et omnis generis plantae germinant et oriuntur. Ac facultate naturali attractrice humorem sibi familiarem trahunt, retinent, alterant, et per varias mutationes formae propriae affigunt, et assimilant. Est autem assimilatum non id quod alitur, sed id quod est simile rei, quae alitur. Alitur autem inter elementa solus ignis, reliqua tria sunt ignis materia, et pabulum. Ab igne vero forma, vt a propinqua materia alitur, conseruatur, ac crescit. Quaecunque igitur per nutrimentum formam

augent, et per hoc corpori assimilantur, haec ipsius formae naturam cum suis proprietatibus et virtutibus retinent. Diximus tria esse, quae extrahuntur; Erunt igitur haec tria, quae assimilata per nutritionem fuerunt, diuerso tamen modo. Primum est terrea substantia, quae subiecti facultatem in [note: Assimilatum terreum.] sui profundo, veluti in centro continet. Est autem illa facultas, siue purgatrix sit, siue a qualitatibus, aut a quauis proprietate pendens, sicuti flamma in ligno, aut calor in carbone incensus. Nam a profundo extenditur [note: Non alia facultas inprofundo quam in superficie. Sed haec facilius illa dissoluitur.] in superficiem, ac facultas, quae est in superficie, ita differt ab ea, quae est in profundo, vt flamma, aut caloris superficies ab ipso calore in carbonis candentis tactu. Ob id volunt quidam in sena et aliis multis esse duplicem facultatem, alteram in superficie, alteram in profundo, quamuis reuera non sit. nisi vna, sed quoniam superficialis pars a quocunque dissoluente facile extinguitur et separatur. Ideo quae est in profundo, sola remanet, quae cum extrahitur, aliqua ex parte minuitur. Vnde fit, vt cum sena, aut aliud medicamentum in aqua infunditur, [note: Sena leni calore infusa plus purgat. Cocta minus purgat, sed non itaflatulenta. Eadem ratio aliorum pur gantium.] si leni calore soluatur, maior erit vis extracti per expressionem, quia vtraque pars in extractione conseruatur sine dissipatione; sed non aberunt etiam flatus, qui vt plurimum superficialem facultatis partem sequuntur. Non enim ea, quae in circumferentia sunt adeo excoquuntur, vt quae in centro. Illud in sena quotidie manifeste comprobatur. Nam in simplici infusione sine coctione tormina fiunt a flatibus, etiam si maior sit vis purgatoria. Vbi vero sufficienti feruore coquitur, nulla facit tormina, sed suauius ac tutius; minus tamen purgat. Idem fit ex rhabarb. et scammonaea, vt frequenter nouimus, et aliis quoque simplicibus pro natura rei diuerso temperamento, aut maiori aut minori coctione. Et haec de terreo in sim plicibus sufficiunt. [note: Assimilatum terreum a compositis quoque quando extrahi possit.] Eadem quoque erit compositorum ratio, veluti in Theriaca, vbi recte fermentata fuerit. Nam vbi per feruorem caloris natiui et elementaris in suo humido conuenienti singulorum simplicium formae a propria materia decidunt, fit omnium vna forma in vna materia confusa, ab ipso omnium calore ordinata, donec humidum et siccum patientia ab agente calore copulata, commixta, contemperata, et in vnam solam formam determinata fuerint, quod sine fermentatione fieri non potest. [note: Fermentatio quid.] Est autem fermentatio partium terrearum a spiritu aereo humido dissolutio, et huius spiritus cum partibus terreis concretio, quae per feruorem fiunt. Vnde fit in Theriaca nouae formae generatio ex multarum formarum corruptione, non secus ac in ventriculo animalis ex solutione partis nitrosae et salsuginosae cibi et potus varij generis a spiritibus humidis a calido innato ordinatis. Vnde fit noua generatio, cum ex tali feruore in terreae substantiae dissolutione spiritus concrescunt, et extrahitur humidum vtile aptum ad sanguinem generandum. Similis fit fermentatio in epate, vbi fit sanguinis generatio. Eadem quoque in continenti seu partibus solidis, vbi fit assimilatio, et eadem prorsus, vbi ex triplici illa symphonia coctionum fit harmonia ad seminis generationem, et haec est Hippocratis et Platonis fermentatio, quam ab acuto et salso fieri volunt, quae singula nihil aliud sunt, quam extractiones humidi vtilis actu iam assimilati ad formam corporis in singulis gradibus coctionis, et potentia ad relationem vltimae formae, quae corpus ipsum perficit: et haec omnia est extractio vnius materiae et formae in diuersis rebus in vnam per fermentationem concorporatis. Et quemadmodum natura has extractiones facit in omnibus corporibus: ita nos ipsam contemplando, eadem iam a natura concreta extrahere conamur, non ad generationem sibi similis, sed ad restaurationem corporum, quibus conuenit. Quanquam alia via in corporibus homogeniis ad generationem sibi similis multa his praestantiora fieri posse nouimus. Quae cum alio pertineant, alio quoque transferenda melius esse putamus. Vbi itaque Theriaca recte fermentata fuerit, totum assimilatum aequaliter vniforme commixtum aequaliter a docto artifice extrahetur, atque ab omni heterogeneo prorsus separabitur, manetque sex vicibus exhausta, et Theriaca ab omni sorde suam actionem im pediente spoliata integram sui facultatem retinens, et citius, facilius et minori copia exactius corpori suas vires communicans. Quibus autem mediis hoc assimilatum extrahi debeat, philosophantem ad Aristotelem [note: Media extrahentia.] remitto. Quae enim a calido concreta sunt, a frigido secundum naturam soluuntur. Erit ergo aqua huic artificio recte accommodata, quae quanto purior, et tenuior fuerit, eo facilius dissoluet, calidiorque attrahet; qualis est aqua vini: sed ob spirituum caliditatem plus etiam de facultate extracti in separatione secum abducet. Aqua vero communis ob longam moram in igne lento, aut breuem moram in vehementi calore idem efficiet. Ergo prudens [note: 1. Terreum.] Artifex primo loco in extractione finem ex sua intentione considerabit. Si enim

a medicamento humorem melancholicum purgante assimilatum extrahere velit, aquam stillatitiam scolopendriae, capillorum veneris, borraginis, aut his similem capiet, infundet igni lento continuo, cum dexteritate patienter reget, ac vasis et fornacibus accommodatis aquam (separato primo heterogeneo) leniter separabit, extractumque in loco apto et conuenienti ad vsum seruabit. Eodem modo consideranda sunt reliqua terrea assimilata, quae a quouis simplici aut composito extrahuntur. [note: 2. Aqueum.] Aquea autem substantia quomodo in concreto corpore gignatur, non est exigua consideratio. Non est enim aqua, quae in corporis nutrimentum vertitur, quia nec elementum simplex nutrit, nec aqua est vllo modo corpori assimilata; sed est vehiculum humoris salsuginosi et nitrosi, qui in aqua ad radices vegetantis soluitur, et per [note: Spiritibus se paratis aqua insipida.] aquam ad omnes ramos deportatur, quibus diu inhaerens sole excoquente assimilatum, spiritus assimilati toti aquae inspersi sunt, qui si arte et ingenio ab hac aqua separentur, aqua remanet in sua natura rursus insipida, veluti in aqua ardente, et aceto distillato frequenter vidimus. Ex vna enim aquae libra, quantumvis rectificata, et tota ardente vix [gap: sign for Drachme] [gap: sign for 1/2] . spirituum concretorum extrahis, reliquum vero aquae insipidum est, vti simplex aqua in sua natura. [note: Non aqua sed spiritibus vegetabilia crescunt.] Non est igitur aqua pluuialis, aut alia, cuius auxilio vegetantia crescunt, corpori assimilata, sed aqua est humoris terrei vehiculum, qui humor ab elementis quatuor concretis familiaritate quadam in nutrimentum transit, et hoc nutrimentum in coctionis perfectione est assimilatum vna cum suis spiritibus. Sed quoniam hi spiritus sunt maxime aerei, aeris vero locus est aqua, ideo ipsi aquam facile sequuntur, eique insident, nisi in extractione ab igne violento comburantur, et e vasis non conuenientibus [note: Aq. Pharma copolae inutiles] in aerem euolent. Vnde remanet aqua simplex sine spiritu, quo quoti die pharmacopolae abutuntur. Praestaret vti simplici decocto in quo assimilatum cum suis spiritibus propriam facultatem retinens dissoluitur, et facile si lento igne regatur, maxima [note: Destillatum caponis restaurans falsum.] vis sim plicis retinetur. Similis est error Medicorum in restauratiuo ex caponis destillato cum suis ingredientibus, in quo nihil quod restauret dissoluitur, sola enim aqua cum capon. nutrimento sumpta ipsius spiritibus vtcunque alterata ascendit. [note: Decoctum eiusdem praestantius.] Gemmae non dissoluuntur, minus aurum ex vegetantibus exiguum quid praestaret decoctum sumere, vel per se in balneo, vel cum aqua lento igne ad consumptionem. Sic enim assimilatum cum suis spiritibus extrahitur, in quibus duobus vis rei potissima consistit. et haec de aquea substantia, quae in vegetante et animante versatur, cuius extrahendi modos non describo, quod partim vulgares sunt, partim experimento [note: 3. Aêreum et igneumoleum.] melius demonstrantur. De aerea vero et ignea substantia, quae oleum est, nunc sermone concinnato haec subiungenda sunt. Primum, quomodo ipsum in vegetante generetur a natura, deinde quomodo ab eodem per artem extrahi possit. [note: Generatio.] Generatur oleum ex humido aqueo et sicco terreo, ex quibus fit aer humidus sicco temperatus, in quo humido habitat, et viuit ignis calidus. Vnde omnia olea aerea sunt magis et minus de natura ignea tenentia pro rei natura, fitque omne oleum in plantis et animalibus a natura hoc modo. Terreum illud salsuginosum, quod aestate praecedente exassatum est, tota hyeme sequenti per minimas calidi innati partes in centro corporis delitescit, ac vere ineunte, vbi radices humore terrae impraegnantur, solis calor per omnes plantae particulas hunc humorem attrahit et mouet, quo iam plurimum excalfacto, spiritus aerei praedicti in eo humore disseminata terreum illud soluunt, ac immediate dum soluitur, hoc solutum sua frigiditate et astrictione ipsos spiritus gelat, densat, retinet, fitque ex iis duobus, nempe humore aqueo et terreo sicco de aerea substantia in oleum per generationem transmutata igneam naturam retinens in aerea reclusam. Illud autem vnicuique etiam parum in extractionibus exercitato facile patet. Nam si plantas quascunque humi das accipiat, veluti quae in locis maxime irriguis et vmbrosis crescunt, et quae per se valde humidae et frigidae sunt, et oleum per artem ab iis extrahere tentent, oleum non inueniet. Pari modo nec a calidis, vt saluia, rorismarino, et similibus hyeme collectis, aut aere valde humido, et aestate humida, non praecedente calore, nisi parum admodum olei extrahetur. Omnibus autem anni partibus secundum naturam se habentibus mense Iunio et Iulio decuplum olei [note: Oleum Iunio et Iulio extrahendum.] inuenies. Non enim generatur oleum donec aqueo superfluo a calore solis exhalato spiritus aerei cum terrea substantia, in certa proportione conueniant, et haec duo opposita passiua a calore Solis, et proprio in oleum determinentur, simile oleum in omni animalium parte generari reperitur, sed diuerso modo, vt diuersum est animalium planta. Nam vbi sanguis excoctus fibris spermaticis agglutinatur et assimilatur,

fit eadem olei generatio, et eodem modo ad calidum innatum per vniuersum corpus fouetur, a quo vniuerso decidit vniuersus halitus, qui inpropriis vasisveluti animales spiritus inplexu retiformi per suorum vasorum anfractus elaboratur, et excoquitur, ac in proprium locum delabitur, ad sibi similis procreationem. Est [note: Vsus.] enim hoc humidum vtile ad propagationem ab humido vtili ad indiuidui conseruationem extractum et assimilatum, seu factum similerei, quae alitur et crescit, quae est forma propria in natura spermatica concreta in fibras, in quibus calidum innatum (quod non est generationi animalis posterius) proprium situm habet, et cuius vi semen perficitur totius animantis naturam retinens. Nam si ab animantis forma informetur, absque dubio eius naturam et formam producet, neque existimandum puto, quod semen animalis immediate [note: Semen non immediate a sanguine generatur et perficitur.] a sanguine generetur, et in eodem solo perficiatur, sed tum maxime cum sanguis calidi innati impressionem in centro propriae formae receperit. Tunc enim semen retinet impressionem superiorum et inferiorum, cum partes intimas totius formae ordine naturae subiecit, et tunc semen formae perfectionem recepit, cuius ortus in sanguine ante fuit. Sic itaque patet, quod oleum in vtroque genere ab eisdem et eodem modo per praedictorum elementorum corruptionem generatur, [note: Differentia motus et mutationum.] differunt tamen in natura, quantum differt genus a genere in doctrina motus et mutationis, vt in summis quatuor [note: Lapide.] generibus perspicitur. Nam in generatione lapidis (vt a primo gradu incipiam) sola substantiae mutatio ex forma terrae in [note: Metallo.] formam lapidis percipitur. In generatione autem metalli eiusdem substantiae, et [note: Vegetabili.] praeter hanc etiam qualitatis mutatio reperitur. In ortu vero vegetantium praeter [note: Animali.] duas praedictas mutationes motus magnitudinis inuenitur, ac similiter in animalium generatione tres superiores, et praeter has motus etiam seu mutatio loci conuenit. Vnde sequitur, quod forma vltima formas praecedentium in se continet. Nam animalis forma continet formam vegetantis metalli, lapidis et elementorum [note: Oleum animalium perfectius.] ex materia et qualitatis: ergo oleum ex animalibus subtilius est, et magis excoctum, sicut etiam plures alterationes recipit, vnde etiam maiorem temperaturam habet, et a similitudine substantiae nostro corpori magis conueniens, magisque est anodynon, vt frequenter experti sumus. Vnde axungiae oleaginosae [note: Axungiae oleaginosae omnes anodyna.] fere omnes anodynae. Pendent enim et exhalant a praedicto oleo, partibus solidis copiose in animalibus natura frigidis, in quibus facile concrescit, veluti in calidioribus per insensibilem transpirationem euanescit, calefacit tamen magis et minus pro natura animalis. Haec itaque duo genera omnia oleum producunt [note: Lapides et metalla in raedice oleagineae.] a calore solis et proprio. Alia vero duo genera lapis et metallum, quamuis in sua radice oleaginea sint: attamen iam formata oleum non gignunt, quia nutrimentum non accipiunt, et ideo non assimilatur illis quicquam, quia non crescunt. In radice autem vbi metallum a duplici halitu gignitur, oleum copiose resudat, si enim [note: Oleum cupri et ferri.] mineram ferri aut cupri in frustula conteras, et in vasculum conueniens cum aqua apud ignem calore mediocri coniicias, oleum viscidum aquae statim supernatare videbis, quod oleum resultat et oritur ex lapidis rarefactione, et spirituum mineralium condensatione in aqua viscida cum ex duplici halitu in sulphure toto (hoc est, conuenienti loco ad metalli generationem) metallum in saxo gignitur, antequam exprimatur roris vel pruinae modo. Existit enim vnumquodque metallum prius, quam exhalatio concreta et fixa facta est. Estque inquam in sua radice et tota substantia oleaginosum, quod metallum cum nutrimentum et augmentum non recipiat, calor mineralis, et radiorum solis ambientis per continuam alterationem crudum excoquendo oleum deducit in perfectionem metallicam, cuius terminus [note: Auri propria materia.] est aurum. Imo auri propria materia est ipsum humidum sicco temperatum, in naturam metallici olei concretum. Cum autem rerum omnium ortus sit in humido per minima totius vniuersi disseminato, ita vt nihil oriatur nisi ex hoc, veluti ex subiecta materia agente suo calido, quod est ei motus et mutationis principium. Praeterea cum in omni corporum concretorum genere nullum sit in quo copiosius, diutius, et melius hoc humidum inueniatur et conseruetur, quam in corporibus homogeneis solidis, et exquisiti temperamenti, dicimus in auro huius humidi excellentissimi maiorem copiam, quam in aliis contineri. Nullum enim tam est homogeneum, quam hoc. Vnde ipsius temperamentum aequali elementorum proportione constare dicitur, et quoniam rerum ortus est in ipso humido, quod ipsum est totius essentiae sedes, dicimus huius humidi defectum esse in singulis rebus interitum. Itaque

[note: Aurum potatile sanitatis conseruatrix.] cum ipsum humidum sit sedes vitae, erit quoque sanitatis sedes, ergo hoc humidum ab auro extractum corpori humano recte exhibitum erit praestantissimum sanitatis et vitae conseruandae, et morborum expellendorum praesidium. Hoc enim intra corpus sibi simile inueniens ipsum amplectitur, fouet et auget. Augetur enim ipsius substantia a sibi conuenienti, et natura omnino simili. Auctum vero calidum innatum homogenea omnia in corpore congregat, heterogenea disgregat, et separat, morbos omnes curabiles expellens, [note: Praestantius cibo et potu.] et incurabiles moderando molliens. Ac in roborandis viribus praestantius est hoc humidum eo, quod ex cibo et potu elicitur, duplici ratione; Primo, quia natura in cibo coquendo multum agendo patitur, antequam hoc humidum vtile extraxerit. Deinde, quia quod extrahitur, est tantum ad reficiendum et restaurandum id quod deperditum est, et illud adhuc non totum excoctum, nec in vtile transmutatum, quia non constat homogeneis, et ideo semper aliquid diminuitur et deperditur de proprio, et heterogenea per corpus vagantur actiones impedientia. In hoc qutem de quo hic agimus res ita se habet. Non est enim hoc humidum corpori alimentum, nec sim pliciter medicamentum, sed est de natura primogenea suae originis, quae ipsam naturam reuocare cupiens eam auget et conseruat, omniaque in eo vtilia amplectitur, inutilia vero reiicit ac dissipat, ac quemadmodum languido igni ignis fortior additus, hunc non solum excitat, sed maxime etiam roborat et accrescit, et magna fascis incensa exiguae candelae flammae adiuncta multo praestantiorem lucem exhibet. Sic huius humidi calidum proprium calorem corporis natiuum non solum excitat, sed etiam ipsum fluentem et fixum in toto corpore auget, cuius radij in singularum particularum fibris omnia inutilia ac superflua fugant, et partim per insensibilem transpirationem, partim qua naturae commodius esse videtur, ex pellunt, fitque sanguis purior, et totum corpus pulcrius expulsis heterogeneis et sanguine renouato. Vnde sequitur canitiem diutius retardari causa ipsius remota. Et hoc humidum esse puto, quod multi Philosophi appellarunt Aurum Potabile, materiam primam, aurum Philosophorum, argentum viuum, chaos, et aliis infinitis nominibus. Quomodo autem illud per artem extrahi debeat, hic scribere desino. Neque enim vt tam diuini operis artifex ad te scripsi, sed vt rerum veritatis in naturae principiis inuestigator, argumentis et causis a primaria ipsarum rerum origine desumptis in summis compositorum generibus extractum quid sit, et quomodo natura ipsum generet, et per artem etiam [note: Extractio arrificialis.] extrahi possit, sermone continuato demonstrare conarer. In summa tamen dicam de singulis quid sentiam. Ab animalibus [note: A vegetabilibus elixatione.] et plantis oleum arte extrahitur per simplicem elixationem cum sublimatione in vase conuenienti. Fit autem a calore humido, a quo humor rei elixatae exprimitur, et cuius principium a proprio calore non fit, [note: Mineralibus assatione.] sed ab aduentitio. A metallis autem extrahitur natura per assationem a calore crudo et alieno, ac per assati in proprio humido solutionem, huiusque soluti crudi in naturalem coctionem, donec perfectionem humidi naturalis recipiat, in quo calor proprius nutritur, et haec est naturalis extractio. Arte vero fit ad naturae imitationem, assatur, soluitur, coquitur a calore proprio, qui est motus principium, et iuuatur ab externo, donec humidum proprio calore temperatum perficiatur, naturam superans, a lapidibus extrahi a natura, et in eis gigni non puto, nisi sit in sua radice metallo commixta, quia nec crescunt, nec assimilant, et horum natura est frigida sicca, sed arte extrahitur per assationem, assati solutionem in humido conuenienti, et huius humidi cum soluta concretione, fitque oleum sine elixatione et coctione praestantissimum, et haec sufficiunt de generatione, vi, ac facultate eorum quae ab omni corpore, tam simplici, quam composito in genere extrahi possunt. Quartum de quo scribis est Ladanum, quod putas Theophrastum numquam [note: Ladanum proprium.] e metallis extraxisse. Ego vero Ladanum quid sit non noui, nisi illud quod a cysto, et hirci, ac caprarum lanis extrahi dicitur. [note: Ladanum Theophrasti metaphoricum.] Theophrasti vero Ladanum puto nomen fuisse fictitium, cuius vires dum multum praedicat, non scribit tamen errores, quos in eo exhibendo commiserit. Fieri potest vt ex metallis, et rebus aliis quamplurimis oleum per resolutionem, aut alio modo extrahatur, quod cum morborum causas expugnat, dolores quoque tollit, et morbus [note: Narcotica opiata viribus infirmis et corpore impuro periculose exhihentur.] curatur, quibus si opium ad proportionem misceatur, fiet narcoticum, quod in dolore intolerabili aliis auxiliis desperatis a prudenti Medico exhiberi potest. Sed quantum sit periculum, vbi vires aegri non sunt firmae, corpus non est euacuatum, et humores crassi sunt; nescio, an Theophrastici [note: Iudicium de Theophrasto.] obseruent. Tale autem huic simile Theophrastus fortasse Ladanum appellare potuit. Quicquid sit, ego in hoc autore

explicando non multum laboro, cum nec in Philosophorum, nec in Medicorum numero merito haberi possit. Et haec [note: Propositiones Itali cuiusdam.] de Ladano. Alia quatuor puncta ex Italo quodam desumpta, cuius nomen equidem noui, eius vero librun non legi. Primum est, quod hic proprietatem totius [note: 1. Proprietatem totius substantiae nullam.] substantiae omnino reiicit. Cui propositioni sic respondeo: Haec verba sic absolute proposita omnia naturae principia, quae in rerum ortu ab elementis et substantia ex Aristotele esse dicuntur, et quae Galenus in prima partium similarium et organicarum constitutione demonstrat, tollentur. Vult enim Aristoteles omnium proprietatum et affectionum fontem ac principium esse raritatem et densitatem, quae in congregatione, dissipatione ortus et interitus in mutatione substantiae cernitur. Vult Galenus ex hac Aristotelis doctrina omnia morborum genera pendere ab illa raritate et densitate, quam bifariam diuidit, in eam, quae est in corpore substantiam, et eam quae est in poris, et morborum omnium differentias ac ipsorum proprietates habere hinc originem. Et quemadmodum hae proprietates a tali principio oriuntur, sic omnes familiaritates et repugnantiae, quae in rebus sunt, ab hac proprietate substantiae oriri et prouenire dicentur. Ergo quaecunque nostris corporibus accommodari possunt, siue ad ipsorum sanitatem conseruandam aut destruendam, siue ad morbos expugnandos, ab hoc solo principio deduci necesse est. Nam quae ipsum corpus conseruant sanum, sunt omnia ei familiaria et amica. Quae vero sanitati aduersantur, et ipsam destruunt, ea repugnant et sunt inimica, et lethalia. Nam quod familiare est expedite assimilatur, quod vero repugnat ad mortem deducit, et animalia et plantas; praeterea medicamenta omnia purgantia eadem ratione humores sibi familiares trahunt, vti certum est vnamquamque corporis particulam familiare nutrimentum attrahere. [note: Purgantia familiaritate trahunt.] Sunt enim medicamenta purgantia familiaria humoribus detrahendis, quae attractio fit similitudine substantiae, quae est inter purgans et humorem qui purgatur, veluti [note: Magnes ferro similis.] Magnes ferrum trahit, quod ferri similitudinem ex primaria origine habeat. Nam et in mineris ferri reperitur, et huic speciei est persimilis. Et haec est doctrina Galeni ex Aristotelis principiis desumpta, [note: Plato ratione vacui.] quam Plato tamen aliter explicat. Tale enim per attractionem fieri non existimat, sed vult haec omnia ita euenire, eo quod non sit vacuum, et quod singula quaeque dum congregantur et dissipantur mutuo se compellunt. Fit enim quemadmodum in vniuerso rei cuiuslibet latio, iuxta quam omne connatum fertur ad seipsum. [note: Conciliatis.] Ego vero Platonem ab Aristotele non dissentire plane existimo, sed vtrumque eadem principia, et easdem causas habere, veluti in motu lationis seu loci mutatione in omnium rerum ortu et interitu pero spici potest. Sic itaque hic Italus, qui proprietatem substantiae reiicit, vel ipsam proprietatem quid sit, non nouit, vel non vt oportet eam explicauit. Et haec de prima [note: 1. Febres fieri vstione.] Itali propositione. Secunda eiusdem propositio: Febres omnes fiunt per vstionem, non autem per putrefactionem. Si diceret febres Ephemeras et hecticas in ipsarum incendio, partim defendi, partim etiam im pugnari posse; sed vbi asserit humores, qui febrem faciunt [gap: Greek word(s)] tantum non [gap: Greek word(s)] , id quomodo intelligi possit non video. Nam certum est, quod omnis febris habet ortum et motus principium ab aliquo agente et patiente, vt materia. Agens primario est calor ambiens nostrum superans. Vnde nostro proprio deuicto fit intemperies calida et sicca in partibus similaribus (omnis enim intemperies ad partes similares reducitur) ex qua fit incendium in toto corpore, ex corde primum inflammato, a quo incendio actiones laeduntur, patiens vero in humoribus, et sanguis cum reliquis tribus. Sanguis autem solus incalescit calore alieno, vt diximus, aere pestilentiali, solis vstione, et febribus omnibus quacunque ex causa. Incalescit autem sine corruptione, vt patet in synocho non putri, sed vbi sanguis in aliqua parte collectus est, vt in paruis vasis, et ob defectum difflationis eius partis vis superatur, necessario sanguis corrumpitur. Vnde febris incendium, veluti etiam fit in omni inflammatione, in certo quodam loco in quo focus incenditur, et in synocho putri, in vasis magnis, aut omnibus. Hinc [gap: Greek word(s)] non simpliciter intelligo nostri caloris corruptionem aut interitum, ex quo calor praeter naturam nostrum depascens actiones corporis tollit, et vires labefactat, sed intelligo putredinem, cum foetore, quae fit ab illo calore alieno agente in humidum, quae putredo fit vincente natura, aut omnino separata, aut imbecilla facta ab vtroque, veluti in abscessibus et inflam mationibus manifeste apparet. Est enim putredo in vasis ipsis omnino similis. Nam vrinae tale sedimentum pro optimo monstrant, crassum, album, lene, sibi simile non foetidum, quale pus in abscessibus demonstratur. A tali sane humoris

putredine febres incendi puto, ac augeri, quae putredo, nisi cum diligentia tollatur, aegrum ipsum in perniciem deducit. Caeterum si sanguis supra modum assetur, pars quidem tenuior et pinguior omnino in flauam bilem vertitur, crassior vero in atram. ex illa flamma [gap: Greek word(s)] , ex hac vt ex carbonibus, quartanas intolerabiles ac continuas perniciosas, et carbunculos maxime generari est verisimile. In quibus manifesta sanguinis corruptio per bilis vtriusque generationem, sed quod materia putrescat ad talem corruptionem, vt in humido diximus, rationi illud consentire minime videtur. Putrescit tamen pro natura cuiusque, sed magis a permistione calidi humidi vniuersi corporis, vt patet in biliosi temperamenti iuuenibus, in quibus acuto calore bilis humido vniuersi corporis permista sudores et deiectiones foetidissimas educit. Ac quo iuniores, aut [note: 3. Focum febrium cor.] per accidens humidiores, vt frequenter esse solent, eo foetidiores. Tertia ipsius propositio est: Focum omnium febrium esse incorde, quae etis pro vera defendi potest, distinctione tamen egere videtur. Nam quatenus nulla febris propria esse dicitur, antequam cor primum inflammetur et ex cuius incendio totum corpus incendatur, focus febris non potest intelligi alibi esse, quam in ipso corde. Et ita simpliciter, et in genere et ex propria febris definitione omnis febris focum habet in corde. Sed si in particulari locus aliquis a calore praeter naturam incendatur, vt inflammatione interna vel externa, et sanguis vel humoralius in vasis, vel extra aliqua in parte putrescat, vel ex fluxione aliqua circa cor, aut in alias quascunque partes affecta pars incendium patiatur, vnde febris excitetur, proculdubio focus ex primaria origine erit in parte affecta, cuius affectio febrim facit, sed febris ipsa non proprie febris dicetur ab ea parte affecta, sed ab ipso corde affecto, ex quo reliquae omnes partes incenduntur. Et [note: Calor duplex.] haec ratio a principiis desumpta consentire videtur. Cum enim calor innatus duplex in nobis consideretur, alter fixus vnicuique corporis parti per minima, alter vero fluens continuo a corde, et nulla sit pars corporis, quae alteri parti suum calidum proprium communicare possit (singulae enim habent quod pro se tantum sufficit, praeter cor, quod aliis partibus continuo vitam communicat, ratio vult vt calor praeter naturam, qui in aliqua parte corporis est vniuersum corpus per se non tantopere afficere possit, vt ipsius actiones laedat, et febrem faciat corde non consentiente. Sed vbi cor a vapore maligno aut quocunque modo ab aliqua parte affecta incenditur, illud quod vitam toti corpori distribuit, illud idem affectum suam affectionem omnibus impertit. Et hoc modo dico cor focum esse omnium febrium, et alio modo esse alibi per primariam originem motus caloris praeter naturam, a quo febris primum fuerit incensa. Simile exemplum proponam de hydrope, quae cum fiat ab intemperie epatis frigida, seu a frigidis humoribus in eo contentis, frequenter tamen alia pars corporis affecta primariam hydropis originem producit, quae tamen pars hydropem per se non gignet, nisi epate consentiente, quando ab eadem parte suo calore natitiuo, et facultate alteratrice fraudatur. [note: 4. Periodorum causam vim expulsinam.] Quarta propositio et vltima est: Periodorum causa, non in humorisnatura, sed in virtute expulsiua collocatur. Haec propositio videtur mihi vel male assignata, vel non posse facile ratione fulciri. Crediderim authorem periodo assignare, quod crisi conuenit. Galenus enim facultatem expultricem [note: Crisis causae.] validam causam esse putat, quae crisin efficiat, quod et ratio et experientia satis manifestat. Quam enim in acutis et peracutis crisis ordinata fiat, in die 4. 7. 11. et 14. accessiones vero in diebus imparib. facultas explutrix valida ocasionem arripiens in accessione crisin die 4. futuram, die tertio arripit praeuertendo. Sicuti contrario etiam modo, Natura dum in quarto lassata quiescit, nec vllo modo excitata, die quinto ad indicium commouetur. Id autem fit ex naturae prouindentia a facultate expultrice valida, et ab eadem debiliore ad pugnam. Sed in periodo cum ipsa sit tempus intensionum et remissionum in morbis, tam in particularibus temporibus accessionum, quam in tempore totius morbi, causa periodi non videtur mihi magis pendere a facultate expultrice, quam a reliquis naturalibus facultatibus. Cum enim natura morbi expulsionem molitur, initio morbi ipsos humores crudos coquit, in augmento eosdem retinet, et adhuc magis coquit, in statu iam excocta propellere tentat, vel per crisin, si omnia conueniant, vel aliis modis extra crisin. Iam initium et augimentum [note: Causa proxima periodorum.] periodi ad facultatem retentricem et alteratricem magis pertinere videtur. Status finis vero magis ad expultricem. Sed neque haec, neque illae sunt per se causa periodi; verum humores ipsi qui periodos constituunt longiores, breuiores, medias, vehementiores et mitiores, per se periodi causa esse videntur, quod et ratio ipsa satis demonstrat. Nam illud propria causa rei dicitur, a qua

res ipsa potissimum deducitur. Periodus autem (quae tota in tempore versatur) fit longior et vehementior ab humorum qualitate crassa, viscida, cruda, maligna, et a nimia copia. Fit autem breuior et mitior a contrariis. Ergo periodi causa erit talis tantus humor. Boni haec consule. Quae de extractorum ratione scribo, hec tibi tanquam munus amicum lubenter offero, tuae prudentiae et fidei certum amicitiae signum, mearum lucubrationum partem committens. Quae singula a nobis fusius et ordine [note: Diuini operis perfectio in circuli quadratura ex Sole triplici demonstratur.] naturae alibi explicabuntur, et alius repetentur, vbi summam diuini operis perfectionem in circuli quadratura ex sole triplici demonstramus. Est enim homo reliquorum mistorum perfectio, ac certissimum solis triplicis vinculum sub quaternario denarium, seu vniuersi circulum ex triplici proportione harmonice constituens. Vale. Viennae 12. Kal. Maij, An. 1575.

Epist. LVI. IOANNI AVRIFABRO, THEOL. celeberr. etc. Balthasar Scheider Vratisl. Med. S. D.

CONIVNX tua ad nos venit penultimo Septemb. ad quam vocatus a fratre dno D. Hesso, amico meo charissimo, statim accessi. Cumque viderem in vniuerso corpore pituitam redundare, decoctum ordinaui, quo cum sub noctem vsa esset, sequenti die summo mane sumpsit minoratinum: idque ideo exhibui, ne immunditis contenta in ventriculo ad mesaraicas raperetur, et obstructiones faceret. Nam cum vrina esset pessima, nihil aliud sperare potui. Sublata autem materia eodem die vrina visa est melior, sed tamen cruda. Et quia vehementer comquerebatur de planta alterius pedis, cui vix potuit insistere, mouere autem non sine ingenti dolore, ita vt ne quidem progredi posset libere, sed valde claudicaret; inspexi locum affectum, et [note: Induratio tendinum.] vidi tendines illius musculi, qui ad quatuor pedis digitos deriuantur, nimium exiccatos esse, et propemodum scirrhosam affectionem contraxisse. Quaesiui igitur quid applicasset pedi, et cum diceret de oleo iuniperi, et de quodam emplastro nigro, quod pertinacissime adhaesisset, et non sine dolore detrahi potuisset, statim paraui vnguentum emolliens, quo cum locum affectum vesperi et mane inunxisset, sensit se melius habere, et nunc libere progreditur, neque de vllo dolore conqueritur. Accessit postea dn. Crato, qui coniugi tuae vnicam potionem ordinauit, cum ad Ioachimum ducem Munsterbergensem profectus essem. Quotidie tamen conuenimus, et factum est vt paucissimis exhibitis medicamentis ipsam ad thermas ablegare decreuerimus, quae sine dubio optime conuenient. Nam cum toro corpore sit refrigerata, meo iudicio nihil melius accommodari posset, nisi quod anni tempus aliquo modo erit incommodum. Miror autem Medicos vestros non potuisse pedi consulere. Et ex cura adhibita manifestum est, quod in chirurgia parum, aut potius nihil profecerint. Si fuissem apud vos, facile huic malo inuenissem remedium, et praeterea curassem, quo minus istam profectionem suscipere coacta fuisset. Cum vero ad nos venerit, et thermis videatur delectari, eo magis suasi vt ad ipsas accederet, et nunc, postquam purgata est, sine dubio magno suo commodo lauabit, si modo iuxta meum praescriptum vixerit. De quo nihil omnino dubito, praecipue cum viderim, quod hic in officio fuerit, et nihil prorsus neglexerit. Bene vale, et certo crede, quod coniunx tua sine vllo impedimento incedat, et quod satis prospera fruatur valetudine. Id quod sine dubio etiam ex literis ipsius intelliges. Iterum vale, et istam breuitatem, atque negligentiam in scribendis literis boni consule. Datae Vratisl. pridie Non. Oct. An. 62.

EPIST. LVII. BARTHOLOMAEVS CHRYSAEVS Med. D. Abrahamo Seillero Medico, S.

CVM patricius iste Schemizensis, amicus meus, literas ad te expeteret, nec succurreret, quid potissimum scriberem, volui singularem exponere casum, qui ante paucas septimanas contigit, cuius considerationem tibi non fore iniucundam existimo. [note: Suffocatiopost partum et coprosam tochiorum euacuationem.] Quaedam ex Magnatibus, postquam feliciter peperisset, et per tres septimanas sufficienter purgata fuisset, suffocatione matricis laborare coepit, ita vehementer, vt nisi debitis remediis fuisset adiuta, vitam cum morte commutasset. Hoc esse contra Galeni doctrinam manifestum est. Nam conuenit inter omnes Medicos, prout Galenus asserit, 6. de loc affect. hunc affectum magna ex parte viduis euenire, hisque maxime, quae cum antea probe purgarentur ac parerent, atque virorum concubitu gauderent, iis omnibus priuantur. Ex quibus coniicere possumus, quod ob retenta menstrua, vel ob semen cohibitum, mulieres [note: Causae suffocationis vieri.] vteri suffocatione cruciantur. Ex his Galeni verbis elici potest, duas esse saltem strangulationis vteri causas vel mensium, vel seminis retentionem praeter naturam.

Vnde igitur huic Magnificae foeminae strangulatio vteri prouenerit merito inquirendum, cum nec seminis, nec mensium abundantia fuerit in causa, vtpote quae et peperit, et post partum optime purgata est. Ego statuebam non fuisse veram suffocationem; sed potius vteri a sua sede motionem, et ascensum ad superiora. Maritus enim non expectato tempore verae et exactae purificationis, quae in lege DEI praecipitur, octauo die a partu cum ea rem habuerat, qui cum alias sit Arthriticus, frigidum et morbosum habere sperma nemini dubium. Quare vterus antea ex partu debilitatus, laxatis ligamentis, vel loco motus fuit, vel ex frigido spermate intemperie frigida affectus. Vnde strangulationem illi superuenisse credibile est. Peto autem obnixius, quid de hysterico isto symptomate sit sentiendum, mihi paucis declarari verbis, quod quidem mihi futurum est gratissimum. Bene vale. Datae Schemnizij. Anno 1582.

EPIST. LVIII. ABRAHAMVS SEYLLERVS D. Bartholomaeo Chrysaeo Medico Doctori, S.

LITERAE tuae Clarissime Domine Doctor, amice optime, per patricium Schemnicensem mihi allatae gratissimae fuerunt, quod ex veteris nostrae necessitudinis non oblitus, data occasione, cum corpore seiuncti simus, literis mecum agas. Recenses casum mulieris Magnificae, quae etsi in puerperio satis purgata sit; tamen vteri suffocationem incurrit. Quod multis apud nos vsu venire solet, praesertim quae genio indulgent, et victu lautiori vtuntur. [note: Distentio vteri a vaporibus.] Et recte quidem Galenus tam ad seminis, quam menstrui corruptionem refert, quae vteri vasa distendendo in longitudinem contrahunt, vt matrix ad superiores partes vergi deprehendatur. Vapor enim ille vitae principiis, cordi et cerebro aduersans, varia excitat symptomata. Nam sub sanguine menstruo omnis humor corruptus comprehenditur, vt Galenus 1. de natura [note: Vterus sentina excrementorum.] humana com. 28. attestatur. Cui Auicenna et Auerrhoes subscribunt. Quod autem ex semine retento viris non item ac mulieribus contingit, fit quod vterus sit sentina corporis ac exerementorum putridorum receptaculum, vt nihil mirum sit etiam excrementa deleteriam acquirere qualitatem, vt et in peste, morbo gallico, casu et venenis assumptis accidit, in quibus ab occulta vi noxa contrahatur. Eam qualitatem fuisse auctam inconuenienti congressu, continui solutione, et dolore, quae duo partum semper comitantur. Datur etiam ob imbecillitatem innati caloris in [note: In Mulieribus maior putredinum occasio ob imbecillitem caloris.] muliebri sexu putredini occasio. Quod autem talis qualitas ex sanguine menstruo in grauidis, dum ad nouem menses sanguis menstruus in grauidis, dum ad nouem menses sanguis menstruus retinetur, non resultet, neque quicquam vtero gerentem angat, fit forsan quod natura inhibeat ne putrefiat, quod negligit vbi praeter naturam, et citra vsum detinetur. At meo iudicio pars abit in foedus alimentum, pars ad replenda vbera detruditur, absumitur aliquid et coctione emendatur, minuiturque vomitu. Verum cum eiusmodi symptomata in enixis [note: Semen Dauci sacharo obductum.] eueniunt, matrice etiam optime purgata nihil vtilius semine Dauci Saccharo incrustato deprehendi atque vsu confirmaui. Haec quid de symptomate hysterico sentiam, nimirum esse vteri suffocationem, breuibus perscribere volui, vt animi mei promptitudo tibi constet. Bene vale. Vratislau. Anno 82. 26. Martij.

EPIST. LIX. CAROLVS OSLEVIVS, MEDICVS Caesareus, etc. Laurentio Scholzio Medico S. D.

VEHEMENTER mihi placet fides tua qua mecum agis: eandem mihi quoque praestabo. De medi camentis mecum communicatis gratias ago. D. Abrahamus iam ab aliquot septimanis peregre abest. Itaque eum alloqui de illis, quae ab ipso cuperemus impetrare hactenus non potui. Faciam id vbi redierit. Interea ea tibi describam, quae mihi Crato patefecit, a se vsu cognita. Me enim cunctantem, ac propere fugientem Crato vltro in suam familiaritatem pertraxit, mihique promisit, se mecum sua secreta medicamenta communicaturum: quae eadem a me tu quoque expectabis, si ab ipso abstulero. Interea dum familiariter mecum confabularetur, [note: Pro oculis la pis calaminaris.] dixit magnum esse remedium oculorum male affectorum, si comminuas et conteras lapidem calaminarem in tenuem pulverem, et cum medualla ossis bubuli liquefacta commisceas, forma linimenti quo oculos clausos inungas, sed lauandum esse flexum cubiti lixivio acri, vt ibi excitetur pruritus. [gap: sign for Rec. (recipe)] carduum benedictum, asperge aquam cardui, et fac vt denuo destillet. [note: Pro surdastris.] Hoc liquore linteolum imbutum Crato surdastris immittit in aurem, si doleant, vel non audiant. Nihil ex omnibus medicamentis, quae expertus est se conducibilius comperisse fatetur. Oculos cancrorum

tritos et leuigatos in marmore plurimum posse in sedandis doloribus immanissimis cancrorum ait, si ex vino, vel iusculo bibantur. Idem affirmat folia persicariae, aqua fluuiali madefacta, et imposita sanare faeda vlcera. Cataplasmatis, quod in compescenda gangraena saepe vidi cum exoptato euentu [note: Cataplasma pro gangraena] vsurpati a D. Buccella, haec est descriptio:

Succirutae [gap: sign for Uncia] ij. aut pul. rutae [gap: sign for Uncia] iij.

Interdum addit puluerem scordij: nonnunquam etiam pauxillum victrioli, si inualuerat gangraena. Cataplasma in contusionibus, et plagis capitis potens.

[note: Confusionib. et plagis capitis.] [gap: sign for Rec. (recipe)] Farin. hordei,

[note: Saccharum Saturni.] Rationem parandi saccharum Saturni non plane intelligo. Nam si statim ab initio fit dulcissimum, quid causae est, cur resolua tur in aqua calida, vt deponat acredinem? Quod si tritum immittitur cucurbitae, vt soluatur in balneo Mariae: tandem liquidum, non aurem aridum quid exorietur. Vnguentum ex succis arantij coepi his diebus vsurpare, non absque vtilitate. Alias plura. Resalutat te Magnificus Dn. Dudithius. Vale cum familia tua, et me ama. Vratislauia 9. Martij, anno 1583.

EPIST. LX. IDEM EIDEM.

EGO vero mi optime Scholzi, non minus libenter respondi, quam tu ad me scripseris. Quos hîc in casu vestri ciuis con sulam non habeo. D. VVeysselium de eo conuenirem, etiam mea, hoc est, discendi causa, si me non grauaretur audire, A tonsoribus nostris nihil profecto expiscareris, quod animo tuo satisfaceret, neque eos puto Lignicensibus anteponendos. Meam itaque sententiam ab te libere perscribam, [note: In dislocatione tali.] quam velim seuero iudicio examines. Dislocationem tali cognoscere is ab initio potuisset, qui certas eius factae notas tenet. Existimo autem non adhibitum fuisse statim hominem intelligentem. Suspicor perfectam non fuisse luxationem Hac enim perit illius articuli motus, in quem ipsa incidit. narras autem virus illum iter fecisse neglecto malo: longo tempore post, oborto tumore, minus dignosci potuit lauxatio. nec certum signum luxationis fuit, si commode inambulare non potuit. Hoc enim potuit contingere propter [note: Tumor â distorsione.] dolorem partis mouendae ex alia causa, quam ex luxatione ortum. Venio in eam opinionem, solam distorsionem factam fuisse, qua tensa nimium fuerint vincula, quae connexionem articuli continent, atque adeo omnia, quae ad articulationem illam conueniunt: vt solet accidere, si membrum casu nimis vel extendatur vel flectatur in partem quam piam, praeter eius naturam, inde extitit dolor, et propter hunc, aut etiam propter ligamenta iuncturae relaxata, nec firmiter iam amplius continentia, difficilior et laboriosior incessus, dolor praesertim ex itineribus exacerbatus, attraxit humores ex corpore ad partem debilem et aegram, ad quam tanquam imam, ex se defluere solent. Haec vero laxior iam reddita, eos facilius admisit. Ex hoc affluxu humorum natus est tumor, et intemperie et distensione partium occupatarum molestus. Materia autem tumoris qualis potissimum fuerit, non obscurum puto cogitanti, naturam ad quodque membrum transmittere alimentum ipsi congruum et simile. Quod longiori tempore, et abundantius affluens, nec bene confectum a debili parte cessit in tumorem. Sunt autem extremae partes neruosae, membranosae, osseae, exangues. Huiusmodi autem humor, id est, cognationem et similitudinem cum ipsis habens, nempe glutinosus, densus, tenax, frigidus et siccus, non est aptus, neque ad digestionem, vt conuersus in vaporem exhalet, quamvis enim partes quaedam tenuiores, quas pro vehiculo fluxionis adiunctas esse oportet, discutiantur, reliquae tamen magis impinguntur condensatae: nec ad superationem: ad hanc enim caliditas, et humiditas requiritur. Si scire velis qualem mihi humorem imaginer, finge te membranam aliquam, aut neruum adeo macerasse, vt quasi in mucillaginem redegeris. Non mirum igitur si facta apertione nihil humidi affluxit: discussus enim fuit humor subtilior, et remansit crassior, magis coactus et quasi concretus ex fluido. Porro calor, qui in membris extremis et excarnibus infirmior est, non putuit et eas tueri, et illapsum atque penitus impactum humorum probe vincere ne quid

mali inferret. Hinc euenit, vt humor, praeter naturam ibi detentus, nec a calore naturali superatus aut gubernatus, coeperit et ipse corrumpi, et sanas partes corrumpere: ex quo tandem etiam ossiculorum separatio, facto maiori foramine non miror excreuisse fungos. Hi autem non apparuerunt, quod ipsorum materiae, hactenus conclusae, non data fuit porta. Est autem istorum fungorum eadem ratio, quae illorum, qui enascuntur ex laesa meninge in vulneribus capitis, de quib. Iohannes Langius in Epist. vj. In caeca, inquit, et occulta cranij fractura raro vel fere nunquam fungi nascuntur. Quemadmodum sane in stipitibus arborum humores protrudi, per corticem extuberantes, in fungos coalescunt, sic vulnerato cranio, humores cerebri affluunt, qui (teste Alexandro Aphrodisio) ossis frigore condensati, in speciem fungi concrescunt: qui in superiori parte ampliusculi, infra vero praetenues pro ratione loci persiciuntur. Vnde Galenus lib. Epid. tertio ait: [gap: Greek word(s)] i. Densitate humorum, tales in vulneribus adnascentias efficiente, quas multi fungos appellant, quos cum nostrates chirurgi in capitis vulneribus enatos vident, substantiam cerebri esse arbitrati, aut aegros tanquam deploratos relinquunt: aut si forte fortuna eos curauerint, vulnera cerebri sese curasse, tantillumque de cerebro frustum exemisse gloriantur. Verba adscribere volui, quod dubitaui an librum haberes. Confer occultam cranei fracturam cum arcto humoris foramine, illam apertam cum hoc patente, et videbis similitudinem in partibus natura similibus. Vtraeque enim sunt membranosae, exangues, osseae, frigidae. Causa autem cur in vulneribus et laesionibus neruorum, tendinum, membranarum, ossium succrescat copiosa caro flaccida, haec videtur esse, quod haec sunt corpora densa, e quibus tenuior et serosior pars sanguinis effluit, retenta, et per calorem extraneum exiccata, crassiori. Adde etiam ex Langio, vel potius ex Alexandro Aphrodiseo affluentes humores, partium excarnium frigore condensari. Affluit autem sanguis copiosus, et propter dolorem insignem, qui eo redditur maior, quo plus affluit, et quia natura multum transmittit, ad separandam partem corruptam et morituram, idque propter inimicitiam inter viuum et mortuum. Caro illa flaccida non tantum in substantiae raritate, et, vt ita dicam, varietate cum fungis terrestrib. conuenit: sed etiam in subito ortu et augmento. Scis polypos resectos, neque ex arte post sectionem curatos, vno atque altero die in pristinam molem exrescere: quorum eadem prope est causa, quae fungorum, de quibus agimus, et propterea vtrorumque etiam curatio non dissimilis. Ne mireris igitur tonsores medicamentis excruciantibus, que plus, concitato dolore, attrahunt, quam erosione absumant effecisse. Tu qua spe bonum virum curandum suscipias bene dilibera. Cum malum in ipsa iunctura insederit, ibique; corruptio facta fuerit, claudicationem ille non effugeret, etiam sanato vlcere, vt mea quidem fert opino. Nam calor praeter naturam ex dolores et affluxu nimij humoris in parte excitatus mucillaginem cartilaginum, quae inter ossa articulata intercedunt, et crassionem partem affluentis humoris serosi, quem vulgus tonsorum, aquam articulorum, das Gliedtvuasser, appellant, exiccat et indurat. Hoc adeo verum est, vt eam ob rem, omnia etiam vulnera iuncturarum, vel optime et rectissime curata, articulationem destruant. Sed vehementer dubito an curari possit. Nosti vlcus non sanari nisi pars vlcerata recipiat suam natiuam temperiem, et ab omnibus impedimentis carnis, qua explenda est, regenerandae liberetur. Hîc praeterea adsunt fungi rebelles, sunt indicia corruptorum ossium. Ais naturam, quae est curatrix morborum, in hoc aegro esse viribus afflictissimis et prostratis. Haec igitur cum sit tam debilis, metuendum vt possit corruptioni ne serpat et inualescat resistere. Et sunt alioquin pedes a fonte vitalis caloris remotissimi, hocque non nimio praediti. Nolim te docere curationem. Vnum hoc dicam, videtur mihi ante omnia hoc faciendum, vt aeger reficiatur, et pars hactenus doloribus fracta demulcentibus, et amicum temperatumque calorem inducentib. atque roborantib. cataplasmatibus refocilletur. Interea fungis etiam pulueres sinc cruciatu siccantes, absumentes, et adstringentes, vel huiusmodi aquae aspergi possent, quae eadem ad putredinem cohibendam conducent. Atque haec habui, quae in hoc casu responderem. D. Buccella primus me fungorum naturam in experiundo docuit. Neminem vero legi vnquam, qui de ipsis scripserit, praeter Langium. Satis mihi fuit de ipsa natura rei meam tibi sententiam explicare, quae si falsa esset, falsam quoque esse oporteret curationem super ea extructam, quam facile colliges per te ipsum tanquam Medicus methodicus. Te rogo, si quid dubij in ea tibi reliquum est, mihi id libere vt rescribas. Memini te habere effigiem instrumenti

cuiusdam, quo Arantius vsus est ad polypum resecandum. Rogo te eam mitte. Bona fide a me statim recipies. Secreta Cratonis, quae D. Monauius tecum communicauit, nondum descripsi. Ignosce pigritiae meae. Vale cum charissima coniuge. Resalutant te amici, quos per me salutasti. D. Albinus Heluigius, et D. Abrahamus. Iterum vale, et me am. Vratislauria 23. Iulij, Anno 1583.

EPIST. LXI. IDEM EIDEM.

CVM sciam me tibi debere, ne fidem quam tibi dedi incuses, exoluam; sed ita vt velim porro tuis meritis obligari. Perchara est mihi amicitia tua, quam semel coeptam coli, religiose, quo ad vixero, colam; et etiam magis, quod sperem nos aliquando in patria coniunctos fore. Perspicio liberalem et apertum tuum animum erga me, eumdemque minime ad communicandum difficilem, in quo N. N. vincis, qui sedulo premit, si quid singulare se habere putat, vt vix multis precibus extorqueas, quod tamen saepe tale est, vt vel idem publice extet, vel par, aut eo etiam praeclarius facile reperiatur. Constitui plane apud me, nihil ab ipso petere, nisi quod ipse facile ac libenter atque vltro largiturus sit. Quod enim morose datur ab eo, qui mei amans et studiosus haberi vult, tam mihi ingratum est, vt poeniteat rogasse. Si scires quam bene et ex animo D. Abrahamus mihi voluerit, crederes me ingentem dolorem ex ipsius obitu percepisse. Quaedam praeclara mecum communicauit, quae volo, tibi quoque mecum esse communia. Sed hoc pacto vt te mihi sancte obstringas, nulli te ipsorum copiam facturum, me inscio, Si resciuero illum, cui ea patefacere velis, esse virum bonum, quique sua liberali pectore communicet, lubentissime permittam. Homini vero in gratificando difficili relinquam sua, mihi asseruabo mea. Sequenti medicamento, quod miraculosum effectum habet, dixit mihi D. Abrahamus, vir longe optimus, se bonum sibi nomen in Morauia comparasse:

[note: Opiatum.] [gap: sign for Rec. (recipe)] Spec. Diambrae [gap: sign for Uncia] ij.

Infundantur in vino destillato quatuordecim dies, vt latum digitum superemineat, add.

Affuso rursus spiritu vini, vt superemineat latum digitum, digerantur post fornacem per mensem, quotidie agitando. [gap: Greek word(s)] [gap: sign for Scrupel] ss pro aegri constitutione. Maniacis, in vigiliis extremis, colicis in febribus ardentibus, phrenesi, peripneumonia desperata [note: Pro cancro.] exhibetur. Curatio cancri, qua quidam feliciter vsus est, a magno quodam viro mihi communicata: [gap: sign for Rec. (recipe)] Radic. serpentariae maioris collectae mense Iunio, transuersim incisae, et filo lineo traiectae et ad vmbram exiccatae, suspensae ne parietem attingat, in subtilem puluerem redactae quantum volueris, cui adde arsenici non splendentis tertiam partem, fuliginis camini parum, omnia bene commisceantur, et subtilissime puluerisentur, et seruentur in pixide lignea. Si vlcus sit valde putridum, arundinaceo cultro scalpendum est, vt parum sanguinis exeat, et puluis subtiliter inspergendus, atque gossipium saliua madefactum, superponendum, protestandumque est, quod per diem et noctem vnam, dolorem molestum excitabit, atque pars intumescet, sed quanto tumidior euadet, eo melius. Non est remouendum medicamentum. Sed faciat escharam, quae sponte per se post octauam diem cadet, si post escharam elapsam immundum remanebit vlcus, mundifica cum melle rosato, succo apij, et parum farinae hordei, vel vnguento Isidis, et superponatur vnguentum de Tutia. Si vero aliqua radix remaneret: rursus appone praedictum puluerem; et pro remouenda eschara nihil addes, sed naturae permittes. Sed antequam aggrediaris curam, purga corpus competenti purgatione, et rectam victus rationem praescribe. Ad Gonorrhoeam singulare D. Belocati, Medici Patauini, experimentum:

[note: Ad Gonorrhaeam singulare.] [gap: sign for Rec. (recipe)] Gummi arabic.

Pulu. et cum syr. de rosis succis, vel myrtino f. pillulae pondere [gap: sign for Scrupel] j. Capiat prima vice pillulas tres, deinde pillulam vnam per plures dies. Haec tria cum sint praeclara, et plane selecta, maximique momenti velim instar multorum tibi sint. Quae nouarum accessione augebo: si pactum, quod recum ineo, mihi confirmaueris. Sancte tibi affirmo, nihil esse apud me, aut vnquam

fore, quod te celare velim. Pulueris illius conficiendi rationem, quem vehementer expetiuimus, D. Abrahamus me docuit. Illum dico puluerem, quo Bregae, administrante curam D. Sebischio, quidam sanatus est, habens collum vlceribus cauernosis et contumacibus exesum. Bonus vit, vt perspicerem ipsius fidem non descripsit mihi parandi rationem: ex descriptione enim vix, ac ne vix quidem, potuissem discere: sed domi suae parauit me spectante. Idem tibi promitto. Sed est quaedam grauis causa, cur diligenter caueamus, ne poluis ille innotescat vulgo, quam te malo diuinare, quam exprimere. Vidi apud illum pixidem eo plenam, tibique inscriptam. Si quae habes vel Langij, vel aliorum, praeter ea, quae a te petij, singularia inquam, et certa, nec passim extantia, rogo ne me celes. Videor mihi hîc esse in nundinis seu mercatu. Vnde bene onustus optimis mercibus redire in patriam cogito. Tunc mihi fidus eris Achates, quamuis ego non sum AEneas, Vale. D. Hieronymus Michaël te peramanter cum coniuge et filiolo salutat, quib. ego quoque plurimam salutem adscribo. Praga, 4. Decemb. Anno 1583.

EPIST. LXII. IDEM EIDEM.

AMICVS ille noster, nunc libenter ea communicat, in quibus antehac difficilem sese praestitit. Didicit ex familiari mea consuetudine mihi ea demum grata esse, quae ingenue et libenti animo communicantur; quae vero iactantur et premuntur, praesertim inter amicos, contemnenda videri. Accessit obsequium meum, quo ita eum mihi deuincio, vt non possit me a familiari necessitudine excludere. Recipit etiam a me [gap: Greek word(s)] . Ladanum vsur pauit saepius admodum feliciter, me teste. Descriptionem ignoro. Tu ab ipso pete. Si nullam habes, aut ille recusabit, quod non puto, me mone, a me accipies, variam quidem, sed in effectu principali consentientem. Nactus sum descriptionem Turbith Mineralis multiplicem. Qualem habeat Stromerus nondum resciui. Cum. n. memoriter eam non teneat commo de a me hactenus ad librum compelli non potuit. Extant descriptiones apud diuersos [note: Moders, applicandi ruptoria.] autores; e quib. pro tuo iudicio eliges, quae maxime placeat. Modus applicandi ruptoria talis est: Praemissa purgatione corporis, circundetur locus emplastro Diachilun gummato (hoc. n. crasse inunctum, tenaciter adhaeret cuti) quod habeat tantum foramen aut spacium vacuum, quantum erodere, aut exedere cutem velis aut paulo minus. Cauterium enim liquefactum et diffluens, amplius reddit foramen, quam feceris. In illud foramen seu spacium impone cauterium; et superpone aliam petiam eiusdem empla stri. Sed videndum ne dum fasciis partem obligas, emplastrum cum cauterio dimoueatur loco. Stromaeus solet relinquere cauterium 24. horas. Sed potes etiam citius remouere; si effectum eius praenoueris. Ablato cauterio disseca quicquid carnis aut cutis mortificatum, et nigrum a cauterio redditum videris, et impone petiam digestiuo, quod vocant, inunctam, tantam, quae escharam duntaxat bene tegat, et superim pone Diachylon simplex. Paucis dieb. exibit eschara, qua sublata, si non tantum rumpere cutem, sed fontanellam parare cogitas, imprime globulum, ex cera viridi, cum praecipitato permixtum, qui cum ea bene subactus sit, quod potes facere digitis. Ita foramen profundius facies. Vide Capouaccium, cuius tractatum de recta administratione cauterij te habere existimo. Ruptorium Gabrielis Beati cupio. Si ad manum est, ad [note: Vlcuscula ad talos difficillima.] me mitte. Venio ad casum illum, quem mihi proponis. Difficillima sanatu puto vlcuscula ad talos, et propter consuetudinem tot annorum, quibus humores illuc defluxerunt prae sua grauitare ad locum decliuem, et quia locus est exanguis et debilis, quae causa est cur facile gangraena ex aliqua intemperie, aut defluxu ibidem excitetur, et quicquid vel pustularum vel vlcerum ibi exoriatur, difficulter sanetur. Expurgare bene et exquisite, atque exiccari oporteret corpus primum pharmacis, deinde Guaiaci vel sarzae decocto, si consolidari illa deberent. Quod si consueta defluxio inhiberi non posset, paranda esset fontanella, palmum infra genu, ad illam intercipiendam. Corpore enim expurgato et intercepta defluxione, facile exhalaret, et resolueretur humor circa talos, qui impactus intemperiem, tumorem, et vlcuscula fouet. Si vero sanatio non succederet, aut prorsus aeger constitutum apud se haberet, vlcuscula illa retinee, equidem inspergerem [note: Puluis resinae.] hunc puluerem: [gap: sign for Rec. (recipe)] resinam, liquefac ad candelam, vt ex ea guttae cadant in aquam subiectam, eas collige, et in puluerem redige. Hic temperatus est, et concoquendi et mundificandi facultate praeditus. [note: Remedia pro rubore et pruritu.] Et imponerem quotidie folia hederae viridia, et imponi solent fontanellis. Ad ruborem vt pruritum tollendum, si superueniret, ex his duobus selectissimis remediis vnum applicarem: 1. pulpam seu carnem panis triticei, macera

in aqua tepida, deinde exprime, et rursus in alia aqua macera, vt instar cataplasmatis linteo illini (quod ad crassitudinem digiti fieri debet, ne facile exiccetur) possit. Refrigerat, humectat: non adstringit cutem, ex qua adstrictione impedire possit perflatio et exuperatio materiae illapsae; sed potius, nonnihil concoquit et resoluit. Posses fallendi causa permiscere puluerem foliorum maluae. Item macerare in lacte, et vitellum oui cum oleo rosaceo addere si a nodynon parare velles. 2. Lixiuinum acre feruefac, infunde pauxillum olei communis, et diligenter simul agitando commisce, madefactis linteis multiplicatis locum fomenta. Ad refricanda vlcuscula, omnia vtilia sunt, quae habent facultatem exulcerandi et vesicandi, quae tamen nolim simplicia, id est, citra aliorum commixtionem adhiberi, nisi moderata sint. Posses imponere ranunculum leniter contusum, aut flammulam Iouis. Si nihil aliud in promptu sit, fac habeas emplastrum quodcunque, exempli gratia, drachylon simplex, aut potius gummatum, quod maiorem vim attrahendi effluxum habet, et cum eo permisce aliquantum euphorbij, nasturcij, sinapi, et applica petiam tantam, quantam vis exulcerationem facere, inunctis circumcirca vicinis partibus, si opus sit, vnguento rosato, aut albo camphorato, vel simili ab prohibendam inflammationem. Monauius noster nunquam occupatior fuit, quam nunc, itaque me rogauit vt tibi describerem, 1. puluerem contra podagram magno hic apud Principes viros in precio et vsu. 2. rationem reparandi nasi qui praesectus fuerit. 3. oleum quoddam causticum: sed haec duo posteriora partim legere, partim intelligere nequiui. Quare alio tempore a me habebis. Nunc accipe pulverem:

[note: Puluis pro podagra.] [gap: sign for Rec. (recipe)] Chamaed. (quae est tristago)

Putamin. nucleor. 1. partis interior. quae est illius corticis spongiosi, qui est sub cortice duro, qui frangitur, id est, inter animam et corticem durum, [gap: sign for Libra] . j. et [gap: sign for Uncia] viij.

Misce et f. puluis subtilissimus. [gap: Greek word(s)] [gap: sign for Drachme] ss per quadraginta dies. Sed quia amarus, potest inuolui hostia, et ex vino albo, vel brodio bibi tribus circiter horis ante prandium. Bene vale. D. Hieronymus Michael te plurimum et amicissime iussit salutari. Praga 22. April. anno 1584.

EPIST. LXIII. D. IOHANNI HERMANNO, PRINcipis Bregensis Medico, etc. Casparus Hoffmannus Medicus Elect. Brandeburgensis, etc. S. D.

QVOD ad humanissimas literas tuas non illico repondi, non id accidit imminutione beneuolentiae, aut remissione obseruantiae meae erga te, sed quia multis, iisque molestissimis occupationibus distractus et impeditus fui, vt alia quoque necessaria officia deserere coactus fuerim. Quaeris autem quid sentiam de medicamentis [note: Effectus medicamentorum Paracelsicorum.] Paracelsicis. Quid sane aliud agunt isti, qui eiusmodi remediis vtuntur, quam quod humidum radicale violentis suis remediis depopulentur, ac pro eo mordaces et rodentes humores corpori inferunt, caloremque alienum in corpus inuehunt? Extollant alij quantum velint oleum vitrioli et vitriolatas tincturas, quas pro margaritis, coralliis, et lapidibus reciosis Principibus ad pauca respicientibus (placet enim color lucidus, et sapor acidus) isti cum magnificis praeconiis exhibent. Ego tot documentis et exemplis edoctus, non facile autor ero cuiquam, multo minus Principibus suasor esse velim, vt vsurpatione temeraria et crebra istarum rerum rodentium, quisquam se discrimini [note: Curatio e vitriolatis medicamentis.] obiiceret. Vidi qui a multo vsu vitriolatorum istorum corrosos pulmones colore vitrioli eiecerint. Alteri epar dissolutum frustulatim excretum putabatur. Audiui quosdam morti proximos lamentabiliter deplorare temeritatem suam, et magnis vociferationibus detestari seipsos prae dolorum immanitate, et interiora sibi vri et rodi subinde clamasse. Pictor quidam egregius apud nos podagram se depulsurum sperans, in vsurpando oleo vitrioli sedulus erat. Verum ante obitum in poris omnibus per totam superficiem corporis, veluti cuspides acuum pungentium sentire se miserabiliter [note: Magnalia fucata.] conquerebatur. Porro Antimonij, et vitrioli nomine iam propemodum senescente, alia emergunt magnalia, videlicet, primum ens sulphuris, liquores margaritarum, corallorum, tinctura solis (quae, nisi me lingua et nares decipiunt, ex camphora est) ac multa insuper alia sunt, quae arrogans illa et ignara chymica turba, (sed ad imponendum eruditissima) magnis praeconiis et gloriis ornat et vanissimis iactationibus celebrat. Talibus impostoribus ignoris, imo etiam aduerso rumore laborantibus nonnulli Principes, nunc sua committunt corpora, non adhibitis atque

etiam spretis reliquis Medicis. Sed faciunt id suo periculo, et breui exitus acta probabit. Verum de his nimis multa. Vale. Datae Francofurti 1 Iun. Anno 1575.

EPIST. LXIIII. IOHANNI VVEIDNERO MED. etc. Caspar Hofmannus, D. Electoris Brandeburgici Medicus ord. S. D.

EXIMIE domine Doctor, ad binas liberas tuas iampridem respondissem, sed mihi DEO teste defuit tempus. Ac iam Freistadij ita a mulierib. excruciatus sum, vt prae illarum importunitate, vaticinia ex vrinis quaerentium, vix respirare potuerim. Nunc quoque currum ascensurus et Custrinum [note: Cura oedematis intibia.] profecturus hoc scribo stans pede in vno. De oedemate aliquid iam scribam, de reliquis alias. Talem tumorem habuit D. Zochius in eodem loco, nempe in genu, magnitudine propemodum, caput pueri aequantem. Cum diu a tonsoribus excruciatis fuisset, ego post purgationes phlegma [note: Lotio discutiens et emolliens.] detrahentes ordinaui lotiones ex herbis verbasci, chamomillae, anethi, iuae artheticae, herbae paralysis, agrimoniae, verbenae, abrotano, absinthio, vt sic emollirem humorem, et aliquam eius partem discuterem. [note: Cataplasma.] Postea feci cataplasma ex farina fabarum, lupinorum, radicibus altheae, pul. lumbricorum terrae, floribus chamomillae, verbasci, anethi, abrotani, absinthij. vltimo foueri iussi tumorem vino, affusa aqua agrimoniae. Sic totus tumor euanuit, et discussus est, quod primum videbatur impossibile. Sed iam plura non vacabat scribere. Bene vale. Datae Francofurti 6 Septembr. Anno 1579.

EPIST. LXV. REVERENDO VIRO, DN. ABRAhamo Bucholzero, Theologo celeberr. etc. Caspar Hofmannus, Elect. Brandeburg. Med. S. D.

ETSI spero te iam pristinae valetudini esse restitutum: tamen quia subinde se colligere solet pituita ex imbecillitate coctionis et defectu caloris naturalis, vigilandum sane est, et tempore pacis cogitandum est de bello, aduersus hostem tam truculentum, ne praelium redintegret. Ego video cardinem totius rei verti in eo, vt calor naturalis suapte natura debilis exuscitetur, ne sequatur cruditas, et ex hac pituitae collectio: et vt pituitosi humores, collecti per interualla, absque nocumento interiorum membrorum e corpore educantur. Haec si fierent, minus esset metuendum de morbi recursu. Quod igitur ad exuscitationem [note: Calorem exuscitantia.] caloris natiui attinet, faciunt quidem intus rotulae, morsuli, pulueres, condita, etc. aliquid, et foris vnguenta, sacculi, cerata, etc. sed minus tamen, quam fuit expectatum. Ratio est, quia humor pituitosus insinuauit se in tunicas ventriculi, vnde hebetatur calor, et cibus in ventriculo degenerat, et vertitur in crudum humorem et viscidum, qui postea intestinis adhaerescit, et accedente obstructione flatus copiosos ex se gignit, a quibus tumor et dolor, cum exitus illis supra et infra sit interclusus. Quid igitur agendum? dices. Non quidem contemnenda illa, quae paulo ante nominaui, hoc est rotulae, sacculi, etc. Sed spero haec, quae dicturus sum non parum [note: Vis Mithridati.] profutura. Multos qui similiter affecti fuerunt, iussi in hebdomada bis de Mithridati antidoto sumere quantitate pisi vnius aut duorum. Dictu mirum, quam illis hoc profuerit, non prima statim vsurpatione, sed tempore sequente. Excitauit calorem, humiditatem superfluam absorpsit, etc. nec metuendum quicquam de vehementia medicamenti, [note: Piper] quia in parua quantitate sumitur. De pipere inciso semel dixi antea: si deglutiantur septem grana instar pillularum. Sed cum plus calfacere ventriculum volumus, contundimus grana crasso modo, in vno aut altero cochleari iuris gallinae, aut alterius iuris carnis exhaurimus. Itaque [note: Zingiber conditum.] quoque calefit ventriculus absque nocumento epatis. Zinziber quoque conditum multum iuuat. Cum his domesticis (quae saepe plus iuuant, quam valde medicamentosa et operosa, corrigi potest ventriculi imbecillitas, et excitari calor naturalis. Rogo Mithridatium experiri non omittas. Et si ventriculus tuus vsum eius sufferre poterit, (nocere non poterit) dabo operam, vt aliquid de praestantione alicunde nanciscar, et tibi mittam. Quod subinde clysteribus intestina exoneras, bene facis. Passulae laxatiuae quomodo conuenerint scire cupio. Ego his saepe vsus sum, et bene contulerunt. Nihil in se habent quod purget, praeter folia senae. Rhabarbari nihil inest. Si ventriculus respuet illorum vsus, tum potius vsurpentur rotulae illae ex diaphoenicone. Video me oportere integro consilio tibi explicare rationem praeseruationis a colico dolore, et quid in accessione agendum. Id (DEo teste) iam illico facere non poteram, cum hac hebdomada Elector et Administrator sumpserint medicamenta, et hodie quoque meque rarissime domi, semper autem in aula, esse oportuerit. Haec scripsi noctu, cum alioqui multis aegris scribendum esset. Vitam profecto iam ago inquietam.

Optime te valere opto, cuius precibus me commendo. Datae festinanter Coloniae ad Sueuum, 17. Febr. Anno 1581.

EPIST. LXVI. IDEM EIDEM.

ETSI cum tuae mihi redderentur literae, in magnis eram aedificandi molestiis: tamen molestiam omnem tuae discusserunt literae, quod ex iis cognoui, te pristinae valetudini aliquo modo restitutum esse. DEO sit laus et gloria. Quod per clysteres multum phlegmatis est eductum, id praecauebit ne tam facile fiat recidiua. Morsuli (fateor) sunt aliquanto fortiores, sed mirum quam praedicet eos noster Cancellarius. Si tantum particulam inde sumit, sentit aluum aliquoties aperiri. sed sua est cuique temperatura. Fortasse rotulae ex diaphoenico efficiunt apud te, quod apud illum morsuli. Mitto denuo conditum et Mithridatum. Modum vtendi non opus est, vt adscribam, cum id antea factum sit. Mitto et [note: Vnguentum pro manus dextrae impotentia.] vnguentum ad impotentiam illam manus dextrae. Huius vsus talis est: sumuntur herbae hae: betonica, origanum, saluia, rosmarinus et iua arthetica, singulorum manipuli duo, coquuntur in olla bene contecta, et effunduntur in vasculum, quod panno multiplici tegatur, ne euaporet, inserit manus, et formentatur, per quartam horae partem mane et vesperi ante coenam. Post fomentationem vsurpetur vnguentum, quod mitto, praesertim circa iuncturas. Vt autem videri possis, quae sint illa quae accipis, mitto receptas vna, sicut scriptae et paratae sunt in pharmacopolio. [note: Saluia pro cremore.] Saluia etiam valde commendatur, et vtilis est aduersus tremorem, si quis aqua destillata crebro manus vngat, aut potius si saluia imponatur aquae, ex qua manus lauandae sunt. Quidam hic similiter pene affectus mira de ea praedicat, quantopere sit adiutus. Sed hoc exile est, quanquam exilia etiam, interdum non parum faciunt in rarae texturae hominibus. spero breui manum facturum id quod debet. Haec de morbo tuo, qui vtinam ita euanescat, vt nunquam redeat. Optime valere te tuosque opto. Coloniae ad Sueuum, die Pentecost. An. 1583.

[gap: sign for Rec. (recipe)] Mithridat. opt. [gap: sign for Uncia] j. Detur laminea pixid. sig. Mithridat.

Coq. ad succi et vini consumpti. excolentur species crasisores, adde ol. nucis conditae per express. [gap: sign for Scrupel] ij. misc. et addita paucula cera f. vnguentum: sig. Salbe.

EPIST. LXVII. IDEM EIDEM.

PLVRIMVM laetor, ac tibi gratulor, quod Deus tibi prospexerit de commoda matrefamilias. Sic enim arbitror et tibi consultum fore et liberis. Si vllis vnquam nuptiis interesse cupiui, his certe interfuissem libentissime, si mihi ex ergastulo meo prouolare licuisset. Adfui autem animo, votis et bene precando, quandoquidem aliter adesse non potui. Quod vero ad corporis tui statum, et medicamenta attinet, mitto ea, quae tibi profutura existimo, nempe electuarium quoddam insigne capiti et ventriculo inprimis conferens, de quo interdum cum ventriculi imbecillitatem senties quantitate castaneae ieiunus sumere poteris. Deinde conditum conditorum ad vires restaurandas. Mitto etiam, mithridaticam [note: Oleum anisi] antidotum Quod adpassulas attinet, mitto quoque illas. Guttas tres de oleo anisi in vino sumptas, non arbitror tibi nocituras. Discutiunt flatus. sed vsus non sit nimis creber, et obseruetur quomodo vsum eius ferat ventriculus. Scribis me tibi scripsisse pinguedines ad pannum inceratum, fortasse ad lenitionem alui, sed miror te mirari cur in ea descriptione non addiderim quae flatus discutiunt. Mea intentio fuit lenire aluum. Lenitio alui fit per humectantia. Quo consilio igitur addidissem ea, quae hanc intentionem inhibuissent, qualia sunt flatus discutientia, quae omnia sicca sunt, et siccitatem inducunt. Quae ex his mixtis resultaret operatio?

Scripsi igitur intus assumenda talia, quae ventriculum frigidum calefacerent, et exiccarent, ac simul confortarent. Extra autem volui adhibere humectantia, quae feces non sinerent arefieri, et indurari, sed potius ad alui lubricitatem conferrent. Vale, Coloniae ad Sueuum 9 Nou. anno 1583.

EPIST. LXVIII. CASPAR HOFMANNVS, MEDIcus etc. Laur. Scholzio Med. S. D.

GRATISSIMAE mihi fuerunt et priores et hae tuae proximae literae. Deprehendi enim ex iis non vulgarem sane tuam erga me beneuolentiam, quae plurimum mihi voluptatis attulit. Sed rursus video te opinione falli, quam de me concepisti maiore nimirum, quam vt eam mea sustinere possit tenuitas. Ad priores equidem diu respondissem, et tarditatem meam in respondendo, ipsemet accuso, praesertim cum ad amicitiam ineundam (quae mihi potius expetenda fuisset) vltro et praeter meritum meum inuitatus sum. Sed in eo iam vitae genere versor, vt me vitam meam foris in perpetuis peregrinationibus et molestiis, domi in summa inquietudine transigere oporteat. Quo fit vt minus nunc in scribendo officiosus esse possim, quam olim eram. Dabis igitur veniam non solum tarde, sed etiam raptim et neglecte scribenti, culpamque omnem non voluntatem, sed vitae inquietudinem sustinere patieris. Caeterum quod ad animi tui affectum erga me attinet, nisi te vicissim amore magno prosequerer, essem omnium inhumanissimus. Ac ab eo tempore [note: Arantij liber de foetu humano.] quo libellum Arantij de foetu humano a te editum vidi, vere affirmare possum, me nomini tuo semper fauisse, et occasionem optasse, ac captasse etiam, vt noti inuicem esse possemus, quam nunc ex insperato mihi obtigisse gaudeo. Velim igitur tibi persuadeas te a me magnifieri et amari. Quod si quid incidet, vbi amicitiae edenda sit declaratio, dabo operam vt amici animus appareat. Sit igitur hoc amicitiae initium ita constitutum, literis et mutuis officiis posthac alendum. De caeteris cursim me agere oportet, cum otio destituar. De Dn. M. Abrahami valetudine valde sum solicitus, nec mihi quicquam tristius accidit, quam cum audio ipsum aegrotare, aut lecto affixum esse. Expetit subinde consilium meum et medicamenta sibi mitti petit. Mitto sane quae petit, et quae haberi possunt. sed in consilio dando rectius collimare praesentem, quam absentem Medicum. Iacobo genero ipsius indicaui vsum eorum, quae mittuntur. Oro te diligenter adsis huic optimo et mihi charissimo viro de publicis studiis benemerenti, et digno quem nullus morbus vnquam infestet. Studebo ipsemet eam ob causam te demereri. Esset scribendum aliquid de thermis. sed mihi (DEVM testor) nunc nihil est otij, nec adhuc aduenisse arbitror tempus idoneum vsurpandi. Vere appetente cum Dn. M. Abrahamus se recollegerit, et vires eunt validiores, tum iniri consilium hac de re poterit. Aliis temporib. scio illum non modo non thermas; sed ne quidem iactationem in itinere perferre potuisse. Vt autem de thermis Hirsch bergerisib. aliquid interim memorem, mitto epistolam quandam meam ad D. Paulum Lutherum Electoris Saxoniae Medicum ante aliquot annos, a me ex thermis illis reuersum scriptam. Cupiebat enim et ipse se illuc conferre, si a me prius monitus esset de virib. illarum et vsu. Supplebit epistola illa breuitatem mearum literarum. Libellum de ligno sassafras remitto. Non potui illum perlegere prae ocij penuria, sed amanuen si meo negotium dedi, vt germanica conferret cum capite de sassafras, quod est in Monardi libello, edito opera Caroli Clusii. Ego hactenus eo vsus non sum, sed D. Schroterum et Brunnerum eo vti scio. Et malo in istis nouis et raris ab aliis periculum fieri, quam a me, qui non temere a veteribus ad noua prosilio. Quomodo Schroterus vtatur annotaueram. sed non erat mihi nunc ad manum. Mitto etiam faraginem illam tumultuariam de Barbario, quam expetis. Dn. D. Baudisio vt scriberem non vacabat. Rogo itaque vt tu illi descriptionem morsularum purgantium [note: Morsuli purgantes.] mittas, quae sequitur:

Dissoluta Manna in aqua aliqua f. morsuli numero viij. Extractionis autem solutiuae [note: Extractum solutiuum.] descriptio haec est:

Rosar rubear. [gap: sign for Uncia] ij. Turbith [gap: sign for Granum] iiij.

f. s. a extractio, addendo in fine scammonii extracti [gap: sign for Uncia] j ss. Misc. reseruetur vsui. Possunt inde fieri morsuli cum manna, vt dictum est, aut rotulae, si sumantur extractionis [gap: sign for Drachme] ij. sacch. [gap: sign for Uncia] iij. Vides descriptionem quod ad purgantia conuenire cum Diaphenico. Misit Dn. D. Baudisius ad me terram sigillatam et bolum. Cuperem scire

an eius apud vos quoque esset magnus vsus. Sunt apud nos Gallici aliquot curati per turbith minerale. Idemque factum est Halae. Vratislauiae dicitur tonsor esse quae mira praestet, et ab eo noster tonsor didicit hoc secretum. si quid tibi ea de re compertum est, quaeso mihi significes. Habeo aliquot descriptiones turbith mineralis, sed cuperem si fieri posset tonsoris illius praeparationem. Sed iam charta est expleta, et tempus deficit. Bene itaque te valere opto, et Dn. M. Abrahami valetudinem tibi commendo. Datae Coloniae ad Sueuum, die 25 Decemb. Anno 1583.

EPIST. LXIX. IDEM EIDEM.

PVDERET me negligentiae meae et essem accusator mei ipsius, quod ad humanissimas, et eruditissimas literas tuas hactenus non rescripsi, nisi excusationem haberem nimis iustam. Nam ab ipso huius anni exordio in hunc vsque diem ita circumactus sum, idque mandante Electore, vt nunquam domi subsistere potuerim, sed semper iter aliud ex alio mihi iniunctum sit. Itaque spero te non solum excusationi meae locum daturum, sed etiam miseram sortem meam, in quam detrusus sum, condolentia aliqua prosecuturum esse, cum non mea, sed aliena voluntate a scribendo retardatus sim. AEquum sane esset, vt tarditatem literarum prolixitate compensarem, sed hoc ipso pene momento reuersus sum cum Electore Dresda, cumque in aedibus meis inuenissem Freistadienses quosdam cognatos meos, qui mihi a te, et Dn. M. Abrahamo literas reddiderunt, et illi vehementer properarent ad nundinas suas, non potui facere, quin hanc exiguam schedam interim ad te mitterem, quae si nihil aliud, hoc tamen efficiet, vt intelligas, quid hactenus obstiterit, quo minus tibi [note: Cumor pedum.] rescripserim. Quod autem ad Dn. M. Abrahamum attinet, valde doleo illi iam rem esse cum tumoribus pedum. Saepe illi dixi, et scripsi, omnium fere morborum causam esse defectum caloris natiui, qui cum exercitio suscitandus esset, ipse libris affixus magnam inde debilitatem membrorum contraxit, vt et ventriculus non bene coquat, auocato inde calor, et fumi caput repleuerint prouocati nimiis animi intentionibus, vnde postea fluxiones consecurae sunt, et alia mala, quae subito tolli Dn. Abrahamus cuperet, cum causae, ex quibus morbus pendet, et dispositio ad eas diu durauerint. Nam tumores pedum quibus ad collectionem saepe multum spacii relictum fuit, postea se tam facile abigi non patiuntur. Nunc libenter ei (teste DEO) scriberem ea, quae profutura ipsi ad tumorem pedum putarem, sed quid localibus perficitur, vbi vniuersalibus opus est? Scribam tamen in hac festinatione aliqua quae occurrunt. Marchio Iohannes in tumore pedum vinum in ollula calefieri sinebat, in eoque calido lintea madefacta pedi circumcirca imponebat et saepe hac ratione sibi tumores crurum discutiebat. Cardanus spongiam vel vincula madefaciebat ex lixiuio et aceto eodem modo. D. Schiltelio contra tumores pedum vbi dolores aderant, hoc erat vsitatissimum:

Omnia puluerisabat, et coq. cum aqua plantaginis (si color aderat) vel alia, et addebat olei alicuius ad hanc rem conuenientis [gap: sign for Uncia] ij, vt fieret cataplasma. Plura mihi in aulam vocato scribere non licebat, et vrgebant hi Freistadienses, vt maturarem, qui valde ad nundinas abituriebant. Vnde etiam factum est, vt nec ea remedia, quae mihi communicasti remittere potuerim, nec mea aliqua tibi mittere. Fiet autem id propediem. Cogito enim moram illam alia via compensare. D. Ioachimus Camerarius, vir doctissimus et humanissimus, Dresdae iam fuit, vocatus ab Electore Saxoniae, cuius valetudo ad cachexiam inclinare videtur. Singulis diebus vltro ad me venit, et sumus de variis rebus amantissime collocuti de quibus libenter aliquid scriberem, sed nihil (DEO testo) superest temporis. Fiet autem alias. Editurus est breui [note: Herbarium Matthioli, Gesneri.] herbarium Matthioli germanicum, adiectis quibusdam experimentis [gap: Greek word(s)] , quem postea sequetur herbarius alter, qui herbarii Gesneri, cuius ipse Bibliothecam emit, veluti epitome erit. Ostendit mihi effigies sculptas, sed pulchriores me videre non memini. Pollicitus est mihi, se missurum mihi semper aliquid, quae tibi amico optimo sum ego quoque communicaturus. Neque illa solum, sed etiam quae ab aliis Medicis hinc inde accipio. Vnum hoc oro, vt misertus meae miserae sortis me hactenus saltem excusatum habeas, quod impiger alias ad scribendum ad te nihil aut parum rescripserim, imo etiam non rescripserim, sed inopia temporis pronunciare saltem coactus sim. Te Deus opt. max. bene valere velit. Datae Colon. ad Sueuum, 12. Maii, Anno 1584.

EPIST. LXX. CASPAR LINDNERVS, PHYSICVS Posnan. etc. Ioachimo Baudisio Vratislauiensi, Principis Lignicensis Medico, etc. S. D.

MVLTORVM sermonibus intellexi de tua singulari humanitate, ac insigni doctrina, quod etiam confirmauit magnifici ac generosi Dn. Ossovvij nostri de te iudicium, et D. Pauli euius filiorum praeceptoris testimonium. Is enim demonstratis tuis ad Dn. Ossovvium literis omnino fuit author, vt ego prior hac mea epistola te ad ineundam et colendam amicitiam prouocarem, tamen vt communicatis ex arte medica consiliis nobilissimo viro feramus suppetias, si poterimus: sin minus vt saltem [gap: Greek word(s)] rectam pronunciemus, atque vnanimem sententiam. Et vt a praedictione incipiam, certe versatur hic generosus vir in grauissimo periculo non ob orthopneae tantum impetus, qui (vt tu recte iudicas) ad leues, cordique vicinas arterias delabitur: sed ob celerem, crebram, [note: Pulsus intermutens.] ac (quod omnium est deterrimum) intermittentem pulsuum motionem, quae (vt ex decretis Galeni nosti) omnium inaequalitatum est perniciosissima. Legisti opinor historiam Galeni (lib. 4. cap. vlt. de locis affectis) Antipatri Medici Romani, qui mirabatur, quod sine sonu ac strepitu respiraret grauius, huic respondebat Galenus, causam esse in fluxu humoris non ad asperas, sed in leues, cordique proximas arterias, quod etiam arguebat omnium generum pulsuum inaequalitas. Tibi haec viro erudito, vt in caeteris artis partibus, ita quoque in anatomicis exercitatissimo, puto esse recte nota. qua de re ego posthac vberius perscribam, cum, Deo volente, versabor Posnauiae, inde frequentius te meis salutabo. nunc enim occupatissimo cura istius magnifici mihi ignosci peto, sicubi errorem deprehenderis. Difficultatem curandi auget perpetua vaporum ac humorum in iecore generatio, ex vitio [gap: Greek word(s)] seu officinae sanguificationis contracto, ob natiuam et adscititiam epati calidi intemperiem cum febri coniunctam. Dum enim frigidis alterare epar nitimur, materiam morbi augemus. Dum vero calidis aut intemperatis coctioni humorum attendimus epatis aestum augmentamus. Omnium optime illi [note: Ius galli.] successit ex succo Iridis cum iure galli decrepiti vacuatio. Scis enim iure illo (cui Doscorides [gap: Greek word(s)] tribuit) non [note: Iridis succus.] humorum tantum, verum etiam iridis temperari acrimoniam. Sed quid obsecro te interea proficimus? Est mollis flamma iecur (vt dicebat ille, licet in alio argumento) quod quidem corrigi raro potest, praesertim si cum virium detrimento (ob vigilias et continuas ob motum pulmonum resolutiones in recto) aquae in spacia pectoris ac pulmonum influant. Adhibui ego, vt tu sentiebas vna cum doctissimis Vratislauiensibus Medicis, fere omnia remedia. Tum sex rerum non naturalium obseruatione, nil, (vt ego sentio) a me est praetermissum ad robur membrorum principalium, tamen ad corrigendas intemperies, occursum est grauissimis symptomatibus deriuando et auertendo fluxionum impetus, verum tanta est mali rabies ac tyrannis, vt ne placari quidem iam possit. Frustra hiera, et alia sana adhibentur medicamina, incassum et brassica marina, et alia plaeraque a vestris excellentiis excogitata remedia. Vna salus fidere DEO, sunt caetera frustra. Victus ratio adhibetur morbo, et causae conueniens, vngitur regio epatis roborantibus et alterantibus. Coquuntur humores, verum vrinae rubrae crudae tenues, cum malis sedimentis, ac diuulsis nil pollicentur melius. Pulsuum arteriarum, ac respirationis continua (de qua superius dixi) ac deprauata inaequalitas terrent magis quam caetera omnia indicia. Epati consentit pulmo ac ventriculus. Et nisi euacuentur leniter superflua, putrescunt facile intus. Postremo tentatis omnibus, ad auxilium Dei confugimus, non inter missis tamen singulis auxiliorum generibus. Haec tibi viro amicissimo et eruditissimo significare volui, vt et candorem animi mei apud omnes testatum relinquerem, et de omnibus bene merendi studium declararem. Pete iterum mihi ignosci. Nam cum haec scriberem, eram occupatissimus. Datae Posnauiae, 5 Iunij, Anno 1575.

EPIST. LXXI. IDEM EIDEM.

LITERAE tuae vltimae magna me affecerunt voluptate. Tu vero dabis oro veniam si breuius responsum debero, quam fortassis postulares. Cum et occupationes meae multiplices, et iter quod instituo ad thermas Hirschbergenses magno mihi fuerint impedimento. De mea profectione hoc tibi significare volui, quia per Glogouiam vestram mense Augusto mihi erit transeundum, vbi te, DEO auxiliante, visam et alloquar, et vt in notitiam istius magnifici Domini (cuius amplissimo praemio inuitatus eo) tu venias. Si ita et praesentia tua, et voluntas patientur. Ad herbam Dictamni

Cretici venio, quam si vester pharmacopolo inhorto alit, veniens, DEO dante, videbo. De famulo Latinae ac Polonicae linguae perito prouidebo sedulo. Iam enim [note: Gordonium.] per easdem rationes impedimentorum non est mihi factu possibile. De Gordonio, cuius praxin mihi VVilkouij ostenderas, ita scribit vir doctissimus Augerius in illa praeclara medendi methodo: Gordonij ac Barbarorum ineptias quis ferat? Tam stupidi fuerant, vt quod integrum erat omiserint, quod seminatum corruperint, et in nugas commutarint. Tabula medica illa prior (in quamanum Dn. D. Theodori Zuingeri agnoui) mihi est cordi, quod typos contineat non solum vniuersae medicinae, quam prius ordine resolutiuo ac definitiuo docuit, verum et abumbrationem illius compositiui ordinis in Hippocratica medicina explicandi, cuius in suis ad me literis, et in Theatro vitae humanae fecit mentionem. Hanc rursus tibi remitto, ac summas tibi pro officio isto habeo gratias. Ad pulsuum [note: Pulsus Theoria.] Theoriam, et in aegris experientiam te vir clarissime vehementer adhortor, cum Galenus ille, et ante ipsum Erasistratus nulla alia re apud summos Imperatores claruerint magis, quam illorum motuum arteriarum admirabili obseruatione. Legas [note: Liber de cognitione pulsuum ad posthumum legitimus.] obsecro te librum de praecognitione ad Posthumum (quem ego scio esse legitimum, et probare possum) et reliquos de pulsibus 16 libros, non te poenitebit operae. Sic et 4 de locis affectis cap. vlt. sic et in libris Methodi quantum prosit Medicis egregiis haec consideratio vel digito demonstrat. Herbae solis vel chrysanthemi Peruuiani folium tibi mitto inclusum inter tabulas. Alia mecum, DEO volente, feram, quibus E. T. delectabitur plurimum. Iam vero ipsam optime valentem seruet Medicus omnipotens. Datae Posnaniae celeri calamo, Anno 1573. 28. Iunij.

EPIST. LXXII. IDEM EIDEM.

HIC pusillus tabellarius, qui mihi tuas literas reddidit, de responso me flagitabat. Etsi autem maluissem ipsemet te Glogouiae alloqui, sed cum iter illud ob mea domestica impedimenta intermittere coactus fuerim, paucis respondebo. De medica pulsuum [gap: Greek word(s)] non abs re toties monui, cum et necessitatem illud vrgere videam, et vsum in cognitione morborum experiar singularem. Habeo et Galenum testem, praecipue in libello illo pulcerrimo ad Glauconem. Interea tibi de valetudine mea aduersa, qua periculose laborabam, aliquid significabo. Ante mensem cum redirem a conuiuio cuiusdam magnifici Castellani, [note: Dysuriae.] correptus fui [gap: Greek word(s)] cum difficili spiratione, summa pulsuum paruitate, languore, raritate, et fere comitante [gap: Greek word(s)] , vrsit dolor renis dextri, coxendicis, et pubis cruciatus. Adhibuienema, balnea, vomitum cientia, tandem [gap: sign for 1/2 Drachme] ol. vitrioli cum [gap: sign for Uncia] v aq. maluae epotae, magnam arenae rubrae, grumorum, ac farinarum copiam per vrinas deieci, et sic, DEI beneficio, ac trium medicorum praesentium opera sum leuatus morbo grauissimo, qui me fere biduum male tractabat. Herba solis (quam chrysanthemon Peruuianum vocat Dodonaeus) in vasibus meis hortensibus excreuit in altum, florem nondum vidi. Herba molucca florem ostendit, et spem seminum pollicetur, herba omnium amantissima (nam et hanc inter herbas coelestes colloco.) Vxor mea proximo mense paritura filiolum elegantem spe in DEVM coniecta, et euidentibus Medicae artis signis mihi obiectis promittit. DEVS aeternusque Medicus nobis praesto sit. Tu vale, et interdum aliquid te oro scribe. Datae Posnaniae, Anno 1575. 15 Augusti.

EPIST. LXXIII. IDEM EIDEM.

MIRABOR clarissime simul et doctissime vir, quod his nundinis nullas ad me per mercatores vestrates dederis literas, quibus de statu rerum, ac studiorum tuorum fierem certior. Praesertim cum id mihi ante annum sanctissime fueris pollicitus, cum affirmares nil tibi gratius fore nostra amicitia, quam mutuis literis ac colloquiis [note: Vtrum febris acuta accidens perpetuum pleuritidis.] te alturum recipisti. Ego vero etsi meo deesse nolui officio (ne vicissim silentium meum putares inurbanum) tamen argumentum vix aliud reperi, praeter illud, quod quidam illam nobis quaestionem obiecerit: vtrum febris acuta (iuxta Galenum, ac reliquos) sit accidens inseparabile pleuritidis. Si quis affirmauerit rem ita se habere, obiiciam illi Hippocratem, qui in historia Anaxionis febrem die 20 desiisse asserit, cum tamen pleuritis durauerit ad 34 diem. Regulaitaque Galeni fallit, quam si tu possis conciliare, meque his exoluere curis, multum hercle tibi debebo. Hanc ego quaestionem ad te colloquij causa, vtque abs te erudirer profero: cum [gap: Greek word(s)] , tum ne alimentum veteris amicitiae deficiat, quo sublato amor ille mutuus contabescit. Libros Medicos hic non vidi nouos, qui possent ad veterum inuenta aliquid addere. Ego veteres euoluo sedulo,

et cum datur occasio ad vsus nostros reuoco. Si quid literarum a Theod. Zuingero legeris, proximo etiam mercatu quadragesimae per mercatores vestros mihi perscribes te oro et obtestor. Expecto enim tuas cupidissime. Interea rectissime vt valeas cura. Datae Posnaniae, Anno 1575. 15 Decembris.

EPIST. LXXIIII. CHRISTOPHORVS SCHILLINGVS, Med. Doctor, Magnifico Dn. Andreae Dubithio, etc. S. D.

[note: Iudicium de vrinis.] KOLREITERVM de Vrinis Erastus non repraehendit; nisi quod dum nimium inuehitur in abusum vrinae, tollit fere omnem vsum eius. Nam vt non omnem morbum, ita neque nullum significat. Fallit interdum, sicut et pulsus. Vt plurimum tamen certa est; quemadmodum alia naturalia, quae non sunt perpetua et necessaria sicut coelestia; sed fiunt [gap: Greek word(s)] . Sunt enim haec [gap: Greek word(s)] hoc est, disparata, nec aliter, quam, vt ostendi, definiuntur. Non igitur contemnendum est iudicium, quod ex vrina sumitur; Etsi primo, ac per se tantum ad morbos venosi generis restringatur. Praeterea iudicat Erastus, idque non dubiis argumentis confirmat, vrinae subsidentiam, Graece hypostasin dictam, esse excrementum nutritionis vasorum. Gelenus enim et alij omnes contendunt, esse eam partem chyli, quae interea, dum is in sanguinem in epate conuertitur, subterfugiat concoctionem. Bene vale. Heidelbergae 12 Ianuar. Anno 78.

EPIST. LXXV. IDEM EIDEM.

[note: Rusticus per wares videt.] DOM. Mercuriali legi, quae scripseras de Parocho illo, et de Rustico, quem naribus vidisse Carolus meus affirmauit. Aderant duo Monachi; cum idem attestarer, nemo sibi a risu temperare poterat. Rusticum ipsum non vidi, sed audiui cum nobilissimus quidam a Cnipfhausen Frisius, Palatini Electoris consiliarius, qui actioni interfuerat, commemoraret. Cum laboraret ille ex vlcere oculi, Chirurgus ei sic adhibuit remedia, vt suprema parte ossa narium erosa, oculus prolongata neruo optico, in cauitatem narium inciderit. Itaque naribus sublatis, per oculum eundem, inuersum, vt scribis, atque contortum vtcunque prospexit, Sed tandem accusauit Chirurgum illum de iniuria sibi illata. Hodie ad quendam Electoris Palatini Consiliarium, amicum meum scripsi, vt totam historiam ad me perscriberet. Plura non possum nunc addere. Nam non tantum lectionibus; sed variis etiam anatomiis hoc tempore incumbendum est. Nuper secabamus puerum ex variolis ac febre continua extinctum, qui in venis per substantiam [note: Vermes viui in substantia epatis.] epatis distributis, habebat vermes viuos, similes lumbricis. Varie disputatum est, an puero viuente, an mortuo nati sint. Qua de re singulorum iudicia aliquando aperiam. Nudius tertius secabant quidam Doctores ouem praegnantem viuam. In ventriculo agni reperiebant coagulum, seu quiddam lacteum, et in intestinis rudimentum quoddam stercoris. Mirifice torquebant se in reddenda causa, cum foetus per venam vmbilicalem, non per gulam nutriatur. Sed, quia saepe alias vidi, quasdam ex venis meseraicis in fundum ventriculi pertingere, per quas qui cibi liquidiores, ideoque prius ingesti ac cocti sunt, praesentia indigentiae tempore, a membris attrahuntur, antequam reliqua pars chyli solidior confecta, atque os ventriculi inferius resecatum sit: existimabam ventriculum simulatque in corpore a natura formatus est, agere hoc, quod agere natus est, et quia per os nihil accipiat, (quod etiam in adultis extra vterum contingit) a vicinis partibus, hoc est, a venis epatis, mutuari. Cum autem hae abundent materno sanguine, attrahere inde quale ac quantum pro natura possit, quod ratione substantiae suae paulatim in chylum, aut quiddam simile chylo conuertat, quod postmodum in intestinis distribuatur. Vale. Patauij Antenoris 12 Nouemb. Anno 1578.

EPIST. LXXVI. IDEM EIDEM.

[note: Historia rustici qui per nares vidit.] DE rustico illo, qui incuria Chirurgi amisso oculorum vsu per nares viderit, nuper mihi Consiliarius Palatini Electoris rescripsit in hanc sententiam, Rusticum in quendam palum incidisse, et cum operam barbitonsoris implorasset, per imperitiam huius illi radios visionis in interiorem capitis partem conuersos esse, vt per caueam, quae ad nares tendit, miser ille videre coeperit. Chirurgum in ius vocatum, tandem ex lege Aquilia condem natum esse. Et adiecit Consiliarius se haec scripsisse, cum ex aliorum, tum ex Erasti sententia, cui operarius ille visus sit. Vale.

EPIST. LXXVII. IDEM EIDEM.

TRia cadauera Anatomicus noster iam [note: Ore ventriculi affecto dorso apponenda remedia.] exhibuit, vnum viri senis, alterum pueperae, tertium aniculae. Monstrauit os ventriculi superius non situm esse proxinie sub ensiformi cartilagine, sed ab ea vergere ad latus sinistrum, et quidem sic vt dorso vicinius sit, quam pectoris summo. Quare in affectibus illius, non pectori, sed dorso potius remedia admouenda esse. Memini cum [note: Distributio venae porta et cauae.] Heidelbergae Pigofetta primum ostenderet, et Erastus postea assumeret, non venam portae distribui per imam partem epatis, et cauam per gibbam, quemadmodum Galenus et alij omnes censent, sic, vt extremis capillaribus venis in medio concurrant, ita, vt portae propagines in cauae extremitates per [gap: Greek word(s)] sanguinem transmittat; sed portam dispergi per totam substantiam epatis, cauam vero posteriori parti epatis instar canalis annecti tantum, sic, vt nullam sui partem in epar propaget. Portam vero in primo ingressu diuidi in 5 vel 6 ramos instar digitorum manus, quorum singuli in alios minores diuidantur, et hi item in alios, donec ad capillares ventum sit. Sanguinem autem in his venis confectum, non per vllas venulas cauae, cum epar minime ingrediatur; sed per 5 vel 6 crassas quidem, sed tamen breues, fistulas, ex vnoquoque principio dictorum ramorum enatas, et recta ad cauam venam porrectas, quae tamen in transitu nonnullas capillares venulas a se emittant, in quibus sanguis vel melius elaboretur, vel substantiae epatis nutriendae aduehatur, in cauam venam transumi. Sed hodie Anatomicus noster in corona plus 300 hominum longe aliterrem habere ad oculum demonstrauit. Separarauit [note: Venaportae et caua vbique per substantiam epatis dispersa.] omnem carnem epatis, sic, vt seorsum haberet, distributionem tum cauae, tum portae. Vtraque vena sic apparebat diductis ac dispositis processibus omnibus, vt non vna imam, altera gibbam partem repleret; sed vt vtraque per totam substantiam disseminaretur, ita vt rami vnius ramis alterius in transeundo varie commisceri quidem, sed non per [gap: Greek word(s)] illam Galenicam coniungi videantur. Chylum igitur in venis portae concoctioni, seu aliquousque immutatum per oscula extremarum ac minimarum venularum in substantiam, seu carnem epatis effundi, vbi perfectam sanguinis formam adeptus, et ab osculis capillarium venularum cauae exceptus, in ipsam cauam, atque inde in totum corpus deriuetur. Vtvt autem habeat, quod ille de carne epatis affirmat; hic oculis vidi, cauam venam non in pauciores, sed potius in plures facculos, quam portam diuisam esse, sic, vt non minus illa, quam haec [note: Epar principium venarum.] totum corpus epatis perreptet. Praeterea recitatis sententiis Aristotelis et Galeni de origine venarum, tandem determinauit, Epar esse principium non tantum dispensationis; sed etiam generationis venarum. Et venas illas maximas, cauam videlicet, ac portam, ex epate enasci, non aliter, quam duas plantas ex terra. Vt autem quaelibet planta habeat truncum seu radicationem, a qua prodeant deorsum quidem radices, per quas nutrimentum attrahitur, sursum vero ramos; sic in singulis venis illis haec tria quoque conspici manifeste. Venam enim cauam, vbi densissima et vnica est, habere truncum, radices autem, vbi per epar in varias propagmes scinditur, per quas sanguinem ex carne epatis exuget, ramos demque reliquas diuisiones, quae per totum corpus excurrant. Portam similiter habere suam radicationem, vbi crassissima et vnica est, radices autem venas meseraicas, per quas chylum attrahat, ramos vero eos, qui per substantiam epatis dispeseantur. Radices porro eas recte dici, per quas alimentum attrahatur. Vt autem truncus vel stipes plantae, terrae infixus est, ita etiam truncos cauae, ac portae in substantiam epatis insitos esse, atque ob id euinci, vtramque venam non aliunde, quam ex sub stantia epatis exoriri, atque adeo a semine ipso [note: Et vena vmbilicalis ex epate.] dimanare. Cum autem obiiceretur, venas omnes originem ducere ex vena vmbilicali, contendit, etiam hanc ex epate pullulare. Nam vbi vena maxima sit et vnica, ibi truncum esse, eumque epati inipingi; vbi vero bifurcata in [gap: Greek word(s)] innumera sobole dispergitur, radices esse, quoniam per has nutrimentum foetui suggeritur, ramos autem existere, qui ex trunco in epar distribuantur. [note: Vena vmbilicalis in foetum officio portae fungitur.] Venam enim hanc intra vterum eo munere fungi, quo porta extra fungitur. Sed de his satis. Siquid praeterea notatu dignum videro, alio tempore tibi expo nam. Vale. Datae Patauij die 22. Ianuarij, Anno 1579.

EPIST. LXXVIII. MICHAELI BARTH, MEDICO LIpsensi, etc. Christophorus Pithopeus, summi boni veritatis ac perfectionis cultor humilis, S. D.

MI Barthe, ex fratre Adamo intellexi te quodammodo affectare amicitiam, et familiatitatem meam propter Medicas quasdam praeparationes, quas me nouisse

non dubitas, tribuendo forte tibi, vt coniicio, cum reliquis Galeni asseclis medicinae intellectum: Theophrasti vero sequacibus praeparandi industriam. Ex qua praerogatiua illi domini, hi serui constituuntur, qui fornacem calefacientes pyra illis assa comedenda proponant. Digna certe sententia quae ad posteros propagetur. Sed ex paucis, vt multa colligas, sic habeto: bonis semper meae patent fores, nec i quenquam eorum excludo, qui vel docendi vel discendi, vel etiam conferendi causa me conueniunt. Arrogantes, superbos, inflatos, cane peius et angue odi. non satis apertis, aut mundi huius illecebris irretitis inuideo. Te non noui, licet in pueritia aliquoties mihi sis visus. Sed ex quadam Elegia tua Cyrenbergij libro depeste praefixa, ex mera ignorantia inueheris in virum perpetuam emoria dignissimum. Id quod boni et docti non est. Qua igitur ratione te excusem non inuenio. Memor tamen meae quoque fragilitatis errata agnoscentibus condono, et ignosco libenter. Praeterea [note: Galeni impiecat.] Medicinam profiteor non eam quidem. quae ex cerebro Galeni, hominis et in Moy sen, et in Christum, ideoque in Deum ipsum blasphemi, radices egit; sed eam quaefundata est in cognitione Dei, et naturae, hanc ego arte spagyrica ex terrae pulueribus extrahere didici sumptibus magnis, laboribus et tempore longo. Quae autem diuina mihi concessit misericordia, cui soli id quod Sum, habeo ac possum, acceptum fero, sciens non cuiuis communicanda naturae mysteria, sed piis solum modo, humilibus et mansuetis, ad hunc lapidem ceu lydium te examina, vt si es, qualem te cupio, me tu quoque vicissim qualem expetis habebis. Ex montanis Diuae Annae, 16. Febr. Anno 1569.

EPIST. LXXIX. MICHAELI BARTH, PROFESSORI in Academia Lipsica, etc. Christoph, Pithopaeus S. D.

NOn poterat te Barthi melius vel ipse depingere Apelles, atque te viuis coloribus tuae depinxere ad me datae literae. Omiserum te, ac vere miserum, qui veter um Magorum duce et via neglecta per somnia mendacium Graecorum atque Arabum ad veram Philosophiae et Medicinae metam, terminumque contendis. Inquisitionem et amorem sapientiae omnibus mortalibus ex astris cencessum scimus, ac praeuium constitutum veris sapientibus, aeternamque possessionem, nec intelligentiis, nec genesi, nec education etiam praeclarissimae adscribimus. Multi. n. beneficio praedictarum causarum eo deuenerunt, vt viam conspexerint, et finem intellexerint, verum ideo non statim eum sunt consecuti, perpterea quod ante Pentecosten sunt mortui. Duce opus est, filo nempe Dedali, si labyrinthum opinionum vitare et exire laboras, stella nimirum, qua duce Magi orientis Christum natum in Bethlehem inuenerunt. Haec tibi si illuxerit eos videbis miseros sensus tuos, coramque plane tuam rationem, et intelliges me non Theophrasti asseclam, sed ab eodem a quo Paracelsus, edoctum, et ea habere principia, causas et elementa rerum, quae vti sensibilia non sunt, ita nec sensibilib. trahuntur in publicum literis. Neque. n. margaritae obiiciendae porcis, nec sanctum dandum canib. Quid autem praestiterimus iis nostris fundamentis nostrum non est gloriari. Deus nosuit, et ij quib. nostram opem non denegamus, qui si non dum ad vos peruenerint nostra laude nihil plane refert. Si enimgloriari licet, gloriamur in DOMINO gloria nostra, [note: Theophrasius magus absolatissimus] amen. Si multi parum feliciter Theophnutum Magum a tempore Apostolorum maximum et absolutissimum imitantur, quid ad me? Tu videris qua mente illum, laudes simul et vituperes. Bonum vult laudari, malum vituperari. Placeat ergo tibi vel displiceat, Galeni cerebrum in medicina contemno, indignum commiseratione quod non paenituerit. Nec mihi tecum TEPIDO in. posterum quicquam erit commune, alius ni fueris. Hinc iudicium de Alexandri, deque reb. nostris, quas non intelligis, suspende, et bene vale. Ex montanis D. Annae 12 Cal. Apr. an. 69.

ESPIST. LXXX. CHRISTOPHORO PITHOPAEO, Theophrasti sequaci Annaebergae degenti, etc. Michael Barth Medicus S. D.

LITERAS tuas 16. Febr. ad me scriptas accepi Christophore, quas vt ad me mitteres ostendis causas praebuisse tibi Adamum fratrem meum. Non eo inficias multam saepe mentionem tui hactenus esse inter nos factam, cum per alias occasiones tibi non ignotas, tum quod non ita dudum hac iter faciens Alexander quidam a Sichten, de te apud me quaereret, et literas etiam ad te mittendas traderet, quas scio te accepisse, et quod tua etiam nuper epistola ad Neuium exarata ad manus meas mitteretur, quodque, vt scis, coemptione quorundam medicamentorum tibi gratificari non inuitus studuerim. Per haec factum est, vt de professione tua quaererem et Theophrasti sequacem te cognoscererm Scripsi tum ad fratrem, quem tecum multum conuersari, et abs te amari intellexeram,

meipsum si daretur opportunitas non fastidire tuam consuetudinem: sed potius optare, vt pernoscendae veritatis studio perspicere possem praeparationes quorundam medicamentorum, in quibus vobis aliquid certe tribuitur merito, vt rectius ac certius de ipsis et vobis iudicium facere possem: Hoc tu ita arripis, quasi vobis adimam vsurpandi ea, quae praeparatis, scientiam, et coquos vos Galeni sequacium, quem tu superbe contemnis constituam, quod tantum abest, vt ego senserim, vt sciam vos a Galeni placitis atque inuentis, iudicione an quodam im petu, vos scitis, desciuisse, et quae agitis, Galeno nec seruire, nec cognita pleraque aut vsurpata fuisse. Atque vtinam hac laude praeclara profecto contentus, et Theophrastus coluisset, et velletis esse, qui ei estis addicti, quod superiorum hominum inuentis aliquid addidisset, qua sane modestia videmus Arabes fuisse, homines certe solide [note: Arabum doctrina solida.] doctos, et magno rerum vsu, atque inuentione instructos, quas nec Galenus, nec Hippocrates vnquam somniarunt. Non tamen illi propterea hos veritatis atque artis Medicae parentes, et tam praeclara naturae a Deo Opt. Max. excitata atque accensa lumina im pudenter et contumeliose abiecerunt. Aberrant saepe quidam Medici: quis hoc neget? maxime ob eam artis partem, que [gap: Greek word(s)] est Graecis, haec enim est [gap: Greek word(s)] , et ex ea potissimum artifex praestat artifici. Sed vos quid extruatis aut doceatis de principiis et causis, et in ipsa Therapeutica, et partibus caeteri ab horum doctrina diuersum pariter et melius, peruidere ego non possum, qui sane et Theophrasti scripta et Theophrasteorum legi non pauca, neque medica tantum, sed etiam Theologica. Missae etiam sunt ante aliquot annos ad me propositiones Alexandri, amici tui, quas sparsit in Prussia numero 17, quibus sit Medicus, quid mediana demonstrare se profitetur, sed de quibus mihi disputare non placet. quid ex illis vtilitatis coeperim non dum anima duerto. sane si quid est in Theophrasto, quod aprincipio nouam solide artem extruere debeat, et tollere ex hominibus ratione praeditis demonstrata doctissimorum Graecorum atque Arabum, apertius illud ostendatur atque probetur necesse est. Quis enim rectae rationis inuenta, et sensui manifesta [note: Chymicorum vtilitas et cautela.] ita abiiciat, nisi cum ratione insanire velit? Vidi quasdam praeparationes, antimonij praecipue, multas legi, in quibus studium et diligentiam vestram probo, et oportune vsurpata vestra medicamenta, vt alia omnia, vtilitatem saepe magnam afferre possunt, aliter acceptos aegrotos, quod saepe experti sunt aliqui, praecipitare. Praedicatur studium, opera et diligentia vestra, ea nemo vobis inuidet. In Galeno si minus illa, quam in vllo alio eluxisse quis dicit, quam cum hoc dicat viderit, quem non igno ramus ardentissima cupiditate, vt videret [gap: Greek word(s)] ossium humanorum Alexandriam, vt terram sigillatam pernosceret, in Lemnum nauigasse, noctes atque dies doctissimis commentationibus atque aegrorum curationibus consumsisse, cui quod tu nihil in sua profectione tribuendum existimas, ideo quod in Moysen et Christum contumeliosus, et, vt tu ais, blasphemus fuerit: videndum tibi est, ne haec ipsa sit in DEVM blasphemia, a quo certe illum singulariter excitatum ad propaganda Medidicinae studia, et ad alia genera ex gentilitate alios persuasum habemus. Quod vero gratia Christi in illum non fuit effusa, con miseratione fortasse dignus, quam exagitatione fuerit. Neque tamen illa mihi non ignota, quae in Galeno de Moysis atque Christi mentione insunt probo, aut t excucuso. Ab sit hoc ab homine Christiano. Illud tamen ad Christiana aspirasse affirmari [note: Galenus mortuus in nauigatione versus ludeam.] fortassis vere possit. Nam et audiisse illum de Christi sequacium curationib. per verbum, et admirabundum, vt illas prouideret atque cognosceret, Iudaeam versus nauigationem instituisse accepimus, in qua ita DEO disponente interierit. Scribis te summi boni veritatis ac perfectionis cultorem, scribis fores tuas patere bonis docendi, discendi, conferendi cupidis, arrogantes, superbos, inflatos, non satis apertos, aut mundi huius illecebris irretitos te odisse. haec omnia mihi tecum sunt communia; sed eatenus vt sine iniuria aliorum veritatem colamus et perquiramus. Ob cuius studium plurimorum nebulonum et grandium factionum aduersitates saepe multumque experior. Non noui ego tuam personam, ac ne vidisse quidem vnquam me puto aut scio, et vbi tu me videris ignoro. Carminis Cyrembergij libro praescripti, nihil adhuc me poenitet. Non enim quis populo sit, aut adhuc fuerit vsus maior libri Theophrasti de peste editi, an est qui ipsum per omnia loquentem intelligat vllus? Ego valde dubito, et hos ipsos, qui eius edideruntlibros iam aperto Marte congredi videmus, diuinare, coniicere, intelligere, [note: Theophrasti encomium.] proficere nescio quid. Ego sane de ipso Theophrasto praeclare sentio, singularia quaedam de eo legi atque etiam audiui. Admiranda praestitit, sed qui eum perfecte

intelligat et qui ea, quae ipse fecit, faciat, nondum audiui. Vtinam hoc pestis tempore in patria multum profueris per Theophrasteam medendi rationem. Apud nos et hinc inde sedula et diligenti Medicorum attentione et praescriptione multos praeseruatos, non paucos sanitati restitutos, DEO fauente, scimus. Haec omnia quorium, vt animum meum aperte tibi ostendam vicissim perspecto tuo, non vt inimicitias, sed vt amicitiam ineamus, moneamus nos inuicem, et oblata oportunitate coram congrediamur, et de rebus mutuo conferamus, quod rectum, quod verum est, quaeramus sine inclinatione odii aut fauoris erga quenquam. Ego enim vela puero discere, quod ignoro, quodque necessitatem habet, et vtilitatem cum honestate coniunctam non erubesco. Tu si animum habes similem, amicitiae intra nos fundamenta iacta sunt. Neque enim decet Christianos propter nescio quas disputatium culas, aut in medicina Monarchiam alienos inter se gerere animos, sed placide conferre rationes, et omnia conferre ad salutem proximi, ni fallor, pium est atque rectum. De me sane omnia tibi debes promittere beneuolentiae studia et officia. Vale. Lipsae Idibus Martij, Anno 69.

EPIST. LXXXI. CHRISTOPHORO PITHOPAEEO SPARgyrico, etc. Michael Barth Med. S. D.

NON poterat, Christophore, nec potuit, nec debet, vllus pictor melius me depingere, quam meae me praesentant literae. Neque. n. animi etingenui aliud dicere, vel scribere, et aliud sentire. Nulli igitur in meis literis colores insunt, ipsa effigies sunt animi mei ipsissimus [gap: Greek word(s)] . Quod vero idcirco miserum tu me esse exclamas, atque ingeminas, doleo ego te esse multo miserrimum, qui Magorum pentecostes, et similium vocularum nemini vel leuiter literato ignotarum noua metam orphosi cum obsessum animum circum feras, perstringi etiam aliorum sensus atque iudicia illarum obiectione illico oportere, atque in stuporem saxeum adduci, quasi viso Medusae capite temere persuasum habes. Si alicubi sunt mendaces Graeci et Arabes, relinquantur, vel repudientur potius ipsorum mendacia. Imo et mendaces Germanos, vbi tales sunt, aversemur. Quid. n. aliterfaciatis, qui est ventatis studiosus, quin apud omnes quaerat, non quis loquatur, sed quod dicatur? Docuit Paulus Apostolus non esse ferendum in Ecclesia, vt aliquos se addicat vel ipsi, vel vlli alteri. Quod cum ita sit, in mediana, in philosophia, quis ferat vt in alicuius iuretur verba magistri? Non valde absimile est huic, quod de intelligentiis, genesi, et educatione subiicis de quibus quid sentiendum sit, tanto rectius prouidet quisque, quanto praeditus est maiore, et Philosophiae verae scientia, [note: Stella Magrum.] et rerum vsu atque experientia. Quid de stella aspergis, qua duce Magi orientis Christum natum in Bethlehem inueneruntnihil amplius efficit, quam quod Magister tuus in libro de vita longa de illis tribus Sabaeis (quorum tamen numerum miror vbi in sacris legerit) scripsit, quod magica non naturali vi equorum ad Bethlehemitas venerint. Et tamen Scholiastes illam ipsam stellam cometam facit et nominat. Scio et pie credo, mi Christophore, et diuinitus illos fuisse adductos, et in omnib. actionib. nostris diuino nobis filo opus esse. Sed hoc ab vtrisque commemorato in specie quid extruimus? spero vel scio potius, lucem DEI, quem quotidie inuoco mihi vndique praelucere, sed ratione, quae hauddubie est diuinae lucis radius, et nobilissi mum DEI donum, et sensibus adminiculis studiorum, quos ipse condidit, ideo me priuabo? Absit. Theophrasti asseclam miratus sum cur nunc te esse quodammodo subpuduerit, cum antea sis professus. De margaritis non obiiciendis porcis, videre diouinis abuti prouerbiis, quibus multi multa palliant. Quod porro videre me iubes qua mente Theophrastum laudem simul et vituperem, facile me possum expedire, quanquam neque effuse laudasse, vel vituperasse me scio. Sed tu laudationem vocas hauddubie ea, quae nuper ad te perscripsi. Vitu perationem intelligis, quod nugas Paracelsi nominauerim in versibus, quos mihi obiicis. Heus tu non putas fieri posse, vt bona et mala laudanda et vituperanda sint in vno et eodem? Profecto nimis multa sunt exempla. Homerus in odyssea in ducit Musicum in conuiuio Alcinoi, si recte recordor, regis Phaenicum, cui Iupiter, vt ipse ait, dederat bonum et malum, in quo seipsum hauddubie poeta adumbrauit, nam largitus ei erat, vt esset optimus cantor, et addiderat coecitatem. Simili profecto modo et bona et mala, et laudatio, et vituperabilia multis modis in hac humanae naturae mediocritate, vel fragilitate potius ausim pene dicere, inesse omnibus hominibus, vel plerisque saltem. Sed ad Theophrastum quod attinet, non debeo, neque volo vituperare, quod quaedam praeclare inuenerit, atque operatus sit, quod sine ratione et vario atque irrito conatu recte inuenta atque demonstrata quamplurima subuertere friuolis verbis praesumpserit

probare non possum, neque modestiore, quam nugarum vocabulo possum appellare non solum ea, sed et spontaneam obfuscationem, quam profitetur, atque vsurpat in iis, si quae recte eruit. Neutiquam. n. hoc decet eum, qui gloriarivult, quod fecit, humano generi consulere velle, neque hîc vos tuentur superius notata prouerbia. Quae vero sint talium involutionum consilia non libet tibi obiicere, etsi facile est illa colligere. Ita video me non aliter facere, quam vt laudem bonum et vituperem malum. Galeni cerebrum quoniam contemnere te profiteris, sed soli addictum non esse Theophrasto quem tu totum pene adoras, ego secundum mediastinum distinguens, et iuxta ea, quae iam scripsi, vna parte tanquam sanum amplector, altera sanum esse affirmare non possum. Quod me tepidum vorcas, atque ea voce, vt exaratio maiuscula indicat, pungere voluisti, non sum ita feruidus, vt me hoc inflammet, neque ita frigidus, vt vrat. Scio quosdam qui nullas in reb. distinctiones adhibent, et omnia confundere, gloriosum enim autumant in contentionibus istud, neutralium nomen et similia tanquam probrosum obiicere aliis. Sed hoc quid ad me? Plerunque tamen tepidi illi et temperati quietiori animo, et iudicio omnia rectius dispicere deprehenduntur, quam vel frigidi, qui omnem sensum. amiserunt, vel nimis calidi, qui feruore nimio omnia deprauant atque corrumpunt. Si tibi non placet mecum communicare, facile te, quoniam ita libet dimitto. Sed ego ita non incitor, vt ferre non possim, vt per omnia salues tuum Paracelsum, et tuum propositum. Laudabo te cum video. Alexandrum absentem nolo mordere, sed idem quod nuper scripsi affirmo, me ex illius positionibus nihil proficere, quas tamen nemo iudicabit, vt opinor, ita abstrusa continere, vt intelligi non possint, conuicia sane deceret non esse ita manifesta. Igitur quod tibi videtur facito, vt vel rescribas, vel non rescribas. Ego de gloriosa et sempiterna Hippocratis et Galeni et eorum, qui hos secuti sunt in medicina, monarchia nihil sum solicitus, non vereor ne quis illis hunc principatum eripiat, nec dubito quin temporis progressu sano adhibito iudicio ea quae Paracelsus, atque eius asseclae vtiliter et recte inuenerunt, atque prodiderunt, ad horum rationes accommodata, sint accesseria futura in id potius, vt Arabum et Chemicum, atque, vt ita dicam, Quintessentianorum alia. Inanis autem et friuola affectatio atque arrogantia euanescet inauras, sicut Asclepideorum, Erasi stratiorum, Diatricariorum, et Thessalicorum, temeraria, et plane similis iactantia, quae aliquandiu quosdam fascinatos tenuit, dudum prorsus euanuit. Bene vale. Lipsiae Cal. Aprilis, Anno 1569.

EPIST. LXXXII. ANDREAE AVRIFABRO MEDICO, etc. Georgius Vberus S. D.

[note: DE ollis et vasculis quae effodiuntur.] DE ollis Trebinzianis paucis, quae ipse ego vidi, quibus denique interfui, accipe. Est locus extra Trebinzium apprime arenosus, instar monticuli prope villam Massel, nostri vocant den Toppelberg, cuius haeres est Dominus Maslovvski, ab eadem villa nominatus, vt Polonorum nobiles plerique consueuere: huc sub feriis Pentecostes, si quando ciues taedium et satietas vrobis coeperit, animi recreandi gratia sese conferunt, agricolis nummos aliquot numerant, qui ligone et palo accincti scrobem in modum circuli effodiunt, ex qua tandem ollulam prope madidam, mollem et tenerrimam cum arenosa terra, et variis instrumentis educunt, quae si paululum in aetem sub lata et detenta fuerit indurescit, et ex molli subdurior redditur. Vidi ego nonnunquam carbones, ligna ossa, instrumenta aenea, et ferrea, aerugine subducta, quae ego hinc inde aurifabris et serariis exhibui, vt si qui talium instrumentorum, vel potius fragmentorum vsum nouissent, referrent, atqui nemo illorum repertus, qui saltem diuinare recte de eiusmodi fragmentis potuisset, adeo antiquitate et ferrugine contrita. Puto ego isthic quandam sepulturam gentilium fuisse, qui cum vrnis carerent, ollas interim cum cinere, igne, fauilla, et reliquis instrumentis ex rogo relictis in signum pietatis collegerunt, condentes tumulo mediaque inhumarunt arena. Vnde longinquitate temporis factum, quod madente terra assiduo humore ollae liquescant, et in naturam priorem, ex qua factae, reuertuntur, et si parum caute exemptae fuerint, lutum et argillam pro olla retinebis. Si cautius et diligentius rem agas in eximendis vrnis aeris siccitate indurescunt, et naturam pristinam qua afigulo formatae, retinent. Si quippiam inde E. T. melius et rectius elicere poterit, non repugnabo, imosi gratum fore intellexero, operam dabo sedulo, vt ab incolis circa Trebinzium, si non hac hyeme, certe vernali tempore tale quippiam collectum et conseruatum ex sepultura gentilium, vel, vt nostri vocant, Toppelbergae ad T. H. mittam. His optime valereT. H.

cum coniuge et tota familia cupio. Datae Vratislauiae, vltimo Ianuarij, anno 1544.

EPIST. LXXXIII. HIERONYMVS CAPOVACCIVS Thomae Erasto, S. D.

EGo sane, vir excellentiss, tuas doctissimas maxima cum voluptate legi literas, quibus nunquam mihi visum fuit respondere, cum illae rationes a te contra sententiam meam adductae parum concluderent. Nunc autem quia longa oratione, miro artificio et omni diligentia meam confutare sententiam laboras de contagio, et de putredine spiritus, et de aliis, quae tibi lubenti animo per literas significaui, breuiter meam mentem aperiam, vt hac aperta cognoscas, quantum Medici hac nostra, [note: De contagio conclusio.] tempestate in diuinis abditsque artis Medicae mysteriis debeant insudare.

[note: 1. Nullus morbus formaliter contagiosus.] Quantum igitur attinet ad morbos contagiosos hanc pono conclusionem negatiuam: Nullus morbus formaliter est contagiosus. Fundamentum huius conclusionis colligitur ex Auicen. 1. Fen. L. 1. cap. de subiecto Medicinae; et ex Galeno lib. de. diff. morb. Qui autores vnanimes affirmant, causam formalem morbi esse malam constitutionem organi animati: hancque distribuunt in intemperiem, in malam compositionem, et in soblutam vnitatem. Morbus ergo omnis formaliter non erit nisi mala constitutio organi animati; ac proinde vel intemperies, vel mala compositio, vel soluta vnitas. Contagium autem neque est intemperies, neque mala compositio, neque soluta vnitas; sed vapor quidam fortiter commixtus a tota substantia dissimilis humano corpori. Quamuis autem non sit horum aliquid formaliter, aptum tamen est, habetque facultatem introducendi intemperiem, malam compositionem, et solutam vnitatem. Sed quomodo soleat hanc introducere, non volo nunc explicare, cum nullus morbus in formaliter contagiosus. Pono etiam hanc aliam conclusionem: Multi [note: 2. Morbi contagiosi causaliter.] morbi sunt contagiosi causaliter et concomitanter, id est, illi, qui fiunt a contagio, quosque comitatur contagium: verbi gratia, si quis propter conuersationem factam cum phthisico incidat in vlcus pulmonis, dicimus vlcus hoc contractum, esse vlcus contagiosum, non formaliter quidem, in quantum vlcus, propterea quod omnia vlcera essent contagiosa, sed causaliter et concomitanter, quia hoc vlcus fuit a contagio productum, quod vlcus comitatur contagium, veritatem hanc magis exemplo naturali declaro. Dixit Aristot. 2. Phys. priuationem esse formam. At quis tam ineruditus, vt intelligeret hoc dictum formaliter? Nam priuatio formaliter sumpta est negatio, et non forma, sed dicitur forma concomitanter, quia semper priuationem vnius rei comitatur forma, vt priuationem formae hominis in semine humano comitatur forma seminis: vnde prinatio formae humano in semine non est nisi, forma seminis concomitanter. Sic Medici dicunt, multos esse morbos contagiosos non formaliter, sed causaliter et concomitanter. Ex iis ego infero, quod in morbis contagiosis laediturfunctio dupliciter; Vno modo, laesa facultate. Alio, ob errorem extemum. Nam morbo existente laeditur fucultas, sed praesente contagio a tota substantia dissimili impeditur actio, non laesa facultate. Tu obiiciebas facultatem non; laedi: quia cum ex Galeno, 1. de simpl. Med. facul. et in lib. de plenit. sit effectus, causa functionum non realiter differt ab anima: vnde sicut anima nec intenditur, nec remittitur, ita nec facultas. Ego huic friuolae [note: Operatio vna et communis animae.] obiectioni sic respondeo. Anima cum sit subilantia vna, et simplex ex se indiuisibilis, non habet plures facultates, sed vnam Tantum, qua indifferens est ad omnes obeundas operationes. Haec communis autem facultas ad hoc, vt fiant determiuatae operationes debet limitari, contrahi, et restringi certo quodam modo. Restringitur autem, limitatur et contrahitur in partibus [note: Specificae faecultates vnde.] similaribus a proportione formarum elementorum, et a complexione ipsa, verbi gratia, sanguificatio est functio determinata, quae fit a facultate communi animae, sed contracta in iecore a proportione formarum elementorum constituentium iecur, et ab eiusdem complexione. Vnde facultas sanguificatrix est facultas animae certo modo contracta in iecore adeterminata complexione iecoris, et statuta proportione formarum elementorum, quam solus DEVS cognoscit. In morbis igitur, quando Galenus et alij authores aiunt laedi [note: Facultas in morbis vt laedatur.] facultatem, non inteiligunt facutatem illam communem animae, quae est indifferens ad omnes operationes, sed determinatam a conditionibus partium, quatenus laesio fit in his conditionibus, quae laedi possunt: vt laeditur facultas sanguificatrix, quando mutatur complexio iecoris, et tunc fit, facultatem communem animae non bene restringi, et limitari ad sanguificationem. [note: Simile a materia prima.] Simili rem doceo. In materia prima est: potentia vna simplex, et communis, quae est indifferens ad suscipiendum

omnes formas. Est etiam alia potentia determinata, et particularis, quae tota pendet ab agente extrinseco diuersimode disponente determinata ad formam hominis. Illa prior potentia sequitur essentiam materiae, estque inuariabilis, incorruptibilis: alia vero accidentalis, cum oriatur ab extrinseco agente, et corrumpatur. In morbo ergo, quando affirmaui facultatem laedi, intellexi facultatem non communem animae, sed determinatam ratione comparationis corporis subiecti. Instabis: quod dixerim laedi actionem [note: Laedi actione non laesa facultate.] quandoque non laasa facultate. Apud doctos Medicos adeo est hoc apertum, vt probatione non egeat: vnde rogo te, vt magna diligentia, non superficietenus, et in cortice legas 1. cap. 3. de sympt. caus. quia hoc capite intellecto, omnis prorsus cessabit admiratio: verum quia te magnopere diligo, rationem vnam afferam atque ni fallor, demonstratiuam probantem laediactionem, non laesa facultate: saepenumero accidit partis cuiuspiam laedi functionem, nullo existente morbo in parte. Tunc quaero, an laedatur actio laesa facultate, necne? Primum si dicatur, Galenus est in contrarium, qui loco iam adducto dicit euidentissime, quod tunc laedatur actio laesa facultate, quando morbus est in parte. Si dicatur secundum, ergo habetur intentum, quod laedatur actio non laesa facultate, tuncque dicitur actio laedi ab externo quopiam, cum non laedatur pars, cum non sit morbus in parte, veluti quando nulla existente in cerebro intemperie, vel mala compositione, vel soluta vnitate, delirium propter praesentiam melancholiae obtenebrantis spiritum, veluti quando nullo morbo obsidente ventriculum, laesa est coctio ob nimiam copiam alimenti.

[note: Putredo.] Quantum attinet ad putredinem multa scribis, quae aliena mihi a proposito ita videntur, vt quasi arbitratus fuerim, ea non mihi, sed alteri fuisse conscripta. Assero ego et docti viri in hoc meam sequuntur sententiam, putredinem esse corruptionem mistorum, inquantum mista sunt, oppositam generationi mistorum vt mixta sunt: vnde sicuti in generatione calor dominans passiuis congregat, et vnit simul humidum et siccum, ita ex opposito in putredine calor non debet dominari, id est, calor debet diminui. Diminuitur autem calor mixti in putredine ratione quantitatis et gradus.

[note: 1. Calor inputredine dimirutus.] Ratione quantitatis a calore ambientis aeris, vel aquae extrahentis calorem mixti a centro ad circumferentiam. Ratione gradus, a frigiditate interna mixti. Nam dum incipit calor mixti quantitate igniri, frigiditas interna mixti augetur, et intenditur, quae postea ratione contrarietatis agens per se in calorem, qui quantitate diminuitur a calore ambientis ipsum, quo ad gradum remittit. Vnde Aristoteles concludebat, putredinem esse communem passionem frigidiratis internae, et caliditatis externae. Calor autem ambiens, dum agit in mixtum, hoc calefacit, attenuat, et rarefacit: quo attenuato, et rarefacto extrahit postea calorem mixti a centro ad circumferentiam. Ex [note: Spiritus non putrescere.] hoc sequitur spiritum non putrescere, quia ex Galeno 12. de ratione meden. dum immodice attenuatur, et rarefit, corrumpitur, et euanescit. Bene dixi, aliam putredinem dari, minus proprie dictam, quam proprie, id est, peculiariter dixit competere [note: Putredo improria.] Aristoteles, iis, quae secundum partem corrumpuntur, elementis videlicet, igne excepto. Nec aliud est haec putredo, quam recessus a naturali constitutione; siue dissolutio mixtionis in elementis igne excepto. Est haec putredo, quando recedunt a naturali constitutione ob ad mixtionem alienae substantiae. Si capiatur putredo hoc modo, potest concedi spiritum putrescere, quando discedit a naturali suo statu, vel ratione alterationis, vel ratione admixtionis malorum vaporum: sed haec putredo non est ilia ratione cuitis fit contagium, quia in hac fit solutio mixtionis.

[note: Obiectio.] Obiiciebas tandem vir excellentissime, quod contagium semper laedat operationes labefactata facultate propter intemperiem calidam introductam a contagio. Hoc argumento: Res putrida quatenus putrida, dum agit in aliquam rem, alterat et vitiat temperamentum rei illius, quia putredo per se est intemperies vitiosa, et cum per se putredo sit intemperies calida. Ergo res putrida, quatenus putrida, semper calefacit. Atqui contagium est res putrida, nec agit, nisi vt est res putrida. Ergo partes semper calefaciet.

[note: Responsio. Putredinem non esse in temperiem calidam.] In hoc argumento multa sunt ponderanda. Primo illud, quod putredo sit intemperies calida. Id est contra Aristitotelem, qui definiens putredinem, dicit hanc esse corruptionem, et diminutionem caloris. Si est diminutio caloris, quomodo dicitur a te intentio caloris? Praeterea quomodo dicitur contagium res putrida? Aduertas, non dici rem putridam, quia in se habeat actu putredinem, eo quod actu existente

putredine dissoluta est mixtio illius rei, vel incipit fieri, sed dicitur res putrida, quia oritur via putredinis, et quia habet vim putrefaciendi. Est enim contagium vapor fortiter commixtus. cum contagium sit vapor, habet vim calefaciendi, quia ex Aristo tele in Meteor. vapor est halitus seu exhalatio calida et humida, et ipsius est calefacere. Quod concedo. At nego, quod agens in corpus semper de facto introducat morbum calidum: idque sic probo: sit aliquod corpus debile, et languens, occurratque inspiratione attractus vapor pestilens maxime venenosus. Dico quod vapor hic venenosus citius interficiet hominem illum, ratione venenositatis, quam introductus sit morbus calidus in solido corpore cordis. Ecce quod in contagio non est necessarium, vt laedatur facultas ob intem periem calidam: sed concesso, quod contagium introducat semper morbum calidum, dico etiam quod semper laedatur actio [note: Actio laeditur dupliciter.] dupliciter: vno modo, labefactata facultate ob intemperiem calidam introductam. Alio modo, ob externum erratum, ob praesentiam contagij, quod ratione venenositatis, et a tota forma impedit, quo minus pars recte operetur, sicuti adamas qui iuxta positum magnetis ratione formalis antipathiae impedit, quo minus ferrum [note: Morbi iotius substantiae.] ad se alliciat. Quaeris de morbis a tota forma, nunquid dentur: et si dantur, nunquid methodo possint curari? Ego constanter affirmo, hos non dari, quod probo sic: Si datur morbus a tota forma, vel in hoc corrumpitur forma, vel intenditur, vel remirtitur: si dicatur corrumpi, vel corrumpitur secundum partem vel secundum totum. Primum est absurdum: quia ex se forma est indiuisibilis, et tota simul momento temporis corrumpitur. Si secundum dicatur; Ergo omnes morbi a tota forma essent incurabiles, quia alias daretur regressus a priuntione substantiali ad habitum contra philosophos: omnes enim hos esse incurabiles negant, qui eosdem sustinent. Nec possumus dicere formam intendi vel remitti, quia cum consistit in indiuisibili, nec intenditur, nec remittitur, seu diminuitur. Ecce ex rei natura ostendi [note: Causa praeter naturam agens a tota forma.] hos non dari. Assumo tamen dari, causam praeter naturam agentem a tota forma propter dissimilitudinem formalem: sicut pleraque venena mortifera, quae cum nobis a tota forma sint dissimilia, dum ingrediuntur corpus, agunt in cor, et impediunt, quo minus cor generet spiritum vitalem, et quatenus impediunt ob formam dissimilem, dicuntur agere a tota forma. Remotio talis causae agentis a tota forma fit, inuentis auxiliis, et recta ratione administraris. Non inueniuntur auxilia methodo, et indicationibus, quia latet forma illa, ratione cuius oritur illa dissimilitudo. Nam Galenus lib. de opt. sect ad Thrasibul. et 2. de ratione meden. inquit, Indicationem desumi ex rei indicantis natura, et essentia, intellectui perspecta. Quare pro inueniendis auxiliis cogimur confugere, vel ad experientiam, vel ad analogismum. Postquam inuenta sunt auxilia, vel hac, vel illa via, concedo quod recta ratione, et ex methodo possint admistrari. Sic in cotagio Gallico inuenitur illud antipharmacum, quod appellatur lignum Indicum experientia. Guaiaco per experientiam inuento, postea fit methodo recta administratio, quae consistit in quanto, quando, quomodo, vbi etc. Haec sunt, quae mihi visa fuere digna responsione et quae, vt tibi morem gererem, volui in medium afferre. Interim rogo te, ne prius respondeas, quam sedulo a te lectum sit caput illud Galeni, et rei natura considerata. Vale. Patauij. Anno 1576.

EPIST LXXXIIII. MAGNIFICO ET EXCELLENtissimo Medico et Philosopho D. Petro Monauio, Domino obseruandiss.

EXELLENTISSIME vir: literas tuas libenter legi, tum quia his amorem erga me tuum facile perspexi, tum etiam, quia nonnullas dubitationes proposuisti, doctas sane, quae te studiosissimum esse ostendunt. Sed cum solutiones harum cupias a me audire, opinionem meam breuissima oratione tibi scribere non grauabor, cuius breuitatis in causa sunt, publicae lectiones, et aegrotantium hominum frequentes visitationes, quibus tota fere die [note: Causae contentatiua.] impedior. Dubitas primo de causa contentiua a me proposita, quid sit, et quid hac seclusa morbus sit. Miraris valde, quod dixerim intemperiem, malam compositionem, et solutam vinitatem esse causa morbi contentiuas, cum omnis morbus sit vel in temperies, vel mala compositio, vel soluta vnitas. Dicis postremo causam contentiuam realiter non differre ab antecedente, [note: Morbus quid.] et idem esse cum coniuncta. Morbus, vir praestantissime, est facultas laesa, vel, vt alia voce vtar, impotentia quaedam hominis ad operandum. Haec impotentia ad operandum cum sit quidam effectus, habet causam, a qua dependet in esse, et in conseruari. Haec causa aliud non est, quam constitutio vitiosa organi animati, quod sano

organum est pars vel similaris vel dissimilaris. Haec autem vitiosa constitutio est, vel intemperies propria organi similaris, vel mala compositio propria organi dissimilaris, vel soluta vnitas vtrique communis. Vnde sequitur, quod hoc ordine homo egrediatur extra laritudinem sanitatis. Causa primo occurrit praeter naturam, quae operatur in organum animatum: Haec vitiat constitutionem, hac vitiata, ilico sequitur laesio facultatis, et impotentia ad operandum. Quare vitiosa constitutio siue sit intemperies, siue mala compositio, siue soluta vnitas, erit causa contentiua laesionis facultatis: Morbus ergo potest sumi bifariam. [note: Morbum bifariam sumi posse.] Vel sine causa contentiua, et hac ratione aliud non est quam impotentia ad operandum, et hoc modo sumptus, potest vocari morbus logicus: Nam ope solius intellectus ab strahitur laesio facultatis a vitiosa constitutione, cum realiter non potest esse sine vitiosa constitutione organi animati. Quando Galen. ait, omnem morbum esse vel intem periem, vel malam compositionem, vel solutam vnitatem, sumit malum vna cum causa contentiua, quae est vitiosa constitutio, et vt sumitur a morbo [note: Conciliatio contradictionis Galeni.] iuuantis indicatio: In hoc sensu dicebat in lib. de opt. secta, non sumi indicationem a morbo. In hoc sensu rursus dicebat in libris methodi, sumi indicationem a morbo. Quod hoc sit verum duo loca ostendunt Vnus est Galeni, alter Auicennae. Galenus in 2. lib. de natura humana ait, plenitudinem non esse causam contentiuam morbi: et ita argumentatur Galenus: Morbus immediate laedit operationes. Plenitudo non laedit operationes immediate. Ergo plenitudo non est causa contentiua: Ecce quod confundit causam contentiuam cum morbo. Auicen. etiam in 2. Fen primi libri tractatu primo ait: Esse tria genera aegritudinum. Vnum dicit, sequi intemperiem. Aliud malam complexionem. et tertium solutam vnitatem. Dicit etiam in prima Fen primi libri, causas formales morbi esse intemperiem, malam compositionem. et solutam vnitatem. Hinc colligo, causam contentiuam esse causam formalem, esse de essentia [note: Contentiua differt a concuncta.] morbi, et ideo ab hac sumi indica tiones curandi. Quod contentiua causa non differat realiter ab antecedente, et quod sit coniuncta, falsum est, quia causa antecedens et coniuncta sunt efficientes, et ab his non sumuntur, nisi indicationes praeseruatoriae, quae interdum communi modo locuendi dicuntur curatiuae, quando scilicet [note: Causa contentiua formalis.] corpus actu aegrotat: Causa contentiua est formalis, et ab hac sumitur semper indicatio curatiua, et quia de nominibus [note: Causa continens et contentiua synenima.] parua est habenda sollicitudo, synonymas puto has voces, contentiuam, et continentem. Nec vnquam legi partes continentes vocari ob id causas continentes morbi, sed materiales potius et subiectiuas: et haec satis dicta sint de causa contentiua, etc.

[note: 2. Indicatio curatoria doloris.] Dubitas secundo, cur a me fuerint omissae in curatione doloris capitis indicationes curatiuae alias propositae. Namdolor est symptoma, symptoma morbum necessario sequitur, et a morbo sumuntur indicationes curatiuae. quare in curatione doloris capitis erunt hauriendae indicationes curatiuae.

[note: Dolor.] Dolor potest sumi bifariam. Vno modo formaliter, vt dolor est, alio modo causaliter. Indicationes, quae sumuntur a dolore, vt dolor est, duae sunt, sensus tactus obtusio, et eiusdem remotio: et ambae sunt praeseruatoriae, quia non concurrit dolor ad indicandum, nisi vt habet rationem causae vrgentis, vnde sequitur ex hoc, quod in curatione doloris, vt dolor est, non habeant locum nisi indicationes praeseruatoriae. Si consideretur dolor causaliter, causa doloris, vel est morbus vel est causa solum, et non morbus. A morbo sumitur indicatio curatiua, a causa praeseruatoria. Sed istae indicationes, quae praesente dolore sumuntur vel a morbo vel causa, non sint indicationes a dolore, vt dolor est, vt scilicet est sensus obiecti contristantis. Quare nullam adhuc video esse in meis dictis discordiam. Moneo te tamen, ne credas hanc pro positionem, quae dicit, symptoma necessario morbum sequi, esse vniuersalem affirmatiuam, [note: Symptoma non semper necessario morbum sequitur.] vt plerique arbitrantur. Nam est pro positio affirmatiua indefinita, quae particulari aequipollet. Nam falsum est, et ridiculum, quod omne symptoma necessario morbum consequatur, quamuis ali quod symptoma necessatio morbum consequatur, et hoc symptoma est actio laesa facutate. Nam actiones omnes laesae laesione facultatis morbum consequuntur, vt vmbra corpus. Et ego existimo, dolorem esse actionem laesam, non laesa facultate tactoria, sed ob exterium erro rem, et, quamuis morbus aliquando sit causa doloris, non ob id tamen ille morbus est morbus respectu doloris, sed respectu [note: 3. Putrefactio venenatio.] aliarum operationum. Quaeris, cur dixerim putrefactionem materiae esse vitium ratione formae, et venenationem esse vitium merito organi formae principalis: Vir praestantissime: Mixta similaria habent in se formam, proprietarem, et complexionem: Forma est agens principale.

Proprietas et complexio sunt instrumenta. Proprietas relata complexioni magis principaliter conurrit, et hoc colligi potest ex 1. cap. 3. de sympt. causis. Putredo, autore Aristotele, est corruptio. Corruptio autem est mutatio ab esse simpliciter ad non esse simpliciter. Esse simpliciter habet materia a forma. Non esse simpliciter contingit ex absentia et in teritu formae, quae forma corrumpitur a putredine per dissolutionem mixtionis. Venenatio consistit in occulta quadam proprietare ad uersante cord: Recte igitur putre factio erit vitium merito formae, et venenatio merito organi for mae [note: Prohibentia vt cognoscenda.] principalis. Quantum attinet ad indicationem illam, an sit agendum, a quo scilicet desumatur. Haec alia non est indicatio, quam agendorum indicatio, inuentionis iuuantium, et quid agendum. Nam quaerere an sanguis euacuandus sit necne, est quaerere, quid agendum. Et haec indicatio sumitur ab essentia indicantis. Quantum attrinet ad viam cognoscendi prohibentia. Ego sane puto nos arte aliqua venire posse in cognitionem prohibentium. Haec autem est methodus resoludua, et demonstratio signi, quae non spectant ad artem curandi, sed ad partem medicinae simioticen. Sit vena secanda, virtus vitalis prohibeat, pulsu cognoscitur virtutis vitalis infirmitas. Haec sunt quae pro temporis angustia potui breuiter scribere, vt tibi viro doctissimo, et mei amantissimo satisfacerem. Interim fac, vt me diligas, et si quid aliud animum tuum per plexum reddit, protinus me certiorem facias, cum nihil mihi gratius possit in hac vita contingere, quam studiosissimis viris et mei amantissimis morem gerere. Vale. Datum Patauij. Prid. Non. Nouembris, Anno 1579.

EPIST. LXXXV. IDEM EIDEM.

VIR Magnifice et charissime. Tardius ad te rescripsi, quam statueram occupationibus impeditus. Nunc vero vt tuae morem geram voluntati, illud inprimis scias, velim, nihil mihi molestius futurum, quam vt methodus curatiua nobis inscientibus imprimatur, praesertim cum nondum extrema manus imposita fuerit, et si quis adeo esset audax, vt imprimenda curaret, nequaquam permitteremus, vt publice venderetur. Curabimus tamen, si DEVS dabit, vt breui publice vellegendo vel scribendo in communem vtilitatem prodeat, atque cum ea fortasse doctrina de venenis erit coniuncta, in quibus vtrisque multa desiderari possunt. Sed accedamus ad dubitationes, quibus vt ordine respondeamus, illud inprimis statuendum est verissimum [note: Causa contentiua quomodo in omne morbo.] esse in omnibus morbis causam contentiuam, et habere locum, si tamen morbus capiatur pro vitio proprietatis. Tum enim morbus est in fieri. Quod si capiatur pro constitutione praeter naturam, procul dubio ab eo seiungitur causa contentiua, cum sit in facto esse, et quamuis eiusmodi morbus reuera sit causa efficiens, habet tamen, apud medicos rationen formae: Cum vero dicimus morbum fieri laesa facultate non est credendum nos excludere morbos in mala compositione et soluta vnitate, quandoquidem et ipsi fiunt laesa facultate non labefactata, sed impedita. Nec duo tantum genera morborum constituere debemus, si partes similares a dissimilaribus per simplicitatem, et compositionem distinguantur: A dolore vero, vt dolor, non curatiuam, sed praeseruatiuam indicationem desumi posse existimamus, vt anodyna quandoque sunt frigida, quandoque humida, quandoque calida in primo. Neque symptoma perpetuo consequitur morbum, cum actio laedi possit non laesa, sed frustrata facultate ob errorem externum. Etsi Galenus [note: Dolor non fit ab humiditate.] quandoque dicat partes nostri corporis ab humiditate alterari, et corrumpi, non tamen debemus statim inferre, ergo ab humiditate fit dolor, et si dicas, sententiam esse Hippocratis, dolorem fieri ex alteratione et corruptione, nos fateri debdmus, dolores non fieri sine permutatione: sed propositio Hippocratis intelligatur secundum subiectam materiam, hoc est, si fiat cum violenda, quod de humiditate nequaquam est dicendum. Quare si Galenus [note: Galeni et Hippoc. de doclore sententia. conciliatur.] videtur quandoque dolores referre in humiditatem, non est, vt existimemus, in solam humiditatem esse referendos, sed quae coniuncta sit, vel cum altera ex actiuis qualitatibus, vel cum materia. At fames fit ex priuatione sicci. Ergo et redundantia humidi: Non valet consequentia. Quod [note: Discrimen inter temperiem et proprietatem.] autem non agnoscis discrimen inter proprietatem et temperiem, mirum non est, quoniam et multi alij non agnoscunt, nihilominus si statueris temperaturam in similaribus facere proprietatem, compositionem in dissimilaribus. vt voluit Galenus, non amplius admiraberis, cum sine hujusmodi proprietatibus actio nulla possit [note: Semiputredo.] fieri. Nec miramur, si non intelligis, quomodo mixti forma semiputrescat, quoniam [note: Quomodo mixti forma piitresoat.] id veritati repugnet: At nos cum dicimus materiam semiputrescere, imitamur illos, qui appellant homines semiuiuos,

et semimortuos, quorum tamen forma incorrupta manet. De permittentium vero et prohibentium natura, quod scribis, te in sententia nostra acquiescere non posse, non est mirandum, si plura permittentia, plura prohibentia, quam tria quaeris. [note: Permitentia et prohibentia tria.] Quod si statueris tria tantum esse permitentia et prohibentia, que madmodum etiam tria indicantia tantum, caetera tria haec circumscribere, et definire, et specifica, imo singularia reddere, proculdubio non amplius dubitabis, nec opus erit methodo ad inueniendum id quod permittit vel prohibet, cum semper haec tria sint spectanda et ab his declinare nequaquam valeamus.

Postremo, quod quaeris, quae natura fuerit illius morbi epidemici, qui superioribus [note: Morbus epidemicus Anno 80.] dieb. per vniuersam fere Europam grassatus est: si licet dicere quod sentimus, arbitramur merito causae externam originem duxisse ab aeris constitutione: Sin in ternam, a materia catarrhali, quae dum putrescebat nunc febrem ephemeram, nunc putridam excitabat: quemadmodum in febrib. quae ex bubonib. fiunt, nec putamus, morbum fuisse contagiosum. praesertim apud nos, quoniam nec fuit perniciosus, imo breui aut nullo etiam auxilio restituebantur. Haec sunt quae horis succisiuis rescribenda duximus. Interim vale, et nos, quod facis ama.

EPIST. LXXXVI. HIERON. MERCVRIALIS IOH: Cratoni a Kraftheim, etc. S. D.

[note: Actio ab intemperie laeditur, a mala compostione impeditur.] ACTIONEM laedi ab intemperie, a mala compositione impediri, si proprie loquendum est, etiam ipse existimo. Nam. inuenio Galen. 2 de facult. natural. 8 et 5 cap. lib. de diff. sympt. dicentem: actiones ab intemperie impediri. Verum haec discepratio quid hominum saluti prodest? In vniuersa fere Europa morbus quidam vehementissimus, sed salutaris vagaptur, [note: Morbus Epidemicus.] a quo num vestrae quoque regiones tententur, lubenter ex te cognoscerem. Eius huiusmodi est natura, praecedit quaedam faucium asperitas, tussicula, mox magno impetu ingruit febris cum dolore capitis, dorsi, crurum, non nullis veluti pectus stringitur et stomachus grauatur. Triduum ad summum omnia durant, tandem desinit febris vel cum sudore, complurib. cum sanguinis narium profusione, aliquibus, sed rarissimis, malum vertitur aut in pleuritides, aut in exitiales peripneumonias, vbi febris et dolor capitis finiti sunt. Omnes de summa virium imbecillirate atque de tussi queruntur, aliqui de corrupto vel ablaco tam cibi, quam potus desiderio quae interdum ad octiduum perdurant. Illud mirum est, totas ciuitates repente occupari, et vbi vnus corripitur aliqua domo, statim in singulis eius familiae malum communicari. Ita vt saepe domus omnibus auxiliis et seruitiis desertae videantur. Febrem synocham esse absque putredine ex decrescentium genere non dubiro, sicut certus sum a caeli viribus iam communem morbum necessar oriri. Vtrum contagiosus sit, libenter sententiam tuam intelligerem. Et si Deus benedictus prauitatem non ademisset, salua non facta esset omnis caro. Vale, meque ama. Patauii, Anno 1580.

EPIST. LXXXVII. IDEM EIDEM.

[note: Vide Epist. Respons. Cratonis numero. 107.] CLARISSIME Domine, quae tua sit de praeterita morborum epidemica constitutione sententia, ex literis copiose ea dere ad me scriptis percepi. Omnia mihi perplacuisse si dixero, non mentiar. At forsan tibi nimis placere voluisse videbor, quare vt etiam me non assentari cognoscas, id non admodum me probate scito, quod cum contagiosos morbos fuisse velis, in putredine contagii vim positam putas. Ego enim omnes febres quae destillationes [note: Mercurialis Epidemtalem catarrhum anni 1580. censet, fuisse contagiosum sine putredine et ideo cum febre saltim synocha non putrida Contagij vis in putredine.] comitabantur, synochas sine putredine extitisse comperi, quanquam interdum in putridas, siue corporum dispositione, siue erroribus mutatas esse non diffireor. Iam vero licet plerunque sciam, semina contagii lenta viscidaque esse, et propterea a putre dine non seiungi, non Video, tamen cur etiam vapores aridi, et acres ore aegrotantium manantes non possint apro ximis halitu attrahi, atque vbi semel faucibusa dhaeserint, humescere quodammodo atque lentescere absque vlla putredine, simulque cerebrura et corpus vniuer sum contaminare. Fracastorius forsan et alii quidam mallent [gap: Greek word(s)] , quam contagium appellare: sed vnde hanc sibi authoritatem [note: Vulgus linguae Magister.] [gap: Greek word(s)] vendicet ignoro. Vulgus, quem linguae magistrum vocauit intrerdum Plato, sic loqui consueuit. At de his satis. Vale. Patauii 22 Septemb. Anno 1580.

EPIST. LXXXVIII. REMBERTO DODONAEO MEDICO Caesareo, Hieronymus Mercuialis Med. S. D.

[note: Saccharum producere caculum.] INTELLEXERAM, Clarissime Dodonaee, a Cratone viro summo tuam de sacchari lapidifica in renib. facultate sententiam,

quam veluti nullis tunc rationibus confirmatam, an refutauerim non recordor. Caeterum illam a me non esse admodum probatam fateor. Nunc vero cum argumenta, quibus illud dogma adstruis, mihi copiose ac eleganter scripseris, simulque quid sentiam, vt libere significem petas, non potui et amici et viri doctissimi voluntatem defraudare, etsi me non eum esse cognoscam, qui tibi conceptas iamdudum i et obseruatione instructas opiniones diiudicare [note: Gausae rerum duplicos.] queam. Rerum causae, vt nosti, apud veteres Philosophiae et Medicinae scriptores in duas potissimum classes partitae inueniuntur, quarum alias internas, alias externas vocarunt. Internam causam lapidis renum atque arenae minime esse posse saccharum quiuis facile consentiet. Cum vero externae idcirco ad effectus edendos conferant, quod internis introducendis occasionem aliquam praestent, propterea et saccharum si externa causa nephritidis censenda est, id erit, vel quia materialem, [note: Materia calculi.] vel effectricem causam producat: Materiam calculi, cum ea debeat esse crassa atque tenax, vt omnium Medicorum est opinio, ipsaque attestatur ratio: saccharum quomodo tenui, friabili, minimeque tenaci substantia constans efficiat, sane non video; neque moueor quod experientia [note: Saccharum.] quotidiana compercum sit, saccharum vbi magis excoquitur lentorem acquirere, ac refrigeratum deinde concrescere, quandoquidem nec vsque adeo potestintus percoqui aliis rebus permixtum, sicuti ad ignem nunquam torretur, si ipsi sit aliquis humorim mixtus. nec etiamsi excoqueretur, posset frigido sicco concrescere, et materia lapidis fieri; nimirum quod frigus in nullo viuente, tanto minus in calculosis, qui alioqui sunt toto fere corporis habitu [note: Efficieus.] calidiores, vnquam reperiatur. Causam porro effectricem, nempe immoderatum renum calorem a saccharo, cuius calor apud me temperatus est, induci nequaquam posse, nemo non videt. Sane vel ea ratione cum calidius sit atque tenacius, aequum esset ad lapidem et arenas gignendas magis conducere, quod tamen nec a te, nec a quoquam alio fide digno authore mandatum memoriae obseruaui. Experientiis [note: Experimertum fallax.] quas proponis, fidem omnino adhiberem, si quae ad inquirendam ipis authoritatem exigantur, a te obseruata ac significata anima duertissem. Nam in quibus tu putas nephritidem ex sacchari vsu obortam esse, quomodo quaeso demostrabis, non ab alia potuisse occasione oriri; si me clamante intonuit, quae est consequetia, tonitru a Mercuriali esse factum. Imo vero, quando sola experientia inter nos decertandum sit, proferam tibi populos, regiones, regna, in quibus mensae quotidianae nil saccharo frequentius habent, ac vix renum calculorum nomen scitur, Neapolitanos, Siculos, Turcas, totumque fere Orientalis plagae tractum saccharo magnopere delectari, ac copiosissimo vsu, accepimus. Eos tamen omnium gentium minime hoc malo vexari testantur, qui apud ipsos vixerunt, et medicinam factitarunt. Quod si huiusmodi cibus suapte natura in lapillos conuerteretur intra corpus, deberent illi homines passim lapidicinas in visceribus gestare. Quamobrem vt a te alioquin eruditissimo et consum mato penitus Medico hac in re dissentiam tot rationes et [note: Dulcianoxia.] exempla hortantur. Haud quaquam tamen inficior, sicut caetera dulcia a iecore auidissime attracta crudorum succorum congestioni magnam occasionem, dum secum incocti cibi rapiuntur, praebere, sic et saccharum facere, ac proinde materiae arenarum cumulandae aliquo pacto inseruire, at id agit, quia dulce, non autem quia saccharum. Haec inter aestus, et plurimas quibus obruor occupationes quae responderem habui. Ea etiam a te probari non quaero, modo hac meae sententiae significatione voluntati saltem, si non intellectui tuo satisfactum sciam.

Cortusius tibi salutem plurimam dicit, ac mecum saepe de filio tuo locutus est: qui vbi Patauium venerit, ego quoque operam dabo, vt in filio cognoscas a me plurimum diligi atque coli Dodonaeum, Vale, et tarditatem meam boni consule. Patauij 21 Iunij. Anno 1575.

EPIST. LXXXIX. HIERONYMVS MERCVRIALIS D. Petro Monauio S. P.

EXCELLENTISSIME Domine: Vt tarditatem tuam in respondendo meis literis adeo eloquenter excusares, nulla certe aut animi mei erga te suspicio, aut tui error exigebant: Sed quod id peraccurate facere libuerit, insigni tuae humanitati atque singulari erga me propensioni tribuo, eoque nomine, quas possum, ago gratias. Etenim de equis illis iam Cratonis prudentissimi senis consilium secutus sum, atque in eo nunc multo magis laetor, cum video te quoque summis rationibus eiuscemodi deliberationem commendare. Itaque silentio illorum tractationi imposito, ad ea quae ex me quaeris venio: Verum contagium putredinis

[note: Verum contagium semper a putredine.] sobolem esse semperagnoui. Verum alterius non veri contagij, quod recentiores aliqui [gap: Greek word(s)] vocare maluerunt, causam haud putredinem esse, nulla scriptorum autoritas, nullave ratio vetat: Sic enim qui oscitantes vel sternuentes aspiciunt, eos pariter et oscitare et stemuere aduertimus, cui non admodum dissimilem existimo fuisse eam contagionem, quam in praeterita epithemica synochorum im putridarum constitutione affuisse non dubito. Scis enim putredinem febrilem nunquam contagiosam euadere, nisi ingens admodum sit, alioqui febres quaelibet ex putrescentibus humoribus ortae, cur non omnes essent contagiosae? Iam vero nemo est qui non fateatur anteactas febres aut omnis putredinis expertes extitisse, aut perexiguam habuisse. Quomodo vero sympathian aut contagij genus id existimauerim, potes in meis ad Cratonem literis facile [note: Plumbum aererum et grauissimum Galeno falso.] cognoscere. Si Galenum nunquam errare potuisse, vt aliqui male conscij praedicant, existimas, iure quaeris, quo pacto plumbum aereum simul et grauissimumsit: Sed si et Aristotelem et sensum, ac rationem, vt debes, sequi malueris, eum insigniter in plumbi natura indicanda lapsum esse fateberis. [note: Metalla omnia ex vaporib aqueis et terreis.] Nam metalla ex vaporibus tum arqueis, tum terreis vi caloris, ac frigoris conflari tam aperte demonstrant Peripatetici, vt nihil certius sit, quam aurum, plumbum, hydrargyrum id circo esse corpora grauissima, quod consten t ex aqua, et terra optime [note: Hydragyri motus ab aere.] percoctis, congelatis, et mixtis, sique hydrargyro motus ille perennis, et eximia tenuitas inest, non ob aliud esse, quam ob aerem, qui non multus ob egregiam mixtionem aquae congelatae inclusus exitum quaerens tantisper totum corpus ciet, donec vel igne, vel quapiam alia externa causa dissoluto illo corpore aqueo et terreo abit, simulque et terram et aquam dissoluram [note: Galeni de plumbo sententia refutatur.] abire facit. Haec ignorasse grauissimum scriptorem Galenum valde miror, aut saltem dissimulare, cum scripsit, esse in plumbo multam substantiam humidam congelatam aeream, et paucam terream. Sed multo magis ipsius simplicitatem admiror, qui dixit, cauernosum esse plumbum, ac propterea [note: Pondus non augert tempore.] pondus eius, vt statuarum vincula probant, diuturnitate augeri, quod aereum sit. Etenim sane nescio an Grammaticorum liberi eum in modum philosopharentur: primum, valde dubito, falsum esse plumbi pondus, aut molem vlla ratione augeri, cum pene contrarium exploretur in iis tegulis quibus culmina templorum cooperiuntur: sed etiam. si illud concessero, non quia aereum augetur, sed quia superficie ipsius corrupta, terraque et aqua dissolutis, vtrarumque pondus magis atque magis sese exent, corrumpi autem vitio aeris et temporis plumbi superficiem ex eo facile conuincitur, quod si vetustum et vsu consumptum eliquetur, multo maior recrementorum, quam solidae plumbi substantiae copia extabit. Habes, mi Monaui, quae inter varias visitationum et publicarum lectionum occupationes tuis grauissimis dubiis hoc tempore duxi respondenda. In iis, si quid tibi a me satisfactum erit, pro lucro non exiguo putabo. Sin minus, spero, quae tua est cunctis spectata probitas a te meas vires excusatum iri. Vale meque, vt facis, ama. Patauij 17 Febr. Anno 1581.

EPIST. XC. IDEM EIDEM.

OPTASSEM Monaui mi, aut plus otij mihi superesse, aut curarum minus habere, quo praeclarae tuae pro Galeni circa plumbi naturam suscepta dissensione disceptationi responderem: sed quia ea est omni tempore, et praesertim haec nostri ordinis hominum conditio, vt vix tundendis vnguibus prae infirmorum visitationibus, publicis lectionibus, atque studiis facultas concedatur, me excusatum iri apud te spero, si ea disputatione iam meis literis inchoata, tuis autem pene confecta, nunc dimissa ad ea, quae proposuisti problemata explicanda conuertar. Vbi prius tamen illud addidero, quod non recte in aliis meis [note: Vnde error auctionis in plumbo.] percepisse videris, plumbi laminas sub dio, quemadmodum etiam peritissimus fatetur Agricola, idcirco auctas videri, quoniam ipsarum pondus crescit: atqui crescit, non ob aliud, nisi quia corrupta ab ambiente modo calido, modo frigido, superficie, partes aqueae, et subtiliores in cinerem vertuntur, vnde vis illa terrestris, et ponderosa plumbi, quae prius ab aqueis partibus veluti subleuata quodammodo occultabatur, magis sese exerit, sicque iure pondus [note: Plumbum conbustum grautus.] augeri videtur. Nam idem plumbum, si comburatur, decima atque etiam amplius parte, quam antea ponderare conspicitur, non ob aliud, quam quod partes aqueae in cinerem, et terram conuersae pondus addunt, sicut aqueae velut sustollentes corpus plumbi leuius reddebant. Nunc ad quaesita: Scribis enim videri tibi, non leuem in Aristotelis commentariis contradictionem, quod 4. Problema. decimoquinto tradat, rem nullam in aqua liquescere posse, quae igni liquefieri apta fit, ceu plumbum, et

ceram; dequo postremo etiam dubitas. In commentariolo vero de admirandis auscultationibus scribat, stannum Celticum multo citius plumbo liquescere, quia in aqua etiam liquerieri soleat. Ego autem nullam [gap: Greek word(s)] inesse, si vt par est, intelligatur [note: Quod Igne non Aqua liquescit] vterque locus, puto. Nam suapte natura, et vt dicunt per se, nil potest in aqua liquefieri, quod igne liquescat; quemadmodum locutus est in problematis. Atqui nil prohibet, id per accidens posse contingere, eo nimirum pacto, quod ipsemet Philosophus in admirandis explicuit. Vbi ab extremo aquae frigore intestinum stanni Celtici calorem pusillum cogi, coactum augeri, auctum liquefacere docet, haud secus atque grauissimus autor Theophrastus in lib. de igne metalla in Ponto intra terram liquefieri indicauit calore scilicet terrae ob aeris frigus intro collecto et aucto.

[note: Caldaria aplumbea vehementissimo igne non dissolui.] Quod secundo loco postulas, ut causam. Reddam, ob quam in Germaniae metallis sales conficiantur in caldariis plumbeis, neque eiusmodi vasa etiam vehementissimo igne incandescentia disso luantur, haud sane ex plicatu facile est. Tentabo tamen in re admodum dubia et obscura, et a nullis forte proposita, aut falrem exacte explicita sententiam meam aperire. Quae enim summo frigido, siue humiditati siue siccitati coniuncto sunt concreta, tunc dissoluuntur, cum humor congelatus soluitur, absumiturve, cumque illa compages, et partium terrestrium vnio corrumpitur. Quas res ignem sua vi et calidissimum et tenuissimum efficere, apud omnes exploratissimum est. Itaque si aliquod reperitur, cuius facultate corporum hunc in modum concretorum humor congelatus feruetur, simulque vnio partium ab ignis violentia protegatur, plane indissolubile etiam igne tentatum euadere, rationi consentaneum erit. Huiusmodi autem est sal, nempe, qui sua pingui humiditate plumbi humidum a consumptione et dissolutione tueri, facultate vero insigni, qua pollet, astrictoria compagem, et vnionem partium eius in medio flammarum conseruare, egregie valet, perinde ac experientia compertum est, si quis patellam chartaceam efficeat, eamque oleo semiplenam upra prunas componat, minime [note: Salastringere.] chartam vi ignis consumi. Salem vero magnopere astringere, ita apud omnes compertum est, vt neminem sanum id ne gare posse existimem, quod etiam humiditate pingui, et oleosa polleat, praeter Aristotelis id in meteorologicis, et Problematis asserentis auctontatem, exrat locupletissimum Plutarchi testimonium in primo quaest. natural. nec non 1. cohuiual. problem. 9. tibi et salem marinamque aquam oleosam esse, et propterea minus dulci pannis maculas eluere, minimeque plantas nutrire, imo vero eas necare disputat.

[note: Ceram non aqua lique fieri.] Cur autem dubites, cera ne liquescat in aqua? Occasionem certe nullam video, cum quotidiana expenentia doceat, ceram pannis adhaerentem nulla aqua, sed solo ignis calore tolli: Habes nunc quae pro tuis dubiis enodandis respondenda sum arbitratus. In iis si satisfecero, operam me non penitus perdidisse putabo, Sin minus, id et ingenij mei infirmitati, et rerum naturalium obscuritati, non autem voluntari, quae semper in te propensa erit, tributum iri spero. Vale, meque vt facis, ama. Dab. Patauij, 20 Decemb. Anno 83.

EPIST. LXXXXI. IDEM EIDEM.

BInas vno die a te accepi epistolas, in quib. cum antiquis nouas iunxeris disputationes eo libentius inter multas quib. assidue premor occupationes, iis respondere aggrediar, quod praeclara illa ingenii vis quae in cunctis tuis valde elucet, nec non singularis eruditio, atque eloquentia me ita acriter incendunt, vt tibi respodere in maximis studiorum atque negotiorum meorum [note: Meditatio de venenis et puerorum morbis Mercurialis ex temperanea.] partibus esse putem. Illud autem inprimis te haud nescire opto, quas nuperrimevi e disti de venenis, et puerorum morbis editas meditationes, ex iis esse, quae e cathedra nobis velut oestro quodam percitis emissa celeri, ac non ita prudenti auditorum manu excipiuntur, vtsi quandoque aliqua minus elaborata et firma eructentur, candido et ingenuo lectori, nec [gap: Greek word(s)] illam mathematicam expectandi, neque protinus obtrectandi, aut acerbius contradicendi occasio nem praebere debeant, cum plerunque minime elimata, imo vero non reuisa ab ipsis profitentib. exeant. Scribis in tractatione puerilium aegritudinum, me eam non exigui momenti disputationem omisisse, vtrum ipsismet pueris, an nutricibus postulante necessitate [note: Purgatio infantum.]purgantia sint exhibenda medicamenta, tibique videri potius, pueros easume redebere, secusque a me constitutum, vel suppositum videri. Ego vero impulsus eo Hip pocratis oraculo, quo in VI. de mor. vulg tex. 35. dixit, Mulier, capra, elaterium, aut cucumerem syluestrem edentes, pueris purgatio. Semper existimaui, multo tutius, per nutrices puellulos purgari, quam si ipsis quomodocunque parata exhibeantur medicamenta. Nam praeterquam quod

Medicos ab Hippocrate doceri scribit eo loci Galenus, vt sic medeantur pueris, illa etiam ratio persuadere potest, quod etiamsi nutrices corpora sana habentes vsu purgantium offendi queant, attamen multo melius resistere iniuriis pharmacorum possint quam infantes, nempe qui ob corporum inualiditatem multo minus medicamentorum naturae humanae aduersantium vim sustinere possunt, succo vel substantia tota sumptorum, quam si eorundem vis sola castigata, atque vt ita dicam dulcorata, lacti alimento familiarissimo, et iucundissimo indita praebeatur.

[note: Vermis dersi Dracunculus.] Velles quoque in tractatione lumbricorum a me commemoratum esse id genus vermium, quod in iumentis plerunque, in vestratibus autem pueris non raro fieri conspicitur, quodque ab Auenzoare, et a Nicolo Florentino inter alia vermium genera fuisse propositum non ignoramus, cum scilicet in dorso vermis oritur, qui huc atque illuc perreptus carnesque exedens bruta et pueros macie consumit. Ego vero sicut eiuscemodi aegritudinem a dracunculo veteribus nuncupato, nostrisque in variis lectionibus tractato, non parum differre puto, sic de ipsis, cum rarissime, vel nunquam in homine videantur, vel si vnquam in nomine apparent, inter lumbricorum genera non recenseantur, ad eum qui ipsos docet, haud ita pertinere tractatio videtur, quin possit iure aliquo praeteriri, quanquam nec ego profitear, me cuncta esse adeo complexum, vt aliis etiam eruditiorib. aliquid. [note: Venenum in quo praedicamente.] addendi, aut magis ex colendi locum non. reliquerim. Transis post haec ad librum de venenis, in quo teprimum offendi scribis, quod constituerim venenum esse in substantiae, non autem, vt complures credunt, in qualitatis praedicamento: addisque me interdum vim veneficam in corpore positam, esse venenum asserere, interdum definire esse mistum, ac proptera pugnantia dicere, quasi non idem sit, hominem esse animam in corpore positam, vel esse compositum ex animo et corpore. Sed quia hoc postremum luxuriantis ingenii argumentum est, ipso dimisso, ad id quod magis vrges conuertar, nimirum vt probem rationes quibus vteris ad probandum esse in [note: Num in Relatione.] praedicamento relationis venenum collocandum, aduersus meam sententiam non tantum habere momenti, quin facile dilui queant: Num vt hinc primum exordiar. ea dicuntur ad aliquid ex Aristot. quorum esse aliorum est, aut aliquid aliquo modo dicitur Primo modo plane ad aliquid, nec alimentum nec venenum dicitur, sed secundo modo, prout scilicet aliquid seu respectu alicuius, nempe hominis dicitur. Verum nec hoc pacto vere ad aliquid sunt, siquidem maior pars venenorum aeque alia bruta atque hominem interemit, et multa etiam alimenta sunt, non minus beluarum, quam hominis. Sed concedamus esse ad aliquid venenum, quid prohibet vnam et eandem rem diversimode acceptam sub diuersis praedicamentis collocari? Magnum et paruum in [note: Morbus et sanitas in praediscamento Relationis.] quantitatis et relationis. Morbus et sanitas in qualitatis et relationis praedicamentis ponuntur: haud secus etiam forma substantialis in duobus praedicamentis est, cum forma quaelibet sit alicuius forma. Quare de veneno quoque dicere possumus, Vt refertur ad hominem esse ad aliquid. Vt vero mistum quoddam est esse propria forma, quae est vis venefica. et subiecto, esse in praedicamento substantiae. quemadmodum compositum ex materia et forma, neque ipse vnquam dicerem totum scorpionem aut totam viperam esse venenum, sed illius [note: Veneni corpus.] spirituosum corpus vi venefica formatum, quod totum communicatur: Huius autem corpus saliuosum similiter conflatum et morsu communicabile.

Nunc deinceps, quod quarto loco quaeris. [note: An venenae contagiosa.] an venena sint contagiosa, mea sententia est, corpora quae veneno interempta sint, minime alia inficere posse, quod vis illa non modo proprio subiecto iam exuta sit, verum etiam in cadauere extincta, ita vt si venenum integrum e corpore iam ab ipso necato extrahatur, atque alteri cuidam praebeatur penitus in efficax, vllique alteri laedendo sit factum inepium, neque ab hac opinione me deflectit, quod in historiis Indicis habetur relatum, Cambaiae prouinciae regem veneno nutritum ita euasisse venenosum, vt etiam muscae ipsius cutem exugentes veneno tactae perierint, siquidem proprie id contagium, quod fit per cibi sumptionem, minime appellandum puto, et venenum id regis in corpore viuente, nec [note: Pestis venenum.] dum sua potentia perfunctum erat. Porro venenum pestiferae tabis cur proprie et ipsum venenum, cum cor petat, et statim perimat, non sit vocandum, rationem nulolam video etsi inter hoc et alia, illud discrimen conspiciatur, quod pestilentia vbi aere infecto communicatur, vere contagiosa sit. Alia vero contagii veri sint expertia, etiamsi interdum medio aeris vitam eximant.

[note: Philtra non venefica.] Quod autem Hippomane nugantur, iamdudum qui raro fallitur, esse fabulam docuit Aristoteles, sique philtra vllam nocendi humanis corporibus suapte natura,

natura, non a cacodaemone communicatam habeant, eam minime veneficum dicerem. quoniam cerebrum porius, quam corlacessiere, neque praesentaneam necem afferre, sed vt caeteri praui humores, atque [note: Plumbi natura.] aegritudines paulatim videntur consumere. Redis posthaec ad plumbi naturam iampridem tractatam, in qua vix tibi persuadere potes, quomodo plumbi aqueis et subutioribus partibus sub dio in cinerem conuersis, vis terrestris, et ponderosa magis sese (quod ego dixi) exerat, quasi aqueae partes magis debeant in halitus consumi, quam vllo pacto in terrestrem substam tiam conuerti. Hoc autem facilius, ni fallor, discere poteris, si partes illas non prorsus aqueas, sed etiam alicuius, vt sic loquar, terrestreitatis participes esse cogites, vt [note: Viridium lignorum cinis copiosior quam sicorum si comburatur.] quemadmodum humiditas viridium lignorum combusta multo plures cineres, quam sicca ligna deusta facit, quod illa terrestris humiditas in cinerem vertatur. Sic humiditas plumbi tenuior aliarum partium respectu sub dio cinis euadat, ac propterea discluso aere, qui leuitatem addebat; pondus paulo maius appareat.

De plumbeis caldariis, quoniam meam ad problema tuum responsionem minime improbas, imo potius eam auctiorem, illustriorem, ornatioremque facis, et ingenii tui candorem et eloquentiae vbertatem, et eruditionis copiam etiam atque etiam laudo et amplector, nec vbi tanta claritas adsit, philosophicum puto, alia verba inutiliter adiungere. Itaque iis, quae docte scripsisti, omissis, ad posteriore libenter transeo, in qua quoniam primum de liene disputas, quasi et ipse [gap: Greek word(s)] in sanguine fabricando iecinori sit, meamque ea in re [note: Fictus lienis vsus sanguisicatio.] sententiam audire optas, libere dicam, vbi est tantus sapietum virorum ac tantorum seculorum consensus, me non facile moueri, quod vnus vel alter ingenii lasciuia qudam dissentire videtur.

Nam et ipse Galli cuiusdam atque alterius scripta vidi, meaque in bibliotheca liabeo, quibus et a te propositis argumentis, et plerisque aliis docere nituntur hactenus et veteres et recentiores fefellisse, quidixerint, lienis actionem esse sanguinem, et iecur a feculenta ac terrestri, melancholicaque substantia depurare, imo vero et ipsum non minus iecinore sanguinis perfectionem absoluere, praesertimque pro sinistro cordis ventriculo cum parare. Sed speciosae quidem sunt eorum rationes, quae tamen paulo attentius examinatae debita firmitate carere conspiciuntur. Vtenim verum est frequenter naturam communes corporis ministros vel geminos facere, vel in medio aliquo loco collocare, sic non ita sese huic necessitati adstrinxit natura, quin aliquando ab huiuscemodi consuetudine discesterit, tunc praesertim, cum meliotis alicuius rei gratia id fecisse visa est. Quomodo enim natura potuisset duo ita vasta et toti corpori famulantia viscera in medio subtus cor disponere? Quomodo rursus non superuacanea fuisset, si plura sanguini efficiundo instrumeta condidisset? cui vnum sufficere poterat, et debebat: Quam re cognoscens Aristoteles, atque cordi cuncta praecipua tribuens, satius duxit illud solum veram sanguinis officinam statuere, quam id muneris pluribus impartiri: similitudinem aliquam genericam, aut etiam specificam habere posse structuram lienis cum iecinore non diffiteor, quoniam vero vnaquaeque peculiaris actio a proprietate partis efficientis nulli alteri communi proficiscitur, [note: Specifica actio cuius liber visceris.] vt millies dixit Galenus, tantum abest, eiuscemodi proprietatem sanguificam eandem in vtroque viscere esse, vt non minus terra a coelo distet. Quae, mi Monaui quaeso est ratio ea, laesam sanguificationem atque vitia inde orta aeque a liene, ac iecinore oriri et propterea debere lienem esse partem sanguinis effectricem? Namvt de hydrope loquar, quem scribit Galenus necessario produci refrigerato iecore, quis ignorat aliene tumente, et refrigerato insigniter quoque refrigerari iecur, et subinde cachexias, hydropes, aliaque huiusmodi vitia succedere? De venenis, [note: Venenum num cordis solum aut plurium partium.] medicamentis, et cibis praeclare vt cuncta soles, disseruisti. Veruntamen, quod proponis venena variis partibus insidiari nec propterea vnum cor omnia petere, iam puto me explicasse lib. I. c. II. vbi eadem argumenta, atque eandem difficultatem, quam tu, proposui, simulque ni fallor, enodaui. Quare iam tibi me aliqua saltem ex parte satisfecisse spero: sin minus, voluntatem saltem meam probatam tibi iri confido. Vale. Patauij, die vltimo Martii, Ano 1584.

EPIST. XCII. HIERON. MERCVRIALIS, etc. VVenceslao Raphano Med. S. D.

SE Diam ad id deueniendum est, quod a me postulare obnixe videris: vt tres illas dubitationes, quae animum tuum ancipitem reddunt, ex mea sententia explicem dissoluamque. In qua re dabo operam, vt potius in me satisfaciendi tibi

[note: An hepatis ipsum [gap: Greek word(s)] possit frustillatim aluo reddi.] facultatem, quam desiderium aut voluntatem defuisse perspicias. Primum itaque dubium, quod proponis est: An iecoris substantia in cruentis dyssenteriis excerni possit. Cum tibi [gap: Greek word(s)] videatur, vt dicit vulgus medicorum, frusta interdum excreta conspici. Mihi certe res creditu dura est; sed quae tamen et veterum et recentiorum medicorum clarissimis testimoniis confirmatur: Quod naturares miras et nobis ignotas interdum operetur, facile qui medicinam faciunt, quotidie explorant. Ego sane a iecore non semel vidi [note: Colliquatio.] per aluum mapnam sanguinis eductam copiam. Sic fieri potest, vt corrosa iecoris substantia, atque in furfurum formam redacta vna cum sanguine excludatur. Frusta vero maiora nonnunquam videri, quam vasorum per quae transeunt amplitudo ferat, est sane praeter naturam atque [gap: Greek word(s)] perinde ac si camelum per acus foramen [note: Philtrorum opinionem et famam Mercutalis clenat.] pertransire quis dicat. De philtris, quae ad conciliandum amorem mirifice conferre antiquitas credidit, mea sententia est, neque illa existere, nec medicorum prudentium contemplationi subiici. Amor amore conciliatur. Sit procul omne nefas, (ait Ouidius) vt ameris amabilis esto. Et quod docet Plato in Lysia: Similitudo morum, studiorum, aetatis est potissimum amoris philtrum, vt etiam actiones et vita honeste composita, dequib. loquens Lucretius in quarto scripsit:

Et quanquam ab Aristotele 8 de histor. animalium relatum sit, Hippomanem putatum fuisse ad amorem comparandum pertinere, id tamen ex insani vulgi sententia, non sua protulit. Verba alterius, hoc velillo modo prolata, scio grauissimos medicos quod morbis tollendis prosint existimasse. Eadem quoque autoritate alios permotos, quod odium tollere et amorem conciliare queant putasse, verum nugas et superstitiones [note: Pharmacis amorem posse forte conciliart.] eas omnes Galenus opinatus est, cum nulla ratione nitantur. Pocula vero aut pharmaca esse quae similiter vt morbos, odium auferant, ac amorem perinde [note: Sed difficultus duplex.] atque sanitarem concilient asserere fortasse possemus, cum perspectum sit homines hilariores atque ad amandum propensiores euadere quando calent, esseque medicamina non pauca, et corpus et animum calefacientia. At duo sunt, quae ipsorum vanitatem et vitium produnt: Vnum quod nequaquam erga hunc magis, quam erga illum amorem inducere queant, vt in amatoriis philtris ante alia requiritur, alterum, quod plerunque pro amore insaniam, atque etiam mortem, inferunt, quando in historiis legitur, multos ex epotis pharmacis amatoriis dementatos [note: Philtris dementati.] atque ex tinctos. Veluti Lucretium, Lucullum, et Caligulam, eo quod pocula eiuscemodi caliditate eximia cerebri temperie destruxerunt. Quod postremo [note: Pestilens diaria Hippocratica: etiam visa in Silesia.] loco maxime omnium cupere videris, vt quam putem aegritudinem illam apud vos vagantem, literis explicem; et in isto tibi morem gerere tentabo. Arbitror te non latere casum Critonis illius relatum ab Hippoc. 1 Epid. comm. 3. tex. 26. quem memoratu dignum ob interitus celeritatem iudicauit Galenus. Is cum phlyctaenis nigris et alui fluxu correptus fuisset praeter februm et alia saeua accidentia, tandem secunda die occubuit. Galen. vero et magnam in ipso, et malinam excrementorum copiam abundasse. collegit. [gap: Greek word(s)] . Sic mihi ex symptomatibus abs te relatis colligendum videtur, nimirum a magno exerementorum pestiferotum copia gigni, quaetum proluuie illa alui atra, atque picea, tum sudorib. proditur. Quomodo vero ea excrementa in corporibus incolarum cumulentur, tu qui et ipsorum vitaegenus, et aeris plagam nouisti, melius scire potes. Ad quam ante febris speciem sit aegritudo referenda, neque definire admodum arduum est. Quod enim expestilentium genere sit, neminem dubitare opinor. Cum vero neque humores neque solida cordis extreme putrescere ita cito posse constet, vt vna die iugulent: magis consentaneum est, in spiritibus eam febrim locari, in quibus si non putrescant, quemadmodum igneus calor vna die finitur, pariteriidem extreme putrefacti vna dic, atque etiam celerius necem inferunt. [note: Spirius posse putrescere.] Scio dubitatum esse, an spiritus putrescere queant. Sed anono elapso in lectione, quam de peste habuimus, a nobis demonstratum fuit, et ipsos putrescere, tam suapte natura, cum sint calidi et humidi ex sententia Aristotelis, quam ex mixtione putri dorum [gap: Greek word(s)] et pestiferam febrem facere quae saltem per similitudinem, siue subiecti communicationem diaria vocari mereatur. Modum generationis huiuscemodi febris hunc arbitror, quod facta in putridis humoribus summa prauitate, natura a copia et vitio illius stimulata, omni conatu atque per quaslibet vias expellere satagit, et ipsa expulsione vapores

multi atque putridi in cor mittuntur, qui spiritus tanquam sibi magis proportionatos nec non dispositos venenantes atque corrumpentes subinde calorem natiuum statim extingunt. Haec sunt, quae vt tibi obtem perarem, ad dissoluenda tua illa problemata mihi dicenda statui. Id modo a te vehementer peto, omnia aequo animo suscipias, Mercurialisque tui nullo tempore obliuisci studeas. Vale, Patauii nonis Ianuar. Anno 1571.

EPIST. XCIII. WENCESLAO RAPHANO MED. etc. Hieron. Mercurialis, S. D.

DE philtris amatoriis postquam adeo acriter rem tueris, ac illustribus testimoniis confirmare eniteris, et fide erga te mea, et tua omnibus spectata probitate rem indignam me facturum existimaui, si omnino inficiari rursus tentarem. [note: Philtrorum natura.] Ea propter supposita historiae tuae veritate suspicor: Cuncta huiusmodi pharmaca naturae humanae omnino aduersaria esse, hominesque dementare, et furoribus quibusdam exercere, non ob aliud, quam ob peculiarem ac mirificam quandam ipsorum facultatem. [note: Vinum perturbat specifica proprietate.] Perinde ac de vino scriptum reliquit Aristoteles 30 probl. sect. probl. 1. quod animos hominum confundere ac perturbare dicebat propria sua facultate, non autem quod calidum sit, quandoquidem piper, vt est maiori, quam vinum, vi calefaciendi donatum, sic magis statum mentis destruere deberet, cui tamen rei experientia plane refragatur. Ventriculum vero inprimis offendi, rationi valde consentaneum videtur. Quia venena toto genere naturae inimica, quam primum incalescunt, virus proprium diffundere incipiunt. Cumque primo ipsis in corpore stomachus incurrat, in quo moram trahentia calefiunt, non est mirum, si ipsum valde laedant. [note: Maleficia.] Maleficiorum ligaturas et solutiones ex phantasia agente proficisci diceret Auicenna qui hominis animum non modo in proprium verum etiam in aliena corpora vehementer agere vbique professus est: sed haec omnia probabili, non firma et certa demonstratione traduntur. Ex meis lucubrationibus variarum lectionum libri quarti, cum Alexandri Tralliani Graeca et Latina de lumbricis Epistola, nuperrime editi sunt. Tu vale, meque amare, vt ameris, perge, Patauii, 17 Cal. Iunij. Anno 1571.

EPIST. XCIV. HIERON. HEROLDT, MED. D. Ioachimo Camerario, Profess. Lipsensi S. D.

SCRIPSERAM furtiuis horis priores literas, [note: Quartanae cura.] cum mihi tuae in vigiliis na talitiis redderentur, neque eam sententiam muto. Remitto iam ad vos Generum Schlusseckfeldii, quem sic in quartana curaui intra sesquimensem, Curaui sic filium Domini Barnabis Beuer, qui quartana laborans ex Gallia, vbi cum Dn. Baumgertneri filio studuit, reuocatus fuit. Habeo adhuc alios etiam, qui si obtemperabunt, etiam breui liberabuntur. Quod ad mumiam attinet, pro communib. viis euacuandis adhiberi quidem potest; sed non sine aliis. Nam materiam morbi non educit; sed bilem euacuat leniter, et aliquo modo nutrit. Est apud nos fere nimium vsitata, nec chare venditur. Ego in debilitate virium, vbi propter imbecillitatem pituita in ventriculo, et primis venis colligitur, in hunc modum vti soleo;

[gap: sign for Rec. (recipe)] Semen. Carthami [gap: sign for Uncia] [gap: sign for 1/2] . auc vj.

Contusa et incisa ligentur in sindone, et infundatur per noctem in vini, aut iusculo gallinae [gap: sign for Uncia] iiij [gap: sign for 1/2] . Mane fiat ebullitio vna atque altera, et cum expressione colatura, in qua dissolue; Mannae Calabr. [gap: sign for Drachme] vj. Bulliant parum. colentur, et addito vitello oui, croco pauco, et si lubet, pipere, fiat iusculum, cui si plusculum sacchari adiicere volueris, nihil nocebit. Hoc medicamine si communes viae essent euacuatae, medietatem, vel tertiam partem pararem, et de quarta die in quartam, vel de tertia in tertiam, prout vires concederent, adhibitis prius fomentis circa hypochondria, darem [gap: sign for Uncia] ij. aut [gap: sign for Uncia] ij [gap: sign for 1/2] per sex aut octo horas ante paroxysmum, et ita febrem expugnarem, donec aliqua concoctio appareret. Post facta aliquali euacuatione, exploratis hypochondriis, ne aliqua tensio aut durities adesset, infunderem vel Theriacae antiquae vel pulueris Garyophyllor. [gap: sign for Drachme] j. in aquae vitae [gap: sign for Uncia] ij et per duas horas ante paroxismum his aquae vitae fecibus inungerem spinam et stomachum, et darem Theriacae illius recentioris [gap: sign for Scrupel] ij [gap: sign for 1/2] cum duplo conseruae borraginis superbibendo haultum vini, sicut scripsi, et nisi omnino calor febrilis esset magnus, admiscerem [gap: sign for Drachme] ij aquae vitae in qua vel Theriaca, vel caryophylli fuerint infusi. Hoc medicamento statim rigor sistitur primo; impulsu hostis fugit.

Sic ego procedo, post lauo, prius assumpta Theriaca. Haec diligenter, et diligentius Galeno tractat Trallianus, quem cum ratione fecutus, non fui falsus. Vellem ne rem tam diu differretis. Meticulosa cunctatio in morbis plurimum nocet. Cum bene consulueris maturato opus est. In senibus haec febris difficilis est, nisi mature occurratur. Est morbus chronicus, qui si tantum diaeta oppugnatur, et soli naturae actio tota committitur, durat per annum, vt ait Hippocrates. Si vero natura medicamentis adiuuetur, cedit citius. Ego aliquoties quartanam, DEI auxilio, quarto mense, interdum sexto, interdum etiam octauo curaui, hocque factum fuit ante annum, cum haberem AEgrotum, intem perantem valde, qui erat senex, et veniebat in periculum hydropis, sed tamen octauo mense euadebat. Illi ego plus quam decies Theriacam porrexi sensim purgando et fomentando, corpus sed absenti nihil certi praescribere licet. Praestantissimi medici praesentes sua prudentia omnia guberna, bunt et mihi, vt amici, ignoscent, qui sine dubio mecum quotidie acriter cogitant, et se defatigant, in curanda vxore, ad quod DEVS pater Domini nostri lesu Christi successum tribuat. Optamus autem ex animo, vt hic annus felicior tibi eueniat et exeat, quam prior. Vale. Norinbergae die nataili, Anno 1559.

FIAT, quod debet, si vires constant, tamen successiue, cum fomentis et aliis, alioqui vires concidunt, nec postea locus est medicamentis, praesertim si adaunt symptomata, quae vires debilitant. Quamprimum aliquo modo corpus videbitur euacuatum, occurrite vigori et calori febrili, quod fiet per Theriacam nouam. Lege quae Trallianus in fine de febre quartana dicit. Quid effecerim, aliis praedicandum relinquo. Res ipsadeclarat, sequor rationem, et methodum, et vtor expertis. Si a reliquis medicamentis abhorret, habeo medicamentum lene et delectabile, de quo dantur [gap: sign for Uncia] ij. Est decoctio de mirobal. Et Helleb. ipsius Montani. [note: Decoctum Myribalanorum et Ellebari Montani.] Sed loco seri vtor aqua borragin. Et buglossae. Post facio quinquies infusionem violarum recentium, et ita paraui syrupum, quo vsus fui centies cum laude. Loco violarum recentium possunt accipi conseruae. Doctor Meurerus nouit sine dubio illam descriptionem, est in consiliis de morbis melancholicis. Iterum vale.

EPIST. XCV. IDEM EIDEM.

QVAE de valetudine vxoris, et filiae scribis, non sine dolore legi. Hac in re si consilium meum quid prodesse poterit impertiam. Quod ad vxorem attinet, velim vt semel, aut bis vteretur Electuario vitae, cuius descriptionem mitto. Et cum sciam causam morbi praecipue esse ab obstructione mesaraicarum, propter stomachum frigidum, et epar calidiusculum, et propter venarum angustiam; velim vt post euacuationem sumeret [gap: sign for Drachme] j. aut [gap: sign for Scrupel] ij. Terebinthinae opt. bis aut semel in septimana, vel cum oblata, vel cum medulla pomi assati. Ego plane non dubito malum, si non plane tolli ac multo melius ficri posse. Descriptio autem sit talis: [note: Terebinthinae et Chalybis Gsus in obstrictionibus mesaraicarum Genarum singularis.]

[gap: sign for Rec. (recipe)] Teberinth. Cypriae [gap: sign for Uncia] [gap: sign for 1/2] .

Non reperi melius remedium. In difficilibus, et antiquis, tum mesaraicarum ve narum; tum epatis atque renum obstructionibus. Interdum solemus addere puluerem chalybis praeparati; quem an Medici Lipsenses in vsu habeant nescio. [note: Chalybis praeparatus.] Hoc scio quod Epar et splenem egregie aperiat, si Teberinthinae additur. Quod ad filiam attinet, scio ipsam laborare obstructionibus, et menses deficere, [note: Obstructio mensium.] in hacrecta soleo pro cedere. Primum omnium euacuo latas et communes vias, tali medicamento;

[gap: sign for Rec. (recipe)] Radic. Rhabarb. [gap: sign for Drachme] [gap: sign for 1/2] .

[gap: sign for Rec. (recipe)] [gap: sign for Drachme] ij. [gap: sign for 1/2] . cui add.

Misce pro haustu. Sumatur bis vel ter, prout opus fuerit, iudicatum a Medico praesente. Primis venis euacuatis per nouem dies vtatur ista infusione;

[gap: sign for Rec. (recipe)] [note: Vinum medicatum.] Herb. artemisiae m j.

CONTVSA omnia ligentur in Sindone, et infundantur in vini absinthij, [gap: sign for Libra] ij. per noctem. Quod si vino absinthij addantur radices Helenij, et rosae, eo efficacius

erit medicamentum. De tali vino bibat mane [gap: sign for Drachme] ij. aut iij. Deinde si vrinae incipiunt crassescere rursus purgetur. Sequentibus diebus, cum tempus mensium appropinquat, ad fortiora aperitiua deueniatur, inter quae est illud, quo ego liberaui duas virgines hoc anno, quarum altera Dn. vicini mei filia erat in via ad hydropem. Neque enim habuerat menses intra annum cum quadrante. Hoc autem est tale.

[gap: sign for Rec. (recipe)] Terebinth. opt. Cypr. [gap: sign for Uncia] j.

Lauetur ter decocto suprascripto. deinde semel lauetur aceto scillitico, postea admisce

Misce cum faccharo ad pixidem. De hoc medicamine septem diebus ante tempus mensium, sumat quotidie [gap: sign for Drachme] j. siue in oblata, siue in medulla pomi assati, et superhauriat haustum cicerum rubeor. cum pauco croci. Aduentantibus mensibus, vesperiet mane lauentur et fricentur pedes cum decocto artemisiae, pulegij, et huiusmodi, et si opus est fiat phlebotomia in saphenis. Ab hac cura non erit desistendum donec fluant. Possunt quidem aliquot dies interponi, quibus quiescat; sed illa erit vera ratio, et melius habebit. Subiicio tamen omnia etiam censurae D. Meureri, quem scio a mea sententia non discessurum. Vale Norinb. 20. Decemb. Anno 1557.

EPIST. XCVI. IDEM EIDEM.

IN proximis tuis literis inclusaerat schedula, qua petebas rationem curandi suffusionem Rallae absque Chirurgia. Quia vero absenti consulere difficile est, cum nesciam, an sit illa caecitas ex suffusione, an ex neruorum opticorum obstructione, nihil consulam, sed praesenti medico relinquam. sed rationem dicam, qua curaui septuagenarium senem caecum ex obstructionibus neruorum, et puerum decem annorum. [note: Curae caecitatis ex obstructione neruorum opticorum.] Septuagenarius recuperauit visum duobus mensibus; Puer vero post quartum mensem. Primo ordinaui diaetam, prohibui lacticinia, pisces, caepas, raphanos, sinapi et omnia euaporantia. Pro potu seni vinum limphatum cum aqua feniculi et Euphrasiae concessi. Puero vero feci hydromel cum passulis, semine feniculi et Euphrasiae. Postea accessi ad curam, Primo totum corpus euacuaui Cassia, atque post exhibui syrup. Des stoechade, et de betonica, cum aq. feniculi et Euphrasiae, et tandem feci infusionem Agarici. Corpore euacuato accessi ad vsum pillularum lucis, quarum exhibui [gap: sign for Scrupel] ij. formando ex bis pillulas num. iij. cum aq. feniculi et oleo feniculi. Exhibui ter a caenaper quatuor horas. Hoc facto accessi ad particularem euacuationem capitis. Mane iussi per horam masticare quinque grana Mastichis cum Zinzibere. seni, qua masticatione vti non poterat, ordinaui gargarismum, ex radice pyrethri, Agarico, Zinzibere, sem. staphysagnae. Hoc facto per dies aliquot, cum oculi viderentur humidiores obeffluxum, reuulsione sum vsus, applicans ceruici prope occiput sem. sinapi et nasturcii cum fermento. Caput ieiuno laui lixiuio mixto cumvino, in quo bullire feci betonicam, euphrasiam, rutam, maioranam, folia senae, et agaricum. Agarico sum loco smegmatis vsus. Hac lotione sum vsus alternis diebus. Et cum lotionem capitis incepi, ordinaui etiam fomentationem pro oculis a leuioribus incipiens primum feci hoc decoctum;

Hanc fomentationem decumbenti in lecto adhibui cum spongia noua, mane post masticationem, non nimis calidam per vnam horam. Post seq. Collyrio iusi

Post septem aut nouem dies ad fortiora accessi. Pro fomentatione sumsi herbas fortiores, nempe marrubium, centaureum minus, rutam, feniculum, et huiuscemodi. Collyrium etiam fortius feci, addendo aliquot guttas ol. feniculi destill. Et parum de succo anagallidis. Tandem post mensem adhuc ad fortiora ascendi,

adiiciendo prioribus herbis in fomento, cyclamen, Helleborum album. Et collyrium etiam fortius feci, addendo ad aquas succum caeparum cum melle. Nec veritus sum etiam caepas ipsas sub cinere coctas cum cum optima Theriaca mixtas, [note: Emplastrum.] pro emplastro per integram noctem apponere. Haec fuit mea methodus, qua multum profeci. Sed tamen singulis septimanis semel [gap: sign for 1/2 Drachme] . pillul. Lucis exhibui. Poros capitis apertos tenui, post pectinationem adhibui suturis istam aquam;

[gap: sign for Rec. (recipe)] Aq. vitae simpl. opt. [gap: sign for Uncia] iiij.

Fiat colatura, seruetur in vltro. Et quia magna est sympathia pedum cum capite, semper cum herbis calidis exiccantibus, vesperi et ante cibum lotionem pedum institui. Habes meam curam, quae nihil habet singulare, forte praesens Medicus meliora habere poterit, Sed ordinem hunc tamen seruabis. Devs gubernet omnia ad gloriam nominis sui. salutato Rallam. Vale.

EPIST. XCVII. D. MELCHIORI FENDIO MEDICO VVittebergensi, Hieronymus Schaller Physicus Noribergensis. S. D.

QVOD nuper literis tuis, Vir ornatissime, non respondi, in causa fuit, quod tum multis negotiis, iisque molestissimis occupatus eram. Quare si inique tulisti meum silentium rogo vt ignoscas. Iudicaui enim ea, de quibus inter nos conferendum est, sine rerum vtriusque nostrum discrimine moram posse pati. Petiisti a me prioribus tuis literis, vt tecertiorem reddam, quid in vniuersum de Theriaca quam superiori anno composuisti sentiam. Sed ne videar tibi rem ignotam commendare, ecce subscribam obiter totam eius Theriaces meae descriptionem, vt tu quoque inde certo constituere possis, quid boni ex eius vsu sperandum sit: tum etiam quam prope ad veterem illam Galeni accedat. Est autem descriptio haec:

Amarici, id est, maioranae tenuifoliae [gap: sign for Drachme] ij [gap: sign for 1/2] .

Macis loco Malobatri teste Auicena [gap: sign for Scrupel] ij. [gap: sign for Granum] v.

Rhabarbari loco pontici, Crocian. [gap: sign for Drachme] j [gap: sign for 1/2] .

Sic quoque trochisci scillini iuxta Galeni mentem magna cum diligentia sunt praeparati.

Trochisci viperini omissi sunt, in quorum locum non suaserim, vt accipiantur absurdi illi pastilli dicti Trochisci loco trochiscorum de Tiro, a Venetianis Medicis olim substituti. Praeterea mihi penitus persuasi neque id sine ratione, imo cum autoritate Galeni, Antidotum hanc si ex rebus efficacibus debita praeparetur, etiam absque carne viperae omnia posse, quae ab antiquis ei attribuuntur, hoc solum dempto, quod in morsibus viperarum non tantum auxilij praebeat. Sequitur tota compositio, sicut a me est confecta.

[gap: sign for Rec. (recipe)] [note: Theriacae Schalleri.] Troch. Scillinorum [gap: sign for Drachme] xxiiij.

Olei charyophyll. Quod locum Balsami ad summum obtinet, incaliditatis tame, temperamento longe excedit balsamum. an. [gap: sign for Drachme] vj.

[note: Semen petroselins syluestris.] Sem. petrosilini, non Macedonici, sed apud nos in locis syuestribus prouenit, semen est exiguum, sed insignibus praeditum qualitatibus, sicut mihi ex dissolutione partium eius patet.

Dictamni Cretici veri, folium habentis acre, lanugine prorsus obductum. Schoenanthi.

Resinae laricis, loco terebinthi. Nam tametsi resina terebinthina in promptu fuerit: ita tamen vetustate exoluerat, quod iam cjuodammodo sicca apparebat, resolutis scilicet aqueis et aereis partibus.

Sem. Nasturtij loco Thlaspios. Nam hactenus non vidi herbam quae Thlaspi per omnia responderet.

[note: Hypocystidis succus.] Succi hypocystid. In hoc succo vt verum fatear, satis et dubij et difficultatis est. Macis, loco Malabathi.

[note: Terra sigillaeta falsa.] Boli armenae, summo ingenio ablutae et praeparatae, loco terrae illius sigillatae et albae, et subcitrinae, quae hodie mera impostura sunt. Nam cum bolus Armena a Galeno ita extollatur, et nos eius vires insignes indies experiamur, cur ergo illani non sumerem potius, quam incertum illud lutum?

Chalanti torrefacti, iuxta Gal. mentem, sic vt colorare antidotum possit. Accepi autem chalcantum loco chalcitheos illius fossilis, cuius venae, quod mihi constet, nullibi hodie extant, [note: Chalcanthi et Chalcitidis differetta.] ipsis tamen viribus non differt chalcanthum a chalcide, nisi 5 maioris et minoris discrimine, tum etiam ratione puritatis, et impuritatis.

Obamomum, et semen balsami, quibus semper carere cogimur, adauxi pondus acori aromatici.

Vini Cretici q. s. scilicet circiter [gap: sign for Libra] . xv. f secundum doctrinam Galeni commixtio.

[note: Opium.] Veteres ratione carnis viperinae et opij in theriaca aetates maxime obseruarunt. Nos solummodo opium obseruare conuenit, [note: Ol. carijophila. accelerat fermentationem.] quod vbi crudum, vt ita loquar, et grauem odorem remiserit, statim incipio vti hac mea theriaca. Accelerat enim fermentationem ipsum oleum garyophillorum, ac stupefacientem opij qualitatem propediem reprimit sua intensa caliditate, et astrictione, et vi aromatica. Quare ab eius vsu non abstineas, hoc tamen inprimis obseruato, nequis ipsam bene purgato corpore sumat. Potenter enim dissoluit humores. Sic enim cum laude indies ilia apud meos vtor, quod iam cogar nouam moliri compositionem, quae in multos annos sufficiat. [note: Oleum Caryophyllorum loco balsami.] Porro non abs re me fecisse aestimes, quod oleum caryophyllorum loco balsami antidoto imposuerim. Video enim in thenacis Arabum basin obtinere garyophyllos, vt quibus proculdubio prospecta fuit vehemens, insignis, et nobilis ipsorum natura, quae superare, excepto cinnamomo, omnia reliqua aromata facile videntur. Hoc oleum etiam praetat vulneribus, vt illorum dolorem, si mox indatur, statim sedet, et absque inflanimatione ad cicatricem perducat. sordida mundat vlcera, fluxiones, et virus sistit adeo, quod nihil supra. Soleo quoque eovti feliciter in quartana febri, in chronica debilitate ventriculi, in Diarrhoea, et eiusmodi morbis, in quibus calefacere, a stringere, et roborare conuenit. Vltra guttulas duas aut tres raro exhibeo in vino. Non innatat, sicut reliqua olea solent, liquoribus modo concutiatur, sed fundum petit, in modum lachrymae balsami, ac subsidit. Tu eius specimen a me accipito beneuolo animo, et vtitor cum discretione. De Muccharo rosarum, vter melius confecturus sit certabimus ad futurum semestre, DEO concedente. Interim felicissime cum coniuge honestissima

vale, et omnes amitos diligentissime saluta. Norinbergae. Martij die 24. Anno Christi 1538.

EPIST, XCVIII. HIERONYMVS DONZELINVS Medicinae Doctor, Iohanni Cratoni Medico Caesareo, S. D.

[note: Chymicorum in chronicis Gsus.] DE chymicis tecum sentio, nec ego illisvtor, nisi in chronicis quibusdam, de quibus meam sententiam intelliges breui, cum leges libellum quendam a me nuper editum contra quendam Empiricum chymicum, qui librum edidit, cui titulum fecit. Il flagello di Medici rationali, Italica ista sunt. Ego alieno nomine ita illum tractaui, vt illum suae audaciae poenituerit. Accipies cum Trincauellicis. Illic chymica exagito, ac mirum quantus inter nos sit consensus de his rebus, de quibus tamen nihil vnquam contulimus. Ego mira parari scio a spagiricis, at vsum eorum minime tutum puto. [note: Gleum Chalcanthi absque igne.] Tuvero non credis chalcanti oleum sine igne parari posse; sed acciperationem, qua ego paratum vidi; Teratur vitriolum subtilissime, illi superfundatur acetum aliquoties destillatum et exiccetur, tum siccum in loco subterraneo ponatur in vase decliui, prodibit oleum. Hoc spagiricus a me doctus parauit, et ego vidi. Non est quidem res tam valida, atque illud quod igne elicitur; sed tamen chalcanti oleum est, et vires aliquas habet, alterius tamen comparatione tenues. Sed accipe aliud spagiricum miraculum; Teratur sulphur subtiliter, superfundatur illi oleum Tartari, [note: Sulphur praeparatum.] decoquatur donec albescat, tum coletur super aquam frigidam, in fundo residebit sulphur, quod extractum soli exponatur, et siccetur. Hoc tuto intra corpus exhiberi potest ad multa vtilissimum; in hydrope: Idem si ponatur in loco humido subterraneo, oleum sulphuris reddet. Ego aliquando libros oranes Paracelsi apud me habui; sed cum ex eorum lectione nihil proficerem, pro aliis permutaui, nec in mea Bibliotheca tales libros haerere volui, qui nihil docerent. [note: Andernacus Chymiae studiosus.] Ac puto, si quid dignum vnquam abeo dictum aut scriptum est, id ab Andernaco in suos libros fuisse translatum cum censura, licet saepe ipse etiam censendus sit. Cum his literis accipies tres vncias optimi ladani. Siquid aliud cupis, mone, ac statim me habebis paratissimum. [note: Ladanum.] Marinellus dicit, se vti ladano per ossumpto, exigua quantitate ad ventriculi robur. Nam plane Melancholicus est, ac nemini cedit [gap: Greek word(s)] . Theriaca autem se tuetur, qua vtitur, tam quam pane, is te amanter salutat. Scribit Zuingerus se triginta tomos sui Theatri emissurum. [note: Theriaca.] Interim de Hippocrate nihil. Sed Sylburgius affirmat Parisiis quendam bene doctum totum Hippocratem elaborare, cui ego meas emendationes graeci exemplaris communicaui. Interim etiam Mediolani alter Medicus eruditissimus idem molitur. Vale. Venetiis 10. Martij, Anno Millesimo, quingentesimo, octuagesimoquinto.

EPIST. XCIX. IOHANNES CRATO A Kraftheym, etc. N. N. S. D.

SVPERIORIBVS proximis diebus mentionem fecisti de quatuor elementis ex chelidonia arte chimistica extrahedis. Respondi tunc me nescire in quam partem chelidoniae vocabulum sit accipiendum. Nam et de herba, et metallica operatione chimistas vsurpare. [note: Quae sintea quatuor ita appellata et decantata a Chemicis chelidontae elementa.] De herba cum dictum intelligerem, non potui in temporis angustia meas cogitationes explicare. Eas igitur nunc hoc scripto expono. Dum mense Maio chelidonia floret, sub plenilunium in locis aridis tota herba nouem librarum pondo colligitur, et huic libra vna salis torrefacti apponitur, atque in vitrum distillatorium capax coniicitur, [note: Aqua.] et per quindecim dies in fimo sepelitur dum putrescat. Deinceps vltro alembicus imponitur, atque luto communitur, et primo in balneo destillatur herba cum radicibus. Quod per hanc destillationem extrahitur a Chimistis aqua appellatur. [note: Aer.] Idem deinceps vitrum cum herba cinerib. imponitur et liquor, qui destillando exprimitur, aer dicitur. [note: Ignis.] Tertio idem vitrum arenae, aucto tamen igne, imponitur, et liquor crocei coloris, qui exit, ignis nominatur. [note: Terra.] Quod in fundo vitri vel ampullae remanet, terram esse nemo ignorat. Haec de quatuor elementis chimistae gloriosi, et tanquam de secreto loquuntur multis ignoto. Asseruat autem quemlibet liquorem seorsim, et, ne quid expiret, cauent. [note: Et quas Gires primi celebrent.] Primiliquoris seu elementi aquei vsus ex istimatur, quod intra corpus sumptus omnes humores corruptos et perniciosos corrigat et educat. Praecordia autem maxime adiuuet, et pulmones ab humorum infarctu liberet. Ac si pulmo in aliqua parte sit laesus, subitantiam pulmonis sanet. 2. Vulnera ab omni corruptione conseruet. 3. In omnibus aegritudinibus, si per nouem dies ex aqua buglossae matutine bibatur,

eas vires naturae addat, vt morbum superet. 4. Quotidianum vsum sanum validumque corpus conseruare. Atque haec de primo elemento isti homines, qui ex fumo aurum captant, et sumos vendunt, praedicant. Pulmonibus hanc aquam conferre fateor. [note: Vires elementi secundi.] Alterum liquorem aerem dicunt. Eum vsque adeo sanguinem augere censent, vt nisi quis velmaritus sit, vel crebro sanguinem mittat, ex plenitudine periculum sentiat. Nunquam feci periculum, neque facere velim. Experiatur qui volet. Addunt haec, ne debilitari quidem eos, qui isto liquore vtuntur. 3. Expurgare melancholiam, et omnem humorem superfluum. 4. In perpetua iuuentute et vigore homines conseruare, atque formae bonum stabile reddere. O rem pretio dignam. 5. Neruis robur addere, et venarum sanguinem ab omni vitio liberare. 6. Suffusiones et oculorum vitia non modo corrigere, verum plane tollere, si per vnum mensem liquor ille singulis diebus oculo imponatur. Itaque et caecis visum restituere, si se in loco ab omni ventorum flatu et aeris iniuria libero, contineant.

Prodesse viaui hanc herbam omnes, qui de re herbaria scripserunt, docent, et hirundines visum ex hac herba recipere testantur. Iraque recte hunc liquorem oculis instillari posse existimo. [note: Vires tertij.] Tertius liquor, seu elementum ignis, vt isti loquuntur, ad ista omnia, de quibus iam antea dictum est, conferre existimant. Addunt autem hoc in paralysi linguae, et vsu sermonis amisso conferre, ac iam anima deficientes spiritum recipere, si cum aliqua cordiali aqua, vel cinnamomi aqua ori iniiciatur. Spiritus ex haustos restituere. Senectutis incommoda, si ex vino quotidie sumatur, non modo tollere, verum e senibus iuuenes reddere. Simili modo exhibitum pesse infectis praestantissimum remedium esse. Habes arcana chimistica, et his plura si scire desideras, libenter et liberaliter ea communicaturus sum. Vale. Anno 1580. die 26 Februarij.

EPIST. C. IO. CRATO A KRAFTHEIM, etc. N. N. S. D.

[note: Pro praeseruatione, senes in primis non pur gandos esse: sed leniendam iis esse aluum.] QVAESITVM fuit, Rectum ne esse videatur, hominem in declinante aetate constitutum, sanum vt nunc, occupationibus grauibus distentum, inconiugio atque victum non saris temperantem, quotannis praecautionis causa medicamentis scammoneatis, et electiue, vt loquuntur, ducentibus purgare. Ad hanc quaestionem responsum, primum cacochymiam indicare vacuationem per medicamenta, atque eam quae cum plenitudine coniuncta sit, vt morbum factum, certis in diciis videatur. Certa indicia imminentis morbi non indicari in hoc corpore. Ergo me in ista aetate electiue purgantium medicamentorum, videlicet quae ex scammonea, turbith, colocynthide componuntur, vsum, non posse probare. Secundo in declinante aetare absumi per se humidum radicale, et calorem innatum debilitari. Vtrumque vero adhibitis fortissimis medicamentis non frustra metui. Medicamenta enim ista valide sic care, et cum humores malos educunt, simul natiuum, cui calor insidet, affligere. Deinde cum sint calida, suo calore, qui minime est tem peratus (solo enim temperato calore innatus calor fouetur) natiuo calori vim afferre. Tertio,

in cruditatibus et vsu veneris, nulla ratione indicari purgantia medicamenta. De crudis enim nullum esse dubium quin coctionem indicent: venus vero cum spiritus exhauriat, et caput ac ventriculum inprimis afficiat, quo pacto simile nocens similiter nocenti, iuxta regulam adhibemus? Quarto, Regula generali nos vti, in praecautione adhibenda medicamenta [gap: Greek word(s)] . Quid autem in catapotiis aureis et cochiis non maximum, si purgandi intentionem respicias? Quinto, Medicamenta electiue (vt loquuntur Medici) ducentia, non solum noxia esse ventriculo, quod calorem praeter naturam excitent, verum etiam malignam qualitatem, qua vinosi humores attrahantur, inducant Itaque paulo post tales purgationes ventriculum prauis humoribus repleri. Sexto, rectam victus rationem, secundum Hippocratis sententiam tutissimam esse medicinam. Ad haec quid respondeatur. Primum ait, se non ex euentu, qui opinione prosperior fuit, neque ex authoritate, quae Achillis sit, sed natura rei et methodo contrarium velle ostedere Neque initio de temperamen to corporis vult constituere, cum ante annos prope triginta ego luculeter de eo scripserim. Promittit deinceps sibi victoriam, si modo adhuc medicinam Hippocratis et Galeni profiteat. [note: Febris eplemera.] Deinde de curatione febris ephemerae agit, et plenitudine, cuius index fuerit catarrhus, se adductum, vt catapotia aurea atque cochis exhiberet. Reprehendit cunctationem medieorum, et de sua animositate loquitur, atque de curatione methodica catarrhi agit. Haec nobis consideranda. Nihil propemodum

ad rem Medicum illum dicere apparet, et me nimis inclementer tractat, cum in illius facta nunquam in quisiuerim, nec inquirere voluerim. Mirificam autem suae artis medicae scientiam prodit. Toris viginti octo annis (tot enim sunt, cum ego Heinzelio consilium illud scripsi) temperamentum non mutari, cui obsecro verisimile videtur? Itaque cum ex rei natura et methodo voluerit sua demonstrare, certe fundamentum quasi hoc ponendum erat. Egregia vero illa consideratio naturae rei materiam biliosam in vniuerso corpore commotam ex animi quadam perturbatione isto modo causam febris ephemerae statuere, vt expurganda etiam videatur. Nunquam ab Hippocratis et Galeni doctrina discessi, nec discessurus sum, ephemerarum vero febrium ab ira et commotione animi ortarum, spirituum immodicam calefactionem, non humorum esse ab illis didici. Hoc etiam noui, cum vacuatio humorum, non fiat absque motu, (non enim nunc dico quod Galenus affirmat, medicamenta omnia purgantia calida) et motus humores ac spiritus calefaciat, ih ephemera febri purgationem non indicari. Methodicam ne igitur et rationalem curationem, an euentum prosperiorem sua opinione hic Medicus commemoret, doctorum Medicorum esto iudicium. [note: Catarrhus.] Ad catarrhi curam quod attinet. videamus ipsius analysin. Catarrhus est symptoma, recte. Morbi, symptomatu causae. est autem morbus intemperies frigida atque humida cerebri cum materia. Materia ob multitudinem non potest concoqui, ergo euacuanda. Nemo qui prima rationalis Medicinae principia didicit, haec negabit, sed Medico illud probandum fuerat, fuisse et multam materiam, vt non potuerit a natura euinci, et ne grauius mal um afferret, periculi indicia proferre. Nam nisi hoc probet, stat etiam nunc, materiam fuisse concoquendam, et eo ducendam, quo natura vergeret. Non enim vere turget pituita, cum sit humor frigidus. Peccatum igitur esse in methodum resolutiuam apparet. Videat autem, quam ex natura rei agat, cum validam naturam et locum affectum validius medicamentum requirere affirmat. Valida enim natura et virtus expulsiua fortis etiam debiliori medicamento adiuuari potest, et naturae morbotum Medici. Deinde locus affectus purgationem non indicat: Nisi forte medicamenta ad partem affectam proficisci hic Medicus opinatur. Est autem haec purgatio reuulsionis species, qua materia catarrhi a capite trahitur, et reuellere nos posse, (respicientes [gap: Greek word(s)] ) non expectata coctione scimus, et beneficio Dei, priusquam Medicus ille Medicum libellum attigit, didicimus. Nihil igitur de sua au dacia commemorabile narrat. Neque regulam, concocta medicari oportet, etc. euertit. Nec de sua confidentia tam gloriose loqui debebat, cum peruulgatum sit, magnae Medicinae partem audacia constare, siue cunctadum sit, siue accelerandum, semper naturam et rationem ducem sequor, et tam mihi potentia medicamenta, et eorum vsus rectus, quam huic Medico nota sunt. In acutis morbis nullus vnquam me cunctari vidit, nec in chronicis cessator fui, plures fortasse aegros, quam hic Medicus aspexit, beneficio Dei sanitati restitui. Cum D. Achille non est mihi negotium. Ne hunc igitur admisceat. Numquam hic Medicus curationes meas, (quod sciam) inspexit. D. Achilles ante triginta annos apud aegros mihi additus fuit, si quid is habet, quod reprehendat, proferat. Multa vsu artis interea didici. Neque tamen (vt falso ille putat) ad empiricos plane mecontuli. De coctione materiae biliosae et tenuis nimis longum essetagere, neque instituto nostro conueniens. Quod ad stimulum medicamentorum, vt vocant, attinet, non videndum quid quis dicat, sed qua ratione dicat, existimo. Agimus de vacuatione quae praecautionis causa adhibetur. De ea ego hoc affirmo, cum eam requirimus necesse esse, vt de morbo quem formidamus, et eius causis constituamus, deinde posse de medicamento recte agi, cum indicatio, quae collatio nocentis et conferentis est, methodice actioni praelucere debeat. Caeterum quod huic Medico, exhibito purgante medicamento perinde est, siue per superiora, siue perinferiora purget, in Asclepiadisvel Erisistrati schola didicit, et nouum se Hippocratis interpretem facit, cum, FACILE ferunt, illi hoc videtur, si tribus horis post assumptum medicamentum aeger vomar, et in deliquium animi incidat. In Analysi etiam sua ostendit materiam pituitosam, deinde huius oblitus biliosa vomitu reiecta scribit. Accedit deinceps ad secundam rationem, et me non primum obseruasse ast, medicamenta purgantia senibus obesse. Nunquam hoc mihi cogitare in mentem venit. Colligi etiam plura exerementa in senibus calore debilitato, quam in iuuenibus scimus. [note: Num in senibus potior prae seruatio in diaeta et exercitiis quam medicinis electine purgantibus.] De eo autem quaeritur, sintne ad [gap: Greek word(s)] conuenientiora, recta victus ratio et exercitia tempestiua, quam medicamenta electiue, vt loquimur, et cochiis atque aureis pillulis, quae scammoneam,

colocynthidem, turbith accipiunt, purgantia, cumbeneficio DEI nobis meliora et tutiora sint ostensa. In isto totius negotij cardo vertitur, concedere quidem nobis Medicus videtur, verum ne errasse videatur, statim ad ingenium redit, et illud affert, in hoc casu, vt loquitur, excrementa vltra tempus (sua illa verba propono) retenta, plus victus rationem incommodasse, quam profuisse. Suntista prorsus paradoxa. Nam ex victus ratione recta vllum esse incommodum insania esse dicere. Naturam autem (id quod et constitutum) validam, et viis (vt loquitur Medicus) aptis vltra tempus excrementa coaceruata retinere, et permittere vt calorem strangulent, quam recte dicatur, Medici docti iudicent. Pueriliter autem ineptit, cum medicamenta [gap: Greek word(s)] dici, me docet. Sciui hoc fortasse prius, quam ille literas didicit. Et hoc ago, hoc vrgeo, vt eam corporis constitutionem, quae postulet vt quotannis talibus electiue purgantibus medicamentis, qualia sunt colocynthis, turbith, scammonea, vti D. Heinzelius debeat, demonstret, et hoc recte atque cum vera ratione fieri ostendat. Hic illi ad primam, secundam, tertiam, et quartam rationem a me allatam respondendum erit. Ad quintam meam rationem hoc adfert. A purgantibus plures congeri humores: absolute verum non est, sed cum sex rebus non naturalibus magis delinquitur, qua ratione, qua humanitate ista dicautur, aequi et iniqui iudicent. Non ago simpliciter de purgatione, sed de purgatione per ea medicamenta, quae commemorata sunt, loquor. Ea dico ventriculum qualitate quadam trahendi humores imbuere, ita vt paulo post, non minus humorum ad se attrahat, quam medicamento ipso praesente attractum fuit. Hoc vt affirmem, tam Graecorum, quam Arabum authoritate adducor. Veras et firmas rationes, quas et Galenus et Montanus euidenter monstrant, habeo, et expertentia hoc edoctus sum. Neque tamen [gap: Greek word(s)] et simpliciter haec medicamenta reiicio, sed in loco, et cum meliora ad manum non habemus, laudo. Commendare vero glandes frugibus repertis inscitia est. Non iam agimus de neglectu sex rerum non naturalium, de quo a Galeno nostro ita monemur: Qui rectam victus rationem tenere nequeunt, iis optimam medicinam praescribere superuacaneum esse. Quod vero addit Medicus de refrigeratione caloris, si ex accidente hoc intelligit, largior illi: si simpliciter, physica principia eum ignorare existimo. Ac improprie diritur, cruditatum prouentum augeri a medicamento. Neque declaratur quid sit illud, vrgens malum quo posthabito sit purgandum. Profecto si doctrinae Hippocriticae et Galeni studiosus esset, et ex fontibus potius, quam lacunis Medicinam hausisset, aliter sentriret, et de re Medica scriberet. Postremam rationem Hippocraticam inuictam [gap: Greek word(s)] probat. Meum vero exemplum quod amico proposueram, qui in ista haeresi iuuenis fuerim, vt non putarem me a morbis tutum, nisi crebris medicamentis purgantibus vterer, improbat. Quam ignarus vero sit aulicorum morum apparet. Totis iam quatuordecim annis alieno modo mihi viuendum fuit, edendum, laborandum, fomnus capiendus, non quando natura et voluntas hoc postulauit, sed cum dominis visum fuerit, vbi igitur exacta illa mea diaeta? Ait me non catarrhis laborasse, cum nihil non mali ab illis sim passus. Viribus corporis denique D. Heinzelium superare. Quid? vel malis oculis vsus est, vel me Medicus nunquam vidit. Roborantia deinceps medicamenta quae suo calore paulatim materiam absumere possint, vel calorem natiuum fouere, velit, nolit, admittit. iis vero vti quid negotia, quid vita ciuilis impedit? Concludit ad extremum, non in controuersiam se illud vocare, quod in controuersia maxime est, videlicet, an in illa vita, in tali aetate. [gap: Greek word(s)] recte quotannis medicamenta ista, quae nominata sunt, et D. Achilles (id quod nunc primo rescisco) saepe vsurpauit, D. Heinzelius ad annuas purgationes ad hibere debeat, an vero mitiora et benigniora illis praeferenda. Nam de epicrasi hic agere ineptum esset, cum de praecautione sani vt nunc agatur. Neque catarrhi (de quo nihil prius sciui) materiam nunc reuellimus, neque temperiem cerebri curamus. Nihil etiam de medicamentosa victus ratione (quod sciam) actum est. Nisi forte (quod non memini) potum medicamen tosum, id est, vinum cum carduo benedictovel betonica praescripsi. Exquisitam vero victus rationem, quae omni reprehensione vacaret, plane non attigi. Quid igitur de lana caprina? Si medicus me hoc mihi sumere putat, vt ex praescripto meo praesentes Medici aegrum curent, et posthabitis suis medicamentis, quae recta ac conuenientia videntur, nostris vti debeant, magna me iniuria afficit, et de menimis inconsiderate iudicat. Non addam plura. Moram tibi vir praestantissime gessi. Cum Medico vero, qui tam doctum seputat, vt Cratonem contemnere possit, ne verbulum quidem comutaturum

me amplius profiteor. Subiicio autem ista non tuo, sed omnium Medicorum rationalem medicinam amantium et intelligentium iudicio, et me tua causa, non Medici, haec scripsisse affirmo. Sic igitur concludo, hominem temperantem ista aetate, ista constitutione corporis, qua tu es, ex medicamentis quae cruditates in corporibus collectas paulatim absumunt, calorem innatum roborant, recta victus ratione et exercitiis conuenientibus adhibitis, plus adiumenti, quam ex purgantibus medicamentis capere. Qui vero rectam victus rationem tenerenolunt, iis optimam medicinam (vt Galenus noster ait) praescribere superuacaneum esse. Bene vale, et me ama.

EPIST. CI. IO. HENRICO HERVVART PAtritio Augustano, Io. Crato a Kraftheim, etc. S. D.

APVD Xenophontem est, Hippiam quendam Eleum, post longi temporis ob seruationes, Athenas esse reuersum vt doctrinam Socratis iterum cognosceret. Qui cum animaduerteret, eadem Socratem docere, quae multos iam ante annos ex eo audiuerat, admiratus primum virum, de cuius doctrina et sapientia tanta esset omnium opinio, veterem cantilenam canere. Eo deinde processit audaciae, vt Socratem, qui Apollinis etiam oraculo sapientiae laude excellebat, contemneret, neque hoc clam ferret, sed dictis quoque lacesseret. Huic vero respondit Socrates: O Hippia inquiens: [gap: Greek word(s)] . id est, imo non tantum eadem dico, atque eadem forma sermonis vtor, sed eadem etiam perpetuo meis auditoribus inculco. Siquidem non nocet bis atque ter id dicere quod recte dicitur et discentibus vtile est: ac potius laudi ducendum de rebus veris et vtilibus eadem saepe multumque sermonem vsurpare, et certa explicandi ratione perspicua planaque facere. Tales vero Hippias etiam nunc reperiri vbique non est dubium, qui cum inciduntin haec scripta, et praesertim in consultationibus a Montano dicta [gap: Greek word(s)] tationibus a Montano dicta [gap: Greek word(s)] illam, [note: Montani defensio.] et quasi vniformem docendi rationem respuunt, et nos qui ista edimus et tanquam vtilia cum studiosis rei Medicae communicamus, suauiter derident. Hos autem vt [gap: Greek word(s)] , id est, contemptores vsitatarum, et absurdarum opinionum seruos missos faciamus, et interim mirificis scriptis, quibus veterum doctrina conuellitur, et nescio quae nouae substructiones ab eis fiunt, quae rixis et gladiatoriis libellis, in quibus non multum firmitatis est, fulciunt: eos delectari patiamur, praesertim cum isti Hippiae soli sibi sapere, et medicinae artem tenere videantur. Praeter hos vero duo sunt eorum quibus Montanica non placent, medicorum genera: quorum vnum quod videtur sibi Attica eloquentia praeditum, nec tamen est, ista ridet quasi barbara verba. Alterum in maxima rerum omnium inscitia contemnit atque respuit, et fortunam atque experientiam suam iactitat. His animi mei sensus est explicadus, vt optimi quique pietatem meam atque obseruantiam erga praeceptorem meum Io. B. Montanum perspiciant, et tyrones in studio Medico aduersus peruersa iudicia praemuniantur. Acipse quidem in ea sum sententia, vt cum cogitationes mentis oratione explicandae sint, atque rerum animo perceptarum verba sint indices ortationis, genus perspicuum, elegans et proprium magnopere probem, et magnum ornamentum ac adiumentum in docendo statuam. Sed cum ius consuetudinis praeualeat, cum temporibus iniquis hoc saepe excludatur, et quasi auditorio seruiendum sit, ac [gap: Greek word(s)] dicenda, non puto merito in reprehensionem eos cadere, qui potius ita dicere malunt, vt intelligantur, quam vel elegantia affectata res obscurare, vel in verborum sollicita conquisitione eas amittere. Fuisse autem summam [note: Montani lans.] vim ingenij in Montano, et singularem eloquentiam, sciunt omnes, qui eum nouerunt, et erat in vtraque lingua, elegantoribusque literis ita versatus, vt si quid vellet, spledide et ornate dicere posset: id quod ex scriptis eiuis, quae iuuenis composuit, manifestum est: sed cum ad docendam artem medicam stipendio Illustrissimi Senatus Veneti amplissimo conductus esset, more scholae dicere, quam eloquentiam ostentate maluit. Vtebatur autem oratione perspicua, plana, ac auditoribus accomodata, et vere Socraticum tenebat, vt [gap: Greek word(s)] diceret, id quod in methodica et vera doctrina fieri oporter, et plane necesse est. Nam non lundendum opinionibus, neque conquisitas et male detortas authorum sententias auditoribus [note: Requisitae praecepta Medici.] obtrudendas esse putabat: sed id quod Galenus monet ostendendum illis praecipue censebat, omne praeceptum medicum debere esse [gap: Greek word(s)] . Ac cum interdum cogitationes suas, vel propter temporis angustiam, vel strepitu auditorum commotus, satis perspicue explicare non posset, expoliuit eas altera lectione, et tandem

tertia saepe [gap: Greek word(s)] proposuit, et quid tenendum esset, monuit. Id si quidam animaduertissent, qui Montanica edunt, vel lectiones integras et distinctas (id quod nuper in 2. Fen 1. Canonis Auicennae fecit Franc. Degalottus Regiens.) dedissent, atque ita Montanus, vt ostendi, suam defensionem afferret ipse, vel omissis tot superuacaneis repetitionibus iustam [gap: Greek word(s)] Montanicorum edidissent, in quibus si quid esset vitij, authori editionis non excellentissimo Montano adscribendum fuisset. Vt enim de me dicam, si quis ista, quae de methodo therapeutica a me sunt edita, in qua hoc vnum studui ostendere, primum esse debere in actione, quod in inuentione vltimum est, reprehendat, fateor, si quis forte responsionem requirat, eam illi a me deberi. Cumque sint quidam qui [gap: Greek word(s)] ista vocent, et quasi ingenioli nostri [gap: Greek word(s)] putent, iis hoc respondeo, numquam mihi fuisse propositum commentarios de iis, quae a Galeno et Montano copiosissime sunt explicata, edere; sed saltem indicatione quasdam, meque sic existimare, methodicos libelos ne debere quidem vagari longius, nec quae ab aliis scripta sunt, fuse repetere. Verum, vt Galenus noster monet, significatione quadam parua ostendere ea, et in memoriam reuocare. Sed mittamus nunc ista, et ad institutum reuertamur. Mihi quidem nullum est dubium, quin Excellentiss. Montanus, si videret libellos plerosque, qui eius nomine circumferuntur, in quibus [gap: Greek word(s)] plurima conspiciuntur pro suis non esset habiturus, id quod de collatione istorum librorum, cum iis quae sciente et approbante Excellentiss. Montano a Luca Stenglin Medico Augustano, primum quidem Patauij, deinde in Germania, opera et studio Casparis Peuceri viri doctissimi, mihique amicissimi edita sunt, facile intelligi poterit. Verum non nunc censoris iudicium de aliorum laboribus mihi sumam, nec vllius voluntatem improbabo, aut operam reprehendam, vel praeconium aliquod istarum consultationum, quas nunc in publicum damus, faciam. Illud rei medicae studiosos monebo, vt Montanum tanquam optimum et praestantissimum methodi artificem et praestantissimum methodi artificem et doctorem ament et magnifaciant, nec eorum clamoribus qu fortunam et experientiam iactitant, se commoueri patiantur, quo minus artem methodice discant, et omnino alia via atque ratione se artifices fieri non posse arbitrentur. Ars enim sola curat, siue sciens hac, siue insciens vtatur: et saepe quemadmodum Hippocrates inquit, euenit, vt qui medicis etiam non sunt vsi, dum aegrotauerunt, facientes aliquid vel non facientes, conualuerunt: nec tamen alia requam arte seruati sunt. Quae enim profuerunt illis, siue inedia, siue quies, ob rectum vsum profuerunt; quae nocuerunt, proterea nocuerunt, quod male adhibita sunt. Haec artis esse non casus manifestum est: si quis autem forte accepta fortunae referat, cum illo nequaquam odiose pugnabo, siquidem, vt HIppocrates ait, qui male curantru, incidunt in infortunium, qui bene, bona fortuna vtuntur. Frequenter namque hoc euenire imperitis et audacibus videmus, vt praeter opinionem artevtantur, et natura adiuuante feliciter curent, DEO (vt in Teutonico prouerbio est) tutante humanam stultitiam. Etsi vero non solum credulitate imperitae multitudinis abutuntur; verum etiam apud magnos viros opinio veritati vim affert: tamen doctorum alia est sententia, quae dum libere profertur, Dij boni, quam non tantum mediciisti, qui cum Thessalo atque Olympico [gap: Greek word(s)] , vt Galenus inquit, euecti videntur, verum etiam horum quam eruditorum recta et libebera iudicia ferre possunt. Hoc autem siue moribus hominum, et quod vt prouerbio dicitur ( [gap: Greek word(s)] ) homines imperiti facilius imperitos beneuolentia complectantur; siue medicis ipsis, qui contra veterum praescriptum mancipiorum potius modo, quam medicorum, qui vt Galenus monet aegris, [gap: Greek word(s)] [note: Ars an fortunae anteferenda?] esse debebant, artem exercere malunt, sit imputandum, non libet inquirere. illud explicemus, sitne arti fortuna anteferenda, ac potius an sine arte aliquis fortunae locus in medicina tribuendus, et quid de experientia tyronibus tenedum, vt et contra impostores sint muniti, et non sequantur eorum temerariam audaciam, qui praematura ostentatione scientiae tument, et quicquid collibuit, vel exiguo tempore sese futuros somniant. Fortunam dominari in rebus multi omnibus aetatibus senserunt; et etiamnum quidam Graeci senarij votum vsurpant, [gap: Greek word(s)] . [note: Fortuna quid.] Sed quid sit illud, quo hominum actiones fortunantur, et a qua causa procedat, varie est controuersum. [note: 1.] Alij enim statuerunt esse [gap: Greek word(s)] quiddam [note: 2.] plane incommode: alij fortunam ad DEVM monstrantem felices occasiones, gubernantem actiones et exitus, recte atque praeclare retulerunt. Nihil enim fortunatum sine DEO, vt in tragoedia dicitur:

[gap: Greek word(s)] . estque hoc certissimum, sanationem et naturae conseruationem diuinae benignitatis munus esse, et a DEO gubernari. Id cum ita sit, proculdubio ij soli, qui DEVM recte inuocant, fortunati erunt, cum iis tantum adsit DEVS. Verum his et manus admouenda est, ac discenda sunt necessaria recto ordine, et illud quod pietati et iustitiae conuenit sequendum. Quam quisquis didicit artem eam exerceat. Qui enim sibi vel sumunt, vel somniant fortunam, sine arte vsuque rerum et vel inanes titulos, vel applausum vulgi satis esse putant, hos profecto et conscientia recta, et DEVS ipse deseret. Sunt [note: 3.] et qui inclinationibus fortunatos effectus asscribunt, et quandam vim in temperamentis e constitutione coelesti ortam effectricem felicium medicationum arbitrentur. Etsi autem illi non prorsus incommode sentiant, et coeli vis, in qua singulari DEI prouidentia quiddam admirandum et humanae intelligentiae inexplicabile est, multum [note: 4.] foelicitati ingeniorum et actiionum conferat: tamen doctrina vim promouet insitam, et verum est illud Graecorum [gap: Greek word(s)] . Ac qui sine arte freti coeli clementia medicationes exercent et se non modo paucis annis, verum mensibus summos factos esse somniant, horum audaciam infeliciter cadare necesse est: sunt vero isti malis gubernatoribus, vt HIppocr. ait, similes, quorum errores in tranquillitate non facile derehenduntur, sed cum tempestates insurgunt eorum inscitia atque temeritas manifeste conspicitur, siquidem eiusmodi medici cum homines curant, nihil graue patientes, aut morbos, qui hominibus familiares sunt, facile suos errores tegunt. Vbi vero magnus, grauis et periculosus morbus fuerit, tum et illorum delicta et artem manifeste demonstrant [gap: Greek word(s)] atque ipsa exitia hominum. Quare etiamsi magna pars hominum ferantur opinionibus, tamen praestantissimae artis studiosis illud Hippocr. vtraque manu [note: Artifici non curanda fortuna.] tenendum: Qui medicam artem recte nouit, minime fortunam respicit, et cum hac et sine hac recte facit. Constans enim et firma est medicina, et doctrinae optime constitutae minime fortuna egere videntur. Sic et medicamenta non expectant sane fortunae motum in medendo. Ita enim magis ea quae non sunt medicamenta, cum fortuna adhibita prodessent. Sed patiamur sane cum Hippocr. rem sic se habere, vt hi soli fortunate facere videantur, qui [note: Fortuna vti est recte facere] sciunt, et contra infortunate, qui ignorant. Fortuna enim vti est recte facere. Hoc vero hi, qui sciunt, faciunt, non vti fortuna, neque assequi hoc, quod velis, est id facere, minimeque recte, quod nescis, Inscius vero atque indoctus, quomodo quaeso fortunate aliquid ad finem perducet? siquidem etiamsi aliquo progrediatur, laudabili tamen successu carebit. Qui enim recta ratione in agendo non vtitur, nec fortunate quidem aliquid consequi poterit, cum multa recte facienda, minime faciat. Atque ex his, quae de sententia Hippocr. cuius authoritas tanquam parentis apud studiosos rei medicae summa esse debet, retuli, constare arbitror, nec fortunam arti anteferendam esse, nec in medicatione locum, nisi [note: Soli artifices fortunati.] arti coniuncta, sit, habere et solos artifices fortunatos esse. Qui igitur curationes suas felices esse. Qui igitur curationes suas [note: Medici vere felices.] felices esse volunt, ij tamen sequantur necesse est, et successus a DEO petant, secundum sapientissimi Siracidae praeceptum, qui in curatione valetudinis precationem [note: Quid experientiae tribuendum.] cum medicatione coniungendam monet. Sed iam nunc quid experientiae tribuendum, et quem locum in medicina habere debeat consideremus. Tres sectas fuisse Medicorum Galenus tradit, et ostendit firmis ac perspicuis rationibus, cur neglectis methodicis atque empiricis rationalis [note: Methodici.] sit sequenda. Methodici breui temporis spacio se summos in arte esse, et alios quoque efficere posse sex adeo mensibus iactitabant: eratque horum persuasio impudenssimilis nostrorum quorundam, qui cum vix discipuli facti sunt, doctrinae artem inuadunt (Non enim res atque opiniones hominum, sed tempus atque homines mutantur.) Habebant autem quaedam praecepta communia, quae [gap: Greek word(s)] id est, communitates, appellabant, d efluxu atque astrico, iis in omnium affectionum curatione locum esse arbitrabantur. Docebant enim relaxata corpora astringenda, idque [gap: Greek word(s)] appellabant: aut relaxandum, fluidumque reddendum, quod densum, nimiumque obstrictum esset, idque [gap: Greek word(s)] vocabant. Denique interdum his coniunctim vtendum, et astrictionem et relaxationem commiscendam. Hasque tres vias in omni curatione compendiosas recta causarum notitia tanquam inutili ad curationem (more peruerso et inepto) re iecta sequebantur. Atque cum nimis compendiosam artem superbe et insolenter facere vellent, totam destruebant. Hos vero refutat Galenus copiose quem cognoscere artis medicae studiosos decet. Empirici [note: Empirici.] ab experientia dicti ideo sunt, quia hac sola artem niti et constare arbitrabantur. Est autem experientia eorum, quae

saepe et eodem modo visasunt, obseratio, atque memoria, atque hinc et [gap: Greek word(s)] [note: Noua empitica secta.] empirici dicti sunt. Noua vero empiricorum secta a veterumlaude multum discessit, et qui nunc empirici nominantur, atque se dici volunt, tantum hinc ab sunt, vt ne hoc nomine quidem digni, sed impostorum et nebulonum videantur. Etsi enim illi non minus quam methodici impudenter se iactitabant, et vt Galeunus in quit, duriores labidius erant, ita vt ab illis omnes bonae rationes subiectae, resilirent: tamen eorum, qui nunc se experientiae titulis in Rebuspub. venditant, quique in rerum omnium inscitia, secreta atque perpaucis explorata se scire praedicant, audacia atque temeritas, praesertim si aetas et vulgi imperitia eis patrocinium atque suffragium serat, longe intolerabilior est, vt nihil de profligatis hominibus Iudaeis et similibus, quod magistatus haud scio quam recte fert, dicam. Porro veteres empirici nonistis imposturis et populari aura sibi suam experientiam conflabant. Verum tres vias, vt Galenus de sententia Teutae refert, perueniendi ad [gap: Greek word(s)] esse tradebant, videlicet [gap: Greek word(s)] , id est, propria inspectionem seu obseruationem: Historiam, id est, rerum circa eadem saepius probatarum et obseruatarum narrationem, et [gap: Greek word(s)] , id est, de re simili ad similem conuenientem transitum. Sed recitare ac refutare sectarum opiniones non est nostri instituti. Caeterum cum ipse Galenus experientiam alterum crus esse dicat, quo sit insistendum, si quis recto pede medicam artem ingredi velit, eosque hallucinari dicat, qui vel sola experientia, vel ratione tantum nituntur, cumque non solum non reprehendat experientiam, sed se empiricae doctrinae ita studiosum fuisse fateatur, vt eam profiteri nondubitet: [note: Experientia rationalis.] magnum decus et ornamentum coniunctam doctrinae atque rationi experientiam adferre statuo, et eos approbatione dignos iudico qui maximarum rerum vsum et experientia praediti sunt, quique nonvmbras rerum, verum ipsas res penitus cognoscere, et periculum in aliis facere student, quod corporibus humanis ex vsu sit. Ea vero, quae sine arte et doctrina est, cum Hippocrate [gap: Greek word(s)] et perniciosam, ac cum Galeno nihil a vulgi imperitia distare, et periculosam esse, nisi recte tractetur, statuo. Nullo autem alio modo recte tractari potest, quam arte adhibita, quae non tantum sensui manifesta, itidem vt experientia: verum rerum causas, sine quarum cognitione nihil scimus, inuestigat. Causae vero cum [gap: Greek word(s)] dicantur, sola ratione cognoscuntur, nihilque est aliud medicatio quam remediorum, quae causis symptomatum aduersantur, praeeunte viamque monstrante indicatione, applicatio. Hicque nequaquam satis est scire, quid iuuet, sed cur et quando, quisque sit rectus et tempestius vsus, idque sola indicatio praestat. Est enim indicatio, vt Galenus definit, [note: Indicatio quid.] [gap: Greek word(s)] . id est, comprehensio aduniens cum re indicante innans, vna cum nocente simul comprehendens, sine obseruatione aut ratione. Percepta enim eius natura per causas quod nos mouet ad agendum, simul etiam in mentem venit, sine obseruatione et ratiocinatione quid sit agendum, quidve fugiendum. Atque haec mentis comprehensio, quae totam actionem medici gubernat, [gap: Greek word(s)] dicitur. Hanc solam tennent artifices, qui res cognoscunt, vt sunt; nonqui compendia medicorum, aut experientiam imperitorum sequuntur. Hanc qui non tenet, neque hac tanquam duce vtitur, vel se non esse medicum, vel magno suo et aegrotantium malo artem, quam ignorat, exercere fateatur. Cum vero hac via perueniendum ad artem, a quibusdam prolixis disputationibus obruta, multa etiam barbarie obscurata sit, atque excellentissimus Montanus eam ostendere, ac planam et perspicuam doctrina sua reddere, et in curationibus ac consultationibus quasi manu ad eam ducere discipulos suos studuerit, volui ego diutionos conatus Viri excellentissimi, et ad docendam et illustrandam medicinam nati, studiosis haec quoque exempla proponere, non quod sciam, ea, quae ipse saepe non praemeditatus interdum animo ab aliis curis parum vacuo dixit, quaeque alij aliter scripserunt, magnopere nominis et existimationis laudem praestantissimi Viri et Praeceptoris mihi charissimi augere atque amplificare posse, verum quod existimem recte edi, quae aliquibus, vel potius multis, futura sunt vtilia. Ea autem qualiacunque sint, cum iis etiam aliquis noster extiterit labor, nonnullam etiam nostra non modica diligentia, Amplissime D. Ioan. Henric. Hervvarte, volui tibi dedicata, et inscripta a me publice apparere, vt tuae erga me beneficentiae, et meritorum summorum, et grati mei animi, ac obseruantiae et studij extaret testimonium perpetuum. Bene vale. Vratislauiae 25 Octobr. Anno 1557.

EPIST. CII. CLARISSIMO VIRO, DOMINO Quirino Schlaher, Nimcae Domino, Iohan. Crato a Kraftheim, etc. S. D.

[note: Votum Platonicum pax et somnus.] PLATONEM duo a DEO Opt. Max. precatum fuisse legimus, [gap: Greek word(s)] : pacem inter homines, et laboribus ac curis confecto somnum. Quid enim in rebus humanis pace et tranquillitate melius? Quid in aduersis ad mentis et corporis virium recreationem optabilius et suauis somno? in meis vero infinitis molestiis quas hoc biennio [gap: Greek word(s)] sustineo, saepe mihi salutare hoc votum in mentem venit, semperque cordi fuit, et nunc quoque est Homeri illud, [gap: Greek word(s)] . Sed vicit fatum, et seculi meseria, ac vtrinque res cecidit, cognouerunt tamen optimi quoque, me quantumuis non sim [gap: Greek word(s)] habere, et ad accipiendum et ad deponendas offensiones animum mollem, et hanc naturae mollitiem secundum Cicer. bonitatis esse. Verum [gap: Greek word(s)] vt refertur apud Plat. de Simonidis sententia: etiamsi quida se tales esse inepte fingant, atque somnient, et mirifice atque iniuriose de aliorum ingeniis et factis iudicent. Haec autem viderit DEVS, qui profecto videt, atque placidos euentus concedet. Tu quidem optimus potes esse testis, qui curam et angorem mei animi sermone tuo leuasti, et dolorem es amantissime consolats, tuumque verissimum testimonium atque animi, mei conscientia mihi plures sunt quam [gap: Greek word(s)] sermones. Ac notus quoque est optime animi mei sensus Viro opt. et doct. et mihi multis veris de causis amicissimo Ioach. Camerario, qui sapientissimis subiectionibus et monitis me iuuit, et studiorum meorum socium Ioachimum Filium hac superiori aestate esse voluit, vt facilius animum abducerem a molestiis et in mostris libris rectaque conscientia acquiscere possem. Is vero cum de nostris chartis sibi ea collegisset, quae [gap: Greek word(s)] scire aequum est, petebat a me, vt curationes quasdam Montani praeceptoris mei in ordinem certum redigerem et perpolirem, seque libenter descripturum [note: Centuria curationum Mon tanicarum.] affirmabat. Quod cum facere institussem, scrip sit magna assiduitate, et non valde multis diebus Centuriam Curationum Montanicarum confecimus. Ego vero et Ioachimum saepe admonui, vt valetudinis suae non satis firmae retionem haberet, et interdum tibi cum solicitudine quadam studium et diligentiam eius praedicaui. Ea re, quae tua est humanitas, non solum propter parentem, cuius ingenium excellens, eruditio et sapientia praecipuum est aetatis nostrae ornamentum, verum etiam propter ingenium et modestiam Ioach. F. amantiss. es complexus, tuaeque beneuolentiae es dedisti indicia quae nos perpetuo grati animi et beneficae ac prolixae naturae tuae admonere poterunt. Apud me quidem quoad vixero nulla vnquam obliuio tuorum erga me meritorum memoriam extinguet, et pro Ioachimo spondere possum. Nam is nuper discedens diligenter a me petiit vt postremae suaerum descriptionum parti [gap: Greek word(s)] ad tuam humanitatem proponerem, quia facile homini amicissimo potui promittere, ac te quidem hoc officium in optimam partem accepturum, pro certo statuo, etsi quasi de alieno largiri videar. Sunt enim haec magna ex parte collecta ab opt. iuuene Hier. schreibero Norico, et mihi partim a Io. Pontano medico eximio communicata, partim opera Hulderici VVaiblingeri Augustani, quam cum summa fide mihi tum in hac re, tum aliis multis dedit, quaque me ad perpetuae gratiae debitionem viro integerrimo obstrictum esse fateor, consecutus sum ab iis, qui inuide tenebant, et etiamnum quantum possunt, Montanica premunt. Perpolitionem autem nostram esse si non gloriose, vere certe dicere possumus Nam primum cum ab aliis, quae mihi ad manum erant, deinde cum iis, quae eximius artis medicae D. Io. Sprembergius collega meus dicente ista in xenodochio excellentiss. Montano excerpit, contuli, ac dictiones quasdam incommodas ita immutaui, [note: Prouerbia Montans.] vt sensus maneret interger. Saepe cum Montanus significare vellet, caput curationis hoc esse, vel illud praecipue in curatione spectandum, vtebatur sacrae scripturae sententia, Ex hoc, inquiens, pendet Lex et Prophetae. Ac possem talia multa recitare, quibus quidam mirifice Montanica deformant. Vnum hoc retuli, vt calumniandi ansam praeciderem. [note: Crat. de peste liber Germanicuns.] Si quis vero me forte roget, qua fronte sententiam Montani de febre pestilentiali proferam, cum ea aduersetur meae, quam in libello Teutonico posui, huic respondebo, protulisse me optimo et simplici animo meam, nec vllum me iudicium interposuisse, nec Montani a qua mea, vt ostendam, non admodum abhorret, vnquam improbasse. Sed libellum quidem meum GErmanicum non tueor, neque moleste laturus sum, si quis eum mecum consentiente iudicio non valde probet. Nam in hac egestate patrij sermonis interdum vocula LVIS vtor in mentione causae et morbi, vnde quidam existimarunt em res ipsas miscere et poetas imitari, qui fingunt e pixide Pandorae omnes generis morbos euolasse, et nunc

quoque in aere circumferri ac hominibus malam valetudinem, et mortem adferre. [note: Pestis non certi morbi nomen.] Scio ego pestis appellationem non esse certi morbi nomen, vt Galenus 3. Epid. com. 3. indicat, et multis morbis, qui contagiosi sunt, et plurimos interimunt, conuenire. Ac nota mihi est morborum communium distinctio, quae est apud Galen. com 1. De victus ratione in acutis: cum in [gap: Greek word(s)] , id est, vernaculos, [gap: Greek word(s)] , quos Paulus [gap: Greek word(s)] vocat, et [gap: Greek word(s)] distinguit: et [gap: Greek word(s)] quidem definit epidemiam contagiosam et perniciosam; ac discrimen ponit inter febres pestilentes [gap: Greek word(s)] , id est, sparsim priuatimque homines inuadentes, quas et priuatas vocat, et vere pestilentes. Id et videre est apud Hippocrat. 3. lib. de praecog. ex puls. 4. vbi Galenus de pestilenti febre agens inquit: [gap: Greek word(s)] . id est, sciendum quidem est, fieri interdum has ipsas febres sine peste, quemadmodum haec de eis scripserunt omnes praestantiores medici et eas pestilentes vocant. Et Galenus subiicit: istarum naturam exposui latuis in differentiis febrium. Facit autem hoc in 1. libro, cap. 4. pro virili, ostenditque in harum febrium curatione [gap: Greek word(s)] fuisse putredinem, seu vt interpretes reddiderunt, fuisse earum summam, putrefectionem. Vnde quidam patrocinium sibi sui gradus putredini sumpserunt. Verum illud quod bis in vna pagina [gap: Greek word(s)] , id est, praepotentis causae meminit, et ibidem inquit, [gap: Greek word(s)] . id est, in aere contineri pestilentiae semina, non explicant.

Quin Galenus ipse hanc disputationem sic concludit, [gap: Greek word(s)] . id est, sed haec quodammodo proprie spectant ad methodum curatiuam, in nqua non dubitandum quin plenius de his simus dicturi. Ego vero illud in therapeutica methodo non reperio. Ad finem quidem libri decimi, cum [note: Colliquaetio proprium sym ptoma febris pestilentis.] [gap: Greek word(s)] , id est, colliquantium febrium ( [gap: Greek word(s)] autem, id est, colliquationem proprium symptoma febris pestilentis 3. Epid. statuit) mentionem facit, affirmare video, se de pestilentibus febribus [note: Nullibi Galenus febrem pestilentem tractat] alio loco dicturum. Id vero vbi fiat, haud scio. Nam quae exponit in ncommen. Epid. in quibus Hippocratem nullum librum d efebribus pestilentialibus scripsisse ait; nec contagionis naturam, nec venenatae qualitatis, cuius ille meminit, satis explicant. Quid multis? possem plurima loca adducere ex Galeno, e quibus manifestum est, eum disputationem de febri pestilentiali in medio reliquisse, nisi et de his hoc satis esset perspicuum, et ab aliis declaratum scirem. Itaque ante decem annos coepi solicite cogitare, qui in tanta opinionum varietate tenendum esset, et cum mediocri studio adolescens in rerum coelestium studio vesatus essem, et animaduertissem praestantes artifices causam pestilentis constitutionis ad causas coelestes referre, attente quaedam de his in Galeno et aliis obseruabam, et videbam veteres etiam ad venenatam qualitatem aeream, quam Graeci [gap: Greek word(s)] , Latini occultam vocant, confugisse. Ego vero toto animo manifeste requirebam, ac [note: Montani opinio de feb. pest.] primum quidem dem praeceptoris mei Montani sententia accurate cogitabam. Haec erat eiusmodi. Putredinem eo vsque procedere in pestilentialibus, vt ad venenatam qualitatem proueniat, et proprium characterismum pestilentialis esse putredinem in cordis substantia vel contentis. Hancque putredinis formam seu gradum disseminari contagione, et alia magis, alia minus, prout corpora hominum disposita essent affici. Porro putredinem illam causam esse contagionis, quia contria formae hominis et plane venenata esset, ita vt materiam quoque immuter; et contraria sit tota substantia hominis vitae [note: Contagium Montani.] eiusque fonti.

Contagium autem definiebat affectum traseuntem de substantia in substantiam, eamque destruentem mediate per conuenientiam materiae, e t contrarietatem formae interueniente alteratione caloris indebite concoquentis humidum: statuebat putredinem causam contagionis, et hunc modum corruptionis esse dicebat, vt in febre pestilenti cum materia putrescerent humores cordis. In febre sine materia vel incalesceret substantia cordis propter putredinem et quasi pestilentem hecticam fieri, vel putresceret ipsum cor, et tum quidem statim homines extingui, vt docet Galenus, inquiens: Quod medicamentum excogitabis ad putredinem quae cor occupauit? Atque hanc esse Montani [note: Discrepantia Crationis a Montano in peste et contagio.] sententiam testantur eius lectiones in artem curatiuam ad Glauconem de febre pestilentiali et de contagione in 2. 1. Auicen. a qua quantum mea discrepet, videamus. Primum hoc tenebam, Aristotelem putredinem dicere corruptionem in substantia eam quae primae generationi opponatur.

Galenum vero non illam extremam corruptionem, sed eam quae morbum inferre potest, ponere. Cum igitur Montanus grandum putredinis seu formam putredinalem, vt illius verbis vtar, causam febris pestilentialis constitueret, sciremque naturam rei, adeoque nomen in positione atque cognitione causae consistere, sane multum de ea cogitaui.

Videbam in qualibet putredine humidi abundantiam poni tanquam materiale, et calidum non proportionatum tanquam agens et efficiens, nec quomodo haec morbum pestiferum inducere atque contagionis [note: Fraecaestorius.] vim afferre possent, perspiciebam. Fracastorius quidem vir summi ingenii, contagionis principium agens (vt illius verbis vtar) in seminaria putredinis referebat, ac inde profundam ac largam putredinem fieri affirmabat. Etsi vero, vt ante ostendi, sententiae de seminariis, authorem habeat Galen. 1. de differ. febrium 4. tamen Montanus haec occulta et quasi inexplicablia reiiciebat, et ostendebat se non de qualibet putredine, verum de ea, quae sit talis et tanta, vt deueniat ad qualitatem venenosam; qualem Galenus descripsit 6 de loc. affect. quae vt ipse Montanus lectione 33. in 2. Auicen. inquit, tota substantia et essentia homini contrariatur, in hac disputatione loqui. Haec vero cum mihi dextre atque distincte [note: Fernelius.] explicaret Fernelius vir diuini ingenij et excellentiss. eruditionis, eius sententiam tanquam veram, rectam, et explicantem doctrinam veterum et Montani illustrantem, sum secutus: et sic post varias cogitationes statuebam, pestilentiales febres alias esse cum lue, alias sine lue. Quae [note: Publicae feb.] cum lue sunt, quasdam esse vniuersales, hoc est, quae serpant contagione in omnes mundi partes, habere causas coelestes vniuersales, quae efficiunt, vt aer qualitatem venenatam recipiat, et rursus hanc multi homines hauriant. Praesertim autem illi, quibus propter easdem causas coelestes inest [note: Prinatae.] symbolum. Quasdam particulares, quae certa loca affligant, atque easdem habere alias coelestes causas, vt Saturni vel Martis diametrum in illis signis, quae familiari quadam [gap: Greek word(s)] locis dominantur, aut lolius Saturni positum in Dodecatemorio, cui loca subiecta sunt, quas augent deliquia Solis et Lunae, et [gap: Greek word(s)] : alias venenatam aeri qualitatem commmunicari propter halitus, qui vel ex terra vt ex cadauerum putrefactione insigni, vel sordium atque excrementorum halitu maligno, aut aquarum stagnantium putredine venenata oriuntur. Ab hoc autem veneno aereo, seu aeri misto, vel a coelestibus causis simpliciter orto, vel a putrido et venenoso halitu affici corpora tam pura quam impura, sicut a scabie et lippitudine, vt Galenus inquit, et hanc luem tanquam bestiam ciuitates deuastare, vt idem Galenus in lib. de Theriaca ad Pisonem affirmat, verum non eodem modo. Nam pura corpora nisi propter coelestes causas ad suscipiendum sint disposita maxime lui seu veneno, quod disseminatur contagione, resistunt, impura minus. Denique in corporibus puris febrem pestilentem inducant, quae propter causam, id est, venenatam qualitatem morbus totius substantiae dicitur. In impuris, hoc est, cacochymia vel plethora laborantibus ad febrem pestilentem ortam a venenata qualitate propter eundem accendere putridam febrem, et in curatione tam ad luem, quae venenum, quam ad putredinem respiciendum est, vt ostendam: licet vero certorum locorum sint hae gebres, tamen difeminari contagione, cum vel venenum aereum ventorum vi propellitur, vel per vestes aut merces etiam animalia quaedam locis nulla infectione laborantibus importatur. Febres vero pestilentiales sine lue, neque coelestes causas habere, neque valde contagiosas, neque venenatae qualitatis, sed tantum insignis putredinis corferientis participes esse statuimus.

Causas autem horum putredinem ortam in corpore vel ob prauitatem humorum, vel propter cibos corruptos, vel aeris constitutionem putridam affirmamus. Quo vero haec propius ad eam formam putredinis, quae ex venenati aeris inspiratione est, accedit, eo etiam istae fegres contagiosae magis magisque perniciosae efficiuntur: et vehementius sese efferunt, atque mortalitatis publicae causa sunt. Ac ego quidem hoc sexennio, quo hîc Vratislauiae fui, sine peste huiusmodi febres priuatas quotannis fere sub autumnum vidi, et curaui; ac saepe cum plurimi essent in vnis aedibus, vnum tantum laborantem, reliquis faluis animaduerti, nec contagione malum serpere longius, imo sana et mediocriter pura corpora plane non affici, ac pro causarum et dispositionum corporum varietate, illorum vim frangi et attolli. Hanc sententiam de febre pestilente esse vram ex rei natura, signis euidantibus et ipsa curatione perspicua demonstrabimus, et vt confido aequis iudiciis, et animis non praeoccupatis opinnionibus probabimus. Nam

quid hic vel ille sentiat non refert: siquidem vt Montanus dicebat. Nec Hippocr. nec Galeno in arte credendum est, quia dixerunt, sed quia bonas ac firmas rationes dictorum habent, et turpissimum est, vt a Graecis dicitur [gap: Greek word(s)] , id est, opinionibus seruire, et ex authoritate rerum veritatem metiri. Natura rei ex causis dependet. Ostendimus autem ausam febris pestilentiis cum lue, venenatam qualitatem aeream coelo ortam esse, quae non quia calida, frigida, humida vel sicca est, sed tota substantia cor laedit, et spiritus deuasat alias, alias humores corrumpit, alias totam eius substantiam inficit et depascit. Corruptio autem ea, quae fit hausto veneno isto aereo longe vulgaris putredinis conditionem superat, id quod accidentia propria et curatio indicat: et propterea formalia et materialia huius febris, quae ipsam constituunt, multo plus quam reliquarum febrium tam putridarum quam hecticarum malitiae habent Ac vt haec plana et perspicua fiant, primum de remota causa nulam litem meam faciam, praesertim cum, vt Aristot. inquit, de coelestibus paucas hebeamus [gap: Greek word(s)] . Illud autem patiantur me, qui mediocriter in his studiis sum versatus, sic sentire. Cum nulla causarum sine patientis aptitudine agere [note: Causae coelestes syderum vires.] possit, vt Galen. inquit, [gap: Greek word(s)] , id est, aptitudinem corporum causas coelestes habere, etsi non omnibus obuiae atque conspicuae sint, et sidera in aere aliud etiam, quam calorem et frigus lumine motuque, quam calorem et frigus lumine motuque suo inducere, nec parum [gap: Greek word(s)] coelestes ad constitutionem corporum conferre. Ac res et histotiae testantur, fuiesse pestilentias graues, quas nulla admodum temporum mutatio, et manifesta aeris qualitas praecessit: immo interdum hyeme eas incepisse, quae aestate desinerent; et contra immaniter saeuiisse, etiam si in calida et humida constitutione grauiorem esse, et calida atque humida corpora, quae laxiores meatus habent ad suscipiedum venenum, et putredinem potiora, libenter fateamur. Eam vero putredinem, quae in corporibus preadispositis hausto veneno aereo inducitur, vt longe perniciosiorem vulgari esse, et aeris qualitatem non putridam simpliciter sed venenosam statuamus, contagionis ratio requirit. Est enim contagium affectus destructiuus substantiae, vt Montanus ait, cui putredo non possit subuenire, nisi sit talis et tanta, vt perueniat ad venenatam qualitatem certae formae. Dico certae formae, quia alioqui aer simpliciter venenatus omnibus viuentibus noxius esset. Ratione autem formae fit, vt alias homines, alias boues, alias haec vel illa loca afficiat, eaque sine vlla dubitatione coelestes causas habet, etsi nobis sint inexploratae. Porro dicere venenum aereum, tota substantia vitae eiusque fonti infestum, et morbum ipsum totius substantiae morbum appellare, ac discrimen ponere inter pestilentes veras et [gap: Greek word(s)] , id est, quae tantum sunt a veneno aereo, et putridas, etsi fere perpetuo coniungantur, propter corporum purorum paucitatem, quid obsecro incommodi habet? An quaeso in contra Galenum, vel alterum Galenum Montanum est? Imo hoc modo sentire, est illustrare totam disputationem de contagione, quam si veteres perspicue proposuissent, minus fortasse nunc esset aberrationis. Affirmare autem solam putredinem causam febris pestilentialis, profecto non est declarare, cur et quomodo sint contagiosae. Fateamur igitur suam veterum, suam posterorum esse gloriam: atque illos fuisse itidem, vt nos, homines, nec supra captum humanum esse, quaedam ignorare. Quin Galeni haec est sententia â proprietate substantiae non qualitatum intemperie fieri febres pestilentes cum lib. 2. de natura h. 4. inquit, De pestilenti exhalatione [gap: Greek word(s)] . id est, quae proprietate aliqua corpora lue inficit. Atque eodem inloco manifeste dicit, communium morborum imperfectam curationem scriptam ab Hippocrate. et distinguit inter febres pestilentes, quae a causa, proprietate substantiae agente, quam nos venenatam dicimus laedunt, et a causa qualitate sola afficiente excitantur. Atque haec eo recenseo, ne quis rem nouam nos amplecti, aut quae [gap: Greek word(s)] in mentem venisset, putet Nec ego de nominibus pugno, quin Platonis sententiam, quam refert Galenus, teneo, non esse habendam de nominibus curam, quibus tantarum rerum inuestigatio proponitur. Rem igitur ipsam pripius aspiciamus. Cum vis veneni, quam [gap: Greek word(s)] appellant, corpus ingressa est, totum id momento corpus ingressa est, totum id momento temporis immutat, idque vt Galenus 3. Epid. non copia sed tota substantia seu genere oppugnat. Oppressus itaque a veneno calor secundum Galen. 9. de simplic. Med. non vehemens est pulsus, paruus propter eandem causam, velox ob necessitatem. vrinae interdum sanis similes. Certe si sola putredo in substantia cordis vel contentis esset, et ad quidem summa, calor in tanto cordis incendio vehementior quam in causo reperiretur et tanta suborta putredine

vix fieri posset, quin aliqua eius indicia in vrinis conspicerentur, sicut certe sunt plane confusae, et iumentorum similes [note: Vrenae febris putridae.] vrinae, cum haustum venenum in corporibus putridanfebrem inducit. Illud quod paulo ante dixi, me libenter concedere fateor, in corporibus plethora vel cacochymia laborantibus a venenato aere affectis non solum febrem, quae a veneno est, et morbus totius substantiae dicitur, et comites, bubones et carbunculos habet, sed etiam foedam putridam febrem excitari, cum haec veneni huius vis sit, vt primum cor et vitales omnes partes laedat, et infringat: deinde humores quoque inquinet, et labefactet.

[note: Signa febris publicae a contagio et priuatae.] Verum vt haec conspectiora sint iam signa persequamur: In febre pestilenti sine putredine, quae oritur, cum venenum aereum inspiratione pulmones et cor subit, calor nec mordetur, nec vehemens est: circa praecordia vero anxietas, animi deliquia crebra, vel syncope, pulsus paruus, vrinae interdum tales, vt sanis sint similes, vomitiones etiam crebrae et difficiles saepe adsunt, iactationes corporis, inquietudo, et vigiliae, et tanta sine sensu doloris prostratio virium, vt priusquam febris putrda consequatur, hominem e vita tollere queat. Haec autem hominem e vita tollere queat. Haec autem signa omnia ad venenum non ad putredinem referenda, tum de iis, quae antea diximus, tum quae deinceps dicturi sumus, perspicuum erit. Porro hanc febrem siue [gap: Greek word(s)] pestilentem siue hecticam quis nominet, mea nihil refert, modo is mihi suam de putredine spirituum et substantiae cordis in viuo animante sententiam declaret, nec me damnet, si ego febrem cum lue sine putredine appellem, vel nomine generis in appellatione speciei vtar, et pestilentiam dicam. Febris vero pestilentis exitiosae, atque publicae, et cum his putridae coniunctate signa sunt bubones, et carbunculi seu pustulae, item [gap: Greek word(s)] , id est. colliquatio, dolor, et grauitas capitis, sitis vehemens et appententia prostrata, ininterioribus calor vehemens, exterioribus vero frigus, foetorem halitus vrina turbida, alui interdum mprofluuies, interdum astrictio. Denique incorporibus, quae hac extinguuntur, signa veneno infectis (vt Dioscorides ea recenset) communia atque familiaria conspicimus. Atque hae febres putridae cum sine peste sint, quas Galenus 3. Epid. vocat [gap: Greek word(s)] , id est, febres pestilentes proprie siue priuatim corripientes homines absque peste habent eadem fere symptomata: sed omnia mitiora, nisi prauitas humorum collectorum in corpore ad malignitatem earum accedat. Non parum etiam malitiam earum adiuuant aeris constitutiones australes, turbidae atque pluuiosae, aestatis feruor et halitus e terra emissi veneno affines: cumque haec accedunt, animantia interdum lues prius quam homines afficit, et insectorum atque animalium ex putredine ortorum copia praeter modum conspicitur: sed ista omnia explicare non est nostri instituti, et volente DEO.

[note: Cura.] Nunc de tertio, videlicet de curatione dicamus, quam morborum naturam declarare, aperte Hippocrates noster docet, inquiens: Indicat autem curatio, siue vero hanc siue praeseruationem, quae [gap: Greek word(s)] procedit, spectes manifestum erit, remedia, quibus vtimur in praeseruatione atque curatione pestilentium febrium, etiam alexipharmaca veneno aereo tota substantia non manifestis tantum qualitatibus contraria.

Id vero venenum, vt ego existimo, Galenus praepotentem causam vocat: Montanus putredinem, quae ad venenosam qualitatem peruenit. Hippocrates autem diuinum quiddam: Auicenna substatiam extraneam complexioni spiritus contrariam aeri permistam appellat. Ac Hippocrates inquit, [gap: Greek word(s)] . id est, naturalia remedia non tollunt luem pestilentis morbi. Galenus vero 6. Epid. com. 6. [gap: Greek word(s)] (it enim causam febris pestilentis vocat) medicationem per alexipharmaca tradit, et manifeste inquit noxam per totam substantiam corporibus aduenire, et medicamenta [gap: Greek word(s)] illi aduersari. Denique possem hoc omnium medicamentorum exemplis manifestum fecere, sed vnum saltem afferam. [note: Elect. e nucib.] Est electuarium quo e nucibus vocant vbique in pestilentialibus constitutionibus vsitatissimum: et nonne Galenus in libro de bonitate et vitio succorum, inquit: Qui venenorum compositionem tractarunt, nonnulli harum omnium alexiteriu esse affirmant, si quis caricas cum nucibus vna et rutam assumat. viderit nunc aequus lector, quantum a doctrina Galeni et Montani absim. Nam illud quidem non dico, nec vnquam dicturus sum, iuuamenta simplicium qualitatum medicamentorum nihili facienda, et putredinis nullam habendam rationem, aut ea quae ad inhibendam putredinem a medicis doctis exsiccando, et refrigerando atque aliis modis

fiunt, superuacanea esse, cum sciam praesertim in pestilentialibus constitutionibus, multos cacochymia, non paucos plethora laborare, atque his sanguinis missionem, illis purgationem necessarias esse. Venenum vero solam antidotum requirere, nec ad hoc tollendum, putredinemque ab eo inductam remouendam solam exiccationem conferre, summa cum asseueratione profiteor. Sed de curatione atque hac tota disputatione, quae de putredine, contagione et pestilentibus morbis et febribus est, meam sententiam perspicue explicatam edam. Hanc vero significationem propter quasdam meas cogitationes et aliorum subiectiones non potui differre, cum Montanica de febribus in publicum darem, quae vt tu optime, mi D. Quirine, et si qui forte haeclegent alii in bonam partem recipiant, vel melioribus opellas ingenioli nostri ipsi obscurent oro. Certe candidi lectores perspicient, me non temere ponere discrimen inter febres pestilentiales a veneno aerco, et a sola putredine ortas, et naturam rei, signa certa atque ipsam curationem, quae fit per alexipharmaca, me vrgere, vt causam venenatam qualitatem aeream appellem, et putredinem quae hanc sequitur, longe vulgaris putredinis conditionem sua malignitate superare, statuam. Tibi quidem haec tenuia atque exilia grata acceptaque futura pro summatua humanitate et singulari erga me animo certo scio, et vt perpetuo atque omni hoc modo maiore cultu et honore tuas praeclaras virtutes et merita erga me prosequar, et grati animi memoriam declarem, et coniunctionem amicitiae nostrae in aliqua etiam felicitatis meae parte collocasse me testatum faciam, omnes ingenii neruos et industriae intendam. Christus te cum tuis beneualentem conseruet. Vratis. 25. Oct. 1557.

EPIST. CIII. ANDREAE DVDITHIO AB HOrekonniza, etc. Iohan. Crato S. D.

[note: Pestis remedia fallacia.] ADVERSVS pestem multa, quae pro certissimis habentur, fallacia sunt. [note: Camphora, ambra, et boletus ceruinus exvellunt.] Camphoram excellere omnia remedia, et vsum Ambrae atque fungi illius, quem boletum ceruinum appellant, re comperi. Nam Diaphoretica in hoc morbo maxina me prosunt. [note: Experimenta in quartana parum Galent. Persicorum nuclei.] Ad quartanam, cum sit longus morbus parum valent remedia experientia cognita. Auenzoar summus inter Medicos Arabes vsum nucleorum persicorum laudat. Et quidam Practicus Antonius Guainerus decoctum raparum. [note: Raparum decoctum.] Ego vtrumque remedium magno successu multis exhibui. Sed scis morbum habere sua tempora, et cum natura ante coctionem non curet, quid nos spei in istis remediis collocabimus? [note: Remedium ad morsum serpentum. Sanguis anatis.] Ad morsum serpentum ab aliis obseruata annotaui. Ego quod sciam nullum exhibui; Diuus Ferdinandus praedicabat sanguinem anatis calidum, hoc remedium apud alios quoque reperi, sed quidam addunt stercus columbinum, [note: Stercus columbinum et caprinum.] non nulli stercus caprinum, quod solum etiam cum aceto dissolutum applicant. Rectissima sunt quae venenatam materiam foras trahunt. In eo pellem caprae mactatae calentem laudant. [note: Caprae mactatae pellis.] Vellem remedium aduersus sycophantae morsum doreri. Medici ad humanum morsum, [note: Stercus hismanum.] stercus humanum praescribunt. Illud ego magno meo calumniatori apposui, et vt DEVS illi ignosceret precatus sum. Exciderat propemodum quod de dolore capitis quaeris. Curationem esse ablationem causae non ignoras Multae partes sunt capitis, causae diueriae, quae dolorem faciunt. Quid igitur respondeam? Bene vale. 17. Decemb.

EPIST. CIIII. IDEM EIDEM. S. D.

DE morbo filii cui elegantis, et probae in dolis pueri tibi [gap: Greek word(s)] . Remedia in hoc morbo, sicut in iis, ad quorum cognitionem plene non est peruentum, sunt plurima. Quae a me obseruata sunt, ea cum hac epistola accipies. Vt prosint filio, et consolentur Nobilissimam tuam coniugem ex animo precor. Meam epistolam ad Mercurialem non possum mittete, nisi illius addam. Cur autem hoc facere nequeam vera causa est. Miror te contapium negare, in re manifesta. [note: Contagii natura.] Non necesse est instar montis molem esse; Augentur [gap: Greek word(s)] et vites ac quirunt eundo. Ac ex vno homine infecto tantum in quinamenti exhalare potest, quantum pro mille inficiendis sit satis. Nondum sum certus; [note: Catarrhus Epidemicus Anno 80.] Ex catarrho ne febrem (in qua sententia fui cum ad Mercurialem scriberem) an febrem ex catarrho statuam. Non omnes infectos esse cum contagii ratione non pugnat. Quia agens in patiens praedispositum agit. Et praedispositio corporum diuersitatis symptoma tum causa fuit. Itaque vix in decem corporibus morbus per omnia similis extitit. Per sudores autem in omnibus terminatur. Proinde sanguis mitti, vel fortia cathartica adhiberi, [note: Venae sectio. Purgatio.] qui materiam ad interiora

reuocarent, non debuerunt. Lenientia tamen enemata et cucurbitulas in capitis vehementi dolore scapulis admotas nunquam improbaui. [note: Rasura cornu cerui.] Scobem cornu ceruini omnibus felici successu exhibui, et pauca Bethica. Non vacat plura scribere. Bene vale. Pragae 6. Octob. Anno Millesimo, quingentesimo, octuagesimo.

QVAERO schedam in quam remedia, pro filio conieceram; Nusquam reperio. Nosti quo sint ordine libri et chartae meae. Itaque iterum nouus sumendus labor. Est ea aetate puer vt nihil sit metuendum. [note: Febris.] Cum febris paroxysmum praecedat Ne sit crudus cauendum. Nam cruditas haud dubie febris causa est Exercitia et somnus post cibum, cum caput repleant, nequaquam conueniunt. [note: Nodulus exscobe cornu cerui, et Gisco quercino.] Vinum neque degustandum, neque odorandum. In potu sit nodulus ex scobe cornu cerui, et ligno visci quercini. Is iteretur singulis quinque diebus. Vtatur autem isto potu non solum aliquot diebus, [note: Puluis iecoris perdicum.] sed mensibus. Saepe comedat iecur perdicum, siccatum etiam in testa ad ignem, et in puluerem redactum, atque ex aqua millefolij in vase vitreo destillata sumptum, [note: Ranarum Epar.] singularis est antidotus. Quidam ranarum Epar hoc modo vsurpatum commendant. Saepe odoret rutam, praesertim syluestrem et succus rutae nari imponatur. [note: Ruta] In felle tauri reperitur lapis, is in puluerem redigitur, [note: Errhinae e lapidefellis tauri.] et naribus attrahitur, atque egregie cerebrum expurgat. Polytrichi decocto saepe ante coenam abluatur caput nec postea aeri se [note: Ciconiarum et panonum stercus.] exponat. Ciconiarum et Pauonum stercus cum saccharo mistum, atque saepe pueris exhibitum valde commendatur. Habes satis multa remedia, et plura in medium afferre possem, atque in ea charta, quam nus quam reperio, scripta puto. Purgare puerilia corpora, vel diuersiones per cauteria moliri ineptum puto. [note: Victus ratio optima medicina.] Victus ratio optima medicina Deum oro vt hoc benigne fortunet, et me omnia tui atque Generosissimae conuigis tuae causa facturum polliceor. Iterum vale.

EPIST. CV. IOHANNES CRATO A KRAFTheim, etc. Hieronymo Mercuriali Medico S. D.

[note: Catarrhus Epraemicus febrilis.] PROBARI tibi sententiam meam de epidemico catarrho cum febre, qui superioribus proximis mensibus longe lateque peruagatus est Europam, et magnam partem humani generis attigit, laetor. Cui enim magis quam tibi, qui principem locum in arte nostra habes, et de rationum momentis rectissime iudicas, probari velim? Sed patiaris me hoc a te exquirere, si contagionis ratio in putredinis gradu non est posita, qua in re sit? [note: Recte Crato catarrhum eum: si quidem contagiosus fuit: necessario cum putredine aliqua fuisse contendit.] Existimas, quantum ex tuis literis intelligo, vapores aridos et acres qui ex ore aegrotantium emanant, halitu a proximis attrahi, atque vbi faucibus adhaeserint, humescere atque absque vlla putredine lentescere, simulque cerebrum, et vniuersum corpus contaminare. Sed haec, vt probes, non video. An enim sordes illas adhaerentes faucibus, linguae, gingiuis, dentibus nullam putredinem redolere putas? An quicquam in aere perdurare ventorum vi de loco in locum impelli, late disseminari et perniciosum corporibus praedispositis, quae cum aere in quinamenta ista attrahunt, esse arbitraris, quod non sit lentum, glutinosum, et putridum? Certe mea alia est sententia, neque vt arbitror, improbanda. Sic enim statuo. [note: Omnis corperis exhalatio noxia putrida.] Quicquid e corporibus effluit et aeri communicatum vicinis corporibus quae attingit, vel quae cum aere illud attrahunt, noxium est, putridum esse. [note: Graduum putrid. effectus.] Sunt autem putredinis certi gradus quos morbi alias [gap: Greek word(s)] , alias [gap: Greek word(s)] comitantur. [gap: Greek word(s)] perniciosissimam esse [gap: Greek word(s)] illam morbidam, constat. In hoc catarrho (qui anno 1557. et isto, vt dixi, magnam orbis partem est petuagatus) e corporibus laborantibus benigniora [gap: Greek word(s)] exhalasse, cum nemini hic morbus sua natura exitiosus fuerit, sed vel victus ratio vel medicatio aegros perdiderit, consentaneum est. [note: [gap: Greek word(s)] Vartetas.] Verum de hoc deinceps. Magnam autem [gap: Greek word(s)] , quae e corporibus exhalant, varietatem, et miram vim eorum esse, res ostendit. Quaedam enim e propinquo, et contactu solo laedunt, quaedam mediante aere, cui quod lenta sunt [gap: Greek word(s)] glutinosa, inhaerent, laedunt. Quaedam etiam vniuersum corpus, quaedam partem, quemadmodum in phthisi afficiunt. [note: Conuersatis Getularum quibusdam noxia.] Morbus gallicus solo contactu, sicut conuersatio quarundam vetulatum iunioribus maritis nocet. In mulieribus quibusdam, dum menstruis laborant, [note: Aer contaminatur a muliere menstrueata.] ab oculis sicut in ophthalmia, quaedam foras exsiliunt, quae aerem contaminant, atque imbecilliores afficiunt. Plinius visu effascinare multos atque interficere autor est. [note: Oculus fascinatus.] Natratur etiam in Apollonio Thyaneo apud Philostratum fuisse quendam Saturnium in Epheso, qui intuitu homines necauit. In his omnibus cum vis maligna emanet, a putredine vel

venenata qualitate esse, necesse est. Porro vt corpus a corpore, natura a natura (quem admodum Hippocrates inlibro de flatib. docet) differunt: ita et ea, quae a corporibus effluunt. Quae enim hominibus nocent; alia animantia non laedunt: et econtra. Scribebat nuper ad me amicus quidam, si a seminario in aere, corpora infecta essent, instar summi montis haec fuisse. [note: Eleganter ostendit quomodo credipossit eius Gitium etiam primo a corporibus subluna ribus ipsis extitisse: Gri non necessario petendum sit coelitus.] Fateor, contagij rationem nondum satis esse explicatam, sed hoc est mihi persuasum: constitutiones aeris intem peratas, sordes etiam quae ex terra, vel aquis, vel aliis locis exhalant, posse corpora ad morbos suscipiendum praedisponere imo causam praebere, vt putredo istum gradum, qui [gap: Greek word(s)] habeat, consequatur: sed nisi exhalent [gap: Greek word(s)] e corporibus, et aeri communicentur, contagiosos morbos, qui mediante aere de corporibus in corpora feruntur, non efficere. A primo vero, in quo putredo ad istum gradum peruenit, vt morbidam expirationem exhalet corpus, tantum mali potest emanare, quod integram domum inficiat, et mille hominibus officiendis satis sit, ita vt in progressu mali non tantum integrae vrbes, sed regiones aerem malignum et plenum inquinamentis habeant. [note: Arcula in templo Apollinis contagiosa.] Quemadmodum M. Antonij temporibus ex arcula in templo Apollonis [gap: Greek word(s)] primo emanarunt, et vniuersae Graeciae et Italiae perniciosa fuerunt. Ac saepe ex vna veste, vel alia re exhalasse, historiae docent. Hoc certe vidit Hippocrates cum pestem ex AEthiopia aduenientem a Graecia depulit. Fouentur autem et multiplicantur inquinamenta illa in aere crasso et impuro, sic vt feruore nimio acuuntur, et aeris impulsione de loco in locum feruntur, ac purissimo etiam aere, dum perflatur, franguntur. Verum de contagionis ratione plenius meam sententiam explicabo, vbi quid in ea desideres, et quo pacto seminaria contagionis a corporibus nulla putredine infectis (ea praesertim seminaria, quae aeri communicantur, et mediante aere de corpore in corpus feruntur) exhalare posse ostenderis. Nunc vero catarrhum per tot prouincias mediante aere, qui [gap: Greek word(s)] continebat, disseminatum, propemodum in oculos incurrit. Dum enim mense Augusto nobis ad comitia esset eundum, et multae vicinae vrbes atque pagi hoc morbo laborassent, intra dies paucos non modo omnes aulici, verum huius amplissimae vrbis incolae correpti sunt. Scribunt in Hispaniis, ac praesertim Mantuae Carpentariae intra biduum paucos in foro conspectos, vacua fuisse templa, multa ne aperta quidem. Causam igitur morbi communissimam videlicet aerem, qui inquinamenta continebat, et magna ex parte similem morbum in omnibus efficiebat, fuisse necesse est. [note: Febrem catar. putridam fuisse.] Nam quod quaedam symptomatum fuit dissimilitudo: ad corporum varietatem referendum; Medico existimare facile est. Cum igitur [gap: Greek word(s)] illa a putredine orta esse demonstratum sit, qua ratione febrem quae catarrhum comitabatur, putridam negabimus? Contendis esse [gap: Greek word(s)] non putridam, et omnes febres, quae catarrhos comitantur, synochas absque putredine esse existimas, vt credam, adduci nequeo. Tunc vero ad hanc tuam sententiam accessurus sum, cum rationes demonstrauerint. Nunc cur non possim, et quid obstet ostendam. Si [gap: Greek word(s)] vel potius [gap: Greek word(s)] nomen generatim accipis et synocham febrem eam appellas, quae vnicam habet accessionem, neque ad integritatem peruenit, prius quam tota discedat, non repugno. Si inflam matum sanguinem citra putredinem, (hoc enim II Metho. Galen. synocham appellat) putas, oportet vt ostendas, omnia corpora, quae catarrho isto contagioso laborarunt, plethorica et plena sanguine fuisse: inflammata etiam corpora [gap: Greek word(s)] expirare. Certe aliud et res ipsa et curatio indicauit. Hippoc. catarrhum excitari pariter a calido et frigido testatur: et consentit Galen. ac in lib. [note: Febres a catarrho purisdae.] de flatibus manifeste febres a catarrho ortas, putridas esse ostendit. Hanc etiam febrem fuisse putridam, inditio fuit, Calor minime mordax, intus magis quam foris molestus, pulsus inaequalis cum systole accelerante, vrinae crudae in inicio, et crassae in progressu. Ac cum ij humores putrescant, qui redundant in corporibus, atque vel natura, vel arte vacuantur, consentaneum est, cum hic morbus in plerisque omnibus per sudores sit finitus, atque hic et alibi per excellentissimos Medicos diaphoreticis medicamentis curatus, in ichoribus putredinem fuisse. De nomine febris non contendo. Ad eas quas Galenus [gap: Greek word(s)] , seu humidas appellat, (siquidem [gap: Greek word(s)] , [note: Refert eas ad [gap: Greek word(s)] Hippocratis.] cuius Re varia est interpretatio, idem quod [gap: Greek word(s)] vt Thucydides autor est, significat) recte referri posse puto. [note: Morborum contagiosorum Gehiculum spiritus et ichores.] Esse enam spiritus et ichores omnium morborum contagiosorum, quorum seminaria attractu aeris hau riuntur vehiculum, atque in iis morbis maxime elaborandum, vt sudoriferis et hydroticis noxium foras depellatur, et principes partes in corpore, inprimis ve ro cor, muniantur: res ipsa satis declarat. Itaque nisi alia missionem sanguinis atque vacuantia medicamenta suadeant, perniciosa

ea esse, cum intro reuocent hoc quod natura expellere per exhalationes atque sudores contendit, et virtutem expulsiuam debilitent, Medici experiuntur. Non dubito, quin in hac quoque febri in multis hominibus atque locis putredo sanguinis massam attigerit, et in iis missio sanguinis profuerit. In plaerisque omnibus autem [gap: Greek word(s)] habuisse ad ichores, et, vt dixivel a natura, vel arte, sudore aut insensibili perspiratione aegros sanatos constat. Mantuae Carpentariae, Romae, Bononiae, Venetiis plaerique omnes absquesanguinis detractione sunt sanati, paucis propter capitis dolorem adhibitae concurbitulae, et quibus adstricta aluus fuit, lenientia data. Neapoli et in Sicilia, in qua hoc morbi genus fere est anniuersarium, quemadmodum de Mitylene, spirante Coro, Vitruuius refert, [note: Vena sectio periculosa.] tuto sanguinem missum affirmant. Etiam de Gallia et Saxonia hoc quidam, fortasse vt suo errori patrocinentur, referunt. Euentus hic ostendit, grauiter illos periclitatos, et literis ex Hispania missis perscriptum est, supra duo millia hominum, quibus in vnica vrbe Mantua Carpentaria, vbi regia est, sanguis fuit detractus, intra paucos dies obiisse. Rex ipse, nescio an isto communi morbo, ad Lusitaniae fines aegrotauit. Febrem autem ardentissimam cum summo capitis dolore habuisse, et nihil factum morte ipsa propius, perscribunt. Medici XXIII sanguinis vncias per cucurbitulas detraxerunt: XIIII incisa vena. Nosti Hispanorum Medicorum in hoc auxilii genere audaciam. Rex potentissimus beneficio Dei est seruatus et conualuit. Fortasse synochus putrida fuit, in qua Galenus etiam ad animi deliquium sanguinem misit. Sed in hac catarrhosa febri etiam Hispanis non profuisse euentus Mantuae docuit, et nos satis multa exempla erudierunt. Morbificas certe causas, dum mouentur, perniciosiores esse, Galenus contendit. Et morbi breuitas, securitas, atque quod nulla internorum viscerum magna fuit inflammatio, quodque natura aliam viam, quam per sanguinis missionem, et vacuantia medicamenta monstrauit, eruditis persuasit. Multi in Germania, et ij praesertim quibus male cessit, de sanguinis missione pugnant, quod quidam per sanguinis fluxum e naribus sint curati obiiciunt, [note: Narium Hemoragra quidem sanati.] Verum ego his non moueor, neque inficias eo, ad sanguineae, massae putredinem malum peruenisse: sicut etiam catarrhus in quibusdam pleuritin, in aliquibus peripneumoniam concitauit. atque in iis sanguis, propter alterius morbi vim reprimendam recte est missus. Sola vero sudorifera et putredinem inhibentia, morbo huic auxilium tulisse, qui negat, ille rerum omnium vel nimis imperitus est, vel admodum impudens. [note: Lapis Bezoar.] In Hispania lapis Bezoar plurimum profuit, eo quoque Imperator, et alii quibus ad manum fuit, hic sunt vsi. [note: Cornu cerninum.] Ego magno successu cornu cerui cum aqua stillatitia cardui exhibui, et omnibus diaphoretica medicamenta quae occultae malignitati et contagionis causae aduersantur, profuisse animaduerti. Resistere autem haec eadem putredini quis non videt? [note: Conclusio.] Concludo igitur fuisse febrem continuam putridam ichoribus inhaerentem, et Hippocraticae sententiae innitor. Indicat curatio. Putredinis gradus diuersitatis contagionis, et morborum, ac praesertim nouorum (licet hunc morbum nouum esse non credam) causam esse, alias plenius ostensurus sum. Non sunt enim illa [gap: Greek word(s)] : sed accuratiorem cogitationem, et tempus a curis vacuum, (quo ego plane in his miseriis aulicis, vbi et corpore, et animo distrahor, egebam) requirunt. Vides ipse me hanc epistolam, vt exaraui mittere. Itaque si vel diligentiam, vel explanationem firmiorem atque dilucidiorem desiderabis, festinationi, qua vel vtendum est mihi, vel nihil agendum ignosces. Bene vale, 28 Octobr. Anno 1580.

EPIST. CVI. IDEM EIDEM.

[note: Febres Catarrhales esse putridas.] SCIO non ex literario officio existimandam beneuolentiam. Itaque etiamsi interdum sileant tuae, nihil de amicissimo animo tuo diminutum puto. Misi autem ad te plenissimas de epidemico morbo, et quid ad eas sis responsurus exspecto. Febres catarrhales, synochas non putridas esse, cum qui iis laborant, plenitudine interdum nulla affectos videamus, vt existimem adduci nequeo. [note: Corizae contagiosae.] Imo in catarrhosis pituitam putrescere, et putridum quiddam eos exspirare indicio sunt coryzae, halitu etiam contagiosae. Id cum vulgus in Germania sciat, non facile ex eodem poculo, e quo coryza laborans potum hausit, bibit. Ac affici quorum capita infirma et pituitosa sunt; res ostendit. Esse autem exhalationem putridam certi gradus contagii fomitem planissime mihi persuadeo, ac si erro, aliam mihi contagii causam ostendi cupio. Gradum putredinis explicare tam non posse quenquam puto, quam naturales sympathias et antipathias amicitiae et dissidii causas. Is qui [gap: Greek word(s)] instar montis esse oportere scripserat, hoc opposuit, Cum seminaria

illa tam multis diebus durauerint, [note: An recidiua febris contagiosa.] et noua quotidie ex corporibus infectis exhalauerint, cumque qui semel ex morbo conualuerunt, et aerem continentem [gap: Greek word(s)] attrahere eos oportuerit, cur non iterum saepius in morbum reciderint? Ad quod respondi, primum a consuetis nos minus affici. Esse autem agentium naturaliter eam vim, vt aliquomodo passum assimilent. Itaque naturam in conflictu illo consueuisse quasi, minusque seminaria forte hausta noxia iam etiam expurgatis corporibus fuisse. Contagij etiam et foetoris magnam esse similitudinem. Sic multos in locis sordidis habitantes, foetidis et impuriori aeri videdemus assuescere, vt non afficiantur, cum laedantur sani qui eos accedunt. Idem in peste fieri, in qua ex salubri aere aduenientes facilius afficiantur, quam ij qui cum aegris sunt conuersati. Quosdam tamen secundo laborasse, sicut et in peste accidere videmus, ostendi. Est enim semper inter agens et patiens proportio quaedam; si patiens fortiter resistit, non fit im pressio, si debilius et languidius est, in pugna superatur, Ostendo hoc tum aliis exemplis; tum veneni. Multis autem modis patiens saepe munitur, ne agens vim suam exserere possit. Sed de his nimis multa. Bene vale.

EPIST. CVII. EXEMPLVM EPISTOLAE MISSAE ad D. Joachimum Camerarium Physicum Norinbergensem, S.

[note: Bolus Orientalis.] DE Bolo tecum sentio, in penuria Armenae recte nos Orientali vti Galeni, colore est pallido, et orientalis cum lauatur pallescit. Lotione tamen nihil decedere illi satis apparet, cum aqua, quando subtiliores partes, quae aquae commiscentur, subsident, sit pura, et nullo sapore praedita. Nec puto lotionem aliud praestare, quam vt impura et arenosa separentur a partibus tenuioribus. alia est ratio cum aloes vel metalla lauantur. Certe ea quae Constantino poli mihi missa est, etiam si non sit lora, instar butyri tamen in ore liquescit. [note: Rubrica synopica.] E Capadocia importari Constantinopolin certum est. Itaque non pugnabo si Rubrica synopica appelletur, et si recte memini Plinius huius tres species ponit. Terra sigillata, [note: Creta Anatolica.] quae e Lemno affertur, semper est pallida, et Creta Anatolica vulgo dicitur. Galenus suum sigillum Lemnium colore rubescente describit. Itaque impostores saepe bolum admiscent, sicut rubricae synopicae pinguedinem, [note: Cornucerui substituitur.] quam vetustas prodit, Cum istae terrae mihi suspectae sunt, solo cornu cerui vtor. Meas Theses nondum Latinas feci. Nec Teutonicas, nisi prius quae volo corrigam, in meo nomine apparere volo. Qua sim sententia quin publice scribas non obsto. I. [note: Cratonis de peste sentërra.] Me pestem non ponere sub febre tanquam genere, etiamsi perpaucos ac nullos potius in peste absque febri mori putem. Seminarium inspiratione haustum [gap: Greek word(s)] sicut caetera venena calida et putrefacientia vniuersi corporis vires, maxime cordis perniciose afficit. Aeris vero intem peries atque impuritas, sicut et cibi corrupti ad dispositionem saltem corporum faciunt: vel pestem (nisi seminaria vel ex corporibus infectis exhalent, et inspirationi noxia sint, vel aliunde importantur) priuatam, aut febrem pestilentem inferunt. II. Pestem enim aliam priuatam, aliam publicam esse statuo. Priuatam vel a prauis humoribus ob victus prauitatem ortam, vel ex aeris constitutione mala, inde enim oriuntur febres pestilentes variae, quae dum non habent morbidam exspirationem, et paucis perniciosae, neque contagiosa, sunt, nisi valde praedispositis. Publicam autem pestem non nisi ab aere continente lethalia [gap: Greek word(s)] a morbida exspiratione corporum humanorum, in quibus putredo ad istum gradum deuenit, vt [gap: Greek word(s)] contagiosam exhalent, tantum prouenire statuo. Saepe vero in priuata peste accidere, vt ad hunc gradum putredo perueniat, vt corpora [gap: Greek word(s)] exhalent. Saepe etiam aliis ex locis vbi publica pestis grassatur deferri atque vno corpore infecto plurima deinceps infici et ex aegrotantium atque morientium multitudine [gap: Greek word(s)] exitialia, atque seminaria pestis in aere augeri. [gap: Greek word(s)] enim [gap: Greek word(s)] alias incerto loco orta exitiosa multis est, alias extrinsecus aduenit, atque ita non vni vrbi sed toti regioni pestis infesta est. III. Vt vero gradus iste putredinis ignotus est medicis; ita et verum remedium. Medicos autem coniectura rationali in aegris alias accedere propius ad cognitionem et felicius in curatione procedere, cum ea, quae putredini resistunt, adhibent, in aliis minus, verisimile est. Ratio tamen hoc dictat cum inspiratione malum sit haustum, solam Diaphoresin indicari, et veram curationem esse: ita tamen cum seminarium inspiratione haustum spiritus non aliter ac venenum calidum et putrefaciens afficiat; vt ea quae ad Diaphoresin faciant, simul ea quae cor aduersus vim venenatam muniant, et putredini inprimis aduersentur, coniuncta habeant. IIII. Antidotum veram pestilentis veneni in diuina manu esse neque Medicis exploratam. Videre nos camphorae, ambrae non cineritiae, sed chryseae, quae vt sulphur ardet, effectiones,

eas tamen non perpetuas esse. Herbas quasdam vulgares, vt Tanacetum, quam Athanasiam appellant, calendulam, atque alias aeque, imo multo magis si tempestiue exhibeantur, prodesse. Occasiones exhibendorum remediorum atque euentuum prouidentiam diuinam moderari. Nunquam tamen vni remedio semel exhibito securum esse debere, sed quamdiu malum esset praesens, cordi omnibus modis auxilium ferre. V. Cum vero natura affecto crasso humore a seminario, [gap: Greek word(s)] efficit, et bubo consequitur, vel ex adusto et tenui atque acri humore [gap: Greek word(s)] vel [gap: Greek word(s)] et [gap: Greek word(s)] exitialia apparent, omnis in hoc Medico labor esse debet, vt naturam per loca conuenientia se exonerantem adiuuet. Bene vale.

EPIST. CVIII. CLARISSIMO VIRO DOMINO IOAchimo Camerario, Physico Norinbergensi, etc. Iohannes Crato a Kraftheim, etc. S. D.

DE tuis Epistolis verissime possum illud, quod quidam de orationibus Demosthenis interrogatus respondit, vsurpare, longissimas mihi videri optimas. Nunc autem ipse non solum breuitate temporis pauca scribo, verumetiam quod et alterum me ad vos mitto, et ad multas partes literarum mearum ad te responsum expecto. De Balthasaro autem Neandro quid scribam, cum tu videris penitusque perspexeris, quam sit integer, quam iucundus, quam mihi fidus et syncerus Pylades, et si quid hoc vsquam est amicius. Quare tibi virum optimum et doctissimum non commendo, tantum hoc significo quicquid officiorum et beneuolentiae nunc in eum contuleris quibuscunque rebus, dum consilium meum, quod ei certis verisque de causis dedi, sequitur, amorem et studium ostendens, id mihi sic futurum gratum, ac si summo beneficio ipse a te affectus essem. Ego ita me Deus amet hoc tempore infirmissima valetudine vtebar, et vsque adeo debilis eram, vt laborem proferendae [note: De calido innato intricata disputatio.] vocis moleste ferrem. Scribo tamen quibus possum. Facile patiar summa ingenia de calido innato, et iis rebus de quibus veterum sententiae non satis explicatae ad nos extant, verum ego Hippocrati nostro assentior, et ipse sentio in meo corpusculo quantum istis ingeniosis disputationib. fidei sit adhibendum. In mea Isagoge quaedam de calido innato mutaui, et vt arbitror, commodius scripsi, nec tueor Fernelium, verum inter recentes haud scio an quisquam meliora scripserit Fernelio. Magna alacritate cum primum venirem in Italiam etiam Montano contradicebam, et quidem tum melius in memoria habebam sententias Galeni, quam nunc habeo. Sed mitto ista. Consilium illud de profectione in Gallias etiamnum rectum esse statuo, et Senecae illud teneo; Nulli rei prodesse moram nisi iracundiae. Sed de his cum tu voles, si modo ego vixero. Quam enim tenuis sit mea valetudo sentio, et in eo tamen, de quo dixit vir Dei: Ipse est longitudo dierum vitae nostrae, plus spei quam in calore innato habeo. De lectione recentium dixi haec: Interpretes cognoscendos esse: non disputatores istos de quibus verus est versus ille: [gap: Greek word(s)] Ac etsi Montanus et Fernelius disputant, plus tamen in illis est moderationis, quam in aliis. Propositum de legendo [note: Methodus legendi Galenum.] Galeno valdeprobo, et vtinam te in eo iuuare possem. Legi semel atque iterum multos libros, et qua ratione nunc, si per valetudinem liceret, cupiam, puto me tibi ostendisse. Scis Galeno tria proposita [note: Scopi Galenici.] esse. Primum vt omnes partes artis. Methodice tractet. secundo, vt doctrinam Hippocratis explicet. tertio vt suas obseruationes doceat. Haec igitur vt ex lectione librorum Galeni consequamur, principio tenendus is ordo, quem in suis prolegomenis in Galenum ostendit Montanus, id est, legendi libri ordine constitutionis artis, vt primum physiologici, etc. et ex singulis methodus vniuersalis constituenda. Ac si quid forte in istis libris, quod ad particularia spectat, reperimus, illud seorsim annotandum. Primum quidem ea, quae ad morborum cognitionem et curationem spectant. Hic obseruanda sunt causae, signa, curationis modus et remedia. Deinde axiomata varia, tertio historiae, postremo enantiomata seu pug nantes sententiae, et dubia, quae se in lectione offerunt. De his quaerendum Doctorum iudicium. Haec pauca mi loachime, si tu multa et vera duxeris non sine fructu in Galeni lectione, et [note: Interpretes admissi.] veterum Medicorum versaberis. Interpretes non velim te contemnere, sed vbi habere potes, adhibere. Maxime autem eos, qui argumenta quasi et summas librorum [note: Summaria Gesneri.] recitant. Id quod facit in praecipuis libris GESNERVS in editione latina Cornarij. [note: Epitome Lacunae.] Nec prorsus contemnenda est Lacunae Epitome, etiamsi, Rectius ex ipso fonte bibuntur aquae. Habuit is ea exemplaria ad manus, quibus nos cavemus. De reliquis scribam

plura. Nec putabam me tam multa scripturum cum calamum sumerem. Etiam sacra neglexi nunc quod minime saepe facere soleo, et longiores epistolas ad te non loquacitas mea, verum singularis beneuolentia facit. Balthasar vidit mihi [gap: Greek word(s)] destillationum esse in manibus. Non possum satis explicare cogitationes meas, et nunc desudo in differentiis odorum et saporum, quae in aquis et oleis ratione destillationis sunt. Si haberem qui me describendo saltem recte posset iuuare, maiore alacritate omnia facerem. Bene vale. Vratislauiae die lacobi.

EPIST. CIX. IDEM EIDEM.

INCIPIEBAMVS iam expectare Balthasarum nostrum, eum virum, quem tu mihi inuiolata amicitiae fide coniunctum nosti, ac vero etiam vestras literas. Cum autem Iacobus tabellarius noster se ad vos iturum significaret, facere non potui, quin aliquid literarum ad te darem, etiam si ad scribendum minime essem accommodatus. Multis enim diebus pituita et grauedine laboro, quae mihi et somnum adimit, et studia etiam in quibus libentissime acquiescere soleo, difficilia reddit. Itaque nullas propemodum serias cogitationes suscepi, nec in ista destillatione de nostris destillationibus aliquid sum meditatus. Ioachimus Cureus multum disputauit cum Italis doctoribus de mea sententia, ac potius veterum, nam eam teneo et tueor de pestilentia, et mihi frigidissima eorum argumenta perscribit. Verum etiam num hoc [note: Sententia Cratonis de peste.] firmum est, Pestilentia affici corpora, et, uc Graeci dicunt, [gap: Greek word(s)] ob haustum seminarium putredinis, sed venenum aereum (vtrumque enim est apud Galenum) inspiratione, et morbum istum ratione causae, id est, venenatae qualitatis, quae virtutem vitalem tota substantia oppugnat dici et esse morbum totius substantiae etiam secundum Galenum. Excitari autem a veneno inspiratione attracto in corporibus cacochymia, vel plenitudine affectis saeuam et perniciosam putredinem longe superantem vulgaris putredinis, quae ab obstructione est, conditionem, et hanc consequi febrem, eamque dici pestilentem veram, quam ego cum hic appello, ab his distingui, quas Galenus Pestilentes priuatas [gap: Greek word(s)] . appellat. Porro in curatione nos non temere vsitatas indicationes curationis febrium respicientes ad putredinem, aut febrem, sed alexipharmaca, quae morbum totius substantiae a tota substantia, oppugnant, adhibere, nec haec prodesse tantum (vt Itali volunt) quia spiritus roborant, et exiccant humidum putredinale. Alias autem indicationes, et praesertim in summo morbo summam virium conseruationem non negligendas, Quia symptomata illa, videlicet, febris, carbunculi, bubones, antraces, exanthemata, [gap: Greek word(s)] etc. saepe ad se curationem trahunt. Iussi illos respicere ad totam curationem veterum, in omnia exempla antidotorum, et in illud etiam, propter quod Hippocrates corona aurea ab Atheniensibus est donatus, de quibus illi manifeste poterunt cognoscere alias intentiones, quam solius putredinis veteribus propositas fuisse, ne que a veterum Gaecorum sententia nostram quicquam discrepare. Illud durum illis quod spirituum putredinem non assero. [note: Spitituum pii tredo negatur.] Neque enim hoc apud Galenum vel Aristotelem est, vt vult meus collega, et dico vitalem virtutem a veneno labefactari posse, etiam si non fiat putredo. Item quod quasi hecticum dico. Haud dubie mihi paratae erunt lites, sed ego satis munitus sum testimonio veterum, etiamsi Galenus affirmet Hippocratem de pestilentialib. morbis nullum peculiarem librum scripsisse et ego Galeni librum de iis ad nos non extare dicam ac probare possim. Extant autem passim sententiae, quas ego tueor, quia veteres plerunque rectissime locutos iudico, et Italorum [gap: Greek word(s)] non possum probare. Cognosco lubenter multorum opiniones, et etiam non optimorum scriptorum interdum sum studiosus. Quia secundum Plinium liberale esse existimo, hominem addictum optimis artibus cognoscere multa, credere non omnia. [note: Cognoscenda multa, Sed non credenda omnia.] Verum de hoc puto me antea quoque te monuisse. Exemplaria nostrorum Montanicorum consiliorum nondum accepi, [note: Praestantiss. 4. medici hoc anno mortus.] fortasse Francofurtum citius, quam ad nos peruenient. Hoc anno quatuor praestantissimi Medici sunt extincti Rondeletius et Fernelius in Galliis, Oddas de Oddis, et Franciscus Frisimelica in Italia, et sunt pauci senes reliqui. Iuniores esse rixatores videmus. Itaque non velim te diu in Germania haerere. De lectione Galeni scripsi nuper, et si quid a me praeterea desiderabis, libentissime sum facturus. Nosti meam exiguitatem et sterilitatem. Sed sic esse malo, quam producere noxia, aut nimium luxuriantia. Bene et feliciter vale. Vratislauia 12 Augusti. Anno 1558.

EPIST. CX. IDEM EIDEM.

CVM nuper abirem Glogouiam ad eos homines, quorum beneuolentia, et obseruantia erga me tibi est perspecta, plenissimas literas ad te dedi, easque Lipsiam. Patri tuo transmisi. Huc vero cum essem reuersus, accepi tuas a Balthasare nostro mihi exoptatissimas etgratissimas. D. Ioachimus Cureus de nostris disputationibus [note: Trincauella consentit Cratoni in peste.] sic scribit, Ego opera Cl. Trincauellae eluctatus sum ex disputationibus de peste et febre pestilentiali. Neque reipsa eius opinio, quae firmissimis etvere philosophicis nititur rationibus a tua dissentit, nisi quod [gap: Greek word(s)] astrorum particulares, non facile [note: Fallopij de Fer melio indicium.] admittunt Peripatetici. De Fernelio autem hoc dixisse Fallopium, Fernelio hoc tempore attribui palmam in re medica etiam illius aemuli non negare posse, et Italos qui suo more magnos viros obtrectationibus volunt premere, necessario agnoscere Fernelium summum huius aetatis Philosophum et medicum: velle tamen, minus cum fuisse audacem in reprehendendis veteribus. Vide quam Fallopij iudicium cum tuo consentiat, ac si videbitur haec D. Casparo significes. Matthioli mastix [note: Guilandinus.] Guilandinus in Thurciam abiit secutus legatum Venetum, suas chartas deposuit apud quendam Patauij, cui mandauit, [note: Aloisius errata Matthioli docet.] nisi redeat intra octo annos, vt omnia Vulcano tradat. Scribit Cureus Aloisium plurima errata ipsis monstrare in Matthioli Dioscoride, et modeste eum tractare. Curabo vt et tu ista videas. De obitu Rondeletij scire me, potuisti ex proximis meis literis cognoscere. Vtinam fallamur de Trincauella, admodum senex est, hunc mihi mirifice laudat Cureus, adeo vt doleat, quod [note: Opera Trincauella.] eum non studuerim familiariter cognoscere. Praeclara opera quantum intelligo relicturus est posteritati et probe limata. Nihil eius vidi praeter libellum de reactione [note: Opus Fernelij practicum.] qui ante annos 40 est editus. Hac hora accepi literas a VVoyselij filio, qui scribit Fernelium mortuum mense Aprili, et eius opus practicum exiturum, praeesse editioni Gulielmum Plantinum. Diligenter igitur ad proximum mercatum inquires. Ad reliquas partes epistolarum tuarum, ex quibus ego bene mutuis fidum pectus amoribus (vt Horatii versu vtar) perspicio, nihil respondeo. Sum is qui esse debeo. Vale felicissime. Vratislauiae pridie Bartholomaei. Anno 1558.

EPIST. CXI. IDEM EIDEM.

[note: Annotata Cratonis in Dioscoridem.] MITTO Dioscoridem diu a te expectatum, in quo multa vtiliter monui, plurima eximia remedia ostendi. Haec vero quanta sint faciendi cognosces, cum ea, quae nunc discis, ad vsum transferes. Interea vt ista nostra sint facies, ac cauebis ne diuulgentur. Vides me multa capita quasi intacta reliquisse, vel quod herbas non cognoscimus, vel quia verus vsus satis ab illis est monstratus. In postrema parte valde probo iudicium, et diligentiam tuam, et delectabit te hic labor cum leges, certe in magnis etiam voluminibus, nihil reperies, vel melius vel rectius. Chymica ne diu desideres operam dabo diligenter. Medicationes nihil mihi concedunt otij, quod profecto ista requirunt, et vix potui Dioscoridem absoluere. In Galeno autem multis mensib. parum sum versatus. Habuimus in manibus Methodica nostra propter eam iniuriam qua non solum me, verumetiam Praeceptorem [note: Donzellinus.] meum Montanum Donzellinus affecit, [note: Bechius.] siquidem ea quae Bechius noster scripsit vera sunt, oro diligenter perquiras libros quos se mihi missurum promisit, et his addas eos, qui videbuntur nobis esse mittendi. Fortasse auriga qui adducet M. Petrum vacuo curru redibit. lectiones Trincauellae in has literas coniiciam. Plures nondum accepi. Rixantur varie Itali, et hoc quidem est exemplum eximiae et diligentis [note: Fallopius.] disputationis. Fallopius studet conuellere multa: id mihi non placet: et [note: Guilandinus.] Borussus ille, quem domi suae alit, quique ad Gesnerum quendam scripsit, nimis acerbe et inhumaniter, vt audio tractat Matthiolum, sed de his alias pluta. Ea quae de valetudine sororis tuae scribis, meum quoque animum conturbant, sed spero et opto ei fore melius. Recte sentis in istis morbis non ad solam intemperiem, id quod plerunque faciunt practici, sed ad [note: Catarrhi cum obstructionib.] obstructiones et catarrhum respiciendum. Monui aliquid in capite de tussilagine, et frequenter vtor, vel aqua tussilaginis cum syrupo de succo Endiuiae si manifesta febris, vel aqua cardui cum eodem syrupo ac trochiscis interdum ad tollendas obstructiones. Verum hoc videbit rectius D. Meurerus quem a me officiose salutabis. Bene vale. Vratislauiae pridie cal. Maij. Anno Millesimo, quingentesimo, quinquagesimo octauo.

EPIST. CXII. IDEM EIDEM.

MAGNA cum animi perturbatione et plane [gap: Greek word(s)] legi tuam epistolam, et quod potui Deum sum precatus, vt tuos benigne seruet. Quid autem rescribam

non habeo, praesertim cum nihil admodum meis respondeas. Hoc equidem minime moleste fero, illud potius doleo studiorum tuorum cursum impediri atque remorari. Tuo optimo patri hoc tempore non volui scribere, propter eas causas quas cogitare [note: Quartanae cura.] potes. Non puto vobis consilia medicorum deesse, qui sciunt quartanam acrius in principio tractaram fieri deteriorem et respuere etiam eam ordinariam, vt vocamus [note: Raparum decoctum.] medicationem. Ego meis aegris aliquandiu exhibeo singulis mensibus sub noctem decoctum raparum cum butyro. Prosunt. n. rapae a manifesta et specifica vi. Quia humectant hum orem melancholicum suauiter, aperiunt et leniunt. Deinde do succum cardui vel in forma pillularum, vel in syrupi. Et cum video materiam probe esse coctam expurgo primum infuso cum syrupo violaceo, vel de pomis, deinde agarico, postea exhibeo extractionem ellebori ad [gap: sign for Scrupel] j. vel [gap: sign for Scrupel] [gap: sign for 1/2] . in debilioribus. Et hoc modo plurimos sanaui. Ratione confortationis nihil est melius conserua rosarum cum speciebus aromatici Rosati descriptione Gabrielis, sine spica, et media parte musci [note: Diarrhaea.] et ambrae. Fluxiones ventris, hac aestate [gap: Greek word(s)] malum fuerunt, et mihi quoque aliquoties mota est aluus, cum fere semper sit astricta. In vicina Morauia acre est pestilentiae [note: Dolores Nephritici.] malum, et periculum est ne in hanc vrbem importent. Ad nephriticos dolores leniendos, et elidendos calculos, dices Patri, plurimum prodesse syrupum factum e succo veronicae, et vsum aquae, quae fit ex ea herba, quam Tragus arbitratur esse speciem Mercurialis, et tertio ordine ponit, ac springskraut appellat. De hoc monui in Dioscoride. Vtinam vos iuuare possim quantumuis ipse infirmissime valeam. Ita vexatus sum superioribus diebus tinnitu aurium, vt metuerem grauiora. Sed beneficio Dei meliuscule nunc valeo. Consultationes Donzellini videre cupio. Nostra chymica propter meam et aliorum valetudinem his duobus mensibus non attigi, et requiro in multis certiorem experientiam. Sebaldus iam proficiscitur in officinam, in qua vitrum conficitur, et afferet nobis conuenientia instrumenta, quae profecto ad destillationes requiruntur. Quod promisi, si modo vita superet, bona fide praestabo. Bene et feliciter vale, et tuos omnes, inprimis parentes, a me officiosissime saluta: Vratislauiae die Matthiae. Anno 1558.

EPIST. CXIII. IDEM EIDEM.

HERI ad te literas dedi, nec hanc occasionem quam mihi Balthasar noster ostendit, volui negligere. Venit nunc mihi quiddam in mentem de medicatione Quartanae. D. Simon Pistoris ante triennium ea laborauit diu, dicebatque mihi se multis remediis vsum esse, sed vnum hoc [note: Empiricum quartanae remidium.] profuisse. Accepisse vinum sublimatum diligenter, quod aquam vitae appellant, et madefecisse vt nos vocamus, petiam lineam, ac adueniente Quartana imposuisse ventriculo. Hoc modo se eam depulisse. Videtur mihi satis tuta esse medicatio, praesertim in frigido ventriculo. Verum tu de ea cum Medicis vestris deliberabis. Ego eam quam nuper perscripsi rectam et rationalem [note: [gap: Greek word(s)] in Peste quid.] iudico. Sed his omissis ad alia transeo. Miror quomodo [gap: Greek word(s)] in peste Galenus aerem interpretatur, cum Hippocrates de malis agat, non de morborum causis. Praeterea cum ex Hippocrate manifestum sit praecipuas mutationes in aêre corporibus coelestibus esse asscribendas, denique cum non quaelibet ex halationes sint morbidae et pestilentes, seu forma ista praedita. Et vnde malum hoc cor, quod est maxime formale, in [note: Marsilius.] homine petit, nisi quia venenatum? Marsilius multa improprie scipsit, et fortasse non satis doctrinam Galeni cognouit, id quod testatur similitudo de dracone, quam [note: Pulicaris morbus Rhasis.] ex Galeno affert. Rhasis in suo libello pulicarem morbum descripsse videtur. Sudorem [note: Sudor Anglicus.] anglicum Epidemium magis morbum (licet initio Eudemus fuerat) quam pestilentem fuisse arbitror. Herba quam Veneti sclauenam vocant, seu sclauonicam, et [note: Ruta syluestris.] quidem Harmel seu rutam syluestrem putant, constare dicitur tribus aut quatuor radicibus simul intextis, quarum quaelibet sit veluti corda intorta, colore fusco, [note: Ol. vitrioli] amara, herba foliis rutae. Ego in morbo Gallico intra corpus oleum vitrioli exhibeo. Post calcinationem vitriolum redigo in puluerem, ex quodffusa aqua facio lixiuium, decoquo rursus ad spissitudinem, et in puluerem redigo Ex hoc oleum elicere soleo, cui vinum affundo, idque per balneum detraho, et rursus bis aquam, quam itidem detraho, ita vt nulla aquositas permaneat. [note: Ol. Sulphuris.] Laurea noster scit optime modum faciendi sulphuris oleum per ascensum, non campanam vel descensum. Sed intra corpus non datur. Benevale, et rescribe quam primum poteris. Vratisl. 24. Septemb. Anno 58.

EPIST. CXIV. IDEM EIDEM.

affectus. Nam vestro dolori certe [gap: Greek word(s)] . Moerorem autem diminutum iri spero, quando optima et Doctissimus vir Pater tuus nunc occupatur Platonicis, atque tibi [gap: Greek word(s)] , quae sunt in eius Timaeo explicat. His autem te addere velim Galeni interpretationem, quae extat in Platonis Timaeum, [note: Comm. in Timaeum Platonis Galenicum.] atque ea quae in libris de Hippoc et Platonis decretis docet. Quidam existimant fragmentum illud Galeni in Timaeum non esse Galeni, verum non video quibus rationibus adducantur, cum ipse Galenus huius mentionem faciat. Sed de his Magistrum domi habes. Ego meam Isagogen multis in locis correxi, et de calore in nato sententiam meam mutaui. Video D. Meurerum sequi Galenum atque Montanum et tuto. Casparum [note: De calido innato opinio.] autem nostrum habere bellas quidem cogitationes, sed parum firmas. Nam dicere calorem innatum esse partem substantiae humorum et spiritus vitalis, eisque ita inesse, sicut membris solidis, haud scio an veterum doctrinae conueniat, et rationibus tueri possit. Item in febribus eum conuerti in igneum. Certe cum calor innatus in aliqua parte corumpitur, gangraena fit aut sphacelus. In toto autem non corrumpitur nisi extincto calore viuifico, quem infusum appellamus, in corde, tum et cadauer mortuum putrescit. Et ille viuificus, calor, qui [gap: Greek word(s)] fouet, [gap: Greek word(s)] afficitur in febribus, et laedit [gap: Greek word(s)] , vt dixi in nostra [note: Montanus in senio caloris innati essentiam demum agnouit.] Isagoge. Sed non mirum. Nam ego de his profecto multum cogitaui, et Montanus dixit se cum diu fuisset Doctor, tandem senem cognouisse quid sit calor in natus. Est locus in Galeno com. 4. Aph. 37. qui patrocinatur Casparo, sed is de spiritu naturali intelligendus, etsi eum calorem naturalem, sicut et in aliis locis Galenus vocat. sed hac de re in proximis literis perscribam meam sententiam. Nam hac hora significauit mihi tabellarius sibi subito abeundum esse. Itaque sine literis meis dimittere nolui. Si Platonem Basiliensem Graecum [note: Graecae linguae studium.] mittes gratum facies, et statim pretium remittam. Cum essem iuuenis, satis mihi erat si in quadam auiditate res prompte possem cognoscere. Ideoque versiones amabam, nec putabam me plus visurum in Graecis, quam vidissent doctissimi viri interpretes. Nunc saepe haereo in vocabulis, saepe deploro, quod in Graecis minus studiose sim versatus. Nunquam intellexi quid sibi vellet Plato cum Socrates recitat mirabilem istum sermonem: Multa vnum esse, et vnum multa. Iam primum Methodum compositiuam et resolutiuam perspicio, sed his nunc non vacat scribere. Chymica rursus in manibus habeo. Hisce diebus totus fui in corrigenda Isagoge, et si modo haberem qui scriberet correctum exemplar ad te mitterem. Bene et feliciter vale, et a me tuos omnes amanter atque reuerenter saluta. Vratisl. die 23. Oct. Anno 58.

EPIST. CXV. IDEM EIDEM.

ET laetor patrem tuum virum optimum ac doctissimum, et mihi amicum certissimum, magistratum quem semestre in multis publicis molestiis atque domestico luctu ac moerore gessit, deposuisse, et Deum precor, vt dolorem matris tuae praestantissimae foeminae consoletur, morbumque depellat, ac vestram laudatissimam familiam conseruet, vere [gap: Greek word(s)] faciat. Patrem quidem tuum ea doctrina et vsu rerum instructum, ea sapientia, animique magnitudine et excellentia praeditunscio, vt et moderari dolorem, moestitiaeque resistere, et aduersa, quae humanae vitae incumbunt, recte ferendo superare possit. Hanc que meam de illius virtute opinionem, seu persuasionem potius, confirmant literae tuae, quibus mihi significas, domi eum tibi Platonis Timaeum interpretari, atque hoc modo non solum aberrationem a dolore quaerere, verum studia tua medica iuuare. Haec cum legerem valde cupiebam explicantem [gap: Greek word(s)] Platonica audire, et quomodo ignem eius foueret, quem Galenus noster sua aqua plane conatur extinguere. Nam Platonem Timaeum suum, cum exactae aetatis esset scripsisse affirmat, et errante iudicio vel indiligentia quadam non satis Hippocratis sensum assequutum. Est autem vt meministi, disputatio de respiratione et calido innato, de quo cum alij aliter sentiant, et magna sit opinionum diuersitas, libet tibi meam, quam arbitror esse [note: Decalido innato sententia Cratonis.] rectam, nec a doctrina veterum, eaque sententia, ad quam Montanus se aetate ingrauescente laetabatur traductum, alienam, exponere. Philosophi et medici duplici modo considerant, vel vt qualitatem, seu quemadmodum in scholis loquuntur, in abstracto, vel vt in subiecto: cumque agunt de calido innato, de substantia seu corpore calido loquuntur. Ac Galenus quidem subiectum [note: Subiectum calidi innati.] eius aereum atque aqueum statuit. Plato igneum, sed diuinus Hippocrates hanc litem, quae etiamnum durat, Aphorismo 14 primae particulae dirimit, oraculum illud edens: Qui crescunt, plurimum calidi innati habent. Sensus autem declarat in pueris calorem suauem, mitem et gratum

esse, et in subiecto aëreo atque aqueo maxime vigere. In adultis autem et iam aetate siccatis igneam vim obtinere, minus suauem esse, citiusque deflagrare. Sed de subiecti ratione deinceps agemus. Primum quae sit caloris illius origo, et substantia, quae tem peratura, denique quas in corpore actiones habeat videamus. Nam de [note: Origo et substansia calidi.] nomine, siue [gap: Greek word(s)] , vel [gap: Greek word(s)] , vel naturalis calor dicatur, non arbitror pugnandum. Initia nostrae procreationis esse iuncta semina, atque sanguinem maternum dubium non est. Ac etsi de eorum congressu atque effectionibus alii aliter disputauerunt, tamen vim quandam caloris generationi conuenientem habet, nec prorsus mortua esse, atque a coelestibus etiam causis calorem istum seminis augeri atque foueri dum semina in vtero ad conceptum tuendum idoneo conueniunt, consentaneum est. Hic [note: Spiritus naturalis substantia.] igitur calor excitatus vi coelesti intus in semine agit, et per omnes partes sese ita diffundit, eisque ita arcte se insinuat, vt vita prius animans, quam hic calor deserat. Vnde etiam extinctis corporibus aliquantulum in membris solidis tunc remanere sentimus, cumque is discessit, subito corruptionem et putredinem consequi. Hic igitur calor, qui e vi seminis virtute coelesti fultus, est expressus, et membris solidis insitus, ad extremum vsque spiritum durat, et spiritui naturali, de quo postea agemus, cuius subitantia est calidior, et humidior, ita in haeret, eoque commixtus est, vt nullo modo diuelli possit. Proinde et veteres promiscue saepe caloris innati et spiritus mentionem faciunt, quibus dictis non parum isti perturbantur, qui ignorant calorem, posteaquam simul insedit huic spiritui naturali, recte substantiam dici. Multi odiose et inepte pugnant, quasi veteres de spiritu naturali nunquam cogitauerint, aut is nullius sit vsus. Verum de spiritu naturali subiecto proprio caloris innati deinceps agemus. Habes quae sit calidi innati origo et [note: Temperam. calidi.] substantia. Tem peramentum eius in summa mediocritate consistit, quae naturae amicissima est (Galen. 8. de decretis, de salubri diaeta, de causis pulsuum. com. 1. Aph. 14.) ac potius is, vt medicis et philosophis placet, ipsa natura (Gal. de Marco. com. 5. Aph. 22.) et vis conseruatrix generandi, augendi, et nutriendi existit. Quia vero vt philosophi statuunt: Quod continetur conuenientiam habet cum eo quod continet. Itaque subiecti sui ratione calidus et humidus censetur. Inde Galenus affirmat constare eum aere et aqua, respiciens ad naturam seminis, ex quo originem ducit, etspiritus naturalis, cui arctissima coniunctione est copulatus. Neque Hippocrates haec discernere videtur, dum et calorem et spiritum istum [gap: Greek word(s)] 14. et 15. Aph. primae particulae appellat. Et Galenus manifeste quinto de simplicium medicamentorum facultatibus, innatum calorem spiritum vocat, inquiens: Nihil prohibet si sanguineam substantiam, simulque aeream vna cum spiritu calidum innatum vocemus. Itaque cum Galenus acriter subiectum caloris innati humidum [note: Plato reprehenditur a Galeno.] statuat, non ad mittit istam [gap: Greek word(s)] Platonis ad ignem, eiusque substantiam hoc modo oppugnari, et actiones omnes turbari, [note: Actiones calidi.] denique sententiam Hippocratis euerti censet. Nunc eius actiones consideremus. [note: Calor cordis.] Calorem [gap: Greek word(s)] formam membrorum, seu partium solidarum esse constat, vt manifeste testatur Hippocrates et Galenus com. 4. Aph. 37. et com. sexto [gap: Greek word(s)] . substantia animae dicitur. Hic enim omnia membra sua vi conseruat, et, vt philosophi loquuntur, disponit ad suscipiendum calorem a corde influentem, qui [gap: Greek word(s)] vitae singulis corporis partibus communicat, sicut manifeste Gangraenae, [gap: Greek word(s)] membrorum ostendit. Hic prolificam vim tuetur, atque in ea fortissime sese exerit, vnde eo destituti frigere dicuntur. Hic augmentationi donec humidum, quod Galen. [gap: Greek word(s)] appellat, conueniens est, inseruit. Denique ad extremum vsque spiritum corpus [note: Famulae calidi innati.] nutritione conseruat. Habet autem administras virtutes: [gap: Greek word(s)] , nec vnquam est otiosus, sed omnibus coctionib. ad est, donec nutrimentum deducatur ad formam conuenientem, et aptam nutritioni, et conseruationi totius corporis, et singularum partium, ac nisi ad hibeantur alimenta [gap: Greek word(s)] , vt Philotheus ait, [gap: Greek word(s)] . Ex harum autem facultatum praestanda atque effectionibus, caloris quoque huius excellentiam metimur, ac recte Hippocratem nostrum dixisse statuimus [gap: Greek word(s)] . Nam etsi in iuuenibus siccitati iunctus igneam vim habet, et ardentior est, tamen quia in pueris consistit, in subiecto magis conuenienti, videl. humido, praestantiores [note: Num in febribus patiaetur calidum innatum.] effectiones habet. Hic autem quaeritur, patiatur ne hic calor in febribus. Certe in illis, quae [gap: Greek word(s)] consistunt, valdeque acutae sunt, vna cum spiritu vel proximus est extinctioni, vel omnino vita discedente extinguitur, vt testatur Galen. commentario 4. Aphorismo 37. Siquidem solidae partes, quas vt Hippo. ait, regit, vim morbi sustinent. Verum in iis febribus, quae [gap: Greek word(s)] sunt, vel calefactis spiritibus, vel vaporibus putridis afficientibus

calorem cordis, quem infusum appellauimus, afficitur [gap: Greek word(s)] , quam habet cum calore cordis, qui [gap: Greek word(s)] accenditur atque affligitur, nec corrumpi [gap: Greek word(s)] consentaneum est, id quod naturalis calor corporis, quando discessit febris, testatur. [note: Num calidior sit pars subst. humor et spirituum.] Porro an substantiae humorum et spiritus pars sit [gap: Greek word(s)] calor, dubitari posse video, neque libet de hoc odiose rixari, cum videam veteres tantum solidis partib. eum tribuere, et sciam varie multa posse excogitari, et dici in iis, quae â veteribus non satis perspicue, explicate et distincte tradita sunt. Putredo humorum absque hoc commento dextre explicari potest, modo Aristotelica cum medicis de putredine prorsus non [note: Spirituum putrefactio.] confundantur. De spirituum autem putrefactione fateor me id nescire, quod nescio, et de hac vera et firma doceri cupio, cum in veterum doctrina nihil, quantum ea mihi cognita atque explorata est, certi habeamus. Refutatae sunt opiniones quorundam erudite a Victore Trincauella, doctrina atque vsu excellenti medico, cui ego plus fidei adhibeo, quam substructionibus recentibus. [note: Spiritus naturalis. 1. Origo. 2. Temper. 3. Actiones.] Sed de his satis, et quae sit spiritus naturalis origo, tem peratura, et actiones consideremus. Ac primum non existimo odiose cum illis pugnandum, qui praeoccupati nescio quibus opinionibus spiritum naturalem in corpore humano esse negant, cum illi manifeste declarent se non tantum in consideratione naturae rerum, et veterum lectione versatos, quantum fortasse sibi fingunt. Nihil hic de Aristotele dicam. Nonne Galenus exponens 15 Aph. primae particulae inquit: Membra solida e spiritu constare? Item in quinto de simpl. med. facult. perspicue de eo loquitur. Est autem hic spiritus, vt erudite et philosophice hoc probat Actuarius in libello [gap: Greek word(s)] , etc. fundamentum, fons et origo quasi spiritus vitalis et animalis expressus in prima generatione e semine et sanguine materno non solum membris, quae nutritioni seruiunt, inditus a natura, verum omnib. totius corporis partibus, calori naturali ita vnitus, vt ab eo magis cogitatione, quam re ipsa diuelli possit. Porro sicut omnis spiritus substantia est tenuis et lucida, ac inter ea, quae dissolui, et non dissolui possunt media: Ita et hic spiritus est aureus, calidus et humidus, a coelesti vi, non minus in nostro corpore illustratus, quam hic aer circumfusus, quem lucem et claritatem a corporib. coelestibus accipere plane non est dubium. Nec propterea, quod vitalis eo sit lucidior, tenuior et agilitate caloreque maiori praeditus, minusque spiret, huic appellatio spiritus deneganda est. Nam reuera ex semine atque sanguine quaedam aerea, coelestisque vis spirat, quae partium omnium [gap: Greek word(s)] est. Vt autem membra, quo sunt perfectiora nobiliores et perfectiores actiones edunt, ita quo hoc spiritu pleniora, quove is est purior et firmior, operationes eius euidentiores et praestantiores sunt. Ac Galenus cum contra Platonem aeream potius atque aqueam vim et naturam calido innato tribuit quam igneam, nulla de re magis, quam hoc spiritu pugnat. Siquidem moderato calore potentia, quam vegetatiuam dicimus, cuius spiritus naturalis instrumentum est, ae sine quo animal neque generari, neque augeri, vel nutriri potest, gaudet. Praeest autem non tantum coctioni sanguinis in epate, verum etiam chylosi in ventriculo aliisque omnibus coctionibus, augmentationem et nutritionem solidarum partium gubernat, denique nihil vitam habet, quod hoc spiritu non sit praeditum. Distinguitur [note: A calido innato sola ratione distinguitur.] autem, vt dixi, sola ratione a calido innato. Nam cum concoquit, distribuit, trahit, retinet, etc. calor naturalis, vel [gap: Greek word(s)] dicitur. Cum palpitat, mouet, etc. spiritus naturalis. Hinc Gal. 8. de Hipp. et Platonis decretis, arteriarum motum non tantum cordi et spiritui vitali, sed insito calido [note: A flatibus varii morbi.] tribuit. Hoc vero spiritu obruto, debilitato et exhausto suboriuntur flatus, variorum et maximorum morborum causae. De quib. in praesentia non libet dicere. Illud addam, licet spiritus naturalis non sit plane anima vitalis, tamen meliorem et praestantiorem partem eius esse magis elaboratam [note: Spiritus animalis.] in corde et quasi igneam factam. Mediocritatem autem quandam obtinetis spiritus, quem animalem dicimus et quasi summam perfectionem in cerebro consequitur. Vnde eius actiones in telligere, ratio cinari, etc. praestantissimae sunt. Sed de his nunc non necesse est plura scribere. De calido vero innato et spiritu naturali, de quo propositum fuit disputare, me tibi perspicue commonstrasse puto, non esse noua et inania [note: Autoritae veterum.] haec figmenta, sed e doctrina veterum et re rum natura petita. Quid enim est in verbis [note: Galeni.] Galeni, quae sunt in libro de tremore et rigore ambiguitatis aut obscuritatis, cum inquit, Ducetur haec ratio de principiis Hippocratis, neque pro corporis nostri elementis ponemus corpuscula quaedam et poros, neque statuamus calorem e motu aut attritione quadam et collisione suscitari, sed corpus quidem totum confluxile et conspirabile. Calorem vero non ascitum, aut aliunde quaesitum, neque genito iam animali ortum, sed insitum, et qui ab ipso statim principio

[note: 2. Hippocratis.] extiterit. Et non ne Hippocrates hunc coelestem dicit, in lib. de carnibus, inquiens, certe mihi videtur id quod calidum, caloremque dicimus quiddam non mortale esse. Aristoteles autem haec expresse explicat [note: 3. Aristotelis.] lib. 2. de gener. animalium. Inest in semine quod facit, vt foecunda sint semina, videlicet quod calor vocatur. Idque non ignis, non talis facultas aliqua, sed spiritus, qui in semine spumosoque corpore continetur, et natura, quae in eo spiritu est proportione respondens elemento stellarum. Ex his perspicuum, est in solidis corporis partibus spiritum in spiritu calorem innatum, atque in his naturam et facultates naturales. Calorem autem, qui in spiritu est, cum nusquam seorsim sit, sicut lumen et calorem solis verum quidem esse accidens, sed plane diuinum et coeleste, nec a temperamento ortum, verum coelitus cum semine in corpus transmissum. Naturam autem eam, quae interuentu caloris et spiritus in materia consistit, purissimam esse et coelestem substantiam conseruationi corporis vitaeque conuenientissimam, ac maxime necessariam. Habes de calido innato et spiritu naturali sententiam veram, et a veterum doctrina non ab horrentem, quam ad te mitto non tantum incitatus scripto illo, quod a te accepi, et lectione Timaei Platonis, verum perpetua et verissima beneuolentia quam tibi omnib. modis probari cupio adductus. [note: Vtilitas dispucationis de calido innato.] Haec autem quantum lucis non solum multis et difficillimis quaestionib. medicis afferant, verum etiam doctrinae de destillationibus, quam me tibi methodice explicare velle promisi, et disputationibus de putredine, contagione morbisque totius substantiae, de quib. multi longe plus verborum faciunt quam re ipsa intelligant, videbis in nostris scriptis, quae in manibus habeo, et si vita suppetet, tecum et cum veritatis studiosis communicaturus sum. Cum illis vero, qui omnia, quae non decies a praeceptoribus vel a Galeno inculcata sunt, noua et Ferneliana esse iniuriose clamitant, nec quae veterum doctrinam illustrem atque amplificent, admittunt, nisi eam crassus illorum spiritus capiat, et quos, vt poetae verbis vtar, inertia tardat, non odiose pugnabo: sed illud tenebo, quod Actuarius scripsit, vel nostra negligentia, vel quia veteres itidem vt nos fuerunt homines multa in illorum libris, qui caeteros sapientia antecellunt non reperiri, nonnulla interdum deesse, quae dixisse praestabat, et a rectis principiis plurima nobis petenda. Vale. Vratislauiae 26 Octob. Anno 1558.

EPIST. CXVI. IDEM EIDEM.

VALETVDINEM matris tuae meliorem fieri laetamur, et Christo gratias agimus, ac vt indies magis magisque confirmetur DEUM precamur. Id quidem ei, post salutem a nobis amantissime dictam, indicabis. Vitae studiorumque tuorum rationes, atque de his deliberationes vestras a DEO fortunari et gubernari benigne precor. Profecto nunc plures vanitatis, quam veritatis sunt studiosi, et etiam atque etiam videndum, ne occasiones discendi, et bonos praeceptores amittamus. Si quid a me fieri vis, aut posse speras, indica [note: Scaligeri commendatio.] et factum puta. Casparo Scaligerum non probari nec miror, nec moror. Fortasse illud [gap: Greek word(s)] , quod Cicero Attico commemorat, verum est. Sed si nullam aliam haberent laudem eius scripta, haec cum verissima et iustissima est, quod Latina et pura oratione philosophica ea, quae multa barbarie obruta vix erui possunt, perspicue proponit, et explicat. Quod Galenum, quem ille satis ridicule Pontificem Maximum nostrum appellat, interdum asperius tractat, non mirum. In Galeno enim quoque singulare carpendi itudium fuit, et sequitur Scaliger suum magistrum [note: Scalig. Auerrhoem sequitur.] Auerrhoem, cui interdum non parcit. Te Dioscoridem tuum illius quoque sententiis auxisse valde probo. Fortasse non pauca veris rationibus, quae in Scaligero dicuntur, refutari possent, et non mirum est, si in tanta rerum et opinionum varietate interdum ea afferat, quae non probantur omnibus. Sed scire velim quid praecipue reprehendat Caspar. Cum Fernelio etiam pugnat, et recte mihi contra eum hoc [note: Calor non est forma coelestis.] statuere videtur. Calorem non formam coelestem esse. Id quod contra Philippum affert, generationem non esse motum [note: Generatio an sit motus in substantia.] in substatia, fortasse ex ipso Aristotele posset refutari, in quarto de coelo, vbi tres recenset motus ad locum, quantitatem, et generationem, sed in quinto Physicorum, transmutationem esse dicit, et motum negat. Haec autem non sunt epistolae huius, quam scribo occupatus, et temporis egens. Disputationem nostram de calido innato, si iam legere deberem, fortasse non minus multa, quam vos in ea desiderarem. In chymicis plane mihi ipsi non possum satisfacere, et venit aliud ex alio in mentem, de quibus cum sententias veterum inquiro, aut nihil scribo, aut scripta induco. Itaque quando exspectationi tuae et promisso meo, quo

teneri me fateor, satisfacturus sum sane nescio. Emendatio consultationum saepe ita mihi mouet stomachum, vt vix me continere possim, quin interdum librum pedibus teram, sed emendabo tamen. Si astricta est [note: Aluus astrictus.] aluus, pruna damascena macerentur inaqua, donec intumescant, deinde exempto nucleo, ante coenam aliquot assumantur, et deglutiantur cum illis grana quatuor, vel quinque piperis integri. Balnea etiam ex aqua dulci, et inunctiones vmbilici cum butyro [note: Clysterum frequens vsus improbatur.] plurimum proderunt. Vsum clysterum, praesertim frequentiorum, plane non probo. Vtatur etiam mane conserua rosarum recenti, cum pipere albo et speciebus aromatici rosati Gabriel. hoc modo:

[note: Elect. ad cardial. et aluum lentendam.] [gap: sign for Rec. (recipe)] Conser. rosar. recent. [gap: sign for Uncia] ij.

Est enim praesentissimum remedium in cardialgia et ad leniendam aluum. Si nauseat ambram et Moschum in speciebus aromatici rosati fiat sine Moscho. Plura aliâs. Bene vale. Vratislauiae, 24 lanuar. Anno 1559.

EPIST. CXVII. IDEM EIDEM.

QVAE sint illae tuae, quas te superioribus diebus misisse, atque iis meis plenissime respondisse scribis, nescio. Ego post eas, quibus 14 dies Nouemb. ascripta est, vnas accepi, datas 12 Decemb. iis nunc rescribo. Sigonium amare tuum patrem, virum propter antiquam virtutem, et sermonis Latini puritatem, Graecique facundiam [note: Bassianus.] omnibus bonis amabilem laetor. De Bassiano nihil noui. Rum patur, viuet tamen, [note: Tabulae Fallopij Chymicae.] semperque celebrabitur memoria Montani in Germania. Tabulae Fallopij vel ad fallendum sunt compositae, vel is nimium magnam inscitiam suam de destillationum scientia prodit. Si ille tibi ad eum modum oleum sulphuris, quem praescribit, destillabit, Cratonem dicas de chymicis nihil scire. Addat non modo vrinam pueri, verumetiam sal armoniacum, et vehementiora corrosiua: sulphur tamen manebit sulphur. Posset ad hunc modum, quem ille praescribit, id est, per talia instrumenta confici, addito aphronitro, quod contraria vi praeditum est, verum an ille modum norit, et sine periculo conficere possit, haud scio. Similes ineptiae sunt de oleo vitrioli. Mihi eiusmodi oleum, cuius destillationem docet, non det intra corpus. Vtinam legerent adolescentes veterum scripta, minus admirarentur recentes nugas. Iuuat tamen eas videre. Quaeris ad quod genus [note: Totius substantiae morbus.] morborum referatur morbus totius substantiae? Respondeo, ad nullum eorum, quae Galenus posuit, nisi velimus contra omnia prin cipia philosophiae, tem peramentum cum forma confundere. Itaque dico: Galenus (Galenus quidem multis in locis virtutem seu [gap: Greek word(s)] cum temper amento coniungit, vt xj Meth. et alibi. Item naturam vocat temperamentum.) prosequitur Methodo eorum morborum curationem, qui temperamentum consequuntur, seu mutationem materiae. De morbis in tota substantia nusquam agit methodice, quia curatio eorum sub Methodum non cadit. Scis autem nos naturam, cuius administri sumus, non tantum materiae, verumetiam formae notione comprehendi, et temperamentum mistionem et alterationem, quae in materia est, consequi. Formam nequaquam, quae non minus a sibi contrariis, quam materia laeditur, quemadmodum in multis rebus videmus. Si igitur morbum intem perie dicimus, qui laedit temperaturam, quid obstabit, quo minus id, quod laedit formam, qua membrum non modo est viuens, sed tale, dicamus morbum totius substantiae, atque auxilium a tota substantia valen medicamentum. At dicis talia remedia tantum ostendit experientia, et quid quaerimus cum formarum naturam et rerum substantiam inuenire nemo possit: Existimemus pulchrum esse, de iis pauca scire, quae plurimum adiumenti vitae afferunt, etiamsi exacta harum rerum explicatio in humanum ingenium non cadat. Non frustra dixit diuinus Hippocrates: Naturalia remedia non soluunt affectionem pestilentem, cumque raro laedatur forma in corporibus, quin simul temperies quoque afficiatur, operam demus, vt ad vtrumque artificio se respiciamus. Quaeris [note: Ol. Terebinthinae vis.] etiam de Terebinthinae oleo, cur eo vtar, cum [gap: Greek word(s)] potius, quam [gap: Greek word(s)] sit. Terebinthina per se quidem vim abstergendi maximam habet, sicut et oleum. Ideoque vlceribus sordidis, et vulneribus vtile. Sed cum adeo sit tenuissimarum partium, atque calorem augeat, et ad penetrationem faciat, hic cum oleo nucis Moschatae, atque saeuo hircino misceo, et ad maiorem calefactionem et penetrationem, [gap: Greek word(s)] , videlicet oleum Iuniperi addo. Ac oleum Terebinthinae maxime lenit dolores a flatibus ortos. Bene vale. Vratislauiae 22 Ianuarij. Anno 1561.

EPIST. CXVIII. IDEM EIDEM.

se hic necessariis causis. Itaque cum modo literas Augustam mitterem, persoluendum putaui epistolae tuae quam cum Paulo ad me dederas. Primo autem non more, sed vere et ex animo decursum instantis iam noui anni bonum, faustum, et felicem precor, atque vt benignissimus DEVS gubernet studia et vniuersum vitae curriculum, teque firmum et incolumem conseruet oro. De causa continente, certe sic est, differre [gap: Greek word(s)] [note: Causa continens et concuncta.] Galeni a causa, quam Auicenna coniunctam vocat. Ac vt mittamus Auicennam, certe Galenus qui ter in secundo Methodi huius causae meminit, manifeste eos etiam Rationales Medicos damnat qui hanc negligunt. Ex 6 autem capite apparet hanc causam ita coniungere cum morbo, vt idem propemodum statuat. Sublata igitur hac causa tollitur effectus vniuersae, quia haec causa est de essentia rei, et est quasi ipsa [note: Causa coniuncta Autcennae.] [gap: Greek word(s)] . Coniuncta autem causa Auicennae [gap: Greek word(s)] solummodo effectum tollit, vt sublata putredine cessat febris putrida. Calore autem praeternaturali laedente [gap: Greek word(s)] sublato ex toto tollitur febris. Miror igitur cur dicat Trincauella non posse statui eam ex methodo Galeni. Nam illud quod affertur ex Galeno de discrimine inter [gap: Greek word(s)] ad discrimen inter [gap: Greek word(s)] ab eo ponitur, neque ad hanc disputationem pertinet, habetque semper locum in [note: Prima indicatio.] methodo therap. haec regula: Primum esse in actione, quod vltimum inuenitur in resolutione. Etiam si prima et princeps indicatio semper ad naturam morbi sit directa. Cum autem natura morbi per causas intelligatur, quo pacto prima indicatio seu [gap: Greek word(s)] firma erit in animo, nisi [gap: Greek word(s)] ponamus? Et quonam modo methodice sine hac cognitione curabimus? Velim autem te tuum Trincauellam interrogare cum Linacer definitionem [gap: Greek word(s)] videlicet, esse eam [gap: Greek word(s)] non conuerterit, nec illud quod affert Lacuna, qui imaginem consequutionis dicit, satis explicet, quo pacto ille vertendum rectius putet. De loco in 6 Epidem. non commemini quod scripserim. Ad exempla autem quod attinet, certum est, cum morbus in statu iam est, non mirtendum sanguinem, et materia [note: Status morbi.] amplius non fluit. Esse autem cum cruenta reiiciuntur, certum est, etiam si initium videatur. Ideo recte is sine venae sectione curatus est a Trincauella, et alter cui missus [note: Morbus substantiae non idem cum in temperie.] est sanguis infeliciter. De quarto genere morbi in tota substantia, etsi patiar eum ad morbum temperaturae referri, tamen idem non esse, et Hippocrates ipse atque Galenus testantur, et ratio monstrat. Per spicua sunt verba Hippocrat. cum in quit [gap: Greek word(s)] . Vbi haud dubie osten dit remedia Methodo inuenta non prodesse, sed antidotos, quae vim exitialis putredinis seu veneni tollunt, libro 2. de natura humana, cap 4. Causae laedentis a tota substantia mentionem facit Galenus, meminit et alibi morbi totius substantiae, sed non explicat, etiamsi methodice tantum sex summa genera morborum reperiri asserit, vnum similarium, videlicet [gap: Greek word(s)] , quatuor [gap: Greek word(s)] , et sextum vtrisque commune. Non negamus [gap: Greek word(s)] illam, quam morbum totius substantiae dicimus, cum scilicet a venenata qualitate oppugnatur in corde virtus vitalis in febri pestilentiali, vt naturalis in epate in morbo Gallico, consequi [gap: Greek word(s)] , nec malum tolli remediis methodo inuentis, et contrariis qualitatibus adhibitis, sed antidotis. Et quid sunt ista medicamenta, quae antidotos appellamus, si non morbus est a tota substantia, vt nihil de facultatibus propriis remediorum sola experientia repertis, quam Galenus a methodo [note: Causae coelestes.] seiungendam monet, dicam. Causas coelestes illos reiicere non miror, qui harum ignari sunt. Non dico illas requiri ad proprium officium Medici, quod Galenus noster [gap: Greek word(s)] esse ait, sed ad vim morborum cognoscendam, et causarum vehementiam plane referre arbitror, ne Medicus [note: Causa lactis corrupti e coitu.] has ignoret. De lacte plane mihi Doctores tui non satisfacient, lactis odorem cat mutari et malignum fieri propter motum istum. Respiciendum est ad causas odoris et corruptionis, id est, ad calorem et spiritum, cuius fit maligna alteratio in coitu, ita vt qui minus firmo sint habitu facile etiam resoluantur, atque hinc petenda ratio. Sed nihil adhuc potui explicare in quo conquiescat cogitatio mea. Inspexi atque perlegi fere totam methodum D. Hieronymi. [note: Methodus Capeuacciana.] Video primam partem eum sumpsisse sibi ab Argenterio, et obscurasse ista quadam barbarie, suaque fecisse, adhibitis quibusdam logicis rationibus. Posterior Practicorum est tota. De D. Camilli familiaritate et beneuolentia tibi gratulor, atque vt hoc [gap: Greek word(s)] tibi et tuis studiis plurimum [note: Lectio Hipp. peritum requirit Medicum.] prosit ex animo opto. Lectio Hippoc. excellentem Physicum, et vsu peritum Medicum requirit. Vtinam ego viuo Montano nihil fecissem aliud. Exemplum Epistolae P. Victorij, qua singularem beneuolentiam tibi declarat, et officium defert, misit ad me Ludouicus frater tuus. Posset is tibi Graeca quaedam in Hippocrate explicare, et saepe totius sententiae cognitio

in vnius vocabuli explicatione consistit. Matthiolus ad me scripsit se alteram editionem Epistolarum suarum habere in manibus. Eum rogaui ne me Herbariorum rixis admisceret. Nam cum ipsi autoritatibus praecipue pugnent, consequi necesse est illa [gap: Greek word(s)] , vt Galenus noster ait, [gap: Greek word(s)] scilicet [gap: Greek word(s)] . Cauteria magis [note: Cauteria [gap: Greek word(s)] epilepsiae.] esse [gap: Greek word(s)] Epilepticis ipse statuo. Sed tanta est nostrorum chirurgorum negligentia, vt non possint nobis ad ista remedia praesto esse. Scriberem plura sed tabellarius flagitat literas. Bene vale. Prid. Kal. Ian.

EPIST. CXIX. IDEM EIDEM.

CVM superioribus proximis diebus redirem ex aula Episcopi nostri atque Ducis Georgij, obtulit mihi coniunx puerpera tuas datas 4 Iunij atque Patris tui literas eiusdem fere argumenti. Significat se accipere causam, quam adfers de recusata profectione in Syriam atque quod euenit optimum ducere. Caeterum aequo animo laturum fuisse frinsciente se ista occasione vsus fuisses. Mi Ioachime non magna res est videre loca in quibus non sunt homines, et adire pericula curiosae temeritatis est. Frobenij nunc exprimunt Galenum [note: Index Aloysi Mundellae Galenicus.] cum Indice D. Aloysij Mundellae laudabili. Vidi primam pagellam quam ad me misit Gesnerus, tanta diligentia factus est index, vt non solum vocabula singula, verum omnes res complectatur, et vere epitome Galeni atque Hipocratis dici possit. Perna iam nostra elaborat. In anatomicis Fallopij, quae mihi scripta D. Paulus misit, plurima paradoxa sunt. Quod monui de Hippocratis lectione cupio tibi esse curae. Trincauella in suo de praeparatione et concoctione humorum commentario videtur Aphor. vlt. 3. partic. Epid. 6. segniter tractare. [note: Quando in pleuritide non secanda sit vena.] Dum iis, qui cruenta exspuunt in pleuritide non dicit secandam venam: affirmat Galenum ideo censere, quia non sit magnus morbus, cuius et exempla recitat. Si est a bile, vt idem censet, maximus est. Ego aliam causam dicerem, videlicet, quod iam materia amplius non fluit, cum cruenta reiiciuntur, et vlcus est apertum. Ideo scopus missionis sanguinis amplius non propositus. Nec detrahendae tunc sunt vires natura occupata in expulsione. Neque materiae, quae euacuatur a natura motus impediendus. Fuchsius dicit, haec ponenda in iis, quae soli Hippocrati nota fuerint, nec quaerendum amplius, ô rem miseram! De his autem aliâs. Quae de P. Manutio scribis cognouili benter. Sed librorum fortasse satis est, cum studij sit parum. Quicquid miseris gratum erit. In Hippoc. non tam quicquam expeto mea causa, quam tua inprimis et posteritatis. Eum te ingenio tuo et liberali doctrina locupletaturum plane non dubito, atque vt prodesse possis plurimis, et meis [note: Morbus totius substantiae.] etiam opto. De quarto morborum genere, videlicet a tota substantia videmus aliquid affirmasse quoque veteres, vt apparet in com. Gale. in lib. de nat. hum. et 6. Epid. com. 6. Quae enim spiritum naturalem atque calorem innatum oppugnant, ea certe ad morbum in temperatura non possunt referri, sed videbimus rationes Trincauellae. [note: Quartanae conuenientiae.] Vsus garyophyllorum in Quartana admodum prodest, et magis quam piperis integri. Item haec inunctio ventriculi:

[note: Calor renum in senibus.] Renum intemperies calida non sine periculo corrigitur in senibus. Ego magno successu vsus sum succo Portulacae cum succo glycyrrhizae. Interdum etiam potione aquae tragorum, quae est suauissima, atque ineunte vere vsu asparagorum. Non vitupero tamen emulsionem seminum frigidorum. Interdum ante coenam darem ius ex papauere albo. Videbis mirifice prodesse, praesertim si loco sacchari syrup. e succo violarum [note: Expulsio erysipel.] addas. Expulsionem illam erysipelatodem nunc cessare non est mirum. Ex [note: Serum educens.] purgandi autem erunt serosi humores atque acriores, interdum vsu Rhabarbari cum terebinthina, saccharo et puluere glycyrrhicae, [note: Syrupus de spina ceruina emolliens aluum.] atque modico cinamomi. Ad emolliendam aluum plurimum valet, et sine molestia eam mouet sequens medicamentum:

Decoque ad spissitudinem mellis, datur ab [gap: sign for Uncia] . vsque ad [gap: sign for Uncia] j [gap: sign for 1/2] . Ego adderem parum zinziberis [note: Gesnerus.] vel cinnamomi. Gesnerus scribit se vsum [gap: sign for 1/2 Drachme] pul. gratiolae cum syrupo ex acinis sambuci. Succus gratiolae cum cinnamomi et mastycis puluere multo rectius purgat, et minus ventriculum offendit. Iuli [note: Vomitorium.] iuglandis per vomitum sine molestia purgant, hoc modo:

[note: Hoemorr. dolor.] Fiat potio, etiam si per se soli Iuli cum Hydromel. faciunt. Lapis calaminaris cum

aqua rosarum tritus, et butyro commixtus valde dolorem haemorrhoidum sedat. Vxor Rudingeri ex eodem lapide, seu cadmia, [note: Vug. oculare.] atque axungia hirci nigri facit vnguentum oculare, addidit nescio quae alia, vidi conferre lippientibus. Bene vale. Vratislauiae 19. Iulij. Anno 1561.

EPIST. CXX. IDEM EIDEM.

[note: Trincauella de causa coniuncta.] LEGI hisce diebus commentariolum D. Trincauellae de causa coniuncta, et nisi eum vehementer mihi placuisse vere affirmarem mentiar. Quid autem in eo desiderem, [note: Consensus et dissensus Cratonis in eadem causa.] quaue in parte mihi non satisfaciat, scribam ad te quantum in ista festinatione potero, plenissime. Primum mecum sentit cum hanc totam disceptationem, quae inter plurimos est [gap: Greek word(s)] esse putat, ipse vero nimium [gap: Greek word(s)] Philosophorum [note: Morbus fiens an morbus.] leges mihi videtur sequi, dum morbum fientem, morbum dici non vult. Nam siquidem reuera sic se res habet, cur considerationem illam de temporibus morborum necessariam ducimus, vt reuera ducimus? Cur morbos [gap: Greek word(s)] esse dicimus? An non [gap: Greek word(s)] morbus est etiam [gap: Greek word(s)] quiddam. Recte aurem existimat cum fundamentum huius [note: Scheckius.] disputationis hanc quaestionem esse statuit. Sed non satis recte neque stoicos, neque Arabes, vt pace tanti viri dicam, accipit. Nam Stoici [gap: Greek word(s)] longe aliud, ac nos qui Montani doctrinam sequimur, non ponunt, dum suam istam causarum concatenationem afferunt. Arabes vero inter causam continentem et coniunctam satis amplum discrimen statuunt. Ac haud scio an apud Graecos [gap: Greek word(s)] idem sit, vt [note: Galenus posuet causam continentem.] idem sit, vt voluit Scheckius. Sed mittamus nomina, ac rem spectemus. Primum qui Galenum negat [gap: Greek word(s)] causam ponere, is librum de causis pulsuum, doctrinam Aphorismorum, inprimis autem comment tertium lib. 6. Epid. se nunquam aspexisse fatetur. At Galenus 1. de causis pulsuum manifeste [gap: Greek word(s)] ab alterantib. discernit, cum Auic. Fen 2. Doct. 11. sui canonis perspicue inter alterantes numeret. Non igitur Galeni causa [gap: Greek word(s)] et Auic. coniuncta idem sunt. Cum autem medici sit considerare causam prout possit alterare, vel muta re corpora, largior hoc D. Trincauellae ratione curationis morbi non obseruandam esse causam continentem seu [gap: Greek word(s)] , coniunctam autem seu [gap: Greek word(s)] , necessario respiciendum. Nam [gap: Greek word(s)] , seu continens de essentia rei est vt calor partium naturalis in febri, in vulnere figura. Sed coniunctae inter alterantes sunt proximae affectui, [note: Causa continens coniuncta.] vt vapor putridus in febre putrida. Quia inter hunc et affectum non est medium. Continens igitur remouet effectum vniuersaliter. Coniuncta non plane remouet effectum, sicut neque semper scatuit. Non enim statim putrescentibus humoribus sequitur febris, neque semper remota putredine [note: Coniuncta et [gap: Greek word(s)] differunt.] cessat febris, etiamsi febris putrida esse desinat. Ac coniuncta causa, et [gap: Greek word(s)] reipsa non differunt, sed tempore atque ordine solum. Eadem enim res potest esse antecedens causa et coniuncta diuerso respectu, et in omnibus morbis, qui habent causas antecedentes, recte ponitur causa coniuncta, id est, proxima, seu interquam et effectum non est medium, verum non [gap: Greek word(s)] seu continens. Hanc autem continentem causam Auic. vocat causam non vicariam, id est, quae cum reipsa plane idem est, seu, vt ille inquit, qua separata sequitur sanitas, vt remoto calore praeternaturali, qui est in corde, consequitur ipsa tem peratura cordis, in qua sanitas consistit. De his autem agas cum praeceptore tuo atque eius sententiam perscribas. Dicet ita, causam [note: Causa continens et morbus quomodo differant.] continentem atque morbum idem esse. Fateor, sed quatenus est dispositio seu [gap: Greek word(s)] quod ad illam [gap: Greek word(s)] peruenit, vt actionem naturalem laedat morbum dico; quatenus efficit hoc, seu, vt inepte loquuntur causat laesionem [gap: Greek word(s)] . Estque reuera inutilis verborum pugna, verum ad diiudicandum discrepantiam doctorum hominum non inutilis. Et si quis commode de hac re post Montanum docuit, certe Trincauella docuit. At quod non videt Auic. in eodem cap. discernere causam continentem a coniuncta, quam inter alterantes collocat, nec in eo Montano praeferenti facem accedere vult, miror. Scio autem plerosque contemnere ea quae extant Montanica. Recte, an secus, ad meum iudicium non reuoco. Magnos autem viros existimabam hoc decere, vt rebus veris monstratis, ipsi quantum possunt adiumenti sua doctrina adferant, et quae nondum satis explicata sunt, aut infirmiora etiam, quam vt possint consistere, ea si vtilia sint illustrare, atque fulcire, sin minus placide monstratis melioribus [note: Morbi totius substantiae.] remouere studeant. Verum quid fiat videmus. Tantae sunt aduersationes de morbo totius substantiae, vt omnes pene veritati contradicant cum quosdam morbos vel sic dici et esse certissimum sit. Ego quidem plane non dubito, sicut in febre pestilentiali oppugnantur vitales spiritus, ita in morbo [note: Talis morbus Gallicus.] Gallico infici naturales. Atque morbum Gallicum recte dici morbum totius substantiae. Rationes meae istae sunt, Prima, inuadit

principes partes, neque omnes simul, sed primum epar, sicut febris pestilentialis cor. Secunda, quia non tollitur medicamentis methodo repertis, et contrariis qualitatibus pugnantibus, atque naturae auxilium ferentibus. Interea non nego a contagione consequi intem periem manifestam, sicut in pestilentia putredinem prauam superantem longe vulgaris putredinis conditionem. Formam autem istius veneni dico habere causam coelestem, et propter hanc alios aliis citius affici. Sed de his scripsi nuper. Neque disputo, sed vere sic sentio, non discessurus ab hac sententia donec meliores [note: Calor innatus Hip. aethereus.] rationes viderim. Velim etiam te quaerere a praeceptore, an non in lib. de carnibus Hipp. calorem congenitum coelestem affirmet. Certe AEthereum dicit, et discernit ab igneo elementari. Quaero vtrum in 6. Epid. par. 5. Hip. opponat [gap: Greek word(s)] et [gap: Greek word(s)] . Et an recte cibos imbecilliores interpretetur olera, atque fructus arboreos, cum videamus, et historiae nos doceant, iis [note: Hippocratica lectio qualis.] vsos saepe esse longaeuos. In Hipp. lectione [note: 1.] velim te in singulis dictis, maxime in aphorismis, diligenter primum non solum rerum: [note: 2.] verumetiam nominum etymologicas definitiones inuestigare. Id si fecisset [note: Caluus.] Caluus, minus deformitatis et perplexitatis [note: 3.] haberent eius versiones. Deinde in diuisionibus studiose, an sint sufficientes, videre. Exempli loco sit, cum, in part. 7. sexti Epid. [gap: Greek word(s)] videlicet, an hac diuisione nihil sit omissum, singulorum membra explicanda. Inprimis [note: 4.] autem quid sit [gap: Greek word(s)] , etc. In recitatione autem exemplorum diligenter symptomata ad suas causas deducenda sunt, resoluenda omnia, et an sententia Hippocratis in syllogismum demonstratiuum possit concludi, videndum. Qui sic Hippocratem legit, is hauddubie adiutus a cognitione Graecae linguae, philosophia, et doctrina medicorum veterum, in primis inter Latinos [note: Celsus.] Celsi, in Hippocrate ea videbit, quae a multis nondum sunt animaduersa. Quae nuper de dentitione et lactatione scripsi [note: Lac a semine corruptum.] velim tibi esse curae: Vnde lac a semine istam malignitatem acquirit, vt etiam epilepticos pueros medicis reddere videatur. Bene vale. Vratist. 28 Iul. Anno 1561.

EPIST. CXXI. IDEM EIDEM.

ANTE dies octo plenissimas literas ad te dedi, meamque sententiam de causa continente atque coniuncta tibi aperui. Scripsi etiam quaedam 19 Iulij de nutritione et dentitione infantum. Nam sententia illa, quae est in primo de tuenda sanitate, quae praecipit, vt quae mammam dant a Venere plane abstineant, ne lactis odor pereat, non satis munita rationibus videtur. Multo [note: An grauidae lactare debeani.] minus illa Plinij lib. 28. c. 19. cum de Colostratis infantibus agit, et concipere nutrices pueris exitiosum pronunciat. Moueor non tantum exemplis; verum etiam dictorum firmiores rationes requiro. Illud vero quod afferunt practici pueros fieri epilepticos nusquam satis declaratum animaduerto. Galeno assentior quidem, qui dicit lac amittere odorem, et scio quid afferat com. 3. in prognost. Quanque mutationi atque alterationi leuibus de causis lac obnoxium sit non ignoro, verumque illud esse quod dicit 5 de simpl. med. fac. lac infinita laedunt sentio, sed explicatam rem integre nusquam conspicio. Quae de admistione mellis in 5 Method. et alibi dicit contra coagulationem lactis nota sunt, Vnde autem hoc quod coagulum leporis coagulatum dissoluat. Non dubito quin mihi propemodum in mentem omnia veniant, quae possunt dici, sed libenter audiam sententias eruditorum, easque cur requiram facile ipse estimare potes, cum nihil sit grauius homini Christiano et parenti, quam sustinere grauem conscientiam. Lectiones illas laudatas Fallopij de morbo Gallico cuperem profecto videre. Quaeso tractat [note: Curatio Gallica inconsueta.] ne curam per oleum vitrioli, et ea, quae nunc praesertim inunctis prius, quique nodos atque tumores in articulis habent, plurimum in vsu est: per aquas mercuriales, quas vulgo die gelben VVasser vocant? Fit infusio radicum pyrethri et aromatum in aqua vitae, adduntur metallica quaedam, alumen, etc. Item cantharides et mercurius. Hoc solent inungere articulos male affectos, et exit post apertas vesicas materia crassa, et vtiliter datur decoctum Guaiaci, postea ante inunctionem istam faciunt fomentationes. Habent hanc curationem, quantum video, ex libello Germanico Francisci Renner Norinbergae edito. De sententia Trincauellae [gap: Greek word(s)] sum. Est manifesta distinctio apud Galen. inter [gap: Greek word(s)] , licet in 10 [gap: Greek word(s)] , tanquam nomen generis ad [gap: Greek word(s)] statuat. Si focus est in musculis, ad [gap: Greek word(s)] in curatione est respiciendum. Vide lib. II Meth. 9. cap. vbi de expurganda putredine agit. Item in [note: Secretum imperat. Epilepticum.] 4 cap. vbi de foco. Caesar in epilepticis hoc remedium pro maximo secreto habet, et ait Doct. Petrum Cauizerum etiam homines prouectae aetatis, et qui diu hoc morbo

[gap: sign for Rec. (recipe)] Chrystalli praeparati [gap: sign for Drachme] j.

Misce f. puluis, cuius media pars est vna [note: Crystalli vsus non tutus.] dosis in aqua taraxici. Bis feci periculum, aegri liberati sunt ab epilepsia, sed postea tamen obierunt. Crystalli vsum non existimo [note: Smaragdus vulgaris non verus.] esse tutum, et Smaragdus, quo vulgo vtuntur, non est verus, sed lapis de Peru, nempe fragmenta magni lapidis Prasij. Orientalis, [note: Gemmae verae rarae.] qui in arena reperitur nunc raro apparet, et nullas fere gemmas habemus in Pharmacopoliis veras, quam margaritas et hyacinthos. Rubini interdum habentur, Granati et Amethisti Bohemici non sunt rari. Video illius lapidis, quem Malachitem vocant qui Turcesiam refert, magnam esse [note: Turcesia. Calculosi cura.] vim in roborando ventriculo. Calculosi plurimum leuantur discussis flatibus, et aucto calore viscerum. Itaque posteaquam enemata ex solo oleo atque decocto parietariae in vino inieci, inungo vmbilicuin oleo e terebinthina, e granis iuniperi, et nuce Moschata, adiecta modica cera. Istis oleis imbuo lanam xylinam, atque calidam vmbilico adhibeo. Ventriculum etiam solo oleo nucis Moschatae inungo. Si quid per superiora exhibere volo, decoctum veronicae in vino vsurpo. Hac medicatione scio me plurimis in grauissimis doloribus profuisse. [note: Method. Therapeutica Cratonis.] Habeo, vt nuper scripsi, in manibus methodum Therapeuticam. In prima parte apo de cognitione morborum, in secunda de curatione, in tertio de auxiliis, et recto auxiliorum vsu. Vtinam hunc librum possem absoluere. In tertia parte fortasse aliquid de destillationibus agam, de quibus alia methodo rectius scribi posse cogitaui, explicatis videlicet, primum causis concretionis, deinde dissolutionis, postremo de effectionibus spiritus naturalis separati ab impurirate materiae. Fernelius affirmat se sequentium pillularum tantam vim experiendo [note: Pill. cephal. Fernelij.] cognouisse, vt nullam cephalalgiam vel hemicraniam offenderit, quam non curarit:

[gap: sign for Rec. (recipe)] Aloes optimae [gap: sign for Uncia] [gap: sign for 1/2] .

Cum syrupo absinth. et violar. f. massa. [note: Nodosa podagra.] Datur [gap: sign for Drachme] j. bis in hebdomada hora vna vel duabus ante coenam. Habeo iam aegrum, cui genu occupauit tum or laxus, et deprehenduntur etiam sensu quidam quasi nodi. Is iam supra annum est apes. Multis remediis vsus, etiam thermis et decocto ligni et salsae, verum nihil iuuatur. In digitis pedum et manuum sunt nodi. Ad hibui emplastrum ex ammoniaco, vitriolo vsto et nitro cum diachylo composito. Exit gypsea materia. Bene vale. Vratisl. 4 Augusti, Anno 1561.

EPIST. CXXII. IDEM EIDEM.

BREVEM etiam epistolam tuam boni consulerem. Ita sum tuarum cupidus. Scripsi Vienna aliquoties ante meum discessum. Subito postea quam huc veni, meas per certum tabellarium ad te misi. Auco cognoscere ea, quae tu vel in Isagoge nostra animaduertisti corrigenda vel in perioche emendasti, atque vt contra scripta mittas oro. Trincauellicis aequo aninio carebo, dum [note: Vega.] illis vacare possis. Nihil me delectat Vega. [note: Altomarus.] In Altomari libellis solidum quiddam reperio, sed parum perpolitum. Vtinam diligenter cognosceremus veterum doctrinam. Fuit hic mecum sectator quidam disciplinae Theophrasti, qui Ratis bonae vt ille narrat, medicinam factitauit. Is mirifica somnia narrauit. De quib. ego melius, quam ex omnibus libellis, atque Bacchi mendaciloquentia de illorum vanitate sum edoctus. Itaque licet cum istis laruis luctari mihime rectum putem, tamen nostra firmissima [note: Idea Hippocratica Cratonis.] principia, quae sunt in Idea Hipp. perspicue proposita, istis nugis studiosorum causa opponerem, si typographum reperire possem. [note: Spasmus flatulentus.] Futurae fortasse essent pagellae quatuor. Imperator dicebat folia tiliae singulare esse remedium contra spasmum flatulentum in grauidis quem vulgo gramphum vocant. Radix lilij albi cocta cum butyro et adipe gallinae, ad dita farina seminis lini, val [note: Haemorrhoidum dolor.] de dolorem hemorrhoidum non fluentium sedat. [gap: Greek word(s)] profuit vnguentum ex oleo amygdalarum, chrysomel nucleorum persicorum et momordicae. Addam medica [note: Sanguis concretus in ventriculo.] mentum ad sanguinem concretum in ventriculo, vtiliter datur succus apij cum melle. Vbi autem is per vomitum reiectus est, mentha cum vino cocta stomacho applicanda. De iis, quae sunt in Amato, et pestilente [note: Morbus Vngaricus.] febre, quae morbus Vngaricus dicitur, et cephalalgia exitiosa scribam Praga. Video sectionem venarum in pedibus inter initia plurimum prodesse, et decoctum scordei. Raphanum etiam capiti et pedib. appositum Ad tussim mirifice decoctum [note: Tussis.] raparum cum saccharo candido et butyro, vel oleo amygdalarum dulcium recenti [note: Calculus.] pro desse animaduerto. Sed detrahendus est illis cortex, et primae cocturae aqua

abiicienda. Nephriticis etiam prodest. Bene vale et rescribe. 24 Septemb. Anno Christi 1564.

EPIST. CXXIII. IDEM EIDEM.

HIC dies renouat mihi memoriam tui amicissimi facti, cum ante annum te comitem itineris in Pannoniam, Vt tristes animi posses depellere curas, mihi adiunxisti. DEO autem benignissimo gratias ago, qui propitius [gap: Greek word(s)] nobis adfuit, et res nostras opinione mea melius gubernauit, huncque oro, vt porro clementer iis interesse et praeesse velit. Sine illius enim gubernatione et custodia, nihil tutum, nihil rectum. Me quidem cogitatio de prouidentia diuina, cui nos plane submittere debemus, magis in aduersis, quam omina sapientiae consilia subleuat. Peto a te si quod legisti bonum scriptum de peste, vt me moncas, quo inspicerepossim Nam ego tres meos libellos rursus in manus sumpsi. Quid autem dico de trib. libellis, cum vix tot pagellas de informatione eorum reperiam. Multa cum [note: Trincauellt de feb. hect. pestilente opinio.] multis egi per epistolas, ac Trin cauellica quoque diligenter inspexi, verum nihil reperio, in quo vel mihi vel sibi etiam magnus ille medicus satis faciat. Cum enim suas cogitationes de febri hectica pestilente explicare conatur, et Montani sententiam de putredine in substantia cordis refutare, valde et se et alios intricat. Cuperem videre priuatas illius exercitationes de hoc argumento. Ad eas enim remittit auditores in hac doctrina, quam a te accepi. Verum scire velim, si pestilentes priuatae, quae absque peste homines corripiunt, eandem formam et ideam cum pestilentialibus exitiosis habent cur non sintita contagiosae? Dices quia in his maior putredo. A qua causa quaero? Nimirum quia istae possunt vel a victu, vel ab aere in qualitatibus mutatis oriri, hae vero nunquam, nisi aer a tota substantia mutetur, vel semina pestiletiae, id est, venenatam qualitatem ab expiratione continent. Ad illam. autem venenatam qualitatem pellendam, seu ad putredinem, que hausto veneno aereo in corporib. consequitur, non valent remedia, quibus vtimur in putridis febribus, sed necesse est alexipharmaca adhibere, vt curationes indicant. Ac cum seminarium ipsum in substantiam cordis penetrat, pestilentem illam exitiosam et immedicabilem, quam hecticam appellant, inducit. De his atque aliis tuas cogitationes legere cupio. Nam meas in magna festinatione explicare [note: Morbus totius substantiae.] nunc non possum. De morbo totius substantiae minus puto esse concertandum. Etsi temperamenta quoque suas habere [note: Calculus vesicae.] formas, diuersas a forma substantiae sciamus. Ad calculum vesicae posses experiri lac ouium cum bolo. Inunctiones cum succo bursae pastoris, et similium herbarum. Item inunctiones aquae ex albumine ouorum destillitae admodum commendant. Caro halicacabi condita cum saccharo commendatur. [note: Catarrhus. Bolus Tokiensis.] Ad catarrhum valde bolus Tokiensis profuit. Longe cum antefero armenae vt Imperatori ex Turcia etiam allata est. Instar butyri in ore dilabitur, et omnes notas [note: Stranguriae.] verae boli armenae habet. Stranguriae medetur syrupus ex succo portulacae et millefolij herba. Existimarem profuturum vel succos istos inspissatos cum glycyrrhizae [note: Hydrops.] succo. Item frequentem vsum auellanarum. Hydropicis magno successu exhibeo extractum e radice iridis. Nucem vomicam esse spongiam adnascente frutici et strangulantem [note: Nux vomica spengia.] res certa est. Tuas literas cupidissime expecto, vt eas mittas, et me ames peto. Bene vale. Vratislau. die 5 Nouemb. Anno 1564.

EPIST. CXXIV. IDEM EIDEM.

TVAS literas 25 Octob. scriptas accepi plenas festinationis, quibus quid respondeam propemodum non habeo. Otium tibi concedi opto, vt meis possis rescribere. [note: Quaestiones quaedam de peste.] Hoc vero tempore nihil velim libentius legere, quam tuas obseruationes de [note: 1] peste. Et primum cur non possit dici morbus [note: 2] totius substantiae. Secundo, vnde aer corrumpatur, cum a causis inferioribus non corrumpitur, et cur non loquendum nobis sit de causis coelestibus, cum de aliis causis procatarcticis prolixe agant Medici [note: 3] quas aeque atque istas curare neque unt. Tertio an expirationes morbidae, quae in aere continentur, item in vestibus, etc. et inspiratione attrahuntur a primis qualitatibus, sint noxiae, et putredinem exitialem inducant. [note: 4] Quarto, quomodo seminaria putredinis tam diu in rebus siccis et porosis contineantur. Ita vt a literis et chartis sibi Itali metuant. Si vulgaris est putredo, quomodo fouetur ibi, vbi nulla est humiditas. Si conditionem vulgaris putredinis excedit, cur damnantur ij, qui venenum appellant, qui discernunt pestilentes putridas, id est, ab intem perie aeris a primis qualitatibus mutati, vel ab humoribus prauis in corpore collectis dictas, vt sunt febres cum petechiis [note: 5] et papulis, a veris pestilentibus. Quinto, cupio scire, an aer secundum totam substantiam corruptus, ea corruptio putredo [note: 6] recte dicatur. Sexto, an non ea ex quibus

constat corpus humanuni cohaereat per formam substantialem quam expellat putredo venenata, ita vt sequatur dissolutio et morbus totius substantiae. Materia certe omnis nisi a forma temperamenti vel substantiae conseruatur ad nihilum tendit. Ea putredo quae temperiem laedit, efficit morbum intem perie, quaesubstatiam ipsam, morbum substantiae. [note: 7] Septimo, an non calori naturali, qui sustinet formam sit contrarius calor praeternaturalis. Non simplex, sed is in quo putredo ad gradum veneni accedit. Ideoque vt caetera venena cor maxime petit. [note: 8] Octauo, cum nulla matena sit absque forma, qualis forma sit in putredine. Et an nimia humiditas recte dicatur forma, vt placuit D. Iulio. [note: 9] Nono, an non recte dicamus temperamentum atque qualitates in materia instrumenta per quam forma est efficax. [note: 10] Decimo, An non differat disputationes philosophicae et Medicae de putredine, certe Arist. opponit putredine primae generationi. Medicicum de putredine humorum agunt de quadam ebullitione qua fuligo putrida petens corcosequitur, [note: Hydrope.] seu corruptione [gap: Greek word(s)] Obsecro ad haec respondeas. De infuso pul. Antimonij in vino exhibendo hydropicis nunquam [note: Infusum An timonis.] periculum feci, nec facturus sum. Scio quendam dedisse Viennae: sed illi, quibus exhibuit, paulo post extincti sunt. [note: Elaterium.] Elaterium nulli exhibere volui. Dedi acinorum sambuci Infusum seu emulsionem [note: Acini sambuci.] magno successu. De ex tracto gratiolae dixi tibi meam sententiam. Puto etiam de hyoscyami [note: Hyoscyamus.] foliis pedibus appositis me tibi dixisse. Decoctum cotulae etiam mirifice [note: Dec. cotulae.] prodest, et calami aromatici ex vino, sed [note: Calami arem.] alius potus illis, quam serum factis non cocedendus. Ad hydropem mirifice facit [note: Succus coch leariae.] succus cochleariae herbae ad vnciam vnam quotidiesumtus. Praeferunt quidam crudum eo, qui saccharo coquitur. Materiam aqueam solitus sum purgare acinis baccarum sambuci in iusculo coctis, sed longe [note: Flores persicorum.] melius hoc praestant folia florum persicorum siccata, atque in iusculo cocta. Copiose enim aquas educunt, et minime molesta sunt. Est hic quaedam vetula admodum [note: Absinthium.] annosa, ea quotidiano vsu absinthii et foliotum persicorum se coseruatam affirmat. Venit nunc mihi in mentem de floribus [note: Violarum folia sicca bentrem mouent.] persici agenti, quod obseruatum est, folia violaru Martiarum sicca ventrem mouere, cum humida, imo succus earum hoc parum praestet. In meo morbo paucissimis niedicamentis sum vsus. Initio cum catarrhus [note: Catarrhus.] grauis esset, sacharum cum ambra in ouo sorbili sumsi, sacculum etiam ex santalis, rosis atque ambra capiti imposui: Nonnunquam in magna debilitate, dilutum margaritarum cum aqua borraginis et cinnam. bibi. Ventriculo imposui emplastrum ex ladano, cera atque ambra. Nunc solam ceram cum succo illo, quem Ambram humidam vocant, inspersis pulueribus ambrae adhibeo. Bene vale. Die Martini, An. 1564.

EPIST. CXXV. IDEM EIDEM.

KAL Maii ad me scripsisti, te breui vberiores ad me daturum, cum accinctus ad iter tunc plura scribere non posses. Tertius autem ia agitur mensis, ex quo tuas frustra expecto, et quid de te fiat ignoro. Quanto in luctu sim propter extinctum summum virum D. Seldium existimare potes, cum singularis illius erga me beneuolentia affectio tibi perspecta sit. Sed Reipublicae damno praecipue moueor. Legi [note: Andernacus de peste.] quae Andernacus de peste scripsit. Quo modo placeant quaens. Tam grauem medicum miror de re tantaita pueriliter nugari. Definit morbum peracutum, et quosdam pestilentes morbos sine febre esse asserit. Negat febrem pestilentem sub aliarum febrium genere compraehendi. Galenus certe [gap: Greek word(s)] manifeste 6. Epid. subpestilentium genere ponit, cumque Hippoc. [gap: Greek word(s)] dicat, pestilentem febrem denotari [note: Fuchsius.] ait. Fuchsius hecticam esse arbitratur. Libenter autem velim de pestilente hectica tationes explicatas legere, et quomodo ab inspiratione venenata, corinealescat ita hectica atque durabilis febris consequatur. Nam de putredine substantiae cordis plane [note: Putredo sulstantiae cordus reucitur.] non assentior Gal. vel Montano. Imo de putredine humorum in ipso corde admodum dubito, atque rationes Trincauellicas, quas in priuatis exercitationibus proposuit videre cupio. In peste plus valet [note: Extract vero nicae, cardus.] extractum veronicae, quam cardui. In morbo, Gallico Carduus inprimis vtilis. Venio ad tuum aegrum, quem hydropicum futurum non dubito. Omnia igitur quae ad praecautionem [note: Hydropis praeseruatio.] hydropis faciunt facienda sunt. De rhabarbaro crudo edat quantum potest. In vinum summitates, vel folia rorismarini imponat. In ferculis rorismarinus coquatur. Lieni non minus, quam Epati in hoc aegro prospiciendum videtur. Foris [note: Icterus.] adhibeatur ventri vnguentum de succis. Inictero nihil praestantius cuscuta reperi. [note: Sal absinihij.] Sed iam icteri cura negligenda videtur. Sal absinthij plurimum potest, sicut et succus ex acinis sambuci exeoctus. Extenuatis corponbus [gap: Greek word(s)] illud de vini spiritu cum

syrupo acetoso simplici commirtum exhibendum non censeo. Grauiter enim suam [note: Palpitationis cordis causa.] offendit. [gap: Greek word(s)] praecipuam suam originem ducere ab hypochondriaca affectione pro certo statuo, etiamsi quosdam nimia copia sanguinis grauatos, vel eos, quibus in pericardio aqua colligitur [note: Praeseruatio podagrae.] laborare minime negem. In praecaunone podagrae dum recens est morbus, nihil hydropicis vtilius, siue sudores, siue vtinam moueant, cum soli ichores in corpore aucti et retenti atque corrupti fluxionis et inflammationis causa sint, [gap: Greek word(s)] , cum suppressio vrinae et sudorum in iis qui sudare consueuerunt, malum prae foribus esse indicat. [note: Sarsafraus.] Itaque si lignum sarsafras vrinas et sudores mouet, prodesse ad prae cautionem necesse est. Sed morbo inueterato, et natura ita debilicata, vt continuo excrementa ad membra infirma et calore exhausta deponat, nihil vel parum hoc lignum iuuabit. [note: Sudorifera humidum radicale absumunt.] Illud videndum, cum sudorifera (id quod de ligno Guaiaci animaduerti) crebro exhibica humid um radicale consurnant, an non [note: Surditas.] idem hoc lignum faciat. Cardui aquam bis infusis foliis in vltro destillatam obsurdescentibus auribus plurimum prodesse reipsa comperi et meo nomine posteritati prodes. Verum tot meis scriptionibus nihil a te elicere me posse video. Tarde vel le nolentis esse arbitror. Bene vale. Vratislauiae x. lulij Vale Anno Millesimo, quingentesimo, sexagesimo quinto.

EPIST. EXXVI. IDEM EIDEM.

TVAE Epistolae, quam nuper cum iis, quas Threccius attulerat misisti, persolui, et meas Clusio, qui attulerat dedi. Nunc cum idem alias die meo natali, id est, 22 Nouembr. scriptas adferat, haec exaraui. De valetudine vxoris D. Christophori video te esse solicitum. Ego superiore anno prius quam hinc discederemus, Quaestoris nostriaulici coniugem curabam, ea erat grauida, et omnia quae tu in tua aegra, esse scribis, [gap: Greek word(s)] vero summa. Conuanluit [note: Haemorrhagia en grauida.] tamen beneficio DEI, peperit, etiam nunc recte valet. Paucissimis medicamentis vsus sum. Adhibui epithemata epati. Valide astringentibus numquam vsus. Nam cum adhiberentur, maximum dolorem capitis patiebatur. De. renum affectione nuper scripsi. Si est [gap: Greek word(s)] , potent attrahere per nares aquam fragorum cum croco martis, ita ferrum vel chalybem vstione praeparatum vocari non ignoras. Santalirubri epati prosunt: sed si de scirrho certus, humida admiscenda. Renes semper emolliendi. Medicamentis multis intracorpus grauidae non essem molestus. in cibo et recta victus ratione plurimum spei. Si non auersaretur, Rhabarbarum darem cum conserua florum cichorij, vel rosarum addito cinnamomo vel santalis. Emulsio margaritarum cum aqua fragorum et cinnamomo multum prodest, praesertim addita rasura Eboris. Succus centaurij maioris in grauida suspectus. Nec limaturam chalybis probo. Quicquid [note: Vnguentum viride.] potero tua et D. Christophori causa, quem saluto facturus sum. Vnguentum viride fit ex sclarea in butyro cocta. Vtorin hystericis inungendo ventrem inferiorem. Addidi interdum Tachan Mahacam, et animaduerti esse efficacius. vel post vsum vnguenti, adhibui emplastrum vmbilico. Memini [note: Ambrus Chrysea.] me vsum Ambrae, quam vere chryseam veteribus dictam puto, in consilio contra pestem proballe, et felici successu in morbis pestilentialibus vsum fuisse. Est ea dura admodum, nigricans et sulphureas maculas inspetsas habens. Hanc primum accepi a nostra Augusta Aliaquoque maioris nigredinis habetur, verum longe mollior est. Eam vel in piscibus reperiri, vel fictitiam esse arbitror. Illa, quam chryseam dixi, vt sulphur natiuum ardet. Non facit hoc cineritia, quae vulgo prostat, et optima esse existimatur. Ad ventriculum fouendum vtor nunc inunctione ex medulla vitulina cum oleo nucis Muschatae. Verum canicula adhibita magis dolorem sedat, et concoctionem qualiscunque ea est, suo calore adiuuat. Bene vale. 5. Decembris, Anno 75.

EPIST. CXXVII. IDEM EIDEM.

ABFVI domo tredecim diebus apud Baronem N. N. qui male acceptus est a Patacelsistis. Si euaserit, est quod DEO gratias agat. Ad colicos dolores accessit Epilepsia, atque ita vapores ex inte stinis et stomacho sublati cerebrum vellicant, licut in paralysi neruos laedunt. Sed dolorum vi frangi et debilitari spiritus quoque in paralysi existimo, atque ita locomotiuam laedi, sicut in furiosis videmus, qui maxima onera tollunt, deinde cum ad se redeunt manus attollere nequeunt. Verum de his scribere non vacat. Cogitationes meas de morbo coniugis D. Christophori iam tibi exposui. Cum hydrops in conspectu sit, iam de scirrho nullum dubium. Magnam igitur in debilissimo corpore curatio

difficultatem habet. Libenter mitterem extractum Gratiolae, sed neque consulo, [note: Extract Gratiola.] neque reperio nunc. De extractionibus quid scribam, nihil ame tibi denegabitur. Sed si siccam etiam gratiolam habes affuso spiritu vini optime extrahes, deinde addita aqua, in qua Rhabarbarum sit infusum, spiritum atque aquam per balneum Mariae detrahes, succum ad modicam spissitudinem parum Mastiches asperso coques. De [note: Empiricum Vng. in Bubonibus.] sambuco venit in mentem quoddam remedium, quod tibi reticere non debeo, praesertim cum singulari modo aliud agens in scripto libro meo repererim, et certo experimento comprobatum legerim. Accipiendi sunt flores sambuci, et cum his contundenda eruca atque fimus columbinus, vel piper. Si sambucus non sit recens, aliquid aquae sambuci admiscendum ac fingendum Cataplasma, idque buboni applicandum. Abiiciedum, posteaquam tribus horis iacuerit, in ignem, atque ter repetendum. Non ratione carere videtur remedium, et autor sancte affirmat magno et manifesto successu se eo vsum. Plura alias. Bene vale. 1. Ianuarij. Anno 1576.

EPIST. CXXVIII. IDEM EIDEM.

[note: Dubiae quadam in febre pestilentiali.] TVAS de febre pestilentiali expeto, ex quibus haec cognoscere cupio; An existimes Galeno febrem illam, quae comites habet bubones notam fuisse. An bubo comitetur febrem, vel econtra. Et cum focus huius statuatur in corde, quo pacto bubones ad inguina, et parotides expellantur. Vtrum hoc genus febrium aliter, quam contagione disseminetur. An morbida expiratio, vt loquitur Hippocrates, vel [gap: Greek word(s)] , vt est in libro de fiatibus, aut seminaria putredinis, vt apud Galenum, aeris substantiam, quemadmodum voluit Altomarus corrumpant, et an vinum cui venenum commistum sit, recte corruptum in substantia dicatur. Cum in. contagione actio ascribatur formae propter conuenientiam materiae, sitque contrarietas in substantia, id est, forma alia aliam expellat, auxilio qualitatum, an non recte morbus totius substantiae offensa actionis, quae consequitur, dicatur. Cum eodem res redeat, si gradus putredinis dicatur venenata qualitas, et venena non primis tantum qualitatibus mutent temperiem: sed a tota substantia aduersa sint calori innato. Vtrum febris pestilens dicatur mitis, quia in ea magna humiditas et putredo, et an sola desiccatione curetur. Cum Hippoc. pestilentes aeris constitutiones calidas et humidas describit et 3 Epid. cur superior aestas calida et sicca infamis maxime pestilentia fuerit. Gerte Gedani in maxima siccitate plurimi sunt mortui. Scio vos non curare abdita. Miror tamen quo ore nominetur venenum, et abdita causa negetur, cuius effectus sunt manifesti, videlicet, putredo insignis longe superans vulgaris conditionem, febris et oppugnatio caloris atque arcis vitae. Et si o formae non habent causas coelestes, quaero vnde sint? An progrediuntur e materia? Quid inquis? Non curamus formam. Medici sumus, et artifices sensitiui. Audio, Hoc tamen teneo, de summis rebus parum etiam scire in primis esse vtile et sapientiae studio conueniens. Non tueor [gap: Greek word(s)] et existimo remediis experientia inuentis cum ratione secure nos posse vti, sed expectabo tuas literas, atque vt eas mittas oro. Bene vale. Anno 64. M. Decemb.

EPIST. CXXIX. IDEM EIDEM.

DE febri Catarrhali te dubitare an sit [note: Febris catarrhalis contagiosa necessario putrida.] putrida miror. Contagiosam fuisse non negas. Quomodo autem seminarium contagii absque putredine finges? Pestilens non fuit, sed cum seminarium contagionis mediante aere de corporibus in corpora sit delatum, sicut pestis seminaria contrahunt. Consequens est, vt per diaphoretica pellendum atque exhauriendum, eodem modo quo in peste, fuerit. Videmus si quis coryza atque grauedine laboret, et alium qui cerebrum praedispositum habeat, afflet, inficere, etiam halitu potum vt aliis sit noxius, corrumpere. Imo quotus quisque est, qui grauedine paulo vehementius laboret et non febriculam sentiat. Patior vt quidam synochum generatim nominet, cum vnica accessione finita sit: sed in sanguine fuisse inflammationem nego, neque omnem febrem in ichoribus pestilentem statuo. Hispaniae Rex ardente febre laborauit, XIII vncias perphlebotomiam, et plures per scarificationem atque cucurbitas Media detraxerunt. De foetore nihil perscripuum. Sed [note: Venae sectio periculosa.] hoc significatum omnibus quibus Mantuae Carpentariae sanguis in hac catarrhali febre est missus eos extinctos, et supra duo millia paucis diebus periisse. Non dubito, quin in quibusdam corporibus, in quibus putredo massam sanguineam inuasit, sanguinis missio profuerit: sed vbi ichores infecti fuerunt, et natura per sudorem se exonerare voluit, iis minime recte, vel vacuantia data, vel sanguis missus. Cucurbitulas multis, quibus caput vehementer dolebat, [note: Marasmus.] consului. Fratri tuo inunctionem ventriculi

cum medulla vitulina, additis roborantibus profuturam spero. Vide ne vires ventriculi potionibus obruat, Conserua rosarum cum speciebus aromatici rosati plurimum proderit. Possunt addi semina, non arbitror verum esse Marasmum praeter naturam, sed si est principium simplicis, [note: Prognosticon.] non difficilis erit curatio, recta victus ratione seruata. Si compositus Marasmus cum febre, febris non latebit. Hecticam nonpuco. Neque illum, qui a Philippo exmorbo senium appellatur. Nam ea affectio est frigida. Vale Anno 1580.

EPIST. CXXX. IDEM EIDEM.

IN thesibus meis teutonice de Peste [gap: Greek word(s)] scriptis, ac potius continuo sermone dictatis, me multis vocabulis minime proprie vsum animaduerto. Dixi [gap: Greek word(s)] exspirationem, parum recte cum ne transpiratio quidem proprie appelletur. Itaque in thesi ni fallor XII. pro exspiratione Diaphorisin scribes. Est quidem alia aliorum sententia, verum certo scio, neminem qui in curatione pestis cum iudicio versatus [note: Boli armeni bius Camphora.] est mihi temere contradicturum. Quid tu inquis, Bolus armena ad diaphorisin facit? Non vtor terra ista sola, adhibeo Camphoram, in qua vis diaphoretica summa est, et ambra quae maxime corroborat. At de sententia Horatij Augenii non habemus terram Armenam veram, inquis? Fac esse non habere eam omnes notas, quas veteres illi tribuunt, neque lemnia habet. Nam aliquando purior, aliquando impurior ex scaturigine hauritur. Itaque quotannis fere aliam formam illius videmus. Et nonne aliae quoque terrae mutantur. An vbique eandem prorsus argillam et linium effodimus At inquit de Galeni sententia Horatius, Bolus armena singulare habet priuilegium, vt pesti possit resistere. Nonterra illa vngarica, etc. De Italicis, Galilcis, et Hispanicis terris, quarum mentionem facit, et adulteratis pro Bolo vendi affimat, [note: Bolus Tocaensis] nescio. Hungaricum Tocaensem [note: Terra Armena.] profuisse plurimis in peste Viennae recomperi. Ac ter iam e Thracia armenam praeparatam, id est, a sordibus liberam, et simplicem, prout effossa est, accepi, nullam animaduerti dissimilitudinem. Praeparatam esse paulo pinguiorem non praeparata deprehendi, ac in ea quam nostrates Pharmacopaei habent, fraudem gustu, cum raucorem pinguedinis perciperet, noster D. VVoyselius affirmauit. Vtvt sit in superiori Epidemico catarrho nihil magis profuisse, quam vsum boli armeni, et cornu ceruini vsti, quod ego eodem loco, quo bolum habet, certo scio. Ac si bolus suspectus [note: Succidanent Boli cornu ceruinum.] sit, omnino suadeo, vt loco boli cornu cerui accipiatur. De viribus autem sic sentio. Esse in illis singularem facultatem cogendi in vnum locum malignitatem impressam [note: Camphora.] humoribus. Itaque vt camphora repurgat spiritus, et serosum humorem; Sic bolus vt cornu etiam cerui in vnum cogit malignitatem et naturam ad expulsionem adiuuat. Videmus hoc fieri in cereuisia, [note: Cereuisia creta intecta depuratur.] ea vt maxime sit turbida et corrupta, tamen si iniiciatur creta, continuo fit pura, et saporem meliorem acquirit, atque omnis illa impuritas a creta q. ad se pertrahitur. Potes huius rei periculum facere [note: Lumbrici.] quando voles. Resistere autem istas terras putredini satis vermium curatio ostedit et idem praestare in vermib. cornu cerui vstum experientia pro me loquitur. Abluuntur autem serrae istae, vt admista arena a teliqua terra separetur, non alia et noua substantia efficitur. Neque si culor mutatur, propterea vires pereunt, indifferenter in omnibus corporibus vno medicamento [note: Camphora quibus non danda.] vtendum nemo sanus affirmabit. Imo fateor, Camphoram in illis, qui valde nauseant, vel quibus Caput infirmum est, non adhibendam, vires terrae Lemniae et boli non admodum discrepare concedo. De vomitu in vsu terrae Lemniae quod affirmem non [note: Terrae Leni.] habeo. Hoc satis constat Turcos in cibo vti, nec terrae Lemniae, sicuti etiam lapidi [note: Lapis Bozoar.] Bezoar vllam vim contra pestem tnbuere. Esse autem res diuersas bolum atmenam, et terram sigillatam Turci atque Armeni affirmant. De mea valetu dine tesollicite cogitare tibi gratiam habeo. Me iam multis annis nullo medicamento purgante vsum iam antea scripsi, estque in animo plane ista aetate non adhibere. Scio [note: Ventriculi dolor.] agaricum cum Oximellite in maximis ventriculi doloribus plurimum prodesse, et nuper de hoc medicamento D. Hervvartum [note: Terra Strigeniensis earum dem faculiatum cum lapide calaminare.] monui, Terram istam Silesiacam Strigensem esse margam nemo dubitat. Habet autem easdem facultates, quas lapis calaminaris qui in Epiphotis et defluxionibus ad oculos cum pinguedine mistus singulare auxilium est. Theses in eas enodare caepi. Tres sunt scopi in curatione. Vnus a natura morbi sumitur, et cum sit maxima in eo malignitas indicatur alexipharmacum, quod vel extinguat venenatam vim illius, ne cor superet, vel in angustam redigat, ne sese efferat. Id quod bolus armena, cornu cerui, et similia, ica praestant, vt natura vere totam malignitatem ad emunctoria,

vel ignobilia membra deponat. Alter a praepotenti causa, videlicet, inspiratione, quae diaphoresin indicat. Tertius, cum natura ad emunctoria pellit, vt in eo omnibus modis iuuetur. Sed si potero mittam latinas Theses, et vestrorum Italorum scripta expectabo. Scio mecum non conuenire. Vtrum autem mea vel illorum sit verior sententia, indicat curatio. Non nego putredinem, sed vulgaris putredinis conditionem longe superare affirmo. Vale. An. 82. 1

EPIST. CXXXI. IDEM EIDEM.

[note: Sulphurata vina noxia.] SVLPHVRATA vina ne putes salubria, atque in eo vulgi opinionem sequaris, nec tibi persuaderi sinas, vsum sulphuris [note: Sulphur vstus nihil ab Arsenico differt.] innocuum esse. Certe vstum sulphur nihil ab Arsenico differt. Spiritus vini est anima vini. Ac cum ego medicari vino studeo, vel vas spiritu vini aspergo, vel herbam aut aromata imbuta eo iniicio. [note: Sulphur neque inpeste, nuque inphthi si exhibendum. Agaricus.] Fateor me cum multis in errore fuisse de sulphure in peste, et phthisi exhibendo. Nolim te in eo haerere. Agarici vsus validissi mum ventriculum requirit. De bolo tecum sentio in penuria Armenae recte nos orientali vti. [note: Bolus Orientalis.] Galeni colore est pallido, et orientalis cum lauatur pallescit. Lotione tamen nihil decedere illi satis apparet, cum aqua quando subtiliures partes, quae aquae commiscentur, subidet, sit pura; et nullo sapore praedita. Nec puto lotionem aliud praestare, quam vt impura et arenosa se parentur a partibus tenuioribus. Alia est ratio cum aloes, vel metalla lauantur. Certe ea, quae Constantinopoli mihi missa est, etiam si non sit lota, instar butyri tamen in ore liquescit. E Cappadocia importari Constantinopolin certum est. Itaque non pugno etiam si Rubrica Synopica appelletur, et si recte memini, Plinius huius tres species ponit, [note: Terra Lemnia.] Terra sigillata, quae e Lemno affertur, semper est pallida, et Creta Anatolica vulgo dicitur. [note: Creta Anatolica.] Galenus suum sigillum Lemnium colore rubescente describit. Itaque impostores, saepe bolum admiscent, sicut rubricae synopicae pinguedinem, quam vetustas prodit. Cum istae terrae mihi suspectae sunt, solo cornu cerui vsti vtor. Meas theses nondum Latinas feci, nec Teutonicas, nisi prius quae volo corrigam, in meo nomine apparere volo. [note: Sententia Cratonis de peste.] Qua sim senteutia quin publice scribas non obsto. Primo, me estem non ponere sub febre, tanquam genere, etiamsi perpaucos, [note: Nulli in peste absque febre morituntur.] ac nullos potius in peste absque febre mori putem. Seminarium inspiratione haustum [gap: Greek word(s)] , sicut caetera venena vniuersi corporis vires, maxime cordis perniciose afficit. Aeris vero intemperies, impuritas, sicut et cibi corrupti ad dispositionem corporum faciunt, et pestem, nisi seminaria vel ex corporibus infectis exhalent, et in inspiratione noxia sint, vel aliunde importantur, inferunt. Secundo, [note: Pestis aliae priuata ales publica.] pestem aliam priuatam, aliam publicam esse statuo. Priuatam vel a prauis humoribus ob victus prauitatem ortam, vel ex aeris constitutione mala, vt sunt febres pestilentes multae, quae non habent morbidam exspirationem, et paucis perniciosae, neque contagiosae sunt, nisi valde praedispositis. Publica non nisi ab aere continente lethalia [gap: Greek word(s)] , a morbida expiratione corporum humanorum, in quibus putredo ad istum gradum deuenit, vt [gap: Greek word(s)] contagiosam exhalent, tum prouenire statur. Saepe vero in priuata peste accidere, vt ad hunc gradum putredo perueniat, vt corpora [gap: Greek word(s)] exhalent; saepe etiam aliis ex locis vbi publica pestis, deferri, arque vno corpore infecto, plurima deinceps infici, et ex aegrotantium, atque morientium multitudine' [gap: Greek word(s)] exitialia atque seminaria pestis in aere augeri. [gap: Greek word(s)] enim [gap: Greek word(s)] alia in certo loco orta, exitiosa multis est, alias extrinsecus aduenit, atque ita non vni vrbi, sed toti regioni pestis infecta est. Tertio, vt vero gradus [note: Gradus potredinis in peste Medicu ignotus.] ignotus est Medicis; ita et verum remedium. Medium. Medicos autem coniectura rationa li in aegris alias accedere propius ad cognitionem, et felicins in curatione procedere, cum ea quae putredini resistunt, adhibent, in aliis vero minus, verisimile est. Ratio tamen hoc dictat: Cum inspiratione malum sit haustum, solam diaphorisin indicari, et veram curationem esse. Ita tamen vt seminarium inspiratione haustum spiritus non aliter ac venenum afficiat, vt ea quae ad diaphorisin faciunt, simul cor aduersus vim venenatam muniant, coniuncta habeant. [note: Antidotus vera soli Deo nota.] Quarto, antidotum veram pestilentis veneni in diuina manu esse, neque Medicis exploratam, videmus nos camphorae Ambrae, non cineritiae, sed chryseae, quae vt sulphur ardet, effectiones; eae tamen perpetuae non sunt. Herbae quaedam vulgares, vt Tanacetum, quam Athanasiam appellant, atque aliae aeque prosunt. Occasiones atque euentus prouidentia DIVINA moderatur. Nunquam tamen vni remedio semel exhibito Medicus securus esse debet, sed quandiu malum est praesens cordi, omnibus modis auxilium ferat. Quinto, cum vero

natura affecto crasso humore [gap: Greek word(s)] efficit, et bubo conse quitur, vel ex adusto et tenui atque acri humore [gap: Greek word(s)] vel [gap: Greek word(s)] et [gap: Greek word(s)] exitialia apparent. Omnis in hoc Medico labor esse debet, vt naturam per loca conuenientia se exonerantem adiuuet. Haec de mea sententia, mi optime Ioachime, publice scribere, meliori tamen modo quam ego lectulo affixus possum, recte poteris, atque vt scribas oro. Si mihi DEVS vitam concesterit, ipse etiam scripturus sum, atque vsum sulphuris Arsenici, [note: Boletuscer uinus.]Antimonij, etiam Boleti ceruini, quod spiritibus cerebri aduersissima sunt, improbaturus. Multa docet vsus et aetas. Vale. Anno 1583.

EPIST. CXXXII. IDEM EIDEM.

DE Sulphure et Arsenico te in errore: minime libenter relinquo; sed eximere nunc tibi eum, vt volo, non possum. [note: Sulphur inchoatum Arsenicum.] Paucis sic habeto: sulphur in choatum esse arsenicum, atque multiplici fusione dum albescit effici. Nisi enim inesset non fieret, fatis est certum, etiam si vis venenata tanta non ei insit, quanta est: in isto arsenico, quod ex auri pigmenti sublimatione conficitur, et vulgo omnibus est notum tanquam venenum. Noxium esse tamen, neque peritos [note: Sulphur in Asthmate.] Medicos de vulgari sulphure in Asthmate loqui arbitror, etiamsi imperiti ita [note: Puluis bomhardicus.] intelligant. Nonne multi puluerem bombardicum hauriunt, et quia robustiora corpora ferunt, ideo innoxium censebimus? [note: Gesnerus.] Gesnerus multa ex aliorum literis affirmauit, quae experiundo non didicit. Suadeo ne cuilibet hac in parte credas. Merallicae [note: Metallica periculosa.] reuera periculo non carent. Multa dicuntur de floribus sulphuris, et aliis nugis, sed. merae sunt fallaciae. Sulphur quo magis per ignem albescit, et propius ad arsenicum quo vero magis rubescit ad auriougmentum accedit. Vale. Anno 83.

EPIST. CXXXIII. IDEM EIDEM.

AD theses meas quod attinet. Ita saepe, ne quid ambiguitatis in illis esse videatur, cogito, vt no tam de mutanda sententia, quam verbis sollicitus sim. Scio pestis [note: Pestis appellatio varie.] appellationem alias de causa, alias de morbo, interdum etiam de symptomate, praesertim a Germanis accipi. Ego potissimum ad causam respicio, cum inter hanc et morbum analogiam esse oporteat. Dico autem causani illam morbidam exspirationem, quae a putredine oritur non vulgari, verum ea, quae ad istum gradum peruenit, vt contagionis seminarium exspiret. Differentiam inter publicam et priuatam pestem sumsi ex Galeno, etiamsi Galenus aliud, ac ego priuatam pestem nominet. Sed de nominibus non puto esse contendendum [note: Priuata et publica pestis.] Priuatas pestes a causis internis: Publicas vero ab expiratione contagiosa sola oriri, ita, vt inquinamenta aeri, ac mediante aere corponbus aerem attrahentibus, vel rebus suscipientibus aerem, iisque ventilatis rursus [gap: Greek word(s)] dissipantibus communicentur, statuo. Definitionem colligere non est difficile, verum non facile satisfacimus iis, qui tria tantum morborum. [note: Definitio pestis.] genera admittunt. Statuamus igitur pestem esse morbum communem, ortum ab aeris infectione continentis [gap: Greek word(s)] , quae exhalent e corporibus humanis, in quibus putredo ad eum gradum deuenit, et morbidam et contagiosam expirationem habeat, viribus et vitae humanae totius substantiae malignitate, hausta inspiratione, perniciosam atque aduersam. Ad intemperiei morbos referre quidem licet: sed cum putredo omnia dissoluat, minime contradictionem effugies. Gradus autem iste putredinis, secunda quaedam qualitas est, cuius cognitio, veram indicationem, hoc est, nocentis et conferentis collationem, cum sitignota, impedit. Hinc omnis in curatione difficultas. In ea vero cum solam [gap: Greek word(s)] specto, venae sectionem respectu plenitudinis, vel etiam magnitudinis morbi, sicut vacuationem respectu cacochymiae non exeludo. Frustra tamen, et cum periculo iis in tentum esse, neque ad morbum, neque ad praepotentem causam, videlict, morbidam inspirationem Medicos tota mente respicere, existimo. Sed de his nimium. Vale. Anno 38.

EPIST. CXXXIV. THEODORO ZVINGERO, MEDIco celeberrimo, Ioan. Crato Med. Caes. S. D.

HAVD scio plus ne doloris, an voluptatis ex iis literis, in quas Hippocratica conieceras, acceperim. Laboriste tuus suauissimus est. Quae autemde morbis vulgaribus, et tua solicitudine scribis, magno moerore me afficiunt. Quod possum igitur DEVM oro, vt te benigne conseruet. Humana sunt humana. Diuina bonitas faciat, vt nos minime boni ad diuina aspiremus [note: Morbus Vngaricus.] et perueniamus. Morbus iste quem Hungaricum appellant, meo iudicio, synorhus putrida est. Sanguinis missio. post quartam diem noxia. Vacuationes pauci ferunt. Recte illis datur seminum napi et

citri emulsio. Interdum maculae erumpunt. Nam semina illa ad cutim materiam protrudunt. Capiti et soleis etiam pedum magno successu Raphanjus tenuiter concisus [note: Raphanus.] applicatur. Datur et succus raphani. Tutissimum est cum mataria ad caput repit, sanguinem e saphena, seu poplitis vena mittere. Bibere emulsionem seminum citri [note: Pestis bubonta.] arantiorum et acetosae. In peste bubonia, vel cum carbunculis, nihil melius vsucamphorae. Sed vni remedio non fidendum. Inino singulis propemodum horis, deinceps successu temporis, singulis diebus remedia mutanda. Multum valent herbarum succi cardui, veronicae, scabiosae, scordij, etc. Verum confido diuinam benignicatem te huic diuino operi conseruaturam. Ego quod vnum absens possum, interea salutem tuam Praepotenti DEO commendo. Hic beneficio DEI omnia sunt tuta, cum pauca reperiatur loca Germaniae, in quibus pestilentiae malum non eruperit, et contagione serpat. [gap: Greek word(s)] nicum atque verum [gap: Greek word(s)] precor, vt a vobis hoc depellat, atque te conseruet. De Gesnero quoque valde solicite cogito, eiusque literas cupidissime expecto. Te oro vt scribas, quae remedia efficacia cognoueris, et an sola desiccatione, vt volunt praeceptores nostri, an vero antidoto curari existimes. Etiam cum formae sese mutuo expellunt adminiculo primarum qualitatum hoc fit. Proinde in errore illos versari existimo, qui quouis anni tempore, et in quauis aetate et temperamento cartade antidotis promiscue [note: Venenum ne quaquam beneno pelli.] tibi atque aliis pollicentur. Illi vero qui venena venenis pelli existimant, et antimonium vi specifica expellere venenum arbitrantur, non satis rerum naturam considerant. Bene vale. Vratislauiae VI Dec. Anno 1564.

EPIST. CXXXV. IDEM EIDEM.

LIteras tuas VIII Kl. Martij datas, nudiusquintus accepi, atque ea, quae de peshlentia scribis, libenter legi. Paucis autem nunc tuis respondebo. Primum, [note: [gap: Greek word(s)] forma pestis.] [gap: Greek word(s)] formam ipsam morbi mecum consentiente iudicio statuis, verum rationem non affers, coelo ne aeri imprimatur, an ab exhalationibus corporum inferiorum in quibus [note: Vicoelesti formas imprimi.] putredo est, oriatur. Existimo autem formas rebus a causis ecelestibus imprimi, atque iisdem foueri, etiamsi vt agant in corpora requiratur subiecti [gap: Greek word(s)] . Itaque siue sit pestilentia vniuersalis, in qua aer plenus est [gap: Greek word(s)] (vt Hippocrates loquitur) aduerisis, quae circum feruntur impulsu aeris de regione in regionem, siue putrida exhalatio ex tetra, aquis cadaneribus vim contagiosam atque exitiosam concipiat atque spiret, siue proptet victus rationem in vno aliquo tanta corruptio et putredo oritur, vt [gap: Greek word(s)] consequatur, semper vi coelesti formam imprimi, qua [gap: Greek word(s)] ista [gap: Greek word(s)] aerem, qui per se naturae et amicus et necessarius est, aduersus sit, ita vt maxime formale, videlicet calorem cordis, non semper augeat atque inflammet, ita vt consequatur febris: sed interdum malignitate sua opprimat atque extinguat. Hanc autem malignitatem non solum augeri, dum vel in primis qualitatibus aer mutatur, vel cum corruptis et putridis exhalationibus completur; verum corpora etiam ad suscipiendum iisdem causis, sicut a mala victus ratione praeparari. Itaque cum in recipentis subiecti dispositione praecipue effectus consistat, acrius in impuro aere malum saeuit. Ac cum per se purus quoque aer videtur, tamen quando vel propter funerum atque aegrotantium multitudinem morbidis exhalationibus repletur, multis quoque exitiosus est, praesertim si attrahatur ab iis, quibus cor debile, vel humores ad putredinem suscipiendam idones sunt. Irruit autem semper hoc malum cum impetu, nisi a victus ratione deprauata oriatur, et febrem pestilentem, quam priuatam nominauit Galenus, in qua praecipue [gap: Greek word(s)] est exitiosa, producat. Caeterum vere pestilens semper ab inspiratione oritur, atque seminarium pestilens, quod attrahitur cum aer [gap: Greek word(s)] est, (vt contagionis ratio perspicue monstrat) siue putredinem inferat, siue absque manifesta nota putredinis hominem extinguat. Saepe enim agentis summa potentia ita cito calorem innatum malignitate sua opprimit, et tanto impetu cor arcemque vitae inuadit, vt citius vitam adimat, quam manifestam putredinem inducat. Intendi tamen etiam in ista oppressione calorem arbitror, neque vllum hominem [note: Nullus homo absque febre moritur.] absque febre, quantumuis ea sit exigui temporis, vt depraehendi suis notis vix possit, mori. Recte igitur hic morbus febris putrida censetur, etiasi putredo longe vulgaris putredinis conditionem superet, nec methodus curationis eadem, quae in reliquis putridis ab obstructione ortis, sit. Nam cum haec putredo sit venenata, venenum requirit suam antidotum. Putredo autem cum in eo omnia soluta quasi compage sua diffluant, exiccationem. Quantum igitur

siccando putredini demimus, tantum mala quoque adimimus, etiamsi ei non exiccatio ipsa, sed forma medicamenti, quae [gap: Greek word(s)] veneno contraria est, aduersetur. Caeterum saepe quae propter partium tenuitatem summam vim exsiccandi et dissipandi habent, vt oleum vitrioli, camphora, etc. Sola exiccatione ita auxilium ferunt, vt malum a natura superari possit. Sicut cum impetu quodam in robustioribus corporibus vsu Antimonij, Praecipitati, aut similibus violentis medicamentis materia et fomes subtrahitur. Semper enim manet firmum illud [gap: Greek word(s)] et [gap: Greek word(s)] causam esse, vel cordis debilitarem, siue popter affectiones coelestes; siue alias causas, quibus cor atque calor innatus debilitatur, vel humorum in corpore abundantiam, atque ad corruptionem promptitudinem. Vbi prima caus adest, leuis etiam impressio exitiosa est, et infirmum, vel nullum a medicina auxilium, nisi subito tale aliquid afferatur, quo cor summopere roboretur, et in quo vis maxima veneno contraria infit. Verum cum humorum vitio paulo robustior afficitur, tunc arte et praesidio Alexipharmaci pugnare licet. Saepe autem causae coniunguntur, proinde sicut in praecautione, ita et in curatione ad vtrumque respiciendum est. Ac cum praeseruationis methodus manifesta sit, miror in curatione lumen mentis excludi. Etsi enim verum videatur nullam certam [gap: Greek word(s)] exignota forma putredinis, et occulta qualitate medicamenti elici posse; tamen cum plurimae sint putredinis norae, cumque hoc certum seminarium venenata malignitate praeditum ea quae a tota substantia venenis resistere, et manifesta putredine aduersari possunt, recte atque cum ratione adhibemus. Ac si amethodicam curationem istam esse arbitramur, tota illa pars medicationis cum purgantibus medicamentis methodo carer. Semper doceri experimento, et duci ratione Medicum oportet, nullaque in ista infirmitate humana fingenda persectio atque absolutio; sed illud potius tenendum, homines vel nihil, vel pauca scire, etiamsi haec ipsa paucitas ampli ficanda et illustranda nobis sit, atque in eo posteritati pro nostra parte consulendum. Causis quidem, quibus praeparantur corpora ad suscipiendum, videlicet ex halationibus ab inferioribus corporibus ortis, acque interna etiam humorum affectione, nili vis mali summa sit, nos posse resistere, minime dubium est; sed cum bellis, caritate annonae, alluuie aquarum, etc. et similibus malis punimur, intelligimus certequid fieri possit atque debeat. Etiamsi opem ferre in nostra potestate non sit. Ac saepe effectiones medicamentorum, quae a totius substantiae proprietate oriuntur, et nobis certa expenentia exploratae sunt, nos frustrantur, cum corporum non est ea [gap: Greek word(s)] , vt vim sua medicamenta exerere possint. Semper igitur pugnandum obseruatis et generalibus indicationibus, et anceps etiam remedium, modo certum sit, esse alexipharmacum, et ad inhibendam pucredinem idoneum, quam nullum adferendum. Symptomata etiam non negligenda, et praesertim natura seipsam quasi exonerat, in eo omnibus modis arte iuuanda. Haec plurimis et molestis rebus occupatus nunc potui tuis literis respondere, quae cum ita scripserim, vt describenda sint, siquidem legere te velim, oro boni consulas, et tuam sententiam plenissime mihi significes: Astrologicas nugas et vanitates non tueor. Illa autem clarissima mundi lumina, et lucida coeli corpora praecipuas mutationes efficere in aere atque corpora humana afficere certussum.

Etsi autem scio ineptum esse quaerere, quae compositio simpliciter sit optima; tamen cum multa vsus doceat, peto a te, vt quae medicamenta ciuibus tuis profuisse plurimum animaduertisti, perscribas, et me amore tuo singulari ames. Bene vale. Vratistauiae 25 April. Anno 1565.

EPIST. CXXXVI. IDEM EIDEM.

[note: Hydrops pulmonis.] [gap: Greek word(s)] opt. Imperatoris nostri non oriebatur a fuligine cordis retenta in cauitate cordis, in qua pituita concreta ad orificia fuir, sed quod vapores illi in humorem aqueum resolucrentur. Inde non modo iusto abundantior aqua in pericardio fuit; verum pulmo totus humori innatabat; Ac in cadauere quoque supratres, vel quatuor librae in cauitate pectoris repertae. Erit igitur, vt Hippocrates noster loquitur Pulmonis hydrops, causa ad quam consequebatur [gap: Greek word(s)] , accedente altera causa, videlicet aqueo humore nimium in pericardio aucto, de qua Galenus nos docet. Exspiratio autem impedita ad istum moduni, vt ne sesquicyathum bibere posset. Mingebat vero ad sex libras interdum vno die, atque ita aqueum istum humorem natura euacuabat, cumque motus ille naturae impedirus esset, Caesar est suffocatus. Extincto Caesare, eodem prorsus morbo Palatinus Elector XIIII die post interiit. Palpitauit

tauit illi crebro cor, et ab aquae humore suffocari visus est. Is cum superiori Autumno in ventrem delapsus esset, hydropicum fecit. Intumuerant enim illi venter et pedes, et tunc in pectore melius se habere visus est. Rursus aurem humor aqueus auctus, eum extinxit. Nam copiose in pectore repertus est, et cor simili modo pituita concreta affectum. [gap: Greek word(s)] illud communis amici nostri de singultu mihi non probatur. [note: Singulius a partibus spiratualibus.] Non videt enim aliud esse, cum Medici de singultu, tanquam morbosa affectione ventriculi agunt, aliud cum de eo, qui a partibus spiritalibus, qui saepe flentibus pueris suboritur. De hoc quidem Aristoteles 33 probl. mentionem facit, et ex spiritu circa pulmones retento, et aceruatim erumpente fieri asserit. Itaque nullum est, dubium quin ab eo. quem Medici affectionem ventriculi conuulsioni similem dicunt [note: Singultus non est sicra eonuulsio.] diuersus sit. Quis autem vnquam conuulsionem veram singultum dixit vt ille somniat? Similem faciunt, quia vterque affectus a repletione, vel inanitione, aut materia mordicante oritur. Dissimilis vero est, quia vera conuulso tantum in partibus lacertosis, neruis et tendinibus contingit. Ridiculum est de maximis rebus in arte nostra, et tanta, atque inexplicabilia disputare, et cum ad rem ventum est, nescire quid admouere debeas. Plurimos mihi [note: Venena quaedam animalibus mortifera, hominibus in veste salurafera.] iratos reddidi, cum haec illis dixi. Noster Erastus foititer quaedam contemnit, verum vellem diceret; Cur quae aliis animanansis mortem, hominibus veneno oppressis, aut pestilentiae seminariis haustis auxilium adferunt, ita vt nullam noxam, quem admodum fit nuce vomica cum Mithridatica antidoto hausta adferant. Possem sexcenta recitare. Neque tam impenti Philosophicarum et Medicarum rationum sunt, qui illa proferunt, quam quidam eos existimant. Tam ego videre in intima Hippocratis pectoris penetralia, quam vllus alius desidero. Tam multa, quae ad summos principes tanquam arcana, et certa experientia comperta perferuntur, quam alius obseruaui. Haec ad te amicissinio animo, cum nihil ad te pertineant, scribo, et me tibi quo ad vixero amicum futurum polliceor. Bene vale. XVI Febr. Anno 1577.

EPIST. CXXXVII. IDEM EIDEM.

SACRA ais, non sunt prophananda. At proferenda certe sunt, et ad DEI laudem decantanda. Ne quid dissimulem, Paracelsum [note: Perfidia Paracelsi.] vel ignorasse, quae spiritus mendacij illi prodidit, aut forte in antiquis libris legit, vel maligne aliis muidisse videtur. Bonum esse [gap: Greek word(s)] ipse nosti, et [note: Bonum esse communicatiuum.] oratio monstrosa mentis monstrosae indicium, vel inuidet, vel fallere vult, qui obscure loquitur. Vtrumque vero viri mali. Sed mitto ista. Vidi quaedam Francofurtensi Pharmacopaeo, cuius Laudanum tu dilaudas, praeparata, neque dubito, imo reipsa compertum habeo, summae efficacitatis [note: Nepenthi Zuingers.] esse. Sed de eo ambigo, an illam summam efficacitatem et alterationem natura ferat, et an vtilis illa sit prudenti Medico atque cum pietate artem tractanti. Nam quam saepe Paracelsistarum audacia, et iactantia infeliciter cadat, quotidie considerantibus exempla in oculos incurrunt. Iurisconsulti vetant sine lege loqui: milto magis rationalis Medicus prohibetur sine indicatione aliquid facere. Quae obsecro est [gap: Greek word(s)] [note: Turpethi mineralis vsus imporusnus.] cum praecipitato seu turpetho minerali in morbis gallicis, vtuntur. Cupio mihi eam a te, qui in Asclepidaea medicina summus es, et cum magna laude versatis, demonstrari. Quod humorem pituitorum et adustum expurgat, naturae beneficio fit, insurgentis aduersus venenatam medicamenti qualitatem, et simul etiam cum ea humores prauos teiicietis. Verum fac esse peculiari vi aduersus morbum gallicum pugnare. An quaeso nulla alia sunt remedia quae tutius hoc praestent? Fareor in. Gallicis, qui semel Hermeticam medicinam experti sunt, frustra alia remedia adhiberi; Verum in recenti morbo surpare, nimiae temeritatis esse videtur, et certe natura ducearte, non medicamentorum robore victoriam in morbis recte atque tute consequimur. Sed cum non licetagere vt volumus, illud, vt quimus. aliquam excusationem habet. Foris adhibita in curatione vlcerum, cum rationi consentiat, in loco sublimatum et praecipitatum laudo. De Arsenico in vlceribus tonsillarum Gallicis adhibito, quae scribis, non intelligo. [note: Suphur resoluit corpora.] Sulphur magna vi diaphoretica praeditum, ac propterca in pestilentibus morbis plurimum auxilianscio. Interdum tamen ita resoluere corpora, vt statim concidant, non semel obseruaui. Rationes praeparandi illud ita multae et variae sunt, vt quae sit verissima et rectissima diuinare nequeam. Hippocrartem tale sulphur [gap: Greek word(s)] morbis pectoris adhibuisse, quale nostrum est, quod vel ex Polonia vel Hungaria affertur, non facile mihi persuadeo. Neapolitanum, quod Branssauola commendat, neque in ipsa vrbe Neapoli potui videre, neque in agro Puteolano et ad Auernum, quae inn loca [note: Sulphur Paracelsistarum.] plena sulphuris et cineris sunt, reperi. Ac quis dicit sulphur, quod Paracelsistae parant,

esse [gap: Greek word(s)] ? Arsenicum, cum excoquitur candidius redditur, quam sulphur, quod ego interdum illos exhibere animaduerto. Vtcunque certe, et quomodocunque tractetur sulphur, [note: Sulphuris alignitas.] discedere ab eo omnem qualitatem noxiam, nondum potui persuaden, vel vt vterer adduci. Certe nulla corporibus nostris cum istis medicamentis est familiaritas, neque vlla ratio, quae cum periculo iis in morbis profligandis vtendum suadeat, cum tutiora in promptu sint. Ac ego veteres Ambra sulphurea, [note: Ambra sulphurea pectoralis.] quam vere Chryseam appello, in morbis pectoris et aliis vsos arbitror, eamque plurimum iuuare, ac vere huic [gap: Greek word(s)] inesse reipsa comperi. [note: In chrysopaea caput artis sulphuris praeparatio.] In chrysopaea sulphuris elaborationem caputartis esse facile concesserim. Scio enim in hac vrbe fuisse quendam, qui in aquam illius rubeam, laminas argenti coniiciebat, et intra non multos dies aurum extrahebat. [note: Oleum sulphuris vix recte praeparatur. Auxiliatur vitiis a Mercurio illatis.] De oleo sulphuris, quod nondum a quoquam exacte factum arbitror, idem quod de Calchanti viribus statuo, et auxiliari plurimum, cum a Mercurio damnum est corporibus illatum, scio. Possem de his multa ad te scribere, et nihil facerem libentius, si valetudo petmitteret. Hoc reticere non [note: Crato defen sorchymiae.] debeo, communem Amicum nostrum insignem iniuriam mihi facere, cum me tanquam chymiae hostem et oppugnatorem publice traducit, qui in multis Rebuspublicis et Aulis, cum nominis quadam mei iactura chymica medicamenta sum tutatus. Nihil ante quadraginta annos oleosum destillatorum, nullum extractum, nullus succus hic in Pharmacopoliis est repertus. A me autem ita et Pharmacopaei et Medici, beneficio DEI, successu medicationis edocti, vt nunc vbique parent, atque iis vtantur. Idem et Viennae, et in aula Caesarea me factitasse, et plurimum aduersationis expertum verissimum est. Insaniam [note: Insania Paracelsica de ploranda.] vero Paracelsicam, qui summos in arte Medica magistros, imo artem ipsam Medicam propter arcana sua, vt appellant, contemnit, et nouam nobis e fumis Medicinam fabricat, atque discentes a bonis autoribus ad fornaces ablegat, omnemque denique seculi nostri excellentiam deiicere studet, vt sua medicamenta extollat, numquam probaui. Artem enim ipsam Hippocratis, et doctrinae Methodicae Galeni ac ceptum ferre, vt eruditum Medicum oportet; Ita Paracelsica somnia tot verborum falsitatis inuolucris tecta, et tam monstrosis nominibus variata fugere virum bonum decet. Modo. n. illis sulphur est oleum, modo Antimonium, modo aliud, sed imposturas istas et fraudes, quibus in nominandis salte rebus vtuntur, recensere longum esset, admirari [gap: Greek word(s)] maxima amentia. Ladanum dequo scribis, [gap: Greek word(s)] [note: Ladanum Zuingeri.] esse remedium, et in summis doloribus necessario saepe adhiberi, sicut Philonium et similia opiata non ignoro. Quem morbum curet et vnde indicatio in curatione sumatur, non satis perspicio. Doceri a tecupio. De tuo vero Ostrutio, Thielaeo, Orionio, quae refers tenebrae mihi sunt. De vi [note: Minij vis inagnetica in epilepsia.] magnetica aduersus Episepsiam in natiua cinabari, quam minium quidam appellant, valde dubito. Montanum praeceptore meum [note: Montanus chymiae gnarus.] inter chymistas recenseri miror, cum vix rationem aquae rosaceae conficiendae illi perspectam fuisse ex eo cognouerim. Error de libris destillationum illius vnde emanarit, iam antea ostendi, et me vera scripsisse, omnes discipuli Montani sciunt. Quid multis, cum ratione, non autoritate, est pugnandum. [note: Sal minerale.] Si sal minerale vt principium rebus omnibus in est, in eundem quoque omma resolui necesse erit. Sed haec mysteria de sale, tanquam huic sectae propria, relinquamus. [note: Diagnosis epilepsia ignota.] Quae de epilepsia Ferfius disputauit non vidi. Vtinam ante vitae meae exitum veram, diagnosin huius morbi, atque verum remedium aliquis ostendat. Erastus obstructionem oppugnauit. Quid sit morbi, aut quid illa maligna qualitas nondum declarauit. Sed nimius sum, et vires infirmas affligo. Aliquot iam mensibus obambulare propter infirmitatem non potui. Dolorem pedum nullum, beneficio DEI sentio. Calculus interdum vehementer excruciat. Nondum Chymistae remedium, quod tuto frangat exeogitarunt. Ventriculus meus inprimis laborat, et cor in consensum trahit. Vtinam Arragosius aliquid, quo iuuet, de suis arcanis subiiceret. Sed aspectus illius lucis aeternae, verum erit omnium nostrorum malorum remedium, et immortalis vitae perfruitio. Te autem oro, dum in his terris DEVS nos vult viuere, vt saepe per literas mecum colloqui studeas, meique memoriam amanter tuis etiam literis et libris quos cum genium habeant, victuros spero, conserues. Bene vale Vratisl. die XIX Ianuarij, secundum nouos fastos. Anno 1585.

EPIST. CXXXVIII. IDEM EIDEM.

[note: Cautio de chymia.] DE chymicis plane tecum sentio, veruntamen iis quibus [gap: Greek word(s)] est ignota, magnam cautionem adhibendam puto, dum magna illa medicamenta aegris [note: Sulphuris bsus in vlceri bus pectorii.] obtrudunt. DESVLPPHVRE quae scribis scio et fateor, cum valde exiccet, atque

omnes partes corporis penetret, in vlceribus pectoris summam efficacitatem habere, [note: Eiusdem malignitas.] catarrhos etiam exiccare, verum cum insigni vi diaphoretica praeditum sit, interdum vires plane exhaurire. exemplis edoctussum. Possem tibi cluos Medicos nominare, qui ex illius vsu interierunt. Aliis etiam admodum nocuisse animaduerti. Itaque nunquam exhibere, nisi robustioribus corporibus, [note: Turpethi vsus.] in peste volui. Turperhum tibi probari, et te [gap: Greek word(s)] ista scribere atque recte et methodice exhiberi affirmare miror. Numquam illo vllum corpusfeliciter expurgatum vidi, nisi prius vel fumo, vel inunctione Mercuriali correptum esset. DE LADANO vel NEPENTHE [note: Nepenthe.] iam antea meam sententiam exposui. Impuris atque crudis corporibus nocere reipsa comperi. Sed, quid agimus de [note: An nostrum opium, cum veterum congruat, dubium] Ladano, cum, an nostrum OPIVM cum veterum congruat, ignoremus? Chymica magnifacio, et pluris fortasse, quam illi qui de chymicis plurima minime explorata scribunt. [note: Pseudochymicus.] Vidi nuper libellum quendam chymicum, ex quo si philosophica tollas, pauca chymica reperies. Proponit ille nobis tres nouos destillandi modos. Quis autem qui chymica tractauit, non videt, ineptissimum esse spiritu natiuo propemodum omni e cinnamomo dum aqua elicitur, exhausto velle ex insipidis fecibus oleum destillare? et quantum olei ex semilibra poterit sibi polliceri. Credo istos homines omnes alios stolidos, atque rerum imperitissimos existimare. Secundus, quo potabile aurum, quemadmodum loquuntur vulgo, conficere docet, falsus et conuictus est. Ac quorsum opus quaeso istis putrefactionibus in spiritu vini, auro, gemmis, aut quis vnquam vidit spiritum vini aurum et gemmas penetrare. Certe quicquid spiritus vini penetrat, ex eo secum natiuum spiritum rapit, et tam diu retinet, donec vi caloris separentur. [note: Error in destillatione aquae vitae.] Hinc apparet, quanto in errore versentur, qui aquas vitae, vt appellant, et Elixir per multiplices destillationes praeparant. Detertio modo nihil dicam. Verum oleum gummatum rectius appositis silicibus elic in omnibus est exploratissimum. De familiaritate medicamentorum ad nostra corpora, quae scribis, ingeniose cogitata sunt. Rectum tamen vsum medicamentorum solam propemodum experientiam monstrare, et eas qualitates, quas gustu et olfactu percipimus, nullum est dubium. Sed de his plura nunc cogitare vel dictare non possum. Praeterieram hoc quod de Epilepticorum curatione per Nepenthem scripsisti. Multa, dum hic iaceo, de morbis a flatibus et corruptis vaporibus ortis cogitaui. [note: Ladani vulgaris vsus.] Ladanum vulgare, Myrrham, spermaceti, quod vocant, insignem vsum habere comperi. In tuo vero Ladano [gap: Greek word(s)] nusquam apparet. Peto igitura te, vt clariorem facem mihi accendas. Bene vale. Vratis lauiae VIII. Maij secundum nouos fastos, Anno 1585.

EPIST. CXXXIX. IO. CRATO A KRAFTHEIM, etc. Thomae Iordano Med. S.

NVDIVSTERTIVS cum ad te literas darem, Claudius Bibliopola libellum tuum [note: Morbus in balneo contractus.] de morbo, quo multi in balneis vestris correpti sunt, ad me misit. Non potui tunc legere, inspexi saltem pauca, et displicere mihi magnificum istum ornatum ostendi. Paulum deinceps vacui temporis nactus, totum libellum perlegi, mihique illud quod seni in comoedia accidit, vt incertior essem quam dudum. Ista quidem sententia concludis: Emersisse hoc malum e subiecto putri, et vi balnei in alia corpora transmissum. Verum hoc non explicas. Nec video quid ad ista faciant tam multa, quae de situ vrbis vestrae, de hominum conditione, et conuictu, de morbis nouis, de erroribus medicantium, de aegrorum temeritate et inscitia, nisi vt te vel autoritate ea, qua debebas, non esse; vel parum officiotum perfunctum esse ostenderes. Nam quae de pharmacopaei coniuge narras, curationem quam in ea instituisti parum habuisse firmitatis, res [note: Cratonis de lue Morauica quadam a quibusdam appellata hypotheses.] ostendit. Vnum autem mihi obseruatione et consideratione dignum videtur, quod non alij, quam ij quibus sanguis per cucurbitulas est extractus, infecti sunt: et quod malum in eo loco vbi cutis vulnerata, et cucurbita affixa fuerat, coepit, ac vniuersam massam sanguineam, id quod liuor corporum ostendit, peruasit, et neruosas quoque partes grauiter afflixit. Huius vero mali causas inquirenti, duae praecipuae offeruntur, vel scalpellum infectum, vel putridus vapor qui per vulnus subiit, atque sanguini communicatus est. De prima dum inquiro, in memoriam mihi reuocas ea, quae Diuus Ferdinandus S. M. Imper. de succo, non, vti tu scribis, napelli, sed ellebori albi, quo venatores Hispani sagittas inficiunt, et feras, maxime [note: Succo Hellebori albi sagittae inficiuntur.] autem ceruos, interficiunt, commemorabat. Ineunte aestate, in quit, succum ex tota planta exprimi, eumque aestiuis diebus in sole praeparari, atque in bouino cornu [note: Odor e cydoneis succo malignitatem adimit.] asseruari. Cautionem autem summam ab iis, qui vti volunt, adhiberi, ne odor qui e cydoneis exspirat, hunc succum atti. gat. Subito enim omnem laedendi vim amittere.

Caeterum si lingua degustetur, nulli noxium [note: Hellebori succus sanguini venenum,] esse, sanguini vero communicatum, exitiosum. Addebat hoc, si quis acu saltem eo succo infecta punctim laederetur, et exiguum vulnus acciperet, paucis horis post extingui. Ceruos vulneratos primum quasi obstupescere et perturbari, ita vt visus ereptus illis esse videatur, cir cumire in gyrum, concidere deinde, et summum intra dimidiae horae spatium extingui. Carnem innoxiam esse, ac tantum eam partem, quae vulnerata est, abiici. Eadem haec generosissimus Palatij Imperatorij praefectus dominus [note: Historia 2.] Adamus Dietrichsteinius commemorauit, et confirmauit, atque hoc addidit: Asello, cui ex oneribus ferendis dorsum attritum atque sauciatum fuerat, impositum ceruum eo modo, vt dixi, vulneratum et interfectum, sanguinem qui ex vulnere manabat asini vulnus forte attigisse, atque isto modo asellum sic infectum, vt priusquam impositum ceruum domum perferret, in itinere mortuus concideret. Fuisse etiam quendam peruerse et scelerate malum, qui dum coniunx [gap: Greek word(s)] haberet, pudet dicere quomodo succum istum ei admouit, et mulierem extinxit. Imperatorem Rudolphum II Augustum, vulnerasse sagitta cerui tenerum et lacteum cornu, eumque statim fuga, tanquam nullum vulnus accepisset, elapsum. Post aliquot horas, cum ex venatione redirent, mortuum repertum. Lacteum enim humorem istum germanum esse sanguini, Hippocrates nos docuit. Haec atque his plura dum accurate cogitarem, et quae sit venenatae qualitatis vis considerarem, [note: Scalpelli infectio.] sane ne scalpellum, nescio etiam eo, qui illo est vsus, vel ex homine cui adhibuit, vel ex alia re infectum sit, subuereri in mentem venit. Nam ego aliquot memini, quibus ex scanficatione cum scalpello impuro, carnes computruerunt et exciderunt. Scio quendam in maximo periculo fuisse, cum ei scalpello, quo vlcus tonsor aperuerat, vena secta esset. Nec me mouent ista, quae tu affers, vim illam noxiam in infinitum extendi non posse, et dum vno ictu absumi, quicquid impuri adhaesit, arbitraris. Potuit enim cum ab vno infecto ad alium non dum infectum balnei minister transiret, et cum infecti etiam, vt est in tua narratione, iterum sibi sanguinem detrahendum curarent, de nouo quasi, et iterum atque iterum ferrum in ficere, atque ictibus deinceps multos laedere, denique cum obtuso aciem in cotevelloro addidit, his instrumentis affricare, et deinceps alijs quae vel acuere, vel mundare voluit scalpellis, sordes communicare, vel etiam tursus corpora impura et infecta vulnerando, virus iterum contrahere. Nequaquam etiam virulentia illa statim, vt tu arbitraris, absumitur. Sed video te fugitiuo velle subuenire. Quid [note: Crato iam eidem auxilia sua adhibet.] autem, si hoc modo malum propagatum esset, inquis faceres? Inchoanti malo occurrendum censerem, et vulneribus illis alexipharmaca, ne vniuersi corporis massae sanguineae malum communicaretur, adhibenda. Primum vero stigmatis dolentibus animalium carnes calidas, quibus virus elici posset, admouerem. Deinceps vnguentis, quae impuris vulneribus prosunt, mederer. Vsus ego ad hoc essem cardui vel veronicae succo, aut destillato. Intra corpus exhibuissem, quae progressum virulentae materiae prohiberent, et serosis humoribus adiumento essent. Ad eam [note: Lap. Canerorum.] rem inprimis lapides cancrorum cum aquis betonicae, agrimoniae, veronicae, vel cardui profuissent. Purgandum deinceps fuisset corpus, primum per ea, quae vniuersam massam sanguineam vacuant, deinde per [gap: Greek word(s)] . Animaduerto quidem te in eo fuisse, sed tarda auxilia interdum nulla [note: An e putridu vapore infectio.] sunt vel successu carent. Verum fac esse, in scalpello nullam fuisse noxam. Restabit igitur, vt in putridum vaporem causam referamus. Sed vnde is exhalauit? Ecorporibus, dices, infectis et seminarium exspirantibus. Cur igitur solos scalpello vulneratos inuasit? Cur primum in loco scarificato initium mali? Hic tibi aquam haerere puto. Mihi de analogia humorum et spintuum in contagione cogitanti in mentem venit, exspirasse e sanguine, qui per cucurbitas eiicitur, [gap: Greek word(s)] , eaque solis vulneratis, et sanguinem mittentibus inimica fuisse, imo per vulneratam cutem priemum subiisse. Fortasse etiam contagium cucurbitulis adhaerere potuit, cum in mundandis illis perexigua diligentia a balneatoribus adhibeatur. Miram esse vim sanguinis menstrui et leprosi non ignoras: et cum doctrinam de contagio veteres non tradiderint, nos in nostra oscitantia multa ignorare et fugere non est dubium. Vehiculum vero contagionis fuisse in hoc morbo serosos humores, torpor, faciei pallor et liuor, atque curatio, cum tu sudore solo Polonum sanatum dicas, indicant. Cur igitur vacuato corpore ad [gap: Greek word(s)] non deuentum? Potio illa pharmacopaei non phacet. Carduum Indico ligno admiscere satius fuisset. Sed de his plura cogitare et scribere non vacat. Quam multae autem sint, vt Duditij verbo vtar, dubitationis fibrae, puto te ex hacepistola, quam, vtvides, subito exaraui, videre. Si alij quam scarificati infecti essent, facilior

contagij esset explanatio. Sed si solos vulneratos scalpello, lues ista attigit, quid reliquum sit praeter instrumentum, vel sanguinem, a quo inquinamenta exhalarunt, non video. Praedisposita autem corpora et cacochymia oppressa grauius affecta non mirum. Veram curationem nullam, tot autem ineptas et perniciosas te narrasse, et tempus perdidisse doleo. Contagij ratio cum lue venerea nihil habet commune. An ad gallicum igitur referenda sit dubito. Ichores vehiculum fuisse contagij et corruptionem totius massae sanguineae consecutam, res ostendit. Nihil habuisse veneni, nec facultatem vitalem laesam, exempla demonstrant. Etam multis aegris vero nullum tuaopera vsum miror. Luem inspiratione haustam, et cucurbita in vnum locum pertractam, [gap: Greek word(s)] instar tibi esse, facile patior. Mihi nunquam hoc persuadebis. Benevale, et rescribe. Pragae, e Regia, 7 Martij An. 1580.

EPIST. CXL. IDEM EIDEM.

VICESIMATERTIA lanuarij Ciui Prunensi ad te literas dedi, Nudius quartus vero tuas accepi, perferente Italo, qui se Duci Florentiae ait seruire, ex quibus et D. Baronis morbum et tuam quasi desperationem [note: Dolor intestinorum.] magno cum animi mei dolore cognoui. Re vero diligenter cogitata lapidem nequaquam esse possum existimare. Liber fuit a dolorib. tribus fere mensibus, quomodo igitur materia tam crassa esse polset? Recurrunt dolores. Quia calor naturalis est imbecillus, [gap: Greek word(s)] duriora etiam in [note: Calculiper aluum retecti.] sanis saepe prodeunt. Ego a Canonico quodam Vratislauien si vidi per aluum eiectos plurimos calculos instar castanearum nucum, verum symptomata habebat alia, quam colica et iliaca, et multis deinceps annis vixit. Recte fecisti quod exhibuisti apozema, nec abs re fuisset addere oxymel Gesneri cum Helleboro. Sed prius optime humectanda sunt intestina decocto foenugraeci cum helenij radice et butyro veloleo, item cum saturegia. Verum haec atque alia multa fortasse prius scripsi. In sessus in oleo haud dubie plurimum quoque adiumenti afferret. Bene ego spero, cum tot diebus prius malum remiserit. Itaque D. Baronem iubebis esse bono animo. Nam illius moestitia nihil morbo adimet, plurimum autem de virib. detrahet, et [gap: Greek word(s)] augebit. Si posset impetrari a Caesare libenter aduenirem; verum si quid concesserit, vix erunt decem dies. Non mirum si sit languidior et animo abiectiore. Sed spero fore melius cum hic dies sit decimus, ex quo epistolam scripsisti. Opto ex animo, et quantum in me erit, omnia fidissimi et amantissimi hominis officia exequar. Vale.

Interdum inijciatur clyster ex decocto ficuum, radice ireos et ruta cum oleo liliorum alborum. Contundantur et vrantur in sartagine iuglandes et vmbilico imponantur; vacuetur si opus erit catapotiis: oleum in quo colocynthis decoquatur, recte etiam vmbilico imponitur, et admisceri potest zibethum. Spinae dorsi diligenter prouidendum. Scis grauissimos dolores sedari imposita aqua frigida, sed non tutum est, et sequuntur paralyses graues. Vnde vt obstructiones auferantur, plurimum potest calamus aromaticus, sed calori praeternaturali quoque consulendum. Iterum vale.

EPIST. CXLI. IDEM EIDEM.

COENANTI heri peruesperi mihi tuae literae sunt redditae, quae somnum ademerunt. Multa enim sollicite cogitaui, non modo proprer afflictam valetudinem Generosi Domini, sed quod te animo perculso, ac quasi abiecto esse video. Nullum vitae genus est, quod non prematur atque opprimatur multiplicib. curis, et qui semper fortunatus, monstri similis. Ex recta autem conscientia semper in aduersis, maxima petenda est consolatio, verum de his satis. Catapotia non potuisse multum educere per aluum ipse optime sciui; oxymellitis [note: Colici cura. Coniunctio lunae non impedit remedia.] vsum non improbo. Coniunctionem lunae vereri non debebas, cum vrgerent dolores. Rarum vsum Enematum esse volui, non omnino nullum, cum laborantibus [note: Manna flatulenta.] in estinis dolore, nihil iis possit fieri melius. Manna flatulenta est, eam non probo in colicis; sed factum nequit infectum fieri. Melius fuisset ractum, si electuarium Episcopi dedisset. Sed tamen paulo efficaciora enemata ingentibus doloribus magis probo, vt ex hiera cum decocto chamomeli, florum sambuci, radice ireos, etc. Lixiuium etiam cum oleo oliuae per clysterem recte iniicitur. Oleo lumbricorum puluerem lumbricorum addas, et spinam [note: Vermes terrestres neruos roborant.] dorsi inungas. Nam vermes terrestres plurimum conferunt ad sedandos dolores et roborandos neruos. Accipiatur etiam [note: Destillatum Galbani.] Galbanum, et imponatur quintae essentiae, vel vino optimo destillato et imbuatur hoc vino castoreum atque colocynthis atque vmbilico imponatur. Fomentetur totus

venter lacte caprino vel vaccino cum melle cocto. Ius Galli decrepiti cum polypodio et carthamo etiam recte per clysterem iniicitur. Intra corpus ad sedandos dolores des Theriacae [gap: sign for 1/2 Drachme] . extracti calami aromatici [gap: sign for Scrupel] [gap: sign for 1/2] . Apponas ventri emplastrum, quod mitto, ex matricaria et meliloto. Extendatur adventris magnitudinem. Per superiora des syrupum, si non sedatus est [note: Syrupus dolorem intestin. sedans.] dolor. Descriptro ista est:

Habes hic duas doses. Ego maximos intestinorum et ventriculi dolores isto syrupo sedaui. Vbi conquieuerint dolores, tum [note: Purgantium cautola.] poterimus de medicamentis purgantibus cogitare. Non semper purgandum laborantibus intestinis, etiamsi aluus sit astricta. Maluaticum etiam cum oleo oliuarum et [gap: Greek word(s)] [gap: sign for Scrupel] ij. vel [gap: sign for Drachme] j. per clysterem iniici potest. Quaeso ne des mannam, rhabarbarum, vel senam, praesertim in potionibus, [note: Pilulae de Ladano.] nisi prius bene roboratis intestinis. Mitto alia catapotia, quae, vtarbitror, melius subducent. Dabis primo [gap: sign for Scrupel] ij. deinde ad drachmam peruenies. Lubrica vbi facta fuerit aluus, vnus scrupulus sufficiet. Descriptio non erat ad manus, sed ego pillulas de ladano appello. Educunt pituitosum humorem et bilem. Si essem mei iuris, statim ad Generosum Dominum aduolarem, sed nosti mea vincula. Tum vxor heri primum lecto surrexit et mensae assedit. Satis habes remediorum. Omnia perscribare non possum, sed prudentiae tuae commendo. Meum summum gratificandi studium [note: Virium refectio.] Generoso Domino verissimum declarabo; viribus vt ratione victus consulatur necesse est, si febris non adest, ex maluatico, vitellis oui, addita parum aquae rosaceae, pulu. cinnamomi et sacchari fiat quasi pulmentum. Possunt et alia excogitari, quae palatui sint grata. Bene vale. Posonij 16. Octobr.

[gap: sign for Rec. (recipe)] Ladani purissimi [gap: sign for Uncia] [gap: sign for 1/2] .

Mastix et Ladanum supra carbones in mortario calefiant, et dissoluantur; deinde Trochisci cum Electuarij de succo rosarum [gap: sign for Uncia] [gap: sign for 1/2] . incorporentur, et add. parum syr. rosac. solutiui f. massa.

EPIST. CXLII. IDEM EIDEM.

SPERO te recte et literas et equos meos [note: Mechoaca.] accepisse. De radice Mechoaca, quae sic dicitur ab insula, 1524. a Ferrando Cortesio reperta, et a Monacho Franciscano, qui in ea coenobium habet, inuenta est, libellus extat Hispanus Nicolai de Monarodis. Ducit aquositates ad duas drachmas exhibita. Genus est volubilis, et omnino species bryoniae videtur. Nam refert quodammodo radicem eius. Vidi apud D. Kiuenhillerum, et habeo Viennae. Gustaui, admodum nauseabunda est visa. Scripsit quoque de ea quidam Italus Marcellus Donatus, [note: Abscessus frigidus intestin.] sed venio ad aegrum tuum. Etiamsi abscessus aliquis frigidus esset in intestinis, tamen illa remedia ellent recta, quae monui. Maxime decoctum foenugraeci cum saturegia et butyro addito croco. Helenij vsum valde commendant practici, et electuarij [note: Obstruct. viscerum.] de baccis lauri. Polypodii decoctum in iure galli decr. Interim diligenter ad viscerum obstructionem videndum. Nam inappetentia illa et fasti dium cibi, item vrinae crassae plerunque eam demonstrant. Quum tam diu duret malum, non tantum ad pituitam, [note: Melancholicus humor.] sed etiam melancholicum humorem respiciendum. Ad eum plurimum decoctum iuris galli decrepiti faceret. Ideo [note: Terebinthina.] apozema ex isto iure dabis. Significabis mihi an data sit terebinthina, si non est data Cypriam a vidua Hoffsteteriana petas, et scribam quomodo sit praeparanda. Bene vale.

EPIST. CXLIII. IDEM EIDEM.

MODO accepi literarum fasciculum, qui a vobis Vratislauiam est missus. Quid vero aliud rescribam, quam me facturum Generosi Baronis causa quae possum omnia? Non necesse est orare. Reiteretur clyster. Practici nouem vncias vetant [note: Dosis clysioris.] excedere nos debere. Ad libram vnam tuto olea damus, et aliquid medullae addimus. Verum ea in frigidis intestinis concrescit. Memini me destillatum e Galbano D. Marschallero adhibere, sed alia fuit [note: Inunctio.] causa. Potius ad vmbilicum cum lana xylina applicarem. Olei spicae, olei nucis muscatae an. [gap: sign for 1/2 Drachme] . castorei pinguedinis [gap: sign for Scrupel] j. spiritus vini optimi destillati [gap: sign for Scrupel] [gap: sign for 1/2] . [gap: Greek word(s)] illa in crure consequuntur humores corruptos, et dum gingiuae atque fauces laborare incipiunt, morbus ille est, quem scorbutum quidam appellant. Proinde an aliquid mali in ore sit videas. Vinum nauseant,

neque etiam conuenit. A sero lactis quod maxime conueniens est, abhorret. Parum in aqua coquatur zinziberis, et dum feruet in nodolo, vt vocant, imponatur cinnamomi. Haec vt vides, rescripsi subito, [gap: Greek word(s)] potest cum butyro in cereuisia exhiberi, siquidem oleum Generosus Baro nauseat. Me Generosissimo Baroni commendabis diligentissime. De thermis postea agemus. Bene vale. Pragae die 3 Martij. Anno 70.

EPIST. CXLIIII. IDEM EIDEM.

CREDE mihi, mi Iordane, non mea voluntate, sed necessitate quadam huc pertractum Henricum. Cur autem huc potius iter conuerterim, quam Posonium, me valetudo mea monuit. Generoso Baroni plurimum profuturum emplastrum ex radice altheae cum butyro ventri inferiori adhibitum. Rationem ipse intelligis. [note: Fomentum in febri ardenti.] Vbi in Carolo febris nimium est ardens, fiant duo sacculi ex farina hordei ad magnitudinem dorsi, et apponatur vnus toti dorso; vbi in calescit, exponatur aeri, et alter applicetur. Vermicularis etiam cum aceto et farina hordei contusa atque dextro hypochondrio adhibita plurimum prodest. Experto crede. Iussi hic vermicularem inquiri. De alterius aegri curatione haec mea est sententia: Nihil ages, si ad ventriculi curationem solam respicies. Hydrops est prae foribus et epar corruptum. Saepe appetitus cibi et potus cessat, non tam ventriculo, quam epate laborante. Aqua [note: Hydropis praseruatio.] cinnamomi, vitae, etc. non vtaris. Des potius serum lactis cum cinnamomo et pipere infuso. Oxymel nihil proderit. Elleboratum nocebit. Mastiche in vino minus. Caue ab oleo mastichino intra corpus. Nondum est tempestiuum, vt extracto calamivtatur. Pillulae de tribus prodessent, sed cum nequeat deglutire alia ineunda ratio. Decoctum calami cum vino rubro hic non habet locum. Quia vides, si hydrops non superuenerit, hypochondriacae passionis principia. Itaque neque oleum anisi, aut similia valde calida darem. Apage cum oleo Iuniperi et Naphtae, ouum sorbile cum Thure catarrhosis prodest. In hoc casu quid prodesse possit non video. Vnguentis foris recte vteris. Trochisci de absinthio et aperitiua quae absque manifesta et multa calefactione exiccant plurimum proderunt. Bene vale. Mea tuam falutat. Credo bene omnia hoc difficilimo tempore tibi videri difficilia. Si in aula esses, aliud sentires. Nobis non modo singulis annis, verum singulis horis mea familia constituenda. Viennae 11 April. Anno 70.

EPIST. CXLV. IDEM EIDEM.

HERI accepi tuas prid. Kal. Martij datas nescio quo perferente literas. Nullum vitae genus maximis molestiis vacat, nec [note: Miseria medica.] quicquam fortunatum sine DEO. Itaque miror, cum scias Medicos ferendis miseriis quasi destinatos, te tibi in hoc vitae genere suauia imaginari. Ego ex Theologicis maxime remedium aerumnarum in hac mea conditione capio. Sum autem admodum aeger, et valetudinem meam vix sustento. Itaque, D. Baronis et mea etiam causa, vt defatigationes saltem cotidianae mihi [note: Variolae cum fluxu alus.] minuantur, velim te hic esse. Ac cum eruperint variolae, iam, nisi noua succedant symptomata, naturae caetera potens permittere. Quando natura duos contrarios motus in corporibus instituit, videndum qui maxime ad vires sustinendas faciat. Sic fluor alui in variolis non quidem comprimendus. Mitigandus autem iis quae malignitatem humorum contemperant, et ad superficiem corporis materiam pellant. Nihil hic rasura, seu puluere de cornu cerui, item margaritis cum auro conuenientius. Vbi pectus obsidet materia, decoctum raparum cum ficubus detur, vel decoctum lentium cum ficubus, vbi nimirum est humorum ebullitio. Ego in isto casu lapidi Bezoar non multum tribuo. Nescis [note: Bezoartico lapidi parum Crato tribuit] quam meus filius fuerit aeger. In pueris vbi expulsiua virtus fortis, et mulieribus, in quibus natura sui conseruationem quasi tuetur, non tamen desperandum. Guilielmo [note: Ol. matricariae.] oleum matricariae, quod fit ex multiplici infusione florum, sicut camomeli cum ipsis florib. vmbilico imponerem. Poteris deinde vti emplastro ex meliloto, sed ne [note: Inunctio spinae.] nimis in calescant viscera, inungerem spinam Im dorsi oleo nenupharino recenti cum lacte et folium nenupharinum renibus applicarem. Sacculus autem ex furfure tritici dorso. Quid praeterea sit faciendum non video. Ad soluendam aluum recte exhibebis meos orbiculos ex rhabarbaro, cum syr. de cichoreo cum rhabarbaro. Solos orbiculos absque syrupo nolim. Superbibat aquam cuscutae vel agrimoniae. Vale. Pragae 7 Maij. Anno 71.

EPIST. CXLVI. [correction of the transcriber; in the print XCLVI.] IDEM EIDEM.

eas in mensa reperi. De vacuatione nihil scripsi. Quia te purgasse et sanguinem misisse indicas. Factum recte. Nam Galenus in libro de humoribus recte praecipit: Tenues et serosos humores initio euacua; In crassis coctionem expectes. Reddit autem Oribasius rationem, ne superueniente febre acriores fiant. Scis autem Hippocratem 6. Epidemiorum malignas appellare tenues destillationes. In quibus de sententia Galeni tempus non est terendum in lenibus remedijs. Nihil igitur alephanginae, decoctum raparum et similia. Est periculum ne decumbant in principale membrum et suffocent. Necesse igitur est statim et potenter reuellere atque intercipere. Gulielmo spero et opto iam bene esse D. Baronis edacitatem valde vereor. Tam auide ingerit cibum. Sed monuiatque interdixi satis. Nihil possum facere amplius. Tumor pedum cum discederemus, exiguus vel nullus erat. Ille valde hilaris sed valetudo filiolae ipsum deinde perturbauit. [note: De balneo formiscarum.] De balneo informicis, seu, vt appellant, ouis formicarum, res omnibus vetulis in Silesia nota. Et vtuntur etiam mulieres ad impraegnationem. Exiccat multum, si lubenter vtitur in sessionib. non poterit nocere. Nescio an de Begelianae remedio ex floribus prunelli rescripserim. Ego aquam mal uae e papauere syluestri, et cardui longe praetulerim. non contemnendae sunt aquae destillatae, si probe distillentur. [note: Ol. victrioli in siccis cautio.] Miror quid de oleo vitrioli fiat. Certe bene praeparatum multum ad maximas putredines inhibendas facit, sed siccioribus corporibus caute propinandum. In humidioribus nihil prorsus periculi. Dolores in paroxismo Gulielmi non possunt ab alia re, quam a flatibus oriri. Materia pituitosa est impacta, ea a calore febrili, scilicet praeternaturali flatuatur, et efferuescit quasi; inde tormina. Itaque vt pituita ista educatur opera danda. Videndus autem locus affectus, vtrum per clysteria, vel per superius assumpta possit educi. Nisi bene praeparetur prius, nihil ages. Oxymellite meo cum cinnamomo, cui imponas calamentum nostrum quod Matthioli est clinopodium. Extenuantur facile puerorum corpora, et cum calor innatus ad suam redit temperiem vires sumunt. Sed de his satis. Bene ac felicer vale. 10. Maij, Anno 71.

EPIST. CXLVII. IDEM EIDEM.

ENECOR curis et curationibus aulicis. Ac qui mea opera vtuntur, sibi etiam aliquid pro ista benignitate deberi existimant. Itaque vix pauca possum rescribere tuis literis. De Guilielmo habes omnia. Succedet vt spero res ex sententia. Dominae curationem, licet siccum sit corpus, in aloe rosata posuerim. [note: Aloe rosatae.] Sed non fiat communi modo. Verum ista Aloes decies succo rosarum imbuatur, ad duas drachmas aloes addatur vna myrrhae. De hac sumat [gap: sign for Scrupel] j. ante coenam, vbi aluus fuerit fluida, tandem ad mouendam vnica pillula satis erit. Non est quod siccitatem aloes verearis, valde matrici quoque et spleni conferet, si voles poteris mediam drachmam bdellij admiscere. Non arbitror eam colicis dolorib. infestari, et praeseruabit vsus istarum pillularum. Mitterem radices chamaeleontis, sed nullam amplius reperio. Modo non sit humida, crederem in sicca alia, etiam istas esse vires. Sed iam radices minime esse bonas, et profudisse quicquid inest virium non ignoras. Non possum plurascribere. Vale, Pragae 16 Maij. An. 71.

EPIST. CXLVIII. IDEM EIDEM.

VESTER dolor meus est dolor, et cum tuas literas lego, optimi pueri cruciatus videre mihi videor. Quid agam? Heri oportuit mihi exire ad N. N. qui recidiuam patitur. Mutatione aeris sperauit sibi fore melius, et in possessionem suburbanam discessit. Verum deterius multo foris, quam in vrbe valet, et me defatigat. Et hesterna vectione ita meum malum est auctum, vt necdum dolor desinat. Quem obsecro languorem largius iter attulisset? [note: Vermes.] Miror tot et tantis remediis nihil mitigari grauissimos dolores pueri. In exhibitione myrrhae spem bonam habeo, praesertim si adsunt vermes. De exhibitione lactis varia cogito; sed vtile esset coqui flores sambuci et lacti loco enematis iniici. Tanacetum valde graue est medicamentum. Iumentis datur, quando suspicio est vermium. Miror te non significare, quo loco praecipue dolor, et quo tempore dolores magis augeantur. Scis vt arbitror remedium, quo etiam veteres vsos legimus, qui in grauissimis doloribus frigidam adhibebant. Memini cum quidam doloribus cholicis oppressus iaceret, D. Iulium ad frigidam tanquam sacram anchoram confugere. Linteamina triplicata madefaciebat frigidissima aqua et ventri apponebat. Sed abantur dolores, sed iste postea paralyticus est factus. At paralysis in puero facile posset curari. Scripsi nuper satis tuta remedia. Neque dubito

quin iam sint adhibita. Recta facias, nec cures sermones, vel admittas nebulones imperitos. Si tantum esset olei calidi, vellem eum imponi. Sin minus, recte illud, vt appellant vulgo, oleo incoquatur et apponnatur. [note: Adeps anserinus.] Adeps anserinus certe bonus est, et vellem in isto remedio vos perseuerasse. Sed pannus non placet, lanam succidam eo imbuissem. Apage sis cum plantagine. Oleum anisi nihil valet. Ego vidi datum puero, in quo sudor diaphoreticus consequebatur, et ad extremam debilitatem puerum adduxit. Facias quae poteris. Caetera committas DEO, et me excuses diligenter. Obsecro vt de successu curaestatim scribas. Bene vale. Die 25. Maij. Anno 1571.

EPIST. CXLIX. IDEM EIDEM.

MIROR cur me eo voces, in ista itineris difficultate, et cum scias mihi ad circumitiones non concedi tempus. Meus filius heri correptus est febri. Arbitror tertianam fore. Ego cruditate et lassitudine molestor. De aegro tuo quid scribam? Satis mihi hic est molestiarum. Videndum quid ex purgato corpore per agaricum sit futurum. [note: Hypochond. dura et tensa.] Hypochondria dura et tensa esse minime bonum. Ego inunctionibus solis ex oleo chamomelino vterer, vel parum anethini et absinthij adderem. Si ex vsu agarici se meliuscule haberet, repeterem. Non debebas statim in principio illa, quae summa sunt in obstructionibus tollendis, vt cuscuta, exhibere. Incidentibus et detergentibus primo fuerat vtendum. Oxymellitis simplicis vsus tutissimus; deinceps radicum; post purganda materia, et ad aquam cuscutae, si caetera parum iuuent, deueniendum. Puluis arantiorum cum zedoaria nimis est calidus. [note: Corroborantia Gentriculum.] Nec consequitur, ructus adsunt, ergo calida adhibenda. Velim igitur temperatis corroborari ventriculum, et speciebus aromatici rosati aliquid galangae addere, atque conseruam rosarum vel cichorij miscere. [note: Flunus albus.] Sed de his videbis. Fluor albarum humiditatum siue rheumatismus vteri quod ego suspicor, siue gonorrhoea sit, nihil admodum proficietis sarsa pariglia. Astringendum autem fluxum non esse, sed cum materia ad vterum feratur, cruditates, et corruptionis humoris pituitosi causas cauendas. Vsus aloes rosatae cum decocto mastichis magis Nobili foeminae proderit, quam sarsa pariglia, et quicquid est eiusmodi medicamentorum. Bene vale. Viennae 7 Septembr. Anno 1571.

EPIST. CL. IDEM EIDEM.

CVm tu curationem nolis aggredi, cur ad me ablegas? Praescripsi tamen consilia, et Dominum admonui, vt generosam Coniugem hortetur, quo nobis obtemperet. [note: Conuulsio Epilept.] Si per consensum a ventriculo facta est ista conuulsio, proderunt haec medicamenta; si a matrice, alia ineunda esset ratio. Nihil autem conuenientius vsu agarici, deinde Theriaca, et Thermis. Etiam pessario ex mithridate, etc. Addidi ad tua catapotia ex aloe rosata et myrrha atque succino, quae maxime ventriculum et matricem iuuant, [note: Syr desue. cardus.] et syrupum de succo cardui cum extracto calami aromatici, quae mirifice prodesse Epilepticis cognoui. Iuuant etiam ventriculum et pectus. Habes et alia ad pectoris affectionem quae tussim excitat. Nolim illam vti sena et similibus nugis: coniunx mea interdum articulorum doloribus afficitur: iis oppressos iacere praestantissimos nostros Barones ex animo doleo. Profecto quantum ego longa obseruatione et vsu didici, nihil sudoriferis medicamentis, [note: Limatura cornu cerutni] et continuo limaturae cornu ceruini in potu infusae, conuenientius. Vtinam hoc medicamentum vestri non negligerent. Monuisse enim me de eo arbitror. Quae sit causa cur tam immaniter hic morbus vestros tractet, velim te considerare, et ad me, siquidem in viuis fuero, perscribere. [note: Sarsafras noxa.] Lignum sarsafras parum prodesse, ac saeua quaedam symptomata in multis concitasse cognoui. Proinde quid consilij de eodem, non habeo. Rectam victus rationem tutissimam medicinam cum Hippocrate statuo: Eam si non persuademus, actum agimus. Plura alias. Hoc tempore enim ita eram infirmus, vt vix laborem proferendae vocis ferrem, tam inclementer atque atrociter [gap: Greek word(s)] , in quauis vel animi, vel corporis leui commtiuncula me infestat. DEO itaque me committo, et vt ad illius voluntatem in vita et morte me conformet, ex animo precor. Misordane non modote amo, verum ab omnibus, qui me amant, te quoque amari exopto. Quam vero sit dubius et fallax amor quorundam, in extrema mea aerate sentio. Bene vale. Vratislauiae die 4 Febr. Anno 1583.

EPIST. CLI. IDEM EIDEM.

HODIERNO die in Kalendario Romano ascriptum est nomen Cratonis martyris, quem sub Claudio Imperatore

cruciatum pertulisse affirmant, ego me Martyribus non annumero, sed ad diuturnum meum morbum, quo plane confectus iaceo, duo accesserunt mala, quae tormenti vini habere Medici censent. Nudiustertius enim materia ad dentes defluxit, atque ingentes dolores concitauit, deinde auribus communicata omnia grauiora fuerunt, praesertim cum febris istas fluxiones comitetur, ea ne dum sum liber. Itaque etsi laborem proferendae vocis vix ferrem: tamen literis tuis 5 Febr. datis persoluendum est. [note: Sarsafras.] De ligno sarsafras significaui id quod est verissimum, me nunquam eo vsum esse, nec videre quo pacto inueteratum morbum articularem curare possit. [note: Arthritis.] Fateor huius morbi praecipuam causam esse, serosum humorem in corpore supra modum auctum, et certo modo, siue putredine, siue alio corruptum. Is facit vt crassi et crudi humores sint fluxibiles, et ad articulos deferantur. In quibus et ipse inflammationis atque doloris author est. In dicio nobis illud esse potest, quod ij qui frequenter sudant, vel copiose vrinam emittunt, ab hoc morbo tuti sunt. Simulac vero sudor, vel vrina supprimuntur, malum prae foribus sit. Itaque si, quod de ligno isto affirmant, potenter illud vrinam educit, ac sudores mouet, consequens est magnopere iuuare posse. Caeterum cum calor natiuus in membris diuturnitate morbi exhaustus est, et natura paulatim atque continuo ad articulos humores deponere consueuit, sane non video, quid adiumenti afferre possit: sed cum laudatores huius ligni affirment, coctiones omnes et maxime ventriculi illius vsum iuuare, caput roborare, cum etiam subducendo ichores, humores crassiores et quasi firmiores reddere necesse sit, non obsto quin Illustris Dominus eo vratur, modo rectam et exactam victus rationem teneat. Qui in his regionibus vsi sunt, eos intemperantes esse constat. Proinde nihil mirum si non sint adiuti. Ego me eo vsum non esse ostendi, nequelibenter ignotis et peregrinis medicamentis vti solere saepe testatus sum. Minime vero pertinaciter meam sententiam tueor, sed libenter rationibus cedo, et Illustribus Baronibus vestris prodesse opto. Meam sententiam de peste ad D. Ioachimum Camerarium perscripsi. Vera veris consentiunt. Aliorum opiniones mihi non sunt ignotae, cum supra quadraginta annos de his cogitauerim. [note: Pestis.] Febris non est genus pestis. Quia neque morbus, neque causa, ergo symptoma: neque curationem ad febrem dirigimus, sed vt per spirationem attracta pestis seminaria, diaphoresi expellantur, et cor aduersus venenatam eius qualitatem muniatur et iuuetur. Missio sanguinis, purgationes ex accidenti adhibentur. Miror tetot verborum facere de impostoribus sceleratis. Nullum vidi, nec noui, neque vllius opera in chymicis ab hinc triginta annis vsus sum. Poliatrum nostrum [note: VVoiselius chymicus.] VVoiselium seniorem detrectasse colloquium, cum chymicorum sit peritissimus, non mihi sit verisimile. Ac si fecit, indignos istos cauponantes et venditantes suas artes, cum quibus sine ratione ageret, putauit. Ac cum suae imperitiae alia habeant, quam veri Medici, principia, demens esset, qui velit cum illis in contentionem venire. Tenent autem audacissimi homines illud: Eum qui verecundiae fines semel transgressus est, hunc gyrauiter oportere esse impudentem. Hinc ante annos aliquot eiectos esse intelligo. In aulis reperire suos patronos nihil mirum. Baronem nostrum ita duriter afflictari doleo, et ei auxilium diuinum opto. Non poteram dictare plura. Bene vale. Vratislauiae 15 Februarij. Anno 1573.

EPIST. CLII. IDEM EIDEM.

ACCEPI a te tres epistolas, quibus 4, 8 et 10. dies Febr. est asscriptus. Illas quas ex Zenckonis arce te mississe scribis non vidi. Quae de Baronis valetudine, credo te non egere consilio. Ad Baronem vero scripseram me de morbo certum esse cupere, cum, essetne Arthritis, et te et illum dubitare animaduerterem. Nunc cum certo scias, nosti quae curationis atque praecautionis via sit. Miror adhibere Baronem ineptum anabaptistam. Quid stultius quam in principio vti calidis. [note: Venae sectio et cucurbitula intempestiua.] Quid ad augendum malum accomodatius, quam vel venae sectionem, vel cucurbitulas ad locum affectum trahere. Scio quosdam existimase se iuuamentum sensisse, si aliquoties in anno, non tamen doloribus affecti, venam secarent in pede, vel cucurbitulas adhiberent: verum quam facti sint miseri, memini. Initium venam secare in brachio rectissimum est, sed tamen si saepe redeat malum propter intemperantiam, minime rectum. Medulla ceruina recte adhibetur ad praecautionem cum sale, vt roboretur pars. Doloribus ingentibus non video quid prodesse possit. A ligni decocto quaeso abstineas. Thermas non improbarem, si scirem quibus vti velit. Commendantur Carolinae. [note: Praecautio Gera podagra.] Ego in recta victus ratione et abstinentia; Item lotionibus capitis et sudoribus totam rationem praecautionis positam existimo.

Sudores neque cardui succo, neque veronicae elicies [correction of the printer; in the print elicebis]. Alia ineunda est ratio. De qua aliis literis. Nam nunc perpauca scribere mihi concedebatur. Expedienda erat D. Ludomilla, cuius venter et pedes detumuerunt. Epar nondum, vt velim se habet, sed quantum possumus. Vale. Viennae, 16 Februa. Anno 1574.

EPIST. CLIII. IDEM EIDEM.

TVas literas perferente Godefrido accepi. A pueris illius curam habui. Nunc etiam me exercet. Venit et Baro praeter meam opinionem. Is, cum domo non exeam, in meis quoque est aedibus. Est confluxus pituitosi humoris ad ventriculum, et post in flatus conuertitur. Paucis hic diebus haerebit, rursus ad vos rediturus. Me nihil propemodum in omni vita delectat, et taedet rerum omnium. Caroli sanitas me angit, oportet corpus bene nutrire. Mane lauare ex aqua dulci cum lecto surgit. Deinceps destillato ex epate vitulino extenso corpore fricari. In loco affecto et reliquum corpus potest oleo amygdalarum dulcium recenti fricari. Non poterit magis incuruari, quam singulis diebus frictione tollatur. [note: Ligaturae.] Ligaturae comprimunt, et membris spiritalibus nocent. Sed ex tela aliquid facere quod contineat, illud rectum. Nolo te hanc curam Anabaptistae committere. Scribam breui plura, nunc non poteram. Bene Vale. 4 Iunij, Anno 1574.

EPIST. CLIIII. IDEM EIDEM.

QVID ad te scribam, cum nihil respondeas? Et quid mihi sit animi existimare potes. Me absente (vndecim diebus Ebersdorffij mihi apud Caesarem fuit haerendum) coniunx in dysenteriam saeuam incidit. Hic dies septimus est, a quo laborare coepit. Nulla vel exigua indicia remittentis morbi. Vir es autem valde debiles propter febrem, tenesmum, et alia symptomata. Itaque propemodum meus animus a spe bona aberrat: valetudo etiam Caesaris non satis firma. Et aliis molestiis oneror. Vix me sustento. Miror Baronem, cum quam sit audax et temerarius N. N. suo malo didicerit, ei salutem coniugis credere. [note: Obstruct. Mesonterij.] Maximae haud dubie sunt obstructiones in mesenterio, et fomentis nihil agitur. Fiat igitur clyster primum ex solo decocto veronicae cum multo oleo et saccharo: deinceps huic addatur succus caeparum coctarum cum oleo. Foris applicentur folia persici cum oleo chamomelino cocta. Fiat deinceps clyster ex vini maluatici [gap: sign for Uncia] X. olei amygdal. dulcium [gap: sign for Uncia] iiij. pul. ireos [gap: sign for Uncia] [gap: sign for 1/2] . succi rutae [gap: sign for Uncia] [gap: sign for 1/2] . ebulliant et colentur. Possunt et baccae lauri, vel electuarium ex baccis lauri addi. Electuario ex baccis lauri inungatur venter; vel oleo laurino. Per superna vtaliquid adhibeatur non possum suadere. Nisi velit ius Galli decrepiti cum polypodio et carthamo cocti. Vides? me quae cupis ex animo communicare. Vellem cum consilium a me petis te medicamenta, quibus sis vsus, quae iuuerint, quae parum profuerint, perscribere. Nam ita rectius meam sententiam exponere possem. Nolui diutius tabellarium detinere. Bene vale. 23 Septemb. Anno 1574.

EPIST. CLV. IDEM EIDEM.

EAs literas, quas 8 Maij de valetudine Dn. Berckes scripsisti, hac hora accepi. Iubeor respondere, cum sim distentissimus, non modo valetudine Imperatoris, verumetiam aliorum. Tum et mea minime bona est. Si catarrhus tenuis, vt ego ex iis, quae scribis, coniicio, vides generalem scopum. Si materia mixta, indicationes sunt miscendae. [note: Catarrhus tenuis suffo.] In tenui materia nihil, praesertim cum suffocat, pillulis illis de cynoglossa conuenientius. Fiunt de [gap: sign for Scrupel] j. pillulae nouem, dantur tres horae decubitus. Deinde vtilis bolus cum syrupo de papauere, praesertim cum materia salsa in senibus, vel des lambendam gelatinam ex aqua violarum cum puluere dragacanthi. [note: Si mista materia crassa.] Si mixta materia, diacodium Montani maxime prodest. Vsus veronicae in materia crassa, et quae pulmones obsidet, praecipue valet. In tenui et salso catarrho nolim adhibere. Diuersiones autem fiant per frictiones, ligaturas, cucurbitas, etc. A calidis abstineas, siue salsedo sit propter admistionem serosi humoris, siue propter putredinem. Iudico autem a seroso humore esse, cum scribas de tumore faciei, lacrymis oculorum, et quod nulla sint febris indicia. Ad caput nihil applices, quo incalescat. Rosae, myrti baccae, coralli in puluerem redacti satis. Item santali rubri, oxymel cum gummi ammoniaco dedi in materia crassa. Hic omnia tenuis catarrhi indicia. Non possum plura scribere. Vale. 12 Maij. Anno 1573.

EIPST. CLVI. IDEM EIDEM.

catarrhus tenuis crassescit, statim ad temperata deueniendum: sed factum infectum fieri non potest. Mitto oxymel compositum: [note: Dec foenugraeci.] dabis tuto in decocto foenugraeci vel iusculo vnciam vnam. Purgabit pectus per sputa et lotium, etiam fortasse aluum mouebit. Habes etiam syrupum de carduo cum additamento succi calami aromatici, vt ventriculus iuuetur. [note: Syrup. de carduo cum succo calami arom.] Si catarrhus forte descenderet, commisceas pulueres istos, quos mitto, cum fermento et parum aceti addas, ac capiti imponas. Profecto in graui est periculo. Si expectorare coeperit, statim temperatis, vt decocto calami aromatici cum saccharo vel melle, decocto foenugraeci cum ficubus et similibus vtaris, et inungas ventriculum, vel apponas scutum. Haec possunt moneri, et satis esse puto Medico rationali et praesenti, qui videre potest, vtrum mandanti vel recipienti membro magis sit subueniendum. Habes Galeni exemplum. Recte facis quod alium Medicum tibi adiungis. De tuo libro multo ante hoc rescripsi, me cupere eum videre, ac deinceps meam sententiam tibi aperire. Multa fortasse interea mutasti. [note: Pestis.] Certe pestis alia est priuata, id est, quae ab interna causa oritur, nec morbidam exspirationem habet. Est tamen multis exitiosa: propterea quod multorum corpora malis succis repleta, et eandem aeris intemperiem ferunt. Alia vero publica, in qua ex corporibus infectis emanat morbida exspiratio, et relinquuntur semina huius in aere, quae pro constitutione aeris augentur et minuuntur. Haec etiam sanis corporibus, et in quibus nullum est symbolum, si ea attingant, perniciosa. Licet agens non agat nisi in patiens praedispositum. Quibus autem modis alia copora magis, alia minus disponantur, videndum. Sed de his nunc non possum cogitare, cum haec subito, et stans quasi pede in vno (adeundus enim est Caesar) scriberem. Bene vale. 30 Maij, Anno 1575.

EPIST. CLVII. IDEM EIDEM.

BENE fecisti quod huc tua [gap: Greek word(s)] misisti. Respondi breuiter, Cur enim multis verbis agerem cum Medico Multae sunt causae quae me domum reuocant, ac potius retrahunt. Vtinam ante diem veneris discedere possem. Video Baronem in eo esse vt me detineat. Non dubito quin vsus aloe rosatae plurimum sit profuturus, si ad [gap: sign for Drachme] j [gap: sign for 1/2] . [gap: sign for Scrupel] [gap: sign for 1/2] myrrhae addideris. Radicem paeoniae a Ioachimo Camerario habere poteris. Vngulae alcinae particulam adderam. Frictionibus matutinis vtaris. Item lotionibus pedum mane ex decocto bethonicae. Ab oleribus abstinendum. Vinum parcissime bibendum. De decocto te cogitare velim. Bene et feliciter vale. 15 Aprilis, An. 1577.

[gap: Greek word(s)] QVORVM IN HISCE LITERIS MENTIO FACTA EST, HAEC SVNT, quae sequuntur.

Quid ex earum vsu periculi? Suntne quaedam alimenta ipsa [gap: Greek word(s)] noxia?

11. Nunquam ne vehementioribus vtendum catharticis, et quousque progrediendum? vel clysmata sufficiant acriora?

16. [note: Epilepsiae remed.] M. Antonij Cortusiremedium: Panem albissimum primum e furno exemptum parum fermentatum calentem vasi vitreo include. Aquam e vapore condensato collige. Eius [gap: sign for Uncia] iiij accipe, Vnguis vel dentis maioris lupi puluerisati [gap: sign for Drachme] j [gap: sign for 1/2] . Ieiuno detur. Sanabiles epilepticos (ait ille) citissime curat. Quid videtur?

17. Vtor veteri syrupo de succo cardui, donec recentem conficere possimus. Potestne aqua millefolij permisceri, vel lambendo sumi?

21. Ad alendum vlcus inpede, si quid emplasticum Adhibendum, cum hactenus sola lana carpta sim vsus. ?

Responsio ad [gap: Greek word(s)] praecedentia, D. Io. Cratonis a Kraftheim, etc.

1. Carnibus moderate te vesci volui, sicut omnibus, quae plurimum alimenti praebent.

Agnina mala est, et praesertim epar cum caepis paratum, sicut omnia quae caput replent.

2. Sternutatoria non prosunt, nisi in accessionibus. Nam cerebrum quiete concoquit.

3. Vomitus coactus nocet. Spontaneus etiam caput pergrauat. Sed cum per consensum a ventriculo cerebrum afficitur, ex accidenti plurimum prodest.

4. Non omnibusodoratis abstinendum, sed quae caput replent. Odorrutae, anisi, carui, etc. bonus.

5. In accessione fumus succini adiuuat. Quia dissipat vapores, et obstructa reserat. Extra paroxysmum laedit.

6. [note: Orbiculi e succino.] Oleo succim abstinendum censeo. Caeterum si orbiculi ex gutta vna oleisuccini, et gutta anisi cum saccharo fierent, non improbarem.

8. Venae sectio ratione plenitudinis prodest. Per se non. Si in victu cauebis plenitudinem, itasatis erit semelin anno venam secare.

12. De Thermarum vsulongae ambages. Tuciam Itali probant, haud scio quam recte.

13. [note: Etillicidium.] Nihil vel partim valet Guaiaci lignum, nisi ad corporis habitum minuendum. Esset tamen illius vsus cum ligno visci quercini conducibills.

17. Syrupum cardui, et e succo violarum, aquae millefolij poteris admiscere. Aquasonchi e pediculis (caput Monachi appellant) destillata plurimum in aestate prodest.

21. De vlcere agam inpraesentia, volente Deo et inspiciam. Noli vti siccantibus, quia consolidant, vt lana carpta, sed mundificantibus.

EPIST. CLVIII. IDEM EIDEM.

Iacui enim trimestre, oppressus catarrho et febricula lenta, ac totus macie contabui. Augetur nunc febris, et vires languidae deficiunt. Itaque cogitare potes, quam ad scribendum sim idoneus. Viuo iam non ego, sed viuit in me CHRISTVS. Baroni autem optime de me merito, et tibi amico charissimo morem gero, atque haec (cum vix sustineam laborem proferendae vocis) dicto. Vere autem et ex animo affirmo, mihi propositum fuisse omnino de vsu ligni Baronem monere, simulac certi aliquid ad meas literas mihi rescriberet. Id cum nunc sit factum, omnibus modis suadeo, vt Generosissimus Baro ineunte Aprili decocto ligni Guaiacini vtatur, [note: Potus ligni.] et quadraginta diebus ita, vt se abstineat ab aere, et iis rebus, quae ventriculum laedunt, quas nunc non nomino. Victus ratio non prorsus tenuis sit, sed boni succi, et in quantitate pauca. Passulas quotidie ante cibum assumat, etiam priusquam lignum bibere incipiat. Vt vehementer purgetur, propter infirmitatem intestinorum et ventriculi, vix possum esse author. Velim tamen ea medicamenta adhiberi, quibus me vsum non ignoras, cum in obstructionibus, et viis non parentibus, sed humoribus repletis, vsum ligni tutum esse minime, Medicorum omnium sit sententia. Si non satis purgabunt, reiteretur, prout humoribus corpus redundare videbitur. Ad vniuersam curatonem ligni XV. vel xviij. lib. satis futuras arbitror. Infundantur autem XV vel xviij. librae in olla magna, affusa aqua calida, et seruetur loco frigido, atque ita deinceps pro libra vna ligni macerati affusis aquae libris XV. et ad remanentiam IX. vel viij. librarum decocti pro prima potione vtatur. Ad sudores inter initia non vrgeatur. Si tibi videbitur. feruens aqua ligni, transfundatur statim post coctionem in aliam ollam, et iniiciatur vel betonica, vel veronica. Pro secundo vero decocto, vnciae duae ligni ad istam libram iam decoctam affundantur, et ad remanentiam quindecim lib. decoquantur, adiiciaturque in fine decocto aliquid passularum. [note: Prima decoctione Gires ligni non satis extrahuntur.] Errant longe qui decoctione prima vires ligni exhaurire se posse arbitrantur. Itaque secundum decoctum primo interdum fortius est. Id si animaduerteris, abstinere ab vsu recentis ligni in secundo decocto poteris. Primis decem diebus lente procedas, deinceps quindecim instes, et rursus quindecim vel etiam decem paulatim desinas. Vt aluus toto istius curationis tempore sit fluida procures. [note: Aluus fluida.] Mihi beneficio DEI hactenus tua pruna praestiterunt quod optaui. An deinceps prorsus viribus iacentibus

efficacitatem aliquam sint habitura nescio. Post decoctum ligni ventrem inungas cum vnguento nostro stomachali et adipe gallinacea. Applices emplastrum de ladano cum speciebus aromatici rosati completis, addita cera et oleo rosato. Exhibeas iam nunc interdum optimam myrrham. [note: Epilepsia.] Quid praeterea monerem nunc non erat. Si Epilepticus quoque tuus ligni decoctum cum ligno visci quercini praeparatum biberet, certe plurimum illi profuturum existimarem. Cogites, et si quid possum illius causa facere, moneas. Cupio omnia. Plura non possum dictare. Si vires sinent, aliquid Baroni rescribam. Martij die 6. 1578. electo.

[gap: sign for Rec. (recipe)] Colaturae [gap: sign for Libra] [gap: sign for 1/2] . Infundatur:

Rhabarb. in a qua cinam. macerati. [gap: sign for Drachme] j. Fol. senae selectorum [gap: sign for Drachme] v.

[gap: sign for Rec. (recipe)] Fortissimae expressionis diligenter percolatae [gap: sign for Uncia] iiij.

Addaturaloes rosatae ad reprimendam dulcedinem mannae et propter vermium suspicionem [gap: sign for Scrupel] Misc.

Prius tamen sumat praeparantia, vt decoctum radicum cichorij, et vesperi, quae diem purgationis praecedit, Enema ex iure gallinae pingui, in quo decoquatur veronica addito saccharo.

EPIST. CLIX. IDEM EIDEM.

AEGROTAT iterum Baro. Quid putas? Estne tanta articulorum imbecillitas? Estne tam intem perans, vt vel subito tantam humorum copiam cumulet, vel quod ego puto, Funduntur ne humores vino, venere, vel iracundia? Eo causam existimare non possum. Hippocratem puto te accepisse, etiamsi non scribas. Cuperem meliorem versionem. Eam an Aubrius daturus sit nescio. [note: Pestis cura.] Quidam contra Fernelium scripsit, Musca in Elephantum. Putat pestem solis frigidis curandam. Profecto qui in peste, nihil praeter obstructionem, putredinem et febrem agnoscunt, multis modis errant et nocent. Praepotens illa causa, vt Galenus eam appellat, communem medendi rationem plane euertit. [note: Causa pestis.] Occultam illam vim coelo ortam cum Fernelio non tueor. Morbidam exspirationem praecipuam causam statuo. Etsiscio saepe pestes non solum totas ciuitates, sed regiones subito inuasisse. Sed hoc sit vel propter aeris vitium, exhalationes, aquas, vel cibum, vel communem causam corpora praedisponentem. Verum quomodo dilabor in istam disputationem? Quia libenter tecum per literas colloquor. Romaeiam magnis muneribus propositis remedia contra pestem quaerunt. In DEI et naturae arcanis singulare et [gap: Greek word(s)] latere puto. Nam ea quibus vtimur saepe spem fallere apparet. Legisti ne aliquid apud veteres de viribus Monocerotis. Ego nihil memini. Et Turcos nunc non vti vel bolo, vel terra Lemnia audio, cum tantopere commendet Galenus. [note: Bezoar in peste parum confert.] Bezoar in peste parum conferre animaduerti. DEVS et Immanuel noster Iesus tibi et tuis hunc annum benigne fortunet. Pragae, Kal. Ian. Anno 1580.

EPIST. CLX. IDEM EIDEM.

MI Iordane, quae sint cauenda iis, qui Herculeo morbo affliguntur, nosti. AEgrum vero tuum non eam adhibuisse cautionem, quam debebat, tuae literae 6 Febr. datae testantur. [note: Epileptica remedia.] Obiurgarem illum glauiter nisi aegrotaret. DEVM oro vt ipsum conseruet, et ne ille sibiipsi desit facito. [note: Epar perdicis.] Puto me tibi scripsille in isto morbo, epar perdicis in furno siccatum et puluerisatum commendari ex aqua millefolij. [note: Ranarum.] Quidam ranarum epar hoc modo in noua olla praeparatum laudant. Remedia naturalia in hoc morbo, sicut omnibus, in quibus diuinum est secundum seriam diuini auxilij implorationem [correction of the transcriber; in the print imploplorationem], [note: Mumia.] maximi ab omnibus fere fieri animaduerto. De Thure recte aestimant, qui mumiam arbitrantur. Est enim verissima Mumia, et quidem ex humanis corporibus, conditis Thure, myrrha et aloe. [note: Vnicornu.] Vnicornu non reperiri in nostris regionibus certissimus sum. Vna pars est e cornu putrefacto, altera ex osse. Pellunt autem ista ad extremas corporis partes, humores et sudores mouent. Ideo in affectionibus cordis (vt existimant quidam) conferre videntur. [note: Cuspides cornu ceruint.] Haec autem vis etiam in cornu cerui conspicitur. Ac credas mihi primas istas cuspides in cornubus ceruinis contra venena plus prodesse, quam vulgare vnicornu, quod nihil aliud est, quam dens Elephanti seu Ebur. Lapidem, quem misisti, adduci non possum vt sententiae illorum, qui a serpentibus conflatum esse existimant accedam. Arte fabricatum esse, ac, ne quid dissimulem, verticillum seu spondilum puto, quem mulierculae fila ducentes fuso applicant. lacuit aliquandiu sub terra. Itaque

cum sit testaceus, lapis videtur. [note: Lapis cordis cerui.] Alter vero lapis, quem minister ostendit, qui in corde cerui repertus est, quiddam cum lapide Bezoar commune habet, licet nequeforma, neque colore eum referat. Nam is quoque ad hunc modum incrustatus est, neque dubito quin aduersus venena prosit. [note: Saphirus.] De Saphiro nullam habeo experientiam, oculis prodesse scio, et admotum oculis puerorum, qui variolis aut morbillis laborant, ne ab iis infestentur, facere. Recitantur alia ab iis, qui de gemmarum viribus scribunt, verum mihi non sunt explorata. Cardanus multa in libello de gemmis commemorat, eum nunc ad manus non habebam. De Chalcidonio quod scribam, non habeo. [note: Fungus ceruinus.] Sunt qui sanguinem calefactum in manibus sistere existiment. Fungo ceruino ad venena quidam vtuntur, sed plus ad venerea valere, et propterea asseruari constat. [note: Ol. vitrioli vsus tutus in humidioribus naturis.] Meum oleum vitrioli vobis non est defuturum, sed quantum voles, et quod satis est, vt a me accipias curabo. Sunt iam octodecim anni cum illud factum est, et nunc plurimis prodesse animaduerto. In humidioribus corporibus vsus est tutissimus. Sed paulo sicciora minus crebro assumere debent. Tu singulis septimanis bis vel ter recte, et magno, vt spero, commodo tuo eo vteris. Sed vide ne in parum recte factum incidas. Nam, vt promisi, prius mihi, quam tibi defuturum est. [note: Dolorres Nephiritici.] Vsu decocti veronicae nihil melius ad dolores a calculo ortos. [note: Dolores calculi.] Idem praestat succus inspissatus. Exprimitur ex herba contusa, et cum saccharo ad spissitudinem coquitur, et in pillulas redigitur. Sumes ante cibum. [note: Dolorrenum.] Si dolor vrget in labro vel lecto calefactus, decoctum veronicae bibes, et adhibebis emplastrum ex cancris. [note: Catapl. e cancris.] Quod fit cancris coctis et contusis et eorum succo expresso, panis medulla imbuta, additis oleo violaceo et vitello oui, applicetur hoc renibus. [note: Hedera terrestris.] Hederae etiam terrestris vsus in cibo, et iusculis commendatur, et somnum atque vrinam prouocat. Vreteres inungi poterunt oleo scorpionum, et foueri raphano vel rapis coctis cum ad est dolor. Insessiones in labrum non probo, propter dolores podagricos. Domino seniori iam meam sententiam saepe de istis defatigationibus ostendi. Remedia frigida non sunt tuta, licet ea catarrhus tenuis requirat. Calida prorsus non prosunt. Tutissimum esset a nimio sermone abstinere. Sed plura hac de re alias. Bene vale. 15 Februar. Anno 1580.

EPIST. CLXI. IDEM EIDEM.

GRATISSIMVM mihi esse tuum literarum officium, omniaque grata mihi semper a te accidisse, verissimum est. Heri autem peruesperi tuas, quibus 28 diem Iunij ascripsisti, Glatio in Rucurianum meum perlatas accepi. Veni huc nudius decimus tempestate horrida et valetudine minime firma. Quam vero firmitatem hac aetate sperare possimus, in qua vnum illud animo plane obfirmato nobis persuadere debemus, nos eo vitae beatae viciniores esse quoad exitum huius vitae et sepulcrum accedimus propius? Vt quod superest aeui absque molestia, quemadmodum mihi precaris, transigam, cum vel corpus tot morbis afflictum, vel seculi nostri miserias intueor, polliceri mihi non debeo. Veram enim illam querelam esse statuo, [gap: Greek word(s)] . Ad meas autem miserias haec accedit, quod in tanta virium imbecillitate propemodum perpetuo decumbendum, et si quid scribere volo dictandum est. AEgre pedes officium faciunt, et tremebunda manu, perpauca absque molestia exarare possum. [note: Emplast. epilepticu.] Praescripseram nuper cuidam puero emplastrum suturae coronali apponendum. Is tentatis multis remediis, beneficio DEI, conualuit. Pharmacopoei coniunx emplastrum hoc alijs pueris epilepticis adhibuit. Itaque tam multus de eo sermo, vt etiam senes bono successu vterentur. Erat cum his descriptio, qua ante triginta annos in foemina Polona curanda sum vsus et diu sane oblitus, atque cum a me consilium pro puero peteretur, in illam incidi. [note: Franciscus Vallesius.] Franciscus Vallesius Doctor Medicus in Academia Complutensi fuit. Mortuum ante multos annos puto. Leges de eo in prooemio libri, quae mihi comperta sunt. Admodum ingeniosum res ostendit. Neque dubito, si longior vita ei contigisset, quin multa in suo libro emendaturus fuisset. Ego in alterius labore hunc laborem sumere volui. Mitto [gap: Greek word(s)] typographicum. Spero ad mercatum autumnalem proditurum. Baronibus vestris bene precor. [note: Diaeta Podagricis optima.] Ego podagricis nihil nisi rectam victus rationem consulendum arbitror. Quae enim medicina vel materiam istam exhaurire, vel calorem roborare potest? Vsum fomentationis ex decocto myricae cuidam valde profuisse scio. Sed alios iuuisse parum. [note: Thermae.] Thermae calorem natiuum adiuuant, verum sua humiditate membra relaxant. Vtinam Namestius vester heros a me iuuari possit. Nihil est quod magis velim. Si paulo valetudo esset firmior, in suo Brundusio, eum inuiserem. Sed vereor ne e Bohemia pestis serpat. Valde magnae et frequentes

[note: Eluniones.] in his quoque locis eluuiones nobis malum minantur, et transeunt saepe qui Praga veniunt, vbi saeuire pestem multorum literis nunciatur. [note: Oleum Solis.] De oleo Solis multos gloriose loqui audiui, verum ita confici posse, vt vere oleum sit, et humanis corporibus conueniens, nunquam mihi persuaderi patiar. [note: Lapis philosophicus.] Lapis autem philosophorum multorum ingenia et opes attriuit. Nec praeter vnum, qui de illius compositione scripserunt, quenquam lapidem istum parasse cognoui. Vero hoc est consentaneum, imperfectum ad quandam perfectionem posse deduci. Sed an lapis Philosophorum (id quod chymistae de eo affirmant) imperfecta metalla perfecta reddere queat, haud scio. Saepe in paruo opere quaedam quasi perfectionis species ostendi potest. Idem si in magno tentes, fomnium videbis. Imo vix vnquam similia elaborantur propter caloris et materiae dissimilitudinem. Quae igitur est stultitia in istis desudare. [note: Antimonium album.] Antimonio albo, cum rationem, qua sudorem mouere possit, non videam, et mihi illa cum Theriaca commistio suspecta sit, nunquam vsus sum. Scio autem te ea pietate esse, vt non velis alteri nocere. Proinde si iis profuit, quibus a te datum est, ipse periculum de eo facere poteris, vel quamprimum ad amicum illum tuum scribere, vt modum con ficiendi integre tibi significet. Non sunt mihi Theophrasti libri ad manus, nec si essent possem in illis quicquam legere. De spiritu antimonij quid rescribam non habeo. Nam de vsu illius nihil plane constat. [note: Spiritus Antimonij.] Retinebo igitur apud me donec aliquid certi cognoscamus. Magna medicamenta esse oportet, quae in exigua quantitate vim maximam exercent. Ne igitur naturae vim afferant videndum. Tamen non video si antimonium album per se est antidotus, cur antidoto, videlicet Theriacae miscentur. Sed vtcunque sit, ea fide amicum illum tuum esse scio, vt non velit tibi nocere, proinde semel facere periculum, atque de successu quamprimum ad me scribere poteris. [note: Extractum calamtarom.] De extracto calami aromatici arbitror me vos monuisse omnia. Vtor praecipue in affectionibus ventriculi et pectoris cum intemperies est frigida cum materia crassa et renaci. Ac tunc quidem non difficultatem spirandi, et coctionem plurimum valere, et longe alia medicamenta superare cognoui. [note: Ol. chalcanthi.] Chalchanti oleum totius corporis habitum permeat, putredinem tollit, et humiditates superfluas consumit. Hoc minus crebro vtaris, cum te extenuari aliquomodo scribas. Non defuturum tibi est, etiamsi ipse eo non abundem. Nam nihil mihi tam est charum in omnibus rebus meis, quod non libenter ad sustentandam valetudinem tuam velim impertiri. Bene vale, et literas tuas ad me mittere non intermittes. E Rucuriano, 16 Iulij. Anno 1582.

Olei nucis muscatae parum, aspergatur puluere cubebarum, et extendatur in aluta.

EPIST. CLXII. IO. CRATO A KRAFTHEIM, etc. Clarissimo viro, D. Petro Monauio, Med. Caes. S. D.

QVI ad reprehendendum alios paratissimi sunt, plerunque in se parum animaduertunt. Scripsisti omnes omnia bona de meo libello Germanico dicere, laudare studium iuuandi plurimos; denique vt recuderetur autor fuisti. Nunc posteaquam ego laborem iterum supra vires sumpsi, et huic alterum quasi, qui me ad languorem ita dedit, addidi, vt haud sciam an vnquam vires recuperaturus sim, nescio quem ordinem, et quae alia in eo desiderare curiales nostros commemoras. Nisi aulam nossem, et quam multi sint scirem, qui vere iudicare possint, aut harum rerum, de quibus agitur, periti essent, sane animo perturbarer, sed cum quid in hoc Theatro fiat, et quam rerum omnium imperitissimi cupidissime alios reprehendant non ignorem, non valde cummoueor. Te vero ista nunc scribere miror, posteaquam ipse libellum praeconio tuo publice ornasti, et typis describendum Typographo dedisti. Ac exploratissimum tibi est, me hunc librum nunquam ita habuisse in manibus, vt quae accurate perpolire solemus. Relegi, et cum quid mutandum videretur, dictaui. Fateor propter valetudinis im becillitatem non potuisse scripta recognoscere; sed sperabam, si quid forte emendandum esset, facile hoc praestare posse, qui curam editionis susciperent. Legi tuas correctiones; verum ne quid dissimulem, a mea sententia alienas, sed de his nunc non agam. [note: Methodus libello de peste.] Qua de ratione libelli Germanici, in prima parte praecauendi rationem monstro, duplicemque pono; vnam quae ad Magistratum politicum pertineat, alteram propriam Medici. In iis quid desiderent

nescio. Ad extremum vt cupiditati hominum satisfacerem, formulas remediorum, quibus summi Principes vsi sunt, cum multis communico. In altera parte cum de curandi ratione agam, primum Pestem nomen generis esse, atque sub eo contineri multos morbos plurimis exitiosos, que ante annos quadraginta etiam scripsi, statuo. Deinde febres pestilentes duplices esse dico, [note: Pestilent. prinata.] vnas a putredine sola dependentes et a causis internis plerunque ortas, eas priuatas appellaui, quod minime se efferrent, et contagiosae essent, licet plurimis exitiosae. Has febres interdum in vno vel plurimis ad eum putredinis gradum peruenire ostendo, [note: Publica.] quem morbida exspiratio consequatur. Itaque tum ex iis non tantum putridae pestilentes, sed contagiosae fiunt, id est, quae morbida exspiratione similem affectum seu febrem pestilentem, bubonibus et carbunculis insignitam in aliis corporibus, quae inspiratione morbidum illud, ex corporibus infectis exhalans, attrahant, inducunt. De his febribus pestilentibus me in meo libello agere profiteor. Itaque cum inspiratio morbida exspirationem seu Diaphorisin ex lege contrariorum indicet praecipuam curationem indicatiuam in eo consistere, vt seminarium haustum per insensibilem transpirationem vel sudorem, quo omnes fere contagiosi morbi curantur, expellatur atque malignitati seminarii hausti resistatur, et cor contra illius malignitatem praemuniatur. Primum medicamenta simplicia recenseo, deindepauca remedia, quibus hic et alibi vsus sum, et cum autoritate et experientia moueri homines sciam, vsu atque experientia comprobata in medium adfero. De phlebotomia meam sententiam, recitata prius veterum, expono, ac ipse fateor, cum initio hanc partem non attigissem, me in emendanda quoque cornicum oculos noluisse configere. Admonitiones autem vtiles, etiam si fortasse inepte iterentur in medium affero, atque ista sententia concludo. Me non videre quid in pestilentibus contagiosis, et a seminario hausto oris phlebotomia magnopere juvare possit, cum malum inspiratione haustum non exhauriat. Ad extremum de cura aegrorum non tam medicamentis, quam victus ratione habenda pauca subieci. Caeterum in postrema parte, qua cum chirurgis prodesse studeam, iterum de ratione mittendi sanguinem iis eadem inculco, et quam cautionem adhibere debeant, monstro, cum quam incauti et temerarii sint reipsa compererim. Atque ad extremum de carbunculorum et bubonum cura, quae profecto in hoc morbo curationis caput est, ago. Quaeso quid habes quia, in isto ordine repraehendas? Si quaedam repetita sunt, eaque magnum vsum habent, et digna quae obseruentur doctisvideantur, quid obsecro illorum iudicijs, qui in verborum mirifico splendore atque apparatu omnia collocant, iniustius? Sed mitto ista. De tuis dubitationibus magis quomodo tibi in mentem venire potuerint, quam vlla de re miror. Primum quae de homonymia vocabuli contagij et contagionis ex sententia Erasti scribis, ea nihil ad me attinent. Tueatur Erastus sua, Ego de vocabulis cum nemine pugnabo. Rem autem ita se habere statuo: [note: Morbi contagiosi causa.] Omnes morbos contagiosos oriri a morbida exspiratione, quam inquinamentum seu seminarium appellamus, eamque morbidam exspirationem similem affectum et morbum in corporibus, inprimis vero praedispositis, etiam si symptomata omnia non sint similia, in ducere, putredinem vero huius morbidae exspirationis causam esse, verum non ex quauis putredine similia [gap: Greek word(s)] exhalare, aut etiam omnia eodem modo contagiosa esse, multo minus pestilentia. Alia enim sunt quae scabiem, aliaquae morbum gallicum, alia quae lepram, phthisin, etc. adferunt. Illa vero quae febrem pestilentem (non dico putridam pestilentem, sed contagiosam) inducunt, resipere non putredinem solam, sed saeuam corruptionem, quam hausta subito in corpus humanum, quod contingunt, inducunt. Itaque iam non putredinis, vt sit cum ex pestilentibus putridis (aliquando initio pestis) perueniente putredine in corporibus humanis ad istum gradum, vt morbidam exspirationem contagiosam emittant, soboles sunt, verum perniciosissimae corruptionis, omnem putredinis conditionem superantis. Hinc saepe subito, etiam sanis et mediocriter constitutis corporibus exitium adferunt. Ex nulla autem alia re exitiosa ista [gap: Greek word(s)] quam e corpore humano, dum natura vaporosum illud excrementum expellere potest, prodeunt, atque ab iis inquinamentis, quae vel praeparent ad suscipiendam pestem, vel seminaria pestis non contagiosae, verum putridae febris sunt, discernenda. Caeterum quia putas, me in errore versari dum contagiosas febres ab inspiratione, qua seminarium attrahitur, quaeque carbunculis vel bubonibus insignitae sunt ortas, vt plerique omnes in pestilentiis, quae in nostris regionibus grassantur, esse apparet, ignotas veteribus statuo, minus accurate meam sententiam te considerasse, rationes tuae ostendunt. Fateor cum Galeno non vacare periculo consuetudinem cum putridis morbis laborantibus,

sed vbi Galenus scripserit, ex omni putredine exhalare morbidum, quod contagione similem affectum in corporib. quae attingit, inducat, imo quod febres pestilentes contagiosas excitet, non reperio. [gap: Greek word(s)] inquies, meminit, et Hippocrates [gap: Greek word(s)] nobis ostendit? Quid haec obsecro probant speciem hanc febrium pestilentialium contagiosarum, quae nobis infestae est, et quam omnes Medici refugiunt, veteribus notam fuisse? Multa [gap: Greek word(s)] ex variis rebus putridis exhalant, quae corpora humana ad suscipiendas potius febres pestilentes praeparant, quam pestilentes contagiosas, de quibus nos agimus, inducunt: sic [gap: Greek word(s)] feruntur ex variis locis, et corpora plurima, vt variis sebribus pestilentibus putridis laborent, idonea reddunt, verum vt subito quasi ad istum modum laborent, et morbidam exspirationem, quae hausta inspitatione aliis contagiosa et exitiosa sit, et similem plane affectionem aliis corporibus inducat, habeant, non facile mihi persuadebis. Nihil dicam hic de diuersis quasi gradibus malignitatis, deque intentione, et remissione [gap: Greek word(s)] , et neque omnibus temporibus neque omnibus in locis eandem vim atque effectionem habere res ipsa loquitur. Galenum non intelligere de inquinametis, quae sunt contagionis seminaria, seu contagione contaminant, et subito vim vitalem in omnibus, qui per aerem ea attrahunt, oppugnant, verumm vitium aeris ad pestilentem putredinem, corpora praeparantibus, cum ait, aerem continere [gap: Greek word(s)] minime dubito. In Thracia summae saepe sunt pestes, etiam in aliis regionibus orienti magis vicinis quae multa milia hominum e medio tollunt, contagiosas tamen febres pestilentes ab in spiratione ortas raro est obseruatum con sequi. In castris ad laurinum innumerabiles, propemodum pestilentibus febribus perierunt, contagione illas disseminatas atque ideo exitiosas fuisse, etiamsi quotidie cum aegrotantibus saepe multumque fuerim, non animaduetri. Ac profecto ab istis summis Medicinae autoribus non parum peccatum, si vim illam contagionis febrium pestilentialium vere cognouissent, neque vllum verbum de contagione posteritati scriptum reliquissent. Quod ad extremum addis (tua tibi verba propono) fortasse inter pestem et febrem pestilentialem contagiosam distinguis. Apage te cum illo fortassis, cum apertissimis verbis hoc vbique agam, et an non genus a specie distinguerem? Te vero per quicquid possum oro, vt parcendum seni, et animam agenti, existimes, et modum in animaduertendo, atque studium aliorum dicta in bonam partem inter pretandi iustitiae conuenientem, pulcherrimam virtutem putes. De meis obseruationib. [note: Obsernationes Cratonis.] cum toties scripserim non esse eas in mea potestate, verum disiectissimis chartis, et variis libellis inscriptas, quae in potestate filii sunt, contineri, quid me toties vrges? Ipse bonam earum partem, cum multa tibi recitauerim, in memoria habere deberes, et scis familiaribus meis non solitum reticere. D. Ioachimus Camerarius et suas et aliorum se colligere nuper significauit, opto vt possit. Vnam in signem et mearum obseruationum praecipuam tibi modo proponam, quae in hoc meo morbo (non quod me summis Imperatoribus et Heroibus aequem) saepe in mentem venit. Verissimum hoc est; Diuum Ferdinandum Imperatorem, priusquam lecto decumberet (cui vix tot mensibus, quot ego annis affixus fuit) catarrho et difficultate spirandi laborasse, et macie totius corporis contabuisse, magnum etiam aceruum in renibus atque vesica calculorum collegisse. [gap: Greek word(s)] autem tanta laborasse, vt viribus omnibus exhaustus, inter loquendum placidissime exspiraret. Quid optimo Imperatori euenit, quod ego non sim passus, et etiam nunc patiar? Ante septennium Caesare grauissime aegrotante, cum singulis fere noctib. tempestate horrida in palatium vocarer, catarrhum contraxi grauissimum, et magna difficultate spirandi laborare coepi. Cupiebam obstare principiis, sed torum triennium aliud ex alio malum. Itaque meam valetudinem posthabere et negligere coactus sum. Supra vires omnia me fecisse sciunt, qui me in Palatium perduxerunt, et quibus gestandus saepe fui, cum per scalas ascendendum esset. Cum autem a catarrho venotriculus non ad modum afficeretur, vires mediocriter cibo et potu sunt sustentatae. Eo vero die, quo ab aula discessi, cum amici plura a me postulassent, quam praestare possem, ita me misere afflixi et de fatigatus sum, vt simul ac flumen superassem et currum ascendissem, in profundum somnum in ciderem. Post eum diem perpetuo cum aduersa valetudine conflictandum fuit. Catarrhus auctus est simulac domum redii Persuaserunt autem mihi mei, vt relicto Rucuriano huc irem. Memineram quae valetudinis pericula in hoc aere sustinuissem, morem tamen gessi. Corpus, cum nondum plane jacerem, macie contabescere coepit. Ventriculus ita difficulter cibum concoxit, vt per [gap: Greek word(s)] quandam cor mirifice in labore coctionis afficeretur. Medici [gap: Greek word(s)] existimarunt, verum nunquam vere fuit, nec hoc malum his 4 annis ame discessit. Catarrhus alias mitius, alias

atrocius mecum egit, et saepissime ita spiritum eripuit, vt nihil morte sit factum propius. Posteaquam tabida membra, et omni succo natiuo exhausta mouere non potui, mihique lecto decum bendum fuit, renes calculos coxisse animaduerti. Quos dolores et cruciatus dum eliderentur, accedente ingente mole flatuum, qui vniuersum corpus penetrarunt et afflixerunt, senserim, nequeo narrare, nec si queam propter acerbitatem recordationis velim. Certe hac in parte Diuo Ferdinando Imper. fui in felicior. Nam is magnos atque multos lapillos quotidie fere, sine omni tamen sensu doloris egessit, neque eos cruciatus, quos ego a flatib. perpessus sum, sensit. Ac haud dubie sacratiss. Imperator diutius morbum, quam ego ferre potuisset, cum et corpore paulo firmiori esset, et minus annosus, nisi infelix illa medicatio, [note: Infelix curatio Imperatoris. Carrichteri imperitia.] qua catarrhus est suppressus, accessisset. Carrichterus enim quotidie decoctum florum prunellorum syluestrium dabat, item alia in rustico corpore vix ferenda. Cum autem ex illi us libellis appareat, quo artificio suis rebus fucum faciat, quam Medicinae sit imperitus, miror amicum fratris tui, quem nuper donatum Physico libello mihi quoque conciliauit, illum iuuentuti commendare, [note: Herbarium Turnheusert.] et Turnheuseri conficta de herbis et earum destillationibus mendacia tanquam rem admirandam pueris proponere. Sed saepe fallimur specie recti, et facile admiramur, quae non intelligimus. Ego vt materiam catarrhi in hoc tenuissimo corpore expectorarem, hactenus operam dedi. A medicamentis, praeterquam iis, quae ventriculi vires conseruant, plane abstinui. Nunc cum et pectus et ventriculum parum medicamentis iuuari animaduertam, et nocturnis horis calorem praeternaturalem atque difficultatem spirandi augeri sentiam, id quod Diuo Ferdinando Imper. euenit, et inprimis humanum est, quin sit consecuturum non dubito. Paro igitur me ad ea, quae sunt superanda. In Diuo Ferdinando Imper pulmo fere totus gypseus erat, meus vt sit nescio. Renes an tantum calculis abundent haud scio. Calorem illum praeternaturalem et [gap: Greek word(s)] vires valde, ita vt optimo Caesari, frangere sentio. Itaque ne breui deficiant vereor. Hoc modo nos Dominus coelestis oberrantes in his terris inter falsa et fugacia ad se reuocat, et facit vt dierum, vt D. Petrus ait, commorationis nostrae satietas nos capiat. Bene vale. Vratislauiae sub AEquinoctium autumnale. Anno 1585.

EPIST. CLXIII. IDEM EIDEM.

LIBELLVM de Quinta essentia legi non tam mea causa, cui labor est haec cognoscere, quam vt tibi gratificarer. Autor est ingeniosus, sed, vt ego iudico, iudicio parum confirmato praeditus. In vniuersalibus ostendit se ratione et experimento non destitui. Ad particularia cum est ventum, friget. Obsecro inspicias definitionem, et videbis quam sibi constet. Quid quaeso hoc est, posita definitione in dubium vocare, an res de qua quaeritur sit? Destillationis finis est, separare purum ab impuro, seu spiritum naturalem, qui praebet vitam rebus, ab elementari materia segregare, quantum segregari potest. Solus enim sine subiecto consistere nequit, sed vel in materia oleagenosa, vel in aquea pura, aut viscida residet. Hunc spiritum ego quintam essentiam duco, [note: Quinta Essentia.] et si quid aliud est, mihi demonstrari cupio. De nomine nullam litem moueo. Scio spiritum vini, maxime a Chymicis ita appellari, et recte quidem, cum ex omnibus rebus, quas penetrare potest, quintam eorum essentiam, vel spiritum naturalem ad se pertrahat, et sibi iungat. In iis vbi spiritus naturalis aqueo vel oleagenoso humido insidet, destillatione per ascensum, vt vocant, euocatur, dum vapor vel in aquam, vel in oleum resoluitur. Caeterum cum viscido inhaeret, quemadmodum in radicibus et seminibus quibusdam, nulla re melius, quam affuso spiritu vini elicitur. Hinc facile illorum error apparet, [note: Error communis chymicorum.] qui aquas vitae seu Elixir [correction of the printer; in the print Elixiae] affuso vino, variis speciebus, vt nominamus, additis, imo auto et preciosis gemmis, saepius destillant, et praestantiores aquas se efficere arbitrantur, cum solus spiritus vini, iis quae penetrare potest, affusus, intra paucas horas hoc praestet; in multiplici vero destillatione subtiliores partes exhalent. [note: Carolus de Petra alba.] Quod autem Carolus de Petra alba sibi somniat spiritum vini posse aurum, margaritas vel gemmas penetrare, in eo illum opinione falli certum est. [note: Destillation. modi conficti.] At tres nouos destillandi modos quos ponit, vere nouos, id est, falsos et confictos ratio atque experientia monstrat. [note: 1] Primus plane ridiculus est, cum ex libra media Cinnam. spiritum aqueo humori insidentem extrahit, ac deinde ex fecibus putrefactis, ac plane insipidis, in quibus vel paucus vel nullus spiritus remansit, oleum se elicere posse arbitratur. [note: 2] Alter vero modus, quo rationem conficiendae quintae essentiae ostendit, erroribus manifestis plenus est. Nec ipse affirmare audet, se isto quintam essentiam auri et preciosorum lapidum atque aromatum vnquam praeparasse, vel sibi panaceam hanc visam esse. Hauddubie si ea vsus fuisset, exempla eorum, quibus profuisset

non reticeret. Cur autem obsecro sulphur commune miscet spiritui vini, vt aurum attenuet, vel in cinerem redigat? [note: Spiritus sul phuris.] Scio et fateor spiritum sulphuris aurum penetrare, atque aliquo modo mutare; sed spiritum vini sulphuris spiritum ad se attrahere, nec ab vllo perito chymico didici, multo minus re ipsa comperi. [note: Floressulphuris.] Confici flores sulphuris, dum eo spiritus vini affunditur, et crebro inflammatur, atque deflagrat non ignoro. Sed hanc esse veram praeparationem vix puto. Magis eam probo, cum vel oleo tartari, vel cera affusa sulphur praeparatur. Sed de his nunc non est propositum scribere. [note: 3] Tertium destillandi modum gummatum, quem tradit, non improbo, cum ratione munitus videatur, sed rectius dum gummata destillamus, silices addi, reipsa comperi. [note: Margaritarum solutio.] De margaritarum dissolutione in communi errore versatur, si acetum destillatum, vel alios succos acidos hoc praestare putat, nisi vt Chymici nominant, radicati sint. De succis quidem non contendo. De aceto certum est humorem qui ascendit esse insipidum, et dissoluendis margaritis minime idoneum. Caeterum partem eam, [note: Acetum radicatum.] quae post destillationem aceti in fundo residet, et acetum radicatum a Chymicis appellatur, sua acrimonia, et vi corrosiua atque caustico, non modo margaritas, verum alia etiam dissoluere, et in cinerem quasi redigere, atque quemadmodum Chymistae loquuntur, calcinare posse nullum dubium. Hoc autem non est spiritum margaritarum elicere, sed totam earum substantiam corrumpere. D. VVoyselius senior mihi narrauit episcopum Vratislauiensem Casparum Logum Magisterium hoc perlarum, [note: Magister. perlarum ventriculum corrupit.] persuasum a fratre, saepe porrectum a Paracel sista quodam bibisse, atque demortuo tunicas ventriculi nigras et corruptas apparuisse. Eodem euentu vsam esse Marchionis Ioannis coniugem, in qua ventriculi tunicae plane fuerint erosae. Raro certe vllum vitrum, in quo asseruatur, tam est firmum, quin erodat, et in cinerem conuertat. Longum esset omnia ista persequi, quae imperitissime de gemmarum atque auri dissolutione dicuntur. Certe artis imperitia, atque inscitia potius se manifeste prodit, cum nondum periculum, quod in aereis vasis est, dum ea destillationibus adhibemus, animaduertit, et praecipuum gradum ignis, maximeque conuenientem, videlicet ex arena, reticet. Possem alia, quasi puerilia errata demonstrare, sed sentio me nimium et legendo et dictando defatigatum esse. [note: Pamatta.] Si vera esse scit, quae de Panacea affirmat, aegros suos et alios, qui illius opera vtuntur, iniuria afficit, dum illis medicamentum hoc non praebet. Verum vides quam in refutandis obiectionibus sit languidus, ne dicam ineptus. Nouam propositionem erudite tractat, et medicum rationalem ostendit. Quae vero attexit, vt consentiant veris ipse viderit. Doctum esse iuuenem arbitror, et in Philosophia atque Chymicis versatum, verum vsu, atque [gap: Greek word(s)] non instructum. Nam si esset, nihil firmitatis in autoritate Ferneliana, quae refutata est a quodam edito scripto contra librum de abditis rerum causis, multo minus incongrua Philosophia Cardani, esse animaduerteret. Quid multa? Magis memor esset propositi, neque totam Philosophiam compendio proponere, quam de chymia institutam scriptionem hoc modo abrum pere mallet. Nimis enim pauca de Chymia scribere, et vbi ad rem ventum esset, vela vertere quis non videt? [gap: Greek word(s)] crebras, distinctiones imperitas, et alia plura non libet reprehendere. Non enim me [gap: Greek word(s)] delectat. At haec tu satis esse, et misero atque aegro seni parcendum putabis. Valde enim hic labor, quem superioribus mensibus facile ferre potuissem, me ad languorem dedit. Bene vale. Vratislauiae pridie Kal. Febr. Anno 1584.

EPIST. CLXIIII. IDEM EIDEM.

DIE Ianuarij 25 literas ad te misi, quas, vt spero, a Dn. Schonfeldio accipies. Bene de te sentit. Itaque illius persuasioni satisfacere studebis. Non quaeuis Gonorrhoea est Gallica, [note: Gonorrhae Gallicae symptomata.] sed ea quae cum virium languore, vrina nigricante, et graueolente affligit. Tum insignem ardorem affert, et leuibus remediis non cedit. Nihil tale in nostro aegro animaduerti. Deinde dolor vlcerosus circa vesperam eum non molestat. Sed hoc tu considerabis, et me admonebis. Obsecro mi Petre, vt quod saepe de lectione veterum monui, memineris. [note: Lectio Crateniana.] Legi non omnino Medicae artis imperitus Galenum prius, quam in Italiam irem. De iis, quae meam cognitionem effugiebant, Praeceptorum sententias exquisiui. Ex Italia reuersus Periochen atque alia scripsi, neque tunc veterum scripta deposui. Cum in Aulam venissem, et D. Iulium Galenum in manibus perpetuo habere viderem, atque in omnibus colloquiis medicis magis me autoritate Galeni, quam ratione vrgeri, ipse totum Galen iterum totis nouem annis ita mihi familiarem reddidi, vt nulla dies abierit, quin non aliquot pag. singulari attentione perlegerem. Vbiqui in itineribus, castris, etc. mecum aliquot libellos circumtuli. Nec minori studio

in Hippocrate sum versatus, [note: Praxis optimus Hippoc. commentarius.] sed vt verissime medicam, quod sentio, nulla commen taria tam me in lectione Hippoc. adiuuare potuerunt, quam ipsa praxis. Haec cum iis, qui nunc Hippoc. nobis illustrare student, desit, quam frigide saepe nos doceant, animaduerto. Scribo ista, quia te amo, et amorem meum perspicere cupio. Nemo multa simul agit, et eadem recte. Cura sit animulae, cura multorum corporum, quae tuae fidei se committunt. Hoc si feceris, non dubites, quin caetera sit adiecturus Deus. Non dat omnia omnibus, neque omnia vult nos nobis sumere. Feras aequo animo si alij te fortunatiores sint. [note: Paralysis post colicam] Te oro, si tibi de paralysi post dolorem colicum non satisfeci, vt furiosos spectes, qui in animi perturbatione magna? machinas, et maiora viribus mouent, cum ad sanam mentem redierunt, et materia ad exteriora delata, nihil vitium habent. Videas in illis [gap: Greek word(s)] , satis apparebit causam non esse in neruorum principio. Quid igitur communem methodum curandi in paralysi sequimur? valde sum debilis, et haec sumpto cibo scripsi, cum mihi paulo validior viderer. Boni consulas, et vberrimas tuas gratissimas mihi futuras existimabis. Bene vale. II Febr. An. 1582.

EPIST. CLXV. IDEM EIDEM.

DVas a te habeo epistolas, quibus Kal. et v. diem Martij adscripsisti. Non possum ad omnia rescribere, cum haec affixus lecto, quo hoc octiduo raro surrexi, dictare cogar. Itaque breuitatem epistolae boni consules. De paralysi post colicam miror te dubitare, cum [gap: Greek word(s)] sententiae meae suffragetur. Dubitationes tuas vnica illa sententia Hippocratica diluit: In corpore humano viuo omnia esse transfluxibilia et transpirabilia. Quidni aeque ab intestinis ac a neruis ipsis in totum corporis habitum haec materia deferri posset? [note: Transmissio materiae morbificae in paralysin post solicam.] Non colligitur in musculis, et? eorum neruis ac tendinibus, sed magno impetu, sicut alia multa ab interioribus corporis partibus deferri videmus, haec quoque ad exteriora defertur. Neque materia plane crassa est, sed ichorosa et biliosa, etiamsi deinceps in exterioribus refrigeretur, et crassior euadat propter primam originem et caloris defectum. Absurdum quod tibi videtur; expellere intestina excrementa, quae recipere apta et nata sint, mihi non videtur. Nam cum in intestinis sit obstructio in colico dolore, et ea materiam per suas vias depellere nequeant, expellit natura eo, quo maxime potest. Non autem est vera crisis. Multa enim crassa materia remanet, ad quam attenuandam calidis istis oleis vtimur. Non nego materiam ex capite et aliis locis affluere, neque hoc, vt arbitror, scripsi. Deconsiliis memorem admones: faciam quod potero. Sed ita marasmo conficior, vt vix ossibus haeream. Itaque, raro lecto surgo, et cum paululum me commoueo, ita debilitor, vt concidam. Dn. Callo pedius literas ad me misit, quibus se iter velle ingredi, vt in aulam veniat, monet. Moestus et tristis est parens, ac valetudinis suae, vt ego arbitror, non eam rationem habet, quam habere debebat. Mea consilia tibi ostendet. Caput hoc est; vt rectam victus rationem teneat, et potu illo ex sarsa pariglia, glycyrrhiza et passulis vtatur toto hoc tempore veris. Si deinde serum lactis biberet, et infuso senae atque epithymi cum syrupo violaceo purgaretur, recte mea sententia valetudini consuleret. Abundat adustis humoribus, atque eos victus ratione auget. Me haec de valetudine illius ad te scripsisse indicabis. Dictarem plura, nisi haec ipsa nimis multa essent, et nihil difficilius facerem. Te oro vt amicos salutes, et vberrimas literas quotiescunque recte poteris, ad me mittas. Bene vale. Vratisl. 18 die Martij. Anno 1582.

EPIST. CLXVI. IDEM EIDEM.

EAs literas, quas discessurus Praga ad me misisti, hic in Rucuriano, quo nudius quintus veni, accepi. Vberrimas autem Vratislauiae ad te dedi, quas spero praefectum equis dispositis, tibi redditurum. Cum vero in tuis desiderium mearum literarum mihi demonstres, gratum est de cessatione me appellari. Quis enim literas ab inimico expectet? Quis de eo quem non amat, et a quo amari desiderat, queritur? Non libet in hanc sententiam scribere plura, cum mea manu nequeam; ea quidem infirma est, vt nihil nisi vacillantib. literulis exarare possim. Ad [gap: Greek word(s)] tua quod attinet, quid te spondeam? [note: Cortes frangulae.] De exhibito aliquibus decocto corticum frangulae aliquid audiui. Si alus nigra est, vt Anglici Herbarij existimant, nullum dubium, quin vi purgante sit praedita. Quis autem aegroto purgans medicametum toties velit propinare? Pena quidem et Lobelius in suis stirpium aduersariis frangulam cortice nigro, glaucis maculis asperso, libro subtus flauo, vomitum ciere, et aquas secessu deturbare scribunt; et Tragus noster huius arboris flauum et medium corticem cum aceto tritum et illitum, scabiem intra paucos dies siccare et sanare, tanquam singulare experimentum recitat: Putredini etiam dentium decoctum corticis in ceto

mederi, dolorem mitigare, et dentes purgare asserit. [note: Villebrochius.] Scio Villebrochium habere quaedam peculiaria, verum me tuta amplecti nosti. Ad alteram tuam quaestionem, [note: Cotio humorum.] De coctione humorum in chronicis morbis, plurima possem respondere, si vacuo animo essem, scis coctionem naturae opus esse, non medicamenti. Quaecunque igitur ad quandam aequalitatem calorem natiuum perducunt, ea coctionem haud dubie adiuuant, cum concoctio, teste Galeno, nihil aliud sit quam maturatio quaedam humorum, qui praeter naturam ad sunt. Sed de humorum praeparatione quae serapiis et similibus medicamen tis fit, te scribere arbitror. Sunt autem in chronicis morbis duplices humores peccantes: vel adusti vel crassi et pituitosi. [note: Adustorum.] In vere adustis rectissima est praeparatio per victus rationem humectantem et frigefacientem. Ea re in quartanis recte decoctum raparum, succum pomorum et decoctum radicum borraginis, vel potius radicum eryngii exhibemus, quae minus quam borraginis lentoris habent. [note: Biliosorum.] In Biliosis nihil praestantius decocto radicum cichorii, etiam obstructionibus ac crudis humoribus praefentibus. Semper enim in chronicis morbis ad obstructiones respiciendum. [note: Pituitosorum.] Cum vero redundantis pituitae manifestae sint notae, quid oxymellite, et praesertim tenui Cinnamomisato, vt ita loquar, quid succo et decocto cardui praestantius? Caeterum cum de praeparatione humorum agitur in chronicis morbis, de iis humoribus, qui ad naturalem statum redire possunt, et quos contrariis alterari oportet, vt crassum et viscosum incidere, etc. loquimur. Nam qui nullo modo alterari, et ad naturalem statum redire possunt, iis epicrasi, si purgari nequeantrecte, neque hoc vires concedant, medendum. [note: Villanouani liber elegans de coctrone humorum.] Sed noctuas Athenas ferre prohibemur. Habes de his praestantem monitorem Michaelem Villanouanum, qui praestantissimum libellum de coctione humorum et vsu syruporum scripsit, vt de doctrina excellentissimorum duorum Medicorum Patauinorum Iohannis Baptistae Montani, et Bernhardini Paterni nihil dicam. [note: Valesii stylus.] Pagellas nostras Vallesianas accepi, in quibus quo plura lego, eo magis styli duritiem, et scholasticam quandam obscuritatem, Theologis quidem propriam, Philosophis barbaris nimisvsitatam, auersor. Sed cum laudatus sit a nobis, et res bonas esse, quas proponit, nemini dubium sit, duritatem orationis in iis, qui nullo vsu ea, quae in animo sunt, explanandi praediti videntur, ferre aequum est. Vtinam seculi nostri Doctores in iis, quae ad salutem nostram spectant, cautius loquerentur, nec res diuinas, per quas ad DEVM, et veram lucem accedimus, obscuritati verborum inuoluerent, ac tanquam noctuae in tenebris latere perpetuo, quam lucem aspicere desiderarent. Certe oblatam lucem illos refugere, et vespertiliones eos, qui offusa sempiterna nocte evolare, neque in tenebras profundas scientes atque volentes sese coniicere student, nominare eos apparet. Sed mittenda sunt nomina vera vel falsa, et Deus orandus, vt in veritare atque luce nos conseruet. Benevale. E Rucuriano x. Iulii, Anno 1582.

EPIST. CLXVII. IDEM EIDEM.

NONDVM quod sciam Ribischii auriga aduenit, neque post eas literas, quibus v. Decemb. d. adscripseras, vllas a te habui. [note: In fluxione Podagr nunc purgandum.] De quaestione tua sit ne durantibus doloribus podagricis atque affluxu materiae medicamentis purgantibus fluxus diuersione inhibendus, a multis est disputatum. Rationi vero atque experientiae contrarium, vel leuioribus, vel fortioribus medicamentis hoc tentare videtur. Leviora enim materiam commouent, et magis ad membra dolentia praecipitant. Fortiora in impuris corporibus non praeparatam materiam, vim naturae inferunt. Itaque rectissimum puto, sumpta indicatione a natura rei, cum podagra sub genere fluxionum et inflammationum, licet interdum non satis proprie, compraehendatur, enemate aluum, si astricta sit, mouere, et sanguinem e media cubiti vena, caeteris consentientibus, quae ad missionem sanguinis requiruntur, mittete. [note: Purgatio periculo samotis humoribus.] A purgantibus vero medicamentis, nisi hoc euidens ratio sua deat, et necessitas postulet, abstinere. Scio Practicos, et inter hos Bayrum mirifice medicamentum quoddam vehementissime purgans commendare, ac memin non dissimile Duci Ferrariensi a Medicis praescriptum fuisse, hancque audaciam multos imitatos. Verum naturae vim facere, atque praescriptum artis negligere, minime medicum puto. Historiam, quam tu mihi narras, de quodam cacochymia laborante, qui articulari morbo oppressus, neque purgatus, [note: Podagricus Caro extinctus.] in Carum inciderit, quo triduum laborans extinctus sit, veram esse credo. Iuuari ne purgante medicamento potuerit, vel malum hoc modo auerti, causas consideranti non est obscurum. Defluere plerunque materiam morbi articularis a capite consentaneum est, licet magna pars ex reliquo corpore vel deiiciatur, vel ad membra affecta deponatur. In hoc aegro somnolenta affectione cerebri affecto caput laborasse, et

materia obrutum fuisse, non est dubium. Per Enemata autem diuertendam a capite matenam fuisse, quis non videt Et quantum putas ea medicamenta, quae humores omnes simul in toto corpore commouent, e capire elicere posse, praesertim si humor sit crassus, frigidus, et humidus, qualem in Caro esse, quem Latini Vetemum, Arabes Subeth appellant, necesse est; Non disputo de vocabulis, siue carum siue coma appelles. Coma interdum febrem praecedere, saepe comitari constat. Humorem frigidum et humidum esse, cum sit somnolenta affectio, nemini ambiguum. Transmissum vero, vel cum impetu ad parte principem delatum, non arbitror, sed ponus tenacius in cerebro haesisse, neque putuisse a natura ad partes subiectas expugnari puto. Itaque in calefaciendo capite totacurationis ratio, mea quidem sententia, consistebat. Deinde membrorum seu articulorum affectoram frictione, vt materia quasi ad fluxum concitatis duloribus irritata et repulsa a cipite discederet. Mouenda autem sternutamenta deinceps in eiusmodi affectione. cum anteriorem partem cerebri affectam esse conster, idoneis medicamentis, ac sicut in catalepsi posteriori parti cerebri calonfica remedia admouere conueniens, ita in caro anteriori adhibenda Habes breuiter quaelecto affixus, et librorum ope destiutus ad tuam quaestionem respondere potui. Bene vale. Vratis lauiae Kal. lanuarij, Anno 1583,

EPIST. CLXVIII. IDEM EIDEM.

NVDIVS quartus ad te scripsi, et literas ad VVolzogium misi. Interea aduenit Hobergius qui tuas attulit. Consilium quod Comiti Gurcano dedi in febni Marasmode, nihil de arthrinde habet, neque is ea laborat. Ostondete igitur volui, mihi displicere noua ista medicamenta sine judicio adhiberi. Quid vero deligno ad D. [note: Sarsefras non curat arthritidem.] lordanum scripserim addo, sunt autem haec: De ligno sarsefras significaui id quod est verissimum, me numquam eo vsum esse, nec viderequo pacto inueteratum morbum articularem curare possit. Fateor huius morbi, praecipuam causam esse serosum humorem in corpore supra modum auctum, et certo modo, siue putredine, siue alio corruptum. Is enim facit vt crassi et crudi humores sint fluxibiles, et ad articulos deferantur, inquibus et ipse inflammationis et doloris auctor est. Huius rei illud indicio nobis esse potest, quod ii, quifrequenter sudant, vel copiose vrinam emittunt, ab hoc morbo tuti sunt. Simulac vero sudor et vrina supprimuntur, malum prae foribus sit. Itaque si quod de ligno affirmant, potenter vrinam educit, ac sudores mouet, consequens est magnopere juuare posse. Caeterum cum calor natiuus in membris diutumitate morbi exhaustus est, et natura paulatim, imo continuo ad atticulos humores deponere consueuit, sane non video quid adiumenti adoferre possit. Sed cum laudatores huius ligni affirment, coctiones omnes, et maxime ventriculi, ilhus vsum iuuare, caput roborare; cum etiam subducendo ichores, humores crassiores et quadi firmiores reddere necesse sit, non obsto, quin illustris Promarchio eo vtatur, modo rectam et exactam victus rationem teneat. Vides, mi Monaui, me cum ratione vsum ligni non improbare. In [note: Sacculus de arsensco periculosus.] sacculis de Arsenico nullam rationem reperio, praeter illam, vt cor veneno assuescat, Quam autem haec infirma et periculosa sit, et hominem rectae conscientiae studiosum minime ea vti deceat, ipse intelligis. Etiam si igitur sexcentos autores, qui idem fecerint, commemores, mihi non persuadebis. Ac cum tantopere me vrgeas, narro tibi vere Creckouium ita ex eo debilitatum, atque in pectore exulcerarum fuisse, vt cum magna indignatione in arce Grauenstemiana facculum abiecerit. Possem alios recensere. Thessalum illunfeliciter vsurpasse non credo, etsi minime dubito, quin ista sit audacia vt haec atque alia exhibeat. Nam ante paucos dies [note: Puluis e Cinabare.] puero cuidam puluerem epilepticum ex cinnabare viua confectum dedit. Non velim hoc facere si omnes homines mihi autores essent, cum robusta etiam corpora vix illius vsum ferant, et quam grauiter ferant viderim. Sed cum audacia illi pro scientia sit, atque in arte sua medica Fierouantum, nebulonem pessimum, qui Venetiis eiectus est, Magistrum habuerit, haec atque alia ab eo designari minime nouum. Ea vero vt homines celet, nullum sibi in curatione adiunctum esse patitur. Sed de his nimium. Brassicanus male tibi narrauit de foliis si hyoscyami esse dixit. Non satis commemini qualia fuerint. Iberidis vel Tabaci fuisse arbitror. Certum non scio, nec causam, quod in me memoriam tam longam et firmam requirere debeas puto. Dictarem. plura si possem. Nam ad meum grauissimum morbum nudius tertius accessit dentis dolor, is deinceps aurem et vniuersum caput occupauit, abscessus in ore est consecutus, itaque paululum quidem dolor remittit Sed febris, quae has fluxiones comitatur, ita me debilitauit, vt aegre spiritum ducam, imo superiori nocte spiritum Deo

meo redditurum existimauerim. Bene vale. Vratissauiae xv, qui dies Cratoni Martyri in Calendario Romano est dicatus, Febr. Anno 1583.

EPIST. CLXIX. IDEM EIDEM.

AMo tuam in scribendo diligentiam, et tibi gratias ago, cum frequentes literas ad me mittis. Accepi autem eas quibus tu XXVI diem Ianuar. V et VII. Febr. adscripsisti. In iis vnum te agere video, vt me ad editionem consultationum mearum Medicarum excites. Ego vero, mi Monaui, semper fui eo animo, vt prodesse quam plurimis studerem, ac nunc sum maxime. Sed quid possumus non valentes? Est VVendrichius noster eleganti doctrina et ingenio praeditus, et posse illum aliquid praestare fateor, sed vbique meum sensum ipsum callere atque tenere non posse ipse intelligis. Ac si me iacentem videres, profecto deterreres potius a labore, quam ad eum suscipiendum mihi autor esses. Cum belle valere aliis videor, in eas angustias subito redigor, vt de reddendo spiritu Deo meo sit agitandum. Nolo narrare meas miserias, cum tuis epistolis sit persoluendum. Illud vnum affirmo et confirmabo, si vitam et vires Deus suppetet, me officio meo non defuturum. Isto modo iacens et lecto affixus, ac dum surgere nequeo, vel ad meos libros respicere possum, quid faciam vel pollicear non habeo. Ad [gap: Greek word(s)] Medica tua nihil respondeo, satisfaciet tibi, vt spero, exemplum epistolae ad loachimum missae, quod cum his [note: Podagra.] erit. De Podagra vel articulurum morbo, cum praecipue indicationes a nocentibus et conferentibus sumantur, et ommbus qui veram corporis sui curam gerunt, perspectum sit, tum minus a morbo periculum esse, cum vel sudant, vel multum vrinae reddunt; Imminere autem malum quando serosa excrementa non expurgantur; satis euidens et magnum est indicium, serosorum humorum retentionem vel copiam in corpore auctam, huius morbi praecipuam causam esse, et totam praecautionis rationem in eo consistere. Ne vel in corpore accumulentur, vel tempestiue cxpurgentur. Deinde vt crassi quoque et crudi humores non sint nimij, atque membra exteriora vel debilitentur, vel calor naturalis in illis deficiat. Id si cauebimus, crassi humores absque tenuioribus non fluent: neque membra laborantia eos suscipient, nisi longo morbo debilitata paulatim natura in ea deponat. Malo autem iam confirmato, praesertim in intem perantioribus, labor Medicus est irritus; sicut et in illis qui nimio vsu venereorum, vel commotionibus animi humores praecipitant, et calorem natiuum exhauriunt, vel vino sese obruunt. Actu aegrotantes in tanta diruersitate humorum curare difficile est, praesertim cum vix vllus Medicus tam sit perspicax, vt tempora vera fluxionum possit discernere. Sed de his scripsi nuper, et profecto non sine magno labore ista dicto. Tibi tamen deesse, quando tanti facis nugas nostras, non debeo. Scribo nunc admonitiones quasdam de valetudine N. N. tuenda et recte curanda. Multa enim obseruaui, quae fortasse aliorum cognitionem effugerunt. Alias etiam vias verae curatioonis peruestigaui, et remedia tutiora et faciliora reperi. Illud de An timonio in Hydropicis, [note: Antimonium in hydropicis.] non ex animi mei sententia, verum, aliorum scripsi, semel hydropico persuasus dedi. Nihil profuit. Ne nocuerim Deo gratias [note: Succus raparum cum camphora.] ago. Medicamentum e raparum succo atque camphora fateor me praescripsisse multis. Sine vlla noxa datur: sed raro iuuat. [note: Flores persici.] Multo plus tribuo floribus persicis, qui siccati etiam et infusi mira facilitate humorem aqueum ex vniuerso corpore perventrem educunt, neque vllam noxam inferunt. Ad exiccandum autem, si quid intra abdominis musculos detinetur, Emplastrum e caprarum stercore cum cimino et aceto plurimum [note: Thermae Mandersdorffenses.] valet De Thermis ac potius aquis frigidis Mandersdorffensibus cum multis erras. Perdunt articulorum doloribus oppressos, neque quicquam aliud, quam nitrum continent, parumque ab omnibus [note: Aquae fontanae Viennae omnes nitriosa.] fontanis aquae Viennae, quae omnes nitrosae sunt, differunt. Sed apud multos opinio vim veritati affert. Nunquam his quatuor mensibus grauius et periculosius laboraui, quam superioribus proximis diebus. Heri, cum inedia confectus, multas libras pituitae toto morbi tempore eiecerim, vino temperatissime sim vsus ac aliquot diebus ab eo plane abstinuerim, carnes modice attigerim, ac ne vnciam quidem toto hoc mense comederim tamen, vt dixi, heri, materia delata est ad dextrum pedem, et inflammatio consecuta, quae tantos dolores fecit, vt etiam somnum mihi ademerit. Profecto hoc in corpore macie contabescente fieri, monstri simile est. Paulatim cor quietius est, et [gap: Greek word(s)] minus grauis. Quid de me futurum sit, Deus nouit, ad quem omnia refero, et illius benignitati me committo et commendo. De Thracia adcunda, miror tibi ea quae scribis in mentem venire. Quid a barbaris praeter barbariem referimus? Et quae stultitia est, tot periculis se obiicere, vt ea videas quorum recordatio per omnem

aetatem doloris sensum adferat? Mirifice ineptos esse, qui ex eiusmodi rebus laudemquaerunt, vel scientiam, et magnarum rerum vsum se consequi arbitrantur, existimo. De Valesio certe comperi, esse in eo aliquot pagellas typis descriptas. Itaque cum Prooemium mutare non possem, epistolam tuo nomini inscriptam, qua meam vehementiam corrigo, addidi. Medici Posnanienses me devaletudine Comitis Andreae Gurcani consuluerunt. Non cessit feliciter vsus illi ligni Sarsafras [correction of the printer; in the print Sarsifias]. Iterum Indica quaedam aedita sunt Venetiis, vt ex insanis stulti fiant. Sapientiae tamen de Cotoneo ligno non accedo, et in decocto plura sunt insigni vi praedita, vt Zedoaria radix, Guaiacum, etc. quae longe vires Cotonei superant. sed de his scripsi nuper. Non video quid praecerea tuis literis respondendum sit, et dictando sum defatigatus. Bene vale, et amicos saluta. Vratisl. XII Feb. Anno 1583.

EPIST. CLXX. IDEM EIDEM.

EAs tuas literas quibus Scutellarij addideras accepi. Nec habeo quid iis rescribam. Cum autem Scutellarii sit persoluendum, nolui sine meis ad te peruenire, et ne quid me tibi denegare, et inuidentia [note: Lignum sanctum et Guacacum diuersum.] mea occultare, vt fralsissime accusor, arbitreris, peruulgata etiam recitabo. Non pauci Medici lignum sanctum, quod et Palum sanctum appellant, atque Guaia cum, eiusdem esse arboris arbitrati sunt, verum Consaluus Ferradus Hispanus, qui ipse in Indiis fuit, diuersa esse ostendit. In Ferneliani libelli Consilio XII, quod Dn. du Perat secundo dedit, bis, ni fallor, Palmae sanctae meminit. Illud vero cosililium cum sit scriptum Anno 50. nec dum tempotis ligni sancti frequens vsus fuerit, Guajaci vero maximus, plane existimo Fernelium lignum Guaiacum et sanctum pro eodem habere. Possum in hoc errare. Certum est autem, posteaquam multis persuasum fuit, medullam illam nigram Guajaci plurimum gallicis prodesse, raro deinceps lignum sanctum cum Guaiaco allatum. Caeterum quod in ea descriptione gotus, quae folio vigesimo primo est, Palmam sanctam, et Guaiacum ponit, Typographi [note: Guaiacum salitem Gallicis prodest sed sanctum lignum etiam aliis.] errore factum puto, qui saepepro cinnamomo Guaiacum in isto libello scripsit. Quid n enim tres drachmae Guiaci ad libras aquae sex facerent ? Sed vt vt sit, Guaiacum a Ligno sancto differre, et sanctum lignum inagis ventriculum roborare, atque in articularibus morbis, et omnibus, quae a fluxionibus oriuntur, prodesse, cum Guaiacum tantum in lue venerea adiuvet; exercitatis Medicis re perspectum est. Reperiri vero etiam nunc inter Guaiacum lignum sanctum animaduerti, et ipse satis magnum palum Ligni sancti ante annos quindecim Veneria accepi. Pondere, grauitate, et duritie parum differunt. Sed sanctum nigram medullam non habet, et cortices cineritii sunt. Affertur ex insulas. Ioannis, quemadmodum Consaluus ostendit, et Indos in lue Venerea exiguis ramtilis descisis vti, atque singulari studio aerem et mulierum consuetudinem fugere affirmat. Magis profuisse ad multos alios morbos quam Guaiacum idem autor affirmat, et inediam atque copiosum potum atque abstinentiam ab acidarum [note: Vlimi vsu.] vsu inprimis praecipit. Habes quae de palma sancta scire voluisti. Vlmi decoctum nunquam propinaui. Corticum vero cum aqua satis decoctum dolentibus arricuis felici successu saepe adhibui et contra defluuium capillorum in lixiuio sum vsus. Caroutius post reditum suum ex Hispania, cum febre corruptus esset, sibiipsi sexagenario XXV vncias sanguinis detrahere est ausus. Nugatorem esse eum, qui de terra [note: Terra Sigil. Anuualdi.] sigillata Anvvaldensi scripsit, ex literis loachimi, et aliorum intellexi. Verum bolum et veram terram sigillatam Turcas nobis inuidere satis est perspectum. Bene vale. Vratislauiae XXVI Maii. Anno 1583.

EPIST. CLXXI. IDEM EIDEM.

CREDE mihi, mi Monaui, ipso morbo grauius esse hoc quod de fluxis et caducis bonis meo afflictissimo isto tempore cogitare cogor. Itaque et saepe oraui, ne quid de negotio meo disputares, vel ad me scriberes amplius. Verum tu tibi temperare non potes. sed mitto ista. De cura febrium pestilentium significaui antea me sententiam meam Magnifico do. Schonfeldio scripto exposuisse. Non video cur eam mute. [note: Petechiae.] Saepe dedi puluerem lapidis Bezoar. Nihil profuit. [note: Sulphuris noxa.] Diasulphure vtatur qui volet. Sulphur nostrum quomodocunque praeparetur, etiamsi sudores propellat et siccet valde, maxime humanis corporibus est noxium. Imo vina fumo saltem imbuta non sine periculo bibimus. Decoctum lentium laudo, sed tamen non est similis ratio in exanthematis [note: Vnguenium ex nitro.] et petec hiis vtendi. Vnguentum ex Nitro Aetij in Italia miro successu semper est adhibitum. Postus vero diem elicere velle maculas inane est. Scarificationes et omnes cutis exulcerationes plurimum laudo Virium conseruatio praecipue nobis debet esse curae. [note: Cornu cerui.] Crede mihi potus continuus in quo sit cornu cerui, plus auxilij, quam omnia alia

medicamenta affert. Terrae Lemniae, seminibus napi et acetosae plurimum tribuo. Vinum fugiendum. A capite materia omnibus modis diuertenda. Arnoldum multis annis non inspexi, sed ni fallor ille pilulas [note: Pill. Iuuentutis.] iuventutis Aloem rosatam vocat. Locum certe non possum significare, cum meos libros attingere nequeam. Tuas medicationes a [note: Fluxiones Pestil.] Deo fortunari opto. Pestilentes fluxiones alui frequentes in Austria animaduerti. Ad praecautionem conseruam rosarum veterem cum Mithridato dedi. In curatione ad praepotentem causam respexi, statim papyrum Mithridato illitum vel vmbilico, vel ventriculo apposui. Clysterem ex decocto hordei in jure carnis vervecinae cum radicibus Tormentillae et vitello oui semicocto per clysterem inieci. Pueris puluerem e Zedoaria, margaritis, et terra sigillata dedi, addidi interdum Tragacantham. Multos beneficio Dei seruaui. Ab istis magnis compositionibus Enematum, lacte vstulato, et caeteris nugis abstinui. Facile laeduntur intestina, et ne laedantur adhibitis, [note: Turpethum minerale.] clysteriis caurio est. De turpetho minerali scripsi publice Gallicos qui hermetica cura semel vsi sunt, eo iuuari interdum non diffiteor. Audaciam nostri N. N. et N. N. me nunquam probasse, non obscure illis ostendi. Nescio an ipsi eo sint vsi, sed vt perierit vterque non ignotum est. Alios etiam commemorare possem, nisi animus meminisse abhorreret. Nuncius de domini Trautsonij morbo valde me sollicitat. Error est putare semina carminantia, vt vocamus, decocta, dolores a flatibus sedare. De vino et vsu myrrhae puto me monuisse, et si quid volet plenius scribam. Melamocephalus abeat et valeat cum suo Alchermes. Suasi ne vtantur lapide Lazuli et serico tincto granis chermes, verasque rationes ostendi. si sequentur consilium meum haud dubie gratam et salutarem compositionem praeparabunt. Vellem Claudium et Aubrium Fallopij opera ad me mittere, cum Aubrii rogatu praesationem scripserim aegerrime valens, ac potius vno die dictauerim. Adegit me maledicentia N. N. vt quaedam scriberem, quae scripta nolim. Ego periochen methodicam, vt pro D. lulio Argenterio responderem, foras dedi. Mea causa cum nihil amici faciant, dum viuo mihi ipsi deesse non debeo. Mallem autem alios pro me scribere et loqui. Sed dormit vetus gratia. Bene vale. Vratislauiae 24 Octobr. Anno 1584.

EPIST. CLXXII. IDEM EIDEM.

HAC propemodum hora, ea quae tibi in libello meo tanquam parum explicata aut scribendo deprauata notare, meque de his monere visum est, accepi. Vellem literas tuas paulo firmiorem me reperires quam sum. Plane enim me ubi satis facere posse confiderem. Sed cum ea sim valetudine, vt nec ad libros, nec scriptum illud quod misi, respicere nunc possim, quid faciam? Satis autem certo scio, mihi nunquam in mentem venisse scribere: Contagii vocem apud Galenum in Epidemiis reperiri. Priuatas febres, seu [gap: Greek word(s)] , appellare pestilentes quasdam, e putredine ortas, [note: Publicae Pestil febres Gal. ignotae.] ostendi. De contagiosis, quas ego publicas dixi, nihil scripsisse, saepe repeto. Caeterum pestilentes a putredine ortas, siue sunt [gap: Greek word(s)] , siue plurimis perniciosae, discemere ab iis quae grauiter grassantur et vere pestilentes sunt, de illus sententia me colligere posse indicaui. Quod autem tu obiicis, si ex publica causa oriantur pestilentes; non recte priuatas dici: ad id iam antea a me responsum est, fateri me, priuatas pestilentes ex communi causa oriri, videlicet ex aere vel victus ratione; etiamsi non sint contagiosae: de voce, priuata et publica, me nolle pugnare. Hoc vnum satis esse duco ostendere, eas febres quae contagione corpora contaminant, longe alias esse quam istas, de quibus veterum scripta nos docent, imo veteribus fortasse ignotas. Febres enim, in quibus etiam est summa putredo, nisi ad illum gradum deueniant vt [gap: Greek word(s)] habeant, neque nobis neque veteribus fuisse contagiosas apparet. De morbida vero exspiratione seu [gap: Greek word(s)] natura, alia est disputatio.

Quod vero arbitraris ex mea sententia consequi, vt pestilentem contagiosam, pestilens non contagiosa semper praecedat, erras. Nam pestilens non contagiosa, nunquam erit pestilentis contagiosae causa: nisi (vt dixi) putredo ad eum gradum perueniat; vt [gap: Greek word(s)] habeat; seu vt seminarium contagii in corpore generetur, et similem affectum in alio corpore excitet, Vbi vero contagiosa pestilens propagatur; nihil nisi contagiosam pestilentem excitat. Et contagium ad causas externas; putredo ad internas causas refertur. Miror tibi haec obscuriora videri, cui non modo verba mea, verum intimum etiam animi mei sensum perspectissimum putabam. Sed aetas nos ad omnia segniores facit. Itaque in sententiis quoque nostris explicandis difficiliores sumus: et in verbis etiam parci. Sed ad rem redeo

In priuatis corruptiopem humorum sanis corporibus aduersam esse, scio me scripsisse: verum quod inde colligi censes, priuatas pestilentes omnes contagiosas, nequaquam tibi concedo.

Contagione autem contaminatis corporibus aerem per admistionem inquinamentorum, quae continuo exhalant, eiusmodi concipere posse vitium, vt deleterius et inimicus naturae euadat, ingenue profiteor. Raro vero id accidere, nisi per se aer quoque mutetur, seu in substantia sua corrumpatur, quocunque nomine istam corruptionem voces, existimo. Contagiosis autem pestilentibus vrbe vel regione infestis, subinde nouis fomentis quasi aeris malitiam augeri, dum plurima corpora laborant atque extinguuntur, tibi largior: et ante multos annos scripsi, ex hac vna causa pestilentis constitutionis incrementa et decrementa dependere.

[note: Petechiae.] De Petechiis seu maculosis febribus exigua significatione hoc ostendi: eas, in quibus initio statim maculae apparent, plerunque contagiosas esse. Vbi vero quarto die primum erumpunt, minus contagionis periculum. Statuo vero cum Aristotele et Galeno: omnes pestilentes, siue a summa putredine oriantur, siue a contagione sola, periculo non vacare. Ideoque conuersationem seu consuetudinem cum illis minime tutam esse. Nam et corpora praedisposita a pestilentibus febribus, quae a sola putredine ortum habent, posse affici, etiam si similis morbus, vt in contagiosis non consequatur, nulli dubium est.

In voce contagij nolui superstitiose Grammaticos imitari: qui contagium tanquam effectum: contagionem vero tanquam causam exponunt. Ego quid de rebus ipsis sentiam, perspicue ostendere conatus sum. Sim ne hoc assequutus, nescio. Libentius vero et liberius vocabulo latino contagionis, quam contagij me vsum, fateor.

De putredine totam disputationem sciens et prudens non attigi. Omnia mutare in libello, dum eum ad te mitterem, quae mutanda videbantur, cum in summa valetudinis infirmitate vix relegere possem; non potui. Veniam vt spero dabunt aequi lectores: qui me ea valetudine esse sciunt: vt neque libros ipse adire, neque manibus diu sustinere oblatos possim: et suis esse putabunt me de pestilentibus febribus a putredine ortis: atque e contagione hausto inquinamento multis exitiosis, sententiam meam ostendisse.

Ea quae corpus [gap: Greek word(s)] reddunt generatim recensere facile est: verum ad indiuidua quasi ac commodare, non mediocris ingenij et iudicij perspicacitatis. Nihil dicam de prouidentia diuina verum [gap: Greek word(s)] istas, imo quod quaedam corpora plane non afficiuntur, habere peculiares atque absconditas causas non est dubium.

De formulis Medicamentorum addendis, iam antea quo sim animo exposui: nec mutor. Nihil doctis praescribere volo. indoctis autem et audacibus illa tradere, quid est nisi inscitiam armare? Verum si tibi aliter visum fuerit, morem geram, cum paulo firmiorem, quam nunc est, valetudinem DEVS concesserit. Haec subito iis, quae in scheda tua annotaueras, mihique inspicienda transmiseras, pellectis dictaui. Vt satisfaciam infinitae iudiciorum multitudini, non laboro. Te ista in bonam partem accipere, operamque dare ne meus libellus cum meo dedecore exeat: etiam atque etiam desidero. Bene vale. Vratislauiae VI Septemb. Anno 1585.

EPIST. CLXXIII. IDEM EIDEM.

AD nodos Medicos soluendos nunc [note: Sanguiris nigri mictio.] non sum idoneus, cum et libris caream et tempore egeam. Scis ipse sanguinem extra venas in colorem nigri cantem per se propter eorum substantiam magis nigricare, contra puriorem esse eum, qui ex collo vesicae excernitur. Itaque cum in isto aegro haud dubie renes affecti sint, non mirum si ater sanguis excernatur. Pater tuus aliquot mensibus ante vitae exitum sanguinem atrum mingebat. Sed dubitauimus, vtrum e renibus, an ex vicinis locis prodiret. Vena rupta erat ex onere, et scis dicto illo Hippocratico: In corpore humano omnia esse confluxibilia, medicos multos nodos soluere. De gingiuis difficillima [note: Ginginarum exulceratio.] quaestio: Sunt quidem [gap: Greek word(s)] : verum non ex toto. Nam et carneas partes, et venulas insertas habent, et vulneta [gap: Greek word(s)] sanari videmus. De remedio quaeris? Si gingiuae a defluxione e cerebro laborant, nunquam restitui caro gingiuarum poterit, nisi fluxione cessante. Nam dentis nuditas, est vel temperie, ipsius dentis ita laesa, vt gingiuae quoque ratione dentis absuantur, et minime adhaerescant, vel neruosis partibus laesis, vel ipsa substantia gingiuarum deperdita. Hauddubie nimis acribus epuloticis medicamentis chirurgi sunt vsi. Molliora igitur et suauiora his cum sarcoticis adhiberi oportet, et reliquum naturae, quae sola carnem generat, committere Habes meam sententiam. De

[note: An melancholia et Apoplexia possint esse morbs hareditarij.] lancholia plane disputaui cum N. N. et de apoplexia possitne ea esse morbus haereditatius. De Melaneholia plane ad meam sententiam accessit, et ab aliis interrogatus iisdem propemodum verbis, quibus ad eum scribens vsus fueram, suam sententiam exposuit. De Apoplexia pugnat, et ad angustiam ventriculorum cerebri, qua propagetur, causam refert, minime recte. Sed de his plura scribere non vacat. Hippo. 4 Epidem. in ipso dente Hegesistratij nodos generatos recenset. Cur igitur non in gingiuis? Vale.

EPIST. [correction of the transcriber; in the print EIPST.] CLXXIIII. IDEM EIDEM.

VTMedici, dum curatiua remedia parum prosunt [gap: Greek word(s)] adhibent: ita etego, cum N. N. consilium a me expeteret, faciendum putaui. Victus rationem tenuem praescribere, ne in mentem quidem mihi venit, imo si quotidie bouina, veruecina carne vesceretur, non repugnarem. [note: Regulae dieta.] Tuam istam regulam: In victus ratione magis ad quantum, quam ad quale respiciendum, nusquam legi. Quis enim sana mente praeditus, nisi. puer sit, vel admodum famelicus, nimia quantitate se oneret: Certe qualitatis errata etiam prudentibus obrepere solent. De potu, cum praecipue ambigat aeger, me tibi satisfecisse laetor. Vides quam Iulius Scaliger, qui XX annis lecto decubuit, in isto morbo plura viderit, quam sani videre potuerunt. De topicis quod subscribis meae sententiae gratum est. In cauteriis adhibendis dum repugnas, et autoritante Erasti adducis, non moueor. Plurima enim exempla proferre possem eorum, [note: Canteria consolidata leshalia.] quibus cauteria consolidata lethalia fuerunt. Si cerotum raso vertice adhiberetur omnino efficacius esset. Sed prodesse quoque poterit pilis superpositum. Devaporario curillud in hoc aegro non probem, rationes afferre possem. Scio plurimis ea profuisse, et me suasisse etiam, nec ego obsto quin vtatur. Sudores autem in loco conuenientiores iudico. Puluerem Italicum, ac potius Tritemij, qui autor est melli acido non admiscendum, iam antea monui. De margaritis et gemmis praeparandis in mortario marmoreo nimis multa adfers. Inspice margaritas praeparatas post vnum vel alterum mesem, et videbis an non metalli color appareat. [note: Aqua cinna momi infusa aeneo vasimo net vomitum.] Vomitum subsecutum ex emulsione margaritarum, non propter margaritas, sed quodaqua Cinnamomi in mortario aeneo admista fuit, me commemorasse puto. Si non ratione mouesis, fac periculum et aquam cinnamotni quae in vase aeneo stetit, exhibe. Videbis quam grata sit ventriculo futura. Non quae nobis apparent recta perpetuo recta sunt. Vale.

EPIST. CLXXV. IDEM EIDEM.

DE studiis recte instituendis ostendi me non posse multa monere. Ita te doctiorem rediturum, si plurimum in Germania prius didiceris, et scripta Montani, Trincauellae ac Donati Altomari legeris. Nam si peruulgata iam scias, tanquam ignota quorundam commenta non admiraberis, et veterum scripta cum maiori iudicro leges. Methodus vna est nobis a Galeno monstrata. Itaque et mihi propositum fuit eam perspicua breuitate illustrare. Recte facis, quod profectionem in autum num differs, non propterae aestiuos calores qui Patauij non sunt magni: verum quod aestate nemo propemodum docet. Proposita ad disputandum a D. Erasto vidi. Galenus de rerum [gap: Greek word(s)] disputationes refugisse videtur, et causas atque accidentia morborum quaesiuit. Mouit haec Fernelius et multos commouit. Ego Fernelio non applaudo, [note: Fernelius.] prodesse posse discentibus eius scripta iudico. [note: Valeriola.] Nec tueor Valeriolam, etiam si conatum illius laudem. De iis et cogito, et inquiro accurate in arte, q uae vsum in vita habent. Vellem tamen scire, cum omnis actio fiat in tempore, nec temperamentum subito possit dissolui, cur venena et morbida expiratio in peste saepe subito extinguant. Cur pulmo marinus solum pulmonem, cantharides solos renes, et vesicam exulcerent, illaesis aliis partibus corporis. Sed de his cogitationes meas explicabo, vbi propositiones legero. Illas de contagione legi. Et si recte memini putridum [gap: Greek word(s)] totam potentiam substantiae putrefactae continere dicit. Concedit putredmis gradus; vtinam essem ociosus, Vale.

EPIST. CLXXVI. IDEM EIDEM.

[note: Hypochondriaca affectro generalis.] IN omni Melancholia [gap: Greek word(s)] cerebrum esse statuendum. Sed cum causa antecedens est in hypochondriis, hypochondriacam affectionem dicimus. Hoc vero nomine Arabes, non mesenterium tantum, et eius venas atque ventriculum: verum etiam Epar, lienem, et vterum muliebrem complectuntur. Humor vero qui in istis partibus continetur, et fomes morbi est: etsi frigidus et siccus sit, plerunque tamen vapores, qui ad cerebrum ascendunt,

et illius spiritus alterant: atque imaginatricem turbant, corque terribilibus spe ciebus in consensum trahunt, non manifestis qualitatibus hoc facere imagines declarant. Hic haeremus, propter imaginum diuersitatem quae vnam sibique perpetuo similem causam habere nequeunt, et haec explicanda, si veras curationes indicatiuas elicere volumus, nobis sunt. Tum neque Galen. neque veteres semper [gap: Greek word(s)] putauerunt inflam mari, et ipse Diocles hoc improbare videtur. Venas autem meseraicas plerunque obstrui consentaneum est. Inde feruor quidam praeternatualis calorem naturalem imminuens. Hinc flatus, sapores acidi, vt Trallianus explicat. Locus iste in Hippocr. de Leucophlegmatia corruptus est. Nam sequentia cum istis non erant coniungenda, de quo Mercurialis me monuit. Mallem te artem, quam didicisti praeclare, agendo, quam disputando confirmare. Vale.

EPIST. CLXXVII. IDEM EIDEM.

CVM nostro N. N. vereor ne actum agatis. Dictaui consolationem podagricam, quando consilia nihil iuuant, et de recta victus ratione imprimis egi, pauca remedia proposui, quibus non tam curentur, quam iuuentur aegri. [note: Oleum vitriols.] Probo vsum olei vitrioli, et cur probem veras causas habeo, eas scripto expositurus sum, et ad D. Scutellarium, cum is omnia mea causa velit, atque faciat, atque de his aliquid a me cognoscere desideret, missurus. Interea ne desim nostro N. N. pauca de vsu mellis acidi ad eum scribo. Compositio autem mellis acidi haec est: [note: Mel acidum.] Accipiatur mellis rosati, vel quod in hoc corpore conuenientius esse videtur, syrupi de betonica [gap: sign for Uncia] iij. His adiiciantur nouem guttae olei vitrioli. Accipiat primum de hoc vnum cochleare matutine ieiuno ventriculo. Deinde duo cochlearia. Postea tria, atque sic eo vti pergat, ab vno denuo incipiendo. Vsus illius est tutus ac suauis, et ventriculum humidum mirifice adiuuat, atque pituitam e corpore remouet. Non libenter interpono meum iudicium, cum vos curationem inchoasse intelligam. Si aqua illa quam bi bit, meatus vrinatios non transit, nequaquam sudoribus fidendum. Tam enim vrina, quam sudores prouocandi sunt, non sudor solus. Vale.

EPIST. CLXXVIII. IDEM EIDEM.

NON ita dudum ad me scripsit Medicus quidam de Nuce vomica, [note: Nux vomica.] et ego illi paulo ante meum discessum Vratiss. respondi, esse spongiam, quae adnascatur frutici. Eius rei certa esse indicia, necare strangulando, non canes tantum; verum etiam ceruos. Velim te mihi de chalcitide respondere; [note: Chalcitis quid.] An sit chalcitis illud, quod vulgo Calitzenstein dicitur, et in Pharmacopoliis vitriolum album nominatur? [note: Mel ancholia hypochondriaca.] De Melancholia hypochondriaca hoc respondeo, Non in ea vnum locum affici; sed epar, lienem, et mesaraicas, ventriculum et iam. et cerebrum per consensum, neque vno et eodem modo illa semper affici. Inde illa symptomatum varietas. Sanguinem autem melancholicum, et feculentum in corpore esse oportet. Is efficitur talis cum massa sanguinea vel aduritur, vel refrigeratur, vel proprio exeremento non expurgatur. Aduritur ratione caliditatis epatis sicut ratione frigiditatis refrigeratur. Non repurgatur propter obstructiones, quae a cruditate plaerunque proficiscuntur. Vtcunque vero sic semper relinquitur aliquid in meseraicis crassum, quod vel efferuescit, hinc [gap: Greek word(s)] vel propter debilitatem caloris flatuatur. Vnde et [gap: Greek word(s)] illa Melancholia appellatur. Ac nisi hoc fieret, vapores qui proprie melancholiam illam, seu tenebras interiores in cerebro excitant, et metum atque tristitiam inuehunt, in cerebrum non ex hypochondriis ascenderent. Hinc igitur cum propter consensum hypochondriorum afficitur cerebrum, melancholia hypochondriaca dicitur, et ab ea melaneholia, qua cerebrum, vel ex toto venenoso genere humore, vel vapore ad cerebrum delato, vel etiam in ipso cerebro collecto laborat, discernitur. Flatus autem et [gap: Greek word(s)] circa hypochondria esse, atque hypochondriaca [gap: Greek word(s)] vt Hippocrates inquit, non mirum. Cum autem materia non semper calida sit, ideo neque semper feruor et inflammatio in venis meseraicis, et ea symptomata atque melancholicae species, quam Galen. ex sententia Dioclis descripsit, apparent. Nam et pituita crassescens melancholica symptomata creat. Imo putrescens in pueris Quartanam efficit. Vapores autem delati per vniuersum corpus, cum sint crassi, nec facilis illis exitus, lassitudines, et segnitiem afferunt. Sicut cum in cerebro ab illis obscurantur spiritus, moerores, et tristitiam. Hinc in leucophlegmatia quoque praesagiendam melancholiam 6 Epidem. Hippocrat. scripsit. Quando autem non melancholici cruditatibus et flatibus laborant? Non possum nunc de his scribere plura. Sed illa satis sunt praemeditata, quando cum hoc malo

mihi graue est negotium. Vtinam meas cogitationes cum doctis communicare, atque de iis, quae me cura afficiunt, scribere liceret. Sed scis quid mihi interdicat. Bene vale.

EPIST. CLXXIX. IDEM EIDEM.

VENIT nunc mihi in meutem, quod de preciosorum lapidum contusione in aere quaesiuisti. De quo breuiter hoc respondeo, posse bene comminui gemmas, [note: Pretiosi lapides non inare contundendi.] ficut alia multa, quae in aere corrumpuntur, in lapideis instrumentis, etiam si hoc difficultatem aliquam habeat, et Pharmacopaeis molestum sit. Sed crede mihi, molestia illa vtilitate magna non vacat. Amittunt enim gemmae, plurima etiam semina contusione in aere, vires suas, et ab eo quod perpetuo resudat ex aere, ab aere etiam adhaeret, et in sordes concrescit, malignitatem contrahunt. Id quod manifeste apparet ex iis, quae in aere diutius remanent, atque post eximuntur. Addo hoc, quod in vasis aereis destillata cum aliis medicamentis tuto non miscentur. [note: Emulsio in mortarioaeneo facta mouent vomitum.] Curauit hic Medicus quidam emulsionem margaritarum cuidam aegro fieri. Ea in mortario aereo est facta, simulac vero aeger assumsit, vomuit. Degustauit Medicus, idem ei cuenit. Possem multa exempla recirare. Vtinam in obseruatione talium rerum diligentiores essemus, melius nobiscum, et cum aegris ageretur. Dn. N. N. de Laconico ad me scripsit. Nihil aget istis sudoribus, cum a capite materiam defluere sentiat. Velim aperta ceruice, vel vesicatorio, vel ruptorio, exitum materiae parari. Plurimis hoc remedium prodesse ad praecautionem re ipsa comperi. Ne hoc negligatur moneo. N. N. Viennam est missus. Ei de vino pucino mandata dedi. Parcissime mihi vino est vtendum. Nam ventriculus multo difficilius coquit, dum vinum cibo misceo, quam cum cereuisia vtor. Ac quod mirum est, quaeuis calida calorem quendam praeternaturalem in corpore augent, et me magis debilitant, quam adiuuant, cum tamen insitum calorem diminutum esse certissimum sit. Spiritus lucidos esse; sed pertenues et paucos animaduerto. Itaque cogitationes etiam diu in nullam rem intendere queo. Vale.

EPIST. CLXXX. IDEM EIDEM.

[note: Putredo Galentica et Aristotelica.] QVAE tu de putredine scribis, recte cogitata sunt; sed cum res differre videamus, quomodo definitiones congruere dicemus? Mutationen, ad corruptionem, seu, vt rectius dicam, motum et naturalium rerum interitum, an idem dicemus? Et quibus modis probabit Erastus; calorem innatum de quo agit Aristot. et totam substantiam, de qua Galenus, idem esse. Certe reclamat Galenus in 8 de placitis Hipp, et Platonis, et 5 de simpl. medicam. facultatibus, cum calorem innatum sanguineam, simulque aeream substantiam vna cum spiritu esse statuit. Longe aliter autem calidum innatum Aristot. 2 de ortu animalium definit. Adhaec Aristot. causam efficientem putredinis ponit calorem aeris, et aquae, ac omnia putrescere, quae infra Lunam sunt, praeter ignem, affirmat. Fomam item eam ponit, vt putrescentia primum humidiora fiant, euocato scilicet humore ad superficiem, deinde absumpto sicciora, donec in fimum et cinerem redigantur. Quid horum ex Galeni definitione elicere poterimus. Quid quod Galen. tantum ea putrescere existimat, in quibus est humor excrementitius, laxa substantia, aut perspiratio impedita Nihil hic addam de foetore, nihil de Auerrhoidis sentetia. Suntne obsecro Praeceptores tui in ea sententia, vt putredinem in occultis proprietatibus, atque adeo in tota forma et substantia, qualis est pestilens, item ab ictu venenatorum, etc. eandem esse, cum illa, quae in manifestis qualitatibus est, existiment? Et quomodo hoc probant? Mihi proportione quadam Galenica ad eam, quae est ab occultatotius substantiae proprietate acce dere videtur. Arstotelis vero definitionem illam repraesentare, quae res externo circumfusi aeris calore depascente calorem naturalem, seu innatum, in fimum et cinerem rediguntur, alterationibus mediis intercedentibus. Itaquae quae specie et causis differunt, vna definitione compraehendi nequeunt. Ac vnam partem definitionis Aristotelicae Galenum amplecti, cum de sanguinis putredine agit, ostendit. De his nimis multa. Scribo autem ista ad te vt Praeceptorum tuorum sententiam cognoscam. Erras si me vel prolixissimis epistolis, vel meae sententiae repugnantibus offendi existimas. N. N. se Guaiaco vti significauit. Nunquam ego recte gustaui, multo minus bibere volui, et miror, homines haec instrumenta sanitatis tanti facere. [note: Erast. Phthisicum curauit.] Erastus Phthisicum se curasse affirmat. Vt pulmonis vlcus sanare possit, scire velim. Nam et ego mihi male ab isto morbo metuo. Iam multis diebus purulenta mane magno conatu, et cum tussi reiicio. Caput tamen in isto motu expurgari sentio. Bene vale.

EPIST. CLXXXI. M. MARTINO VVEINRICHIO Vratisl. Io. Crato etc. S. D.

GRATVLATIO de reditu meo tua, amoris in me, et humanitatis plenissima, tam mihi grata atque iucunda fuit, quam solent esse omnia optatissimae mihique charissimae beneuolentiae erga me bonorum virorum documenta, maxime cum sciam, ab animo mei perquam studioso, eoque integerrimo proficisci. Deus pro egregia hac tua voluntate tibi tuisque benefaciat, bonisque omnibus cumulet. Ego certe quidquid in me est, ita in tua potestate ero, vt me optime tibi velle facile possis intelligere. De libro ad me misso magnam habeo gratiam, daboque operam, vt te [gap: Greek word(s)] aliquo remunerem. Ad quaestionem tuam quod attinet, malo, vbi ad me veneris, coram tibi sententiam meam de eo exponere. Nuper cum Senatus idem rogasset pauca haec scripsi. Etsi maius malum esse videtur, quam vt naturalibus remediis tolli possit, tamen cum appareate [gap: Greek word(s)] vel potius [gap: Greek word(s)] esse epilepsiae, adhiberem ea remedia, [note: Epilesia.] quae epilepticis conferunt, prognostico prius prolato, periculum esse ne vel cum morbo vitam finiant, vel omnium membrorum [gap: Greek word(s)] consequatur. Purgarem initio corpus, prius tamen exhibito syrupo de succo cardiu, deinde rectam victus rationem praescriberem, ac ne quid praeter decoctum decoctum ligni visci quercini, [note: Decoctio ligni vicis quercini et cardui.] atque cardui biberent, ordinarem. Exhiberem tandem vsitatos pulueres, quidantur epilepticis, atque periculum etiam pulueris cum cinnabari natiua facerem: si quid haec remedia prodessent ad alia deinceps prouenirem. Preces etiam piorum huic curationi plurimum adiumenti afferrent. Haec tum subito exaraui, sed cum casum ipsum te plenissime audiuisse ex iis, qui istic viderunt triste illud spectaculum, intelligam, coram, vt scripsi, colloquemur. Tu vt quam saepissime mecum esse possis vide, neque id mihi modo gratum fore confidas, verum tibi etiam non iniucundum aut inutile. Synopsin febrium, quam tibi communicaui, quamprimum retuleris, faciam, vt pleniorem habeas. Bene vale.

EPIST. CLXXXII. IDEM EIDEM.

EX Illustri Domino Dudithio, cui te innotuisse est quod laeteris, intelliges, quo in loco hic res nostrae sint. Ego maxima contentione hoc egi, vt ex aula tandem dimitterer, Caesar contra summa clementia me retinete, dum in Austriam eat suauissimis et humanissimis verbis studet. Itaque cum ad Monauium nostrum scripseris, huc te venturum, si scires, an me offenesurus sis, id tibi significare volui, satisfaciamque voluntati tuae ex animo, modo ne vltra hune mensem protrahas. Valetudini sororis tuae [gap: Greek word(s)] nihil periculi est, nisi grauius quiddam subest, quod subticuisti. [note: Dolor capitis per cosensum vteri et ventriculi. NB.] Fiunt dolores capitis plerunque per consensum, et in foeminis praesertim, ventriculi et vteri. Quando per consensum ventriculi, tum dolet fere pars anterior; quando vteri consensu, dolet posterior. Quando ab vtero est per consensum, non est curanda pars illa, quae dolet, id est, caput, sed membrum, a quo oritur consensus: si a matrice, propter vaporum ascendentium copiam. Ergo matrici subueniendum, et si obstructio, illa tollenda et aperienda est: si vetus intemperies, tum etiam vetus malum esse coniicimus. In veteriporro morbo est remediis lenibus, diuturnis, et paulisper subtrahentibus et alterantibus vtendum. Si a ventriculo dolor est, medetur vel vomitus, idque subito, sicut grauissimos dolores dentium videmus subito, simul ac euomit aliquis, tolli. Si a cruditate ventriculi est, imperanda est quies, somnus, abstinentia, et roborandus ventriculus aut fotu, aut inunctione. [note: Fotus ventriculi in cruditate.] Fotus potest fieri eiusmodi:

Decoq. in vino s. q. et fomentetur ventriculus humectata spongia cum decocto, sed expressa inter duas quadras. Si caput per sedolet, non conquiescet dolor, nisi materia ad aliquam partem deriuetur a natura, vel eadem euacuetur. Euacuationes capitis non tentandae, nisi vel bene euacuato toto corpore; vel medicamentis paulatim educentibus, eaque sunt tutiora, ac recte dantur ante coenam, vel post coenam exiguam et parcam, quatuor horis ante, seu hora decubitus. [note: Fernely cretum.] Fuit hoc Fernelij secretum, quod multis profuisse aiunt:

[gap: sign for Rec. (recipe)] Aloes rosat. [gap: sign for Drachme] [gap: sign for 1/2] .

Sumantur autem, vt dixi, semper diebus altemis. Deinde et caput recte expurgetur, [note: Apophlegii atismus] et tuto per apophlegmatismata, inter quae tutissimum est vti isto gargarismate:

Decoquantur in lib. ij. aquae purae ad decocti consumptionem mediam. Colaturae expressae et depuratae adde aceti acerrimi q. s. et detur invitro. Haec iube vt diligenter vsurpet, additis iis cautionibus, quas addidi. Quod si grauioribus remediis deinceps opus fuent, mature me moneto. Vale, et socerum tuum ex me saluta. Dab. Pragae Kal. Nouemb. Anno 1581.

EPIST. CLXXXIII. IDEM EIDEM.

MVLTVM diuque Beniuenium de mirandis morborum curationibus, quaesiui in bibliotheca mea, neque vllis vestigiis reperire potui. Sed quia te eius lectionem expetere anim aduerto, iterum atque iterum curabo inquiri, et nisi quis eum abstulit, quod in multis conqueror, inuentum statim mittam. Nunc mitto magni illius Philosophi contra grauissimum Germaniae nostrae Philosophum disputationem, in quibus sane est aliquid, vt videbis, quod non prorsus consideratione indignum videtur. Tu capita accurate consignato, vt soles, et ad methodum tuam reuoca. Quod ad catarrhos attinet, quorum in priore tua epistola mentionem faciebas, [note: Catarrhus. Sputum sanguinis. Eclegmata non tuta.] illud cogitare te volo, et in catharris, et sputo sanguinis, non satis mihi tutum videri nimium diu et saepe eclegmatis vti, quia non tam illabuntur pectori, quam ventriculum et epar debilitant. Inde cruditatibus auctis caput magis repletur, et obstructiones propter eclegmatum dulcedinem, quae facit vt simul crudi humores attrahantur, fiunt, ac non raro ita temperamentum epatis corrumpitur, vt hydrops consequatur. [note: Bechica.] Itaque tutius est in isto casu vti bechicis, quae in ore retinentur, et fumis, vt ex tussilagine sicca et similibus. [note: Cholica.] In pauperum curatione, qui colicis doloribus infestantur, allium teratur cum sale et vmbilico applicetur. Si dolor est ex ventositate tantum, soluitur recondito milio in facculo et calide adhibito. [note: Catar. crassi.] In fluxionibus obseruabis materiam saepe mixtam esse, et maxime ad tenuem esse in curatione respiciendum. In crassis fluxionibus N. adhibuit decoctum hissopi et rutae cum melle pro gargarismate. Id recte fit in crassa materia, quia valde abstergit. Vtatur autem isto decocto pro gargarismate:

Decoq. in aqua pura, addito melle, et bene despumetur. vbi rseederit, percoletur. Vulgo in principiis fluxionum vtuntur tali, quia semper in principiis fluxionum astringentia vel roborantia sunt adhibenda:

Vbi graues sunt exulcerationes ad detergendum admiscetur mel, et interdum vna vel altera gutta olei vitrioli. Oleum enim vitrioli melli commistum ita, vt ad vnciam vnam mellis rosati gutta vna vel altera adiiciatur, plurimum in vlceribus oris et gingiuarum valet. [note: Anodinon in dolore podagrice.] De Podagra nuper tibi multa communicaui. Dolorem podagricum sedat, et cito ad maturitatem perducit, si vitellus oui misceatur vino, et tepide applicetur. Vsitatum remedium est applicare, panem album imbutum lacte cum vitello et croco commistum. Sed quia relaxat, et fluxioni quasi aditum parat, non tutum iudico. Omnia vero quae in doloribus adhibentur, priusquam siccentur, detrahenda sunt. quia siccata cum poros obstruant, dolorem augent. Tu vero [gap: Greek word(s)] Montanicarum lectionum, quam adeo feliciter me Authore in manus sumsisti, et bonam earum partem in optimum ordinem redegisti, ne deponas, etiam atque etiam oro. Mea operasi egebis, nullibi tibi deero. Bene et feliciter vale. Anno 1583.

EPIST. CLXXXIIII. IOHANNES CRATO MED. Caes. etc. Laurentio Scholzio Med. S. D.

SI possem esse vt volo, nihil facerem lubentius, quam tibi tuisque similibus, quos, vt par est, amo, et de illorum studiis praeclare sentio. ad [gap: Greek word(s)] Medica responderem, verum cum me aula durius, quam velim exerceat, et curarum onus grauius, quam vires meae patiantur premat, quaeso [gap: Greek word(s)] hoc boni consule. [note: Experim. Helidaei in sputo sanguinis.] Medicamentum illud non est Helidaei, sed Nicoli Florentini, qui si recte memini, ex continente Rhasis descripsit. Sanguinem exillius vsu crassiorem fieri constat. Sitne autem haec vera intentio in curatione sputi sanguinis, siue rupta, siuc exesa vena sanguis reiiciatur, ipse existimare potes. [note: Chamadris in sputo sanguinis probatur.] Ego vsum diuturnum chamaedrios longe huic Electuario praefero, et ipsum Helidaeum timidius illud exhibere etsi vt sua omnia ex Nicolo desumpta magnifaceret, et venditaret, animaduerti.

Non erat solide doctus Helidaeus, sed vsum artis magnum, propter hominum opinionem, sibi comparauerat. Fit enim maximus concursus ad illos Medicos, quorum operaij, qui sapere videntur, licet interdum egregie desipiant, et stolidae credulitatis poenas dent, vtuntur. Bene vale. Pragae e Regia, XV. Decembris. Anno 1579.

EPIST. CLXXXV. IDEM EIDEM.

GRATIAM tibi habeo cum mei memoriam retines. Nihil ego amplius facere possum, quo vel mihi, vel aliis prosim. [gap: Greek word(s)] tanta, vt ne excogitare quidem aliquid, quo paululum recreer, concedatur. Catarrhus acerrime me vrget, et singulis diebus, imo horis propemodum ad vitae exitum vocat. De Erica puto me tibi dixisse. Reperitur in multis veterum libellis, et tutissimum remedium esse arbitror. Non feci periculum, neque scio qui ea sit vsus. De nobili foemina quae significas, non dubites eam laborare Melancholia hypochondriaca. Varius et difficilis est hic morbus, et saepe indicationes curatiuae miscentur. Rectius emplastris, quae me scis adhibere ex ladano et cera, quae calefaciant et humectent, vteris. Ad balnea, fomentationes et vnctiones istas varias nondum deuenirem. Bene factum quod in meo libello vertendo operam non sum sisti. Litigant nunc de eo Typographi Norinbergenses et Francofurdenses. Haec conciuit D. Monauius, qui nimis magnam potestatem sibi in meum libellum sumsit. Latinum quoque scriptum est Francofurti editum. Eo me suis quaestionibus D. Monauius redegit, vt duas epistolas libello addere fuerim coactus. Pestis Pragae praecipuas summorum luminum Aulae familias inuasit. Itaque magna trepidatio. Quid hic fiat nescio. Inter chirurgos summas contentiones esse scio. Male igitur de aegris agitur. Meae aedes in maiorisunt periculo propter vicinimalum. Deus nobiscum sit in tribulatione, et eripiat nos. Nihil possum scribere amplius, parcendum est seni, et qui ea curat tantum, quae adbreui morituros spectant. Bene vale. Vratislauiae vij. Octob. Anno 1585.

EPIST. CLXXXVI. DN. NICOLAO HAVNOLDO Vratisl. Iohan. Crato S. D.

EXEVNTE Octob. persolui Epistolae tuae, quam frater tuus, e Polonia allatam, mihi reddidit. Interea eas tuas literas, quibus IV diem Augusti asscripseras, ex aula mihi missas accepi.

[note: Bolus Armena.] DE BOLO ARMENA, afferatur ne ex Armenia, et anex vicinis locis in Thraciam perlata adulteretur, multi ambigunt. Si quid explorati potes cognoscere, quaeso vt perscribas. Non pauci sunt in ea sententia, [note: Terra Caphensis pro bolo venditur.] terram Caphensem quae non longe ab vrbe Constantinopolitana effoditur, adulterari et tingi, atque ita ad exteros pro bolo mitti. Non arbitror. Quaeso de his cum aliquo Medico agas. Affirmant nonnulli terram Lemniam, sen sigillatam, vt vocant, esse bolum, qui ad nos adfertur Hoc vt mihi persuadeam adduci nequeo. Galenus cum in Lemnum cognoscendae huius terrae desiderio nauigasset, a sene quodam scriptum se accepisse affirmat, in quo fuerit hoc, [note: Terram sigillatam vomitum ciere.] Vomitum terram sigillatam ciere assum ptam, praesertim si veneni sit suspitio. Turcas vero in cibis vti, a multis nobis significatum. [note: Bolus Armena ad pestem confert.] Bolum autem Armenam cum peculiari quasi priuilegio aduersus pestilentiae contagi um donatum Galenus affirmet, tamen Turcos in peste plane et bolum Armenam, et terram sigillatam negligere, neque etiam lapidi [note: Lapis Bezoar.] Bezoardico aliquid tribuere, nostri homines. qui isthic fuerunt, persuadere conantur. Iterum oro, si potes, vt de his ex Medicis aliquid explorati cognoscas, et ad me perscribas. Multas terras in Hungaria, Silesia, et aliis locis, similes bolo Armenae reperiri certum est. Verum denehieas in Thraciam non puto. Bene vale. Vratisl. v Decemb. Anno 1582.

EPIST. CLXXXVII. IDEM EIDEM.

QVAM mihi officium tuum literarium gratumsit, mallem reipsa, quamverbis declarare, si in magnis locorum interuallis, et valetudine mea afflicta hoc recte fieri posset. Vix enim tantum est virium, vt dictarce Epistolam, qua tuis humanissimis persoluam, possim DEVM oro vt mihi occasionem concedat, qua animum meum, itavt erga te est affectus, ostendere queam. Valde mihi gratum est, cum in literis tuis lego Illustrissimum tuum Dominum misisse Pharmacopaeum in Lemnum, vt de terra sigillata certi aliquid referret. Miror autem nostrorum hominum oscitantiam, qui tot et tantos viros in Aulis summorum Principum ista terra honorant, et quasi beneficio sibi denincire student, neque explorati quicquam quid donent, cognoscere. Valde cuperem exiguam saltem particulamverae terrae sigillatae, atque boli

inspicere. Ista quaescripserint Medici et tu ex amicorum sermonibus refers, diu multorum literis sunt consignata. Rem ipsam nos habere vere, siue veterum, siue recentia iudicia consideremus satis enidens est. Bene vale. Vratislauiae 14 Maii. Anno 1583.

EPIST. CLXXXVIII. IOH. SCHROTERVS, MED. CELEberr. etc. Iustino Petzoldo, Med. S. D.

EGo cum videam hoc tempore febres populariter grassantes eiusmodi conditionem habere, vt protinus omnes humani corporis actiones prosternant: primum equidem non caloris remissionem quaerendam: sed maximo studio sine vlla cunctatione in hoc incumbendum esse iudico, quod antea saepe similibus in casibus me facere memini, vt augmentum venenositatis prohibeatur. ne hoc longius serpat, membraque principalia corroborentur, vt ipsa se a venenositate tueri possint: non neglectis postea tamen, quae moderate refrigerent. Nam hanc resolutionem, quam febres hae afferunt, omnino stacuo pestiferam, ipsamque venenosam malignitatem esse, inficientem omnes spiritus et horum virtutes. Vnde in his exquisite et copiose enacuare nullo modo tutum erit, maxime cum alui fluxus copiosus eas saepissime comitetur, et si natura morbi, aegrique enacuationem patiuntur; illa qualiscunque, vel per venae sectionem, vel pharmacum instituitur, moderata et sine vlla violentia sit oportet: adhibeanturque semper, quae venenositati resistunt. operae pretium itaque est: semper partium principalium corroborantia, et horum spiritus recreantia exhibeamus aegris cum in cibo, rum potu et pharmacis. Quare recte aluo subducto sequentis pulueris in aquis scabiosae, [note: Pul. Alexipharmacus.] acetosae, boraginis bis terue in die a [gap: sign for Drachme] j ad [gap: sign for Drachme] j [gap: sign for 1/2] et [gap: sign for Drachme] ij pro natura indiuidui exhibemus:

Sem. ocymi garyophil. [gap: sign for Drachme] j [gap: sign for 1/2] . acetosae, card. bened. citri a. [gap: sign for Drachme] ij.

Rad. tormentill. diptami, gentianae a. [gap: sign for Drachme] ij [gap: sign for 1/2] .

EPIST. CLXXXIX. IVL. CAESAR ARANTIVS, MED. Bononiensis, etc. Laurentio Scholzio Med. S. D.

CVM tabellarius Patauinus ad nos rediens, nullas mihi abs te literas tradiderit, id contigisse sum arbitratus, quod in itinere diutius fueris, Patauiumque non dum peruenisses. Eo igitur hinc discedente, nolui committere, quin has ad te literas deferret, vt quid post tuum discessum hic actum sit, innotesceret. Doleo primum maxime quod toto Martio mense apud nos non fueris. [note: Caesurae.] Nam cum hinc, vt arbitror, decima nona Martii recesseris, ecce quod vicesima quarta eiusdem grauida mulier expletis omnibus numeris in vtero foetum continens, ex syncope, qua vexari non raro consuenerat, iam imminente partu, inter prandendum periit, paucoque interposito spacio accersitus, ea spe vt viuentem foetum secto ventre extraherem. Cum igitur eam omnino decessisse perspicuum esset, Deo adiuuante, foetum marem, adhuc motu cordis aliquo praeditum, extraxi, sacramentoque Baptismatis insignitus est, sed, o bone Dens, quam cupiebam te meo lateri tunc ad haerere, quemadmodum ex tuis condiscipulis aliqui interfuerunt. Facile enim, quae in commentario meo scripsi, vndequaque veritati respondere conspexisses. [note: Anatomiaca paetis praecipue.] Ad haec vicesima octaua eiusdem mensis, facinorosus quidam suspendio mulctabatur, in quo praeter cerebri, oculorum, et instrumenti auditus anatomen, pleraque alia obiter, quantum pro aeris teporelicuit, administrata in discipulorum gratiam sunt. Vide obsecro quanta acciderint. Quasdam etiam notatu dignas curationes praetermitto. Intetim me cerciorem reddes, cui caspulam, in qua imago musculorum recondita est, tuo nomine resignari velis. D. Franciscus ad S. Victorem, salutem plurimam tibi dicit. Ipse vero tibi omnia secunda cupio. Bene interim vale, et me, quod facis, ama. Bononiae, quarto Nonas Aprilis, Anno 1579.

EPIST. CXC. IVSTINVS PETZOLDVS, PHYSICVS Gothanus, etc. Laurentio Scholzio Med. S. D.

da augendaque amicitia nostra constantiam tuam anim aduerti. De qua etsi nunquam dubitaui, ea tamen animi tui significatione nihil mihi iucundius accidere potuit. De mevicissim tibi persuadebis velim, me sanetam et perennem nominis tui memoriam apud me culturum esse: Et [gap: Greek word(s)] mutuas laudo, quibus vis quae dam inest, vt ea ratione scribendi officium continuetur, et anucitia confirmetur. Quaestiones proposuisti duas. [note: Pulma Christi.] Quid sit id plantae, quod Schroterus palmae Christi nomine crebro in medicinae exercitatione vsurpat. [note: Diuretica in calculo.] An diuretica in calculo conueniant. Ad priorem antequam respondeam: amanter te rogo, vt D. Schroterum, quod ad tuas literas nihil scripserit, excusatum habeas, nihilque sinistri de ipsius ergate animo suspiceris. Coburgi est infinitis negotiis aulicis quasi obrutus. In illust principum Saxoniae valetudinis sustentatione Simonio successit Et animaduerti illum principibus et a corporis cura, et a consilus esse, ita vt ob plurima negotia rarissime animum ad scribendum appellere possit. Palma Christi igitur ipsi est ex triorchidum ordine: mucronata folia habens, porri similia, latiora tamen, incurua, et humum reflexa, maculata: flores purpurascentes, odoratos, spicatos. Mense Maio folia et flores emittit. Digitos citrinos Auicennae esse arbitratur. In melancholicis et pituitosis affectibus etiam nos vsu ab ipso edocti vsurpamus. Syrupum enim e bulbulis illis confectum in officinis nostris habemus, cuius descriptionem apud te esse opinor. Ad alteram vero difficilius mihi est concinne repondere, propter multiplices fallaciarum tricas, quae dicturo tensae sunt; vt tamen quod sentio dicam, asseuero Diuretica proprie itavocata, etiam purgato corpore in calculo perfecto et absoluto non conuenire. Id vt probem 1 Diureticorum facultates, [note: Diuretica quae.] 2. calculi essentiales causas ostendam. Diuretica proprie sunt, quae serum, aut crassum aut viscidum, aut sanquini permixtum, (haec enim vitia sunt, ob quae vrina a renibus attrahi nequeat) attenuant, incidunt, fundunt et separant, et praeterae vt alte subire possint, tenuium sunt partium, et eximie ac insigniter calida. Horum enim est eliquare, fundere, disiungere heterogenea, vt Daucus petroselinum, Ammi. De improprie diureticis, vtpote quae ex accidenti, dum obstructiones tantum expediunt, vrinae emissioni conducunt, eamque non per se prouocant: nihil hic dicam. Nec de mediis, quae frigida sunt, et abstergendi facultatem aliquam habent, vt sunt quatuor semina frigida, halicacabus, radix graminis. Nam et haec diuretica proprie dici non possunt, dum calorem alienum tantum reprimunt, et ad temperantiam ducunt, vt commodior deinde serosi humoris ad renes fiat attractio. Sunt igitur nobis proprie diuretica tantum illa, quae sunt calida et sicca tertio ordine. [note: Calculi causae.] Calculi causa effectrix, praeter insitam dispositionem calculosam, et arenosam, est ignea renum et patium circumstantium, caliditas, vt Aetius, Alexander, et Paulus vno ore asserunt. Materialis vero est non tenax, viscidus, et pituitosus humor. Hic enim nunquam, etiam si intensissime vratur, lapidescet: sed crassum, terreum et siccum serum. Iam si calculus curari debet, (fingamus enim illum cum Fernelij et Argenterij venia morbum) requiruntur proprie medicamenta attenuantia incidentia, subtilium partium citra manifestum calorem. Quae enim calida sunt, causas morbificas non auferunt, sed augent: ita vt magis calculus excoquatur et durescat. Efficitur igitur diuretica proprie vocata in calculi perfecti curatione neutiquam conuenire. Perfecti dico. [note: Diuretica in calculo perfecto non conneniunt.] Nam vbi calculus leuiter concreuit, nec tenaciter compactus est, valido calore et exiccatione illud glutinis quo leuiter cohaeret consumitur, vt in puluerem is collabatur. Deinde vbi sunt multa calculorum frustula, quae aut cauitati aut meatibus inhaerent, vt ablutione et abstersione opus sit: diuretica conuenire possunt, vt violentia longi vrinae profluuij calculi quasi eluantur. Atque hoc modo ad propositas quaestiones respondendum mihi esse iudicaui: quae si iudicio tuo satisfactum non est, etiam atque etiam rogovt amice me monere velis. Sententiam enim tuam lubenter audiam, nec doceri erubescam. Verum vt [gap: Greek word(s)] aliquid etiam vicissim tibi proponam, ex Aretaeo vetustissimo scriptore sententiam excerpam, eius enodationem abs te peto. [note: Translatio hydropis et astamatis in podagram.] Multis (inquit lib. diuturn. c. 12 sub finem) in hydropicum morbum podagra concessit, quibusdam in deprauatam spirationem seu asthma. Haec vero successio im medicabilis est atque ineuitabilis. Hoc pronunciatum Aretaei est de transmutatione et successione hydropis et asthmatis ad podagram seu dolorem coxendicis. Tu mihi data occasione, expone causam huius successionis et veritatis. Nam nuper in magno quodam viro hic obseruatum est, quod vterque morbus et hydrops et asthma simul dolori coxae successerit: et haec vitia omnibus etiam dexterrime peractis fuerint insanabilia II. Cur hydrops nonnumquam Asthma sequatur. Ego quae de hortuli tui

cultura scripsisti, lubentissime legi. Habeo quidem elegantem et spaciosum hortum, qui multa capit, verumtamen quia, DEI gratia, paterfamilias sum, non tantum Medicinae studiosus, nunc magis sapida pyra, et longaeua poma requiro, quam speciosos rerum inutilium flores, et sumptuosa exotica. Studium tamen rei herbariae non abiicio, et voluptatis causa nonnulla colo. Helianthemum ad maximam altitudinem assurrexit, et nunc perpulcre floret, semina vix puto ad maturitatem ventura. De tuis rebus si mihi quid nundinis hyemalibus Lipsensibus miseris, grato id animo accipiam. Nihil autem quod mihi magis placeret donare posses, quam bulbum Tulipaceum. Nam e seminibus nihil mihi pullulat. Habemus hic febres vulgares, de quibus sententiam mihi suam D. Schroterus misit ex aula, cuius exemplum tibi pro amicitia mitto. Eius filius Philippus cum magna laude et felicitate Ienae artem Medicam et publice docet et exercet. Disputauit aliquoties cum magna omnium admiratione. Habes etiam hic Theses duas, quas nuper proposuit. Iohannes Fridericus Schroterus Basileae etiam rem optime gessit, et ob eruditionem, cuius aliquot di sputationibus insignia specimina edidit Doctoratus gradum adeptus. Rediit autem vt Zuingerus mihi scripsit, in Italiam, qua cursim lustrata. Monspelium se conferet. Schneppius Isnaci Medicinam exercet. bene vale, mi amantissime Laurenti, et meo nomine officiose et amanter saluta Dn. Schillingum, Kal. Octob. An. 1581. Gothae.

EPIST. CXCI. IOHANNI CRATONI MED. CAEsareo, etc. Manlius Constantinopolitanus. S. D.

BRVDVM Lusitanum, medicorum huius regionis facile principem, et Sultanicis [note: Brudi Lusitani de lapide Bezoar iudicium et experientia.] aromatibus praefectum, de lapide Bezoar, de terra Lemnia ac bolo Armena, aliisque id genus, iam aliquoties sum allocutus. Itaque quae ille copiose, sed tamen confusius, narrare solitus est, ea si meo more astrictius, et, vt arbitror, ordine paulo meliore tibi viro doctissimo referam, voluntatem meam et studium boni consules. Rem autem iudicabis, vt voles. Aiebat lapidem hunc apud Indos in mascularum caprarum, non stomachis, aut cordibus, aut oculis, contra quam alii volunt, sed vesiculis feliis nasci. Temperamento esse, iuxta suum quidem iudicium, frigidum primo gradu versus secundum, siccum in medio secundi, et vltra, ita enim aiebat. Reuera autem de siccitate visus est mihi dubitare, quum nunc in principio, nunc in fine secundi gradus eum siccum faceret. Perstitit tamen in medio secundi, et vltra, vt iam dixi. Roborare virtutem vitalem, etque adeo adiuuando vim expultricem cordis, prolicere sudores, facultatem eius alexipharmacum etiam contra ipsum Napellum ab aliis satis decantari. Se expertum praeter haec, in initio febris [note: In initio prodesse, in augmento nocere.] pestilentialis magno cum aegrorum commodo exhiberi: in augmentovero datum, non tantum non iuuare, sed nocere etiam. Laudare quoque ab aliis in epilepsia, palpitatione cordis, deliquio animi, adde et calculum renum atterere. Accepisse se a nonnullis fide dignis, multum conferre pleuriticis et peripneumonicis. Quam tamen illi experientiam iactarent, se nondum esse consecutum. Dosin esse a granis iiij. ad grana xij. Plura ex homine iam sexaginta quinque annos nato, et variarum profectionum iactato periculis, et ad modum, ne suis verbis, tamquam per nasum, capiatur, vt vulgus loquitur, circumspecto, elicere non potui. Mox sciscitanti plura, Nicolai Monardi, medici Hispalensis, de simplicibus Indicis Hispanice conscriptam ferrainem, nimirum malum cibum in os famelicum obiecit. Sed cur, inquam, tam parua quantitate medicamentum hoc corroborans ac alexipharmacum, et quasi trepidanter sumitur, omnibus suis facultatibus, vt putatur, innocuum? An vero Lusitano illis medico Abrahamo, qui in India aliquot annis egit, accedendum putas, qui a Regulis ipsis ibi lapidis huius drachma vna ad expugandam inferne bilem atram sumi asserit. Idem ego, inquit ille, frequenter in Lusitania audiui. Quod vero ad reliquas facultates attinet, nimis sunt fabulosi, et verborum prodigi authores in eo exornando decantandoque. Hactenus Brudus. De quo, si Chainum audieris, mox tuo arbitratu statues eruditissime Crato, et litem hanc inter tot clarissimos medicos, clarissimus medicus dirimes. Quid ergo Chainus? Lapidem [note: Chaini de eodem.] hunc in cordibus caprarum syluestrium in India reperiri, temperatura non frigidum et siccum, non maxime calidum, non maxime frigidum quia multi arb itrantur, sed symmetrum in calore et frigore, quum neutra harum qualitatum corpus afficiat, ac venenis resistat, cum calidis, tum frigidis, spiritus cordis maxime reficere, substantiamque ipsius corroborare proprietate occulta, sue facultate bezoartica, vt loquebatur. Et aduersus cordis palpitationem conducere, non tenuium partium ratione, sed certa proprietate ipsum cor respiciente, quum

nimirum in cordibus illarum caprarum reperiatur, ac experientia com probatum sit, quasdam brutorum partes similibus hominum partibus ratione similitudinis conferre. Nec exhibendum in febribus non malignis, nisi post vniuersales euacuationes, ac exobstructiones, alioqui agitare humores peccantes, et fieri vehiculum ipsorum ad locum affectum. Tempore igitur opportuno propinandum esse tantummodo, ad ipsius cordis corroborationem. Caeterum in pestilentialibus febribus eandem cum Brudo distinctionem adhibebat. [note: Abrahami Lusitani iudicium de eodem.] Quod si istis Abrahami illius Lusitani, mihi hic familiaris, sententiam tribus verbis expressam adiicimus, nempe, hunc lapidem in stomachis caprarum syluestrium, ex certa herba nostris regionibus insueta, in Persia tantum, et insula delas vaccas, Indiam versus gigni, et ad pestem hoc ipso facere, quod cor, exacto inde humore melancholico, corroboret, nec expellere malum per sudorem, et Persas ac Indos bis in anno exigua eius quantitate assumpta purgari, haec, inquam, si corollarij vice superioribus addimus, ac cum his rursum ea conferantur, quae a nobis alias ad te perscripta sunt, apparebit liquido, quam isti non vniuersi tantum inter se, sed singuli etiam secum reipsa dissideant. Quid vero ego mecum, dum ista audiui? Discedo incertior, quam prior, vt Terentianus ille aiebat. Hic tu vir doctissime nodum istum Gordianum ense acuminis doctrinae tuae solue si videtur. Nam mihi certe quod de auibus Bernacis narrant, miracula semper longius fugere, et quod peregrinis recens Hiecosolymis, aut e nouis insulis reuersis, accidere solet, vt cupiditate nouarum rerum audiendarum irruentis quasi populi concursu opprimantur, quos postea appetitu illo extincto, vix quisquam saltare dignetur, idem in hoc lapide vsu venire apparet. Magna res est, clamant omnes, magna certe, sed certi mihil. Et tamen non es nihil, quod tum de hoc lapide, tum de terra Lemnia, aliisque nonnullis hic compertis, exiguo scripto, quod nunc est in manibus possim admonere, nisi tuam, tuique similium, omni exceptione maiorum virorum audire sententiam potius, quam meamproferre mallem. Bolum Armenam orientalem, ex Armenia, et non a Lemno huc afferri asserit Brudus, et cum illo idem asserunt omnes quoscunque hactenus audire potui. Nec possum non mirari illos doctissimi Matthioli Mercatores. Fatetur Brudus non esse illum Galenicum sed tamen viribus illi non admodum dissimilem facit. [note: Terra Lemnia.] Terrae Lemniae frustula paucissima habeo subrubentia, a Lemnio Episcopo huc allata, et ab amico eius mihi data dono. Eius species tres recenset idem Brudus, quarum optimas, rubram et rubescentem, tanquam captiuas septe Sultanico includit, tertiam albicantem seruulorum et coquorum, praesetim furacibus manibus in libertatem vindicari dicit. [note: Terra Caffensis.] Terra Caffensis in balneo pauxillo aquae calidae dissoluta, locis pilosis, ante Philothrum, ne id nimium vrat, inungitur. mox vbi pili euelli incipiunt, calida totum abliutur, aut frigida, si nimium vssit ipsum Philothrum. Haec igitur ad te excellentissime Crato, vt iussisti, quae si nimium sunt tenuia, culpabis barbarismum hunc, in quo degimus, locum, prae quo Tomi Ouidiani Athenae videri possint. Vale et me ama.

EPIST. CXCII. PAVLVS CLOSIVS, PHYSICVS Glacensis, etc. Laurentio Scholzio Medico S. D.

SECVNDAM partem parcticae melichij, cum ijs, quae adhuc apud me restabant, tandem tibi remitto. Adiunxi his vt voluisti, duas ad me D. Abrahami epistolas, et formulas medicamentorum Mag. Domini Cratonis, quibus iuuenem quendam delirantem, et pisces viuos, excrementaque propria deuorantem felici cum successu pristinae sanitati restituit. Quas cum relegeris vt per Iohannem nostrum mihi remittas oro. [note: In prouocandis mensibus.] prouocandis mensibus D. Abrahamus vtitur aqua pulegisbis probe destillata. Exhibet illius post euacuationem vniuersalem singulis diebus mane, et sub lecti introitum pro vna dosi [gap: sign for Uncia] ij. et aquae cinnamomi aliquantulum admiscet. Eodem remedio et ego, Del beneficio, ante mensem virginem nobilem, congnatam domini Capitanei nostri, a mensium suppressione, aliquot mensibus durante, liberaui. [note: In vrinae retentione.] De semine, quo D. Abrahamus in retentione vrinae a calculo vti solet, ad me scripsis ipse his verbis: Subsequens emulsio in suppressione vrinae vltra septimum diem ad miraculum vsque exeruit suas vires in coniuge Ioachimi Panvvitz, et est secretum Diui Maximiliani. Exceruit calculos vltra mille et quigentos, et aliquot mensuras vtinae.

[gap: sign for Rec. (recipe)] Sem. violar. prupur. [gap: sign for 1/2 Drachme] .

Cum aqua veronicae sufficiente quantitate f. emulsio. Haec ille. Plura alias. Nam

valetudo, quae me adhuc exercet, et maeror, quem ex charissimae coniugis meae periculosissima dysenteria, in quam grauida ante octiduum incidit, capio, pluta me scribere, aliaque his adiungere nun non permittunt. Ignosces itaque et breuitati, et incocinnitati literarum. Salutat te D. Raphanus, communis amicus noster, hodie iter domum versus ingressus. Vale, teque a me amari certo tibi persuade. Datae festinanti calamo Glazij, 24 Ianuar. Anno 1582.

EPIST. CXCIII. DN. ANDREAE DVDITHIO CONS. Caes. etc. Petrus MOnauius, Med.

TVIS, quas primas accepi omnium, easque exoptatissimas, nuper adeo respondi: interea aliae ad fratrem meum allatae sunt, in quibus, vt denuo ad te scriberem, mihi occasionem praebuisti. Rogas de stibio, siue antimonio, num illius vsum ita perniciosum esse dicam, vt plerique censent? Hoc mihi videtur camarinam mouere velle, quam immotam relinquere melius esse adagium pronunciat. Non enim te letet, quanta cum animorum contentione con trouersia haec a summis ingeniis nostro tempore agitata et pertractata sit, aliis hoc, aliis aliud affirmantibus. Dicam tamen, quando itavis, quantum eius in praesentia [note: Stibii facultas.] in mentem venit. In stibio igitur duplices facultates non incommode statuimus, Manifestam vna, (liceat enim nunc ita appellare) occultam alteram. Quod ad priorem attinet, non dissentiunt a veteribus moderni. Omnes enim fatentur vim ei inesse, v. g. refrigerandi, siccandi, astringendi, reprimendi. Vnde etiam recte ad vlcera a sordibus repurganda, eaque consolidanda, et ad cicatricem perducenda, adhiberi potest [gap: Greek word(s)] , quam recentiorum nullus, quantum constat, illius meminerit,) non item vna est omnium sententia. Neque vero hic tam quaerimus, an omnino purget, hoc est, humores e corpore viexpellat (illud enim experientia satis supetque testatur) quam qualinam facultate ilud praestet, et an tuto assumi queat. Purgantium certe quae proprie hoc nomine donantur, non vna est differentia, et quanquam omnia irritando et stimulando naturam (de quo ip ipso lis nondum est composita, obtrudentibus plerisque etiam ex recentioribus nescio quam electiuam humorum attractionem) hoc suum officium exsequantur: diuersi tamen nihilominus in illis gradus reperiuntur, quos inter sese distingui [note: Vis stibii maligna.] necessum est. Itaque stibium magis maligna, et velut venenata qualitate, qua naturae aduersum est, purgatorium euadere censemus. Indicio est vehemens illa, atque violenta commotio, qua exigua etiam quantitate, et paucorum granorum numero assumptum, tum per superiora, tum per inferiora vacuat, et praeterea symptomata, quae sequuntur atrocissima, puta ventriculi subuersio, inappetentia, mali pulsus, virium dissolutio, syncope, et id genus alia. Vnde iam de altero quoque paulo ante proposito capite constat, nimirum, minus tuto illud intra corpus deglutiri posse. Etsi autem Magistri scholae paracelsicae pro sui defensione dicant modo enumerata incommoda a crudo tantum non autem a legitime correcto [note: An praeparatiione malignitas prorsius dematur.] Antimonio peruenire, quaerendum tamen rursus videtur, num praeparatio illa, qua ipsi vti consueuerunt, huius medicamenti malignitatem prorsus tollat, et an potius ignium vil illa acuatur, quam imminuatur. De quo si placetalias plura conferre licebit. Nunc enim tempore excludor. Itaque abs te peto, vt rudiora haec, nec, ita vt decet, elaborata pro solita humanitate tua excipias. Plane enim silere ad tua interrogata nequaquam decuit. Vale. Vratislauiae 12 Iulij. Anno 1578.

EPIST. CXCIIII. IDEM EIDEM.

DVBITARE te de quibusdam in positionibus meis affirmatis significas, ne ab experientia reuellantur, vtpote, quod alueolis eorum, et radicibus, atque etiam appendicibus inserui. Ego vero vel ad hanc ipsam prouocare ab iis, qui diuersum sentiunt, non erubesco: praesertim cum testes, vt puto, fide dignos habeam, Vesalium et Columbum: quorum vterque idem mecum manifeste asserit. Plane autem pernego [note: Neruuli nequaquam in medio dentium.] neruulos ab imis radicibus ad basin vsque per medium dentem propagari. Hoc enim non tantum contra rationem est, et naturae prouidentiam, quae nusquam solet mollia corpora (quales hi neruuli sunt, ex tertio pari neruorum cerebri deriuati) durissimis copulare absque aliquo medio: verum [note: Pars dentis gingiuis tecta saltem sentit.] etiam ipsa experientia contradicit. Nemo enim est, qui huius rei periculum facere non possit, videlicet, partem dentium superiorem, quae nuda est et exerta, nequaquam sentire, sed illam duntaxat, quae intra gingiuas latet, potissimum tamen circa radicem, vbi neruus in membrana definit. Quae Mercurialis de compositione

Medicamentorum in medium protulit: nuper quoque penes me esse negaui. Credo tamen nos, si opus sit, habere posse. Senten tiam meam de stibio, quam puto multis, iisque firmis rationibus munitam, et subnixam, tibi non plane improbari laetor. De experientia mea nihil hac in parte magnifice praedicari queo: assentior tamen facile iis, quae temet obseruasse scribis, et quorum testis es [gap: Greek word(s)] . Interea tamen hoc mihi in [note: Violentaremedia.] mentem venit; Talia medicamenta, quae tam magna vi agunt, saepe symptomatis magis mederi, quam morbis, et plerunque aliquid malignitatis corpori imprimere, quae [note: Galenica remedia tutiora Paracelsicis.] paulo post sese demum prodit. Nostra, fateor, remendia, saepe minus cito opem ferunt, et plusulum molestiae in assumendo adiunctum habent; hoc tamen vere affirmare ausim, magis tuto semper administati posse, quam Paracelsicorum illa in igne et fornacibus exusta pharmaca. Ac, nisi fallor, quae de militia laudatus Imperator crebro in ore habuit, etiam ad medicinam nostram accommodari possunt: [gap: Greek word(s)] . Naturam verte, vt dominam et magistram, in omnibus imitari studiose opertet, cuius actiones, vt vulgo dici solet, omnes fiunt paulatim. [gap: Greek word(s)] . Non semel hoc etiam audiui, dum Basilease fui, a fide dignis hominib. qui publice idem profiteri [note: Aegri Paracelsi intra annum mortus.] fiteri non erubescunt; Quotquot Paracelsus ille magnis morbis, remediis suis vulcaneis, aut, vt ipse vocat, spagiricis, liberauerit, eos ferme omnes intra annum, aut saltem paulo post, interiisse: vtvt sese egregie sanitati restitutos existimaurunt. Sed de his quidem in praesentia satis. Non destituuntur [note: Mechoaca.] officinae nostrae radice Mechoacam, tantopere celebrata, vt tu putas, imo etiam extrctum eius habent, cuius vsus minime rarus est. Est ita quemadmodum dicis: parum molestiae sumentibus exhibet; saepe tamen propter tantam locorum intercapedinem minus integris viribus ad nos defertur. Vale. primo cal. Octobr. Anno 1578.

EPIST. CXCV. IDEM EIDEM.

DESTITVTVS hactenus scribendi materia, nolui te inanibus mei legendis frustra occupatum reddere. At nunc suppeditato in proximis tuis ad fratrem argumento silentiu rumpere palcuit, praesertim cum tu id a me fieri pro iure tuo postules. [note: Aq. eocta vini loce.] Quaeris vero ex me, Quidnam de potu illo sentiam aquae coctae, quem vini loco, a quo, nisi fallor, natura abhorres, substituis? Ad quod problema summa meae responsionis haec esto: Non videri mihi ab ea consuetudine temmere recedendum, cui tot iam annos continuo inhaeres, et quam tibi insalubrem non fuisse reipsa huc vsque expertus es. Etsi vero rationes quaedam in contrarium adductae, te nonnihil perturbant, nisi tamen plane fallor, eae tanti momenti non sunt, vt propter illas tam longi temporis consuetudo subito immutari debeat. Ignem, ais, subtilioribus partibus resolutis, et in vaporem atque halitum conuersis, aquam crassiorem, impuriorem, et magis crudam reddere, ita vt ad penetrandum illa ineptior multo fiat. Ego paulo aliter, nec [note: Coctionis vtilitas.] fortasse sine ratione statuo. Dubium enim mihi non est, per coctionem ea incommoda maxima ex parte tolli, quae aquae simplici antea haud pauca et palrua [note: 1.] inerant. Primum enim frigiditas natiua [gap: Greek word(s)] elixationis ope impressum, [note: 2.] multum retunditur, et corrigitur. Deinde partes faeculentae et terrestres, si quae sunt, vi ignis separatae in fundum subsidunt, vt puriorem ac leuiorem, quam ab initio erat euadere prorsus sit necesse. [note: 3.] Quinetiam per spumam in superficie post ebullitionem collectum aliquid impuritatis [note: Ne subtiliores partes exhalent.] aereae secernitur. Quod autem metuis ne subtiliores, et nobiliores partes penitus exhelent, ei incommodo duplici remedio facile occurri potest, si nimirum, primo loco fictilis olla, in qua aqua coquitur, operculo, vt fieri plerumque assolet, superne muniatur, ad ipsa aqua lente ita cere significas, mellis aliquid admisceas, quod propter suam visciditatem et tenacitatem, vt de detergendi facultate sileam, aquam minus eusporare sinit, et substantiam illius vehementius resolui prohibet. Iam si praeterea etiam cinnamomi nonnihil iniicias, plane tibi affirmo talem potum multum facultatis et roboris ad tuenda viscera, quae aqua bibita per se quodam modo debilitaret, acquirere, ac in alimentum medicamentosum transire. quo de genere Hippocrateum illud in scholis frequenter [note: Aq. incoqu. varia.] iactatur: [gap: Greek word(s)] . Possunt autem pro diuersis scopis, et alia quaedam interdum non inutiliter admiscere, vtpote, caryophylli, corroborationis gratia, ita succus absinthii, buglossae, lactucae, violarum, si ventriculum respiciamus, aut cor, vel somnum accersere, sitimque potenter sedare velimus. Sin tussis molesta sit, aut pectoris alia vitia, glycyrrhiza incocta

proderit, et ratione iecinoris passulae, et similia alia. Quorum omnium vires per decoctionem in aquam migrare, et non euanescere penitus, ipse sapor, si quicquam aliud, abunde sane declarat, et commonstrat. Cum enim ipsa ex sua natura omnis peregrinae qualitatis expers sit, et substantiae tenuis atque liquidae, non difficulter rerum in ea aliquandiu maceratarum incoctarumue facultates in se recipit, et imbibitas [note: Quae aqua deligenda.] per corporis molem deducit. In deligenda vero aqua, quod alterum quaestionis bipartitae caput erat, fontana potissimum probatur, quae limpidissima sit, pura et pellucida, nullumque saporem, aut odorem extraneum referat, atque quo ad substantiam, tenuissima et leuissima. Post hanc fluuiatilis proxime palmam meretur, eaque inprimis, quae versus ortum, aut meridiem dimanat, et longe a ciuitatibus hauritur. Quidam pluuialem collaudant, eam nimirum, quae cum tonitru e nubibus descendit, vtpote satis percolatam, et purificatam. Sed huius copia hyberno tempore minime suppetit. Quae porro ad praeparationem coctionis, et quantitatem illius, miscendorumue proportionem spectant, non dubito, quin antea ex tam longo vsu, et exercitatione noris optime. De his itaque verbum in praesentia nullum debita opera facio. Vale. Vratisl. Elysiorum. 24. Maij. Anno millesimo quinquagesimo nonagesimo septimo.

EPIST. CXCVI. IDEM EIDEM.

GAVDEO tibi sententiam meam de aquae coctione non displicuisse, quam ego si non veram, at verisimilem saltem esse puto. Quod autem fontanam attinet, [note: Aqua fontana.] omnes pene vnanimi calculo medici eam probant, quae ad orientem decurrit, et ex alto dilabitur per petras, per arenas, aut etiam terram liberam, hoc est, nulla labe, quam peregrinus sapor aut odor facile arguit, infectam, Tallis enim si sit, humiditate, tenuitate, ac leuitate caeteris praestabit, cito tum calefiet, tum frigefiet, ac praecordia etiam celerrime pertransibit, et ventriculum quam minime molestia afficiet, quae omnia aquae salubris, et ad potum expentendae signa sunt optima. At quia nostratium [note: Fluniorum.] etiam fluuiorum, qui hanc scilicetvrbem aut alluunt, aut perlabuntur, mentionem facis, dubium equidem non est, quin semper fluuiatiles pluuialibus, atque fontanis per se deteriores sint, sed tamen etiam huic rei sua non desuntremedia, nimirum, si in magnis fictilibus asseruentur, vt demum hoc modo clarescant, et perpurgentur, [note: Tyberis.] quem ad modum de Tyberis aqua memoriae produnt, eam claram factam ad centum quoque annos incorruptam perdurate. Quid de Nilo dicemus, limoso [note: Nili.] illo quidem et turbido amni, quique meridiem spectat, nihilo tamen minus aquae illius in potu mirifice commendantur, non salubritatis tantum retione, sed etiam ob saporis dulcedinem et suauitatem? Vnde nescio quis Imperator milites suos increpasse legitur, quodvinum expeterent, cum Nilum haberent. Verum ne hoc quoque cura animum tuum nimiopere angat, affirmo tibi, posse in hac vrbe facile impetrari aquam e viuis fontibus scaturientem optimam et potui aptissimam, etiamsi in paucis aedibus illa alioquin reperiatur, non tamen plane illa destituimur. Vale, Vratislauiae pridie [gap: Greek word(s)] . Anno millesimo quingentesimo septuagesimo nono.

EPIST. CXCVII. IDEM EIDEM.

[note: Vicentinus Monianus.] EDIDIT nuperrime Italus quidam Vicentinus, qui se comitem MOntanum nuncupat librum quendam, in quinque alios diuisum, de morbis ex Galeni sententia, in quo libro D. Iulium acerbissime perstringit, neque vero hunc tantum, sed etiam Fernelium, et Erastum, quos omnesveluti ineptos Nouatores in arte medica, a Galeni vsitata doctatrina recedentes, aut saltem dum eum tueri conantur, turpius aberrantes acriter reprehendit, eorumque dogmata refutat. missus est liber ille, quampriumum in lucem prodiit, huc ad D. Iulium, qui eo lecto continuo paucas pagellas pro sui defensione exarauit, quae fortasse cum aliis paulo post edentur. Non videtur deesse comiti illi Montano ingenij, et iudicij acrimonia, sed tamen optarimmultis in locis modestius agere, et non seuera censura, in viros senes, et alioquin pene emeritos, ac rude donandos, animaduertere. Magis hauddubie et sibi consuluisset, et apud alios autoritatis plus otinuisset. Sed malo te hoc ipsum legere, et ad exquisiti iudicij tui trutinam expendere. Epistolam tuam, [note: Luos noua Morauicae.] quae libello D. Iordani, de noua lue, ad calcem adnexa est, vidi. Satis apparet te illum valde probare, cum tantis laudibus, idque publice exornare non dubitaris. Sed nec mihi displicet dispositio illa accurata,

et erudita, haud tamen scio, an in causae inuestigatione a scopo non aberrauerit. [note: Vide Epist. 141.] D. Crato quidem in longe diuersa est sententia, quam etiam ipsi autori per epistola breuiter nuper communicauit. Iussit etiam me de re proposita amplius aliquid meditari: sed facile rationum momentis perfecit, vt in suam sententiam pedibus irem.

Principio namque nonuum morbum dici non vult, cum nihil peculiare habeat, quod in aliis contagionibus venenatis non accidat, etsi forte in paucis symptomatibus (quae nouam speciem ob id non gignet) euariet. Quod ad causam propinquam attinet, non tam in circumfuso aere, omnibus in balneo illo lauantibus communi, [gap: Greek word(s)] illud quaerendum censet, nisi forte per accidens, quam in ferro illo, siue scalpello, quod immediate cutem vulnerando infecit, et in massam sanguineam inquinamentum propagauit, ita vt veneni (etsi minus proprie, quod cor non nstatim petat, ita appellet) labes corpori per contactum communicato primario haereat in ipsis sanguinis ichoribus, qui postea illud facile per ambitum eius dispargunt, aliaque symptomata ex ordine producunt. Rationes, quibus hanc opinionem probat, et confirmat, nimis longum foret vniuersas adducere, cum ex hac etiam breui enumeratione summa earum facile intelligi queat. Domini Erasti epistolam, quam nuper cum ordinario Basiliensi accepi, simul descriptam mitto. Perleges eam si placuerit, et num tibi etiam satisfaciat significabis. De Rhabarbaro non ero ei molestus amplius. Etsi quidem mihi [note: Forma et finis ret.] nondum plene persuadet: Formam et finem rei idem esse. In artificialibus rebus fortasse concessero, in naturalibus non item. Certe enim forma altera pars est compositi, et idem de essentia rei, imo hanc ipsam constituens. Finis autem haudbubie extra rem est, et accidens quoddam. Quomodo igitur forma, vebi gratia, Rhabarbari, et eiusdem finis idem erunt? NUm finis rem exaedificat, et essentiam eius complet? Non arbitror. Placet [note: Finis duplex.] tamen distinctio de duplici fine, qua aliquo modo priori dubitationi succurrit. Metallis, ipso inuito, vitam et animam non attribuero, multo minus cordata esse dicam, ne ipse vecors ex eo postea pronunciet. Ideoque sponte hic Paracelsicis, qui tanquam pro aris et focis pro hac assertione pugnant, loco cedam. Humanitatem autem, et leonitatem, et plantitatem, sicut et haecceitatem, ad Scotistas, et Thomistas ablegabo. Nolo mihi cum his naucitatibus rem esse amplius, quarum [note: [gap: Greek word(s)] ] et taedet et piget in praesentia. [gap: Greek word(s)] nimis arcte mihi explicare videtur, dum ad communes tantum, seu epidemicos morbos, qui ex aere ortum habent, vocem illam restringit. HIppocrates quidem, nisi fallor, in latiore significatione verbo illo vsus est, etiamsi exempla (quemadmodum Copernicus noster dicere solet) nunc non succurrant. In contrariorum contrarietate non ero illi in posterum contrarius, cum pene, quae de his in prioribus dixerim, memoria nunc exciderint, Mathematicos, miror, cur mihi obiiciat. Quasi vero nesciat, quomodo hoc nomen in Iuerconsultorum scholis, atque adeo vulgo etiam vsurpetur. Astrologos enim dicere volui, qui ex syderum aspectibus, et inclinationibus ad se mutuis futura se praedicturos profitentur. Horum scientia (si tamen ita appellari meretur) Ptolomaeo etiam, alicubi, quantum recordari possum, [gap: Greek word(s)] est, respectu nimirum Astronomiae, in specie sic dictae, quae coelestia corpora, vel potius magnitudines, et motus eorum [gap: Greek word(s)] considerat, quamuis ne istud quidem posterius [gap: Greek word(s)] dici posse puto, cum motus sine corporum, quae mouentur, comprehensione animo concipi et considerari non queat. Itaque sola quantitas tum continua, tum discreta, mente a corporibus, quibus inhaeret, abstrahi poterit. Atque sic nimirum sola Arithmetica et Geometria, (ex cepta semper prima Philosophia) vere in scientiarum erunt numero. Reliquae, quae ex his oriuntur, vtpote Logistica, Geodesia, Astrologia, medij generis erunt; ita tamen vt pene propius ad Physicen accedant, quam ad Mathematicen. Sed de his quaeso te, vt mihi quaedam in mentem reuoces, quo in promptu sint, cum D. Erasto respondendum erit. Nullos hic habeo libros, in quibus talia inquiram, quamobrem ad te, velut ad bibliothecam meam confugio. Nunc oblita mihi tot carmina. Habes quinetiam ad manum Copernicum nostrum, qui tanquam artifex et iudex de his pronunciare poterit. Cur tamen dixe im cometam diuersimode tum a Theologo, tum etiam a Mathematico, seu. Astrologo, tum denique a Physico considerari, non prorsus nullas habui causas, quas ille mihi hac refutatione, vel cauillatione potius nondum extorsit. Addidi de his aliquid in scripto meo commentario, de quo adhuc quid sentias anxie expecto.

[note: Plumores nutrientes.] Quod vero Theses de nutritione humorum attinet, quaeso te, num eae tibi post hanc, quam inserit epistolae tuae explicationem, clariores videntur? Ego quidem nulla ratione assequor, quomodo non magis in vocibus et appellationibus, quam in reipsa sit dissensio. Facile hoc do et libenter; solum sanguinem proprie nutrire, non autem pituitam, aut bilem alterutram, vel etiam vtramque. Deinde quoque concedo: sanguinem eundem specie (hoc est, massam sanguineam) in aliis atque aliis corporibus sanis tamen, mirifice ratione maioris, aut minoris impuritatis variare. Item sanguinem esse [gap: Greek word(s)] , id est, habere portiones diuersas, sicut et lac, crassiores alias, alias tenuiores, etc. Quid ergo restat, quo minus manus iungamus et concordes non esse profiteamur? Hoc solum arbitror, quod de eadem re loquendo diuersis appellationibus vtimur. Ille sanguinem solum vocat, quam nos massam sanguineam: sed tamen etiam interdum vna cum ipso sanguinem, cum hoc nominis sit [gap: Greek word(s)] . Deinde ille bilem, pituitam et melancholiam excrementa dumtaxat esse affirmat. Nos illud vniuersaliter et simpliciter pronunciatum non largimur, sed differentiam facimus inter bilem, exempli gratia, alimentarem, quam partem esse dicimus massae sanguineae tenuiorem, atque ita calidiorem et sicciorem, quamuis improprie sic vocetur. Et aliam superuacaneam et excrementitiam, quae dum corpora sana sunt, a cysti seu vesicula attrahitur, et fel cognominatur. Huius generis, superuacaneae nempe, est et altera, simpliciter et absolute praeter naturam, quae non nisi in aegris corporibus generari potest, aut si quando generatur, in aegritundinem perducit, vtpote, vitellina dicta, porracea, aerugninosa, etc. Idem fere etiam de reliquiis duobus humoribus, quos ille inter excrementa sine exceptione numerat, dici et affirmari potest. Quamuis ille in hoc ab hupothesi sua discedit, dum lienem a bile nigra seu atra nutriri permittit. Cur igitur idem etiam in aliis non concedit: aut saltem diuersitatis causam affert? Cum quidem pituita multo mitior et blandior sit humor, quam melancholia, adeoque, vt Galenus saepe inquit, sanguis samicoctus. Sola itaque bilis, flaua nempe, (siquidem pituitam, quod speramus, admittet) secundum haec a nutritione excludit, id quod nos etiam vtraque, quod aiunt, manu amplectimur. Oro te, vt me, si in his alicubi erro, vt facile fieri potest, benigne erudias. De pinguedinis in corpore humano tum ortu, tum concretione Theses alteras et ipsas perlegi; sed nihil in illis reperio adhuc quidem, quod non cum veritate congruere putem. Si quid tamen sese offeret, dum accuratius expendam, libenter ab illo explicationem petam.

[note: Praeparatio Chalybis.] Praeparatio chalybis, quam describit, parum differt a vulgo vsitata praeparatione limaturae ferri, quae in dispensatoriis hinc inde extat. Fit inde electuarim de chalybe, quod multi vehementer in obstructionibus internorum viscerum, aut epatis, aut lienis schirrho commendant. [note: Lapis Sabulosus.] Lapidem sabulosum se mittere dicit, sed nihil huius tabellio mihi tradidit. Puto in ista festinatione oblitum esse. Dabo tamen operam vt adhuc accipiam.

[note: Rubiae viret.] De Rubiae viribus magis prope mihi ad rei veritatem Angli accedere videntur, qui tanquam arbitri de ite inter veteres et Dodonaeum nostro tempore mota pronunciant. Ita enim vtaque pars probabilitate nititur, quam ipsa experientia confirmat, vt difficile sit in alteram tantum, [note: Formicarum balneum.] reiecta altera, inclinare. De Formicario balneo plane illi assentior, et memini me etiam huius fructum aliquando persensisse, cum ex leui quadam resolutione ante annos plus minus decem laborarem.

Habes igitur, patrone obseruandissime, [gap: Greek word(s)] eorum, quae domino Erasto, vbi occasio dabitur, responsurus sum. Quae sane non ideo ad te mitto, quasi lectione magnopere digna esse putem: non enim satis elaborata sunt, sed tantum, vt in quibusdam abs te, vbi mihi aqua haeret, vberius et luculentius instruar. Quod vt facere non recuses abs te etiam atque etiam peto. Vale. Pragae 23. Martij, Anno 1580.

EPIST. CXCVIII. IDEM EIDEM.

RESPONDEO posterioribus tuis quaestionibus primo loco [gap: Greek word(s)] , quod de prioribus, quae aliquanto plus obscuritatis difficultatisque in se continent, cogitationes meas non dum satis in ordinem redigere licuerit. Faciam tamen hoc, vt spero, cum Ribischio nostro, vel potius, me id, volente DEO, facturumplane recipio. Etsi sane vt de his, quae ipse melius longe intelligis, meam sententiam exquireres, minime opus fuerat. Quoniam tamen ex

amoris quadam abundantia etiam nugas meas aliquo loco habere dignaris, non patiar, vt vllo modo operam et stu dium meum frustra requisiisse videare. Ad illud igitur [note: De vitreis specillis.] problema de vitreis specillis seu conspiciliis quod attinet, respondeo, omnino existimare me illorum vsum conuenientem oculis plurimum commodare, tantum abest, vt detrimenti, aut noxae quid eisdem adferat. Et quidem hoc duplici de causa: Quoniam nimirum, primo similitudine quadam substantiae oculos reficiunt, et in statu suo conseruant: et praeterea quia radios, quibus visio perficitur, dispergi non ita subito sinunt. Oculus certe, quo ad primarium visionis organum humorem crystallinum, aqueae naturae est, (etiam si alia ratione ob radiorum nempe visilium tenuicatem atque fulgorem, igneus etiam censeri possit) atque ideo rebus aqueis et diaphanis, veluti aqua clara et lucida, vitro, crystallo, speculis, et per consequens etiam conspiciliis naturaliter gaudet. Vnde non immerito in decantatissimis scholae Salernitanae versiculis hic etiam legitur:

Et Aristoteles, testante Mesueo, primariae inter Mauritanos notae medico, magno illi Alexandro consuluit, vt saepe speculum tersum directum, ac diu intueretur. Hac enim ratione visum sese corroboraturum, et oculi defatiationem remoturum esse. Quinimo tanta inter humorem crystallinum et vitrea conspicilia similitudo et cognatio intercedit, vt nonnulli illum quidem conspicilium naturale, haec vero humorem crystallinum artificialem vocitare non sint veriti. Deinde, vt paulo ante innuebam, vitrea conspicilia eam quoque ob causam visioni conferunt, quod oculis admota ne radij visorij tam late cito, vt absque his ficri solet, dissipentur, prohibet, sed potius efficiunt, vt illi in superficies, leuem et tersam impellentes, retroacti, seu, vt cum opticis loquar, refracti multiplicentur, et simul rectiori ductu deinceps ad obiectum, quod videndi sensum [note: Dinersitas in oculariis.] mouere aptum est, dirigantur. Est tamen in oculariis istis specillis non parua cum materiae ipsius, tum illius praeparandi modi diuersitas. Quaedam enim vitrum. [note: Crassa et densa.] crassius ac densius habent, alia tenuius et rarius. Illa res, quam reuera sunt, minores quidem; tamen intensius coloratas referunt, et ob id alongiori spacio aspiciendis rebus accommodata sunt: per haec omnia [note: Tenuiora rariora.] maiora, verum quodam modo obscuriora apparent. Vnde in propinqua tantum distantia his vti consueuimus. Illa denique iuuenibus et vegetioribus: haec senibus et prouectioris aetatis fere competunt. Cuius quidem varietatis, seu diuersitatis causas ex dictis colligere non ita est difficile. Tibi autem (vt ad id quod in specie quaeris, descendam) ea quae inter vtrumque hoc genus media sunt conspicilia apprime profutura confiderem, tum praesertim, cum, vt scribis, oculi ob lectionis assiduitatem continuationemque fathiscere et caligare incipiunt. In quem sane vsum peculiaria etiam conspicilis ex vitro viridi translucente parata magno cum com modo. [note: Conspicilia e vitro virids.] Quod vero metuis, ne adiumentis hisce assuetus postea sine illis, aut nihil aut imbecillius videas: timor, nisi fallor, prorsus inanis est. Non enim semper et vbique te, alioquin per DEI gratiam satislynceum, illis vti iubeo; sed tum duntaxat vbi vltra tempus et modum lectioni minorum characterum indulgere propositum est. Aut vbi iam fatigatis oculis recreatio aliqua debetur. Simile quid enim experientia magistra ductos artifices atque gemmarios sculptores, qui subtilissimis rebus contemplandis exercentur, factitare quotidie cernimus, quando nimirum vel conspiciliis vtuntur, aut vitrum pellucidissimum aqua lympidissima plenum inter visum et candelam ardentem interponunt, quo oculorum lassitudini et obscuritati egregio certe inuento tempestiue occurrant. Et vt maxime frequentius, quam antea dictis conspiciliis deinceps vti pergas. Quid tamen est obsecro, quod hac in re tibi, vtpote iam prouectioris aetatis, vitio dari merito debeat? Puero fortasse, aut iuueni illud magis formidandum erat. Et tamen in laudatissima Venetiarum vrbe non senes dumtaxat, et constantis aetatis viros; sed etiam adolescentes ita illis assuescere saepenumero videas, vt pene nunquam, etiam in publicum prodeuntes, ab oculis illa deponant, quod vt non omnino probauerim: ita te hoc subsidium quandoque assumere prorsus suaserim.

QVAESTIONEM famosissimam pluribus agitare nunc non vacat: neque etiam valde ad praesens negotium huiusmodi indagatio pertinet, in quo non tam vt Philosophus, quam vt medicus progredi [note: Visionem fieri immissione et emissione.] in animum induxi. Etsi enim concedamus visionem visionem rerum imaginibus, seu, vt vocant, speciebus in oculum immissis fieri; negari tamen minime omnium potest, oculum ipsum adres oblatas

comprehendendum dese quoque afferre aliquid, nempe, ex oculo spiritus animales, tanquam radij quidam, ad extimam pupillae superficiem emittuntur; qui deinceps cum extremo lumine coeuntes, et oblatas imagines amplexantes, actum videndi complent, Dequo, si placet, multa apud Vallesium nostrum suo tempore legere poteris. Verum omissa, aut saltem tantisper seposita scrupulosiori disputationis illius late patentis tractatione, quaeque ad Philosophi inquisitionem magis spectat, in id, quod medicam operationem proprie concernit, nunc potissimum intentum me esse fateor, quatenus nimirum a spiritus animalis, qui vbi ad oculum transmittitur, visorius appellari incipit, copia, vel defectu, crassitie item vel subtilitate, aut denique aliis similibus differentiis visio ipsa (quod nemo vnquam in dubium vocare ausus est) adiuuetur, impediatur, aut etiam destruatur, quibus item mediis et praesidiis haec in naturali suo statu conseruari, aut labefactata denuo instaurari possint et debeant. Nimis tamen longe foret ea omnia in praesentia sigillatim persequi, de quorum aliquibus, si ita res feret, in poposterum vberius conferendi dabitur occasio.

[note: Post liquorum aliquorum vsum sputatio.] Superest modo alterum [gap: Greek word(s)] : Qui fiat vt post casei, mellis, aquae, et similium liquorum deglutitionem multum saliuae in ore colligatur, et per sputationem eiiciatur? De quo breuiter respondeo, saliuae sane siue sputi, (quod tenuioris pituitae genus est) ordinaria, vt ita loquar, sedes in tonsillis seu glandulis ad radicem linguae sitis statuitur, atque illis avulgo medicorum hic vsus assignatur, vt inferiores faucium partes, quae voci et respirationi seruiunt, humore suo perpetuo irrigent, simul deglutitionem, quamsiccitas difficiliorem redderet, adiuuent. Quod si copiosior, quam secundum naturam solet, affluat, id vitium seu symptoma Graecis [gap: Greek word(s)] , quasi saliuationem dicas, appelilari consueuit. [note: Sputationis causa.] Causa vero illuis non vna est. sputum namque siue saliuam illa omnia prolectare apta sunt, quae vel copiosiori humiditate fauces et gulam imbuunt, aut quae tenaci, et viscosa substantia praedita diutius ore tenentur, manducanturue, aut denique quae caloris et acrimoniae ratione e cerebro, interdum etiam e stomacho tenuiorem pituitam attrahunt. In primo genere aqua est, et aquosa omnia. In altero mel, caseus, mastiche item, et gummi tragacanthe. In tertio ea, quae proprie [gap: Greek word(s)] masticatoria vulgo appellantur, vtpote, radix pyrethri, cardamomum, cubebae, zinziber et similia. Ex quibus iam responsionem ad geminam quaestionem, abs te propositam, patere arbitror. Eam vt benigne accipere et iudicium mihi de illa tuum vicissim communicare non dedigneris etiam atque etiam peto. Vale, Pragae 14 Octob. Anno 1581.

EPIST. CXCIX. IDEM EIDEM.

QVID in meis literis te delectarequeat plane non video. Ipse enim quam tenues, et magnarum rerum inopes sint agnosco. Quia tamen toties tibi eas non ingratas, vel potius suaues et iucundas accidere proficeris, ego voluntati tuae obsequens illas frequentius in posterum ad te mittere constitui, saltem vt non sit aliquid in quo meum studium et diligentiam requiras, praesertim cum te ad ignoscendum lapsibus meis tam prompte et benigne offeras. Quod igitur ad interruptas [note: Pestis an ad certum genus morbi referendum.] de peste quaestiones (qua de vltro citroque troque disputare, quam eius vim experiri tutius est) attinet, certum aliquod genus morborum, cui illam assignemus, requiris. Etsi vero in tanta rei obscuritate hoc praestare difficile sit: si tamen ad vnum ex tribus illis, quae in Medicorum scholis traduntur, generibus referri omnino debet, haud dubie sub intemperie rectius, quam sub compositione, aut soluta vnitate (carbunculos enim et bubones pro principali morbo non habeo) collocabitur. Verum non tam de intemperie exprimis illis et manifestis qualitatibus intelligi oportet: sed de ea, quae ex occultis proprietatibus oritur, quaeque veneni naturam quodam, modo subit. Non sane quod de tritis illis qualitatibus nihil participet (tale enim quid animis hominum exceptis in sublunari hoc coelo ne imaginari quidem possumus, siquidem ab his agendi principium est) sed quia [gap: Greek word(s)] siue certus gradus nobis [gap: Greek word(s)] est. Itaque et Galenus, et alij Medici talia a todus substantiae proprietate agere et pati dicunt, videlicet, vt non tantum nudam qualitatum temperiem, velut in abstracto considerent, sed etiam ipsius mistionis (quae elementorum corporibus proprie tribuitur) proportionem, quae tot et talibus particulis ita inter se inuicem mistis et vnitis constat, expendant. Sic multas reperire licet plantas, quae v. g. in primogradu calefaciant aut frigefaciant, et hactenus inter se conueniunt, quorum tamen omnium nequaquam par est effectus, provt illa qualitas in aliud atque aliud

subiectum diuerso modo dispositum incidit, et non tam in abstracto, quam in concreto, cum ipso scilicet corpore, cui inhaeret, consideratur. Ex quo fonte omnis illa occultarum proprietatum, tantopere [note: Causa.] decantatarum series emanat. Cum pestem ab aere prouenire dico, de ea principaliter intelligo, quae generalis est, et multa loca simul occupat, atque ideo a maxime generali causa necessario ortum trahit. Etsi interim non negem etiam in mistis saepe corporibus tam corruptos humores gigni posse, vt alios inficiendi pestis naturam aemulentur, quae quidem a nonnullis pestis priuata appellatur. Sed tamen vt haec, aut illa vicinis corporibus communicetur lateque dispergatur, sine aeris interuentu fieri minime potest, ita vt hic interdum causae efficientis, interdum medii duntaxat rationem obtineat. Et existit seminarium istud pestis in aere nonnunquam actu, cum videlicet aer ipse in sese corruptus est et vitiatus, saepe etiam potentia, quia scilicet ad seminarium suscipiendum pronus est et dispositus, neque tam scrupulose, quam oportet, Qua ratione aer [gap: Greek word(s)] illa contineat? Si quis intelligat quomodo continuatione quadam aer ante frigidus calefiat, vicinumque aerem (partem post partem alterando, vtin scholis loquuntur) calefadat, is etiam facile assequetur, quomodo aere in in vno loco vitiato, et ad malignitatem mutato semper latius contagium illud serpat, donec aut ventorum flatibus discutiatur, aut perse, (neque enim in infinitum vis illius sese extendit) absorbeatur, aut etiam arte quadam, veluti suffitibus factis corrigatur. Non inquam oportet nos imaginari quasi in certo tantum aeris loco seminarium illud contagionis immotum haereat, et quasi in arce quadam resideat, sed potius perpendere malinitatis huius vim et efficaciam maximam, ita quidem, vt aptum sit breui tempore sese per longissimum spatium extendere, ac sese hac ratione per aerem propagare, ac multiplicare, licuti Galenus de scorpionis veneno disputat, quomodo illud non sine summa admiratione paucissimis horis totum corpus celerrime peragret suaeque labis vestigium post se relinquat, etiamsi mole sua vix, ac ne vix quidem in sensus currat. Quomodo quaeso odores, seu grati, seu ingrati sese propagant, et subito maximum spacium occupant, cum qualenam illorum sit vehiculum, (esse tamen certum est: quia accidentia sine subiecto non reperiuntur) vix cognoscatur. Finge etiam vnam guttulam fellis totum aliquem cadum magnae capacitatis breuissimo tempore suo et colore et sapore inficere. Quod vero non omnes homines in suspectis locis simul versantes pariter corripiuntur, ipsa corporum non eodem modo sese habentium dispositio causa est, et quia vni sese magis, quam alteri muniunt, omnes noxam alioquam communem ex aere illoprauo percipere certum est: sed quo minus impressio aequalis fiat, iam dictum est. Non tantum causae agentis efficacia, sed corporis etiam patientis repugnantia simui consideranda est. Hi enim plus, alij minus resistunt, idque tum ob interna, tum etiam externa impedimenta. An vero tum etiam [note: Pestis in pancis.] pestis censenda sit, cum pauci quidam corripiuntur, iam ante resipondi. Conditionem istam essentiam rei non immutare. Et pestem epidemium seu vulgarem morbum haberi, quod ex sua natura multos inficere aptus sit, etiam si actu adhuc pauci eo laborent, quid vis amplius? species, inquiunt Philosophi, etiam in vno indiuiduo conseruari integra potest, vt videre licet in sole, luna, item mundo ipso, quae actu vnum sunt. Sic Adam ille [gap: Greek word(s)] vere fuit, et mansisset homo, etiam si nullos vnquam ex se propagasset posteros. Fiunt igitur plures homines indiuiduo, non specie. Febrem ideo [note: Febris a defin. pestis excluditur.] excludo a pestis definitione, quodetiamsi inseparabile illius accidens esse concedamus, (de quo suo loco amplius quaeritur) non tamen ad ipsius essentiae constitutionem pertinet: sed tantum ab illa dependet. Si descriptionem minus accuratam, non [gap: Greek word(s)] constituere placet, per me illam vt inseras licet Medicus porro ita artifex sensatus est, vt non huic solo, et semper inhaereat, ratione vero nunquam vtatur, sed quia illius beneficio in abstrusarum et latentium rerum cognitionem saepe petueniat. Profecto enim cum vt artifex circa paritcularia versetur, sensu illa solum deprehendi certumest. Interim nihilominus ratiocinatione et discursu multa ex iis, quae sensu iam apprehenduntur colligit, neque vsum suum perite et soler ter vniuersalibus theorematis innixus accommodat. Subordinatur autem Theoria praxi, quia haec vltimus finis sit, propter quam vniuersalia praecepta, et axiomata ipsa discuntur, Bubonesseu testium inflammationem pestis esse signum lubenter concedo: sed nec solum, nec perpetuum. Multis enim erum pentibus extingui videas, et latentes illos adhuc in corpore quibus indiciis quis ea cognoscat animaduertat. Vale. Vien. 7 Iul. An. 1583.

EPIST. CC. IDEM EIDEM.

VT quoquo modo negligentiam in scribendo hactenus vsurpatam (quod enim de fastu nescio quo suspicaris inane omnino est) compensem, quod disputationem de peste attinet, scio illam nondum inter nos compositum esse, in eo autem tibi nequaquam assentiri possum, quod primum [note: Pestis ortus non primum in contugio.] pestis ortum in contagio ponis. Neque enim contagium vllius certi et determinati morbi genus, aut nomen est, [gap: Greek word(s)] solum dicitur; et tum ita appellari incipit, cum qui in alio corpore, prius fuit morbus, ex eo postea in aliud migrat. Neccessario itaque vt contagio fiat, morbum, aliquem praesupponi oportet, qui per contacttim sese vlterius propaget, non, vt tu statuis, contagium prius existere, et tum demum pestilentem inde morbum gigni. [note: Contagij natura.] Summa rei totius in hoc consistit; Contagium, hoc est, transitus morbi de corpore in corpus fit per contactum, vel immediare, vel mediate. Immediate cum duo corpora sese absque vllo medio contingunt, et laben mali inuicem communicant: sicut fit in scabie, morbo gallico, per affrictionem. Mediate autem intercedente alio corpore, nempe, vel aere, vel fomite. Per aerem contagium communicatur inspirando et exspirando, ita vt aer vehiculi rationem [note: Fomes.] habeat. Fomes autem appellatur illud corpus, quod seminarium defert, etiamsi eodem morbo laborare aptum non sit. Veluti si per infectos pannos, aut vestes aliquis peste, aut etiam scabie corripiatur. Sed vt pestis primam et veram originem indagemus, dicendum est illam pendere a causis, vel supernis, vel infernis, vel etiam vtrisque simul. Supernas causas appello, [note: Supernae cuasaepestis.] praeter DEVM et Angelos (quae Theologieae considerationis proprie sunt) stellarum fixarum et errantium vires, tum aeris dispositiones varias, itemque meteora, in eo apparentia, et alia huiusmodi. Excludi enim stellarum vires non posse inde satis constat, quod omnes Philosophi vnanimi consensu fatentur: Inferiora haec et sublunaria corpora ex superioribus regi et immutari. Praeterea ex Medicorum coryphaeo Hippocr. discimus, Morbos epidemios, qui in totas regiones quandoque grassantur, ab aeris insignioribus mutationibus proficisci. Has autem ab astrorum diuerso positu causari. Denique si stellarum mutui aspectus nihil operantur: nullam reddere possemus causam, cur aestas, verbi gratia, et hyems singulis annis non exquisite vnam et eandem temperiem seruarent, quando certum est Solem, cui soli omnia accepta feruntur, non aliter moueri vno atque altero, atque ita etiam illius respectu nihil variaretur: nisi aliarum stellarum seu coniunctiones, seu oppositiones, aut denique alij positus accederent. Dum tamen haec assero, nequaquam Astrologicis [note: Stellarum vis in infei tora vniuer salis.] vanitatibus patrocinor. Quia planetas et stellas caeteras in inferiora haec vniuersali quadam, et indefinita ratione agere dico, non autem particulari et determinata, vt scilicet in vnum quempiam hominem aliam impressionem faciant, quam in alterum, quod Astrologi sibi imaginantur, et alij etiam persuadere conantur. Sic enim omnibus causis contra naturae ordinem particulares per se effectus tribuuntur, de quibus alio inter nos tempore disseremus pluribus. Et, nisi fallor, disputationem meam cum dn. D. Rungio ad te ante misi. Inferiores [note: Laferiores.] causas, quae interdum pesti occasionem praebent, voco foedas exhalationes ex lacubus, stagnis, paludibas, et cadaueribus, item hominum et bestiarum, ex antris terrae mephitide scatentibus, et similibus prodeuntes, quibus aer nos circumitans, a natura sua longius abductus, inquinatur et corrumpitur, et in vno atque altero homine magis caeteris praedispositis primum labem mali excitat, quae postea per contagium pluribus aliis communicari potest, non secus atque grex totus in agris vnius scabie cadit, et porrigine porci. Cibum et [note: Cibus et potus vix pestis causa.] potum ideo omitto, quod horum ratione, etsi in corporibus corrumpantur, pestem causari vix posse videtur. Est tamen inde origo maiori ex parte morbis aliis populariter grassantibus, vtpote febribus malignis, diarrhoeis, dysenteriis, pleuritidibus, anginis, et aliis, quae pestiferum quid obtinent, nondum tamen vere pestis sunt. In hac enim aerem, tanquam communissimi morbi commumssimam causam, concurrere semper necesse est, siue in sua substantia corruptum, siue vt vehiculum seminariorum duntaxat. An vero in pestis praecautione, [note: In peste an remedia mutanda.] imo etiam curatione ipsius, remedia saepe permutanda sint, putas ex Gal. lib. 5. de tuenda sanitate, cap. 9. probari non posse, eo, quod locus ille de purgantibus loquatur, non de alexipharmacorum exhibitione. Sed haud dubie communis vtrobique ratio est ea, quam Physici et Medici afferunt, dum in vniuersum dicunt: Ab assuetis passionem non fieri, id quod etiam expresse Aristoteles 1. probl. 46. attestatur: Consuetudo siquidem altera natura est, quae vt a similibus conseruatur, ita in contrariis

tum alteratur, tum destruitur. At quibus diu assueuimus, ea cum facile toleremus, similia fere nobis euadunt. Vnde fit vt partim, aut nihil inde alteremur, aut [note: Colicae.] immutemur. Colicis doloribus te interdum vexari, antea nescieram. Mittam Cratonis nostri et methodum curandi, et remediorum formulas. Interim lege Erastum quarta parte Antiparacelsist. a pagina 236. vsque ad 258. Sed quia non vna species colici 1 affectus est, significabis, num, quae te affligit colica passio, flatuosa sit, an vero a frigido et crasso humore intestinis impacto orta. Illa magis mobilis et vagabunda esse solet; haec repraesentat ceu pali penitus visceribus infixi doloris speciem. In vtraque autem aluus vere dura est et conclusa. Est et tertium quoddam genus a tenui, seroso et bilioso humore, cui te affinem esse vix equidem arbitror. Sed symptomata indicata rem totam patefacient. Narrauit [note: Puellae salia trices.] mihi D. Carolus Osleuius exliteris tuis casum plane mirabilem, de duabus puellis in vicinia vestra, quae continuis saltationibus pene exanimentur. Credo [note: Chorea S. Viti.] id mali esse, quod vuigo choreas S. Viti appellant. Huc pertinet quod Iohan. Thomas Freygius in quaestionibus Physicis lib. 24. de natura populorum inter caetera scribit; In inferiori, inquit, Germania nulli fere abatra bile furiosi, sed a sanguine, quia genus furoris, vulgus morbum Sancti Viti appellat. Si ad vllum morbi genus referendum est, non video, vbi alibi locum reperiat, quam inter melancholicorum deliria, quae mirificam varietatem obtinent. Verum, mentem hic oblaesam esse omnino oportet. At vestrae, vt audio, puellae etiam inter tristes illas saltationes orant, et sobrias preces ad Deum fundunt: vt inde necessario colligam, causam huius insoliti symptomatis esse non tam praeternaturalem, seu morbosam, quam, vt ita appellem, supernaturalem et aut diuinam immediate, aut diabolicam, atque illud est fortasse, quod [gap: Greek word(s)] in morbis appellat Hipp. etsi in intimam huius rei cognitionem non peruenerit. Auerroes quoque, acutissimus Philosophus, ipse affirmat: In morbis, vt in aliis naturae partibus saepe monstrositates (ita enim loquitur) accidere, sed exactius quid de his pronunciare potero, vbi historiam facti integram cum omnibus circumstantiis cognouero. Neque enim adhuc scio: An per certa et definita interualla hoc affectu corripiantur. Item an morbus aliquis corporis manifestus simul coniunctus sit? An diu malum istud durauerit? An ipsae etiam infelices saltationes causam aliquam, aut saltem occasionem referre norint: Fieri enim potest, vt ex parentum forte impressionibus huic infortunio subiectae sint. [gap: Greek word(s)] , vt verissime in celebratissimi Orphei versiculo dicitur. Aut etiam propria aliqua, et peculiari lasciuia atque petulantia poenam hanc delicto conformem attraxerunt. Vbi igitur de morbi qualitate et conditione constiterit, de remediis deinceps iniri poterit ratio tanto melius. Naturalibus enim morbis naturalia debentur remedia: et praeter naturalibus praeternaturalia, diuinis diuina. In praesentia plura non licet, imo haec etiam, nisi humanitas tua mihi perspecta esset, ad te mitterevererer. Pragae Kal. Martij, annor 1584.

EPIST. CCI. IDEM EIDEM.

ERASTO ad multa capita respondendum fuit, et quaerendum insuper de aliquibus. Inde igitur factum, vt quaedam [note: Chalybis et ferri vsus.] parcius attingerem quam vellem, sed sat dictum sapienti. Quod Chalybem et ferum attinet, non tantum de extinctione illorum, postquam ignita sunt, in potu loqui videtur (quamuis sic etiam nonnihil eorum intra corpus sumitur) sed multo magis de eorum substantia, quam aliqui in vehementibus viscerum obstructionibus exhibent. Hinc sunt electuaria illa nobilia de scobe ferri, de limatura chalybis, quorum non vna descriptio extat. Quamobrem ex ipso Erasto scire desidero, qua ratione ipse puluerem hunc chalybis praeparet, et praeparatum exhibeat.

[note: Chalybis praeparatio.] Vulgaris modus est per macerationem in forti aceto etc. Quemadmodum etiam apud Cordum, et Augustanos videre est. [note: Lapis sabulesus.] Lapidis sabulosi commentariolum saepe perlegi, sed malim ad manum habere ipsummet lapidem, et eius efficaciam experiri, de quo tam multa praedicant: Maxima copia circa Francofurtum ad Moenum, non longe etiam ab Heydelberga nascitur. Dubito tamen adhuc an idem sit cum eo, quem Matthiolus, et Gesnerus describunt, sed aliter nominant. In thesibus de humorum nutritione, quid sibi Erastus velit, ne nunc quidem plene [note: Humorum nutritte.] assequor. Quis vnquam de hoc quaesiuit: Num excrementa illud corpus, cuius excrementa sunt, alant et nutriant? Si igitur hoc solum refutare voluit Erastus, vt innuis, frustra mihi laborem hunc suscepisse videtur. Puto igitur illum aliquid aliud insinuare, nempe, an sanguinis

massa illa quae in venis continetur, vere humores quatuor specie distinctos contineat? Item an potentia saltem, vel actu ini bi hi insint? Cognoscemus de hoc plenius, vbi nostris satisfaciet. Vale.

EPIST. CCII. IOHANNI CRATONI MED. CAES. etc. Petrus Monauius Med. S. D.

QVOD duplex temperamentum asseruerim, sicut et calorem duplicem, nempe, innatum seu congenitum vnum, [note: Ratio duplicis temperamenti.] et influentem alterum, hanc praecipue causam habui, quod viderem corpus aliquod viuens, et actiones seu operationes suas edens bifariam considerari posse, cum vt animal seu viuum quid, tum vt mistum. Quatenus vt mistum perpenditur, temperamentum ei certum ex primis elementorum qualitatibus resultans attribui necesse esse nemo non videt. Vt vero actiones etiam edat, siue vitales, siue animales, aut etiam naturales, altera accedat praeterea temperies oportet, quae illam veluti in profundo latentem et ignaum excitet, inque actum ex potentia producat. Illa temperies, quae praecipue in solidis partibus consistit, etiam extincto animali atque vita priuato superest. Haec a spirituum et hum orum certa harmonia tantum in viuentibus reperitur, et huius ablatio illa est, quae mors [note: Putredo Aristot. duplex.] animalis, vt animal est, dicitur. De putredine controuersia est haud illa quidem expeditissima. Galenum ab Aristo tele in natura putredinis assignanda non dissentire illud ostendit, quod philosophum de hac recte locutum esse aliquoties affirmat. In illo plerique aberrare videntur, quod ea confundunt, quae distincte Aristoteles docuit. Duplicis enim putredinis expresse meminit, quarum alteram simplici generationi mistorum, vt contrarium maxime commune oppositam, et corruptionem secundum totum, alteram corruptionem tantum secundum partem, et recessum a propria natura atque temperamento esse ait, illam naturalem vocat, seu naturalis interitus finem, quod mixto, vt mixtum est, competat et secundum habilitatem ipsius fiat. Hanc violentam innuit et morbidam propter inclinationem passinum. Illa ab ambientis, hoc est, aeris, et aquae solum calore fit: haec etiam a calidis vaporibus et fuliginibusen corpore retentis, impeditaque transpiratione. in illa mista in puluerem et terram, vt quae ex vniuerso corrupta sint, rediguntur: in hac humores putrefacti, aut putrescentes potius saepe ad benignam qua litatem, et naturalem statum reduci possunt, nempe, [gap: Greek word(s)] , vt Aristoteles loquitur, [gap: Greek word(s)] . Ideo et elementis igne excepto hanc tribuit, quorum putredo secundum eundem nihil aliud, quam alienae caliditatis, aut malorum vaporum commixtio, quibus secretis suae naturae vicissim quodlibet restituitur. Illa denique proprie ad philosophorum scholas spectat, atque idcirco prolixius est ab Aristotele pertractata. Haec medicae considerationis magis est, vnde et a Galeno pluribus in locis fusius explicatur. Ex particula [gap: Greek word(s)] , quae in 4. illo Meteororum ponitur, male intellecta, quidam contra mentem Aristotelis colligunt, putredinem illam priorem, quae ipsi [gap: Greek word(s)] est, im proprie sic dici: magis autem proprie hanc, quae secundum partem est, cum tamen diuersum potius statuendum sit ex mente philosophi Illam, nempe, proprie putredinem appellari, quia vera et propria putredo mixtorum perfectorum passio est, et contrarium causae generationi mixtorum. Hanc autem peculiari quodam modo duntaxat ita vocari. Quia scilicet nec generationi opponitur, neque est passio misti, vt mistum. Atque sic [gap: Greek word(s)] rectius per voculam, peculiariter, exponitur, quam per proprie, vt doctissime in suis dilucidationibus Archangelus etiam noster admonuit. His in hunc modum distinctis puto facile responderi posse ad illam quaestionem, in qua explicanda multi varie se [note: Humores in febribus vt putrescant.] torquent, nempe quomodo humores in febribus, qui calidiores euadunt, putrescere dicantur, cum tamen putrida omnia frigidiora fieri, ipso calore euocato, vel extincto necesse videatur, vt habet definitio putredinis Aristotelica. Illud quinetiam indicat curatio. Hac ratione incussum manet, cum longe inter sese differant simplex aliqua intemperies in qua humores a sua natiua qualitate nonnihil discesserunt, et putredo, qualis est in pestilentibus, vt mirum non sit, si curatio etiam eadem non adhibeatur vtrobique. sed fortasse his recensendis tibi molestiam exhibeo. Ego tamen aliam ob causam a me allata esse velim cogites, quam vt tuam de his sententiam et iudicium eliciam. Vale, Patauij 14 Ianuar. Anno 1576.

EPIST. CCIII. IDEM EIDEM.

QVONIAM te tot et occupationib. et molestiis districtum, adeo frequenter ad me scribere non piget: turpe omnino mihi esse puto illam diligentiam non imitari, si minus superare queam, cum et

plusculum otij mihi concedatur, et tu meas qualescunque tibi non ingratas esse significas. [note: Anatomicum studium Patauinum.] Anatomiae itaque nostrae in vigesimum vsque diem productae heri tandem finis feliciter impositus est. Sane diffiteri non possum in ea administranda curam, et industriam accuratam adhibitam esse, etsi sectionis magistri, vt in longo itinere; ita etiam in isto opere perfi ciendo, quo longius progrediantur, eo magis defatigentur, et remissiores fiant. Ad me quidem quod attinet, plurimum ex hac inspectione me profecisse animaduerto, ita vt nunc expeditius, et maiori cum fructu commentarios hac de re scriptos euoluere possim. In ipsa epatis historia explicanda, nobis ad oculum, vt loquuntur, demonstrare conabatur, ex iecore venarum ortum petendum esse, seu generationis principium spectes, siue distributionis, atque idipsum plantarum exemplo perspicue illustrabat, in quib. et radices, et rami, et caudex ipse, seu radicatio consideranda veniunt, quae omnia ad venatum ductum eleganter et dextre accommodari possunt. Minus tamen interea argumentis quibusdam Aristotelicis satisfactum videtur, quae insignis in hac re artifex Vesalius contra Galenum vehementer vrget. Cum cordis structuram sub manib. haberet, simpliciter affirmabat, ac si id controuersum non fuisset, e dextro ventriculo in sinistrum sanguinem per septum inter positum transsudare, [note: Foraeminula sinist te ventriculi cordis.] ac foraminula quaedam adhibito specillo ostendebat, quae interstitio illo medio apparent. De quo tamen a multis dubitatum video. Ac memini cum ante biennium [note: Pigafettae opinio falsa.] Pigafetta Italus, et ipse olim Fallopij discipulus, Heydelbergae dissectioni incumberet, manifeste negasse illum, fieri posse, vt per tam densum diaphragma aliquid sanguinis deferri ex vno thalamo in alterum posset. Imo in eam sententiam tandem deueniebat, vt diceret a se iam pluries venulas quasdam animaduersas esse mucronem cordis non aliter ambientes, atque vena illa coronalis e caua propagata basin complectitur, quarum beneficio sanguis ex dextro sinu in sinistrum transferatur. Cum vero hoc etiam in proposito cadauere sese monstraturum pollicitus esset, frustra id quod nusquam erat requisiuit. Quare postridie in theatrum reuersus palinodiam canere coactus est, illo adiecto epigrammate: Ita accidere solere, vbi a veterum traditis temere recedentes semper noui aliquid in medium adferre molimur. Se tamen nihilominus interea dum certius aliquid ipse experiatur, [note: Columbi opinio.] Hispano cuidam sectionis perito, cuius nunc nomen non occurrit, assentiri malle, a quo illud proditum sit, per longissimas ambages et circuitus sanguinem in dextro cordis ventriculo praeparatum in sinistrum per pulmones duci, vt quidem ego coniicio, venae arterialis ramorum ope et ministerio. Noster anatomicus Hier. ab Aquapendente, post caetera omnia, aut saltem praecipua demonstrata, corollarii vice [note: Ouis grauida viua secta.] ad extremum, ouem grauidam viuam secuit, in qua multa non sine stupore intuitus sum, quam nunquam antea ex multis magistris assequi potui. Arabum doctrinam ex veteri instituto in scholis Italicis proponi facile assentior. Mihi in Graecorum libris aliquandiu desu dandum proposui. In his si quid assecutus fuero, forte ad alteros illos diuertere non fuerit superuacaneum, quorum quidem vniuersa dogmata, vt Fuchsius saepissime inculcat, vno quasi impetu [note: Arabum doctrina non reijcienda.] reiicere minime consultum arbitror. Vt enim maxime in quibusdam aberrent, et minus feliciter in alienam linguam translati sint, quin tamen multa vtilia, a Graecis praeter missa, ipsi in medium adferant, nemo negare potest. Et audiui iudicium cuiusdam, qui affirmabat propter purgantium nomenclaturam, et exotericorum quorundam pharmacorum descriptionem, quorum nunc frequens admodum vsus, plurimi a nobis Arabes merito faciendos esse. Vale. Patauij, postridie conuersionis Pauli, Anno 1576.

EPIST. CCIIII. IDEM EIDEM.

GAVDEO literas meas, quas sane multas breui interuallo exaraui, tibi recte traditas. Maiori autem mihi voluptati fuit cognoscere, quod eas tibi non ingratas esse passus es, id quod ex tuis superioribus diebus ad me allatis, suauissimis et doctissimis, addo etiam longas, abs te accepi. Vnde nimirum animus mihi additur, quo in posterum etiam tanto audacius et liberius discendi studio mea ad te cogitata exponam. De duplici itaque tempetamento fieri potest, quemadmodum coniicis, vt in praeceptorum sententia explicanda alicubi hallucinatus fuerim, minusque recte ea mente et vero bis conceperim, quae illi absque errore docuerunt. [note: Duplex temperamentum duplici calora defenditur.] Illud tamen dixisse volui, calore duplici dato, ex necessitate duplex etiam temperamentum statui, cum calor ille siue implantatus, siue influens non absolute, et vt ita dicam abstractiue consideretur, tanquam nuda qualitas calida, sed veluti calor quidam ex certa mistione consurgens, certoque et determinato subiecto competens, in qua mistione et contemperatione tamen qualitatis

calidae, vtpote, maxime actiuae, primae et potiores partes sint, a quo denominationem etiam illa accipiat, quae ipsa fortasse opinio etiam a Galeni mente non prorsus aliena est, vt ex dictis quibusdam ab ipso colligere licet. Verum vt maxime hoc statuam, quod modo protuli, minime tamen illud sequi videtur, quod addis duplicia hoc pacto principia et actiones quoque inter se diuersas exorituras. Quoniam non opposito modo se isti calores gemini, aut temperamenta etiam duplicia habent. Sed quam maxime inter se conspirant, inque vnum finem ambo concorditer tendunt, vt non tam contrarij, aut oppositi, sed subordinati et simul concinnentes ad actionem eandem producendam nuncupandi sint, nempe, vt ab im plantato seu congenito, tanquam magis principali operationis principium pendeat quidem, quoniam tamen ex se idem ille languidior est, velutique semisepulti vt ab influente, cuius vehiculum [note: Causa eff. putredinis.] spiritus est vitalis, e potentia in actum deducatur necesse est. Putredinis porro apud philosophos et medicos, an eadem causa efficiens assignanda sit, ex eo dubium videtur, quod Aristoteles illa, quae ad naturalem putredinem (de qua philosophi loquuntur) tendunt, tantum ab externo seu ambiente aere, eoque calidiore, atque interdum etiam ab aqua (de interna enim frigiditate, quae altera est causa efficiens, minime controuertitur) corrumpi affirmat: Medicorum autem putredo frequentissime ab obstructione originem ducit, cum videlicet calor intus existens propter fuliginum vapores conclusus, et difflatione carens, corruptionis illius humorum qualis in putridis febribus cernitur, causa fit. Vnde etiam haec putredo ad alterius differentiam violenta appellatur, non solum, quia praeter inclinationem et habilitatem misti fit, quod ad eiusmodi corruptionem a natura non propendet, et disposita est. Verumetiam quia iustum et determinatum tempus curri culo suo quasi completo antecedit et praeoccupat, in quo secundum communem naturae ordinem res quaeque corruptibilis tandem ad interitum tendit, quemadmodum etiam Aristoteles ait, putredinem illam simplici generationi mistorum oppositam finem esse vniuersorum a natura compositorum. Omnia enim mista per vnionem atque mistionem humidi cum sicco durante calore producta, apta sunt vicissim corrum pi per dissolutionem humidi a sicco, calore, qui illa fouebat, deficiente. Sed de his ad te nimis multa. Quod vltimum, [gap: Greek word(s)] mei [note: Pulsus curius vno brachio interceptus in altero integer.] exercendi causa propositum attinet: Cur videlicet saepe in vno brachio pulsus videatur interceptus, cum in altero optime et integerrime percipiatur: cogitanti mihi eade [note: Causae intermitt. pulsus.] re accurate, illud vere accommodate dici posse videtur, non ab vna causa pulsus intermissionem fieri, sed vel propter debilitatem [note: 1.] virtutis ipsius, atque sic dubium non est, in vtroque brachio aeque apparitura: [note: 2.] vel propter malam instrumentorum conformationem, [note: 3.] quam causam ipse nunc remoues: vel ob angustiam, verbi gratia, tumorem aliquem in vicinis partibus, a quo arteria veluti comprimatur, et pulsum infirmiorem [note: 4.] reddat: vel denique propter obstructionem, quae si detur, quaeris quo in loco consistere queat, Respondeo materiam aliquam viscidam, aut crassam tunicis arteriae impactam esse posse, non quidem vt ex toto eam obstruat, alioqui enim plane pulsus omnis aboleretur, sed ex parte tantum, vt minus euidens, atque ceu interpolatus percipiatur. Vale, 16. Martij. An. 1576.

EPIST. CCV. IDEM EIDEM.

AD disputationes meas, in superioribus quibusdam inchoatas, quod spectat breuissime omnino me exsoluam, imo plane verbum nullem facerem, si te haec cum fastidio legere arbitrarer. Nondum assequor quomodo calor insitus, et influens [note: Caloris insiti et influentis differentiae.] pro eodem reipsa haberi possunt. Venit nunc in mentem mihi eos sic distingui posse, quod calor insitus misto insit, quoad mistum est. (quomodo enim alias ex quatuor elementis, seu, vt Hippocrates appellare consueuit, ex calido et frigido, et humido et sicco, constare dici posset?) Calor autem influens misto insit, (loquor de iis, quae vita animali viuunt) quoad mistum illud viuens est. Accedit quod calor insitus a principiis generationis inhaeret, atque ex semine ipso, et sanguine menstruo ortum ducit. Calor autem influens postea primum ex sanguine alimentari in corde generatur, eiusque vehiculum est ipse vitalis spiritus. Denique insitus ille, seu im plantatus calor, partibus quibus inest, appropriatus est, nec alibi reperiri valet. Habet enim se (quemadmodum Arist. loqui solet) [gap: Greek word(s)] . Influens autem in corde quidem primario inest, vt qui inde originem suam trahat, ex illo vero tanquam perenni fonte arteriarum, ceu canalium ope in omnes corporis particulas deriuatur, quibus quidem vitam et calorem, vt sic dicam, actiuum impertit. Vnde etiam fit vt via ista praeclusa partes

statim emoriantur, cum nihilominus mistionem et temperamentum suum natiuum obtineant. Quod putredinis vtriusque causa efficiens eadem sit, fortasse de efficiente propinquo concedi posset. Quaeritur tamen vnde sit ille calor praeternaturalis? Dixi in putredine vniuersali seu naturali esse tantum ab ambiente, hoc est, aere vel aqua. In parti culari autem seu violenta et morbosa saepissime ab obstructione, hoc est, causa interna, non externa. Fines tamen magis principales discrimen inter has duas putredines faciunt. In illa enim in cineres atque fimum mista ipsa omnia rediguntur. In hac nondum prorsus corrumpuntur, aut in ipsa prima elementa redeunt, sed solummodo [gap: Greek word(s)] secundum partem scilicet, non tam substantialem, aut quantitatiuam, quam, vt sic dicam, qualitatiuam. Frigiditas interna, de qua dixi, vnde sit quaeris? Respondeo esse eam, quae natura misto cuilibet inest. Cum enim antea a calore in generatione dominante vinceretur, atque cohiberetur, nunc postquam calor ille internus patitur, et diminuitur, ipsa quoque paulatim vires suas prodere, et actiua fieri incipit, atque sic vna cum calore praeternaturali foris agente corruptionis, seu [gap: Greek word(s)] [note: Causa intermitentis pulsus] causa adaequata existit. De causa intermissionis pulsus in vno brachio illud solum adiiciam, quod, vt puto, alienum ab re non [note: Deprauatae actiones triplices.] fuerit. Deprauatae actionis in corpore humano, inter quas haec recte connumeratur, certum est plures tribus causis assignari non [note: 1.] posse. Aut enim facultas ipsa laesa est, aut instrumentum, a quo editur, aut denique externus aliquis error accidet. Virtus laedi, nisi ab intem perie (quam remoues) vix potest. [note: 2.] Organum vero tum vitiatum dicetur, vbi mala conformatio praeter naturam parti inerit, quae similiter a te excluditur. [note: 3.] Relinquitur igitur externum aliquod impedimentum accessisse, quo minus inculpabilis actio subsequatur, quod quidem erit, aut tumor aliquis arterias foris coangustans, aut obstructio intus cauitates ex parte opplens, aut vnitatis solutio, aut aliquid eiusmodi, quod sub his generibus ex necessitate comprehendatur. Peto abs te etiam atque etiam ne iniquiori animo hasce meas [gap: Greek word(s)] feras. Et si enimscio me de rebus maximi momenti, vel propter aetatem nondum [gap: Greek word(s)] habere posse: tanto tamen lubentius eas in dubium reuoco, vt plenius de his erudiar, cum etiam Philosophus affirmet, de qualibet re dubitare non esse inutile. Minime vero meum est propositum rebus necessariis omissis nugis quibusdam occupari. Ideoque regulam ab. te [note: Regula studiosorum.] praescriptam diligenter menti meae infigo: Philosophandum esse paucis, meditandum et cogitandum diu. Vale. 11. Maij. An. 1576.

EPIST. CCVI. IDEM EIDEM.

LAETOR ex animo te pristinas vires nonnihil recepisse, et nunc valetudine paulo confirmatiore vti, quae quidem vt diuturna et stabilis sit, filium Dei precor. [gap: Greek word(s)] quod nuper discendi causa proposui nolo odiose disputando tibi molestiam exhibere. Fateor nec locum, nec gradum essentiam caloris constituere, sed illud volebam, vt in reliquis partibus, ita etiam in ipso corde duplicem calorem reperiri, implantatum quidem, qui in principiis generationis insit, ac semper postea im maneat, sitque aut ipsum temperamentum cordis natiuum, aut certe temperamenti eius potissima qualitas. Influentem vero (ita enim ratione aliarum partium, ad quas ex hoc fonte deriuatur, dici consueuit (qui non ex semine aut sanguine menstruo oriatur, vt alter ille, sed potius ex sanguine illo alimentari, ab epate eo dilato, qui etiam postea cum spiritu vitali, tanquam vehiculo illius in omnia membra corporis propagatus, eis vitam [note: Violenta patredo.] impertiat. Violentae vero putredinis Aristoteles et quarto illo sublimium, [gap: Greek word(s)] , et in libro de respiratione expresse meminisse videtur. Appellat enim [gap: Greek word(s)] , quasi opponens [gap: Greek word(s)] . Frigiditatem autem illam internam quae natura inest misto, certum est per se solam putredinis causam minime esse posse, cum â calore misti superetur et reprimatur. Quando tamen euocato et debilitato calore illo, qui mistum continebat, mistum dissolui incipit, mirandum non est ipsam quoque frigiditatem, licet antea vernacula fuerit et passiua, nunc extraneam et actiuam euadere, ac cum calore ambientis simul calorem proprium misti oppugnare, et ita haec duo causam adaequatam putredinis existere. Venetiis contagium, quod prorsus sopitum videbatur, paulatim nunc vires suas rursus exerit, adeo vt Illust. Dominium quinque praecipui nominis medicos ex hac vrbe ad se vocauerit, habendae deliberationis causa, quomodo his malis idoneis praesidiis occurri possit, qui quidem crastina die hinc discessuri sunt. Deum precor ne cursus studiorum nostrorum tali aliquo im pedimento interrum patur. Erastum suas de contagione conclusiones, auctiores tamen et emendatiores denuo praelo subii cere in animo habere nuper admodum cognoui. Fundamenta

eius nostri non improbant, etsi quaedam adhuc explicatius dici desiderent. Illud de substantia et qualitate, per quorum vtrumque contagionem definit, ita intelligendum censeo, vt seminarium seuvapor ille exiens a corpore infecto, et eundem specie morbum in alio subiecto procreans interduma sua substantia vel forma, occulta quadam vi agat, interdum vero nota saltem qualitate; sicut manifeste hoc discrimen in morbis contagiosis animaduerti potest. Exempli causa sit pestis, lues venerea, scabies, et alia huiusmodi. Vale, Patauij. 8. Iunij, Anno 1576.

EPIST. CCVII. IDEM EIDEM.

[note: In Nephriticis doloribus nausea et vomitus cur?] CAVSA cur vomitus et nausea consequi soleant, vbi calculus est in motu, referenda videtur, aut in [gap: Greek word(s)] oris ventriculi, quod sensu exquisitissimo praeditum esse constat, ob partem nerueam, in substantia sibi similem, (canales nimirum vrinarios) affectam, autsi propius causa indaganda est, ob coli ipsius laesionem, aut irritationem a lapidis motione per contactum conciliata, praesertim cum ventriculus colo (sicut et ipsis renibus, quamuis obscurius) facilime consentiat, quemadmodum euidenter Galenus 2. de locis aff. 5. et 6. de locis aff. 1. demonstrauit. Contagij per DEI gratiam is nunc status est, vt nos magis magisque securos esse iubeat, quamuis tantum incendium minime ita subito extingui potest, vt non aliquae saltem fauillae remaneant, sensim tandem et ipsae euanescentes, id quod in huius etiam pestis reliquiis Venetiis fieri videmus. DEVS nobis [note: Putredinis essentia.] clementer porro adsit. Ad putredinis essentiam quod attinet, Aristotelem et Galenum inter se maxime concordes, apud me nullum est dubium, quantumuis verbis nonnihil inter se dissidere videantur, ob id inprimis, quoniam non vnum scopum tractationis vterque sibi propositum habet. Hic namque vt Medicus actioni siue curationi intentus, non minus ea quae fit, quam quae iam facta est, complecti voluit, illi vero vt Philosopho sat fuit formam ipsam et perfectionem putredinis commonstrasse, cum eam, quae nondum finem et terminum suum assecuta est, ceu contemplationi inutilem pro nulla ducat. Neque haec, [note: Consensus Erasti, Caponaccii, Mercurtalis.] vt Galenum toties Aristotelis finitionem commendantem praeteream, Erasti solius est sententia, verumetiam, quos nunc praeceptores habeo, tum Capouaccij, tum Mercurialis nostri, qui in publicis praelectionibus vnanimi calculo huic opimoni ambo adstipulati sunt. Quod si quis inde inferre velit, quemadmodum fortasse et Auerrhoes, et non pauci alij haud indocti senserunt, hoc pacto Hecticam quoque necessario putridam vocandam, eo quod calor praeternaturalis etiam in hac febre in solida agat, is videtur non firmissima ratione niti. Quandoquidem non animaduertit calorem extraneum duplici modo in mistum aliquod agere posse, vt videlicet illud aut alteret, aut corrumpat. Iam in Hectica solidarum partium calor, vt proprius duntaxat patitur, dum igneus, ac praeter naturam euadit, quam mutationem intra alterationis limites adhuc consistere liquet. At vero in putridis non alterationem tantum, verum etiam corruptionem calor ille extraneus in humiditatibus corporis molitur, vt vno ore et Aristoteles, et Galenus pronunciarunt: haecque ipsa corruptio rursus bipartita recte statuitur, Naturalis nimirum vna, violenta altera, de quibus omnibus breuiter dici minime potest, quin potius abs te peto, vt quae modo in medium protuli (discendi certe studio adductus) ea sine fastidio legere non dedigneris. Vale, Patauij. Anno 77. 14. Martij.

EPIST. CCVIII. IDEM EIDEM.

LOCVM Galeni, quem de vomitu in dolore renum nuper in tuis allegasti, nondum attente perlegere vacauit. Visus est tamen et mihi primo in tuitu a scopo non aberrasse, sed experiar de eo Hermetis quoque nostri iudicium. Nunc filum literarum [note: Putredo Galen. et Arist.] tuarum sequendo ad ea me conuerto, quae de Putredine controuersa esse ponis, teque auctore libere (hanc discendi occasionem minime negligendam ratus) cogitata mea qualiacunque profero, tuoque iudicio discutienda relinquo. Principio cum res ipsae differant, inquis, definitiones earum nequaquam congruent. Atque ita neque mutatio, siue motus ad corruptionem, et rerum naturalium interitus pro eodem accipi poterunt. Dico ego duas istas definitiones Aristotelis nempe, atque Galeni, vt maxime verbis, atque etiam rebus ipsis quadam tenus (vt nuper posui, et nunc amplius declaraturus sum) discrepat, minime tamen sibi inuicem oppositas aut aduersas, sed potius velut subordinatas, mutuoque respondentes esse: idque ob eam rationem, quod prior illa generalior, omni putredini in quantum putredo, conueniens: haec magis determinata est atque restricta. Illam, vtpote a Philosopho traditam, putredini tum

vniuersali (quam ita vocant) tum ei quae secundum partem est, itemque tum naturali, tum violentae (ita enim distinguit Aristoteles) accommodare licet Haec a Medico allata, vt proposito eius inseruiat, ad putredinem in corporibus nostris fientem, factamue, pene solam directa est. Vnde non immerito cum hanc Galeno hunc in modum constituere placeret, alteram tamen, ceu huius parentem mirifice pluribus in locis commendat. Apparet hinc etiam, cur in causis effectricibus assignandis vterque ab altero nonnihil variet. Etenim Aristoteles putredini in vniuersum intentus satis habet dicere, eam ab externa caliditate ortum ducere, non solicitus vtrum ea caliditas aeris sit, an aquae, vtrum vaporum aut fuliginum ambientium, vtrum ab impedita peripiratione, aut quauis tandem alia occasione exstiterit. Galenus contra ex artis suae praescripto, vnicam in humanis corporibus putredinem sibi ob oculos ponens, eius causas definitas, atque circum scriptas inuestigare tenetur, vnde quod Philophus in genere dixerat: illud in suas quasdam species diducit, et limitat. Quo in loco vt firmior inter grauissimos hosce autores concordia coalescat, et plurimarum obiectionum ansa simul praecidatur, illud [note: Ambiens Aristoteli quid.] adiicere libet: Non videri mihi absonum, aut a mente Aristotelis alienum, si vocem [gap: Greek word(s)] quam ambientem alij, alij continentem verterunt, ita accipiamus, vt non solum aerem, vel aerem et aquam simul complectatur, sed omne omnino id, quod corpus putrefactioni obnoxium proxime ambit, aut continet. Id quod Galenum quoque animaduertisse inde liquet, quod nulla aeris, aut aquae expressa mentione facta [note: Calor innatus quid Aristot et Gabeno.] externum calorem, qui nimirum foris subiecto putrescibili occurrat, duntaxat nominat, suoque scopo exinde accommodat. De calore autem innato, quaenam inter eosdem tanta sit discordia, non dum intelligo. Ais Galenum hunc statuere sanguineam simulque aeream substantiam vna cum spiritu. Ego ex Aristotelis loco, quem tumet citas, 2. videlicet de ortu animal non multo diuersum colligo. Inquit enim hic autor, calorem, qui facit, vt foecunda sint semina, non ignea esse, non talem facultatem aliquam, sed spiritum, qui in semine; spumosoque corpore continetur, naturamque quae in eo spiritu est, proportione respondere elemento stellarum. Certe caloris huius congeniti essentiam spirituosam esse pronunciat, et quodam modo igneam, vt alibi saepe appellat, non tamen adurentem sed blande fouentem et mitem, omnesque operationes vitae gubernantem, atque dirigentem. Quare etiam ob eandem causam calori coelesti, siue aethereo, qualis est solis, recte illum comparat, cum tamen alioqui reuera sit elementaris. Si quid inter vtriusque sententiam interest, illud fortasse solum fuerit, quod Aristoteles, ceu Philosophus (ad hoc enim subinde respiciendum) calorem hunc magis (vt scholae loquuntur) in abstracto considerat, eius essentiam absolute et per se innuendo. At Galenus, tanquam artifex sensitiuus, materiam siue subiectum proprie ei copulat, in quo residet. Quod [note: Humidum primogenitum.] quidem aliud esse non potest, quam humidum illud primogenitum, ita medicis vulgo nuncupatum, hoc est, substantia quaedam viscida, pinguis, et veluti oleosa, ex primis ortus nostri principiis, semine nimirum et sanguine menstruo conflata. Si itaque porro quaeras, quonam modo Erastus probaturus sit calorem innatum, de quo agit Aristoteles, et totam substantiam, de qua Galenus, idem esse: Ex ipsius verbis (quae in positionibus nuperrime editis habentur) respondebo, eum non solum calorem natiuum, seorsim complectendo, a Galeno totam substantiam appellatam, sed (secundum ipsummet Aristotelem) calorem natiuum cum suo humido coniunctim, hoc est, sua materia. Et quid mirum? Cum enim ad compositum aliquod constituendum, praeter materiam et formam nihil concurrat aliud, cur non haec duo simul sumpta totam substantiam complere affirmabimus: Atqui calor natiuus, vt per se apparet, formae vicem sustinet, humidum ipsum materiae. Iure itaque (calorem natiuum cum suo humido) totam substantiam nuncupare licebit. Verum restat et alius scrupulus quem ex iisdem fundamentis aliquoties iam repetitis, [note: Definitio Aristotel. putredinis accuratior quam Galeni.] dissolui posse censeo. Aristoteles enim in sua illa definitione, cum putredinem corruptionem esse ait, proprij et natiui caloris in vnoquoque humido, exquisitius loquitur, quam Galenus, qui eandem vocat mutationem ad interitum, seu corruptionem totius substantiae putrescentis: Ille enim exacta ratione omnia pensitans, tanquam Philosophus, ea quae [gap: Greek word(s)] sunt contemplans, proximam immediatamque siue vt in scholis numinare consueuerunt, causam adaequatam tangere voluit, quae semper cum suo effectu recurrit, (quemadmodum namque omnis putredo primo naturalis caloris corruptionem spectat, ita etiam hoc incolumi permanente, vt putredo aliqua accidat, fieri nullo modo potest. Galenus autem cui, vt Medico circa singularia magis occupato, haec [gap: Greek word(s)] curae non est,

[gap: Greek word(s)] rem explicare maluit. Vnde et popularius totam substantiam appellat, et praeterea non tantum perfectionem, quam Philosophus intuetur, sed etiam viam ad perfectionem, seu ad terminum [note: Forma et modus putredinis.] sua definitione complectitur. De forma et modo putredinis similiter non leuem esse diffensionem inter vtrumque subiungis. Illo asserente putrescentia primum humidiora fieri, euocato scilicet humore ad superficiem, deinde absumpto sicciora, donec in fimum redigantur, hoc nihil horum proponente, et quae sequuntur: dico rebus distinctis facile hanc quoque inter eos litem dirimi posse. Partitur enim Aristoteles statim ab initio putredinem, de qua verba facturus est, [gap: Greek word(s)] quarum alteram simplici generationi, vt maxime [note: Conuenientia vtriusque putredinis.] commune opponit; alteri vero tribuit his propemodum contrarium. Erunt igitur aliqua, in quibus hae duae putredines inter se conuenient; (cur enim alio quin vno nomine partici parent?) nec pauciora, in quibus vt plurimum dissidebunt. Forma generica eadem videtur esse vtrobique nempe, caloris natiui in suo humido corruptio, tum perfecta, tum imperfecta, inchoataque, tametsi illic secundum naturae cursum ex internis principiis (ambiente interim aere nequaquam excluso) ea misto adueniat, hic vero a principio aliquo violento [note: Discrepantia inpropinquis.] et externo. Causae efficientes remotae et ipsae coincidunt, quoniam corruptio isthaec in ambabus aliunde non prouenit, quam a caliditate extranea, quae mixto occurrit. Propinquae tamen nonnihil variant. In vniuersali enim putredine calor aeris ambientis, aut aquae etiam solus reperitur. At in particulari seu violenta, tum idem ille adest calor, tum vero etiam is, qui excitatus est in penetralibus corporis ab obstructione, a craffis fuliginibus emanantibus a succis excrementiciis, et similibus aliis. Si itaque concluserimus Philosophum in 4. illo sublimium potissimum de putrefactione naturali, ad quam mistum est propensum, et quidem vniuersim loqui (quamuis nec alteram prorsus releget;) Nostrum autem Galenum magis determinate de putredine violenta morbi dave in nostris corporibus orta agere: tum vero existimo hac ratione multis difficultatibus obuiam iri posse, et pleraque deinde dilucidiora, et minus intricata euasura. Ad foetorem, quod [note: Foetor non conuenit omni putredini.] attinet, vnico verbo subiungo. Non conuenire eum omni putredini, quoad putredinem, multo minus partem essentiae eius constituere, sed saltem accidere certae putrefactioni, ob dispositionem aliquam singularem, quae in passo reperitur, vtpote in quo magis humiditas, ita etiam minus olere ipsa testatur experientia, vt taceam Theophrastum clarissimum autorem, in 3. de causis plantarum, asserentem: Omnem generationem illarum per putrefactionem fieri, in qua tamen insignem aliquem foetorem im minere vix vnquam a quoquam animaduersum fuit. Quibus omnibus hunc in modum constitutis postremo tuo quaesito satisfacere studens affirmo: Putredinem omnem, qualiscunque ea tandem sit, aliud nihil esse posse ex propria sua natura, quam intemperiem quandam calidam, calori natiuo corporis nostri (loquimur enim nunc [note: Putredinis gradus.] vt Medici) penitus aduersantem. Quod vero vna quam alia saeuior est et efficacior, ideo accidere arbitrandum est, quoniam non eundem perfectionis gradum vtraque obtinet. Quae enim vix dum inchoata in possessionem missa, nisi prorsus e corpore tollatur, nulla ratione alia compesci potest. Et quidem (ne longe exempla petantur) hoc discrimen in febribus putridis pestiferis, ac non pestiferis manifestissime apparet. In his enim vapores a materia putrescente ad [note: Putredo febrium Postiferarum.] corelati, (Agens enim magis feruefactum, quam putrefactum: patiens cum humidissimum sit comburi non potest, sed per violentiam putrescere) illud non tam putrefaciunt, quam calefaciunt, pro sua videlicet naturae et subiecti conditione, cum feruefacti et adusti magis sint vere putridi redditi. Certe enim, si quis haec forte negare praesumat, putredinem ita alte particulis suis infixam non habent, vt mordicus illam retinere diutius valeant. Diuersa est ratio pestiferarum, quas corruptionis huius terminum omnibus numeris absolutum attigisse constat. Accedit quod ob gradum illum perfectionis, eam malignitatem febres hae pestilentes coniunctam habeant, vt venenis putrefactiuis non iniuria ob agendi vim praesentissimam assimilentur, proindeque a vul garibus putridis longo interuallo separentur. Quamobrem etiam recte tota substantia nobis aduersari dicuntur, hoc est, non solum simplici et nuda intemperie primarum qualitatum (est enim contagium a putredine deriuatum non prima, sed secunda qualitas, certam subiecti dispositionem requirens) verum quoque tota sua forma et essentia. Neque tamen inde sequitur, in censu putridarum, et quidem continuarum amplius non habendam, cum forma ipsa sine instrumento (hoc dico, ne putetur esse potius morbus formae, quam temperamenti; Cum forma non agat sine instrumento, et morbus

sit affectio eius, quod primo adiuuat, vel impedit actionem) aptevel inepte temperato nullam actionem edat: et ipse Galenus expresse affirmet pluribus in locis: Verum Characterem febrium pestiferarum esse largam putredinem. Quae omnia si pluribus verbis, quam fieri decuit, apud te exposui, dabis opinor veniam loquacitati meae, cum vt in hanc arenam descenderem pene abs te prouocatus sim. Tu si aduersum non est, quid tibi de his videatur respondere non grauaberis. Vale. Patauij, Kalend. Augusti, Anno 1577.

EPIST. CCIX. IDEM EIDEM.

IN doctissima tua disputatione de melancholia [note: Melancholia hypochondriaca num ab Hepatis frigiditate?] hypochondriaca illud mihi adhuc dubium videtur. Quomodo ea a frigiditate epatis oriri possit, cum non tantum alij recentiores, sed etiam ipse Galenus in plerisque locis affirmet hunc humorem gigni [gap: Greek word(s)] . Et paulo post, (tertio nimirum libro de locis laborantibus cap. 7. vbi verba Dioclis recensuit) vniuersaliter pronunciat, vt talia accidentia contingant, oportere in ventriculo inflammationem esse, a qua sanguis crassescat, et melancholicus euadat. Vt maxime enim demus a frigiditate epatis (si simulsiccitas accedat, alioqui enim magis hydropem seu leucophleg matiam causabit) sanguinem crassum, foeculentum, tenebrosum, et pene immobilem reddit, quia tamen haec [gap: Greek word(s)] totius corporis est, in quod massa sanguinea distribuitur, minus recte videtur ad hypochondriacum hunc affectum reduci. Expecto tamen de hoc tuum iudicium. Quod autem in fine addis: [note: Pueri quartana laborantes.] Pueros nonnunquam ob pituitam crassescentem atque putrescentem quartana laborare, non minorem dubitationem habet. Cur enim non potius in ipsam melancholiam, quam vel nascentes secum afferunt, haec transferamus, ne typos febrium absque vlla necessitate transmutemus? Caetera omnia vehementer perplacent, et expectationi meae egregie respondent, ac res ipsa fatetur haec dudum ante tibi praemeditata esse. Ignosce igitur quod discendi studio diutius haec ceu inualida tela aduersum te vibro, quae tibi non excidere tantum, sed etiam in tor quentem regerere facile erit. Vale. Vratisl. 4 Idus Ianuar. Anno 1579.

EPIST. CCX. IDEM EIDEM.

ITERVM consilium tuum sapientissimum ad Do. VVolzogium directum, quod consolationem medicam appellas, diligenter relegi et expendi, inque eo nonnulla obseruaui, de quibus ne me breuibus [note: Serosi humores Arthr. causae.] tecum agere moleste feras oro. Quod serosi incorpore humoris prouentum praecipuam fluxionis in arthriticis affectionibus causam statuis, ad Fernelij nostri opinionem, contra quam multi disputarunt, [note: Dissensus a Fernelio.] quam proxime accedis. Verum in duobus te ab illo dissentire arbitror, nempe, quod non solum crudum et serosum humorem mali huius progenitorem facis: deinde quod non a capite duntaxat, verumetiam ab aliis partibus materiam ad articulos confluere posse concedis, quorum vtrunque rationi et experientiae magis consentaneum esse, quam illius [gap: Greek word(s)] , nec veteribus vnquam approbatum, ipse quoque plane sentio. Lubenter tamen vna tecum assero: serosos humores semper cum crassioribus coniunctos esse, quod hi sine illis ad fluxionem inepti sint, imo hi illis vehiculi vicem praestent. Vnde serosioribus humoribus tempestiue sublatis, siue per vrinam, siue per sudores, qui remanent crassi, alio auerti et expurgari, per aluum nimirum, [note: Diata podagrica rigidior.] minori cum noxa possunt facile. In victus ratione praescribenda paulo rigidior mihi esse videris, in eo praesertim homine, qui in occupato vitae genere degit, et ne potest quidem, si velit maxime, tam accuratam diaetam, non in cibo solum et potu, sed in aliis etiam rebus non naturalibus dictis obseruare. Dum enim valetudini suae impensius operam daret, vt officium sibi commissum interim in multis negligentius curaret, omnino necesse est. Itaque in mentem venit, quod de laudatissimo Aragonum [note: Contemptor Diaetae Rex Alphonsus.] Rege Alfonso recitatur. Is enim cum a quodam audisset qua ratione ad XC annorum aetatem, viribus sic satis constantibus peruenisset, subiecit: Mori se malle intra decem annos (nondum autem quinquaginta excesserat) quam ad centum tali vitae genere peruenire. Habet certe hic etiam illud locum: Non nobis solum nos natos esse, et quae sequuntur. Quot porro sunt, qui in ex quisi tissima victus ratione saepius tamen in articulares dolores incurrunt, et molestius iis fatigantur, quam qui nonnihil liberius viuunt? nempe, Hippocratis illud oraculum verissimum esse, res ipsa indicat: In tenuis diaetae obseruatione plures errores committi solere, qui aegros deinceps grauius affligunt. Quoduis siquidem peccatum hic noxium magis, quam in paulo pleniore victu esse consueuit. atque eadem

de causa sanis valde tenuem, et statam, exquisitamque victus rationem parum tutam esse, idem autor prudentissime affirmat. quoniam si quid vel exiguum deliquerint, grauissime perferunt. Ego quidem, ne quid diffitear, in ea sum haeresi: In victus ratione [note: Quantitas cibi magis quam qualitas respicienda.] praescribenda magis ad quantum, quam ad quale respiciendum esse, atque cibum, etiam ex sua natura minus salubrem, morboque idcirco accommodatum, si tamen cum auiditate sumatur, minus noxae corpori afferre, quam alium, qui saluberrimus quidem iudicetur, sed appetitui nostro plane repugnat. Quod enim sapit, vt vulgo [note: Sapidum nutrit.] dicitur, id nutrit. Et quae ventriculus inuitus assumit, nunquam arcte complectetur, (inquo plurimum situm ipse affirmas) inque bonum et laudabilem succum conuertet. Aurea igitur regula illa valeat, quam tute diligenter inculcas: Vt ne quid nimis. Vnde apparet me nequaquam cupiditatibus fraenum in infinitum laxare; sed tantum hoc velle, vt ne iugum importabile miseris aegris imponatur, appetitusque eorum prorsus prosternatur. Ideoque, quae illis morbi ratione prosunt, aut obsunt, diligenter quidem indicanda censeo, vt sciant, a quibus potissimum cauere debeant: nihil ominus vbi a propositis rebus naturaliter abhorrere senserimus, aliquid indulgendum, vt illos in officio conseruemus, et paulatim ab insalubrioribus ad salubriora, hoc veluti obsequio, perducamus. Nam et ipsi sponte hac prudentia vtentur, vt de vetitis parcius degustent, inque reliquis medico se magis obedientes exhibebunt. In potu autem hoc praeceptum vim suam vel maxime obtinet. [note: Vinum concedendum.] Laudo itaque quod vinum bonum et clarum, cuius vsu alii etiam extra paroxysmum seuere interdicunt moderate sumtum permittis, quia sclicet non tantum bono sanguini efficiendo, idoneum est: sed etiam cruditatibus concoquendis absumendisve, quibus hoc corpus plurimum scatet, egregie confert. Sed nec cereuisiam huialem, ceu potum naturae familiarem, et tenuitate sua cito hypochondria permeantem, [note: Nodulus cereuisia cruditatem corrigegens.] improbauerim, vt tamen nodulum ex calamo aromatico inciso, galanga, seminibus anisi, feniculi, vel baccis lauri, et similibus, ad corrigendam frigiditatem et cruditatem immitteret, saepe suasi, neque te, cum sapor haud insuauis sit, inde abhorrere existimo. In quarta parte seu capite consolationis tuae circa medium [gap: Greek word(s)] commissum esse puto. Neque enim, quid sibi verba ista velint, quove referenda sint, satis assequor. Cum spiritus puriores in ipso morbo, etc. Ex tuis igitur aduersariis, nisi molestum est, errorem nobis demonstrabis, et corriges. Rectissime reprehendis plerosque medicos, qui cum in morbo [note: Duo in curatione semper consideranda.] articulari duo potissimum consideranda sint: causa fluxionis, et pars fluxionis recipiens: ad alterutrum duntaxat curationem totam conuertant, nempe, qui purgantibus pharmacis corpus frequenter nimis exagitant, ad causam seu materiam fluxionis. Et qui thermas, luta, et alia huiusmodi consulunt; ad partem affectam. At vera et rationalis methodus ita vni scopo attendendum satisfaciendumque monet, vt alter interim non negligatur. Vt purgantibus per certa interualla plurimum tribuo merito: ita nequaquam illis assentiri queo, [note: Topica non penitus reiictenda.] qui omnem topicorum vsum veluti religione quadam ducti in solidum prohibent. Quorsum enim quaeso dolorem, qui fluxiones auget, et vires corporis deiicit, impune adeo grassari permittamus? Ita tamen falsa persuasione inducti ferme omnes sunt, et medici et aegri: vt piaculum existiment loco patienti, quamdiu durat dolor, aliquid applicare. Cautione magna, in materia praesertim mista, qualis plerumque est, vtendum censeo: interim tamen non prorsus abstinendum, [note: In topicis narcoticis Gal. liberalis.] donec sensum pars pene omnem amitrat, et [gap: Greek word(s)] atque stupida fiat. Si Galenum consulimus, quam ille liberalis est ex Archigenis et aliorum sententia, in iis admouendis, quae opium, succum hioscyami, cortices mandragorae, et alia narcotica recipiunt? Ego tamen tam audacter, et tali magistro praeuio, ad extrema huiusmodi conscendere nolim. Illa potius admiserim, [note: Anodina qua et qualia conueniant.] quae temperiei suauitate, et vi anodina do lorem, qui in excessu positus est, blande demulcent, simulque leui astrictione partem a fluxione debilitatam roborant. In hoc censu liquores idoneos seu destillatos, seu decoctos, quibus linteamina imbuuntur, et calide partibus saepius permutando circum ponuntur, magis laudauerim: quam oleosa illa et pinguia, quibus pori cutis fere obstruuntur, et materia tenuior [note: Cauteria.] difflari prohibetur. Cauteriis, si dextre et artificiose fiant, multos egregie adiutos esse constat: et recitat exempla nonnulla dominus Erastus, piae memoriae, in Antiparacelsicis. Conuincit idem ratio, quae ex tua hypothesi deducitur: quando nihil aeque serosos humores absumere aptum natum est, atque cauteria ista. Sumitur autem indicatio, quae tamen 5. Methodi medicae ex eo, quod continuo in corpore praeter naturam gignuntur, ea etiam tale praesidium expostulabant, quod illa continuo

educat. Hoc nempe fonticuli isti, vt vulgo loquuntur, praestant: et exitum iis humoribus e corpore innoxie patefaciunt, qui alioquin intus detenti multum molestiae [note: Lotiones capitis frequentes improbantur.] naturae afferre solent. De lotione capitis frequente ipse quoque [gap: Greek word(s)] propter actualem illam humiditatem, quae non potest non incommodi aliquid adiunctum [note: Cerotum capitale.] habere. Cerotum, quod substituis, magis placet. Velim tamen scire: An illud raso vertici applicandum sit, an vero sindone obductum noctuduntaxat admouere conueniat? obtemperabo lubens, (id enim potestatis a patiente nostro, pro ipso nempe fideiu bendi, accepi) quicquid hac in parte, [note: Vaporarium.] et aliis fieri iusseris. Quantum ad vaporarium seu stufam siccam attinet: dum mentem tuam penitius introspicio, nequaquam nos dissentire arbitror. Nam nec ego hic quicquam cum impetu agi, aut ab vno extremo ad alterum sine medio transire velim. Blandissimus ille vapor, qui e herbarum idonearum decocto feruente emanat, quid violenti habet? Caput quidem ne iusto plus repleatur exsertum manet. Reliquum corpus sudat tanto temporis spacio, quantum absque vllo incommodo perferre potest, modo per semihoram, modo per tres quadrantes, ad integram vsque horam idque singulis sex aut octo diebus semel. Sudores matutini in lecto aegre in hoc corpore procedunt, et hominem occupatum iusto diutius detinent: at illic vna vice faciliori cum tolerantia compensatur, quod [note: Pul Cratonis] hic vix multis obtinere fas est. A Calendis Ianuarij huc vsque singulis diebus mane vsus est puluere, ea fere forma, qua pro D. Quaestoris coniuge non ita pridem praescripsisti, incorporato scilicet cum rob. de baccis sambuci. Nunc autem te autore eundem puluerem cum melle acido in electuarij [note: Alius Italicus ingratus.] mollioris formam redactum sumere constituit. Alter ille Italicus Mediolanensis nimis amarus est, vt propter caloris excessum vtilem quoque succum in corpore depascere, et contrariam quandoque [note: Oleum et spiritus vitrioli.] intemperiem inducere credibile sit. An inter oleum et spiritum vitrioli (quae vulgo confunduntur) differentiam facias, incertus sum. Arbitror tamen te id intelligere, quod medio inter destillandum tempore exit. Spiritus enim subtilissimus ante omnia exhalat, id olei nomine aliqui non dignantur, quod flammam, ceu caetera olea omnia, non concipiat: sed liquorem duntaxat generis voce nuncupant. Si de re ipsa edoctus fuero, de nomine cum nullo litigare volo. Atque hactenus quidem, quae consolationem tuam attentius legenti et ponderanti in mentem venere, referre libuit: non tam mei exercendi causa, (quod tamen ipsum non pernego) quam vt D. Vuolzogij, id a me postulantis desiderio satisfacerem. Te etiam nobis optime velle minime omnium dubitamus, ita tamen respondere nolumus, vt quicquam in nostri gratiam tuae obsis infirmae valetudini, quam firmam esse, atque constantem serio optamus precamurque. Vale. Pragae. 17 Ianuar. Anno 1585.

EPIST. CCXI. D. HIERONYMO CAPOVACCIO, Professori Patauino, etc. Petrus Monauius Medicus, S. D.

SCRIPSERAM superioribus mensibus ad te aliquid, verum quando illud ad manus tuas peruenisse, ob tam diuturnum silentium tuum non immerito dubitem, laborem hunc denuo subire, et epistolam certioribus hominibus committere placuit, idque tanto maiori cum audacia, quanto ad me instruendum, et benigne quaesitis respondendo in proximis temet offers. De causa continente, adeoque de morbi essentia, quam variae sint, eaeque haud satis explicatae disputationes, ad affectuum tamen curationem parum admodum conducentes, haud equidem me fugit: verum ego plerisque illorum praeteritis in praesentia pauca tantum, quae ex tuis verbis excerpsi, [note: Causas continentes non dari.] dubia, discendi gratia proponere constitui. Principio igitur quaero: An causa continens seu contentiua in morbis vere detur, et si datur, in omnibus ne, an tantum in aliquibus? Prorsus non dari, illud 1. demonstrare videtur, quod morbi sunt constitutiones quaedam, et res iam factae, non adhuc fientes, quo nomine etiam a dispositionibus, affectionibus, seu passionib. praecipui medici illos differre recte censuerunt. Causae vero continentes illis duntaxat rebus attribui solent, quae (Gal. de puls. c. 10.) tantisper dum fiunt, essentiam suam obtinent; pulsibus, v. g. et alijs motionibus, actionibusque transitoriis. Deinde Galen. ipse, vbi ex professo de causis morbificis agit, nusquam, quod scio, continentium, seu contentiuarum meminit, quarum tamen cognitionem si vllo modo necessariam medico existimasset, eam silentio inuoluere [note: Coniuncta Auicenna causa, non continent.] voluisse haud credibile est. Auicenna item, fidelis Galeni interpres, continente et ipse omissa (nisi fortasse, quod aliquibus placere video, non vicariam paulo post eandem nominasse dicamus) coniunctam causam loco illius substituit, et in morbis agnoscit, quae tamen a priore illa omnino,

vt mox explicabitur, diuersa est. Subit igitur haud immerito mirari ex cuiusnam autoritare illa causa continens seu contentiua in medicinam a recentioribus inuecta sit, et cur tanta animorum contentione hodie adhuc de eadem disceptetur. Vt enim maxime incensum causarum morbosarum admitti debere concedamus, quaeri tamen secundo loco potest: [note: Num omni morbo conueniat.] Num omni morbo, an vero aliquibus tantum, et qui busnam inter hos conueniat? Sunt qui certis rationibus ducti concludant? Nullum morbum temperiei continentem causam (qua scilicet ablata statim affectus perit) habere posse. Inter reliquos vero illos solummodo, qui in additione rei alicuius constituit, causam eandem possidere, caeteros non item. Nullam enim qualitatem, quae per motum generatur, ex remissione contrarij, et factum quid habet, ex continente causa pendere posse. Ita igitur angustis admodum limitibus causae huius vis circumscribetur: vt scilicet ad similares morbos nullos, ad instrumentarios autem aliquot duntaxat, qui in additione nempe consistunt, extendatur. Te tamen cum his non facere, ex eo colligere in promptu est, quod aperte inquis, [note: Causa contentiua et proxima vt differant.] Causam contentiuama coniuncta seu proxima diuersam nihil aliud esse, quam morbi ipsius causam formalem, quod, nisi valde fallor, a Galeni mente multum dissidet. Hic enim primo de sympt. causis cap. 5. Causam continentem, contentiuam et proximam sine vllo prorsus discrimine vsurpat. Sicuti et 2. Method. 14. et fortasse etiam aphorismo 20. 7. par ticulae, vbi item de pulsibus agit, tres illorum causas continentes enumerat: facultacem, instrumenta, et vsum. Quod si iam causae continentes a formalibus nihil differunt, vt ipse asseris, sequetur omnino: Vnicam rem, qualis pulsus est, tres simul causas formales habere, quod mihi non potest non absurdum videri. Coniunctam sane causam (quam a continente modo distinctam, proximam, immediatam et adaequatam etiam appellare licet) in morbis cum materia non inuitus vna cum ipso Auicenna admiserim, imo sub antece dentis nomine illam a Galeno simul comprehensam exustimo. Neque enim si rem vere aestimare volumus, aliud est, quam antecedens, quatenus actu morbum efficit, eique coniungitur et copulatur, ita quidem vt nulla inter eam et affectum siue morbum causa alia intercedat media. Vnde nimirum Celsus etiam absque vllo rigore continentis causae nomine, de quauis abdita et interna, in quantum ab externa et procataretica dirimitur, vsus est, sicut et Medici ferme omnes hodie, quando de tertio causarum genere, a Galeno, vt putant, praetermisso, disputant. Post causarum porro contemplationem mox ipsi occurrunt morbi, [note: Morbi essenttanum in facultate lasa.] quorum tu quidem essentiam in facultate laesa, aut impotentia quadam ad operandum collocas. Mihi ne quid dissimulem de vtroque horum dubitationes in mentem veniunt. Dum enim morbum facultatem laesam appellas, nimis angustum genus illi attribuere, et certam tantum speciem, intemperiem scilicet, complecti videris. Ab hac enim proprie actio laedi atque labefactari dicitur: eo quod facultatis essentia secundum Galenum in ipsa partis temperie consistat. Quonam igitur instrumentarij morbi et vnitatis solutio reliquae duae morbi primariae species pertinebunt? Cur etiam Galenus in morbi definitione laesae facultatis non meminit? Cum tamen hanc necesse sit operationis ipsius laesionem, vtpote, a qua immediate dependet, praecedere? [note: An impotentia.] Appellas deinde morbum impotentiam quandam ad operandum. Quod si impotentia erit, ergo priuatio, ergonihil, ergo in nulla categoria, nisi per accidens tantum, collo cabitur. Et sic frustra an qualitas, vel relatiuum sit inquiretur. Nullum enim priuationis certum genus est, neque species eius, nisi per contrarios actus distinguuntur, minime autem per se. Et tamen Galenus in definiendo morbo positiuis vocabulis (non priuatiuis) constitutionis scilicet, dispositionis, affectus, et aliis similibus vti non veretur? [note: Duplex morbi consideratio.] Ista quomodo inter se concilianda sint cognoscere cupio. Denique morbum dupliciter accipi et conside rari affirmas, et cum, et sine causa sua contentiua, hoc quid quaeso aliud est, quam dicere? Morbum aliquando sumi cum sua forma, aliquando sine causa, siquidem te Autore, vt supra dictum est, causa contentiua a formali reuera nihil differt. Atqui morbus non curari tantum: sed ne intelligi quidem, aut mente concipi sine forma sua vllo modo potest, quando quidem haec sola est, quae et essentiam, et nomen rebus quibusuis impertit. Et quid tandem forma remota in morbo supererit, quod considerare atque contem plari, curare denique possimus? Accidentia certe et qualitates (quibus morbum ipsum iuuare, vt opinor, adnumeramus) nudae per se formae tantum sunt, et materiam nullam, ceu essentiae suae partem alteram substratam habent. Quam igitur distinctionis huius modo allatae vtilitatem esse censebimus? Possem etiam de tribus summis morborum generibus, quae ab omnibus prope medicis magno consensu

traduntur, [note: Vnitatis solutionum non possit ad instrumentarios morbos referrt.] quaerere, an non commodius ad duo duntaxat reducerentur, ita vt continui solutio sub instrumentariis morbis, tanquam compositionis, aut conformationis (ad quam continuitas etiam haud dubie spectat) partium laesio, seu vitium per se comprehenderetur. Atque ita etiam Auicenna ipse cum aegritudinem definit, complexionem et compositionem, quatenus vtraque non naturalis est, sub illa solum collocat, et pro veris atque summis duobus morbi generibus agnoscit, vnitatis aut continui solutione fortasse non ex oscitantia prorsus praeterita, secunda primi, doctrina prima, cap. I. sed verendum est ne iam tum nimis longe a scopo euagatus fuerim. Itaque ad reliqua capita, quae in tua epistola restant, tem pestiue conuertor. De dolore capitis facile assentior: aliam ab eo indicationem desumi, quatenus sunpliciter, vt dolor, hoc est, tristis quaedam sensatio consideratur, aliam rursus quatenus a causa sua proxima, nempe morbo, vel hunc ipsum antecedente causa depender et fouetur. Quod tamen vniuersaliter, et sine exceptione affirmas, nunquam a dolore indicationem curatiuam desumi, in eo ab Auicen. Dissentire videris, quando loco paulo ante citato expresse inquit: Dolorem capitis, qui ex febre fit, dum diu manet et figitur, transire in aegritudinem. Si igitur in aegritudinem, siue morbum transit, quomodo non ab illo indicatio curatiua haurietur? cum symptoma necessario morbum (non autem materiam, vel aliud symptoma) cosequi asserui, nequaquam ad symptomata in generalissima sua significatione, qua res omnes praeter naturam simul complectitur, acceptum respexi: sed potius ad alterum illud genus, quod in specie et priuatim sic appellatur quodque Gal. [gap: Greek word(s)] etiam, id est, succedens vocat, et morbos solos necessario sequi, ac tanquam vmbra corpus comitari ipse testatur. [note: Ab humido num dolor?] Ex intem perie humida nullum omnino dolorem oriri posse cum Auic. Et ipso Gal. ex 2. de comp. medic. secundum locos simpliciter affirmas. Et tamen idem Gal. in lib. de inaequali intemperie, cap. 3. inter causas doloris effectrices humectationem quoque (etsi minus quam calor et frigus sunt, efficacem qualitatem) enumerat, et exempli gratia esuriem seu famem producere videtur, in qua ob siccae substantiae defectum (et ita per consequens ob humidae abundantiam) dolor et molestia non sane leuis in corpore nostro suscitatur. Nisi igitur aperte ipsum sibi contradicere velimus: loca haec inter se concilianda veniunt. Illud quin etiam dubitationem complectitur, [note: In misto similari tria.] quando scribis mixtum similare insese haec tria habere. Formam, proprietatem et complexionem seu temperamentum. [note: Proprietas num non tem. peramentus.] Quid enim aliud est proprietas, quam proprium cuiusqque rei temperamentum, per quam forma siue anima ipsa agit, seu efficax est? Aliud imaginari vix datur. Cur igitur haec duo tanquam diuersa dirimuntur? Imo vt maxime exquisita ratione ducti haec inuicem differre concedamus; parum tamen admodum medico vsui, de quo in praesentia sermo est, et quem sensu potissimum niti scimus, conducerent, atque ob id etiam nullam vtilem indicationem inde haurire nobis liceret. Proprietates porro materiae, quasvocant vt pote crassitiem, tenuitatem, mollitiem, duritiem, laxitatem, astrictionem, et similes, quonam refers? Num similaribus, quoad similares sunt, conuenire non existimas? Aliorum sane alia est sententia: eorum inprimis, qui totius substantiae morbos, veteribus (vt putatur) ignotos introducunt, a quibus te non prorsus abhorrere, mentio morborum a proprietate coarguit, quos quidem ex disproportione corporum elementorum ortos similaribus duntaxat partibus tribuis, et a temperiei morbis differre aperte significas. [note: Materiae patrefactio nus forma vittii?] Materiae putrefactio, si vitium est in forma, adeoque corruptio, h. e. mutatio ab esse simpliciter, ad non esse simpliciter, quonam modo gradus certos recipere, aut in tendi, ac remitti poterit: Forma certe secundum Philosophos tanquam in puncto consistit, latitudine omni prorsus destituta, tu tamen materiam morbificam interdum putrescere, interdum duntaxat semiputrescere, ac priori quidem consideratione auxilium eradicans, posteriori vero suppurans indicare in methodo curandi vniuersali doces. Quod si putrefactio secundum te est integra rei corruptio, et ita totius formae, quae antea composito inerat, abolitio est, semiputrefactio igitur ex necessitatequoque semicorruptio quaedam statuetur, hoc est, formae media ex parte, non autem ex toto ablatio seu remotio: quod quidem an peri pateticae Philosophorum scholae ad missurae sunt, ipsae viderint. Poteram pro assertione in superioribus literis a me posita, illud etiam non absque ratione, vt arbitror, vrgere. Putredinem, cum secunda quaedam qualitas sit, a primis (calore scilicet atque humiditate orta) temperiem primo destruere, non autem formam a temperamento multum diuersam. Venenum contra proprietate quadam occuita ita toti, aut illud conseruanti et fouenti formae esse aduersum, vt nisi alexipharmacis et antidotis

ex abdita proprietate itidem forma respicientibus oportune succurra ut continuo illam misto excedere cogat. Verum nolo haec nunc pluribus persequi. [note: Permittentia et prohibentia.] Quantum ad permittentium prohibentiumuc ex atte inuentionem attinet, nondum omnino in sententiatua, quam protulisti, acquiescere possum. Etiamsi enim in methodo resolutiua, et parte simiotica, signu occurre et ipse intelligam, nequaquam tamen: sub hac notione, qua permittens, aut prohibens est, illud occurrit, sed tantum quatenus in certae affectionis dignotionem nos adducere valet, quemadmodum, verbig. pulsus debilis virtutis imbecillitatem denotat, quam quidem prohibentis vim in venae sectione possidere, iam ante praesupponebatur. Postquam enim in virium debilitate a venae sectione abitinendum esse scio, tum demum ex pulsu, aut aliis signis, quomodo eae sese habeant diligenter inquiro, Ego vero methodum postulaueram, cuius ope in permittentis aut prohibentis cognitionem directe penetrare possemus, ita vt ex indicantis natura, eo quod agendum est inuento, statim etiam scire liceret, num quid esset, cuius ratione auxiliuin illud adinuetum permitteretur, prohibereturue. Contranorum quidem seuoppositorum eandem esse disciplinam vulgo etiam fertur. Quam obrem hic quoque fortasse contrarias, seu oppositas causas inter se conferre, et effectus similes, aut oppositos inde elicere oportebat: sed ego de his ex te, quem Praeceptorem lubens agnosco, audire malim. Atque hactenus quidem ad ea, quae in literis tuis continentur respondi, [note: Catarrhus epidomicus.] nunc corollarii gratia hoc vnum insuper abs te quaesierim, Quid de morbo illo, qui superioribus mensibus per totam fere Europam grassatus est, sentias? Quo nempe genere illum concludas, et num vere contagiosum fuisse existimes? Catarrhum cu febre adiuncta fuisse negari non potest, sed tamen in eo non omnes conueniunt, an febris illa synochus putris, vel imputris exstiterit: Si putride, et ichorosa statuatur (que madmodum curatio per diaphoretica potissimum absoluta indicare videtur) quo modo malignitate carere potuit? cum etiam te ipso teste, Ichores omnes sint non tantum excrementitium quiddam, sed etiam prorsus praeter naturam, idque quando putrescut multo magis. Quas etiam causas tum externas seu communes, tum internas, seu priuatas, ad mali huius adeo longe lateque diffusi generationem concurrisse dicemus? Quae item curationis lex erit atque methodus? De his igitur ex te solidi quid, cuiusmodi omnia tua esse praeclare noui, audire vnice deliderio. Ego vicissim omnia meastudia, omnem obseruantiae cultum, ita vt debeo, promptissimo animo tibi offero, atque dedico. Vale, Pragae, us Cal. Februar. Anno 1581.

EPIST. CCXII. IDEM EIDEM.

AD reliqua disputationis capita quod attinet: in iis longius persequendis nequaquam tibi molestiam afferre volo. Etenim pleraque illorum logica sunt, hoc est, talia, vt nec vsum in artis exercitio magnum habeant, et de illis in vtramque partem disserere sit facilimum. Quamobrem omissis de causa contentiua, de doloris essentia et causis, de symptomatum diuisione, de prohibentium inuentione, et similibus aliis vsum artis maiori ex parte transcendentibus disceptationibus, illud duntaxat attingam, cuius in calce epistolae tuae meministi, quando scilicet morbum ante biennium circa hoc ipsum tempus per vniuersam ferme Europam grassantem contagiosum fuisse negas, [note: Caetarrhus Epidemicum contagiosum fuisse.] eo quod perniciosus non exstiterit, et breui, ac pene nullo adhibito auxilio depulsus fuerit. Ego quidem quomodo, aut cur contagij notionem illi demere debeamus, non satis me assequi ingenuc fateor. [note: Contagiosi morbi qui.] siquidem illi morbi contagiosi recte perhibentur, qui de vno subiecto in aliud transmigrant, et per contactum mediatum aut immediatum acquiruntur. Atqui negari nullo modo potest, dum epidemicus ille catarrhus, vt plerisque appellare placet, vagaretur, vel vno in vna domo aliqua, aut familia, correpto, continuo etiam ad reliquos malum transisse, et paucissimos, imo pene nullos prorsus intactos rel quisse. Haec inuadendi ratio si contagium dici non meretur, quidnam contagium sit, haud equidem scio. Neque mihi satis firma videtur ratio: cum contagiosum ob id fuisse negas, quod perniciosus non fuerit. [note: Morbi contagiosi non omnes maligni.] Nam et alij plures morbi sunt, quos extra controuersiam omnes contagiosos esse fatentur, et tamen perniciosi et maligni non aeque existimantur, vtpote scabies, lippitudines, phthisis, coryzae, et similes alij, quorum et Aristoteles, ex Galenus, cum de contagio loquuntur, memmere. Sicut autem de ratione epidemij seu vulgaris morbi non est, vt sit pestilens, vel perniciosus (sunt enim aliqui ex his etiam salutares) ita multo minus ad contagiosum eadem haec conditio necessario requiritur: sed satis est de vno subiecto in aliud transenndi, et per contactum cuiuscunque generis sese

vicinis corporibus insinuandi facultatem habere. Quo tamen tanto vberiorem fructum ex tua responsione percipere queam, illud libenter ex te cognouerim, [note: Resolutio post celicam.] paralysis seu resolutio post colicam, quae in his terris vsitatissima est, quasnam indicationes habeat, et cui parti potissimum prospiciendum? per quas item vias materia peccans ex intestinis in extremos artus deponitur: Et num apud veteres etiam aliquid de illa traditum exstet? [note: Vsus Hydrargyri.] Incidit et aliud de vsu hydrargyri intra corpus exhibendi dubium, cui occasionem dedit tractatus quidam de morbo Gallico tuus, quem superiori anno ab amico acceptum diligenter, et cum magna vtilitate cuolui. Nullus certe quotquot de eo scripserunt, qui tamen numero non pauci sunt, Viri clarissimi et doctissimi, ita essentiam eius peruestigauit, et ex rei natura indicationes eruit, artificio seque deduxit, vt abs te in breui illo libello factum est, qui propterea vt a multis cognosceretur dignissimus esset. Mentionem autem ibi facis inter alia etiam Mercurij, et de eo assumendo, et admouendo praecepta et regulas quasdam tradis. [note: Turpethum minerale.] Hic quidem cognoscere cupiam, an turpethum quoque minerale (quod nihil aliud est, quam Mercurius certa ratione praeparatus, nimirum cum oleo vitrioli, non rubeo illo, sed albo siue phlegmatico) in vsu habere soleas. Quod si enim crudum seu vsitato modo praecipitatum intra corpus exhibere non vereris; praemissis tamen praemittendis, puto te multo minus abhorriturum ab eo, qui magis artificiosa ratione praeparatus est, et cui ita compedes iniecti sunt, vt congenitam sibi ferociam impune vsurpare non queat. Multi sane sunt, qui in deploratis Gallicis post lignum sanctum ad hunc tanquam ad sacram anchoram confugiunt, et omnem malignitatem, quae in corpore ab inunctionibus crebro repetitis relicta est, sese huius praesidio funditus exstirpare posse sperant, neque plane infelici successu, vt in multis casibus ipse vidi, etiamsi nonnunquam, si non caute adhibeatur, deterrima et horrenda symptomata inducere soleat. [note: Saliuatio ab vsu Hydrarg. lenientibus prohibetur.] Omnem noxam illius inhiberi qui dam mihi retulit; si mox altero die post illius exhibitionem leniens aliquod pharmacum, puta, manna, dilutum senae, cassia, aut similia, propinentur: ita enim impetus eius, qui per se ad superiora vergit, et saliuationem nun cupatam excitat, qua fauces laeduntur, ad inferiores et ignobiliores partes quasi manu ducitur. [note: In die Parox. febrilis num purgandum.] Postremum est, num tibi satis tutum et rationabile videatur in febribus, post vniuersalia praemissa et digesta nonnihil materia, in ipso die paroxysmi, medicamentum purgans exhibere: ita tamen vt illius operatio absoluatur priusquam paroxysmus inuadat. Tali enim curandi methodo plures et longissimis febribus laborantes, multo citius, quam alias liberatos animaduerti. Nec videtur repugnare ratio, quando medicus, vt minister et imitator naturae, tum mouere debet, cum natura mouet, et illius conatum adiuuare. Mouet enim natura, vt Hipp, ipse inquit, 4. de morbis, in diebus impanbus, per quos intelligit non tam eos, qui numero impari definiuntur, quam criticos, aut eos quibus paroxysmi inuadunt; vt Galenus ipse in Aphorismis explicare videtur. Sed vereor ne tibi tam longa commemoratione molestiam creem. Quamobrem. Scribendi finem facio, et vt respondere non dedigneris, etiam atque etiam abs te peto. Vale. Pragae.

EPIST. CCXIII. D. HIERONYMO MERCVRIALI, Professori Patauino, etc. Petrus Monauius Med. S. D.

QVAE de morbo epidemio non ita pridem longe lateque per vniuersam pene Europam grassato, ad D. D. Cratonem semel atque iterum perscripsisti, ipse quoque legi, et rationibus suis subnixa esse animaduerto. [note: De caetar. epidemico probabilio Cratonis, quam Mercurialis sententia.] Vt tamen probabiliorem esse Cratonis nostri sententiam (liceat id mihi pace tua dicere) iudicem, vna contagi facitratio, quod sane quomodo sine aliquo saltem putredinis gradu defendi possit, nequaquam video, idque vel te ipso autore, qui in lectionibus de contagio publice habitis haec verba diserte ponis: necessarium esse semper si contagium fieri debet, vt ad sit putrefactio aliqua in corpore, praeterquam, cum a calore praeternaturali fiat, vapores attolluntur. Cur igitur febrem quoque illam synochum catarrho adiunctam, de qua sermo est, putridi quid habuisse negabimus? Certe prima etiam huius mali rudimenta, nisi plane fallor, idem omnino attestantur. Siquidem enim communis morbi causam communem assignari necessario oportet, nulla haudubie aere ipso nos ambiente erit accommodatior. Atqui hic cum multis dierum hebdomadibus ob pluuias pene continuas (adiuuantib. forte etiam, vt nonnullis placet, peculiarib. syderum aspectibus) permaduisset, mox sub aestatis finem subitis ingruentibus caloribus egregie feruefactis, ex humida et calida intem periebus sese inuicem subsequentibus, non potuit non putredinis seminaria

concipere, quae corporibus conuenienter praedispositis similem exinde qualitatis labem impressere. Quoniam tamen magis attenuata, et minus lenta atque glutinosa inquinamenta illa forent, factum hinc est, vt malignitate et pestilenti contagio morbus careret, eo quod causa illum generans, et fouens, nec per se lenta esset, et viscida, et praeterea spiritus et ichores corporis nostri potissimum occuparet, ob eamque partium essentiae tenuitatem per cutis poros dissiparetur promptissime. Non tamen negauerim catarrhos, qui cum in plerisque diutius remanserint, symptomata varia excitarunt, a crassiori materia pependisse. Sed hoc ex accidenti morbo ipsi epidemio acceptum ferendum est, quatenus scilicet, materiae illi ante in corporibus existenti non generationem quidem: sed motum duntaxat, siue impetum tenuitatis suae, vt modo dixi, ratione impertiuit. Sed pene praeuaricatorem ago, qui alienam litem quodam modo meam facio, et sententiam non rogatus dico, quod nisi discendi cupiditate, qua incredibiliter ardeo, fieret, naetu mihi impudentiae et tenacitatis dicam impingere iure posses. Vnum illud, quod in praesentia in mentem venit, si adhuc rogauero, scriptioni meae finem statim imponam. Velim igitur scire causam, [note: Plumbum cur graue et ponderosum.] quamobrem plumbum ita graue sit et poderosum, cum tamen, teste Galeno, plurimum habeat aqueae et aereae substantiae, terrestris vero perparum. Atqui ex physicorum principiis grauitas et pondus in rebus mixtis omnibus terrae primum acceptaferuntur, deinde aquae, quae vero aere aut igni multo participant, leuia potius, et quam minimum ponderosa euadere solent.

Sic lapides et ferrum ob terreae materiae copiam grauia esse existimant, pluma contra, oleum et alia huiusmodi, ob causam contrariam leuia. Neque hic quod de partium densitate nonnulli afferunt, satis probabilitatis habet. Vix enim fieri posse credam, vt corpora, quae multo aere abudant, simul compacta sint, et densa. Eo quod es necessario spacium aliquod, ac velut cauitatem requirat, in quo libere ventiletur: sicut in spongiis, pumicibus, et aliis raris corporibus, multisque poris aeri peruiis abundantibus apparet. Eadem dubitandi ratio etiam in hydrargyro, seu argento viuo locum obtinet, quod quidem et ipsum aquea et aerea substantia constare plerique asserunt, cum tamen ita ponderosum sit, et graue, vt omnia metalla solo excepto auro (spectaculo sane admirabili) in eo supernatent. De his igitur neminem alium, praeter te disserentem libentius audire velim, vt pote quem ad intimos et occultos naturae recessus penetrasse minime dubitem, vel potius mihi certo persuasum habeam. Vale. Pragae, 9 Cal. Ianuar. Anno 1581.

EPIST. CCXIIII. IDEM EIDEM.

QVOD discrimen inter contagium et [gap: Greek word(s)] attinet, et num is morbus, qui ante biennium totam peruolitauit Europam, et forte vlterius etiam progressus est, hoc vel illo nomine rectius appellandus, actum agere nolo. Si tamen, qui de corpore in corpus migrat, et sese hac ratione pene in immensum propagat, affectus contagiosus dici meretur: non video cur epidemium illum morbum his conditionibus exacte praeditum, ea nuncupatione priuare debeamus. Mihi quidem verum omnino contagium resipuisse videtur: [note: Quale contagium catarrhi epidemici fuerit.] etsi illud in inferiori gradu constitutum putredinis minus malignae, vel potius innoxiae fuerit soboles, seminarium tamen haud dubie contagionis aliquod in ipso haesit aere, quod pluribus per inspirationem conmunicatum simili eos labe postea infecit, cum e diuerso in affectionibus illis, quae per [gap: Greek word(s)] proprie accidere dicuntur, [note: Affectus per [gap: Greek word(s)] ] nihil reipsa de corpore in corpus, tanquam in quinamentum quoddam transmittatur: sed duntaxat a forti imaginatione per sensum, et memoriam impressa ad idem patiendum cieamur, vt praeoscitante aliquo, aut (vt sic loquar) praemingente, nolis diligenter attenden tibus, contingere solet. Itemque secundum poetam: Cum vident oculi laesos, laeduntur et ipsi, Quamuis fortasse horum lippientium, videlicet, sicut et tabi dorum paulo diuersa est ratio. Verum missis his, ad alterum problema, de quo prolixius et accurate in tuis disseris, accedo. [note: Plumbi natura.] In plumbi igitur natura excutienda, cum de eius pondere et grauitate quaereretur, id vnum, vt Galenum et Aristotelem inter se committas, tibi proposicum esse animaduerto: ita quidem vt pro hoc contra illum omnes tuas rationes et argumenta, ceu spicula quaedam dirigas. Liceat autem mihi quaeso mei exercendi, et abs te discendi gratia, aliquid vicissim in medium afferre, [note: Galenus defenditur.] quo Galenum respondendo ad rationes abs te allatas pro viribus defendam, ipsique interim Aristoteli nullam prorsus iniuriam inferam. Si quid igitur iudicare queo, Galenumvere et probabiliter sensisse existimo, cum plumbum in us simpl. medic. multum habere substantiae, tum humidae a frigore con gelatae, tum

etiam aereae, paucum vero terreae diceret. Idque non solum rationibus et experientia, sed etiam autoritate ipsius Aristotelis hunc in modum me verisimile facere posse confido. [note: 1. Hydrargyrum.] Principio quidam, vt a notione incipiam, argentum viuum (ex quo plumbum potissimum constare sensus ipse patefacit, quoque potiorem essentiae eius partem absoluit, vt ita de vtroque et dubitandi, et decidendi par sit ratio) argentum in quam viuum hanc apud Graecos appellationem reperit, vt [gap: Greek word(s)] , quasi dicas, argentum quoddam aqueum, seu in quo aqucum elementum praedominium obtinet, obiter nuncupetur. [note: 2.] Deinde vt ne in nominibus immorer, illud magnum est et indubitatum argumentum abundantis in plumbo aqueae et acreae substantiae, quod ita facile vix igni admotum liquatur, imo etsi ignium vi in pulueres redactum, rursus tamen ab isdem fluidum et liquidum reddatur, quemad modum et Mercurius. Cum contra quae terrestris materiae copiam habent, non nisi vehementissimis subiectis ignibus colliquari et fundi videamus, vt in ferro, aere, et aliis quibusdam metallis apparet. Affirmat autem Aristoteles: Ea colliquari facilius, quae communia quidem sint aquae et terrae, sed tamen plus aquae habeant, et a frigido coagulata sint, atque concreta. [note: 3.] Tertio mollities, et quae hanc sequitur tractabilitas, reliquorum scilicet metallorum respectu idem plane conuincit. Neque enim fieri potest, vt quorum compositionem multum siccissimae terrenae substantiae ingreditur, ea mollia euadant, et ad tractandum apta. [note: 4.] Accedit et quarto loco tenuitas substantiae illius, cum liquatum per subtiliores pannos transmitti queat. Sicut et argentum viuum, (quod cum hoc magnam habere cognationem supra diximus) per densissimum corium ceruinum facillime transsudat. Quae certe tenuitas non in terrea mole, sed ab aeris potius, et aquae sub tilitate raritateque proficiscitur. [note: 5.] Denique rubiginem, vt ferrum, aes, aut cuprum nequaqua bene situm; sed ceu squalorem et sorditiem quandam contrahit. Ex quo iterum colligitur humore multo, eoque frigido abundare, terrestris autem siccitatis perparum habere, quandoquidem rubiginis causa philosophis non assignatur alia, quam corruptio sicci illius terrei in superficie corporis ab humore calido et extraneo, veluti adurente orta. Liceret et plures alias rationes in medium afferre, sed has ex rei natura ductas in praesentia sufficere arbitror. [note: 6.] Quod vero in vsu medico (hoc iam ad experientiam facit) praeter refrigeratoriam humectandi etiam vim obtineat, multis exemplis per se comprobatis, Galenus loco praeallegato declarat, quae fortasse non ita simpliciter sine vlteriori inquisitione reiici merentur. [note: 7.] Quin ipsum quoque Aristotelem haud dissimiliter sensisse, non obscure quis ex eo dicto, quod in 4. Meteor. affert collegerit. Quando quidem ibi concretilium, et inconcretilium corporum naturam explicans, diserte argentum viuum (de cuius ponderositatis causa similiter in superioribus dubitabatur) ideo inconcretile existere, quod aquosam quidem humiditatem: sed tamen aeris plus obtineat. Id quod de plumbo eodem modo affirmari recte posse existimo. Quamuis hoc eam ob causam facilius concrescat et coaguletur, quod terreae substantiae, siue, vt chymicorum voce vtar, impuri sulphuris plus adiunctum habeat, quam argentum viuum, multo vero minus quam ferrum, autum quoque, et similia alia metalla, quae sua se grauitate, et liquandi difficultate statim produnt. [note: Metallica Aristoteli vix cognita.] Quantum porro ad eiusdem Aristotelis et Peripateticorum de ortu et generatione metallorum dogma spectat, quamuis illud nequaquam, tanquam fallum repudio, libentius tamen, ne quid dissimulem, Auicennae, Alberti, et aliquot recentiorum opinioni inhaereo, qui non tantum mentis aciem ad huiusmodi perscrutationem intenderunt, verum et manuum mirificam adhibuerunt industriam, vt omnia sub terra latentia penitius rimarentur, exactioremque et veriorem nobis de iis doctrinam ab Aristotele, et sequentibus solummodo inchoatam adumbratamque relinquerent. Neque tamen, si summam rei consideres hos cum illis inter se vllo dicto discordare reperies. Sicuti enim philosophis cum medicis belle conuenit, quantumuis illi corpus humanum ex quatuor elementis, igne, aeve, aqua et terra. Hi vero ex quatuor humoribus, sanguine, phlegmate, et bile vtraque constare decernant: [note: Chymicorum cum Aristot. consensus in principiis metallorum.] ita etiam non pugnant inter se Peripatetici, et quos chymicos, veluti in fundendorum metallorum arte ac peritia eximie versatos, recentiori vocabulo appellant, etiamsi illi vna cum Aristotele, quem vnicum ducem sequuntur, metalla et fossilia a duplici exhalatione vaporosa et fumosa ortum trahere dicunt. Hi autem geminum illis principium, quae sulfur et mercurium iudigetant, assignant. Illi enim in remotioribus tantummodo causis, quas sola mentis acies apprehendit, demonstrandis occupantur. Hi propinquiora principia, et sensui magis obuia (relictis illis nihilominus

praesuppositis) ostendunt. [note: Sulphurquid?] Per sulphur quidem intelligendo exhalationem illam spirituosam, vt ipse Aristoteles, seu vnctuosam et pinguem, vt alii loqui malunt, quae semini parentis in formando foetu in vtero respondet. [note: Mercurius.] Per mercurium autem, seu argentum viuum, aquam viscosam et lentam in terrae visceribus contentam, quam vaporis nomine effert Aristoteles, quaeque materni sanguinis cum semine in vtero commisti, proportionem gerit. Vtraque tamen voce rem significatam potentia potius, quam actu talem sese exprimere monent. [note: In locis subterraneis augeri.] In eo vero admodum false Galeni simplicitatem irrides, quia crediderit plumbi quantitatem augeri, si in locis subterraneis, vel etiam humectis reponatur, quemadmodum statuarum vincula satis declararent. Praeterquam vero, quod huic rei experientia attestatur, et mercatores etiam praeclare norunt, dum tempore pluuioso plumbum sub Dio, [note: Plumbum sub dio vt grautus fiat collocatur.] vt maius incrementum acquirat, obque id carius vendant, collocare solent. Etiam ratio ipsa nobiscum aperte facit. Neque enim absurdum adeo est, et puerile cogitare, plumbi substantiam et molem augeri, et incrementum sumere posse accessione, et adunitione materiae plane similis, et [gap: Greek word(s)] , aereae, nempe, et aqueae, ex qua per se constat, et in natali solo, ipsis scilicet, terrae latentibus venis efformatur, dum praesertim circumstas frigus, et obscurus tepor illis aeris qualitatibus proportione respondet, qui in subterraneis cauernis coclusias effectricis, seu formatricis causae vicem subit. Quando etiam in vegetabilibus tale quid fieri quotidie animaduertere liceat. Quis enim non vidit aloen, semperuiuum, portulacam, et similes plantas, succi plenas, a matre, vt cum poeta loquar, iam recisas, et de laquearibus hyeme suspensas, nihilominus crescere et augeri; tantum ideo, quia succo ad sui incrementum idoneo non destimuntur et blando insuper vaporarij calore non secus atque antea solari circumfunduntur et fouentur. Sed quia de plantis dico, cum animalcula etiam quaedam iam mortua, vtpote, bombyces, ranae, muscae, hirundines, et alia huiusmodi caloris ope, qui viuifico solis calori quodammodo [gap: Greek word(s)] in vitam reuocentur? [note: Vngues et pilos in cadaneribus angeri.] Taceo de vnguibus et pilis, qui in demortuorum hominum cadaueribus manifeste augeri videntur: cum hoc etiam argumentum pro defensione materiae hypotheseos adduci non incommode queat. Quid igitur mirum obsecro, aut supra fidem communem est, si tam ignobile et imperfectum metallum, quod vitam nunquam habuit, nec habere aptum est, quodque minime exquisita aut operosa transumptione, vel praeparatione materiae indiget, credamus aliquod augmentum extrinsecus accipere posse, si et idonea materia, aer videlicet crassus et turbidus, qualis in conclusis locis est, subministretur, agentique praeterea causa vere proportionata non destituatur. Affers tu contrarium exemplum de iis tegulis, quibus culmina templorum cooperiuntur, quasfortasse non angeri, sed potius diuturnitate temporis absumi, et imminui inferre vis. Non sane pernego, sed ratio dissimilitudinis manifesta est. Eo quod ventorum flatibus, aerique liberiori tam sicco, quam humido expositae semper sint, quibus quidem ex causis incrementum fieri prohibetur. Itaque Galenus non caute admodum de quouis plumbo vbiuis locorum sine discrimine reposito id affirmat: sed tantum de eo, quod in aedibus subterraneis aerem habëribus turbidum crassiusculum et subtepidum, adque situm contrahendum aptum, collocatum est, haud secus atque supra nominatae plantae, vt extra terram recrescant, certo et idoneo loco reponi desiderant. [note: Mercurialis de auctionis plumbi causa.] Verum tu euentus illius, quem po stea ex hypothesi concedis, aliam rationem assignas, nimirum ideo plumbi substantiam auetam videri, non quia aeris accessio facta sit, sed quia superficie ipsius plubi corrupta, terraque et aqua dissolutis, vtrorumque pondus magis atque magis sese exerat. Quid audio? num ponderositas et grauitas plumbi ideo crescit, quod aliquid materiae illius decedat, non autem quod ad illam noua fiat accessio, et agglutinatio? Ego sane quid his verbis tibi velis me assequi non posse fateor. Si superficies corrupta est, si terra et aqua dissoluta, hoc est, (vt ego interpretor) rarefacta et dissipata, quomodu se obsecro pondus magis exserere potest, quam antea, cum nondum corrupta esset superficies, cumque terra et aqua adhuc compacta inuicem haereret? Explicationem igitur verborum, mihi quidem plane obscurorum, desidero. Quod ad extremum vitio aeris et temporis plumbi superficiem corrumpi tibi dari postulas, in eo non repugno. Est enim hoc plumbo cum omnibus aliis corporibus, quae sub luna sunt commune, quorum nullis prorsus parcit tempus edax et inuidiosa vetustas. Largior tibi quinetiam illud haud inuitus, quod mox addis: si vetustum et vsu consumptum plumbum eliquetur, multo maiorem recrementorum, quam solidae plumbi substantiae copiam exstare. quid tamen

inde contra me inferre velis, non satis assequor. Loquor enim deplumbo, quale in sua perfectione et vigore est, non quale tum visitur, cum ab externis atque violentis causis destructum a pristina sua natura degenerat. Neque ego vnquam, aut quisquam alius, incorruptibile esse plumbum, aut in infinitum augeri, asserui. Atque hactenus quidem Galeni opinio de plumbi essentia et compositione adhuc immota perstare videtur, pro cuuis defensione epistolae tuae ante biennium fere (o tardam nimis festinationem!) acceptae respondens haec proferre libuit. Te autem etiam atque etiam oro, vt hanc meam Philosophicam libertatem in optimam partem interpretari, et doctrinae tuae luce ingenij mei obscuritatem illustrare tenebrasque discutere digneris. Hoc quod si impetrauero, et tibi gratias magnas agam, et me non inutiliter errasse profitebor. [note: [gap: Greek word(s)] Aristotel.] Coronidis vice [gap: Greek word(s)] illam (a (aproposito non prorsus alienam) mihi dissolui cupio. Inquit Aristoteles sect. 4 problem. 15. Rem nullam in aqua (scilicet feruida) liquescere posse, quae ab igne liquefieri apta est, ceu plumbum et ceram, (quod tamen posterius haud scio an veritati sit consentaneum.) In commentariolo autem de admirandis condit. num. 48. idem ait: stanum Celticum plumbo multo ocyus liquescere, quia scilicet in aqua etiam lique fieri soleat. Atqui si prior regula valeret, cum stannum ignibus liquescat, in aqua nullo modo liquefiet. [note: Caldaria plumbea dum salexcoqui turagne non liquescunt.] Quibus istud quoque [gap: Greek word(s)] subiungi potest, cur magna illa caldaria plumbea in quibus sal in multis Germaniae fodinis (vtpote Lunaeburgi in Saxonia) excoquitur, non colliquescant, etiamsi ignes quam vehementissimi subtus incendantur? sed manum tandem de tabula: ne quem antea scriptionis raritate et infrequentia offendi, eum nunc solicitationis importunitate amplius irritem. Quod si tamen, quemadmodum mihi firmiter persuadeo, hisce meis nugis aliquid respondere placuerit, vt in excellentiss. Dn. Scutellarij manus deueniat, curabis. Ab eo enim quouis tempore recte accepero. Vale, Viennae Austriorum, ipso die Pentecostes secundum veteres Fastos. Anno 1585.

EPIST. CCXV. IDEM EIDEM.

EVOCATVS fuiante aliquot hebdomadas ad curam Generosi cuiusdam Baronis in vicinia, vbi cum opinione diutius mihi haerendum esset, geminae interim tuae huc allatae sunt. Quoniam vero exceiletissimus Scutellarius significabat desiderari adhuc alium fasciculum, in quem libellos nonnullos nuper abs te isthic editos coniecisses, differendum putaui responsum, quo ad te ille quoque appellaret. Factum autem hoc est ante dies plus minus 8. vt nunc nihil amplius, quod scriptionem remoretur meam supersit. Pro tua igitur tam benefica erga me voluntate, quam non tantum literarum adeo frequenti missione sed etiam eruditissimarum tuarum lucubrationum communicatione satis abunde testatam facis, magnas tibi habeo et ago gratias, relaturus etiam si qua sese in posterum eius rei offerat occasio. Non possum aute quin impetrata, praesertim iamdudum abs telicentia, de more ex te rogem, sicubi forte inter legedum dubium mihi aliquid occurrit. In tractatu igitur de morbis puerorum tactam abs te peculiariter velim quaestionem illam, non tam logicamquam medicam: [note: Purgantiae num nutrici dandae in infantium aegritudinibus.] An rectum sit in infantium aegritudinibus purgatoria medicamenta nutricibus exhibere? Haec siquidem aut valida erunt, aut debilia. Illa sanis, siue sanas carnes habentibus propinare vetat ipse Hippocrates, 2. Aph. 36 et 37. Haec nihil prorsus auxilij infirmis infantibus, cum vires suas haud late extendant, praestabunt, vt taceam superioribus illis menstruas purgationes nutricibus intempestiue sane aliquando prouocari, in quo manifestum periculum non abesse satis constat. Quamobrem tutius erat opinor, et rationabilius de talibus praesidiis cogitare, quae ipsi infanti, inparua tamen quantitate absque omni noxa, cum portione materni lactis propinari, aut alioqui tenello eius osculo inseri queant. Eiusmodi sunt succi quidam, pulueres, liquores, et alia huius generis. Praererea, quae extrinsecus etiam ad citandum aluum magno commodo applicantur. [note: Dracunculi.] Omissum etiam video in eodem tractatu tuo morbum illum in nostris regionibus (haud scio, an etiam investris) sic satis vsitatum, quem vulgari idiomate Mittesser, quasi dicas, commestores, nuncupamus. Eo quod pueri illo laborantes paulatim absumi, depasci, et emaciari, absque vlla manifesta causa, deprehenduntur. In tergo ipsorum, quando solennis cura, frictio nimirum ex medulla panis triticei, aut farina huius melle subacta adhibetur, veluti capita vermiculorum quorundam hinc inde prominent, quibus nouacula semel atque iterum derasis ad pristinam sanitatem redeunt. Quidam nunc morbum eundem cum dracunculis Graecorum, [note: Vena medena Arabum] aut cum vena ciuili seu medena Arabum esse putant, sed nisi fallor, magis ad similitudinem aegritudinis

bouinae, seu vermis sub cute generati, cuius Nicolaus Florentinus ex Albocasi meminit, accedit Michael Sauonarola superioris aetatis insignis Medicus in capite de Lumbricis seu vermibus se quoque tale aliquid fando inaudiisse meminit. Verum cum nunquam viderit, fabulosum esse statuit. Crederet autem haud dubie si vel paucis mensibus hodie apud nos ageret. [note: Mercurial. de venenis.] In libello de venenis illustre praestantis ingenij, et variae literaturae documentum edidisti, multisque in ea palaestra antehac versatis palmam praeripuisti. Veruntamen in eo (ignosce quaeso) fidem meam tibi accommodare haud possum, quando argumentis nonnuliis probare niteris: venenum esse non qualitatem aut accidens, sed potius substantiam. [note: Venenumnon qualitas sed potius substanita.] Et tamen paucis ante lineis ipse affirmas; Nihil aliud esse venenum, quam vim quandam effectricem veneficam in corpore aliquo positam. At potest ne vis venefica in corpore aliquo posita recte substantia dici, et non potius accidens, quod certum et determinatum subiectum requirit? Si in substantia collocari meretur, cedo quod erit genus eius proximum, aut vbi in tabella praedicamenti substantiae locum suum obtinebit? scorpionem quidem, Napellum, aconitum, et alia huiusmodi, facile concedo in substantiarum ordinem cooptanda: venenum autem non item, etiamsi venenata ista esse dicantur, sicut (opinor) nec alimentum (in quo tamen causae tuae firmamentum potissimum consistit) nec medicamentum. Rectius mihi philosophari Galenus noster videtur: qui et 3. de temperamentis 4. et I. simpl. i. expressis verbis tria haec: alimentum videlicet, medicamentum, et venenum, relata esse ad quid diserte pronunciat: ad hominem nimirum, cuius respectu omnia (attestante etiam ipso Philosopho. 5 Metaphys 15.) in medendi arte dicuntur. Nutrimentum igitur ad nutribile, siue id, quod inde nutritur, non secus atque calefactiuum ad calefactibile, seu sectiuum ad sectile, agens videlicet ad passum refertur. Atque ideo absolutis Categoriis, nedum substantiis ipsis haud quaquam accensetur, quando vt idem Aristoteles vniuersaliter decernit, nec tota substantia, nec partes eius ad aliquid dici vere queunt. Superest itur vt inter relata, quae secundum dici apud Logicos nuncupantur, locum obtineat. Vt enim triticum, v. g. Et vinum substantiae sunt, et res mere absolutae quae per se tum existunt, tum etiam intelliguntur, ita vicissim cibi seu nutrimenti appellati onem eadem, non alia ratione accipiunt, nisi quatenus ad hominem relata cibare illum et nutrire apta sunt. Quemadmodum versa vice veratrum et cicuta, placet enim Galeni nostri exemplis vti hominis quidem respectu, medicamenti aut veneni etiani appellationem sortiuntur, sin ad coturnicem et sturnum referas, pro alimentis habentur. Vnde iam liquido constat, veneni nomen, sicut et nutrimenti et medicamenti non ipsam primitus substantiam, quae fundamenti loco eius subiacet, sed certam potius eius habitudinem, vt sic loquar, seu officium, et effectum cuius respectu substantiae alicui imponitur, denotare, vt his hoc modo concessis et probatis, ad reliqua duo argumenta, quae pro veneni substantia asserenda pugnant, respondere minime sit opus. Vtile tamen foret, vt arbitror, in commentariolo illo tuo hoc etiam praeter alia in quaestionem vocari: An venena illa contagiosa sint, et si non sint, quam ob causam hoc accidat? Item num proprie pestilens malignitas, quae oninium maxime contagiosa est, venenum aut cum adiectione venenum pestilens appelletur? [note: Pestis num venenum, item num philira.] Denique an etiam Philtra, et praesertim celebratum illud Hippomanes in venenorum naturam subeant? de quibus omnibus accuratam tuam sententiam audire, quam inanes meas cogitationes in medium afferre malo. Venio nunc ad ea, de quibus in superioribus literis velitatio instituta est. Plumbi aut hydrargyriortum, generationem, [note: Auctio plumbi.] et proprietares, quaeque eodem pertinent, nec mihi quidem in praesentia altius repetere libet, illud tamen non possum non attingere, in quo te male a me intellectum esse suspicaris. Inquis igitur: Plumbi laminas sub dio nequaquam vere, et quo ad substantiam ipsam, vt ego affirmo, veram: sed pondus ipsarum duntaxat, ideo accrescere videri, quia corrupta ab ambiente, modo calida, modo frigida superficie partes aqueae et subtiliores in cinerem vertantur, vndevis illa terrestris se magis atque magis deinceps exserat. Ego vero necdum hoc assequi possum, quod partes aqueae aut subtiles (quod, ne temere excidisse videatur, iterum repetis) vllo modo in cinerem, terramve degenerent. Euocari sane illas ab externa caliditate, et ita exhalare, inque tenues abire auras facile crediderim: at quomodo eaedem hactenus resiccentur et erassescant, vt in cinerem etiam et terram fathiscant, non video. Vt enim aer et aqua communi omnium calculo, humidissima sunt et subtiliss. ita vicissim cinere, et terra nihil est siccius, nihil corpulentius.

Explicari igitur metamor phoseos huius modum mihi adhuc cuperem, quo iis, quae inde deducuntur, tanto promptius assentirer. Indissoluenda Aristotelis apparente antilogia mihi pene omnino abs te satisfactum est. Sed relinquitur aliquid scrupuli in alterius problematis enodatione: Cur scilicet plumbea caldaria, in quibus sal coquitur, vehementissimo etiam substrato igne non colliquescant. [note: Caldaria plumbea salis cur non colliquescani se cundum Mercurialem.] Causam huius euentus in vniuersum acceptam refers salsae illi, quae caldario infunditur, aquae, quando haec duplici facultate praedita sit, pingui nimirum seu oleaginosa, et insu per astrictoria. Illa quidem plumbi humidum a consumptione et dissolutione vindicante: hac vero compagem, et vnionem partium inuicem egregie contra ignis violentiam tuente et conseruante. [note: Salis pinguedo.] De salis et aquae marinae potissimum pinguedine atque crassitie semel atque iterum commeminit Aristoteles tum in meteorologicis, tum etiam in problematum sectione tertia supra vigesimam. Idem tamen alibi salem parum humoris in secontinere sentit, quod cum priori vix continere potest. Siquidem quae pinguia sunt et glutinosa, ea necessario etiam multohumore, imo copiosiori, quam simpliciter humida abundant, et sapore pene subdulci praedita sunt, non autem velut amara, linguamque vellicante, vt in salsis apparet. Nisi fortasse dicendum est: salem, vt et pleraque alia medicamenta, diuersas et quasi contrarias a natura obtinuisse vires, [note: Aceti Empyreuma.] quarum tamen aliae alias superant, et non vno tempore sese produnt. Sic acetum quantumuis manifeste frigefacere creditur, haud dubie tamen aliquid etiam occulti [gap: Greek word(s)] a vini caliditate adhuc reliquum possidet, quo sese in ima corporis insinuare, [note: Salis diuersae facultates.] illudque tacite excalfacere aptum est. Sic salis quoque vt ad propositum redeamus, tenuiores partes calfacere, siccare, linguam mordicare, atque etiam penetrare et detergere verisimile est, quia tamen multae humidae partes a calore nondum, vt in amaris rebus, pene exsuccis acidit, absumptae supersunt: hinc fit vt illis cum his mistis pingue quiddam et oleosum resultet, non impediente mole terrea, sed potius in id conspirante, et vim astrictoriam insuper suppeditante. Detergere autem salem, et salsa nitrosa atque aluminosa omnia, non solum intra corpus sumpra, sed et extra admota praeter ex perientiam quotidianam in eluendis sordium strigmentis etiam vnanimis medicoru consensus testatur, et ipsa approbat scriptura S quando apud lerem. cap. 2. dicitur: Etiamsi laueris te nitro, et multiplicaueris tibi herbam Borith, siue saponariam: tamen signata esset iniquitas tua. et quae sequuntur. Vt ita Plutarchi testimonio, quod in oppositum adducis, per omnia cedere non liceat. Ex iis igitur, quaehuc vsque allata sunt, apparet, te caldatij plumbei ab ignis violentia non dissolutivnicam hanc et solam causam statuere, aquam salsam illo contentam. Quid vero si non salsa, sed dulcis aquae eidem infunderetur, an tum saltem colliquatum iri existimas: Ego ne tum quidem hoc futurum crediderim. At etiamsi nullum in tam grandi vase periculum vnquam fecerim: videre tamen licet quotidie in mensis catinos ex stanno aut plumbo candido, fabrefactos anthepsis seu foculis, qui prunas continent, impositos non liquari, si modo iusculo aut aqua simplici imbuti fuerint, quantum uis muria nulla accedat. Vbi autem humore illo destituuntur, confestim ab igne dissolui incipere, quod sane spectaculum intuens aliam necessario subesse causam: quam verum aliquatenus ascutus sim, tuum esto iudicium: neque enim illud sponte subire vllo pacto recuso. Existimo igitur causam cuentus illius, [note: Secundum Monautum.] de quo iam saepe dictum est, esse geminam. Primam quidem hanc, quoniam capacitas caldarij illius plumbei humore quodam largiter infuso adimpletum, qui per porosi corporis meatus sese vndi quaque diffundens, ita ignis violentiae resistit, vt impressionem, quam alias solet, facere nequeat. Etiamsi itaque quemuis liquorem actuali sua humiditate id praestare posse crediderim: non tamen dubito, quin idem hoc multo luculentius praestet aqua salsa, quoniam scilicet et pinguior est, quam simplex vt ante probatum fuit, atque ideo suo lentore magis protenditur, et intima liberalius imbuit, tum etiam coquendo non tam, facile absumitur, sicutolea et adipes longissimam etiam coctionem, cum minus exhalent, sustinere videmus: praeterea ratione subtilium partium altius penetrat, et vi adhaec astrictoria insigni pollet. [note: In omni elixatione super na magis calent quam inferna.] Altera causa est, quod in omni coctione seu elixatione superna magis calent, quam inferna. Ignis enim et ab hoc emanans calor, ex sua natura sursum fertur, ideoque etiam superiores partes, nisi quid obstet, impensius, quam inferiores calefacit, ibique primum ebullitionem excitat. Norunt hoc egregie periti coqui ipso vsu edocti, cum eas piscium portiones, quae coctu difficiliores sunt, vtpote capita, in superiori cacabi parte, non autem inferiori seu fundo collocant. Quod si euidentius huius rei argumentum,

mentum, et plane indubicatum quis habere [note: Tripes aeneus ab elixatione calens fundo cepido.] cupit, tripodem aeneum, in quo pisces elixantur, quam primum ab igne remouetur, in rundo ipsius contingat, videbit pedesillos ternos, quibus innititur ahenum pene candescere et ignitos esse: nihilominus fundum, qui flanimis immediate superpositus fuit, tantum non frigere. Sed hoc statim faciendum est, vbi ab igne tripes amouetur, paulo enim post diffuso calore, et ipse fundus incalescere atquea deo candescere incipit. Feci huius periculum non semel mea ipsius manu, cum alij, quibus hoc recitabam, se in fraudem aliici putarent. Et me praeuio, et ipsi postmodum manum innoxie admouerunt. Eodem spectat tuume xemplum, quod de patella chartacea super prunas imposita adducis. Etenim si reipsa illa paulo intensius incaluerit succenderetur haud dubie: itaque friget potius, aut saltem tepide calet. Quod si quis quaerat: cum calor ignis (flamma flammam, ceu vnda vndam subinde propellente) semper sursum feratur, quomodo non tandem dispergatur omnino, et ne superiores quidem partes calefaciat? dico ego hoc fieri [gap: Greek word(s)] . Circumstans quippe ambientis frigus prohibet, quo minus ignis calor prorsus dissipetur: imo potius illum retro cedere cogit, magis vnit, et hac ratione seipso forciorem, inque agendo efficaciorem reddit, non secus atque frigidus e follibus cum impetu expressus spiritus in fabrorum fomacibus ignem luculentius succendit. Notandum tamen ad extremum hoc est, caldarium illud plumbeum, in quo sal excoqui toties iam diximus, non ab omni omnino ignium iniuria, et impressione immune esse. Semper enim aliqua portio decedit adeo vt cum tertiam summum salis coctionem sustinuit, necessario refici, et liquatum de nouo fundi illuc oponeat. [note: Cera in aua mollescit nen liquatur.] An autem cera in aqua (feruente scilicet) liquescat, vno verbo respondeo, mollescere illam magis, quam liquari, quando hoc duntaxat a calore sicco et igneo, non autem humido seu aqua patiatur. Caetera literarum tuarum capita, quibus mihi adhuc satisfaciendum video, in aliud tempus reseruo. Te autem etiam atque etiam oro, ne hanc meam [gap: Greek word(s)] , quam discendi ingens cupiditas, et iucundissima naturalium rerum contemplatio mihi exprimunt, iniquo animo suscipias. Vere enim affirmo, me non tui, (quod absit) vellicandi, sed mei ipsius duntaxat erudiendi causa, haec in medium afferre. Ac quidem si ad ea, quodspero, respondere dignatus fueris, praedare beneficium istud collo câris. vale, Prag. 13 lan. a. 84.

EPSIT CCXVI. IDEM EIDEM.

ETst antea octiduum ad te bene longas dederim, nondum mihi tamen per omnia tuis, quibus ternis debebam, satisfecisse videor. Itaque quae in prioribus intacta reliqui, ad ea in praesentibus hisce breuiter respondebo. Censurae tuae de libris Hippocratis gemina exempla, quae excellentissimus Dominus Scutellanus mihi communicauit, mox vni atque alteri amicorum meorum, in arte nostra peritissunorum in diuersa Germaniae loca transmisi, vt videlicet illorum quoque de ea iudicia cognoscerem. Cur vero hic autor Melancholicum [note: Melancolicus succus curaque Hippoc.] usuccum aquam. vel vt ipissimam eius vocem vsurpem, [gap: Greek word(s)] nun cupauerit, non displicet; ratio tua. Quandoquidem semper fere cum craffo isto et feculento humore multum aquae seu seri, quod vehiculi vsum illi praestare verisimile est, coniunctum videmus. Neque tamen prorsus male illi etiam sentiunt. etsi [gap: Greek word(s)] , [note: Lienem sanguinem conficere.] qui lienem non minus, quam epar sanguificationi dicatum existimant. Memini autem medicum quendam, virum doctissimum, et anatomicum excellentem ad hoc persuadendum tribus ponssimum hisce argumentis vti: I. Quod omnia viscera, quae publicum aliquod munus in corpore humano gerunt, aut gemina sint, a prudenti natura efformata aut saltem in medio corporis inter dextrum et finistrum posita. Sic caput ille et cor, et ventriculum, et vterum et vesicam; in externis etiam nasum, et os vnica singula esse affirmabat, ideoque in medio corporis locata: pulmones autem et renes et testes, item oculi, aures, manus, et pedes gemini cum sint, eam ob causam vtrunque edam latus occupare. At vero epar, quae et ipsum pars est nobilissima, et princeps, non immerito sane in alterutra corporis regione, dextra nimirum locum obtineret, nisi illi in opposito latere lien, in eodem munere collega, responderet. II. argumentum a conformatione sumptum erat: Lienis nimirum et iecinoris constructionem, magnam inter se affinitatem et similitudinem habere, quando in illum non minorem venae portae ramum; arterias vero multo plures et insigniores, quam in hoc dispergi, et disseminari videas, vt plane hincappareat, visceri illi sanguinis elaborandi partes non secus, atque epati a natura moderatrice concessas et attributas esse. Postremo, experientia ipsa ostendit, morbos, qui sanguificationem laedunt, vtpote, cachexiam, hydropem, et similes, tam frequenter a lienis, quam iecinoris

obstructione, aliisque morbis oriri solere. Verissimum autem est axioma, quo Galenus in loci affecti indagatione multum vtitur: Actionem aliquam laedi non posse, nisi simul pars, vnde illa emanat, laedatur. Et contra, cum in parte vitium inest, actionem inde prodeuntem necessano laedi. Quid igitur derationibus hisce sentias, perlubenter ex te cognoscerem. De venenis porro libellum tuum accuratius perlegenti, hoc etiam insuper ex te quaerere in mentem venit: [note: Venena cur corprimo et principaliter petant.] Quamobrem illa omnia cor primo et et principaliter petere affirmare sustinuens. Certe enim in argumentorum aduersae partis dissolutione non leuis est difficultas, atque haud scio, an satis solide ad omniae obiecta inibi responsum sit. Quantum sane mihi ex artis medicae fundamentis, atque adeo ipsius rei natura assequi licet, ita quaestio haec breuiter explicari posse videtur: Omnia ea, quae in corpus humanum intro assumpta agunt, aut ab eodem patiuntur, in triplici sunt differentia, nempe, vel cibi, vel medicamenta, vel venena. [note: Cibi.] Cibi seu alimenta dicuntur, quae a natura nostra, tum secundum substantiam; tum secundum qualitates vincuntur, eo nutriendo, augendoque corpori cedunt. [note: Medicamenta.] Medicamenta vero, quae secundum substantiam quidem dissimilia, secundum qualitates tamen hactenus a calore nostro superantur, vt nihilominus corpus [note: Venena.] alterare, et immutare valeant. Venena denique nuncupantur, quae et secundum substantiam, et secundum qualitates suas corpus nustrum aut certas illius partes, [note: Mista.] non tantum vincunt, sed etiam plane destruunt et corrumpunt. Sicut igitur interea, quae mere cibi, et quae mere medicamenta sunt, cibi medicamentosi, et medicamenta, vt sic loquar, cibosa, tanquam vtrinque participantia, intercedunt, ita etiam vicissmi inter mera medicamenta, et mere seu simpliciter venena, medium quodammodo locum occupant, tum pharmaca ipsa purgatoria, tum alia, quae deleteriae facultatis aliquid obtinent, imovero etiam, secundum Galeni sententiam, ipsa alexiteria, si non ista quantitatis [note: Venea certarum partium.] moderatione exhibeantur. Praeterea, vt inter alimenta, et medicamenta alia aliis partibus plus, aut minus conueniunt (sic vinum magis reficit spiritus, caro partes solidas) ita nou est dubium venena quoque diuersa, diuersis partibus peculiavi quadam virtute magis esse noxia, (exempli gratia, cicutam et hyoscyamum cerebro, leporem marinum pulmonibus, fungos gulae et faucibus, napellum cordi, cantharides vesicae et renibus, argentum viuum neruosis et osseis partibus, torpedinem manibus, et similiter aliis alia) neque vllam nos necessitatem cogere, vt omnia in vniuersum venena cordi ipsi principaliter insidiari concludamus. Quod si tamen firmiores opimoni tuae rationes in medium attuleris, non equidem inuitus ab erronea sententia meadiscessurus sum. De Hippocratis editione, quam sub manibus te habere intelligo, scirevelim, quam nobis spem facias, et an etiam Latinis Graeca, quod optarim, adiuncturus sis. Nulla certe re nomentuum, alioqui clarissimum, posteritatis memoriae praeclarius commendare posses, quam si hunc, non dico librum, sed thesaurum medicinae, quam emendatissimum et locupletatissimum in lucem emittas. Vere enim de hoc) si Galenum fidum Hippocratis interpretem coniungas) id quod est in vulgato versiculo pronunciari potest; Ex alus paleas, ex istis collige grana. Sed otiosa prolixitare tibi amplius molestus esse desino, cum sic etiam facilitato tua pene abusus videri queam. Vale, Prag 7. Februarij, Aquo 1584.

EPIST. CCXVII. D. THOMAE ERASTO, ELECT. Palat. Med. etc. Petrus Monauius. Med. S. D.

LITERAS tuas doctissime et humanissime scriptas singulari cum voluptate, et magna vtilitate multoties relegi. Pro responsione ad quaestiones meas, magnas gratias habeo. Ac in prima quidem plane ac quiesco. In alia illud adhuc dubium remanet [note: Febris qualis morbus.] vt si febris est morbus cordis, et ita partialis affectus, cur omnes ferme medici tanto consenfs cum inter vniuersales morbos, seu non appropriatos retulerunt? Et qui fiat quod non in omni febre ex necessitate pulsus vitiacus, hoc est, iusto vel debilior, vel vehementior, vel alia quaque ratione deprauatus reperiatur teste etiam Gal. 3. praesag. cum quidem morbus actiones partis cui inhaeret, primo laedere recte dicatur. Humores denique an in febribus salub. vere putrescant, et non potius accensi sint et feruentes? de eo quoque magnam esse controuersiam video, et a contraria parte argumenta non omnino leuia. Quaedam Ioubertus, medicus Gallus, in suis paradoxis recenset. Sed de bis in praesentia afferenda non sunt. Meaevero imprudentiae (dixerim proprie impudentiae) vt veniam des teuerenter a te peto, qui te alioqui occu patissimum, intrepellare tamen et molestia afficere

non desinam. Fieri sane potest, vt maxima ex parte eadem nostri hi docuerint, quoniam tamen non eodem modo, verum [gap: Greek word(s)] illa proposucrunt, neruosam suam et dialecticam breuitatem illorum prolixitati garrulae merito antepono. De [note: Putredo.] putredine laetor te publici commodigratia quaedam abs te elaborata edere constituisse. Sunt quidem antehac a plurimis de hoc negotio scripta plurima fateor, verum tamen an in iis plene et solide ad hanc [gap: Greek word(s)] pertinentia tractata sint omnia, valde dubito. Vnum nunc modo adferam, quod scriptum tuum, cuius a vobis discedens exemplum mecum auexi, accurate legenti, mihi non mediocrem scrupulum mouit, videlicet quod naturalem illam putredinemm, siue [gap: Greek word(s)] improprie sic appellari asseris, magis autem proprie alteram, quae violenta est: cum tamen Aristotelis diuersa esse videatur sententia. Etenim vera et propria putredo illi mixtorum perfectorum passio est, et contrarium causae generationi mixtorum: interque se mutuo haec duo opponuntur, tum quo ad rerminum, quoniam generatio est ad esse formae, putredo ad non esse: tum quo ad causas, quia illa fit actiuis qualitatibus dommantibus supra passiuas: haec contra: tum denique quia generatio est terminatio, et vnio humidi cum sicco, putredo vero est indeterminatio et dissolutio. Violenta autem putredo eidem est [gap: Greek word(s)] hoc est, secundum partem, non tam substantialem, quam quantitatiuam, quam, vt ita dicam, qualitatiuam, nimirum recessus a proprio et natiuo temperamento. Quare etiam de hac rel oquens ait: [gap: Greek word(s)] id est, (vt nonnulli quoque legunt) peculianter. seu quodam modo, non autem proprie et vere putredo nuncupatur. Vt sensus horum verborum hic sit: Atque in omnibus, quae corrumpuntur secundum partem, et recedunt a propria natura, et a proprio temperamento, reperitur quidam proprius et peculiaris modus putredinis diuersus a modo putredinis eorum, quae corrum puntur secundum rotum, qui scilicet modus, neque generationi opponitur, neque passio misti est, vt mistum. Haec sententia cum ad mentem philosophi propius accedere videatur, etiam multis a doctissimo Archangelo in suis dilucidationibus, in plurima obscura loca Aristotelis, in tractatu de generatione et putredine comprobata, et munita est. Illud idem etiam asserit, calorem naturalem non solum ob duas illas causas, quas in tuo scripto exprimis, diminui, nempe a contrario et ob defectum humidi, verum etiam a calore ambientis per exitum et euaporationem ipsius, vt in putredine. Quae tamen omnia a me non ob aliam rationem adducta esse exissimes velim, quam vt de quibus ambigo, de illis iudicium tuum limatissimum cognoscere queam. Verum nunc de tertio quodam dubio quaerere, quod in supra nominato scripro tuo, tanquam alibi declaratum et confirmatum posuisti, videlicet, dato duplicicalore, etiam duplex temperamentum statui, cum hoc concesso, etiam duplicia principia, et actiones diuersas in corpore oriri necesse sit. Quod si tamen hoc tanquam corollarium caeteris beneficeiis tuis mihi exhibitis adderevoles, nihil est quod abs te amplius petere ausim. Vale, et me, qua cepisti beneuolentia, complecti perge. Patauij Antenoris, 17 Martij. Anno 1578.

EPIST. CCXVIII. IDEM EIDEM.

CVM te praeceptoris loco et habuerim hactenus, et nunc habeam, audacius propono ea, de quibus interdum subdubito, vt de iis sententiam tuam, quam merito [note: Metalla num recte et tuto intro assumantur.] maximo facio, cognoscam. De metaliis igioturnum ea recte et tuto assumi possint, quaestio agitatur a plurimis hac nostra aetate medicis. Legi hac occasione, quae pro decisione litis istius affers, tum in Antipara celsicis, tum in nuper edito libello de auro poculento. Videor mihi ex illis hanc hypothesin excerpsisse, metallica omnia in vniuersum, quouis modo parata, nec tuto, nec commode intra corpus sumi. Perpendi etiam rationes doctissime excogitatas, quas in citatis locis affers, fateor tamen mihi nondum in omnibus satisfactum, et superesse scrupulos adhuc aliquos, quos et ipsos rationum momentis, quae cum experientia non sunt dissonae, mihi eximi cupio. [note: Nulla metalica nutrira.] Principio hoc facile do: Nulla metallica corpus nostrum alere et nutrite, vtiis procibis in victu quotidianovti liceat, neque tam fatuum puto esse quenquam saltem exiis, qui communico sensu non destituuntur, qui contrarium afferret. An vero etiam omnem corroborandi, refocillandi, et qua dantenus in statu suo partes principes coseruandi facultatem iis adimere [note: Gemmas, aurum et argentum veiliter dari.] debeamus, non est in ita procliui. De auro, argento, et preciosis quibusdam lapidibus fortasse experientiam testem producere possemus, cum constet in vsu medico illa saepe quo ad has intentiones vtiliter adhiberi, maxime vero animi deliquus, aut aliis

imbecillitatibus. Quod rationes attinet, non est ea nulla, quam aliqui afferunt, de perfectione mistionis summa, quae praecipue in auro elucet, ob quamedam causam pene interitus expers est Gemmarum praestantiam lux et splendor ille praefulgidus, quem proiiciunt satis patefacit, cuuis ratione spiritus nostris vitalib. in primis atque animalibus sua natura lucidissimis cognatos esse mihi plane persuadeo, adeoque facile adducor, vt credam, ob illams, [gap: Greek word(s)] et symbolicam conuenientiam spiritus et conseruare, augere, et velut ignauos et deperditos specifica proprietare restituere. Verum neque de huius generis viribus propositum est amplius agere. Quoniam itaque in medicamentorum, sic proprie dictorum classem ea collocas, hic laue consistamus. [note: Metallica purgant.] Purgandi vires pleraque obtinere satis notum est: etsi ex vetustioribus, aut nulli, aut pauci de hoc quicquam memoriae prodiderunt. Imo assum pta adeo quidem naturam exagitant, vt illa stimulata sursum et deorsum quicquid excrementorum intra corpus continetur cum impetu exturbet. Hoc ipsum est, inquies, quia toties inculco, et cuius causa ego noxia esse, et plane [gap: Greek word(s)] talia medicamenta constanter affirmo. Esto sane ita vt dicis, neque enim inficias iuerim, quin venenata et maligna aliqua qualita. te participent. At si ist haec ratio sufficiens esset, tum nulla prorsus purgantia intra corpus quisquam medicorum propinaret, cum certum sit illa omnia corpori nostro aduersari, imo ob hanc pene solam causam [gap: Greek word(s)] censeri. Proinde istud tantum. sequetur; Non cruda, et ita vt e terra eruuntur ingerenda esse; sed quemadmodum et reliqua purgatoria, praeparata prius, et aliis additis correcta, vt minus nocere queant. Qua vero tandem via et ratione illa praeparabis, vt mitiora euadant, num igne? Atqui hic magis vim ipsis insitam acuer, et penetrantiora reddet. Ablutiovero, quae peraquam fit, dubio procul minoris efficaciae aestimatur, quam vt tale quid praestare possit. [note: Metallica igne acriora fieri negatur.] Negarim ego ignem dextre adhibitum, et legitime administratum semper cum alia, tum etiam metalla, ob [gap: Greek word(s)] quod in illis impressum relin quat, calidiora, acriora, nocentiora reddere. Quam enim multae res sunt, quae cum antea crudae et ineptae essent, ignis postea beneficio coctae et aptae efficiuntur, ad corpus alendum, et in suo statu conseruandum. Testantur id carnes, et plurima alia, quae in culinis ad victum quotidie apparantur: inprimis vero assa, in quibus nemo [gap: Greek word(s)] refugit, quo minus illis suauiter vescatur, cum tamen certum sit sicco calore torrefacta, et ita igneitatem illam, vt sic loquar, illis satis valide impressam esse, si dices toto hoc genere differre, et ita nihil inde ad rem propositam concludi, tum demum vel vnam cerussam tibi proferam, quam et refrigerare, et ideo repellere, imo emplasticam esse, praeter Diosc. et Galen. alij quoque confirmant, et experientia ipsa euidenter demonstrat. Cur vero hic [gap: Greek word(s)] illud non vrgeam, cum tamen a plumbo vsto, aut parum aut nihil differat? Itaque hoc restat vt dicamus, In igne non tantum vim calefactoriam considerandam esse, seo etiam [gap: Greek word(s)] , quae ita in eo (ceu summe calido) pollet, vt obid potius, quam illa calidi definitionem ingrediatur, Per hanc autem facili labore, dum metalla liquantur, partes purae et impurae a sese inuicem separari possunt, vt hac ratione, vel olea, vel liquores, vel, quos vocant spiritus, prout lubet, inde extrahantur, relictis in fornacibus partib. illis terrestribus et crassioribus intentioni nostrae minime quadrantibus. Quis vero est, qui in his omnibus, quae modo nominaui [gap: Greek word(s)] tale referuati affirmare ausit, quod acredine et mordacitate sua partibus corporis nostri vim inferat: cum plurima eiusmodi ad refrigerandum et humectandum intra et extra corpus vtiliter exhibeantur, vtpote, verbi gratia oleum seu potius liquor vitrioli, item sulphuris, in quibus gustu etiam non admodum magna acredo deprehenditur. Taceo nunc de aliis aquis, quas destillatas [note: Aquae destill. refrigerantes.] vocant, ignis potentia elicitas, inter quas multas refrigeratorias esse nemo prorsus dubitat. Sed neque illud simpliciter concedo: Quae in dura et solida corpora saeuiunt, mollibus et laxioribus multo magis infesta esse. Quis enim aquam, vulgo [note: Aquae forti natura.] fortem appellatam, ignorat? Haec certe ferrum et chalybem, durissima cum sint, breui tempore abfunit, et tamen manu caua multis modis molliori sine noxa etiam, excipi animaduersum est. Videmus similiter quid in obsidionibus vrbium fiat, vbi saccos ingentes lanarum floccis repletas suspendete solent, contra maximorum tormentorum ictus, quos moenia fortissima atque munitionibus instructissima tuto excipere nequaquam poterant. Nempe quia istic minor sit resistentia, debilior etiam actio consequitur, hic vero animis vtrobique ad pugnamparatis, et neutro hostium alteri cedere volente, naturae quadam lege, acrior conflictus exoritur. Verum dum haec ita in medium profero, nequaquam agyrtis illis, et insanis Paracelsicae scholae

asseclis patrocinari volo, quorum multo maxima pars per neces hominum experimenta agit, et artem honestissimam, quam nunquam didicit, scelerate profitetur, proque medicina carnificinam potius exercet. sed illud tantum in praesentia determinari cupio, [note: Metallicorum vsus rectus.] Num metallica prorsus eorum, quae intra corpus sumuntur, numero eximenda sint, u in eorundem vsu, haec tria caute obseruantur, vt nimirum, ante recte praeparentur, recte praeparata aliis additis corrigantur, et correcta demum debita quancitate, seu dosi exhibeantur. Quid sane in talibus fieri possit, ac debeat, a multis praestantibus Medicis, qui non tantum artis praecepta vniuersalia nouerunt, verum etiam [gap: Greek word(s)] , sese praeclare exercuerunt, (inter quos noniniuria etiam Matthiolum numerauerim) scriptis traditum est. Ego autem ad te, mi obseruandissime Praeceptor, confugio, teque oro, vt rationum momentis, quod potes, eadem haec mihi breuiter explices. Etsi enim in libris tuis de his extant non pauca: quid tamen prohibet, ad particularia magis descendisse, adque auditoris captum sese accommodasse? Promitto vicissim debitam obseruantiam, et omnis generis studia, quae a mea tenuitare in te proficisci poterunt. Vale, et sime discipulum tuum agnoscis, prima oblata occasione rescribe. Vratisla. 30. Iul. An. 1578.

EPIST. CCIX. IDEM EIDEM.

NON poteram nuper literis tuis ita satisfacere vt volebam, cum Tabellarius nimis properaret: aliquid tamen omnino scribendum fuit, ne iuste neglecti officij accusari possem praesertim cum satis sese commoda occasio offerret. Caeterum vel ab eo tempore Epistolam tuam accuratius legi, et relegi, cumque iis locis libelli tui de auro poculento contuli, quos tu manifeste allegas, et ceu fundamenta huius disputationis ponis. Placuerunt mihi pleraque vel potius omnia mirifice, quod et solerter excogitata, et suis rationum momentis suffulta essent: quibus si firmiores opponere alias coner, actum agam, haud dubie et frustra laborem. Recte ponis discrimen inter metallica et ipsa mecalla, quod ab initio non satis animaduerteram, postea tamen admonitus obseruare coepi. De gemmarum viribus etiam alios multos, nec indoctos addubitare video, qui tamen occultis illis causis, et proprictatibus alias tribuunt plurimum. Nolo aut hanc litem, quasi sepultam denuo renouare. Erudire postea perfectio missionis, quae in auro reperitur, ab ea segregatur, qua corpora nostra omnia reliqua sublunaria praecellunt. Longe enim absque dubio sublimiori gradu ob operationum praestantiam, haec quam illa collocari merentur: vt si quis, quo ad haec similitudinem inter vtraque statuat, [note: Chalcanthi liquor.] plurimum mea sententia decipiatur. Chalcanthi liquorem (quem oleum falso nonnulli appellant, cum non ardeat) non semel ipse gustaui, sed tamen sine magna noxa, aut acredinis sensu eiusmodi, qui linguam adureret. Imo pharmacopaeus quidam erat superio tibus annis Patauij, qui multos, propter vasis alicuius in pulmonibus erosionem, siue ruptionem, sanguinem exspuentes, hoc medicamenti genere feliciter curabat, quo tamen si rationem spectes, nihil fieri potest, absurdius. Quamuis enim, quod ad siccandi vim aliquid forte profuisset, maius tamen damnum ab insigni eius mordicatione expectari poterat. Qui autem aquam fortem, quae paulo aut breuissimo tempore ferrum absumserat, caua manu in noxie sustineret ipse vidi. An fucus mihi factus sit ignoro. Nolim tamen in mea cute illud experiendo periclitari. De metallorum per ignem praeparatione, inter sese transmutatione, ac intra corpus assumptione, [gap: Greek word(s)] .

Non facile esse video rationibus ea euertere, quae tuto ex omnium vetustiorum Philosophorum consensu et decretis elicis: idem tamen video in multis experientiam non obscure contradicere his, quae rationibus firmissime conclusa putantur. Negare vero sensum propter rationem, im becillitatem esse iudicii, etiam Aristoteles alicubi pronunciauit. Quate hoc mihi interim persuadeo: neminem dehis recte atquesine errore pronunciare posse, qui ipse manum operi non admouerit. Fortasse enim hic quoquevaletid, quod Anaxagore, ni fallor, tribuitur; [gap: Greek word(s)] Nec frustra Galenus toties [gap: Greek word(s)] coniungit. Ouanquam enim [gap: Greek word(s)] perpetuae sint, et indubitatae ventatis, fieri tamen potest, vt fit saepissime, vt nos [gap: Greek word(s)] , siue in sumptionibus impingamus, dum particularia non omnibus, quae illis vere accidunt ad vnguem expensis perperam applicamus. Vnde multi saepe in vniuersalibus illis conceptibus, et in Theoria tota exercitatissimi vbi [gap: Greek word(s)] siue ad actiones deuentum est, turpissime hallucinantur, et ineptiunt. Quae omnia eo tantum dico, vt intelligas, cur plura de his disputando mouere nolim, vt qui

fatear me [gap: Greek word(s)] , quae profecto arcana plurima prodit minus quam oportebat versatum esse. Itaque quando pro tua humanitate hoc liberaliter mihi permittis ad alia ponus ascendo. In tractatu de occultis pharmacorum potestatibus tuo, [note: Proprietatum diuersitas.] docte atque scite intet se discernis proprie, tates a forma dependentes ab iis, quae materiam, ac temperamentum. euis consequuntur ( [gap: Greek word(s)] enim, quae in certis duntaxat indiuiduis reperiuntur, tertii cuiusdam ordinis esse libenter concesserim. (Ac postea concludis prioris generis facultates vix vsum habere in medendo, quod rarissime vtamur pharmacis intra corpus sumendis, quae formam suam adhuc retineant. Sequetur ergo iam forma sua priuata nos duntaxat vsurpare. Ex quo ego alterutrum horum absurdorum colligo, aut nullis formis praedita esse medicamenta illa aut id, quod esse creduntur, reuera non esse. (Quid enim? An non res singulae a forma et essentiam et denominationem suam accipiunt? Quare Rhabarbarum, verbi gratia, (et item alia quaeuis planta) tum solum Rhabarbarum, cum terrae adhuc in fixum eius ad se succum, quo nutritur et viuit, attrahit. At vero Cum (liceat Poetae verbis eloqui) semel insyluis, imo de stirperecisum Matre caret, posuitque comas et brachiaferro. Olim a rbos nunc aliquid aliud appellandum erit: non minus ac unimal quoduis anima sua et forma exspoliatum non animal amplius, sed cadauer duutaxat nuncupamus. Hoc si nunc detur, etiam de viribus nouis, quae vna cum noua forma accesserunt, quaeremus. Quo loco istud etiam mihi explicari velim: An in rebus, quae animatae non sunt, temperies (Galeno suam hac in parte liberam relinquo sententiam) forma: vicem suppleat, In viuentibus enim. quamdiu viuunt, nihil ambigo quin anima sit [gap: Greek word(s)] perfectio illa, quam formam vocamus. Quid vero in his ipsis temperies, cuinam annum erabimus? Formaene? ita duae erunt formae vnius simplicis rei, substantialis vna, accidentalis altera. Ergo ne materiae? Atqui de huius ratione est non agere, sed pati. Qualitates vero, ex quibus temperies constat, omnes vno ore Philosophi fatentur, actionis esse causam proximam et perillas substantias efficaces esse. Sed et pro morborum totius substantiae assertione hoc afferri posset. [note: Morbi totius substantiae.] Reperiri in compositis praeter materiam et formam tertium quiddam in quo fortasse sedem illorum autores tui ipsis constituunt. Est autem tertium illud forma (quam sic in scholis appellant) totius, alia non tantum ab ipso composito, sed etiam a forma partis, quae vna cum materia compositum constituit. Sic exempli gratia Homo totum est compositum, constans ex forma, quae partis nominatur, hoc est, anima, et materia, siue corpore, eiusque temperie, Forma totius erit ipsa (vt sic dicam) humanitas. Ita igitur morbos quosdam reperiri opinari licet, qui nec materiae, nec formae per se, et seorsim competant, ne que etiam materiae, sed vtrique simul sumpto infensi sunt. Vtpote pestilentes, et venenato contagio inficientes. Quamuis enim forma, seu anima [gap: Greek word(s)] non patiatur, tamen vbi corpus grassatores illi inuadunt, amplius cum eo consistere, et ipsum informare nequit. Corpus vero primo et reuera laeditur, non tantum secundum simplicem temperiem, sedita vt prorsus destruatur. De his igitur, quae discendi saltem causa propono, iudicium tuum cognoscere vehementer cupio. Scio non esse illa demonstrationes, sed tamen in explicatione talium quoque argumentorum, quae leuia et futilia habentur, multa saepe vuliter in medium afferri possunt. Faciam autem finem vbi vnum istud quaesiero: Qua ratione contraria quaedam [gap: Greek word(s)] dicuntur, quaedam [gap: Greek word(s)] cum fieri nullo modo possit, vt extremum aliquod detur, quod medium non habeat? Dicuntur enim haec [gap: Greek word(s)] Contraria autem extreme sibi opposita esse sub eodem genere nemo negat. Medium igitur habeatur necesse est, siue illudiam nomen certum obtineat, siue [gap: Greek word(s)] sit. Atque ad hunc modum nulla prorsus erunt contraria immediata, de quibus satis multa in scholis logicorum est disputatio. Verum ignosces mihi, quod tam multis meis interrogationibus tibi molestiam creo. Dissoluere tamen illas tibi operosum haudquaquam esse plane statuo: mihi vero ex illis ipsis responsionibus plurimum vtilitatis accedit, nec delectationis quoque modicum. Vale 4. Nouemb. Anno 1578.

EPIST. CCXX. IDEM EIDEM.

MERITO tibi maximas ago gratias, qui viua voce olim praesentem, et nunc per literas etiam absentem me erudire non dedigneris. Lubenter enim fateor, me ex proximis tuis, docte, diserte tum etiam copiose et amanter scriptis profecisse plurimum Ad quas in praesentia paulo tardius, quam animo conceperam, respondeo. De chemia non habeo, quod tuis fundamentis [note: Chymia esus.] opponam amplius, imo gaudeo te

illam non vsquequaque vt multis temere persuasum est, reiicere. Certe enim quod ad medicamentotum multorum praeparationes idoneas attinet, quomodo ea ex solido damnari et reiici possit, nondum video. Metallorum autem transmutationem, vt maxime per naturam liceat, solius quaestus causa moliri velle, haud scio num nomine Philosopho, nedum Christiano, satis dignum sit, vt taceam impensis hoc fieri maximis, et non minori valetudinis cum damno, quicquid alii blaterent: denique qui montes auri se reperturos frustra adhuc quidem sibi et aliis pollicentur. [gap: Greek word(s)] tertij cuiusdam generis esse, ideo pronunciaui, vt illas ab iis distinguerem proprietatibus quae in omnibus indiuiduis certae speciei ratione materiae et temperamenti sine exceptione reperiuntur. Cum satis constet peculiarem subesse rationem oportere, cur magis vni, quam aliteri singulari conueniant: etsi interim atemperamento eas in vniuersum prodire, vt vox ipsa testatur, non pernegem. Recte ais: opere et potentia definienda, quaecunque talia dici meritodebent. Quaesierim tamen hic nihilominus, num tu a forma, an vero ab effectibus rem quamlibet denominandam defimendamue censeas. Quod si enim posterius hoc statuas, valde vereor ne tibi cum rixosis Philosophis res futura sit, qui tam constanter prius illud in decretis suis affirmat. Quamobrem vt hanc inuidiam declines, opinor te hoc loco discessisse a Philosophica quidem et Physica consideratione, quae secundum accuratam rationem instituitur, rebus quibusuis appellationes imponi a forma, vtpote, quae illis esse etiam suum impertit, sed tamen in medica operatione minus ad hanc respici, imo potius negligi, nisi effectus tales quales illi tribuuntur, de se edant. Haec si tua est sententia, a me diuersam non esse profiteor, sin aliter iudicas, me amplius de illa, ceu minus recte intellecta, informari cupio. Si in animatis temperies formaerationem subit, et alia insuper forma accedit, qua res id est, quia esse dicitur, adhuc affirmo, absurdum mihi videri, vni rei simplici geminas formas tribuere, non quidem substantialem vnam, accidentalem alteram, vt tu interpretaris, sed substantialem vtramque. Quid enim? An non Galenus animam temperiem esse quandam putat, et anima substantia est: nisi fallor? Quomodo igitur non duplex sit forma substantialis: Vna, quam tumet ponis, et de qualis nulla est, altera, haec ipsa quam nunc dico, anima nempe, hoc est, temperies? Quod si enim de hominis ipsius anima Galenum, num ad temperiem referret, addubitasse scimus, quid de aliis inferioribus, vtpote, in brutis et vegetabilibus eum sensisse coniiciemus? Hoc pene concesso, etiam lapidibus, gemmis atque fossilibus aliis, quae animata vulgo creduntur, animas suas assignabimus, cum temperamento illa certo constare nemini sit dubium. Atque profecto, vt de hoc posteriori, quod sentio, libere proferam, haud scio, num recte metallica omni prorsus anima priuentur, cum [note: Metallica num animata.] ea crescere et augeri liquido constet. Quod enim de externa duntaxat accessione, et nescio qua accretione, et materiae accumulatione garriunt, non satis mihi rem explicare videntur, qui ab interno principio motum quendam simul accedere plane statuam, et argumento sunt venae illae, quas sic vocant in auro, argento, et aliis nobilioribus [note: Humanitas.] metallis. Humanitatem, quam formam totius scholasticorum more appellaueram: ais non naturam esse aliquam per se subsistentem, sed tantum [gap: Greek word(s)] seu conceptum quendam in mente. Id si ita est, vt non repusmauero, aliquod tamen, necessario extra mentem dari oportet [gap: Greek word(s)] illi correspondens. Vnde nempe haec idea abstracta est, nisi illam plane nugax commentum, et cogitationem inanem affirmare velis. Illud igitur qualenam erit? Homo ne ipse? itaque homo prorsus erit extra mentem, id quod humanitas illa in mente. Hoc modo si controuersiam hanc sopiram esse censes, non molestus tibi ero, quo ad hoc inposterum. Morbos totius substantiae, si omnino in vno triuni summorum [note: Morbi totius substantia recte attibuuntur intemperiet.] generum reponi debeant, nullibi certe rectius et conuenientius, quam inter intemperiei morbos ipse collocauerim. Verumenimvero cum plane peculiari modo nobis aduersi sint, placuit primis horum inuentoribus facilioris doctrinae et distinctionis gratia nouam iliis sedem assignare, vt vel sola nomenclatura ipsorum inuestigatoribus statim in conspectum veniat. Neque tamen vel ipsi opinor negabunt adueriarij simul temperamentum necessario destrui. In quo tamen controuersiae huius caput, quantum affequi licet, constitutum minime est, sed potius, quid primo et potissimum laedatur, Hic illi aiunt ipsi substantiae partium similarium, hoc est, spiritui calori innato, facultatibus, formae denique ipsi nocumentum afferri, quod tamen nihilominus in temperiem simul redundet. Tu contra, si hypothesin tueri voles, temperiem violari et corrumpi primo statues, atque sic paruum inter simplicem intemperiem, atque hanc extreme damnosam

pessundantemque hominem, discrimen relinquetur. Potest pro illorum defensione hoc quoque in medium afferri. Non valere hunc argumentandi modum: In substantiae totius morbis necesse est tem peramentum vitiari et destrui. Ergo temperamentum per se et primo laeditur, et ita a morbis temperiei secerni non debent. Sicut enim in suffusione v. g. aventriculi affectu (de qua Gal. 4. de loc aff. 9.) fieri non potest, quin oculi simul laedantur, et tamen oculorum morbus haec affectio proprie non dicitur, neque primo ipsi laeduntur, ita etiam consimilem in modum hic quoque se rem habere putandum est; de quo quid tuiudices, nimirum, ex tua responsione cognoscam. Solutio difficultatis de contrariis immediatis plane accurara est, et haud scio an non nimis ex quisita. Nequaquam tamen eam reprehendendam duco, sed simpliciter, quae mihi de ea cogitanti in mentem venerunt, profero. Fortasse igitur in hunc quoque modum explicari res posset, si dicamus Medium hic non significare formam aliquam mediam, inter duo extrema, sed porius subiectum medium, cui formae illae contrariae inhaerere aptae sunt, vt nimirum contraria quaedam ideo appellentur [gap: Greek word(s)] hoc est, sine medio, quod nullum habeant subiectum medium, seu naturae mediae cui alterutrum horum non insit, exempli gratia, vita et mors. Cum enim haec animato corpori solum competant, nullum talevnquam reperietur corpus ita medium, vt nec viuum sit, nec mortuum. Offendit me autem aliquantulum [gap: Greek word(s)] illa, vt apparet, quia cum in superius dixisses, sub stantiis et formis nihil [note: In substantiis num quid contrarit.] esse contrarium, paulo tamen inferius subiicis haec verba, contrariorum quae accidentia sunt. Sunt enim et sub stantiarum differentiae, per quas genera diuiduntur, contrariae etc. Vnum colligo, in substantiis quoque ipsis contrarietatem reperiri, quod cum dialecticorum pronunciato manifeste pugnat. Certe enim differentia eillae, per quas genera diuiduntur, si [gap: Greek word(s)] sunt, siue specificae, et ipsae erunt substantiae. Quomodo igitur contrariae? Confirmas etiam tuam sententiam Aristotelis autoritare, qui neget, omnibus in genere relatione contentis, quae nimirum, extreme opposita sint, (de talibus enim nunc sermo nobis est) accidere medium. Videtur autem hoc [gap: Greek word(s)] . Nam cum hoc fieri non possit, aut debeat in praesentia quaeritur. Sumitur igitur quaesitum pro confesso. Hoc ipsum numquam est quia quaero, quomodo extrema quaedam, et inuicem sibi quam longissime opposita esse possint, quaemedium tamen nullum habeant? Sub finem epistolae asseris: Inter habitus contrarias medium seu gradus nullos esse. At ego non de habitibus, neque contrariis, sed de habitu et priuatione extrema inuicem sibi oppositis. Attuli enim exemplum si recte recordor, devita et morte. Et tu ipse quoque de sanitate et morbo hac occasione copiose disputaiti. Vide igitur num responsio tua sic quoque locum habeat, vt quae de habitibus dixisti, etiam de priuatione opposita, quae nihil reuera, positiuum est, verificari possint. Scriptum de cometa tuum diligenter perlegi, ac reipsa comperi minus profanitatis habere, quam plerique male feriati illi attribuant. Fundamentis tuis, quae ex rationum momentis accurate deduxisti, non inuitus assentior. Miror tamen te de altero quoque [gap: Greek word(s)] experientia nempe, seu affeuerando, seu refutando nihil, nisi obiter alicubi, in medium attulisse. Et videtur tamen illa locum in iis merito habere, quae sub sensus cadunt, et obseruationibus multorum singularium constant. Etsi autem plerunque imbecillis est eiusmodi probatio, quae ab experientia nuda ducitur, non tamen prorsus repudianda est, cum quam varie illa impediri possit, aut turbari, prudentes norint. Sed nimis latus se campus aperit, si de hoc quoque argumento nunc tecum conferre velim, quod fortasse commodius alio fiet tempore. Vale. Postrid. Pentecost. Anno 1579.

EPIST. CCXXI. IDEM EIDEM.

DE rubeae radice recens mihi cum quodam [note: Rubeae vires.] lisfuit, quibusnam ea scilicet viribus polleret, cum Diosc. Gal. Plinius, et alij vereres eam menses et vrinas ciere, sanguinem prolicere, et eundem collectum valide discutere, ob caliditatem haud dubie et sub stantiae tenuitatem afferunt. Inter recentiores autem Dodonaeus in purgantium historia frigidam potius, siccamque statuat, ac quibusdam experimentis confirmet. Quamobrem quid tibi de cius facultanbus cognitum et exploratum sit valde scire cupio. Quin alterum etiam illud, is aduersum non est, adiicias, quid tibi de balneo, vt sic appellem, formiculari videatur. [note: Balneum formicarum.] Eo. n. apud nos frequenter vti solent, in resolutionibus, torpore, aliisue neruorum debilitatibus, ita vt myrmecium, id est, formicarum viuarum agmen sumant, in saccum condant, atque iis decoctis affula aqua in sufficienti copia balneum parent, in quo aeger lauet. Haud scio an apud vllum veterum de hoc scriptum exter altquid. Itaque tanto lubentius ex te num cum ratione

eiusmodi lotio administrari possit, perdiscere desidero. Vale. 18. Aug. Anno 1579.

EPIST. CCXXII. IDEM EIDEM.

IAMDVDVM tuas illas, mense septembri datas, accepi, sed respondere nolui, quo ad hic praesens tabellarius, quem in dies singulos expectabam, rediret. Is alias etiam abs temihi attulit, quibus vtrisque nunc n satisfacere conabor. De rhabarbaro quid conclusum velis denique, adhuc ambigo. Ponis sub initium literarum tuarum haec verba: Res quaslibet opere et potentia definiendas esse, et eorum veritatem multis in medium adductis Aristotelis et Galeni testimoniis comprobas. Sane nec ego temere contra illa, quae suo loco recte conceduntur pugnauero, sed saltem mihi declarari interim rogarim, qualenam opus, et qualem potentiam intelligas. Vt enim in oblata hypothesi peisistamus: [note: Rhabarb. quando legitimum.] Ecquando legitimum et verum esse rhabarbarum pronunciabis? Cum, inquies, opus suum ad quod a natura productum est, aget. At quodnam opus obsecro, vitale ne, seu, vt sic appellem, formale, an naturale, et temperamentale, hoc est, an cum vita et anima praeditum nutrietur, et augebitur? An vero cum vtraque spoliatum, et intra corpora assumptum, bilem exporgabit? Si prius affirmas, definitionem aut descriptionem huius radicis, quae nimirum [gap: Greek word(s)] est [gap: Greek word(s)] , tibi opponam, in qua praecipuo loco ponitur, quod bilem, seu trahendi, seu euacuandi potestatem obtineat, id quod, nisi fallor, viuum et terrae matri insitum nunquam praestat: sin posterius asseris, vide ne tibi ipsi aduerseris, dum ita loqueris. Euidenter, vt arbitror, probaui cum Aristotele me locutum, quando tibi respondens scripsi rhabarbarum in officinis non esse verum rhabarbatum. Quia opus cuius causa a natura factum est, facere amplius non possit; sed rhabarbari veri cadauer, etquae sequuntur. Valde ego hic dubito, an non praecipuum opus, cuius causa anatura rhabarbarum factum est, sit biliosi humoris in corporibus humanis ex purgatio: cum quidem liquido constet, Res omnes non tam per se, quam propter hominem, et ad huius vsum atque emolumentu a praepotenti DEO principio creatas. Deinde in mentem venit quaerere cur, verbigratia, homo mortuus non amplius dicatur homo, nisi [gap: Greek word(s)] Rhabarbarum autem mortuum, tum demum vere et proprie sic nuncupetur. Quae hic est diuersitas, quae dissimilitudo? Vtrobique cerce forma, seu anima, qua viuebant, ablata est? Quid vero tandem philosophis etiam respondebimus, dum illud perpetuo esse volunt, vta forma res quaelibet tum essentiam, tum etiam nomen ipsum adipiscatur? Quin imo exempla, quae praeterea adducis, non per omnia conuenire videntur. Manus enim et oculi partes duntaxat sunt, siue organa sui, vt ita appellem, principalis. Raued autem sub stantia est per se subsistens, et consistens, quaeque ad nullam aliam refertur, operum seu operationum appellatione potentiam ipsam, a qua emanant, includi debere lubenter assentior. Memor enim sum logicae illius regulae, qua dicitur: verba in definitionibus non semper de actu, sed saepe etiam de potentia esse intelligenda, vtpote, cum homini proprium esse aiunt, videre, non quidem semper, [gap: Greek word(s)] sed duntaxat [gap: Greek word(s)] quae caeteris brutis nequaquam concessa est. Merallis et lapidibus vitam omnem denuo aufers. Neque ego hanc tot inuitis philosophis, insolidum illis reponere ausim. Persuadent tamen multa indicia, vt obscuram vitae imaginem ipsis inesse suspicer. Certe enim quodammodo crescere et augeri apparent, non vno in loco tantum, sicuti fit in accumulatione a materia extrinsecus accedente, agglutinataque, sed in omnibus vndique partibus. Habentitem sua maturationi destinata tempora, excrementa ab se reij ciunt, efflorescentias emittunt, et denique in intimo sui, metallica praesertim, ceu fontem huius nondum plane vitalis facultaris repositum habent, quia fortasse Arist, si dilipentius considerasset cordi [gap: Greek word(s)] quale in isto genere dari potest dixisset. Humanitatem aeque vt genus, speciem, praedicabile etc. [gap: Greek word(s)] esse ais intellectus nostri, cui res nulla extra mentem respondeat. Ego vero vt de vocabulis secundae intentionis, ita enim in icholis nuncupantur, illud facile concessero, ita haud scio an etiam ad caetera, quae primae intentionis nominant, idem accommodari recte possit. Probandum igitur fuerit incensuillo humanitatis vocem similiter [note: Morbi totius susstantiae.] contineri. Quod ad totius substantiae morbos attinet, etsi in summa rei tecum plane facio, nequaquam tamen displicet, peculiare nomen illas affectibus assignari, in quibus, secundum Hippocr. [gap: Greek word(s)] animaduertitur, vt nimirum, simplicib. temperiei vitiis facilius discemantur, et maiori postea cura et diligentia depellantur. Hac intentione si quis illos totius substantiae morbos appellare velit, non opinor valde erraue rit De contrariis mediis, medioque carentib. non reprehensurum te significas explicationem

meam, si modo medium illud subiectum (de quo loquor) possit inueniri. Atqui idcirco, quod reperiri nullo modo queat, contraria [gap: Greek word(s)] dari dixi et non alia de causa. Vnde in hac solutione difficultas amplius haud latet. In mediis enim contrariis facile inuenitur corpus subiectum, quod, exempli gratia, nec album sit, nec nigrum, sed si ita res ferat, viride aut purpureum. Nullum autem omnino corpus, sed potius animal datur vspiam, quod neque vinum sit, neque mortuum. Vides igitur meam sententiam hactenus euersam non esse, etsi tuam etiam nequaquam reiicio. [note: Erastus de Comentis.] Cometam tuum non contemnenda appendice adauctum et locupletatum denuo prodire lubentercognoui, idque tanto magis, quod Marcelli Squarcilupi, ingeniosi hominis, sed non semper philosophica constantia praediti opiniones quasdam mirificas in eo refellere constituisti. Vnum hoc in multis huius farinae scriptis desidero, quod rem tam amplam, et adeo late patentem suis finibus et limitibus non ita, vt aequum erat disterminant. Cum enim de comerarum ortu, ac potissimum significationibus tractare in animum inducant, meminisse debebant, ex diuersis fundamentis atque principiis diuersimode quoque de hoc toto negotio disseri posse. Aliter enim et effectus alios haud dubie ex crinitis istis cometis praesagiet theologus, alios physicus, alios denique mathematicus seu astrologus quorum quisque ad suae scientiae praescripta de hoc seu meteoro, seu portento, disputabit et vaticinabitur. Quod si discrimen istud obseruatum non ruerit, non tantum transitum eum, quem Arist. in Analyticis vitiosum esse inquit, inscientiis committimus: verum etiam et nos et alios erroribus atque confusionibus multiplicibus implicabimus. Praeterea nunquam deerunt argumenta aduersariis, quibus nos et oppugnare et expugnare poterunt, dum quae theologice, aut mathematice dicuntur, ex harum nempe scientiarum principiis propriis deducta ea physice interpretari volent, et contra. Theses tuas de nutritione per [note: Theses de humoribus.] humores corporis nostri diligenter perlegi. Nescio tamen quomodo obscuriores visae sunt, quod non diserte explicarent, de quibus humoribus, et quomodo affectis potissimum loquereris. Sanguinem enim solum corporis nostri partes vere alere aliquoties affirmas. Bilis vero et succus melancholicus excrementa cibi duntaxat sunt. At vbi nam sanguis ille in corpore etiam integre sano reperitur, qui ab vtraque bile et pituita exquisite separatus sit? sola, vt puto, imaginatione datur, non autem reipsa. Quomodo igitur [gap: Greek word(s)] nutriet? Sanguis certe qui ex venis etiam perfecte sanorum effluit, humorum omnium indicia, et signa manifeste commonstrat. Est enim in eo pars serosa et lenta, quae pituitae respondet, est alia crassior et terrestris, quae melancholiae, tenuior alia floris in morem quae bili, denique purissima harum omnium, et quo ad substantiam et qualitatem maxime temperata, quae sanguinis denominationem [gap: Greek word(s)] sortitur. Quemadmodum antea tota haec massa [gap: Greek word(s)] nuncupabatur. Videris vero tu etiam has omnes partes inter se quidem distinctas, vniuersim vero sanguini invenis commixtas admittere, nisi quod priscarum appellationum, tanquam minus exquisitarum, quae tamen vulgo innotescunt, ipsismet a dimis. Ita fortasse in vocibus maiorlis erit, quam in rebus ipsis. Nemo enim puto tam longe a recta ratione aberrabit, vt statuat bilem flauam illam, quae in vesicula continetur, ipsum nempe fel, aut succum atrum e sanguinis massa iam tum secretum, cum ea rursus commisceri, et ad nutriendum certas partes, seu sanas, seu aegras in corpus distribui. Hoc sane idem prorsus esset, ac si quis diceret, vel feces alui, vel strigmenta, et sordes cutis corpus alere debere. Sicut enim haec primae et vltimae coctionis excrementa sunt inutilia: ita illa similiter mediae, quae in epate celebratur. Alia ratio est humorum quatuorquae inseparabili modo in vnam massam coeunt, et in vasis, cum maioribus, tum minoribus, in omne corpus deferuntur. In quarta parte Antiparacels. disputat. pag. 212. Ais chalybem et ferrum lienes et alia viscera efficaciter deobstruere. Velim igitur scire, qua ratione et methodo illa tum praeparari, tum exhiberi solent. Vix enim arbitror te ignis opera eam ad rem vti, cum in eodem libro pag. 306. diserte affirmes, Metallorum pulueres, olea, aquas, spiritus, etc. haec omnia vehementium ignium vi confecta, et intra corpus sumta, vel non prodesse, vel maximopere obesse. [note: Lapis sabulosus.] Quem autem albi lapidem sabulosum appellas, aut secundum Gesnerum [gap: Greek word(s)] seu [gap: Greek word(s)] , quaeso significes an sit osteocolla, vulgo dicta, aut is lapis, cuius Matchiolus in capite de morochtho pluribus verbis meminit. Suspicor enim dum effectus inter se confero, eundem esse. Ad nos sane quod sciam, non defertur. Quod si igitur eius copiam penes te haberes, rem mihi gratissimam faceres, si illius frusta aliquot ad me cum tabellione isto

leam reuertente transmitteres, et simul rationem et modum illius vtendi breuiter indicares. De precio portionis facile transigetur, et conabor vt par pari referam. Vale. 17. Decembris. Anno 1579. excurrente.

EPIST. CCXXIII. D. THEODORO ZVINGERO, MEdico Basiliensi. et c. Petrus Monaius Med. S. P.

MERITO amo te, mi praestantissime Zuingere, quod de acopo nostro tam acurate, tamque fideliter mihi satisfeceris. Etsi enim summam curationis nequaquam in eo positam esse scio, vt symptomata duntaxat depellantur: tanta tamen saepenumero est aegrorum morositas et importunitas, in hisce locis praesertim, vt medicum vel inuitum, rationali illa, quae ex mechodi legibus instituitur, seposita, palliatiua, quamita nuncupant, cura vti cogant. Eo namque ingenio sunt multi, vt nisi ab initio statim doloris, et aliarum molestiarum, dequib. potissimum quiritant, leuatio afferatur, postea auxilium aliud nulluni admittant, aut saltem tifice dogmatico repudiato, alios accersant medicastros et agyrtas, qui magnificis promissis omnia complent et veluri fascino imperitoru ani mos sui iuris efficiunt. Praestans vero [note: Nepenthes praestans Narcoticum] tuum Nepenthes inprimis est, ad id quod in praesentia quaerimus consequendum, ita. quidem vt vix vlli hac in parte pharmaco cedat. Quapropter te autore illud libenter amplector, quam uis multis de causis illud mihi antea suspectum fucrit, nec fortasse immerito, quod tam variae et inter se discrepantes praparationes illius passim exstarent, ex quibus probatae fidei alidei aliquam eligere difficile fuit. A D. Laurentio Scholzio, ciue meo, particulam illus meimpetraturum confido, quam ille eo ipso in loco sibi comparauit, quem tu in superioribus literis mihi quoque nominaueras. Neque te dubitare volo, adhibiturum me cautionem et circumspectione illam in vsu eius, quam tute praescribis, et res ipsa per se exigit. De [note: Catholicon Zuingeri.] catholico etia magna cura liberatus sum, postquam tu nebulas illas, quae visui meo imbecilli offundebantur, responsionis tuae, luce tam aperte discussisti. Satis apparet mite esse et blandum: neque tanto impetu agere, vt humores ad partemaliquam corporis eximo eius praecipicet. Itaque nec in catarrhis, aut in arthritide timendum venit. Puto eo praecipue directum esse, vt pharmaci blande purgantis penetrationem adiuuet, ac simul paulatim humorem in membris, aut artub. collectam, siccando absumat. Vnde etiam corticem ipsum potius, quam lignum sumere primo illius Auton placuit. Sed euidentissimum huic rei testimonium perhibere poterit ipsa experientia, a qua minus praesidii petere hactenus licuit. Vbi tamen sese occasio offeret, [gap: Greek word(s)] paratum exhibiturus sum. Mirum certe ingenium est: naturae, quaedam ita occultantis, vt si in apertum proferantur, et sine discrimine quibusuis communicentur, et praesertim [gap: Greek word(s)] minus postea efficaciae et virium habeant. Id igitur ne fiat a nobis quoque cauebitur in praesentia. De succo absinthij idem [note: Succus absinthij.] profecto mihi etiam in mentem venit, aecuratius rem perpendenti quod tu in medium affers. Sed hac ratione elenari mihi videbatur familiaritas illa, quam a tota substantia cum ventriculo habere dicitur, si duntaxat a terrenis partibus, in quibus de tergendi et astringendi vis inest, illa dependere diceretur. Secus, ni fallor, accidit in ahis simplicibus, quae certis corporis nostri partib. appropriata esse creduntur, vtpote in betonica, ratione capitis, in cichoreo, ratione epatis, in artemisia ratione vteri, et in [note: Harmonia coctionum et succorum.] aliis similiter. De his igitur tu videris. Illud interim valde placuit, quod animalium coctiones, et succos inde progenitos, ad plantas etiam, [gap: Greek word(s)] et analogia quadam aecommodas. Vnde rerum omniuni in mundo mirifica inter se harmonia elucet, in qua apprehendenda plus nimio interdum caecutimus, cum tamen mysteria in illa lateane omnino plurima, et vix humano ingenio exhaurienda. Illud mihi dubitationem mouit cum inter caetera scriberes, vinum respectu [gap: Greek word(s)] terrei penetrare et detergere. Posterius hoc sane libenter concedo, sed quomodo terrena moles penetrationem adiuuat, et non potius impedit? Ego quide hoc magis igneis et aereis partibus, aut aqueis, diuersa tame ratione acceptum referrem, nisi tu aliud in animo habueris, in cuius locum ob festinationem hoc verbi irrepserit. lordani libellum de nona, vt ipse appellat, [note: Luis Morausca.] luein Morauia nuper exorta tevidisse et legisse arbitror. Quaeso igitur quid tibi de eo videatur, libere mecum communica. Satis ne commode autor dicit: Hoc vene ni per inspirationem attractum, et ita infectos fuisse homines? cum tamen non omnes, qui balneum ingressi sunt, sed duntaxat phlebotomo vulneratos, ideo correptos passim affirmet. Haec an satis inter se conciliari poterunt? Et an non vicinior, et magis particularis causa, in particulari nempe infectione inquirenda est? sed nolo tibi vlla in parte praeiudicare, a quo potius plenius instrui omnibus modis cupio. Scio et

noui solertiam tuam, quae hac quoque in parte si intendatur, euentu suo nequaquam frustrabitur, praesertim cum dignus sit, vt ego quidem arbitror, hoc vindice modus. Cupio cognoscere, quid nunc in manibus habeas, et num Philosophicum vel potius medicum quid mediceris. Hippocrates quidem haud scio an non aegre laturus sit, si abs te seminudus relinquatur, et non ea veste quam illi circum dare coepisti, totus induatur et exornetur. Vide igitur ne tantum hominem tibi inimicum facias, ac in nos etiam numen male aequum postmodum immittas. Vtinam Galenum Graecum [note: Lalamantius.] ita nitidum et tersum nobis exhibeat Lalamantius, quale fuit specimen illud quod nuper publice ostendit, ita demum veterem et incorruptam medicinam vere reuicturam cum ipsis Autoribus putarem. Sed nimis garrulussum, et tua patientia abutor. Finem itaque scribendi faciam. Pragae e Regia, 8. Martij. An. 1580.

EPIST. CCXXIV. D. IOACHIMO CAMERARIO, PHYsico Norinbergensi, etc. Petrus Monauius Med. S. D.

QUOD statum scholae et vrbis nostrae attinet, nescio quid nobis adversi ex vicinia lues ista infelicissima minetur. Quamuis enim, an vere pestis, nondum Medici [note: Dissensus Medicorum in Peste Veneta.] nostri plane consenserint, dubitandum minime videtur, esse quid Epidemium, quod contagionem eiusmodi, quae a pestis natura et conditione fortasse non adeo procul recedat. Professorum artis nostrae praecipui, Caponaccius nempe et Mercurialis hinc ante paucos dies euocati sunt, vt quoniam pestem id mali esse negant, hoc discrimine summa fide et diligentia adferant. Ex Venetis Medicis non pauci affirmant, ipsissimam esse pestem, morbum eum qui iam diu vrbem aeduatim infestat, idcircoa curatione studio sese subtrahunt. Alij ad nostrorum potius sententiam illis oppositam deflectunt, idque his potissimum, sicuti assequor, inducti rationibus. Quod nempe, acuti isti, atque peracuti morbi febribus malignis coniuncti ortum non ducant a causa communi, seu vniuersali quod non indifferenter multos inficiant, sed vulgus hominum inprimis, exque his foeminas et pueros, quod denique magna ex parte ii, qui infecti sunt, (si modo medicari libere ipsis concedatur) ad sanitatem redeant, sed nec principium pestis esse, eo quodiam per integrum annum, eundem cursum haec lues tenuerit. Signa vero illa vulgaria, maculas, vrinas turbidas, inflammationes inguinum, deliria, somnolentiam, tumores, carbones, et similia alia, minime necessario pestem sequi, et illam praesentem demonstrare, vt ita aegrotantes his symptomatibus obnoxios inuisitare nondum per Dei gratiam extremi periculi rem iudicare oporteat. Haec vt vt sese habeant, (inquisitionem enim accuratiorem in Praeceptorum sententias mihi haudquaquam sumo) caute tamen omnino ambulandum statuo, ne vel grauis vmbra ipsius pestis nobis noceat, eoque magis quod cum plurimi ex Venetiarum Vrbe huc sese conferant, initia quaedam illius hic quoque gliscere incipere nonnulli subuereantur. Deum aeternuni precor, vt bene meritam poenam, a ceruicibus nostris auertere, atque exoptatam studiis clementer largiri requiem dignetur. De reliquis nihil aliud quod addam habeo, donec abs te plura scribendi materia mihi suppeditata fuerit. Vale, Patauij. 20. Iunij. Anno 1576.

EPIST. CCXXV. D. IOHANNI HERMANNO, ILLVST. Breg. Princip. Med. etc. Petrus Monauius, Med. S. D.

VALDE gaudeo quod ex literis tuis proximis intelligo, contagionis malum, quod vltra semestre spacium hactenus in patria grassatum est, nunc quotidie mitescere, vt tandem spes sit, omnino euaniturum. Deus simul largiatur, vt poena ista admoniti de vitae emendatione serio cogitemus; et nobis paternam hanc castigationem profuisse reipsa demonstremus. Gratissimum est quod de obseruationibus quibusdam tuis mecum communicas. [note: Salabsinthii.] Salem absinthij ipse etiam Crato noster, 6. m. valde commendat in libello suo, cuius exempla Francofurto nondum accepi. Magnam haud dubie vim ad inhibendam omnis generis putredinem et corruptionem habet. Dosin non assignas. Sed credo ad scrupulum vnum nos recte ascendere posse, id maximum adiumentum simul adiunctum habet, quod modica astrictione, quae tamen penetrationem non impedit, sed potius adiuuat, viscera ventriculum inprimis roborat. In curationem inter caetera plurimum confiderem [note: El. Cogeleri.] Electuario Cogeleri, cuius descriptionem mihi D. Schepsius Schvvidnizij communicauit, hic valde multis vtiliter exhibita fuit, praesertim [note: Diascordium.] robustioribus Caeteris enim Diascor dium Fracastorij magis conuenisse sensi. Amuletum de Arsenico plerique aulicorum nostrorum,

quam diu infectio durauit, gesserunt. Neminem in de laesum intellexi, praeterquam vnum, aut fortealterum, qui et nudae cuti apposuerunt, et sudores non acquisite deterserunt. Illis pustulae quaedam, circa regionem cordis, sine tamen periculo a vi illius caustica, exortae sunt. Soror mea et affinis tuam fidem et industriam, quam in curandis illis adhibes, mirifice praedicant. Sed praeterea conqueritur soror, maritum quodam symptomate tentari, quod ipsi metum incutiat, nempe quod sub decubitum, priusquam in somnum inclinatur, aliquoties velut conuulsorium quiddam sentiat, ita vt sinistrum crus in se contrahi videatur, et totum corpus inde tremulo motu, ceu horrote succedente affici, dolorem ait fere null um esse: sed tamen periculi aliquid adiunctum esse, nisi mature prouideatur, suspicatur. In sinistro latere, sub costis laborem aut dolorem percipere affirmat. Ex his notis [gap: Greek word(s)] Affinem meum affligere, agnoscis facile, itaque aut tenuem quendam et biliosum humorem, aut etiam. flatulentum quid, quod facile discutiatur, ad neruosum genus deferri simul intelligis. Summam curationis, vel praeseruationis potius ne malum procrastinatione vires sumat in eo cosistere puto, vt per interualla blandum sudorem promoueamus, at ea intro, quae neruosas partes roborant, exhibeamus. [note: Eudorifera.] Priori intentioni seruit cornu cerui, aut terra sigillata, aut aqua cardui benedicti, scabiose, aut acetosae propinata. Item conserua fl sambuci, aut similia [gap: Greek word(s)] quae sine magno caliditatis excessu sudorem prouocare [note: Caput et ne uos roborantia.] apta sunt. Paretur etiam Electuarium ex conseruis et speciebus, itemque syrupis, quiet caput et neruosum genu robo rare creduntur, ac inde quotidie aliquid deglutiat. Hoc in genere praecipue commendatur conserua betonicae, florum saluiae, lauendulae, anthos, stoechad. item species aromatici rosati, diagalangae, Dianthos, Diamarg calidi, et similia. Syrupi quoque ex. betonica, ex succo cardui benedicti, ex scabiosa, et qui his affines sunt. [note: Dolor sinistri lateris.] Dolor sinistri lateris hypochondriacum quid recipit, ob melancholiam ascititiam potius, quam naturalem. Itaque vinum cui melissa aut scolopendrium iniectum esset probaretur. Si aut tumor ad sensum manifestus apparet aut obstructionum indicia adsunt, quod facto opus sit iam scies, neque me hac in parte monitore eges. Quod autem sententiam meam delineaui, in sororis, quae id a me postulauit, gratiam feci. Tu praesens omnia rectius moderari et [note: Vteri laxites.] dirigere poteris. Quaerit soror; Num iterum balneo, aliquando ex D. VVoyselij praescriptione ordinato, vti possit? Constat illud ex herbis potissimum matricalibus, vt existimem ei non obfuturum. Sed tamen, quin vt res ipsa postulet, immutes, non prohibeo. Cupit etiam ex mescite: Num terra sigillata Stringensis ipsi incommodet. Se enim multas iam [gap: Greek word(s)] deuorasse? sicut antehac creta, nescio quo immoderato appetitu, vesci fuit solita. Cum tam saepe sanguinis profluuio, vteri vitio laboret; nonvideo cur vsu illius ipsi interdicere debeam. Affirmat quoque sevnguentum quoddam habere, quod annuente D. Schepsio ipsi Svvidnicij agenti praescripserim, de quo similiter quaerit, an nunc illo vti possit, si recte [note: Vnguentum Comitis cum Galbano.] recordor, emplastrum quoddam matricale, quod vnguentum Comitissae, addita galbani parte, potissimum recipit, eitum temporis ordinaui, quod meo iudicio nunc etiam recte gestare posset, ea nimirum intentione, vt et vterus roboraretur, et astrictione quadam nimia illius laxitas corrigeretur. Hoc tamen ipsum etiam ex tuo arbitrio pendere volo. In praesentia plura addere non licet, vt sororis et affinis mei valetudinem tibi commendaram habere velis, per tuam te fidem oro. Lubenter, si quid potero, in commune consulam. Sed tu summus horum consiliorum mediator esto. Coniugiatque adeo tori familiae tuae felicissima quaeque precor. Pragae Boiernorum. II Ian. An. 1586 inchoante, quem nobis publice, atque priuatim salutarem exopto.

EPIST. CCXXVI. IDEM EIDEM.

NON libuit hactenus otiosas et inanes ad te mittere literas, quod te magis occupatum scirem, quam vt iis aut legendis, aut scribendis operam dare posses. Nunc vero argumentum non inidoneum dequo inter nos conferatur nactus, ex longo satis interuallo hanc ad te epistolam exarare volui. Pertinet autem id argumentum ad vtriusque nostrum professionem, vt tanto minus [gap: Greek word(s)] videri debeat. Conquestus est fracer meus aliquandiu in [note: Caetarrhi et sudores frequentes.] multis literis de inualetudine sua, et quisdem inprimis, quod crebris destillationib. e capite exagitaretur, et saepe totum corpus sudoribus diffluere sentiret, ex quo corpus ipsius serosis humoribus abundare, caputque um ab internis, tum ab externis causis repleri, facile colligitur. Ego vero qui te Medicum optimum, et fidum illius amicum esse scire, parcius semper respondi aique ad tuam illum curam pene semper remisi.

Vicit tamen fraternus animus, et illius importuna solicitatio, vt tandem aliquid praescriberem, quo illi, tuo adhibito consilio, vtendum esse censerem: id tibi non displicuisse scribit, nisi quod paucula quaedam pro iis indicationibus, quae prassenti, quam absenti notiores sunt, immutasses, vtpote cum in confectione mea ad species Diambrae et Diamusci, [note: Rotulae robor.] specicrum Diarrhodon aliquid adiecisti, haud dubie ad epatis calorem contem perandum respiciens, cuius tamen ratione ego etiam, ni fallor, species supra nominatas, in aqua rosarum dissolui, et pulueris aromatici rosati non nihil addi di. [note: Tragea ad ventric.] Ad Tragaeam quoque post pastum vsurpandam significat te adiecisse carnes cydoniorum, corallos rubeos, et pelliculas stomachorum gallinaceorum. Recte quidem omnia, nisi quod nimis parua quantitas eorum esse videtur, et reliquis propotrione vix respondens. Quomodo enim cuiuslibet horum scrupulus vnus caeterorum turbae sit [gap: Greek word(s)] . Itaque bona tua cum pace arbitror, descriptionem retexui, ac prout illi commodam futuram existimare potui ordinaui. [note: Sipo.] Saponem etiam odoratum, et alia ad rem facientia praescribendo, quae tamen vniuersa tuae censurae libenter et merito subiicio. Sed vix bene fraternum debitum exolueram, cum de sororis etiam valetudine non satis firma ad me refertur, consiliumque ea in re meum expentur. symptomata [note: Dolorcapitis, appetentra deiecta, aluus astricta.] vt audio, praecipua sunt: Capitis dolor pene continuus, appetentia deiecta, sitis nulla, et aluus minime laxa. Hemicraniam illam, quasi haereditario a matre, quae etiam periodico illo dolore laborare solebat, accepisse existimo. Fit autem haud dubie per consensum ventriculi, ab humore frigido et pituitoso isthic contento, accedente interdum stimuli loco bilioso humore, qui, cum ad inferiora ferri, exeretionemque promouere debebat, supenora petit, et vapores in caput deuehit. An vero vteri etiam intemperies et mala constitutio morbum adaugeant, non habeo, quod certo affirmem: quandoquidem num [gap: Greek word(s)] solenter fluant, et an aliquis in iis defectus sit, ignoro. Tibi autem praesenti de his coniecturam facere perfacile fucrit. In victu plurima errata committi satis noui, intem pestiuis praesertim iis ientationibus et merendis, quibus nostrates assueuere. Deinde sine discrimine quoslibet cibos, qui palato illius arrident ingerere solet, saepe etiam cum natura ad deiectionem sollicitat, vi aluum comprimit, saltem ne etiam non magni momenti negotia intermittere cogatur. Quod quam sit noxium, optime nosti. Quamobrem ante omnia maxime necessarium esse duco, vt certa diaeta, siue victus ratio ordinetur, illique [note: Tentacula et merenda noxiae.] intempestiua ista ientacula, et merendae interdicantur, praeterea non tanum illos; cibos fugiat, qui pituitosum humorem, atque lentum et viscosum gignunt; sed etiam qui acrimoniae sunt participes, et: in ventriculo facile corrumpuntur. Vnde postea halituum copia prouenit, qui sursum elati caput turbant. In potu malim vino albo tenui et Rhenano vteretur, quam cereuisia nostrate, quae crassos de sese fumos edit, et minime est diuretica. [note: Medicatio.] Quantum ad medicamenta attinet, etsi eam ab his naturaliter abhorrere noui, fortasse tamen talis quaedam ratio institui posset, vt quam minima cum molestia illis vteretur. Post lenitam itaque aluum ex infusione fol. senae et rhabarbari cum syrupo rosaceo solutiuo, proximum esset dispicere: num venae sectio in parua quantitate illi conueniret. Ego quidem an vnquam illam admiserit nescio. Si non necessaria esse videbitur, ac illa etiam plane repugnet, proximum esset ad praepacationem humorum accedere, qui incisione et attenuatione egent. Suaderem igitur oxymel cum aqua cinnamomi eligendum, itemque syrupum de succo cardui et betonicae, et in decoctione radicum cichorii, feniculi, herbarum betonicae, capillor. Veneris, borrag. cum drachmis duabus aut tribus calam. aromatici, aut illius loco semen anisi, et feniculi tantundem, syrupos illos dissoluendos, quod si ab iis, quae in pharmacopolio parantur nauseam concipiat, species supra nominatae concisae illi denturm, vt ipsa eas in prodio aliquo gallinae, aut carnis vitulinae decoquat, et deinceps syruporum ad duo, aut summum tria cochlearia admisceat, sicque per triduum, aut quatriduum mane tribus ante prandium horis vtatur. Sic enim facilius assensuram spero, cum absque hoc, vt ante dixi, matutinis iusculis assueta sit. Finitis istis potionibus purgante aliquo pharmaco vtatur, inter quae, vt ego opinor, Catapotia lubentissime deglutiet, cum succo aliquo, quem ipsa appetet, aut melle rosato, quod domi parare solet. Vt ligni vsum admittat, vix puto adduci posse. Alioquin non dissuaderem illius potum, saltem secundarium per dies quatuordecim aut quindecim. Caeterum ne materia denuo in ventriculo, aut primis illis viis colligatur, saluberrimum fore confiderem singulis septimanis bis vel ter dimidiata hora ante coenam sumere sex, vel septem pillulas de aloe rosata, quae et ventriculi sentinam expurgarent, et caeteris etiam partibus non molestae essent, neque

vim illam, etiam crebro repetitae, corpori afferrent, vt taceam mensium retentionem nos hac ratione praecauere posse. Si pillulas istas tam crebro sumere nolit, posset interdum ad ciendum aluum illi exhiberi drachmam vnam pulueris senae Montagnanae, in cereuisia [note: Pul. sena Montagnanae.] calefacta mane, quam admodum lubenter bibit, ita fortasse promtius sumeret. Praeterea bis in mense pillulas de succino praestantissimas in tali casu post primum somnum assumeret. Prodessent etiam lotiones pedum mane factae ex decocto betonicae et chamomillae, item frictiones scapularum, brachiorum atque dorsi, deriuationis gratia. Denique capitis quoque lotiones ante coenam, cum se libenori aeri non amplius exponit, decocta in lixiuio rasura Guaiaci, et vna atque altera drachma agarici, ac similibus aliis, inquibus illam tuo iudicio niti volo. Haec autem ideo tantum scripsi, vt illius et affinis voluntati satis facerem, non quod te meis monitis, aut subiectionibus indigere putarem. Veniam igitur dabis meae superuacaneae solicitudini, et tuo consilio, atque fideli opera afflictae sororis valetudini succurres, quod et maritus ipsius debito honoratio compensare studebit, et ego meo quoque loco promereri conabor. [note: Lignum feniculatum siue Sarsafras.] Libellum de ligno feniculato siue sarsafras te accepisse puto, aliorum potius impulsu, quam mea sponte ad publicationem illius accessi, quamquam neque autor sim, neque etiam translator, sed duntaxat deprauatae versionis in locis quibusdam corrector. In definienda decoctionis prioris quantitate haud dubie aberratum est. Pro semuncia ligni omnino sufficit, si librae aquae quinque, aut duo nostrates sextarij (zvuey Breslische Quart) sumantur, alioquin nulla seruatur proportio. Sed de his alio inter nos conferemus tempore. Te cum omnibus tuis bene feliciterque valere ex animo precor et opto. Subieci delineationem medicamentorum, quam tamen ex tuo iudicio immutare tibi licet. Viennae Austriorum. 15 Maij. Anno 1585.

Infund. in s. q. aquae cichorij et betonicae per noctem, mane fiat iterum leuis ebullitio, et expressio, de qua sume [gap: sign for Uncia] iij. Syrupi rosati solutiui [gap: sign for Uncia] j. Mannae Calabrinae [gap: sign for Uncia] [gap: sign for 1/2] . rora.

[gap: sign for Rec. (recipe)] Oxymell. simpl. cum aq. cinnam. [gap: sign for Drachme] iij.

[gap: sign for Rec. (recipe)] Massae pill. aggreg. [gap: sign for 1/2 Drachme] .

[gap: sign for Rec. (recipe)] Aloes Rosatae [gap: sign for Drachme] j [gap: sign for 1/2] .

Cum syrupo rosato solutiuo, reformentur pillulae pro qualibet drachma xxj. Assumat septem vel nouem hora dimidia ante coenam.

EPIST. CCXXVII. IDEM EIDEM.

GRATISSIMAM mihi rem fecisti, quod quaedam liberalissime mecum communicasti, quae in pestifera lue, nuperrime apud vos grassante, vtilia et proficere expertus es. Cum praesertim pleraque ratione munita sint, ne temerario haec aut illa vsurpasse videaris. [note: Sal absinthii.] Salem absinthij te autore nunc tanto magis in precio habebo, siquidem in aliis etiam morbis, vt penetrationem, cum quadam adstrictione quaerimus locum habet. Latet [gap: Greek word(s)] in cineribus illis magis impressum, quam vel in aquis, vel in oleis artificiosa destillatione elicitis. Cogeleri electuarium certum est non [note: El. Cogeleri dexter vsus.] omnibus pariter prodesse, siquidem zinziberis caliditas in nonnullis corporibus suspecta est, od praeterea camphora caput ferire solet grauius. Diascordium Fracastorei non ita operosam praeparationem requitit. [note: Diascord facilis praeparationis.] Composui hic, dum proxima contagio nobis metum iniiceret, theriacam quandam, quam Germanorum nuncupaui [note: Thertaca Germanorum.] cuius libtas iam multas pharmacopaeus meus diuendidit. Si voles de illo aliquid lubentissime transmittam, imo etiam descriptionem communicabo, vt de ea iudicium ex arte ferre possis. Alioqui nullus eam alius vidit hactenus. Constat ex iis potissimum, quae apud nos pura et sincera reperiri possunt neque minorem vim in venenis extinguendis possident, atque exotica, et ab extremis Indiis huc importata, vt taceam, quod minoris vendi possit, quod Venetam nonomnes persoluere valeant. Amuleta minime reiicio, et videor mihi vsum eorum praesensisse maximum. Droethi.

[note: Hydrargyrum collo appensum.] libellus qualis sit nescio. Sed potes de hydrargyro ex collo appenso inspicere libellum doctissimum D. lac. Theodori media VVormatiensis de peste, vbi varia etiam experimenta affert. Arsenicum seu [note: Sacculus Arsemici.] sacculum inde confectum appendi pluribus ducentis, aut trecentis, vix vnum aut alterum inde laesum memini, ex iis scilicet, quibus immediate cordis regioni applicuerunt, et sudores copiosos non deterserunt. Sed tamen in his quoque pustulas duntaxat quasdam vi manifesta excitauit, quae et ipsae postea euanuerunt. Legas de hoc aliquid in assertione Dn. Cratonis 6. m. pag. 53 et 54. Mitto exemplum libelli, qui superioribus diebus primum appulit, et vt eum gratum habere velis oro. De affine et, sorore quomodo cura procedat ex te cognoscere mire desidero. Caetera in aliud tempus reseruo. Vale, Pragae. 15. Februar. Anno 1586.

EPIST. CCXXVIII. IDEM EIDEM.

MITTO tibi epistolam viuam, fratrem meum, qui facile, quod scriptioni decedit, coram complere poterit. Sed tamen peculiariter affinis mei mentionem facere oportet, de quo iam saepius apud me conquentur soror nostra, et symptomata [note: Praeseruatio spasms.] illa timoris plena, augeri significat. Ad Thermas, quas te suadere audio, ita illotis manibus accedere haud iudicarim esse conueniens, praesertim cum a natura epatis constitutionem iusto calidiorem obtineat, et a biliosis et mordacibus humoribus saepe infestetur. Ego ne meum officium neglexisse videar, medicamenta hic singulari cum diligentia parata transmitto quae tamen tuo iudicio administrari, et exhiberi volo, verum vt ante oninia hoc vernali tempore corpus expurgetur, et sanguis. in mediocri copia emittatur. [note: El. e succis herbarum.] Inter caetera electuanum quoddam ex succis herbarum inspissatis, additis pulueribus et speciebus accommodatis ordinaui, de quo praeseruationis gratia, quotidie, aut saltem alternis diebus sumere potest aliquid, mane ad drachmae, aut sesquidrachmae pondus, vesperi cubirum iturus paulo minus. Sensi illud valde efficax in huiusmodi capitis et neruorum affectionibus. [note: Rotulae.] Confectio in rotulis constat ex oleo carui, anisi, feniculi, nucis Muscatae, maceris, cum extracto galangae et xyloaloes admodum delicata, quae eidem intentioni seruit. Postea est Tragaea quaedam post cibum sumenda, ad prohibitionem euaporationis ad caput, sicut te etiam in vsu habere memini. Aqua illa articulari, quae Gliedvvasser insignita est, manus et pedes tremulos perfricare potest. Est aute ea ipia aqua, quam illustrissimi Electoris Augusti coniunx vsurpare consueuit, et cuius descriptionem a Mag. Domino Eylenbeccio accepi. Nisi illam ante habes, haud inuitus tecum communem faciam. Passulae laxatiuae ad subducendam blande aluum [note: Passula laxatiuae.] faciunt: Ita vt duo circiter cochlearia semihora ante prandium sumantut. Si cupis horum omnium formulas, ad te lubenter missurus sum. In praesentia habes theriacae nostrae, quam Germanorum vocare soleo, aliquid, et simul, siquidem ita vis, descriptionem illius. Quam ea lege et conditio one accipies, vt pro te serues, et tuum mihi de illa iudicium significes. Iam plures libras de illa pharmacopaeus vendidit. Plebeij fere nihil aliud in ea, quam colorem minus atrum accusant. Sed hic etiam illi conciliari non difficulter potest, siue chalcitide, siue alio quodam artificante admixto. Tuam vt mihi sententiam liberrime indices rogo et obtestor. Paulo post neuam, vt loquuntur, dispensabit pharmacopaeus, vbi etiam ex tuo iudicio, quaedam adiicere, [note: Vnguentum Apostolicum.] aut detrahere potero. Vnguentum istud apoplecticum, quaeso an cum vestro, quod isthic parari solet, conueniat vide. Iussi hic parari ad vestrae commodationem. An in omnibus assecutus sim nescio. In basi, quae est oleum nucis muschatae expressum, me non aberrasse existimo. Reliqua pro arbitrio adiici possunt. De caeteris alias. Bene et feliciter vale cum tuis omnibus. Pragae Bohemorum. 8 Aprilis, Anno salutiferi partus 1586.

EPIST. CCXXIX. IDEM EIDEM.

QVONIAM proximis superioribus diebus communis noster amicus Dominus Daniel Preussius, in suis ad me [note: Quartana cura.] conquestus est, coniugem suam grauissime a febre quartana isthic exerceri, et ea in re consilium et auxilium meum implorauit, non potui aut debui aliter facere, quin in ipsius gratiam meam qualemcunque sententiam tibi, qui valetudini illius praefectus es, aperirem, non equidem tuae doctrinae, peritiae, prudentiae, aut fidei, vel tantillum diffidens, sed duntaxat, vt meum illi gratificandi studium quoquo modo testatum facerem. Quam autem morbus hic diligentem et operosam curam, vtpote sua natura perlongus, et cuius breuissimus terminus trium mensium spacio circumscribitur, requirat, quo praesertim magis versus hyemem vergit, ipse nosti meliu. Forte etiam adhuc primum tempus, siue principium, nondum superauit, id quod ex coctionis rudimento, si quod apparet, cognoscere licet. Venae sectionem, etsi in ipsa aegra multum pituitosi humoris abundet, non plane negligendam putarim, idque e sinistro brachio: nec desunt Practici, qui satius putant nonnihil procedente morbo, quam statim ab initio illam administrare. De humorum praeparatione et attenuatione paulatim procuranda, non opus est, me quicquam memorem monere. [note: Digerentia.] Dominus Crato noster inter caetera valde decoctum radicum Eringij in. tali casu approbabat, sicuti vbi humor melancholicus ex adustione est, raparum decoctum. Euacuationes saepe repetendas, et posteriore quietis die, cum materia iam per se moueri incipit, magis exhibendas, ipse nosti. Si horror aut frigus magnum est, theriacae vsum, suo tempore datam, plurimum laudarim. Verum cum vulgaria haec, veluti artifex, per te memoria teneas, vnum solummodo subiicere [note: Secretum eorleporinum.] libet, quod ab amico ceu secretum quid accepi, et in multis casibus non inutile deprehendi: sumatur cor leporis, et eo modo, quo pulmo vulpis solet, praeparetur, postea in puluerem redactum, atque in tres aequales portiones diuisum,

tribus vicibus exhibeatur, hora vna, aut circiter, ante inuasionem, vino albo, aut alio conuenienti liquore dissolutum. Vidi ego semel atque iterum post huius amuleti asscumptionem, febrem deinceps non magis apparuisse, aut saltem paulatim euanuisse. Verum hoc non statim ab initio morbi, sed vbi iam manifesta coctionis signa apparent, faciendum est. Volui hoc ipsum, quod hactenus in secretis habui, tecum commune facere, vt vterque proviribus amico nostro, qui invaletudine coniugis plurimum afficitur, succurramus. Deus faxit, vt media ista non sine fructu abeant, et aegra quamprimum melius habere incipiat. Vale, Pragae Boiemorum, 9 Nouemb. Anno 1586.

EPIST. CCXXX. IDEM EIDEM.

TVAM in scribendo raritatem et infrequentiam si accusare velim: ipse me multo accusem iustius, quando nec prouectioris adhuc aetatis onere premor, neque etiam forte tam multis, vt tu occupationibus distractus sum. Fit tamen nescio quomodo, vt inuitus admodum ad hoc literarium officij genus accedam, atque vbi semel calamum in manus sumpsi, pene, vt de musicis suis Horatius ait, non minus aegre desinere queam. Debeo sane adhuc tuis satis prolixis, quae mense, ni fallor, Iulio exaratae sunt, si quae tamen in illis capita responsionem accelerari postulabant, de iis per fratrem dudum tecum egi, cuius valetudinem nunc meliorepaulo loco esse, quam ante, ex te, et illo intellexi lubentissime. Si plusculum interdum corpus exerceret, [note: Exercitium.] eque cauea sua in publicum prodiret, multo minus hauddubie excrementiciorum humorum, quae materia catarrhi sunt proxima, colligeret. Hoc autem dum non fit, natura sponte sua illos per patentes vias, quas emunctoria nostri indigetant, expellere nititur. Pillulis siue de aloe rosaca siue alephanginis, siue etiam vtrisque simul mixtis frequenter semihora ante coenam vti velim. Hac namque ratione crudorum humorum in primis viis copia paulatim excluderetur, catarrhique causa potissima abscinderetur. Eadem intentione Tragaeam quoque stomachalem suasi, tum scilicet, vt concoctio clauso ventriculo, et exacte conniuente perficeretur melius, tum etiam vt superflua humiditas huius ope quasi absorbe retur: quae praeterea vsui esse videntur, tibi vtamico et medico oprimo fidissimoque diiudicanda, praescribendaque relinquo. Soror vsum garyophyllari sibi plurimum profuisse aperte nuper scriptis ad me literis [note: Aluus durae.] testata est. De aluo dura et officium suum sponte non faciente, iterum conquesta est, vnde capitis dolor periodicus postea subsequi solet. Habet hoc vitium, tum ab ipsa matre, quasi haereditario quodam iure, quae semper fere hoc affectu laborabat, tum etiam a praua consuetudine, quod naturae stimulanti non paret, sed potius illam cohibet, quo ad negotiola quae dam quae in manibus habet, expedierit. Ego ne hoc faceret diligenter monui, et simul et [gap: Greek word(s)] et vulgaria quaedam proposui vtpote passulas laxatiuas, cum foliis senae, et syr. rosat. solut. praeparatas. Senae etiam decoctum, quod apud nos vsitatissimum est, cum prunis. Item iuscula nonnulla cum maluis, mercuriali, quae ante prandium absorberet. Denique quando illam ea delectari scio, cereuisia nostra calefacta cum copioso butyro. Haec cibis praemissa aluum lenire, mollire et in genere [gap: Greek word(s)] praeclare nosti. Ad deglutienda catapotia ex aloe vix adduci poterit, quae tamen si menses quoque non responderent, magna cum vtilitate praescriberentur, ratione abstersionis et ventriculi et vteri. Verum cum te illam frequenter inuisere solere intelligam, plus verborum de his, quae tibi ipsi magis nota sunt et explorata, facere superuacaneum arbitror. Filiolum eius quis nuper morbus abstulerit, et funere merserit aerbo, hactenus [note: Suffocat Catarrhi cura.] assequi non licuit. Catarrho tamen suffocante extinctum suspicor. Solet hoc affectu correptos multos, qui in. extremo discrimine positi sunt et quasi semianimes liberare, et in vitam reuocareDominus Stromerus noster, exhibitione Diaturbith sui mineralis, a g. ij. vsque ad v. vel vj. Hoc enim facto mox natura irritata ingentem copiam pituitosi et lenti humoris, tum per vomitum, tum per deiectionem exturbat, et maiori oneris parte leuata ad se redit. Fortasse idem etiam Galenicis nostris medicamentis, puta, diagrydio, aut similibus, in debita copia assumptis, consequeremur, nisi plus iusto timidi nonnunquam essemus, aut illam Coi nostri senis sententiam nobis in mentem reuocaremus: Extremis morbis extrema exquisite remedia optima esse. Verum alio, qinstitueram delabor. Ligno sassafras, quod nonnulli feniculatum, odoris ratione indigetant, [note: Sarsafras in Arthriticis.] iam aliquoties vsus sum in articulari, et aliis morbis, non sane infelici cum profectu Vsurparetur illud multo crebrius, nisi Mercatorum obstaret auaritia qui precium

nimis augent. Venditur enim hic libra vna pro 10. florenis, cum Antuerpiae pro duobus coronatis summum venundari audiam. [note: Coroneum lignum.] Cotoneum lignum, de quolibellum editum legisti, illud ipsum est, quod vulgo ita appellatur, et de cuius pomis Diacitoniatum parari consueuit. Constat hoc non tantum ex descriptione manifestissime, sed etiam ipse autor D. Cyriacus Lucius, Ingolstadij mihi dixit, priusquam libellus publicaretur. Radix charbe, vel chabre qualis sit, plane ignoro: nec de ea vel fama nuncia, quicquam inaudiisse memini. Non adeo libenter a certis ad incerta descendo. [gap: Greek word(s)] . Facerem sane finem scribendi, quando tuis [gap: Greek word(s)] respondi, nisi Dn. Reussius, Reipublicae vestrae scriba apud me vehementer instaret, vt suam quoque causam apud te agerem. Habet is, vt nosti, Coniugem non satis commode valentem, cuius curae te et D. Abrahamum hactenus praefectum fuisse audio. His ego magistris et artificibus cur obsecro, velut anser inter olores, obstreperem? Quoniam tamen omnino cupit Dn. Reussius, vt meum quoque consilium exponam, et in medium adferam, aliquid saltem dicam ne nihil dixisse videar. [note: Tussis diutur nacum sputo sanguinis.] Symptoma, de quo praecipue conqueritur, tussis est, matutino illam tempore maxime affligens. Haec cum tam diu duret, a catarrho haud dubie dependet: ab initio quidem acri, salso, tenui et seroso, (vnde etiam sputum sanguinis consecutum) nunc vero misto magis, ex tenui scilicet et crasso humore constante, sicuit fieri in inaequali intem perie solet, cuiusmodi in hoc corpore esse apparet. In victus sane ratione accurata, vt in omnibus aliis morbis chronicis, ita etiam hic magnam spem collocauerim, quam vos ex Methodi legibus instituisse nequaquam dubito. De potu potissimum cogitandum, quo aegri magis, quam cibo refici et recreari consueuerunt. Placeret mihi vinum album, tenue, pauciferum, quod et ventriculo acceptum est, neque ad caput multum exhalat. Interdum etiam aqua mulsa, cui folio saluiae, tussilaginis, capillorum veneris, aut similium herbarum incocta essent, sub vesperam praesertim, aut horam somni vti posset. An sarsae decoctum illi praescriptum sit nescio. De venae sectione, num ea et quomodo conueniat, praesentem medicum iudicare oportet. Quantum ad medicamenta, sunt ea in triplici ordine in hoc morbo: [note: Euacuantia.] Euacuantia nempe, diuertentia, et corroborantia. Euacuantia vel communes materias in corpore peccantes educunt, idque per secessum, vel eas, quae in pectore continentur, per sputum et exscreationem. Horum materias cum vos ipsi me noritis melius, indicare superuacaneum esse existimo. Illud tamen saltem monere libet, non videri mihi abs re, si interdum (praemissis iam, quod dubio procul a vobis factum est, vniuersalibus) sub noctem assumeret pillularum assaiareth 31 circiter, quamdoquidem et purgant simul blandissime, et praeterea etiam impetum humorum in pectus ruentium prohibent, propter adiunctos mirobolanos. Diuersio matutinis frictionibus [note: Diuertentiae.] cum pannis calidis factis, obitur. Item cucurbitulis scarificatis, et non scarificatis, in spatulis, et supra nates appositis. Si etiam vehementiora praesidia requiruntur, vesi catoriis, et cauteriis, quorum tamen necessitatem adesse nondum arbitror. [note: Roborantia.] Roborantia tum ventriculum, tum caput, tum etiam pectus respiciunt. Huc refero confectionem aliquam magistralem, hic membris dicatam. Idem Tragaeam stomachalem post cibum sumptum, prohibentem euaporationes in caput, praeterea lotionem capitis ex idonearum herbarum decocto, in quo [gap: sign for Drachme] ij. aut iij. agarici macerauerint, factam, quam etiam aspersio cum aqua frigida sub extremum consequatur. Laudo quoque pulueres pro bregmate ex rosis, santalis, veronicae, garyophyllis, thure, mastich, cum pulueribus betonicae, maioranae, florum stoechados, anthos, et similibus. Vnde etiam caputia confici queunt, quae certis odoribus, et suffumigiis imbuta tum recreant caput, tum modice exsiccant, tum etiam superfluos humores absorbent, eorumque incitatum defluxum prohibent. Mane rectissime exhiberetur sacharum rosatum, cum pauculo boli, aut etiam floribus sulphuris permistum. Repurgato pectore, et abstersione humorum facta, conueniret aqua myrtillorum, quam aliqui in tali casu pro corroboratione pectoris mirifice commendant. Sed sat dictum sapienti et cur ero noctuas Athenas? Non certe, vt aliquid vobis, Praestantissimi artifices praescriberem, haec recitaui, sed solummodo ne eius voluntati refragari viderer, qui hoc tam impense a me rogauit. Ideoque etiam Domino Reussio, me ipsius ad te non fuisse immemorem, liquido confirmare potes. Ista autem omnia, quae currente calamo in mentem venerunt, vestro exquisito iudicio permitto, quod de re praesenti longe melius, quam a me absente factum est, statuere poterit. Domino Doctori Abrahamo

Seilero officio sissimam salutem adscribo, cui etiam memoriam amicitiae nostrae commendo. De caeteris quaetum publice, tum priuatim aguntur, ex harum. vt sic loquar, oblatore, [gap: Greek word(s)] intelliges [gap: Greek word(s)] . Bene et feliciter vale cum vxore tua lectissima, et charissimis liberis, totaque adeo familia, quam meo nomine amice salutare non intermittes. Viennae Austriorum, 9. secundum veteres, aut 19. Octob. secundum nouos fastos, qui et ipsi nuper ex mandaco S. C. M. advaluas templorumhic affixi sunt.

EPIST. CCXXXI. IOHANNI ACHOLZIO MEDICO Viennensi, Petrus Monauius S. D.

ET libenter et merito tibi in seruio, quandocunque occasio datur, quando tu quoque multis in rebus tuam erga me singularem beneuolentiam declarasti persaepe. Quod igitur casum abs te propositum attinet, etsi ad quod ille morbi genus referendus sit, non satis assequar, quae tamen a me hac in parte petere videris, com municabo non inuitus. [note: Tabes et mors aphiltro dato.] Recordor autem me aliquando tibi narrasse historiam de Barone quodam Bohemo, cuius filius accepto philtro, totus contabuerit, tandem que mortuus sit. Cadauerevero secto, inuentum est in stomacho eius quiddam durum cornu assimile, vnde pater in filii memoriam cochleat fieri curauit, quo longe post tempore vsus est. Tandem illud casu quodam in succo Nasturtii aquatici dissolutum fuit. [note: Nasturtium aquatiecum contra philtra praestans.] Inde experientia com probatum, nasturtium istud magnam vim contra philtra habere. Eodem praesidii genere alius quidam Nobilis a Seltervvitx vsus est, atque ex simili morbo restitutus. De Antidoto Moibani, [note: Antidotus Moasbani.] quae cum Saxonica fere per omnia conuenit, potes legere quae Iacobus Aubertus Vindo refert in lib. cuius titulus est, Progymnasmata in lohannis Fernelii Medici lib de additis rerum naturalium medicamentorum causis. Praesertim autem caput XII. aspicies, vbi praeter Moibani antidotum, et iam plurimum vsum Cynoglossi, non vulgaris illius, sed a Dioscoride descripti, commendat. Extat autem eiusdem antidoti descriptio etiam in Euporistis Dioscoridis ab eodem D. Moibano olim editis lib. 2. cap. 144. si placet, simul conferas quae de talium morborum curatione tradit doctissimus Medicus Iohannes Langus in suis medicinalibus Epistolis, [note: Iohannes Langus de philtris.] tomo secundo Epist. 34. et 35. Quemcunque autem euentum tua curatio habitura est, vt ad me scribere non graueris, oro. Ego quidem hac in parte in eadem cum opt. D. Adamo Lehnero, p. m. sum sententia, qui aliquando ad me dicebat; [note: Philtra Molancholicos officere.] Omnia philtra, etsi inter se varie differant, hoc tamen commune habere, quod humorem efficiant melancholicum. Quae igitur medicamenta humorem illum clementer euacuant, et spiritus tristes recreant; Hauddubie in tali affectu proderunt [note: Elleborus niger.] plurimum; Elleborum certe nigrum non temere ab antiquis tantopere laudatum esse, si qui illo recte praepatato vtatur, res ipsa demonstrat. Et quidem huius rei non ita pridem ex perientiam feci, cum aegrum quendam haberem, qui a morbo stolidus omnino et fatuus euaserat. Illi cum caeteris nihil efficere, ad extremum decoctum Hellebori nigri, [note: Decoctum Hellebori nigri.] adiuncti herbis cordialibus, et aliis quae humorem melancholicum demulcent, propinaui satis felici cum successu. Vix enim tribus, aut quatuor vicibus inde biberat, cum discussis imaginationibus illis, quibus antea infatuabatur, ad sese redire, et integra mente frui caepit. De aliis te, vt artificem, monere non debeo, maxime quod historiam morbi, quo aeger tuus laborat, non satis cognitam habeo. Neque enim an a philtro, aut fascino aliunde exhibito, an vero a venenoso quodam humore intra corpus genito, aut a mentis perturbatione existat, noui. Tractantur a practicis, quae ad hanc materiam spectant, multa sub titulo, de amore hereos. [note: Vide Philonium.] Ita enim inepte et barbare efferunt, quod Graeci [gap: Greek word(s)] aut etiam [gap: Greek word(s)] simpliciter appellant. Scripserunt et alii de amantibus curandis, aut animi affectionibus, quae, corporis morbos inducunt, tollendis, quae fortasse tibi quam mihi notiora sunt. Vale, Pragae Boiemorum 28. Nouembris Anno 1584.

EPIST. CCXXXII. IOHANNI VVEIDNERO MED. etc. Petrus Monauius, S. D.

CLARISSIME domine Doctor, respodeo tibi per eundem, qui mihi hodie mane tuas sub prandii tempus exhibuit sed et alias ante paucos dies ad te misi, vsus opera affinis tui, qui hic conditionem quaerebat, eas autem ipsas te interea accepisse confido. De methodo nostri Bucephali libenter iudicium tuum cognoscam, postquam eam, vt te promisisse meministi, euolueris. Nolim me amplius quid de illa praedicasse quam tu reapse experiare. Recte profecto pronuncias, fallax esse

omne experimentum; rationem autem ducem certiorem. Plerumque enim, qui hac relicta, vndique illa captant, et corradunt, tandem spe sua frustrantur, etiamsi aliquandiu illis satis feliciter vsi videantur. Quod si enim casus aliquis incidat minus frequens, perturbatiorve, cuius similis ante illis non facile occurrerit, ibi vere boni isti experimentatores magis muti sunt quam piscis, et quo se vertant plane nesciunt. At neque in talibus ars deserit, qui eius praescriptum sequuntur, sed ex symptomatibus causas inuestigare iubet, ex quibus omnis recta dein et legitima petitur curatio. [note: Catholicon VVeidneri.] Quantum igitur Catholicon illud, quod in mysteriis habes, attinet, nolo tibi in poste rum eius postulatione molestus esse. Siue enim mittas, siue non mittas, susque deque feram, etsi quidenscire cupiam, an idem esset cum eo, quod mecum quoque secreto communicauit Theodorus ille noster. Gratulorvero tibi ex animo, quod scribis, te conditionem non incommodam nactum; ac simul Deum precor, vt conatib. tuis ita benedicat, vt multis sint salutares et vtiles. quod idem de se quoque tibi nunciari voluit D. Iohannes Hermannus, vir optimus et integerrimus, cuius hactenus conuictu vsus sum. Mea pristino sunt loco, planeque confido paulo post meliora fore. Sed satis de his in praesentia. Te b. et f. valere exopto. Vratislauiae Elysiorum 17 Apni. anno 1579.

EPIST. CCXXXIII. IDEM EIDEM.

CLARISSIME domine Doctor, amice plurimum colende, malim te res quam verba ad purgandum, excusandumve parare. Quod si enim in posterum assiduitate scribendi compensabis id, quod hactenus neglectum est, facile veniam tarditatis huius apud me impetrabis: sin minus, valde verendum est, ne haec ira, quam nunc tacite in medullis foueo, in neruum erumpat denique. Hanc igitur vt caute deuites, tute videris. Methodum tibi placuisse laetor, planeque gaudeo meas cogitationes cum tuis hac quoque in parte congruere. Puco te initio propter phrasin semibarbaram, ac alicubi etiam nonnihil soloecizantem offensum, sed rei, quam tractat, bonitas facile hanc molestiam remouit. Interim tamen tu magno me commodo priuasti, quod tanto tempore a lectione et inspectione huique librime abstinere coegisti. Hanc igitur mulctam vbi abs te exigam, opportunitas erit. Pro ratione conficiendi olei gratias ago, captabo illius expenundi occasionem solicite. Etiam Zvvingerus cum Basilea discederem mihi de eo nonnihil communicabat, verum alio impensum est vniuersum, vt nondum scire potuerim, quem effectum habuerit administratum in caecis, vt appellant, haemorrhoidibus. Hippocratem Theodori illius nostri te vidisse opinor. Donauit me ipse autor exemplo, quod diligenter euoluere coepi. Scribebam tamen nuper ad ipsum, non tam sedatam, quam irritatam duntaxat esse famem meam editione huius operis cum quae adhuc restant, simili industria et felicitate publicanda impense desiderem. Fac quaeso intelligam, quid tu de ea re iudices. Pro mysterio tuos [gap: Greek word(s)] communicato, en aliud accipe ex Zvvingeri autographo bona fide descriptum, sed non sine auctario, vt Hesiodeum praeceptum sequar. [note: Catholicor purgans Zvuingeri.] Ita autem habet illius Catholicon: [gap: sign for Rec. (recipe)] salsae parigliae [gap: sign for Drachme] ij. cortic. Guaiaci mundatorum [gap: sign for Drachme] j. Rad. chine [gap: sign for Drachme] j. Infunde per noctem ins. q. aquae [gap: Greek word(s)] ; in. iure alectorio, si debilitas adsit in vino albo, si gallicus inueteratus, decoq. ad dimidias, tertiasve s. a. Refrigerari permittito. Sumito decocti [gap: sign for Drachme] v. in iis infunde per noctem Euxiseos Ruffi [gap: sign for Drachme] [gap: sign for 1/2] . fol. fenae [gap: sign for Drachme] vel circiter, Eccriseos scammon gr. [gap: sign for 1/2] . Mane coletur per linteum. Adde colaturae syrupi rosati solutiui [gap: sign for Drachme] [gap: sign for 1/2] . Diasereos [gap: sign for Drachme] [gap: sign for 1/2] Aq. melillae, vel cinnamomi, vel iuniperi [gap: sign for Uncia] [gap: sign for 1/2] vel

circiter, iuae [gap: sign for Uncia] [gap: sign for 1/2] . f. potus. Innoxie putgat in omni genere morborum, nec vel per dies quadraginta aut plures defatigat, nec aluum adstrictiorem reddit. Catarrhis vnice conuenit, arthritidis item [gap: Greek word(s)] . Gallico itidem mane purgans, vesperi simplex decoctum, quodsyrupo rosato implici, vel quouis alio ad rem facientem diluatur. Pharmacum [gap: Greek word(s)] , quod non nisi man Medici parati debet, et pauperum vsui inprimis consecrari. Sequitur aliud [gap: Greek word(s)] , [note: Eiusdem [gap: Greek word(s)] ] Pyrapyrum: [gap: sign for Rec. (recipe)] Albi nihil passi pugillos ij. rubri pugillum j. nigrivnctuosi q. s. Missimul omnia. Globulos formato. Eos orbiculatim perforato corio superligato, locis opportunis innoxie adhibeto. Hactenus [gap: Greek word(s)] . Vbi igitur quid tuum secreti habeat diserto sermone exposueris, idem vicissim de his a me exspectabis. Ego interim rerum ignarus, imagine gaudebo, vt ille de suo heroe ait. Caue autem literam sequare, donec illius expositionem cabalisticam cognoueris. Litera enim occidit: Sensus autem valetudinem deploratam restituit. Scammoneae praeparationem Platherianam paulo pluribus verbis expositam, [note: Scammones praeparatio.] proximis superioribus diebus inter chartas meas reperi. Gratum tamen accidit, quod tua quoque sententia approbata est. Scio illam magni fecisse Platherum, ac

saepissime etiam vsum, vt referebat, felici cum successu. Nunc ad difficultatem cuam diluendam, quam proposuisti, accede. Fateor mihi quoque primum legenti eam scrupulum mouisse, sed tamen posteavisus sum illius sententiam assecutus? cuius quidem summam tali tabella inclusi: [note: Triplex partis similaris secundum. Fernelium substantia.]

In parte similari triplex continetur substantia; nempe Humida, eaque aut Aquea, et Elementaris. B.

In parte similari triplex continetur substantia; nempe Humida, eaque aut Oleaginosa et seminalis C.

In parte similari triplex continetur substantia; nempe Humida, eaque aut Carnosa, et sanguinea, quae rursum est, vel Musculosa, carnosa dicta in specie. 1. D.

In parte similari triplex continetur substantia; nempe Humida, eaque aut Carnosa, et sanguinea, quae rursum est, vel Parenchymatica. 2. D.

In parte similari triplex continetur substantia; nempe Humida, eaque aut Carnosa, et sanguinea, quae rursum est, vel Membranosa seu neruea. 3. D.

Haec tabella ad vtrumque Fernelii locum cum in physiologia, tum in pathologia recte intelligendum facit, nisi quod in altero generalius et ex professo de hoc negotio agit, in altero specialius et magis restricte, prout nimirum tractationis materia et methodus vtrobique tulit. [note: Substantia solida.] A. Substantiam solidam, eam vocat, quae reliquis fulcri et basis loco substernitur, partisque delineationem, et vt ita dicam [gap: Greek word(s)] totam complectitur et absoluit. Constat autem ex seminis parte crassiore, raagisque terrestri, ita tamen vt in aliis magis solida reperiatur, veluti in ossibus, cartilaginibus, ligamentis, in aliis minus compacca et densa, quemadmodum in neruis, venis, arteriis, musculis et similibus. In hac solida substantia immediate sedem suam obtinent tum aquea humiditas (B,) [note: Humiditas aquea.] quae penitus terreis crassamenti pattibus immersa et commixta, ceu viscum quoddam atque gluten illas inuicem copulat, et firmiter cohaerere facit, tum humidum primogenium atque radicale vocatum (C,) [note: Humiditas oleaginosa.] quod nihil aliud esse videtur, quam subtilior, tenuior, adeoque aerea seminispars, caloris natiui proprium domicilium, et quodammodo pabulum: tum denique spirituosa substantia (E,) [note: Substant. spirituosa.] hoc est tenuissima, subtilissima, ac paene aetherea natura, igni seu flammae potius respondens, quae formae vicem ob id non immerito gerit et praecipuarum actionum opifex est et administratrix. Carnosae substantiae (D,) [note: Carnosa.] quae ab ipso sanguine ortum ducit, cauitatesque et spacia inter villorum ductus primum relicta explet, magna est varietas. Quaedam enim peculiariter et in specie caro (1) [note: Musculorum.] dicitur, qualis pulpa est musculorum, quaedam coagulati sanguinis forma (2) viscerum praecipuorum exaedificationem absoluit, [note: Affusionum.] vtpote iecinoris, cordis, renum, pulmonum, etc. et ideo Graecis [gap: Greek word(s)] h. e. affusio appellatur: quaedam etiam (3) [note: Fibrarum.] fibrarum ceu flilorum textura et multiplici complicatione constat. Eiusmodi sunt ventriculus, vterus, vesica, intestina, item venae, arteriae, nerui etc. [note: Alia carnis genera.] Fortasse praeter haec et alia carnis in genere sic nuncupatae genera constitui poterunt, si ossa attentius consideremus, si cartilagines, si medullas; quae et ipsa in similarium partium, censu veniunt. Sed Ferneliana interpretari propositum est in praesentia. [note: In Pathologicis cur non easdem sequatur differentias.] Cur vero in pathologia non persecutus sit omnes differentias, et eodem modo, causa est scopi diuersitas. Etenim superius absolute dehis disputauit, et per se: nunc vero eatenus duntaxat, quatenus hecticae febris speciebus declarandis sufficiunt, ea attingere voluit. Vnde solidam substantiam subdiuidere minime necesse habuit, neque etiam in tribus illis hecticae gradibus aqueae humiditatis amplius meminit: quod fieri nequeat, vt tantus calor in corpore viuente vigeat, qui aut hanc, aut illam absumere possit. Dixit vero etiam supra 4 physiologiae [gap: sign for Drachme] . Humorem alimentarium seu sanguinem (qui hic carnosae substantiae nomine venit) et oleaginosum seu primigenium viuentium, et eorum quae aluntur esse proprios: Aqueum autem et elementarem omnibus prorsus mistis competere. ad quae in his respicitur. Haec igitur sunt, quae pro Femelio cum ab inconstantia, tum a contradictione vindicando adducere placuit: inquibus an scopum attigerim, tuum nimirum est iudicare. Si quid praeterea desiderabis, vt pro viribus tibi satis facere queam, enixe operam dabo. Bene et feliciter vale. Vratislauiae Elisiorum, postridie eius diei, quo tuas accepi, hoc est, 19 Iul. vt inde diligentiam meam in rescribendo animaduertas, ac tibi ad imitandum proponas. [gap: Greek word(s)] . Iterum vale.

EPIST. CCXXXIIII. IDEM EIDEM.

RESPONDIT tandem rupitque silentia voce. Cur enim non versum hunc pro mei excusatione praemittam: verum, postquam nunc delictum vtriusque partis (quod certis quibusdam in casibus Iureconsulti 0 concedunt) mutua compensatione sublatum est, id lege deinceps inter nos cautum esto: ne responsum vltra mensem summum differatur. Qui contra faxit, violati sacrosancti amicitiae iuris reus habetor. Poena aut mulcta, pro facti qualitate irroganda, arbitraria esto. Ego sane ne quid contra hanc legem in posterum peccem, diligen ter operam dabo, et occasionibus abs te monstratis vtar. Tu vicissim, si quid ad me

voles, fratri meo Iocobo Vratislauiae degenti reddendum curabis, cuius opera, quocunque tandem loco aula futura est, recte accipiam. Neminem tamen scio cui rectius quam Bucholzero nostro tuas mittere possis, Pauci enim dies abeunt, quin ille ad fratrem meum scribat, et occasiones ob id exploratas habeat. [note: Methodus medendi caponaccii.] Nunc ad rem ipsam. Bucephalum nostrum in bonis rebus tradendis non meliori genere orationis vti, doleo. Cum eum nuper ad methodi suae editionem cohortatus fuissem, hisce verbis mihi inter caetera respondit: Publicabo methodum curatiuam, et quamuis alii sint laborem hunc aggressuri, non me propterea debita gloria spoliabunt, quoniam multa in ea mea methodo sunt, quae in praesentiarum tanquam falsa reiicio. Vnde scio, quod eos fortasse poenitebit laborem hunc esse aggressos. Hactenus ille. Puto antem ipsum postremis verbis alios a publicatione suorum scriptorum, quamdiu viuit, deterrere voluisse. Etsi quidem etiam praesenti mihi saepe dicere memini, se multa adhuc in suamet methodo desiderare, quae successu temporis ipse emendaturus sit. Lectiones de morbis capitis sane quam doctissimas, cum Vratislauiae adhuc haererem, mea manu describere coepi, sed non integras absolui: eo quod veluti e medio cursu in aulam auocarer. Habet illas D. Laurentius Scholzius Medicus in patria nostra, amicus meus summus, a quo facile impetrare posses. Confirmo tibi pro certo, literas tuas ipsi non ingratas futuras, imo satis diligens in scribendo esse solet, et tecum multa huiusmodi non inuitus communicabit. Idem etiam Scholzius lectiones Capouaccii de venenis habet, [note: Capouaccii diligentia in lectionib. de venenis.] in quibus tantam diligentiam autor impendit, vt etiam se palmarium reperisse putaret. Aiebat ad me aliquando se totos septem annos huic materiae elaborandae impendisse. Iam puto tenes, quo loco sputasmata haec illius habere debeas, cum etiam schaediasmata quaedam ipsius tua sponte magnifacias. De calidorum et attenuantium vsu in arthritide, video nos propemodum conuenire. Vterque enim dum materia in motu seu fluxu est; [note: Num lignum in Arthrittde conueniat.] illa improbamus. Sed quaestio inter nos principaliter instituta erat de ligni Guaiaci vsu: quod ita calidum esse, vt in hoc casu vitari debeat, nego, praesertim, quo modo catholicum nostrum docet, praeparatum. Etsi enim ad fluxionem augendam facere alicui videri possit, habet tamen in se vicissim quod retrahat. Itaque penetratio eo vsque vsui est, donec purgantis medicamenti vis ad articulos etiam pertingat, et inde humores alliciat, cum vis purgatrix sudoriferam superet, quod nisi esset, rationi tuae sacilius acquiescerem. Placet autem hoc loco quaedam ex Theodori nostri literis, [note: Cortices Gudiaci sitim sedare.] sub finem mensis Iulii Basileae exaratis, inserere, quod apprime scopo inseruire videantur. Guaiaci, inquit, corticum decoctum sitim quoque restinguere, et quidem potenter, saepe deprehendi. Eiusdem in calefaciendo non magnam esse vim catholici vsus multorum dierum innoxius satis conuincit. Ego [gap: sign for Drachme] j affundo lib. vj aquae, coquo ad medietatem. Inest, vis purgandi et aperiendi multo efficacior quam ligno, propter salis copiam. Itaque 4. doses habebis. Vinum senex noster (Aragosium arbitror, innuit) a quo accepi, in inueterato tantum adhibebat. Dum sudor mouetur, vinum non adeo conuenire, vti etiam ventum seu potius aerem liberiorem, rationi consentaneum, sed dum purgamus, et vino et victu liberalius vti nihil prohibet. XXX et XL. diebus in iis qui bibere possunt, continuis vti nil vetat. Corporis moles attenuatur, vires interim constant. Victus ratio proba, libera tamen; a sole tantum, et vento, et crapula caueant. Hoc ipso commendabile medicamentum, quod eius vsus a suspitione etiam liber est. Hucusque Zvvingeri verba recitare libuit, quae tibi non ingrata fore certo scio. Illud tamen ex te obiter [note: Sicca cur sisdorem prolace ant?] proliciant? Apparet hoc manifeste in bolo armena, terra sigillata, coralliis, margaritis, et aliis pulueribus cordialibus dictis. Ratio, nisi fallor, non ita expedita est, vt cuiuis pateat, quam tamen ex te audire cupio. Anpyrapyro nostro vnquam vsus sit, et quo cum fructu, nisi molestum est, me certiorem facias. Ego semel atque iterum non infeliciter applicui. De casu a me aliquando proposito, non male coniectas. Mihi de omnibus diligenter inquirenti, praecipua causa symptomatis illius visa fuit haemorrhoidum retentio, [note: Serosi humores vrinae odore per os retecti.] quas sibi ante quinquennium fluxisse, et postea prorsus substitisse aeger affirmabat. Vnde crassiore et faeculento sanguine intracorpus retento facile obstructio in mesaraicis, ipsoque epate et lienesubsequi potuit. quod etiam tumor foris in hypochondriis indicabat. Obstructione in visceribus illis existente, serosum humorem minus exacte separatum, in ventriculum et inde in os regurgitasse, non adeo a ratione alienum fuerit. Veram tamen vrinam fuisse minime omnium suspicor. Qua enim ratione e vesica si os illa deferretur? Salsedinem igitur vrinae eo delatae imaginem patienti obiecisse, apud me statuo. Medici alii adhibiti, cum ad verae causae essentiam, atque cognitione non

penetrarent: tumori frustra fotus, illitus et emplastra adhibuerunt. quinetiam balneis, et vescio quibus aliis pharmacis aegrum misere satis diu torserunt. A me percuratum affirmare non queo. Parterquam enim quod medicamentorum iam pertaesus, difficulter a nobis praescripta (quae tamen maxima ex parte diaetam concernebant,) admitteret: prius etiam, quam cura morbi chronici finiri posset illinc discessi, ab eo tempore quid factum sit, nihil amplius cognoui. cupio illi esse quam optime. [note: Vomitoriorum vsus rarior.] Vt vomitoriis rarius vtar et cautius, eaedem me rationes impellunt, quae tu adducis. Olim quidem peruulgatas fuisse, et paene familiares, in Graecia inprimis, et AEgypto, Medicorum lobri relicti satis superque testantur. qui naturae sponte eo non feruntur, iis vix imperare soleo. Fortasse quae aluum [note: Abstersoria et lenientia.] blande subducunt, et abstersionis vim habent, tantundem praestant. Talis est aloe nostra, species hierae, et alia huiusmodi. Dn. Crato in frequenti vsu habet agaricum [note: Vomitorium Cratonis.] recentere trochiscatum, et cum oxymelite subactum ad [gap: sign for Drachme] j vel [gap: sign for Scrupel] iiij. plerunque vomitus sponte subsequitur, quem inhibendum et reprimendum non esse monet. sin minus: ne sic tamen spe nostra omnino frustramur. [note: In succo absinthii repor bat Rondeletium.] De succo absinthii quae affers, in iis ne quid dissimulem, tibi non assentior, quin potius, ideo ventriculo minus gratum quam folia, comas aut semen esse arbitror: quod vi abstersoria et astringente, quae in terreis partibus potissimum residet, fere destituatur. [note: Succus herbae semper aquosior.] Vnde non possum non Rondeletium demirari, qui te asserente (non enim ipse lequi) maiorem etiam adstrictionem succo, quam reliquis partibus tribuat. quis enim hoc illi credat obsecro? Rei certe natura contradicit, secundum cuius ordinem semper succus plus aquositatis participat, sicut partes solidae et siccae, vtpote folia, radices, semina plus (liceat in praesentia sic loqui) terrestreitatis. ab hac autem, et non ab illa omnium Medicorum consensu, stipticitas et astrictio dependet. Sed etiamsi Galeno quoque demus succum longe calidiorem esse ipsa herba, nunquid propterea ventriculo plus aduersabitur? Non opinor. quamobrem quae tuae argumentationis hac in parte vis sit, plane non assequor Incuratione [note: Pauca contra haemeptoan.] haemoptoici, quam recenses, nihil erroris quod admissum sit, animaduerto. Si tanta copia sanguinis simul effluxit, venam aliquam grandiorem per anastomosin apertam quam ruptam, aut exesam verisimilius est. Constantibus viribus, et corpore plethorico existente, venae sectionem potentis reuulsionis gratia non improbo. Sed cur [note: Camphorae re iicitur.] potioni sistenti camphoram addis? An non haec ratione tenuitatis partium magis motum adiuuat, quam inhibet? Nisi abs te edocear, [note: Emplastica probantur.] causam huius rei indagare non queo. Emplastica in huiusmodi casibus valde prodesse sentio; qualia sunt bolus, terra lemnia, coralli et alia huius farinae. [note: Puluis Scaligeri.] Puluerem Iulii Caesaris Scaligeri, quem Valetius in exercitationibus Hollerianis adeo commendat, tibi notum esse opinor. Cerotum quoque santalinum regioni iecoris applicatum magnam vtilitatem adfert. Sed cur magistri partes mihi sumo? Ad quaestionem: Num potus a vino [note: Cereuisiae potio finalis.] vel cereuisia inchoandus sit, ex veteris versiculi sententia respondeo, Potio finalis sit semper ceruisialis. Et hunc morem ego quoque studiose seruare soleo, vt quandocunque licet prandium vel coenam, et hanc quidem potissimum, cercuisiae potu claudam. Ratio ea est, vt halitus seuvapores minus confertim a ventriculo ad cerebrum ferantur, et illud turbent. Frigiditate enim cereuisiae quodammodo reprimuntur. Si tamen somnum quis conciliare malit, ei vt vinum et quidem paulo liberalius vltimo loco bibat, plane suaserim. Ita vides, cum [note: De catarrho epidemio anno 1580.] ad singularia seu [gap: Greek word(s)] deuenitur, nihil esse in arte nostra per petuae veritatis. Ad ex tremum illud abs te ro gauerim, vt de progressu morbi epidemii nuper grassantis, quem apud vos tenuit, me certiorem facias, et si quid aliud peculiare in illius curatione obseruasti. Item: nunquid vere contagiosum fuisse putes, et vnde originem traxerit? Quidfebris catarrho illi adiuncta, an ephemera fuit, an synochus imputris, an vero de continuarum genere aliqua? venae sectio et expurgatio num vestris hominibus vtiles fuere? Habeo non pauca, quae hoc loco referre possem, sed tua audire prius malo. in diaphoreticis summa curationis haud dubie [note: Pul. Cratonis.] reposita fuit. Dominus Crato puluere cornu cerui, bolo armena, terra sigillata cum aqua cardui, vel acetosae, et granis aliquot camphorae praecipue vsus fuit. Alii electuarium quoddam, Diasulfuris vocatum, vehementer profuisse testati sunt: cuius descriptionem, artificiosam sane et minime vulgarem, alias recum communicaturus sum. Nunc bene et feliciter vale, et quamprimum tibi commodum visum fuerit, rescribe. Pragae Boiem. 28 Octob. An. 1580.

EPIST. CCXXXV. IDEM EIDEM.

Octobri ad te dedi, accepetis. Frater quidem eas recte ad te curatas esse in proximis scribit. Sed facile fieri potest, vt impedimentum aliquod incideret, cuius gratia tardius ad te perlatae sunt. Pro gratulatione tua magnas ago gratias, et tibi vicissim omnia fausta ac felicia reprecor. Caue autem putes, me alio animo erga te futurum, quam hactenus fui semper. Colamus inter nos amicitias non fucatas, non aulicas: sed philosophicas, quae cum firmo fundamento nitantur stabiles sunt et ipsae atque firmae, nec cuiuis impetui cedunt. De morbo epidemio in superioribus etiam attigi aliquid et responsum abs te expecto. Placet id quod [note: Grauedo anhelosa. Catarrhus Epidemicus.] ex Fernelio affers de grauedine anhelosa, et ipse etiam statuo, finitimos hosce morbos esse. Iohannis VVieri obseruationes ad manus non habeo. D. Balthasar Brumerus Medicus phylicus rei publicae Hallensis apud Saxones, peculiarem commentariolum nuper admodum edidit: in quo febris pestilentialis [gap: Greek word(s)] potius tradit, quam huius epidemici catarrhi. Stengliana magis arrident, quamuis et ipsa [gap: Greek word(s)] aliquas patiuntur. Nemo mihi facile persuaserit, in malignorum [gap: Greek word(s)] numero habendum qui tam paucos interemit, et plerisque salubris fuit, imo etiam in futurum causas morbificas abstulit, vt non immerito de illata sibi ab eo iniuria Medici conqueri possint. D. Crato febrem illam catarrho adiunctam inter [gap: Greek word(s)] referebat: contra Mercurialem, qui in synochorum imputrium censu illam collocabat. Putredinem vero aliquam, saltem leuem, affuisse ex contagionis nota mihi firmiter persuadeo. Refert similem morbum Rondeletius [note: Similis morbus.] noster in lib. de cognoscendis morbis, et Iulius Palmarius in praestantis. illovolumine de morbis contagiosis. In cura tibi plane accedo. Parum enim felici successu potentia illa praesidia, venae sectio nempe, et expurgatio adhibita sunt. Bezoartica plurimum profuerunt. Ad Capouaccium, cuius tu praeclaram, vt meretur, mentionem facis, superioribus diebus scripsi. et dubia quaedam exposui, ad quae, vt hactenus facere solitus est, eum benigne responsurum confido. Velim me in eo, quod petis tibi gratificari posse. At profecto ipse pleraque illius adhuc desidero; et doleo, mihi tantum otii non superesse, vt ipse ea describere mea manu possim: aegre enim in talibus librarii opera vtor. Indicaui tamen in proximis occasionem, qua hac in parte vti non incommode posses. Promisit aliquando Capouaccius, [note: Methodus tuendae sanitatis,] se simili methodo etiam artem [gap: Greek word(s)] siue de tuenda sanitate complexurum, id quod ab eo petere, et cunctantem vrgere non desino, quicquid alii de huius viri laboribus iudicent, ego illos minime vulgares, sed ex intima potius philosophiae et medicinae medulla depromptos esse puto. Gratae mihi fuerunt binae descriptiones, quas epistolae tuae inserere dignatus es. Priorem, quae Helideum autorem habet, in meis aduersariis consignatam reperi: alteram Platherianam non item. Dabo operam, mi charissime VVeidnere, vt par pari referam, et quidem quamprimum. Disputationem Erati de putredine nondum integre perlegi. Quae tamen hactenus in illa obseruaui, de iis coram tecum agere mallem, quam per literas. Interim hoc tantum abs te quaero: An illud etiam pomorum vitium (ita enim sane [note: Vitium pomorum Germanis teig, num putredo?] appellem) pro putredine habeas, VVann sie beginnen teig zu vuerden. Verbum Latinum, quo hanc rem proprie exprimas, abs te scire cupio. Nis fallor apud Plinium alicubi exstat. Si dices initium putredinis esse: tum necessario quamuis putredinem praecedet. Sed res non ita habet. Et praeterea non corruptio quaedam videtur esse (qualis omnis putredo est) sed potius maturatio seu perfectio. Etenim fructus serotini et pyraduriota hac raitone suauiorem saporem adipiscuntur, et maturiora esse iudicantur. Verum de his te cogitationem vberiorem suscipere malo. Cynoglossum, cur a nobis petas, miror. Credo quemuis hortum tibi suppeditare posse. loquor autem de illo quod humisternitur, et cum Dioscoridis descriptione conuenit: non de altero quod caulem cubitalem aut alitiorem etiam addit. Si tamen omnino ad eum casum expetis, in quo Aubertus conferre asseuerat: Moibani interim antidotum eius loco vsurpare potes. Sed non possum plura in praesentia. Vbi tuas vicissim accepero, in me scribendi diligentiam non desideraturus es. Bene et feliciter vale, Pragae Boiemorum 22. Dec. An. 80. exeunte.

EPIST. CCXXXVI. IDEM EIDEM.

MIROR te nullas cum isthoc [gap: Greek word(s)] ad me dedisse literas, hac sola contentum excusatione, quod vbinam loci nunc agerem, nescires. Quasi vero probabile sit te nescire: in iis me esse oportere, quae sunt patris mei, hoc est, quae muneris et officii mei ratio expostulat. Siquidem enim aulae me Caesareae (quamuis indignum) Medicum esse nosti, quî ab illa me longius abesse tibi in mentem venire potuit, aut etiam debuit? Vides igitur mi

VVeidnere, quam inane sit hoc et nullius momenti [gap: Greek word(s)] , quod tibi [gap: Greek word(s)] assumere, et silentio minime necessario praetexere placui. Ideoque non magis tibi allaborandum, vt admissum erratum corrigas, et quibus potes modis contractam negligentiae maculam eluas. quod non alia via assequere promptius aut facihus, quam si id, quod nunc praetermissum est, in proximis tuis scriptionis prolixitate abunde compenses. Ego quidem non illas solum, sed forte etiam alias plures hoc in loco abs te expectabo: ex quo quando digressuri simus, nondum satis constat. Negotiorum certe, quae quotidie offeruntur et moles et varietas tam cito sese expediri non patientur [note: Arthritis Petri Monauij.] Posonio Pannoniorum (vbi sesquimensem integrum conuentus durauit) cum Viennam rediremus, paucis post diebus in arthritidem, quae omnes pene corporis artus peruagata est, incidi. Factus sum enim ex ischiadico gonagricus, inde podagricus, demum etiam chiragricus, quin et colli partes malum hoc infestare non praetermisit. Praecipuam morbi causam haemorrhoidum, quae secundum naturam singalis ferme mensib. mihi antea fluere solebant, suppressionem fuisse statuo. Ea enim ratione materia collecta, cum iuxta consuetudinem non vacuaretur, vicinas partes occupauit. Accessi stimuliloco vinum Vngaricum forte et habituosum: quod meliberalius inter Pannones hausisse (ita enim in aulis plaerumque et viuitur et bibitur) non diffiteor. Cum me satis diu morbus ille, stultitiae meae poenas persoluens, afflixisset, quadragesimo demum die (qui tunc primus Maii erat) ex Hippocratis vaticinio domo prodire coepi. Velim hic scire: quod tu consilii ad prouocandum denuo haemorrhoidas praescribas? Debilibus mediis, quales sunt hiera s. aloe non lota, frictiones ani cum speris pannis, et similia, frustra hactenus sum vsus: a fortioribus etiam consulto abstineo, quod metuam ne vehementius [note: Haemorrhoi des quib pronocandi.] irrtatae haemorrhoides illae postmodum aegre et magno cum periculo sisti queant, quando sponte quoque sua fluentes antea, fere semper modum in effundendo sanguinem excesserunt, meque saepe decolorem reddiderunt. Sed et illud abs te lubens quaesierim: Num morbum hunc in posterum per interualla rediturum censeas, nec ne? Ego quidem ita mihi persuasi: Longe esse rationem aliam podagrae, chiragrae aut gonagrae in specie ita dictarum; [note: Arthritides diuersae.] ab arthritide, quae generali nomine sic nuncupatur. Illae enim periodos solemnes seruare, ac per interualla stata et certa redire solent: hanc cum quasi critica quaedam expulsio sit, et ideo omnes paene artus tempestatis in morem peruolitet, vnica inuasione seu paroxysmo finiri existimo, nisi scilicet causae externae tam potentes accedant, vt nouum morbum procreandi et suscitandi potestatem habeant. Tibi an idem videatur, scire percupio. Gaudebo sane et in mea opinione magis confirmabor; si tu assenseris. nolim tamente ea propter celare, quae mihi hac in parte metuenda iudices. Vino fortasse omni in vniuersum interdices, et leges viuendi praescribes durissimas; quas vt in hoc vitae genere ita stricte seruare possim, valde vereor. Audiam tamen nihilominus telibenter, et quantum omnino licet consilio et praeceptis tuis obsequar. Imo tibi maiorem etiam quam mihi fidem adhibebo: quandoquidem sibi quisque pessimus vt magister ita etiam medicus est. Superioribus proximis diebus Episcopum quendam per Dei gratiam sanitati rescituimus; [note: Epilepsia et Comae.] qui ex vehementissimo insultu epileptico postea in coma peruigil incidit. Velim totum medicationis cursum me tibi percensere debere. Paucis interiectis horis cum vires constarent, et corpus impura plethora esset refertissimum; non modo acres clysteres iniecimus, sed ex vena secta large fluere sanguinem permisimus; exhibito praeterea vel potius in os infuso cathartico, etiam expurgauimus. nec infeliciter consilium illud nostrum, etiam si aliqui sedulo aduersarentur, processit. nempe extremis morbis extrema quoque exquisite remedia opponenda esse praeclare censuit Hippocrates noster. Ad Pragenses meas responsum abs te exspecto. Nihil mihi gratius est hoc in loco: quam cum tot praestantibus viris amicitiam inire, qui vndique huc aduolant. Te quoque inter illos esse valde optarem. quod tamen commode fieri non potest; interim aequo feramus animo. Petebas aliquando [note: Psilothram.] a me psilothrum. Nunc hoc cape; Sume lactis caprini q. s. adde alumen puluerisatum, et inuicem misce. postea stilla per filtrum. Cum hoc inunge loca, ex quibus pilos auferri cupis. sudato, prius, quam iterum abluas. Tuto huius expenentiam facere, et mihi de euentu postmodum significare poteris. Bene et feliciter vale, mi charissime VVeidnere, et mei memoriam cum beneuolentia conserua. Augustae Vindelicorum e comitiis, 17 lulii, Anno 1582.

EPIST. CCXXXVII. IDEM EIDEM.

ACCIPIO excusationem praetermissionis literarum, quam praetendis; etiamsi non omni ex parte mihi sausfaciat.

Videris enim subesse culpae si non latissimae at saltem latae, quam, nisi scriptionis frequentia, in posterum expiare nullo pacto potes. Neque tamen interea te plane liberum pronuncio ab eo debito, quod tibi pro iis persoluendum est, quas amissas esse scribis. Forte enim cum occupatior esses, in eas tibi diligentius inquirere non libuit. Noli putare, mea me tam vili pendere: vt ea sic abiici velim, quod minus postea denuo reperiri queant. Vix credas quam magna et paene intolerabili poena te affecturus sim: si deperditas illas meas non denuo in lucem produxeris, et pristinam illis dignitatem restitueris. Sic soleo in eos, qui meo imperio subsunt. Sed tamen omisso quaeramus seria ludo. Gratiam habeo, quod te de recuperata valetudine mea laetari significas: cum quidem illi hominum generi, qui cum arthriiticis doloribus conflictantur paene magis insultari soleat, ac secundum Apostolum afflictio afflictioniaddi. Tutamen, quod hoc facere intermittis, verum te esse amicum ostendis, et [gap: Greek word(s)] istis profecto non plane ridiculis doloribus. Expertus affirmo, et ne tu in similes incidas, opto precorque. In prouocandis haemorrhio dibus tuo plane consilio obsequar. Non facile mihi persuaderi patiar, vt nimis vehementibus vtar. Fere enim maius periculum est in sistendis illis, quam prouocandis: maxime si secundum naturam, id quod mihi accidit, vberius fluant. Etsi vero nondum omnino pristinam consuetudinem seruant: repetito tamen vsu aloes ante coenam, sentio nonnihil sese illas rursus explicare, et ad fluendum comparare. nolo illas accibius prouocare. Commendat [note: Varignanae remedia in prouocatione Haemorrhoi dum.] Varignana plurimum oleum irinum, item radicem lilii, quocunque modo imponatur, cuius fortasse, cum periculum nullum adiunctum habeat, paulo post periculum faciam. Ad sectiones nunquam volens accedam: cum illud quoque exemplum, quod tu commemoras, me deterreat. Quae postea de repetitis arthritidis inuasionibus attexis: ea te aulicum non esse atque adulari atque blandiri non posse, plane arguunt. Eam enim potissimum ob causam hanc disputationem moueram: vt me, qui vix hoc malum effugi, consolareris, fore, vt nupquam, aut saltem perraro reuerteretur. Tu vero hac controuersia neglecta, scapham scapham dixisti, et mihi nouam pene solicitudinem iniicis, vt magis quam antea mihi a molestiis illis metuam. Vt Cicero in epistola ad Luceium, etiam plusculum quam veritas concedit de se dici postulat: ita ego quoque putabam te opinionem meam confirmaturum, etiam si non ex quisitissime cum artis praeceptis conueniret. quod quidem ad aegros facere solere Medicos vt illos in spem erigant, notum est. adeo etiam vt hoc respectu aliquando ad me, tum Patauii decumbentem, diceret Bucephalus: Medici nunquam vera dicunt. Fortasse autem tu putasti: Medicum a medico decipi aequum non esse, et ab hoc facilius quam, ab aliis fraudem deprehendi. Quicquid tamen sit: ne nunc quidem tibi plane assentior, quod ad arthriticas periodos [note: Critiea expulsioi non causa fluxionum periodi cartum.] Cum enim per modum criseos expulsio fiat, vix est verosimile, omnes corporis artus ita debilitari, vt infirmitatis ratione deinceps semper similem fluxionem suscipiant. quemadmodum in podagra fit, aut chiragra: vbi leui occasione inuasio repetit, [note: Arthritis vaga.] et paene certas periodos seruat. Anvero arthriticus morbus, hoc est qui sine discrimine omnes artus corporis perreptat idem sit cum eo, quem Cardanus vagum appellat, et de quo peculiarem tractatum conscripsit, tuvideris. Quoda vino abstinere iubes: rem duram imperas. An vero solius aquae potu contentum esse praecipis? NImirum caute et prudentervocem [gap: Greek word(s)] , quae etiam apud Theognidem exstat, adiicis. Sed non licet nobis aulicis saepe ita viuere, vt volumus: quando ad aliorum arbitrium noncomparare necesse est. Tecum qui tuo more domesticam rem instituis, bene agitur. A Basiliensibus iamdudum nihil habeo: quod contagionis ratione loca illa male tuta essent. Ad D. Zvvingerum et Platherum paulo post scribam. D. Simon Gryneus Medicus diem suum peste exstinctus obiit. Quid de reliquis fiat, aut factum sit, cupide scire desidero. Cur Hippocrates humorem melancholicum aquam, vel vt in Graeco textu est, [gap: Greek word(s)] appellat, ad Erasti disputatione remittis. quas certe, si ad manum haberem, inspicere non intermitterem. Sed qui in ista obraratione bonorum librorum copia instructum esse licet? Est nobis aulicis illud in ore, quod Bias ni fallor, de se dixit: Omnia mea mecum porto. Partem librorum meorum Praegae habeo: partem Vratissauiae in patria, partem eorum etiam hic Viennae. Illos in vnum cogere ecquando licet? subinde enim aula mutatur, quam me sequi necesse est. Librorum vero supellectilem instructam quomodo quis secum circumferat? Quae tua de hac re sit sententia scire desidero. Postea ad Erastum, velut supremum desidero. Postea ad Erastum, velut supremum iudicem, si ita libet, prouocabimus. De paralysi post colicam non parua est controuersia. [note: Cura paralysis in quam se soluit coliedi] Non dubito te eavidisse et legisse quae Erastus de illa scribit in 4. parte Paraclesicorum

suorum. Sed vt ad rem propius perueniamus; peculiare exemplum tibi propono. Laborauit hoc morbo optimus Esromus noster, qui cum satis feliciter restitu tus sit, eius curationis processum ad te transmitto. Vt autem videas me Germana fide tecum agere; ex eius [gap: Greek word(s)] transcripsi, quae in schedula iniecta vides. Praecessit in eo colicus dolor satis acerbus; postea [gap: Greek word(s)] in tristem istam [gap: Greek word(s)] morbum incidit. Ne autem hoc nouum esse putes; legere potes ea quae apud Hippocratem exstantin 6. epidemior. 4. comment. particula 3. [gap: Greek word(s)] etc. Item Paulum lib. 3. cap. 18. et 43. Praesentem istam curam quomodo ad VVidemanni tui, cui optime cupio, casum aplicare debeas, tute videris. Nostro illi Esromo satis bene successisse scio. Et ascripsit ipse vbique, vt vides, non tantum remediorum formulas: verumetiam quibus, et quo cum euentu vsus sit. Tu quoque fac simile. Habet praeterea dominus Crato in vsuoleum quoddam, cuius mirificam vim [note: Destillatum Cratonis.] multis probauit. Illud hunc in modum conficitur; [gap: sign for Rec. (recipe)] Gummi Galbani, Elemi, Hedrae, ol. laurini ana q. s. fiat destillatum, et seruentur seorsim primum aqua, deinde oleum clarum, tertio oleum crassum. Hoc emplastrum musculis epigastrii applicat, et reliquias morbi felicissime discutit. Credo vltra duo millia apud Morauos et Boemos hoc vnguem to lucratum esse. quod tecum quoque pro amicitia nostra communicare volui. Vniuersalia quae praemittenda, quaeque intra corpus exhibenda sint, per te scies melius Crede mihi alteri non ita prompte communia [note: Cura alborum mensium.] ista facerem. In albo fluore pillulas de bdellio laludas: cum tamen in sistendis potius haemorrhoidibus et mensibus, alii, et potissimum Varignana, commendent. De rore [note: Rorismarini vis.] marino nulla apud me est dubitatio; vtpote cuius admirabilem efficaciam ipse etiam in muliebribus morbis expertus sum. Tuae tamen constanti asseuerationi fidem habeo. Pro transmisso abs te munere gratias ago maximas. Recte obtulit tabellarius, quae illi credidisti. Ego vero quid referam? Cum ad manus aliud nihil sit, mitto ad te exemplum Valesii nostri, quod mea opera emendatum Crato noster nuper foris dedit. Cupio de illo intelligere iudicium tuum. Pro psilothro, quod inefficax esse dixisti, en tibi aliud: [gap: sign for Rec. (recipe)] Lac canis mixtum cum puluere auripigmenti in forma emplastri, siue linimenti, admotum depilat immediate. Si lac canis habere nequeas, substituitur lac esulae maioris, et applica in balneo ad spacium recitationis trium orationum dominicarum, et iij salutationum angelicarum, et quando arescit, pili vna cum psilothro re mouentur. Non puto habere minorem [note: Rusma Yurcarum. Sassafras.] vim, quam vnguentum illud Rusma appellatum, quo Turcae in balneo ad hanc rem vtuntur. Ligno Sassafras, quod ex Florida siue noua Francia huc importatur, an vnquam vsus sis nescio. Plane odorem et saporem feniculi refert. In delicatis naturis multo praestantius est tum guaiaco, tum salsa. Ven triculo etiam melius conuenit. In Polonia creberrime nunc vsurpatur contra podagram, et alios chronicos morbos. Si quid de eo cupies: lubentissime ad te transmittam, et modum vtendi, si nescis, significabo. Bene et feliciter vale, et festinatam scriptionem boni consule. 22. Nouemb. an 1582.

In paralysi inchoata manuum post colicam, qualis fuit mea, et haerente iam malo in musculis ibi etiam sugillatis, primum ad expellendam materiam e musculis per exhalationes et sudores, vtitur sudorifico, fomentatione, et vnguento infrascripto.

(Hoc vsus sum; sed parum mihi fuit [gap: Greek word(s)] ; praefero syrupum sancti Ambrosii.) Sumatur mane vnum cochlear, alternis diebus, et contineat se aeger in lecto, vt somno et fomentatione lectuli sudor promoueatur.

Incidantur, coquantur in aheno, et decoctum cum herbis calentibus infundatur in vasculum ad hanc rem praeparatum, quod tegatur superne panno quadruplici, et fomententur manus per quartam horae, mane et vesperi ante coenam. Formam vasculi non dubito tibi notam esse. Aqualis breuioris instar habet, et in lateribus foramina per quae manus inserantur.

[gap: sign for Rec. (recipe)] Axungiae gallinaceae [gap: sign for Uncia] ij.

Lumbricor. terrestr. vino lotorum [gap: sign for Uncia] j. [gap: sign for 1/2] .

Additur his omnibus et sapo certi generis, quo post fomentationem et vnctionem aeger manus abluat: qui siccescat sua sponte in manibus, et postea abluatur calida.

[note: Fortiorae.] Quod si superioribus illis nihil proficitur, pro fomneto superiori, vsurpetur hoc:

[gap: sign for Rec. (recipe)] Ol. antiqui [gap: sign for Libra] [gap: sign for 1/2] .

Vtrisque vsus sum primis et secundis et secundis in primis: quibus sensi tremorem in manibus (nam pede firmi semper fuere) euanescere. quodfuit confirmati membri certissimum argumentum Sed temporis detrimenta ferre nolui, cum essem tum totus in Psalmis, etc.

[note: Vng. fortiss.] Quod si vero neque proxime supra scriptum vnguentum satis fuerit efficax, sumatur quod sequitur:

[gap: sign for Rec. (recipe)] Concharum nigrarum (hae conchae non potuerunt reperiri in nostris officinis) vrantur in fictili, et colligatur humid. pinguis [gap: sign for Uncia] ij.

Quod si adhuc etiam magis acuenda curatio, adhibeatur ad extremum vnguentum sequens:

[note: Extremum.] [gap: sign for Rec. (recipe)] Pul. lumbricorum terrest. [gap: sign for Uncia] ij.

Conquantur ad spissitudinem et extendantur in duabus alutis, quaelibet sit facta ad formam hanc:

EPIST. CCXXXVIII. IDEM EIDEM.

ALTERAM tuam epistolam cum hoc ipso tabellario accepi: priusquam ei, quam antehac Seligerus noster mihi abs te attulit, persoluerem: quod enim tertiae cuiusdam meministi, ad quam nondum responderim, ea qualis sit nescio. Nolo sane tarditatem vel lentitatem potius in scribendo meam multis excusare: illud tamen affirmo, me officium hoc neglecturum non fuisse: si, quod sperabam, [gap: Greek word(s)] iste ad nos Viennam rediisset. interim dum exspecto, quoad reuertatur, totus delabitur annus. Sed ad rem A Seligero non ita pridem literas Patauio habui: quibus adhuc responsum debeo. Miror autem quid tibi in mentem venerit, mi VVeidnere, quod me dubitare scribis, arthritide nuper laborauerim, nec ne. Et eo nomine nescio quam ab ipsa arthritide poenam mihi infligendam minaris. Immerito sane hoc abs te patior. Neque enim tam sum [gap: Greek word(s)] , vt morbi satis immitis tormina non senserim: neque etiam Stoicorum delirio faueo, qui affectus et dolores meras esse opiniones credulis suis auditoribus persuadere conati fuerunt. Imo et sensi non magna cum voluptate mea arthritidis molestias grauissimas, et me sentire scripsi, et ad te atque alios conquestus sum. Sed de hoc cap. quaestio erat: Num arthritis etiam per certa interualla [note: An arthritis critica sit aeque periodica.] repetere soleat, vt chiragra, vel podagra, anvero, veluti critica quadam expulsione, semel aegrum inuasisse satis habeat? Vt de hoc dubitarem, multae me causae permouerunt: quae fortasse tibi quoque etiam si nullus moneam in mentem veniunt, atque idipsum expresse quidam in thesibus suis, de hoc morbo nuper publicatis, affirmat. Bona igitur verba quaeso, et hunc potius si libet nodum dissolue, quam vt me denuo cum morbo molestissimo conflictari iubeas. [note: Dolor vagus.] De dolore vago legere potes, quaer Hieronymus Cardanus in Methodo sua medendi scribit sect. 4. capite quinto, item in Consilio quodam de hoc morbo peculiariter scripto, quod contradicentium Medicorum libris sub calcem adiunctum est. Apparet ex eo scripto: statucre illum morbi huius causam flatus potissimum hinc inde in corpore oberrantes. cum nihil sit, quia [note: Dracunculi.] aeque cito de loco in locum moueri possit. Dracunculos Iohannes VVierus in doctissimo suo commentario de morbis nonnullis incognitis Germanice edito, putat esse, quos vulgo die Mittesser appellant. Morbi genus in Austria satis familiare. Discernit autem

ab his alteram illam aegritudinem, die Varen, oder lauffende Varen, et vtriusque cognitionem atque curationem satis docte et accurate persequitur. Antidoton etiam proponit [gap: Greek word(s)] , et eorum praeparationem. quam ex eo haud dubie hausit D. Hoffmannus noster. Ad quaestionem de loco Hippocratis haec nuper ad me scribebat D. Mercurialis. [note: Quomodo splen sit aqua rum sedes.] Cur Hippocrates splenem aquae fontem esse dixerit in 4 de morbis, diu ipse quoque dubitaui. nec, si authoris sententiam tueri volumus, alia ratio mihi occurrit, quam si dicamus, aquam Hippocrati eo in loco esse non succum melancholicum et crassum, qui per vniuersum corpus diffusus saepe conspicitur: sed aquosum et tenuem, qui in liene colligi consueuit. Nam certum est eiusmodi viscus saepenumero ob aquosi [note: Sanguis lienis tenuis et aquosus.] succi copiam intumescere. et sanguis qui in anatome conspicitur in splenis anfractibus, iecinoris sanguini comparatus, plane tenuis et aquosus videtur: vt non immerito viri quidam eruditissimi, et anatomicae doctrinae peritissimi promulgare non erubuerint; minime verum esse lienem succum melancholicum attrahere. At haec omnia ingeniorum lasciuientium exercitamenta sunt. In artis operibus atque in iuuanda humana vita si quis strenue versetur, multo solidiorem laudem eum mereri iudico. hactenus ille. Etsi autem quam maxime opinioni illius accedam, quod certum sit cum melancholico humore semper multum seri, vehiculiloco, adiunctum esse: magna tamen in ipsa voce est [gap: Greek word(s)] cum [gap: Greek word(s)] [note: Sanguificatio liens a quibus clam ettam attribuitur.] appellat. quod vero ait nonnullos lieni aeque ac epati [gap: Greek word(s)] tribuere: in ea haeresi etiam Platerus noster est, vt saepe ex eo coram audiui, et etiam ex tabulis illius iam publicatis colligere licet. De quibus sane iudicium meum exquirere minime opus est: cum me in hac palaestra [gap: Greek word(s)] [note: Plateri industria.] minus exercitatum agnoscam. artifices igitur de artibus iudicent. Statuo tamen nihilominus: multa eum monstrasse; quae alii non obseruarunt. cum sciam quam ille [gap: Greek word(s)] et industrius et foelix, vt nomen eius attestatur, esse soleat. Diligentia certe sola maixmam laudem meretur. Si, [note: Erasius de paresi post codicam.] quae sit Erasti de paresi post colicam sententia, integre cognoscere est animus, euoluas longam illius disputationem in quarta et vltima parte antiparacelsicorum illius a pag. 236 vsque ad 258. Meminit quoque [note: Langius.] que affectus huius Ioh. Langus in epistolis suis medicinalibus parte 2 epist. 55. Qui bus perlectis, si quod dubium amplius superest, de eo posterius inter nos per literas [note: Vallesius.] colloquemur. Fr, Vallesius quem dudum diem suum obiisse credidimus, ipse opus suum Controuersiarum medicarum ad recudendum Christop. Plantino ex Hispaniis Antuerpiam misit. Verum cum ille videret VVechelum priori editioni denuo euulgadae manus iam admouisse: ipse sponte abstinuit, et autorem de hac re admonuit. Haud dubie multa praclara his totis XX et amplius annis a se obseruata, adiecit, vt illa etiam cum studiosis doctrinae illius cupidis communicari aequum sit. Ingenio apparet esse maximo, iudicioque exquisito: sed prima editio iuuenile quid resipiebat; haec posterior omnia maturiora, et exquisitius cogitata et recogitata habebit. Si autorem adhuc viuere vel suspicari potuissemus: nemo nostrum tam audax fuisset, vt sine illius consensu quicquam hac in parte tentaret. quanquam istam quoque molitionem sine fructu non abituram spero: si modo [note: Turbith minerale artificiosa Mercurij praeparaetio.] ille, quae in praefatione Cratoniana sunt, legere et expendere dignabitur. Turbith minerale re ipsa nihil aliud est; quam artificiosa mercurii praeparatio. De qua varii variorum conatus sunt in medio. Velim te illa legere, quae de puluisculi aurei ex mercurii praeparatione et diserte et erudite scribit Anton. Gallus medicus in lib. suo de Ligno sancto non permiscendo, pag. 33. et aliis in locis, inter caetera autem haec quoque [note: Crystallus Alexipharm. verum Argenti vini.] refert, quod non memini me alibi legere: crystalli argentei viui verum et vnicum alexipharmacum esse, et illius parandi et exhibendi modum adiungit. potes quoque considerare quae in Ioh. Vigonis Chirurgia extant de pulueris rubei confectione et administratione eiusdem tam intra quam extra corpus. Item apud Marianum Barolinum discipulum eius, qui etiam peculiariter de hoc verba facit. Capouaccius, quod miror, eundem mercurium in antiquis gallicis doloribus exhibet: et quomodo symptomata nonnulla, vsum eius fere consequentia auertenda sint, monet. Quercetani oracula aut aenigmata non intelligo; nec scrupulose inquiro. sino mortuos sepelire suos mortuos. Haec, quae sequitur, descriptio mihi a quandaminsigni chymico, et optimo, (vt sic loquar) Galenista communicata est: quam germanam esse statuo: etiamsi nondum manibus meis parauerim; sed duntaxat ab eo tali methodo [note: Turpethum minerale Zuuingeri et Bodensteinii.] paratam possideam. [gap: sign for Rec. (recipe)] Mercurii aceto et sale ter quaterue abluti [gap: sign for Uncia] ij. ol. rubicundi de acetosa minerali [gap: sign for Uncia] iij. salis eiusdem [gap: sign for Drachme] j [gap: sign for 1/2] . Coniuncta in geranio immergantur in arenam, et per diem naturalem coquantur. Materiam infrigidatam candiam eximito, terito, aqua calida affusarecoquito, defundito,

abluito tertio vel quarto, super carbones exsiccato, frigida iterum abluito, resiccato. Remanebit Proteus Pactoleae instar scobis. Datur agr. iij. adv. cum theriaca, vel aliquo purgante in gallicis doloribus et vlceribus: quibus etiam exterius adhibitum, in emplastris gummatum, certissime medetur. quod si auri calcinati [gap: sign for Drachme] j. adiiciatur, non purgat: sed fit multo magis hidroticum. Habes integrum processum et velut [gap: Greek word(s)] huius operationis: etiamsi propter concisam breuitatem quaedam obscuriora videantur. Sed manus, vt ille inquit, causa est sapientiae. Si quas voces studiose artificio quodam inuolutas et occultatas non satis assequeris: ego tibi Apollinis instar ero. Idque ex eius ore, qui mecum descriptionem communem fecit. alioquin enim chymicis istis operationibus exercendis non valde assueui. quod tamen, si qua occasio esset, libenter facere velim. Aula, quam sequi [note: Aloe rosata loco hierae.] cogor, suis migrationibus hoc totum impedit. Aloe rosata nihil aliud est, quam aloe succo rosarum depurato bis terve infusa, et postea in massam, vnde catapotia formantur, redacta. Habet hanc dominus Crato noster in valde frequenti vsu, et hieraeloco vsurpat. Plerunque semihorula ante coenam exhibet a [gap: sign for Scrupel] j ad [gap: sign for Drachme] j. Blande et absque vlla molestia ventriculum et primas vias expurgat. Euentum curationis in nobili illa matrona, cuius casum mihi proponebas, scire desidero. Fortasse enim tu illam sanitati prius restituisti: quam responsum a me habere potuisti. Symptomata mirifica sunt et satis implicita, nec malignitas aliqua, in visceribus delitescens, abest. In talibus igitur vtilissimum est praeter ea, quae manifesta qualitate prosunt, illa quoque ad miscerae quae occulta quadam facultate [gap: Greek word(s)] retundere creduntur. Cardiaca scilicet, et bis similia: quorum materias recensere ad te non est necesse Cum etiam adstricta aluo sit: aloes ros. vsum illi plurimum conducere arbitrarer, etiam mensium prouocandorum gratia. Rite expurgato corpore electuarium quoddam conficerem ex talibus, quae praecipua viscera respiciunt: adderemque praeter species nobilium confectionum etiam theriacae et mithridatii aliquid. Lignum aut sarsam num illi propinaueris, nescio. Vix enim sassafras apud vos, nisi maximo pretio, haberi puto. Etiam hic, eandem ob causam, exolescit. Gratiam habeo pro iis, quae exepistola Zvvingeriana de aceto stillaticio exscripsisti. Et ita vere res habet. Multa ex falsa imaginatione potius quam vero iudicio improbamus, quod etiam in similibus aliis non semel obseruaui. De chirurgia recte admones. Doleo certe, me in illa exercenda non plus insudasse: quando eius rei in Italia occasio offertur satis commoda. Sed quo tempore ego ibi fui: fere semper pestilens contagium grassabatur, vt ita minus tutum esset sine discrimine quibusuis manum admouere. Praeterquam autem quod Mercurialis noster chirurgum crudelem esse vult, etiam immundum velit nolit eundem esse oportet. a quorum vtroque non parum abhorreo. Nihilominus Medicus Physicus in multis casibus si maxime manum ipse admouere nolit, consilio suo tamen prodesse, et chirurgum in sua operatione dirigere potest. Quod ego aliquoties feci hactenus non malo cum successu, et etiam [note: Terra Anuualdina.] cum vtilitate aliqua. Terram Anvvaldinam nondum videre contigit. Petii nuper a D. Camerario, vt particulam mihi illius transmitteret. non ausim credere tot illam vires habere, quot illi autor intractatu suo de hac edito tribuit. Multos credulitas magis sanat et superstitio, quam vera ratio. [note: Terra Sigill. Strigoniensis.] Strigensi bolo non aliter vsus sum, quam in dysenteriis et aliis alui fluxionibus cohibendis. D. Iac. Theodorus in libello de peste, terrae sigillatae eam aequiparat. Sed multum adhuc sordium admixtum habet, quas melius elui vtile foret. Si bene aquis idoneis lauaretur, et rursus exiccaretur, crederem plus opis allaturam. Etiam alia [note: Glogouiensis.] nunc circa Glogouiam reperitur, quae Strigensi candidior est, et, vt ego puto, etiam efficacior. Si nondum habes, aliquid illius ad te mittam proxime. In praesentia cum nihil aliud suppetat, censuram de operibus Hippocratis ad te mitto: ea lege atque conditione: vt tuam de hac censuram libere atque aperte ad me perscribas. Petit a me hoc autor ipse D. Hieron. Mercurialis dum inter caetera in proximis sic scribit: Ob Hippocratis censuram a nemine laudari cupio. Sed in eum finem solum edita est, vt ingenia excellentia in ea censenda sese exerceant, mihique addendi, mutandi ac corrigendi occasionem praebeant. Itaque quod a te peto illud vnum est, vt virorum apud vos exellentium iudicium explores, et quaecunque obiiciuntur, libere mihi significes. Haec ille. Te autem mi VVeidnere in eorum numerum, qui Hippocratica diligenter legunt, et de eius scriptis iudicare norunt, libenter recipio. Expecto igitur quid responsurus sis cupide. Meas cogitatationes vicissim, si ita voles, libenter patefaciam. Velim te lectam hanc censuram etiam cum D. Laurentio Scholzio, viro optimo, et integerrimo, communem facere:

quando exempla, quae singulis mitterem, in promptu non erant. Sed manum de tabula tandem. Vrget enim, qui modo astat, tabellarius. Te bene feliciterque cum tuis valere opto. Pragae Boiemorum 5 Deceb. anno 1583.

EPIST. CCXXXIX. IDEM EIDEM.

MIHI quoque tam diuturna ordinarii nostri emansio, ne quid dissimulem, molesta accidit: ac quidem ne inter vias sinistri quid passus esset, subuerebar. Sed illius aduentus omnes facile suspiciones diluit. De nummis restitutis amo te, lectum est, conuenit numerus, et non neglexisse habeo gratiam. Veruntamen non eo sensu quo seruulus ille apud Comicum, qui de fide debitoris sui nonnihil addubitare videbatur. Ego me officium istud recte collocasse laetor: etsi profecto in palaestrahac minime sum exercitatus. [gap: Greek word(s)] . Plaect omen tuum de arthritide: quam et ipse a me in perpetuum exsulaturam promittis. Iam certe tertius annus agitur: cum post primum illum insultum nihil mali ab illa per Dei gratiam perpessus sum. Vtinam etiam in posterum ab illa immunis sim, ita vt nunquam limen meum subintret. Nostris eueniat hostibus illa precor. In praecautione nullo alio remedio hactenus vsus sum, quam vt diligenter operam darem; ne superfluitates in corpore eatenus augerentur, vt nouum paroxysmum generare queant. Puluerem Italicum, qui contra podagram tantopere nunc decantatur, et domini Cratonis de eo iudicium, a vicino tuo D. Laurentio Scholzio petere licet. Illi ego haec submisi omnia: et poterimus de his alio inter nos conferre tempore. Vallesium vna tecum viuere et valere exopto, vt multa talia scripta subinde nobis ex diuite penu ingenii sui depromat. Proximam editionem opera Planum etiam apud extremos Iberos accepisse non dubito. Turbith illud, quod minerale vocant, ipse nunquam paraui, sed nec ab alio parato hactenus vsus sum. Etsi nequaquam reiicio: tutiora tamen amplecti malo. Et scelus esse iudico ad praesidium tam anceps accedere: vbi alia in promptu sunt, quae minus periculi adiunctum habent. Et tamen interdum in extremis morbis ad extrema huiusmodi remedia [note: Acetosa mineralis.] confugere necesse est. Descriptionem quam misi, omnino genuinam esse confido. Mercurium, qui sumitur, viuum esse oportet. Sequenti enim praeparatione satis corrigitur. Acetosam mineralem recte suspicaris esse chalcanthum. Sed oleum illud rubicundum crassius est: non autem quem [note: Geranium matracium.] spiritum vitrioli vocant, caeruleum potius Geranium, vulgo matracium appellant, in hanc fere formam confectum vitrum.

Aurum, quemadmodum et alia metalla, calcinari, et in chymicum puluerem redigi potest Coemissem tibi turpethi mineralis aliquid: si commode ab idoneo artifice [note: Turpethum minerale.] impetrare licuisset. Interim demeo tantum tecum communico, quantum fortasse in se in praesentia satis est. Triplex vero huius est differentia. Primum illud sub litera A, auri ferme colorem refert, vt vides: quod secundum eam descriptionem, quam accepisti, paratum est. Alterum sub B, a Iudaeo quodam, praestanti artificem mihi communicatum est. Tertio illo sub C, frequenter vtitur D. Stromerus noster, quod etiam caeteris praefert. Mihi primum illud magis arridet. Tibi vt vnius aut alterius periculum facias, in deploratis praesertim gallicis, liberum permitto. Ante paucas hebdomadas huius exhibitione persanauit Italum quendam D. Stromerus: quem gallica illa lues pessime defoedauerat: et totum ferme nasum depasta fuerat. Tum demum ad ligni decoctum accessit: quod antehac frustra ab aliis Medicis misero aegro propinatum fuerat. Libelli illius neulus, quem petis, hic est. Deligno sancto non permiscendo, Antonio Gallo Medico autore Idem in imperitos fucatosque Medicos. Est autem hic liber opposicus alteri cuidam Alfonsi Feru, qui inscribitur: De ligni sancti multiplici medicina, etc. Hic exeusus est Lugduni in 16. ille Parisiis apud Sim. Colinaeum anno 1540 in forma octaui. Pro excerptis ex Anancastae nostri literis magnas gratias ago. lam diu nihil ab eo vidi. Cogito tamen ad intermissum scribendi officium redire. Quercetanus quid sibi velit, multo minus, quam Anancastes intelligo. Quod si operosa illa, et non reuelanda praeparatio displicet; eam eligere poces, quae exstat apud Aug. Fernerium de morbo gallico libro 1. in 7. curandi eundem morbum modo. vbi multa notatu digna inuenies. Vocat ipse [note: Pill. Mercuriales.] autor pillulas mercuriales, et quaedam de diuersa exhibendi illas ratione in medium affert. Excusus est hic libellus in eo fasciculo qui inscribitur. Thesaurus sanitatis paratu facilis, per Ioh. Liebaultium, etc. Parisiis

in 16. Licet etiam conferre cum iis quae Massa Venetus, et Mattiolus, item noster quoque Capouaccius de medicamenti huius recta et methodica cum praeparatione, tum exhibitione tradunt. Quantum ad casum illum nobilis matronae attinet: symptomatum quorundam mitigatio aut ablatio, non plane morbum illum incurabilem esse satis ostendunt. Dolorem capitis et tibiae dextrae adhuc remanere significas. [note: Dolor capitis.] Neque tamen scio, an dolor ille capitis continuo affligat: an vero per certa interualla redeat, et periodicus sit: item an anterior pars, aut posterior, vel etiam circa tempora magis doleat. Etiansi vero ab initio per consensum aliarum partium, v. g. ventriculi, aut vteri, originem suam habere potuit: postquam tamen tam diu durauit, eam impressionem fecisse verisimile est: vt nunc caput mutata temperie, per essentiam etiam laboret. Nihilominus multum illis remediis crebro repetitis efficitur: quae infericrum partium impuritatem auferunt, vnde ad caput prauae exspirationes subinde attolluntur. Habuit in frequentivsu Fernelius (vt a domino Cratone accepi) pillulas quasdam: quibus tantam vim in detergendo ventriculo et praecordiis offensis tribuit, vt nullam se hemicraniam reperisse affitmauerit, [note: Pill. cephalica Fernelii.] quam non hac ratione curauerit. Descriptio haec est:

[gap: sign for Rec. (recipe)] Aloes optimae [gap: sign for Uncia] [gap: sign for 1/2] .

Redigantur omnia in puluerem, et cum syrupo de absinthio et violar. f. massa mollis. Seruetur vsui in vesica. Exhibuit alternis diebus, bis vel ter in hebdomada [gap: sign for Scrupel] ij. aut [gap: sign for Drachme] j hora vna ante cibum. Dominus Crato alias etiam commendat de succino in hanc fonnam:

[gap: sign for Rec. (recipe)] Pul. succini, Mastiches an. [gap: sign for Drachme] ij.

[note: Pill. desuciino Cratonis.] Aloes succo citrin. [gap: sign for Drachme] v.

Cum syrupo desucco betonicae q. s. f. massa. Vtatur [gap: sign for Drachme] j bis in mense, et sumat eas post primum somnum.

In harum pillularum vsu persistendum. Nam cum morbus diuturnus sit: vt paulatim et diu curetur oportet. Deinde ad particulares capitis euacuationes per nares, palatum, et fauces accedi posset: quorum formulas ipse nosti melius. Ineunte autumno non prohibuerim venae sectionem, saltem euentationis gratia fieri: item purgationem aliquam, praemissa corporis praeparatione, vniuersalem. Si qua malignitatis latentis suspitio est: plurimum conducunt Electuaria ex succis inspissatis herbarum, quibus deinde pulueres idonei, ac denique theriacae aut mithridatii aliquid additur. Si voles vnam atque alteram descriptionem proxime ad te mittam. Tu modo significa, quae interea mutatio acciderit, et quantum vires sufferre posse existimes. Fonticulum vt Itali appellant, in inferiori cruris parte cum vtilitate aperiri posse [gap: Greek word(s)] . quando scilicet natura ipsa in eo loco exitum quaerit, et nonnihil inde leuationis accessit. Malum autem vicissim auctum est, quam primum materiae illi exitus praeclusus est. Si delicata est foemina: rectius fit operatio illa potentiali, quam auctuali cauterio. habes pyrapyrum illud, quo me etiam non infeliciter vsum memini. Et haec quidem mihi in praesentia de proposito casu in mentem veniunt. Risi cum litem de substantia et accidente veneni cum Theologica illa controuersia, in qua similiter de essentia peccati quaeritur, comparas. Volo autem adscribere ipsa D. Hier. Mercurialis verba: quibus ad illud caput Epistolae meae nuper [note: Quod venenum non sit ad aliquid.] ad me scriptae respondet. Accedo, inquit, ad id, vt probem rationes, quibus vteris ad probandum esse in praedicamento relationis venenum collocandum, aduersus meam sententiam non tantum habere momenti, quin facile dilui queant. Nam, vt hinc primum exordiar, ea dicuntur ad aliquid ex Aristotele, quorum esse aliorum est, aut aliquid aliquomodo dicitur. Primo modo plane ad aliquid nec alimentum nec venenum dicitur, sed secundo modo: prout scilicet ad aliquid, seu respectu alicuius, nempe hominis dicitur. Verum nec hoc pacto vere ad aliquid sunt. Siquidem maior pars venenorum aeque alia bruta atquehominem interimunt, et multa etiam alimenta sunt non minus belluarum, quam hominis. Sed concedamui esse ad aliquid venenum: quid prohibet vnam et eandem rem diuersimode acceptam sub diuersis praedicamentis collocari? Magnum et paruum in quantitatis et relationis, morbus et sanitas in qualitatis et relationis praedicamentis ponuntur. haud secus etiam forma substantialis in duobus praedicamentis est: cum forma quaelibet sit alicuius forma. Quare de veneno quoque dicere possumus, vt refertur ad hominem, esse ad aliquid: vt vero mistum quoddam est ex propria forma, quae est vis venefica, et subiecto, esse in praedicamento substantiae. quemad modum ex materia et forma, neque ipse vnquam dicerem totum scorpionem, aut totam viperam esse venenum: sed illius spirituosum

corpus vi venefica formatum, quod ictu communicatur. Huius autem corpus saliuosum similiter conflatum, et morsu communicabile, Hactenus ille. Quibus equidem quid vicissim opponam, meamque opinionem defendam, non ignoro. Velim tamen ex te scire, quid de lite ista sentias, praesertim num credas, fieri posse vnum et idem diuerso respectu: modo sit substantia, modo accidens? De terra Anvvaldina pauxillum quid nuper mecum communi cabat dominus Ioachimus Camerarius, quae tamen an legitima sit, et cum tua conueniat ignoro. Si igitur quid suppetit, velim mecum partiare, saltem tantillum, vt eius periculum facere, et cum ea particula, quam ante habeo, comparare queam. Ero vicissim gratus in iis, quae penes sunt. Sphacelum ex gangraena profectum iam bis terue vidi, non magna certe cum voluptate mea. Vtinam plane hoc monstri e hominum natura tollatur. Sed astat tabellarius, qui manum de tabula amouere iubet, et praeterea etiam alio vocor. Tu quaeso haec, quae festinanti calamo, et animo non satis libero scribo, boni consulas, meque amare pergas. Vale et salue charissime mi VV eidnere. Datae Pragae Boiemorum die 2 Iulii. Anno Christi 1584.

EPIST. CCXL. IDEM EIDEM.

NON debeo etsi occupatus sum, scribendi ad te officium negligere: cum te in respondendo tam gnauum esse animaduertam. Et praesertim hunc ordinarium nostrum sine meis dimittere nefas putauerim: cum nunquam antea id factitare soliti fuerimus. De turpethi mineralis praeparatione quid Anancastes noster sentiat, scire peruelim. Augerii quidem Fernerii libellum in tam instructa bibliotheca apud ipsum exstare non dubito. Si tamen voles: libenter quae de eo in medium ille adfert ad te transsicripta mittam. Fieri potest vt. Anancastes ipse sua manu arcanum illud elaborauerit. ita non tantum auritum, sed oculatum etiam testem habituri sumus. Scribebat ad me dominus Crato non ita pridem in hanc sententiam: Multis annis cum D. Zvvingero per literas sum collocutus. Nunquam de chymicis tam multa scripsit, quam nunc. Vt ad illius opinionem accedam, vix persuadebit: cum Arrogosio, qui saepe multis horis de istis mecum egit, nunquam potuerim fidem adhibere, et ille sibi eum magistrum esse profiteatur. Ars est vna; quam si Hippocrates et Galenus vere nos non docent, et Montanus illustrat, eiusque fundamenta ex intima philosophia monstrat; a quibus discenda sit, nescio. Materia medica ingens et numerosa. In ea principem locum tenere medicamenta ex sulphure et Mercurio confecta, vix adducor vt credam. Laudanum [note: Laudanum Philonium.] vero quid est aliud, quam Philonium et quem morbum eo profligabimus absque periculo? Chymicis remediis propter singularem efficacitatem nihil detraho: Chymiaevero autorem Theophrastum minime statuo. haec ille: cum ei occasio a me praebita esset in literis quibusdam: vbi iudicium illius delibello quodam chymico quaesieram. Casus nobilis illius matronae paene memoria excidit, nec sunt modo ad manum literae tuae, quibus illum prolixe exponebas. An cauterium aliquod, quo exitus materiae illi aut malignae, aut malignitati proximae praebeatur, molitus fueris, nescio. Scis autem Hippocraticum illud: Quos morbos medicamenta non sanant, ferro et igni aggrediendos esse. Magnam tamen spem concipio, dum scribis: vsu et frequenti continuatione quorundam lenium medi camentorum multa symptomata remisisse, et morbum nunc mitiorem videri qua antea. Vtinam radicitus tandem euellatur auerrunceturque. An electuarium e succis paraueris, quale praescribebam, nihil addis. Ego in morbis longis et pertinacibus, qui ab intem perie quadam occulta dependent, multum praesidiis huiusmodi tribuo. Petis vt purgans aliquod nominem, quod aut nullius saporis, aut certe non ingrati sit, et abominabilis. [note: Purgans non ingratum. Mechoaca.] Inter simplicia nullum noui, quia hac in parte radici Mechoacan praeferre possem. Iam saepe illud exhibui delicatis personis, quae a mentione etiam Rhabarbari, agirici aut aliorum abhorrent. Dosis illius est a [gap: sign for 1/2 Drachme] ad drachmam integram, aut etiam scrupulos quatuor. In puluerem redigo, et admixto pauculo gingiberis stimuli gratia cum vno atque altero cochlelari vini dulcis seu Pucini seu maluatici propino. Blande expurgat, et fere agarici vires aemulatur: nisi quod ventriculo minus infestum est. si degustaueris, ferme nullum odorem aut saporem percipies. Et tamen [note: Machoacae praeparatro cumpane Martio.] in euacuando non segne est. Iussi etiam aliquando, vt eadem radix pani, quam vocant, Martio incoqueretur. et sic aegro ignoranti, non sine fructu, exhibui. Quo plus candoris habet, eo melior est. Credo ad vos etiam deferri. In Galliis frequens est vsus illius, et Heidelbergae. Erastus p. m. sibi valde familiarem rediderat, quem alii deinceps Medici imitati sunt. E compositis blande et sine molestia corpus expurgantibus plurimum

[note: Passulae laxatiuae.] tribuo passulis laxatiuis vulgo dictis; quibus hic in aula nihil est frequentius. Constant autem ex infusione foliorum senae, in qua passulae in s. q. macerantur, et deinceps syrupus rosatus solutiuus affunditur. interdum etiam Rhabarbari aliquid [note: Conf. Anisi laxans.] adiicitur: sed in communi, ne causeam pariat, omittitur. Laudo etiam confectionem anisi laxatiui, quae pro cuiusuis arbitrio parari [note: El. lenitinum.] potest. Denique electuarii cuiusdam lenientis descriptionem subiungo: quae nuper me authore in officina suae Maiest. etc. parata est:

[gap: sign for Rec. (recipe)] Fol. senae purgat. [gap: sign for Uncia] iiij [gap: sign for 1/2] .

Infunde in vini maluatici [gap: sign for Libra] . iiij. succi cydonior. depurator. [gap: sign for Libra] . ij. Mane bulliant s. a. exprimantur fortiter. Expressioni adde pulpae pomorum redolentium dulcium (qualia sunt Misnensia nostra, Porsdorfiana dicta) arte conctorum [gap: sign for Libra] . vj. Brodii zinziber. [gap: sign for Libra] . j. Brodii cydoniorum, aut miuae [gap: sign for Libra] [gap: sign for 1/2] . sachari [gap: sign for Libra] . iij. conquantur ad formam Diacydoniati. Ac sub finem decotionis adde Mannae Calabrinae dissolutae purae in vino maluatico [gap: sign for Uncia] vj. Distribuatur in capsulas. Non tantum sine molestia, sed etiam cum voluptate assumitur. Totam autem massam hanc in duas partes distribui: et alteri pro singulis vnciis grana aliquot diacridii adieci, vt in paulo validiorib. personis plusculum operaretur. A semuncia vsque ad vnciam integram tuto exhiberi fingere licet: [note: Medicata vina.] quibus nostri homines, alias a purgantibus natura abhorrentes, fallantur. Pertinent huc etiam vina medicata, quae vim purgandi habent, et cibis etiam absque periculo misceri queunt. ita nodulos pararesoleo ex herbis et seminibus, adiectis Rhabarbaro, foliis senae, vel etiam agarico pro diuersa intentione. Hos invnum immergi in eoque per noctem macerari iubeo: de quo singulis diebus vnum haustum in prandio, loco vini absinthiitis, cui nostri assueuerunt, assumunt nulla cum molestia, ac suauissime inde aluus subducitur. Vt domini Mercurialis sententiam de veneni substantia rectius assequi possis: authoris illius librum ad te mitto, quem meo nomine gratum habere velis. Gratuito accepi, gratuito dono. Interim illius loco vtor altera editione, quae Francofurti ad Moenum superiori anni prodiit. Sed cum nondum a bibliopego receperim: hunc iam compactum librum rectius transmitti posse iudicaui. Adhuc contendis, non absurdum esse: vt vnum idemque diuersa consideratione modo in categoria substantiae, modo in caeterarum aliqua ponatur, et exemplum caloris innati vrges. Sed ego hoc ipsum mihi explicari velim: qua consideratione calorem illum natiuum tum substantiam, tum accidens aut qualitatem esse asseras. Si partem aliquam substantiae corporis nostri (neque enim vniuersum absoluit) esse vis, vbinam repones? Num inter continentia, aut contenta, aut impetum facientia? Haec enim tria vt scis, Hippocrates noster recenset: quibus omnia contineri vult, quae in substantia corporis nostri spectantur. atque ipse [gap: Greek word(s)] appellat. Calorem per se ex sua natura accidens esse, nemo vnquam dubitauit. Et Galenus ipse in explicatione 14. Aphorismi primae sectionis inter calorem seu caliditatem et calidum discernit: Illud enim meram qualitatem significare affirmat; per hoc autem denotari substantiam qualitate illa praeditam. Ita ego quoque dixi: Calorem, substantiam admodum improprie dici, et non nisi [gap: Greek word(s)] , quia scilicet calor iste cum suo subiecto proprio, cui perpetuo inhaeret, sumitur, et ita propter aliud, cui iunctus est, substantiae rationem habet. quid autem haec, in quibus tanta est catachresis, ad artem pertinent? Non communem loquendi seu vsum, seu abusum considerari; sed quomodo proprie res quaelibet appellari, et in qua classe ex artis praescripto poni mereatur. dialecticos nunc agimus, quibus vnice proprietas cordi est: non Rhetores, quibus longius euagari licet. Medicos porro non eo sensu logicos esse negaui, quo tu accipis; quasi videlicet [gap: Greek word(s)] omnino esse, aut ratione nulla vti velim. Sed logicas tantum illas disputationes, quas ita etiam Galenus saepe appellat, abvsu artis tanquam inutiles, vel saltem superuacaneas remouendas censui. Cum enim Medici finis sit agere seu operari, certum est circa particularia illum versari debere, in quibus sensus dominatur, non ratio. Neque enim profecto hominem curat: sed Socratem, aut Platonem Hi cum indiuidua sint: sensu percipiuntur, non ratione. Et vt rectius mentem meam intelligas, dico ratione [note: Medicui artifex sensatuo.] finis pricipalis seu vltim 1. Medicos magis esse artifices sensatos, quam rationales. nempe quia ratio sensui inseruit; non hic illi. in Theoricis scientiis contra sensus rationi seruit. qui illarum vltimus finis est speculatio, quae a sensu originem ducit. Sed in medicina ideo Theoricam partem discimus, non vt in ea tanquam vltimo fine acquiescamus: sed vt illa actionem seu operationem, propter quam omnia traduntur, dirigamus. Ita ratione finis principalis seu vltimi vna cum Galeno recte asserui:

Medicum esse artificem sensatum. Sic tamen ne rationem prorsus excluderem: sed potius, vt omnino faciendum est, necessario includerem. Tu tamen hoc velut absurdum reprehendis. Fortasse autem si rem recta reputabis via: ad opinionem, non tam meam, quam veritati ipsi consonam accedes. Cum calidum (rectius quam calorem) innatum [gap: Greek word(s)] appellas: arbitror te magis proprie loquuturum, si [gap: Greek word(s)] nuncupes. Siquidem naturalem spiritum, etcalorem illum seu calidum innatum pro eodem Montanus, et alii plures accipiunt. Sed de his plura in praesentia non licet. Haec ipsa prout in mentem, vel potius buccam venerunt, effudi, ac tibi ad corrigendum propono. In reipsa me non multum aberrate confido: in ex ponendo maiorem te elegantiam requirere arbitror. De terra sigillata nostrate quae scribis, libenter cognoui. Fuit nuper per aliquot septimanas nobiscum autor illius, et mecum multa contulit. [note: Extractum terrae sigillata.] Molitur praeparationem illius magis artificiosam, et quae Anvvaldinam proxime aemuletur: quam nihil aliud esse iudicat, quam extractum terrae sigillatae certae, et nequaquam simplex aliquod, sed potius compositum. Ego quibus in partibus possum illumpromoueo. Cogitat hac ipsa invrbe deinceps terram suam parare, tanquam in illustriori loco: vnde facilius innotescere et in alias terras exportari possit. Misimus aliquid illius in Italiam: et expetitur alibi etiam. In tremore manuum post vniuersalia exhibeo ea, quae caput et neruosas partes roborare creduntur, quale est praecipue Diacorum, et extractum calami: extra autem tremulas manus foueo vino calido, in quo betonica, saluia, maiorana, rosmatinus, et similia incocta sunt, et penetrationis causa spiritus vini aliquid affundo. ita multis tremor paulatim remisit, donec prorsus aboleretur, caetera quae restant, in aliud tempus reseruo: et te vna cum tuis bene feliciterque valere exopto. Pragae Boiemorum, pridie Kal. Februar. Anno 85.

EPIST. CCXLI. IDEM EIDEM

FERIATVM iam diu est inter nos a literario officio: vt ad ordinarias scribendi operas redire paene videatur tempestiuum. Etsi quidem haud satis memini, quis nostrum negligentiae huic occasionem praebuerit: quoniam tamen proximis tuis me iterum in aciem prouocas: breues hasce et tumultuarias remittere placuit. Pro votis tuis, quibus nuptias et coniugium meum piissime et amicissime prosequeris, magnas gratias ago: et tibi ac tuis vicissim omnia felicia et salutaria reprecor. Annus sane iam abiit, etvnus insuper mensis cum dimidio: nec tamen dum genialis lecti fructus apparet. nihilominus spem bonam fouere pergo, et me Homerico illo consolor: [gap: Greek word(s)] . Tu fortasse hoc in certamine priores abstulisti de quo [note: Contra postem.] tibi, vt debeo, gratulor. In epidemico morbo magnum vsum percepi ex Dioscordio Fracastorei cum idoneis exhibito aquis. Dominus doctor Hermannus, qui nunquam Vratislauia pedem mouit, quam diu ibi pestis regnauit, plurimum defert sali absinthiaco cum theriaca permisto, quod putredini potenter resistat, et naturales facultates astrictione sua roboret, et tamen nihilosecius insigniter penetret sudoresque [note: Theriaca Germanorum.] cieat. Curaui eodem illo tempore hic parari theriacam, quam Germanorum indigetaui: de illa aliquid transmitto, vt vires eius explores, simulque iudicium tuum significes. Crede mihi tam valentem atque Andromachi alteram expertus sum: immo ei plus fido, cum ex eis constet potissimum quae in nostro orbe gignutur, et a qua fraus omnis abest. Drachma huius tribus crucialibus constat, cum altera saepe quarta Ioachimici aestimetur. [note: Nigrodo vt thaeriacae concilietur.] Nigredinem aliqui desiderant: sed mangonium illud facile accersi potest chalcitide adiecta, aut succo prunellorum syluestrium inspissato, quod aliis magis arridet, permisto. Plura in praesentia non licet. Differo igitur in occasiones alias. Bene et feliciter vale cum tuis omnibus, quibus felix ineuntis anni noui auspicium ex animo comprecor. Pragae Boiemorum, pridie nataliciorum domini, inchoantis Annum 1587.

EPIST. CCXLII. LAVRENTIO SCHOLZIO MED. etc. Petrus Monauius Medicus Caesareus S. D.

NISI ex, aliis indiciis, quo in te animo essem, hactenus perspexisses: facile de illo ex tam diuturno et inusitato meo silentio dubitandi occasionem arripere posses. Verum vt ne illud facias, abs te amanter peto, charissime mi Laurenti: imo potius tarditatis aut negligentiae culpam mihi imputes: quam vt de meo in te perpetuo studio, vel minimum suspicens. Fuerunt certe non paucae occupationes, quaeme inuitum quoque abstraxerunt, quo minus tuae voluntati, et meo desiderio satisfacerem. Sed tamen vt ante migrationem ex hoc loco

nihil plane ad te scriberem, committendum non putaui. Im perator quidem nudius tertius iam tum hinc mouit: quem ego [gap: Greek word(s)] intra biduum subsequar. Cum domino D. Hieronymo Michaele hesterno d. e chartas tuas medicas remisi: pro quarum com municatione tibi magnas gratias ago. Pleraque descripsi: quae etiam mihi non displicent. Capouaccianas pagellas de cauteriorum administratione diu habere concupiui. Ostendi illas, dum hic esset, VVoiselio nostro: qui de quibusdam capitibus suas peculiares cogitationes mihi exposuit. Illud pene pro deridiculo habuit, quod dicitur: Medicamenta purgantia etiam foris imposita, [note: An electiue purgantia etiam deforis vsurpata, electiue purgent.] et vnguentis, siue emplastris commista: tamen humorem proprium e corpore attrahere. Etiam si hoc paradoxon plane videatur: falsum tamen et imaginarium non esse, et de aliorum experientia certus sum. Noui enim praestantem Medicum, qui id mihi hic confirmauit, sese pluries id expertum: quando talia verbi gratia, elleborum, agaricum, scammonium, colocynthidem, externis quoque medicamentis adhibuit. Nam et sic applicita partem aliquam peccantis humoris extrahere, et vt vulnera atque tumores facilius percurentur efficere. D. Hoffmanni consilia libenter legi: atque haud scio an non nimiam accurationem prae se ferant. Multitudo ista medicamentorum, etiam optimorum, tamen aegrum perturbat, et saepe multum confusionis parit. Crato noster magno studio hanc copiam subterfugere videtur. Si Medicus ipse praesens adsit, ac pro variarum circumstantiarum consideratione curationem immutet, longe alia est ratio. Absente illo ne haec quidem suffecerint. Consilia domini Cratonis quotquot habeo tibi describi curabo, atque iam tum huius rei initium feci. Dabo operam ne tu pauciora accipias, sed potius plura, et tuis non inferiora. Lectiones communis praeceptoris nostri de morbis mulierum apprime videre gestio: idque propter methodum tractationis inprimis. Vt ipse ista describas: abs te petere non ausim. Si tamen hoc oneris sponte in te suscipere voles: iam tibi [gap: Greek word(s)] paratum, [note: Tractatus Cratonis de morbis mulierum.] esse noris. Accepi enim ex intimis scriniis domini Cratonis breuem quendam tractatum de morbis mulierum, tum ante partum, tum in partu; tum etiam post partum: quem ipse in gratiam cuiusdam generosae faeminae de suis obseruationibus congessit. Habes in eo libello, licet breui, pulcerrima medicamenta [gap: Greek word(s)] in omnibus ferme affectionibus, quae faemineum genus in festant: et non nisi eiusmodi remedia, quae ipse pluries hinc inde expertus, et magnam inde laudem et gloria consecutus est. Descripsi ex ipsius autographo: et tibi vicissim, ea conditione, quam antea posui, mea manu describam. Fortasse etiam alia quaedam subsequentur, quae ex myrethecio Cratoniano accepta nemini hominum hactenus communia feci; si prius, [note: Stillatitia ex ouis formicarum.] quomodo illa placeant, sensero. Aquam tuam ex ouis formicarum destillatam cum nuper Hebraeo meo chymico ostenderem. dicebat se quoque illam non semel parasse, sed rutilam magis, quam tuam euasisse. Vnde maius [gap: Greek word(s)] habere collegi. Venit nunc in mentem medicamentum quoddam: quo collega meus Neapolitanus [note: Puluis contra luem Veneris.] magno cum successu vti solet in suspicione morbi gallici: aut in iis qui ligni de coctum bibere recusant. item in gonorrhoea virulenta, et similibus casibus. descriptio haec est:

Misc. fiat puluis subtilissimus. Et diuidatur [gap: sign for Drachme] j. [gap: sign for 1/2] prodosi. Potest etiam omitti Elleborus [note: Bonum remed. calcul.] et Epithym. Idem meus collega felicissime vtitur in pellendo calculo Radice ononidis, quam vulgo rostam bouis vocant, superiore cortice ablato, (in recentibus cortex relinquitur, et potissimas vires habet) internam medullam conquassat, ac deinde in taleolos dissecat, et in idoneo liquore dococtas propinat. Potes tu quoque si libet, periculum facere. Mittebat nuper ad me dominus Camerarius specimen noui herbarii Theodoriani quod fortasse ist hic apud Cratonem vidisti. Si finis principio respondebit: nihil simile in hoc genere hactenus editum est. Sed manum tandem de tabula. Bene et feliciter vale, mi charissime Laurenti, et in posterum frequentiores a me expecta. Pragae Boiemorum 15. Decemb. Anno 1581.

EPIST. CCXLIII. IDEM EIDEM.

DE noua conditione valde tibi gratulor, amantissime mi Laurenti, neque dum rationes consilii tui perpendo, cur illud im probare debeam, video. praesertim cum ea accedant commoda: quae tu longa oratione recenses; et ego nequaquam vilipendenda iudico. Pro communicatione consiliorum domini Cratonis, tua manu descriptorum, magnas tibi gratias ago: ac

omnino conabor vt par pari referam. Habeo enim ego quoque non pauca: sed quae Viennae reliqui: et me tibi, cum eo venero, vicissim descripturum promitto, imo pro intima amicitia nostra hoc tibi sancte affirmo, nihil esse quod in mea potestate est, quod non tecum ctia commune esse velim, quandoquidem tu quoque tuorum nihil a me celas aut abscondis. Est profecto aliquid [note: Singularia in Cratonis consiliis. Simplicicas remediorum.] peculiare, vt tu quoque recte iudicas, in Cratonis nostri consiliis, quod in aliis similiter non apparet. Nam et dexterrime affectuum causas venatur, et inde indicationes elicit: ac tandem medicamenta succincta ratione proponit. Non delectatur ita operosis compositionibus, vt multi, qui aut ignorantiam suam hac ratione patefaciunt, cum sine methodo temere plurima saepe viribus inter se pugnantia coagmentant, aut certe ostentationis gratia hoc faciunc, tum vt apud imperitos gloriolam aliquam captent tum etiam vt pharmacopaeorum lucrum adaugeant. Sed istos sinamus et meliores magistros nobis ad imitandum proponamus, quos nunquam hoc agitasse certum est. Quod de Cratonianorum medicamentorum, quorum descriptiones ad te miscram dosi et facultate quaeris: scias me non omnibus vsum esse, sed plerasque ita vt in officinis reperi describere satis habuisse Electuario [note: El. Macis Caryophillati vsus.] tamen de Macis in corroboratione principum parcium, cerebri nempe et cordis vtitur: sicuti electuario caryophillato inventriculi, post longos morbos, imbecillicate. Confectionem de styrace, aut pillulas de laudano, in quibus casibus vsurpet, ignorare me fateor. Licet tamen facile aliquid colligere: si ingredientium vires et [note: Diaecondium.] potestates expendas. Diacodii idem est vsus, qui et aliorum compositionum, quae hoc eodem nomine inscribuntur, et in dispensatoriis passim exstant: nempe in tenuibus fluxionibus ad asperam arteriam, et in pulmones cum primis, quae huius exhibitione incrassantur et sistuntur, item ad somnum conciliandum, et in similibus aliis casibus. Confectione [note: Conf. de Rhabarb.] de Rhabarbaro in biliosis corporibus, et epatis obstructione laborantibus vti consueuit. Rotulas inde mediocris magnitudinis parare iubet, de quibus singulis matutinis ad aliquot dies duas aut tres deuorare iubet. Est valde vtile et suaue medicamentum in delicatis: et qui fortiores euacuationes aegre ferunt. Mouet vnam atque alteram sedem praeter consuetas et naturales: sed sine molestia. Capouaccii nostri lectiones de morbis mulierum tum exspectabo, quando tibi eas describere, et mihi transmittere commodum visum fuerit. Ego tibi interim [gap: Greek word(s)] ea quoque mittam, quae pollicitus: Cratonis nempe nostri quaedam in simili argumento, quae quin tibi [note: Pul. Gallicus mutari potest.] grata futura sint nequaquam dubito. Pulueris quem collegae meo familiarem esse dixi, descriptionem pro intentione occurrente tibi mutare, et proposito casui accommodare non erit difficile. Senae plus minus sumere potes. Interdum etiam Elleborum prorsus omittere. Vsus erit illius vbi vel semina sunt morbi gallici, vel illius reliquiae quaedam restant. Non opus est tam accuratavictus ratione, vt in caeteris qui decoctum bibunt ex professo. Si mane horam vnam, aut paulo plus in lecto sudare potest, sufficit. Inde sudor diligenter detergeatur. In publicum prodire, nisi aervalde austrinus aut borealis fuerit, licet. Caetero quin in omnibus medio critatem seruare vtilissimum [note: Dosis rad. ononidis in calculo.] est. Sed vlus ipsi rationi coniunctus haec rectissime docebit. Radicis ononidis cortex exsiccatus exhibetur ad drachmam vnam plus minus cum vino. quod si acrimoniam metuis, propinetur cum aqua maluarum. In decocto ad [gap: sign for Drachme] iij. ad [gap: sign for Uncia] ss assumere innoxium est. Praecedant tamen materiarum communium diuersiones per enemata, aut per exhibitionem terebinthinae cum Rhabarbaro, cuius assumptione etiam viae vrinariae, ad commodius excludendum calculum, laxantur. Historiolam de rubea nostrate abs te confectam laetor. Rem gratissimam facies domino Camerario, et me simul hoc fasce leuabis. Exquiram tamen ipse etiam domini Camerarii de illa iudicium. Fortasse non male faceres, si etiam domino Cratoni legendam exhiberes. Vbi Viennam, Deo volente, peruenero, ea quae vis apud D. Acholzium tuo nomine efficiam. Spero autem nos intra dies abhinc quindecim illuc appulsuros. Illinc in Austriam superiorem proficiscemur, et demum quod felix et salutare Deus esse iubet, Ecclesiae et reipublicae Christianae ad Augustana comitia. De caeteris alio inter nos conferemus tempore. Tu bene et feliciter cum tuis omnibus viue et vale. Posonii Pannoniorum, 4 Februar. anno 1582.

Sequitur descriptio eorum medicamentorum, quorum in hac epistola mentio facta est:

[gap: sign for Rec. (recipe)] Macis in aceto per horas XX praeparati [gap: sign for Uncia] j.

[gap: sign for Rec. (recipe)] Conser. rosar. rub. [gap: sign for Libra] [gap: sign for 1/2] .

[gap: sign for Rec. (recipe)] Laudani puriss. [gap: sign for Uncia] [gap: sign for 1/2] .

Mastix et laudanum super carbones in mortario calefiant, et dissoluantur, deinde Trochisci cum Electuario de succo rosarum [gap: sign for Uncia] ss incorporentur, ac add. parum syrupi rosac. solut. f. massa. f. a.

Siliquar. pingu. et enucleat. [gap: sign for Uncia] ij [gap: sign for 1/2] .

Decoq. in lib. X aq. donec tres remaneant, et adde sacchari penid. [gap: sign for Libra] j. Coquantur ad spissitudinem mellis currentis.

[gap: sign for Rec. (recipe)] Rhabarbari el. pul. [gap: sign for Drachme] ij.

Misc. et cum sacch. albiss. in aq. simplici dissol. [gap: sign for Uncia] vj. f. conf. in rotulis.

EPIST. CCXLIV. IDEM EIDEM.

ET tuis et meis occupationibus fit, vt rarius scribamus inuicem. hoc tamen amicitiae nostrae aliquid derogare minime decet: cum de animo vtriusque satis constet. Quas itaque mensis Iunii dievigesima ad me dedisti: eas vndecima sequetis mensis recte accepi Augustae Rheticorum inipsis comitiis. Pro transmissis iis, quae in lectionibus Bucephali nostri [gap: Greek word(s)] reliqua erant, tibi magnas gratias ago: et referre etiam in simili officiorum genere studebo. Res quas tractat praeclarae sunt, et maxima doctrina refertae, experientiaque diuina satis superque comprobatae: sed genus ipsum dicendi paene horridum est: atque saepe adeo obscurum, vt vix ab ipso autore intelligi credam. quo in genere quantum Italis Galli, et hos imitati Germani nonnulli Medici superiores sunt, cuiuis manifestum est. nec immerito sapientissimus [note: Viri politiel requisita.] autor Thucidides haec duo inviro politico coniungit, nimirum [gap: Greek word(s)] id quod etiam in caeteris professionibus locum habet. Res certe ipsae nominibus inuoluuntur: quae si ignota sunt et obscura, qua ratione perspicue et clare percipi et tradi possunt? Verum de his satis. Communicaui tibi ex penu mea vicissim Cratoniana quaedam: quae tibi non ingrata esse puto. hauddubie fratre meo curante iam dudum illa accepisti. In praesentia particulam epistolae eiusdem Cratonis tibi transmitto, qua tribus meis quaesitis [note: Frangula.] satisfacit. Quorum primum est de cortice frangulae, cuius decoctum Pharmacopoeus quidam Pragensis mihi retulit D. VVillebrochium solitum propinare patientibus suis: vt de euentu morbi certior esset. Macerabat autem corticem illum per quintiduum, postea de infusione propinabat [gap: sign for Uncia] iij circiter: et sic explorabat num aeger morbum esset euasurus, nec ne. quibus tamen indiciis istud cognoscebat ignoro. Vides quid Crato noster ea de resentiat. Alterum [gap: Greek word(s)] erat de praeparatione humorum ante expurgationem: quamnam methodum illevsurpare soleat, cum rarissime in illius euacuationibus eiusmodi decoctiones, aut syrupos, quibus vulgo Medici vtuntur, viderim. In responso illius quaedam desidero, quae per te animaduertere potes. Ac nisi longiuscula esset, meam quoque epistolam, quam illius opposui, ad te mitterem. Sed audiam prius quid tibi in mentem veniat: vt vberior inter nos conferendisup peditetur materia. Tertium quaesitum erat de opere quodam Francisci Vallesii Medici Hispani, quod de controuersiis Medicis inscribit. Hic liber praestantismus nunc opera Cratonis denuo recusus est in officina Andreae VVecheli Haeredum, et per me quoque a multis mendis repurgatus, vt in praefatione prae missa videre licet. Adiunxi autem praeter [gap: Greek word(s)] Cratonianas etiam aliud quoddam scriptum de vtilitate Rhabarbari: quod a summo quodam viro Augustae mihi communi catum est: cui D. Adolphus illud clam obtulit. Cupio scire quid tibi de eo videatur. Augustae cum essem, cum multis praestantis. Medicis principum et ciuitatum notitiam contrahendi occasio data fuit: quae me adhuc delectat: et in multis non mediocriter profuit. Vellem

te quoque interdum adfuisse cum consultationes siue publice, siue priuatim haberentur. Inter caeteras autem iucundissima mihi fuit consuetudo optimi Camerarii nostri, quem antea de facie non videram, et cum quo totos saepe dies continuo transegi. Aderat deinceps ibi quoque D. Paulus Lutherus, D. Kolreuterus, D. Postius, D. VVierus, et alii quam plurimi, quos longa referre mora est. Taceo de Augustanis D. Luca Stenglio, D. Adolpho Occano, D. Scheurlino, D. Zanlio, et aliis publice notis. Vno verbo dicam: [gap: Greek word(s)] illic conuenerat. D. Frid. Sebischium si quando ad illum scribes meo nomine amanter salutes. Inter caeteros praeclaros libellos Medicos, et diu a me desideratos, quos Augustae aequissimo precio emi, etiam Herbarium quoddam viuum est, magna et accurata diligentia collectum, quod etiam D. Acholzio, cui nudius tertius ostendi, placuit. Velim tibi quoque inspiciendi facultatem dare, si fieri posset. Sed quod locorum intercapedo prohibet: aliis rationibus [note: Electuarium e chalibe.] compensandum est. Corollarii loco electuarium quoddam transmitto, quod in obstructionibus viscerum maximov sui est, et praesertim in morbo virgineo ab Hippocrate vocato. Communicauit autem mihi illud ducis Bauariae Medicus praestantissimus, et se multa centena eo lucrifecisse dicebat, et fere domi suae, ne innotescat parare solere. Haec autem est descriptio ex illius [gap: Greek word(s)] :

[gap: sign for Rec. (recipe)] Limaturae ferri electi seu chalybis [gap: sign for Uncia] . Molatur super porphyrite subtilissime cum aceto, deinde siccetur ad solem aut ignem, et sic septies iteretur.

[gap: sign for Rec. (recipe)] Limaturae sic praeparatae [gap: sign for Uncia] vj.

Misc. cum lento igne, et f. Electuarium. Qui hoc Electuarium assumit exercitio vtatur. [gap: Greek word(s)] sit instar castaneae, vel [gap: sign for Uncia] [gap: sign for 1/2] . Praecedat autem purgatio vniuer salis. Potest vti ad dies XXX vel XL. Vidi libellos quosdam a D. Salomone Alberto nuper foras datos: qui mihi valde placent: ob rerum et verborum bonitatem. Soletne etiam tecum per literas communicare? Misisti ad me aliquando descriptiones quorundam medicamentorum Cratonianorum: cum mea in hoc genere tibi inspicienda prius dedissem. Eam chartam amisi, aut saltem alicubi latitantem reperire non possum. Rogo igitur vt denuo ad me descripta mittas. Conabor par pari referre. De caeteris alias. Pestis in vicinia grassans, et totam fere Bohemiam depopulata nobis etiam minari incipit. DEVM precor vt eam a nostris ceruicibus clementer auertere velit. Bene et feliciter vale, et salue amice integerrime. Vienna Austriorum, 20 Octob. an. 1582.

EPIST. CCXLV. IDEM EIDEM.

BINIS mihi literis tuis satisfaciendum est: quarum alteras mense adhuc Nouembri anni proxime elapsi accepi: alteras ante dies plus minus quinque. Vt autem hanc meam tarditatem aequo animo feras, amanter oro: et potius meam accuses negligentiam, quam vt ilia me ex parte tui oblitum esse suspiceris. A morbo meo arthritico, postquam semel repulsus discessit, immunis fui per Dei gratiam hactenus. quia tamen facile fieri posset, vt stato tempore reuerteretur, praesertim cum nobis in aula degentibus non semper temperatissimis esse liceat, omni cura in praecautionem incumbo, et intra paucos dies post venae sectionem etiam corpus expurgare in animo habeo. Haemorrhoides vt denuo fluant, mitiorib. pharmacis impetrare nequeo: fortiora autem exhibore aut applicare multis de causis vereor praesertim cum etiam sanitatis tempore alioquin immoderatius promanarint: ac saepe maior labor sit in sistendis superfluis, quam in parcioribus irritandis et prouocandis. Electuario de hieravtor frequenter sub ipsum coenae tempus, et mihi multum conferre sentio, ipsae tamen haemorrhoides aloes permistrone, vt antea fieri memini, se ad fluxum permoueri non patiuntur. Supplent interim [note: Cucur bitulae vice hamorr.] earum vicem cucurbitulae scarificatae, quas supra genu collocare soleo. Symptoma illud meum, quod mihi molestum fuisse nosti, iam a biennio fere integro, et amplius non recurrit. Vtinam plane emaneat, et ad extremos Garamantes relegetur. Consilium Cratonis in hoc casu ad me scriptum, vna cum aliis nonnullis proxime ad te missurus sum. non enim in praesentia describere vacabat. significabo etianquid in me ipso expertus, ac quibus potissimum adiutus sum. Vere tamen idvsurpare possum, quod alicubi apud Gregorium Nassianzenum legitur: Fuisse hanc curationem potius [gap: Greek word(s)] . etsi quidem remediis ex arte administratis, si piae preces adiungantur, ita saepissime Deus benedicit, [note: Vires terra sigillata.] vt salutarem euentum sortiantur. Quaeris de viribus terrae nostrae sigillatae Silesiacae. Ego vero nullam hactenus peculiarem in illa facultatem inesse, deprehendere potui.

quae de dolore oculorum et sistendo sanguine Camerarius refert: ea a manifestis qualitatibus dependent. Ac non tantum hanc nostram, sed terram quamuis hoc praestare crediderim. Certe enim emplasticam vim, et adstrictoriam omnes invniuersum obtinent: etiamsi ratione puritatis, aut compactionis seu densitatis certos gradus habeant. In dysenteria et aliis fluxionibus ea lubentius, quam bolo aut sphragide lemnia vti malim: rursum in peste et aliis febribus malignis longe hanc illi praeferre velim. Potes aspicere quae Galenus in 9 simp. de terris omnibus in genere scribit; quae item de haematide peculiariter refert. Cum in patriam nuper exspatiatus es: scire velim an etiam Cratonem nostrum inuiseris. quod si neglexisti, haud recte abs te factum assero. Denuo se ad consultationum suarum medicarum editionem accingit, et VVeindrichio nostro munus illas colligendi, et describendo in ordinem redigendi assignauit. Ego [gap: Greek word(s)] officio fungor. Et currenti, quantum licet, calcar addo. Herbarium illud viuum, quod Augustae comparaui, vulgares maxima ex parte plantas continet, raras valde paucas. Impetrabam nuper a Clusio nostro: vt si quae falsae nomenclaturae apposita essent, eas corrigeret, et pro suo iudicio veras substitueret. quod etiam in mei gratiam fecit haud inuitus. Electuarium de chalybe tibi placere laetor. Exstant et aliae descriptiones passim in antidotariis, et praesertim vna quae Rhasi attribuitur: sed hanc caeteris selectiorem esse apparet. In viscerum, lienis maxime, obstructionibus magnam vim possidet. Etiam foeminis et virginibus decoloribus recte datur. Feci et ego invna atque altera periculum. Epistolam tuam ad Dominum VVillebrochium mox altero die curaui: et ipsi equis dispositis summo praefecto in manus dedi. Si quid responsi accepero, continuo ad te missurus sum. Addidi meas quoque literas, cum haec scribendi occasio offerretur: et de nonnullis exeo quaesiui. Responsum tecum itidem communi caturus sum. Vnguentum viride cuius mihi spem facis, videre cupio. Quae de viribus Rhabarbari transcripta mittis: significes velim a quo habeas, aut vnde acceperis. Cratonicum quid redolent: qui et ipse huiusmodi confectionem e Rhabarbaro in vsu habet. Venio nunc ad ea quae cum hisce literis sunt. Habes inprimis consilium Cratonis nostri de praecautione in peste Latine conscriptum, cuius in superioribus meis ad te memini. Conuertit autem illud ipse in vulgarem linguam, et quaedam suis locis immutauit, correxitque: quod et ipsum tecum commune facere placuit. Sunt deinceps theses de peste, quas in domini Camerarii gratiam confecit; et denuo emendauit. itaque vt hoc modo ad ipsum Camerarium descriptum mitterem rogauit. Praeter alia hoc nouum in illis est, quod pestem duplicem, publicam nimirum et priuatam facit, et quod in curatione suam quandam peculiarem methodum sequitur. [note: Ambrat grisea rara.] Quid per ambram griseam, quae sulphuris colorem referat, intelligat: non assequor. Quae apud nos in precio habetur, cinereum colorem habet, aureis quibusdam punctis micantibus interstinctum. Vnde et chrysea seu vt vulgo loquuntur, grisea appellatur. Responsionem illam ad quaestionem meam: An durantibus doloribus arthriticis euacuatio molienda sit: tibi non ingratam fore confido. Adieci aliam [gap: Greek word(s)] ex iis literis, quas ante triduum modo accepi. [note: Arthritis eura.] Tuum de his iudicium expecto. Dum serosum humorem principem causam istius affectus facit, Fernelio plane adstipulatur. Ad quam sententiam etiam accedit Ioh. Syluius Insulensis: qui de hac re peculiarem commentarium edidit. Cuius inscriptio est: De articulari morbi curatione tractatus 4.

Propositum eius est, advsum practicum accommodare ea, quae in Theoria Fernelius [note: Syr. incras. initio fluxionum prosunt.] de istis fluxionibus tradidit. Ego quoque saepe ex pertus sum: incoantibus istis defluxionibus, valde vtile esse exhibere syrupos illos modice incrassantes, vtpote sunt de liquiritia, de rosis siccis, de iuiubis, et similes, cum aquis accommodatis. praesertim autem in biliosis naturis: in quibus humores acriores sunt et subtiliores, et ideo ad fluxionem magis apti. Praemitto tamen bolum aliquem ex cassia, Tamarindis cum scrupulo vno vel semidrachma Rhabarbari puluerisati: quibusdam valde multum profuit. Hydrotica in prae cautione prosunt: non in curatione. Sic enim magis ad articulos humor subtilis deturbatur: nisi fortasse in declinacione morbi, corpore iam a crassis humoribus repurgato. Ad extremum addidi integram curam, qua feliciter vsus est Esromus noster in paralysi post colicam: qui morbus in istis terris, Austria nimirum et Morauia, valde frequens est, adeo vt fere nulli colicifiant, quin paraly tici euadant. Modum praecauendi hoc malum in 4. parte Antiparacelf. D. Erasti legere potes. Ascripsit Esromus fermevbique quo cum successu singula vsurparit, et ego ex eius autographo haec consignaui. Vt autem vberius etiam me tibi gratum ostendam pro tot communicatis [note: [gap: Greek word(s)] ] remediis, en [gap: Greek word(s)] quoddam singulare in producendis capillis vbi illi deciderint.

Sume spumam carnis bubulae non valde pinguis, vel potius macrae in aqua decoctae et illam collige in ollulam mundam, postea loco depili reddito, inunge. Potest etiam aliquid mellis addi, vt crassiorem consistentiam adipiscatur. Sed mihi magis placet priori modo administrari: ne propter lentorem pori cutis, vnde pili erumpere debent obstruantur. Ego nuper admodum in quo dam cui superciliorum pili ex morbo omnino deciderant feliciter vsus sum. Accepi autem a D. Stromero, qui mihi hoc quoque [note: Psilothrum.] psilothrum communi cauit:

Cum lixiuio commisceantur in formam vnguenti, vtatur eo aeger in balneo cum sudare inceperit, et vltra octauam horae partem illitum non relinquat, tantisper scilicet, donec crines euelli incipiant. Postea aqua tepida locum abluat: aut, quod satius est, lacte calido, ne quid exulcerationis in cute relinquatur. Aiebat etiam se succo hyoscyami in eundem finem vsurpare. Vnum si in praesentia addidero, finem scribendi faciam. Communicauit mihi quidam amicus meus, medicinae Doctor, singulare quoddam experimentum in quartana, quo se quam plurimos restituisse gloriabatur. [note: Secretum pro quartana.] Estque hoc: Accipe cor leporis ita praeparatum, vt pulmo vulpis praeparari, solet, postea diui datur in tres partes aequales, et patienti paulo ante paroxysmum, aut etiam in ipso paroxysmo cum vmo detur. Continuetur hoc tribus vicibus, vt dictum est. Et 4. paroxysmus prorsus emanebit. Tu si libet, huius rei periculum facere poteris: ego ab eo tempore nullum quartanarium habui. Vidi nuper libellum Medici Galli Christophori Landirni, Germanice conuersum per Hieremiam Martium Medicum Augusta num: [note: [gap: Greek word(s)] ab excrementis animalium] in quo plurima [gap: Greek word(s)] remedia ex vtilissimis rebus, inprimis vero ab excrementis animalium petita, traduntur contra morbos grauissimos et periculo sissimos. Statim emi et auide percurri: ac quidem eum ipsum esse puto, quem te olim apud D. Salomonen VVitebergae vidisse, saepe dicere memini. Ita enim excrementorum vsum extollit, vt fere ab his solis aduersus praecipuos morbos remedia sumat. Nisi antea habes: non dubito quin illum pro te comparaturus sis. Chartas paucissimas habet, et adiectus est ad librum secretorum Gabrielis Fallopii, qui inscribitur Kiinsibuch. Haec volui nescius ne esses. Caetera quae restant, in aliud tempus reseruo. Bene et feliciter vale, charissime mi Scholzi. Resalutant te Dom. Clusius et Aicholzius. Viennae Austriorum, II Martii: ipso nempe aequinoctii verni die, Anno 1583.

EPIST. CCXLVI. IDEM EIDEM.

INSTITVERAM ad te bene longam epistolam, charissime mi Laurenti, cum idoneos homines, qui eam ad te perferrent, nactus essem: sed crede mihi, ita nunc occupatus sum, vt totam diem circum cursitando, et aegros visitando insumam, nec quicquam vacui temporis ad scribendum mihi relinquatur. Ad posteriores tamen tuas, quas ante paucos dies accepi, vno atque altero verbo respondere placet. Quod ad eum casum attinet, in quo D. Acholzii consilium expetis: sententiam is suam missa schedula in haec verba exposuit. Proculdubio caro illa spongiosa per orificium prominens, pinguedo quaedam fuit, glandosa et durior facta a collecto crasso quodam humore articulo tam diu distorto. Cum vero illa non cedat asperis medicamentis impositis: suspicor ne cancerosum quiddam contrahat. Proinde mitius vlcus tractandum existimo: ne aliena intem peries vehementium [note: Praecipitati acrimonia aufertur.] vsu parti illi concilietur. Quiescendum vero semper: aut crure eleuato sedendum illi, dum curatur. Ambulandum certe nunquam. Hactenus ille. Quamuis autem in specie medicamentum nullum proponit: a praecipitati tamen vsu abhorrere non sensi: modo is ita administretur, vt nimia acrimonia auferatur: id quod fiet si aliquoties in aq. rosar. plantag. et demum cardui bened. lauetur. Possunt etiam circum poni defensiua, vt vocant: ne malignitas longius serpat, et sanas partes occupet, alioqui mitiora adhibenda, quae natiuam parti temperiem, quantum fieri potest, restituant. Caetera tu pro iudicio tuo gubernare scies. In primo casu, quem mihi proponis, omnino Guaiaci decoctum, cui sub finem radices cichorii, herba agrimonia, etiua adiuncta sint, conuenire existimarem. Sassafras vix apud vos haberi puto. Vsus tamen sum eo hactenus non semel, etiam in arthriticis affectibus. De quo plura in praesentia non licet. De Christophori Landrini libello idem paene sentio, quod tu. Et scis quid Galenus ipse in hanc sententiam saepius scribat. Ad rusticos et muliones, item veterinarios medicos illa relegemus: quoties meliorum et his non infirmiorum copia suppetit. Non enim, vt recte Diocles ait, tantum cito et tuto, sed iucunde etiam curandum est. At quid in his est iucunditatis obsecro: Nisi nos scarabeos esse velis, qui fimo delectantur;

aut cum veteri comico [gap: Greek word(s)] , in conuicio appelles. Caeterum in praesen tia vnum ex libris abs te mihi communicatis remitto: quem mox consequetur alter intra dies non multos. Curaui mihi describi, quae in eo desiderabam: superest duntaxat, vt relegam, et lacunas alicubi, ob librarij imperitiam relictas, expleam. Oro vt tarditati meae veniam des. Pro more vero nostro consilium quoddam a domino Cratone nuperrime conscriptum adieci. item alterius cuiusdam medicamenti descriptionem: quo se mirificas curationes obiisse dominus D. Stromerus testatur. Ait plus quingentis florenis sibi constitisse. Ego vix magnis precibus extorquere potui. Habes etiam [note: Pro paralysi.] medicamenta duo excellentia in paralysi, vel contractura post colicam:

Misc. f. vnguentum, quo inungatur post balneum: sunt et haec AEsculapij nostri. Caetera in aliud tempus reseruo, et te cum tuis ex animi sententia valere cupio et opto. Viennae Austriae in summa festinatione, die 8 Augusti, anno 1583.

EPIST. CCXLVII. IDEM EIDEM.

RECTE accepi, quae vestrates isti mihi abs te attulerunt omnia: tibique pro eorum communicatione magnas ago gratias. Ignosces tamen quod eadem, vt voluisti, nunc non remitto. Crede mihi, tantum vacui temporis, vt attente illa saltem relegere possem, mihi concessum non est. Vrgent me aegri haud pauci; quos deserere, aut negligentius tractare minime conuenit. Dysenteriae epidemicae hic multos affligunt. de quibus haec verba heri ad me scribebat AEsculapius noster: pestilentes alui fluxiones [note: Dysenteriae Epidemicae.] frequentes in Austria animaduerti. Ad praecautionem conseruam rosarum veterem cum mithridato dedi. In curatione ad praepotentem causam respexi. Statim papyrum mithridato illitam vel vmbilico, vel ventriculo apposui. Clysterem ex decocto hordei in iure carnis veruecinae cum radicibus tormentillae, et vitello oui semicocto per clysterem inieci. Pueris puluerem e zedoaria, margaritis et terra sigillata dedi. addidi interdum tragacantham. Multos beneficio Dei seruaui. Ab istis magnis compositionibus enematum, lacte vstulato, et caeteris nugis abstinui Facile laeduntur intestina: et ne laedantur adhibitis clysteriis cautio est. Vides illum studiose insistere Montanicae methodo, et ab omnibus adstringentibus in hoc morbo abstinere, vixque admittere emplastica. haud tamen scio an auctam fluxionem hac ratione abigere liceat. Itaque vel inuiti ad adstringentium vsum interdum cogimur. Tibi, quid hac in parte videatur, scire velim. Nostram Silesiacam bolum facile sigillo lemnio, quale quidem ad nos adfertur, in hoc casu praetulerim. Multo enim vim emplasticam maiorem habet. D. Carolus Oslerius iam duodecimum diem hic agit. Vocatus est in aulam: vt operam suam ei collocet. Credo in collegium nostrum ascitum iri. Mecum interim habitat, et communi conuictu vtitur. Libros tuos ma nuscriptos dabo operam vt quam primum recipias. Male facio; quod illorum fructu te tam diu priuem. Non habui quorum opera in describendo vterer: et ego hac in re paullo sum negligentior. Sed de his et aliis plura proxime. Nunc ne praesentem occasionem negligam cautio est. Bene et feliciter vale, charissime mi Laurenti. Viennae Austriorum 22. Augusti, anno 1583.

EPIST. CCXLVIII. IDEM EIDEM.

SCRIPSI nuper ad te cum legatis reipub. vestrae: verum breuius et succinctius multo, quam vel tu a me desiderabas; vel ego etiam sponte mea cupiebam. Accidit illud propter eorundem legatorum vestrorum, non quidem festinationem sed, tamen abitum opinione mea celeriorem, quando alias in aulis peregrinos cito expedire, et ad suos tempestiue remittere (quod illi vnice optant) non adeo vsitatum est. Librum vnum Capouaccianarum commentationum de venenis, quem illis perferendum dederam, terecte accepisse confido, vna cum aliis quibusdam, quae tum ad manum erant, chartis medicinalibus. In praesentia a fratre meo alterum recipies:

in quo lectiones de lue venerea, de vitiis sanguificationis, de morbis seu affectibus capitis potissimum, continentur. Oro te autem, optime mi Laurenti, vt huic meae tarditati, quae etiam merito in reprehensionem in currit ignoscas; et pro tuo libitu poenam quam libenter sufferam, imponas. Nihil aliud est, quod aeque inuitus faciam: quam si in transscribendo occupatus esse debeo. Postea tamen nactus studiosum quendam medicinae, popularem nostrum, cum se proceribus quibusdam per me commendari cuperet: ei interim in hospitium meum recepto hoc laboris dedi; vt quicquid reliquum fuerat, in lectionibus illis capitalibus, describeret. quibus corrigendis meam deinceps manum admouerem, necesse fuit. Commentarium de venenis perlegi tantum; non quoque descripsi. Iam enim saepius ipse dominus Capouaccius, se illum correctum et augmentatum in lucem editurum promisit. Praelectiones de morbis oculorum et aurium eiusdem adhuc mecum habeo: omninoque operam dabo; vt cum primum volente Deo, Pragam peruenero, tibi illarum vsu diutius carendum non sit. De reliquis, quae in myrothecio tuo ex Capouaccianis [gap: Greek word(s)] possides, posterius agemus: ne me nimium procacem appelles: aut illud in me torqueri possit, quod apud Epigram matarium est: nam turpe est semper sumere, nilque dare. Ego sane quid hoc in genere tecum communicem non reperio. Pagellas tamen nonnullas libro tuo addidi, quarum fortasse lectio et meditatio tibi non ingrata erit. Iam ad capita Epistolarum tuarum accedo: quibus ternis, ni fallor, mihi adhuc persoluendum est, si illud demas, quod cum legatis vestris quasi cursim ad te ante perscripsi. Morbus arthriticus ex quo me semel ab soluit, nunquam hactenus per DEI gratiam rediit. Vtinam etiam in posterum emaneat, et ad extremos Garamantes aeternum relegetur. Mones tu recte, prudenter, atque etiam pie, vt exquisitissimam victus rationem ferrem, nec recidiuae, intem perantia mea, occasionem praebeam. Puto ego quoque id faciendum esse, et facerem omnino, si meo arbitratu res ageretur. Sed memineris me in aula versari: praeterea inconiugatum esse: vt velim nolim limites diaetae Medicae interdum transilire cogar. Multa certe, vt Cicero venuste inquit: Dantur amicis, multa temporibus, multa etiam locis. In hac igitur seruitute, dum multorum me ingeniis accommodare oportet, (nisi extreme [gap: Greek word(s)] atque inciuilis esse, et haberi velim) dum aula modo huc, modo illuc migrat, dum conuictum certum nullum habeo, conuictores autem omnino varios: [note: Quod diaetae consueta, etsi simpliciter non optima: sit in suo genere melior et salubrior.] quomodo, obsecro, quisquam ita rationes suas instituere potest: vt ex Medicorum praescripto perpetuo viuat? Sed tamen sic quoque pro viribus caueo: vt vel minimum in victu committam, vel certe commissa errata tempestiue corrigam, ne in neruum res erumpat denique. Sicut semel atque iterum minitari mihi morbus visus est, [gap: Greek word(s)] suis iam tum praemissis. Cum igitur primum cursum, qui maxime appetitur, obtinere nequeam: saltem mutata velificatione, vt [gap: Greek word(s)] non amittam, operamdo. Quanquam ne quid dissimulem, hac quoque in parte non cum omnibus sentio. Videas enim quotidie nonnullos rigidissime medicorum praecepta seruantes, et ne latum quidem, quod dicitur, vnguem ab iis recedentes: qui nihilominus pluries in podagram incidunt, et diutius ab ea detinentur quam qui liberiorem, non tamen prorsus licentiosam vitae rationem tenent. hoc vndenam euenire putas? Non vnam sane ob causam. Quibusdam enim hoc accidit, quod nimis subito a consueta victus ratione, ad aliam plane oppositam (etsi morbo per se idoneam) transiliunt. Cum natura subitas mutationes nequaquam commode ferat: quantumuis ad melius fiant: et consuetudo, vt dici solet, altera seu acquisitia natura sit. deinde cibi qui praescribuntur, plerunque ab inuito ventriculo, et aliud appetente, aliisque assueto, recipiuntur. Vnde fieri vix potest: vt ab eo recte alterentur et concoquantur. praesertim quia fere semper vini etiam non potentis, et extra paroxysmum vsu interdicitur. hanc ob causam humores crudi gignuntur; qui postea in totum corpus, atque in articulos, ceu partem laesam praecipue distribuuntur. AEgri quoque emaciantur, decolores fiunt, et ferme nunquam veram appetentiam habent. His igitur malis quonam modo occurrendum? Aio ego: sicut in pharmacia: ita etiam in diaeta non tantum ad morbum: sed etiam ad naturam et consuetudinem aegri respiciendum, atque ita vni dandam operam, ne alterum prorsus neglexisse videare. Quae morbi ratione obsunt, indicanda quidem: non tamen si aeger impensius illis inhiet, aut alioquin illorum vsui assueuerit, ita prohibenda; vt nihil prorsus de iis degustare

liceat. hoc si praestas, vere accidit illud, quod in Hippocrateo oraculo dicitur, vt videlicet cibus et potus paullo deterior, sed suauior, (et in minori quantitate assumptus) meliori quidem, at ingrato praeferendus sit. huc quoque altera illa in eodem libro aphoristica sententia pertinet: consueta longo tempore, etiamsi deteriora sint, insuetis minus molesta esse solent. Consequuntur etiam inde hoc lucri Medici: vt aegros in multis obsequentiores habeant, cum illi in aliquibus nonnihil sibi indulgeri animaduerterunt. multorum quoque multas calumnias effugiunt: quae ob hoc vnicum erratum illis certatim impinguntur. Sed aliud praecipere est, aliud permittere. Non hoc dico: vt Medicus iis cibis aegrum vesci iubeat, quos scit illi noxios esse, et insalubres: sed tantum, vt cum morbi ratione diaetam ordinauerit, etiam accurate perpendat, quid natura, vel consuetudo commode perferre possit. aut non possit. hic si videt, ventriculum quosdam cibos auide expetere, et cum delectatione assumere, quinetiam probe concoquere, qui illi alias, morbi ratione, interdicti fuerant: moneat aegrum, vt parcius illis vtatur, et quantum licet, nonnihil correctis. Sic vtrique intentioni satis fit, tum quo ad morbum, tum etiam quo ad particularem naturam, seu consuetudinem aegri. Verissima certe sunt illa, quae vulgo iactantur, etiam ab imperitis rei Medicae: Quod sapit, nutrit. Item quod parum est, parum nocet. Infero hoc quoque consentientibus multis doctissimis Medicis: In victus ratione plus et perniciosius peccari in quanto, quam in quali. ita vt si quantitas moderata constituatur: [note: Cibus in quanto perniciosi or quam in quali.] qualitas cibi (neque enim venenum est) non sit tantopere pertimescenda. hoc autem praesertim apud Germanos nostros per se ingluuiei deditos locum habet: qui regulis Medicorum multo minus, quae vlla alia natio, parere solent. Vnde etiam in vetitum tanto vehementius nituntur, cupiuntque negata: cum si aliquid largiremur, facerent hoc multo minus cupide. Quod (enim, secundum Poetam) licet ingratum est, quod non licet acrius vrit: hac fallacia multos âvetitis cibis abduces facilius, quam si seuerissime illos in solidum prohiberes. Praebuit de his mihi cogitandi occasionem quod nonnullos ita misere macerari viderem, dum Medicorum edictis contra naturam et consuetudinem suam siue minus parce victitando, siue a certis cibis abstinendo, obtemperare nituntur: quando interim alii, qui aliquid genio, et consuetudini indulgent, et suauius, viuunt, et morbi accessiones multo rario res quandoque etiam mitiores habent. Cur igitur tam rigidi esse pergimus, et per se afflictis nouam afflictionem addimus? Praestaret certe, secundum Hippocratem aliquid dare tempori, aliquid regioni, aliquid aetati, aliquid denique consuetudini: cum praesertim hic morbus chronicus sit, partesque ignobiliores occuper, et non perpetuo duret, sed per interualla recurrat. hae tamen cautelae addantur: Primum, vt quae morbo [note: Cautela in liberiori Diaeta.] non conueniunt, sed tamen auide a ventriculo arripiuntur, iis aeger parcius vtatur. Deinde vt ipsi quoque aegri obseruent: a quibus cibis potibusve iuuari illos aut laedi maxime contingat. hoc autem saepe fit ab occulta magis proprietare, quam [gap: Greek word(s)] Medici vocant; quam a manifesta. Denique si modum se excessisse aegri sentiant, vt continuo, aut vomitu, aut euacuatione succurratur, priusquam noxa per totum corpus distribuatur, inque laborantes partes detrudatur. qui sunt ad vomendum faciles: iis non incommodum est, quolibet mense semel aut bis per vomitum ventriculum et primas vias a crudis humoribus repurgare. Reliqui medio camentum aliquod [gap: Greek word(s)] seu benedictum in familiari vsu habeant: quo eundem finem consequantur. In hoc censu erit hiera simplex, pill. de aloe rosata, pill. alephanginae, infusio foliorum senae, passulae laxatiuae, et similia. Quibus profecto saepius repetitis tantum efficimus, quantum fortissimo aliquo pharmaco purgatorio semel assumpto, et multo minus vires aut natura inde laeduntur. Immo nonnulla ex his talia sunt vt et cibis tuto immiscere liceat, et singulis etiam diebus per integri anni spacium sumpta nihil prorsus detrimenti afferant. quod et de mea, et aliorum experientia liquide affirmare possum. Verum de his in praesentia satis. Tu quid tibi de hac haeresi mea videatur, aperte et conspicue rescribas, obsecro. Haemorrhoidum apertionem, crurum scarificationi in meo morbo te praeferre video. Sed quibusnam medicamentis me id recte consequi posse existimas? Mitiora, cuiusmodi sunt vsus aloes non lotae, item frictiones cum pannis asperis, etc. tentaui aliquoties; sed absque vllo fructu. Ad vehementiora autem, colocynthidem nempe, glandis forma ano intrusam, aut similia, accedere non ausim. quod antea, etiam secundum naturam fluentes persaepe modum excesserunt, vt ita deinceps maior difficultas

sit in sistendis illis, quam prouocandis. quod addis, cucurbitulis scarificatis supra genu collocatis materias in corpore redundantes ad locum affectum attrahi: me parum mouet. fere enim leuem aliquam euacuationem praemittere soleo. deinde quantum attrahitur, tantum etiam simul euacuatur, per aperta illa foramina, vt hunc quoque metum inanem esse appareat. [note: Epilepticus quisdam. Spasmus nocturnus.] Quantum ad symptoma illud attinet; quo amicum nostrum quandoque sub primam quietem corripi vidisti: quatuor his proximis annis, immensa Dei benignitate, vix bis illud perpessus est. Mitto tibi Cratonis nostri consilium in hoc casu mea manu descriptum: prius quidem generalius: alterum autem post in terlocutoriam ab amico illo nostro interpositam, particularius. Quantum ex eo intelligo: ait vsum Electuarii illius sibi plurimum profuisse. Itaque aliquoties reparari iussit; et succum cichorii, ratione caliditatis epatis, et nescio quae alia adiecit. Verno tempore plerumque venam secat: et hoc ipso etiam anno vtramque sapheam. Alioqui cucurbitulis scarificatis supra scapulas et genu appositis, duobus quibusque mensibus elapsis, vti solet. Pro euacuatione ventriculi, ac crudorum humorum in illo contentorum saepissime semihora ante coenam aliquid Electuarii Hierae sim plicis, aut pillularum de aloe rosata deglutit. Lotiones quoque capitis ex herbis praescriptis et agarici [gap: sign for Drachme] ij aut iij administrat frequenter. Frictiones matutinas alternis diebus non negligit, et aliquid etiam praesidii in vngula alcis, quam amuleti loco, de nocte praesertim collo suspensam, annuloque inclusam digitis gestat, collocatum habet. Liberari illum non morbo solum; sed omni etiam metu morbi illius, vehementer optarim. [note: Antidori quidam, praeseruatiui maxime a peste.] Quae de peste ex colloquio tuo cum D. Cratone, et D. VVoyselio seniore habito prolixe commemoras libentissime legi, et pro eorum communicatione gratiam habeo. Latissimus campus est de his disputandi, si circa omnia discurrere velimus. Electuarium Dioscordion ego, prae reliquis (excepta theriaca et mithridaria antidoto, tanquam iam olim decantatis, et nunc quoque laudem et vires suas obtinentibus) magnifacio. [note: El facultatis Viennensis.] Est hic in frequenti vsu Electuarium quoddam, quod facultatis in digetant (communi enim Medicae facultatis consensu ordinatum est) cuius descriptionem, si monueris, proxime mittam. [note: Manus Chr. cum extr. Angelicae.] Cum reliqua namque supellectile mea Pragam praemisi. Plurimum etiam commendatur confectio manus Christi perlati cum extracto angelicae, qua ipse etiam imperator vtitur. Valde enim delicata est, et colorem omnino candidum obtinet. [note: Sacculi ex Arsenico.] Ego sacculos ex Arsenico, quales Patauij, vtscis, solemnes erant, hic pro multis ordinaui. etiam si Crato noster valde repugnet. Multiproceres in aula cordis regioni applicatos continuo absque vlla noxa circum ferunt. Retulit mihi quoque nuper chirurgus aulae nostrae iam senior: se in multis pestilentibus constitutionibus fuisse, [note: Nouum experimentum de radice plantaginis.] et sua manu infectos plurimos tractasse, semper tamen a contagione immune permansisse, quod secum gestauerit radicem plantaginis maioris sacculo inclusam, et cum filo regioni cordis adaptatam. vt res celetur: pulueris lauendulae aliquid admiscere solet; et hinc inde distribuere. Ait se nemini concredidisse, nisi mihi. Quicquid sit, saepe etiam paruis gratia rebus inest Item: Quae neglecta iacent, pondus habere solent. [note: Cratonis iudicium de caphurae temperie.] Plaerique ex ciuibus prae cautionis nomine camphorae momentum vino iniiciunt, et inde mane bonum haustum bibunt. Vtrum ea calida vel frigida sit; in medio relinquo. Argumenta vtrinque afferuntur non leuia: quibus Crato noster [note: Alexipharmaca duplicia.] adductus, vtriusque excessus mediam temperaturam habere affirmat; sed ratione tenuitatis substantiae calidicatis [gap: Greek word(s)] obiicere. Prudenter VVoyselius senior [gap: Greek word(s)] in duplicem classem, absorbentium nimirum, [gap: Greek word(s)] distinguit. quod nisi fiat: multiplex oriri solet ambiguitas et controuersia. [note: Vng. virido.] Vnguentum viride, abs te communicatum, illud ipsum esse arbitror, quod vernacule apud nos eodem nomine die grune Salbe appellatur. Scis nostris hominib. panaceae loco esse solere. ac praesertim eo vtuntur in ruptis, conuulsis et luxatis. hoc enim vnica voce (Verbrechen oder das Wehethun) nostri, ni fallor, efferunt. Si diuersum iudicas, significa. Germanicam descriptionem ex vetusto quodam manuscripto codice nuper mihi designaui. haud scio an omnia inter se conueniant. [note: Confusio medicametorum.] Mihi nimis magna miscella videtur: quam vbi possum, studiose refugio. Sub artem enim ista non cadunt: cum quae secunda temperies, forma, aut proprietas inde post fermentationem tot inuicem commistis emergat, artificiose comectando assequi nemo possit. Hoffmannica accurate cogitata sunt: remedia quoque praeclara. Sed aegri facile terrentur, cum tantam medicamentorum copiam ob oculos positam aspiciunt, et postea nullis fere vtuntur, seque et Medicum decipiunt. Hoc nomine etiam consilia Montagnanae, et aliorum quorundam Italorum approbare non possum: cum nimis scrupulose omnia persequantur, et in diaeta

sola ordinanda multas paginas et chartas onsumant. Vt Italos talia expetere concedamus: apud Germanos certe nostros parum vtilitatis obtinent, in quam sententiam antea etiam non nihil disserui. Non est docentis omnia semel docere velle: nec Medici omnia medicamenta semel proponere. quandoquidem multa caduntinter calicem supremaque labra, hoc est, morbus in eodem statu nunquam permanet; sed subinde symptomata euariantur, quae deinde noua etiam pharmaca desiderant ita res in infinitum sese extendet. Quantum ad aegrum [note: De Guaiaco praebendo pro restaurando calido natiuo correcto.] illum tuum, cui Guaiacum propinare in animo habes, spectat, breuiter etiam attuo consilium et mentem meam nuper aperui, videlicet non improbare me vllo modo hoc decoctum: immo potius praemissis praemittendis etiam atque etiam suadere. Sed caliditatem eius exhorres, et corpus magis attenuatum iri arbitraris. Non est difficile, mi Laurenti, caliditatem hanc contem perare, additis sub finem decoctionis radicibus eichorii, fl. et fol. borraginis, seminibus melonum, item passulis excorticatis. Verum illud me magis haesitantem reddit: num intemperies, quae iam in habitu est et partibus penitus infixa, non ob externum duntaxat errorem, sed facultate ipsa laesa; tam cito et facile tolli queat? An etiam satis tutum sit, hac aetate illud tentare? Praeterea cum natiuum calorem, qui omnium naturalium operationum in corpore summus opifexest, admodum debilitatum esse significes: miror te de iis tantum remediis cogitare, quae qualitati illius subueniunt frigiditatemque ipsi contrariam corrigunt, imo etiam, quae hoc cum excessu aliquo faciunt, suspecta habere, et non illud potius considerare quod in arte nostra [gap: Greek word(s)] est: Calorem natiuum substantiam quandam esse aeream et aqueam, seu aere et aqua participantem, nec vllo excessu caloris quae qualitas sit, praeditum. Haec autem substantia, in pueris potissimum abundat: mox vbi homo ad [gap: Greek word(s)] peruenerit, decrescit; donec in extremum senibus secundum naturam prorsus exstinguitur. Cum autem aeger hic anno quadragesimo quarto superato, ad decliuem aetatem tendat: quonam modo defectum substantiae caloris ingeniti resarcies? quid repones; vt rursus vegetum essicias, quique operationes pristinas exereeat? Natura autem, vt domina,

debili existente, quid Medici, ministri huius, laudabile efficient? Vides igitur istud prognostico seruire: ne temere illi aegro, cui natura subsidia necessaria desunt, salutem, aut in integrum restitutionem promittas. Sed tamen nihilominus hoc artis praesidio consequi licet: vt si non melius, saltem minus male habeat. Vt itaque excrementiciorum hurnorum minus in corpore colligatur, sed illi intem pestiue benedictis nuncupatis pharmacis expellantur, operam dabimus. Partem quoque affectam pro virili roborabimus: et fluxionis impetum, ne nos praeueniat, inhibebimus. Materias horum non recenseo, cum alias inter nos de his actum sit et tu fortasse melius sciasipsa. [note: Spongiosae care.] Quid Dryoxylus de altero casu responderit iam tenes. Mihi quidem non omnino satisfacit Neque enim prorsus assentior: a crasso quodam humore collecto spongiosam illam carnem ortam fuisse, alio quin tumorem potius excitasset: seu oedematosum, seu scirrhosum. Serosum ego humore, et tenuem atque spumosum subesse dicere malim: qui carnes vicinas, veluti fermentatione quadam facta, inflarit, et ita rariores, maiusque spacium occupantes, effecerit. hic, cum iam eo malignitatis peruenerit, vt a natura concoqui et superari nequeat: nimirum omnino e corpore exturbandus est, tum sumptis tum admotis. Inter assumenda, ea probarim, quae melancholicum humorem (huius mineram, vt loquuntur,) respiciunt, simulque admistos serosos humores siue pervrinam, siue per sudores (quo in genere sarsa excellit) euacuant. Extra admoueantur, et loco imponantur [gap: Greek word(s)] [note: Praecipitatum.] inter quae mercurius praecipitatus lotus aut non lotus principatum obtinet. Eluatur locus lixiuio ex calce facto, etiam oleum vitrioli seu spiritus eius admoueatur, aut vnguentum AEgyptiacum, et similia superponantur. ita tamenvt semper sanae partes defensiuo vocato muniantur: ne et ipsi obvim mali serpentem contagio laedantur. Vbi haec omnia rite peracta fuerint: tum demum de temperie natiua parti restituenda serio cogitandum. cum non remotis impedimentis, hoc frustra tentetur ab initio. Vt autem desiderio tuo plenius satis faciam: mitto casum pueri cuiusdam sane mirificum, cum adiuncto consilio Cratonis nortri, cuius te omnia magnifacere video, nec immerito. Aliquo modo cum tuo conuenit: in multis etiam discrepat. Reperies hunc adiunctum lectionum Capouaccianarum volumini. Historiam curationis tuae praesentaneae [gap: Greek word(s)] libentissime legi. [note: [gap: Greek word(s)] ] Illud medicamentum de borrace antea saepe commendari audiui: nondum tamen ipse vsus sum. Quam vero tu vim AEtiti tribuis, eam etiam magneti lapidi inesse putarim. Siquidem practicis nostris fides

adhibenda est: qui tamen non raro audita potius et [note: Magnetis vires.] lecta, quam visa et ab se experta, in medium magno hiatu afferunt. Dn. Woiselius iunior mirificas facultates magneti lapidi tribuit: et eura semper secum quo nusquam illo careat, gestare solet. Literas tuas ad Copisium recte curaui: en habes alias a D. Sibenburgero nostro, qui eadem occasione ad me etiam scripsit. A D. VVillebrochio nihil vidi hactenus; nisi forte tibi alia via satisfecit. haec scribo cogitationibus circa iter distractis: quod me crastino die, [gap: Greek word(s)] ingressurum spero. Caesar iam ante decendium abiuit: verum cum non recta via Pragam tendat, aulici paullatim sub sequuntur. D. Carolum Osleuium, collegam meum, Pragae me reperturum confido. Num has recte acceperis, vt me quamprimum, saltem per fratrem certiorem facias, rogo. Bene et feliciter vale, charissime mi Laurenti, et pro ternis tuis hanc vnam epistolam, illis iunctis non multo breuiorem aequo animo accipe, literisque cunctante tabellione hinc inde insertis ignosce. Viennae Austriorum 13 Octobris secundum veteres Fastos, Anno 1583.

CVM Dominus Crato de Domino praefecto equis dispositis quaereretur, num illi cauteria, quae D. Acholzius suadebat, conuenirent ratione podagrae, quae illum iam quinquagenarium a multis iam annis affligit, cum nuper etiam ligao sassafras vsus fuerit, in haec verba ad me respondit: De valetudine praefecti equis dispositis quid scribam? Meas opinationes de ligno minime falsas fuisse animaduerti. Si cauteria ichores perniciosos in vniuersum exhaurire possent, fortasse aliquid prodessent. Sed quum non possint, et quanto cum periculo claudantur: satis multa exempla me erudierunt. Praecepta etiam medica vetant trahere materiam ad partem debilem, et per loca affecta euacuare. Nolo recitare quid aliis contigerit. Itaque quid consilii de cauterio dem, non reperio: nec praesentibus Medicis quicquam praescribo. habes satis meam sententiam de morbis articularibus, tum ex aliis meis scriptis; tum iis, quas ad Schonfeldium misi, exploratam. Nullam causam reperio, cur eam mutem. [note: Pill. de tribus vtiliores cautertis in Podagra confirmata.] Vsum frequentem pillularum mearum de tribus, vt appello, conuenientiorem illi futurum, quam cauteria arbitror, praesertim si limatura cornu cerui in potu infusa vtatur, et se ad matutinos sudores assuefaciat. denique nunc sub vindemiam vinaceis pro fomento articulos corroboret. [note: In febribus Etiam die paroxysmi recte purgatur materia concocta.] Vnum hoc [gap: Greek word(s)] loco addo: si in febribus putridis intermittentibus quibuscunque apparente aliqua, etiamsi, non perfecta, in vrinis coctione, aegro ipso a die paroxysmi medicamentum purgans dederis, ita vt effectum suum ante paroxysmi inuasionem compleat (horis scilicet 4. aut 5. antequam paroxysmum aduenturum putas) videbis febrim post illum paroxysmum non amplius reuerti sed prorsus tolli quasi incantatione quadam. Probaui iam saepius, et in pluribus semper euentus respondit. In tertianis post tertium aut quartum paroxysmum hoc facio. In quotidianis tardius: in quartanis tardissime ac vix ante tricesimum diem. Proposui nuper hoc problema etiam ipsi Bucephalo, et ex Hippocratis autoritate deducere conatus sum. Nondum respondit. Tu, si placet, idem experire. Iterum vale.

EPIST. CCXLIX. Idem eidem.

ITA diligens es in scribendo et assiduus: vt me longo post te interuallo relinquas, charissime mi Laurenti. Neglexi sane hoc officium cum paulo plus otii haberem: in praesentia ob aegrorum multitudinem mihi hoc facere vix licet. Sed tamen reipsa experiens me tui non oblitum: et quod tarditate peccaui, alia ratione compensaturum. [note: Mors Caroli Osleuti.] Literas ad D. Carolum Osleuium, collegam olim meum, aperui: easque adhuc penes me asseruo. Obiit is febri pestilenti et lenticulari extinctus ipso die solstitii aestiui, morbi autem decimo septimo, statim ab initio morbi malignitas sese prodidit, delinumque sub secutum est, quod ad mortem vsque perdurauit. Exanthemata admodum tarde prodierunt: die ni fallor, decima aut vndecima. Generosa medicamenta multa, sed absque omni fructa adhibita: cum praesertim aeger mente non constaret. Vt aliquid per os assumeret difficilime adduci potuit, imo sudorificam potionem recusauit prorsus. Illitus AEtii ex oleo chamomaelino cum nitro potenter quidem, sed nimis sero, maculas euocauit. Quam viri et collegae optimi mortem acerbissimam et tristissimam dolenter tulerim, credere vix potes. Iam tum messis in herba erat: et ille fructus suos explicare coeperat. Si Deo ita visum fuisset: longiorem vitam illi exoptassem ex animo. Cum D. Iohanne VV eidnero te constanter amicitiam colere arbitror. Meminit is nuper

tui in suis honorifice. Aphorismos Archiatri nostri miror sane qua ratione nactus sis. Vere tibi confirmo, me illos non vidisse: ac si quidem tua opera et diligentia, qua me longe superas, descriptas accepero, gratissimos habiturum. Ipse autor sua occultat pertinacius. Capouacciana de sen soriorum morbis remitto. placent sane: sed describere taedet. Interim aliud exemplum etiam a D. Scutellario nostro mutuo accepi. Dixit mihi quidam nuper ex Italia reuersus, [note: Praeludia anatomica et cauteriatitulo Gauassetiiedita.] dominum Capouaccium nunc in lucem edidisse libellum; inscriptum Praeludia anatomica: quibus Galenum contra Vesalium tueri conatur. Adiecit in fine tractatum suum de cauteriis, multis egregiis additionibus locupletatum. Sed librum ipsum nondum vidi, Spero nunc ex nundinis Francofortensibus affore. [note: Puellae saltantes.] Quid tibi videtur de saltatricibus illis puellis? quarum historiam, et de iis medicorum nostrorum iudicium haud dubie Dominus Dudithius ad te dudum transmisit? Meam illi sententiam libere exposui. An cum tua congruat scire velim. Sed de his et aliis plura proxime. Bene et foeliciter vale, et praeparatam hanc scriptionem boni consule, mequeamare perge. Pragae Boiemorum, 4. August, currente calamo, anno 1584.

EPIST. CCL. PAVLO HESSO MED. etc. Theodorus Zvuingerus S. D.

MAXIMI facio ministram medicinae chimiam, eandem si dominae suae sese anteponere audeat, flagris etiam dignam censeo. Theophrasto experientiae nomine multum tribuo, [note: Paracelsi encomium et vitupertum.] quandoquidem multa praeclara medicamenta, in nescio quibus antris Cyclopum delitescentia, si non a se inuenta, saltem exculta in lucem protulerit, eundem vero arcem medicinae deiectis veteribus inuadentem non aequiori animo sustineo, quam tyrannidem affectantem Cylonem Athenienses. Atque vt illi, tanquam empirico et methodico Medicinae elegantis imperito, quando dogmata artis tot seculorum consensu confirmata conuellere nititur mentem meliorem dari precor: ita nostris quoque hominibus, qui methodi inepto studio noua damnant omnia, et de iis, quae nunquam manibus suis tractarunt, sesquipedalibus verbis fanda atque nefanda proferre audent, sensum accuratiorem opto. Et haec mea de em piria noua (si modo Chymia noua est) et vetere medicinae methodo sententia est, ab Hippocratis, coryphaei nostri, praeceptis neutiquam aliena. Recte tu vero, qui velut obsignatis tabulis mecum agas, et ex iis quae ante viginti annos scripseram vel inuitum ad damnandam chimiam in vniuersum cogas. Caeterum et tritum illud nosti: [gap: Greek word(s)] et delicta iuuentutis vtinam crebra lacrymaru repetitione delere possem. si methodum spectem, eius loci quem adfers me neutiquam pudet, si remediorum praeparationem, etiam dispudet, qui iuuenili praecipitantia mihi vix dum aprimis labris cognita damnarim. Haec sunt, quae non tam mei excusandi, quam tui confirmandi gratia adferre volui. Vale, Basileae, 15 April. anno 1581.

EPIST. CCLI. Theodorvs Zvvingervs D. Petro Monauio S. P. D.

DE Nepenthe quod quaeris, certe quo recentius, eo efficacius, propter opium et hyoscyamum quem recipit, sed et propter [note: Nepenthei vsus.] recentes vires eorum, quae correctionis causa adduntur, oleum garyophyllorum, anisi, cinnamomi, subtilium scilicet partium, tam tutum videtur recens, quam antiquum. Neque vero fermentatio tam hic necessaria, quando purior tantum succus sumitur, atque in Theriaca cui crassa omnia et corpulenta induntur. In senibus et debilitatis vtor ad gr. iij. vel iiij. In pueris ad gr. j. vel ij. In In Pueris ad gr. j. vel. ij. cum iulepo rosaceo. Somnum mitem inducit, dolores lenit, aestum extinguit. Epilepticum spasmum cohibet, non tam facultatem partium, quam vapores et spiritus mobificos congelando. Hac experientia tale affirmare possum, vel hesterno die, absque sopore dolorem et agitationem sublatam fuisse in filia Episcopi bimula trium horarum conuulsione laborante. [note: Margaritaru dissolutio.] Margaritae cum aequali pondere vitri in furno antitypo calcinantur, salsugine abstracta extrahitur subtilior pars cum aceto destillante, quo euaporante sub sidet calx purissima aqua rosarum crebris affusionibus abluenda. Aliter in aceto destillato, et spiritu vini genero sissimi ana, in fimo contuae dissoluuneur. Defusione facta nouum menstruum affunditur, donec penitus sint dissolutae. In fundo subsidet essentia abstrac phlegmate. Et hoc rectiusatque cauuius. Alii alias habent praeparandi rationes. sed m similibus [gap: Greek word(s)] Nepenthis vsus Methodicus tutus: sed et qui prudentiam Medici requirat, vt raritate ipsa magis magisque commendetur, [gap: Greek word(s)] et prostitutio ipsa si non vires medicamenti, saltem autoritatem, et per consequens efficaciam extenuat. Aurum inter metalla principatum obtinere, sed et inter

res naturalessolum immortalitate quadam praeditum esse, qua de causa tacito sensu ab omnibus, licet ignorantibus appetitur, ( [gap: Greek word(s)] ) constat. At illud idem nisi vegetabile primum, subinde animale fiat, adeoque corpori humano simile, nullam nec corroborandi, nec curandi vim habere poterit. Proinde vulgatis quorundam solutionibus non plus tribuendum censeo, quam auro foliato auriue ramentis. Bibitur et deuoratur aurum, aurum excernitur. Compages illae adamantinae ab igne inuictae aliquid igne potentius quaerunt a quo soluantur. Descriptiones aliquot habeo, tamen nul lam adhuc examini subieci. Pro tua gratias tibi ago, sunt in ea quaedam propter [gap: Greek word(s)] suspecta. Nam in huiuscemodi inter dum vel minima maximum secum [gap: Greek word(s)] momentum afferunt. Vulneraria e pyrola non videtur mala, et saepe [gap: Greek word(s)] paucorum quorundam effectus praestat admirandos, artemque dosium medicam, etsi non tollit, ludit tamen, et non minorem vsus, quam rationis auctoritatem esse debere conuincit. [note: Anisum purgans.] Anisum purgans meum non est, sed a Gallis acceptum, mutilata tamen, quam habes descriptio: [gap: sign for Rec. (recipe)] Anisi [gap: sign for Uncia] iiij. Sacchari [gap: sign for Libra] . iij. Scammonii [gap: sign for Uncia] ij. Turpeti, Mastiches an. [gap: sign for 1/2 Drachme] Zinz. gap desc='sign for Drachme'/> iij. spe. el de gem. Diamarg. frig. an. gap desc='sign for Drachme'/> ij. Coq. Saccharo q. s. Eiusdimidia parte excipe pulueres et anisum obducito, reliqua dimidia incrustato. Datur ad gap desc='sign for Drachme'/> ij et tres. [note: Cort. Guaiaci elecoctum sitim nestinguit.] Guaiaci corticum decoctum sitim quoque restinguere, et quidem potenter, saepe depraehendi. Eiusdem in calesaciendo non magnam esse vim, catholici vsus multorum dierum innoxius satisconvincit. Ego [gap: sign for Uncia] j. affundo [gap: sign for Libra] . VI aq. Coquo ad medietatem. Inest vis purgandi et aperien di multo efficacior, quam ligno, propter salis copiam. Itaque 4. doses habebis. Vinum senex noter, a quo accepi, in inueterato tantum adhibebat. Dum sudor mouetur, vinum non adeo conuenire, vti etiam ventum seu potius aerem liberiorem, rationi consentaneum. Sed dum purgamus et vino et victu liberalitus vti nihil prohibet. 30. et 40. diebus in iis qui bibere possunt, continuis vti nil vetat. Corporis moles attenuatur, vires interim constant. Victus ratio proba, libera tamen, a sole tantum et vento et crapula caueant. Hoc ipso commendabile medicamentum, quia, eius vsus a suspitione etiam liber est. [note: Cauterium.] Pyrapyrum saponem nigrum requirit, de altero illo, facticium intelligo minium. Relin quendum per horas ad minimum 12. et cum cutis plane nigra est, tunc impressionem a medicamento factam esse cognoscitur. Orbicularia vlcera requiruntur, quando globulos cereos, vel pisa imponere volumus, vt diu [note: Plumbi graeuitas.] aperta maneant, Plumbi grauitas, etsi aqueae naturae sit, ex partim densitate provenire videtur. Chymistis ab hydrargyro, et sulphure combustili, hoc est, impuro. Sic autem appellant halitum duplicem. Nepenthe praeterea, de quibus ante, recipit coralliorum, margaritarum, croci et succini essentiam, hoc est, partes purissimas, arte elicitas, vt quantum ab opio et alterco periculi est, tantum praesidii a posterioribus istis. [note: Optati effectus.] Congelantur itaque spiritus maligni, sed natiui corroborantur. Hac de causa per accidens ab ipsius haustu sudor in quibusdam sub sequitur: in pueris efflorescentia faciei, propulsis a centro ad extima vaporibus malignis. In sistenda aluo medicamentum praesentaneum. Fratrituo, et generoso Duditio officiosam ex me salutem. Salutant te nostri omnes. Vale, Basilea, vicesima sexta Iulai, Anno Salutis LXXX.

EPIST. CCLII. Idem eidem.

TE viuere et valere ex animo laetor. Coeptis aspiret ille, sine cuius numine, nihil est in homine. [note: Labor Hippocraticus.] Hippocratis mediam partem iam absoluimus, nostri scilicet in illum laboris, vel saltem conatus. cuius quo maior est expectacio, eo mihi ingratior, mihi crede, qui tenuitatem meam agnoscam, et cum latere maxime cupiam, nescio tamen quo Reipublicae iuuandae studio in mediam hominum lucem vel laruatus interdum praeter institutum efferar. Neque vero et imperitiae et ignorantiae crimen refugio, dum mea hac audacia studiosi incitentur. Hocque ipsum clarissimoviro D Hermanno renunciari cupio, [gap: Greek word(s)] me tales exoptare. Rungius discedens insumma festinatione, nihil ad te reliquit. Callide nimirum vestra vos nomina honorario inscripsistis poculo, ne remittendi occasio relinqueretur. Prodigalitatem ego vestram minime laudo, sed amicae interim voluntatis testisicationem, cumvobisita visum est, amplector. Tibi, mi Monaui, vitam et incolumitatem precor. Salutant te nostri. inter eos qui Academiae nunc prae est D. Stupanus. Vale, et D. Hermanno, fratri tuo, et item Hesso plurinam ex me salutem. Basilea, 18 Aug. anno 1578.

EPIST. CCLIII. Idem eidem.

[note: Quo ordine Theopharstica legenda suns.] DE Theophrasteis quaeris, qua legenda methodo, ea nimirum, qua verum a falso discernitur. Quo ordine? Vt ingenue

fatear, vel tantus Doctor (vt tibi et nescio quibus aliis amicis videor) tantillum ignoro. An qua data porta ruunt? an [gap: Greek word(s)] sem per [gap: Greek word(s)] an poetica etiam imitatione a mediis incipiendum? Ergo ne quid elabatur, perpetua indagine tota svlua concludenda, et Enniano more optima quaeque retinenda. Nam vt nihil aliud, [gap: Greek word(s)] certe, de Empiricis loquens. [note: Turnheuserus.] Hippocrates verissime affirmauit. Turneiserus oculorum dolores quibusdam nostrum excitauit: mihi non item, qui non maiorem mei lucri (sed quidnam illud apud nostros?) quam alienae peritiae rationem habeam. Cum illo contuli quaedam. Apparatum Herbarij vidi maximum, et opinione grandiorem icones plurimi, vt si ninil aliud in praesens, [gap: Greek word(s)] certe tantam laude dignissimam iudicem. [gap: Greek word(s)] specimen coram se editurum promisit. In terea [gap: Greek word(s)] vtamur, et cum Tralliano, si res ita ferat, vel a vetulis nos discere non pudeat. Hippocratem proximo mercatu videbis. Clariss, viros Hermannum et Hessum ex me salutabis officiose. Vale vir doctiss. nostri memor. Salutat te Platerus cum toto collegio. Basilea, 20. Nouemb. anno 1578.

EPIST. CCLIIII. IDEM EIDEM.

[note: Paracelsi scripta.] QVAE tu ad me de Paracelsi scriptis; tanquam ad eum qui multum stu dii atque temporis in iis collocant, scribere videris. Quod cum a me longe sit alienum, ignotae regionis, commonstrator esse nequeo.

Atque vt [gap: Greek word(s)] illius, vel sectatorum non. magnifacio, neque enim intelligo: sic [gap: Greek word(s)] eorundem cum Hipp. in praeparatione praesertim medicamentorum facio plurimi, cum ad vsum medicum egregie conferre videam: neque tamen ea intemperie, vt iccirco veterum medicamenta omnia respueuda censeam. Sunt quibus panis, sunt quibus maza, sunt quibus sorbitiones conueniunt, non modo pro vitae et fortunarum diuersitate, verumetiam morborum. Locus de empiricis apud [note: Idea Medica Seuerini Da ni.] Hipp. comm. praeceptionum extat, sub finem. Seuerini Dani ingeuium magnum iudico, et Idaeam eius ad Paracelsi scripta plus quam vl lius alterius conferre arbitror. Caeterum seruit etiam ille auctoritate, et dum libertatem philosophicam praesentat, ipsas quoque Theophrasti sordes extollit. Vsque adeo difficile est: modum tenere. Doctior vero ilie est, quam vt a Paracelsi discipulis vel legi, vel in telligi possit: seucrior, quam vt nostri illum admittant, studium interim Theophrasteae opinionis ex principiis Hipp. deducendae nec ineptum, neque malum in quibusdam. Sed haec alij iudicent. Hippocratem Francofurto per certum hominem ab Episcopio petes, scheda quam subieci ostensa. Rungij familiaritate vtor, a quo etiam ipse non verear quinetiam discere cupiam. Vale. Basilea, 26. Martij, anno 1579.

EPIST. CCLV. IDEM EIDEM.

HIPPOCRATEM in praesens e manibus deposui, Theatri tertiationi occupatus, non penitus spem abieci, praesertim si, quod spero, aliquis in contextu Graeco emendando, et versione Latina adiungenda operam interea suam interposuerit. Etsi ex hoc ipso specimine, vt doctis ad meliora praestanda animum adieci: sic forte eorundem laboribus ad commentando deinceps absterrebor. Quo nihil mihi crede, optatius foret, vtut sint, qui ex suo ingenio diuersum de me sentiant. [note: Nepenthis praeparatio operosa et artificiosa.] Nepenthis descriptionem, quam petis, ne fidem labefactem in praesens mittere non possum: neque ea magno tibi foret vsui, cum operosa et artifi ciosa admodum sit praeparatio: quin etiam ipse ego non paro, sed parato vtor. Diligentem requirit et industrium hominem. Is est Adamus Keck pharmacopaeus Francofurtensis ad cygnum. Drachmam ilie paulo plus floreno vendit, in decem vel duodecim doses suffecturam, pro ratione aetatis, morbi, virium. Medicamentum insigne, sed quod promiscuo vsu minime prostitui debeat. Basilea, 10. lulij, anno 1579.

EPIST. CCLVI. IDEM EIDM.

TE in Hippocrate diligenter versari, gratissimum est: cum exillo ceu fonte solidioris medicinae, veritatis et virtutis studiosus, in quorum numero te non in postremis colloco, plurima, et ea quidem minime vulgaria aliquando decerpturus es mihi persuadeam. Qua in re si Deo opt. max. visum est mea quantumlibet tenui et perfunctoria obstetricatione vti, est cur illi gratias agam aeternas. [note: Hippocrates primas qualitates reticit.] Qualitates primas non simpliciter reiicit Hippocrates, sed propter hypothesin aliorum suspectas facit. nec immerito, cum vel nostro seculo videamus non paucos in morborum causis ad beatas illas qualitates omnia referre, et in abstractis formis ita occupari, vt concretorum, et veluti materialium qualitatum (si cum prioribus illis conferantur) penitus obliuisci. Hipp. certe qualitas prima nuda, non nisi cum materia (cui et color et sapor attestatur) ad morbos facere videtur: adeoque in iis:

etiam, qui im materiales penitus censentur, materiam hanc dari verisimile est, eo solo differentem, quod in his subtilissima, et sensui obscurior, in illis manifestior et crassior deprehendatur. [note: Duo morborum priacipia Hippocraes.] Hinc duo morborum principia materialia [gap: Greek word(s)] non vno loco ponit. Neque vero ociosae erunt primae qualitates, sed vt per se parum efficiunt, sic cum materia sua iunctae, plurimum momenti afferunt; cum quod lib. de diaeta docet [gap: Greek word(s)] Dudithio viro summo fausta felicemque migrationem hac opto. Te vero beatum, qui tanto viro tam familiariter deinceps sis vsurs. Ei plurimam ex me salutem. Sed et fratrituo [gap: Greek word(s)] Salutant te collegae omnes vno ore, in examine Iustini Gothani, viri doctissimi. Basileae, 8 Nou. Anno 79.

EPIST. CCLVII. IDEM EIDEM.

NOLI tu vero, mi Monaui, in senem nostrum iniurius esse, quasi Zuingeri [gap: Greek word(s)] aliquid ei splendoris, obseruantiae saltem aliquid, accesserit. [note: Nepenthe.] Nepenthis gran. iij. ad v in adultis, cum colici, cum nephritici dolores vrgent, saccharo rosaceo subactis, vel cum iulepo rosarum dilutis vtor. In pueris ad granum j, cum syrupo paeoniae, vel simili alio, ad motus epilepticos sistendos. In febrium inquietudine medicamentum praestans. Vino vel aqua oportuna dilutum dentium dolorem mirisice sedat. Aluifluorem egregie sistit. Medicamentorum purgantium vim compescit. In senibus et debilibus caute exhibendum, non quod periculi ali quid subsit, sed ne locus detur inuidorum calumniae. Theriacae specie, vel extracti alicuius ad praesentem morbum oportuni, exhibere soleo. Somnum lenem conciliat, neque vigilia subsequens vestigium narcoticivllius relinquit. [note: Medicamenta vileseunt prostitutione.] Illud vero sedulo cogita, medicamenta ipsa prostitutione vilescere: non quod communicatio boni vires ipsius boni eneruet, sud quod familiaritas nimia contemptum parit, quando id quod serui studio perfici poterat, in eo herilis opera impenditur. [note: Catholicon.] Catholicon si est, quod nomen praefert, etiam in arthritide. Neque verearis incentiuum ad fluxionem, quandoquidem e diuerso adest quod retrahat. Itaque penetratio eo vsque vsui est, donec purgantis medicamen ti vis ad articulos etiam pertingat, et inde humores alliciat: cum vis purgatrix sudoriferam superet. Nisi hoc esset, rationi Rondeletii acquiescerem. Haec causa cur tam lente et tarde et innoxie agat. Id quod vus te docebit. Sed medi camentum tale est, quia Medici manu parari debeat: ipso alioquivsu vilescet, et abusu pharmacopoeorum importune adhibitum suspectum reddetur. Nullum ego illi ex purgantibus [gap: Greek word(s)] praetulerim. [note: De succo atsinthii.] De succo absinthii quod quaeris, sic mihi videtur: quatenus absinthium stomacho prodest, id detersione et astrictione sua praestare, quarum vtraque in terrea parte sita est. [note: Effectus triplicis concoctionis.] De [gap: Greek word(s)] mixtorum praeclare Galenus exemplo rosae. Videtur certe vt in animalibus, sic in plantis, triplicis concoctionis, velut effectus quidam, [gap: Greek word(s)] etsi in aliis alius magis apparet. quorum singulis suus inest spiritus, singuli vero solidae parti tanquam carnibus et ossibus inhaerent. Vinum ratione spirituosae partis spiritus reficit: respectu [gap: Greek word(s)] terrei sic penetrat et detergit, respectu [gap: Greek word(s)] sui sic nutrit. Orta a principiis non attestam, tur suorum principiorum. Sic ex tribus illis humoribus quidam terrae, alius aquae, tertius aeri proportione respondet. Etsi horum ipsorum rursus singuli a reliquis separati in partes aliasiisdem principiis respondentes separari a natura possint, vel chymicae analyseos argumento, quantum quidemex artis huius tyrocinio huc vsque deprehendere licuit. [note: Ad ortentem quae.] De situ vrbium idem iudicium, quodde de situ domorum, quas ad orientem vel septentrionem ipsa dicimus quatenus solem et ventos ex ea parte suscipiunt. Hinc crebro apud Hipp. Si vrbs ad austrum sita, a septentrione vero [gap: Greek word(s)] habeat, hoc est vel montium vel syluarum beneficio a Boreae impetu defendatur. Idem de fontib. ad orientem erum pentibus iudicandum censeo. Vale: sautat te Platerus. Tu ex me D. Hessum et Hermannum, inprimis vero Rhedingerum nostrum. Basilea, cal. Feb. Anno 80.

EPIST. CCLVIII. IDEM EIDEM.

PErsolui superioribus tuis, missis ad Camerarium literis. Rungio te familiariter vti gaudeo. Ad ternas meas nihil ille hactenus: nec an Hippocrateum exem plum habuerit, scio. Oleum ceraepraeclarum, nisi odore suo caput infestaret. Turpethi mineralis tot praeparationes, quot artisices. Recte tu, qui nondum exploratis caute vtaris. Vteris illis deinceps et audacius et felicius. Ii enim qui odio sectae Theophrasteae haec et rident, et insectantur, non tam in chymiltas, quam in chymiam medicinae famulam, multo antiquissimam, iniurii sunt, et de ignotis iudicium interponunt. Et vero haec talia sunt, vt [gap: Greek word(s)] requirant. Plateri tabulae ad mercatum proximum exponentur

Rungium ex me officiose salutabis: et quia certius a vobis quam a Francofurdensibus literas accipere soleo, vti hanc ceu regiam viam sequatur monebis. Vale, mi Monaui. Basilea 13. Kl. Iunii, anno 1581.

EPIST. CCLIX. IDEM EIDEM.

ACCEPI tuas. Neque vero Nepenthes congelando tantum, sed et dissi pando et propellendo, confortatis visceribus praestat in Epilepticis. In pueris eo exhibito animaduertes faciem robore suffundi. [note: Congelatio Spirituum.] Congelari vero spiritus nihil mirum videatur, si momento etiam et a calidis frigida, et a frigidis calida, mediantibus spiritibus, h. e. corporibus sub tilissimis et agilissimis, coagulari animaduerteris. Sic oleum Camphorae ab aceto non tantum sed et ab aqua simplici. Oleum saturni a momento aquae, oleum Sulphuris crassius ab vrinae spiritu. lucunda profecto Empiria, et, vt ingenue dicam, multis otiosis theoriis antefereda. Recte tu de moscho in vterinis remouenda. De mumia non multum laboro. Nam basi medicamenti, et iis, quae adduntur oleis, vtramque vim tribuendam censeo. [note: Margaritarum acredo.] Neque vero margaritarum acredo te offendat, nisi etiam salium, qui tamen non modo innoxie, sed et magno cum commodo exhibentur. Magna sunt haec omnia, et praeclara, sed [gap: Greek word(s)] interim [gap: Greek word(s)] ea est, quae Medicum facit [gap: Greek word(s)] In aniso purgante scammonii molem ego neutiquam prohorresco. Fac periculum. Descriptio genuina quam misi, nisi quod in scheda tua pro Turpeti, Mastichis an. [gap: sign for 1/2 Drachme] . subititues an. [gap: sign for 1/2 Uncia] Noitri non conficiunt, sed alibi confecto vtimur. [note: Catholicon decoctum.] Catholici decoctis [gap: sign for Uncia] iiij. infunde [gap: sign for 1/2 Uncia] caryophillorum cum [gap: sign for 1/2 Uncia] syrupi rosatisolutiui. Nihil eo mitius. Nunc adeo quinquagenarium ex infectione Hepatis calidioris, toto corpore scabiosum, per dies 40. feliciter eo purgaui. Loco vini decocto leniore vtentem, victus reliqua ratione liberiore. Purgat tantum, non [correction of the printer; in the print et] prolicit sudorem. Neque est quia [gap: Greek word(s)] vim quodammodo afferri putes, si [gap: Greek word(s)] reddatur. Vis illi aperiens tanta est, vt purgans ad intima deducere queat: neque vero tanta, vt per sudorem purgare queat. Indicat curatio ipsa, nec tu nisi experiare credas. Vino non interdico, nisi penetrationis maioris causa loco vini substituendum videatur lenius decoctum. Guaiacone vero vinum venenum? At et Matthiolus, et Massa vino Guaiacano feliciter vtuntur. Cratonis formulam probo. Multas continet. [note: Turpetum minerale.] Turpeti minorilis totfere descriptiones, quot capita. Neque ego de effectu quicquam asserere possum, qui praeparationem ignoro. Vnam habeo, partim diaphoreticam partim vomitoriam: sed vehementem vtramque. Itaque blandioribus et tutioribus vti malo. [note: Diasulph.] Diasul phuris descriptio non placet. Congeries illa medicamentorum mihi non placet. Si Theriaca sulphur praeparatum excipias, cum castoreo, thure, camphora (quid enim crassa illa, et per secessum abituta moramur, margaritas, lapides) idem facturum putarim. Scilicet et pharmaco poeorum lucro consulitur, et copia ingredientium medicae singularis memoriae auctoritati, Diis placet, consulitur. Etsi et illud verum est, Regem absque satellicio in publico conspici non debere. Sic mores nostri. At Agesilaus etiam solus inter suos probabatur. Haec ego ad epistolam tuam raptim. Vale, mi Monaui, et me amare perge. Basileae Calend. Maij. Anno XXCI.

EPIST. CCLX. IDEM EIDEM.

DE cometis iudicium tuum magnifacio. Etsi in hoc genere, vt et in compluribus aliis, non magis Platonica, quam Christiana [gap: Greek word(s)] mihi probatur, in Acadedemia caelesti aliquando explicanda. [note: Cautione opus est in vsustibis.] Quod de stibio hyalino quaeris, vt vehementissimum, sic efficacissimum medicamentum esse in vtramuis partem, ipsa docet experientia, et propterea pharmaci nomine dignissimum, quod recto vsu [gap: Greek word(s)] sinistro [gap: Greek word(s)] soleat. Nauem agere ignarus nauis timet: et stibium aegro, non nisi qui didicit propinet. Cum procliue sit in vtramque partem peccare, et improuido vsu infamia Medico, pernicies aegro accedat. Quod ipsum, Arragosius de metallicis plaerisque sentit, vt non plus gladio Scanderbecci, quam dextrae eiusdem sit tribuen dum. ade oque insaniae notam mereantur, quotquot vel methodum nouorum medicamentorum supellectile exarment, vel eorundem fortuito successu anti quam artisviam damnant. Vale, Basileae 10 Iulii, anno 1579.

EPIST. CCLXI. IOHANNI VVEIDNERO MED. etc. Theodorus Zvuingerus S. D.

TEviuere et valere opto. Successibus tuis gratulor, VVeidnere doctissime. Egomanipulum vnum corticis ligni [note: Zvuingeri cura in Gallicana lue.] Guaiaci contusi in libris sex aquae coquo ad dimidas pro potu. Ad terriam vnam pro infusione. In pertinace gallico repetito vsu opus est, vere et autumno. Vino hactenus vsus non sum, etsi bonus ille senex eo in gallico inueterato vteretur. Caeterum vsus huius pharmaci

sic, vt omnium aliorum, non semper succedit, propter analogiam scilicet disparem, et idiosyncrasiam corporum. [note: Antidotis parum tribuendum vbi venentgradus ignoratur.] Antidotis parum tribuo in hoc genere, quando veneni gradus ignoratur, etsi quo modo antidotus illa ex Guaiaco ipsa petenda, quae non tam manifesta quam occulta qualitate contra morbum pugnat. Sed vt purgationes ipsas maximi facio; sic interm istos sudores ex mercurio praecipitato flauo, vulgo turpetum appellant minerale, [note: Turpetum minerale.] dum absque corrodentibus praeparetur, aut certe acrimonia omnis eluatur. Sed de hoc alias. [note: Catholici vsus.] Peregre etiam Catholici vsus esse potest talis: [gap: sign for Rec. (recipe)] xeroxerotati minutiss. puluerisati [gap: sign for Uncia] ij. salsae parigliae [gap: sign for Uncia] j. liquiritiae [gap: sign for 1/2 Uncia] pulucris huius [gap: sign for Uncia] j. [gap: sign for 1/2] . Macerentur prinio, inde bulliant in iuris pulli, vel aquae communis mensura vna ad medietatem. Seruetur post ea. [gap: sign for Rec. (recipe)] foliorum senae [gap: sign for Uncia] ij. melissae, rosarum; pallidarum, cinnamomi ana [gap: sign for Uncia] ij. sacchari [gap: sign for 1/2 Uncia] . Misc. Exinde curo singulis noctibus in [gap: sign for Uncia] vj decocti supradicti frigidi macerari pulueris posterioris [gap: sign for Drachme] vij. Mane per paruum laneum linteo subtili tectum colo, syrupi rosati momentum addo. Hoc ambari loco addere volui. Miscentur pulueres varii mangonii causa, vti non quidem nasuti dignoscere queant. Hippocrates nunc cessat, quando in theatro totus sum. Tabulas nostras in Aristotelis Rhetorica iuuenilium studiorum nostrorum tyrocinia edere nec licet, nec placet. Dolet mihi multa irreuocabilia emissa, at non dolet, si ansam haec ipsa aliorum melioribus cogitationibus praebeant. In medicinae veteris constitutione et deductione methodica, si Deus inter tot pestilentis luis funera pro sua clementia vitam dederit, occasione professionis meae deinceps totus ero. Vale V. D. et me amare perge. Basileaeus, Octobr. anno 82. Ignosce festinationi.

EPIST. CCLXII. IDEM EIDEM.

ACCEPI tuas, V. D. et vt Homerico more ab vltimis ordiar, [note: Terra Sigil Amunaldina.] quam misisti sigillatam Amvvaldinam neque vidi, neque de ea iudicare possum, ne mihi de peregrinis et incognitis iudicum sumere videar. Odor spicae genuinus non est, an propter oleum spicae admixtum ad candelam ardet. Ex facultatibus certius quid vos ipsi coniectabitis. [note: Antidotis non statim fidendum.] Neque vero ego, quod in epistola tua primum fuit, antidotis derogo, sed non omnes, quae antidotorum nomine circumferuntur, cuiuis morbo venenato, aut veneno quid simile habenti conuenire, et vt quammaxime nihil obsit, nihil tamen prodesse non magis ratione, quam sensu iudice simul iudico et censeo. Etsi vero gradus veneni aeque atque antidoti interdum penitus ignoratur, ac nihil prohibet fortuito antipathiae naturalis [gap: Greek word(s)] etiam a plebeiis deprehendi, cum [gap: Greek word(s)] ne summi quidem rerum naturalium scrutatores assequantur. [note: Turpethum minerale.] Turpetum minerale. Quercetani quale sit ignoro, et quando arcanum illud esse vult, per me tale maneat. Eius quo Bodenstenius vtebatur formulam habet, si modo legitima est cum S. et oleo vitrioli, colore aureo, sed quod non per sudorem tantum, sed et per vomitum et secessum granorum iij pondere purgaret. [note: Sal Corallii.] Coralliorum sal, cum prius per se soli in clauso vitro calcinati fuerint, aceto stillaticio extrahitur, quod aceto adhuc iunctum ruborem egregie seruat, eodem rursus abstracto albedinem recipit. Eo sale in corroborando, et sistendis fluxibus praeclare vtor. Sunt qui cum nitro prius calcinent, sed multiplici ablutione salis opus est, et nitrum ipsum tincturae videtur insidiari. Mutatio vero ista coloris. tum in coralliis, tum in tartari sale superinfuso aceto, inde abstracto, qui fiat, nondum assequor. [note: Aceti Stillaticii acrimonia non adeocorrosiua.] Caeterum quod Fernelius erosionem aceti veretur, ex Galeno ipso discere debuit, multa eiuscemodi intra corpus tuto propinari, quae foris corpori admota et rubificant et erodunt, et erustas inducunt. An vero acetum crudum acerrimum, quo coqui passim vtuntur, minoris acrimoniae erit stillaticio? maioris ideo efficaciae propter crassitiem suam, qua magis adhaeret, et diutius infestare potest. Nolim interim tanti viri iudicium reprehendere, sed hoc asserere possum, vt quam maxime aceto ista extrahantur vel acerrimo, vel S. oleoue vitrioli, at crebris ablutionibus eadem rursus elui, aut saltem ita attem perari, vt in tantula quantitate qua exhibentur, vix centesima pars sit eius acrimoniae, quam nos quotidie de manu coqui in pulmentariis, et acetariis innoxie sumimus. turpeti, vt supra monui cum oleo et S. [note: Turpei mineralis dulcuratio.] vitrioli praeparati dulcoratio repetitis sit ablutionibus cum aqua calida, vbi illud mirum accidit, massam mercurialem, quae alba fuerat, affusa primum aqua flauam reddi, totiesque ablui, donec nulla amplius vel salsedinis, vel acoris vestigia supersint, tum demum aqua frigida ablui et exiccari. [note: Corallorum calcinatio.] Coralli similiter subtilissime contusi in cucurbitam iniiciuntur, per alembicum aqua abstrahitur flaua (si dextre negotium obeas, forte etiam in veram tincturam, olei rubicundissimi instar, incides, quam mihi semel tantum videre et excipere contigit) post aucto igne calcinantur ad albedinem,

inde affuso aceto ter destillato in tepidis cineribus rubedo extrahitur. Abstracto rursum aceto id quod subsedit aqua dulci multoties abluitur. Et haec ego ad tuas, mi VVeidnere, sunt haec talia, quae [gap: Greek word(s)] potius, quam [gap: Greek word(s)] vel [gap: Greek word(s)] requirant. Nam paruus interdum error totum opus interturbare consueuit. Vale V. D. et me amare perge. Basilea, Calen. Maii, anno 1583.

EPIST. CCLXIII. IDEM EIDEM.

[note: Vti Zvving. praeparet spiritum vitrioli.] CHALCANTHINVM spiritum alii aliter. Operosissima illa, quae per nouum alembicum repetitis combibitionibus fit; Ego compendiosiore via elicio, vna cum oleo non (vt vulgo) abstracto primum phlegmate et abiecto inde elicito oleo (sic enim spiritus humidi omnes pereunt) sed a primo liquore vsque ad extremum omnibus simul in eodem receptaculo manentibus et permixtis, postmodum rectificando primum [note: Ol. Album vitrioli spiritus dicitur.] phlegmate inerti, subinde oleo albo (quod spirtum vocant) tandem rubro separatis. [note: Sal vitrioli.] Caeterum in turpeti praeparatione non spiritu, sed sale vitrioli opus est, (an forte tunotam s. pro spiritu accepisti?) sic enim correctior et multo coloratior erit mercurius. Spiritu exhaustus in praesens, [gap: Greek word(s)] mittere non potui: mitto tamen vt in re tenui, tantillum in vasculo. Hisce dieb. [gap: Greek word(s)] rursus parabo. Terrae Amvvaldinae semunciam data commoditate ad me mitti cupio, indicato precio, si modo earum est virium, quas tu praedicas. Tibi, mi VVeidnere, vitam et incolumitatem, quaeque a Deo eximie pendet, felicem in arte successum. Basilea 12. Septemb. anno 1583.

EPIST. CCLXIIII. IDEM EIDEM.

PRO Amvvaldina tabella gratias tibi ago. Tanceti aquam absque infusione, ipso decocto crediderim et suauiorem et effica ciorem, nisi forte ipsa decoctione sal quoque subtile extrahitur. [note: Camphora soluta. Salis vitrioli praeparatio.] Camphoram cum spiritu vini generoso solutam quidam in pestilentia maximi faciunt. Salis vitrioli ratio haec est: Post elicitum oleum subsideutiae, (quam caput mortuum vocant) aqua communis calida affunditur. lixiuium paratur, more consueto. Filtratur. Phlegmate abstracto, in fundo remanet sal. Quod si impurius videatur, iterum dilutum cum aqua, colatumque excoquitur. Salis oleum aliialiter: Ego sal commune vstulatum vrina puerorum octiduana excipio. In calido per dies aliquot foueo. Liquorem omnem per filtrum colo, colaturam excoquo. Sal tetragonum in fundo manet, quod in frigido supra porphyritem in oleosum liquorem abit. [note: Oleum salis.] Haec tibi petenti ego ex tyrociniis meis. [note: Nota.] Nam quod tu de ramo illo aurifero votum addis, agnosco ego tuam erga me beneuolentiam, sed vt contrario mihi opus esse voto videatur, nesi tale quid contingat inter homines [gap: Greek word(s)] induere cogar Timonis illius Lucianici more. Vale V. D. Raptim Basileae, 12. Maij, anno 1584.

EPIST. CCLXV. IDEM EIDEM.

ACCEPI xenia tua [gap: Greek word(s)] et pro iis gratus sum. Corallorum veram tincturam [note: Tincturae Corallis.] semel ego [gap: Greek word(s)] elicui, puram, sanguineam. Saepe post id tentata, non successit amplicus. caeterum [gap: Greek word(s)] quo vtor frequenter tale est: Coralli rubri triti minutissime in vase vitreo, superim posito alembico calcinantur ad albedinem, vt valis fundus candescat. Calcem hanc aceto destillato potenti immitte. Fermentationem ex dissolutione videbis egregiam. In calido foue diebus octo, quotidie bis agitando. Tingitur colore rubro. Defunde colaturam, repete infusionem. Tincturas omnes simul collectas vesicae iniice. Abstrahe per alembicum phlegma omne. Liquorem crassum, qui in fundo remansit, in vitrum patulum effunde, sine vt in calido exhalet serosum, videbis sormas pulcherrimas, et noua eoralliorum rudimenta. Ablue aqua calida saepius, et rursum abstrahe. Exiccatam materiam supra cineres calidos foue per heb domadas aliquot, et in sal albissimum conuertetur, quod in quolibet liquore promptissime soluitur. Eadem margaritarum rario. Plura in praesens propter occupationes non licet, Tibi ego, mi VVeidnere, vitam et incolumitatem ex animo precor, et Rothum, sic vti satis, tibi commendatum esse cupio. Basilea, 25. Iulii, anno 1585.

EPIST. CCLXVI. IDEM EIDEM.

ERGO de incolumitate vestra Gallum AEsculapio debemus. Sic Christus seruat suos. Nos iisdem in praesens febribus pestilentibus maculosis affligimur. Arsenici ego nullum periculum feci. Fecere alii mihi noti, sed incerto euentu. [note: Quae reiiciat, quae laudet in peste.] Euphor biumne vero quis exhibere audeat, qui stibium multo mitius subsannare audet? Vsque adeo nostra nobis placent, aliena sordent. Pillulam de arsenico multo mitiorem crediderim. Sed [gap: Greek word(s)] omnium instar. Theriacam

electuarium oui, Antidotum praesertim Matthioli, additis granis XV vel XX olei sulphuris, reliquis praefero, cuius ipsius semunciam cum superpendio a Gallo emtam duobus solaribus siue baziis nostratibus LIIII. Pixidi inclusam tibi mitto Calorem natiuum efficaciter roborat, potenter sudorem mouet. Vale V. D. Basilea IX Iunii. Anno 1586.

EPIST. CCLXVII. IDEM EIDEM.

ACcepi tuas, VVeidnere doctissime, cum duobus aureis, qui aequiualent, gallicis, quos Gallo Chymistae dedi. [note: Aurum potu tentum sophi sticum.] Aurum ille [gap: Greek word(s)] nec parat, nec vendit, etsi parandi rationes varias nouit, sed vt ait sophisticas omnes. Quam misisti formulam Beatianam, a Monauio iampridem acceperam. Eam certe neque ausim, neque velim tentare, ne opera et oleum labore longo periret, neque crediderim hoc praestari posse, nisi oculata fide edocerer. Multa in huiuscemodi arcanis [gap: Greek word(s)] venduntur, multa quin etiam [gap: Greek word(s)] contingere possunt. Ego gener oso spiritu vini ex vino extracto, agallochi optimi succo praegnante in restaurandis viribus feliciter vtor. Oleum sulphuris sudores prolicit, eoque nomine gallicis quoque cum decocto lignivel salsae propinatur efficaciter, sic dosis decocti mole parcior, viribus maior est. In asthmate certe cum aqua iridis, helenii, scabiosae et similibus ad grana sex mane vtiliter sumitur, aut certe cum iusculo, itidem vesperi tribus ante cibum horis. Materiam namque incidit, digerit, et catarrhum defluentem quoque sistit. Cumvino etiam propinare soleo, admixto saccharo, in stomacho languente, in obstructionibus, in doloribus intestinorum a flatu excitatis. [note: Extractum Zedoar.] Spiritu auri generoso extrahe cedoariae succum pro more, vehiculo ad medietatem abstracto, succi huius [gap: sign for Scrupel] j cum [gap: sign for Uncia] ij iulepi ros. Limpidi misc. pro paralyticorum vsu. Decem guttae efficaciores, quam multa alia antidota. Eodem iulepo prophylactici loco apud aegros vtor, vasculo exili, quod enchiridii loco esse possit, incluso, cum siphone paruo Sed auocor. Tu vale V. cl. Basilea, 29 Nouemb. Anno 1586.

EPIST. CCLXVIII. MAGNIFICO DN. ANDREA DVdith ab Horekouiza, etc. Th. Erastus Med. S. D.

HOc ipso die, cum inter libros chartasque aliud quaererem literas tuas, quas superioribus septimanis frustra saepius quaesieram, reperi. Itaque gaudio affectus statim iis relictis ad respondendum me accinxi. Primum tibigratias ago summas pro tua beneuolentissima erga me voluntate. Quod tibi, vir summe, aliquid esse videor, totum hoc tuo erga me amori tribuo, mihi nihil eorum arrogo. Paradoxa quoque non consector, et quae a plerisque probarivideo, non ante damno, aut reprehendo, quam saepe diligenterque apud me examinaui, et excussi, aliorumque de mea opinione cogitationes atque argumenta expendi. In eo ferme sum totus, vt quae antiquis recte tradita, et a posterioribus negligentius exculta deprehendi, ad examen reuocem, et diiudi canda aliis proponam. Scripsi theses de contagio, putredine, morbis totius substantiae, quas te iam habere suspicor. sunt enim editae. Conscripsi etiam de somno, melancholia et conuulsione, quae vulgatae nondum sunt. Et in postremis confuto sententiam omnium certissimis demonstrationibus, at non proinde certis fortasse, quid sentiendum sit doceo. Fores nihilominus patefacio aliis, aut viam indico, rectius cogitandi. Statui otium nactus fusiorem omnium declarationem proponere, et obiecta, quaevel ipse finxi, vel ab aliis clarissimis medicis et philosophis excogitata accepi, dilucide explanabo: vt vnicuique liceat de tota causa sententiam dicere. De epilepsia praeter illa, quae in quarta parte Antiparacels. disput. habentur, nihil scripsi. Compendium artis nostrae anno 1563. [note: Compendium medicum Erasti.] in feriis canicularibus extra ordinem auditoribus exposui, neque id scripto comprehendi, post annos decem, aut his amplius exemplum a quodam accepi, vt auditores exceperant, quod ego factum fuisse prorsus nesciueram. Velim certe tantum mihi otii dari, vt recognoscere liceret. Fortasse prodesse aliquibus posset. Inter pretatus sum annis superioribus aphorismos Hippocratis et prognostica, sed pro more meo, ne verbum quidem habeo notatum. Fuere tamen ex discipulis aliqui, qui quam potuerunt diligenter exceperunt. [note: Liber Erasti de strigibus.] Misi nunc Basileam libellum de strigibus, quem inuitus sane scripsi, ac respondere cuidam coactus effudi verius, quam scripsi. Spero tamen nec aduersarium, nec quenquam alium porto litem mihi de hac re moturum. Bene vale, die 14. Sept. anno 1577.

EPIST. CCLXIX. THOMAS ERASTVS HIERONYMO Capouaccio, S. D.

te affirmas, scripto respondere placuit, propterea quod inter illa sunt, quae verbosius et dilucidius exposuisse valde sit vtile, et necessarium. [note: Morbus totius substantiae negatur.] Principium disputationis hoc est: Verissimum est, siue genus, siue differentias morborum spectemus, non statui in doctrina methodica posse morbum totius substantiae. Optime illud a te dictum affirmo, propterea quod in doctrina methodica locum habere non potest, quod nullibi est aut fuit. Tibi vero, qui tales morbos existere credere videris, vt consentaneum dicas, vereor. An enim, quod methodo nulla, sed experientia solum cognoscitur, et inuenitur, cogmtum et inuentum methodo tractari non potest? Fernelius certe et Argenterius facilius, quem in methodo locum habituri sint tales morbi, ostenderent, quam eosdem extare demonstrauerint: purgantia proprie totius substantiae viribus humores detrahere magno consensu omnes affirmant. At in methodica doctrina de medicamentis locum non inuenisse, quaecunque vsu iam cognita fuerunt, non ausim dicere. Par ratio est alimentorum. Et quod propius ad causam pertinet, curationis pestis methodum tradi posse certum est, licet totius substantiae morbus esse credatur: cur ergo a methodica doctrina qui vsu cogniti iam ponuntur, excludentur?

Quia, inquis, dissimilis est riatio, tem peramentum laeditur, et cum [gap: Greek word(s)] extra suum subiectum sese effundens alia corpora similiter afficit, ac in pestilentibus subito spiritum et calorem insitum extinguit. Nego morbum aliquem seminarium ex se effimdere, quo alia corpora similiter inquinet, vel spintum natiuumque calorem perimat, sine laesione temperameti. [note: Contagium non induci si. ne temperiet laesione.] Nam omnes morbi, qui per seminarium aliena corpora contaminant, necessario temperationem eorum primo offendunt, quod in thesibus de contagio sic est demonstratum, vt probabiliter contra disputari non possit. Nec diuersum tua probat ratio. Non enim non destruunt temperamentum partium morbi contagiosi et pestilentes, quia seminaria diffundunt, quae arcem vitae recta fere inuadunt, et congenitum cordis calorem, sicut venena corrumpunt, vel alioqui morbum, cuius seminaria sunt transportant. Planius ex eo veritas cognosci potest, quod te quoque consentiente, semina illa corpora sunt putredinem in se continentia, cuius vicorpora, ad quae forte irrepserunt, coinquinant. Impossibile autem est, vtres putrida, quatenus putrida est, corpus aliud maculet, absque temperamenti corruptione, [note: Putredo vite osatemperatio calida.] quia natura nihil est aliud putredo, quam vitiosa temperatio: nisi forte temperatum statuatur, quod insito calore suo spoliatum ab alieno tenetur et regitur. Gradus quoque neutiquam mutant speciem. Quemcunque igitur putredinis gradum ponamus, semper ei conueniet definitio, quod videlicet sit natiui caloris ab alieno introducta corruptio. In hoc solum discrimen reperitur, quod vna quam alia saeuior, efficacior, mitior, ignauior existat. Quocirca vna eademque specie operationis cum haec, cum illa agit. Confirmarem hanc meam affirmationem pluribus argumentis, si non per se esset manifesta et tuo suffragio comprobares, dum sic scribis: Neque ego inficior, sicut avenenis, sic etiam a morbida inspiratione affici atque laedi temperiem. Sed tamen putredo quae inducitur alia est a vulgari putredine simplici, et alia ratione interimit, et curatur. Morbida inspiratio, quam pestilente contagio soque morbo laborantes efflant, putrida est, et proinde tota sua natura et substantia vitae calorique nostro contraria est. Quocirca recte colligis diurnam contagii vt seminarii perseuerationem, primis reclamare qualitatibus, quae facile admodum hebetantur, et corrumpuntur. Contagium certe prima qualitas non est, sed secunda, quae non perit subiecto incolumi persistente. Iam certum habetur etiam apud Fernelium et Argenterium, putredinem totasubstantia nobis aduersari. Agunt igitur in nos putridi halitus ratione et vi putredinis, quam in se habent. Putredo vero omnis quemcunque tandem gradum nacta sit, est: calida quaedam intemperies. Quam obrem non agunt in nos putridae exhalationes virtute simplicis caloris, sed potestate putridi caloris, nec alia nos vi, aut potentia alterant. At diuersa est: simplicis et putridae intem periei curatio. Concedo. Nam in putredine est facta intem peries, in simplici adhuc fit. In illa non habet locum alteratio, propterea quod corruptum in integrum restitui non possit. In hac quod corruptum est, per oppositam qualitatem corrigitur. Quo fit, vt a putrido calore alterata sui ablationem, simplici calore affecta, sui emen dationem postulent. An ex hoc effici quispiam opinabitur, putridas exhalationes alia vi quam intemperie aliena corpora contaminare, quibus forte adhaeserunt? Interimunt igitur putrefaciendo: (nam per se vt aliter agant, impossibile est) quod nihil aliud est, quam temperamentum seu natiuum calorem

dissoluendo. Quod dum fit, ac factum nondum est, alteratione contraria prohiberi quis non videt? De putredine cuius pluries in his literis mentionem facis, dicendum aliquid videtur, praesertim cum valde multos, ne dicam omnes hic turpiter impingere animaduertam. Putredinem, corruptionem esse [gap: Greek word(s)] profectam ab omnibus receptum est Philosophis, et Medicis. AEque certum est Aristotelem in 4. Meteor. cap. 1. duplicem statuere putredinem, altera simplici et naturali generationi vt maxime commune contrarium opponit, et corruptionis rerum naturalium, quaecunque secundum naturam intereunt, finem et terminum communem statuit. Eandem hanc [gap: Greek word(s)] seu vniuersalem et naturalem appellari, eandemque improprie putredinem nominari ostendit. Alteri nihil horum tribuit, sed contraria asscribit. Nam et proprie putredinem dici, ac violentam et morbidam affectionem esse [gap: Greek word(s)] corruptionem vocari ait, et nec interitus naturalis terminum, nec naturalis ac simplicis generationis communissimum contrarium facit. Est igitur haec illi contraposita. Sane dum hanc proprie putredinem vocari scribit. Illam improprie sic vocari indicat: et dum illam finem na turalis dissolutionis facit, hanc violentae et morbidae corruptionis cuiusdam terminum esse monet. [note: Differentia vniuersalis et particularis putredinis.] Hanc ab eo particularem, illam contra vniuersalem nominari ex textu manifestum est. Differentia in eo est, quod in naturali putredine tum demum ambientis calor insitum exigit, cum aetatis longo tractu scipsum ita debilitauit, ac fregit, vt a leuissimo circumstantis aetis calore dispergi queat. In propria putredine violenta est haec corruptio in insiti caloris, vt quae tunc eueniat, cum calor adhuc robustus ac copiosus adest. Ideo aduentitium calorem valde potentem esse oportet. Praeterea in naturali putredine totum aequaliter seruata partium proportione contabescit. In morbida pars vna aliqua prae caeteris corrupta est, reliquis naturam suam conseruantib. Non enim necessum est, vt sanguine putrefacto etiam carnes putrefactae sint, aut carne in manibus corrupta, etiam quae in pedib. est, putrida sit reddita. Saepenumero putrescunt pulmones caeteris partibus illaesis aliquandiu permanentibus. Praeterea naturalis putredo plurimum abambiente aere inducitur. Morbida a peregrino quouis suscitatur, frequentissime ab obstructionibus efficitur. Item naturalis putredo est affectio mixtorum, quo ad mixta sunt, ac solis mixtis seu inanimatis accidit. Morbida tum animatorum, tum inanimatorum communis est. Illa enim generationi simplici mixtorum tanquam communissimum contrarium opposita est, haec mixtioni cuilibet contraria est. In illa res in cineres et lutum atque elementa soluuntur. In hac raro aliquid tale vsu venit. Denique naturalis putredo finis est interitus secundum naturam, at putredo proprie nominata impedit, quo minus naturaliter res corrumpantur. Modo dictas corruptionis species vocauit Aristoteles putredines, licet alteram inusitate sic nominari sciret, et moneret. Facti hanc videtur causam habuisse, quod terminus ille corruptionis naturalis nomine proprio careret, atque eandem vtrique definitionem competere videret. Omnis enim putredo, siue natura eueniat, siue a morbo, aut violenta causa inducta sit, corruptio est insiti in re qualibet caloris ab aduentitio profecta calore. Quod primo loco positum nunc volo. [note: Res salua dii calor saluus.] Deinde ponere alterum hoc oportet. Rem quamcunque tantisper saluam esse, quantisper proprium suum calorem retinet. Perire autem, cum eodem illo priuatur, vt Aristoteles tum alibi, tum de iuuent. et senect. 4. De respiratione 8. De breuit. et long vitae 5. cap. docuit. Cum de animae expertibus rebus sermo est, controuersia caret, quod dicimus. Quid enim aliud in his teperamentum conseruat, quam congenitus calor, qui idem etiam ab initio induxit? Ipso incolumi persistit mixtio, eo corrupto necessarium est, temperamentum dissolui. De interitu animatorum, quo ad animata sunt, dubitare quidam ausi sunt, an is interitus caloris quoque extinctio seu corruptio recte diceretur. At expresse hoc affirmat Aristoteles de iuuent. et senect. cap. [gap: Greek word(s)] (de quo agebat) [gap: Greek word(s)] . sane calor hic instrumentum illud est, quo forma vtitur in temperando, effingendo, et conseruando proprium subiectum, et sine quo ne momento quidem seipsum in subiecto suo conseruare posset. Hac de causa effector, opifex, author, conseruator rerum omnium dicitur. Videndum igitur est, quot modis Aristoteles (de huius enim sententia quaeritur, cum idem cum medicis de putredine senserit) censuerit calorem ingenitum extingui posse. Hoc declarato patebit, quae eius de putredine mens fuerit. perspicuum illud quoque fiet, recte secusne a nobis dicta sint, quae ex eius verbis attulimus. Denique decidetur inter Philosophos et Medicos disceptatio. [note: Duplex caloris corruptio.] Duplex statuitur caloris

corruptio apud Aristotelem, vt ratione et testimoniis demonstrari potest. Si enim res nulla potest interire, dum calor eius incolumis manet, neque plures sunt interitus modi seu species, quam duae: necessarium est, vt totidem etiam sint non plures, nec pauciores caloris corruptiones. At quicquid occidit, vel natura, vel morbo perit, id est, vel aecatis tractu paulatim absumitur, vel per vim, seu morbum aliquem interimitur. [note: Mors naturalis.] Mors igitur omnis vel est naturalis propter insitas naturae vires, absque aliena, et externa causa eueniens; [note: Violenta.] vel violenta et morbida, quae ab aduentitia aliqua causa suscitatur, vt restatur Aristoteles tum alibi, tum 5. cap. de iuuent. et senect. etc. 4. et 16. de respiratione. Etsi autem violenta corruptionis species non est indiuidua, sicut naturalis, sed in alias species et modos diuiditur, tamen quoties eam naturali opponit, quocunque nomine vtatur, eandem semper intelligit. [note: Putredo vio lenta corruptio.] Quocirca manifeste liquet, putredinem ita proprio nuncupatam sub naturali corruptione (cui vt propria impropriae, violenta naturali, seu non violentae, vt particulare vniuersali opposita est) nequaquam contineri, sed violenti interitus speciem quandam exiliere. Etsi vero insiti caloris, sicut et ignis extinctionis proxima causa, [note: Alimenti defectus proxima causa extincti caloris.] si superstiuosius, quam par est et conducibile rimari velimus, vnica est, alimenti videliecet defectus (nam siue seipsum pabulum suum sibi praeripiendo, vel quocunque modo consumendo perimat, siue ab alia quauis causa deperdatur, alimenti inopia extinguitur, vt Aristoteles in cap. 4. et 5. de iuuent. et senect. affirmat) nihil ominus extinctionis modos, vt rei natura plenius cognoscatur, ex mente Aristotelis distinguemus. Ergo bifariam interit calor. Nam vel ipse semetipsum consumit: vel a contrario dissipatur. Illa species interitus a Graecis [gap: Greek word(s)] , [note: [gap: Greek word(s)] ] id est, marcor, tabes, ariditas (nostri vocant die darre, et [gap: Greek word(s)] aussdorren) nominatur. [note: [gap: Greek word(s)] ] Haec ab eisdem [gap: Greek word(s)] , hoc est, extinctio appellatur. Verba Aristot. libro de iuuent. et senect. cap. 4. sunt: [gap: Greek word(s)] . Duobus porro modis absumit seipsum calor, et proinde duplex est apud Aristotelem [gap: Greek word(s)] . [note: [gap: Greek word(s)] ] Etenim vel paulatim longo temporis tractu, nullo morbo interueniente, nulloque aduentitio affectu perimente pabulum sibi suum consumit, vel breui tempore propter morbum siue [gap: Greek word(s)] violenter sese ipse strangulat. Prior [gap: Greek word(s)] species apud Aristotelem 4. [note: [gap: Greek word(s)] ] Meteor. [gap: Greek word(s)] et [gap: Greek word(s)] dicitur, alibi ab eodem [gap: Greek word(s)] quemadmodum altera seu posterior [gap: Greek word(s)] nominatur. Nam 16. cap. de. respir. haec habentur: [gap: Greek word(s)] etc. et quae sequuntur: supra verbis Aristotelis ostendi [gap: Greek word(s)] nihil aliud esse, quam insiti caloris interitum. Quare idem dicit, qui mortem aliquam naturalem, aliquam violentam dicit, cum eo, qui caloris insiti corruptionem aliquam naturalem, aliquam violentam asserit. Violenta igitur est caloris extinctio, quaecunque propter aduentitiam causam incidit, siue ab ipsomet calore, siue a contrario eius inuecta ponatur, hoc est, siue [gap: Greek word(s)] , siue [gap: Greek word(s)] perierit. Naturae autem consentanea est, quae propter ingenitam corporum temperationem absque vllius aduentitij affectus interuentu ab ipso agente calore inducitur. Sic enim capit. 7. eiusdem lib. legimus: [gap: Greek word(s)] Quid clarius dici potest, quam [gap: Greek word(s)] liquam violenter euenire, aliquando naturaliter, propter perfectam temporis durationem, accidere? Violenti porro marcoris seu [gap: Greek word(s)] plures sunt modi naturalis (vnicus est) pro causarum efficientium diuersitate, varioque agendi modo. Quicquid enim efficit, vt calor auctus alimentum sibi praeripiat, et ita seipsum ante id tempus, quod secundum naturam suam attingere poterat (aliae res aliis et in vna et diuersis speciebus, natura sua durabiliores sunt) consumat, [gap: Greek word(s)] inuehunt, hinc strangulatio, suffocatio, obstructio, vel alia calorem natiuum insitum supra modum naturae congruentem acuentia, marcescere eundem faciunt. In horum ordine putre dinem proprie sic appellatam, [note: Putredo ad [gap: Greek word(s)] refertur vielentam.] quae [gap: Greek word(s)] corruptio est, collocari oportere, nullus sanae mentis homo dubitabit. Etenim ante tempus a natura constitutum interficit, imo in florentissima aetate saepe necat. Naturalis ergo non est caloris natiui extinctio, quam putredo haec infert, sed violenta. Huius cum duae tantum sint species [gap: Greek word(s)] species censeri non possit, necessario efficitur, inter marcoris species numerari eam debere. [note: [gap: Greek word(s)] quid.] Nam [gap: Greek word(s)] est species corruptionis caloris, in qua calor non augetur et acuitur, seu seipso potentior efficitur: sed in qua a contrario frigore extinguitur. Fit hoc ab aere frigido, cibo, potu, medicamentis, iugulatione, dissectione, repentina euacuatione

et omni caloris ac spirituum celeri dissipatione: summatim repetam vt clariora sint omnia, et sic ad vlteriora pergamus. Calor perit vel a seipso vel a contrario. Seipsum corrumpit vel naturaliter ad quam corruptionem via est senectus: vel violenter. Vtraque corruptionis species vocatur [gap: Greek word(s)] . Quae naturae ordine fit, vnica est, licet nominibus pluribus exprimatur ab Aristot. Nam et senectus et marcor naturalis et putredo improprie appellatur. [note: Tabis violentae plures species.] At vioslenta species [gap: Greek word(s)] habet plures, strangulationem, exustionem (quoties enim maior minorem calorem per dit [gap: Greek word(s)] vocatur Aristot.) putredinem proprie dictam febrem tabefacientem. Extinctio etiam quae a contrario efficitur pro causarum refrigerantium diuersitate distinguitur. Patetex his omnibus putredinem priuatim sic nun cupatam, non aliam esse a putredine medicorum, tametsi illa quae inusitate sic est ab Aristot. nominata, toto coelo alia sit. Haec enim morbus non est: illa autem morbus est. Patet etiam quomodo accipi debeant verba Aristotelis, [gap: Greek word(s)] In naturali enim putredine prorsus necessarium est, vt partes omnes aeque resiccentur, pro suae naturae modo tamen singulae. In violenta, pars vna corrumpitur, caeteris incorruptis manentibus: obiiciat fortassealiquis. non consentanee ista dici. Nam si seipsum calor deterit in putredine tum naturali tum violenta, non recte in definitione ponitur eum ab alieno corrumpi. Respondeo: in naturali rerum occasu, dum per senectutem seipsum paulatim exedit, res nondum putridas esse, sed ad putredinem sensim accedere, caloremque tum sibi ad naturalem putredinem viam sternere. Cum enim ferme totum se attriuit, et aboleuit a calore ambientis, tandem prorsus dissoluitur, cumque humido natiuo euocatur. Hanc ob causam dixit Aristot. senectutem, esse viam ad hanc putredinem. [note: Senectus via ad putredinem.] In morbida putredine res minus habet obscuritatis. Nullus enim nescit in febribus natiuum et proprium calorem ab igneo et peregrino pari. Non enim quia natiuo pennistus est aduentitius, naturalis etiam factus est. Par est ratio, si insitum calorem auctum duntaxat contendas, si modo huc vsque auctum ponas, vt actiones laedat. Etenim pars illa caloris, vt sie loquar, quae subiecti naturae non competit, sed oneri et impedimento est, naturalis esse aut cogitari non potest. Talis enim si esset, actiones meliores apparerent, non deteriores. Haec de putredine dicta nobis sint. Ad tua iam nos iterum vertimus.

Facilime iam perspicis, minime nos tibi concessuros, quod dicis, Aristotelem censuisse, omnem putredinem generationi oppositam naturalis corruptionis finem esse. Euidenter sane ostendimus, quandam solummodo putredinem non omnem ab Aristotele naturali ac simplici generationi [note: Certa putredo generationi opponitur.] tanquam contrarium communissimum oppositam fuisse, eam scilicet per quam ad senectutem et naturalem aetatis decursum sensim peruenitur, quaeque improprie putredo sit nominata. In altera putredine tam consentit cum medicis Aristoteles, quam consentimus nos cum Medicorum cis Philosophis consensus. Arithmeticis bis duo esse quatuor affirmantibus. Quocirca non est alia disceptatio de hac, et de illa, quam intuentur medici, nec quadrat ad causam nostram similitudo de eo qui madet solum, et altero qui totus est madidus: cum Aristoteles non sic distinguat duas putredines, quomodo madescens a madido differt, quoniam totis naturis discrepant cum altera naturalis, alteraviolenta et naturae aduersissima sit.

Cum morbum pestilentem longe ab intemperie simplici distare scribis, non impugnas. Idem enim nos quoque sentimus et scribimus. Pars simplici intemperie laborans non amisit naturamsuam, nec nomen nec definitionem perdidit. At putrefacta neutrum seruat, et proinde corrigi nequit, Aristoteles certe in putredine proprie dicta hoc requirit, vt res cui insederit, corrupta sit. Nam de solis [gap: Greek word(s)] , recte efferri putredinem, quae proprie ita vocatur, statuit. Quamobrem non alterari, quod putridum est, sed tolli postulat: plurimum ergo differt huius et illius curatio. Nec discrepant nostrae sententiae in ista parte. Tantum igitur abest, vt vel tibi vel aliis eripere hoc tentemus, vt nihil attentius obseruari velimus, quam hoc. Curatio indicat. [note: Intemperies duplex.] Duplex est intemperies, facta, et fiens. In priore, substantia non interiit, sed naturam suam seruat, ac proinde alterationem solam postulat. In altera, substantia quam occupauit, corrupta est, quo fit, vt alteratione reuocari nun quam possit. Quare non indicant alterationem sui partes hac intemperie obsessae, sed ablationem sui petunt. In putredine igitur quae ad factam intemperiem pertinet, non alteramus partes iam putreractas, quia corrigi non possunt: at illas, quae sic intemperatae redditae sunt, vt naturam et substantiam adhuc retineant, oppositione contrariae qualitatis (quia vitium in qualitate tantum est) pristinae conditioni reddere studemus. Mirum igitur videri non debet

si pestis curatio solis alterantibus non perficiatur. Cum Aristotelem de vulgari et simplice putredine tum non cogitasse ais, quando phtisicos [gap: Greek word(s)] expirare scribit, quid vulgarem et simplicem putredinem voces, non satis equidem intelligo. Nam duas tantum species agnouit Aristoteles, naturalem vel impropriam, et violentam seu morbidam. Hanc pro natura rerum siue partium putrefactarum magis minusque perniciosam proque graduum diuersitate saeuiorem aut mitiorem, adeoque vni quam aliis partibus nocentiorem esse, prorsus est rationi atque experientiae consentaneum. [note: Spiritus corruptus putridus.] Loqui autem de putrido spiritu philosophum ex eo est, euidens, quod corruptum esse ait. At specie aut modo corruptionis alio non potest: corrumpi, quam putredine proprie dicta, quod hoc argumento probo. Omnis corruptio insiti caloris est vel [gap: Greek word(s)] , vel [gap: Greek word(s)] . Putredo omnis est insiti caloris corruptio: ergo vel [gap: Greek word(s)] , vel [gap: Greek word(s)] . At non potest ad [gap: Greek word(s)] referri putredo, cum autorem habeat calorem, nec potest referri admarcorem naturalem, cum sit morbidus quidam occasus: ergo continetur sub marcore violento. Sed ad huius speciei modum nullum potest referri alium, quam ad proprie dictam putredinem. nec est putredo [gap: Greek word(s)] adeo pestifera vt necesse habeamus eam alio nomine nominare.

Spiritus tibi non videtur putrescere, etsi rationes diuersum probantes nulli deesse fatearis. Ego vero facile probem, si res postulet. Hic nihil nos cogit, cum de spiritu in thesibus locuti simus, non puro et sincero, sed omni halituum et fuliginum genere mixto. Aristoteles certe cum [gap: Greek word(s)] putridum exspirare ait, non de sincero spiritu nos accipere vult, sed de eo, quem aegroti exhalant, quem impurum esse certum est. [note: Spiritus minus puri quam humores.] Et cum non minus, imo magis forstasse difficile sit spiritum purum in corpore nostro inuenire, quam sincerum sanguinem ab omnibus aliis humoribus, bile, pituita, melancholia, sero secretum, nescio cur dubitent nonnulli, an possint putrescere? Mixtus profecto est, et magis mixtus sanguine. At quanto res quaeuis ex pluribus putrescere aptis concreta est, tanto magis putredini obnoxia est. Neque ego dubito, quin saepequoque alii humores putrescerent, si non in motu fere continuo essent. Nam dum facile dissiparentur, quoniam et mixti, et humidi sunt. Calefieri etiam et frigefieri praeter naturam possunt. Cur ergo non etiam putrescere possint? Esto, resistant puctredini propter commemoratas causas, an propterea putrescere nunquam possunt? An inspiratus et permixtus ipsis aer inquinatus, nullovnquam tempore contaminare eos valebit? Quod humor, aut vapor putridus non efficit, quia non similiter cum ipsis confunditur; aut in quasuis partes mouetur, aer permistus citius perficit, quoties excellente profundaque purredine affectus penitusque cum eis confusus, quaque versum mouetur.

[note: Vnde putrede pest feratam subito intemperiem et mortem inferat, praesupponcuda.] Vnde igitur, inquis, subitus interitus? aut quae putredo tam cito morbum in insus tem peratura pepererit? Vellem enim scire, cum omnis actio fiat in tempore, nec temperamentum subito possit dissolui, cur venena et morbida expiratio in peste saepe subito extinguant? Ad ista mihi facilis est responsio, quae tamen ob id fusius explicanda quia a paucis notata suit. Plurimum scire conuenit, sermonem nobis esse de viuentibus et operantibus partibus. Quae operandi potentiam prorsus amiserunt aequiuoce instrumenta operationum naturalium dicuntur quorum essentia et differentiae functione atque vsu definiuntur, teste post Aristolem Galeno, 1. Deplac. Hip. et Plat. cap. 9. et 2. itidem cap. 8. Praeterea nouisseoportet, ad operationes non sufficere partibus proprium calorem siue temperamentum, sed agere insuper influente, ex corde calore, a quo de potentiam actum quodammodo producantur: si dubitabilis esset haec sententia, indissolubilibus rationibus eam probarem. Satis est, quod partes omnes continuo emori conspicimus, quando per arterias calor ex corde ad eas non influit, quia vel obstructio adest vel laqueo interceptae, vel excisae, vel pulsare prohibitae sunt. [note: Audacia Fernelii.] Reuocat mihi in memoriam hycpothesis nunc posita in signem audaciam Fernelii in citandis authorum testimoniis. Exempli loco nobis sit Auerrh qui in lib. 1. Coll. Campegii habetur cap. 7. in translatione antiqua eodem cap. libro 2. Cum ibi Auerrhoes monere vellet partes non exercere vitae operationes insito suo calore, sed opus habere praeterea influente ex corde, a quibus iunctis actiones proficiscuntur, adducit eum Fernelius vt duo probet. Primum, calorem illum influentem nihil conferre ad partium temperamentum. Alterum spiritum venire de coelo, instar reliquarum partium originem non ducere. Vtrumque cum sit tam alienum ab Auerrhois mente, vt pugnare cum ea magis nil possit, qua fronte ausus fuit ad astruenda figmenta sua adducere? etc.

est Medicis, nec animalia, nec eorum partes interire ingenito calore incolumi permanente. Mors enim nihil est aliud, quam natiui caloris extinctio. Denique meminisse decet, pronunciati physici: Nihil supra et vltra naturam seu speciem suam agere. [note: Responsio.] His positis ad interrogationem suam sic respondeo: subitus interitus in peste oritur ab intemperie cordis: ratio est, quod putrida inspiratio interimere non aliter potest, quam si cordis temperationem dissoluat. In causa duo sunt. Primum quod interire res nulla potest, nisi calor eius natiuus pereat. Putrida igitur inspiratio non ante perimit, quam cordis calorem corrumpat. At corrum pere aliter non potest quam putrefaciendo. Alterum est, quod nihil vltra suam speciem agit. Calor enim non agit aliud per se et primo quam calefacere (eadem ratio in caeteris omnibus valet) si quid amplius fiat, hoc vel per accidens sequitur, vel quatenus talis quidam calor euenit: hoc est, sine caliditate non contingit. At omnis putredo est calida quaedam intemperies. Quare omnis res putrida calefaciendo putrefacit, et putrefaciendo calefacit. Etenim putredinem omnem a calore peregrino procreari certum est. Quare necessarium est prorsus, vt putrida inspiratio non prius occidat, quam cordis calorem ceu fundamentum labefactarit. His quomodo contrauenire velis aut possis non video. Difficultas autem in hoc sita est, [note: Difficul as.] quod intemperiem cordis duntaxat tollere putantur, quae natiuum eius temperamentum, quo ad ex suis certis partibus coagmentatum ac temperatum est, nulla spirituum ratione habita, eo perducit. Verum hoc forte fit, si seorsim quo ad solida substantia est contra spiritus et humores distincta, consideretur, quomodo lanii considerant: [note: Medies cordis temperiemnon absque sanguine et spiritu considerant.] sed Medici non absque sanguine et spiritibus, quibus orbatum, nec viuere, nec officium suum exequi vllo pacto valet, intuentur. Quippe vt naturae conuenienter affectum sit, vt vitae munera obeat, vt tem peramentum suum custodi at, omnibus iam dictis opus habet, ac sine his nec nomen, nec naturam, nec officium cordis tueri potuit vnquam. Quo fit, vt recte iudicent Medici diligentiores, cordis temperationem vitiare, caloremque eius corrumpere, quaecunque vel spiritum, vel sanguinem ei eripiunt, vel eadem haec intemperata reddunt, etsi alteratio haec ad solidum eius corpus nondum pertingat. Quia vero tu nobis vltro concedis seminarium pestis propter certum putredinis gradum pestiferum esse, probationis labore nos subleuas: quanquam difficile non erat ex supra demonstratis conficere. Nam exhalationes peste affectorum nihil transportant ad alios, praeter affectionem eius corporis, aut partis, ex qua effunduntur. At non alia haec affectio esse potuit, quam putredo. Naturalis autem non fuit. Ergo morbida et violenta. Inter violentae autem corruptionis species extra putredinem nullam reperies, cuius natura in seminario retineri et propagari possit. [note: Signa putredinis occulta [reading uncertain: print faded] ] Huius signa etsi non semper conspiciuntur in aegrotis, non tamen ob id non adest. Ergo cum putredo omnis, quae proprie sic nominatur, nihil aliud sit quam intem peries quaedam, ac putredinis propria et per se actio fingi nequeat alia, quam putrefacere, non est imaginabile, quomodo seminaria haec aliter vires cordis deiiciant, quam temperationem eius corrumpendo. Corrumpunt autem quatenus similem putredinem illi, e quali ipsa exhalarunt, et qualem in se continent, imprimunt. Quod quia sine calore peregrino et putrido fieri nequit, prorsus efficitur, temperiem cordis aut aliam partium a talibus halitibus per se et proprie oppugnari. Cum cor dico, et ipsum cordis corpus, et spiritus, ac sanguinem in eo contentos simul intelligo. Cum ad omnia tua respicio, et singula diligenter excutio, videris mihi esse in ea opinione, ac, si qui certum putredinis gradum duntaxat pestiferum concedit, morbum totius substantiae obscure pariter concedat. Vtraque enim sententia aeque inexplicabilis tibi videtur. Ego sane longe aliter iudico, cumquede tota substantia horum morborum quid fabri senserunt examino, si de tota substantia sic loquerentur, aut sentirent, quomodo veteres sensisse certum est, frustra fateor et damnarent ipsi hac in parte veterem, et eosdem nos defenderemus. [note: Morbi totius substantiae veterum non alii ab intemperie.] Nunquam, censuerunt illi vel totius substantiae morsusbum ab intemperie eiusdem alium esse, vel remedla a tota substantia agentia per temperationem suam non agere, quemadmodum nec alimenta ratione totius substantiae suae a nobis patientia sine caloris nostri opera transmutari, opinati sunt. Ergo putredinis gradus vnus perniciosior est alio, sicut in pyris, mespilis, sorbis, rebusque aliis plurimis apparet, quae sub initium et veluti in primo gradu putredinis esui apta sunt, vluerius progressa putredine comedi amplius nequeunt, sed ob id minime concluseris putredinem sub quocumque gradu absque intemperie aut fieri aut subsistere.

totius substantiae nomine contineri, quantisper ab omni intemperie tota substantia sic distinguitur, quomodo iuniores illi separant. At non potest, inquis, tam subito intemperies et putredo induci. Ego vero non concedo, vel corpus cordis putrescere, nec est aliquis vnquam statim ab hausto seminario mortuus, etsi alii breuiore, alii longiore tempore, postquam Apud infectum fuerunt, senserunt vim contagii. Saepe multis ante diebus contagium intravenas latuit, quam sese proderet. Negotiosum tamen interim fuit; sed latenter humores corrumpendo sensim ad corvsque penetrauit. Vsuuenire hoc maxime solet, cum per alias corporis partes subit, non per inspirationem ad cor adducere. Hinc est, quod in quibusdam antefebris exortum, hoc est, antequamputrida lues ad cor peruenerit, tum anthraces, tum pestiferi tumores pronati sint.

Non minus profecto incertum est, quando humores et spiritus inquinare coepit contagium, quam obscurum nobis est, quomodo in aliis febribus humores incipiant corrumpi. Ad huius rei declarationem praeclare faciunt, quae Galenus in 3. Epid. comm. 3. Aph. 4. et in 1. prorhet. com. 2. sect. 17. scripsit: quaequi examinauerit, clare perspiciet causam, vt aliqui, cum non admodum male affecti paulo antevideretur, repente fere extincti sunt. Vides igitur nos optimaniti ratione, cum a corpore vel halitu contagium deferente mortem sine intemperie apportari negamus. Etenim siue per cutem subeat, siue cum aere inspirato ingrediatur, non prius aegrum interficit, quam vel spiritus, vel humores, vel ipsum corpus cordis putredine contaminetur, hoc est, horum calorem ac temperationem corruperit. Prodit autem se venenum per spiritum attractum, quia recta ad cor tendit, adquoda remotioribus partibus arrepit serius. Summa est, nulla vel ratione, vel experientia probabitur, contagium pestiferum tum demum esse receptum, cum iam se manifestum facit. Quam facile porro ac cito cordis temperiem mutati contingat, animi defectio et syncope commonefaciunt: [note: Cordis tempertem subito mutari.] vtraque subito nonnunquam illos etiam inuadit, quide nullare querebantur, et tum sibi tum aliis sani videbantur. An in hisce cordis temperiem non mutatam putabimus? Refellit opinionem vestram quia in syncope potissimum totum corpus refrigeratur, et quod aliquando vix sensibilis permanet respiratio, quodque spiritus exiens frigidus sentitur: et accidit hoc non solum a frigida, sed etiam a calida causa. Sicut ergo nullus recte iudicet cordis calorem et temperamentum nihil passum esse, quia in momento fere ista fiunt, ita nullus quoque bene affirmauerit, idem non fuisse mutatum ab eo, qui forte repente mortuus sit. Nam vt cito dissipantur cordis spiritus proprer mobilitatem et tenuitatem, ita subito etiam frigefieri et inflammari solent: ac quicquid horum perpessi fuerint, cordi accidisse fere dicimus, dum ita de corde, vt de instrumento vitae, seu officina caloris vitalis loquimur. Hoc ergo probauerit fortasse, qui pestis seminarium mortem inferre citra putredinem partium cordis demonstret instar contagij non accidisse (tum enim similem morbum ingenerauisset) sed absque interueniente intemperie necauisse, nunquam probabit. Impossibile enim est animal interire cordis calore non extincto aut viuere eodemo labefactato. Celeris iliius mutationis causa est, quod sine conueniente copia et qualitate spirituum cordis viui temperamentum nec subsistere, nec definiri, nec intelligentia comprehendi potest. In aliis partibus minor noxa ex spirituum dissolutione et refrigeratione oritur, propter continuum eorum ex corde influxum. Cum influxus iste prorsus impeditur, statim illa quoque calore natiuo in eis extincto emoriuntur. Quod si vlterius quaeratur, cur non et aliarum putridarum febrium vapores cordis partem aliquam putrefaciant. [note: Vapores in aliis febribus putridis semiputridi in pestileniib. patrefacti.] Respondeo ideo accidere, quod leuiter et semiputridi sint, siue quod putrescant potius, quam putrefacti sint. Quo fit, vt magis calefaciant quam putredine inficiant, cum magis calidi sint, quam putridi. Putredinem certe non sic habent impressam, vt pertinaciter retinere queant. Galen. 2. aph. 17. hanc rem declarat exemplo vini, quod acescere seu corrumpi incipiat quidem, at in acetum nondum sit adeo permutatum, vt restitui in integrum non valeat. Quod enim iam acetum est, aut alio modo corruptum, redire ad pristinam vini natura amplius nequit, propterea quod regressus ad habitum a priuatione non habet locum in natura. Inter elementa autem solummodo non inter perfecte mixta reciproca reperitur generatio Quod porro fere similiter habeat res in humoribus febrium putridarum vulgarium, ex eo manifestum est, quod concoctionem promouere studemus, in peste nulla spes est concoctionis sed in sola putrefacti humoris expulsione, et virium conseruatione ac reparatione tota curandi ratio posita est. Legi nuper epistolam eruditi Medici, qui contendebat febres putridas illas vulgares fere contagiosas

esse. Etsi enim non quosuis obuios inficerent, lactantes tamen infantes a matribus et nutricibus coinquinari. Pueros etiam teneriores, qui cum febricitantibus cubant prompte iisdsem corrumpi. Quae omnia experientia, et animaduersione cognita asseuerabat. Ego quia tale nihil a me obseruatum memineram, contradicere non debui: hoc solum respondi, si contagiosas inueniantur, ita leuiter contagiosas videri, vt cum aliis collatae, naturales existere iudicatae fuerint. [note: Num actio lasa instrumento illaeso.] Vbi Galenus aduersus Erasistratum disputauerit, num actio aliqua laedi possit, instrumeto eius non laeso, recordari non possum. Memini eum in lib. 1. de loc. aff. Archigenem hoc nomine taxare: sed cum is principium methodi, qua loci affecti inueniuntur ponat, [gap: Greek word(s)] , haud aillongiorem disputationem haec, vel altera illa de natiui caloris e coelo deductione, dispositio requirat. Summus est ac semper fuit omnium Philosophorum ac Medicorum consensus, formas rerum sine instrumentis nihil agere posse: nec alio potuit Aristoteles argumento mentis nostrae immortalitatem certius docere, quam siactionem absque corporeo instrumento edere ostenderet, si posset anima sine instrumentis videre, incedere aliaque talia agere, quis vsus esset oculorum, aurium, pedum, partium aliarum? Nullus: sed de hac re Galenus legatur 1. Meth. cap. 9. [note: Actiones com posits corporis.] Quid aliud significat hoc pronunciatum, actiones non vel materiae vel formae attribui debere, sed composito. Adde hoc etiam, quod artis nostrae fundamenta et principia prorsus euertit haec opinio. Nam si actio aliqua potest instrumento nihil patiente laedi, perperam sanitas atque morbus proximae causae actionum vel congruentium vel incongruentium definiuntur, cum sine morbo laesa inueniatur actio. At impossibile est, vllum in natura rerum affectum existere, aut fingi, qui absque sua propria, et per se causa ortus fuerit. Sunt autem sanitas et morbus affectus corporum siue corporeorum instrumentorum. Quare absurde haec res in dubium reuocatur. [note: Veterum disbium.] Nec Archigenes aut alij ex veteribus ista de re dubitant: sed vtrum pars, cuius actio laesa esset semper affici potius, quam affecta aut aegra vocari deberet, inquisiuerunt. Insitum calorem ex iisdem principiis nasci, ex quibus corpus nostrum conflatum est, ita mihi videtur certum, vt inter homines doctos ista de re dubitari potuisse, mirer. Equidem spiritus ex sanguinis attenuati vapore generari certum est, ex quo eodem. cunctae corporis nostri partes aluntur. Quare aut non iisdem constamus, quibus alimur, autex eadem materia spiritus fiunt, ex qua aliae partes corporis procreantur, nutriuntur, augentur. Contendit Fernelius originem spirituum et partium aliarum cum suis temperationibus eandem non esse, quia vel animali recens iugulac to carnes propriam naturam seruare videantur. Quis non videt euanidam esse rationem? Non eadem esse prorsus, calorem ex corde profectum, et tem peramentum cuique parti insitum. si probare ista ratione voluisset, tolerari poterat, dum sic iudicat de partium viuentium natura, quomodo lanij cadauera aestimant. Ac quod spiritus ad viuentium carnium temperiem conducere negat, ferri non potest, sed longius expatiati sumus. Ad locum nostrum veniendum est. [note: Calor natiuus qualis.] An calorem siderum pabulo egere, et alimenti inopia interire censebimus? An cum a putredine elementari extinguitur, coelestem calorem ab elementari calore victum dicemus? An An Aristoteles calorem elementarem elementis conferens non palam facit igneum frigore temperatum libro 2. de Anima, capi te quarto. Sed de hac re fuse egi in part. 2. Antiparcels. Verum argumentis nuliis opus est apud eos, qui calorem cuiusque partis natiuum et congenitum aliud nihil esse intelligunt, quam eiusdem temperamentum, quod ex elementis certa coitione ortum, qui nescit, nihil nouit. Influentem ex corde calorem e sanguinis vapore continue generari, et ad membra instar fluuij ex eo promanare, perinde notum est, et confessum. Mirum sane est, aliquibus persuaderi posse, [note: AEtherem calor extra suum subiectum corrumpitur.] hanc ex sideribus defluere, et apud nos incorruptum permanere, cum nullius rei calor proprius extra proprium suum subiectum, fingi valeat. Nullo vnquam loco aut tempore diximus DEO aliquid detrahi, si astrorum vi multa in natura fieri dicantur. Tum solum detrahitur Deo, quando quod eius proprium est creaturis tribuitur, vt cum praemonstratio futurorum contingentium astris asscribitur. Quod de diuinatione ex ex astris asserimus, ad caloris insiti originem violenter nimis detorquetur, quoniam aliis rationibus quam nunc dictis, id oppugnamus. De totius substrantiae morbis, quos etiamnum probare videris, pauca dicam: [note: Genus et species in indiniduis.] sicut in rerum natura non extat animal, nisi in homine, equo, cane; ita neque nomo neque alia quaeuis animalis species extat extra cuiusque speciei

singularia. Vere igitur existunt Petrus, Paulus et caeteri singuli homines, ipsa species seorsim subsistens non existit. Nam species et genera non sunt res a seipsis subsistentes extra indiuidua, sed quod seorsim considerantur, [gap: Greek word(s)] sunt duntaxat animorum nostrorum. Similis ratio est actionis generatim acceptae, actionis specialis, et actionis singulorum. Etenim actio vniuerse sumpta, reipsa extra mentem nostram non inuenitur, sic inquam, vt simpliciter actio sit, ac non simul certa quaedam actio sit, vt visio, concoctio, progressio. Eodem modo res habet in actionibus specialibus. Nulla enim inuenitur concoctio, exempli gratia, praeter singularem hanc, vel illam certam concoctionem. Quam enim rationem habet homo ad Petrum, eandem concoctio obtinet cum singularibus coctionibus collata. Habet enim et ipsa speciei rationem. Ergo sicut in animalium genere particularia tantum vere existunt, ita etiam particulares tantum actiones reuera existere oportet. Atqui impossibile est actionem aliquam singularem edi, quae neque conuenienter naturae, neque inconuenienter edatur, hoc est, quaeneque sana, neque aegra sit. Iam inter morbum et sanitatem nihil intercedere medium ponimus, etsi eadem praecise ratio sit, si interponere medium seu neutrum affectum velis, quod in praesentia sic monstro: [note: Anima actionum causa non absque corpore.] Animam principalem causam operationum humanarum omnium esse, certum est. At per se absque corpore considerata, si actionis causa poni statueretur, multa absurda consequerentur. [note: 1.] Primum falsum foret pronunciatum physicum, actiones non esse componentium partium, sed compositarum ex materia et forma. [note: 2.] Deinde daretur actio, quae ad speciem certam nullam referri posset, hoc est, quae nec visio, nec auditio, nec concoctio, nec progressio, nec alia talis operatio esset. Impossibile autem est passionem aliquam actu produci, quae in certa specie nulla contineatur, cum genera sine speciebus [gap: Greek word(s)] solummodo sint, reipsa extra indiuidua non subsistant. [note: 3.] Praeterea vna et simplex substantia per se, et primo foret causa multarum et disparium, imo contrariarum quoque actionum, easque vno semel temporis momento producere posset. Quae omnia cum fieri nullo pacto possint, falsitas hypotheseos manifesta est. Equidem anima discrepantes edit actiones, quia diuerso instrumentorum apparatu vtitur, ac definitionem, speciem et determinationem ab instrumentis adipiscitur. [note: 4.] Denique frustra factae fuissent partes, quarum operationes sola posset edere. Anima igitur quo ad forma est corporis, duntaxat generatim acceptae actionis principium existit. Eadem cum instrumento certo vnita effectrix certae actionis est. Nam per oculos visionem, per aures auditionem, per ventriculum ciborum concoctionem exercet. Quod vero tales actiones omnes necessarium sit esse vel laudabiles, vel vituperabiles, hinc est perspicuum, quod fieri nulla vinaturali potest, vt instrumenta, per quae anima eas producit non sint vel secundum naturam affecta; vel praeter naturam disposita. Etenim exgenere [gap: Greek word(s)] est, vt contrariorum, quae medio carent, alterutrum subiecto cui accidunt, non insit: sed accidere partibus omnibus corporis, vt vel apte vel inepte pro naturae viribus affectaesint, controuersia omni caruit semper et carebit. Nec minus certum, confesumque est, aptam instrumenti dispositionem bonae operationis, ineptam vitiosae causam proximam esse. Et quod idem non sint concoctio, et bona seu laudabilis concoctio probatione non eget, quoniam reperitur coctio damnabilis. Ergo cum actio simpliciter et generaliter intellecta ab anima manet, certae speciei actio ab eadem cum instrumento eius copulata proficiscatur, bonitas et malitia actionis indiuiduae in qualibet specie ab instrumenti conueniente vel inconueniente dispositione proueniat: ipsa veritate verius est, si verius esse aliquid potest, oranem actionem reipsa et actu ab agente proficiscentem, vel bonam siue sanam, vel malam siue aegram ac laesam esse. Omnis enim actio talis indiudua et singularis est, cum genera et species seorsim non existant. At dispositionem naturae consentaneam omnes homines vocarunt sanitatem, et contrarium, a quo actiones offenduntur, morbum nominarunt. Quocirca necessario efficitur, actionis omnis, quae actu fit, causam proximam esse, vel sanitatem, vel morbum. Quid ex his sequatur vides. [note: Morbum totius substantiae extra intemperiem non dari.] Si enim morbus aliquis datur totius substantiae, etcum tota substantia nihil aliud sit, quam forma et sua cuique natura apte temperata, forma autem sine instrumento apte vel inepte tem perato actionem nullam edat, prorsus necessarium est, vt tota substantia dispositionem in se habeat a temperamento aliam (de instrumenti dispesitione nihil dico, quia totius substantiae morbum instrumentalem esse negant) quae actionum proxima sit causa. At nulla imagmabilis est. Quare figmenta sunt, quae horum morborum architectus Fernelius, et

Argenterius faber commenti sunt. Ratio quia praeter formam et temperamentum (materiae sine temeratione sua consideratae qualitates instrumentali actioni interdum conueniunt, nunquam similari) in partibus similaribus nihil excogitabile fuit aut erit, actiones earum vel promouens et adiuuans, vel impediens et retardans. [note: Error Neotericorum a confusione homonymiae.] In hunc errorem incidisse videntur, qui non distrinxerunt temperamenti significationes apud Galenum: Equidem Fernelius tum alibi tum in fine 2. lib. 4. capite [note: Temperam. duplex significaitio.] de abditis rerum causis, singulare temperamentum (quod a nonnullis temperamenti proprietatem vocatum ait,) clare satis distinguit a temperamento absolute appellato. Quod si veteribus etiam nomen hoc modo in vna, modo in altera significatione vsurpatum animaduertissent, nequaquam nouos hosce morbos introduxissent. Profecto non Galenus modo duplex temperamentum agnouit, verum et ante ipsum (Aristoteles [gap: Greek word(s)] , et [gap: Greek word(s)] nominans. 2. de partib. anim. cap. 1.) et post ipsum Auicenna idem docuit. Hic enim complexionem primam et secundam expresse distincteque vocat. Obiicias fortasse hoc ipso stabiliri recentiorum de his morbis placitum. Nam in [note: Temperamentum Veterib. proprium, Neotericis toca substantia.] nominibus tantum, non in rebus disputationem videri consistere, dum illi temperamentum singulare et proprium vocant, quod iuniores totam substantiam nominare maluerunt. At frustra obieceris. Si enim viderunt veteres duplex nominis significatum, nec tamen plures morbos vspiam constituerunt, satis patet, eos plures non inuenisse. Deinde cum temperamentum quouis modo sumptum corrumpi aliter non possit, quam qualitatum primarum mutatione, neutiquam iudicarunt vtile, morbos absque necessitate multiplicare.

[note: Temperamenti morbos distin guendos esse. 1. in qualitatum excessum. 2. in corruptionem.] Quanto fecissent rectius horum morborum genitores, si temperamenti morbos distinxissent in eos, in quibus qualitas aliqua vna vel duae hactenus aucta solum est, vt citra subiecti interitum actionem laedant? Et in eos, qui subiecti naturam corrum punt. Sic enim causam clariorem reddidissent, et errandi ansam aliis nullis praebuissent. Argenterium non miror, qui veterum naeuis amplificandis saginatur. At Fernelium quid huc impulerit, nondum scio. [note: Tota substantia laedentia et iuuantia dari.] Quorsum vero haec? Nolim tamen illa, quae a totius substantiae proprietate vel laedunt vel iuuant, tantopere oppugnari. Ego certe nunquam autdixi aut sensi, nullas res extare, quae tota substantia nobis vel amicae sint, vel inimicae. Quare si a me huius aliquid factum, tentatumve suspicaris, falli te scias. Exponere studui, quid veteres per totam substantiam intellexerint, vt rectius intelligeretur, quid sibi voluerint, cum totius substantiae proprietate nobis aduersa quaeda esse, vel familiaria scripserunt. Qui vero opinatur morbum aliquem totius substantiae inueniri, veteribus incognitum, aut perperam explicatum, is se in errore versari sciat. Etenim Galenus passim hanc totarum substantiarum proprietatem inculcat, nunquam tamen ob id morbum extare totius substantiae credidit, qui scilicet vitium alius rei esset in similari parte, quam temperamenti: nec adeo rudis fuit, vt non intelligeret, actionem inter contraria omnem fieri, qui nec ingenio, nec iudicio, nec differentia, nec vsu cesserit Fernelio: sed quia hac de re abunde egi in thesibus de morbis totius substantiae, nihil addam.

[note: Leporem marinum et cantharides non solum pulmonem, renes et vesicam ladere.] Hoc solum te monebo, nunquam te probaturum esse, quae et Galen. lib. 1. cap. 1. de compos. med. secundum genera: et author ad Pisonem c. 4. de lepore marino et cantharidibus scribit. Has solos renes, et vesicam; illum solum pulmonem exulcerare, illaesis partibus aliis corporis. Galenus primum dicit, solam vesicam a cantharidibus laedi, nulla renum mentione facta: sed rogo te, an non exulcerent cutem et carnes ipsis admotae cantharides? legito Nicand. Dioscor. lib. 6. c. 1. vt alios iuniores praeteream, et intelliges: quantum in hac parte cum experientia pugnet, et cum Galeni sententia. Quod si non est tantum otij, vel vna historia, quam Brassau. in commen. Aphoris. 17. lib. 2. recitat, satisfacit; sed quid est opus testimoniis aliorum, quando nostri sensus et experientia quotidiana docere possunt, quid de re aliqua controuersa sentiendum sit? leporem marinum non vidi, nec expertus sum, quas habeat vires: si autem vera sunt, quae de hoc authores prodiderunt, non minus falsum est, quod solos pulmones offendat aut exulceret, quam quod de cantharidibus Galenus prodidit. Dioscorid. certe post Nicandrum scribit, vrinas eum purpureas, id est, cruentas ciere, ne solas [note: Cantharides manifesta vi exulcerant vesicam.] cantharides hoc efficere cogitemus. Exulcerant partes omnes, quas attingunt, et ex renibus maxime educitur sanguis cum vrina profluens, non occulta, sed prosus cognita nobis virtute. Et si maxime solas nominatas partes illa animalcula exulcerarent substantiarum proprietate, an ideo sine temperamenti laesione, id agerent? aut sententia nostra de contagio vacillaret?

Haud puto: Quae praeterea in scripto tuo continebantur, vel non opus habent responsione, vel in antedictis comprehenduntur. Quare finem hic faciam, cum alias longior fuerim, quam de principio propositum haberem. Vale. 8. Septemb. Anno 1575.

EPIST. CCLXX. IDEM EIDEM.

MAGNA vero me voluptate affecerunt literae tuae, vir doctissime et clarissime, partim quod me a te amari perspexi; partim quod in plerisque disputationis nostrae capitibus idem nos sentire, tametsi non eisdem verbis vtamur, cognoui. Quanti prius aestimem, non facile dixerim, cum minime ignorem, quantum sit bonum viris principibus placuisse. Caeterum inter principes Academiae vestrae te partes nequaquam postremas tenere, iam olim sciui, nec minus amorem tuum erga me tum ex adolescentum, quos tibi commendâram literis, tum ex tua ipsius epistola didici. Postremo illud mihi veritatis cupido non potest non esse gratissimum. Quid enim magis optem, quam tanti viri iudicio recte [note: Consensus Capeuaccij et Erasti.] statuere de rebus controuersis? Equidem si quid est inter nos dissensionis, id in eo potissimum consistere arbitror, quod non eodem modo loquimur, iisdemque [note: 1. Contagrum non esse de essentia morbi.] verbis animi cogitationes non exprimimus. Equidem quod morbum nullum formaliter, vt tu loqueris; vel quo ad morbus est, sicut ego dicere soleo, contagium, aut contagiosum esse dicis, omnino probo, nec ego diuersum vnquam aut dixi, aut scripsi: semper enim contagium affirmaui, accidens esse certorum morborum, ad essentiam morbi, quoad morbus est, non pertinere. Quinimo nec breuitas, nec acuties et tarditas, seu diuturnitas ad morbos, quo ad morbi sunt, spectant, sed accidunt haec et alia plura, certis quibusdam morbis. Ergo, quod tu causaliter et concomitanter adesse nonnullis asseris, hoc ego iisdem aio accidere. Quod etiam contagium tu vocas seminarium; ego autem qualitatem quae a seminario vna cum morbo in corpus inducitur, nomino, discrepantes [note: Dissensus. Actionem non laedi illae so instrumento.] sententias non defendimus. In eo arbitror inter nos aliquid esse differentiae (si tamen serio mecum hac in parte agis, et potius meam sententiam expiscari studes, quod et nuper me suspicari ostendi) quod actionem laedi affirmas instrumento non laeso. Idem namque in hoc loco Galenus quem citas, quemque bis repetita petitione diligenter, vt legam, rogas, significat, nomen [gap: Greek word(s)] , seu facultatis, quod instrumenti dispositio denotat. Quippe facultatem laedi aperte ait, quoties vel temperies ventriculi, vel organica eius dispositio (sub his etiam vnionem complectitur) vitiatur. Ego certe locum hunc saepe et in natiua Galeni lingua et in Latinum sermonem conuersum minime oscitanter perlegi; sed quod mecum pugnaret, intelligere nunquam potui. Fateor si quis verba potius, quam mentem spectet: videri tale quid asserere; nempe actionem aliquam sine vitio facultatis seu instrumenti aliquando laedi; sed aliter rem habere firmissime demonstrabo. [note: Fundamentum] Demonstrationis nostrae fundamentum et propositiones hae sunt. Corporis nostri actio non est, quae a nulla eius parte efficitur. Corpus nostrum suas omnes actiones bonas pariter, et malas per partium dispositiones conuenientes et inconuenientes exercet. Dispositio naturae congruens sanitas; incongruens, morbus nominatur. Sanitas porro est affectus naturalis actiones primo producens bonas, et laudabiles. At morbus huic contrarius est affectus, actiones primo laedens, seu malas et culpabiles proferens. Quocirca cum corporis nostri actiones omnes, vel sint bonae vel vitiosae, (de neutro non est, quod litigemus) necessarium est, vt illae a sanitate, hae a morbo per se, et primo proficiscantur: et hactenus omnia sunt ita certa, vt a nullo Medico et Philosopho in dubium sint vocata. His stantibus impossibile esse aio, vt actio aliqua nostra (de illis agimus, quas anima non absque instrumento corporis exercet) laedatur, illaeso permanente instrumento, a quo illa primo et per se editur. Quippe actiones omnes primo eduntur a sanitate et a morbo; a sanitate sanae, a morbo vitiosae tanquam a causis proximis. Sanitas autem et morbus sunt affectiones corporis animati. Quamobrem necessarium est, vt omnis actio laesa vel a sanitate, vel a morbo primo pendeat. Non a sanitate. Nunquam enim sanitas comitantem affectum morbi actionem producit, id est, morbi propriam. Dictum vero est, culpabilem actionem, morbi proprium esse effectum Quocirca vel non erit actio deprauata, corporis nostri actio, vel a morbo, vt a prima et proxima causa ortum habet: si actio corporis nostri non sit, nihil ad nos pertinet: si esse concedatur, necessarium est, vt vel causa careat, vel a morbo primo sit edita: sine causa actionem aliquam dari, non est imaginabile. Quare morbum habet causam. Instrumentum igitur, a quo

editur, morbo affectum est tunc, cum non agit laudabiliter. Repeto breuius: Omnis actio corporis nostri praua et incongrua procedit a morbo per se et primo, quod morbi definitio ab omnibus omnium aetatum Medicis et Philosophis probata demonstrat. Ergo omnis actio praua et incongrua corporis nostri ab instrumento praeter naturam affecto procedit. Quippe morbus nihil aliud est, quam talis affectus animati corporis. Quod porro praeter naturam affectum est, laesum est. Nulla igitur actio laesa fingi potest ab instrumento secundum naturam habente processisse. Conuertitur bona definitio cum definito. Si ergo morbus, id est, quod solum et primo laedit corporis nostri operationes, certum est, laesam actionem omnem primo a morbo effectam esse. Sanitas certe sic se ad morbum habet, vt actio bona ad malam. Ergo sicut non potest actio bona esse mala, nec mala esse bona: ita nec sanitas potest morbus, nec morbus sanitas. Si ergo sanitas poneretur producere actionem malam, concedi etiam oporteret, sanitatem esse morbum. Quoniam opere et potentia definiuntur hi affectus, nec alia est illorum substantia, quae propter operationem et finem certum facta sunt, quam eorum operatio, vt saepe docuere, tum Galenus tum Aristoteles. Idcirco cum non possit sanitas esse morbus, nec opus morbi proprium efficere potest. Hic addo hoc etiam, si tua hypothesis valeat, vel saltem Galeni verba sic accipiantur, vt tu exponis, totam methodi medendi, maxime autem eam, qua inuenire docemur locum [note: Gal. testim.] affectum, euerti. Nam Galenus in libro de loc. affect. in fine secundi asseueranter hoc huius methodi principium statuit. Nullam actionem laedi, instrumento eius non laeso. Hoc inquit, principium est [gap: Greek word(s)] . Satis, opinor multis demonstraui propositum. Si hoc loco ex me quaerat aliquis: Num secum pugnet Galenus: dum expresse contraria videtur affirmare? A se dissentire negabo: et neque difficilem, neque obscuram esse conciliationis rationem affirmabo. Quae igitur est conciliatio? Etsi dicere vel existimare aliquis posset, Galenum hoc in loco nempe cap. 1. libro tertio de sympt. causis, dispositionem, quae a causa vel re externa tota adhuc pendet, nondum pro morbo censere, atque ob id eas solum dispositiones morbos appellare, quae impressae iam sunt membris: non tamen ea mihi satisfacit responsio, tametsi ex ipsis textus verbis argumenta aliqua construi valeant, idipsum confirmantia. Verior est illa responsio, quam in superiori [note: Actio differt ab opere.] epistola attigi: Eum hic nos voluisse docere, discerenere actionem ab opere, quarum differentiam non vno in loco docuit. Intelligit ergo per symptoma non ipsam tantum actionem, sed etiam opus, ac si isto modo dixisset. Frustratae coctionis causae duae sunt: vna, vitium facultatis, seu instrumenti: altera, obiectum inconueniens; quando instrumentum vitio laborat, coctio non fit, tametsi obiectum culpa vacet, quia actio ipsa tunc est laesa (causa non est in obiecto) cum autem actio integra est, [note: Coctionis frustratio et vitium differunt.] ac nihilominus finem non assequitur, causa est in obiecto. Notandum est quod non idem sunt [gap: Greek word(s)] , id est, coctionis frustratio, et [gap: Greek word(s)] , id est, coctionis vitium. Multi enim recte et secundum naturam agentes fine tamen frustrantur. Sic et ventriculus, cum obiectum habet incongruum, licet pro virib. suis agat in ipsum, frustratur tamen fine suo, et generatur opus praeter naturam, quamuis actio eius non sit laesa: sic ignis non propterea virtutem in flammandi non habet illaesam, qui saxa et aquam in flammam non vertit: nec ideo magnes non agit pro naturae sue modo, quia ferre nimium pondus, aut alia metalla ad se non pertrahit. Non actiones horum corprum sunt deprauatae, aut vitiatae, cum ista sic eueniunt, sed obiecta non sint idonea sic pati. Ex his patet, quomodo symptomata seu frustratae actiones fiant (id est, quando vel crudi vel praui humores nonnunquam in ventriculo generantur) actione ventriculi secundum naturam habente. Hinc autem nullo pacto efficitur actionem partis alicuius esse laesam parte ipsa nullo morbo laborante. Aliud enim est actionem laedi, et aliud opus aliquod praeter naturam oriri. Non enim semper est laesa actio, quae finem et scopum non assequitur. Haec vera est huius rei declaratio vt ex li. 1. de loc. aff. cap. 2. 3. 4. constat: (Cap. 3. inter calumniatores numerat docentes, actionem interdum laedi instrumento non laeso. Deinde 4. cap. palam asserit, cibos in aliquib. non esse concoctos, tametsi ventriculus haud quaquam fuerit affectus, neque etiam id, quod ad ipsius rationem pertinet, circa actionem errauit, et quae sequuntur:) perspicere licet, vt alia testimonia praeteream. Quare etiam rationem tuam ex hoc loco exortam, necessarium est corruere. Nisi enim aliter quam verba sonare videntur, interpretentur, a nullo mortalium vindicari a contradictione poterit Gelenus quin et grauissimi erroris reus conuincetur, nisi artis nostrae principia labefactare quis velit.

[note: Adamas non impedit magnetis attractionem.] Quod de magnete affers, eum ptopter praesentiam adamantis ferrum non attrahere, id ego periculo saepius et in optimo et in mediocribus facto, falsum reperi. Vt experirer mouit

me Conciliator qui tot retro annis, imo seculis huius rei veritatem aperuit. Clarius item hoc demonstrauit Dominus Gartias ab Horto Indiarum proregis Medic. in libro de aromatis et simplicibus aliquot medicamentis in India nascentibus. Astipulatur experientiae ratio. Nam affectus naturales per occultam alterius dissensionem non tolluntur, teste vniuersitate tota rerum, alteratione et mutatione inducuntur et auferuntur naturales dispositiones, cum ex certa mixtione corrigantur et ea non mutata minime abeant. [note: Putredine mistica destrui.] De putredine pauca dico, quia decreui hanc rem accurate et fuse tractare. Haud scio interim an satis recte putredinem, quam Aristoteles proprie sic nominari scribit, improprie sic nomines, et in ea mixtionem dissolui aperte neges. Equidem verba haec Aristotelis, [gap: Greek word(s)] non significant solum a natura sua discessum, qui per alterationem, aut alienae rei admistionem duntaxat fiat, sed ipsius naturae destructionem. [note: Putrescentia calidiora.] Putrescentia quoque cur nunc seipsis calidiora effici neges, non intelligo, cum nuper hoc argumento conatus fueris probare, spiritus non putrescere, quia calidiora oporteat fieri, quae putrescunt. Ego tum respondi, distinguendum esse inter participatum calorem, et quem res quaeque ex suo temperamento proprio obtinuit, Scio enim et totam naturam probare, calidiora seipsis effici putrescentia, ab aduentitio calore et Arist. esse verba haec: [gap: Greek word(s)] . id est, calidius fit quicquid putrescit. An non idem hoc definitio putredinis efficit? Frigidiora quoque fieri non inficior, si de innato calore intelligamus dici, sed et putrefacta calore putrido dissipato frigidiora esse, quam ante putredinem fuissent, nihil forte prohibet. Probo et laudo quod contagii seminarium putridum vocari ais, quia et a putredine ortum sit, et putrefaciendi potentiam in se contineat. Morbum totius substantiae dari inficiaris vna mecum, et ratione probas, quae aduersus illos plurimum valet, qui totius substantiae morbum dicunt esse morbum formae. At neque omnes eodem modo de tota substantia loquuntur, nec iidem eadem semper hac de re proferunt. Quid Arist. et Gal. totam substantiam censuerint esse, tibi viro doctissimo compertum esse arbitror. Quare nihil hic amplius addo. Ad extremum te vir clariss. mihique summa obseruantia colende, etiam atque etiam rogo, nec putes me vllius rei gratia tecum disserere de istis rebus, quam vt abs te sicubi forte exorbitem in viam reducar, et magis exerceat.

Quamobrem tantum abest, vt mea refelli nolim, aut reprehendi animo iniquo patiar, vt summum in reprehendendo conatum maximi beneficii loco et h abeam semper ethabiturus sim. Si enim iuste accusor, rectius instituor et doctior fio: sin iniuste, tamen exerceor et res plenius comprehendo, in qua sententia magis confirmor: et quia sentio me ex muta collatione plurimum profecisse, et ago et habeo tuae humanitati gratias, dum referendi facultas detur, etc. Vale.

Epistola 271. Thomas Erastus D. Petro Monauio Medico Caesareo S. D.

Tu vero Petre doctissime, et charissime, sic flagitas responsum ad literas, quae 26. Aug. inter coenandum mihi sunt redditae, ac si demea erga te optima voluntate tibi non constaret. Qui ante fui, nunc etiam sum, tui amantissimus, et tibi gratificandi cupidissimus. Quocirca non debes a me precib. contendere, qui a me tibi curari praestariue posse arbitraris. Satis erit mihi, si te cupere intelligam. Itaque vt petis, scrupulos tibi eximam, qui te vexant. Facilius erit hoc mihi, cum tu ipse rationem viamque aperias.

[note: Metallita non omnia noxia.] Ex libellis nostris hanc te hypothesin excerpsisse ais, Metallica omnia in vniuersum, quouis modo parata, nec tuto nec commode intra corpus sumi. Non dixi ego, metallica omnia noxia esse. An enim et salem inter metallica numerari non nouimus? Sed et calchanthum non adeo noxium esse affirmaui lib. de auro potulento. Monui etiam plurimum, [note: Metalla non temere adhibenda.] malitia differre inter se, tum metalla, tum metallica. Haec hypothesis nostra est, metalla et his cognata, Misy, Sery, Hydrargyrum, Stimmi, temere non esse deuoranda, quouis modo [note: Metalla et metallica differunt.] sint praeparata, praesertim vero si ignis vi sint concinnata. Si libelli principium attente considerasses, de metallis praecipue me agere animaduertisses. Nec ignoras, puto authores a metallis metallica distinguere. Cum deinde nobis das, non ita nos alere metallica, vt [note: Corroborantia necessario nutriunt.] pro cibo quotidiano vti liceat, idem mox nobis rursus eripis. An enim quod alere non potest, corroborare, refocillare, in statu suo pattes principes conseruare potest? Dico tibi hoc esse vnum [gap: Greek word(s)] . Quot modis corroborari, et instaurari vires possint latius [note: Quinta essentia nisi alant non correborant.] a me expositum inuenies: Quae si expendere voles, vltro in partes nostras descendes. Iterum repeto, impossibile est, sine alitione talia effici, qualia quintis metallorum essentiis, ac similibus adscribi aud is ab horum pharmacorum fabris. Quare non recte credis experientiam te producere posse testem: Sed inquies forte, non alere quidem [note: Nulla metalla nutriunt.] ciborum instar, at non nihil tamen alere. Ego vero nullo pacto alere demonstraui, sed sincera esse pharmaca probaui. Qui igitur

constare ostendes, in vsu medico illa saepe, [note: In animi deliquiis quomodo conueniant.] quo ad has intentiones, vtiliter adhiberi, maxime in animi deliquiis? Quid enim: an quae animo defectos reuocant, alere omnia possunt? Ergo et frigidae aspersio, et nasi compressio, et pilorum euulsio, et auricularum vellicatio, et oris ventriculi confircatio, et artuum contortio, ligaturaeque alunt. Aliud est spiritus euocare, qui ad cor confugerunt, atque aliud eosdem nutrire: Infundimus eis etiam vinum ad celerem spirituum perditorum instaurationem, sed id nutrit: at metallica non non nutriunt. Non igitur, vini modo, iuuant. Vis te tuomet gladio iugulem? Haud multo post ita scribis: Purgandi vires pleraque obtinere, satis notum est. Item, neque enim inficias iuerim, quin venenata et maligna aliqua qualitate participent: Si vera haec sunt, vt certe sunt, quomodo alere, corroborare, refocillare dicis? aut qui credemus animo defectis per se prodesse? [note: Auri et gemmarum vis varia.] Per accidens aliquando iuuare, nil forte vetat: Sed rationes expendamus, summam mistionis perfectionem, in auro praesertim, elucentem, ac gem marum praestantiam lux et splendor ille praefulgidus satis patefaciunt, spiritibusque nostris lucidissimis maximeque temperatis cognatas esse. Horum ratione facile adducar, vt credam ob illam sympathiam et symbolorum conuenientiam spiritus etiam conseruare, [note: Aurum perfecte mistum: sed non ratione corpo res nostri.] augere, ac velut ignauos ac deperditos specifica proprietate restituere. Aurum perfecte mistum concedo, quando perfecte mistum vocas, cuius partes humidae ita sunt cum siccis temperatae, vt alterae ab alteris seiungi nequeant: Haec perfectio quid ad temperationem corporum nostrorum attinet? Mistio perfecta alio modo dicitur quae ad plurimarum et praestantissimarum actionum vsum requiritur. Hac perfectione metallis nihil imperfectius, hominis corpore nihil perfectius in tota rerum natura inuenitur, de qua re in superioribus plurima disserui. Repeti superiora etiam hic possunt. Est enim impossibile, vt que alere non possunt, spiritus augeant [note: Specifica proprietas instraurationis spirituum.] ac deperditos restituant. Quare verba suntinania: Specifica proprietas, per quam instaurantur spiritus, est proprietas temperamenti talis, cuius ratione alimentum aliquid est, ac fieri id potest, qui nos sumus: Quod cum negatum sit metallis, nullum hic locum habet de occulta [note: Lux et fulger gemmarum non alit spiritus.] alia proprietate commentum vllum. Quid vero lux et fulgor gemmarum ad spirituum alitionem: Forte putas spiritus oculos habere, et etiam splendore ingestarum gemmarum voluptatem capere? At dico tibi, tritas gemmas omnem fulgorem amisisse. Si lux indicaret spirituum cum lucidis reb. cognationem, quam multa, quaeso te, forent eorum alimenta? Iam si venenatam qualitatem participarunt, si tanta corpus violentia purgant, qui spiritus restituant, augeant, conseruent? In his quia nihil animaduertisti firmitatis, ad alia transis. Si metallica pharmaca, inquis, repudias, quia corpus vehementer purgant (pleraque purgare vltro nobis concedis) nulla purgantia intra corpus sumi oportebit: Quod cum sit absurdum, istud tantum sequetur. Non cruda, et ita vt e terra eruuntur, ingerenda esse. Sed quemadmodum et reliqua purgatoria praeparata prius et aliis additis correcta: Non sequitur. Si metallicis purgationib. vtendum negem, vt etiam aliis interdicam. An si prohibuero Ellebori vsum, tibi videbor etiam Rhabarb. repudiare? Quia nocentiora sunt metallica ignium vi parata aliis purgatoriis, fugienda dicimus. At haec respondebis: non minus illis corrigi poterunt: Sit ita: Quaero ex te, cur tot sumptib. et laborib. metallica conquiras vsu non satis comprobata, dum idem longe vilioribus, et multo vsu probatis obtinere potes? An non summa fuerit dementia, ignota, preciosa, multo labore, et sudore comparata anteferre minus preciosis, notis, obuiis, dum non plus ex illis quam ex his commodi expectes: At validius agunt, inquies, et in parua quantitate. Audio. Sed hoc tibi repono, ob id esse nocentiora, quia minima eorum quantitas plus exagitat corpus, quam maior aliorum quantitas. Si aliis adiectis retundi virtutem eorum dices, vt non magis infestent, rursum parum prudenter ignota pro notis eligi affirmabo, cum praesertim certus esse nequeas, vtrum mali aliquid latenter corpori imprimant, [note: Igne Metallica vix tem perari. [gap: sign for Drachme] j. curdi antimonii minus purgat, quam 4. grana praeparati.] maioreque precio veneant: Et cruda quidem corrigi posse haud nego. Ignium vi concinnata, an sic temperari nequeant, vehementer ambigo: Dixi alias crudi antimonii drachmam minus mouere, quatuor vel quinque granis praeparati: Veteres quoque nonnunquam purgationis causa metallica propinarunt, chemico artificio ignium maximorum vi apparata nulli vnquam exhibuerunt. Auget, non minuit eorum malitiam praeparatio per ignes. Hoc tu negas: quib. id rationibus fretus neges, videamus. Multae res sunt, quae cum antea crudae et ineptae forent, ignis postea beneficio coctae aptae efficiuntur ad corpus alendum. Testantur id carnes inprimis assae, in quib, nemo [gap: Greek word(s)] refugit. Si toto genere haec differre dicas, vel vnam cerussam tibi proferam, quam et refrigerare et ideo repellere, emplasticamque esse, ipsa euidentia experientiae testatur. Cur hic [gap: Greek word(s)] non vrgemus, cum tamen a plumbo vsto aut parum aut nihil differat? Plurima etiam ex metallis vi ignis liquatis, et puris ab impuris partib. secretis comparantur pharmaca, vt olea, liquores, vocati spiri

tus, quae ad refrigerandum et humectandum intra et extra corpus vtiliter exhibentur, vt liquor vitreoli: et oleum sulph. in quib. gestu etiam ipso nulla acredo deprehenditur. Taceo [note: Non omnia ab igne cocta vel vsta Empyreuma habent.] nunc aquas destillatas. Ad haec ita respondeo. Nunquam ego dixi, omnia ab igne cocta vel vsta [gap: Greek word(s)] noxium acquirere. Imo ex Galeni et Diosc. autoritate, vt ipsam rerum inspectionem mittam, rem aliter habere ostendi pagina alia. Recte igitur tu toto genere differre dicis cibos, et metalla. Caeterum cur metalla [gap: Greek word(s)] noxium retineant, alibi abunde exposui. Cerussae exemplum, quae res est facticia, et absque; igni omni paratur, tantundem ad rem facit. Si te sandycem intellexisse [note: Cerussa a plumbo vsto plurimum differt.] dicas, hanc ex cerussa leuiter vsta fieri respondeo. Differt autem a plumbo vsto plurimum cerussa, cum illud manifeste calidum, haec frigida sit. Sed cui tu persuadebis, liquorem seu oleum calchanthi ac sulphuris [gap: Greek word(s)] [note: Ol. Calchanthi et Sul phuris acre.] nullum obtinere? Gustus, inquis, acredinem non sentit: Ferreus est ergo gustatus tuus, si mordicationem non deprehendit. Admoue guttam integram linguae aut gingiuis, aut carni cute nudatae, et vtrum erodant videbis. [note: Saper vnus retundit alium.] Non omnia, quae gustus non percipit calida, vel frigida, talia non sunt: Saepe enim sapor vnus obfuscat alium, vt non sentiatur, tametsi plurimus adsit, vt in opio amaritas saporem tegit refrigerantium partium. Ita parum vini rubri vini alibi multo copiosioris colorem obtundit, vt non videatur. Quoties operatio seu effectus adest caloris, nemo calorem adesse dubitabit, modo ab accidente nullo fallamur. Deinde lingua laxa cum sit, cito penetrant per eam tantopere extenuata, vt minus eorum actio hic, quam in densiori parte animaduertatur. Miror vero, quorsum dicas, te non concedere, quae in dura corpora [note: Calida tenuium partium minus nocet laxis quam densis.] saeuiunt, mollioribus magis esse infesta. Ego namque fuse docui satis, maxime calida, si exquisite sint extenuata propter celerem penetrationem minus laxis, quam densis corporibus nocere. Sed et Gal. hac de re multa cum alibi, tum vbi rubificantia, vesicatoria et escharotica distinguit: per accidens hoc fit, quia non inhaerent. Si aquae diu in his atque in illis in haererent, dubio procul plus nocerent mollib. quam duris. Quae igitur de lanarum saccis contra tormentorum ictus protensis [note: Aquam firte et manum conodere.] affers, contra nos non faciunt: Aquam fortem ferrum corrodentem dicis sine noxa manu caua excipi. Si vel tertia temporis parte, quo ferrum crodit, in maun serues, senties quid possit: Vidi inseri in dentem cauum, vt leniter saltem gingiua attingeretur, quosque mox cruciatus cum carnis exesione gigneret, itidem vidi, ac memini. Hoc exemplum alias magis quadrat, quam id quod de lanarum saccis adfers, quia non de impulsu violento, sed alteratione violenta disputamus. Quod ad extremum metallica (de aliquibus non pugno, sed de metallica (de aliquibus non pugno, sed de metallis et cognatis quibusdam [note: Metalla non posse ita praparari vt non noceant.] disputo) scribis, non prorsus numero eorum, quae intra corpus assumuntur, eximenda esse. si in eorum vsu tria haec obseruentur, vt recte praeparentur, aliis additis ante corrigantur. denique debita quantitate exhibeantur, satis est declaratum. Metalla enim sic praeparari non possunt ignibus, vt non semper noceant. Quia vero et nocentib. aliquando vti cogimur, non dico, ea nunquam vsurpanda, sed cum aliter aegrum sanitati restituere non possumus, minus malum maiore permutandum aliquando fuerit. De hac re paginis aliquot egi.

Habes responsum ad omnia tua breue et longum simul. Breue est si hanc chartam intuearis. Longum satis erit, si loca citata examinare attenteque relegere velis. Citaui ob id ipsum, vt labore te leuarem inquirendi, et ipse mihi consulerem, cum praesertim occupationes fusiorem responsionem instituere non paterentur: Dominus Iesus tibi benedicat, Amen. Die 27. Augusti, Anno 1578.

Epistola 272. [correction of the transcriber; in the print 292.] Idem eidem:

Literas tuas, quas 4. Decemb. dedisti eiusdem mensis die 17. hic accepi, et diligenter perlegi: Probo autem mirifice studium tuum in inquirenda veritate, qua sane charius esse nobis nihil debet: Vt enim vsum nullum haberet, quem habet in cunctis reb. summum, tamen seipsa dignum foret, cuius causa omnia toleraremus. Recte igitur facis tu, qui non statim assensum praebes omnib: sed prius apud te expendis ne incogitate aliquid probes. At illa quae in his literis obiicis, breuiter quidem, [note: Oemarum viret negantut.] attamen perspicue, respondere tentabo. De Germmarum virib. non indoctos dubitare inquis, magnas et admirabiles inesse gemmis vires existimasse, qui tamen alias abditis illis proprietatibus tribuunt plurimum: idem ipse quoque omnibus temporib. animaduerti, illos solos (de doctis loquor) ita statuisse, qui perpetuo latentes potestates reparent: Sed satis non est, doctum esse nisi quis hac ipsa in re, de qua quaestio est, doctus sit. Fieri certe potest, vt excellentib. viris et praecipuis in partib. artis nostrae exercitatissimis nunquam in mentem venerit, de huius rei veritate inquirere. Solent enim plerique fidem habere illis, qui se periculum fecisse affirmant, quiasi non et se et alios fallere potuerint: In horum ordine ipse quoque permansissem, si non obseruauissem omnes fere, qui talia praecipue nobis commendarunt superstitiosissimos,

aliisque vanis artib. deditos fuisse: Credat, qui vult, gemmas mirabilia efficere, mihi qui et ratione et experientia didici aliter [note: Calchanthi oleum vsurpariposse.] rem habere, nullus facile persuadebit, falsum esse verum. Chalcanthi liquorem, vt et ipsum Calchanthum minore periculo vsurpari posse in ipso libello fassus sum. Nec ego incertis casib. vbi nihil videatur obstare posse, vereor eo, reb. aliis conuenienter temperato vti. Quid vero de pharmacopoeo dicam, equidem non habeo aliud, quam nescire me vtrum contulerit aegris, an non contulerit. Suspicor enim si vtilitatem attulit aliis rebus, distributionis, aut deductionis aliorum gratia potius miscuisse, quam sanationis. Vix enim arbitror quenquam crediturum, insita sua natura [note: Phthisici vsu Calchanthi extincti] vas ruptum sanare ipsum posse. Hoc certe comperi, omnes pulmonis vlcere quamuis obscuro laborantes (sunt enim aliqui ad eas aquas ablegati a medicis, de quib. dubitabatur, an vlceratos pulmones haberent) qui aquas calchanthum continentes biberunt, celerem sibi mortem accersiuisse. Quod nisi in diuersis saepe euenisse viderem, asseuerare apud te non vellem. Venerunt enim deinde ad me consilium petentes (et hoc ipso anno adhuc duo robusti iuuenes) cum consilio locus non superesset. Quae ideo refero, vt me diligenter omnes circumstantias examinauisse intelligas; Ego pharmacopoeum facultate huius liquoris vlcera haec tum sanauisse credam, vbi rem certius cognouero, et quib. praeterea sit vsus vna cum circumstantiis: Qui sapit temere non credit illis iactatorib. quoties ea exhibent, quae nocere possunt. Audiui sexcenties medicamentum quoddam Elidaei [note: Experimentum Helidai in sputo sanguineo fallax.] Medici Bononiensis ad coelum tollere, quasi sputum sanguinis admirabili efficacia curaret. Sed multis ab ipso frustra exhibitum partim vidi, partim scio, sicut ne ipse quidem fructum ex eo deprehendi. Vsus enim saepius sum, quod periculo sum non sit, et rationem habeat suffragantem, saepenumero vbi multa sunt adhibita, quae simul affectum percurarunt, laus tota vni perperam adscribitur. De aqua forti nihil dicam, cum neminem sperem adeo insanire, qui eam bibendam, aut deglutiendam consulat.

[note: Metallorum transmutatio negatur.] De metallorum transmutatione si disputare hic velim, actum egero. Priusquam enim mihi persuadeatur, hanc artem esse veram, confutari oportet omnes rationes meas, vel aliis meliorib. vel ipso facto. Hoc autem aliquot iam seculis a multis millib. frustra tentatum est, nec cuiquam impune fuit. Omnes enim si non sanitatis, auri tamen iacturam fecerunt, pars maxima ad egestatem est redacta. Noli putare mi D. Petre non posse me veris rationibus refellere falsam artem, quam non ex ercuerim. Quid enim, an et magiam me exercuisse et dedicisse oportet, si refutare eam recte velim? Non arbitror: At ratio similis est artium omnium. Quomodo etiam a me postules, vt praestem quod ratio fieri non posse docet, ac nullus vnquam praestare potuit? Non versatus es, inquis, [gap: Greek word(s)] quae [note: Chimia quatenus reprehendenda.] arcana plurima prodit. Fateor: Sed nec reprehendi ego vnquam chimiam, quatenus [gap: Greek word(s)] persequitur, sed laudo eam, et celebro. Quatenus transmutationem viliorum metallorum in aurum argentumque promittit, et [gap: Greek word(s)] tentat, hactenus eandem damno. Nec oportet me arbitror prius impossibilia conari facere, quam conantem bonis et veris argumentis deterream: Possumus enim scire de multis rebus, quod effici humanis virib. nequeant, licet ipsi nunquam facere aggressi fuerimus. Cur igitur non possum scire vtrum concessa hominibus sit facultas, species rerum transmutandi. Ars aiunt, non habet hostem, nisi ignorantem. Hoc cum de veris et vtilibus artib. dicitur, probrosum est. cum de falsis, impiis, superstitiosis noxiis, laudem meretur, qui eas damnat et confutat, priusquam didicerit.

[note: Specificae proprietates] [gap: Greek word(s)] , quae in certis duntaxat indiuiduis reperiuntur, tertii cuiusdam ordinis esse cum dicis, vix quid velis intelligo. Cum enim tales proprietates formae [gap: Greek word(s)] tribui nequeant, (quippe in omnibus speciei indiuiduis inuenirentur, si propter formam substantialem inessent) cui alii rei seu materiae qualitatib. acceptas feremus. Proprietates formae [gap: Greek word(s)] vsum vix habere in medendo cogitate scripsi, nec video, cur me poenitere debeat. Ex hoc, inquis, sequetur, fere nos sola vsurpare, quae formis suis orbata sunt: Quo concesso alterutrum horum absurdorum colligis, aut nullis formis medicamenta illa praedita esse, aut, quod esse creduntur, non esse reuera. Respondeo: Prius nullo modo sequi. An enim quod hac certa forma priuatum est, omni forma spoliatum esse oportet: Alterum recte sequi dicis, si modo recte intelligis. Etsi enim rhabarbarum nominatur radix [note: Cadauer rhabarbari.] arida, rhabarbarum tamen vere non est, sed rhabarbari cadauer. Tum vere est rhabarbarum, cum terrae adhuc infixum, eius ad se succum quo nutritur, et viuit, attrahit. quod tibi absurdum videtur. An tu es oblitus opere et potentia talia omnia definiri. Arist. 4. Meteor. vltimo haec habet: [gap: Greek word(s)] Addam quae 2. gen. ani. 2. scripsit: [gap: Greek word(s)] . Ab hac sententia non dissentit Galenus. Nam. 1. de Pla. Hipp.

et Plat. 8. de Aristotele loquens ait: Ipse est qui nos docuit, vt ad operationem et vsum vniuscuiusque instrumenti, non ad fabricam despiciamus. Cum quaenam sit eius essentia, scire volumus. Idem repetiuit in fine lib. 2. iam dicta repetens, [gap: Greek word(s)] : Addo haec, vt quae de primo libro Latine extant, genuina esse videas. Quod nam hoc est, [gap: Greek word(s)] . Si ergo non amplius nutritur ac viuit arida radix. [gap: Greek word(s)] Rhabarb. dici quis inficiabitur? Ac de virib nouis, quae vna cum forma noua accesserunt idem quaeremus? Frustra hic quaeres. Non enim accessit vis purgandi a forma cadaueris, vt sic nominem, sed prius inerat vt in lib. de occultis [note: Vis purgatrix materia qualitatib. non forma attribuenda.] pharmaci potestatib. ostendi. Hinc insolubili argumento probaui, purgatricem eius vim ad materiae qualitates pertinere, non ad formam. Quae namque virtus in aliqua materia inhaeret, quae multas diuersas formas sibi inuicem succedentes recepit, non potest vllius esse ex his propria qualitas. Si enim vnius esset, ea abolita, ipsa quoque extincta fuisset. Video te non obseruasse haec, quae tamen verbose ibi tractaui.

[note: Temperies num loco forma.] Quaeris, num in anima carentibus temperies formae vicem suppleat, Respondeo Non supplere, si de forma substantiali intelligas. Quid vero in animatis, inquies, temperies: Cui annumeranda? Formaene? Ita duae erunt formae vnius rei simplicis, substantialis vna, accidentalis [note: In reb. materiatis necessario duae forma pouenda.] altera. Ergo ne materiae? Atqui de huius ratione est non agere sed pati: haec tua sunt: Ego non tantum non iudico absurdum esse in reb. physicis seu materiatis duas formas ponere, substantialem vnam et accidentalem alteram, sed necessarium esse aio, non vnam tantum, sed plures accidentales ponere. Quippe formae [gap: Greek word(s)] Physicae nihil asunt sine instrumento corporeo, et [gap: Greek word(s)] quia non sunt actu efficaces, sed potentia, respectu actus secundi. Pro diuersitate ergo temperamentorum diuersas edit forma substantialis actiones. Idem hoc ipse tu cum affirmes his verbis (qualitates vero, ex quib. temperies constat, omnes vno ore philosophi fatentur, actionum esse causam proximam et per illas substantias efficaces esse) nihil opus est, vt plura [note: Morbos substantiae totius dari.] dicam. Posthaec pro morborum totius substantiae assertione hoc affers argumentum: reperitur in compositis tertium quiddam praeter materiam et formam, sc. forma totius, in quo fortasse horum morborum autores sedem ipsis constituunt: Est autem forma haec totius alia, non tamen ab ipsomet composito, sed a forma partis, quae vna cum materia compositum constituit. Compositum sit homo. Forma partis hic erit anima, cum corporis temperie totum constituens: ac totius forma, erit ipsa [note: Resutatis per materia et formam in composito duri tertium.] humanitas: Ad haec ita respondeo: certum est per materiam et formam tertium esse in toto naturali, seu in composito. De substantiis si loquamut, dubitabit nemo eorum, qui principium lib. 2. de anima attente perlegerit et intellexerit. Manifeste ibi distinguit compositum a materia, et forma. In composito, seu vno accidentali aeque clarum est. Habes igitur me tibi consentientem hac quidem in parte. Cum deinde exemplo hominis declaras tuam sententiam, quatuor videris res ponere, compositum, hominem, animam seu formam partis. Tertio materiam congruenter temperatam. Postremo formam totius, nempe humanitatem. Quaero primum quid differat ab homine humanitas? Deinde cur a coposito nimirum homine, tanquam partem quartam ponas, cum Aristoteles tria tantum in substantia tali agnoscat? Materia enim cuiusque rei propria [gap: Greek word(s)] , et vltima non potest sine peculiari temperatione materiae nomen retinere. Haud dices, puto, quartum hoc, materiam cum forma vnire, atque vnitis iam idem ipsi composito superuenire, tanquam vltima et perfecta forma. Quippe, quod ex materia et forma coaluit, [gap: Greek word(s)] Graeci vocant, Latini barbari suppositum, aliquando indiuiduum et subsistens nominant. nec alio aliquo egere putant: Sunt enim hoc modo composita primae substantiae scipsis subsistentes. Huc Aristotel. verba pertinent 2. De anima 1. [gap: Greek word(s)] . Nulla ergo natura seu substantia in homine praeter materiam, formam, et compositum, quod est homo. Quid ergo inquies, de humanitate dicemus? Num ab homine non [note: Humanitas ab homine differt.] differt? Differt certe, sed non tanquam natura, seu substantia, quaedam quarta: sic ergo differunt, vt caro et [gap: Greek word(s)] hominis, h. e. perfecta hominis definitio ab omni concretione materiae, et patibilitatis secreta in mente nostra consistens. Homo. n. mortalis et patibilis est, non humanitas, quae est intellectus nostri [gap: Greek word(s)] , omnis materiae contagionis et mutabilitatis expers, ac veluti idea quaedam hominis. In ipso autem homine non est ab homine alia natura distincta, per quam homo vel agat, vel patiatur aliquid aliud, quam agere ac pati possit, quatenus homo est: Sed ponamus reipsa aliud esse aliquid ab homine, formam scilice totius, vt appellas: Quid hinc concludes? Morbos, ais, totius substantiae vident horum inuentores in hac natura posuisse. Quaero igitur, vtrum natura haec quarta, substatia sit an accidens: Si accidens statuatur, vel erit totum secundum ipsum per se alterabile, vel non:

Si prius detur, non fuerit forma seu terminus generationis, sed indefinita qualitas, nempe patibilis, qui est absurdissimum. Si secundum ipsum mutabile ipsum quoque mutetur. Redibimus igitur ad principium: sed frustra hic haereo, cum fieri non potest vt substantiae forma sit accidens. Quod si ergo substantia est, nihil habet contrarium. Ergo [gap: Greek word(s)] animae instar nihil patitur: Nullum ergo per se morborum est subiectum. Corpus ergo primo laeditur, qui tu quoque concedis. Ergo morb, quilibet primo et per se [note: Morb. corporis affectus per se, per accidens et anima seu humanitatis.] corporis affectus est. Secundo et per accidens vel animae, vel humanitatis, quatenus scilicet cum corpore ita male affecto amplius consistere, ipsumque informare non possunt. Idem nos dicimus. Nihil igitur inter nos relinquitur controuersum. Imo vero plurimum ais: Quoniam pestilentes et contagio venenato inficientes humores aut vapores, etsi in corpus primum inuadunt, non tamen secundum simplicem duntaxat temperiem, sed ita, vt totum destruat: Concedo haec omnia, sed quid eis efficias, nondum certo video. Pestilentes humores vel corporis temperiem laedunt, vel vnitatem, vel instrumentorum conformationem. Nisi horum aliquid laedant, morbos nullos creabunt. sed de 1. genere, intemperie scilicet [note: Natura corporis non destruatur illaesatemperie.] (reliqua duo morborum genera huc non pertinent) agamus. An possit corporis natura destrui temperamento integro remanente? Tu affirmabis, si propositum tueri voles, ego negabo. Vt forma aliqua sit a materia, necessarium est, vt materia perfectam habeat [gap: Greek word(s)] , seu perfecte sit disposita. Non enim forma quaelibet in subiecto ceu materia qualibet, sed in propria tantum riteque disposita inest, nisi coelum terrae miscere velimus, et humanam animam in materia asini, fabae, milii, inhabitare posse opinemur? Quae vero est ista dispositio materiae alia, quam conueniens temperamentum? Hoc dum adest, congruenter, dum abest incongruenter disposita est, et dicitur materia. At imposibile est materiam perfecte dispositam, non informari a forma, pro qua suscipienda et retinenda apte, sufficienter praeparata est. Neque suam ent deserere materiam forma vlla potest, quantisper pro eius permansione recte temperata est materia. Ergo cum substantiis, et formis per se, et primo nihil sit contrarium, et actio omnis fiat a contrario, a nullis morbis primo et per se laedi, vel destrui possunt. Quare temperationem primo corrumpunt necessario, quae corpus destruunt: sed nec temperationi quando consideratur vt habitus, seu motionis terminus, aliquid per se et primo contrarium est. Corpora enim ratione habituum quiescunt, non mouentur, aut mobilia sunt, vt demonstratur 7. Physi. 3. Tunc igitur solum mutatur corpus, quando qualitates patibiles primae scilicet mouentur, seu patiuntur. Quocirca corporis temperationem per se sola illa corrumpunt, quae calefacere, frigefacere possunt: pestilentes igitur humores aut halitus, nisi diuidendo continuum corpus destruant, calefaciendo aut frigefaciendo corrumpunt. Quod enim primo et per se non inuehant morbos instrumentales, confessum esse arbitror. Aliter enim temperamentum labefactare per se nequeunt. At hoc integro perdurante corpus interire aut dissolui non posse, certum est. Frustra igitu in quarta illa natura, si ponatur, substantie aliquid esse, finguntur morbi primo inhaerere. Hic non incommode repetiuero, qui antea dixi, formas [note: Proxima actionum causa organum.] substantiales physicas absque instrumento corporeo nihil agere. Est ergo proxima actionis causa organum, seu pars corporea. Quare vel morb. non per se primo seu proxime laedit actiones, vel est huius partis seu instrumenti proprius affectus. Quod si organi propria est dispositio, non poterit proprius formae affectus censeri. Quid igitur prosit commentum de totius forma, si quam maxime verum esset: Non enim humanitas, sed homo morbis afficitur, nec patitur a morbis anima, sed corpus. Patet igitur frustra huiusmodi fingi ad stabiliendos [note: Morbi totius substantia e chimia pullularunt.] morbos substantiae totius, quos natura prorsus nescit cum tota vetustate. Est enim recens figmentum, a Fernelio primum, vt arbitror, ex cogitarum. Videtur autem e chimia pullulare primum coepisse.

[note: An medit inter morbum et sanitatem.] Quod vltimo loco quaeris nequaquam facile est explicatu. Multos enim torsit quaestio haec Medicos, dum alii medium inter sanitatem et morbum dari concesserunt, alii cum Aristotele negarunt, vt se facilius extricarent plerique, [note: Contrariorum cur alia [gap: Greek word(s)] alia [gap: Greek word(s)] ] dari dixerunt, si sensus arbitri ponantur, non dari, si rationi iudicium permittatur. Quodvt in hac sola quaestione tolerari possit, non tamen tuae interrogationi satisfacit, qui generaliter quaeris, Cur contrariorum alia [gap: Greek word(s)] , alia [gap: Greek word(s)] statuantur. Eadem quaestio moto olim et ab aliis fuit: Mouit eos haec potissimum ratio, qui viderent ab extremo vno ad alterum transitum fieri non posse, nisi per medium eatur: Ergo, inquiunt, cum motus omnis ex contrario fiat in contrarium, qui poterit inter aliquam contrarietatem medium negari: Omnia igitur sunt [gap: Greek word(s)] . Tua ratio, etsi cum hac coincidit, tamen alia est. Sic enim colligis, Contraria sunt [gap: Greek word(s)] . quae cum sint sub eodem genere extreme sibi opposita medium habeant necesse est, siue nomen habeat, siue [gap: Greek word(s)] sit. Distinguunt alii medium in id qui transitus vocant. et id quod

[note: Medium transitus.] formae nominant. Illud esse dicunt, qui magis et minus infinita serie recipiatur, vt est medium [note: Medium forma.] inter calidum et frigidum. Hoc esse affirmant, qui certam speciem vnam, vel plures habet interiectas, vt inter album et nigrum, interponuntur rubrum, pallidum, liuidum, caeruleum. Haec species non secundum magis et minus tantum differunt, sicut maior vel minor caliditas, sed definitae sunt species: Huius generis contraria non habent medium transitus, inquiunt: Non enim necessarium est, vt quando nigrum album fit, per omnes species transeat: Alterius generis [gap: Greek word(s)] vocari aiunt, qiu definito medio careant: quae cum dimidium tantum questionis soluant, et non recte tamen soluant, pro nulla responsione iure optimo [note: Accidentium contrariorum [gap: Greek word(s)] . et [gap: Greek word(s)] .] habebimus. Aliter igitur explicabimus: Contrariorum, quae accidentia sunt, (sunt enim et substantiarum differentiae, per quas genera diuiduntur, contrariae, et quod eiusmodi contraria sint [gap: Greek word(s)] , caret omni controuersia, vt arbitror) duo sunt modi, seu genera, quoniam corpus subiectum propter aliqua est per se mobile seu mutabile, propter aliqua quiescit. Et quae extrema sunt, vel fines motionum, id est, secundum quae corpus non mutatur, sed a motu quiescit, magis et minus respuunt, nec motui obnoxia per se sunt. Ad hoc genus pertinent omnes habitus, relationes et figure. ad ea quorum causa subiectum est mobile magis et minus recipiunt et ob id [gap: Greek word(s)] sunt et dicuntur, sicut altera propter causam contrariam [gap: Greek word(s)] noscuntur: Quomodo enim fieri potest, et quae magis et minus non recipiunt, haec ex dimidio sint talia vel talia? Non recipere autem habitus et terminos motuum magis et minus, et per se notum est, et 7. Phys. 3. demonstratur. Non enim habitus causa fieri aut perfici, sed facta [note: Sanitas et morbus [gap: Greek word(s)] ,] vel perfecta res quaeuis dicitur. Sanitas igitur et morbus contraria sunt [gap: Greek word(s)] cum secundum hos habitus non moueatur sed motum sit: [note: Calidum et frigidum [gap: Greek word(s)] .] Terminant enim motum. At calidum et frigidum contraria sunt [gap: Greek word(s)] , quia secundum ipsa mouetur corpus, non autem motum est: Recipiunt haec magis et minus, cum calidum possit fieri minus calidum, et similiter frigidum. Quare poterit idem medio modo habere. In talib. medium est cum extremis [gap: Greek word(s)] , et consistit in qualitatibus patibilib. secundum quas corpus primo et per se est alterabile. In habitibus contrariis medium est [gap: Greek word(s)] , quod omnes intelligunt, qui inter motum et formam per eum acquisitam distinguere norunt: Nullum enim genus idem est motus et habitus per eundem acquisiti. Nec possunt extremi habitus componi aut misceri, vt ex illis medium quiddam generetur vtriusque; extremi particeps. In his igirtu medium transitus genere differt ab extremis, et proinde medium [gap: Greek word(s)] non est: Quare non est necessarium, vt quando contrarium permutatur in contrarium transitus perpetuo fiat per medium eiusdem generis. Ita prior soluitur ratio. De tua non est cur multa dicam. Contraria, inquis, sunt [gap: Greek word(s)] . scio; sed et hoc alterum scio. Aristotelem negare omnib. in genere relationis contentis accidere medium. Nec contraria sunt omnia nec recipiunt magis et minus relationes, vt in praedicamentis et loco supra citato docuit Philosophus. Non ergo sequitur. Contraria referuntur, ergo habent medium, cum sint extrema quaedam. Hoc enim solis illis accidit, quae magis et minus recipiunt. Contrarium sufficit contrario suo contrarium esse, non oportet [note: Neutrum corpus Medicorum excusatur.] medio contrarium esse. Satis de hac re dictum, si Medicos inter sanitatem et morbum medium ponentes duobus verbis excusauero. Medici artifices sunt, et ob id ob id circa singularia versantur, qui cum certam in materiam introducere formam velint, necessario materiae nobilitatem, seu habilitatem praecipue considerant: haec habilitatem praecipue considerant: Haec habilitas corporum cum gradus siue magis et minus suscipiat (est enim per se indefinita) qui sine habitib. definiri non possunt, morbum et sanitatem non contemplantur, vt formas a materia secretas, aut motionum fines considerant eas, quatenus in materia inhaerent, et cum habilitate iunctae sunt: Per accidens igitur recipiunt magis et minus, itaque medium habere dicuntur, quatenus scilicet in corpore insunt, quod sanitatis habitu amplius perfici, aut habitu morbi grauius ledi potest. Non nesciunt alias corpus nostrum non perfici, quatenus perfectum iam est, sed quatenus perfici amplius potest. At habitus ratione res nulla perfici potest, sed perfecta iam est: non igitur habitus ratione mouetur res vlla. Inter habitus ergo contrarios medium seu gradus nulli sunt: Quoniam vero accidit habitui, vt subiectum habile sit amplius perfici, eatenus habitibus gradus, qui eis tamen accidunt, asscribunt artifices, qui hasce res tanta accuratione minime distinguunt. Si non clare satis exposui, admoneto me, et si potero, dilucidius et fusius declarabo. Vale. Dab. circa initium Ianuarii anni huius 79. quem tibi tuisque omnibus quam foelicissimum ex toto corde precor. Saluta dominum Doctorem Iohan. Hermannum, et si quid Pandora illa recens fabricata agat nosti, de eo me certiorem facito.

Epist. 273. Idem eidem,

Literas tuas postremas, vir ornatissime, ante menses fere duos accepi, sed ad eas nondum respondi, partim negotiis impeditus, partim tabellariorum in opia prohibitus. Abfui enim per mensem in thermis. quem ad locum nullus venit: Iam igitur respondebo. Chemiam me non simpliciter damnare, sed magnis laudibus tollere, si vtilia et quae fieri [note: [gap: Greek word(s)] non extra temperam. latitudin.] possunt, conetur facere; satis intellexisti.

[gap: Greek word(s)] a peculiari temperamento prouenire, itidem perspexisti. Itaque hoc solum addam. non esse temperamenta haec extra humanae temperationis latitudinem posita. Plane sunt infinita haec indiuiduorum temperamenta, vnde fit, vt tanta sit ingeniorum, naturarum et morum diuersitas. Singuli enim fere aliquid proprii habent, ac raro fit, vt duo aliqui eisdem rebus delectentur, quippe quib. alius gaudet, alius auersatur. Verum nos illas notare duntaxat solemus, quae in frequentius accidunt, et a communi natura plurmium recesserunt. A philosophorum sententia me discessionem facere, et ad medicos [note: Res opere et potentia definienda.] transire non bene opinaris, quando res quaslibet opere et potentia definiendas esse scripsi. An non enim testimoniis apertis Aristotelis hoc ipsum comprobaui? Quae si non satis clara videntur tibi, lege principium in lib. Oeconomic. vbi haec verba reperies: [gap: Greek word(s)] . Primo item Polit. 2. [gap: Greek word(s)] . Pertinent huc etiam quae in 2. de coelo et mund. oc. 3. scripsit: [note: Homonymta Rhabarbari.] [gap: Greek word(s)] . Euidenter, vt arbitror, probaui cum Aristotele me locutum, quando tibi respondens scripsi, Rhabarbarum in officinis non esse veram Rhabarbarum, quia opus, cuius causa a natura factum est, facere amplius non possit, sed Rhabarbari veri cadauer: Equidem sicca radix, quae vitae operationes exercere nequit, non magis est verum Rhabarbarum, quam manus hominis amputata manus est. Quippe [gap: Greek word(s)] manus aut Rhabarbarum dicuntur, quia non possunt id cuius causa facta sunt, praestare. Equidem perfectionem ac finem amiserunt, quae potestatem operandi perdiderunt: Hoc autem nihil aliud est, quam natura sua et essentia spoliatum esse. Quod praeclare Aristoteles loco supra ex primo Politicorum citato his verbis declarat: [gap: Greek word(s)] , etc. sed quid opus est probatione in re manifesta? Oculum qui cernendi vi orbatus est, vere et perfecte oculum esse nullus credit. Nomine quidem oculi nominatur, at reipsa oculi cadauer est, licet nutriatur et viuat. Non enim ob id oculus dicitur, quia viuit (perfectio oculi non est viuere, sed insuper videre, tunc generationis suae finem attigit, cum virtute aspiciendi praeditus est) sed quia videt, aut videre potest. Quare si [gap: Greek word(s)] oculi est potestas videndi, per hanc merito definitur. Haec enim eius est finis, perfectio, essentia, et natura. Eadem est omnium aliarum rerum conditio, quaecunque certio peris causa conditae sunt. Nec effectibus, sed formis definiuntur, quae iam dicto modo definiuntur, nempe id agendi, cuius gratia a natura producta sunt. Qui opere vel operationib. in definitionibus vtuntur, ex eis potentiam, quae earum causa est, intelligunt. Cum nomen notum est, id ponimus: cum ignotum est, aut proprio nomine caret, formam saepe cuius facultas est, pro eo ponimus. Cum eiusdem formae plures sunt potestates, atque vnam ab aliis distinctam volumus, vt possumus, describimus. In qua sententia cum Galenum etiam fuisse demonstrauerim, non facio a Philosophis discessionem ad medicos. Sed ambobus consentientia dico. Absurde, inquis, deinde [note: Forma vnica et perfectio vltima in re qualibet tantum.] formae duae substantiales in eadem re ponuntur. Idem ego quoque et dico et sentio. Addam hoc loco ne longior hinc nobis disputatio oriatur: formam vltimam seu perfectionem vltimam esse vnicam in re qualibet, quae reliquas, quae pro formis habentur a nonnullis, sub, aut in se contineat: At Galenus temperamentum putauit animam esse, et praeter haec inest anima. Itaque duae insunt animae. Non statim verum est, quod Galenus dixit: Tem peramentum dicimus cum Aristotele (qui hac in re consentit, cum veritate diuinitus nobis patefacta) accidens esse, non substantiam. Quod cum dubitatione careat, nulla causa est, vt quaeram, vtrum metalla animata sint, propterea quod sunt temperamento suo quaelibet praedita. Vtrum autem crescant, et vere [note: Metalla num vegatabilia.] augeantur, non constat liquido, vt affirmas, imo res longe aliter habet. Non enim aliter quam per additamenta partium augentur. Nec probant venae tuae quicquam. sed si quae [note: Venae in gemmis vitis dantur. Venae in metallis non vena.] in gemmis tales apparent, vitio eis datur, alieniquae aliquid interuenisse significant. Quas in nobilioribus metallis venas vocant, venae non sunt, sed vel meatus terrae, vel tractus, in quibus apta continetur materia, ex qua generari possit, si genitum non sit metallum, etc. Humanitas, vt genus, species, praedicabile, est [note: Vniuersale seu Idea.] [gap: Greek word(s)] intellectus, quibus res extra mentem nulla respondet. Vniuersale, inquit, Aristoteles, vel nihil est, vel post res est, postquam scilicet animo a rebus abstraxerimus. Talia autem non agunt, aut patiuntur. Nec ob id est inane commentum. Seruit enim cognitioni nostrae plurimum (dum quae natura in multis vna est et a singulis est inseparabilis, et nec agit, nec patitur in singulis, vt vniuersalis, sed vt est res singularis, ita quoque agit) quod ne tu quidem ignoras:

Humanitas igitur est homo seu hominis natura in mente per modum ideae considerata: Atqui ideas quoque partem substantiae non esse rerum, quarum sunt species, certum est apud omnes. Qui posset igitur hac forma extra res siue in animis duntaxat nostris inhaerens morbis totius substantiae nobis parere? Non etiam sic est in mente hominis humanitas, vt ei homo respondeat extra subsistens, sed quae in homine est singularis, in mente est vniuersalis.

[note: Morbi totius substantiae ficti.] Quid in mentem venerit noui morbi inuentoribus nescio. Hoc interim probe scio, morbos omnes (de corporeis loquor) accidere primo corpori, non animae seu formae: Item, quod morbi omnes necessario (cum laedant actionem primo) in illis rebus insint, siue illis noceant, quib. primo operationes anima efficit. Si enim in re aliqua affectus aliquis sit, qui nihil istorum laedit, dum hoc facit, morbus non erit nominandus. Ergo cum praeter tria non possunt ostendi, a quib. primo eduntur operationes, quid est opus alia quaerere? Hoc ais quaeritur potissimum: quod primo laedatur. Non enim inficiari quenquam, quin temperamentum simul laedatur. Quaero ego rursus, an actio laedi possit, antequam temperamentum vitiauerit. Si potest, non erit temperamentum primum instrumentum animae, [note: Temporamenti laesio.] et caecutierunt in re tanta omnium seculorum Philosophi et Medici. Cum temperamentum oblaedi afferimus, non de sola partium solidiorum temperie loquimur. sed etiam spirituum. et volumus intelligi de temperie actu, quae constat ex caloretum implantato, tum influente. Falleris cum putas ipsos quoque autores confessuros simul cum tota substantia temperamentum necessario destrui. Contratium affirmant et scribunt, aliquando morbum totius substantiae actiones laedere, temperamento nulla in parte adhuc offenso. Spiritui et calori cum nocumentum afferri aiunt, bene dicunt. at temperamentum tunc non laedi non ostendunt: Cum vero animam primo offendi aiunt, quid dicant, nesciunt. Ego etiam sic nunquam sum argumentatus. In substantiae totius morbis necesse est temperamentum destrui. Ergo temperamentum per se et primo laeditur: sic ego colligo. Si actio a temperamento proueniens, vel si actio nulla laeditur a morbo nisi temperamentum aut fabrica, aut continuitas partis vitiatasit, certum est ab his primo actiones produci, et in his omnes morbos inesse, neque pro morbo censeri posse affectum, qui [note: Morbi per consensum.] harum nihil laedit. Cum in accidentib. suffusioni similib. vitio ventriculi ortis scribis, affectionem eam oculorum non proprie dici morbum, neque ab ea oculos primo laedi, rursus falleris. Vt de primo nihil dicam, quomodo dicis tu affectum oculi primo non laedere oculos? Quo in loco prius est dispositio illa oculi, quam in ipso oculo? Verum est, quod causa affectionis in ventriculo prius colligitur, et inde in cerebrum oculosque ascendit. Quo cum peruenit, oculum laedit, quae laesio alibi prius non fuit: Solet hic vapor aliquando prius mordere os ventriculi: Consentire tum oculi solent. at non eodem ipsi posterius morbo laborare solent, quo ventriculus. Vt enim ventriculi, visio laedi non potest, ita nec oculi concoctio ea, quae panem, vinum, carnes, vertit in chylum, etc.

[note: Medium contrarisrum] De contrariis mediis, et medio carentib. non reprehenderem tuam explicationem, si medium illud subiectum posset inueniri. Cum inquiebas, Natura non posset de vno extremo transire ad alterum, nisi prius transeat ad [note: Mors et vita non contraria sed priuatius] medium, videtur, nulla dari medio carentia contraria. Mors et vita non sunt contraria proprie dicta, sed priuatio et forma, seu priuatiue opposita. Nos de proprie sic vocatis disserebamus. In simul ad alteram obiectionem responsum habes. Quoniam neque [note: Substantiales differentiae impro prie contrariae.] formas contrarias inter se dicimus, quia non sunt accidentia, et nihil ominus differentias, quibus genera diuiduntur, contrarias esse fatemur, at non proprie. Contraria naturalia, quae proprie ita vocantur, haec se de vno subiecto inuicem pellunt, in eoque sibi succedunt, quod substantiales differentiae nullae facere possunt. Quomodo et cur aliqua extrema opposita medio careant, satis supra exposui, quia scilicet talia sunt habitus, termini, fines, dispositiones, quae magis et minus non recipiunt. Recte scribis, me de contrariis habitib. vt sanitate et morbo disputare, te vero de habitu et priuatione disserere, vt vita et morte. De his quia vere et proprie contraria non sunt, non eadem dici possunt, quae contrariis recte competunt. Vale felicissime vir Ornatissime et doctissime. Dat. 4. septemb. anno 1579. Post scriptum;

Quia propere nimis scripsi, veritus sum ne non commode legeres. Itaque puero dedi, vt transcribat, et quia fortasse non potero relegere, libet interim te eius admonere, dum ipse exscribit: Rogo te quanto possum studio, vt D. Iacobo fratri tuo ex me salutem quam officiosissime dicas: Scribere ei decreueram, sed praeter opinionem obrutus sum negotiis, vt iam non licuerit. Accedit quod nihil habui, quod praecipue scriberem. Quod si tale quid fuisset, certe somnum non cepissem, priusquam ei scripsissem. Hoc sciat me ipsum in pectore meo gerere semper, propter praeclaram pietatem, aliasque animi preastantes virtutes, propter quas ab omnib. bonis et prudentib. eum diligi et amari sentio. Scribam ei aliquando aliquid, quod

ei gratum fore putem. studio nuptias eum meditari, quam rem ei Dominus Iesus aeterni Patris aeternus filius, verus et vnicus cum patre et spiritu sancto Deus, et Dominus et seruator noster vt bene vertat, serio precor et precabor. Die 9. sept. 79.

Epistola 274. Idem eidem;

QVIA heri vesperi praeter opinionem rediit Basilea vester tabellarius, tempore quo tum propter disputationem, et lectionem, tum alias occupationes plurimum fui distractus, non mihi, licet maxime volenti, plura licuit. Velim scire num et tu meas acceperis, et generoso D. Dudithio suae redditae sint. Ei meis verbis plurimam (vna cum [note: Iudicium Dudithii de Cometis.] fratre tuo domino lacobo, quem propter egregiam pietatem in oculis et corde fero) salutem dicas te etiam atque etiam oro. Refer praeterea Pernam iterum impressurum eius iudicium de cometis, eique adiuncturum meum nonnihil auctum et correctum monitu tuo, et Squarcilupi disputationem, vna cum tesponsione mea. Aliud iam addere non [note: Errata in thesibus.] possum. Mitto tibi, domino Dudithio, et fratri tuo, si his rebus forte delectatur, exemplum disputationis de humorum nutritione, quae vox per negligentiam in titulo est posita, cum in actiua significatione posita sit, et in passiua magis vsurpetur. Praeterea in thesi 31. nihil quidem dixi falsi, sed non probaui, quod debui. Sola verba ex Galeno citata ad rem faciunt. Quid dicam aliud, quam me dormiuisse? Non animaduerti, nisi cum iam excusae essent. Probatio magis continetur in 32. Haec vos monere placuit, ne putetis me pudere erratorum meorum. Vale feliciter, et me ama. Dat. 16. Nouemb. an. 1579.

Epistola 275. Idem eidem;

LITERAS tuas, vir clarissime, a te istic 17. Decem. scriptas, hic mihi reddidit tabellarius vester, ante dies plus minus 14. Responsum [note: Naturaliae desumuntur a potentia et opere.] quia exspectas, breuiter sic habeto. Dixi omnia illa, quae certi vsus gratia a natura producta sunt, potentia et operatione eius vsus definiri: quod apertis Aristot. et Galeni testimoniis probaui. (licet opus non sit probatione apud illos, qui rem ipsam aestimant) et tu verum esse non inficiaris. Hoc dubitas, qualenam opus qualemque potentiam intelligam? Respondeo, illam me intelligere potentiam, et operationem, cuius causa facta est res quaelibet. Patet hoc ex sententia, quam ex 1. Politic. citaui, quae sic habet: [gap: Greek word(s)] . Cum ergo quodnam opus intelligam, quaeris, vitalene, an temperamentale? Respondeo, si perfecta est radix Rhabarbari, cum bilem subducere potest, sine vita, hanc potentiam eius dico eam esse, quam ipsam definiri oportet. Sin autem perfecta prius non est, quam vitae opera exerceat, sibique simile generare, et nutriri possit, vitae operatione ac potentia definiendam aio. Hic tu me putas mecum pugnare, quia praecipuum opus Rhabarbari videatur esse humoris biliosi expurgatio. Falleris, si hanc vim putas esse Rhabarbari (quoad est sui generis planta) extremam perfectionem. Sic tu formam et operationem tritici, animalium omnium facies virturem alendi. [note: Frumenta non alunt, nisi orbatis vita.] At non alunt haec, sicut nec Rhabarbarum purgat, priusquam forma sua orbata sunt. Non sequitur, animalia propter id facta sunt a Deo, vt homini in cibum veniant, ergo hic vsus, est naturae ea producentis finis. Perfectio et finis animalis cuiusque quoad tale est animal, [note: Perfectio animalis in quo.] et per se consideratur, non comparatione vsus, quem aliis exhibet, est ipsa eius forma seu potentia, per quam illud agere potest, quod pro [note: Finis duplex.] natura sua agere debet. Et hic finis dicitur ab [note: Cuius.] Aristotele finis [gap: Greek word(s)] seu Cuius. Cum deinde quatenus vsum certum aliis praestat, consideratur, [note: Cui.] finis talis vocatur ab eodem finis [gap: Greek word(s)] seu Cui. Si hos fines apte distinxeris, facile te explicabis [note: Rhabarb. fin. cuius.] ex hac difficultate. Rhabarbari finis naturalis cuius, est ipsa eius substantialis perfectio [note: Cui.] seu forma. Finis cui, est purgatio, sicut animalis, quod alit, finis cuius est, sua cuiusque perfectio, finis cui est, vt alat hominem. Non potest autem tum hoc alere, tum illud purgare, nisi vita sua spolientur. Vnde recte dixi, non Rhabarbarum, sed huius cadauer purgare. Quod si vsum hunc nobis praestaret vitae operatione, quomodo equi nobis viuentes, non mortui, vtiles sunt ad equitationem, alia nonnihil esset ratio. Queris amplius, cur mortuus [note: Quaestia.] homo dicatur [gap: Greek word(s)] homo, Rhabarbarum autem tum demum vere vocetur Rhabarbarum, cum vita priuatum est? Nego tibi vel bouem mortuum, cuius carnib. vescimur, vel Rhabarbarum anima seu vita destitutum, proprie vocari bouem, aut Rhabarbarum, cum nec ille bouis, neque hoc Rhabarbari potentiam et operationem retineat, licet illius cadauer nos alat, huius nos purget. Diuersitatis ratio est, quod hominis finis vterque consistit in eius vita, vitaeque operationib. Rhabarbari autem finis cui, non in his, sed in huius cadaueris vsu consistet. Bos quatenus arat, si mortuus sit, [gap: Greek word(s)] dicitur bos: at quatenus nos alit, non dicitur bos, sed potius cadauer, siue alimenti vsum praestare non potest, quatenus bos vere est. Summa est, Quae mortua vtilitatem nullam nobis adferunt, ea non admodum solemus eisdem nominib. efferre, viuentia et mortua, sed vel alio nomine appellamus, vel addimus

mortuum, vt equus, vel homo mortuus. Quae autem mortua egregiam vtilitatem exhibent, frequenter eodem nomine donamus, viuentia et mortua. In plantis, hoc est vsitatissimum, itemque in alimentis. Dicimus enim nos edere gallinas, turdos, pisces, non autem horum cadauera. Tunc enim cadauera fere vocamus, cum non amplius edi possunt. Quod aliam esse totorum, aliam rursus partium rationem, vt oculi et manus, omni caret ratione. An enim mortuus homo, equus, bos, arbor, etc. minus dicitur [gap: Greek word(s)] homo, equus, bos, arbor, quam mortua manus, pes, oculus, ramus? Aristotel. [note: De metallorum vita.] verba non legisti, 2. de anima 1. cum sic ait: [gap: Greek word(s)] . Quae de metallorum vita disputas, indigna certe sunt, de quibus verba inter nos tot commutemus. Nulla gens, nulla lingua, nulli docti, ne sacrae quidem literae vitam eis adscribunt, qualis inest animalibus vel plantis. Cum eis analogum cordi tribuis, non animaduertisse videris, ea sic frequenter cum sua gleba permista nasci, vt oculis separari nequeant. In istis minutioribus particulis, quam sint pulices: quid tu corculi fingis? si quae in ipsis est facultas, vis aut forma, tibi animam appellare aut vitam lubet, te aut falsum credere, aut nimis audacter nominibus abuti noris. Ad me quod attinet, non facile porro ad haec tibi respondero; cum nec vtilitatis, nec probabilitatis aliquid habeat ea disputatio. Qui per additamenta concrescere negat matrices eorum, (vt vocant) paucas aut negligenter [note: Ideae.] inspexit. De humanitate quoque plura non addam. si quae res est, quae conceptui huic extra intellectum respondeat alio modo, quam nuper scripsi, etiam animalitas, et [note: [gap: Greek word(s)] in morbis.] leonitas et plantitas, etc. exstare perhibebitur. Quid [gap: Greek word(s)] in morbis significet Hippocrati, expositum a me est alibi, et a Galeno satis fuit declaratum. Vocat ita temperiem aeris peculiari et latente modo corpora laedentem: Hanc si a temperie morbida nota seiungere ac discernere tibi libet, modo certum et nobis non incognitum gradum intemperiei fatearis, nominare tibi vt libet potestatem concedimus: at ab autoribus horum morborum non te receptum iri, si ab hypothesi sua recedere nolint, tibi affirmo. De qua re, quia itidem satis dixi in proximis literis, plura hic non addam. Non est opus vt [note: Contraria propria a priuatiue oppositis discernenda.] repetam superiora de contrariis, dummodo meminisse possis, me de contrariis proprie sic nominatis locutum semper fuisse, non de priuatiue oppositis, qualia sunt mors et vita. Longe alia est illorum, quam horum ratio: licet in aliquibus conueniant. Vehementer miratus ea sum, quae de vaticinio ex [note: Vaticinio ex cometis Praesagia. Mathematicorum negantur.] cometis sumpto asseris. Quis hominum affirmare audebit, Mathematicum ex suae scientiae principiis de rebus contingentibus futuris praesagire posse, aut conari vnquam voluisse? An Mathematicos nescis solius quantitatis passiones in abstracto considerare, et circa motum et quantitatem duntaxat versari? Non contemplantur motum, sicut Physici, [note: Effectiones syderum quales.] sed modo eis proprio. Effectiones autem syderum et coelorum particulares, quae in hoc mundo naturaliter fiunt, tam non considerat ex scientiae suae principiis Mathematicus, vel Astronomus, quam non aestimat aut speculatur eas ex artis suae principiis sartor, aut sutor, aut textor, etc. Mathematicae scientia versatur circa [gap: Greek word(s)] . Physicus [gap: Greek word(s)] rimatur. Sed quid verbis opus? Euentus Physici rationibus et principiis Physicis iudicantur, non mathematicis. Quod si iam ex sacris literis monstrari possit, Deum voluisse, vt cometa quilibet hoc aliquid praesagiat, non iam negabimus, eum illud ipsum praenunciare, licet ex sua natura hoc praeiudicare nequeat. Exemplum produxi de iride. Dum non ostenditur, particulare nihil certi praemonstrare dicimus. imo naturaliter eos non praesagire, quae Astrologi inscitissime praefigurare aiunt demonstramus. De iride quoque recte probare possumus, eum naturaliter tam non indicare hoc, quod scimus eum nobis in memoriam reuocare, quam non disterminat agros ex sua natura lapis, qui ad hoc non est ex pacto destinatus. Falleris igitur, cum non satis diserte me de his disserere opinaris. Video te vel natura, vel quod magis credo, institutione ad astrologos, et chemicos mirabilia pollicentes inclinare. At rectius et vtilius facies, si solam rationem ducem sequeris, inanibus pollicitationibus te a via abduci non patieris. Venio ad nouas obiectiones. Theses tibi obscuriores visas ais, quia non diserte explicent, de quibus, et quomodo affectis humoribus potissimum loquar. Ego vero nihil in [note: De humoribus qui nutriant.] eis puto disertius et explicatius dictum. Dico enim solum sanguinem nutrire, bilem tum flauam omnem, tum atram siue nigram (excepta ea, quae lienem alit) tum pituitam non nutrire, sed excrementa esse dico. Vbi autem, inquis, sanguis ille in corpore integre sano reperitur? Vbique, respondeo. Sed vt sanus a sano differt: ita vnius sanguis ab alterius sanguine distat puritate et impuritate. Nego tibi in corpore integre sano cum sanguine inueniri bilem alterutram, vel pituitam mistam. Et si permixti sint iam nominati humores, nutrire eos nego, sed excrementa alimenti

[note: Sanguis purus inaginarius.] veri esse constanter asseuero. Sanguis purus ex Galeni opinione, imaginatione sola datur, reipsa non reperitur: quam ego imaginationem toti naturae aduersari optime noui. Et cum aliquid ei humorum permistum est aliorum, alere eos non posse, iterum dico, sed, nisi vacuentur, morbos creare affirmo. At, qui ex perfecte etiam sanorum venis emittitur sanguis, indicia omnium humorum commonstrat. Nego tibi verum hoc esse. Non enim sanguis lentus et aqueus pituita est; nec crassiusculus continuo melancholicus est: sed toto genere differunt, vt aquosus sanguis et pituita, ita etiam crassus et melancholia. Nullam ne pones in sanguine latitudinem, qui in cunctis eam rebus inficiari non audes? An idem sunt pituita et caro frigidiuscula et lenta? Idem ne dices carnem crassam et nigram cum melancholica? Non arbitror: nisi abuti omnino velis et nominibus, et rebus, quaeque discreta et distincta sunt naturis confundere statutum habeas. [note: Sanguinis latitudo.] Sanguis sanguine crassior, tenuior, humidior, siccior, candidior, nigrior aut flauior est, vt tamen intra sanguinis latitudinem omnes adhuc contineantur, nec alieni humoris nomen et definitio eis competat. Itaque non adimo libertatem cuiquam nominandi humores, vt ei libet, sed ne simile idem esse iudicet, moneo. Aliud est re, et definitione sanguis crassus et niger a succo melancholico: aliud item sanguis flauescens, tenuis et calidus a bile flaua. Discrimen ob id non in vocibus, sed in ipsis rebus haeret. Nec satis est, quod neminem putas tam longe a recta ratione aberrauisse, vt statuerit bilem flauam illam, quae in vesicula continetur, cum sanguinis massa rursus commisceri, adque nutriendum certas partes distribui. Qui enim in sanguinis generatione ortam bilem non omnem a vesicula secerni, sed partem eius alquam re et substantia non differentem ab ea, quae ab eo attracta fuit, relinqui cum sanguine commistam asserunt, certasque ab eadem illa partes nutriri tradunt, quid quaeso aliud docent? Quod de bile dico, de aliis intelligere te pariter iubeo Nego tibi, negaboque semper omnibus, dum probatum non videro, ex quatuor humoribus vnum, sic fieri, vt inseparabili [note: Humorum mistura.] modo in vnam massam coeant. Non magis in vnum corpus concrescunt, quam si vinum, aquam, cereuisiam etc. misceas, et ex eis vnum aliquid substantia factum putes. Si ergo priores a recta aberrant ratione, posteriores exorbitare non grauate concedes, [note: Praeparatio ferri et chalybis.] vbi rem expenderis. Praeparatio ferri aut chalybis, vt lienem deobstruant, non est operosa aut difficilis. Ablui iubeo in aceto, vino, aqua, prout res poscere videtur, tamdiu vt aquam non amplius inficiant, deinde trita misceo cum pharmacis aliis ad rem pertinentibus, et hoc modo exhibeo, non metuens, vt in venas rapiantur. Item igniri iubeo, et in vino aut aqua exstingui aliquoties praecipio, vinumque bibendo propino. Item in vinolimatum chalybem cum aliis macerandum [note: Osteocolla. Lapis sabis. losus. Beinbruch, Beinvvall.] praebeo, et vinum potandum affero. Lapis sabulosus vulgo apud nos dicitur Beinbruch nomine contrario, quod scilicet fracturas curet. Dicitur etiam Beinwall ab aliquibus, osteocolla scilicet. Morochtus esse non potest, vt qui in succum solubilis non sit, instar morochti veri, qualem ipse habeo. Semper enim feruat sabulosi et terreni quippiam noster: nec alibi, quam in arenis nascitur: quae eius est materia. Mitto eius tibi frusta aliquot. [note: Vsus in Antiparacelsicis.] Vtendi modum in Antiparacelsicis tibi et aliis forte satis descripsi. Mitto tibi materiam nouarum cogitationum de pinguedinis tum generatione, tum concretione. Oblitus eram scribere de viribus rubiae, et balneo formicario, de quibus superioribus mensibus interrogaueras: atque ego nunc casu inspectis literis illis in mentem reuocaui. [note: Rubiae vires, secundam Dodonuaem vera.] De rubia ita mihi satisfecit Dodonaeus, vt magis non possit. Me certe, cum in eo legi, excitauit, vt inquirerem. Itaque rem habere deprehendent omnes, qui periculum facere quouis modo volent. Sed recentem gustare oportet. Arida namque propemodum [note: Balneum formicarium.] saporis expers est, instar ligni. Patet hinc, quam saepe falli illos oporteat, qui aliis statim credunt, re non examinata. Formica animalculum est valde calidum, et humorem in se tenuissimum habet igneum fere. Liquet hoc ex earum morsu et perfusione. Perfundunt enim humore quodam cutem iratae cum sunt, tenuissimo, at egregie mordaci et calido pueri nos dicebamus: Mich haben die Ohmeissen beseicht/ minxerunt me formicae. Quid igitur miri, si in frigidis affectibus praesertim cum in profundo vitium haeret, vtilitatem balneum tale praestat? Bene et foeliciter vale, die 23. Feb. an. 1580.

EPIST. CCLXXVI. Idem eidem.

ANTE dies octo reuersus sum ex thermis, quo vxoris causa profectus fui, et domum cum rediissem, intellexi D. Augustinum Donium Medicinae Doctorem, Calabrum, iter instituisse in Poloniam, et hinc Pragam recta iturum esse. Quare non potui eum sine meis ad te literis dimittere: cum praesertim ille hoc officium a me peteret. Ex illis, quae videre et iudicare potui, dum hic fui, cognoui eum virum pium sane et doctum, et quod summum est, in tulpatae honestissimaeque

honestissimaeque vitae esse. Dignum ob id iudicaui, qui a te, bonisque omnibus, iuuetur. Oro igitur te pro tua humanitate et pietate, vt virum optimum commendatum habeas, et vel per te, vel per alios tuos eum commendes aliquibus in aula Polonica degentibus, vel certe aliis, quorum opera possit vti in aula. Quicquid hac in parte feceris, praeterquam quod id Deo gratum erit, mihi a te praestitum semper putabo: et pro viribus gratiam agere, si referre non potero, studebo. Audisse te nihil dubito, doctissime et clarissime D. Petre, nos Heidelberga huc Basileam commigrauisse; vbi, Deo opt. max. sit gratia, quiete viuo extra strepitum et sine conditione. Videtur enim aetas id mea postulare, vt non de negotio, sed de ocio cogitem. Viuo ergo mihi, et de meo thesauro. Nec habeo causam quaerendi occupationes, cum liberis caream. Interim ne plane nihil faciam, coepi ante paucos [note: Errores Comitis Montani.] dies respondere publico cuidam Doctorum censori, Comiti Montano Vicentino. Edidit is libros v. de morbis anno superiore grauibus, crassis, et multis erroribus plenos, quos nunquam notauissem, si non coactus fuissem attentius et saepius perlegere. Spero autem me operaeprecium, et rem gratissimam atque vtilissimam studiosis facturum. Quippe docebo eos, quae a paucis adhuc animaduersa sunt et cognita. Haec habui, quae occasione huius tabellarij data ad te scriberem. Te oro, vt D. Cratonem officiose salutes. Dominus Iesus tibi vna nobiscum semper vt adsit oro, Amen. Datae Basil. die 18. April. anno 81.

EPIST. CCLXXVII. PETRO MONAVIO, MEDICO Caesareo, etc. Th. Moufetus Anglus Med. S. D.

[note: Magisterium perlatum.] AD magisterium perlarum, cuius promissam tibi descriptionem antea mittere non potui, extrahendum, hac via omnium dubio procul certissima procedendum est. Contusas illas et in puluerem (quod tactum attinet) [gap: Greek word(s)] pertritas, affuso vini spiritu nobilissimo (vt hic quinque latos digitos superemineat) imbibito, et equino fimo vel aequabili B. calore digerito per mensem integrum, quo tempore transacto spiritum instar vini maluatici fuluum esse comperies; eo effuso et reseruato, alterum vicissim affunde, totiesque digere, donec colorari desinit. Coloratis spiritibus continetur magisterium tuum: quos in B. M. in siccitatem euolare permittito. Postmodum aqua coelesti destillata bis vel ter abluito, et rursus euaporato, [note: E Magisterio perlarum ... [reading uncertain: print faded] acrimonia to...a [reading uncertain: print faded] vix potest. Acetum radicale est id quod remanet in fundo, post aceti destillationem.] vt in spiritu. Sic habes essentiam siue magisterium perlarum, in forma pulueris farinacei quem marmori inspersum in liquorem (si placet) rediges. Legi Paracelsum in suis Archidoxis, quod ego spiritus, id aceti radicati beneficio fieri posse asserentem. Caeterum mihi crede (in huiusmodi negotiis neutiquam inexperto) restabit tanta acrimonia, vt huic eluendae vix trecenti aquae congij sufficerent. Vsum huius magisterij in affectibus stomachi et cordis singularem esse, tum doctissimi nostri Florini, tum aliorum [gap: Greek word(s)] (vt nihil de me ipso dicam) abunde confirmatum est. Tu igitur tibi habeas, nec cuiquam temere communices. Norinbergam cum Caesare si adueneris, forte me inueneris praesentem. Interim Francofurti viuam, et recolam intermissam praxin, qua hactenus, Dei beneficio, maxima cum felicitate, et lucro non minori sum vsus. Nunquid te chemiae accingis? Anne fornaces extruxisti? Quid Florinus? ecquid medicinam facit? Laurentius Scholzius nihil literarum ad te mea causa misit? Ad haec, quanta cum celeritate poteris, ad me rescribe, et ex me peramanter vale. Datae Norinbergae, 4. Non. Quintil. anno 80.

EPIST. CCLXXVIII. Idem eidem;

SI Keckius, quod fecisse debuit, aqua pluuiali destillata magisterium perlarum saepius abluisset, nec ille indiligentis nomen, nec tu conquerendi materiam habuisses. Acrimoniam seruari aliquam, etiam post optimam praeparationem, certum est: sed an [note: Viola martia.] propterea cordi ingrata, quia linguae parit molestiam? Quid viola martia linguam violentius vrit, o optime? quam tamen cordi familiarem esse, salua pnceptorum auctoritate, haud nenaueris. Succo limonum dissolui margaritas vel vetulis fere notum est omnib tincturam vero sic extrahi, nedum Cratoni nostro probatum. Zuingeri praeparationes non improbo. [note: Zuingeri praeparatiunn. probatur.] Variae enim sunt ad syluam viae, quae tamen compendiosior et melior fuerit, sola experientia dignoueris. Cur ab eius aniso [note: Anisum purgans Zuingeri.] purgante scammoneae exuperantis causa tantopere verearis, argumentum nullum, praeter imaginarias quasdam delicias et formidationes perspicio. Etenim, facta computatione, in vnica dosi (nempe [gap: sign for Drachme] ij) scammoneae grana ad summum quinque, corrigentium vero centum plane, et adhuc quindecim inueneris. Tota enim compositio granorum [note: Imo 20880. Sacchari enim lib. iiij. pro iij assismit.] 26640. pondus accedit. Sed ignosco tui stomachi deliciis, tanquam in aula degenti: nos vero rustici Medici fortioribus vtimur remediis, et (si verum quaeratur) non incommodo successu. Si ladano cum illis, quas coram

commemoraui, cautionibus vsus fueris, admirabiles narras euentus: qualesque hucusque nobis, nescio an medicamenti, an Dei potius bonitate, nunquam acciderunt. De myrrha substituenda in Nepenthe loco mumiae, non statim assentior. vt eo perducar animi, et longiore tempore, et fortioribus argumentis est opus. Domino Cratoni nostras non ingratas accidisse laetor: mallem tamen plane gratas fuisse. Humanitatis suae erit, quamprimum otium conceditur, respondere aliquid ad me: qui sic colo diuinas ipsius ingenij dotes, vt cuilibet conferendum, plurimis vero Medicis esse praeferendum cogitem. Chymiam quod non possis exercere, illud ipsum indicat, quod velles. [gap: Greek word(s)] illis negotiis, quae tantum Medicum a studio tam necessario diuellunt: male enim illis precari inhumanum est. Siquid in descriptione anisi purgantis deprauatum aut mancum fuit, haud culpa factum est mea: nam eodem exemplo tibi communicabatur, quo mihi. Falsas descriptiones dare, non est meum, non est tuum, non est cuiusuis Medici, praesertim Christiani institutum. Vale, mi Petre, Moufeti tui memor: qui tui memoriam secum, etiam nunc, in Angliam portabit. Si quid mea causa literarum dederis, Camerarius noster fecerit perferri. Datae Francof. ad Moenum, 15. Kal. Oct. anno 1580.

EPIST. CCLXXIX. Idem eidem;

QVALIS ad vos Mumia defertur, equidem nescio: scio tamen eam, quae nostrum Nepenthes ingrediebatur intus absque [note: Duplexnatiua.] omni religione exhiberi posse. At inquis, Ob humani cadaueris contagionem tetrum et virosum odorem de se expirat. Fateor, si de vestra intelligas: sin nostram dicas, repugno. [note: Chymica.] Nam chymice parata, quod etiam opio contingit, amittit graueolentiam, quiddamque odoratis speciebus finitimum (quales inesse illi credimus) repraesentat. Adde porro aloen, myrrham, gummi, sarcocollam, opobalsamum (hui; quam coeleste medicamentum) et crocum aliaque preciosissima medicamenta mumiam nostram efficere. Est enim ex his omnibus de mortuorum sepulchris per efficaciam solis exudans liquor, qui ad arcendam putredinem peridoneus, ad suscipiendam vero longe ineptissimus existit. Quare vt myrrham; eius loco substituas non suadeo, neque video cur tanta cum religione, ne dicam superstitione ipsius in [note: Humana carne cur ab stinendum.] hominibus vsum pertimescas. Noui aliquos qui abstinendum ab ea iudicant, quia humanas carnes humano viscere condi non solum non humanum, sed etiam plane impium videtur, audent tamen curiosuli isti censores album graecum hydropicis, cranium hominis epilepticis, nescio quam audacter, scio quam frequenter praebibere. Sed o Iani a tergo queis nulla ciconia pinsit! vtrum religiosius existimatis, carnes comedantur, an ossa? mihi quidem vix pluma interesse videtur: et licet neutrum probo, esse tamen oleosum quiddam substantificum in immature mortuis, immortale, incorruptibile, terram igni, aquam aeri conglutinans, partibus stabilitatem, duritiem verumque alimentum praebens, non dubito affirmare, id vi solis externi aromatis immixtum, aut suaui in temperato calore digestione cum oleis aromaticis extractum (vt Theophrastus docet) nunquid conducibilius existimas? Id autem in nostrae mumiae extractione factum est, quia ingreditur tincturam, et oleosam, mihi crede, et gratam. Haec hactenus. Nobilissimi doctissimique Cratonis literas indies ceu amplissimum thesaurum aediculas meas inuisurum expecto. Facito vt promissa compareant. [note: In vteri stragulatu singulare.] In vteri strangulatu habeas singulare remedium: Iulos siue catulos iuglandis in puluerem exiccatos contunde: datur ad [gap: sign for Scrupel] ij. [note: Balsamum mumiae.] cum guttulis duabus olei succini. in eo affectu nihil vnquam noui praestantius. Balsamum mumiae Theophrasti in vlceribus et apostematibus, vel sola illinitione vsu comperi diuinum esse arcanum, sed guttulas aliquot adiicio olei camphorae, et ex seminibus ebuli parati. Cuius virtutes vix audeo sacramento silentium pollicitus, edicere. Bene et feliciter vale: Cratoni, Scholzio, Rungio (ceu ignoto, vel potius non viso) obsecro ex mes. p. d. 1. April. anno 1581.

EPIST. CCLXXX. Idem eidem;

AGE, do tibi manus, meque vinci patior, ornatissime Monaui: non quia defendere mumiae causam non poteram aduersus te: sed quod vix operae aut chartae precium videretur, si tu illam pro voto tuo muscam, [note: Medicamenta ex anima lium partibus foedis.] ego pro meo facerem elephantem. Caeterum, ne nihil videar dixisse, illud obsecro attendas: an stercus asini, muris, muli, canis, necnon putridi carnium vermes (quos Hipp. [gap: Greek word(s)] vocat) carnium hominis, testes etiam equorum, castoris, luporum, nec non pulmones vulpium, quibus et Hipp. et recentiores etiam intra corpus sumptis vtuntur: perpendas (inquam) an his deterior mumia, an potius non praeferenda sit. Nihil illis putrilaginosum, nihil graueolens, nihil inest atratum? nihil (ne dum stercoris mentio) quod solo nomine nauseam prouocet? sane nullum huic impinges vitium, quod in illis non comperiatur. Nam et illa quoque animantia tabe sanieque fluunt, morbosque patiuntur fere vniuerlos,

qui contingere homini possunt. Quot etiam pulmones vulpium, testesque equorum, etiamsi optime siccatos vermibus non refertos vidisti? quot stercora sine faetore? quot culas non putredine et grauissima corruptione generatas? quid denique fumo exiccatum vnquam animaduertisti, in quo nihil inerat atratum? aut quale tu propinas castorium, quod gustum plane ab ominabilem non participat? Habes igitur quae in mumia reprehendisti vitia vniuersa in tuis: eaque tanto maiora, quanto haec (de vulgari enim mumia non disputo) croci, myrrhae, gummi, sarcocollae, aloes, ipsiusque opobalsami conditura sanior ipsis euadit atque melior: nisi tu forte crudum cranium, conditissimis carnibus praetuleris: id quod forte audacter, cum laude tamen et ratione nunquam asseuerabis. Haec mihi quasi leuis armaturae tela depromere placuit: cui grauiora in procinctu senseris adesse, si repugnaris. Sed cedam nunc hac arena, et quae petiisti reliqua attingam. [note: Balsamum sulphuris.] Balsamo tuo sulphureo vsus sum, cum felici et mirifico successu in fistulis extirpandis: quas vero illi contra pestem, et asthma partes attribuisti, equidem non inuenio. Quinetiam quomodo ipsum sine piaculo intus exhibes, quum foetote suo teterrimo non mumiam duntaxat, sed cadauer quoque ipsum, sed lacum palaestinum superat? eum autem myrrhae et aloes adiectione minui scribis: neque ego admodum repugno, iis legibus, vt tu idem in mumia fieri confitearis. [note: Ol. Picis.] Olei picis in fistulosis vlceribus mirificam virtutem praedicas: plus autem valere scias contra herpetas, formicas, aliaque eius [note: Oleum ebulinum.] generis tubercula. Olei ebulini descriptio Aragosiana mihi, cum rem aggrederer, fraudi fuit: tantum abest vt eam tibi, etiamsi velim maxime, transmittam. Quod Iudaei operam conducis ad chemiam, vitupero institutum tuum: faxit Deus opt. max. ne illius imposturae tuam artis tam nobilis situm praepropere [note: Pondorositas plumbi.] extinguant. Pondorositas plumbi neque propter aquam fit, neque ob aerem. Sed quia multum obtinet Mercurij. hic autem in aerem expositus non augetur, sed in locis subterraneis humidis: idque non aeris accessione, vt suadere nobis voluit Gal. sed potius aquae viscosioris (nam in loco sicco minuitur) vel potius alterius Mercurij coniunctione, qui ad maiorem quantitatem ceu ad mare riuuli se contulit. Nosti enim (ni fallor) humidum quemque locum mineralem (de palude enim non loquimur) argento viuo plurimo scatere, quod alij faeno madido, alij stercore bouino recenti in factam foueam coniecto et sepulto, tum dextre, tum vtiliter eliciunt. quod vero philosophi secundas qualitates [note: Qualitates secunda nequaquam a primis.] a primis procreatas scribunt, nil moror. ad tales enim absurditates iam diu occalluerunt aures meae. Etenim si punctum nullius est ponderis, nec lineae etiam erunt: si haec non sunt, neque extremitates, neque [note: Cap. 1. lib. 9. de Coelo.] corpus: vt non inepte contra Platonem olim Aristoteles disputauit. Perinde ego mutata tantum hypothesi. Nullum graue ex non graui, nullum leue ex non leui: sed primae qualitates, neque leues sunt, nec graues: ergo tale aliquid non procreant. Mallem ego eius ponderositatem corporis densitati atque compactioni ascribere: nam iuxta Hipp. si quis in aqua per biduum molles lanas maceret, et vestem quoque laneam, aequalis ponderis ad lanas: has multo leuiores comperiet, quam lanam. (Quinetiam guaiaci lignum caeteris ponderosius, quia densius: imo tam graue est, vt ptaeter lignorum morem iniectum aquae se mergat. Ita etiam Mercurius vigesies sublimatus, praecipitatus, coagulatus, et pene fixus, iterum recrudescet in argentum viuum, cum exigua aut ponderis aut substantiae suae iactura. id quod ipsius densitatis argumentum mihi [gap: Greek word(s)] videtur. Vlterius excurrere nec charta sinit, neque otium. His igitur contentus, festinantissime scriptis, valeto: meque vti facis, diligito. Magnif. D. Cratonis. p. ex me dicito. 3. Maij, anno 1582.

EPIST. CCLXXXI. ANDREAE AVRIFABRO MEdico celeberr. etc. Valerius Cordus S. D.

[note: Trochisci de vipera.] POSTREMIS literis petis, vt tibi trochiscos emam de vipera, volui pecuniam apud me retinere, quoniam magno emuntur precio, vt mihi ipsi ante vnum atque alterum annum missae sint in Germaniam vnciae sex pro sex aureis ducatis, vt D. Casparus probe nouit, cui eas vendidi eodem precio ad theriacae confectionem. qua in re dabo operam vt recentes mittam, et vt me praesente fiant, vt ipse videam num e veris parentur viperis. Nam magna est in hac re impostura. Fieri autem debent circa veris exitum ante initium aestatis. Itaque iam non mittam ante annum compositos, quamuis facile habere possem. Praeterij nuper in Bacchanalibus pharmacopolium quoddam Venetiis, vbi ad solem exiccabantur trochisci de vipera dictis aureis literis, iisque maiusculis adscripto nomine, et ante tabernae fenestram suspenso. Color illis erat niger propter combustum panem, quem viperae carnibus miscent. Ego insolitum eos faciendi tempus considerans, ex patrono quaesiui, cur hyeme illos faceret, respondit, se omnibus anni temporibus facere posse, ostenditque nigros quosdam serpentes,

quos aiebat sibi ex AEgypti Alexandria esse missos, ego subridens abij, asino suos trochiscos et serpentes relinquens. Simplicia hic habentur multa, quae in Germaniam non afferuntur, egregiae in medicina facultatis; vt sunt, origanum candidum, origanum [note: Simplicia Italica diuturna.] nigrum, vtrumque creticum, Aristolochia rotunda vera etc. cum ad vos rediero incolumis, Christo fauente, singulorum magnam copiam mecum feram, quae multos in annos sufficere possint: non enim facile deteriora fiunt, quemadmodum nostrae herbae in Germania natae, sed multos annos incorruptae durant. Bis hoc anno ad montes Patauinos sum exspatiatus, et plurima inueni, quae omnia recensere longum foret. His vale amicissime D. Andrea. Ignosce quaeso properanti. Datum Venetiis post natum Saluatorem 1544. 14. Aprilis.

LAVRENTIVS SCHOLZIVS A ROSENAW, MED. VRATISL. Omnibus Arti Medicae addictis [gap: Greek word(s)] ;

AD LAVRENTIVM SCHOLZIVM A ROSENAW, MED. VRATISL.

ALIVD:

ALIVD:

EPISTOLAE MEDICINALES

EPISTOLA I. ABRAHAM SEILER MEDICVS principis Bregensis, etc. Ioachimo Baudisio Med. S. D.

EPIST. II. ABRAHAM SEILER MEDICVS, etc. Ioachimo Baudisio Med. S. D.

EPIST. III. ABRAHAM SEILER MEDICVS, etc. Paulo Closio, Physico Glac. S. D.

EPIST. IIII. ABRAHAM SEILER MEDICVS, etc. Paulo Closio Med. S. D.

EPIST. V. IDEM MELCHIORI LATOMO, Reip. Vratisl. Secretario. S.

EPIST. VI. IDEM D. NICOLAO TAVrello Medico, etc.

EPIST. VII. IDEM D. DANIELI SCHEPSIO, Physico Schuuidnicensi. S.

EPIST. VIII. IDEM D. GEORGIO BEHR, Physico Saganensi.

EPIST. IX. IDEM D PAVLO CLOSIO, Physico Glacensi, S.

EPIST. X. IDEM D. GEORGIO BEHR, Physico Saganensi, S.

EPIST. XI. IDEM, D. GEORGIO FLORSCHVTZ, Medico Schuuidnicensi.

EPIST. XII. IDEM D. VVENCESLAO RAphano, Physico Oppauiensi. S. D.

EPIST. XIII. IDEM D. PAVLO BORECK, Physico Bregensi S.

EPIST. XIIII. IDEM D. IACOBO HORSTIO, Physico Iglauiensi, S.

EPIST. XV. ADOLPHVS OCCO MED. etc. N. N. S. D.

EPIST. XVI. ANDREAS DVDITH AB HORCKOuiza, Consil. et Orator Caesar. etc. Clarissimo viro Dn. D. Vuenceslao Raphano Vratisl. Physico Oppauiensi, S. D.

EPIST. XVII. IDEM EIDEM.

EPIST. XVIII. IDEM EIDEM.

EPIST. XIX. IDEM EIDEM.

EPIST. XX. IDEM EIDEM.

EPIST. XXI. IDEM EIDEM.

EPIST. XXII. IDEM EIDEM.

EPIST. XXIII. IDEM EIDEM.

EPIST. XXIIII. IDEM EIDEM.

EPIST. XXV. IDEM EIDEM.

EPIST. XXVI. IDEM EIDEM.

EPIST. XXVII. IDEM EIDEM.

EPIST. XXVIII. IDEM EIDEM.

EPIST. XXIX. IDEM EIDEM.

EPIST. XXX. IDEM EIDEM.

EPIST. XXXI. IDEM EIDEM.

EPIST. XXXII. IDEM EIDEM.

EPIST. XXXIII. IDEM EIDEM.

EPIST. XXXIIII. IDEM EIDEM.

EPIST. XXXV. IDEM LAVRENTIO SCHOLzio Medico.

EPIST. XXXVI. IDEM D. PETRO MONAVIO, Medico Caesareo. S.

EPIST. XXXVII. MAGNIFICO DN. ANDREAE DVdith ab Horkouiza, etc. D. Petrus Monauius, Medicus Caesareus.

EPIST. XXXVIII. MAGNIFICVS DN. ANDREAS DVdithius, Petro Monauio Medico Caesareo, S.

EPIST. XXXIX. IDEM EIDEM.

EPIST. XL. IDEM EIDEM.

EPIST. XLI. IDEM EIDEM.

EPIST. XLII. IDEM EIDEM.

EPIST. XLIII. IDEM EIDEM.

EPIST. XLIIII. IDEM EIDEM.

EPIST. XLV. IDEM EIDEM.

EPIST. XLVI. IDEM EIDEM.

EPIST. XLVII. IDEM EIDEM.

EPIST. XLVIII. IDEM EIDEM.

EPIST. XLIX. IDEM EIDEM.

EPIST. L. IDEM EIDEM.

EPIST. LI. IDEM EIDEM.

EPIST. LII. IDEM EIDEM.

EPIST. LIII. IDEM EIDEM.

EPIST. LIIII. IDEM EIDEM.

EPIST. LV. ARRAGOSIVS GALLVS IOHANNI Cratoni, Medico Caesareo. S.

Epist. LVI. IOANNI AVRIFABRO, THEOL. celeberr. etc. Balthasar Scheider Vratisl. Med. S. D.

EPIST. LVII. BARTHOLOMAEVS CHRYSAEVS Med. D. Abrahamo Seillero Medico, S.

EPIST. LVIII. ABRAHAMVS SEYLLERVS D. Bartholomaeo Chrysaeo Medico Doctori, S.

EPIST. LIX. CAROLVS OSLEVIVS, MEDICVS Caesareus, etc. Laurentio Scholzio Medico S. D.

EPIST. LX. IDEM EIDEM.

EPIST. LXI. IDEM EIDEM.

EPIST. LXII. IDEM EIDEM.

EPIST. LXIII. D. IOHANNI HERMANNO, PRINcipis Bregensis Medico, etc. Casparus Hoffmannus Medicus Elect. Brandeburgensis, etc. S. D.

EPIST. LXIIII. IOHANNI VVEIDNERO MED. etc. Caspar Hofmannus, D. Electoris Brandeburgici Medicus ord. S. D.

EPIST. LXV. REVERENDO VIRO, DN. ABRAhamo Bucholzero, Theologo celeberr. etc. Caspar Hofmannus, Elect. Brandeburg. Med. S. D.

EPIST. LXVI. IDEM EIDEM.

EPIST. LXVII. IDEM EIDEM.

EPIST. LXVIII. CASPAR HOFMANNVS, MEDIcus etc. Laur. Scholzio Med. S. D.

EPIST. LXIX. IDEM EIDEM.

EPIST. LXX. CASPAR LINDNERVS, PHYSICVS Posnan. etc. Ioachimo Baudisio Vratislauiensi, Principis Lignicensis Medico, etc. S. D.

EPIST. LXXI. IDEM EIDEM.

EPIST. LXXII. IDEM EIDEM.

EPIST. LXXIII. IDEM EIDEM.

EPIST. LXXIIII. CHRISTOPHORVS SCHILLINGVS, Med. Doctor, Magnifico Dn. Andreae Dubithio, etc. S. D.

EPIST. LXXV. IDEM EIDEM.