CAMENA Early Modern Latin Texts

THOMAE REINESII, Polyhistoris et summi Viri, EPISTOLARUM AD JOHANNEM VORSTIUM SCRIPTARUM FASCICULUS: QUO Varia ad literas pertinentia; itemque ingenuum de quibusdam hujus temporis controversii Theologicis judicium exponitur. Adjecta ceterisque praemissa est una ad JACOBUM CLAUDERUM; es qua ejusdem de BEROSO Anniano sententiam intelligi licet. COLONIAE BRANDENBURGICAE, Ex Officina Georgii Schultzii, Elect. Typogr. Anno 1667.

Generosissimo atque Amplissimo Domino, D. LAURENTIO GEORGIO A CROCKOU, Serenissimi ELECTORIS Brandenburgensis Consiliario, ejusdemque ad Serenissimum REGEM SUECIAE Legato, S. P. D. JOHANNES VORSTIUS.

QUanti REINESIUM nostrum faceres, Generosissime atque Amplissime Domine, satis intellexi aliquot abhinc annis, cum nonnullas ejus ad me scriptas epistolas tibi legendas dedissem, tuque eas ad me remitteres. Quippe una literas ad me mittebas in haec verba: Quas mihi commodaveras Viri incomparabilis Thomae Reinesii epistolas, ecce cum debita gratiarum actionis usura nunc remitto: et ut apprime faveo et applaudo gloriae tuae, ita de amicitia tanti Viri animitus gratulor. Omnium bonorum judicii securus esse potest, qui Reinesio se probavit; et cetera. Et quis non idem tecum sentiat, qui multijugam Viri doctrinam ex scriptis ejus perspexerit, eamque recte aestimare possit? Quis non infinitam ejus lectionem, felicissimamque [gap: Greek word(s)] , quam in libris Variarum lectionum, ceterisque scriptis suis, declaravit, admiretur? Quid si Commentarium ejus in collectas ab ipso veteres Inscriptiones, Eponymologicum, ceterosque Variarum lectionum libros, publice aliquando legere licebit? Tum vero

virtutem atque doctrinam ejus adhuc magis admirabuntur ii quibus cor sapit. Dolendum autem, quod divinus Vir mortalitate interceptus est, antequam reliqua ingenii sui monumenta divulgare ipse potuerit. Sperare tamen licet, esse Viros doctos, quibus scriptorum ejus divulgandorum cura commissa sit, quique eam operam libenter et sumpturi sint. Et scripsit ad me nuper amicus, aliquem beato Viro cognatione junctum Commentarium ejus in Inscriptiones veteres secum in Galliam asportasse, ac Lutetiae typis exprimendum curaturum. Quod sane et verisimile mihi fit. Quippe in postremis suis ipse beatus Vir mihi significavit, Inscriptionibus suis benignius e Gallia sidus oriri. Ac notum de cetero est, Gallos quoque Virum aestimare coepisse, ipsumque Regem insigni in eum munificentia usum esse. Dum autem altera illa exeant, praedictas summi Viri ad me scriptas epistolas divulgo, tibique denuo, sed cum accessione quadam, legendas mitto: id quod tibi aliisque Viris doctis non ingratum fore spero. Voluissem meas quoque ad Virum summum scriptas epistolas typis simul exprimendas dare, quomodo epistolis ejus ad clarissimos Viros, Casp. Hofmannum, et Christophorum Adamum Rupertum, ipsae quoque horum ad Reinesium epistolae adjectae atque interjectae sunt; nisi in more mihi fuisset ipsa [gap: Greek word(s)] epistolarum ad amicos mittere, neque earum [gap: Greek word(s)] mihi servare. Et fortasse tanti nec est nostras epistolas hic simullegi: sufficitque si summorum modo Virorum [gap: Greek word(s)] ab interitu vindicentur, nec temere earum quicquam intercidere sinatur. Vale. Scripsi Coloniae Brandenburgicae mense Julio Anni M DC LXVII.

EPISTOLA PRIMA.

MI carissime CLAUDERE, expectavi hactenus a bibliopola vestrate libros, quos consignaveram, pro quibus Variarum exemplaria XII Lipsiae poterat auferre ab homine quem indicavi. Fui in utroque frustra: unde aversari eum contractum te parario initum colligo. Abstulisset saltem meos, et misisset suos quos poterat. Dubito enim omnes quos desideravi, habere in promptu. Nunc quod de ipso sperem, non habeo. Ultimis tuis dudum respondissem; sed deerat argumentum, quod eae me domo absente traditae nescio quo scaevitate domesticorum inter scruta contrusae adhuc lateant; faciam cum venerint ad manus. D. Vorstio pro honorifica compellatione ages meis verbis gratias, obferesque utendum fruendum, quicquid a mea tenuitate proficisci posse ipsius commodis senserit. Laudo studium ejus et [gap: Greek word(s)] . Judicium meum de Beroso Anniano non dissentit a Doctorum censuris: adeat Comm. de Deo Endovell. E. 2. b: relegat etiam cum cura epilogum Diatr. de L. Pun. Quare nec rationibus ejus, quas contra eum proponit, infringendis laborandum mihi est; possem ejus generis alias quatuor superaddere e Dec. 2. Chronol. observ. D. Joh. Behm. obs. 2. Hoc volo, non omnia, quae in Beroso, licet Annius eum interpolaverit, hinc inde leguntur, esse conficta, sed quamplurima consentire cum profunda antiquitate. Ostendi hoc ex IDUBELA ejus, loco Comm. quem dixi; ex Arub ejus, filio Chusi: cui quamplurimi scriptores adsentiuntur; nec habuere igitur, cur impugnarent. Cur igitur nos quaeremus in scirpo nodum? En testimonium de Arabo hominum in Syria natorum: Arabia, inquiunt Gabr. Sionita et Joh. Hesronita l. de nonnullis Orient Urbc. 1. dicta ab Araba plaga, non longe a Medina sita, quam incoluit Ismael.

Huic vero plagae nomen dedit Jaarob filius Cahhtan seu Jectan, filii Heber, filii Sale, filii Sem, filii Noem: qui primus, teste Muhammede Ben Jacub Sirazita, Arabicae Linguae thesauri auctore, Arabicae linguae inventor extitit, et post ipsum Ismael. Ostendi, quod dicebam de Berosanis, ex ipsius Togo, quem inter Celtiberorum Reges nominat: Nam eundem Togum Martialis et Silius commemorant in rebus Hispanorum, quorum [gap: Greek word(s)] nemo hactenus explicavit. Si Berosum verum illum et genuinum, qui cum Anniano pariter incedit, et ab eo segregandus tamen est, consuluissent Interpretes, minimo negotio potuissent. Demonstro haec ad oculum Comm. de quo nosti ad Classis I Inscript. XXII, quae est de Togoti vel Togotio, Numine quodam Lusitanorum Hispanorumque, reperta in Lusitaniâ, viâ, quâ Ebora itur Abilam, juxta Arcem S. Vincentii, hodie Abbatiam; doceoque non esse de Toxoti seu Diana, ut voluit Joh. Mariana lib. I de rege et instit. reg. c. I. intelligendam, verum de isto Berosano Togo. Non vacat ea describere huc, quia quampluscula sunt; habes nucleum et summam. Non qui recipit aliquod caput libri alicujus, librum totum recipere putandus est: Hoc inculca Vorstio. Judas Apostolus libros Henoch non ideo approbavit, ceu scripturam authenticam, quia de eis sumsit testimonia: sicut nec Paulus Epimenidis, Menandri et Arati carmina. Hier. Comm. in Ep. ad Titum. Ego si testimonio Berosi quantum ad Arabum usus sum, eo ipso Annianum Berosum adprobasse non arguar. Latent in isto sterquilinio pretiosae gemmae, quas alibi frustra quaeremus; eas inveniet, qui judicio valet, et omne genus Antiquitatis emensus est. Imo restant adhuc invenienda de Antiquitate testantia multa, quae vera esse ostendent hactenus a nobis, quia non intellecta, habita pro falsis. Idem Berosus a Sicano Aretiam (hoc ipsum Ebraeorum vocabulum est, quo terram nuncupant) deificatam fuisse scribit, et lingua Janigenâ nominatam Horchiam. Si pravam scripturam emendaveris, legetisque levissima mutatione literarum adfinium Herthiam, intelliges, unde Tacitus desumpserit, quod habet l. de Mor. Germ. de Suevorum nationibus, eas in commune Hertham, id est, Terram matrem colere; et simul non esse nugas, quod hic apud Berosum legis. Utrumque enim verissimum, et Tellurem cultam pro Numine, et Aretiam esse Hertham seu terram. Ita puto rationem me vobis sufficienter reddidisse mei de Beroso judicii, quod non satis perceperat

Vorstius. Sane aequius multo est illorum districtiore, qui plane rejiciunt inter nugatores, in quo vestigia venerandae Antiquitatis ego deprehendo; quos tamen nec inter se convenire videas. quidam enim ab Annio: quidam ab alio quodam ante Annium conficta esse suspicantur. Addiderit aliquid Annius, vel alius ante hunc; quibus sua adderet et inferciret, habuit, hoc est, genuini Berosi fragmenta. Eram quaedam supererogaturus ad literas nostras pertinentia, et emendationum specimina nonnulla; [gap: Greek word(s)] Optime valete et salvete plur. ab amantissimo vestrum

EPISTOLA II. S. P.

MI carissime VORSTI, Nunc demum intelligo, postquam et tuas ad Clauderum vidi, et hisce diebus abs Te accepi alteras, periisse meas, quibus ad Quaesita tua e sacris, ad Philologiam pertinentia, depromta responderam: quod fero aegerrime. Fortassis satisfeceram expectationi tuae; sed ea sic elusa est. Taedet ambagum; quare habeto breviter. [gap: Greek word(s)] apud Jeremiam XXV et LI Chaldaeus paraphrastes, Hieronymus, Theodoretus, et posteriores omnes, excepto Lirano, exponunt de Babylone: rationem, cur Propheta eam sic appellaret, alii aliam commenti sunt; quorum sententias quia accurate perpendisti, actum non agam recensendo: poteras tamen etiam Vossium adire lib. I de Idol. orig. et progr. c. 21. [gap: Greek word(s)] festum a Babyloniis vetustiss. institutum in memoriam victoriae de Sacis; a Persis quoque, post Babyloniorum [gap: Greek word(s)] , receptum fuit; certissimum. Sac autem vel Sesach Deam fuisse Babyloniis cultam [gap: Greek word(s)] ; Scaliger eam commentus est, eumque sine discussione secuti alii. Non autem idolum vel Deam, sed urbem regiam fuisse, adparet e Jerem. XXV. ubi rex Sesach eodem modo dicitur, quo ibidem Reges Occidentis, Zambri, Elam, Medorum:

nimirum locale nomen est; nec de eo ultra dubitandum. At quomodo [gap: Greek word(s)] erit [gap: Greek word(s)] ? Per commutationem Alphabeticam [gap: Greek word(s)] . quam quod velut ineptias Rabbinorum deridet Scaliger 5. de em. Temp. faciat, donec etiam deflere ipsi libuerit suas: nemo enim est, qui non aliquando ineptierit. Fecit autem Jeremias consilio, nomen Babylonis tectum obscurumque proferens, vel ne regem offenderet, et in se et populares exacerbaret Babylonios urbem tum obsidentes, quod Hieronymo: vel, ut Judaei scirent, non esse festinandum, cum praedicta fuisset poena Babyloni, quia hoc esset vaticinium quasi sepultum, ita ut nomen verum Propheta reticeret, quod Calvino: vel quod mihi videtur, pro more Prophetarum, quos nomina propria vel vocibus vicini soni, vel ejusdem numeri, vel conversis literis, vel allusionibus, ad certa quaedam gesta vel eventa variare consuevisse notum est, praesertim cum ingrata praedicerent. Ex isto more et stylo Esaias XXIX, 1. urbem et templum denominavit [gap: Greek word(s)] de qua denominatione vide Emper. ad Codic. Talm. t. Middoth, p. 97. et 167: et cap. XIV. 4. Babylonem voce Chaldaica [gap: Greek word(s)] , qua avaritiam regis Babylonici et variorum tributorum, pensionumque in auro, adinventiones perstringere voluit. De Michaea probat idem Grotius ad cap. I, 10: de Jeremia, qui utpote e familia sacerdotali talium [gap: Greek word(s)] fuit imprimis gnarus, Glassius l. 4. Gramm. S. tr. 3. p. 816. 839, et 840. Neque enim ista Cabala tam recens inventum est, quam putatur: (nam et LXX Interpretes, ne de Chaldaico paraphraste quid dicam, subinde eam secuti sunt;) sed pars Legis oralis traditae Mosi et senioribus, propagataque ad sapientes populi Jud. et conservata, usquedum posteriores eam referrent in literas et exemplis Biblicis illustrarent. Videre de ea est apud Reuchlin. ll. de Cabala: Serarium lib. I. Josuae c. 10. q. 2: Buxtorfium l. de abbre. viat. Schick. bechin. happer. Glassium l. 2. Philolog. Rittang. not. in l. Jetsirah: R. Men. ben Isr. Concil. in Exod. qu. 50. Conatur quidem L. Fabricius in Partit. Cod. Ebr. c. 4. exempla [gap: Greek word(s)] e Jerem. cap. LI et XXV petita eludere; sed frustra est. De primo enim eum refutant ipsi LXX, qui [gap: Greek word(s)] exposuere ex hac Cabalae specie per [gap: Greek word(s)] seu [gap: Greek word(s)] : in altero praesupponit, [gap: Greek word(s)] esse Deam, quod prius probandum erat.

Zephanias IV. Reg. XXV. 18. vocatur [gap: Greek word(s)] , quod secundo a summo sacerdote ordine, loco et dignitate esset; posteriores vocarunt Pontificem alium, sacerdotem magnum alium, et Segena: (et sic Targum Jerem. 52, 24: 4. Reg. 25. 18:) item [gap: Greek word(s)] Sanh. c. 2. §. 1. nomine ipsi cum reliquis sacrorum munerum praefectis, quos XV numerat Emp. ad Cod. Middoth c. 4. §. 1. p. 138. et Cun. l. 2. c. 14. e Mass. Schekalim, communi. Erat Segan, qui et Pontifici vicarius dabatur, et ei successor destinabatur. Hinc Eleazarum Aaronis f. primogenitum, et successorem futurum, Jonathan in Targum Num. XIX. 1. vocat [gap: Greek word(s)] antistitem sacerdotum, (ita reddit Buxt. in Lex. Thalm. voce [gap: Greek word(s)] : Seld. lib. 2. de succession. in Pont. c. 1. f. 204.) secundarium sacerdotibus summis, vivo etiamnum patre. Durabatque Segenis dignitas cum vita, uti Pontificis, non exuebatur, (hoc est, nunquam degradabatur, ut secundus a summo sacerdote non esset, qui semel ei loco erat admotus) uti putas: hoc enim de eo, quando ex causa (si forte casu quodam impeditur [gap: Greek word(s)] , quo minus muneri suo vacare posset, uti contigisse Simeoni f. Camithi, et propterea istâ vice fratrem ejus ingressum fuisse e Gemara Babylonica narrat Seld. l. I. de succ. in Pont. c. 12. f. 192.) ad certam functionem tempusque, nim. in diem Jejunii seu festum Expiationum, summo Sacerdoti in sacris usitatis peragendis surrogatus fuisset, intelligendum est. Abdicabat se Segan, scil. mundata pollutione summi sacerdotis, a functionibus hujus (qui in integrum restitutus, et munus suum de eaetero rite adire censebatur,) in gradu autem summi sacerdotis alius, seu secundarii, et heredis Pontificatus proximi, etsi functiones ejus non obiret, manebat. At cum IV Reg. XXIII, 4. Cohane hammischneh nominantur cum Sacerdote summo, nihil id ad vicarios istos Pontificum attinet; sed significatur totum sacerdotum collegium, seu omnes inferiores et gregarii, quatenus Pontifici velut supremo supponntur; (inter quos licet sint principes et capita familiarum seu classium sacerdotalium, qui non minus [gap: Greek word(s)] a LXX adpellantur, in ista tamen [gap: Greek word(s)] dignitas ipsorum omnium, etiam diversa, dignitati supremi Sacerdotis contradistinguitur; et propterea, cum hic solus dicatur [gap: Greek word(s)] , recte reliqui omnes secundarii, inferiores, minus praestantes,

[gap: Greek word(s)] ab iisdem LXX nuncupantur. Imo res a Rege Josia ibi praecepta talis fuit, ut omnes omnino ex ordine sacro concerneret, et tam majores quam minores et medioxumi, quod agerent implendae regis voluntati, haberent. Quare [gap: Greek word(s)] ibi sunt reliqui post sacerdotem [gap: Greek word(s)] omnes, non peculiare aliquod corpus seu classis seu collegium, in qualia plura distincti fuere. Ita me tibi aestum istum satis explicasse existimo. De Disputatione Dn. D. Horneji diu est cum rescivi: rogatus etiam a nostratibus sententiam, dixi, sine ambagibus, libere, verbis quae descripta tecum communico. Hoc videor effecisse, ut mitius nunc judicent, qui videbantur indignari vestratibus et condemnaturi esse quod praepropere et male arripuerant. Grandio Jenensis adplausores hic nunc nullos habet: quin audio monitum fuisse autoritate Principis, ne moveret Camarinam, quam non moveri melius esset; tum ut sibi parceret frustra se fatigando: an pareat, nescio: promisit quidem, mysterium justificationis et salvationis hoc semestri [gap: Greek word(s)] se tractaturum. Academiam vestram abundare Viris solide doctis jamdudum perspexi: quam laudem siqui ei invideant, passiva res est. Urit ista urtica etiam eos quos sapientes et emendatis adfectibus esse tinnit ipsorum professio; et, quod dolendum imprimis, [gap: Greek word(s)] sunt [gap: Greek word(s)] : spernunt mutuum et spernuntur; lacerant et lacerantur. Ea vero Doctorum [gap: Greek word(s)] ex ambitione nata ominosa literis est, et decrementi vicinitatem portendit: divinatioque haec non reddetur irrita, si cum obstinatione insaniendi perrexerimus, et Dei aversantis mores nostros inhumanos, praesertim mutuo adversandi, indignationem amoliri seria emendatione et caritatis Christianae exercitiis neglexerimus. Princeps Medicorum Germaniae HOFMANNUS, Prof. Altorfinus, CONRINGIUM ad me depraedicavit dudum, suasitque ut ambirem ejus notitiam: fecissem, ni occasio defuisset; pudet enim esse [gap: Greek word(s)] , et prensare e longinquo manum ignotorum impudentiae proximum habetur. D. Hornejus th. XV. meminit Longiniani cujusdam Augustino familiaris; velim scire, cur Philosophum adpellet: certe professione non fuit, sed in actu civili magistratus, nim. Proconsul Africae, Cos. Varane, anno Chr. 410. Comes sacrarum Largitionum anno Chr. 399. Cos. Theodoro, Flavius Macrobius Longinianus, ut patet e Cod. Theodosiano. Patrem habuit cognominem, Praef. Urbi anno

Chr. 404. notum ex epistol. Symmachil. 7. et Praef. Praetorio Italiae, in quo magistratu tumultu militari anno Chr. 406. Ticini occisum: Zosim. l. 5. Alterutrius horum tanquam Christiani facti meminit epigramma Romanum ad fontes, a Grutero Corpori Inscript. Rom. insertum f. 1164. a. D. Calixtus th. XV. Disp. de missis solit. producite Reginonis opere de discipl. Eccl. Canonem Concilii Nannetensis quendam, quo prohibetur Missa [gap: Greek word(s)] : quem etiam ex eo recenseat Cassander in Liturgicis. Addit autem extremis ejus nonnulla quae Cassander non habeat, extent vero in Cod. mscr. Reginonis Biblioth. Juliae. Verum scire oportuit capitulum illud integrum legi apud Jvonem Decret. P. 3. cap. 70. tanquam 30 Concilii Nannetensis: itemque solum demta comminatione apud Cham. t. 4. l. 6. c. 14. §. 9. Canon th. XIII. citatus ex addit. secunda ad Capit. Caroli M. et Lud. Pii, non decimus est, sed septimus. Th. XVII. vina sacrata apud Agobardum sunto saccata. [gap: Greek word(s)] , Pollucil. 6. c. 2. [gap: Greek word(s)] ; Theoph. [gap: Greek word(s)] : de quo Var. l. 3. c. 6. p. 443. egi. Th. XVIII. in verbis Tertulliani caros Dei interpretatur martyres. Atqui Tertullianus de vivis loquitur, quos intercessores ad Deum rogent poenitentes: quibus adpellationem martyrum ex usu communi quomodo aptabit? debuit, fideles: quod et jubent sequentia apud Tert. omnibus fratribus legationes deprecationis suae injungere: et sic Molin. tr. de altar. et sacrif. c. 7. Th. XX. Innocentio III verba missifici solitarii referri posse ad Angelos decernenti, duas e Canone Missae dissicultates, quae id reddant dubium, objicit; sed excutiendum etiam fuit, quod iis reposuerat Forerus Antiq. Papat. contra Molin. l. 7. contr. 13. c. 2. n. 9. p. 487. Mihi, ne quid dissimulem, non videntur ista e Canone Missae petita satis idonea rei cui adhibentur. Maxime delector genio scriptionis quem in vest atibus Theologis deprehendo; velim igitur, indices scriptorum utriusque mihi consignes: curabo enim adferri, quae videbuntur. Interea compares, quaeso, mihi D. Calixti Commentarium de communione sub utraque, et Disp. de verit. relig. Christ. tum D. Conringii tr. de calido innato: de scorbuto: Th. Fieni tr. de splritibus: et alterum de generat. hom. nisi fortasse hic ille est, qui anno 1610. sub tit. de formatrice foetus in utero, prodiit: quem legi: Discursum de Imp. Romano Germ. aut. Hippol. a Lapide in 4. vel edit. Lugd. Bat. in 12. Ista quamprimum mihi curaveris, faxo ut

bona fide et sine mora refundatur precium. Cunaeus loco quem signas in tuis duos post Segenem subvicarios e Maim. nominat Ii nulli alii sunt quam dicti a Graecis [gap: Greek word(s)] , a Latinis Generales. Erit igitur vel habendum pro sphalmate transpositis in tertia vel quarta syllaba et item, (ita asphania in Sanh. c. 2. §. 4. pro apsonia [gap: Greek word(s)] , stipendia militum,) vel e Judaeorum, qui in aliarum linguarum vocabulis detorquendis miram licentiam sibi sumunt; [gap: Greek word(s)] exponendum. Catholici apud Romanos sunt [gap: Greek word(s)] , ratiociniorum praefecti, rationales summarum, [gap: Greek word(s)] : item Caesaris in provincia procuratores rebus fisci impositi, rationales summae rei: ad quorum officium qui pertinebant, ii Catholiciani vocabantur, l. 9. C. de bon. proscriptorum. Buxtorfius in Lex. Talm. f. 127. et 2164. variat: agnoscit enim illos Maimonidae Catholicos tanquam e Graeco sumtos, et vicarios tamen Segenis kathiculin vocat, non expressa ratione ulla nominis. Sed cur ad ista regredior? Amor nescit ordinem, mi carissime VORSTI, imo seu pervertit, ut traditur in Gem. Sanh. c. XI. §. 57. verbis R. Sim. f. Eleasaris. Volebam plura; sed defit charta. Tu mi carissime Vorsti vale et salve

Inscriptionum veterum siquas conquirere posses, praesertim nondum a Grutero occupatas, gratissimum id mihi accideret.

JUDICIUM. De verbis Bona opera sunt necessaria ad salutem, cujus in proxima superiore epistola fit mentio.

BEne perspectis perpensisque omnibus, quae de necessitate bene operandi in salvandis agitantur inter Theologos, deprehendo totum istud certamen, quo Ecclesia harum regionum ante hos 70 annos

graviter adflicta atque lacerata fuit, tandem in meras cavillationes exire: et, si qui hodie a propositione ista Bona opera sunt necessaria ad salutem, quam tum defenderunt Theologi Wittebergenses, abhorrent, non ab ea abhorrent tam quod falsa sit et falsitatis manifeste convinci possit, quam quod propria sit Reformatorum plerorumque, quas irreconciliabiliter oderunt, et nihil veri dixisse scripsisseque vellent: qui mores mali nemini bono probantur. Veritas a quocunque tandem homine dicatur, veritas est: ne inspice cantharum, sed quod in eo est, ajunt. Cum enim in Ecclesiis nostris illud, sine sanctimonia neminem visurum esse Deum, et quae huic sunt similia, sonent, cur verbis idem significantibus, sine operibus pietatis neminem salvari posse, et necesse esse ut qui salvari velit bene e praescripto divino operetur, uti nolemus? Certe inanis tergiversatio est, et anilis [gap: Greek word(s)] , cum de re cum altero convenis, verba eidem rei significandae apta adhibere nolle. Placet mihi sententia Theologorum Würteberg. in apol. ad Aug. Sax. Elect. an. 1564, opposita censurae Wittebergensium his verbis concepta, licet in alio negotio: Man hat sich der neuen ungewöhnlichen Reden bey-frommen verständigen Christen nie so hoch entsetzet, daß man darumb einen grossen Kessel übergeheuckt, wenn die Meinung recht und Christlich erfunden ist worden. Non praejudicant verba, ubi sensus incolumis permanet, inquit Vigilius l. 4. adv. Eutychem. At, inquis, in perversum sensum ex ambiguo trahi potest ista propositio. Resp. Vanus est iste metus, si recte exponas, omnisque meriti et causalitatis ratio excludatur; nim. necessaria esse bona opera ad salutem tanquam causam sine qua non. promissiones enim Evangelii sub conditione poenitentiae et obedientiae factae sunt, et hanc requirunt in actu. Resipiscite et credite Evangelio, inquit Dominus Marci I. 16. Si requirunt, quidni necessaria erit? Cothurni istius, de quo dicebam, bona opera esse quidem necessaria ad salutem; sed id non esse sic pronunciandum, artifex fuit Philippus. Ecce enim in resp. ad artic. Bavar. et in Concordiae Wormat. formula ait, se docere bona opera necessaria esse quae debita sunt ordine divino: sed nolle ea dici necessaria ad salutem seu vitam aeternam, ne hac additione intelligatur meritum. Contra in Eccii refutatione: Nova obedientia, inquit, fidem sequens est necessaria ad vitam aeternam, non quod sit precium aut meritum, aut justitia, quae possit opponi judicio Dei; sed quod sit effectus seu novitas conjuncta fidei, seu debitum necessario sequens, et quod placeat,

quia persona jam accepta est. In hac posteriore adsertione probat et eloquitur rem iis verbis, Nova obedientia est necessaria ad vitam aeternam, quae in priore adhibere metuit vel renuit: quae veteratoria sophistica est et [gap: Greek word(s)] ; cujus etiam illi, qui priorem ejus amplectuntur, hodieque rei sunt. Docent enim justificato et hereditatem vitae aeternae adituro necessario pie vivendum esse, et pietatis tamen studium, actualemque dilectionem proximi, ad conservandam salutem ei non esse necessariam; quae quidem ego, ita hebes sum, conciliare nequeo. Fateor autores Formulae Conc. in declarat. art. 3. et 8. inter errores rejicere hoc, si quis doceat, hominem absque bonis operibus salutem aeternam consequi impossibile esse; et propterea fortasse tam sollicite cavetur in Prop. Bona opera sunt necessaria, [gap: Greek word(s)] ista ad salutem; item in declar. ad art. 4. eosdem reprehend ere hoc, si quis doceat opera apprehensam justitiam et salutem conservare: sed cum sciam istius libri humanam tantum autoritatem esse, ejusque dogmata et anathematismos eatenus recipi debere, quatenus cum verbo Dei et sensu primitivae Ecclesiae Doctorum conveniunt, impune ab eo recedi posse puto, si quid pro errore habeat, quod error non est, et adserat quod cum verbo Dei et antiquae purioris Ecclesiae dogmatibus non omnino consentit. Est autem contra expressam Salvatoris sententiam, nos ita salvari fide, ut nullus prorsus habeatur operum respectus. Ait enim, Fac hoc et vives: Nisi resipiscatis, omnes peribitis: Nisi abundaverit justitia vestra, (scil. operum: de his enim loquitur in proxime sequentibus) plus quam Scribarum et Pharisaeorum, non ingrediemini in regnum coelorum. Qui facit voluntatem Patris mei qui est in coelis, introibit in regnum coelorum. Imo non omnes Ecclesiae Saxoniae librum istum agnovere pro symboli suae doctrinae parte. Unde tanto minus mirari oportet, si in Academia Julia, quantum ad quaestionem istam, docetur id quod Formula Conc. reprobat. D. Dan. Hofmannus quidem in Isag. ad fundam. Theol. Loco XXI. th. 9. non concedit, Bona opera esse necessaria ad salutem, et necessaria tamen esse adfirmat; sed quia ibi contra adversarium suum Bezam disputat, fervore contentionis eo abreptus est, quo ipsum discipuli ejus Dnn. Theologi Helmstadienses et alii sequi merito recusant. Hos autem etiam excusare potest perversitas nostri seculi, quod doctrina de sola fide in negotio salutis ad securitatem et licentiam abuti notius est quam ut probatione indigeat, uti praeterito seculo cum operibus nimium tribuerent et

mereri ea salutem sibi persuasissent homines, de fidei ultima necessitate et operum imperfectione docendi potius fuerunt. Si periculosum est necessitatem bonorum operum et sanctitatem conversationis adserere propter Pontificios: at non minus periculosum est tantum inculcare fidem propter hypocritas, maximam partem eorum qui vocantur Christiani; de quibus vere dicere possis quod olim Salvianus de suis: Praeter paucissimos quosdam qui mala fugiunt, quid aliud pene est coetus Christianorum, quam sentina vitiorum? Cum igitur, salva in omnibus divina veritate, tempori inserviant, et praesenti fidelium statui se accommodent ii qui bonorum operum necessitatem et innocentiae vitae tantopere nunc urgent, prudentiam potius eorum laudare, et gratias iis agere, quam novitatis aliquod studium et recessum a doctrina in Ecclesiis orthodoxis sonante imputare conveniebat. [gap: Greek word(s)] .

P.S. Controversiam istam ex historia juvenis e Pharisaeis jactanticuli Matth. XIX. dijudicare possumus, et concludere pro parte adfirmante. Certe distributio opum in pauperes, seu bonorum relictio et [gap: Greek word(s)] , fuit ei absolute ad vitae aeternae adquisitionem necessaria, tam ratione intrinsecae necessitatis, quia obstaculum hoc, quod cor ad opes suas adponeret, sine dispendio salutis non poterat consistere, quam respectu externae necessitatis, quam inferebat mandatum Domini, Vade et vende omnia quae habes: quod pariter sine aeternae damnationis periculo non poterat negligere.

Addo et hoc: consentire cum doctrina Helmstadiensium etiam Praxin et Medullam catecheticam Marpurgi Anno 1606, cum ibi florerent Leuchterus, Meurerus, Winckelmannus, editam. Sic enim ea: fidem sufficere ad adprehendendam salutem, non autem ad eam conservandam: sed amplius requiri vitae emendationem; et Quaest. LXX: Vitae emendatione perfici conversionem et fidem et salutem in novis conservari.

EPISTOLA III.

MI carissime Vorsti, quod anxie fortassis expectas, id primum omnium ad Te expediundum mihi est; responsum ad tua quaesita. [gap: Greek word(s)] in Canone II Synodi

Constantinopolitanae I sunt, qui Dioecesin exiis, in quas tum Imperium Orientale divisum erat (sequebatur enim fere Ecclesia Politiam) aliquam regerent, certae Dioecesi praepositi, ut loquitur interpres Socratis. Praeter quadruplicem Canonum istius Synodi interpretationem Latinam, quam dedit Binius, aliam Canonis secundi recitat autor Bruti fulminis, qui putatur Hottomannus p. 120. hanc, Episcopi quibus sua Dioecesis attributa est: quâ sensum Constantinopolitanorum Patrum recte exprimi puto. Praepositione [gap: Greek word(s)] utuntur Graeci circa notionem altitudinis et eminentiae. Imo si quid inusitatioris Graecismi hîc esse fateri oporteat, dixero desumsisse eam locutionem Graeculos istos a Latinis, uti fecisse eo seculo, praesertim in Ecclesiasticis, cuivis notum est. Latini dixerant, super paedagogos puerorum, Spart. in Adr. supra coquos, supra velarios, supra cubicularios, in Inscriptione veteri, pro praefectis paedagogeo, coquorum, velariorum et cubiculariorum corpori. [gap: Greek word(s)] igitur hic qui Dioecesin moderantur. Qui vero tum fuerint episcopi tales, exprimunt planissime Patres. nominant enim Alexandrinum et Antiochenum, qui habebant [gap: Greek word(s)] , cujus juris pars maxima erat in ordinandis Metropolitanis, [gap: Greek word(s)] a Synodi Nicaenae Can. 6: tum Dioeceseon Ponticae, Asianae et Thracicae Exarchos et Metropolitas, hoc est, Caesariensem, Ephesinum et Heracleensem, qui tunc erant [gap: Greek word(s)] , quod etiam notavit Balsamon in Commentario in hunc Canonem, et cum suis Metropolitanis et comprovincialibus Episcopis suas Dioeceses libere, singulari et eximio jure administrabant, donec a Concilii Chalcedonensis Canone 28 Patriarchae Constantinopolitano subjicerentur: Post enim ex delegatione, et velut vicarii Patriarchae Constantinopolitani, ordinationes in suis Dioecesesin peragebant: de [gap: Greek word(s)] autem praecipue loqutur canon noster II. Ex his de valore conceptuum tuorum, quos super ista phrasi formasti, judicabis ipse. Socrates autem qui lib. V. c. 8. tunc e Metropolitanis quosdam esse constitutos Patriarchas dicit, fallitur. Erat enim hoc a Synodi instituto alienum: et praeter Nectarium qui in ea Synodo ordinatus est, multi Ponticae, Asianae, et aliarum dioeceseon nominati Episcopi multo ante Synodum suis Ecclesiis supremo jure praefuerant. Quaeris etiam de Antiocheno, an tempore

Concilii Niceni fuerit Patriarcha. Cum veraciter Patriarchae sint illi qui sedes Apostolicas per successiones Pontificum obtinent, ut definit Nicolaus I ad consulta Bulgarorum c. 92, affirmandum omnino est; nimirum rem habuisse, etsi titulus demum subsequis temporibus, cum typhus e seculo invaderet etiam homines sacros, accesserit. Abusum tamen vocabuli, quo primatem etiam denotat, ignorare non debes; item Antiochenum in Synodo Ephesina et Chalcedonensi, cum eum Episcopi Cypri tanquam invasorem alienorum jurium accusarent, Episcopum tantum vocari; contra in Concilio Matisconensi 2. anno 588, Primatem Galliarum seu Archiepiscopum Lugdunensem appellari Episcopum Patriarcham. Quaeris iterum, an Antiocheni episcope ultra Syriam Coelen se porrexerit tempore concilii Niceni. Ajo, quia Phoenicen, Palaestinam, Arabiam, Osdroenam, Mesopotamiam, et alias Orientis, etiam apud Persas, gubernavit, adscitis quidem in partem curae Metropolitis Provinciarum illius dioeceseos, sed servatis Ecclesiae Antiochenae privilegiis per Canones Concilii Niceni, ut loquitur canon noster, ipsi adsertis. In Synodo vero Chalcedonensi, act. VII, tres Palaestinae ademptae Antiocheno, attributaesunt Hierosolymitano. Quaeris tandem, quomodo episcope Romani Pontificis se porrigere coeperit ad Sirmiensem, mox ad Thessalonicensem exarchum. Respondeo, quia fidem uterque suscepisset ex urbe, aequum erat, ut Ecclesiam urbicam agnosceret pro matrice. Imo Sirmium erat Pannoniae inferioris seu Saviae, Thessalonica Macedoniae: utraque Praefecto Praetorio Illyrici parebat; Illyricum autem est dioecesis Occidentis: quare ad Ecclesiam Occidentalem recte relata utraque. De Thessalonicensi, quod Romanae sedis vicem per utramque Epirum, Illyricum, Macedoniam, Thessaliam, Achajam etc. gesserit a Damaso inde et ante eum, refert ex epist. Adriani I. P. R. Nicolaus I. epist. 2. ad Michaelem Imperatorem. Sed ad quaesita tua satis. De Sedibus Apostolicis seuprimariis in Ecclesia veteri si commentari voles, plurimum juvare te poterunt scripta [gap: Greek word(s)] Salmasii et Jacobi Sirmondi. Ille de regionibus (Italiae) et Ecclesiis suburbicariis ediderat commentariolum: ei Sirmondus censuram opposuit; tum Adventoriam; Salmasius Eucharisticum opus prolixum: cui Sirmondus respondit Propemptico: hoc postremum editum habeo Parisiis A. 1622. Supervenit huic liti Samuel Petitus, et Salmasio contra Sirmondum adfuit

in nonnullis l. 3. Variar. Lect. cap. 6. Idem etiam de regionibus suburbicariis et annonariis disserit l. 3. Miscellan. c. 23. edit. Paris. An. 1630. et de Africae primis sedibus et metropolesi: de Primatibus et Metropolitis, quos differre probat, eruditissime l. 3. Var. c. 1. Haec, inquam, anrequam quicquam praeterea moliaris, lege. Ea ipsa materia abripiet te ad Canones Concilii Niceni, praesertim ad sextum, ad quem insanae moles commentariorum a Pisano, Turriano, Possevino, Chamiero, Capello, Schulteto, Blondello, et aliis omnibus, qui Pontificem R. vel coelo locant, vel terrae adflictum in ordinem cogunt. Calixtus ista omnia te docebit [gap: Greek word(s)] , quippe [gap: Greek word(s)] . Langermanno gratias egi pro missis Inscriptionibus; et sic puto me invitasse ad mittendum etiam reliquas. Tu vero ne cesses aurem vellere homini, si moratorem senseris. Notulas breves admodum in dictas accepit, sed quae nonnullas luculenter explicent, etiam obscuras. Schraderus in hoc literarum genere non admodum feliciter versatus est, si Codex quem significas manuscriptus lapides literatos non aliter exhibet, quam in editionibus monumentorum Italiae leguntur. D. D. Conring IV. C. manum, qua suos mihi libellos, quos ante comparaveram a Leidensibus, qui alterum excuderunt, dono obtulit, exosculor: ei vicissim [gap: Greek word(s)] vultus mei cum plurimae salutis et observantiae nuncio trades: spem etiam facies [gap: Greek word(s)] a me habiturum, quamprimum Lipsia, ubi latent [gap: Greek word(s)] , uti merentur, vel ob stercoreas hominis nauci notas, adquisivero. Monstrum, quem modo nominavi, quale et quantum sit, e rhythmo vernaculo, cujus ducenta exempla Lipsiae distracta esse, pervenisse etiam ad ejus ad quem pertinent manus, audio, intelliges plenius: Autor ejus quidam e literatis Aulae Dresdensis, prior ab insano Poetastro et correctore inepto, interim maledico scurra, laesus. Dixerat iste quae voluerat in famam et nomen hominis docti falsa; audiat igitur quae non vult de seipso vera, et quae pueri cantant in triviis ancillaeque. Nondum posuere irae in Thuringia adversus D. D. Hornejum conceptae; disputatur, ut vides, adversus eum acriter; proclamatur vel ipse haereticus, ob propositionem quandam suam, vel tamen haec haeretica; proximum est ut, quando placuerit, faciant [gap: Greek word(s)] . Jenae nihilo mitius cum eo agitur: pertexuntur, etiam a Magistratu interdicti, Dictatus, et, quantum audio, inquirent archiperecitae

pro suprema scil. sua potestate in eos qui anathematismos in Hornejum cusos, cudendosque, non probaturi esse et moderatiora sentire suspecti habentur: haec quidem sacerrima [gap: Greek word(s)] tyrannis fuerit. Fortasse non procedent eo; quod optamus. Exemplaria tria mearum Variarum justo me vendidisse existimabo, si cum volumine disputationum D. Horneji; D. Calixti methodo Concordiae Evangelicae; Epitome, et Vincentio Lirinensi ea permutaverit Bibliopola: cui conventioni te velim interpretem. Sed nunc te mitto, mi suavissime VORSTI. Optime vale, et salve

EPISTOLA IV.

SAlve, mi suavissime VORSTI. Recte venerunt ad me binae tuae; alterae etiam cum adpendicula. Convenit igitur ut pro opera mihi praestita gratias tibi habeam, et ne cum damno tuo mihi inservieris, refundam in libellos missos praerogatam pecuniam. Accipis igitur hac vice florenum Rhenensem. Velim autem ut descriptos hic D. D. Calixti tractatus a bibliopolarum vestratium aliquo mihi compares pariter, fide interim tua, dum meam apud vos liberem, interposita. Litem quam vestratibus Theologis moverunt alii, etiam D. Waltherus suam facit, et Propositionem Bona opera sunt necessaria ad salutem aequipollere isti Impossibile est quenquam sine observatione legis salvari, quam impiam et blasphemam adpellat, contendit; et alia multa Quaest. miscellan. 80. 81. 82. et 83. cum stomacho declamat in illius adsertores. Sed meo judicio facile ex ipsius principiis eam propositionem recte colligi, ostendi posset; id quod Menzero e propriis hypothesibus demonstravit L. Crocius in Adsert. Aug. Conf. Disp. 2. th. 217. Imo Jenensis quidam in Disp. Isagog. 8, quae est secunda de Lege et Evangelio, nuper habita, cum doceat promissiones Evangelii factas esse sub conditione fidei; fides autem sine bonis operibus non sit, fateatur oportet, promissiones Evangelii factas esse sub conditione bonorum operum. Si autem

factae sunt sub conditione bonorum operum, qua fronte haec necessaria esse ad obtinendas Evangelii promissiones, vel ad salutem, negare poterit? Ita scilicet vel inviti veritati testimonium perhibent isti, et qui antico ab Hornejo secedere videri volebant, ad eum arrepunt per posticum. Barthium, quem mihi insultasse, mentione non satis honesta mei facta ad Langermannum, scribis, nemo prudens curabit, multo minus proba bit. [gap: Greek word(s)] . Scilicet pupugit etiam hunc urtica ea quae sapientes alios: qui, cum vitiis aliis carerent, vel carere tamen videri vellent, uno Invidiae adfectu superati fuere. Quid mordet clanculum castigatorem suum? An arguere licitum non est, quod aeqvum est esse correctum, ut loquitur Saresberiensis Policratici l. 7. cap. ultimo? Nondum refrixit mihi stylus, quo ulcera ejus, [gap: Greek word(s)] , fodiam, si porrexerit insano hoc genere defensionis uti: neque metuo [gap: Greek word(s)] . Ad posteros, scio, durabit nomen meum, non perveniet invidia. Barthio, quippe Domino Deoque suo, [gap: Greek word(s)] quidam in pulpita Lipsiensia histrio hodie, [gap: Greek word(s)] : qui, cum stoliditatem suam, quam Notis in [gap: Greek word(s)] prodidit, et quam tetigeram ego lib. III. Var. lect. cap. 15, aliter tegere non posset, in me irruit Barthii causa, non sua, (plane cnim dissimulat a me reprehensum se esse) et puerorum anuumve more in nomine, quod familiae illustri apud Belgas, praecipue Hollandos in Episcopatu Ultrajectino, Dominorum de Renesse et mihi commune est, scurrilem, frigidum interim, jocum captavit, vocans scilicet mein suo quodam centone PURASINUM. Quid tibi nunc animi, mi Vorsti? Quid vobis animae candidae, doctae, elegantes? anne inter pecudes potius quam homines hunc [gap: Greek word(s)] , hoc [gap: Greek word(s)] monstrum cum nequam lingua habebitis? Increpet Dominus bestiam calami, qui scribens iniquitatem loquitur de proximo innoxio male, et conspuit, quod is omnium habet carissimum, nomen. Langermanno, siquid apud eum vales, quaeso, persuade, ut, quod in ipsius manu est, et quas jam habet, et quas ab amicis habiturus est, Inscriptiones mecum communicet: opus enim fervet nunc, et, spero, absolvam ad praelum hac hyeme, [gap: Greek word(s)] . Tantum est. Tu, mi carissime Vorsti, optime vale et salve. Scr. Altenburgi 10. Jan. an. 1648.

Cl. D. D. Conringium, actis pro libello Epp. Leonis P. R. gratiis, meis verbis amantissime salutabis, eique exemplar Variarum (aliud enim nunc ad manum nihil est) obferes. Kapitulare Karoli M. aliquando adparere, praescripto ejus honoratissimo nomine, faciam cum notatiunculis meis; dignum enim est intelligi a Germanorum [gap: Greek word(s)] , non tantum legi. Abunde mihi satisfactum putabo, si tanta cum venia mea legere fuerit dignatus, quanta cum reverentia ego Ipsius.

EPISTOLA V.

SAl. pl. mi carissime VORSTI. Recte ad me pervenerunt ambae tuae, quibus Conringianas et Langermannianas incluseras; paroque nunc utrique responsum. Gratulor etiam Tibi, quod Jenam cum comitibus salvus attigeris; Deus studiis vestris benedicat. Donus, Eques Florentinus, quem multas Inscriptiones ingenti volumine collegisse scribit Leo Allatius, homo Graecus, Phoenix literatorum in Urbe, notus mihi est; habeoque ab Eo parario I. G. Volcammero, Medico Norimbergensi, aliquot ejus generis. Ex ejus collectaneis etiam quasdam in Commentariolum de donariis et tabellis votivis transtulit Jac. Phil. Tomasinus, quas itidem repraesento in meo. Ista Collectanea manuscripta solum vidisse Allatium puto; nondum esse vulgata. Interim gratias ago D. Schradero pro indicina. Charta famosa in D. Hornejum sparsa Dresdae excusa est. Doleo vicem D. Horneji, qui infanda ista patitur. Vestrates nondum acquiescere, sed conari etiam alios in consortium execrandae litis pertrahere, didici e literis D. Cundisii. Scilicet existimant D. Hornejum numero dissentientium opprimi posse; ideo vicatim colligunt suffragia. Non oportuit, meo judicio, certamen non necessarium moveri; sed adtendi potius verba Chemnitii: Sceleratum est torquere, quando de sententia manifeste constat, phrasin contra manifestam sententiam autoris: et aurea haec Augustini ep. CXI: Siquid iste frater aliter quam iste vel sentit vel loquitur, deposita dissensionis amaritudine, et fraternae caritatis suavitate servata atque in integrum restituta, diligenti et tranquilla consideratione vel quaerendum, vel discendum,

vel docendum. Dn. M. Frischmuht meis verbis peramanter saluta. Optime vale, mi VORSTI, et salve

EPISTOLA VI.

SAlve, mi VORSTI. Facile condono Tibi istam offensiunculam; interpretor enim te inadvertentia peccasse, non consilio; sufficitque eo mihi te culpam agnoscere. Nihil Tibi apud me periit fribusculo quod conceperam; saltem in posterum cave a praecipitantia. Epicrisin meam, quam super vexata D. D. Horneji Disputatione aliquando rogatus ad Te miseram, in manus aliorum pervenisse taedio mihi est; non licuit Tibi scripturam privatam, praesertim de re controversa, ad plures, de quorum fide dubitari posset, traducere. Memini quidem Dn. D. I. T. Majori permittere, ut judicium istud meum, quod volebat secum communicari, ex Te audiret, si tanti esse videretur; non autem praesagivi adeo simplicem Te fore, ut requirenti [gap: Greek word(s)] exhiberes. In iis nescio quid reperisse, et ex iis exsculpere posse, qui alios adversus me concitaret, putavit sive Lynceus sive Coecilius quidam, videlicet interpres sedens verborum meorum, pro lubitu meos loquendi modos explicans, et adplicans ci quem mihi inimicum vellet. Detestandum autem facinus! Certe Dei vox est, tale esse ejus, qui serit inter fratres dissidium. Sed puerilis iste [gap: Greek word(s)] nihil adeo proficiet. facile enim excusabo mea, quandocunque requiret necessitas. hoc saltem lucrabitur, ut partem sortiatur cum sycophantis, cum viris lingua tertia (in die enim cognoscitur ira stulti) et malam causam fovere deprehendatur, qui suffragia etiam e falsa proximi delatione conquiri et conciliari posse sibi persuasit. Neminem volens sciensque laesi; sed quod sputa cujusque lingere nolim, et libertate judicii in re indifferente utar, laesisse fingor. evadent haec, nisi provisum fuerit a superioribus, in sacerrimam tyrannidem, foediorem Pontificia. Dictae [gap: Greek word(s)] quod de Praxi catechetica Marpurgi anno 1606 edita adjeceram, dictum

nolim. Est enim ea quidem dicto anno edita, sed vel postquam abiissent nostrates Giessam, vel repugnantibus iis: et curata igitur a partis alterius hominibus; recensetur etiam a D. Menzero Exeg. A. C. art. 4. et 12. inter scripta Calviniana. Cyrus, cujus episcopus Theodoretus, Syriae Coeles opidum fuit, conditum a Judaeis in gratiam memoriamve Cyri, a quo tot beneficijs fuerant adfecti. Ab eo opido regio Apameensi, Comageno, et Antiochensi agro vicina Cyrrhestica dicta fuit. hujus meminit Plinius lib. 5. cap. 21. Strabo lib. 16. vocat [gap: Greek word(s)] . Ptolemaeus in [gap: Greek word(s)] , et inter ejus urbes [gap: Greek word(s)] , et alias. Antiochia, in qua natus Theodoretus, bidui itinere abfuit, teste ipso. Frustra igitur eam in Cypro locavit [gap: Greek word(s)] , vel tu in Persia quaesiveris. Scriptor vetus [gap: Greek word(s)] , Syrus natione, aequalis Constantini M. cum Syriae plurimas urbes descripserit, hujus non meminit. [gap: Greek word(s)] , inquit, [gap: Greek word(s)] . Quod Salmasio in tua Exercitatione contradicis, rectum factum est; et nec me cum ipso stare ex iis quae marginibus meorum libellorum, quos vobis mittebam, alleveram, cognoscere potuisti. Bene vale et salve

EPISTOLA VII.

S. pl. mi carissime VORSTI. Mallem de privata illa ad Te scriptura, et nata inde mihi molestia, tacuisses, postquam simplicitati tuae me ignoscere cognitum haberes. Superavi eam forti animo, et contemtu me vindico a minis, quae vanae sunt, fulgur e pelvi, et non nisi pueros terrent. Nunc quia video te me non intellexisse, aliquid adponendum praeterea est. Non accusabam ego eum qui verba mea sinistre, tanquam in se dicta, interpretaturus, et indignaturus mihi videbatur; huic enim satisfacere posse sperabam, et satisfeci sic interprete

amico, ut quieturum esse porro, et ab eo aedes liberas habiturum me existimem: certe auribus tantum peccaverat, quod susurronem cum lingva tertia nimis facile admisisset; conquerebar ad Te de eo qui calumniam mihi struxerat sciens apud Eum, quem in me concitare, quem inimicum mihi, qui neutrum tamen laeseram, vellet: hujus hominis puetilem (minime enim virile est ex insidiis incautum aggredi, et quidem per alium velut succidaneum subsessorem) malitiam detestabar. Eum quod non agnovisti, vel tamen agnoscere dissimulas, miror: simul hoc, quomodo mea cum D. D. Majore, de cujus candore quid mihi promitterem, habebam, lubente me communicata, ad alios, quibus non aeque fidebam, quod scirem, esse [gap: Greek word(s)] , qui ne collegis quidem suis parcerent, sed ineos indigna machinarentur, dimanaverint. [gap: Greek word(s)] et mittamus istum. De altero verum esse ajo ipse quoque nimium sibi arrogare; praesertim cum de aliorum dictis scriptisque censuram sibi sumit, intemperantius eam exercet, et vel nimis argutando obscurat veritatem, vel hanc curiosius rimando caritatem praetervehitur, [gap: Greek word(s)] . In ejus libellis esse nonnulla quae limare oportuit, dudum deprehendi: multa quae sapiant novitatem, et rem magis intricent, incendantque lites, non amputent: ubique quaerit negotium. Communicatam carni Christi infinitatem dicit alicubi; sed quoad possessionem, non quoad usurpationem, ut omnipotentiam. Scio, quid alii de mediata et immediata communicatione disserant. Von dieser Kunst (dieser Distinction) wisse gleichwol Gottes Wort nichts, ait magnus Theologus veteranus: et mox eam refert unterandere wunderliche Menschenfundlin tales in Theologiam plures invectas esse a Doctoribus modernis ad salvandos conceptus snos, et obtrudi Ecclesiis tanquam fidei articulos tenendos, intentara etiam iis qui prorsus adsentiri cunctantur, haereseos, minimum schismatis, dica, notorium est. Unitatem essentiae divinae non esse naturali discursu investigabilem, sed e sola divina revelatione cognoscibilem, probat e v. 17. c. 16. Matthaei, cum tamen ibi non de ea, sed de persona Filii sermo sit. Hoch habet fere proprium, quod neminem nominat, nisi quem castigaturus est, et cujus ignominia inclarescere posse putat.

Illiberales verô jocos, quibus contra Hagerum disputans theatrum incendit, quis ferat sine stomacho in Theologo? Levioribus ejus [gap: Greek word(s)] accenseas etiam hoc, quod nunc succurrit; reliqua, [gap: Greek word(s)] ; a verbo Paulino [gap: Greek word(s)] format substantivum [gap: Greek word(s)] ; quod vel pueri exibilent. Fit scilicet plurimum, ut, qui fiduciam habent consummatae scientiae, et grandia omnia minantur, cum fastigium se jam tenere putant, deficiant, patianturque, quod simia, la quale quanto piu va in alto, tanto piu mostra le sue vergogne.

Inscriptiones, quas quasi bis mille collegi, digessi in classes; commentarii etiam maximam partem absolvi: de editione vero lenta spes est, et nisi Maecenas adparuerit, decollabit. Idem fatum [gap: Greek word(s)] . Langermannus, cui [gap: Greek word(s)] Commentarii ad Inscriptiones obtuli, ob vastitatem operis, quam concepit, dubitat, num adfecta hac aetate conficere possim. [gap: Greek word(s)] . Ego ab ingrato et maligno seculo nihil expecto, nec in vita hac quidquam felicitatis; sed aequiore tamen animo exiturus sum. si videro, redire veterem candorem, fidem, et virtutem Germanis; inter literatos vero sopitis animorum motibus, castigatis adfectibus, insanâ dominandi libidine repressâ, et pravâ agendi status ratione, quam vocat Vir doctus, publico inimicâ, privatis cujusque rebus et desideriis accommodâ, plena superbia, invidia, aemulatione, arrogantia, vecordia, injuria, obtrectatione, calumnia, jurgio, caeterisque malis, adornata in diversos vultus specie, vafre dissimulatis, ominosa regno literario et totius orbis Christiani societati [gap: Greek word(s)] per bonae piaeque mentis artes expulsâ, sanciri denuo, urgente nos Fato undique, amicam, Deo gratam, condescensionem, et ad ejus unius gloriam undiquaque conspirari. Sed fortassis etiam votum hoc meum alio rapient, si resciverint, Zelotae, quibus animo sedet esse irreconciliabiles et habitare solos. Cl. D. D. Majorem meis verbis reverenter salutes velim; et significes, si forte nondum rescivit, locum Irenaei lib. 2. c. 41. de quo aliquando nobis amica collatio, etiam a Walthero in Quadrag. Misc. Theol. num. XII. p. 462. tentari. Expectabam a Viro, qui ubique Ebraismum ostentat, ut daret e penu quod nodum solveret. Sed relinquit lectorem sub cultro: hoc tantum egit, ut Fabricii sive puerilis, sive

senilis alucinatio, quippe qui [gap: Greek word(s)] Irenaei prorsus non intellexit, in scena adpareret, quam latere satius erat. [gap: Greek word(s)] . Ridiculum se praebet Vestras iste, dum velut secretius insultaret Helmstadiensibus, quos odisse semel incepit, vel quod, quos odisset, vero et usitato nomine adpellare non sustineret, et accusare tamen constituisset tanquam faces belli contra Formularios, eos in epistola ad hactenus fratrem in Christo [gap: Greek word(s)] nominat. Prodit enim inepte excogitato cavillo, quam hospes sit in historia Germaniae, qui Helmstadio a galea nomen contigisse, et quam infeliciter Graecas literas didicerit, qui [gap: Greek word(s)] idem esse quod [gap: Greek word(s)] , putat. Sed fortasse huic doctori [gap: Greek word(s)] praepositiones [gap: Greek word(s)] : de quo prius cum Grammaticis transigendum ipsi est. Ad juniorem Hornejum scripsi nuperrime; argumentum epistolae eratlocus Chrysostomi Homilia III [gap: Greek word(s)] , de quo me rogaverat, quem adduxerat Parens Disp. IIX. de sacra Scriptura, §. 16. p. 865. itemque Rivetus Isag. ad Script. Sacr. c. 22. §. 45. et Joh. Crocius Antibec. Contr. 1. Qu. 5. num. 9. sed corruptum, et, antequam emendetur, a mente Scriptoris alienum. Interpretes [gap: Greek word(s)] legerant pro [gap: Greek word(s)] pro [gap: Greek word(s)] : quos secure secuti sunt Viri summi. D.D. Hornejo tamen menda suboluit: [gap: Greek word(s)] Apostolos. Sed nunc [gap: Greek word(s)] . Vale, mi VORSTI, et me ama. Scr. Altenb. 10. Nov. anno 1648.

P. S. Dn. M. Frischmuht praemissa amica salutatione, literas ad Volcamerum ut curet, summopere rogo.

EPISTOLA VIII. S. P.

MIVORSTI, Verba Mornaei, quae male se habere putas, sana sunt. Audi vero: Honoratus ex Abbate Lerinensi primo Episcopus Arelatensis, successor Patrocli, occisi a tribuno circa annum Christi 427. Hujus Honorati vitam descripsit Hilarius,

successor, qui obiit anno Chr. 445. sub Leone M. P. R. cathedram inscendente Ravennio. Honoratus Episcopus Massiliensis sub Gelasio P. R. qui incepit anno 492. descripsit vitam Hilarii, Episcopi Arelatensis, nutritoris sui, teste Gennadio; nisi alius a Gennadio ejus de Honorato Massiliensi narrationis autor est, ut visum Suffrido Petri. Cum Mornaei librum legis, suadeo ut adhibeas examen ejus a Gretsero institutum. Is monet nonnulla haud protrita, etiamsi subinde, solens nimirum more suo, cavilletur. Nihil est ex omni parte beatum. Quare [gap: Greek word(s)] . Saluta Frischmuthum. Optime vale et salve

EPISTOLA IX. S. P.

MI carissime D. Vorsti, Nondum videre mihi licuit (neque expeto quidem) Lipsiensium contra [gap: Greek word(s)] (hoc enim docte scilicet excogitato formatoque nomine mactare Helmstadienses placuit Vestratibus) Disputationem. Sertiant quicquid lubet [gap: Greek word(s)] . Videor illud Pelusiotae Isidori lib. IV. ep. 162. huic negotio adplicare, ejusque verbis sensa animi mei exponere posse tandem: [gap: Greek word(s)] et [gap: Greek word(s)] secundae personae indicativi praesentis Verbi Deponentis sunt, non Passivi: et efferuntur ita secundum quosdam Grammaticos Jonica dialecto: Camerarius metaphasmo excusat: pro [gap: Greek word(s)] , quod ultimum e Lycurgo rhetore habet Suidas. Similis modulus in barytonis Passivis et Deponentibus in eodem modo, tempore et persona: [gap: Greek word(s)] , a quo Jonibus eliso [gap: Greek word(s)] , et usitatum [gap: Greek word(s)] , prodiit: item in descendentibus a verbis in [gap: Greek word(s)] pro [gap: Greek word(s)] ,

[gap: Greek word(s)] : quae quidem ita exoleverunt, ut tamen veteribus usurpata fuerint. Hesychius [gap: Greek word(s)] e Lycurgo eitat. Rectum igitur est utrumque, profanis quoque usitatum, [gap: Greek word(s)] et [gap: Greek word(s)] . Vossii censutam de quibusdam Clementis Romani recte explodis ut futilem. Commentarium ad Josephi [gap: Greek word(s)] praeter Petitum quod etiam Cunaeus promisit dudum est: R. vero Menasseh ben Israel continuationem historiae Ebraeorum post Josephum: fidem autem suam nondum liberarunt. Bene vale, mi VORSTI, et salve

EPISTOLA X. S. P.

CArissime VORSTI, Vulgato Interpreti Ep. ad Ebr. c. 13. et aliis veteribus, sine jactura veritatis divinae concedi, puto, potest, quod vocabulum Merendi, Promerendi et Meriti usurparunt de eo quod est opus gratum et acceptum Deo facere, hoc est, pro quocunque pietatis officio. Hujus [gap: Greek word(s)] , alii [gap: Greek word(s)] adpellant, exempla habet Rivetus Cathol. Orthod. tr. 4. qv. 17. n. 3. multa etiam Mornaeus l. 3. de S. Euchar. c. 21. p. 1345. quae inde excerpsit Gerhardus t. 4. Loc. n. 124. p. 235. Cum autem mens eorum satis clara sit, quod nimirum per mereri consecutionem seu adeptionem de facto, quo sensu etiam Augustana Confessio art. XX. novam obedientiam mereri praemia dicit; et meritum de quovis dono gratis accepto intellexerint, ut promereri Deum sit opus Deo gratum, bene placens, facere: seculo eorum et loquendi consuetudini omnino conce dendum id est, non odiose exagitandum, quod locuti fuerint incautius: multo minus referendum inter heterodoxa. Pontificiis autem minime omnium indulgendum est, si phrasin laxius sonantem suo de operum merito dogmati praestruunt; hoc enim est depravare sententias, et ad voluntatem suam veterum scripta trahere repugnantia, ut utar verbis D. Hieronymi:

idque merito reprehendunt Nostrates. Sensum igitur Apostoli potius quam verba reddidisse Vulgatum, manifestis simum est. Cum enim deberet, Ejusmodi hostiis adquiescit Deus; ejusmodi hostias gratas habet Deus; vel, si quis hypallagen esse velit, quae et ipsa Scriptoribus sacris familiaris est, [gap: Greek word(s)] (verbo medio) [gap: Greek word(s)] , permutatis subjecti et praedicati casibus, Ejusmodi victimae placent Deo, propositione [gap: Greek word(s)] , licet quoad verba aliâ, Istiusmodi hostiis res grata Deo fit, vel, Ejusmodi hostiis delectatur Deus, quo nihil verius, reddidit. Wittebergensis Anti Hagerus Disp. XI. qv. 3. n. 2. dum Vulgato inscitiam exprobrat, prodit suam. Ecquid enim [gap: Greek word(s)] , quod eadem pagina bis repetit, ut de typorum vitio suspicari non possis, pro [gap: Greek word(s)] ? Deinde probaturus [gap: Greek word(s)] idem esse cum activo (neutro dicendum potius erat) [gap: Greek word(s)] , in casu quo regitur hoc cap. XI. v. 5. et 6. ejusdem epistolae, tertio, argumentatur: Quod, inquiens, [gap: Greek word(s)] jungitur casus tertius, idemque etiam [gap: Greek word(s)] c.13. sequitur hoc idem significare quod illud. Atqui illud regitur a casu tertio personam, hoc a casu tertio rem insinuante: quae variatio differentiam Propositionu et significationis verborum [gap: Greek word(s)] , iis quidem locis, importat. Caeterum nemo nisi plane in Graecis literis hospes negaverit, verba [gap: Greek word(s)] eadem significatione interdum, casu tertio constructa, usurpari: (apud Plutarchum habes [gap: Greek word(s)] , instituto, vitaegenere adquiescere, istud probare: apud Laertium, [gap: Greek word(s)] conversationem probans, non fastidiens, contentus schola: uti et contrarium [gap: Greek word(s)] et [gap: Greek word(s)] cum essent infenso animo erga liberos: et [gap: Greek word(s)] displicebant ipsis facta, apud Polybium. Apud Suidam anonymus: O. [gap: Greek word(s)] displicere senatui murorum demolitionem) id vero nihil ad sacrum scriptorem locis allegatis, cum [gap: Greek word(s)] cum casu tertio praedicati personam inferentis (ponitur tum etiam absolute) est placere, gratum esse alicui, verbo intransitivo; [gap: Greek word(s)] Sic etiam Gen. 5, 22. et 24: 6, 9: 39, 4: 48, 15: Ps. 34, 17: [gap: Greek word(s)] cum casu tertio praedicati rem insinuantis,

gratum habere aliquid, delectari aliquo, contentum esse aliquo: quae locutio profanis scriptoribus familiaris est; illa minus, et propterea fortasse propria sacrorum. Cl. Rangolius Comm. ad c. 23. v. 6. I. Regum, versionem Bezae, quem propterea quod odio bonorum operum Vulgatam rejecisset, nebulonis convitio verberat, damnat: Etsi enim, inquiens, verum sit Deum delectari bonis operibus: tamen ea non est Verbi emphasis, vel uno Xenophonte teste, qui dixit, [gap: Greek word(s)] sacrificiis Deos placari. At gramias hic passus est monachus, qui [gap: Greek word(s)] et [gap: Greek word(s)] , et significatione et constructione differentes voces, habuit pro una, et, cum de illa quaestio esset, hujus dedit exemplum. Quid quod [gap: Greek word(s)] adducta, quia imperfecta, ambigua est, in eaque [gap: Greek word(s)] non minus media significatione pro Deos sacrificiis adtendere, gaudere, adquiescere, quam passiva, quam ipse elegit, positum intelligi commodê possit? Gerhardus tom. 4. n. 124. p. 235. exempla ejus quod Interpretes antiqui Graecorum, Dionysii, Macarii, verbo mereri [gap: Greek word(s)] usi sint, e Mornaei l. 3. de S. Euch. c. 21. p. 1247, uti alia passim, descripsit, tacito autore. Quod autem ex Ignatii Epistola ad Romanos producit, in Graeco esse [gap: Greek word(s)] , fallitur: hoc enim ibi non legitur, sed [gap: Greek word(s)] : quam vocem cum per consequi deberet, Interpres vetus per mereri reddidit, consuetudine sui seculi: quod si adtendisset Vedelius, mitius de eo sensisset, eumque excusasset potius, quam inepti et insulsi adpellatione traduxisset Exercitationis in eam ep. cap. 3. Bellarminum autem, qui ea versione suum de meritis bonorum operum dogmastabilire sategit, recte refutat, quia ea significatione voculam promereri non adhibuit Interpres, qua ipse adhibuisse putat; sed ea tantum consecutionem de facto intellexit. De Casaubono immerito miraris super etymo vocis [gap: Greek word(s)] nec enim insolens vocem unam e diversis linguis derivare, optione relicta lectori, quid amplecti velit. Ego e Graeco sive [gap: Greek word(s)] sive [gap: Greek word(s)] (non enim hic argutari nimis oportet) ausim. In Berosi testimonio apud Josephum multa sunt, fateor, quae lectorem remorantur: sed pleraque removit Scaliger Notis ad fragmenta veterum Graecorum selecta: conferre quoque Eusebium l. IX. [gap: Greek word(s)] . c. 40. proderit; item adire Rainoldum praelect. de libb. apocr. 70. Salmasius etiam in Plinianis Exercit.

f. 1228. aliquid contulit. Si post lectos istos porro quoque haeseris, tum me advocare poteris. Verba Hieronymi de Jacobo Apostolo, etsi ejus rei testem quoque citet Josephum, e Clementis hypotyp. l. 7. desumta sunt: quod evidentissimum fiet [gap: Greek word(s)] Hieronymi consideranti: frustra igitur tricaris ea hodie aliter legi in Josepho. De libris [gap: Greek word(s)] Clementis falluntur nostrates (Strauchius in Censura Conc. 2. Jubil. habitae Ambergae a Salmutho, et Cundisius in quodam programmate) qui fuisse scripta catechetica, hoc est, principia seu rudimenta doctrinae Christianae tradentia, adserunt. Aliud de iis docent Eusebius l.6. II. E. c. 13. Photius Cod. 109. qui ipsos libros legerunt. Bene vale, mi VORSTI et salve

EPISTOLA XI. S. P.

MI carissime VORSTI, De loco Cypriani ep. 45. ad Cornelium Papam, quem Casaubono quoque non vice simplici (minimum sexies) objecerat I. C. Bulengerus, idem quod Salmasius, ante annos 30. respondit Jac. Capellus; nimirum Cyprianum comparare non Romanam Ecclesiam cum reliquis, sed in Ecclesia Romana Novatiani factionem cum Cornelii communicatione; illam schismaticam vocare, hanc matricem et radicem ejus Ecclesiae, quae Romae pro catholica et orthodoxa haberi debebat; ipsa verba Cypriani hoc velle: Ut Te universi collegae nostri et communicationem tuam, id est, Catholicae Ecclesiae unitatem pariter et caritatem, probarent firmiter ac tenerent, hoc est, ut tibi potius, quam Novatiano, cujus pars se a sua matrice Ecclesia separavit, adhaererent. Coturius Jesuita Cypriani ista nobis objicit demonstratione I. c. 5: sed Forerus, insignis hamaxarius, in Confutatione libri P. Molinaei, cui nomen Novitas Papatus, non audet similiter; fortasse pervidit, quid suis responderit Cappellus, et quam nihil ea causam suam juvare possint. Calixti Diatriben a Conringio, vel juniore Hornejo (Langermannus enim in patriam

abiit morbi causa) expecto. Sum cum illis quibus placet, Trinitatis SS. mysterium ab initio fuisse revelatum, sed obscuriuscule: non publicatum, sed occulte inspiratum, et figuris adumbratum, ut loquitur Lutherus Comment. in Ps. 5. t. 2. Jen. Lat. insinuatum magis a lege Mosaica, quam declaratum; umbris et figuris delineatum, ut ait Erasmus: creditum etiam, sed Patriarchis solum et Prophetis, non omnibus omnino fidelibus; et necessariam igitur omnibus fidem SS. Trinitatis non fuisse; pervulgatam vero ejus notitiam reservatam temporibus N. T. Waltherus in Spicil. Controv. de sacris Dei nominibus XIII. et XXII. p. 372. ad oculum demonstrare se putat, Judaeis veteribus ante et post Christum natum Trinitatis mysterium non fuisse incognitum: sic et Stegmannus Photin. Disp. 4. qv. 3. Ignatii epistolas cum Notis Is. Vossii videre velim. Ejus judicio super Clementis Romani iis, quae mihi indicabas, opposui quod videbatur: mittoque Langermanno, ut e Suecia, quo nuper profectus est, redeunti Hamburgum tradat. Clarissimos Sagittarium et Frischmuthum meis verbis peramanter saluta, mi Vorsti. V. et S.

EPISTOLA XII. S. P.

MI carissime VORSTI, Omnes tuas Jenae scriptas rite mihi traditas fuisse noris; quod autem ad ultimas nihil responderim, ideo factum interpretari debuisti, quod nihil adeo esset quod tum espon derem, et quod urgerent me graviora alia expedienda. De [gap: Greek word(s)] non adsentiri possum Tibi, quod permutationem literarum in nominibus propriis personarum et locorum parum dignum Prophetis lusum esse putas. Ergone parum dignum, quo frequenter usos fuisse Scriptores sacros tot exemplis ad Te probaveram? Poteram addere etiam anagrammatismo usum autorem [gap: Greek word(s)] Ps. IX.

ubi Nabalem occulte elementis transpositis notavit. Sed fortasse autor istius inscriptionis, quia scilicet lusit anagrammatismo, Tibi non est inter scriptores sacros. Fecit tamen idem Spiritus S. in nomine [gap: Greek word(s)] Gen. 46, 23. quod Num. 26, 42. effert [gap: Greek word(s)] . Viden quam imbellis sit tua ratiuncula, et quam non semoverat ratiocinationem meam a consuetudine sacrorum scriptorum et Cabala petitam? Praeterea cum te deficiat argumentum concludens, adlusisse Prophetam ad [gap: Greek word(s)] Babyloniis celebrata; ipsa etiam vox Sesach integra syllaba auctior sit [gap: Greek word(s)] ; Graecos autem decurtasse vocem Ebraeam perinde dubium sit, agnoscere potes hic Te [gap: Greek word(s)] . Imô cum a Sacis dicta [gap: Greek word(s)] thes. 9. concesseris, omnino commentitium esse quod de Sesacaeis post Casaubonum doces th. 21, adparet; et ad ea, quia nulla talia fuerunt, respexisse Prophetam, temeraria adsertio est; ad quod Te imprimis animum advertere velim. Sacae appellati fuere, quantum scimus, in omnibus lingvis; nunquam Sesacae. Th. XXIX. sequeris interpretem, qui in verbis Megasthenis [gap: Greek word(s)] , sibi inutilem reddidit; male: debebatis nihil ad eum, Laborosoarchodum seu Laborosoardochum, attinentem, nullo jure sangvinis ei conjunctum. Laborosoardochus est Labo-rezar-dach; idem Laborosoarchodus Labo-rezar-chad; idem nomen cum Nebuchadnezaris. Istum facis Danielis Belsasarem. Scio quibus autoribus. Sed si [gap: Greek word(s)] Belsasaris a Daniele memorata adpendas ad res Laborosoarchodi apud Berosum, qui puerum ad regnum admotum fuisse scribit, non huic, sed Evilmerodacho ista convenire deprehendes. De Nabonnidocho Megasthenis, Nabonnedo Berosi, igitur similiter falleris, quod Darium Medum Danielis cap. 5. esse putas. Hic enim Nergal-letzar. Darius autem e semine Medorum Dan. 9. Nabonnidus: omninoque adserendum est duos Darios a Daniela memorari: alterum Medum, Nebuchadnezaris generum, qui et Nergal-letzar, [gap: Greek word(s)] , addita terminata Graeca [gap: Greek word(s)] : alterum e Medis oriundum, natum tamen Babylone, juxta Berosum; neque permittunt aliter sentire [gap: Greek word(s)] Prophetae c. 5. et 9, 1. quod a nemine video animadversum. Omnes postquam Belsasarem vel Evilmerodachi fratrem, vel nepotem e sorore constituerunt, Darium Medum, cap. 5. et 6. cum Dario e semine Medorum eundum fecerunt. Solus

Chronici Alexandrini autor duos Darios Belsasaris successores agnoscit immediatos. Juxta meam igitur hanc sententiam omiserit Daniel, uti et Canon Mathematicus apud Ptolemaeum, Laborosoarchodum, qui solus post patrem novem tantum menses regnavit; quo tempore nihil contigerat quod ad Judaeos confirmandos facere adeo posset; ea vero tantum annotare Propheta voluit quae Judaeis in captivitate constitutis ad computandum liberationis post annos LXX. futurae tempus inservirent. Thes. XXIV. et XVII. posterioris Exercitationis, duos annos Evilmerodacho tribuis; ita nimirum Berosus. Sed noveris corruptam esse in fragmento Berosi apud Josephum, uti alias saepissime, literam numerale, et pro [gap: Greek word(s)] ponendam [gap: Greek word(s)] . Certe Belsasaris, qui Evilmerodach mihi, tertium annum nominat Daniel c. 8. et Chronicon mser. Graecum [gap: Greek word(s)] , quod Langermannus a me commodatum secum adhuc retinet, quinque ei adsignat. Quomodo vero quinque annos, qui ad implendum LXX. captivitatis numerum calculo tum necessarii sunt, inter Evilmerodachum et Laborosoarchodum aequaliter distribuere possis, cum Laborosoarchodum novem tantum menses regnasse scias e Beroso, eosque annis quatuor Nergallezaris accenseri tradas th. XXV, non capio. Me Teque expedies, puto, si dispunxeris alternativam, Vel si id non placet: aliud remedium nunc quidem non succurrit. Na [gap: Greek word(s)] Pro [gap: Greek word(s)] apud Josephum a libratils est, quibus in proclivi fuit [gap: Greek word(s)] pro [gap: Greek word(s)] pro [gap: Greek word(s)] scribere. Theologorum lis quorsum evasura sit, anxii expectamus. [gap: Greek word(s)] minantur synodum, et ex ea anathematismos. Lacerabitur ejusmodi dictatura, quantum video, Ecclesia; et intemperie hominum sacrorum, nihil moderati admittentium; [gap: Greek word(s)] , in hoc tantum, nequid cuiquam concedant, et ut soli sapere judicentur, [gap: Greek word(s)] , concordia peribit. Scharffius haud raro Stumpfius esse solet; ita malam causam perperam agendo reddit pejorem. Miror ingenium hominis [gap: Greek word(s)] ; ita nimirum sibi placet in suis barbarismis et soloecismis, ut satyrico sale publice propterea defrictus, pergat nihilominus eadem oberrare chorda. In Disputatione enim trium Quaestionum quodlibetariarum, quam mense Augusto, respondente quodam Martino Gebhardo, Marchico, habuit, dedita

quasi opera seminat bacchantismos [gap: Greek word(s)] , ut vel unam saltem pagellam legenti nauseam cieat. Fortassis hac via ad famam grassari instituit; sed illam Virorum obscurorum. Libellos, quorum ad me mentionem facis, plerosque habemus hic; praeterquam Grotii et Gatakeri scripta; quae si te parario a vestratium bibliopolarum quodam nanciscerer, immane quantum me beares. Occasionem ulterius in Academiis vivendi Tibi offerri gratulor; ad eamque [gap: Greek word(s)] arripiendam omnino autor sum. sentio enim optimis tuis studiis luculentissimam accessionem sic futuram. Si Rostochii victurus es, potero opera tua in expediendis rationibus, quas cum CC. VV. Bangio et Ernstio, illo Havniensi, hoc Sorano Professore Regio, habiturus sum, uti; quam et a tua prothymia certo mihi spondeo. CC. VV. Jungium et Tassium meis verbis peramanter salutabis. nuper mecu fuit discipulus ipsorum emendatissimus et egregiarum minarum juvenis Esdras Ezardi. Is amorem et admirationem Virorum doctissimorum in me excitavit veris suis praeconiis. Optime vale, mi optime VORSTI, et salve. Altenb. Non. Oct. anno 1649.

P. S. Langermannum, si ad vos rediit ex acidulis, amicissime meo nomine saluta, et mone, Volumen Graecum Chronicum Mscr. quo fere per biennium usus est, et quod remissurum ad me esse sancte recepit, faciat tandem ad me redire. Aegerrime enim scripto nondum, quod sciam, edito careo. Fortassis apud Parentem suum id deposuit; inquire igitur, quaeso, et me hac cura libera.

EPISTOLA XIII. Salutem et amorem.

CArissime VORSTI, [gap: Greek word(s)] . Quid ista subiit animum tuum de mutato erga te meo cogitatio? Injuriam mihi facis, qui quod maxime proprium habeo, sancte colere amicitias et constanter, a me removere non dubitas. [gap: Greek word(s)] ,

et amo eos quoque quos e clientibus et amicis, sed fucatis, aperte inimicos mihi gratis, quae seculi improbitas est, factos subinde experior. Multa prae manibus sunt quibus torporem meum ( ita sane videtur tibi) excusem: verum succurrent ea Tibi, si bene perpenderis, ut frustra sim enarrandis. Saltem cogita non fuisse, quod ad Te perscriberem; et ponet iste aestus, quo Teipsum adflixisti. Conditionem tibi oblatam gratulor. De me si quaeris, responsum accipe ex adjecta huic epistolae apologia, quam quantum unquam fuit impudentissimi scurrae vesaniam mihi extorsisse cognosces. Pro ea quaero nunc typographum; sed videbis nonnullibi temperatam, auctam tamen locis quamplurimis, et ita adparatam, ut post accurate defensa mea (neque enim vel unico loco me recte reprehendere valuit ineptus Censor) nonaginta novem petulantis conviciatoris errores demonstrentur [gap: Greek word(s)] . Certe summa rei indignitas tantum literarum taedium mihi conciliavit, ut de iis nullam fere seriam cogitationem de caetero suscipere possim. Barbaras istas calumnias impune hactenus tulit [gap: Greek word(s)] , et libere vagari permisse sunt chartae istae maledicae: unde lubentibus superioribus suis, de quibus tamen nihil unquam male meritus sum Ego, designasse id facinoris, nemo non animadvertit. Ita obdormivit Carolina Nemesis, et sceleribus delectantur, patrocinanturque, qui coercere ea debebant. Odia [gap: Greek word(s)] adversus Helmstadienses gliscunt indies; eoque res evasit ut Edicto Electoris praefixus dies jam fuerit Doctorum Theologiae Misnicae conventui Lipsiae. Verum is jam altera vice diffissus est; fortassis tertia quoque fient [gap: Greek word(s)] . Finis ejus dicitur esse Helmstadienses convincere praevaricationum contra libros Symbolicos, novationum hetcrodoxarum, turbatae Ecclesiae Lutheranae; et hinc [gap: Greek word(s)] . Dies docebit. Heros, quem vocant adulatores inepti, e Prussia etiam Majorem nostrum adsultavit eo quod in de adparitionibus [gap: Greek word(s)] in V. T. cum Calixto sentire videretur; et paratus erat noster cum armis decretoriis, amoliendae imputationis iniquae causa, in campum procedere; sed privatim lis composita est, vel, uti mihi videtur, tantisper suspensa, dum erumpat furiosius. Bocharti Phaleg delector quam maxime; utinam reliqua quoque ejus Viri, Paradisum, de gemmis Scripturae, de animalibus, habere liceat! A juniore Heinsio ex Italia salutatus sum nuper, et beatus quibusdam

Inscriptionibus. Similes promisit Is. Vossius e scriniis suis in Suecia relictis. Siquas apud amicos videre tibi contigerit, eas in Auctarium meum vasti operis Gruteri referendas exproceris, rogo. Catonis Diras ab Arnoldo curatas videre malim, quam audire. Eas, si commodum erit, cum tuis ponematiis ad me mitte; vel indica unde haberi possint. Dn. D. Reinbotho plurimam meis verbis salutem nunciari, et pro adfectu honorifico gratias agi velim. Bene vale, mi VORSTI, et salve

EPISTOLA XIV. S. Pl.

MI amicissime VORSTI, Constitutum jam habebam, quae scurrae Lipsiensi opposueram, per patruelem meum M. Heinricum, Pastorem in Salinis majoribus Magdeburgicis primarium, Helmstadiensi typographo excudenda dare; sed cum Tu offerres conditionem aliam, eoque in negotio fidem operamque tuam maximo fore usui mihi perspicerem Ipse, placuit mutare consilium. Saltem hoc velim praeterea, ut manus admoveatur operi quamprimum, neve sine censura imprimatur; et ut hujus in frontispicio fiat mentio. Addo etiam quaedam Typographum concernentia, et spero diligentiam Eum suam mihi probaturum. Literae quibus tua [gap: Greek word(s)] excuderunt, satis elegantes sunt, acceduntque quam proxime ad eas quibus Varias expressas vides. Accipis etiam ultimae paginae adpactos, quibus Typographum conducere possis, undecim florenos Rhenanos et quadrantem Joachimici, hoc est, sedecim florenos Misnicos in septendecim quaterniones. Quicquid super eam pecuniolam erogandum venerit, optima fide ad Ilgenium a me curabitur, quamprimum indicaveris. Exemplarium centum, sumtu pariter meo, certo latore, ad eundem diriges: a quo suo tempore repetam. Si [gap: Greek word(s)] quoddam opusculi in uno alterove quaternione mittere poteris ante quam totum absolvatur, erit quam gratissimum. In manu Typographi esto, quot exemplis Apologiam

hanc meam exire in publicum voluerit. Variarum mille et quingenta prodiere; et vix triginta penes me supersunt. [gap: Greek word(s)] a Scriptoribus N. T. Graecis, quae observasse videri volunt docti, ita semper judicavi, periculosum esse et plane difficile, post tot seculorum decursu introductum tantum linguarum chaos, tot deperditis sive lingvis, sive dialectis earum, de quovis N. T. sive vocabulo sive loquendi modo, certo et sine oppositi formidine pronunciare, an propria lingvae Grecae, an ex Orientalibus desumta, et ad earum genium formata sint. Est etiam omnium linguarum tamen communis aliqua ratio, qua fit ut una cum altera, etsi diversissima, varie convenire, et plurimum in iis [gap: Greek word(s)] esse necesse sit, et sciri nunc nequeat, quae a qua, quando, quomodo exierit. Quod enim de Latina, totam fere Graecam esse, notarunt Veteres quoque, certum id est, de reliquis, praesertim popularibus, per totum orbem hodie sparsis, quam quaeque matrem proximam agnoscat et referat, est nisi quoad admodum pauca impervestigabile. Quando vocabula, phrases, syntaxin et alia in diversis linguis eadem reperis, ecquam dices primam tradidisse reliquis? A primis incunabulis suus cuique genius obtigit, quo differt ab aliis, et quaeque tamen cum altera in quamplurimis consentit; ut a convenientia particulari ad [gap: Greek word(s)] et identitatem firmiter concludi nequeat. Proponam aliquod simile e [gap: Greek word(s)] . Parallela sacris apud profanos scriptores extant quamplurima: talia quae Orpheus, Homerus, Linus, Solon, Pythagoras, Plato, Theocritus, Philosophi, Poetae, Rhetores, e Mose, Davide, Salomone, Prophetis hauserint, collegit Justinus in [gap: Greek word(s)] . Clemens Alex. V. Strom. Eusebius XII. [gap: Greek word(s)] . Recentiores similiter, H. Stephanus Praefat. super Exposit. Eccl. Psalmorum compilata ab August. Marlorato: Ebraismos Homericos et Hesiodeos Jac. Cappellus lib. 4. Vindic. Casauboni c. 11. et seqq. Idem fecisse profitetur Heinsius epist. ad dissertat. Balsaci p. 232. Et nimios tamen esse veteres Christianos Scriptores in hoc, ut ostendant, Gentiles sua e sacris desumsisse, vere queritur Boxhornius Quaest. Rom. 3. Est enim revera ineptum omnia quorumcunque paganorum ad origines sacras referre. Idem, mi VORSTI, de negotio nostro habendum est. Etsi Eberinam omnium matrem credamus, habent tamen reliquae ex illa mixtione sui varia et inenarrabili, quibus ab ea differunt et quae ex Oriente

non attulerunt. Sic lingua N. T. etsi cum Ebraismis, Syriasmis, Chaldaismis incedat, Graeca tamen est, ejusque pars minima ad Ebraismos, Syriasmos, Chaldaismos reduci potest. Circa formulam loquendi [gap: Greek word(s)] Luc. 14. 18. male sategit Fullerus, ut Syrorum esse ostenderet. Integrae phraseos exemplum est in hisce Dionis l. 58. verbis, ubi de Senatoribus, cum Sejanus ad epistolam Tiberii comprehendendus esset: [gap: Greek word(s)] . Eadem [gap: Greek word(s)] apud Lucam. Familiare Latinis, Graecis, imo Germanis quoque, ex Adjectivis positis rem de qua agitur satis intelligi. [gap: Greek word(s)] pro [gap: Greek word(s)] nove formasse [gap: Greek word(s)] ex Ebr. [gap: Greek word(s)] , non videris recte negare. Etsi enim idem adhibeant, ubi tamen in Ebraeo aliud Verbum, nimirum [gap: Greek word(s)] , vel [gap: Greek word(s)] : hoc tamen non infert, quo minus ex illo, et ad illud, formasse dici possint. Formarunt igitur e [gap: Greek word(s)] : sed verba aequipollentia alia eodem quoque exprimere ipsis placuit; nec hoc absurdum haberi debet. Caeterum utitur [gap: Greek word(s)] Gregorius Naz. I. [gap: Greek word(s)] . et Josephus Genesius, scriptor seculi decimi, qui res Imperatorum Constantinopolitanorum a Leone Armeno usque ad excessum Basilii Macedonis, jussu Imperatoris Constantini Porphyrogenn. Leonis Philosophi dicti filii, in literas retulit libris quinque. Iste vero lib. I. sic: [gap: Greek word(s)] : nisi legendum [gap: Greek word(s)] . Est enim [gap: Greek word(s)] isti sacrae, [gap: Greek word(s)] . Active jacens [gap: Greek word(s)] exponitur apud Hesychium et Suidam [gap: Greek word(s)] . Cum [gap: Greek word(s)] vere Graecum sit, erit et tale [gap: Greek word(s)] . At [gap: Greek word(s)] et [gap: Greek word(s)] tantum sacra lexis est. Qui [gap: Greek word(s)] dixerit, ut [gap: Greek word(s)] , non memini. [gap: Greek word(s)] pro observare munus militis, implere partes militis et regulas, dixit Arrianus Epistet. J. 3. c. 24. [gap: Greek word(s)] , inquit Phrynichus: apud veteres [gap: Greek word(s)] . Quod Nunnesius ibi annotat, Suidam tradere, quod [gap: Greek word(s)] non dicatur in re mala nec turpi, errat. Hoc enim vult [gap: Greek word(s)] , Eupolin usurpare [gap: Greek word(s)] non pro [gap: Greek word(s)] , sed pro [gap: Greek word(s)] : Sic Aristophanem et Simonidem. Non enim ignorare potuit Suidas significatione voculae in epistolis Paulinis,

et quod Chrysostomus Commentario in Ep. ad Tim. habet: [gap: Greek word(s)] . Lucianus quidem in Paras. [gap: Greek word(s)] dixit: sed videri potest jocatus esse, et adfectasse, uti solet, barbaram, inusitatam et [gap: Greek word(s)] . [gap: Greek word(s)] Ebraeorum exprimitur per [gap: Greek word(s)] ; modo per [gap: Greek word(s)] , Rom. 6.13: modo per [gap: Greek word(s)] Es. 61, 10. eaque significatione jacet hoc in ep. Jac. 3, 6: ubi lingua dicitur [gap: Greek word(s)] , id est, instrumentum mendacii, fraudum, perjurii, calumniarum. [gap: Greek word(s)] , mendacium, Rom. I, 18. ut [gap: Greek word(s)] idem quod [gap: Greek word(s)] . Hic verus intellectus est [gap: Greek word(s)] Jacobeae et Paulinae. Isidorus Pelus. l. 4. ep. 10. exponit, linguam esse [gap: Greek word(s)] , fucum, exornatricem iniquitatis, dum eam excusat exornatque: sed malim sequi quod prius dicebam. De locutione [gap: Greek word(s)] apud Marcum, et [gap: Greek word(s)] in Actis Apostolorum, etiam quaeri potest, an vere Graeca sit, si per eam honoratos, insignes, nobiles, illustres, intelligamus. Syrus qui reddidit divites in Actis, vel legisse videri possit [gap: Greek word(s)] ; vel significationem voculae a vulgo imperito impositam (docet enim Phrynichus, eam [gap: Greek word(s)] ) secutus esse. Pro nobili autem non legi [gap: Greek word(s)] , non concedam Cl. Dieu. [gap: Greek word(s)] , hoc est, insigne nobilitatis, quo quaeque familia et gentiles noti sunt. Et ob unius igitur Atticistae Grammatici judicium, vocabulum [gap: Greek word(s)] , qua nobilem, illustrem, significat, non habebo pro [gap: Greek word(s)] , multo minus sacrum scriptorem propterea reprehendam; sed vere Graecis annumero. Suspecta Latinitas tua nostris Philologis perplacet; excitastique aemulos elegantis studii, qui plura tuis inaedificabunt. [gap: Greek word(s)] . Ad eam referri quoque posse videbatur usus verbi remittere, quod nostratibus est resolvere, zerlassen: cum de concretis frigore, glacie, gummatibus, sevo, pinguedinibus, ad ignem redditis fluidis, dicunt, ea remitti. Et utitur eo sensu Virgilius 4. Georg. mella calor liquefacta remittit. Sextus Placitus lib. I. de med. ex animal. c. 31. Adeps vulpis remissus et instillatus aurium dolorem sanat: cap. 10. adeps leonis remissus: lib. 2. c. 4. adeps

gruis cum anserino remissus. Serenus Sammon. cap. de faucium morbis, Ceraeremissae. Palladius l. 1. c. 41. Ammoniacum super ignem remissum. Plinius Valerianus l. 1. c. 5. et 9. l. 3. c. 36. Gluten tauri remissum, sicut solet a fabris remitti. Grotium qui [gap: Greek word(s)] apud Clementem Rom. reperisse dicit, defecit memoria, puto. extat enim 1. Pet. 1, 17 [gap: Greek word(s)] . Vale, mi carissime VORSTI, et rem bene gere. Scripsi Altenb. XII. Jan. anno 1653.

EPISTOLA XV.

CLarissime VORSTI, Eadem hora et accepi binas tuas, et respondeo; quod nundinae Lipsienses finiant propediem. De Ebraismis, quos in stylo N. T. venaris, magnum quid est, et multae cogitationis atque otii: quod nunc quidem mihi non suppetit. Ignosce igitur si hic ero [gap: Greek word(s)] . Varronem filium inconstantiae dixisse pro homine inconstante, DrusiI (habet enim 4. Obs. 2. et sine mentione Varronis 1. Quaest. Ebr. 79) et secuti eum Casauboni Notis ad Matth. c. 23. [gap: Greek word(s)] est, sed futile. Hoc dicit Varro in Lege Maenia, apud Nonium in Bivira, et in fragmentis edit. Amstelod. ann. 1623. p. 114. Metamelos (id est, poenitentia) inconstantiae filius me reprehendit. qui enim inconstantes sunt, et in proposito non permanent, eos sequitur poenitentia; Eos non poenitet qui sententiae vel consilio semel capto inhaerent. Et sic Varronem optime exposuit Victorius, cum docere vellet, consuevisse eum adpellare res inanimes rerum itidem inanimarum filios. Nihil haec locutio facit ad Ebraismos, et periphrases, quas facere [gap: Greek word(s)] annotant [gap: Greek word(s)] est perdendus, perire dignus; non, perditus: adparet ex adposito Adverbio [gap: Greek word(s)] : quis enim pessime perditus? [gap: Greek word(s)] peribo, perdar. Apologiam meam curabis ita, uti rogabam. Si noluere Vestrates testari de consensu suo, nescio quid mea referat; sufficit, quem imprimis quaerebam, permissus editionis. Quae

praeterviderunt operae et praetervisurae sunt, ea in calce accudi facies. Vale, mi VORSTI, et salve

ab amantissimo Tui R [gap: Greek word(s)] INESIO, D. Scr. Altenb. 14. Maji, 1653.

EPISTOLA XVI.

SAlve, mi amicissime VORSTI. Epistolas tuas de quibusdam Theologicis, quas Jena ad me dedisses, ad plures dimanasse, maxime mirum id mihi accidit et incredibile. Deum testor, nemini homini quidquam tuorum apud me visum lectumve fuisse hactenus. Quare noli porro [gap: Greek word(s)] : et de isto pax igitur. Exempla defensionis meae curabis ad Ilgenium. Praeter missos nuper septendecim florenos tres solvet (scribis enim processuram ad viginti quaterniones) N. Braun, civis vestras, frater D. Ludovici, concionatoris apud nos aulici, [gap: Greek word(s)] vicem. Pro Inscriptionibus, quarum spem mihi facis, et Viris magnis et Tibi me debere fateor; et solvam me hoc nexu, cum in publico spectabuntur. Gratissimae, inquam, erunt mihi, quotquot miseris, si vel maxime jam ante eas habeam sub clavibus (collegi enim quasi ter mille) duntaxat vestro nomine. Cl. Meibomii [gap: Greek word(s)] si miseris, immane quantum me Tibi devinxeris. Video eum colere secretiores literas, esseque [gap: Greek word(s)] . Veterum Medicorum historiam post Brunfelsium, Champerium, Squarcialupum, Fuchsium, Castellanum, qui hoc seculo scripsit, et bibliothecarum med. compilatores, digerere et ipse tentavi. Negligenter enim eam partem eruditionis tractarunt, quiqui manum admoverunt. E Celsi, Plinii, Galeni, Athenaei, Coelii Aurel. Aetii, Oribasii scriptis multos erui nemini observatos. De Guarimponto Medico seculorum sequiorum, circa quem multae antiquariis tenebrae, quid monuerim, in Apologia mea legere potuisti. [gap: Greek word(s)] pro mori non est nove usurpatum, ut putas. Aeschylo enim in [gap: Greek word(s)] mortui dicuntur [gap: Greek word(s)] . Lycophroni autem sepulcrum [gap: Greek word(s)] inter Ebraismos numeras;

et tamen apud Aristidem [gap: Greek word(s)] reperi: [gap: Greek word(s)] . quanquam autem ibi [gap: Greek word(s)] poni, hic cum Accusativo rei, excipere possis, reposuero tum etiam, in phrasi sacra per ellipsin casum subintelligi. Bene vale, mi VORSTI. Scr. Altenb. XXVII. Jul. quo tuae mihi traditae, anno 1653.

EPISTOLA XVII.

SAlve, mi amicissime VORSTI. Tuum hoc beneficium est, geminum id quidem, satisque luculentum, et quod Apologia mea lucem aspicit publicam, ejusque centum exempla ad me pervenerunt, et quod amicitiis Virorum illustrium in Dania, Bartholini et Langii, mactus sum Te parario; quas quanti faciam, dicere nihil attinet; habeo sane in magna felicitatis parte innotuisse iis qui de eruditione et virtute dudum Orbi Europaeo. Gratissimum mihi fuit inprimis, adeo promtos lubentesque reperisse [gap: Greek word(s)] aperiendis thesauris suis et communicandis Inscriptionibus; quarum plerasque ab amicis hinc inde collectas possideo quidem, diversitas tamen descriptorum, quorum unus altero sagacior aptiorque ei rei, ad verum cujusque sensum et primitivam lectionem dux mihi. Constabit etiam per candorem meum publice, quis quam et qualem exhibuerir. Cl. Langio de jactura exquisitissimorum [gap: Greek word(s)] condoleo; solatur me tamen quod e Bartholini cataclistis plures alias expectare jubeor; qua in re operam et fidem tuam, tuique cognati, mihi porro quoque promitto. Mandaveram Braunio, civi Rostochiensi, verbis fratris, concionatoris aulici apud nos, typographo Richelio tres florenos ut praeterea solveret; quod nisi factum jam est, significa modo, et exhibebo sine mora florenos tres cum octo grossis, quos restare solvendos ex ultimis tuis intelligo. Nolo officium Tibi esse damnosum tuum. In Hollandia siquid vidisti audivistive de literis nostris hisce, fac ut sciam; spes nobis facta est de calentibus a prelo, vel tamen sub eo gementibus, scriptis SalmasI de militia Romana, BoxhornI

de Gallis; VossI, Heinsii. Gronovium quin adieris Daventriae, non dubito. Est enim summa et humanitate et doctrina, ingeniorum etiam scrutator paene divinus, et communis Germanorum in istis locis susceptor. Commendabam Viro nuper quendam Naumburgensem domo Graevium, alumnum Musarum Lipsiensium; eum, uti audio, fovet tenerrime, et habet tanquam intimae admissionis modo ostensum. Epistolas Professorum Havniensium, uti volebas, remitto. Vale, mi optime VORSTI, et salve

EPISTOLA XVIII.

CLarissime VORSTI, Ex ultimis tuis, quas mense Novembri scripseras, volupe mihi fuit intelligere, Te functionem a Flensburgensibus oblatam tandem suscepisse: in qua ut feliciter Tibi cedant omnia, Deum opt. max. quotidie pro Te interpello. Est, uti audio, functio satis honesta, et viam Tibi ad majora capessenda monstrare idonea. Pro inscriptione sepulcrali Graeca, et altera de Asclepiade, ago gratias: saltem non intelligere potui, ubi, in cujus Regis ad Imperatorem Turcicum Legati aedibus haec legatur. Fortassis addere voluisti, Parisiis. Quos nomine meo typographo Rostochiensi solvisti Imperiales tres, nunc tandem repraesento, moramque deprecor. De me, quid agam, si quaeris, habeto me a serenissima Principe, Duce Saxoniae, Medicum lectum esse, et qui in aulis inservire Viris tanto studio fugissem hactenus, nunc Foeminae famulari. Scilicet sic Deus voluit. Ei, Te, Me, Nos, Vos, commendo. Optime vale, mi optime VORSTI, et redama

Amantissimum Tui R [gap: Greek word(s)] INESIUM, D. Scr. 6. Jan. anno 1654. Altenburgi.

EPISTOLA XIX.

CLarissime VORSTI, Non utar adversus Te excusatione silentii aliquanti mei ideo quod de candore tuo, nihil interpretante secius, satis mihi constet. Saepius quidem Tibi et Cl. Langelotto,

quae rogabatis, praesertim quae [gap: Greek word(s)] desiderabat Iste, gratificari cogitavi; sed intercessere varia; et nunc, quando maxime velim, intercedunt porro. Sepositas enim aliquo literas illas tuas, dum sollicite quaero, nuspiam invenio. Pro Inscriptionibus missis amo Te, et praedicabo publice [gap: Greek word(s)] tuam; expecto quoque, siquas praeterea indagando ceperis. De Deo Moritasgo in Alesiana miror aestum eruditorum. Ficticius est iste et larvatus, vel a marmorarii, vel a descriptoris manu. Me post nonnullam meditationem, ut confidenter legam, DEO. MARTI. AuGuStO. confirmant lapides cum ista epigraphe in eadem Gallia Lugduni, Nemausi, Genevae, Divione, et apud Biturigas Cubos extantes, recensiti a Grutero p. LVII. Hanc conjecturam doctis me persuasisse spero, et ex vitiose sive sculptorum sive descriptorum (potuit enim et marmorarius literas similes I et T, item G et S trajiciendo, et descriptor non satis attentus uniendo quae separanda erant, peccasse; idque patebit ex accurata iterataque lapidis inspectione, ad quam curiosa Gallorum elegantium ingenia, praesertim Illum, quem Cl. Lambecio communicasse scribis, invito) vestigiis veram lectionem constituisse in commentariolo pecuriali, quem brevi edet Amicus. A. G. S. O. pro AuGuStO natum est ex eo quadratariorum more, quo syllabarum capitales literas (interdum etiam finales vocum) pro ipsis syllabis sculpere consuevere. Sic in Hispal. 3. p. CCCLXXXVII. D. C. R. M. pro DeCuRionuM: alibi P. B. L. pro PuBLice: P. T. R. Q. pro PosTeRisQue. Volebam his, ut comitatiores venirent, addere exempla Commentarioli ad marmor effossum ante paucos annos Augustae Vindelicorum: sed typographus rem moratur; habebis ea proxime. Bene vale, mi VORSTI, et salve

NOTA.

De Inscriptione lapidis in Alesiana reperti uti in hac epistola suspicatus est, ita et in epistola ad Rupertum, Professorem Altorfinum, quae est LXIIX earum quae antehac editae sunt, suspicatus fuerat. Cumque eam conjecturam proposuisset, in calce epistolae subjecerat tandem: Verum nihildum adfirmo. Post quae verba lege voluit nonnulla quae in calce totius illius epistolarum operis apparent, et [gap: Greek word(s)] Viri [gap: Greek word(s)] , easque fortassis et

[gap: Greek word(s)] , prodere videntur. Illa autem sic habent: Hoc interea, quod affirmabo nunc, compertum bona scaeva mihi. Exemplum inscripti lapidis R. P. Ludov. Jacobus a S. Carolo, Cabilonensis Burgundus, Ord. B. Virg. de Carmelo, scriptor edita Bibliotheca Pontificia celebris, an. 1653. inclusum literis ad Cl. V. Petrum Lambecium JC. Hamburgum miserat: inde faciente Amico (J. V.) ad me pervenit, idque tale:

TI. CL. PROFESSUS. NIGER. OMNIBUS HONORIBUS. APUD. AEDUOS. ET LINGONAS. FUNCTUS. DEO. MORITASGO PORTICUM. TESTAMENTO. PONI JUSSIT. SUO. NOMINE. ET. JULIAE VIRGULI NAE. UXORIS. ET. FILIARUM CL. PROFESSAE. ET. JULIANAE. VIRGULAE.

Non dubito cum cura descriptum; nec igitur quacunque emendationc opus esse. Saltem de Deo Moritasgo quid habeamus? E Caesaris Comm. V. de Bello Gall. c. 54. constat, ejus in Galliam adventu Moritasgum apud Senonas in autoritate fuisse, hujusque majores in eosdem regnum obtinuisse: Cavarinum ejus fratrem a Caesare regem ibidem constitutum. Hinc cur ea pars Galliae Deum fecerit Moritasgum, cujus notitiam etiam Romani homines, Claudiae Juliaeque gentis, translati in Gallias, uti alii Endovellici et Togotli Hispanorum Lusitanorumve localium Numinum, habere potuerint, satis manifestum est. Sive autem istum Caesarianum, sive alium [gap: Greek word(s)] e majoribus ejus Senonum regibus antiquiorem a suis pro Deo habitum dixerimus, perinde est: eo tamen inclino, ut posterius praeferam; fueritque Caesare Gallias adquirente divinitas Moritasgi et cultus, vetus apud Senonas religio, non eo primum tempore coepta in memoriam meritorum olim Regis et Imperii. Hic enim vetustissimus bene merentibus referendi gratiam mos, ut tales Numinibus adscribantur: Plin. l. 2. c. 7. Aegypti sapientes [gap: Greek word(s)] , Laert. multo magis reges et viros principes, [gap: Greek word(s)] : benefactores vero privatos ii qui beneficium acceperant, Strabo l. XVII. Rhodiorum judicio et gratitudine Ptolemaeo Lagidae, sociorum maximo et liberatori, adpellatio [gap: Greek word(s)] imposita fuit, Paus. in Att. f. 7. et Athen l.IV. e Charetis Mitylen. 3. hist. eique mortuo divini honores, dedicato eidem intra urbemluco et porticu, decreti.

EPISTOLA XX.

SAlve plurimum, Cl. VORSTI. Diutule Dialogus elegantissimus de Proportione, quem a Cl. Meibomio mittere Te scribebas, haesit in manibus aliorum; Nam et Dresdae peregrinatum fuisse intelligo; Venit autem, tandem, et quidem a tanto Viro, munus auro contra carum, eoque acceptissimum. Debere me Tibi eo nomine plurimum fateor; Cl. Meibomio vero pro insigni benevolentia et liberalitate nexum me sisto. Sane insigni beneficio me adfectum agnosco, et juxta cogitandum esse de redhostimento. Argumentum nobile de Proportionibus in memoriam mihi revocavit locum memorabilem Clementis Alex. 6. Strom. ubi [gap: Greek word(s)] trecentorum octodecim Abrahae vernarum, propositum ante quoque a B. Barnaba in Epistola, tradit. Sunt ibi de numerorum proportionibus digna consideratione Viri doctissimi, [gap: Greek word(s)] . Est ibidem,intra dies XXXV formari [gap: Greek word(s)] ; intra XL. [gap: Greek word(s)] ; et hoc ita tradunt, inquit, [gap: Greek word(s)] . Non potui penetrare, quid hanc rem Judaeis curatio esset, et merito habuisuspectum; vidi quoque [gap: Greek word(s)] , quorum doctrina ista propria est, non posse, quod abluderet nimis ab edito, supponi. Cogitatu longo et vario tandem deprehendi verum esse [gap: Greek word(s)] vulgares; [gap: Greek word(s)] , Suid. Hoc nimirum voluit [gap: Greek word(s)] , vulgo, passim, [gap: Greek word(s)] , per universam multitudinem, ista de foetibus septem novemve mensium ferri, doceri, credi, etiam foeminarum leschis. De Interprete Revelatoris arcanorum Hebraici Latino et Germanico, cujus e Seldeno et Seringhamo mihi indicinam fecisti, nihil, quod miror, Buxtorfius compertum habuit. Scripserat de eo, cum cogitaret de edendo, neophytus iste ex Judaeus. Julius Conr. Otto, ad Casaubonum anno 1605 Scipio Gentilis Altorfio, ubi tum morabatu; repistolam Casauboni in editione nuperrima, nomini meo inscripta a Joh. Georg. Graevio (cui Cl. Gronovius eam 82. epistolis auctam, delegaverat) leges num. 376. itemque alteram num. 436. et 484. To [gap: Greek word(s)] modo sine, modo cum articulo genitivi, [gap: Greek word(s)] est Hebraismus: Gen. 4, 2. [gap: Greek word(s)] . Num. 22,15. [gap: Greek word(s)] . Act. 12, 3. [gap: Greek word(s)] .

Gen. 28,27. [gap: Greek word(s)] . Jud. 2,21. [gap: Greek word(s)] . Sic c. 10, 13. 2. Par. 25,23. [gap: Greek word(s)] . Sic Es. 23,21. Quod autem putas in Basilio reperisse eandem loquendi formulam, frustra es. In ejus verbis, [gap: Greek word(s)] est astipulare, assentire, consenti, [gap: Greek word(s)] , Suid. Imo si vel maxime eadem ista Basiliana cum [gap: Greek word(s)] esset, non liceret ramen inde vere Graecam phrasin esse concludere. Quidni enim potuerit Scriptor ecclesiasticus phrasi sacra [gap: Greek word(s)] in Graeco sacro scripto uti? Cum phrasi [gap: Greek word(s)] pro homine provectae aetatis, plane eadem est ista Dionysii Halic. qui l. 6. dixit, [gap: Greek word(s)] : et ista Suide in [gap: Greek word(s)] . To venisse in vel ad dies Hebraeorum, LXX. varie reddidere: modo [gap: Greek word(s)] , modo [gap: Greek word(s)] , modo [gap: Greek word(s)] , modo [gap: Greek word(s)] etiam simpliciter adpellant Juditham c. 16, 21. cum aetate provecta esset. [gap: Greek word(s)] . Gerdesio ecquid factum est? Vivitne, valetque? Ad Professores Regios, Bartholinum et Langium, paro Commentariolum in Inscriptionem Patavinam de Q. MAGURIO Feroce; quam ille primus in Germaniam intulit et proposuit Hafniae; cui, si ita porro visum fuerit, addam Alexianam de DEO MORIT ASGO, et alias elegantiores. Optime vale, mi optime VORSTI, et ama

EPISTOLA XXI. S. P.

CLarissime VORSTI, Ex literis quas plures ad me dedisse scribis, eae tantum redditae mihi sunt, quae id nunciant. Quare secius nihil cogitabis de me, cujus animum facilem Tibi, benignum, et ad omnia promtum, penitus perspexisti, et tot experimentis

habes cognitum. Eo animo fore inter nos, quo semper fuimus, de me praestare possum, de Te sperare. Non soleo excusatione scribendi officium explere, quod adsiduitate literarum metiri consuevimus. Esset tamen illa mihi prae manu, quod ignorem cui meas ad Te perferendas tradam. Utor igitur et nunc forc, cursorique Hamburgensi, quod alia via non occurreret, hasce impono. Significo autem Tibi, editionem meorum subinde morari Typographos frustratores: hodie Jenensium quidam mecum fuit, cum quo de excudendis Epistolis amoebaeis Professorum Noricorum Hofmanni Rupertique et meis conventum est: eventus [gap: Greek word(s)] . Commentarium ad Inscriptiones, et Variarum residuos libros quotidie expolio. Supplementum Historicorum Graec. Vossii in Belgio ut edatur, curaturus est Ampl. Gronovius. De Jonsenio ituro Jenam quod scribis, [gap: Greek word(s)] : suane sponte, et quo fine? an spe Professionis (quanquam vacuum locum nullum sciam) illectus? Modica ibi docentium, nosti, stipendia sunt, etiam maligne solvuntur: quibus querelis quotidie aures meas obtundunt ii quibus persuasum est me apud superiores aliquid posse, cum paene, in hoc puta negotio, sim [gap: Greek word(s)] . In Epistolis quas dixi habebit Jonsenius, quam promisi Variarum lib. 1. p. 87, quamque me flagitabat aliquando, interpretationem saxi Albani in Transsylvania, 6. p. VI. apud Gruterum: quod maximus Scaliger ad Eusebium n. MMCCXXXII. se non intelligere queritur. JULIA AUG. Mater Aug. ibi laudata, est mater Elagabali Aug. Soaemis vel Symia Sira. Ea JULIA Soaemias vocatur in numo Elagabali. Sororem habuit Juliam Mammaeam Alexandri Sev. matrem, Ostendere enim possum ex historia, praeter Juliam Domnam ex Apamea Syriae, Sept. Severi Aug. conjugem, quatuor alias eodem praedicato Augustarum JULIAS: quam [gap: Greek word(s)] non videre potuisse oculatissimum Scaligerum merito miramur. De motibus Danicis rumor apud nos varius est, sed sine autore. Causas quoque ignoramus. Deus Sabaoth componat istos, ne qua et nos corripiant: in quo metu mecum sunt Viri prudentes multi, qui seminum belli rationem, et status studii hoc tempore, intelligunt. Tu, mi VORSTI, fac, quod facis, ut me ames, teque amari a me scias. Vale. Scr. Altenb. XXII. Apr. anno 1657.

EPISTOLA XXII.

SAlve autem, Clarissime VORSTI. Quas XXIV. August. dederas, Johannes quidam Bossekenius Lipsia ad me curavit XXVI. Octobris: ab eodem accipis responsum hoc, quod tantopere flagitas. Super Josepho ita neglectim habito a Doctis queruntur alii quoque. Certe tam Graeca quam Latina laborant passim etiam post elotas a diversis mendas plurimas. Bonaventurae Corn. Bertrami Notas, P. Cunaei Commentarios, et Sam. Petiti animadversiones in eundem, frustra expectamus; saltem haberemus doctorum Virorum Notas, et varias lectiones ejus qui manuscripta excussit studio collectas, quas peculiari volumine se daturum promisit praefatione ad Fridericum V. Electorem Palatinum Editor Josephi Graeco Latini anno 1611. Aureliae Allobrogum Petrus Roverianus Typographus; an praestiterit, ignoro. Editus est Fl. Josephus integer Genevae anno 1638. Fortassis ei editioni juncta sunt quae promisit Iste; inquire, si putas tanti. De versione Latina vetere librorum [gap: Greek word(s)] , quam vulgo Ruffino tribuunt, editam Venetiis anno 1499. et 1510. Coloniae quoque anno 1524. noveris, eam fortassis non esse Ruffini. Hieronymus se libros [gap: Greek word(s)] ob prolixitatem operis vertere non potuisse feribit. Versio vero [gap: Greek word(s)] ab aliis Hieronymo, ab aliis Ambrosio, ab aliis Ruffino tribuitur, teste Cassiodoro lib. de div. lect. c. 7. qui idem ab amicis in Latinum converti fecerat in libris XXII: nimirum libros [gap: Greek word(s)] . viginti, et quos habemus [gap: Greek word(s)] duos. In verbis Chaereae lib. XIX. c. 1. socios conjurationis rem, caedem CaI, maturare hortantis, vocabulo [gap: Greek word(s)] rite respondebit vocula [gap: Greek word(s)] ; eademque facile exit e vulgato [gap: Greek word(s)] : nimirum et quid aliis commodi, et quid sibi ipsis allaturum sit facinus decretum, commemorat; Eos aliis felicitatem, liberatis a tyrannide, sic para turos esse; se vero ipsos, velut tanti boni auctores, per omnem vitam ( [gap: Greek word(s)] ) in admiratione magna et gloria constituturos. Circa significatum vocabuli [gap: Greek word(s)] falleris; iste verus est. Etiam Sophocles [gap: Greek word(s)] posuit [gap: Greek word(s)] . Ita res satis, puto, claret. Interpres Italicus M. Petrus Laurus Modonensis, cujus versio edita est Venetiis anno 1619, quem consului, Latinum hic secutus est, et nihil me adjuvit. Sensum

nimirum scriptoris reddidit, neglectis quae non intelligeret, verbis Graecis corruptis. In proxime sequente [gap: Greek word(s)] abundat negativa [gap: Greek word(s)] ; eoque ejicienda est, uti recte factum a Latino; si sensum velis esse integrum. Non poterant [gap: Greek word(s)] rei seu negotio, quod agitabat Chaereas, tanquam plane, prorsus, honesto, laudabili et bono, contradicere; neque tamen palam ( [gap: Greek word(s)] ) rem adprobabant, suscipiebant seu adgrediebantur; sed obstupefacti silebant haerebantque, ut in arduis et ob periculum quod ducunt formidabilibus solent homines. Locum Hieronymi prooem. Dial. adv. Pelag. luxatum recte restituisti trajectione ejus quod perperam Manichaeis adscribebatur; pertinebat autem ad Pelagianos. Duo membra sunt in accusatione delirii Manichaeorum: et duo igitur etiam de quibus reprehenduntur Pelagiani. Tot Infinitivi damnare, auferre, tollere, dicere; tum repetitio copulativae Et, librarium, ut aberraret, impellere facile potuit. Ejus Dissertationis tuae tres solum quaterniones misisti; fac habeam etiam reliquos. Jonsenius Francofurto mihi significavit, se Notitiam Episcopatuum Galliae Pap. Massoni (edita ea est Parisiis anno 1610, paucarum pagellarum libellus) iterato vulgare velle; respondi Galli hominis potius partes has esse, nec intelligere me, cui bono; indicavi etiam ejusdem argumenti ab aliis tradita uberius, et quid in editione Parisiensi desiderari passim possit. Quaerebat etiam ex me haut ita pridem [gap: Greek word(s)] , quorum numerum Epistolis Paulinis in quibusdam Novi Foederis editionibus sub finem adscriptum videat. Patriae vestrae casum deploramus merito: etiam istis provinciis florentissimis vastitatem imminere [gap: Greek word(s)] Deus compescat istum quamprimum, optamus: Vobis autem in istis angustiis [gap: Greek word(s)] Bene vale, mi VORSTI, et salve iterum

EPISTOLA XXIII. S. P.

SAne quam gavisus sum, cum ex intervallo temporis tanto allatae mihi sunt tuae; Tuae, de cujus incolumitate, et num satis salvus cladem

et calamitatem regionum istarum conspexeris, quippe non ignari ejusmodi [gap: Greek word(s)] malorum, dubitabamus. Nunc omni ista de Te sollicitudine defunctus revixisse videor, atque summo Numini et sospitatori [gap: Greek word(s)] nomine tuo debere [gap: Greek word(s)] . Ebraismos tuos in precio esse apud intelligentes, Jenâ nunciatur mihi. Ipsos videre nondum contigit, etsi eorum cupidissimo; quare ne refrigescat ardor in hoc senio mihi, quamprimum caveris. [gap: Greek word(s)] agnosco Te [gap: Greek word(s)] . habebis, puto, ubi consistas, si me audire volueris. Ea particula inter [gap: Greek word(s)] seu dubitativas, ab antiqua, media, et recentiore Graecia habita fuit. Varinus Camers de ea: [gap: Greek word(s)] (non intelligo, et malim igitur legere [gap: Greek word(s)] , id est, Num) [gap: Greek word(s)] . Hoc significatu est apud Strabonem lib. 13. in hisce: [gap: Greek word(s)] (loquitur de Hestiaea Alexandrina) [gap: Greek word(s)] M. Antoninus Imp. l. 3. §. 1. [gap: Greek word(s)] (id est, de hoc ipso, an mors consciscenda sit) [gap: Greek word(s)] . Plura suppeditabunt Lexici. Usi sunt hoc sensu et in subjectione [gap: Greek word(s)] : Gen. 44. 16. Ex. 2. 12. itemque N. T. scriptores, Marcus 11. 13. Lucas Act. 27. 12. Eam Latini per An expressere: est et ubi per Si. Ita Cicero 2. de Orat. Vide Scaure. mortuus rapitur: si potes esse possessor. Terentius, Visam, si domi est. Faustus Rejensis de ratione fidei: Videamus, si in operibus ejus (loquitur de Spiritu S.) nihil divinitatis adpareat. Gariop. l. de febr. c. 9. Nescis si sanes, an potius occidas. Vetus Interpres Jobi 38. 20. Si duces me in fines earum; quod si et nosti semitas earum? Pro an duxeris, vel ducere me poteris ad terminos earum? an vero et nosti semitas earum? ubi in Graeco est, [gap: Greek word(s)] ; Nimirum hoc loco est [gap: Greek word(s)] seu interrogativa, uti Matth. 12. 10. Luc. 14. 3. Act. 1. 6. Etiam, ut putat Heinsius, Marc. 9. 23. [gap: Greek word(s)] , aequipollentem [gap: Greek word(s)] num, usurpavit eandem Plutarchus 1. de plac. Phil. c. 5. [gap: Greek word(s)] : 2. c. 4. [gap: Greek word(s)] Sextus Emp. adv. disciplinas, [gap: Greek word(s)] .

[gap: Greek word(s)] . Stobaeus in Ecl. Phys. c. 25. [gap: Greek word(s)] Plutarchus iterum l. 4. c. 3. 20. l. 5. c. 5. et 15. [gap: Greek word(s)] . quo argumento etiam inter notha Galeni libellus est, [gap: Greek word(s)] . Theod. Metochita capp. Philos. 73. et 65. [gap: Greek word(s)] etc. Habes nubem testium qui deponant, [gap: Greek word(s)] sive dubitativa, sive interrogativa capiatur, Graecismo dici. Mea quae e catalogo Francofurtensi innotuere tibi, ante biennium (hanc enim fidem dederat Scheibius Lipsiensis; sed ea mutavit in verba) absolvi debuere: et hodie vix triginta quaterniones procusi sunt; adhaec de complemento [gap: Greek word(s)] . Ea typographorum morositas, ut edendorum, quae adfecta habeo, aliorum omnium curam abjecerim, effecit. Bene vale, mit VORSTI. Scr. Altenb. 20. Nov. anno 1659.

EPISTOLA XXIV. S. P.

VIr clarissime, idemque amicissime, Holsatiam, in qua satis favere fortunam Tibi, ductamque uxorem, et natos liberos, et caetera, quae cara habere solemus mortales, obvenisse noveram, Te reliquisse, inopinatum id mihi. Sed cum meipsum intueor, cui post XXXIII. annorum servitutem libertati se vindicare, et mutare Dominum, etiam indulgentem benignumque, placuit tandem, admirari desino. Possunt nimirum multa contingere, quae quemvis, nisi prorsus [gap: Greek word(s)] , a caritatibus quoque suis avellant, et inducant, ut malit externorum mores periclitari, quam suorum incommodos infidosque diutius cum aegritudine animi tolerare. Talis Ego sum, quem loco suo, [gap: Greek word(s)] exegerunt, et huc detruserunt, [gap: Greek word(s)] et intemperiae quorundam, qui tamen tantum non animas suas debebant mihi. Te, uti intelligo, aliud, ut loco cederes, impulit;

in quo consilium tuum, [gap: Greek word(s)] , improbare neque volo neque possum. Precor potius divinum Numen, ut eam conditionis mutationem felicem vobis et juventuti scholasticae salutarem evenire largiatur. De argumento quod accuratius pertractare voluisti, prorsus tecum sentio; et vidi jam olim, in iis quaestionibus circa fidem, quae fundamentum salutis, sive adfirmentur, sive negentur, non evertunt, dissensum debere esse liberum; requirere etiam caritatem, ut mutuum se tolerent partes, et ab odiis, insectatione, infamatione et anathematismis abstineant; tolerationem quidem non debere esse sine redargutione, sed tamen absque rejectione: non licere per legem veritatis, non attenta sinceritate mentis, indulgere oratoriis consequentiis ad conciliandam parti errare visae infamiam etc. hujusque rei ad Paraeum Hanoviam anno 1643. occasione libelli mihi missi, quem Theologiam symbolicam pro catechumenis inscripsit, quemque postea Himmelius Jenensis publice lacerandum sibi sumsit, nonnulla perscripsi. Doctrina primitivae Ecclesiae de S. Caena e Consensu Orthodoxo, e Mornaei de S. Eucharistia opere, e P. Steinii de Fratern. Evang. Germanice scripto Commentario, satis nota esse potest cuivis, qui Patres ipsos evolvere nolit, vel nequeat; Augustini vero sententiam e Comm, in Ps. 98, cujus ipse quoque mentionem ad me facis, ipso Juris Canonici corpore de Consecrat. distinct. 2. Can. 44. reperire est; ut mirari nunquam desinam, a tam illustri consensu veterum ob unius Cardinalis sequiore seculo autoritatem discessum fuisse a Nostris, et tanta vehementia propugnatum dogma recentius, ut in id quod videmus heu! deciderimus: et quod imprimis deplorandum est, neglectô omni moderamine caritatis, omnem etiam pacificationis et reconciliationis modum abhorreamus. Utilissimam igitur esse operam tuam, quam pro Antiquitate in hoc negotio posuisti, judico. Et ut ea, quorum gustus non ingratus fuit, penitius percipiam, facere pro amicitia nostra non dedignaberis. A me quidem curabitur sedulo, ut de adfectu adversus Te meo nihildum periisse intelligere queas. Qua de reetiam libellum, quem petiisti, fide depositi, et in usuram sex septimanarum, mitto; quaeque eidem addidi [gap: Greek word(s)] ut boni consulere velis, rogo. Bertrami liber, de quo quaeris, excusus est Coloniae anno 1532. et Basileae apud Henric. Petri in Micropresbytico. Damnatus fuit in Synodo Vercellensi; si Balaeo fides habenda est:

quod miror fugisse Rivetum, qui a nemine haereseos arcessitum, convictum, et damnatum tradit 4. Crit. sacric. 12. Possevino autem quid facias, qui libellum de corpore et sangvine Domini pseudepigraphum esse et ab Oecolam padio scriptum, adfictum Bertramo, contendit? an latere potuit nasutum Jesuitam historia seculi noni circa Bertramum et Johannem Erigenam Scotum [gap: Greek word(s)] . Negotium Tibi facessere Bosium, doleo: nec tamen pervideo, quomodo hoc drama successerit, et qui bibliopola nostras intervenerit. Sane poteras, si tale quid metueres, alibi imprimendum curare: vel tamen debebat Bosius se aut Tibi, aut ei, qui [gap: Greek word(s)] tuum Jenae deposuerat, explicare. Fortassis proximus est litis exitus, et solutio hujus fribusculi Tibi. Bene vale, Vir Clarissime. Sit Tibi [gap: Greek word(s)] . Scr. Lipsiae 22. Apr. anno 1662.

EPISTOLA XXV. S. P.

REcepisse me tam librum Tibi, VIR Cl. commodatum, quam duos istos tui [gap: Greek word(s)] , significo; eoque nomine gratias adnumero: mitto quoque [gap: Greek word(s)] , futuram apud me otiosam, Hamburgensis tui. De numis, quos vidisse nuper ais, hoc: simplex fuerit quisquis eos pro genuinis habuerit. Infinita [gap: Greek word(s)] talium hodie circumfertur tanquam recens repertorum; ex Aegypto quoque usque adulterinorum: occurrunt tamen subinde nonnulli et genuini et memorabiles. Aureum semuncialem cum epigraphe GALLIENA AUG. in aversa parte effigie Gallieni insignitum, esse inter mobilia civis cujusdam Jenensis nuper defunctae, hisce diebus narrabat quidam, petebatque de eo doceri. Nec detrectabo sententiam dicere, si numum ipsus inspexero. Cum Mejero nostratis ad S. Nicol. Ecclesiae Diacono, qui cupidissimus talium est, collegitque insignem nomismatum rariorum, Romanorum, Graecorum, Barbarorum, omnis generis copiam jamdum, et undiquaque

conquirit plura, suavissima mihi de ejusmodi [gap: Greek word(s)] . Crocovium semel ad me scribere memini: eique, ni fallor, respondi: sed quod paulo post hinc abiret, propius nosse non datum mihi fuit. est tamen cum ejus quondam ephoro D. Lindnero hodieque multus usus mihi. Tantum hac vice potui. Bene vale, Vir Cl. et salve

EPISTOLA XXVI. CL. V. D. JOH. VORSTIO REINESIUS S. P. D.

SUspensis animis et auribus hiascentibus expectamus hic, quo illa apud Vos Nova evasura tandem, et quomodo [gap: Greek word(s)] vestras [gap: Greek word(s)] persuasuri sitis. Ecclesiasticam in dulcissima patria nostra pacem quis non expeteret? Ei cum Vos prae reliquis studere viderim (in manibus enim sunt [gap: Greek word(s)] scripta Theologorum Palatinorum et Wirtenbergicorum, item Berlinensium et Wittebergensium: adhaec Paraei, Crociorum fratrum, Grotiique et Riveti, hune in finem praecipue elaborati Commentarii) hactenus prorsus Vobiscum sentio; de dogmatum [gap: Greek word(s)] nonnullis [gap: Greek word(s)] mihi sumo potius, et secus tamen docentibus [gap: Greek word(s)] accommodandam esse judico. Sapientiam enim [gap: Greek word(s)] illam [gap: Greek word(s)] (amo): [gap: Greek word(s)] illam [gap: Greek word(s)] abominor. Neutram igitur partem simpliciter probem; sequar hanc in illo, in isto illam; eoque moleste fero, quod de suffragio meo Helmstadium perscripsisse diceris. Certe [gap: Greek word(s)] Cl. Suiceri conatus laudandus est; fiet enim hoc modo Hesychius familiarior juventuti, cujus exemplaria admodum rara sunt. Inter testimonia non omittenda erat crisis de eo severa, justa tamen, Scaligeri Exerc. 131. S. 1. et 4. Eruditionem quam ei passim tribuunt, potius iis scriptoribus, quos excerpsit (est enim solum [gap: Greek word(s)] ) tribuerem: cum enim nihil paene ejus sit, quomodo eruditum [gap: Greek word(s)] fuisse colligam? Immensi laboris erit singula ad suos fontes revocare; quod si fecerit [gap: Greek word(s)] , non infra veterem illum nobis celebrabitur. Memini ante hos quadraginta

annos Glossarum, quarum meminit, et scriptorum, quos allegat, catalogum conficere perinde ac in Suida: sed cum videam Pricaeum eandem operam occupasse (edidit enim cum Appuleji Metamorphosi) de publicatione non ultra cogito. Ornatius etiam prodibit hoc opus, puto, si Latinam interpretationem, qualem Portus Suidae, simul dederit. In pagellis duabus, quas inspiciendas misisti, nonnulla sunt, quae ut corrigantur, famae Editoris interest. [gap: Greek word(s)] , i. e. secedere, loco abire: idemque patet e synonymo [gap: Greek word(s)] significatione neutra. Nihil igitur hic mutandum. Passivum autem [gap: Greek word(s)] est [gap: Greek word(s)] separari, ut patet e seqq. In [gap: Greek word(s)] non est exponendum is cultus quem [gap: Greek word(s)] praestant; ecquis enim ille cultus [gap: Greek word(s)] ? Uno verbo [gap: Greek word(s)] hoc loco medicatio est, vel ea medicationis species, qua partes adfectae aqua vel simplice vel medicata perfunduntur, irrigantur, irrorantur, foventur. Graeci Medici vocant [gap: Greek word(s)] , Latino-Barbari embrocationem, superfusionem. haec est [gap: Greek word(s)] , instillatio, aspersus. Coelius Aurel. lib. 1. tard. 4. et 3. c. 4 aquarum illisionem, qua patientes partes mutari cogantur, quod cataclysmon Graeci adpellant; Vetus Interpres epistolae Ignatii ad Polycarpum impluvium. Haec satis recte sic habent et Hesychium prorsus illustrant; sed cum [gap: Greek word(s)] hac significatione, ut actionem sparsionis, perfusionis, instillationis, quae [gap: Greek word(s)] est et [gap: Greek word(s)] aut [gap: Greek word(s)] , importet, non reperiatur (certe nondum repertum est: stillam, guttam, laticem, scaturiginem, fontem denotat) proximum est et commodum legere [gap: Greek word(s)] , et interpretari ancillam, famulam. Sane Libas appellatio famulae apud Ovidium est; producuntur ab eo in uno Disticho Pitho, Clide, Libas. In lapide Romano apud S. Sylvestrum nominatur ERASENA LIBAS nutrix: et in alio Romano 2. p. DC LXI. apud Gruterum LIBADI LIBertae Salvia Tertulla. Libas, ut Psecas apud Juvenalem Sat. 6. et Stacte in saxis: item Rhanis: a ministerio, quod Dominabus in balneis irroratu, instillatu, perfusu tales exhibebant. Ad hoc respexisse Hesychius videri possit. [gap: Greek word(s)] . Nihil hic [gap: Greek word(s)] est, si veram lectionem constituerit. Lego [gap: Greek word(s)] , et expono

Libyca Aedon, h. e. Africana foemina liberorum mactatrix: Ab Aedone Zethi vel Zetae, Boreae F. Regis Thebanorum conjuge, Pandarei Dulichii filia, quae Actylum filium jugulavit: Ita Helladius in Chrestom. apud Photium. Scholiastae rem eandem e Didymo Gramm. referunt [gap: Greek word(s)] prolixa, quam omitto exscribere. [gap: Greek word(s)] pro [gap: Greek word(s)] seu [gap: Greek word(s)] metonymice, ut Circe, Medea, pro venefica. [gap: Greek word(s)] huic fabulae est illa de Progne Terei conjuge, et sorore ejus Philomela: Hygin. fab. 45. Strabo lib. 9. Ovid. l. 3. Metam. Papin. l. 5. Thebaid. Vides igitur [gap: Greek word(s)] non esse ab [gap: Greek word(s)] H. sed a lascivia ingenii nimium sibi fidentis. Praeterea Adonis Cypriorum, Syrorum et Aegyptiorum fuit; nunquam Afrorum, Poenorumve: et ad horum igitur res non debuit adhiberi. In [gap: Greek word(s)] impertinens est [gap: Greek word(s)] , Lego [gap: Greek word(s)] : requirit hoc adverbium [gap: Greek word(s)] prorsus vitiosum est, et non succurrit tamen nunc qui restituam; nisi legere concedatur [gap: Greek word(s)] : requirit vero hoc exegesis [gap: Greek word(s)] ; sic enim lego. An latet hic aliquid de Anaxarcho Philosopho [gap: Greek word(s)] seu (sunt enim haec synonyma) [gap: Greek word(s)] ? In [gap: Greek word(s)] . mendum est, et quidem ab eruditione Hesychii, qui non vidit esse id sphalma librarii. Solennis hic error est Hesychio: exhibet quod reperit, sine dispectu. Legendum autem [gap: Greek word(s)] : sic enim recte infra; ab eo est [gap: Greek word(s)] , et ab hoc Latinum sublestus. [gap: Greek word(s)] idem esse quod [gap: Greek word(s)] , ut habent editiones Hesychii, sine probati auctoris testimonio erubescam dicere; legam [gap: Greek word(s)] . Balneatorum enim servorum id est, aquas spargere, superfundere lavantibus: qui et ab hoc ministerio [gap: Greek word(s)] autem est ab abbreviandi Graeca ratione consueta veteribus librariis, ut [gap: Greek word(s)] . Siquis hoc nolit, legat [gap: Greek word(s)] . Nam et Suidas [gap: Greek word(s)] . Haec sunt quae in gratiam Cl. Suiceri monere nunc volui: ea ut legat cum venia, meo ipsum nomine rogabis. DOMINUS JESUS Te servet, mi VORSTI, et cogitatus laboresque tuos ad Nominis sui gloriam dirigat. Scr. Lips. 14. Jan. anno 1663. quem Tibi felicem decurrere opto.

EPISTOLA XXVII. S. P.

EXcellentissime VORSTI, Tardius, quam fortassiv volebas, ad Te redeo; post quartum nimirum mensem. Scilicet non erat argumentum tuarum tale, quod deproperare responsum flagitaret. Querebaris de intemperie quorundam, qui facto quasi coetu et totis castris te invadant et oppugnent. Sane doleo molestias Tibi creari, quem sine invidia frui suis bonis et tranquillum vivere malim; hoc vero obtinebis, puto, si, quos [gap: Greek word(s)] irritasti, feras, et dum aestus animorum detumescat, expectes: quo processeris longius, eo plus Teipsum laeseris. Chemniciana et Reimeriana adversus Te emissa neque vidi, neque videre desidero; abhorreo enim [gap: Greek word(s)] ejus generis. Orationis auspicalis, quam inter Philosophos hujus Academiae Professor novitius habebat, auscultator fui, libenterque intellexi honorificam mentionem subinde fieri Tui ab eo, quem e programmate hostili erga Te animo esse praeceperam. Quam bene et quam apte dixerit pro Gerhardo, ipse judicabis. Hesychius Hollandicus, si talis erit, qualem depingunt nobis, obfuscabit Helvetium; faci. le conjeceris hoc e duabus istis quas ad nos miserat Suicerus [gap: Greek word(s)] pagellis: sunt enim in iis emendationes doctorum aliorum nullae, extantes autem avidentiae plures; et quot in toto opere, prolixo illo et pessime habito ab Editoribus, sic quidem praesumi poterunt? Mea vero quae ad eum curaveras, quamvis deproperata annotamenta, non satis fideliter, et ut lectori satisfieri inde posset, expressa sunt; unde ut quicquam praeterea conferam, vix adduci me patiar. Haec volui, nescius ne esses, mi carissime VORSTI. De Inscriptionum syntagmate certi nihil; nisi quod confectum divina ope habeam, cum ipso adeo Eponymologico; tricatur enim Götzius Francofurtensis, et spero tamen exitum. Optime vale et salve

EPISTOLA XXVIII. S. P.

CL. VORSTI, Acceptissimas vero animo meo tuas! quippe quae non tantum memoriam mei religiose servare Te, sed et circa bonas literas, earumque cultum, satagere porro, quod solebas ante, intimarent. Quaeris Inscriptionum opere quid fiat? Fateor flagellari posse [gap: Greek word(s)] , et quod maligne me solvam promissis. Verum indignus sum eâ accusatione; confecta enim dudum omnia, quae dare volui, hactenus expectant Typographum; quem puto reperisse praeteritis nundinis, et singulis momentis adventorem opperior, ut auferat prelo subjicienda, Götzium Francofurtensem; plura praestare non potero; taedetque me tandem tricarum. De tuo quod augere volebas ista, gratum id habeo; sed cum omnia ista tui libelli jam ante praeoccuparint alii, sintque protrita, remitto eum Tibi. De Indicibus, quos memoras, scio multa magnifice dici; metuo autem ne id genus operae eo tandem evadat, quo Excerpta diffusiorum operum; nimirum cladem ipsorum autorum patrarunt haec, et huc nos damnarunt, ut pro Scriptoribus ipsis, quos frustra desideramus, jejunas quasdam eorum epitomas hodie legere oporteat. Certe illi ipsi quos super Latinos quosdam habemus Indices, nec perfecti sunt, nec ita attemperati, ut scriptorum verbis ipsis carere Lector curiosus possit. Res et historias fortassis exhibent; nondum vidi qui tempora simul exhibeant; ob haec ergo semper ad scriptorem ipsum recurrendum est. Et anne ineptum est prolixis Commentariis, sine quibus tamen nulli fere usui sunt, farcire Indices, qui brevitatem ipsa sua adpellatione pollicentur? D. Mulleri circa glossas apud Scriptores antiquos et Lexicos Graecos reliquas studium laudabile est; falsitatis autem illos arguere ideo, quod quae illi aliis gentibus tribuere, hodie Persis usitatae sint, videtur inconsequens. Ecquis enim post tantum a prima in campis Sennaaricis confusione chaos, vel etiam post harmoniam lingvarum inde natam, definire ausit, quaenam cujusque gentis propria fuerit? desumsit una ab altera usu, et publicâ consuetudine potius, quam consilio ullô, et e peregrinis fecit domesticas. Quam multa nostratium cum Persicis hodiernis coincidunt, nec licet ea tamen ad Persas aborigines referre? [gap: Greek word(s)] et alliteratio quaecunque non sufficit natalibus vocabulorum probandis. Excusandi igitur,

puto, erunt Lexici, nec sollicitanda eorum in talibus fides, quod, e quibus glossas, de quibus quaestio incidere sic potest, desumserint, ii Scriptores dudum perierint. Haec mihi ita videntur; facile tamen patior abundare suo quemque sensu: est enim [gap: Greek word(s)] istud [gap: Greek word(s)] . Optime vale, mi optime VORSTI, et salve

EPISTOLA XXIX. S. P.

CL. VORSTI, Septuaginta paene ipsi anni exierunt, quando cum Calepino, Schoro, Ulnero, Decimatore, Copia Erasmi frequentem me esse volebant magistri mei; ad eosdem denuo Tu quoque quaesitis tuis Grammaticis me devocas, cogitantem nim. [gap: Greek word(s)] , octogenarium ad serperastra; quod nonnihil molestum quidem est; sed quanta Tibi de facilitate mea, quam nondum exui, fiducia sit, et quod amoris excessu amicis etiam abuti, rumpendo quietem eorum, libenter soleas, significat. De Ant. Schoro hoc solum; fuisse inter didascalos Scholae Lausannensis, ibidem obiisse anno 1552. reliqua Viri Suicerus Tibi narraverit. De usu Verbi Impers. comparatum est cum praepos. cum recte dubitas. Cicero addito casu sexto absolute semper usurpat; naturâ, legibus comparatum est. Plautus Amph. a. 2. sc. 1. v. 3. paulo aliter; Ita cuique comparatum est in aetate hominum: quem Latine locuturi imitemur potius. Suspectae Latinitati an accensebis [gap: Greek word(s)] jacere pro aegrotare? Certe ita loqvuntur nostri. Atqui Plinio l. 5. ep. 9. placuit de aegrotante, graviter jacet; Horatio cubantem dicere; cujus Schol. cubat; aegrotat, langvet, jacet. De phrasi Fecit annis, F. annos cum marito, quam in lapidibus Romanis decem, uno Lavellano, et uno Mutinensi, ego, et post Gifanium in Observat. L. L. Gronovius in Senec. ep. 66. reperit, quid sentis? digna est quae tuam diatriben ornet, praesertim si nostrum aliquid ei conveniens vel adsonans habere in quacunque dialecto probare possis. De COCO Dresdensi quid turbaris? Immanis fera ad latratum canis lenta respexit. Suspicor e feroculis, quos Academiae hodie tradere aulis solent, et ministeriis Aulicorum, unum esse, qui tuo

nomine quaerit inclarescere: non est, puto, si te laesit, quod cum eo paria facias: non agnitum evanescet. Super Volumine Inscriptionum egi cum Götzio; sed res non confecta est, neque promittere mihi successum hactenus potui: ita nimirum tricatur, in hoc intentus, ut gratis auferat tot labores meos. Quia video te carere exemplo phraseos [gap: Greek word(s)] , suggero tibi aliquod ex Heliodori, scriptoris venustissimi, l. 3. Aethiop. [gap: Greek word(s)] , i. e. [gap: Greek word(s)] . In lapidibus synonymum hujus [gap: Greek word(s)] legimus. Extremum hoc est, mi carissime Vorsti, ut te facilime agere, commodissime vivere, et valere quam optime ju beam. Scr. Lipsiae 10. Febr. 1665.

EPISTOLA XXX. S. P.

CLar. Vorsti, idemque amicissime, Judicia [gap: Greek word(s)] (hoc enim nomine, sane inepto et futili, adpellant seipsos Inconciliabiles isti) de Colloquio Cassellano non ignoras, scio: vagantur enim publice Argentinense, Giessense, Dantiscanum etc. hoc quod hisce, ut comitatiores irent, adjunxi, accensebis iisdem. Missurum vero eram ne quidem a Te interpellatus; idque cogitanti commodum advenerunt tuae cum libello Mülleri. Miseros vero Rintelenses, quibus sua moderatio, sive qualiscunque [gap: Greek word(s)] et studium pacis, ita male vertit, ut a Scholaribus de Paulino, succinente pari aridorum, sane non e Parnasso, Poëtarum, lapidari mererentur! Horrebunt piae mentes praecepti Dominici vere Regalis, de dilectione mutua [gap: Greek word(s)] exercenda, [gap: Greek word(s)] et impiam restrictionem. Nolunt hi [gap: Greek word(s)] nisi particularissimi, ut sua ipsis reddam, dilectores esse: h. e. eorum tantum, quos sua dilectione dignos opinantur, et quando, et quantum. Quisquis ipsis quacunque de causa displicuerit, eum caritate indignum esse, et bono jure, scil. suo, odio haberi posse sibi persuadent. Videt ista DEUS et requiret. Sofos Muhammedanorum et [gap: Greek word(s)] Platonis, quomodo comparare potuerit Mullerus vestras, non capio: Plato cum in Epp. nominat [gap: Greek word(s)] , intelligit administrum et curatorem

sacrorum quasi [gap: Greek word(s)] : cum [gap: Greek word(s)] insinuet eos, qui a Republ. praecipue Atheniensium quotannis mittebantur in Delum, vel oraculi consulendi, vel munerum offerendorum, causa; inde et navis qua vehi solebant, [gap: Greek word(s)] , Plut. in Thes. et [gap: Greek word(s)] apud Heliod. 2. Aeth. c. 9, sacrae istius legationis Princeps. Detheoris missis in Libyam a Rhodiorum Communi pro responso oraculi Diod. l. 20. Scilicet [gap: Greek word(s)] non constituebant corpus quoddam Religiosorum vel Devotorum, quale Sofi. [gap: Greek word(s)] , quod apud Herod. l. 4. c. 59. legitur, corruptum esse, quod Mullero videtur, haut reor. Nititur enim ea lectio consensu tot Editionum, nulla prorsus refragante: conservata quoque est in Origenis 6. contra Celsum, uti edidere una litera variante [gap: Greek word(s)] , et quod palmarium est, in duobus saxis agri Tusculani apud Grut. 5. et 6. p. LX. [gap: Greek word(s)] . item [gap: Greek word(s)] . Adserta igitur satis lectione primaeva apud Herodotum, cur aliam vel fingam, vel ab alio excogitatam mihi obtrudi feram? [gap: Greek word(s)] . De Aschik Bassa hodiernorum Turcarum alia nos doceat Mullerus; sane ad antiquissimam iliam Scytharum Artempasam nihil pertinet. In ejus vocabulo pars prima fortassis est Persicum nomen simplex, Art, Arta; quod Armenii quoque, Parthi, Syri, Cappadoces suum fecere: nec mirum si vicini Scythae etiam; de posteriore [gap: Greek word(s)] . Editionem mearum Inscriptionum in se suscepit his diebus Kirchnerus, post nundinas admoliturus manum: de successu audies proxime; velimque igitur, ut, si quas ab Ewichio acceperis, mittas quamprimum. Sed jam hic modus esto fabularum. B. V. mi optime VORSTI, et amorem mihi tuum persevera. Scr. Lips. 19. Octob. anno 1665.

EPISTOLA XXXI.

MI carissime VORSTI, Nimis Severus exactor es officii, et quidem ejus, quod ego nec agnosco me debere. Quid enim tibi ad novellas, quarum solens es, ego vero incuriosus, et temporis

reverentior? quid, si uxor tua sumsit unam drachmam radicis seu corticis Peruviani (arborem ipsam gannanaperidem adpellant) quam pro specifico [gap: Greek word(s)] venditant, cum Bartholinus duas praescribat, respondeam? Notae sunt in vulgus Chifletii et Rol. Sturmii ex Indicis navigationibus collectae narrationes et prolixa [gap: Greek word(s)] . Potuit una drachma sumta, potuit nulla, cum febris jam esset in declinatione, et aegrotantem per se relictura, videri profuisse. Cum controversiis inter vos ortis nedum finitis nihil intercedit mihi: mallem ignorare: vellem autem pacem colerent utrique, et abstinerent denique Ecclesiam [gap: Greek word(s)] sua et infelicibus rixis ulterius scindere. Sed qui incorrigibiles hactenus se exhibuerunt, porro quoque tales per me sunto: viderint quam rem agant, illi odio fratrum et amore sui coeci non sacri homines; profani utique cum supercilio Pharisaico. Dolendum inprimis de sensu aliquot verborum Lutheri repeti coccysmos; satis nimirum diu de Scripturae vero et salvifico sensu pugnatum, necdum inter partes conventum, est; etiam de singularis et privati Doctoris verborum sententia quadam, quae hominis tamen est et errori obnoxii, adeo paratragoediare restabat, dum quisque putat se reperisse non quod pueri in faba, et dissentienti a se alteri figit anathema; horrescendum autem rem eo procedere, ut neglecto [gap: Greek word(s)] , aperto utique, in futili [gap: Greek word(s)] sibi placeant aliqui; quam uti alia multa Novitiorum horum [gap: Greek word(s)] pro capessendis axiomatibus Doctoralibus sparsa dogmata, agniturum esse, si reviveret, Lutherum dubito. Olim respondebatur, Lutherum librum de S. A. retractasse: quod cum probare non possent, alia effugia quaerenda fuere; interim semper [gap: Greek word(s)] , et causa mala inepte praeterea defensa evadit in pessimam. Miseros nos, si in sensu cerebrino factionum Scholasticarum salus animarum vertitur! Inscriptionibus meis benignius e Gallia sidus oritur; ad quod Deo duce dirigam cursum. Sed jam fabularum satis. Bene vale, mi optime Vorsti, me ama, et salve

EMENDANDA.

Cetera, si qua sunt, praesertim in accentibus aut distinctionibus, errata facile perse animadvertet Lector.

Generosissimo atque Amplissimo Domino, D. LAURENTIO GEORGIO A CROCKOU, Serenissimi ELECTORIS Brandenburgensis Consiliario, ejusdemque ad Serenissimum REGEM SUECIAE Legato, S. P. D. JOHANNES VORSTIUS.