CAMENA Early Modern Latin Texts

ERYCII PVTEANI EPISTOLARUM SELECTARUM APPARATUS MISCELLANEUS, ET NOVUS, IN QUO Praeter Officia familiaria, negotia, studia. CENTURIA QVARTA. [gap: illustration] AMSTELODAMI, Apud JODOCUM JANSSONIUM. M DC XLVI.

MAGNO STRATEGO, D. ANDREAE CANTELMO, E REGIBUS ACOTIAE, DUCIBUS POPULI,

ad gloriam militiae nata; Tormentorum bell. per alsatiam, Et Provinciae Flandriae praefecto; Consiliis Duci, manu militi; QUO Germaniam pugnando, Lucemburgum servando, Belgium defendendo, Virtuti et fortunae suae obstrinxit; Hostium victorim et ante sui; Herculeo patrocinio musas, Armis libros complexo; Legionum Ductori, Epistolarum Centuriarum ERYCIUS PUTEANUS, Studiis votisque consecratis, L. M. Offert.

EPISTOLA I. Brugas. ERYCIUS PUTEANUS BAMELRODIUS OLIVERIO VREDIO, V. C. S. D.

RApuit ingenii me tui erudita felicitas, Clarissime Vir, obstrinxit animi officiosa benignitas. Profecto quem amare possem, in libro ad me misso admiratus sum: admirari pergam, quem amare satis non est. Solâ epistolâ extorquere affectum poteras, etiam ab ignoro: fecilti autem munere, ne ignotus essem. Vidi Musas, vidi Gratias, quae, ut candide dicam, ostendunt, non unum Belgis Apollinem, non unam Venerem esse. Imitari Summos voluisti? proximus es Deinceps qui assurgere vernaculo tentabunt stilo, VREDII poterunt exemplo magni esse. Sed quia inclytae virtutis Heroem, magnam imaginem Martis, BUCQUOYUM descripsisti, nemo facile tanto ingenium argumento occupabit. Hîc te amo, hîc te admiror; quia illum ipsum, dum viveret, id est pugnaret et vinceret, familiariter ego amavi, et admiratus sum: facis tu vero elegantissimo Poemate, ut qui incomparabili virture mortuus est, semper victurus sit; in opprobrium Barbarorum, quamdiu aut Musa aut Bellona erit, legendus. Sed tu perge innocentissimâ sapientiae amoenitate inter aeternas mentes locum tibi vindicare. Vernaculâ carminis majestate domi et inter Belgas jam

clarus, Romanam quoque Daphnem complectere: nihil siquidem immortalitati oberit, sub frigido Sole natum esse. Pauci omnino tantum ingenio, aut etiam nomini tribuunt, ut lucro non adhaereant: satis scilicet docti, si inter artes omnes, unam illam [gap: Greek word(s)] calleant; non ut sciant, sed ut habeant occupati. Illis igitur Apollo Plutus est, et totum studiorum nomen arcâ continetur. Age, quod agis: vota tua nemo reprehendet, nisi qui non assequetur. Hoc dixerim quoque, Facilius in forum, quam in Parnassum iri. Sed te, mi VREDI, amo, te admiror: nam et forum tibi, et Parnassium vindicasti. Vale. Lovan. in Arce, X. Kal. Mart. oo. ICC. XXVI.

EPISTOLA II. Bruxellam. CAROLO LAFALIO, a Secretis Status.

PRaeter morbos, ipsa mihi hactenus hiems morbus fuit, et quos typis destinaveram dare libros, impedivit. Dilata sic etiam novarum Epistolarum editio, quam flagitare passim Viri Docti, meo aliquo velut capti genio, non desinebant. Dilata, et fortassis, ut tempera haec sunt, adhuc differenda. A studiis nunc igitur ad negotia venio; et per ipsa tamen te studia rogo, ut, siquid mihi tribuendum censes, Quaestori, et Amico huic meo, de quo nuper egi, impertias; tuam parato prorsus gratiam ac benevolentiam mereri. Operam ille meam, ut Quaestor, coepit exigere; ut Amicus, exspectare. Sed dare ego malim, quam persolvere; malim

in Quaestore placere Amico, quam in Amico Quaestori. Desideria et vota mea ab uno jam Responso tuo dependent. An infelicior vero hîc ero, quam in Hispaniâ fui? Litteras Regias impaetravi: quidni et illas Serenissimae Principis sperem? Ut Humanitati tuae ego, et Amicus debeamus, non alio fulcro uti aut niti volui. Indulge quaeso hoc mihi beneficium, et me, me, inquam, obstrictum iri cogita. Familia enim haec jam Quaestoria quodam velut postliminio ad se, et splendorem suum veniet, e nocte et caligine temporum emersura: imo veniet ad familiam splendor, qui si non extinctus, interceptus tamen fuit. Sic interdum languescit senio, deficitque Nobilitatis fama: clarior, quando renasci potest. Vale. Lovanii, in Arce, Prid. Kal. Januarii, anni novi oo. ICC. XXVI. quem felicem precor.

EPISTOLA III. Bruxellam. JOANNI WOVERIO, V. A.

CEpit me profecto nova haec circa libros vetustos, ut nuper lapides statuasque, elegantia tua, et vehementer excitavit. Quid? in horto et inter flores videris mihi lapides, sed Litteratos; in atrio, et inter ornamenta, statuas, sed marmoreas; in conclavi, et in thesauris, libros, sed Antiquos aestimare. Invenisti modum, quo quod pretiosissimum vetustate esset, usum novitate acciperet. Tuum nomen, tuumque ingenium novum pretii pretium est; et majoris aliquando haec aliis erunt monumenta, quia jam tua sunt. Inscriptiunculae singulae veluti

gemmae sunt, et lucent: tuae sunt, et hoc satis, ut penitus landentur. Cum LIVIO, SENECA, TERENTIO, VIRGILIO, et tot aliis, vivat WOVERIUS meus: ne mori tot monumenta possint, effecit. Me amet, et aliquis, etiam cum non ero, esse incipiam. Vale, libros, lapides, statuas aestimare perge. Lovan. Non. Februar. oo. ICC. XXVI.

EPISTOLA IV Lovanii. DESIDERIO ARENBERGICO, Comiti de Sinneghem, Ordinis Capucinorum Candidato.

PIissimis coeptis tuis Deus Optimus Maximus aspiret. Fastidire et jam deserere peritura potes, quia majori animo aeterna complexus es, ipsum, qui omnium Auctor est, Deum. Sed peritura aeterna quoque facies, si Deo impendes: si in ullo loco, si ab ullo coetu ille colitur, colitur a Virginibus hisce, Christo consecratis. Quam piae et. sanctae sunt, tam indigae; et nisi generosissimâ liberalitate tuâ adjuventur, miserae ac infelices. Ecce solâ ego pietate motus, intercedo; et tanquam Dei negotium agam, trahi me sentio, ac divinitus impelli. Itaque ut subvenias, te per ipsum Deum rogo: subvenias Asceterio non tuo, tanquam tuum facias; ut ad te preces continuae, et vota sanctissima redeant; te ad coelum, et Deum attollant. Cogita primam felicitatem tuam esse, spernere, quod pie dare potes, alteram, dare, quod sic dando non amittes. Sic vale, et salve. LOV. IV. Eid. Mart. oo. ICC. XXVI.

EPISTOLA V. Bruxellam. CAROLO BURGOSIO, Procancellario Brabantiae.

INcredibili humanitate tuâ provocatus, familiaris esse incipio, et tenui munusculo affectum meum aperire. Oratiuncula est, ante paucos annos habita, typisquc excusa: sed semper recens, quia argumenti solemnia ac mysteria quotannis renovantur. Ecce adest dies, quo Assumptionem DIVAE Virginis, sive [gap: Greek word(s)] celebramus. Nihil sublimius. Ego sane majori animo, quam eloquio surrexi: ad coelum sublatus sum. Non potest haec gloria Virginis exprimi, nisi ad Virginem ascendamus. Utinam igitur aliquid haec Oratio coeli habeat, aliquid Virginis! sed an habeat, tuum erit judicare; qui ut pius, sic doctus es, et Justitiam Virginem (imaginem Astraeae nostrae) quemadmodum in Caelo est, in terrâ pro Cancellis Provinciae administras. Hac nunc occasione commendare caussam captivi nostri audeo, Viri meliore fato digni: qui cum liquidâ securitate animi, innocentiam suam testetur, facile crimen, longâ carceris ignominiâ gravatum, diluet. Mora jam carcere durior est. Subveni misero, sed quantum Justitia indicabit. Vale, et me amare perge, cultu et obsequio tuum. Lovan. in Arce, Postrid. Eid. Ang, oo, ICC. XXVI.

EPISTOLA VI. Mediolanum. FRANCISCO MELZIO, Comiti Mazentae.

NOn profecto male humanitas tua collocatur. Amas eum, et scribis ad eum; qui intimo affectu generosissimae modestiae tuae Genium veneratur, qui literis quoque explicare hunc affectum ausus est. Si in manus tamen eae non venerint; non protecto perierunt. Leges publice, quae privatim subtractae sunt. Edentur cum reliquis; ut si tuum colere nomen virtutemque videar, videant omnes, me nec ab hominum, nec a temporum injuriâ pendêre. Itaque peccent tabellarii; Fama, quae scribo, perferet; Fama mihi Mercurius erit. Gloriabor simul. Te unum esse, qui cum negligere PUTEANUM potueris, amare tamen voluisti. Atque haec conditio Solis est: intercedant nubes aut nebulae, lumen tamen ille suum transmittit. Tamquam siluissem, invenisti obstaculum: scribis vero, quasi nullo silentio impeditus. Qui dicam? infelix ego fui, ut benignus tu esses. Felix ero, si haec nunc Epistola reddetur vero, quia a SACCO veniet. Si et illum tabellarius fallet, novâ humanitate tuâ opus erit. Vale, et Amplissimum Senatorem, plenum annis virtutibusque Parentem tuum salvere jube. Lovan. in Arce, X. Kal. Mart. oo. ICC. XXVI.

EPISTOLA VII. Lovanii. NICOLAO TASTICHINO.

MANUM meam vides? frustra, si animum desideras. Amplius puta, amare, quam scribere; minus, aestimare, quam amare. Atqui ego amavi te, priusquam scriberem. Si et aestimari vis, tribuam studiis tuis, quantum potero; et tu exiges, quantum mereris. Quae summa est, Amicus sum; sed ut tam impune interdum sileam, quam libenter scribam. Amabo Ingenium tuum, licet scripturus continuo sim: aestimabo, licet ipse interdum sileas. Vale. In Arce, XII. Kal. Mart. oo. ICC. XXVI.

EPISTOLA VIII. Bruxellam. FAUSTO PUTEANO, Filio suo.

REceptum te in locum et munus tam honestum gaudeo. Cogita igitur, apud quam bonos, quam magnos, quam illustres: cogita, et de tuâ hîc fortunâ, et de meâ simul famâ agi. Pietas ante oculos sit, et, ut caetera complectar omnia, Honestas: illam Deo, hanc hominibus debes; imo tibi, Fastum FAUSTUS ignoret, voluptatem, ignaviam, et quicquid bonos mores laedit, et bonum rumorem. Volo quoque vultum meum imagine expressum habeas, quam quotidie intuearis: senties me loqui, etiam cum taceo: te moneri, licet ab oculis meis remotus sis.

In omnibus quae dicturus, aut facturus es, huc flecte, et his formulis excitare: PATER AUDIT, PATER VIDET: si nec hoc satis, PUTEANUS. Sed amplius pater possit: tuque amare me velis, quam vereri, ut vere te filium ostendas. Studia non omittes, ingenium exercebis et stilum, cum alias disces linguas, Latinam vel maxime usurpabis. Sed haec jam satis. Laudem speres, si te ipsum cohortaberis. Vale, et salve. Illos tam bonos, tam magnos, tam illustres saluta. Lovan. in Arce, III. Non. Mart. oo. ICC. XXVI.

EPISTOLA IX. Asperumcollem. OLIVERIO FLORENTIO WATERLOOPIO, V. C

NOn ad te scribere hoc tempore, sed venire animus erat. Litteris equidem totum explere affectum non poteram. Et quo libentius, quam ad Collem Miraculis illustrem; et cui aliquid mei quoque ingenii consecratum est? ad Collem, tuâ et pietate et doctrinâ orationem; et in quo tuum mihi nomen velut Miraculum est. Adspiro, mi OLIVERI, sed differre desiderium cogor. Suus non est, qui in publico aliquo munere, praesertim Academico: ferias autem saepe domestica sibi negotia, aliaeque curae vindicant. Quidquid sit, mensis Aprilis qui instat, annumque aperit, viam mihi quoque aperiet. Cum videbis PUTEANUM tuum, fateberis pariter, non male hactenus affectum a te collocatum: cum admitres a me vicissim benevolentiae pignus, tuum vere et sine fuco

a me amari. O pulchrum vero NICETAM illum! Si nomen quoque ad omen referendum est, omnem tibi in re omni cedam victoriam: ut minus amem, numquam impetrabis. Vale. Lovan in Arce, Prid. Kal. April. oo. ICC. XXVI.

EPISTOLA X. Mediolanum. RAPHAELI MONTORFANO, Suo.

VIrili exemplo, mi MONTORFANE, ostendis, etiam ad nuptias triadis mysterium pertinere. Bene LAURAE HIPPOLYTA successit, virgini vidua: bene HIPPOLYTAE GENOVEVA, seniori juvencula. An liberius? Veneris haec tibi bellaria sunt, sed tamquam coenam, imo promnlsidem denuo carpas. Nunc igitur, quia novus et vernus hic rursus amor est, novam in novâ conjuge vitam cape, novam, quae nondum exaruerat, juventam. Esse incipe, qualis aliquando eras, interger aevi et vigoris. Nemo, qui amare potest, senex est: habes vero, quam non amare non possis, animi dotibus, corporisque Gratiis omnibus ornatam. An diutius lugeres? Videbas juvenculam, videbas pulchram; quidni tuam faceres? Sciebas bonam, et bonis prognatam; quidni iterum felix esses? Sed adeo familiaris tibi in gemino jam thalamo venustas fuerat, in gemino conjugio verecundia, modestia, probitas; ut si oculis deinceps satisfaceres, unâ GENOVEVA opus esset; si animo, unâ GENOVEVA: felix autem non eras, nisi satisfaceres. Opus, inquam, erat juvenculâ, et pulchrâ, sed quae bona esset

et cesto Veneris non indigeret. Atqui sic jam agnosco et gaudeo, hanc bonam MAGDALENAE conjugi meae similem, ut scribis, videri. Illa enim mihi semper juvencula, semper pulchra, quia et aetatis florem, et formae decus, toties jam puerpera servat. Imo illa mihi bona est, et qualem ex Apiculâ nasci Simonides voluit. Opportune hîc igitur illud Theognidis usurpem:

Nil uxore bonâ, Cyrne, est jutundius: hujus
Cum tibi sim testis, tu mihi testis eris.

Tuum tu, mi MONTORFANE, mel habes, ego meum: suaves sumus. Tuam complecteris, ego meam: felices sumus. Perge habere, perge complecti. Sed dum pergis, mei memor sis, et aurea repete Ecclesiastici verba, digna vel thalamo inscribi: [gap: Greek word(s)] . Audi et Latine: Mulieris bonae beatus vir: numerus enim dierum illius duplex. Repete, inquam, et novo amore, novâ etiam et splendidâ affinitate fruere. Nam CATHARINAM GENOVEVAE sororem sic nuptam simul esse, felicitatem tuam auget: et nonne humanissimae nobilitatis Viro JOANNI RUIZIO RICIAE, illi arcanorum apud Ducem Feriensem administro? Hoc satis, ut et ipsa felix sit. Vale. Lovanii, in Arce, III. Non. April, oo. ICC. XXVI.

EPISTOLA XI. Mechliniae, JOANNI STEPHANO, Charissimo, Societatem JESU ingredienti.

BEne tibi sit, mi Fili, qui JESU nomen, vitae ac salutis tesseram sumis. Quia SOCIETATEM hanc sanctissimam ingrederis, feliciter te natum cogita: id enim est, animosius securiusque vitae ac salutis viam ingredi, ad coelum et Deum ire. Haec meta est, et male vivit, qui ab hac abetrat. Tu semper Deum cogita, et aberrare non poteris: cogita te, quamdiu in terrâ eris, in viâ semper fore: laetum ac securum, ubi laboris curriculum emensus, corporis sarcinam deposueris. Non licet, nisi post molestias quiescere: nec quietem meruit, nisi qui molestias pertulerit: quas etiam ferendo suaves facies. Sume animum, sume pietatem: haec una animum addet. Ad summam, si vis Dei esse, tuus ne sis: si vis tuus esse, totum te Disciplinae trade, quae ad Deum erigit. Hoc te moneo, et complector, magis meum, quia meus quodammodo esse desinis. Vase, et pius sis: hoc enim erit valere semper. In Collegio Societatis JESU, XVI. Kal. Maij, oo. XXVI.

EPISTOLA XII. Mediolanum. PAULO RAUDENSI, Senatori Regio.

MEdiolano in Patriam redux, hoc egi semper, ut quod muneris mei erat, bene de Insubribus Belga mererer. Aliquo si loco labores mei sunt, meritus videor, atque adeo inter Belgas Insuber fuisse. Quid a me nostri exigant, frustra dico: ego tamen Historiâ potius Italicâ stilum, quam vernacula occupavi. Res Larianae Rhaeticaeque satis innotuerunt. Irruptiones Barbarorum non scribere tantum, sed plenis illustrare Commentariis volui; atque hoc lumen utrumque, tamquam Belgis peregrinum, aliquorum hîc oculos pupugit. Quare et cum typographis luctandum fuit, qui suo lucro ingenium Scriptoris metiuntur; tardi praebere praelum, nisi in rerum Belgicarum narrationem impendant. Varios tentavi modos, ut haec difficultas vinceretur: et intellexi tandem, facilius scribi libros, quam in lucem edi. Alterum enim ingenii, alterum pecuniae opus est, quae cum ingenio raro sociatur. Quid igitur? Ne labores perirent, addere sumptus volui: et quia alia ratione pacisci non licuit, nisi ut centum exemplaria redimerem, fidem meam obstrinxi. Ad te nunc venio, Amplissime Vir, et rogo, ut hoc facinus meum benigne respicias, ac favore tuo bees, Si bona erit Historia, faciat Civitas, ne mei me consilii poeniteat: tu unus mihi eris, qui judicabit, an bona sit. Vale. Lovan. in Arce, XI. Kal. Jun. oo. ICC. XXVI.

EPISTOLA XIII. Bruxellam. NICOLAO DAMPSAEO, Ex Oratorio Principis.

DIutius, mi DAMPSAEE, debere nolui, quod praemiseram: promisi autem, quod debebam. Nonne omnia ingenii mei tua quoque sunt? inprimis vero quae pia, mente magis, quam manu scripta. Ecce MIRACULA. Si legeris, amari me intelligam: scis enim in amore omnia contineri: si forte laudaveris, videbor amore tuo dignus esse; quod amplius est quam amari. Vale. Lov. in Arce. quae hoc tempore amoenissima est, teque ad delicias suas invitat.

EPISTOLA XIV. Mediolanum. HIERONYMO BOSSIO, Eloquentiae Professori.

O Affectum tunm! ô calamum! mi BOSSI. Scribisne ut ames? an amas ut scribas? Meus tuo cedit affectui calamus: et meus tuo stimulatur calamo affectus; ut velim scribere, cum refugio; ut refugiam, cum volo. Sed confundendae mihi voces sunt: nescio enim quid velim, quid refugiam. Facit affectus tuus, ut numquam refugiam, meus, ut semper velim. Calamum autem affectus trahit. Vale. Lov. in Arce, III. Non. April. oo. ICC. XXVI.

EPISTOLA XV. Bruxellam. MICHAELI ROUTLRTIO Marchioni SPINOLAE a Secretis Linguarum.

ITa est: arduum ac prorsus difficile fuit, [gap: Greek word(s)] illa enodare. Ego tamen libenter impendi operam; et sic feliciter: Genius ingenium acuit. Libenter autem, quia a Doctissinio illo HERMANNO HUGONE meo, Socitatis JESU delicio, interpellatus: cujus ore nonne [gap: Greek word(s)] ; ipse loquebatur? Sed hoc satis, ut lubentiam felicitas sequeretur. Accedit benevolentiae quoque tuae tessera: Epistola, inquam, amanter et officiose scripta, quae cum ingeniosum me dicit, felicem fuisse indicat. Et quanti putas, totam istam. peregrinae conjurationis designationem detectam esse? Refers tu quidem gratiam, cum promittis: laborem ego, ut promitterem, impendi. Impendam quoque, ita affectu tuo, et Marchionis dignus sim: quo certe consequar, ut nihil mihi deinceps arduum aut difficile futurum sit. Vale, Lov. in Arce, Eid. Jul. oo. ICC. XXVI.

EPISTOLA XVI. Viennam. JOANNI LUDOVICO AB ULM, Libero Baroni in Erbach, S. R. Imperii Procancellario.

PRaecipui Parentum thesauri Filii sunt: sed si boni, et bene instituti, totam virtuti indolem

consecrant. Qui tui sunt, non poterunt alii esse, aut a se, et natura ipsa longius recedent. Lovanium, et in contubernium meum venerunt, a Patribus Societatis JESV vehementer commendati: ne frustra autem, quantum in me erit, efficiam. Existimabo meos esse, quamdiu apud me erunt; filios esse, quibus curam tamquam pater debeam, tuam in me assumpturus. Facili negotio bene institui poterunt, quia tui sunt; et ut affectum tanti Parentis mereantur, volent. Tui sunt, nomine et natura filii; sed ingenio et eruditione thesauri erunt. Haec breviter et subito jam scribo, uberîores mox daturus litteras, ubi explorato utriusque profectu, rationem temporis et studiorum praefixero: quae a tuo nihilominus judicio pendebit. Vt occasio est, ut director sive gubernator, quem habent, bonum certe et sedulum, pium et doctum; ut etiam cura mea erit, bona de bonis omnia speranda sunt. Vale. Lovan. in Arce, IV. Non. Jul. oo. ICC. XXVI.

EPISTOLA XVII. Mechliniam. JOANNI STEPHANO PVTEANO, Filio suo, Societatis JESU.

DEstinabam scribere, et tnas ecce accipio, laeto (hae pietatis Gratiae sunt) animo calamoque exaratas. Sanctissimum Solitudinis tirocinium tam feliciter exactum esse gaudeo. Sed solus non eras, qui cum eras; qui jam discebas familiare tibi Coelum, et Coelestia facere.

Nunc quia inter bonos agis, magis etiam Deo junctus es. Caelestes inter Genios nonne Deus versatur? sed si fratres tui sociique, Coelestes velut Genii sunt, et Principem atque Patrem Deum, Dominam atque Matrem Virginem habent. Tu te dignum istis Fratribus Sociisque magis et magis redde, et propitius tibi semper Deus, semper Virgo erit: si ipse laetus, si purus, et pius et instituti. tenax. Vt vivis vive; hoc erit felicem esse: et me Deo sacris in precibus commenda, ut felicem facias. Vale. Lovan. in Arce, Eidib. Juniis, oo. ICC. XXVI.

EPISTOLA XVIII. Vilnam. LEONI SAPIEHAE, Palatino Vilnensi, Supremo Exercituum in Lithuaniâ Duci.

INter maximas Virtutes Tuas cum vel praecipue Humanitas reluceat, ad eam venio; ut et; a silentio meo rusticitas, et a scribendi audaciâ vitium removeatur. Debebam vero litteras; sed eas, oblatâ nunc a Deo occasione, persolvo: debebam cultum; sed hunc etiam silentio videbar deferre, Interim omni studio adnisus sum, ut. in filios tuos, divinâ quadam indole praeditos, ea conferrem studiorum auxilia, quibus et crescit Virtus, et pacis bellique tempore Respublica allevanda est. Jam profecto surgunt ipsi honestissimo ardore pleni, ostenduntque, etiam Belgarum bono, non frustra Lovanium se missos esse; cum et Belgas, et Juventutem universam pulcherrimo vitae exemplo, ad verum

omne decus exstimulent. Ut ingeniosissimi, ita diligentissimi sunt, et cum ingenti fructu in litterarum et eloquentiae studiis versantur. Quid plura? formatos a me esse, aliquando gloriabor. Nunc etiam quia Reipublicae vestrae, et ipsi Regi arduam admodum (quam hic Tuus, ideo missus, exponet) curam impendi, favorem mihi tuum, Regisque audebo polliceri. Verbis parco, cum ipsa res loquatur. Quid enim potuit majus esse? Sane in filiis SAPIEHA Rempublicam mihi commendasse visus est: ego in SAPIEHA utilem me Reipublicae praestiti. Vale, Illustrissime Heros, vive, et vince. Lovanii, in Arce, prid. Eid. Jul. oo. ICC. XXVI.

EPISTOLA XIX. Bruxellam. DIDACO SARMIENTO D'ACUNA, Comiti DE GONDOMAR, Legato Regio.

QUanto, bone Deus, emolumento scribo? Litteras reponis litteris, gemmas vitro. Gemmae enim sunt, quae nonnisi ad Reges Principesque mitti solent, sive ad eos, qui a JOVE nutriuntur, Sed ista divini Genii tui Benignitas est: ab Orbis negotiis ad privati hominis otia manum mentemque transfers: et haec ipsa soles negotiorum subsidia, atque ornamenta appellare. Legi vero, relegi ultimas, et tanquam coelo missas exosculatus sum. Quid enim? Lovanium te Arcemque cogitare! Magne Heros, quia Humanitati modum non ponis; permittes pariter, ut verecundiae limites aliquo et ego

modo excedam. Hoc ago, et jam rogo, ut tantilli itineris molestiâ amoenitatem nostram aestimes: hospitium, inquam, in Arce, non sumptu, sed modestiâ instructum, et quale Philosophus praebeat. Magnum erit, et omni sumptu pretiosius, quo exceptum esse Comitem GONDOMARIUM posteri scient. Sic Dii olim venisse in terras, et ad homines dicuntur: sic Alexander ille Magnus etiam ad dolium accessit Diogenis, et humile illustrans domicilium, longum et politicum cum Cynico sermonem miscuit, qui a Dione Sophistâ expressus est. Esto mihi Deus; et ultra homines exsurgam: esto Alexander, aliquid non Diogenis quidem, sed Phitosophi exprimam. Ostendam etiam in Arce Sapientiam coli, et paupertatem in Acropoli divitem esse. Vale, et veni. Lovanii, XV. Kal. Sextil. oo. ICC. XXVI.

EPISTOLA XX. Madritum. OSWALDO BRITO, a rebus et Secretis Belgicis.

NOmen tuum cum nonnisi lumen sit, nec latêre me sinit, nec tacere. Quomodo taceam? benevolentia tua loqui coepit. Quomodo lateam? penetrare coepit, et ad curam etiam mei descendere. Tam igitur felix non fui, ut peterem beneficium: praestas, ut priusquam peterem, essem obligatus. De stipendiis, id est subsidiis vitae et studiorum agitur: quae cum persolventur, a tuo quoque favore videbor accepisse. Facilior istic Consilii Belgici Praeses erit, si inteliget, me jam et innotuisse tibi, et

amari. Intelliget autem suo pariter affectu dignum esse, in quem tuum videbit derivari. Hoc ecce auspicio aliquem jam familiaritatis gradum usurpo, et scribo. Veneror nomen, quod Belgis omnibus lumen est; et sub eo, quo Lucemburgensis, nobilissima apud Belgas, Provincia illustratur. Mea haec quidem Patria non est, sed tamquam Patria colitur: Te cum Patrem habeat, colendum mihi singulari modo proponit. Vale, et quia ultro amare me voluisti, permitte, ut te semper amem et tuus sim. Lov. in Arce, VIII. Kal. Sextil. oo. ICC. XXVI.

EPISTOLA XXI. Bruxellam. JOANNI FORNEAVIO, Consiliario Regio,

MItto munnsculum, et beneficium peto. Munusculum, sed litterarium, atque adeo Politicum, quod educationem Principis continet, ab incude novum. Beneficium vero, non me, sed virum bonum et civem Thenensem spectat, MATTHIAM WINTERIUM, quem quia Civili dignum honore scio, commendare Humanitati tuae audeo. Dignum, quia integritate vitae spectabilem, et rerum usu instructum. Saepius gessit magistratum, quidni prudens sit? Probus et industrius semper fuit, quidni gerat? Hoc Urbis et boni publici caussa dico: et sic ad me quoque spectare beneficium fateor. Obligabor igitur, si intellexero viro probo, industrio, perito, commmendationem meam profuisse: imo obligabor, si libenter munusculum istud admiseris, si tanquam cultûs mei signum.

Rogo etiam, ut in reditu me tibi pro humanitate tuâ obstringas; Arcem hanc, et bibliothecam meam videas; illam Regis, et utcumque instauratam; hanc meam, et utcumque instructam. Utramque tanti Comes GONDOMARIUS fecit, ut Lovanium veniret, etiam hospes noster esset. Hoc quoque si a Benignitate tuâ impetro, novum beneficium putabo. Vale. Lov. in Arce, VIII. Eid. Sext. oo. ICC. XXVI.

EPISTOLA XXII. AMBROSIO SPINOLAE, Exercitûs Regii Summo Praefecto.

FEci, perfeci, Deo propitio, quod a te mihi injunctum fuit, et magnae ad Magnum Epistolae, aut potius Commentario, occultis Littrerarum notis numerisque conscripto, fallaciae larvam detraxi. Horrere poteram: immane enim, quod latebat conjurationis monstrum, apparuit. Feci, inquam, perfeci; laetior, an felicior, nescio: sollicitus tamen, quia dubitare poteram, an autographa, et quae manu mea scripta et explicata sunt, in manus tuas redierint. Itaque filium meum, arcani hujus conscium, mitto dicturum, quicquid praeterea scitu dignum est. Sed quod feci, non sine labore feci: et quia omnem in partem torsi ingenium, felix fui, perfeci. Tota vero machinatio in unum praecipue dirigetur, quo depresso, prompta aliorum reddantur suffragia, et simul arma, natusque inter flores adolescens ad Sceptrum aliunde exsurgat. Non leviter vero consilia tam turbulenta tractari coepta sunt: quae Deus a me quidem detegi: sed hoc parum; a te impediri

voluit; ut cujus in Belgio Victoriis invicta Regis Catholici potentia redditur, ejus quoque Virtutibus Austriaca in regnis externis Majestas staret. Ego his Virtutibus Victoriisgue cultum et venerationem voveo, devoveo; et longam tibi uitam ac sanitatem precor: his enim salus Belgarum continetur. ErgoVale et vive, Magne belli Dux, et Litteras simul protege. Lovan. in Arce, VI. Eid. Julii, oo. ICC. XXVI.

EPISTOLA XXIII. Viennam. FRANCISCO MONCADAE, Marchioni DE AYTONA, Legato Regio.

BEnigne mecum agis, benigne cum his studiis, quae mea sunt, et pretium apud paucos hactenus inveniunt: imo quae tua sunt, et tamquam ornamenta Prudentiae ac Virtutis tibi usurpantur. Dixi sic quidem aliquando, me amore tuo felicem: nunc sentio, quia litteris compellas iterum, quem amicissime coram complexus eras. Sane commendari mihi Nobilissimum illum Adolescentem, pro beneficio habeo: abs te commendari, pro honore. Operam igitur daturus sum, ne frustra ejusmodi beneficium, ejusmodi in me honor collatus videatur. Studia, quae tracto, non putabo me esse, nisi et illius sint, quem a te missum, meum pariter cupio omni disciplnae officio reddere. Sic intelliget, quae tua sunt, Prudentiae ac Virtutis ornamenta merito censeri. Vale, et quas adjungo Olympiades,

EPISTOLA XXIV. Bruxellam. NICOLAO DAMPSAEO, Ex Oratorio Principis.

PErmittet humanitas tua, ut ostendam a Candidissimo Optimoque DAMSAEO Puteanum amari. Quomodo? inquies. Ut et hos ames, contubernio meos, natione Germanos et Nobiles, Procancellarii Imperii filios, elegantiarum, sed et Musicae aestimatores. Breviter: audire CAMPISIUM tuum, Aulae nostrae Musam cupiunt, audire DANIELEM, Aulae nostrae Orpheum: utriumque hic mihi ex occasione laudatum. Itaque tuâ uti operâ audeo, ut intelligant, non vanum encomium meum fuisse; imo summam artem humanitate et probitate properari. Libentius illi depraedicabunt artem, quae suavissimos moras conjunctos habet: et extollent humanitatem, quae familiarem tam eximiam artem fecit. Cogita me adesse quoque, et has aurium delicias aestimaturum: imo adesse, ut affectu tuo fruat. Ne frustra vero humanus sis, ostendam pariter a Puteano DAMPSAEUM. amari. Vale, XV. Kal. Sextil. oo. ICC. XXVI.

EPISTOLA XXV. Insulas. PHILIPPO MASIO, Praesidi Insulensis AErarii.

LUbens, et illubens formusam Epitaphii misi an et scripsi? lubens quidem, ut morem gererem; illubens, ut amorem testarer, qui a funestâ omni cogitatione alienus erat. Videbar enim, quem vivere quam diutissime vellem, verbis sepelire. Haec ipsa mentis pugna moram induxit, ac rursus dissipavit. Pulchrum sane ac pium, sepulchrum, dum vivimus, meditari: quae una Sapientiae tessera est. Sed tuae etiam merentur virtutes, ut scribi te vivente et consecrari incipiant, quae numquam morientur, ut ipse videas te victurum semper, qui de morte cogitas. Crescent anni, licet ingravescant; cum Coelum tandem mentem recipiet, imparatum corpori domicilium non erit, aut ab heredibus pendebit. Hinc jam intelligent Belgae, quem virum amissuti sint; aestimabunt, quem intelligent. Vive, vale, et me ama. Lovanii, in Arce, III. Kal. Novemb. ICC. XXVI.

EPISTOLA XXVI. Bruxellam. HENRICO CRONENDALIO, Equiti, Sanctioris AErarii Graphiario.

BEnevolentiae tuae fontes perennes sunt, et tam copioso hactenus in me latice fluunt, ut abundem.

Sic me juvat Puteanum esse, sic Litterarum placent studia, quia irrigantur. Ultimum hoc quidem beneficium decumanum est, et memoriam omnium renovat: ultimum, et sic accedit, ut augere priora videatur. Utinam tam facile gratus sim, quam libenter agnosco me obligatum esse! Ecce ut fatear, me debere, non tam munusculum, quam pignus mitto: imaginem, inquam, non triviali manu pictam, quae inter elegantias Patris mei domesticas aliquando fuit. Haec erit humanitas tua, admittere cultûs mei signum, et aliquem ei domûs tuae ornatissimae angulum indulgere Haec deinceps cura mea, ut quod fortunis non possum, ingenio suppleam; sic magis magisque benevolentiae tuae fontes perennes habiturus. Vale, Lovanii, in Arce, XIII. Kalend. Octobr. oo. ICC. XXVI.

EPISTOLA XXVII. DIDACO SARMIENTO D'ACUNA, Comiti DE GUNDOMAR, Legato Regio,

GRatiam dicere, satis non est, scribo: semper videbor dicere, quod calamo consignatum est: semper debere, quod numquam satis dicam. Venire ad Arcem voluisti, ut familiam meam videres; videre familiam, quia dignam non affectu tantum, sed beneficentia judicabas. Quid enim? Venire, videre, satis tibi non erat: at ego, quia munus additum est, fateor me attonitum adhuc haerere: quia publice quoque honor a te mihi habitus, in famam invidia utar, et audebo Benignitatis tuae patrocinio nomen Litterarum extollere. Studium omne meum

est, bene de publico mereri: conatus, agere quod pauci agunt, et in lucem proferre, quod pauci adhuc sciunt. Hac fiducia etiam ignem petii: favorem, inquam, quo incalescam. In Arce frigeo, cum meo focum sumptu instruam. Sed quia deinceps non hiemes tantum, sed aestates timendae sunt, quae in hiemem pergunt declinare, ligna e silvis Regiis peto, quae frigus omne dissolvant. AEtatem quoque meam considera: senio, id est frigori proxima est, et algere incipit. Sed Arx ipsa, ligna sibi sua postulat, ne vitae per me restituta, tamen mortua videatur. Anima enim domûs ignis est, imo aurum est, [gap: Greek word(s)] . Ignis inquam, Solis; soboles, lumen et calorem spargens. Non debet hoc lumen, hic calor nisi a Benignitate Regis mei esse: quemadmodum olim ignis Vestalis Romae, si forte extinctus, solitus non erat, nisi a sole excitari. Sed haec satis jucunde, praesentiâ tui ignis recenter recreatus. Satis, ut gratiam breviter scriberem, quam dicere satis non erat. Vale, et ut mortui LIPSII memor es, ita viventis PUTEANI esto. Lovanii, in Arce, nunc etiam tuâ, Nonis Augusti, oo. ICC. XXVI.

EPISTOLA XXVIII. Lovanii. FAUSTO PUTEANO, Filio suo.

QVia ad militiam te vocavit Deus, tu in militia Deum cogita Parentem tuum, qui te ad Deum, et sic ad bona omnia, et felicia ducit. Haec ipsa arma, quae sumis, pro Deo et Rege

sunt, et sic pulchra, Talem te praesta semper; ut sciant omnes te Puteani filium esse: aliquid etiam post Litteras arma posse. Profliga vitia, haec prima victoria est. Virtutes cole, sic nullam fortunam, nullos labores timebis. Amaris a Parente, fac ut magis magisque hoc amore dignus sis. Ita enim Faustus semper eris. Ama Parentem, ita te Filium esse ostendes. Vale, ut ameris et ames. Vale et feliciter abi. Idem Matris, Fratrum Sororum votum est. In Arce, III. Non. Octobr. oo. ICC. XXVI.

EPISTOLA XXIX. Bruxellam. ALPHONSO CUEVIO, S. R. E. Cardinali.

IN nata jam constantia opus, ut quod a Deo impositum est, grandis ille animus tuus forriter ferat. Amittere fratrem, et illum optimum carissimumque, grave est. Sed hoc tamen non est amittere: ad coelum et Deum translatus est, ut sempiterno aevo inter beatas mentes fruatur. Nascimur, ut moriamur, morimur autem, ut vivamus. Hoc Sapientia, et magis Religio docet: sed in tua jam Purpura repraesentabitur, si immoderato luctu non sordescat. Habuisti fratrem, sed hominem tamen, magnum, sed hominem; Principem, sed hominem: quo vocabulo, cuncta quae dici quaeant, complector. Erige jam ad fratrem piam mentem; et vere fratrem, vere magnum, vere Principem videbis. Quid igitur? imminue dolorem, et imminuas, partem nobis relinque. Nostrum quoque hoc vulnus est,

quia tuum; noster luctus, quia tuns: et ut tuus esse desinat, totum in nos cupimus derivare. Decidant in terram nubes istae, nebulae istae. Solem serenum esse, par est; sine quo nihil in terris laetum est. Plura velim sed et permitte, ut et ingenium meum dolore impediatur. Ostendisse affectum, prae omni ingenio erit. Vale, et vive.

EPISTOLA XXX. Mechliniam. JOANNI BOLLANDO, S. I. Gymnasii Mechliniensis Praefecto.

AMplius jam humanissimis eruditissimisque litteris tuis debeo, quia statim non respondi: amplius etiam debebam, quam litteras. Sic te scribere! imo sic te agere, priusquam scriberes! Eruditione ostendis, quam humanus sis; humanitate, quanti eruditionem etiam in aliis facias. Si recte calculum pono, bis jam in Arcem hanc venisti: semel, cum venires; iterum, cum scriberes. Et ego quem non vidi, tamen vidi. Non vidi, cum adesses; vidi, cum non adesses. Quid? Epistola illa tua, velut gemma quaedam, animum mihi tuum perfecta imagine exhibuit: quod majus equidem dixero, quam vultum intueri. Sapientis vox est, LOQUERE, UT TE VIDEAM: sed profecto pulcherrime perfectissimeque loquitur, qui scribit. Ut sic sentiam vero statuamque, tuo ipsius exemplo inducor: qui, tamquam in filio meo domi me repereris, praesentem censuisti. Scilicet, satis affectui tuo non erat, in Puteano Puteanum, laudare, nisi a filio quoque encomium sumeres; humanitatem et eruditionem in filio aestimares.

Multum progressus est, qui jam humanus esse coepit: ut eruditionem porro augeat, utilem se Reipublicae et Ecclesiae reddat, quantum in me erit, adnitar. Tuo sic magis amore dignus erit: faciet, ut laudem hinc etiam aliquam ipse merear. Vale. Lovanii, in Arce, Postrid. Eid. Nov. oo. ICC. XXVI. R. P. Rectori, totique Colleglo salutem pie dico, et STEPHANUM meum commendo.

EPISTOLA XXXI. Hamburgum. FREDERICO LINDENBROGIO, V. C.

MEmor doctrinae tuae, quae publica est; et humanitatis, quam privatim expertus sum, litteris ecce ad te venio, et hoc scriptum DE VITA AMMIANI MARCELLINI comitor. Tibi debuit, qui cum luculentissimum auctorem eruditionis pompa ornatum nuper produxeris, scire voles, cujus potissimum ingenio vivere vere coeperit, CLAUDIUS CHIFFLETIUS est, imo fuit, Jurisconsultus Doctissimus, et in Academia Dolana aliquando Antecessor. Scripta etiam alia virum nobis commendant, partim edita, partim edenda; quae si tibi placuerint, pleno ad famam suffragio ibunt. Sed VITA haec quid si Ammiano addatur! Fama tua et CHIFFLETII erit, tuum ingenium, illius; illius tuo illustrari. Ita quoque et doctrina tua publice, et humanitas privatim magis splendebit. Vale. Lovianii, in Arce, XII. Kal. Januarii, oo. ICC. XXVII.

EPISTOLA XXXII. Bruxellam. CAROLO a BURGUNDIA DE BREDAM, V. N.

E Nube velut emergere videor, et fausta ac benigua sidera contueri, ô coelum! ô lumen! quidni vero vere te magnum nobilemque dicam, ac celebrem? Humanus es, et boni ad me affectûs radios demittis. Sic vero tenebras vinco; sic quae ago, et quemadmodum ago, dignoscuntur: quod satis est, ut laudem inveniant. Non quid multi, sed quid boni de ingenio cujusque statuant, aestimandum est: tibi vero placere, id ingenii pretium puto. Veneror sane Belgicum pectus tuum, Virtutis et Candoris plenum: veneror aetatem, quae licet provectior multum adhuc veris et floris habet, et prudemiae fructus, sua etiam amoenitate vestitos, explicat. Sentio, sentio, majori animum thyrso quati, et in admirationem tui abripi. Quid? angustus jam calamus est: ipso ore, ipso vellem animo coram loqui. Sed, ut amare pergas hominem, cui Honestas, vitae velut tessera est, et publica quam privata utilitas potior, rogo. Hominem, qui ut publice prosit, auctoritatis tuae patrocinium audet invocare. Vale, et vive. Lovanii, in Arce. Postrid. Eid. Januar. oo, ICC. XXVII. Cultum ne sine munere offeram, hunc librum velut strenam mitto.

EPISTOLA XXXIII. Mediolanum. PAULO RAUDENSI, Senatori Regio.

IN ruborem me conjicit tam prolixa humanitas, quae vel modum excedit, vel nescit in te habere modum. Novi negotia, et ea si abessent, dignitatem tuam. Quid igitur? cum admittis litteras meas, beneficium est: lege et demeno scribunt, qui pares sunt. O mitrenda prorsus ista sive morae, sive silentii excusatio! nam ut videas nihil dilatum esse, etiam sine litteris affectus tuus toquitur, et officiosus est. Perge amare quae conor, arstimare quae in gloriam Mediolanensium molior, et putabo me quotidie litteraum tuarum honore frui. Nunc bina iterum folia mitto, et secundam decadem impleo. Sed si non fallet typographus, majori incremento opus deinceps surget. Avide vero quae promittis scriptionis subsidia exspecto; ut majore luce et Historta, et ipse Commentarius fulgeat. De me quid praeterea dicam? Adesse suave sit, et Virtutes tuas coram quotidie, et in eâ Urbe venerari, ubi si Irruptiones istae meae vivent, numquam ipse, aut ignotus moriar. Vale Insubrum magnum decus. Lovanii, in Arce, XVI. Kal. Januar. oo. ICC. XXVII.

EPISTOLA XXXIV. Antverpiam. PETRO SCHOLIRIO, V. C.

ADhuc me Sermones tui habent et oblectant, stilo FAMILIARES, pretio vel cum ipsâ

Antiquitate comparandi. O salem! ô mulsum! Tuum stili coloribus repraesentas saeculum, sed tamquam antiquo vivas. Belgam, an Romanum te dicam, nescio. Scribis et describis Belgas, sed Romanâ vere linguâ. Dentem quoque Romanum video, sed candentem: morsum sine vulnere. Tamquam non corripias, sed corrigas, quae a Catonis normâ recedunt; ludas, non laedas. Mores nostri, si non pravi, inepti interdum ac ridiculi sunt, partim exemplo plurium, partim naturâ cujusque. Suum autem nemo vitium confiteri vult: publicum, tamquam suum, omnes putant reprehendi. Quis igitur Censurae locus? At rilere inania hominum vota studiaque permissum est, quoties innocentissimis numeris veritas explicatur. Ea ingenii tui ac eloquii felictas est, ut non tam scribere, quam pingere videaris, oculos animumque legentis pariter trahens. Facit quoque eruditio tua, ut quae vilia, aut plebeja sunt, splen dorem a stilo capiant; quae jacent, exsurgant. Breviter, philosopharis: quod cum a litteris munus nonnulli hodie separant, doctrinae lumen ignorantiâ extinguunt. Habes judicium meum; imo Palaestrae, feliciter quidem jam instauratae. Sed tu munusculum istud hostimenti loco cape, et tot Olympiades vive, quot descripsi. Vive, inquam, et vale. Lovanii, in Arce, VIII. Kal. Febr. oo. ICC. XXVII.

EPISTOLA XXXV. Lutetiam. MARIAE GORNACENSI Virgim Nobili, et Sapientiae alumne.

NIhil hactenus Umbra vilius fuit: sed postquam famam tuam, umbram esse voluisti, pretium accepit, inter naturae posthac delicias aestimanda. Hoc etiam ingenium tuum potuit; quia nihil nisi lumen est, nihil nisi aurum, tamquam [gap: Greek word(s)] Pulchrum igitur, pretiosum, et coruscans accepi munus. Munus, inquam, a Virgine, quae inter viros Sapientiae et facundiae laude eminet: clarior etiam, quia Umbram illustravit; quia eo evexit nomen, ubi obscurari non potest, Hauriam ex hoc libro, ex hâc Umbrâ scintillas luminis, et ut meas vincam tenebras, tuo pergam exemplo philosophari. A primâ lectione animum novo sentio igni incalescere. Illa elegantia tua plusquam Attica, illa Suada tua prorsus mellea, quem non moveat? Tamquam amare vile sit, cultum adfero: et quam lego, imo admiror, videre etiam velim; quemadmodum tuipsa videre aliquando LIPSIUM voluisti. Quidni etiam tanti mihi Gallia sit, quanti Belgium tibi fuit? Solem suum Belgium habuit: Lunam suam adhuc Gallia, et quidquid in Sole fuit, repraesentat. Sol in Umbram mutatus est, et splendere desiit: tu te Umbram facis, et jubare impleris. Vive VIRGO, citius mori poteris, quam pulchra non esse: amari digna es, quia pulchram Umbram facis. Vale. Lovan. in Arce, Priedie Eid. Martias, oo. ICC. XXVII.

EPISTOLA XXXVI. Vilvordiam. HENRICO BRONCHORSTIO, Arcis Vilvordianae Praefecto.

ITerata benevolentiae tessera quomodo me non obliget? Eo nomine utramque epistolam tuam apello, a manu et pectore vere Belgico profectam. Ut mores hodie multorum sunt, multum profecto a prisco candore degenerârunt: tu nativam gentis integritatem servas. Non blandus tantum, sed benignus es, et verba in officia commutans, bene de rebus meis qua privatim, quâ publice, mereri studes. Ante omnia tam bonum affectum pro beneficio habeo, auxilio in occasione usurus. Nunc ut Immunitatem Arcis Lovaniensis, et Praefecturae hîc meae asseram, occupatus sum: sed controversia in conditiones videtur ire. Ego pacis amans, quod concordiâ transigi poterit, jure non experiar. Et quia totum quod ago, Arcis caussâ ago; jure utar meo, si concordia non obtinebit Quidquid erit, salva immunitas erit, licet redimatur. De eventu ad te scribam, ut si lis surgat, suppetias quoque ex Archivis tuis petam. Nunc rogo, ut de commodis me Praefecturae Vilvordiensis certiorem facias: et an sumptu Regio ignem in Arce accendas. Vale, et meâ vicissim opera utere, quam candide et mutuo benevolentiae affectu offero. Lovanii, in Arce III. Kal. Febr. oo. ICC. XXVII.

EPISTOLA XXXVII. Lutetiam. NICOLAO RIGALTIO, V. C. Bibliothecae Regiae Praefecto.

PHAEDRUS me tuus, Clarissime Vir, humanissime aliquando interpellavit, non liber, sed thesaurus, sed qui a tuo ingenio pretii incrementum accepit. Ut numquam ab oculis meis elegantissimus hic, non tam Augusti, quam tuus libertus recedit: ita RIGALTII nomen et simul affectum continuo mihi suggerit. Permitte, ut tandem aliquando exiguo hostimento beneficium agnoscam. Ausus ingenii mei paupertatem denudare, amplius benevolentiam provocare tuam volui. Vale. Lovan. in Arce, Prid. Eid. Mart. oo. ICC. XXVII.

EPISTOLA XXXVIII. Lovanii. CHRISTOPHORO SAPIEHAE, Palestritae Suo.

ISta de DEMETRIO MOSCO legi, ingeniose, ita me Deus, ac nitide narrata. Sic decuit vero suspensum tenere, sive legentis, sive audientis animum; ut viveret, et ad imperium veniret, qui caesus in cunis putabatur. Amplius igitur hîc est, perire DEMETRIUM, qui imperio servatus erat, quam ad imperium evehi, quem [gap: Greek word(s)] , sive supposititium, nonnulli censuerunt. Ut isthuc redeam, pulcherrima Narratio

est, auribus Palaestrae, amplius dicam, ore tuo digna: dicendo vero longe pulchriorem facies. Vale. In Arce, XVI. Kal. April. oo. XXVII.

EPISTOLA XXXIX. Madritum. JOANNI CROYO, Comiti Sorano.

DE morbo intellexi, graviterque dolui: de valetudine deinde meliori, ac vehementer laetatus sum. Sed haec humani corporis conditio est, commoveri interdum et concuti; ut ad statum suum redeat, a morbo ad sanitatem. Nonne coelum ipsum, nunc serenitate, nunc tempestate distinguitur? annus aestate et hieme? Propitiâ usque Hygesâ frui, aut nemini, aut paucis datum est. In me quidem naturae hasce vices frequenter experior: nunc valeo, nunc aegroto; aliquando nescio valeam, an aegrotem. Sanitas est, patienter morhum, et quidquid Deus imponit, ferre; ingenium, morbo non impeditum, recte occupare. Bibliothecam hîc quoque meam examinavi, in quâ Manuscripti quidem pauci: typis excusi, quotquot proprie ad Sapientiam Veterem, Historiam, et Politiores Litteras faciunt, partim Graeci, partim Latini. Graecorum aliquod nunc specimen mitto, totum brevî confecturus catalogum, si a molestiis quibusdam licebit curisque respirare. Sane ita est,

et suam boni conatus ubique remoram. Non accusabo vero Fortunam meam: tibi si placuero, quem intimo cultu veneror, felix ero: felix etiam, si de plenâ valetudine tuâ intelligam:

EPISTOLA XL. Gandavum. NICOLAO BURGUNDIO, I. C.

O Coelum! ô terrâ! ô Maria Neptuni! Inveniri homines, qui calumniae stratagemate amicitiam nostram conantur dissolvere! Praebuisti aurem, mi BURGUNDI, improbis, imo scelestis Euristii verbis, sed nimis facilem: passus affectum in me tuum exasperari, Egone ut sinistre de ingenio quod formavi, de laboribus quos direxi, statuam? Scribe, cresce, famam auge: tuo etiam lumine clarior futurus sum. Haec felicitas mea est, prodiisse a Palaestrâ Bonae Mentis virum, qui cum meus sit, audeat AEternitati nomen inserere, jam etiam dignus, ab Exteris evocari, Juris Mystam cum praerogativa agere. Ostendisti Carminis conatu, jungi Astraeae Musas posse; valere doctrinam, quae litteris instructa est; prodesse Litteras, cum ad Historiam assurgunt. Hujus tibi jam specimen elaboratum scio; quidni faveam? quidni gaudeam? Imo ut publicum facias, et hoc veluti munere Patriae valedicas, prorsus auctor sum. Quod officii mei est, cur nolim et ingenii tui esse? Mei labores suam nihilominus landem ivenient: nec difficile mihi erit, etiam post BURGUNDIUM meum scribere, praesertim argumento in reliquam Historiam exactissime praeparato, et ab eo, qui rerum omnium consiliorumque magna pars fuit, qua prudentia, ea auctoritate. Stilum ego et judicium adfero;

atque huic curae maturiores jam aetatis annos impendo. Tu provide ac scite florem ipsum in tumultuum Belgicorum origine maluisti occupare. Perfice igitur, vel absolve; ut sic magis meus sis, et singulare a me laudis testimonium accipias. An satis ista, ut Amicitiae nostrae integritatem stablliam? ut amari saltem post beneficia, quae non jacto, velim? Si gratus tibi hospes ero, Gandavum, adulto vere, veniam, te, priusquam in Germaniam proficiscaris, complexurus. Coram deprehendes, Puteanum esse, qui fuit semper; non verbis, sed moribus philosophari. Has nunc OLYMPIADES cape, imo lege, et DOCTRINAE POLITICAE FONTES exspecta, qui mox e Typographi officina prosilient. IRRUPTIONES BARBARORUM Plenis Commentariis promovemus. Vale, Lovanii, in Arce Regia, v. Die mensis [gap: Greek word(s)] , sive Pid. Kal. April, oo. ICC. XXVII. Censuali.

EPISTOLA XLI. Furam. CAROLO ARENBERGIO, Capucino.

NOvus scriptione ista sum, sed vetus obsequium adfero, debitum antea Illustrissimae stirpi tuae. nunc pietati; qua novum etiam stirpi decus accedit. Non potest a sanguine humanitas, minus a pietate removeri: sed humanitate tua fretus, usurpare scriptionem ausus sum; ne mutum denceps obsequium videretur. Imo occasione usus sum; ut litteras scriberem, quia munusculum exsolvebam. Tandem igitur mitto

novo Monasterio, novaeque Bibliothecae hunc ex acervo meo librum; qui cum Historiam contineat, a sacra Amiquitate non recedit. JOSEPHUS est, sed a RVFINO translatus: Scriptor, etiam Sanctis Patribus in pretio; quippe accuratissimus [gap: Greek word(s)] ; qui et Romae aliquando Bibliothecam meruit, ut D. Hieronymus testatur. Exemplar quoque ab ipso RVFINO scriptum Mediolani in Bibliotheca Ambrosiana religiose asservatur, et aliis velut pompam libris, a BORROMAEO instructis, facit. Sed munus meum non eodem pretio, sed nomine eodem commendatur: JOSEPHVM, imo RVFINVM exhibet; ingenium, inquam, utriusque. Quid munus dico? pignus dumtaxat est. Hinc vero si locus in novo Monasterio, et nova Bibliotheca erit, operam daturus sum, ut vero munere bonum affectum aperiam. Ita sane scribere nunc volui, ita obsequium adferre. Vale. Lovan. in Arce, Eidibus Maij, oo. ICC. XXVII.

EPISTOLA XLII. Antverpiam. FRANCISCO SWEERTIO, V. C.

ERASMI imaginem accepi, mi SWEERTI, et lineis, et tota arte elegantem. Sed major iste Vir est, quam ut plebeia manu adumbretur: melius, quam de Litteris, et gloria Belgarum meritus, quam ut lineamenta oris pereant. Ingenium enim aeternum est. Felix Vrbs Roterodamum, cui Erasmus contigit, aut quae Erasimo: selix Erasmus, qui a patriâ agnitus est, et adhuc agnoscitur, Consenuerat lignea illa in foro

statua, aerea substituta est: et qui non ferunt Divorum imagines, uni hunc honorem homini concesserunt. Sed habeant illi aes suum: mihi haec papyrus, quia Erasmum exhibet, aurum est, et hoc pretio donum ad me missum aestimo. Nunc [gap: Greek word(s)] hoc de OLYMPIADIBUS Syntagma cape, lege, cense. Miraberis autem, omnia manu tempora claudi: dici tandem in argumento tam nobili aliquid potuisse, quod hactenus observatum non fuit. POLITICA mea, HISTORICA, et INDIGITAMENTA brevî videbis: alia, si Typographis placuerit. Vale, et me ama. Constitui hocVere ad vos excurrete: fac ut otiosum, et lepidum te inveniam; aut non veniam. Louanii, in Arce Regia, III. Non. Aprilis, aut si AEgyptiorum admittis calculum, VIII. die mensis [gap: Greek word(s)] , oo. ICC. XXVII.

EPISTOLA XLIII. Dolam. JOANNI BOIVINIO, Consiliario Regio.

VIrtutem doctrinamque tuam postquam nosse coepi, etiam humanitatem provoco: quae aut ipsa virtus est, aut illius comes. e doctrinâ certe nascitur. Scribo ecce, et familiarius me jungo; ut sive inverecundia, sive libertas haec quaedam appellanda est, excusationem mereatur. Viam tamen optimus integerrimusque CHIFFLETIUS meus velut stravit: qui cum tuus sit, me quoque voluit tuum amicitiae jure facere. Adsum igitur, cultum obsequiumque

promitto ac promo, a familiaritate tuâ aliquid nomini meo splendoris mutuaturus. Ad ignem venio: quidni incalescam? Lucem haurio, quomodo obscurus sim? Quia hactenus ingenii aliquo conatu tuum videor amorem provocasse; non verebor porro, cum de studiis agam, ad tuum, ut sic dicam, tribunal libros et labores meos deferre. Magnum foenus, si et censurâ fruar. A Cryptographiâ vero istâ ordiri placuit, te leviculâ; non inutili tamen, si clandestina scribendi ratio, tutissimo secreto munita, aestimatur. Sed nunc humanus in me esse incipe, quemadmodum bonus doctusque es; et aliquid otii legendae quoque Historiae meae destitina, quam mox missurus sum. Tibi autem si placuero, multorum judicia non timebo. Sic igitur amari pulchrum erit: sed censebis mea, tamquam nihil affectui tribuas. Vale. Lovan. in Arce, Pridie Non. Maij, oo. ICC. XXVII.

EPISTOLA XLIV. Mediolanum. FRANCISCO MELZIO, Comiti Mazentae,

Sed tibi potius, an conjugi gratulabot? Caecus Amor est: sed quia ad te venit, oculos accepit. Tua pulchritudo, quid nisi virtus est? Conjugis venustas, quid nisi probitas, modestia, castitas? Tale nimirum genus utriusque, talis indoles; tales quoque liberi erunt, quos felix, ut spero, thorus maturo puerperio daturus est.

Suave sic erit, Patrem esse; suave, Matrem. Nam filium, vel filiam complecti, matrimonii vota sunt, ornamenta familiae, vincla felicitatis. An aliud dicam? ut longa aetas, et virens semper haec voluptas sit, et incrementum ab usurâ capiat. De me MONTORFANUS dixerit. Si Deo ita visum, haud recusem equidem commodâ occasione studiorum meorum fructus illi Urbi consecrare, in quâ semina jacta sunt; sed consuetudine tuâ frui, ad cumulum felicitatis faciat. Ita vale, et vive, et me, quem etiam domi meae, et apud meos nosti, ama. Lovan. in Arce, v. Non. Quinctil. oo. ICC. XXVII.

EPISTOLA XLV. Bruxellam. AMBROSIO SPINOLAE, Militiae Ragiae Summo Praefecto.

BEnignissimum responsum tuum non possum nisi ingens beneficium appellare. Gratiam vero scribere citius debui; referre debebo semper. Non scripsi vero, ut ipso silentio, quod venerationis signum est, obstrictum me faterer: non adhuc refero, ut praeparem quodammodo ingenium, et ad magnitudinem victoriarum Tuarum, sumptis adhuc viribus, attollam. Quae crescit semper Virtutum gloria, poterit aliquando in summo fastigio quiescere: et cum viri magni AEternitatem tuam voce et stilo continuo celebrent, adjungam aliquando conatum meum, et minori eloquio pius ero. Sed nunc JOANNEM BAPTISTAM CRIBELLIUM adhuc commendo, Virum muneri quod petit, et quod jam oblatâ quasi occasione petit,

aptissimum. In me vero cum hic favor redundaturus sit, ad novam et scribendam, et referendam gratiam obligabor. Vale, vive, vince, Magne belli Imperator, et Heros Lovan, in Arce, Nonis Sextilib. oo. ICC. XXVII.

EPISTOLA XLVI. Mediolanum. PAULO RAUDENSI, Senatori Regio.

NUnc plane scio, quam suave sit, Viris magnis placere. Tamquam repentinâ luce perfusus, et novo vigore auctus, dubium ac vacillantem firmavi animum, rebusque Mediolanensium, penitus consecravi. O epistolam tuam! ô lucem! ô affectum tuum! ô vigorem! Insigne hoc jam praemium puto, laudari quae a me scripta sunt: et laudari ab eo, quem non docti tantum, sed et magni suspiciunt; dignum, cui gloria Urbis atque Provinciae innitatur. Gaudio igitur hunc a me laborem susceptum esse: gaudeo meum ingenium tuo patricinio aestimari. Conatus equidem sum in nobilissimo argumento quae diffusa amitterent gratiam, ad brevitatem elegantia aliqua stili ducere: et quae contracta induerent obscuritatem, fide bonorum scriptorum illustrare. Id autem cum tibi consilium placeat, triumphare videor. Legetur Historia, tamquam suo quodam colore alliciat: intelligetur, quia Commentariis se diffundet. Corpus, ut sic dicam, et suâ nuditate venustum erit, et a veste ornamentum capiet. Quod hortaris vero, ut apud typographum opus promoveam; facio, faciamque sedulo, folia

deinceps, ut excudentur, singula missurus. Ita, me Deus, tamquam satis adhuc non placeam universum dare statim volumen velim: nunc mora tamen necessaria est, quam magnitudo excusabit. Itaque fluant Sex isti menses, sed felices tibi; aliquot interea libri absolvi poterunt, et me testari tuum esse: quem singulari humanitate et benevolentiâ complexus es, postquam publico dignum affectu censuisti. Mihi sane jam suave est, sic censeri: et censeri sic malo, quam vel accipere praemium, si ambiam; vel ambire si merear. Vale, Historiae Patrone, et gloriam Urbis tuae tuâ propagare perge; tuam, Urbis. Lovan. in Arce, VII. Eid. Quinct. oo. ICC. XXVII.

EPISTOLA XLVII. Dolam. CAROLO BOURRELIERIO MALPASIO.

NE otiosae apud me titterae tuae essent, non tam scribere, quam agere volui, quae extra silentium me collocarent. Filios igitur, quia tam boni patris, quia tam praestanti indole, familiarius etiam complexus sum: non ad Doctrinam tantum, sed ad praemia Doctrinae duxi. In Scholâ exercitati, in Aula noti sunt, et ipsius Serenissimae Principis affectum provocârunt. Quid attinet dicere? accepit Junior luculentum industriae testimonium, uterque meruit: accepit Numisma, et metallo, et imagine pretiosum. In filii igitur pectore (gaude ô Pater) augustissimum Regis ipsius vultum conspiciunt Academici nostri; qui ut magis resplenderet, auro expressus est. Hoc jam honore (gaude iterum

ô Pater) major natu stimulatur, et ne in Palaestra mea juniori cedat, aetatis ordinem felici studet industriâ sibi vindicare. Quid amor possit hîc vides, et quantum aemulationi concessum sit. Semper fratres erunt, qui sic contendunt; amabunt semper, qui ut tibi placeant, aemulationem ad virtutem referunt. Nolo plura: sed ab Humanitate Gubernatorum tibi Grajacensem laudo, laudo Chiffletios meos, quorum favor pondus apud Serenissimam Principem habuit, et adhuc habiturus est. Vale. Lovanii, in Arce, XV. Kal. Junii, oo. ICC. XXVII.

EPISTOLA XLVIII. Bruxellam. SAXONI FINIAE, V. N. a Secretis Statûs.

MIrum in modum me nuperrime suavissimi sermonis tui candor cepit, individuus ille Virtutis et Doctrinae comes. Ostendis te bonum prorsus et eruditum esse, qui sic disseris: humanissimum esse, qui sic amas. Nam profecto et affectum expertus sum, quo vel solo possim obstringi: rem addis et auxilium; quasi deliciae tuae sint, de me, imo de Amicis meis bene mereri. Sed haec conditio mea est, ut magis de Amicis, quam de me ipso sollicitus sim; et hunc e primâ classe, dignumque favore tuo Virum, tuae audeam nunc etiam Humanitati commendare. Petitionem nuper exposui: documenta hîc habes. Familia, quia ab antiquo, ut intelligo, Nobilis fuit, pristinum tuo beneficio decus recipiet; si non fuit, ordietur. Meum vero erit, agere, ut fertili gratiâ beneficium

aestimetur. Ita vale, et Olympiades istas delibare incipe, dum reliqua, quae promisi, mittam. Lov, in Arce, XI. Kal. Septemb. qui penultimus apud AEgyptios [gap: Greek word(s)] . oo. ICC. XXVII.

EPISTOLA XLIX. JACOBO MASIO, Ordinum Graphiario.

TUusque igitur ille Regi et Reipublicae adhuc necessarius, sic repente fato concessit? Vehementer equidem concussus sum, et fusis lacrymis vitae humanae brevitatem deflevi. Quid praeterea a me exigas? Muneris mei non est, consolationem adferre; amoris est, rogare ut quemadmodum Viri magni filius es, ita te virum cogites. Itaque ne bis infelix sis, et parentis fato, et tuo luctu; fac quaeso, ut post primum saltem dolorem constansia animum firmes; feras, inquam, quod a Deo est, nec ullâ mutari querimoniâ potest. Quam multi ad hanc aetatem non perveniunt! quam multi longam vitam, miseram agunt! malis obnoxii, non ob aliam caussam, quam quia vivunt! Vin' jam exstincto gratus esse? moerorem amolire. Qui pulchre vixerat, et per virtutem consenuerat, coelo dignus erat. Huc translatum esse, ut confidam, pietas suadet: post laborem ad praemia, post luctum ad triumphum. Vivere, labor est; occapari publice, lucta est. Deus nos et Natura tandem benigno sinu excipiunt, ut quiescere ac gaudere liceat, humana omnia despicere e sublimi. Habes Parentem in caelo, quem in terra habuisti: monstravit viam, quâ e terra ad

coelum ipse pervenias. Sed adhuc vivendum, adhuc laborandum est; ut qui Virtutes parentis [gap: Greek word(s)] exprimis, annos possis superare. Ita Vale. Lovan. in Arce Regia, VIII. Kalend. Novemb. oo. ICC. XXVII.

EPISTOLA L. Lovanii. JOANNI BAPTISTAE VANDERHORST, Toparchae Wingiano.

QUod voce hactenus non licuit, calamo, sed breviter exsequor, et Consularem tibî dignitatem publice privatimque felicem opto. Prudentia tua, et moderatio animi traxêre voluntatem et suffragia civium, ac voluêre in Republica clarum nomen tuum esse; quemadmodum ab antiquo fuit. Fuit Majorum virtutibus: quae cum in te non desinant, pares Majoribus posteros relinques. Non est igitur quod aliena tibi exempla proponas: in Stirpe habes, quae sequaris: dabis ipse, quae sequi alii volent. Sed quia cum populo agendum est; hunc puta, velut equum (quod generosissimum est animal) regi debere: non stimulis tantum, sed et Glaudiliis sive poppysmis opus esse; ut inter severitatem et lenitatem media auctoritas sit, et pondus suum retineat. Claudianum monentem audi:

--- Peragit tranquilla potestas,
Quod violenta nequit; mandataque fortius urget
Imperiosa quies.

Tam mihi olim haec sententia placuit, ut typis repraesentari curaverim: quemadmodum in

hoc, quem mimusculi ioco mitto, libro videbis. Argumentum vero totum Politicum est, et partem doctrinae de Republica continet. Cum per otium licebit, inspicies, et me, qui ista Urbis et Juventutis caussa scribo, tibi et Urbi addictissimum censebis. Negotium quod de immunitate Arcis est, coram exponam. Id autem, ut spero, tam facile componi poterit, quam arduum nonnulli arbitrati sunt; qui cum jus Regium ignorarent, male ac sinistre de optima voluntate mea statuerunt. Horam, locumque statue, veniam, ac loquar. Quae dicturus sum, fateberis ipse ex re Urbis esse. Ita salve, et cultum obsequiumque a me exspecta, debitum et Nobilitati tuae et Dignitati. In Arce Regia, VI. Eid. Septemb. oo. ICC. XXVII.

EPISTOLA LI. Bruxellam. ENGELBERTO MASIO, Equiti, Consilii Sanctioris Praesidi.

UT tuum minuam dolorem, meum explicatum eo: et cum aliis omnibus in rebus cliens sim, hîc me socium constituo, adeoque familiarem. Amisisti Fratrem, id grave est: ego Amicum, in quo omnia sanguinis vincula continentur: Amicum, in quo tuam soleo humanitatem et benevolentiam admirari. Sed si me serenum vis, te esse ostende. Non potes dolori indulgere, nisi ut aliquid negotia publica, quae in tua sunt manu, patiantur Sed migravit ex hac vita optimus frater, ut meliori frueretur: breviorem etiam senii miseriam faceret. Quid

obstreperi sumus? Ita Deo visum est, qui assignato nascendi et moriendi ordine, alios robustos juvenesque, alios debiles ac senes hinc abducit. Frater vero homo erat, et sic fato obnoxius: si quid adjici aetati potuit, tibi nunc Deus concedet. Adhuc firmus vegetusque es, tamquam ab annis non pendeas; et praees rebus, tamquam recenter admotus. Ut scias, peculiari te beneficio Dei servari, fratribus, licet junioribus, superstes es; et, producturus hanc senii felicitatem, sano in corpore animi vigorem servas. Quid addam, nisi vota, ut diu serves, ut annos dexterâ computes, et Nestor Belgarum voceris? Quod virtute meruisti nomen, tergemina aetate exprimes; ad virtutis autem famam faciet, post primum hunc doloris impetum in potestate animum habu isse. Ita vale, et me jam magis ama, qui a te uno flagitare audeo praesidium, quod in te, et fratre erat; sed esse in hoc desiit, ut in te augeretur. Iterum vale. Lovanii, in Arce, V. Kalend. Novemb. oo. ICC. XXVII.

EPISTOLA LII. Dolam. JOANNI BOIVINIO, Consiliario Regio.

UT de moribus tuis judicem, litterae faciunt, illae suaves, vinulae, venustae; sed admodum mihi hîc quidem opportunae. Amarulentiam non unius diluere possum, postquam sermonem tuum hausi An credis? Suis quibusdam Puteanus gravis est; quia in exteris Doctrinam

et Virtutem aestimat, in omnibus conatur celebrare. Tu si affectu laudas FONTES meos, ad humanitatem praeis: si judicio, ostendis profecto, quid laudare alii debeant. Sed ego, si hîc non liceat, alibi fortassis praestiturus sum, ne quid in ARISTOTELE desideres. Nunc Irruptiones Barbarorum typographus promovet, quamvis lente. Amat antiquum illud, [gap: Greek word(s)] . Miraberis autem novum scribendi genus: in brevitate copiam, in copiâ brevitatem. Scripsi Historiam, sed breviter; Flori exemplum secutus: addidi Commentarios, sed copiose; ut plenâ imagine cadentis Italiae Fortunam repraesentarem. An specimen aliquod CHIFFLETIUS meus ad te miserit, nescio. Faxo vero mittat. Interea NUNDINAS quoque Romanas eruere coeperam, hactenus sepultas: quae INDIGITAMENTORUM meorum pars est, et ad tempora pertinet. Hei mihi, cur plenum scribenti otium concessum non est? Sed tempora accusanda sunt, et bella mentis studiis atque elegantiis infesta. Ad litteras tuas redeo, et suaves, vinulas, venustas appello, elegantiae et ingenii plenas. Legi, relegi, neque satiatus sum: permittes autem, ut hanc voluptatem meam ad amicos omnes, et non amicos, transferam. Non debent deinceps sine encomio tuo FONTES mei legi. Vale. Lovanii, in Acce, Postridie Eid. Januarii, oo. ICC. XXVIII.

EPISTOLA LIII. Bruxellam. PETRO FRANCISCO CHIFFLETIO. Societatis JESU Theologo.

QUod aliena a me missa aestimas, humanitatis est; quod et mea, benevolentiae et amoris. Non sterilis igitur manus mea: a te enim aestimatur. Felix ingenii conatus, cum tibi allubescat. Quid dicam? debeo humanitati, et offero hanc manum: debeo amori, quidquid est ingenii. Ita vero aliquo jam loco mediocritas mea censebitur; et quia laudem apud te obtinebit, alibi reprehensionem effugiet. Nobilissimae doctrinae argumentum est, quod tractatur: Vindiciae Hispaniarum tutelares. Sed nihil ego propemodum praeter sermonem ad fero, qui aliorum magis arbitrio, quam meo fuit usurpandus. Ipsa pro Tutelari suo Hispania pugnat: sed ut plane vincat, et vindex sit, eruditissima nunc industria tua, et stilo consequetur. Dici solet, [gap: Greek word(s)] : sed ut ista epistola tua est, gemmas Doctrinae, et vigorem ingenii, vimque mentis video, et veneror. Exsere tam praeclaras dotes, et in defendendo Ibericae pietatis pignore, aliorum omnium ad te laudem trahe. Primus ego sum, qui applausum paro; qui tuam etiam amicitiam ambio, postquam in Fratrum optimorum familiaritatem Gratiae me Chiffletianae admiserunt. Tuum esse, hoc nunc magis erit, Societatis esse; cui qui addictus non est, minus ille aut doctrinae, aut pietati tribuit, imo verum Ecclesiae splendorem videtur ignorare. Ita vale,

et me Numini commenda; quod maximum humanitatis, benevolentiae, et amoris officium erit. Lovan. in Arce, X. Kal. April. oo. ICC. XXVIII.

EPISTOLA LIV. Antverpiam. FRANCISCO SWEERTIO, V. C.

ET affectu, et litteris liberalis es, mi SWEERTI; quidni et illum, et has aestimem? Sed parum profecto ego amem, parum scribam, nisi velim quoque quod vis, et e meo censu. sive Epitaphia sive Inscriptiones thesauris tuis admetiar. Hic vero si morbi tui fructus est, quid bona valetudo dabit? AEgrota potius sic occupatus, quam ut sanus quiescas: imo convalesce potius, ut ingenii operam laetius latiusque diffundas. Suave etiam omnibus erit, legere, quae denuo colligis: imo salutare erit, moneri, quid incumbat omnibus. Recte vivet, qui se quotidie cogitat moriturum. In hunc finem lapides, cippi, monumenta; ut inter vivos fuisse discamus, quorum nomina leguntur: inter mortuos nos fore aliquando, qui legimus. Sed pereunt ista quoque, et ad suum tituli fatum veniunt: tua nunc unius opera semper, quia lapides, cippos, monumenta libro repraesentas. Vives igitur ipse maxime, qui tam multos prohibes mori; qui aliquam etiam ingenii mei partem letho eximis. Valebis maxime, cum sic vives: numquam enim morieris. Habes hîc reciprocum affectum meum, habes litteras: sed Inscriptiones mox accipies. Lovan. in Arce, VI. Eid. Februarii. oo. ICC. XXVII.

EPISTOLA LV. JOANNI STEPHANO PUTEANO, Filio suo. Societatis JESU.

EPISTOLA tua, mi Fili, suavissima mihi tessera fuit, et pietatis, ut sic dicam, strena, Te sic animatum esse, ex intimo corde gaudeo, imo sic scribere. Quanto enim majori affectu Deum et divina colis, tanto mihi semper jucundius erit, a te amari. De meo affectu dubitare noli: in pectore te mecum circumfero, tuo exemplo fratres sororesque excitare ad pietatem soleo, te [gap: Greek word(s)] , sive Coronam familiae meae dicere, postquam in majorem adoptatus es. Ostendam vero, ubi a molestiis quibusdam (haec vita nostra est) respiravero, quam mihi nunc etiam curae sis, et quam te in sanctissimâ illâ Societate amem; sic magis meum, cum videri possis non esse. Sed de FAUSTO an audiisti? tuum sequi exemplum voluit, et spretis humanis votis, Deo adhaerere. Quare non deserta, sed mutata militia, Carmelitarum Nudipedum coetui hîc Lovanii mancipatus est, et novo isto tirocinio laetus, non jam nos sinit moestos esse, te vero etiam laetiorem faciet. JUSTUS Nuncio Apostolico, Archiepiscopo Compsano, ab Epistolis Latinis est: quo munere strenue fungitur. MAXIMILIANUS mihi, et Litteris operam dat, incertus adhuc quodnam vitae genus electurus sit. An militiae? Quidquid erit, faciam ut scias. Mater vel maxime gaudet, te non corpore tantum, sed animo bene valere. Sic perge, et pio otio strenue

fruere; cui me matrem, fratres, sorores faventes habes. Lovanii in Arce, III. Eidus Januarii oo. ICC. XXVIII.

EPISTOLA LVI. Lugdunum Bat. DANIELI HEINSIO, Equiti, Musarum Apollini.

EPistola tua, Vir Magne, mera mihi voluptas fuit, et nova, ut sic dicam, vita. Ita me Deus, recepi animum, quia tuum tam constanter in me directum vidi, non tempore, non silentio labefactarum. Cum litteras tractem, et earum te Solem habeam; non pussum sine te nisi in nocte et tristitia versari. O suave igitur hoc mihi tanto intervallo lumen! ô gaudium exoptatum! Tamquam ad veteres delicias, et innocentissimae amicitiae libertatem redeam, lego quotidie quam misisti epistolam, et in ea animi tui vultum contemplor. Felices, qui sapientissimis sermonibus tuis, omnisque doctrinae miraculis coram fruuntur: vel miseri, si felicitatem suam non intelligunt Nihil penitus eorum vidi, quae hoc tibi biennio edita sunt: quo nunc avidius et Aristarchum, et Orationes novo incremento locupletatas expecto. Ego quid egerim? Scholae et juvenuti me dedi: quemadmodum Olympiades, breviter illustratae, et hi simul Doctrinae Politicae Fontes judicabunt. Aphorismos proposui, quos explicarem, exemplum et ingenium tuum inprimis secutus, qui incredibili Suada ac paraphrasi primus efficere poruisti, ut Aristoteles, tot hactenus Explicationibus et Commentariis satigatus, intelligeretur.

Irruptiones meas Barbarorum augeo, et Commentariis illustro: quod opus, ut in volumen surgit, ita nostris hominibus, nihil nisi vastum aestimantibus, satisfaciet. Vale, et de me, tamquam de vero Amico semper statue. Citius enim vivere desinam, quam virtutem tuam, doctrinam, facundiam venerari. Lovanii, in Arce Palladis, III. Eid. Maij, oo. ICC. XXVIII.

EPISTOLA LVII. Dolam. JOANNI BOIVINIO, Consiliario Regio.

MEam ego jam ferre fortunam possum, quia tuam nova Rex dignitate grandire voluit: quemadmodum ex utroque Chiffletio tuo, nec minus meo, intellexi. Sane quantum ipsi gavisi sunt, tantum ego exilii, Virtutis ac Doctrinae rationem haberi. Praeeris igitur rebus Burgundicis Belgicisque; ostensurus non tam vires nobis hactenus, sed viros defuisse. Magna navis non multis tantum, sed peritis manibus regenda est, quae omnes uni capiti obediant. Sed Monarchiae manus consilia magis, quam arma sunt: magisque pugnant, qui ingenium impendunt. Tuâ quia prudentiâ Rex noster utetur, felicior erit, firmamque magnitudinem faciet. intelliget sic enim quomodo faciat, subditis carus, hostibus formidabilis, benignitate potens, potentia benignus. Destituant Solem sidera, quid poterit? graves sibi noctes esse tellus queretur. Rex propterea Rex est, quia solus non est, quia solus non est, quia in regiminis subsidium Magnates et Sapientes assumit, quorum opera

et cura, quae interveniunt calamitates, sublevantur. Te nunc suspiciam, tamquam novum sidus, et Soli suo vicinum. Te parvum dicam Solem, a te Burgundiam tuam illustrari. Hoc lumine, quia et litterae fruentur, surgent ingenia, et Graecum aliquod sive Romanum saeculum molientur. Mihi inprimis suave erit, tuis virtutibus, et sic laudibus stilum occupare. Ita vale, et quemadmodum mereris, ad summa conscende. Lovanii, in Arce, VI. Kal. Mart. a quo nomen hic annus capit, oo. ICC. XXVIII.

EPISTOLA LVIII. Bruxellam. ALOYSIO Comiti STUFAE.

SChema coeleste, quia nugari me voluisti, inspexi, et expendi. Quid igitur? Si astris, sic quidem dispositis, fides, feliciter natus es. Luculenta inprimis matrimonii conditio promittitur, ridente Cupidinis matre: et in hunc nexum reliqui fere Planetae conspirant. Aliquid in itinere, nescio quo infausti portendi, cauto dixerim. Praestabit igitur quietem amplecti. In malis etiam bona fortuna est, feliciter liberari. Nihil igitur Saturnus poterit. Ad summam, plus promittit coelum, quam minatur. Sed tu ostendes, te a te pendere: fata hominum ab hominibus regi; in potestate autem Dei homines esse. Vale, illustrissime Vir, et me eum esse cense, qui parum Divinationibus istis, tribuat: plurimum Virtutibus et Elegantiis tuis, dignis profecto, loco stellarum poni. Lovanii, in Arce, XVII. Kalend. Februar. oo. ICC. XXVIII,

EPISTOLA LIX. Antverpiam. JACOBO ROELANTIO, I. C. Penitus suo.

ANtverpiae es? mi ROELANTI: cogita te in Virtutis urbe esse. In aedibus Patrui? propius non poteras Honestatem et Prudentiam intueri. Velim ipsemet Minervam nostram cum tali Mercurio commutare, aur certe conjungere, ut Hermathenam habeam. Tu te dignum praesta urbe, in quâ natum esse, etiam gloriosum putes: dignum aedibus, quae in uno viro tibi exhibent, quidquid ubique potes discere. Ingenium a te adfers, doctrinam quoque, et doctrinae nomen. Magnis rebus aptus, non pon potes, non debes in vilibus, ac ne in mediocribus consistere. In omni vita et functione, quae prima sunt, non possunt non molesta esse; aut si ingressu jucunda, in molestiam desinunt. Nonne dicere soleo, Optima, quamvis amara, usu et consuetudine Suavia fieri? Sed nolo in hanc sententiam plura. Munus tuum cum foro, cum curiâ, cum militiâ confer, et aestimabis. Vellent omnes sic caussas agere, sic judicia ac negotia tractare, sic pugnare. Vide quam apse illud tuum, QUOD SATIS EST, usurpes. Felix es, si te intelligis esse: me autem felicem amando facies. Vale. Lovan. in Arce, v. Kal. Mart. oo. ICC. XXVIII.

Epistola LX. Bruxellam. JOANNI REYNTIO, Bibliopolae.

MAlebam, mi REYNTI, librum sine epistola, quam epistolam sine libro mittere; ideoque respondere distuli: nunc quia satisfacere utriusque desiderio non licet, venia dignus sum. Scriptores hîc nobis quos Ecclesiae censura damnavit, obvii non sunt, e meâ etiam Bibliothecâ, seria cura eliminati. Ita decet, a cibis venena separare; cum nullos etiam praestet libros legere, quam malos: malos autem putem, nuper ambitiose magis, quam docte conscriptos. Qui Antiquos habet, facile carere nobis potest. Idem in nummis et vino solet evenire. Interdum tamen et novi et mali inspiciendi sunt, ut, si opus, queant confutari: Theologici a Theologis, alii ab aliis. Ego quia Litteras et Sapientiam colo, his etiam patior terminis studiorum meorum labores claudi. De Senecâ igitur recte subjungis: tu eum vel conferes, vel mittes. Vale. Lovanii, in Arce, IX. Kal. Martii, oo. ICC. XXVIII.

EPISTOLA LXI. Aquas Sextias. NICOLAO FABRICIO. Peitrisci Toparchae, Senatori Regio.

VIrtus tua, Nobilissime Vir, cujus olim Patavii semina admiratus sum, ad eam magnitudinem

crevit, ut famam per oras etiam Belgicas sparserit. Tamquam ubique luceas, coleris: a me potissimum, qui cum Litterarum studia publice tractem, non me possum a laudibus tuis abstinere. Eas pleno etiam ore Doctissimus hic noster WENDELINUS celebrat, suo ingenio, et tuo simul encomio clarus. Vir ille, inter miracula Belgica numerandus, meâ quoque testari manu voluit, quantum sane studii gloriae tuae impensum eat. Scribo igitur: sed ne sola epistola officiosus sim, adjungo librum, quo Olympiades omnes continentur: clariores fortassis, quia a PETAVIO recenter ad AEstatem retractae. Tu de conatu meo, et vero Ludorum tempore judicabis. Ego quia Defensiunculam meditor, quidquid pro Autumno adhuc scripturus sum, tibi Elegantiarum et Antiquitatis Patrono inscripturus. Hac ratione, aliquid etiam ingenii mei tuum erit: reliqua autem scripta, inprimis INDIGITAMENTA, quae parata, familiaritatem tuam provocabunt. Vale, et cogita inter WENDELINUM et Puteanum certamen esse, uter te magis colat. Lovanii, in Arce Regia, Prid. Kalend. Mart. oo. ICC. XXVIII.

EPISTOLA LXII. Bruxellam. CLAUDIO BALANSONIO, Archiepiscopo Caesariensi.

BEne cum Litteris conatibusque meis agi puto, quibus tam impense pro innata benignitate faves. Non petii, et promptum beneficium repperi: quod amplius est, quam accipere.

Nolo igitur, vel temporum, vel hominum conditionem accusare, quasi aut minus Litterae, aut conatus mei possint: ad felicitatem satis est, TIBI placuisse. Placuit filius, quia pater: sed uterque obstrictus est, et uterque utriusque caussa gratiam studet profiteri. Scripsit ad me Candidissimus CHIFFLETIUS meus, quomodo benevolentiae velut sponte ad commoda nostra promovenda favor tuus proruperit: infelix tantum, quia non satis tempestive interpellatus. In vado nihilominus vota sunt: non enim deerit jam filio Sacerdotium, cui tale patrocinium contigit: meum interim erit, exigere a Litteris conatibusque meis, quod Virtuti, et sic gloriae tuae consecretur. Huc omne ingenii peculium conferam, initurus cum eodem CHIFFLETIO meo consilia, quomodo conferam. Vale, et nominis tui jubar sine publicum esse, quod pio et prono animo totus veneror. Lovan, in Arce, XIII. Kal. April. oo ICC. XXVIII.

EPISTOLA LXIII. Trajectum. JOANNI RIVIO, Theologo et Philologo Augustiniano.

QUia otium est, a sermone ad epistolam veniam, distinctius pleniusque scripturus, quae obiter de Scholis nuper, et primae aetatis instititutione dixeram. Sed nonne hoc quoque desiderium tuum erat, legere, et quodammodo videre, quae satis expendi non poterant, si tantum audirentur? Lege igitur, et pro doctrinâ tua statue. An inveterata jam usu [gap: Greek word(s)]

mutari possit: pro prudentia tua, quantum, et quousque. aliquid moribus et consuetudini, plus Litteris et bono publico tribuendum est: sed tuum examen hinc Litterae, inde mores exspectant. Tuum, qui hac in palaestra et pulvere non discendo tantum; sed et docendo exerceri soles. Discendo consecutus, ut scias quomodo docere oporteat; docendo, quomodo discere. Sed de Lingua hîc Latina agitur: quae cum praecipuum hodie artium scientiarumque instrumentum sit, juventuti necessaria est; cum ornamentum, maxime expolienda. Rudis ut plurimum, morosa semper; quia tot laboribus, tot ambagibus quaeritur, sterili interim studiorum fructu. Per spinas ad flores eniti, per vepres ad frugem, arduum ac durum est. Digna saltem meliori methodo melior aliqua juventus erat, et a grege discentium eximi. Sed innovare quantae molis est? Ut homines sunt, mavult quisque, erroris securus, antecedentes sequi, quam viam eligere; non qua eundum est, sed qua solet iri. Hinc igitur contabescunt difficili saepi disciplina tenelli Nobilium puerorum animi, et cum in plebeio scholarum pulvere adolescunt, nihil generosi spirant. Si minor Grammaticae pompa esset, et per linguam potius ad praecepta, quam per praecepta ad linguam iretur; compendium et temporis et laboris esset, ubi jam periodus, citraque lassitudinem ad optatam tiro metam vestigia et vota proferret. Nunc uno idiomate exhauritur indoles, et ad artes deinde tarda est: vilescit autem quidquid tanto aetatis dispendio constat. Quis ad prudentiam, sapientiam, cognitionem sui venit! Quis dignas generosiore stirpe artes inspicit pacis et belli? Quis veteres sibi Graecos aut Romanos proponit, Litterarum auxilio

et fortes et felices? Nobilis, et Reipublicae Militiaeque victurus puer, nisi Ethicis et Politicis instructus sit praeceptis, nisi Historiam et Mathesin calleat, frustra mihi Latinus erit, frustra quae hodie post Latinitatem tradi solent, percurret. Linguam igitur discat, sed compendio, ut ad res artesque transferatur. Hoc compendium usu definio, et biennio uno concludo; ut brevissimo deinde tempore Scientiae, sed Nobilitati profuturae, addiscantur. Romanos et tot gentes respicio, quae Romanum olim sermonem, assumpserunt. Erat Lingua, priusquam Grammatica esset; difficilis, postquam tormenta ista accessere. Cum sola consuetudo peritiam gigneret, doctissimi ac facundissimi erant viri: Ars accedebat; ornamento, non oneri erat. Postquam Linguae regnum praecepta sibi vendicarunt, loqui difficile fuit. Fateor arte opus aliquando fuisse, ut semel extincta ad vitam lingua revocaretur: sed quia viventem postliminio habemus, cur tamquam mortuam quaerimus? cur parata jam via per anfractus discurrimus? Error est, et aevi nostri scholas passim trahit. Periculum mehercle erat, ne Gymnasia torperent, ne Academiae caderent, ne Scholae silerent, si tot regulae, tot cruces, tot ambages Grammaticorum intermitterentur. Ego sic existimo, omnes ejusdem genii linguas esse, omnes usu constitui, usu addisci. Auxilii tamen praeceptorum non rejiciam, si auxilia sint; si fulcra, non onera. Matrem sermo Naturam, Nutricem Consuetudinem habet. Sic pueri infantes esse desinunt, sic viri loquuntur, qui non omnes tamen Litteras discunt. Quam prima quisquis aetate haurit linguam, paullatim perficit, et vernaculam habet: Germanus Germanicam, Gallus Gallicam, Hispanus Hispanicam,

Sarmata Sarmaticam, Scytha Scythicam. Quid etiam? Sic advenae esse peregrini desinunt; sic audent aliqui in angulo Orbis nati, omnium linguis loqui. Sed qui discere omnes potest, unam cur Latinam non possit? An quia difficilis est? at difficilior aut Germanica, aut Sarmatica, aut Scythica. Sane usu Latinam hauriri, exemplum Michaelis Montani nuper ostendit, qui libro suo Speciminum severissime hanc rem disputat. Sed quia et ego id egi, nunc parco. Satis etiam ista, ut quae dixeram, in memoriam revoces ruminesque, tuo omnia judicio definienda. Formam etiam aliquam novae hujus institutionis per capita sua designavi, quam coram ostendam. Nunc salve, et qui sacra tractas studia, haec amoeniora, et sine quibus illa non constant, amare perge.

EPISTOLA LXIV. Bruxellam. ALPHONSO CUEVIO, S. R. E. Cardinali.

PRomissi mei memor, librum, quem a me non potui, ab Amico acceptum mitto. Librum pretio exiguum, titulo magnum, cum Imperia omnia, Regna, Respublicas complectatur. Sed ita me Amicus ille amat, ita nomen tuum non minus doctrina quam stirpe inclytum, suspicit ac colit; ut vel dare voluerit munus, quod ego mitterem; vel mittere potius, quod ego darem. Hoc modo uterque liberales sumus, et neuter: ut, si gratiam referre velis, possis negligere. Cur velis vero? debemus, quidquid mittere, quidquid dare ausi sumus; vel propterea, quia ausi.

Quaedam haec fortassis, et nimia etiam familiaritas sit: sed ne peccet, a Purpura tua ad Eruditionem refugiet; ut quantum perstringi luce dignitatis possit, tantum favore Litterarum recreetur. Caeterum, si non minus ingenio, quam auro vel argento aestimanda munera sunt, potero et dives deinceps, et liberalis esse; invenire praeter Imperia, Regna, Respublicas, quod nova a nupero incendio Bibliotheca tua dignum sit, aut quod ea dignum Humanitas tua faciat. Hanc sane et propinquus meus LOMMIUS niveo candore agnoscit, imo veneratur; quia me commendante, voti sui compos, e ruina, ut spero, fortunarum emersurus est, ut bene rursus de Rege mereatur. AEquam vero caussam ejus esse, universa clamat Patria: meum certe erat, nonnisi aequam commendare. Vale. Lovanii, in Arce, VIII. Eid, Maij, oo. ICC. XXVIII.

EPISTOLA LXV. Binchium. CAROLO DUCI AUMALIO.

AEStuat nescio quo ardore animus, Excellentissime Heros, nec jam contineri potest, quin se explicet. Etenim virtutes tuas, et divinam illam humanitatem tacito hactenus cultu suspexi: nunc quia filius hic meus Binchium proficiscitur, mittere epistolam ausus sum; et ut ea aliquid ponderis acciperet, libellum hunc adjeci. Scribo, cum loqui etiam mallem, et coram pectoris penetralia reserare. Munusculum vero an tanti sit, equidem dubito, nisi argumento excusetur. Politicum est, et ex Aristotele sumptum; qui cum ad Alexandrum sua

pleraque miserit, nomine ac virture Magnum; tuam ego venerabor magnitudinem, si meo stilo, Aristotelis ingenio adumbrata Reipublicae fundamenta ac principia offeram. Cape igitur epistolam, velut animi indicem: munusculum, epistolae pretium; et me permitte virtutem tuarum caussa audacem esse. Has ut amare et admirari tacitus coepi: illa publice colam et venerabor. Sane familiarius innotuisse, magnum studiorum meorum incrementum erit. Vale, et vive. Lovanii, in Arce, Prid. Eid. Junii, oo. ICC. XXVIII.

EPISTOLA LXVI. Bruxellam. JOANNI AUGEMIO, Ordinis Augustiniani per Provinciam Belgicam summo Praefecto.

LIceat te mihi, quem reverenter colo, familiariter interpellare: liceat, inquam, petere a Capite beneficium, quod in novum Sanctissimi Corporis membrum derivetur. Pro affectu meo in Monasterium hoc Lovaniense ago, et pro F. JOANNE AERTSIO audeo intercedere. Is studiorum et simul linguae caussa in Galliam, et Tolosam anhelat; non aliam sibi praefigens metam, quam ut doctior meliorque ad suos redeat, et uberiorem pietatis fructum Ordini persolvat. Scio non promiscue hanc omnibus gratiam concedi; interdum cum periculo aliquo morum conjunctam esse: sed augebit difficultas beneficii pretium, quod peto, amplius sic quidem debiturus: ille vero ita animatus est, ut non proficisci malit, quam cum laude non reverti. Religiosum se meminit, et

servandum ubique, quam professus est, animi integritatem. Cogitabit quoque, quia a me commendatus, de mea hic simul fide agi, qui tam severe ab eo rationem morum exacturus sum, quam nunc votis ejus studiisque consultum eo. Te igitur adeo, et rogo, ut quemadmodum familiariter interpellare ausus sum: ita huic non minus studioso quam Religioso juveni, accepta a benignitate tua itineris tessera, liceat proficisci. Tamquam in me redundet beneficium, aestimaturus sum: et affectum omnem, de quo dixi, in officium commutabo. Vale. Lovan. in Arce, Non. Junii, oo. ICC. XXVIII.

EPISTOLA LXVII. Alnum. EDMUNDO JUVENTIO Abbati Alnensi.

NOvus virtutum tuarum cultor adsum, et obsequium offero, quod solius ingenii modulo, et eruditionis adminiculo sustentatur. Litteras tracto, sed a pietare nequaquam abeuntes: tua autem in eo sudat religiosa industria, ut pietatem etiam litteris promoveas. O felix [gap: Greek word(s)] , cui Praesul tam beati animi contigit, non casu datus, sed a Deo electus ad universam disciplinae rationem sancte et simul generose constituendam! Quid egeris, et agas scio; optimisque et consiliis et molitionibus applaudo: quarum jam non potest fama ignorari. Quia Bibliothecam tamquam animorum officinam censes, et egregiâ curâ instruis, e meo ausim censu paucos hos libellos promere, qui quidem jam ad manum erant, et doctissimum,

ut sic dicam, Mercurii acervum paucis vilibusque lapillis religiose augere. Admitte pro benignicate tuâ mittentis affectum, et cum locum in bibliothecâ libris quoque meis facies, animum mihi tuum laxa; cum praecipue MIRACULA DIVAE ASPRICOLLIS leges, de illis tibi vicinis celebrandis cogitabis. Vale, et a novo veroque virtutum tuarum cultore Salve.

EPISTOLA LXVIII. Bruxellam. AERARII SANCTIORIS PRAEFECTIS.

ITerum ad benignitatem vestram accedit Frater meus: iterum fratrem meis ego litteris comitor. Dignus favore est, qui ut bonum pararet nomen, rem augere Regiam in difficillimo munere conatus est, ab omnibus fraudibus, sordibus, corruptelis, et quidquid reprehendi potest, alienissimus. Remitti sibi, imo tempori quatuor florenorum millia, a nautis adhuc debita, postulat, qui praeter solitum annuamque viginti millium collectionem, biennio uno paucisque mensibus nonaginta duo millia confecit, et in AErarium sanctissimâ fide intulit, Breve spatium est, grande incrementum: id si casui magis, quam industriae ejus adscribunt, qui sinistram Relationem misêre, innocentiae graves sunt. Egit quod ab homine agi potuit; illi tamen ut rationum summam accusarent, steriles et extra terminum menses callide adjecerunt. Hoc scimus: hinc etiam reliqua quae perscripta sunt conjicimus. Non debuit fortassis Regis periculo Nautis Collector credere,

et reliquator ipse fieri. Sed claudendo commercia in se periculum, adeoque damnum Rex transtulit. Nulla enim ratione poterant sine credita fide commercia subsistere, quemadmodum res ipsa docet. Tenuioris fere homines fortunae sunt, qui Mosam navigant: magnae summae sunt, quae Venlonae Regi persolvuntur; nec confici possunt, nisi mercibus evectis et distractis. Accedit pecuniae damnum, quae nisi commutetur, etiam praeter vectigalia onus est. Non potuit, profecto non debuit frater inveteratam Venlonae consuetudinem immntare; hanc ipsam vero necessitas fecerat. Si omnia dicam, prolixus sim, et ut gratiam impetremus, pauca sufficiunt. AEquitas se commendat, aequitati innocentia conjuncta est, et prudentissimam benignitatem vestram sibi propitiam pollicetur. Cogitate nonaginta duo millia (hoc incremento vectigalia surrexêre) ad octoginta octo redigi. Cogitate quatuor millium damno, tantam summam (quam nemo deinceps nisi credat, fratrisque simul industriam sequatur, collecturus est) constare. Totam hanc quoque muneris administrationi brevitas temporis sterilem fratri facit, si facti sumptus computentur: unde ne de suo cogatur solvere, quod interclusa flumina abruperunt, creditorum aliis mortuis, aliis ad paupertatem redactis, aliis vel in alieno, vel etiam hostili solo degentibus, intercedo. Haec gratia grave a fratre damnum, praemia promerito avertet; nominis famam, quae et me tangit, conservabit. Ita valete, vivite, et feliciter Thesauros Regios administrate. Bruxellae, VI. Kal. Sextil. oo. ICC. XXVIII.

EPISTOLA LXIX. Huyum. AUGUSTINO NEAERIO, Ordinis Cruciferorum Summo Praefecto.

NEscio quomodo satis tam benevolum in me affectum aestimem, illum cum summâ pietate conjunctum. Amari, jucundum est; aeterno Numini commendari salutare. Ego ut amari dignus sim, et commendari merear, non desinam, quantum in me erit, commoda Ordinis, quae scholarum inprimis efflorescente vigore continentur, promovere. Ipse me Ordo peculiariter sibi obstringet, si jugi perget curâ et patrocinio scholas, et surgentia in iis ingenia complecti. Aliquid Praeceptoribus tribuendum est, ut facilius studiorum labores tolerent, et juventuti se impendant: ita enim uberiores deinde fructus erunt expectandi. Vale, et perge, ut scribis, amare me, perge Numini commendare. Lovanii, in Arce, XI. Kalend. Julii. oo. ICC. XXVIII.

EPISTOLA LXX. Bruxellam. ENGELBERTO MASIO, Consilii Sanctioris Praesidi.

AFfectu non privato, sed publico trahor, ut in mutatione Magistratûs Lovaniensis, quae instar, tuam audeam auctoritatem interpellare. Inter alios jam Judices Curiae, e populo denominatos, intelligo JOANNEM VRENXIUM

esse; virum, si quis alius, vere probum, pium, prudentem, et ex honestioribus. Mercaturam lanae confectae et contextae exercet, uxorem et liberos habet, et ad exemplum vivit: fortunis commodus, aetate medius, vitâ moribusque dignitatem civis repraesentans. Omnino scio e re Civitatis esse, hunc assumi; quem, ut ego taceam, ipsa virtus commendat: imo scio hunc praecipue bonorum omnium votis expeti. Tuns omnis favor, quia in eos tantum dirigitur, qui Republicâ digni sunt, non sinet commendationis meae candorem frustra esse. Et ut affectum meum aestimes, dixi, non privatum, sed publicum esse. Privatim novi virum, publice amo. Novi, qualem jam descripsi, bonum: in bonum autem Benignitas tua inclinabit. Ita vive, et vale. Lovanii, in Arce, XII. Kalend. Quinctil. oo. ICC. XXVIII.

EPISTOLA LXXI. Antverpiam. BALTHASARI MORETO, PLANTINIANO, V. C.

NEfas putavi, filium meum JUSTUM sine litteris ad te meis proficisci. Quid scriberem tamen, nisi quod ille dicturus erat? singulari me Humanitati tuae debere, Saepius, ita me Deus, et domum tuam, et officinam, et librorum thesauros cogito, quibus et domus, et officinâ instructa et ornata est: et te omnibus istis generosa mente parem, imo majorem. Alii aliunde advecta ingenii monumenta possident: in tua quidquid domo et officinâ est, vernaculum est, et admirabili nitore atque ordine asservatur.

Habes a te, quidquid alii a se et aliis, et regere fortunam aeternitate nominis videris. Illam industriae obnoxiam reddidisti: hanc cum donas viris librisque Doctis, tibi maxime vindicas: quippe qui multum semper ab ingenio tuo et eruditione accipiunt. Sed haec non ad te, sed ad alios magis de te scribenda sunt: ut proinde alia dici a filio velim. Summa est, singulari me Humanitati tuae debere. Vale, et me ama. Lovanii, in Arce, XI. Kalend. Quinctil. oo. ICC. XXVIII. Characteres illos Graecos ut laboribus meis, sed meis, indulgeas rogo.

EPISTOLA LXXII. Bruxellam. FERDINANDO D'ANDELOTIO, Aulae Praefecto.

FAcile dari munus, liberalitas tua nuper ostendit: facile admitti, mea nunc verecundia agnoscit. Quid praestiti, nisi quod heroicis virtutibus tuis inclytaeque stirpi debetur? Accepi vero donum, quod inter scyphos decumanum est, in deliciis mihi, quoties genium cum amicis oblectabo, futurum. Jam saluti tuae vinum libavi, et a splendente metallo suavius esse confessus sum. Auri, an Argenti lumen video? Sed ingenium tuum non nisi aurum est, mens tua nonnisi radiatio, sors tua nonnisi gloria, qui cum Majorum laudem generosâ vitâ exprimas, dedisti filios, quos virtutis ardor jam inter Majores, et semper cum horoibus victuros, collocavit. Atque hoc est uno nomine non unam provinciam occupare: hoc est, filiis rursus patrem nasci, qui a se aeternus est. Fruere nunc eorum famâ, quia vita longiori

non licuit; et quos amisisti, in uno te puta LUDOVICO superstite habere. Hic ille erit, qui familiam extendet, qui te posteris tuasque virtutes repraesentabit, qui me praeconem familiae virtutumque tuatum sentiet. Ita quod Epitaphio non potui, Encomio praestabo. Vale et vive. Lovanii, in Arce, Prid. Non. Majas, oo. ICC. XXVIII.

EPISTOLA LXXIII. Bruxellam. JUSTO BLITTERSWYCKIO, V. N. Sanctioris AErarii Fiscali.

FAmiliaritatis nescio quâ fiduciâ accedo, ut SEGERUM LOMMIUM, popularem et propinquum meum commendare tibi, ad iter Sicambricum jam accincto, audeam: debeam bonum, et bonâ caussa nitentem. Illum nosce, et caussae scio favebis: hanc nosce, et virum tuo censebis favore dignum. A Praefecto fossae Marianae stipulatione jussus trabium quantum satis esset, in novum opus comparare et advehere; magno sumptu comparavit, et advexit: quia paucae, et infra numerum praescriptum, occupatae sunt, ratione contractûs justissima nunc petitio instituitur: Ut reliquas distrahere in vicinis, ac neutrarum partium locis liceat: quemadmodum emptores bonâ fide parati sunt. Quod igitur rogo beneficium, tempore potissimum continetur. Nam sicuti res ipsa difficultatem non habet; ita si brevi absolvatur, extra majus damnum venditorem constituet. Quidni vero brevi? tuo et Amplissimi

MASII examini commissa est: qui tecum in Viro caussam, in caussa Virum respiciet, ab illo tecum benignitatis laudem, ab hac aequitatis relaturus. Vale, feliciter proficiscere, et cum gaudio, hac tam bella occasione, Nobilissimos Majorum tuorum penates revise. Lovanii, in Arce, VI. Eid. Junii. oo. ICC. XXVIII.

EPISTOLA LXXIV. LAMIRALDO Comiti EGMONDANO.

NEscio, fortunam meam, an verecundiam accusare debeam, an potius utramque; quarum altera cultum meum voluit tacitum esse, altera non sivit ad virtutum tuarum familiaritatem progredi. Nunc, ut felicior essem, animum sumpsi, Nobili viro et amico huic meo obsecutus: qui inter reliquas laudes, singularem Humanitatem tuam efferre non desinebat. Intelligere poteram, magno apud te loco Litterarum elegantias esse, quia scriptiuncula aliqua mea nuper aestimata est: in qua nihil nisi extemporalis erga Amicum affectus commendari poterat. Ab amico igitur ad te Magnatem venio; ut tuae gloriae, siquid in me est ingenii, siquid eruditionis, mancipem. Quo quidem in heroica nomina et facta desiderio ferar, hic MEDICAEUS meus, quem mitto, ostendet: non aliam ob caussam a me scriptus, quam ut minori in exemplo experirer, an historiae paressem. Non jam extra Belgium quaeram sidera. cum tuae tuorumque hîc Virtutes luceant, et aeternitatem mereantur. Quid dicam? Indulge

favorem tuum; et qui unus inter paucos intelligis quid Litterae sint, eas permitte tuas esse, et me tuum patrocinii benignitate conseri. Magnus ero, si ingenium tibi meum sacravero: clarus ero, si posteri aliquando scient, tuas a me virtutes cultas esse. Ita nec fortunam ipse meam, nec verecundiam accusabo. Vale, Lovanii, in Arce Regia, IV. Eid. Jun. oo. ICC. XXVIII.

EPISTOLA LXXV. Bruxellam. PETRO ROSAE, Consiliario Regio, postea Praesidi.

QUia non minor Humanitas tua est, quam, Prudentia, non intelligis tantum LOMMII, Amici et Propinqui mei, negotium aequitate niti, sed promotum cupis. Non igitur excusabo libertatem meam: audet epistola, quod nuper sermo, tuumque adhuc auxilium implorat. Post difficultatem superatam mora velut difficultas est, damnumque sumptu cumulat. Faciet Prudentia tua, ut voti compos fiat, qui favore dignus est: faciet Humanitas, ut quemadmodum sermo meus ingratus non fuit, ita epistola placeat: quam laetiori et amoeniori argumento commutaturus, ab alienis ad mea, a negotiis ad studia veniam. Vale. Lovanii, in Arce, subito cum vir iste (Venlonâ missus est) veniret, simul et abiret, XVI. Kal. Septemb. oo. ICC. XXVIII.

EPISTOLA LXXVI. Leodium. ALOYSIO CARAFAE, Nuncio Apostolico, Episcopo Tricaricensi.

INnotescere audeo, et afferre cultum, ut affectum stimuler. Occasio quoque trahit; caussa, inquam, amici et propinqui mei, quae in sacro tribunali tuo agitur. Caussa, ut mihi nota est, aequissima; sed variis adversariorum technis oppugnata, et in longum tracta. Propinquus ille meus, JACOBUS CLOCKERUS est, civis Aquisgranensis: qui profecto nisi summo jure niteretur, pati damnum mallet, quam litigare; cedere adversariis, quam molestiam justissimae auctoritati tuae exhibere. Hunc igitur virum, et hanc caussam commendo, ignotus ut innotescam; omnia nomini tuo et dignitati deferens, ut tamen debeam. Debebo, quia ignotus non ero: et gloriabor de benigno affectu tuo, si quid favoris Propinquus meus accipiet. Id enim aequitati tribuetur. Vale, et repentinam scriptionem excusa, quam festinans et exspectans tabellarius exegit. Lovanii, Prid. Eid. Septemb. oo. ICC. XXVIII.

EPISTOLA LXXVII. Mediolanum. JOANNI MARIAE VICECOMITI, Marchioni.

INter amplissimae Urbis sidera tua te Virtus et Doctrina conspicuum faciunt: rarae dotes, quia non a puero semper assumuntur. AEtas tua,

adhuc tenella, disciplinae patiens fuit, et in ipso flore fructuum potuit ubertatem dare. Hanc nunc gloria sequitur, et ad Majorum te aeternitatem rapit. Illi armis inclyti sunt: tu ingenio tibi nomen addis; mansurum, quamdiu inter homines animus corpore praestantior aestimabitur. Scire, quam pugnare melius est: faciunt autem Litterae, ut quomodo pugnandum sit, scias. Quid etiam? vincere seipsum, quam alias, gloriosius est: sed arma, quae in seipsum quisquis sumit, Litterae sunt, et Sapientiam continent. His aliquando pugnavit Socrates, et miles fuit; Epaminondas, et Philosophus suit: quorum ille, ut omnia vinceret, mortem contempsit; hic mori maluit, quam vivere, cum suis sic tamen victoriam daret. O pulchra pugna! non moritur Socrates, qui sic desiit: non desinit Epaminondas, qui sic mortuus est. Quid dicam, nisi Antiquitatem redire? in tuâ video stirpe Socrates, Video Epaminondas, video in te plena stirpem laude innovari. Principatum apud Mediolanenses gessêre Majores tui; et nunc te Litterarum agnoscunt Principem, quotquot apud Mediolanenses nomen audent extollere, et Docti appellantur. Ego licet vix ullum inter tam Illustres locum occupem; velim tamen inter cives tuos etiam absens censeri, ut tuo ductu animosus, tuoque auspicio felix, non sterilem Historiae a me coeptae operam impendam. Etiam Vicecomites suo tempore dicendi erunt, ac tum in laudes proprie tuas stilus excurret. Nunc quae scribo, in examen veniunt; ac tuum nihilominus sibi favorem pollicentur. Scribo, quae vetusta sunt, et cincta Barbarie tempora explico; ut ad recentiora et cultiora veniam, quae tuae virtutis et Doctrinae face illustria ernnt; licet bellis

iterum et calamitatibus obscurentur. Quantum vir unus potest! Sed inter sidera Urbis tuae te conspicuum dixi: hoc satis est. Te meum sidus, meumque lumen deinceps appellabo. Vale, vive, et Historiae fave. Lovanii, in Arce, IV. Eid. Novembr. oo. ICC. XXVIII.

EPISTOLA LXXVIII. Bethasios. GODEFRIDO WENDELINO, V. C. Doctrina Coelestis Atlanti.

BRuxella reversus, quae in Solenni, de quo scribebas, convivio dicta erant, intellexi. Non poterant scilicet suaves epulae esse, nisi calumnia condimentum faceret, et nomen simul utriusque nostrûm morderetur? Homo Litteris elegantiisque omnibus infestus, animi virus inter pocula evomuit. Caussa et occasio DILUVIUM fuit: tamquam hoc mihi argumentum, quod tuum est, et a te pertractatum, vindicem. Candide: non capit puteus Mundi aquas. Si quis mortalium est qui te amat, famaeque tuae et fortunae consultum cupit, is ego sum, et esse me glorior. Quis majori desiderio lucem pulcherrimae huic Scriptioni flagitavit? quis uberiori laude ubique eam extulit? Aut fallor, aut amicitiam nostram homines aliqui ferre non possunt: qui livore ebrii, cum tuum impediant nomen, meum quoque conantur laedere. E scyphis igitur DILUVIUM effuderunt, ut mergerer, vel in ludibrium natarem. O voces! sed quorsum repeto? Tu ostendes vanas et furiosas esse, vel certe temulentas. Intellexerat

nugivendus ille, de Exustione et Diluvione mundi Dissertationem publice instituisse me; monendum igitur te censuit, Caveres ac mox produceres quae scripta, et excudi coepta sunt, ne a me prae occuparentur. Et quorsum haec omnia, nisi ut candori meo notam impingeret, amicitiae vero nostrae sacramentum labefactaret? Nescit profecto quid a te scriptum sit; nescit quid a me dictum. Tuum opus luculentum et admirandum est, in quo videbunt Docti, quid humanum ingenium possit, cum summum est; quid Mathesis, litteris, linguis, elegantiis instructa. Dissertatiuncula mea, nil nisi explicatio Censorini fuit, qui, ut nosti, capite XVIII. anni Maximi hiemem, sive [gap: Greek word(s)] , et AEstatem sive [gap: Greek word(s)] proponit. Ad hanc rem quae pertinere visa sunt, in medium attuli: quemadmodum nonnulla etiam LIPSIUS noster lib. 11. Physiologiae Stoicae annotavit. Inspexeram Platonem, Aristotelem, Ciceronem, Firmicum, Macrobium, et praecipue Senecam, qui omnes obvii sunt. Sed Senecae locum exprimo, lib. 3. Natural. Quaestionum, ut suppleam: In his fuit inundatio, quae non secus quam hiems, quam aestaslege mundi venit. Plenius certe: Inundatio, quae non secus quam hiems; et Conflagratio, quae ut astas lege mundi venit. Quid igitur est? Nescivit Barbarus, ad sordes quasi natus, Maximum, sive Mundanum annum esse, quem solis et lunae vagarumque quinque stellarum orbes conficiant: nescivit, hiemem fummam illius anni [gap: Greek word(s)] , aestatem autem [gap: Greek word(s)] esse: denique nescivit, haec a Censorino arcana tradi, quem tuo ego consilio et suasu explicandum publice sumpseram. Me hercle, ut argumentum hoc est, multa de foetu et utero dixi: poterat

ergo, qui in Medicinâ principatum quemdam, usurpat, contemptor aliorum, aliquid sibi praeceptum queri; nisi sciret tamen, me ab insanis, ne dicam impiis Paradoxis alienum esse. Sed non sum Medicus, Censorinum tamen explicare possum: Censorinum explico, nomen tamen meum inter Mathematicos nolo profiteri. Hoc tuum est, qui unus admirabili scientiâ effecisti, ut se mundus post quinque annorum millia intellecturus sit, hactenus non aquis, sed ignorantiâ mersus; quam depulsam esse, tuae mortales industriae debebunt, et acceptum referent. Satis ista: te exspecto, ut quae scribenda adhuc erant, dicam. Ubi veneris, capita, imo consilia conferemus. Vale, et neminem esse cogita, qui te magis amet, aestimet, colat. Lovanii in Arce, XV. Kal. Novembr. oo. ICC. XXVIII.

EPISTOLA LXXIX. Antverpiam. AUBERTO MIRAEO, V. C. In Summo templo Decano.

DE tertio Diplom atum volumine volupe fuit intelligere. Erit is thesaurus rerum nostra rum, et Antiquitatum; a se pretiosus, a tuo etiam nomine clarus. Cum Antistite nostro egi, sed prono et prompto. Non modio aut trimodio, sed toto velit horreo opem admetiri. Nunc liberalitatem ejus nescio quae fortuna, aut potius improbitas intercedit. Codex ille, in quo Monasterii monumenta erant, domi non reperitur. Ergone ejusmodi homines, non homines inter homines agunt, qui ut publice noceant, privatim impii sunt, et alienam lucem

suis tenebris involvunt? Memoriam tam sanctam ac venerandam supprimere et extinguere, novum homicidii genus est: vivere enim hac improbitate et virtutes, inprimis munificentia Principum desinit. Perge tu vero, et age quod agis: ne toti moriantur, qui liberalitate sola post plures etiam aetates superstites sunt, industriâ tuâ efficies. Ego quiescenti similis, maxime nunc occupor. Varia in manibus sunt, nonnulla sub praelo, sed lento. Commentarii mei Insubrici vix etiam ad librum quintum perducti sunt. In quibus facem Barbarici temporis videbis. Bivium vitae humanae defectus characterum Graecorum hactenus impedivit. Ac fortassis Nundinas Romanas praemittam, quae aliquam Antiquitatis partem continent, hactenus ignoratam. Sed haec privata sunt: publica utinam pace magis quam armis componantur! illâ opus esse, clausa nunc commercia ostendunt. Vale, Lovanii, in Arce, VI. Kal. Decemb. oo. ICC. XXVIII.

EPISTOLA LXXX. FAUSTO A S. MARIA PUTEANO, Filio suo, Ordinis Excalceatorum.

NIhil mihi jucundius, quam litteras, et in iis animum tuum pium et constantem videre, et in Sanctâ paupertate laetum. Non e divitiis hanc felicitatem capiunt, qui semper cupiditate suâ torquentur: non e deliciis hanc voluptatem, qui fluxis malunt, quam aeternis adhaerere. Paucis omnino datum, intelligere vera hominis bona, et simul capessere; aliqui etiam intelligunt, et negligunt; quorum pejor conditio est.

Tuae jam cogitationes suavissimâ austeritate circumvallatae sunt, et tota, quam agis vitam, innocentia potest appellari. Hoc profecto est, Deum sequi; hoc est, animum extra mortis timorem collocare. Mugiat coelum, inhorrescant elementa, quid ad te? In iis versaris castris, ubi bellum sibi quisque indixit, ubi triumphant omnes, si affectus vicerint. Militiam deseruisti; sed hîc magis pugnandum est. Arma, opera sunt; sed charitatis, pietatis, sanctitatis; ut quod hominis est, magis magisque eruas; quod Dei est, assumas. Haec vera et Religiosa [gap: Greek word(s)] est: quâ Amita tua CHRISTINA coelum meruit, jam, si nescis, a mortalium numero separata, inter mentes aethereas agens. Ita est, vivere desiit; imo vero, ut rectius dicam, coepit. Non possum excludere dolorem, et majores tamen gaudii caussae sunt, quo jam ipsa fruitur, a laboribus sanctissimis, ad praemia aeternitatis evecta. Mi Fili, exemplum habes, quod sequaris: ostendit CHRISTINA, quid sit vere TERESAM exprimere; te ad TERESAM CHRITINA ipsa ducit, tanto quidem tibi deinceps propinquior, quanto viciniorem Deo intelliges. Ubique est, quae cum Deo est; praesens est, quae in coelo est: hoc enim domicilium Dei appellatur. In Sarmatiâ vixit, in coelo aeterna est. istuc non nisi longo intervallo litterae nostrae ferebantur: huc etiam cogitationes monento ascendunt, et piae velut litterae sunt, in conspectu semper Numinis legendae. Pro pietate suâ propitium nobis bona virgo Numen faciet, et tibi peculiari favore aderit, ut strenuus in castris his Sanctissimis miles sis, et pro nomine omnia exsequaris Idem voveo, et te meum magis scribo, quia meus non es. Tuus enim ego semper ero,

EPISTOLA LXXXI. Bruxellam. FRANCISCO KINSCHOTIO, Equiti, Supremo Belgicae Thesaurario.

QUis neget? publice privatimque satis miseriae est. Quis finis, nisi ad pacem tandem veniamus? Hostes videntur aut vires quotidie aut animos bello sumere, et quia fortuna favet, famam victoriae etiam rumoribus occupare. Quam constanter de classe interceptâ sparsum erat! Nimirum ut mendacio vinceremur. Sed evanescit quidquid solidum non est: satisque nihilominus sine larvâ adversarii terrebunt. Audent extrema, qui de veniâ desperant; et ubi potentiam consumpserint, pertinaciam tamen Regi objicient, vicinis tum maxime sceptris fulciendi. An non tempestivis igitur bellum conditionibus sufflaminandum putes? Viderint, qui maturis tantam consiliis molem gerunt: ego enim, quia hîc caecus sum, de privatis malo quam publicis agere, ne aberrem; de studiis quam armis. Arcem vero quidni commendem? Movo mandato opus, sed pusillo quoque pretii incremento, ut ad novum contractum scandularius, impleto jam novennio, veniat. Quid porro ingenio moliar? Expicationem Censorini ad finem perduxi. Nihil aeque arduum aggressus sum, nihil felicius absolvi. Commentarii mei Insubrici nimis lentum nacti sunt praelum, ad librum vix quintum jam perducti. Quid dicam? torpent litterae, elegantiae, Musae, et qui his typi impenduntur. Tempora accusabo, an magis homines? Desino,

EPISTOLA LXXXII. Lugdunum Bat. DANIELI HEINSIO, Equiti, V. incomparabili.

NOn sane sine litteris meis ARCERIUS veniet: quas antecedet affectus, ille ardens, innocens, nullisque impedimentis obnoxius. Peccent tempora; nobis libera et munia Musarum erunt studia atque commercia, vel in mediis armis. O litterae tuae! ô libri! In litteris, ipse mihi praesens es, quas aureas, quas gemmeas appello: et in libris, qui admirationem saeculo, licet duro ac ferreo, incutiunt. Aristarchus tuus ex oculis meis non recedit, quot verbis, tot documentis fertilis, omnem ostendens unius ingenii doctrinam ac scientiam comprehendi. Et quis te aut non novit, aut Orbis amore dignum non pronunciet? unum multorum instar, compendium, exemplum? A tuo summo affectu, quod ab ingenio meo non possum: et aliquam nominis lucem etiam apud posteros molior, victurus, quia tibi ignotus non fui. Qui HEINSIUM admirabuntur, aliquid etiam Puteano tribuent; nec me tuum sinet jubar obscurum jacere. Paullatim jam ad senium et mortem imus: atque ego aliquot etiam annis praecedo, quinquagesimum quintum pridie Non. Novembris nuper ingressus. Votum nunc meum est, ut an te summum diem adspectu adhuc tuo ac affatu fruar: quod utinam malacia aliqua temporum concedat!

Sin minus, libera saltem inter nos epistolarum familiaritas erit, et periculo immunis. Nôsti quam hîc purpuram veneremur; vel ideo mitiorem, quia sacra est; et inter libros resplendet. Cardinalem CUEVIUM dico, qui magna regiminis pars est, et curas suas cum studiorum amoenitatibus dividit. Admireris industriam Viri, qui ut nihil ignoret, legit et examinat omnia; ingenio magnus, memoriâ opulentus. Nam qui haurit semper, nihil non retinet: liberalis rursus, et copiosus, quoties colloquium instituitur-in quo familiarissima ejus humanitas est. Qui vero tuum ingenium, ut summum et cultissimum aestimat, non, ut opinor, patietur illud a me non coli. Hoc impetrabo ut libri tuto inde transmitti possint, quorum hîc nobis inopia est. Sed Geminus cur non istic typis mandatur? Id sane sit, bene de Astronomiae studiis mereri. Est hujus quoque notae Hipparchus in Aratum, sunt alii, ligni profecto novâ luce, qui variis coelum et tempora tenebris olim liberârunt. Facem Barbarici temporis (ita Opus Irruptionum inscripsi) lente typographus hîc noster accendit. In Historiam Insubricam Commentarii sunt, et res praecipue medii aevi complectuntur. Volui autem ipse novo exemplo mea illustrare, et quia moles omnibus placet, volumen (ut sic dicam) grandire. Quid praeterea nunc dicam? an quod te potissimum spectat? Ab Antistite nostro, qui a Balneo nomen sumit, interpellandus denuo es, ad quem ego scripsi, centum millia sestertiûm annua offerenda esse. Si quid intelligam, scies. Muneris autem mei est, omnia, quae ad ornandum nomen tuum spectant, facere. Ita nunc finio, teque toto animo delicium decusque meum complector. Lovanii, in Arce, Prid. Non. Januarias

EPISTOLA LXXXIII. Mediolanum. JO. BAPTISTAE SACCO, V. C. Senatui a Secretis.

SAlve, et consolationem admitte. Scio enim in dolore te esse, et optimi fratris BONIFACII desiderio affligi. Sed quid?

Quod reliquum erat aetatis, quid nisi morbus aui moeror occupabat? Quamdiu Deo, hominibus, sibi vacare potuit, vixit: redditus Deo, praemia actae pulchre vita capit. Id vero est, non amittere fratrem, sed accipere; quia is jam tibi coelo natus est, nulli deinceps fato obnoxius. Vide etiam, ne amplius sanguinis, quam pietatis affectiu tribuas; tibi, quam Deo. Deus illum migrare voluit: non sinet in Deum pietas, luctu pectus Christianum confici. A lacrymis ad preces veniendum est, uon ut revoces illum tibi, sed ut numini consecres. Nisi modum dolori ponis, jam ipse timere mortem videaris, qui ad senium duxisti annos, et rectissime adhuc animo uteris. Diu utere, et ostende te majorem dolore esse, qui major fratre eras. Ego nunc, ut aliquâ te amoenitate occupem, haec folia mitto: lege, et quod dixi, cousolationem

admitte. MONTORFANO salutem amicissimam dico. Lovanii, in Arce, V. Eid. Febr. M. DC. XXIX.

EPISTOLA LXXXIV. Bruxellam. COSMO FORNARINO.

TUa tibi thesaurus indoles est, studiosissime FORNARINE, quam melior Genius ad pulcherrima Litterarum ac Virtutum studia ducit. Ne dubitem, epistola tua facit, plenum elegantiae amorem spirans, atque etiam mei: quasi aliquid in libris meis ac praecipue Palaestrâ elegantiae sit, meoque videaris exemplo ad stili cultum excitari. Tu sequere naturam tuam, neque a vestigiis Antiquorum aberra. Pauca, ut facis, sed diligenter quotidie lege, et gnavâ imitatione tibi vindica. Nemo suo ingenio, suisque opibus dives est. Reddit ager fructum si Semina acceperit: fluunt rivi, quia fontes sunt: et nostrum illud scire sua semina, suosque fontes habet. Omnino, ut stilum formes, Ciceronis familiaritatem, atque etiam Terentii aestima: acumen fortassis a me quoque scriptis accedet, sed facile, et cujusmodi sine molestiâ epistola recepit, sine fastidio depromit. Mihi, si quid laudes, nascitur magis quam quaeritur; ac natura malo quam labore facundus esse, ingeniosus, quam ornatus. Pindari scito,

sed naturam, ut semel dicam, exercitatio praeparat. Prorsus ut scribas, lege; imo quae legis, scribe: id enim est imitari. Noli existimare

laboriosum esse quod praecipio. Litterae amoenitates sunt, atque omnes inter flores deliciasque occupatio est. Non si vehemens, sed si continuus es, ingenium subiges: quemadmodum qui quotidie nummum stipant, paulatim solent argenti summam cumulare. Nimirum nemo se proficere animadvertit, sed profecisse; et quotquot arbores sunt, surculi fuêre: quotquot viri, non potuerunt nisi per gradus surgere.

Miraberis ipse aliquando haec jam ingenii tui tirocinia, et ubi maturueris eruditione, memoriâ ruditatis oblectaberis. Quid plura? dum aetas finit, quod agis age, et cum filio meo quotidie de studiis sermonem institue: ita et tu mihi velut filius eris, quem semper Amicum peculiari affectu nominabo. Vale Lovanii, in Arce, VIII. Kal. Febr. oo. ICC. XXIX.

EPISTOLA LXXXV. Antverpiam. FRANCISCO SWEERTIO, V. C.

ERgone optimus ille Clarissimusque eruditorum SCOTTUS occidit? Adhuc, mi SWEERTI, ingemisco, vero et copioso dolore circumfusus. Amavi virum, quia doctum, quia doctum, quia bene de Latinis Graecisque Litteris meritum, quia familiari etiam mihi consuetudine multis annis conjunctum. Occidit vero; sed ut vere jam vivere incipiat, apud Deum felix, apud homines magnus; quibus profecto ostendit, quid, quid sit pulchre ingenium occupare. Numquam otiosus, voluit quodammodo

inter labores extingui. Unde non potuit utilis vivendo esse, nisi cum damno moreretur, Reliquit opera semper aestimanda: subtraxit, quae inchoaverat; et majori sic quidem sui desiderio. Quid nos igitur? Cogitemus, et nos fato obnoxios, et fortassis proximos esse; ut, siquid in manibus est, majori cura ac studio absolvamus. Vita nisi labor sit, mors esse quies non poterit: otiosi, quia numquam vivunt, semper mortem timent. Sed haec epistolam excedunt. SCOTTUS coelo receptus, viam nobis ostendit, quâ ad aeternitatem eatur. Haec mihi ante oculos, tu in animo semper eris. Pro imagine ERASMI quam gratiam referam? Ut scias me debere, beneficium agnosco. Vale. Lovanii, in Arce, Postrid. Non. Febr. oo. ICC. XXIX.

EPISTOLA LXXXVI. Bruxellam. JO. BAPTISTAE HOUWAERTIO, I. C.

PArtem aliquam felicitatis commoda et amoena habitatio constituit. Commoda autem inprimis est, quae aliena non est: amoena, quae Domino magis quam supellectili ornatur. Habes tuam, quod paucis in urbe istâ contingit: habes in sublimi, ut quae vota et desideria multorum sunt, despicias, vel in divitias, vel in voluptates prona, et abjecta. Qui sapere didicit, erigit animum, coelo cognatum: tu vero quoties ad te venis, quoties larem subis, deprehendere potes, quid homo homini praestet, doctus indocto, elegans rudi, felix infelici.

Ut doctrinâ excelleres, ingenium coluisti; ut Jurisconsultum ageres, cum Legibus elegantias complexus es. Perge hac viâ: te ipse poteris contentus esse, si statueris nihil appetere, nisi quod tuum est: id enim vel Fortuna magnum facit, vel adhuc Sapientia faciet. Etiam Fortunae est, bene habitare: Sapientiae, ut scias an bene habites. Vale. Fenestrae utrimque versatilis formam hîc habes. Amoenum erit, in domo amoenâ ambiguas cardinum vices; in his Prudentiae typum spectanti exhibere. Iterum vale. Lovanii, in Arce. v. Non. Martias, oo, ICC. XXIX.

EPISTOLA LXXXVII. PHILIPPO MAXIMO, Nobili Romano.

QUid inter Bellonae et Minervae studia intersit, in nostro hactenus, sed tenui contubernio, deprehenderis. Nos sub tecto, et solo ingenio bellamus, nullis vulneribus, nullisque periculis abnoxii: in libris et scholis milites sumus, eloquio armati, an ornati? O te vere Magnum, qui MAXIMUS es, vere Romanum, qui praeter arma ornatum aestimas! Ne solâ manu miles esses, ingenii quoque artes complexus es; mei amans, quasi aliquid ingenio possim. Sic igitur hiberna tua Lovanium esse voluisti delectâ in habitationem Arce, quasi hic potissimum Minervam invenires. Bene de me, bene domo meâ, ac studiis judicasti: sed ego familiaritatem tuam in gloriam meam verto, et: humanitatem veneror, quâ me tuum, et hanc domum reddidisti. Si hoc vero est MAXIMUM

esse, imo si hoc est Romanum esse, amplius discere quam docere potui: veram in te Virtutis indolem inveni. Hac utere, et ac premia adscende, quae aeternum facient.

Boni sibi haec expetunt, rem, fidem, honorem,
Gloriam, et gratiam: hoc probis pretium est.

Tibi, sic voveo, erit; cut et me et mea devoveo. Lovanii, in Arce, IV. Eid. Februarii, oo. ICC. XXIX.

EPISTOLA LXXXVIII. Mediolanum, JO. BAPTISTAE SACCO, V. C. Senatui a Secretis.

UNde majorem, quam ab ipso Deo, capere consolationem potuisti? Video igitur jam non modo animum tuum luctu vacuum, sed Deo dignum; ut evilescere debeat, quidquid ego breviter, alii fortassis copiose ad leniendum dolorem scripserint. Sed nimis ego breviter, aut familiariter, in re tam gravi, et quae officium meum requirebat. Contraxi calamum, ne in tuam verbis supervacuis constantiam peccarem. A te habes, quidquid suggere monita omnia possint. Scis enim jam te invenisse fratrem, quem e mortali immortalem Deus fecit, ut tuae te sortis admoneret. Interim vive, et sic magis dignum te aeternitate, et Deo praesta. Nunc occupare te audeo, et rogare, ut folia etiam ista leges: Ita sciam te serenum esse, Optimum MONTORFANUM salvere animitus jubeo, a quo litteras jam accipio: et simul tuas, ad Amicorum amicissimum scriptas. Nos hic hostem timemus novâ et navali praedâ

ferocem, ac minantem. Res vestrae utinam componantur! Lovanii, id Arce, XV. Kal. Mart. M. ICC. XXIX.

EPISTOLA LXXXIX. Dolam. JOANNI BOIVINIO, Consiliario Regio.

OBlectavit me sane imago gemmae; cujus (nisi fallor) pretium mysterio immensum est, pulcherrimumque doctrinae thesaurum continet. De antiquitate tuum erit judicare: ego brevem jam quidem, et adhuc occupatus, explicationem adfero. Verba (ut inde ordiar) videntur haec esse: FELICITAS POPULI ROMANI, FAUSTITAS, LIBERTAS: illa, inquam, Felicitas publica, totiesque in gemmis, nummis, lapidibus repetita. Tamquam a bello dependeat, victoriam ac pacem includit; ut superatis hostibus, arma in gloriam convertantur, tumultus in concordiam. Talis Hadriani nummus, FELICITAS P. R. in quo Imago erecta est, dextrâ ramum, sinistrâ cornu copiae gestans. Etiam Philippi Imperatoris: FELICITATI POPUL. ROM. in quo quatuor figurae militares, quarum una nuda, dexteram porrigit Imperatori. Hinc igitur Faustitas sequitur, et plena pacis bona, rerumque omnium copiam suppeditat, Lyrico notante:

Sed quorsum Felicitas? quorsum Faustitas? nisi et Libertas sit, quâ unâ continentur omnia. An igitur et sub Imperatoribus Libertas?

SALUTI PERPETUAE. AUGUSTAE LIBERTATIQUE. PUBLICAE POPULI. ROMANI PROVIDENTIAE. TI CAESARIS.

Magis etiam sub Hadriano, loquente nummo, LIB. PUBL. Si et figuram vis: sedet, dextrâ ramum, sinistrâ hastam tenens, ut pacis videas et belli simul tempora designari. Hoc modo RESTITUTAM aliquoties leges: sed in praesenti gemma non exprimitur summum istud Reipublicae bonum, sed insinuatur: voluitque auctor littera vocabulum tegere, quod imperio grave erat. Ad imagines venio Signa Zodiaci sunt, sed principalia, et ad conspectum trigonum, sive trinum relata: Aries, Leo, Sagittariui, quibus vocabula totidem respondent. Terrae globus, qui medius est, an non Populum Romanum denotat? Sed ab Ariete signorum principe, tribus interjectis, Tauro, Gemino, Cancro, ad Leonem transfertur coeli potestas, et haec prima linea est: a Leone, omissis Virgine, Libra, Scorpio, ad Sagittarium, et haec secunda linea est: a Sagittario, praeteritis Capricorno, Aquario Piscibus, rursus ad Arietem, et haec triquetrae perfectio est. Ut signa ista sunt, etiam Deorum tutela reguntur, Aries Minervae, Leo Jovis, Sagittarius Dianae: potuitque Mathematica subtilitas rerum humanarum fata ab astris derivare: non sine mysterio, ut haec quidem gemma trinis signis insignita est. Ad rem Manilius lib. II.

Consensu quoque fata movent, et foedera gaudent,
Atque aliis aliae succedunt sorte locoque,
Circulus ut dexiro signorum clauditur orbe,

Explicationem habes, sed (ut dixi) brevem, imo fortassis aberrantem. Quid potui subito, et occupatus per otium liberius rectiusque examen esse poterit; aut hoc ipsum ponderibus suis secundae curae confirmabunt. Vale. Lovanii, in Arce, Eid. April, oo. ICC. XXIX.

EPISTOLA XC. Bruxellam. CORNELIO CURTIO, Augustiniano, V. C.

INgenii a te munus accepi, quod apud doctos omnes in pretio erit, et piorum simul animos rapiet, Ostendisti, castam esse Musam posse, quae veuustissima est: tuam esse, quae vigore suo surgens, coelum nobis et Deum repraesentat. Vin'gratiam dicam? AEternitatem voveo. Nam aut Barbari omnes erimus, et esse homines desinemus; aut elegantissimi versus tui legentur semper, et in versibus nomina, quae digna laude censuisti. Meum intercurrere quidni gaudeam? Inter amicos et familiares CURTII PUTEANUM fuisse videbunt omnes: hoc autem ad famam satis est. Sed quis RIVUS ille, meras gemmas ac delicias vehens? Sic vere agnosco te FONTEM esse, et ad Ordinis totius perennitatem scaturire. De meis vero studiis quid judicabis? Censere ac notare locum Martyrologii ausum sum: OBSERVATIUNCULAM scripsi. Hanc igitur,

quia recentem, gratiae nunc loco aceipies, non tamquam mittam munus, sed tamquam, designem. Nullum enim hîc pretium est, nisi quod tu pro humanitate tua facies. Vale, Lovanii, in Arce, IV. Kal. Maij. oo. ICC. XXIX.

EPISTOLA XCI. Ruraemondam. ARNOLDO DE HAEN. Consiliario Regio.

NOn jam satis est epistola, ut affectui satisfaciam: amplius enim debeo, quam persolvi calamo queat: majus etiam beneficium erit, si, quâ colloquium meum humanitate aestimasti, eâ silentium facilitate excuses. Veniâ dignus est, qui delictum confitetur; et redit ad innocentiam, qui paratus expiare. Mittam igitur non litteras tantum, quoties occasio erit; sed et libros, quibus publice soleo loqui. Quanto arctius jungar, ad virtutem accedam propius, quae in pectore tuo sedem collocavit. Cum familiaris ero, non facile mori amicitiam ostensurus sum, quae honesto coalescit, et vel cognatione solidior est. Non frustra olim dictum puto:

Amplius quidem est amare, quam jungi: sed non omnes sciunt, quid firmum amorem faciat, et quibus potissimum vitae officiis animorum nexus conservetur. Fortunam respicere, aut quae cum fortunâ veniunt, nundinantis, non amantis est. Me vero integerrima mens tua rapit, eas complexa artes, quae, spreto vulgi exemplo, ad Sapientiam evehunt: et rapiunt

mores tui, ad veram elegantiam facti. Quia nihil nisi e praescripto aequitatis vel dicis vel facis, muneris tui dignitatem, quâ alii alibi magni sibi videntur, minorem te reddis. Vita tua dignitas est, et ornamenta a virtute capit: dignitas occupatio est, publice utilis, quia privato ubique lucro Justitiam anteponis. Hoc est igitur, vere Senatorem Regium esse; hoc est, mereri affectum omnium; meum vero peculiari ratione stimulare. Sane licet silverim, suspexi quidquid laudare in te poteram: et quia nefas erat, longiori morâ taciturnitatem extendere, in laudem magis, quam epistolam erupi. Si permittis tamen pauca ista in resposum verba computari, prolixitate incipiam ac diligentia testari affectum, tamquam semper scripsisse videar. Vale, VI, Kal. Junii. oo. ICC. XXIX.

EPISTOLA XCII. Lugdunum Bat. GERARDO JOANNI VOSSIO. V. C.

LIbera tandem aliquando humanitatis nobis officia erunt, decumana belli severitate impedita. Pater enim jam tabellariis iter, quod affectui meo numquam clausum fuit. Homo non essem, nisi te amarem; a Litteris et honestis artibus alienus, nisi singularem doctrinam tuam et excellentem ingenii vim etiam tacitus suspicerem. Mirum etiam in modum accendit animum meum nupera illa epistola tua, amantius nescio, an eruditius exornata, an etiam modestius. Qui hoc agis, ut mente

complectaris optima, adhuc ignorare videris, quantum tibi docti omnes tribuant. Magnus es, qui docere omnes potuisti. Ejusmodi libri tui sunt, de Historicis Latinis incredibili industria scripti; nequid jam de Graecis dicam, quos omnes tibi obstrictos habes. Laudo, imo summopere admiror utrumque hoc opus. In altero enim totam exhausisse Antiquitatem videris: in altero veteribus adjunxisti novos claris obscuros nonnullos; sed ut illustrares simul omnes. Pulchrum mehercle facinus, neminem praetermissum esse. Quisquis enim Historiam arrigit, bene de genere humano meritus est; et quia aliquam rebus lucem dedit, luce ipse dignus erat. Inter sordes et fumum nonne gemmam interdum invenias? Ad famam satis erat, eminentes scriptores, tamquam lucida quaedam sidera recensere: sed ut amplius publicae utilitati dares, viliores etiam calamos pulcherrimo et semper victuro Volumine complexus es, nequid deinceps omnino in Historia nesciremus. Juvat profecto et illos, ut sic dicam, capite censos intueri, hactenus utiles, quia ingenium occupârunt. In tenebris tenue etiam lumen veram aliquam imaginem distinguit: et quis est, qui non malit luscus esse quam caecus? Non potuit igitur diligentia tua in vitium excedere, nemini supervacua, nisi nuperum aevum, et Monasteria omnia, in quibus Litterae conservatae sunt, fastidiamus. Quid mihi vero doctissimus ille labor tuus profuerit, publice in Commentariis meis Insubricis, quibus Irruptiones Barbarorum in Italiam illustro, profitebor. Historicum, et simul Interpretem egi. Ita enim videbar et purius narrare, quae cadente Imperio Romano gesta sunt; et facilius explicare, quae, ut saecula illa erant, plus

noctis quam diei habuêre. Propediem, ut spero, mittam ad te opus, sed tamquam ad Censorem suum. Nam qui omnem examinasti Historiam, meam etiam emendare poteris. Nunc illam de S. FLAVIA DOMITILLA Observatiunculam vide, et Clarissimo simul HEINSIO ostende: ad quem mox et litteras et exemplar missurus sum. Nuperas vero meas ab ARCERIO an acceperis nescio. Summum crimen putem, in tanti Viri affectum silentio peccare. Partitiones Oratorias non Batavicis tantum scholis, sed omnibus omnium provinciarum dignas judicio. Faxo et hinc Eloquentiae priscae specimen sibi filii mei proponant. Vale, et me amare perge. Hem, CHRISTOPHORUM CALENIUM video Avunculum tuum magnum fuisse: sed CALENII Venlonenses sunt: an igitur et Patriae nexu jungimur? Iterum vale. Lovanii, in Arce, XIII. Kal. Junij. oo. ICC. XXIX.

EPISTOLA XCIII. Heinsbergam PETRO STREITHAGENO, V. C. et Canonico.

ET quid mirum ab igni scintillas, a fonte latices prosilire? in pectore tuo ignem alis, sed serenum aethereumque; fontem alis, sed purum ac perennem. Quam candide ames, scintillae indicant, et his correptum me fateor: quam docte et facunde scribas, latices contestantur, et his sentio suaviter me imbui et excitari, O Litterae tuae! ô carmen! Sed illae, praeter amoris testim onium, quid nisi laudes sunt? hoc ad

invidiam scriptum, nimio modestiam meam encomio onerat. Quo te felicitas stili rapit? Vide obsecro, ne judicio tuo impar, rursus quem concepisti affectum, imminuam. Meae mihi mediocritatis conscius sum; magisque honesto ingenii conatu prodesse Reipublicae studui, quam ad famam eniti. Quae muneris mei ratio fuit. occupare otium coactus sum, aut inertis nomen incurrere. Varia igitur, nunc amoena, nunc seria, genium sequens meum, scripsi; quae si aliorum censuram tuae similem invenient, apud posteritatem fortassis victura sunt. De Historiâ nihil jam dico, nihil de MEDICAEO me: sed IRRUPTIONES BARBARORUM IN ITALIAM, vastum argumento opus, propediem velut mutuae benevolentiae symbolum mittam. Nunc, quae ad manum sunt, haec MIRACULA habe, et piâ te parumper lectione oblecta. DE FLAVIA DOMITILLA opinionem tuam libenter intelligam. Vale, et sic me ama, ut laudibus parcas; sic lauda, ut amorem angeas. Ego brevem epistolam ingentis amoris tesseram esse cupio, et vel ex ipsis aquis meis, quae jam incaluerunt, ignem missurus. Vale. Lovaii, in Arce, V, Non. Quinctil. oo. ICC. XXIX. Si hilarem me vis, cura HILARIONEM tuum nanciscat. Iterum Vale.

EPISTOLA XCIV. Bruxellam. FERDINANDO DE BOISSCHOT, Equiti Ordinis S. JACOBI, Brabantiae Cancellario.

MErcurius hic noster commendari voluit: et nonne favore tuo dignus? Virum et munus

compara: hoc viro nemo aptior, promptior, peritior, sive captandus publice rumor, sive disseminandus. Sed neque hoc munere hoc viro carere jam Respublica potest. Bella famâ costare, nonne Curtius pronuntiavit? Cum id igitur studiosissime hostes agant, ut quae geruntur fictis saepe rumoribus populo committant; nostrum est corrigere famae mendacia, et veri narratione erigere vel dubios alibi, vel prostratos animos, et fidem publicam caute occupare. Illi insuper quae prospera nobis, silere plerumque solent; et hac nos arte excitant, ne muti simus, totamque videamur fortunam adversam et iratam habere Sed nolo plura; ne suggerere velle videar, quae prudentia tua cernit et penetrat. Hoc rogo, ut meâ etiam caussa Mercurio huic nostro propitius sis: sis populo, qui ab hoc Mercurio dependet. Vale, Lovanii, in Arce, XI. Kal. Quinctil, oo. ICC. XXIX.

EPISTOLA XCV. Romam. CHRISTOPHORO CHAMBERLINO Suo.

VIdeo te, mi CHAMBERLINE, inter philosophiae studia, more saeculi aspera, Litterarum nihilominus amoenitatibus adhaerere, imo scriptione amoenum esse. Si me audis, ad lectionem convertes quidquid erit otii, et vetusta Romanae linguae ac Sapientiae monumenta sedulo evolves. Dicerem et Graece, si te anderes a multorum nimis molli exemplo segregare. In Romuli urbe Athenas cogita, et Atticum sermonem familiarem tibi redde, quo Latinus

vel perficitur, vel ornatur. Hoc erit profecto [gap: Greek word(s)] esse, et vel inter eruditos eminere. Ut ingenium tuum est, magnis debet applicari, et tuipse quae capesses deinceps studia, magna facies, si ingenio perges uti, et a Litteris Linguisque subsidia adferes. Theologum agere, sanctius est; Jurisconsultum, utilius. Mihi tamen Theologus non erit, qui majestatem scientiae absque Sacrâ Scripturâ Sanctisque Patribus volet tueri: Jurisconsultus non erit, qui forum magis et lucrum sibi, quam Antiquitatem et elegantiam proponet. In bivio es, elige: sed dura blandis praefer, ut sine errore eligas. A me si quid auxilii, posce, et Vale. Lovanii, in Arce, XVII. Kal. Quinctil. oo. ICC. XXIX.

EPISTOLA XCVI. Bruxellam. MARTINO PORRESIO.

GEminum in pulchellis nitidisque litteris tuis affectum video, doctrinae, et mei. Illum quâ satis laude, hunc quo satis gaudio excipiam? Omnis aetatis ornamentum, omnis vitae solatium humanitatis illae artes sunt: quas quia tractas, jam te incipis virum, etiam ante aetatem ostendere; animum ad res magnas, et stirpe tuâ dignas, praeparare. Assurge, et sequere vocantem ad se gloriam: sequere Heroicae virtutis virum Parentem tuum, quem tibi ipsa gloria ostendit. Tanto mehercle exemplo potes Magnus esse; sed si tecum perges eruditionis cultum simul attollere: amare e sublimi viros, qui ut prosint Reipublicae scientiam malunt, quam fortunam sequi, Nomen in his meum et

ego profiteor, jam affectu tun laetus, quem tamquam calamo satis non exprimas, colloquio cupis explicare. Veni, Urbem et Academiam nostram vide; sed Arcem hospitium tibi habe; in quâ et Palladem hilariorem, et jucundiorem ipsam amoenitatem accessu tuo facies. Plura scriberem, nisi et colloqui ege mallem. Cultum meum obsequiumque Optimo Generosissimoque Parenti indica, ac Vale. Lovanii, in Arce, XV. Kal. Sextil. oo. ICC. XXIX.

EPISTOLA XCVII. Chimacum. JOANNI ROUBAULXIO, V. N.

DEbeo affectui tuo, Vir Nobilis qui meo potissimum ingenio utendum censueris, in funere Optimi Principis tui Inscriptionibus exornando. Utinam ipsum, ac viventem licuisset! Deus noluit, qui humana ista omnia suo arbitrio temperat, nunc tristia, nunc laeta. Sed ego scribendo pars quoque luctûs ac moeroris fui. Tenerrimo enim affectu non minus plauxi mortuum, quam laudavi: perfusum adhuc dolore pectus gerens. Quam rarae virtutes, quam pulchrae dotes, quam heroicae elegantiae cum hoc Principe extinctae sunt! Has plerasque licet scirem, in scripto tamen illo tuo distinctius legi, et formare tristem exsequiarum pompam facilius potui. Addidi amoenitatem aliquam sive ingenii, sive sermonis, ut publicum mitigarem dolorem; nisi tamen sic magis extenderem. In eo ipso unum hoc nunc gaudium capiam, si intellexero, scriptionis obsequium Principi Viduae, liberis, tibi placuisse. Vale, et me inter tuos

EPISTOLA XCVIII. Heinsbergam. PETRO STREITHAGENO, V. C. Canonico, et vero Amico.

QUidni vero tam suave deinceps nomen usurpem? Ad laudem tuam facit, doctum te bonumque esse: ad meam, esse te Amicum. Gaudeo igirur ac laetor a docto et bono me amari. Nova inducia, imo testimonia litterae tuae, carmen, munus. Sed in munere et Patris genium, et Fili video: geminam, ut sic dicam, pietatis Musam. Haec me allicit, ut et a Patre amare cupiam. DE HILARIONE tuo vin' judicium meum? candide: Majestas carminis victurae sem es famae par erit Ea inventionis felicitas, eloquii dignitas, totius operis ingeniosa ambage circumducta vaticinatio; ut te inter felicioris aevi Poetas ausim collocare. Plura quid attinet? Vicisti hoc munere Puteanum tuum: quidquid enim missurus sum, minus erit. Accipies tamen mox IRRUPTIONES meas, totam medii aevi Barbariem: quam non barbare describere sex libris conatus sum, Barbarorum vero Scriptorum testimoniis veram reddere. Vix jam fero typographi moram, crescentem quodammodo cum ipsâ mole. Aut fallor tamen, aut proxime redeunti ad nos tabellario opus consignabo. Eâ igitur occasione uberius. Non omnino serenum hîc otium meum esse, aut ingenium extra nubem, ex hac adjunctâ schedâ intelliges. Vale Lovanii, in Arce, VI. Kal. Septemb, oo. ICC. XXIX.

EPISTOLA XCIX. Lutetiam. PETRO GASSENDO, V. C.

[gap: Greek word(s)] . Lauda, mi GASSENDE, Epicurismum meum. Sequor virum, qui ubique clamat, HONESTE VIVENDUM ESSE: et hoc duce recte agere malo, quam multa scire. Satis profecto est, seipsum non ignorare, in rebus agendis Naturam et Rationem sequi; quae vera philosophia est, et ab illo olim tradita, qui cum aliquando clarissimus esset, postea tamquam impurus lacerari coepit. Quando igitur desipere tandem desinemus? Quando bonum, sobrium, sanctum Epicurum, et verum Naturae mystam Philosophorum Scholae agnoscent? Tu facies, quod curis solutior aliquando destinaveram, et a tanto nomine infamiam propulsando, [gap: Greek word(s)] nobis [gap: Greek word(s)] vindicabis. E tam vastis solidissimae doctrinae voluminibus quantilla fragmenta reliqua sunt! Ille [gap: Greek word(s)] , et qui librorum multitudine Scriptores omnes vicit, tanquam iners et otiosus exsibilatur Recense, qui supersunt, titulos, et stuporem injicies: adde ac mone, nihil de alieno sumptum, et erubescet aetas nostra scriptitare; quae cum Epicurum non habeat, plures tamen Chrysippos dedit, non auctores librorum, sed, ut jocose dicam, aratores. Quis suo ingenio famam quaerit? aut ad libri laudem stili putat elegantiam pertinere? In pretio moles est, in mole pretium est, et magnitudinem quomodocumque structam, non mente, sed oculis aestimamus, Itaque vasta omnes

scribunt, pauci sua: colligunt omnes totamque studiorum famam solo labore definiunt: docti scilicet, si nihil ingenii, nihil acrimoniae adferant. Alius omnino Epicurus fuit, totus suus; qui nec opinioni, nec fortunae servire didicerat, animo complexus, quidquid scire homo posset, aut quidquid ad felicitatem ingenii faceret. Monumenta ejus et opera quemadmodum infinita erant, ita optima: infelicia tamen, quia in malas et iniquas manus inciderunt. Sectatores accuso: ab his mutata, imo corruptâ doctrinâ, Clarissimi industria Auctoris obscurari coepit. Cum in plerosque deinde veteris Sapientiae Mystas novi Philosophi insurgerent, in Epicurum acrior tempestas ejecta est. Vir innocentissimus totam hominum voluptariorum, qui secuti, infamiam sustinuit. Fontem cogita, et in hunc omnes rivorum sordes redundasse. Sic igitur postquam in odium conspurcata doctrina venit, mirum non est, libros aboletos esse. Nunc ut aliquid tandem remedii ac solatii sit, non sinet diutius Epicurum eruditio tua jacere. Porticus restituta est: quidni et Horti honorem suum capiant? Hîc ambulare, hîc Sapientiae fructus decerpere suave erit. Nequid cedamus Stoicorum rigori, in aqua et pulte licebit voluptatem invenire. Seneca nonne testatur? Sancta ait Epicurum et recta praecipere, et, si propius accesseris, tristia. Quomodo? Voluptas enim illa ad parvum et exile revocatur: et quam nos virtuti legem dicimus, eam illi voluptati. Reliqua in Como meo (quae deliciae tuae sunt) expressi. Sed imago ipsa, quam dedi, nonne loquitur? Sicca, severa, tistis est, Sapientiae manu formata. Putes ab ipsis labiorum lineis, aurea illa verba venire: [gap: Greek word(s)] :

prorsus repraesentari, quemadmodum Lucianu in Pseudomante eum describit. [gap: Greek word(s)] . Quid attinet plura Recte tu quidem in loco Laertii [gap: Greek word(s)] conjungis; tamquam meum mini scitum vindices. Notandum hîc tamen, quod Lucianus [gap: Greek word(s)] scribit, Epicurum in epistolis [gap: Greek word(s)] solitum in ipso statim initio [gap: Greek word(s)] . Praeterea illud [gap: Greek word(s)] , neglecta Casauboni opinione, ingeniose et vere in [gap: Greek word(s)] commutâsti. Non poterat enim voluptatis Magister ab amicitiâ alienus esse, qui et in his sacris utilitatem laudat. Potest interim Epicurus eos merito reprehendere, qui, scribente Senecâ Epistolâ IX. dicunt Sapientem seipso esse contentum, et propter hoc Amico non indigere. Quinam? Stoici, Et horum tamen decretum istud: Ita sapiens se contentus est, non at velit esse sine Amico, sed ut possit. Hac ratione Epicurus Amicum eligit, non ut putet se sine eo vivere non posse, sed velit ac possit cum eo suavius. Quia de Amicis, recte etiam de Discipulis. Et quis non in sententiam tuam libens eat? quis non, ut Metrodorum Lampsacenum habeamus, [gap: Greek word(s)] nomina, non nomina, expuncta esse velit? Omnino verisimile est, Athenaeum et Suidam in margine citatos fuisse, ac deinde in contextum irrepsisse, sed e Suida natum esse Sanden. Timocratem tamen non temere loco suo pellam: quem Metrodori fratrem fuisse mox Laertius indicat, et inter [gap: Greek word(s)] recenset. Possis igitur hîc sortassis legere,

[gap: Greek word(s)] Sed nihil statuo, teque jubeo judicio exactissimo tuo uti, cui Docti omnes acquiescent. Nunc ut magis etiam te excitem, novaque tessera benevolentiam meam tester, has Hadriani Junii in vitam Epicuri, a Laertio scriptam, Notas, quas celeberrimae eruditionis Vir JANUS RUTGERSIUS ad me nuper misit, adjungo. Vale, et quod agis age. Epicuri imaginem his sententiis, si me amas, orna: Superiori parte [gap: Greek word(s)] . Seneca Epistola XXI. Eo libentius Epicuri egregia dicta commemoro, ut istis qui ad illa confugient, probem quocumque ierint, HONESTE ESSE VIVENDUM. Inferiori vero, Epicuri dictum apud Senecam, Epistola XXV. Sic fac omnia, tamquam spectet. EPICURUS. Et Epistola XI. Aliquis vir bonus nobis eligendus est, ac semper ante oculos habendus, ut sic tamquam illo spectante vivamus, et omnia tamquam illo vivente faciamus. Iterum Vale, et Clarissimum RIGALTIUM meo nomine complectere: ad quem mox IRRUPTIONES BARBARORUM missurus sum. Lovanii, in Arce. Nonis Novemb. oo. ICC. XXIX.

EPISTOLA C. Hagam. JOANNI KABELIAVIO. V. C.

BEnignum naturae tuae genium, Vir Clarissime, admiratus sum. Pauci enim sic amant; addo, sic scribunt: pauci veram virtutem, facundam

eruditionem possident. In affectu tuo flammulae virtutis sunt, silentio hactenus pressae, ut majore impetu erumperent: in litteris vero cultissimae Suadae libertas est, priscas omnino veneres et elegantias spirans, nec non sapientiam e fontibus Socratis haustam, Barbarus sim, ac plane elephanti corio circumtectus, nisi inter decora te saeculi nostri censeam; nisi me felicem amore tuo, tua scriptione. Tantum in studiis Humanitatis profeci, ut quid tibi Optimo, Doctissimo, Eloquentissimo tribuendum sit intelligam. An dico? haec doctrina mea est, alienam venerari, Siquid etiam famae nactus sum, non meae industriae, sed Doctorum hominum benevolentiae adscribo: inter quos divina quadam ingenii felicitate, et incomparabibi eruditione HEINSIUM eminere, et saeculi nostri Phaenicem esse, quam candide statuo, tam libere libenterque tecum pronuncio. Sed non solo Sole ornari coelum, naturae interfuit: accedunt sidera. Ad praestantiam quoque aevi nostri facit, tuum ingenium velut sidus apud Belgas relucere. Legi jam Centuriam Epistolarum primam; Bene igitur SIXTIUS AMAMA Sermonem tibi Academicum inscriptum esse voluit, tuo exemplo mores juventutis formaturus. Sed qui te noverat, quidni omnia in te supra aetatem et sortem praesentis saeculi depraedicaret? Regibus carus es, et hoc satis, ut omnibus placeas: HEINSIO familiaris es, et hoc satis, ut tuam omnes amicitiam ambiant: quos ut vincas humanitate, ultro rogas et invitas. Viderint alii: ego, quemadmodum affectui tuo debeo, ita magis etiam gemina scriptione obstringor. Etenim qua amas, ignis es; quâ scribis, facem geris: cum incendere animum meum potueris, inflammare voluisti. Nunc vale, et sic ama, ut novum semper

ignem; sic scribe, ut novam semper facem sentiam, Ita cum TUUS sim, te meum esse pariter gloriabor. Iterum vale. Lovanii, in Arce III Eid. Octobris, quo die Claudius Imperator, Deus esse coepit, et cucurbita factus est; quo etiam die hanc ejus [gap: Greek word(s)] explicare publice incipiebam, oo. ICC. XXIX.

ERYCII PVTEANI EPISTOLARUM SELECTARUM APPARATUS MISCELLANEUS, ET NOVUS, IN QUO Praeter Officia familiaria, negotia, studia. CENTURIA QVARTA. [gap: illustration] AMSTELODAMI, Apud JODOCUM JANSSONIUM. M DC XLVI.

MAGNO STRATEGO, D. ANDREAE CANTELMO, E REGIBUS ACOTIAE, DUCIBUS POPULI,

EPISTOLA I. Brugas. ERYCIUS PUTEANUS BAMELRODIUS OLIVERIO VREDIO, V. C. S. D.

EPISTOLA II. Bruxellam. CAROLO LAFALIO, a Secretis Status.

EPISTOLA III. Bruxellam. JOANNI WOVERIO, V. A.

EPISTOLA IV Lovanii. DESIDERIO ARENBERGICO, Comiti de Sinneghem, Ordinis Capucinorum Candidato.

EPISTOLA V. Bruxellam. CAROLO BURGOSIO, Procancellario Brabantiae.

EPISTOLA VI. Mediolanum. FRANCISCO MELZIO, Comiti Mazentae.

EPISTOLA VII. Lovanii. NICOLAO TASTICHINO.

EPISTOLA VIII. Bruxellam. FAUSTO PUTEANO, Filio suo.

EPISTOLA IX. Asperumcollem. OLIVERIO FLORENTIO WATERLOOPIO, V. C

EPISTOLA X. Mediolanum. RAPHAELI MONTORFANO, Suo.

EPISTOLA XI. Mechliniae, JOANNI STEPHANO, Charissimo, Societatem JESU ingredienti.

EPISTOLA XII. Mediolanum. PAULO RAUDENSI, Senatori Regio.

EPISTOLA XIII. Bruxellam. NICOLAO DAMPSAEO, Ex Oratorio Principis.

EPISTOLA XIV. Mediolanum. HIERONYMO BOSSIO, Eloquentiae Professori.

EPISTOLA XV. Bruxellam. MICHAELI ROUTLRTIO Marchioni SPINOLAE a Secretis Linguarum.

EPISTOLA XVI. Viennam. JOANNI LUDOVICO AB ULM, Libero Baroni in Erbach, S. R. Imperii Procancellario.

EPISTOLA XVII. Mechliniam. JOANNI STEPHANO PVTEANO, Filio suo, Societatis JESU.

EPISTOLA XVIII. Vilnam. LEONI SAPIEHAE, Palatino Vilnensi, Supremo Exercituum in Lithuaniâ Duci.

EPISTOLA XIX. Bruxellam. DIDACO SARMIENTO D'ACUNA, Comiti DE GONDOMAR, Legato Regio.

EPISTOLA XX. Madritum. OSWALDO BRITO, a rebus et Secretis Belgicis.

EPISTOLA XXI. Bruxellam. JOANNI FORNEAVIO, Consiliario Regio,

EPISTOLA XXII. AMBROSIO SPINOLAE, Exercitûs Regii Summo Praefecto.

EPISTOLA XXIII. Viennam. FRANCISCO MONCADAE, Marchioni DE AYTONA, Legato Regio.

EPISTOLA XXIV. Bruxellam. NICOLAO DAMPSAEO, Ex Oratorio Principis.

EPISTOLA XXV. Insulas. PHILIPPO MASIO, Praesidi Insulensis AErarii.

EPISTOLA XXVI. Bruxellam. HENRICO CRONENDALIO, Equiti, Sanctioris AErarii Graphiario.

EPISTOLA XXVII. DIDACO SARMIENTO D'ACUNA, Comiti DE GUNDOMAR, Legato Regio,

EPISTOLA XXVIII. Lovanii. FAUSTO PUTEANO, Filio suo.

EPISTOLA XXIX. Bruxellam. ALPHONSO CUEVIO, S. R. E. Cardinali.

EPISTOLA XXX. Mechliniam. JOANNI BOLLANDO, S. I. Gymnasii Mechliniensis Praefecto.

EPISTOLA XXXI. Hamburgum. FREDERICO LINDENBROGIO, V. C.

EPISTOLA XXXII. Bruxellam. CAROLO a BURGUNDIA DE BREDAM, V. N.

EPISTOLA XXXIII. Mediolanum. PAULO RAUDENSI, Senatori Regio.

EPISTOLA XXXIV. Antverpiam. PETRO SCHOLIRIO, V. C.

EPISTOLA XXXV. Lutetiam. MARIAE GORNACENSI Virgim Nobili, et Sapientiae alumne.

EPISTOLA XXXVI. Vilvordiam. HENRICO BRONCHORSTIO, Arcis Vilvordianae Praefecto.

EPISTOLA XXXVII. Lutetiam. NICOLAO RIGALTIO, V. C. Bibliothecae Regiae Praefecto.

EPISTOLA XXXVIII. Lovanii. CHRISTOPHORO SAPIEHAE, Palestritae Suo.

EPISTOLA XXXIX. Madritum. JOANNI CROYO, Comiti Sorano.

EPISTOLA XL. Gandavum. NICOLAO BURGUNDIO, I. C.

EPISTOLA XLI. Furam. CAROLO ARENBERGIO, Capucino.

EPISTOLA XLII. Antverpiam. FRANCISCO SWEERTIO, V. C.

EPISTOLA XLIII. Dolam. JOANNI BOIVINIO, Consiliario Regio.

EPISTOLA XLIV. Mediolanum. FRANCISCO MELZIO, Comiti Mazentae,

EPISTOLA XLV. Bruxellam. AMBROSIO SPINOLAE, Militiae Ragiae Summo Praefecto.

EPISTOLA XLVI. Mediolanum. PAULO RAUDENSI, Senatori Regio.

EPISTOLA XLVII. Dolam. CAROLO BOURRELIERIO MALPASIO.

EPISTOLA XLVIII. Bruxellam. SAXONI FINIAE, V. N. a Secretis Statûs.

EPISTOLA XLIX. JACOBO MASIO, Ordinum Graphiario.

EPISTOLA L. Lovanii. JOANNI BAPTISTAE VANDERHORST, Toparchae Wingiano.

EPISTOLA LI. Bruxellam. ENGELBERTO MASIO, Equiti, Consilii Sanctioris Praesidi.

EPISTOLA LII. Dolam. JOANNI BOIVINIO, Consiliario Regio.

EPISTOLA LIII. Bruxellam. PETRO FRANCISCO CHIFFLETIO. Societatis JESU Theologo.

EPISTOLA LIV. Antverpiam. FRANCISCO SWEERTIO, V. C.

EPISTOLA LV. JOANNI STEPHANO PUTEANO, Filio suo. Societatis JESU.

EPISTOLA LVI. Lugdunum Bat. DANIELI HEINSIO, Equiti, Musarum Apollini.

EPISTOLA LVII. Dolam. JOANNI BOIVINIO, Consiliario Regio.

EPISTOLA LVIII. Bruxellam. ALOYSIO Comiti STUFAE.

EPISTOLA LIX. Antverpiam. JACOBO ROELANTIO, I. C. Penitus suo.

Epistola LX. Bruxellam. JOANNI REYNTIO, Bibliopolae.

EPISTOLA LXI. Aquas Sextias. NICOLAO FABRICIO. Peitrisci Toparchae, Senatori Regio.

EPISTOLA LXII. Bruxellam. CLAUDIO BALANSONIO, Archiepiscopo Caesariensi.

EPISTOLA LXIII. Trajectum. JOANNI RIVIO, Theologo et Philologo Augustiniano.

EPISTOLA LXIV. Bruxellam. ALPHONSO CUEVIO, S. R. E. Cardinali.

EPISTOLA LXV. Binchium. CAROLO DUCI AUMALIO.

EPISTOLA LXVI. Bruxellam. JOANNI AUGEMIO, Ordinis Augustiniani per Provinciam Belgicam summo Praefecto.

EPISTOLA LXVII. Alnum. EDMUNDO JUVENTIO Abbati Alnensi.

EPISTOLA LXVIII. Bruxellam. AERARII SANCTIORIS PRAEFECTIS.

EPISTOLA LXIX. Huyum. AUGUSTINO NEAERIO, Ordinis Cruciferorum Summo Praefecto.

EPISTOLA LXX. Bruxellam. ENGELBERTO MASIO, Consilii Sanctioris Praesidi.

EPISTOLA LXXI. Antverpiam. BALTHASARI MORETO, PLANTINIANO, V. C.

EPISTOLA LXXII. Bruxellam. FERDINANDO D'ANDELOTIO, Aulae Praefecto.

EPISTOLA LXXIII. Bruxellam. JUSTO BLITTERSWYCKIO, V. N. Sanctioris AErarii Fiscali.

EPISTOLA LXXIV. LAMIRALDO Comiti EGMONDANO.

EPISTOLA LXXV. Bruxellam. PETRO ROSAE, Consiliario Regio, postea Praesidi.

EPISTOLA LXXVI. Leodium. ALOYSIO CARAFAE, Nuncio Apostolico, Episcopo Tricaricensi.

EPISTOLA LXXVII. Mediolanum. JOANNI MARIAE VICECOMITI, Marchioni.

EPISTOLA LXXVIII. Bethasios. GODEFRIDO WENDELINO, V. C. Doctrina Coelestis Atlanti.