12/2009 Reinhard Gruhl
text typed - structural tagging completed - spell check only partially performed - no orthographical standardization

image: as001

ERYCII PVTEANI EPISTOLARVM APOPHORETA. CENTVRIA IV. et Recens. LOVANII. Ex OFFICINA FLAVIANA. oo. IC C. XIII. [gap: illustration (Motto: INGENIO ET LABORE)] Cum Gratia et Privilegio.


image: as002

[gap: blank space]
image: as003

ILLVSTRISSIMO DOMINO D. IOANNI ZOLKIEVVSKI A ZOLKIEVV, STANISLAI EXERCITVVM REGNI POLONIAE SVMMI PRAEFECTI FILIO PALATINIDAE KYOWIENSI, CAPITANEO RHVBIESZOWIENSI, etc

ALIQVAM eruditionis et ingenii partem EPISTOLAS esse, Illustrissime DOMINE, ostendere ego ausus sum: aliquam item Reipublicae et Militiae, omnium seculorum felicitas edocuit. Curiam et castra etiam Stilus occupat; et ubicumque res geruntur aut consultantur, Scribitur. Possis Mercurio Sagum pariter et Togam tradere, idemque numen rebus et sermoni praeficere. Etenim quo vox non penetrat, Epistolae diriguntur, velut alis instructae: ubi lingua silet, manus loquitur, sermonis et ipsa dives. Interdum quoque, cum spiculis gladiisque

image: as004

obstacula inveniunt, pugnant calami, et sine tumultu pacem, sine sanguine victoriam moliuntur. Sed mea haec Scriptio, et tranquilla Stili Epistolici opera, etsi nec belli consilia, nec curiae curas, nec Regum Principumque secreta disputet; altiori tamen Patrocinio, id est tuo, stare debuit, tuo item favore suffragioque hominibus, qui jam sunt, et mox erunt, commendari. Eruditionem tracto, Scholam loquor, muneris et familiae negotia narro, et quae Sapientiae velut limitibus septa. Sed quid? facio, quod ubique locum habet; imo facio, quod legere omnibus jucundum sit, tibi vero etiam opportunum. Confer singula: Eruditionem discis, Scholam aestimas, PVTEANVM amas, et quae ille Sapientiae caussā publice, qua voce, qua stilo promit. Quia PALAESTRAM quoque BONAE MENTIS generoso affectu nostrae voluisti juventuti commendare; quantum exigere ab indole tuā Minerva potuit, Litteris, imo mihi tribuisti. Sic vero quasi satis domi ad vota non properares, cum pari ingenio et industriā complexus esses, quicquid ne senes quidem omnes assequuntur; foris, et potissimum in Belgico hoc Athenaeo, non tam discere, quam experiri, me Mystagogo, voluisti, quantum didicisses; firmare et roborare, quae felici fundamine struxeras. Nam viris summis et in omni scientiarum genere clarissimis quia partim

image: as005

Samoscii, partim Cracoviae usus es, omnia patere divino ingenio tuo potuźre, quae laboriosa industria recludit. Accessit SIMONIS SIMONIDAE Directio; hominis, an Semonis? qualem mehercle prae Chirone Achilles olim delegisset. Atque his subsidiis felix, eam solummodo industriae nostrae operam reliquisti, quam supplere judicii maturitas poterat. Quis eras, et quo animo humiles jam curas adolescens superāras, illa tua virilis toga, vix biennii usu familiaris, loquebatur; titulis honoribusque a Serenissimo Invictissimoque Rege SIGISMVNDO exornata. AEstimavit ille in Filio etiam Patris nunquam intermorituras Virtutes: et ut plures STANISLAOS Reipublicae promitteret, Illustrissimam indolem tuam glorioso favoris stimulo concitavit. Ergo fasces te RHVBIESZOVVIENSES cingunt, et in Musarum tamen studiis florem vitae occupas: te populi suspiciunt, et communi adolescentiae lege Litteris operaris. Plane, ut compendio laudatissimos hos conatus exprimam, animum summis jam parem rebus, ad aetatem revocas; Virtutis fructum ad angustias annorum. Sed quid? ignem alis, et concludis: lumen accendis, et premis: tanquam discendi adhuc necessitas urgeat, facis quae alii, cum majora possis; facturus adultior, quae pauci imitentur. Sic te consiliis suis imperioque Incomparabilis prorsus Heros, tuus

image: as006

Pater habet: quem ut scire te ostendas, audis; ut mereri, imitaris. Novit vero ille, nullum ingenium sine doctrinā summum esse; nullam aetatem meliorem Litteris: nam quantum gessit, tantum quoque ex eruditā Antiquitate observavit. rerum maximarum momenta Palladis consilio dirigi: ad exempla Graeca et Romana animum composuit, Fortunae velut manu injectā. domi militiaeque librorum usum valere: historiam omnem perlustravit, et robustā adhuc memoriā possidet. Hoc agit igitur, ut cum ipse maximus sit, majorem se tamen Filium quandoque relinquat Reipublicae, fortem, prudentem, doctum, facundum, omnibusque florentissimae Fortunae, et absolutissimae Virtutis subsidiis atque ornamentis instructum. Ac sane inter summa et feliciter victura facinora, hoc strictius AEternitati jungitur, quod te non minus Patriae, quam sibi genuerit: ut quantum ipse caussā omnium praestat, a te sperare publica libertas possit. Sed et tuae magnitudinis pars est, sic natum esse, ut divelli a charitate Reipublicae non possis; ei filium esse et heredem, quem Patriae Patrem Sarmatarum incolumitas appellat. Respice et intuere, qui te genuit; et quantum Regi atque Reipublicae debeas, expressum habes: imo respice; et quicquid fortissimi ab omni aevo Imperatores dignum gloriā patrārunt, in unā velut

image: as007

imagine conclusisti. Itaque non immerito huc te voco; et ut omnium Virtutum compendium videas, non alium praefigere in exemplum debeo, quam qui omnibus te videtur produxisse. Iam nec satis, quem tu Patrem appellas, summum esse; quem unum potes admirari, gessisse et gerere maxima; nisi par te Virtus Gloriae consignet. Quantum ille perfecit, tibi incumbit: ut Parentem jactes, et tantum sustineas nomen; paria tibi praestanda sunt. Non ego hīc commemoro, quae bella incredibili celeritate perfecit, quos populos devicit, quos motus pacavit, quos exercitus fudit, quas urbes cepit, quos triumphos duxit, dubium, manu an consilio fortior? ductu an auspicio felicior? Nullam Fortunae vim esse, suā Virtute edocuit. Et quorsum commemorem? quicquid nobis Fama publica explicuit, ignoraretu non potes: nec ego referre, quae in parte etiam vidisti, cum in castris, et sub pugnantis, ut sic dicam, vincentisque Parentis oculis, Rebus pariter Litterisque adolesceres. Vincti Monarchae, et victa Moscovia loquitur, quam feliciter summam Exercituum Praefecturam ZOLKIEVVSKI administret: nec ideo minor, quod post SAMOSCIVM, Virum maximum aeternumque bellavit. Etenim produxit Sarmatiae signa per latissimas regiones; et ubique victor, terrorem urbibus populisque incussit, in gloriam Regis felicissimum

image: as008

rerum gestarum eventum conferens. Rex ipse, ad hoc natus, et a Deo velut constitutus, ut plura imperia Poloniae adjiciat, tanta Parentis tui molimina extulit; et, ut in conspectu Reipublicae, atque adeo Orbis universi essent, publicis Comitiis laudavit, postquam sisti sibi Tyrannos, et Regio apertoque simul Victorem curru, etsi renitentem, jussisset invehi: sic vere magnus, fortis, invictus, quod Ducis virtute Fortunam ostenderet; imo dignus tantā felicitate, quod et suis triumphum imperaret. Excepit igitur tanti honoris radium tuus ille Pater; iterumque meruit, quia recusārat. Excepit, inquam, et, ut nihil sibi adscriberet, in Serenissimum SIGISMVNDVM, velut orientem Imperiorum Solem regessit. Haec cum ita sint, quid ni divinus ille tibi surgat animus, ut generosā quādam aemulatione exprimas decus, quod potes usurpare? Ad maxima quoque facinora hanc indolem pietas vocat: quantum tu quandoque geres, paternae accedet Famae; et geres, quantum bonarum Litterarum, prudentiae, sapientiae subsidiis molieris. Nemo recte Bellum administravit, nisi scierit; nemo Rempublicam, nisi adierit: scire, adire tu coepisti, quia eas tibi Artes familiares reddere, quas ut ex me quoque audires, tanto itinere aestimasti. Missus ab Illustrissimo Parente, cum tot urbes perlustrasses, quot Germania ubique in

image: as009

adventum tuum, tanti laeta conspectu hospitis, recluserat, Belgicas has oras penetrasti, Lovanium venisti; quia sic ille jusserat, a quo missus eras; quia sic volebas ipse, qui missus, salutaturus Serenissimos Belgicae Principes, lustraturus tanti tamque diuturni belli vestigia, et hanc in ipsā etiam tempestate tranquillam Grudiorum Minervam, tot Virorum Doctrinā inclytam, et ab ipsis Academiae incunabulis Iuventuti Sarmatae frequentatam. Libens repeto, venisti: sed tibi quid potissimum tribuere Belgae omnes debeant, ab ipsis Principibus potuerunt discere: peculiari humanitate exceptus es; et quid, nisi Vrbi huic commendatus, in quā sedem figeres, et studiosum aliquot annorum otium pulcherrrime occupares? Hoc etiam cum voluptate itero: fixisti, occupas. me vero familiari etiam affectu tuum fecisti, a quo Pacis Bellique disciplinam, et universam denique Reipublicae bene administrandae rationem haurires: si tamen haurire videaris, quam ab aliis, ut dixi, accepisti. Sed agis omnia, nequid plenam rerum cognitionem impediat: atque ipsum quoque PETRVM CASTELIVM, Virum Doctissimum, et Graecarum Litterarum Professorem Publicum, Medici nuper auctum titulo, contubernio tibi jungis; ut domi quoque docentis vocem audias, et prompta doctrinae auxilia sint, in sermone, mensā, remissione sapientiae

image: as010

quaedam condimenta. Ad me igitur quod attinet, veneror Nobilitatis tuae Genium: et ne solius vocis operā utilis sim, Stilo testatum desiderium meum venio, et EPISTOLARVM APOPHORETA ista Illustrissimo nomini tuo inscriptum. Erit et hīc fortassis, quod ad Rempublicam aut Militiam spectet, quia Sapientiam doceo: sin minus, quod agi et scribi in Academiā solet: quodque ille agere et scribere, quem Doctorem elegisti. Nam velut semina hinc inde spargo melioris doctrinae; quae collecta, et felici mandata terrae, seduli animi germen producant, et affectum Virtutis. Vide igitur; et sic cogita, Si non istas, Epistolas certe et in Republicā, et in Militiā locum sibi vindicare; et quodcumque stilo argumentum obnoxium esse. Vt summam consilii mei comprehendam, testari apud Posteros volui, te mihi Amicum, in Lovaniensi hac Vrbe floridis annis, sed robustā maturitate reluxisse. Ita salve, et Parentem exprime. Scripsi XIII. Kalend. Aprilis. oo. ICC. XII.

ERYCIVS PVTEANVS,

STIRPI GLORIAE Q. Tuae Aeterno cultu devotus.


image: as011

[gap: content list]
image: as014

M. TVLLI CICERONIS EPISTOLA AD CVRIONEM, E Libro II.

EPISTOLARVM genera multa esse non ignoras: sed unum illud certissimum, cujus causā inventa res ipsa est, ut certiores faceremus absentes, si quid esset, quod eos scire, aut nostra, aut ipsorum interesset. Hujus generis litteras a me profecto non exspectas: domesticarum enim rerum tuarum habes et scriptores, et nuntios. In meis autem rebus nihil est sane novi. Reliquasunt epistolarum genera duo, quae me magnopere delectant: unum familiare, et jocosum: alterum severum, et grave. Vtro me minus deceat uti, non intelligo. Iocerne tecum per litteras? civem meher cule non puto esse, qui temporibus his ridere possit. An gravius aliquid scribam? quid est, quod possit graviter a Cicerone scribi ad Curionem, nisi de Republicā? atqui in hoc genere haec mea causa est, ut neque ea, quae nunc sentio, velim scribere. Quamobrem, quoniam mihi nullum scribendi argumentum relictum est, utar eā clausulā, quā soleo; teque ad studium summae laudis cohortabor. Est enim tibi gravis adversaria constituta, et parata, incredibilis quaedam exspectatio: quam tu unā re facillime vinces, si hoc statueris, QVARVM LAVDVM gloriam adamaris, quibus artibus eae Laudes comparantur, in iis esse elaborandum. In hanc sententiam scriberem plura, nisi te tuā sponte satis incitatum esse confiderem: et hoc quicquid attigi, non feci inflammandi tui caussā, sed testificandi amoris mei. Vale.


image: as015

EIVSDEM CICERONIS AD PAPIRIVM PAETVM E Libro IX.

AIN' tandem? insanire tibi videris, quod imitere verborum meorum, ut scribis, fulmina? tum insanires, si consequi non posses: cum vero etiam vincas, me prius irrideas, quam te, oportet. Quare nihil tibi opus est illud a Trabeā, sed potius [gap: Greek word(s)] meum. Veruntamen quid tibi ego videor in epistolis? nonne plebeio sermone agere tecum? nec enim semper eodem modo. Quid emim simile habet epistola aut iudicio, aut concioni? quin ipsa iudicia non solemus omnia tractare uno modo. Privatas causas, et eas tenues, agimus subtilius: Capitis, aut Famae, scilicet ornatius. Epistola vero, quotidianis verbis texere solemus.

Nequa remora sit, LECTOR, in antecessum hoc age, et Pag. 7. lin. 15. scribe Nam pro Non. Pag. 9. lin. 31. Bembdene. Pap. 27. lin. 25. [gap: Greek word(s)] . Pag. 55. lin. 19. Distinctionum. Pag. 92. lin. 6. ut pro et.


image: as016

APPROBATIO.

HAnc E. PVTEANI, V. Cl. Epistolarum Centuriam, quod haud parum Voluptatis atque Vtilitatis studioso Lectori videatur allatura, dignissimam censeo, quae praelo committatur.

GVILIELMVS FABRICIVS, Noviomagus, Apostolicus et Archiducalis Librorum Censor.

Cum Privilegio BELGICAE PRINCIPVM ad Octennium.

Signat.

Buschere.


page 1, image: s001

EPISTOLARVM APOPHORETA

EPISTOLA I. Mediolanum. Illustrissimo et Reverendissimo FREDERICO CARDINALI BORROMOAEO, Archiepiscopo Mediolanensi.

NIhil in omnibus ridentis Fortunae blanditiis laetius unquam putavi, quam Bonorum Magnorumque amicitiā frui. Postquam vero singularem affectum quendam incredibilis Humanitas tua in me direxit, equidem Rex mihi visus sum. Nimirum, ut non sine imbre venti aliqui spirant; ita et liberalissimus ille animus tuus continuis me beneficiis irroravit. Mitto jam vetera, sed aeternae memoriae dicanda: hoc nunc inprimis aestimare debeo, quo tuum me esse publice testaris, et inter eos censes, qui ingenii operam Bibliothecae impendant. Accepisse MONTORFANVS se Numisma scripsit, transmittendum; et sermones simul explicuit, vel prae auro aestimandos. O me beatum igitur, quem Amor simul et Honor a tanto Viro, Antistite, Principe, complectitur! Ignis iste merus est qui urit, stimulus qui urget, ne ingratus videar. Numisma ipsum quoties oculis usurpabo, agnoscam beneficium, et simul quid debeam, publice ostendam. Sed profiteri obligationem

page 2, image: s002

meam tam luculento signo suave erit, quod censebunt omnes, non potuisse nisi a maximo Viro provenire. Vnde si caussam quoque examinent non vulgaris beneficii, et litteras amare incipiant, et te earum Patronum unicum vindicemque venerari. Gratiam igitur scribo, et pectus meum magno tuo Nomini devoveo. Pectus inquam, quod excolere porro pergam, quia insignire voluisti. Nam quemadmodum cordis figurā bullam antiqui expresserunt, ut homines eā inprimis parte corporis excellerent, quā viverent, id est, virtutes sequerentur: ita omnino signum istud accipiam et gestabo, Doctrinae et Virtutis stimulum. Hanc enim utramque tu Ill. Domine, mortales omnes, sed praeci pue eos doces, quos dignos Amore et familiaritate tuā habes; dignos Bibliothecā, id est, Famā. Ego porro adnitar, ne ignavus in illo virorum numero sim, qui e tuo fonte derivare in Rempublicam Christianam litterarum monumenta incipiunt. Et quoniam Palaestram BONAE MENTIS hīc institui, prae stantissima juventutis nostrae ingenia mecum in laudes aeterni instituti tui conspirabunt. Vale Optime Maxime Patrone.

EPISTOLA II. Teneraemondam. DAVIDI LINDANO suo.

EGo te non amem, ō verum Musarum et Apollinis germen? Imo leve Amoris verbum est: observo et suspicio, Ingenii tui floridam amoenitatem Phyllis indicat, divinitatem Oratio. Macte dulcedine illā stili, macte robore: delectamur, erudimur. Etenim

page 3, image: s003

et castam carminis lasciviam, et facundam syntagmatis doctrinam comparatione quadam admiratus sum: alteram ab Apolline ipso, alteram a Minervā profluxisse. Tu vero Apollo, tu Minerva, id est, homine altior, re ipsā amoenior, Phyllidem pariter, hominemque nobis describis. Quid amphus dicam? In lucem publicam profer hos flores, hos fructus, et aeternitatis laudem praemiumque admitte. Sic magis etiam amare incipiam, imo observare et suspicere. Vale tu jam meus inter paucos, et me tuum ama. Lovanii, VI. Eid. Maii. oo. ICC. VIII.

EPISTOLA III. Mediolanum. CORNELIO BREDAE suo. S. D.

PErvenisti: securus sum. Sed Italia quī initio isto placet? quī viri, mores, caelum? Vt Belgae vivimus, et frigore quodam animi septi sumus, in novum terrarum orbem delatus videare; sed elegantem illum, ingeniis deliciisque florentem. In rebus, ritibus, atque ipso sermone virilia omnia reperies, et in reliquiis priscam majestatem. Hoc cogita etiam, in tam felici agro, spinas sentesque morum pullulare: magnis virtutibus vitia quoque adhaerere, luci umbram. Sperne, fuge, quae noxia sunt, quae menti aut cor pori labem creant. Ad virtutis doctrinaeque aeternitatem te indoles tua vocat: perge; et ego direxi, sequere. Versari inter homines jam incipis, tuo arbitrio vitam capessere: fac quod facis: optima puta, quae honesta sunt. Ex Epicuri hortulis hanc vocem audis: [gap: Greek word(s)] . Sic voluptatis magister docuit, ut

page 4, image: s004

in solā honestate voluptatem censeas, et beatae vitae summam. Sed an ego de ingenio tuo dubito? absit. Hortari et excitare mihi suave, quem amo. Non sine curā affectus est. Itaque animum integrum serva in quocumque statu: ingenium cole et exsere: [gap: Greek word(s)] omnem a vultu et sermone profliga. Audere debes, et cum modestia permittit, aliquid sibi tribuere. Hac libertate censetur ingenium, ut frontem faciemque, sed cum virtutis colore exporrigas, et latentes cum: candore elegantias in occasione promas. Virum te natura fecit; tu te praesta. Nonne vides, quantum ille ibi frontis sumat, quem et originis naevus et conditionis humilitas infra te abjecit? vincis ingenio, vincis eruditione, vincis animo: tu sic te gere, ut intelligat se: vinci. Modestiam discet, si tu audacior; et quantum ignoret fatebitur, si tu ostendas quantum didiceris. stultum est videri velle et superbire, cum vana tantum persuasio animum inflat: ineptum quoque, videri nolle, cum lucem et laudem stipatae pectoris dotes merentur. Vale, et continuo scribe. Lovanii, VII. Eid. Novemb. oo. ICC. VIII.

EPISTOLA IV. IOANNI SEVRIO V. Amico S.

AMicum ecce te scribo, mi SEVRI, fragranti humanitatis aurā excitatus, quam epistola tua spirat. Dulci, sed honesto Amore ebrius a lectione recessi: musteam animo voluptatem hausi, sed haesuram. Verbo dicam; scriptionis isto mero incalui, et ab imagine amare coepi, non fallaci. Tu ipse picter,

page 5, image: s005

et sine umbrā, sine fuco lineae sunt, non lucentes tantum candore nativo, sed spirantes. Accessit FERRERIVS noster, integerrimus animi tui interpres, quem sic amo, ut et amicos ejus velim. Hem! etiam SANDERIVM meum, et ipsum illum bonorum Patronum Praesidemque nominas? faces subjicis igni jam arenti. Alter delicium, alter praesidium meum est: et in te utrumque repperisse videor. Verus amicus amico delicium et prae sidium est, aut esse cupit, cum res et occasio urgent, et fortuna permittit, Erro: neque enim Fortunae obnoxius Amor noster erit: quippe nec ab illā ortus. Amabimus, aut honesti esse desinemus, id est, vivere. Atque hoc virtutis decretum est, quod nostrum honesto et perenni Amore faciemus. Vana et enervis flamma est, quae facili incendio deflagrat: qui sine robore ignis, fugitivus est: de affectu pariter cense, vitalem esse, si animis, ut ita dicam, aeneis conceptus fuerit, ac virtute robustis. Hunc sumamus, foveamus, vitā moribusque honesti simus, ut amici simus: sic amici, ut ae terni simus. Experiemur autem, in eādem arā Virtutem, A morem, AEternitatem coli. Vale Clarissime vir, et Amice. Lovanii, VII. Eid. Ianuarii, oo. ICC. IX. Qui feliciter et ex voto annus decurrat, Amicitiae nostrae auspicio insignis.

EPISTOLA V. Bruxellam. ANTONIO SANDERIO.

Iam vero te respexit mitior fortuna, mi Sanderi, et e nubibus pectus ex plicabis quae premebant. Vtere igitur munere isto Dei: orna Spartam, quam

page 6, image: s006

cepisti, rectamque puerorum indolem ante omnia amore honesti imbue. Facile, qui virtutem diligit, bonus erit: qui litteras, doctus. Ordo etiam servandus, ut laborum gradus sint, et paullatim proficiant, qui instituuntur. Sed tu industriā tuā omnia poteris: nec morosa in fertili solo seges erit. Patris vero laudes quam laetis oculis legi! atque utinam [gap: Greek word(s)] ! Plerique magnanimitatem, et

--- incoctum generoso pectus honesto

habent: sed minus tamen videntur erga Musarum has elegan tias affecti. Meliorem in hoc viro ignem vivere, es parso Famae lumine pridem didici: nunc distinctius e tuis litteris. Alius vero esse non poterat, qui satis non putavit filios habere, nisi eruditos redderet; imo ut liberius ingenium tuum aestimem, alius esse non poterat, qui te doctorem elegit, operā non illiberaliter conductā. Plures sunt tam stultā avaritiā obsessi, ut insigniter sibi paternum implesse officium videantur, si adsum pserunt, quibus quam minimum solvant. Nimirum ut filios negligant, malunt pusillum profundere; cum liberos fortunis post ponant. Hanc stultitiam Aristippus olim lepido sermonis aculeo pupugit nam a Patre quodam interrogatus, quam [gap: Greek word(s)] mercedem posceret, Mille, inquit, Denarios. At ille Nimium, nimium, exclamat: tati velmancipium emam. Quid Philosophus? Licet, ait, et sic duo habiturus mancipia, et quod genuisse gloriari poteris, et quod emisse: alterum sanguine, alttrum aeretuum. Sed generosissimus ille Heros tuus, ut filios amet, Magistrum aestimat; lucrum putans, si quid hīc insumat. Tu vero mi SANDERI, [gap: Greek word(s)] tuum insigni studio coles: Pueros tibi commissos erudies, ut habeas, quibus inniti quandoque vitae tuae ratio possit.

page 7, image: s007

In litteris si proficient, hoc simul intelligent, quid rependere Praeceptorisuo debeant. Ergo [gap: Greek word(s)] perge, et me quoque amare: cui ut nihil debeas, dignum te domo, in quam receptus es, et Hero, a quo receptus, praestabis. Sed huic annon LANVGINEM tuam (sic noninvenuste videbar carmina appellare) illam Musarum favore floridam consecrabis? Ego suaserim. Typi, quos tuus petet, parati erunt ac mittentur. Vale Lovanii, XIV. Kal. Ianuarii, oo. ICC. IX. Perillustri Hero tuo cultum et obsequium meum officiosissime deferes.

EPISTOLA VI. Brugas. HVBERTO AVDEIANTIO S. D.

ET tu mihi in epistolā spiras, mi AVDEIANTI, ne sermones. Ab alieno ore ex pectem. Non gratulatio ista calamo sic concepta et crispata, vivacioris adfectus quae dam quasi flamma est, et oculos animumque meum tangit. Quot litterulas aut apices, tot stricturas video ab amoris igne. Sed ō te non eruditum modo, sed bonum; qui exiguas aliquas naturae dotes in me aestimas, melioribus instructus! Ita censeo. Nam et felicitatem ingenii tui, et maturitatem eruditionis suspiciendam nobis non fallax Fama dedit. Ipse te laudavit nuper, quem lugemus, communis doctor noster, et ut amarem, invitavit. Ego vero nec segnis fui; sed tum concepi medullis adfectum, qui haereret. Cum LIPSIVM, te quoque cogito, mi AVDEIANTI: cum arborem, felicem etiam hunc ramum. Illa collapsa est, sed hic translatus in suum solum, unde

page 8, image: s008

venerat. Ita est: adoptivum suum vir ille magnus te habuit; et adultum doctrinā Patriae reddidit, cum terrā despectā caelum ipse cogitaret, quo paullo post recessit. Ego nunc vestigia ejus libo, docendi munus obeo, non sine memoriā tui. Videndi vero me quoque stimulat pertinax cupido; ac, nisi venis, istuc expellet. Clarissimum illud LERNVTII OS eādem operā usurpem: cui ego Viro animum meum dedo. De Laudatione funebri verus rumor est: eam habui, ac cudendam ad MORETVM misi. Aliā quidem caussā potuisset, aut etiam debuisset supprimi: sed pium erat, sciri affectum meum in magnos Manes, etiam cum eloquentiae aliquo defectu. Iudicabis: et nunc de Iuventute nostrā hoc scriptum. Vale, et Clarissimum LERNVTIVM saluta. Lovanii, v. Eid. Iun. oo. ICC. VII.

EPISTOLA VII. Montes Hannoniae IOANNI BEMBDENO suo, Medicinae Doctori.

VTres, et simul vocabula rerum pravo usu corrupimus, doctissime et suavissime Amice, difficulter aut sapientem cum eruditione, aut eruditum cum sapientiā invenias. Vtramque putamus et ponimus, ubi non ponenda est. Sapientes deliriis, eruditi nugis sumus, et ingeniosā stultitiā felicitatis umbram captamus. Quis extra nubem caput sustulit, et liberā acie quid in homine, quid extra hominem, lustravit? vix homo: tamquam pecora imus, gregem sequimur, et in omni vitā hallucinamur. Quid igitur? in ipsā turbā, imo in ipso errore sapiendum est. [gap: Greek word(s)]

page 9, image: s009

[gap: Greek word(s)] nulla servitus, cum suam an imus semitam habet ad tranquillitatem. Sed quam tum suave comitem habere pariter adfectum! alioquin in ipsā iterum turbā solitudo est; quam vitare non potes, nisi amicum invenias: sed verus jucun dusque amicus non est, nisi qui ejusdem te cum animi ac sensus; totus, cui patere potes. Talem te dico et scribo mi optime BEMBDENE, et nonne a tescribor? elegantissimae illae littterae tuae, illae verā sapientiā et eruditione imbutae, testes. Euge! Hoc ipsum est Philosophari. Sapientiam nosse quam secteris, prima felicitas est. Nam quod ad felicitatem imus, fallimur: ab ipsā or diendum est. Sic vive ut vivendo felix sis: bonā et honestā mente eris. Carpe diem: silentium et tenebrae noctem tenent, et imago mortis. Somnum felicem putat, cui cum labore lux est. Cum sine miseriā vivere vitam licet, quid ni beatam purem? Sed cavendum, ne nostrā culpā miseri simus; ne aut Naturam, aut leges irritemus, quod non uno modo fieri solet. Ad honestam quietem Natura ducit, leges trahunt. Leges fecimus, postquam Naturam violavimus: Naturae vindicta leges sunt. Producti in hanc vitam sumus ut vivamus: ratione donati, ut honeste vivamus; et sic felicitatem ratio ipsa praescribit. Naturam sequere, nec in rationem peccabis. Spe et metu abducimur mortales, avaritiā et ambitione mentis mille naufragia sunt. Sed nos in portu navigemus: tumida vota eos decent, qui alta moli untur: quiescere magnis cogitationibus mens non potest. Ergo ut concludam, in quiete felicitatem pone: quietem autem virtus facit, et quae secundum virtutem vita est. Sermone, mi BEMBDI, ista mallem, et te audire vicissim, ne pro meo tantum gustu se stilus exsereret. Negatur:

page 10, image: s010

fero, meamque potius quam tuam vicem doleo. Quid autem? Comum meum Excmo Principi placuisse? gaudeo, et hoc nunc ago, ut tam insigni et heroico nomine dignum Laconismum meum faciam. De Bibliothecā dicandā, ō augustum, ō aeternum consilium! sperare a tali Principe tale beneficium Patria audebit. Beneficium, quod vel hostes aestimabunt. Cardinalis Borromaeus quam feliciter praeivit! Sed infeliciter tamen, nisi sint qui sequantur. Noster ille, voveo erit cui Litterae, posteri, ipsa aeternitas debebit. De modo et ratione alias agam, et cum ipso, quem scio benignas aures, sivesermonibus, sive scriptionibus meis daturum. Libellum de Luxu hīc nunc habes: trade, et de meliore notā me in sinua. Scribere nunc per summas occupationes prohibeor: et haec quae vides, praecipiti plane calamo funduntur, non animo. Sed heus, terruit me, vere dico, periculum tuum, quod sic legi, ut videre visus sim. Obsecro, si me amas, imo si te ipsum amas, caute et provide in posterum: tuum malum, meum puto. Vale, vive, philosophare, et Optimum Principem, quem laudare mihi non desinis, magis magisque demerere. Iterum vale, et scribe ad scripturientem: ama tui serio bis serio amantem. Lovanii, postrid. Kal. Ianuarii, oo. ICC. IX.

EPISTOLA VIII. Antuerpiam. FRANCISCO SVVERTIO suo, S. D.

DE Panegyrico HEINSII vis dicam quid sentio? Nectar est, et SCALIGERVM immortalem reddit, et [gap: Greek word(s)] . Erat quidem ille, etiam non laudatus; sed hanc divinitatis confessionem ab ipsā

page 11, image: s011

calumniāvi orationis extorquere, ingenii penitus divini est. Bonae Musae! quae ista acumina, quae veneres, quis vigor, ac maj estas dicendi? Rara omnia, admiran da omnia; magis etiam, quod de tam raro et admirando homine scripta talia ap pareant. Facit enim magna virtus vilius encomium; et quae in tenebris diem faciunt faces, Sole lucente languent. Atque ego (libere dicam) postquam istam Suadam inspexi, intelligere coepi, quam frigide simpliciterque LIPSIVM nuper laudārim. Ita, frigide, si [gap: Greek word(s)] illas spectes: ardenter tamen, si amorem meum, sive potius cultum in magnos illos Manes. Vale, Lovanii, Postrid. Kal. Iunias oo. ICC. VII.

EPISTOLA IX. Gandavum. MAXAEMILIANO VRIENTIO.

PRaefabor veniam Clarissime VIR, si aut non scribendo hactenus, aut jam scribendo peccem. Debebam antea, nec debebam; ne aut amorem tuum negligere viderer, aut negotia inter pellare. Debeo nunc quoque, nec debeo; ne aut scriptionem tuam ad WANNEMAKERVM vilipendere, aut quae in eā laudes meae, dicar usur pare. Ostendit ille epistolam ipsam, ut est profuso in me animo; et tu sortassis scripseras, ut ostenderet. Nam profecto PVTEANVM nonne tota loquebatur? Et quomodo? ut vel periculum fascini timuerim. Vix in manu epistola mihi fuit, et rubor in vultu: sic facilem candor verecundiam gignit. Candoris autem hoc pectus meum velut domicilium est, eritque, quem profiteor: et hunc laudari non sino tantum, sed affecto. Tu facies Clarissime Vir; et

page 12, image: s012

in aliis Doctrinam, aliasque dotes: in te ego omnia ista, et Candorem. [gap: Greek word(s)] ille [gap: Greek word(s)] , quem habui, ad te veniet, et lectionis operam ambiet. Vale, et amicum me cense. Lovanii, III. Nonas Iunias, oo. ICC. VII.

EPISTOLA X. Mediolanum. RAPHAELI MONTORFANO suo.

SCriptionem tuam amo, mi MONTORFANE, etjam linguae caussā, quam sic libare juvat, si non usurpare. Sed quid ego noctuas Athenas? aut cur limites meostransiliam, et peregrinā imagine vocis nunc demum in duam et stili vultum? Res, non verba scribimus, et quocumque sermone Amicitiae haec voluptas constat. Latino ego consuevi; servabo morem meum: tu alio, et vernaculo tuo; persevera. Vtrobique Lepores et elegantiae sunt, et internuncii Amoris Dei. Ego vero etiam domi meae, si idiomate censear, Mediolanum nunc habeo, Italiam in Belgicā: ideoque tuae litterae tamquam domesticae mihi, nedum amicae. Sed BIFFIVS cur non una scribit? Responsum debet; si moratur, dicam ei apud Musas scribam, et arbitrum Amoris. GHILINVM amo; virum, quem virtus et doctrina amant; virum recti animi ingeniique, et pro indole Majorum. Mi MONTORFANE, quam pauci tales! vivunt plerique, tamquam non viverent, et in vitia cuncta animo prostituto, Virtutis tamen audent nomen profiteri. Scilicet nobiles sunt, quia majores habuerunt: boni etiam, si diis placet, quia divites. Sic fortuna imponit. tolle velum illud fallax que lumen; tenebrae, et maculae sunt, et nequid gravius dicam, sordes. Istorumscito, sive decreto, bene vivere pauperta tem

page 13, image: s013

in dicat, et Sapientiae studium ad mendicos relegatur, Maximum hominis ornamentum, animum compositum puto: injicere cupiditatibus frenum, ne in avaritiam, iram, libidinem concitemur. Pravae naturae isti igniculi sunt, qui si aluntur, amburunt quicquid in nobis divini est, et in omne porro scelus impellunt. Sic servire corpori divitiae debent, ne animo noceant: nocet autem animo quicquid honeste non fit, et cum sibi quisque natum se putat, tamquam extra legem. Natura et Religio modestiae nos obstringunt: illi tamen omni luxu ferociunt. Natura et religio notitiam cuique sui praescripserunt. illi negligunt. Vivere satis est, dum morem Genio gerant, et bonas artes bonumque animi cultum impune aspernentur. Iam quam morosi, superbi, saevi tales! quamcumque prompti injuriam facere, nullam ferre. Ad Rempub. et civiles honores ambitiosis votis plerique festinant; imo, cum quis objex, viam per ambages corrupti mores inveniunt, ac pervincit [gap: Greek word(s)] . Scilicet in hanc felicitatis opinionem vanae mentes impelluntur, quasi nihil in vitā humanā melius, quam eminere, in oculis esse, pompam colligere a sordibus et lacrymis reorum. Sed quam in lubrico totum hoc ridentis Fortunae opus! Honor nisi e virtute natus, et huic innixus, levi aurā dissi patur ac perit. Virtus autem adjunctam sibi Prudentiam habet, Prudentia Doctrinam. Nisi philosophetur, qui trabeam sumpsit, et in Repub. versatur; sibi oneri, aliis inutilis est, et tamquam sine pondere ingens aliqua moles. Quid igitur Philosophari hoc? inquies. Breviten: Examinare sei psum, animum rationi subjectum habere, non efferri prosperis, non dejici adversis, denique id esse quod Doctrina suadet, Religio jubet. Quid si dicam

page 14, image: s014

etiam, in Religione nostrā veram Sapientiam esse? dico: nec Christianum esse, qui intemperanter, superbe, iracunde agit; aut liberum esse, quisquis vitiorum servus. Stoicorum dogma nosti, [gap: Greek word(s)] ; nostrum est, si examinamus; et qui sapere sibi Fortunae quodam applausu videntur, ii quam maxime interdum insaniunt. Atque altioris ista argumenti, quam epistola nunc mea ferat. Familiaria namque, non seria, orsus eram, atque destināram: et tamen honesta illa quies brevem sibi laudem expressit. Honesta? imo beata, cum Litterae accedunt. Si te ad studia revoca veris, omne vitae fastidium (Senecam audis de Tranquillitate) effugeris, nec noctem fieri optabis taedio lucis, nec tibi gravis eris, nec aliis super vacuus, multos in amicitiam attrahes, affluet'que ad te optimus quisque. Sic GHILINVS noster vivit, in beatissimo illo otio suo et secessu: imo sic noster quoque SACCVS vivit, quamvis in negotio. O virum! Quem amo et admiror. Suas ille Musas facit, cinctus civilibus curis, et cum vix respirat. An et me isthoc modo esse aliqui volebant, et ad secreta vestri Senatus adspirare? aliam viam ingressus sum, nec jam dessecto. Fretum, non portus est, quo vocant; imo Scylla et Charybdis. An ego Vlysses aliquis, qui enavigem? Et fac me Charybdis vorticem evitare; elisum Scyllae latratum quī evadam? Fac cum lucro istud munus esse, an sine livore erit? Sed ego, ducente bonā Minervā in Ithacam meam perveni; neque tamen indulum. E peregrinatione Lovanium reversus sum, et in LIPSII munus. An aliqua Calypso, quae revocet, et immortalitatis praemio invitet, unde abii? At mori in patriā Vlysses maluit, quam [gap: Greek word(s)] sive [gap: Greek word(s)] divinae naturae beneficio frui, pasci nectare, et aeternitatis albo censeri.

page 15, image: s015

Nimirum Patriae tanta est vis ac tanta natura (e Cicerone lubet repetere) ut Ithacam illam in as perrimis saxulis, tamquam nidulum, affixam, sapientissimus vir IMMORTALITATI anteponeret. Ego vero et in patrio, id est, Belgico solo [gap: Greek word(s)] esse potero, ut haec auspicia, nunc sunt meae Musae. De Fortunā non queror: illa ubique negotium suum agit, et iniquior solet esse bonis.

Laudo manentem; si celeres quatit
Pennas, resigno quae dedit, et meā
Virtute me involvo, probamque
Pauperiem sine dote quaero.

Quid multis? totā vitā hoc egi, nequid lucri caussā agerem, sed tranquillo in otio libris et Bonae Menti liber vacarem.

Est etiam, ubi damnum praestat facere quam lucrum.

Hoc cogitet, quisquis discessus mei caussam examinat, et pluris apud me pecuniae studium, quam bonorum gratiam fuisse suspicatur. Bonos amare posse, imo colere videor, quamvis discesserim: et amari quoque a bonis, quorum in animis imago mea haeret. Oculorum imperfecta benignitas, nisi affectum absentis merear. Amari quam videri malo: nec videri, nisi amer. Ego vero quanti LIPSIVM fecerim, hoc discessu testatus sum. Neglexi paratum mihi apud vos lucrum, ut in locum tanti Viri venirem. Famae, non Pecuniae caussā ad meos reversus sum. Et tamen cur alibi potissimum votis divitias paciscar, aut conditiones? Regem meum hīc quoque habeo, illum PHILIPPVM; et Patriam habeo pro rerum statu benignam. De pecuniae igitur aviditate cesset suspicio.

Vt fama est homini, exinde solet pecuniam invenire:
Ego si bonam famam mihi servasso, sat ero dives.


page 16, image: s016

Sed ō verum te amicum, qui curam nunc isthic Famae meae geris, et subnatam sinistrae opinionis maculam conceptis verbis diluis! LIPSIOMNEMA ante octiduum ad Clariss. SACCVM misi: inspice, ac deinceps exemplar exspecta. Illa de Laudibus Iuventutis nostrae missa sunt, sed lentiori viā. De Fausto meo suave fuit audire. Valeat porro, crescat, vivat, et ad nos sine periculo transferatur. Virgo nostra scripsit: tu indica, vale, et me ama. In negotio Hispaniensi ex arbitrio Clarissimi SACCI ages. Tuos omnes saluto. Vale, Lovanii, XIII. Kal. Augusti, oo. ICC. VII.

EPISTOLA XI. Reverendissimo D. FRANCISCO BVSCHERETO, Episcopo Namurcensi.

HOc jam alterum beneficium est, quia signifieas: nec re tantum, sed ipsis litteris obligor. Promotum COLLEMIVM gaudeo: praelatum competitoribus, quo affectu accipiam? gratiam debeo et dico; atque utinam referam! Debeo vero meā, et Litterarum caussā; imo ipsius qui ad scholae regimen adsumptus. Ego amari me video, quia pondus commendatio habuit: sed foveri Litteras artesque, quarum curam ipse suscepisti. Iam vero tam ad me beneficium pertinet qui petii, quam ad cum qui accepit: ut plane pariter obstrictus humanitati tuae cum eo videar, qui accepit. Referet quoque ipse gratiam, et dignum munere se praestabit, si prudenter et industrie reget. Hoc voveo, et me meaque nomini tuo devoveo. Vale Rme. D. Lovanii, VI. Eid. Ianuarii, oo. ICC. IX.


page 17, image: s017

EPISTOLA XII. Bruxellam. MAXIMILIANO PLOVVIERIO, Viro Nobili et Amico S. D.

EX promisso liberalius nunc loquendum: et vnde ordiar, nisi ab epistolā SACCI? Non parvi momenti negotium hoc esse puto, et an inclinem, ex meā, et non ex meā sententiā dicam. Eum vitae cursum ingressus sum, ut quietem amem, et quae eo ducunt: tranquillam Fortunam magnae praeferam. Nisi fallor, ista consilia bonae mentis sunt, in portu potius, quam in mari esse; nisi et in portu mare sit. Itaque si me ipse respicio, manere malim, quam abire; hoc agere, quod coepi. Quid tamen est? Ratio liberorum quoque habenda, ut praeter nomen aliquid etiam a parete exspectent, instrumenta inquam bonae vitae. Educare potero (si annos Deus donat) erudire potero, neque hoc satis. Viles litterae, cum inopes sunt. Fulciri debent, ornari debent. Neque quisquam tam stolidus, ut si robustum ac for mosum corpus a Naturā acceperit, vestem spernat. Liberorum affectus merito parentes stimulat. et haec pietas aliquam divitiarum cogitationem admittit; si non amorem. Dare meis aut relinquere, non otium, sed occasionem virtutis cupio: atque haec in modicis quoque opibus consistit, sive honestis. Quod si igitur occasio suadeat, e scholā in aulam ibo: ero, ubi Rex me esse volet, ubi Deus volet. Sed haec inter nos. De stipendio igitur ages: ita tamen, ne molesti simus. Cum ADERBA meo egi: etsi detrectat, a te legi Somnium suum patietur. De pecuniā etiam differt; quia incerta adhuc itineris ratio. Inspexi iterum Epicteti locum; nec damnare possum. Picturarum alibi amor est, quo me

page 18, image: s018

quoque teneri fateor; imo luxus est, et cognationem aliquam cum illo Conviviorum habet. Non solae in triclinio dapes sunt; sunt imagines, sunt tapetes, mensae, sedes: in his omnibus Luxus esse potest. Praeterea, COMVM describimus; neque ille ab imaginibus alienus. Atque ego etiam de vestibus aliquid ad didi: ac paullo post videbis. Ornatos esse Comi mystas decet. Sed hujusmodi varietatis caussā inseruntur, ne idem semper sermo sit, et cum taedio Lectoris. Ad Excellentissimum VELASCIVM epistolam una SANDERIVS noster acceperit: incluseram. Feliciter eat, redeatque. Et tu sic vive, mi PLOVVIERI. Lovanii, Postrid. Kal. Quinct. oo. ICC. VIII.

EPISTOLA XIII. Ingianum. PHILIPPO COLINO Suo.

BONA haec scribendi occasio est, mi COLINE: et tamen iterum bene precabor epistolae, ne pereat. Atque ne librum quidem pervenisse! Equi dem doleo, et diras isti Mercurio imprecor, qui suppressit. Nam ego in culpam venio insons, et cum radios mitto, ex transverso nubeculae intercipiunt et obfuscant. Vt tela in scopum directa et emissa detorquere ventus solet; sic litterulas et munuscula nostra casus aliquis interveniens aut fucus. Atque hic ab ipso saepe ferente. Sae pius jam ex pertus sum: sae pius inquam alienas fraudes luo, neque tamen tollo. Te vero, mi amice nunc iterum com pello libens et complector, quem animatum video ad bona et honesta. Quas scripsi luventuti nostrae laudes, tuae sunt: tu vero tam amoeno virtutis doctrinae que illicio meus. Perge esse, Patremque referre, illum, (ita audio, ita scio) pro exemplo virum. Ego vero hīc etiam fruite velim, voce potius

page 19, image: s019

quam calamo ducere ad quae festinas. Cogita ad summa eundum esse. Sic ingenium tuum est, nec potest aut debet plebeiis. illis terminis concludi. Iterum dico: cogita et quod de coelo descendit, ut cum luvenali dicam [gap: Greek word(s)] . Sed ut istuc redeam, Encomium Iuventutis tui velut speculum erit; intuere. cui quod honerem carmine paraveris, gratiam scribo ex animo. At jam cusus liber erat, et in suum montem, ut ita dicam, scandere Musa tua non potuit. Edo jam Laudationem funebrem I. LIPSI, quam hīc die anniversario habui. hujus exemplar a me accipies; occasio tantum mitteadi sit, nec rursus aliena fraus aut negligentia imponat. Vale, Parentem officiose saluta. Lovanii VII. Eid. Iun. oo. ICC. VII. WARGNIRIVS haec scribenti mihi ad est, velut iteratae scriptionis auctor: hoc etiam officio nunc mihicarus, quod Laudationem curaverit, exemplari quid miseram amisso.

EPISTOLA XIV. Bruxellam. NICOLAO DE WEERT, Consiliario Brabantiae.

COMPENDIO calami animum et voluntatem promam. Mitto munusculum hoc libri, in quo Laudes IVVENTVTIS nostrae sunt, id est, olim tuae, imo vero et jam tuae, ut animus ille vernans floridusque in aetare coastitutā. Grave munus, magnum honorem sustines; sed vtroque dignus. Te honor, tu munus ornas, in dustriā, prudentiā, gravitate. Longum ornes, et seris tandem annis etiam senex sis; sed annis. Ego animo, utinam operā! tuus sum, et ero in omnes annos. Nunc vero Laudes istas lege, sive tuas, si affectum meum admittis; sive alienas, si suspendis. Lovanii, in Museo Lipsiano, Postridie Kal. April, oo. ICC. VII.


page 20, image: s020

EPISTOLA XV. Io. RODERICO GEORGIO.

NESCIO equidem quid affectui tuo reponam. Officia, ad quae etiam veterani amici tardi, obis; tu jam in amoris honestissimo tirocinio velut veteranus. Lovanium visendi mei caussā venisti, docentem audivisti. neque hoc satis: idem illud iter jam litteris decurris, et ad absentem sermonis quoque delicias mittis, tamquam amicitiae petitor. Atque hoc meum quoque votum, in numero tuorum esse, et amari. Ego illum animum tuum tam insigniter dotatum jure suspicio; benevolentiam et humanitatem aestimo; modestiam laudo, in re tam lautā et fortunā. Plerosque mortales quam exiguae saepe divitiae inflant in tumorem! infra pecuniam bona mens est, et qui huic operantur. Sic lucrum inficit, vilesque animae liberales artes ceu ancillas habent. Tu alius, et cum divitibus nihil nisi divitias commune possides; ideoque vere dives: quippe non minus animo, quam arcā. Serva hunc animum, id est, veras illas divitias, aeternasque. Amorem quoque mei serva, quem a tam bono semine exorsus es. Vale, et Scheppervm tibi commendatum habe. Lovanii. Prid. Non. Iunias, oo. ICC VII.

Clarissimum Noniv Mamicā salute complector, Virum inter paucos: qui cum in ceteris tecum conspiret, in hoc contendit solum, an me magis amet. Hinc certe, ne solus me videres nuper, comes itineris esse voluit. ego, ne affectum istum separem, tuo illius nomen jugo, et utrumque alloquor.


page 21, image: s021

EPISTOLA XVI. Mediolanum. Io. BAPTISTAE SACCO V. C. Senatui Mediolanensia-Secretis.

MIXTA haec epistola erit; et confuso argumento rerum quaedam [gap: Greek word(s)] complectar, velut unā bulgā. Signabo potius quae concepi, quam eloquar. pro malleo calamus, pro incude papyrus erit: ipsa epistola quasi Moneta. Ergo inspice. Vivere sic quidem coepi, ut nisi onera habeam, possim Fortunam meam ferre. Sed Posteros habere suave est, et derivare in alios sanguinem, post secula victurum. Sine molestiā et curā vix quisquam Vir esse potest: nemo Pater. Liberos habeo: haec autem voluptas sine acerbitate percipi non potest. Apes ideo pungunt, quia ubicumque dulce est, ibi et acidum invenias. Expugnanda igitur haec acerbitas, aut certe toleranda. Expugnat etiam, qui, ut Virum, utque Patrem decet, tolerat. Interim in rem sapere fas sit, et sine famae damno benignius fatum provocare. Quid si etiam manum Fortuna porrigat? Quid si invitet? sed nequid temere. Lubrica saepe via, quae laevore strata, planitie se commendat. Tu judica. A Bononiensibus vocatus sum, et de conditionibus coe ptum agi. Cujusmodi erunt, scies quoque. Rei summam ad te defero, ut examines decernasque. Sed Regem meum annon sic deseram, annon Prin cipem, annon cui post Regem Principemque debeo, FONTANVM? Certe debeo, et cur non gratum etiam me ostendo? Id vero stilo, non loco fiet, et ubicumque ero, animus se iste exeret, imo manus, elogia suspensuri magno suo Maecenati. Iam Ordiar, ac principio Dicta Factaque ejus stilo

page 22, image: s022

pangam, quae suggeri a te mihi, ab amicis, ab ipso (si liceat) cupiam. Et facta quidem, quia publica, quia maxima, facilius habeantur: dicta latent; et illa tamen Factis interdum paria, tantoque Herōe digna. Qui facit summa, non sine Laconismo loquitur: in verbis etiam arma admiramur. O sors dedisset hujus contubernio aut praesentiā frui! Quam insignia, quam multa sublegissem! sed nunc audita exsequar, et parabota men librum, arae AEternitatis devovendum. Hīc nunc meus sum, et sic ago, ut illi solent, qui in otio sunt, et tamen occupantur. Sine pompā foris, sine luxu domi esse didici: omnem in libris studiisque voluptatem pono. Larem si lustres, nihil ornatius, aut splendidius Museo. Libros instruxi, sed optimos et selectissimos quosque. Vtscias quam amoenus sim, hortum etiam in Bibliothecā habere videor, et Antiquitatis flores. Hos carpo, hos specto, his non uno modo fruor. tantum indulsi animo, ut non legereso lum libros pulchrum putem, sed possidere. Alium thesaurum aestimare nondum potui. sed diffundor. Vale. Lovanii, Pridie Kalend. Decemb. oo. ICC. VII. MONTORFANVS noster suo more, officiose: tanquam scripturus ipse, me juvat; tanquam scribendus, incitat. Sed multum FONTANO defert, qui sic Historiam ejus urget; amplius, qui sic promovet. Etenim nonnulla jam APOPHTHEGMATA accepi, lepida, et Spartanā quadam majestate instructa; in quibus Heroica illa canities etjam ridet, et gravissima sententiarum pondera Iepōre suo assurgunt. Sed ō vocem, illam pulchram, quae blandienti Veneri pudorem incussit, CONSENVI! Et merito jam marito puella caret, quem libidinis pretio redemptum

page 23, image: s023

venerat. Risi cum legi. Plura ejusmodi sint, et scribere aggredior.

EPISTOLA XVII. Antuerpiam. R. V. LAVRENTIO BEYERLINKIO, Canonico Antuerpiensi.

RESPONSVM debebam humanissimis tuis litteris, quod hactenus dilatum potius, quam neglectum; nec desectu amoris; sed fiduciā. Ergo quam alii scriptionis caussam, ego silentii habui; et quem indicare affectum distuli, ostendi. Sic interpretare. De Davo tu quidem lepide, et potes. nam probitas tua, doctrina, dignitas incontaminatis mihi bonisque omnibus fulgebunt honoribus: nec committam, ut humanitate vincar. Robustissima amicitia est, quae ex dissidio cōit; et facile iram ponunt, qui non malitiā, sed errore colliduntur. O suavem redeuntis amoris nexum, cum sidere verbis vultuique possum! Tuis, tuoque fido, quem in litteris ex pressum video, et niveo candore relucentem. Quod reliquum est, rogo, ut in bonā amicitiā perseveres, imo ut memoriam ipsam nuperae nubis

Tradas proter vis in mare Creticum
Portare ventis.

Viden', ut in caelo, cum sudum est, nulla vestigia tempestatis? sic in Amore sit. Aquam carina impulsa findit sulcatque, sed red cuntem: ita liquidum affectum offensiunculae debent. Has mergemus, et illaesum Amicitiae nostrae aequor erit. Vale, et me tuum cense, imo ama. Lovanii, VIII. Eid. Ianuarii, oo. ICC. IX. quem felicem precor.


page 23, image: s024

EPISTOLA XVIII. Lutetiam. Reverendissimo Patri. AVGVSTINO GALAMINIO, DOMINICANI Ordinis GENERALI, Postea S. R. E. Cardinali.

VT scribam, multa me im pellunt: vetus ille cultus meus, tua in maximā Ordinis tui dignitate humanitas. Sed et bella ista litterarum mittendarum occasio. Proficiscuntur enim optimi doctissimique ad te Patres, et amici mei, Eximius TORRESIVS S. Theologiae in Academiā hac nostrā Doctor, Vir divini ingenii, et eius assecla COCQVETIVS, exoriens sacrae Doctrinae lumen. Proficiscuntur, inquam, et litteras has meas admittunt. Atque tuae illae manus sunt quae ferunt, et membra tui corporis, ubique terrarum magni. Loqui ego videor cum sic scribo, et pervenisse jam epistola, quae sic mittitur. Cum tam insignia conspicio membra, caput veneror; cum sparsos Pietatis et Doctrinae rivos, fontem cogito. ad Solem illae Stellae ducunt. Sed in pectore quoque meo Reverendissimi GALAMINII perfecta vivit imago, animumque concitat. Suave mihi saltem cogitatione adire, et calamo alloqui, quem intueri posse, felicitatem censeam. An haec continget quoque, et Belgae videbunt Virum, cujus laudes cum admiratione audiverunt? Eminere in tantā familiā non potes, nisi ut magnae Virtutes tuae in conspicuo sint: facere nihil potes, nisi ut Orbi terrarum hoc totum innotescat. Sed quodcunque

page 25, image: s025

agis, absolutum est, et in exemplum omnes accipiunt. Tantum virum coetui praeesse D. DOMINICI boni omnes gaudent, et sic videre havent. Ego vero peculiari affectu moveor, quem suspicio, colo, desidero. Amicum ex pertus sum. Vt porro experiar, ut veuias, et ut benigne scriptionis hoc officium interpretere, votum meum est. Vale, vive, et Pur puratorum Patrum ordinem (quo tua te Virtus vocat) ali quando auge. Lovanii, III. Non. Maii oo. ICC. XI.

EPISTOLA XIX. IVLIO Salinerio V. C.

PER rivum hactenus affectus tui Nympham excepi; ō puram et eruditam! nunc fontem ipsum peto, ut hauriam, et scriptione te salutem. Rivus, QVARTIRONVS fuit, vir ingenio et eloquio prae clarus, virtute et eruditione admirandus, qui laudes tuas copiosissime ad me effudit. Omnia fecit, quae ad perfectam Amicitiam conciliandam. Ego vero ipso primum nomine tuo incalui; mox illius studio exarsi. Sic igitur magnum et amicum se tibi QVARTIRONVS exhibuit: me fecit. et jam aemulatio inter nos, uter magis amet. Epistolas, et jam Tacitum communem habemus, et libamus: te quoque in epistolis, et Tacito, velut in imagine magnae et amatae mentis. hanc nunc complector, et affectu stringo, ut parem eliciam. Vale. Mediolani, Prid. Kal. Iun. oo. ICC. V.

Vtscias, quid Litterarum caussā et Iuventutis hīc faciam, Lucubratiunculas istas meas ad te mitto. inspice, et judicium tuum prome.


page 26, image: s026

EPISTOLA XX. Lovanium. V. R. ADRIANO BAEXIO, Collegii Buslidiani Praesidi.

PRIMVS Lovanien sium scriptione me alloque ris, et quasi provocas ad amoris vicem. Quid verbis opus? sic amantem amo, sic scribentem aestimo: nec quicquam suavius accidere animo potuit, quam repperisse, qui Patriam mihi et Professionem gratulentur. Clarum id affectus signum; sed a te auspicium, quo tardiores etiam animi incalescant. Vbique scio Homines esse, nec uno omnes affectu duci. Placebit multis hic reditus meus; et quibusdam displicebit. Vt faciam, quae fecit LIPSIVS, veni: sed nec omnibus ille gratus fuit; quia Litteras tantum docuit, et sic clarus magnusque potuit esse. Qui tule runt, fortassis infra munus successorem habeant. Ego tamen hīc quoque ero, quod alibi conatus esse; et sic quos non inven iam Amicos, faciam. De negotio autem Buslidiano, moram posco, ut coram et perspecto Academiae statu, quid muneris mei ratio patiatur, expendam. Quid autem? hunc honorem hactenus mihi servatum? gratiam debeo et dico; quia in his talibus maxima beneficii pars est, vocari. Et, sane, si trans ferri docentis vocem e solito Historiarum auditorio in Sacrarium Trilingue PRINGEPS ORDINESQVE patientur, aestimabo locum, quem commendas; facemque inferam, quā tot annorum caligo dissipetur. Vale, et me tuum serio puta. Extremo anno scribis, novo respondeo: sic dum Antuerpiae

page 27, image: s027

haesi, litterae tuae etiam paucis diebus consenuerunt. Calido calamo et affectu responsum hoc promo. Bruxellae. III. Eid. Ianuarii, oo. ICC. VII.

EPISTOLA XXI. Mediolanum. Io. BAPTISTAE SACCO, V. C. Senatui Mediolanensi a Secretis.

VT vivo, ita loquor, et minoris facere Litteras incipio, a quibus elegantiae magis quam virtuos laudem sperem. O Sapientiae Limina, quam paucorum vestigiis calcata! Dilabimur mortales, et felicitatis imagine decepti, lubentiis nescio quibus adhaeremus. Prae Musis, in pretio Sirenes sunt, frustra olim victae. Ad mores et vitam Litterae non referuntur. Aures [gap: Greek word(s)] mulcet, sed aures: nullus ad animum fructus venit. Viden', quam saluti vicinus sim? damnare morbum meum incipio, amare Doctrinam, quae virtutis, id est, felicitatis satagit. Magno impendio temporum, magnā alienarum aurium molestiā laudatio hoec constat: O HOMINEM LITTERATVM! simus hoc titulo rusticiore contenti: O VIRVM BONVM! Cujus istud consilium sit, quaeris? Senecae: sed salutare, etiam sine ullo auctoritatis pondere aut fulcro. Non tam quis dicat, sed quid dicat aestimo: et ne in Porticu versari me censeas, liber sum, et in illā potius haeresi, quae, ut Laertius, [gap: Greek word(s)] dicta, [gap: Greek word(s)] . Nimirum apes imitari fas est, et ex diversis floribus Sapientiae illum succum consti pare. Seneca ipse nonne fecit? Epistolae indicant, illae nescio in Zenonis dumetis, an

page 28, image: s028

Epicuri hortulis natae. Et vero utrisque illis opus est, ne sine rosis sententiarum illae spinae sint, ne sine spinis rosae. Ornari bona bonae vitae prae cepta debent, sesd armari quoque, ut vim aculeumque habeant. Illud tale quod profero, tu judica, an Porticu sive Stoā dignum, an Epicuro et hortulis indignum: MALE VIVVNT, QVI SEMPER VIVERE INCIPIVNT. Nunc interpretem audi: Id agendum, ut satis vixerimus: nemo hoc putat, qui orditur cummaxime vitam. Quidam vivere tunc incipiunt, cum desinendum est. adjiciam quod magis admireris: quidam ante vivere defecerunt, quam inciperent. Da mihi Nestorem, da istis canis triseclisenem aliquem. Si in futurum etiam feratur, puer est; sed qui diu fuisse, non vixisse videatur. Bene vivit, qui quotidie dicere paratus est, vixi: qui virtute, non tempore aetatem metitur, mori nondum didicit. Ergo hoc agendum, ut familiare nobis fatum sit; ut cum Parca fusum impleverit, vitam possimus contemnere; ut invenire, ubi posuerimus. Vale.

EPISTOLA XXII. IVSTO HARDVINO, S. D.

TV vero tolle hanc prolem, mi HARDVINE, quam sine nostro, sine Patriae damno non abjicias. Nam profecto, ut libere judicium meum promam, quid lingua, quid lyra vernacula nostra possit, tuo vnius aut scire indicio Belgae poterunt, aut silentio nescire. Famam ne sperne, quā ad patrii eloquii cultum plures ex citantur. Te ducem facio hujus chori, qui Bel gicas ipse facis Gratias et Musas. O te felicem! si

page 29, image: s029

esse nos quoque voles; si imbuere. publice vernantis Genii tui rore. An argumentum te retardet? Fateor; Amor est, non morbus ille languentis animi, sed vigor excitati; non Veneris ille puer amplius, sed Minervae. Hoc agit (liceat dicere,) ut extinctā libidinis face, honoris accendat; vt abjectis levissimi furoris alis, Famae adsumat. Breviter: sine cupidisne hīc Cupido est, sine amore Amor. Habes sententiam meam, mi HARDVINE, sed publicis suffragiis fir matam; me habes quoque vero affectu tuum. Vale, Lovanii, VI. Eid. Maii, oo. ICC. VIII.

EPISTOLA XXIII. Mediolanum. RAPHAELI MONTORFANO suo.

SILENTII mei caussam e Clarissimo SACCO intelliges; sed et tuum video, vix fero, mi MONTORFANE, per aliquot has septimanas. Virgo nostra convaluit: sed ego auctor sum, ut in Patriam, et ad matrem redeat. Querula in ipso quietis con tubernio, nec satis morigera vivit: et quia aulam spernere potuit, omnis ei hīc Fortuna vilis est. Profecto nihil difficilius, quam ferre posse prospera, et vastum animum modestā cogitatione coźrcere. Suadeo optima, et hoc mei muneris est: ipsius, facere. Consilia locum si non habent, suum sibi malum imputabit. Imaginem illam ad BARTHOLINVM mitti penitus velim. Atque ego. topographicam Insubriae Mussiique exspecto. Nos hīc Irene dubios habet, ac videmur in ipsis calamitatibus respirare. Sed


page 30, image: s030

--- Non male nunc, et olim

Sic erit:

Pleno rantum tranquillitas vultu affulgeat,

Nostrisque ductum seditionibus
Bellum recedat.

Felicitatem Belgicam, velut in imagine videmus, an umbrā dicam? Tales induciae hae sunt, et fortassis protrahendae in plusculos etiam annos, ut alieno nomine Pax ipsa vestiatur. Atque tum aliam aliquam orbis partem ferox Mars concutiet, aliud mare sanguine humano tinget, alibi Morta sive Moera saeviet. Non tolluntur mala, sed migrant. Faxit Deus, ne in Hesperiam vestram, longo jam otio felicem, an et fessam? Movet se identidem, ac nescio quid minatur. Sed ego augurari infausta nolo Floreat, vigeat pucherrima illa terrarum, illa ingeniorum et elegantiarum aeterna sedes. Hoc votum meum est, et ut tu floreas vigeasque, mi MONTORFANE, quem videre iterum nimis haveo. Professoribus Palatinis vestris nuper salutem miseram, eandem nunc adscribo quoque, imo duplico. Lovanii, IV. Eid. Martii. oo, ICC, IX.

EPISTOLA XXIIII. Ruraemundam. GVILIELMO CRIPIO SECVNDO.

AMOREM testari suave est. Fecisti; facio, et silentii culpam, si quae est, libelli isto munere luo. PHAGESIPOSIA sunt, sed sermone Satirico mi hi castigata. Imo Somnium et imagoest, quā velari veritas debuit, ne percelleret. Delicati hodie mores sunt, nec reprehensionem ullam ferunt. Quae vitia olim,

page 31, image: s031

nunc elegantiae factae. Facilis, sobria, et sine arte mensa, infamiae obnoxia est: luxus vanitasque laudem inveniunt. Ego vero quasi deessent, finxi vitia quae corriperem: et quae in luce vigent passim, in tenebris quaesivi. Ejusmodi vero haec sunt, ut damnare etiam cogatur qui committit; cogatur, sed si agnoscere turpitudinem incipiat. Adumbravi, ut videbis, mi Cripi: utinam cum fructu! laudis quidem satis erit, odium si effugiam. Sed ut tu vel ab hac scriptione amorem mei augeas, rogare audeo: tum etiam, ut propugnare honestum hunc conatum meum velis, si quis Intemperantiae patronus se opponet. Reverendissimo CVYC KIO per te cultum et obsequium nuncio. Vale, Lovanii, III. Kal. Decemb. oo. ICC. VIII.

EPISTOLA XXV. Mediolanum. LVDOVICO SEPTALIO, V. C.

SCRIPTIONIS officium necessario aliquando silentio findimus, nec amare desinimus. Vivit arbor, etiam in ipso anni senio, et a labore foecunditatis suae respiratotiosa, nec indignante agricolā, nec culpante. Affectum meum, arborem puta; absentiam istam meam, hiemem; te agricolam, cui scriptionis istos fructus pendo; sed ut vires ex intervallo colligam, velut Litterarum succum. Non una caussa etiam parturientis ligni facilitatem retardat: Sol, frigus, imber, ventus, grando, et quicquid ab inclementiori caelo nocet. Ejusmodi vero hoc munus meum est, ut quicquid dico, patiar. Occupatiunculae continuae, nunc hiemis injuriam, nunc aetatis molestiam exhibent, me mihi

page 32, image: s032

surripiunt, id est, amicis. Animo scribo tamen, litterasque missito, cum manus cessat: et illum animum, amore tui, velut cibo alo, et nunc iterum excito, ut discussis silentii cineribus, exardescat. Hem! memoriam ego tui cultumque aut de ponam, aut imminuam? potius non spirem. Amabo quamdiu vivam (sic serio cense) et nomen illud tuum venerari suave hīc mihi, ut fuit, ita erit: scribam etiam, et vim negotiis inferam, ut fuisse futurumque ostendam. Sed sine litteris meis, stricturas quasdam amoris nonne misi? libellos meos, in quibus alibi tuae etiam laudes relucent. In SOMNIO occasio non fuit; quod tamen ideo minoris non facies. Ludus est, et censura quaedam morum; sed censuram tuam ambit. Vale, Lovanii, Prid. Eidus Decombris, oo. ICC. VIII.

EPISTOLA XXVI. Antuerpiam. Io. HIOLLANTIO, Suavissimo Amico.

SCRIBERE incipio, mi Amice, et litteris velut illecebris tuum ad nos red itum eblandiri. Veni, si venire datur: si non datur, scire cupio, quae virgo maritu te secundo faciet, quae virago nobis abripiet. Hem! pugnantia animum vota librant: ut liber nosterque sis, ut more nostro, et in vinclis. Quid tamen? sic quoque noster eris, nec desines. Deus igitur faveat, talem donet, quae animo, formā, dote, amorem tuum mereatur! tu quidem grandia et egregia omnia conseres, et haec magis etiam modestiae et humanitatis candore commendanda. Sed ō felicem virginem, quae te fruetur! quae tua dici volet, et esse, communione ignis et aquae! Iterum, Deus faveat! Et inscul ptum simul pectori

image: s033

tuo nomen PVTEANI server! Ego in Gripho, ad quem me im pulisti, hīc progredior, sed non grallatoris gradu. Quoties pedem sigo, haerendum est, ac deliberandum, priusquam promoveam. imo tota via scrupus est, numeri velut lapilli, ubique sparsi. Ecce in illo versu eram,

Quique no vem no vies fati tenet ultima finis.

Explicabam: Etiam finis ille, qui ultima fati, id est novem novies tenet annos, ternario absolvitur; et vivere homines anno LXXXI. desinunt. Haec ex sententiā Platonis, referente Censorino, dicuntur. Platonis, qui quadratonumero annorum vitam humanam consummari putavit, scilicet novenario, qui complet annos octoginta et unum. Recte novenario quadrato. nam cum numerus iste LXXXI compositus sit; (numeri enim impares in Primos, Compositos, Medios dividuntur) non a IX tantum, etiam a III et XXVII mensuratur. Ter videlicet vigintise ptem, aut contra vigesies septies tria faciunt LXXXI. Annus igitur hic LXXXI. Climactericus, sive Scansilis a veteribus dictus, quod ad hunc velut ultimum scalis quibusdam ascendatur. [gap: Greek word(s)] autem scalae sunt, unde [gap: Greek word(s)] . Quia vero duo etiam anni, XLIX. et LXIII. vitae periculum habent, hi quoque Climacterici nuncupati, sed ab illo primo: quasi mori posse, et mori, eādem nominis appellatione censeri debeat: cum necessitate, periculum. Annum XLIX. sive Climactericum minimum, Gensorinus ex primit, maximeque periculosum: sed subtiliter magis quam vere, ut res et experientia docent. Constat quadrato septenario: septies enim septem sunt XLIX. qui numerus Medius est. De anno LXIII, tamquam periculosissimo, a Censorino dissentiens Agellius, libr. XV. cap. VII. Obser vatum in multā, expertumg, est in

page 34, image: s034

senioribus pleris que omnibus, sexagesunum tertium vitae annum cum periculo et cladealiqua venire, aut corporis morbig gravioris, aut vitae interitus, aut animi aegritudinis. propterea, qui rerum verborumque istiusmodi studio tenentur, eum aetatis annum appellant [gap: Greek word(s)] . Numerus vero LXIII. Compositus est, quem metiuntur III. VII. IX. XXI. Tria enm vigesies semel sumpta, aut contra, conficiunt LXIII. item septem enneades, vel novem hebdomades eundem reddunt numerum, et hīc praecipue considerantur: sicuti et in LXXXI. Enneas, reliquis neglectis: cum in XLIX. solam heptadem habeamus. Ergo, ut breviter et dilucide dicam, annum LXIX. sive primum Climactericum Septenarius regit, LXIII. sive secundum, septenarius et novenarius: LXXXI. sive tertium, novenarius. Sed jam amplius argutemur. Voluerunt antiqui, ut Censorinus scribit, Septenarium ad corpus, Novenarium ad animum pertinere. illum Mediconae corporis et Apollini attributum, hunc Musis; quia morbos animi, quos appellant [gap: Greek word(s)] , Musicalenire ac sanare consueverit. Quae si vera sunt, Climactericus primus, sive XLIX. ad corpus refertur, ob septenarium, qui hīc dominatur: vltimus, sive LXXXI. ad animum, ob novenarium: medius, sive LXIII. ad corpus et animum, ob utrumque illum, septenarium, novenariumque. Quia vero gravissimum illud malum, quod corpus animumque simul premit; merito LXIII. damnosissimus habetur. Deinde, quia gravissimo illud proximum, quod animum carpit; secundo loco et periculo posuerim annum LXXXI. Postremo, quia infirmissimus morbus ille, qui solius corporis est; annum XLIX. hac crisi afficiam. Non omitto tamen, ex energiā numerorum inverti hunc ordinem posse, et periculosissimum XLIX. poni; hinc LXXXI: tertio LXIII. Annus

page 35, image: s035

enim XLIX. solo et puro septenario constat, eoque quadrato et viribus suis robusto: LXXXI. novenario quidem quadrato, sed non solo eo numero: LXIII. septenario et novenario, at neutro quadrato, id est, firmo. adde, quod hīc quoque locum III. et XXI. habeant, et septenarii novenariique vim delibent. At istam supervacuam subtilitatem alius dicet: et tu arbitrio tuo aut admittes, aut rejicies. Quicquid sit, annus LXXXI. ut Ausonius hīc e Platonis sententiā definit, vitae humanae terminus est ac finis. Climactericus inquam, quem transcendere vix datur. Citra fere morimur, et tanquam in viā fessi ex haustique, Parcarum nigrum hospitium subimus. Frangitur et delibatur vitae flos ac vigor, labore, dolore, deliciis, voluptate. Fere effoeta corpora sunt, priusquam deviruerunt: et sic caduca, cum nondum matura. Laborat in juvene robur, in viro virtus, in omnibus natura, quia corrupta. Si recte momenta ex pendimus vitae, in quavis aetate Climactericus est; imo quicumque moritur, senex est, quia in annorum metā. Diu vixit, qui bene, qui honeste, qui [gap: Greek word(s)] . Revocare ad epistolam lubet, quod epitaphio nuper ingessi:

HOC EST VIVERE, SIC MORI, VT SECVNDO VIVAS: HOC EST MORI, SIC VIVERE, NEQVID MORS DELIBET. NON MORITVR, QVI SIC VIVIT: NON VIXIT, NISI QVI SIC MORITVR.

Breviter rem expressisse videor. nam bene vivendo fatum superamus. Seculum, quod longis simum alias vitae spatium habitum, implevit, quisquis comitem Virtutem ducit, quo iturus est. Nonest, censente Senecā,

page 36, image: s036

quod quemquam propter canos aut rugas putes diu vixisse. non enim ille diu vixit, sed fuit. Ergo non vivit, qui non quotidie mori paratus est: vitam, quasi non agat, desiderat. implere novem no vies annos votum est, ut siquis pervenerit, vivere tum demum incipiat, principiumque quaerat in fine. Nam inter cetera mala (cum Epicuro hoc dicam) hoc quoaue habet stultitia proprium; semper in cipit vivere: imo ne quidem incipit: optat vitam, ut differre queat. Nos vivere vitam, quam optare malimus, mi HOLLANTI.

--- Ille potens sui,
Laetusg, deget, cui licetin diem
Dixisse, VIXI:

qui ultimam quamque lucem, tamquam non redituram, consumit: qui quotidie senium cogitat, id est novem no vies annos quotidie seimplesse, quotidie enim

--- fati tenet ultima finis.

Atque finis nunc mihi hujus quoque epistolae sit, sic satis nimiumque prolixae. LIPSIOMNEMA hīc habes, nuper librum, nunc libellum; sed Clarissimo viro GODEFR. VANDEREYKEN dandum. Serio serio eum amo et saluto, THYRSI im primuntur, ac statim specimen videbis. Vale. Lovanii XIII. Kalend. Februarii oo ICC. IX.

EPISTOLA XXVII. Mediolanum. PETRO ENRIQVESIO GVSMANO, Comiti FONTANO.

MAgis magisque haec studia, et quod in iis praesto, Excellentiae tuae placere experior. Munus accepi, quod pretio pariter et honore magnum.

page 37, image: s037

Munus inquam: neque haec mea felicitas fuit, ut praemium appellarem. Nimirum praevertis iterum insigni munificentiā conatum et laborem meum, tu promptior ō Magne PRINCEPS, benefaciendo, quam ego demerendo. Et quid nisi pro magno et excelso animo tuo? Qui dare, non reddere beneficia consuevisti. Ita est: simulque de in dustriā meis rationibus consulis; ut quo inire libro gratiam Ex cellentiae tuae putabam, eodem agere nunc mihi liceat. Id igitur nunc ago, non epistolā, sed ipso libro: his inquam HISPANIARVM VINDICIIS TVTELARIBVS, ut titulum scripsi. Deus dabit, ut majora Virtuti, Famae, AEternitati tuae consecrem, et ad sacrum hunc ignem stili mei facem accendam. Vires tantum, et otium posco, et Litterariam quandam quietem: et haec ab Excellentiā tuā acci pere, quam ab aliis malo. Itaque Bononiense negotium arbitrii tui facio. Non tam veniam ego hinc abeundi, quam consilium peto. Hoc an istam Excellentia tua dabit, velut im perium ad mittam, et ad nutum magni mei Patroni ac Patris esse, in selicitate ponam; non offendisse aeternum Benefactorem meum, divitias existimabo. Ita loquor et sentio. Tu me ama Illustrissime et Excellentissime PRINCEPS. Lovanii, Postrid. Eid. Maii, oo. ICC. VIII.

EPISTOLA XXVIII. Insulas. V. R. FLORENTIO VANDER-HAERIO S. D.

VT ista epistola tua est, scintillas amor habet, et vel absentes urit. THYRSOS ego scripsi, tu quatis. verbo dicam: in surorem honestum datus sum,

page 38, image: s038

ut tuum legi. Nam profecto sic amare, imo sic laudare, furor est. Alterum patior, alterum vero recuso: nec amari videbor, si sic laudas: laudari autem, si duntaxat amas. In studiis Litterarum siquid praestiti; Conatus sunt; nec aliter appello: sat felices, si reprehensionem evadant. Pellicis tamen animum hunctimidum, ut de LACONISMO mittere audeam, quae recenter evulgata. Mittere, inquam, ut brevitatem nunc meam scribendi excusem. Ad Macarivm litteras adjungo; tu pondus ad des. Virum illum nostrum facies, qui unus fugientes Graecae Musae elegantias reducet. Vale, elegantiarum decus, et amare me perge; laudare, ut coepisti, desine. Lovanii, Postrid. Non. Martii, oo. ICC IX.

EPISTOLA XXIX. Bellimontium. IOANNI BEMBDENO, Medicinae Doctori.

PRODVXI in hunc diem silentium, et peccavi, mi BEMBDENE. sed quid? negligentiā an occupatione dicam? utrāque: ac nescio profecto, accusare me ipse, an excusare debeam. Negligens fui, quia locum dedi occupationi: tu mihi ante negotia esse debuisti. Occupatus fui, et coacta culpa videatur. Quid si scripserim quoque litteras, nec miserim? inspice, et evolve THYRSOS istos, dices. Publice te, sed breviter affatus sum: meis ecce verbis, et non meis. Amabis mea, aestimabis non mea, illa a sapientiae olim ore profecta. Sententiae sunt, salutares mehercle et quantivis pretii, si Philosophiam, et felicitatis verae censum aestimamus. Et quis beatus, nisi qui ad ista consilia vitam

page 39, image: s039

omnem componat? Veram virtutem et contemptum mortis hīc docemur, quietā et serenā mentis aurā frui, quae non uno turbine inquietatur. Ergo muniendum pectus validis praeceptis exemplisque, ut intra rationis ripas turgescentes affectuum rivuli coerceantur, sed sine damno defluant. Margo sive crepido amnis, ubi mollis et terrea, atteritur; firmum nitidumque alveum silices scopulique faciunt: sic in animo quoque fit; rodimur conficimurque, nisi ad ipsa mala induruimus. Mala autem voco, quae ad iram, avaritiam, ambitionem, libidinem concitant: mala etiam, quae mala non ferendo facimus, ad vindictam proni. Hoc ut possim, voveo, et ut quietus quietas colam Musas, in omni tempestate rerum. Hoc agendum cuique, ut tranquillam, id est, beatam vitam habeat: quae aliter contingere non potest (Senecae haec Doctrina est, de vitā beatā) quam si primum sana mens est, et in perpetuā possessione sanitatis suae; deinde, sifortis ac vebemens, tum pulcherrima et patien, apta temporibus, corporis sui pertinentium que ad id curiosa, non anxie tamen; rerum quae vitam instruunt, diligens, sine admiratione cujusquam; usura fortunae muneribus, non servitura. Nec plura jam dico. Postremam epistolam tuam etiam ruminor: nec satis scio, an suadere [gap: Greek word(s)] debeam, ad istum quidem odum. Hīc esse, agere, docere te malim; et si voles, consilia conferemus. Ego interea cogitabo serio, et cum amicis meis agam. Vale, et fratrem me cense, aeterno boni affectus nodo. Litteras tuas delicias interpretor: nec injuriā igitur exigo. Lovanii, VII. Eid. Febr. oo. ICC. IX.


page 40, image: s040

EPISTOLA XXX. LVCIO TERENTIO MERIANO, Auditori quondam suo.

SI non ad te, mi Meriane, de te tamen scripsi; affectum et curam meam ostendi. Tu te talem praesta, ne frustra ostenderim, non praeceptis tantum meis dignum, sed votis. Abeuntem, ad optima et honestissimate cohortatus sum; ne deflectas: absenti, et inter ignotos cum novercā, ut ita dicam, Fortunā luctanti feliciter precatus; superasti amicorum meorum auxilio, dominis domibusque sic mutatis, vt apud exteros, tanquam tuos verseris. Vtere conditione, vtere simul annis qui fugiunt, nequaquam reparandis. Qui sis, et vbi sis, cogita: vt Patrem habeas, Herum cole; imo, ut exemplum Prudentiae ac Virtutis habeas, Herum observa. Vtraque illa in luce istā rerum hominumque discen da tibi; sed ut stili ingeniique cultum socies, et modestiam assumas,

Tecum habita, et noris quam sit tibi curta supellex.

Ad libros te doctores mitto, si desint quos audias. Illos adire, interrogare, domi forisque poteris, interdiu noctuque. breviter: quando, et quoties volueris, paratos. Tecum vigilent, cubent, accumbant; imo otientur, et ambulent. Si non spernis, nullo aut exiguo sumptu paedagogos ipse habeas, qui aliis datus: nec recte datus, nisi pariter habeas. Quod si librorum inopiam quereris, cum Senecā dicam: Non refert quam multos, sed quam bonos habeas. Lectio certa prodest, varia delectat. Qui quo destina vit pervenire vult, unam sequatur viam, non per multa vagetur nonire istud, sed errare est. Et vin' etiam, vt

page 41, image: s041

ego tibi preascribam? Hunc ipsum Senecam cape, adjice Plutarchum, et ex Historicis aliquem. Imitatio Plinii Epistolarem stilum foecundet et acuat; Tullii, purgetornetque. Habes ecce Bibliothecam, habes velut in itinere non vulgarem ingenii cibum. Condimenta et delicias etiam quaeris? a Poetis, sed per oblectationem, petes. Horatium quidem nunquam satis commendem, in quo altisimae sapientiae scintillae sunt. Ergo et hunc adhibe, animumque virtutis amore magis magisque accende: uc amare te possim, probum et modestum cupio. Vale. Lovanii, v. Eid. Ianuarii, oo ICC. IX.

EPISTOLA XXXI. Mediolanum. Io. BAPTISTAE SACCO, Senatui a Secretis.

VTstili tui felicitas et majestas est, vereor (nisi a judicio discedas) ne meas hasce litteras quisquilias interpreteris. Etenim legi cum summā voluptate descriptionem hiemis; imo vidi, quicquid anni hiberni vis potest, tanquam in tabella pictum. Nihil hic tamen asperum aut glaciale, praeter argumentum. Calamus calet, fervet dictio, et totā epistola spirat pater ille florum Favonius, et amoenitatem adspirat. Non hiemis, Veris ille color, quo periodos distinguis: ab animo, velut fonte, calentem quandam auramscriptio exhalat. Etenim adumbrare austeritatem Brumae non potes, nisi ut neges. Ego potius, ut frigide jam scribo, frigus indico, et rigorem quo cingor. Conspirasse hīc quidem gelida omnia astra videntur, vti

page 42, image: s042

saeviant, et in nos prima illa tela saevientis Boreae con torta, quae fracto impetu ad vos deinde devolvuntur. quibus armis tuti simus? Rhenones nominas; sed pelliti esse dessimus. Hypocausta addis; at iis nos planissime caremus. Igni libero frigus nobis solvitur: nec tamen benignius depromere merum licet. Alter Ignis, puer ille inquam Semeles, et domator velut Brumae Bromius alibi viget: sed et isto nos caremus. Vinum omne a calamis et spicis; et meliorem illum liquorem hordeo aemulamur igni coquimus, quicquid exhilarare mentem potest. Aquam tamen esse, hiems ostendit; congelatur. Vere dicam: non epistomiis, sed securibus promitur: caedi debet, et sic ad prunas liquescere, ut bibatur. siquid vigoris inerat, concretione, ac deinde tepefactione perit. Ista quidem si Thermo polia vocas, cum Plauto dicam, Thermopotamus. De Scythis Virgilius canit:

--- Caeduntque securibus humida vina:

nos aquam ipsam, et in similitudinem vini corruptam, imo frigore concretam, ut bibamus. Bacchi munera aliunde sunt, et sic ratiora. nostris in collibus merum crucium nascitur. Quid? ut Caelum et Solum hoc est, toto triente anni

--- neque vllae
Aut herbae campo apparent, aut arbore frondes:
Sed jacet aggeribus niueis informits, et alto
Terra gelulate, septenique assurgit in ulnas.

Sed ista nunc hiems crudelissimo frigore totam Belgicam adflixit, atque funera passim dedit: belli iras extinxit, et ad Pacem Partes duxit, (ita publica spes est) stabiliendam. De Spinulā quae proxime scripsi, rumor adhuc confirmat: sed rumor tamen, qui et fallere

page 43, image: s043

me potest, quo et ego fallere. audita refero: tu arbitrio tuo addes fidem, vel demes. Quid quid in re erit, a me quoque scies. Bononienses silere diutius nolim. Quid si vero litterae meae infortunium invenerint? Fieri potest, si non ad Persium, Graecarum Litterarum inibi professorem, missae. Ego quidem huc direxeram. nam BARTHOLINVS Vrbini tum agebat, et fortassis nunc agit. si quid etiam hac in parte a tabellariis culpae, obsecro investiga et corrige; meque novo beneficio obstringe. Ad Cardinalem scripturio, et proximā septimana habebis. Litteris hinc in Hispaniam missis magnum VELASCIVM compellavi, quas SANDERIVS suis junxit et curavit. De Titulo aut retinendo, aut permutando, serio et copiose scripsi: an cum fructu? experiar. Vtinam conatus meus placeat! Sed non ultimam Reip. partem doctrinam esse, res novae veteresque testantur: bene, si non vltimam nos habeamus. Consiliis coeptisque Illustrissimi BORROMAEI applaudo: rem magnam, nec tentatam nostro aevo aggressus est, correcturus aevum, si quam aggressus, perficiet. Vt suggesseram coram, XII viros alet, titulo et munere Litrerario suos: auctor nunc sum, ut tres Linguarum doctores ex iisdem constituat, majori stipendio habendos, qui statis diebus in eodem Museo doceant, Hebraeam, Graecam, Latinam. Res quidem Professoria cum fructu, et simul honore Bibilothecae erit, et institutum aeternabit. Tu age Optime et Clarissime Amice, etiam sine litteris meis, quae honestius accedent. Si ita videbitur, libellum hunc DELVXV, eidem offeres, tanquam a me missum. De Historiarum illo scriptore tu lepide, acute, prudenter: Silentio neminem offendit, qui inepte loquitur. Aurea, ita me Deus! verba, et quibus admirationem

page 44, image: s044

tui nostris hīc hominibus incussisti. De telis VELTVVYCKIVM monebo. Antuerpiam ivit, triduum aut quatriduum haesurus: ubi redierit, mora nulla erit. Vale, et animum meum tibi habe, ō Optime virorum. Tuos saluto, et quibuscunque carus sum. Lovanii, pridie Kalendas Mart. oo. ICC. VIII.

EPISTOLA XXXII. Reverendissimo FRANCISCO BVSCHERETO, Episcopo Namurcensi.

HAEc muneri meo necessitas adhaeret, utquos doceo, juvare aut promovere quoque debeam: quasi non institutione tantum, sed beneficio Discipuli censeantur. Ego vero hoc Auditoribus meis praemium rependo, ut promoveam quos doceo, imo quos docui; ne inutiles esse Litterae videantur, si quis diligentius pleniusque hauserit, Talis Vir iste est, doctus etiam antequam audire me in cepit: cujus ingenium praestans promptumque est, ac plane ad docendum regendumque. Fecit etiam alias, et cum laude: ut plane commendare eum audeam, aptum muneri literatio isti, sive regimini quod ambit. Fave Reverendissime Antistes, et hoc quoque mihi beneficium praesta, ut promovisse videar, quem Auditorem habui. Hunc enim sperare duntaxat e studiis suis fructum possunt, qui Litteras istas discunt, reliquo lucri compendio destituti. Vale, et vive, et libertati meae ignosce. Lovanii, v. Kal. Decemb. oo. ICC. VII.


page 45, image: s045

EPISTOLA XXXIII. Ticinum. HENRICO FARNESIO, V. C.

VETEREM affectum cultumque novā scriptione testor, et defero, quem utrumque insignis Doctrina tua atque Virtus merentur. Quam jucundā vero cogitatione et sermone memoriam tui foveam, juvenis hic et contubernalis meus CORNELIVS BREDA indicabit. Totum apud me annum egit, tam familiariter ac frater; tam modeste ac filius: et sic cum habeo, fratrem, inquam, filiumque. Quid mirum igitur, si cum affectu commendem? quasi satis ego non amem, quem meum feci, a te amari quoque cupio, pari modestiā filium, familiaritate fratrem. Ergo complectere, indolem nosce, et pulcherrimas anmi dotes: augeri et ornari illae poterunt tuo exemplo, sermone, doctrinā: atque in hunc finem amicitiam tuam ambit, utmelior doctiorque ipse evadat, et quae longe lateque famam nominis tuispargunt, coram veneretur. In vestro illo tractu aut vicino haesurus est, si amici volent; et ex intervallo te visurus, ut boni Amoris auspicium firmet. De me vero ex ipso intelliges. Librum ultimo a te editum nondum vidi: utinam te mittente habeam, et legam! per Clanssimum SACCVM id poterit, a quo ex emplar mei Somnii accipies. Vides quam ego subdole? ludicra mea mitto, ut seria tua impetrem. Sed quid est? tu me docere; ego, ut aetas mea est, recreare te possum. Faciamus. Vale, Lovanii, XV. Kal. Septemb. oo. ICC. VIII.


page 46, image: s046

EPISTOLA XXXIV. Bruxellam. ALOYSIO VEREYCKEN, Audimtiario.

HESTERNVM diem inter nefastos numerare Gratitudinis religio jubet. Bruxellae fui, et in Laris tuilimine: ut pro accepto nuperrime beneficio obligationem coram profiterer. Non licuit; atque id infortunium meum fuit: quasi admittere humanitatis tuae affectum sciam; agnoscere, sive aestinare nesciam. Sed carebo istā quidem culpā: agnoscere et testari volui. Si quid etiam culpae, a magnis negotiis tuis excusationem derivo. Nam in tanta dignitate haec Virtutis occupatio est, ut dare beneficium vacet, audire gratiam non vacet. Hanc igitur brevi istā epistolā indicare volui: me vero meaque omnia in perenne obsequium transscribere, quod et Litterarum et Reipublicae caussā debeo. Vale Amplissime Vir, longumque illibatam aetatem age.

EPISTOLA XXXV. Mediolanum. RAPHAELI MONTORFANO suo.

BREVIS ero; re, non verbis loquar. Hoc amici est. A BIFFIO epistolam versusque accepi. An vidisti? boni sunt, et altae non dictionis tantum, sed mentis, Vt summa saepe ingenia in occulto latent! Felix quoque CELLA erat, de quo scribis, et amicus vestris Musis: nunc desiit. Quid mortales sumus? quod nomen indicat, et caducae quaedam umbrae. Funus suum quisque a natali orditur: hoc unum agimus, ut moriamur.

page 47, image: s047

Sed quotusquisque tamen sciens hoc agit? Morsomnis improvisos occupat, et vitae quotidie vota protollimus, tamquam aeterni. Sapiamus, et lucem unamquamque sic transigamus, tam quam non redituram. Durum id fortassis? sic tamen mollienda mors est, quam horremus et fugimus, tamquam malam: nos sumus, si fugimus, ac vivendo fatum exasperamus. Sed quid ago, et quo labor? severa nunc nimis ista pro epistolā; nisi tamen in omni negotio hae cogitationes usurpandae. Conor mi MONTORFANE, et experiri vires meas incipio, an sapientiae sufficiant. De illo puero, Lavernae filio, sic semper suspicatus sum, [gap: Greek word(s)] esse, tribusque nomen ejus litteris posse exprimi. Recteigitur, quod in malam crucem abire jusseris. FAVSTVM manere brumā istā patior, capturus consilium ex rerum mearum eventu. Descriptiones et Imagines exspecto, et inprimis illam MEDICAEI. BREDAM meum ama et complectere: tuāsponte voles, cum pernoveris. Solida omnia ab isto ingenio exspecto, et quae recusent mori. Sed longiorsum, et ad verba relabor: desino, te tuosque salyere jubeo. Lovanii, VII. Eid. Novemb. oo. ICC. VIII.

EPISTOLA XXXVI. EVERARDO SCHELAEO S. D.

EPISTOLAM velut animi tui imaginem exosculatus sum, in quā candor et humanitas spirare mihi visa, et elegantiae melioris uberiorisque Doctrinae. Sane magnarum virtutum Modestia comes est: haec tua, et magni in me amoris index. Etenim sic provocari,

page 48, image: s048

honorem censeo: jam tali interprete felicem voluptatem. Novi Gratias suavissimi PLOVVIERII, et quid affectus interdum peccet. Laudare amannurum est: ille vero hoc laudando consecutus, ut novum mihi amicum conciliarit, et quidem in primā classe et ordine habendum. Peccem, nisi faciam, nisi tantum virtutibus tuis tribuam, quantum proxeneta noster eas effert, et mereri politissimae scriptionis tuae Suada testatur. Breviter: amori cultum persolvam; atque hoc auspicio duraturae Amicitiae tibi fidem signo. Adjungo nescio quid mearum lucubrationum, et peccare familiaritate incipio, ut et in libellis tecum loquar. Vale Vir Nobilissime, et amare sic perge. Lovanii, IV. Kal. Majas oo. ICC. IX.

EPISTOLA XXXVII. PETRO ENRIQVESIO GVSMANO. Comiti FONTANO.

PECCARE videar, nisi relabentem inse annum voto excipiam, faustumque Excellentiae tuae apprecer. Faustum inquam, quem gloriosum vivendo facies, pariter et regendo. Vt sine die solem nostro in caeli fornice currentem non habemus: sic nec tesuperstitem, sine publicā aevi luce ac felicitate. Prudentiae, Virtutis, Pietatis constantes radios circumquaque mittis; imo illustras quicquid Maximus ille Regum regit. O perennes igitur illi sint, cum aetate et majestate senii non venerabiles tantum, sed vegeti, et omnem extra morbi nubem lucentes! Vitae quaedam vellut hiems senectus est, canis nivea, frigore hispida, languore

page 49, image: s049

nubila: sed tua ut pura acserena sit, et pro animo robusta, Deus faciet, ille purus, ille serenus, et origo unica omnis boni. Nobis quidem nec valere, imo nec vivere suave erit, nisi utrumque illud Excellentiae tuae contingat. Ergo de nostris annis annos tuis ipse temporis pater adjiciat; de nostro robore tuum firmet. Hoc votum meum est. meum? imo bonorum omnium, qui florere Regis sui imperium cupiunt, aut propagare. Ego cupio, et uttantam magnitudinem stilo quandoque complectar. Sic votum meum repeto, ut vivas valeasque, et benignus conatibus meis sis. Lovanii, v. Eid. Ianuarii, anni novi oo. ICC. IX.

EPISTOLA XXXVIII. Ruraemondam. R. V. CHRISTOPHORO HOMPESIO.

INipsis amicitiae adytis locavi nomen tuum, mi HOMPESI, et sacravi. Candor, ingenium, mores merentur, quibus frui deinceps, etiam familiarius, suave mihi erit: atque utinam aliquando coram? spem aliquam BONERVS fecit, atque adeo mox venturum te retulit, et intranquilla hac sublimiorum studiorum statione aliquantisper haesurum. Si me audis, facies: pietati atque dignitati tuae Sacrarum quoque Litterarum studium junges. Non ardere satis est; lucere te volo, utscias et loquaris Deum, quem possides; ut propugnes caelestia religionis arcana, quae tractas. Invalescunt prava dogmata: Doctrinae et facundiae piis obstaculis opus: novis facibus novae tenebrae expugnandae. Nos quidem in nocte istā temporum et opinionum salutare Fideilumen non deseret, si fovemus et

page 50, image: s050

producimus, et novo die dignos nos praestamus. Hunc sic quidem Divinae Clementiae radius, velut Sol benignus, reducet; et nubes istas omnes pellet, quae coguntur. Interea dum pericula urgent, sumendum robur est: boni exempli, sed et Doctrinae armis pugnandum. Istud promis, hanc sumes jungesque, mi HOMPESI, ut inter triarios sacrae nobis militiae sis, et vincas. Hoc votum meum est, et ab amore tui natum. Amorem autem, ut dixi, candor, ingenium, mores merentur. Vale, et amare vicissim perge, imo compellare. Lovanii, III. Kal. Iunias, oo. ICC. IX.

EPISTOLA XXXIX. Lugdunum Bat. DANIELI HEINSIO, V. C. et omnis eruditionis exempla.

QVAE mandaveras, curata sunt: ad Optimum et Candidissimae Humanitatis virum REMACLVM ROBERTIVM scripsi, abitum excusavi. Hoc tamen magnae virtutes tuae faciunt, ut subdolere, imo vero et tristari debeat, etsi necessariam festinationi veniam concedat. De meo affectu ceteros amicos judico, et nunc videre te magis cupio, postquam vidi; habere, postquam habui, et otiose Doctrinā et candore tuo frui. Itaque ad scripta tua me recipio, postquam vox et vultus subtractus est, et admir andas divinasque ingenii dotes contemplor. Orationes et Epicedia jam in manibus mihi sunt; de quibus nisi id sentiam, quod tribuere vix aevonostro fas sit, in ipsam eruditionem peccem. Sed ista apud alios malo, nequid largiri auribus tuis videar: etsi quī possim, cum a fuco et fallaciis

page 51, image: s051

alienum me perspexeris, et liberum virtus testimonium mereatur? De itinere tuo sollicitus sum, ob crudam et commotam istam auram, quae et ipsa aegre discessum tuum ferre, et impedire quodammodo videatur. Facilem igitur et faventem precor, et lenire desiderium meum paratus sum, ut sine impedimento, sine injuria aeris proficiscaris. Haec enim voti summa est, ut feliciter tibi sit. Sic vale, et me tuum ama. Lovanii, IV. Eid. Septemb. oo. ICC. IX.

EPISTOLA XL. MAXIMILIANO PLOVVIERIO, Vivo Nobili et Amico.

FACVLAE praefationem nondum Typographo dedi. Quae caussa morae? tu ipse: ut videas priusquam imprimatur. Id cupio, argumenti inprimis caussa. Ad quem scribo, Legatus ad Pontificem ivit, et Serenissimo LEOPOLDO a consiliis esse meruit. Ne sermonem circumducam, HOLLANTIVS meus est. De bello an silere debui? saltem vota interponere pro felici eventu, et tranquillitate. Cochleae tuae, vere cochleaesunt, quia tardae. Vides, ut libere. Exigere jam audeo, quia petere sustinui: sed humanitas tua me audacem facit. Mihi vero isto nunc cibo opus, ut victitem. [gap: Greek word(s)] non sum: sed vel odore satur redeo, quoties docui. Forum nosti: Auditorio vicinum est, et jam proximam plateam occupavit. Circumquaque Ichthyopolae habitant. Mirum cum muti pisces dicantur, piscibus tamen linguas cingi, et loqui. Hic vero etiam plerumque mortui sunt et veneunt. Esse quod garrulitatem

page 52, image: s052

vincat, naribus experimur. Scripseram utrumque hoc CORNELIO VALERIO monumentum. utrum praeferas, scire velim; sive an damnes utrumque. Postquam lamina parata, aptanda verba fuerunt: exspatiari ingenium non potuit. Sed nonne hanc liberalitatis pietatem in Optimo et Amplissimo GEORGIO AVSTRIO nostro laudas? Tanti erat, sine Epitaphio Doctissimi quondam Viri ossa jacere, ut quo honore dignus fuit, sciretur, postquam neglectus. Ergo per tot jam annos sepulchrum ejus nescivimus, cujus scripta leguntur: et videntur seduli nescio qui homines pecuniam, ad sumptus cenota phii relictam, cum cadavere sepelivisse. Bene habet; e Discipulis superest, qui Magistrum aestimat: et lubens ego scriptionis operam Viro magno impendi. PALAESTRAM promoveo. Sed utinam te praesente frui per horas aliquot possem! Habeo, de quibus ex communi consilio velim statuere: non studia tantum mea, sed familiam spectant. Etan cras venire poteris? Veneris erit, et respirabo a lectione, qua claudere septimanam soleo. Ergo sileo; et exspectare te malo, quam plura scribere. Veni.

EPISTOLA XLI. Mediolanum. SONCINO ET ALEXANDRO SICCIS ARAGONIIS, Patri et Filio.

NVNC vero sine in terprete vos alloquor, Optimi et Nobilissimi Viri: et meā manu affectum vobis consigno, quem alui. Quod in terrae an tris visceribusque fieri solet; id in meo pectore. Amor, velut aźr est; sed crevit, intumuit, totumque jam me concutit et erum pit. Ergo et tremente, id est, amante isthaec

page 53, image: s053

manu scribo, et ad vos anhelo, saltem brevibus avidissimae mentis notis. Imo vero adsum eā parte mei, quā nunquam abii: atque etiam, quā divelli nequaquam possum. Tibi adhaereo, optime Pater; tibi, optimi Patris optime Fili; sed utrumque tamquam Patrem complector, sic expertus. Paria utriusque in me beneficia sunt, et profecto quasi ab uno profecta. Compendium ego quoque obligationis quaero, ut uni duntaxat debere videar. Omne igitur id discrimen, quod Natura in vobis, et ipsa Pietas fecit, ego confundo; sic bonus piusque, quia confundo; cum totum filii officium a me vobis debeatur. Sic vester vivam; imo, quando Deus volet, moriar vester, non affectum tantum utrique, sed reverentiam (ubi et quamdiu ero) depensurus. Vale, tu uterque meus Pater, et me ama. Lovanii, XII. Kal. Decemb. oo. ICC. IX. MONTORFANVM meum non minus carum vobis cupio, quam me ipsum.

EPISTOLA XLII. Antuerpiam. IACOBO ROLANDIO, Iurisconsulto Clarissimo.

VT amorem ostenderem, experiri post alios ingenium in Epitaphio isto volui: quo eventu, tu judica. Ludis, inquies, et laborioso sententiarum acumine argumentum consumis, lectorem occupas. Fateor; et bene, si non ipsis quoque Manibus jam molestus sim, qui brevem simplicemque sermonem amant, et aptum Modestiae cippum. Quid igitur? Videbis Inscriptionem meam, tuam pones: in quā tamen notare

page 54, image: s054

ausus fui, quod videbatur aptiorem juncturam facere, si Relativum accederet, et Defideratissimus profuisse diceretur potius, quam Desideratisimo positum monumentum. Caesim vero loqui si lubet, oratio tua perfecta est, imo venustatem habet. Sed quod populi judicium, quis sermo in his talibus?

--- Vt per laeve severos
Effundat junctura ungues.

Ergo rimas, imo lacunas in meo hīc quidem opere invenies; et si [gap: Greek word(s)] occoeperis, haerebit ubique digitus impactus. Quicquid sit, placere tibi obsequio potius duxi: placere deinceps, ut incrementum Amicitia capiat, haud infeliciter incohata. Ama affectum meum, et in me jus habe; imo in Inscriptiunculam istam, quam aut corrigere, et imminuere poteris, aut plane abjicere. Vale, et repentinum hoc scriptionis officium benigne interpretare. Lovanii, x. Kal. Iun. oo. ICC. IX.

EPISTOLA XLIII. Bruxellam. REMACLO ROBERTIO, V. N. et Amico, Annonae Militaris Provisori.

REPENTINO impetu in te ruisse morbum, cum dolore intellexi: haesisse etiam, et tanquam minatum esse moram. At ego ab ipsā vehementia benesperare coepi: ut ventos videmus, cum per iram velut surgunt saeviuntque, mox sedari. Sane et tempestatibus quibusdam obnoxium humanum corpus: nec quisquam tam felix, cui valetudo sine noxā contigerit. Caelum ipsum nubibus obducitur, astra laborant, elementa

page 55, image: s055

turbantur: et infra haec tamen mortales vivimus, imo et jacemus. Quid ergo? in morbo aliquo sumus? Sic natura jubet. Vices istae ferendae sunt. In corpore fieri cogita, quod in domo solet: facile vitium aliquod obrepit. Nunc tegulae franguntur, nunc murus hiat, nunc trabs fatiscit: sed utitur fabri operā Paterfamilias; ne cum morā damnum crescat, tempestive sarcit aedes. Paria vero mala nostra sunt; in capite, pectore, ventre, totoque adeo homine aegritudinis et doloris semina. Nostrum igitur est, cum succreverunt, succidere, ferre morbum, ut tollamus: tollere enim, ne feramus, non licet. Primum pharmacum, constantem animum puto: tum temperantiam, et rationem quandam alimenti Medicus accedit, is valetudinis tanquam faber esse potest. Bene spero: respiciet bona te Hygeia, et valentem nobis reddet, in quo nunc amici nos tui simul aegrotamus. Quid mirum, si languidam hanc quoque epistolam vides? vigor meus a tuo pendet. Conscripseram vero FACVLAM istam DISPVTATIONVM, quam adjungo: utinam talem, ut solatii aliquid dare possit, et morbi quoque caliginem dispellere! experieris. Filium rediisse e Gallia PLOVVIERIVS noster indicavit: ego eum quando voles, in domum, et simul pectus recipiam: in Scholā, in Palaestra pariter formabo. Convalesce. Lovanii, xv. Kal. Maii. oo ICC. x. Conjugi, et universo Lari salutem dico.

EPISTOLA XLIV. PETRO MANTVANO S. D.

PRAECLARES ingenii tui dotes nisi aestimem, peccare profecto in omnes Musas Gratiasque videar. Tuae utraeque illae sunt, et in te habitant; imo tuae

page 56, image: s056

dotes, Musae Gratiaeque. Non me SANDERIVS meus fallit, non tu ipse, qui et fastum Poetae illius reprimere, et imperitiam detegere ausus. Euge! paullatim videbit, quam turpiter et pertinaciter erret, qui scire se omnia arbitratur. O hominem non ho minem! tamquam erroris expers ingenium suum jactat, et imperitiam propugnare mavult, quam corrigere. Sed hanc voluptatem mihi nescio quae sors invidet, ut nancisci nequiverim, quae scripsisti. O MI MANTVANE, utinam adsim, et operam quoque meam jungam, impendamque tibi, tam strenue, tam feliciter pugnanti! Auspiciis optimi Principis summique Patroni nostriquid non possim? caussa tua quid non velim? Quis scit? bona vota fortassis Deus respiciet, ut una simus, agamus, scribamus perennes. Quae tum felicitas mea! quae voluptas! Sed juvare tu inprimis poteris, si Principi, cui familiaris es, et qui multum tibi tribuit, quod coeptum est agi, commen dabis. Fac mi amice, et incrementum aliquod communibus studiis adfer, quod humanitati tuae asscribam. Negotii summam SANDERIVS noster explicabit. Vale. Lovanii, Prid. Non. Novembris, oo. ICC. IX.

EPISTOLA XLV. Io. BAPTISTAE SACCO, V. C. Senatui Mediolanensi a Secretis.

DOLOREM meum tuo socio, Optime et Clarissime Vir, et commune puto vulnus, quod te conficit. Quid tamen est? jacebis, et vulgi morem luctumque exprimes? Tolle, tolle querelas istas; nec patrem te ostende solum, sed virum. Tua illa erat, flia erat;

page 57, image: s057

sed ad hoc nata, ut aliquando desineret. Felicem puta, quod praecesserit, quod vitae miseriaeque circulum exantlaverit, in quietem ac tranquillitatem translata. Sic est: confide, nec redire velit, si optio haec detur. Quid felicem animam querelis lacessimus? quid placidissimum somnum singultibus inquietamus? Dormire cense, et ista facie, isto corpore ad aeternae lucis usuram mox redituram, quibus etsi venustissima, mortalis tamen fuit. Interea purissimi Manes caelo et Deo fruuntur, curamque tui gerunt, et tuorum. Hoc ipsum relictis nunc liberis solatio sit, inter Caelites Matrem habere. Et quid est? Non vita solum, sed ipso mortis genere beatissimae aeternitatis praemium commeruit: nec gloriosius feliciusque ponere vitam mulier potest, quam in puerperii agone. Et quoties tamen tua illa LAVRA, cum lauru, et palma, et victoria evasit? quam copiosam dedit prolem? Herculis labores pauciores sunt. Sed nunc supersunt quoque, in quibus mater vivit. Soletur te ipse liberorum vultus: imo, ut paucis dicam, soletur necessitas. Morimur omnes, et jam coepimus, ex quo nati. Quicquid aetatis retro est, mors tenet. Tua pervenit, et ad eandem omnes metam properamus. Sed pervenire quis voluit? Deus, mi Amicissime SACCE, Deus: an huic refragemur? Itaque erige te, et numini acquiesce. Erige te, et a virtute, non a tempore consolationem pete: a te te ipso, non ab amicis. Quid Religio, quid Sapientia, quid Doctrina possit, constantiae exemplo ostendes. Vale, et, si valere me vis, hilaritatem admitte. Impetu et affectu scripsi. Lovanii, III. Eid. April. oo. ICC. VIII.


page 58, image: s058

EPISTOLA XLVI. Bruxellam. ALBERTO STRVZZIO, Viro Amico.

VARIAE occupatiunculae et curae scripturientem me hactenus impediverunt, quas hic explicare superfluum puto. Non severe enim silentium interpretabere, quod sine damno amoris fuit. Hunc alo, te et humanitatem tuam cogito, et Genium illum amicum. Ejusmodi fortunae tuae sunt, ut despicere aut negligere consuetudinem meam possis: sed ejusmodi animus, ut fortynas longe superes. Mavis benignus, quam magnus esse; et cum alii ament, ut beneficia accipiant, tu amas profecto, ut praestes. Ego experior: nec jam amorem tibi debeo, sed cultum. Obstrictus sum: et sic me gaudeo tuum esse, ne unquam desinam. Vale tu modo, et vive, ut frui tam bono amico, et patrono, et hospite diu possim. Iterum dico et voveo Vale et vive. Quae communicem porro habeo: sed coram, quam litteris malim. quando fiet? lectiones meae me detinent occupantque: nisi tamen Bachanalibus, quae approperant, excurram. Vxor mea tuae salutem et felicitatem precatur. Lovanii XI. Kal. Febr. oo ICC. X.

EPISTOLA XLVII. CHRISTOPHORO VAN ETTEN, V. N.

SCRIPTIONIS hujus argumentum Amor et Cultus est, sincerus uterque, et ab omnibus fucati aevi deliciis alienus. Amorem certe humanitas tua, modestia, candor merentur: cultum, maturae prudentiae insignia et virtutis. Magnum te jam vocarem merito,

page 59, image: s059

nisi ad majora etiam innata Genii quaedam majestas duceret, et exemplum paternum invitaret. Pulchrum hoc profecto, posse ad altissima honorum adscendere, industria, favore, fama; sed gradu virtutis velle. Viam certe ingressus es, et in illa urbe, quae ut inter alias elegantia et splendore eminet; ita eminere suos facit, a quibus regitur, pari dignitatis et probitatis praetexta. Tu quidem ibi emines, ubi civem esse etjam summus honor est: ibi Senator es, ubi virtutis et prudentiae rugas citra aetatem Curia aestimat. Aliquid senile in te esse confessi sunt, qui latoclavo donarunt: neque enim aut ambitione, aut lucri voto provectus es; cum paternis divitiis explere animum, etiam cupidum potueris, et honoribus illustrare. sola Honestas et studium Patriae impulit. Ergo no accipere, sed promovere Famae Fortunaeque benignitatem voluisti: imovero spernere, ut dignus viderere. Quam pin gui otio frui tibi licuit, atque adeo quam honesto! sed Reipublicae caussa non occupari, vile et ignavum censuisti. In medio, ut ita dicam, rerum pelago Pater sudat: portum occupare Filius potest; et spernit. Patrem non agnoscit, nisi quem sequatur. O vere insigne hoc tuum prudentiae dicam, an pietatis decretum utramque certe complexus es: prudentiae quidem, cum summum ingenium Reipublicae impendas; pietatem autem, cum paternae exemplum vitaevivendo imiteris. Sane, ut haec initia sunt, laetari pater potest, quod talem te genuerit: laetari Vrbs ista, quod talem acceperit. Ego utrique gratulor: sed te amare et colere pergo, quem frequenti etiam litterarum internuntio affari, suavissimum erit. Vale, et hoc scriptionis quoddam auspicium puta. Lovanii, XIV. Kal. Octo. oo. ICC. VIII.


page 60, image: s060

EPISTOLA XLVIII. Mediolanum. VITALIANO VICECOMITI BORROMAEO.

GENEROSVS ardor indolem tuam ad doctrinae decus stimulat, ō praestantissimum avitae Nobilitatis germen; ut scire ea velis, quae in deliciis summi olim Principes habuere et Reges; ut possidere, quae omnem Fortunam ornant, nulli obnoxia. Sed quid ni libere dicam? jam scire et possidere incepisti: et quia familiarem tibi eruditionis usum habes, ostedis nihil in homine melius animo esse, si colatur: hunc autem a scientiā et virtute cultum sumi. Macte Generosissime juvenum: habes quod vere tuum est; et cum ejusmodi scintillas videmus, inesse pectori tuo divinum aliquem ignem colligimus. Scintillas voco litteras, quas accepi, elegantiae simul et humanitatis plenas. Equidem ut legi ingenii istam felicitatem, maximae familiae, et, quae familiā quandoque minor fuit, maximae urbi gratulatus sum. Iam quod meum gau. dium, quae voluptas! dignum me amore tuo censuisti. Maximum id profecto encomium est, cum vehementer laudare videaris, quem sic complecteris; imo cum scripta mea aliqua laudes, ut caussam amoris exprimas. Quid igitur? tu me Amicum, ego te Patronum Dominumque eligo, et jam animum atque ingenium Illustrissimo tuo nomini devoveo, culturus herōicam illam indolem, quā te conspicuum in Iuventute Italicā facis: culturus elegantiam et benigniores naturae dotes, quibus ut maxime dignus esses, strenue uti voluisti. Porro utere, et me ama, qui ad omne obsequii genus paratissimus vivam. Vale et vive. Lovanii, IV. Eid. Septemb. oo. ICC. X.


page 61, image: s061

EPISTOLA XLIX. VIDO MAZENTIO.

DILIGENTIAM meam humanitate vincis; et scribendi officium, quod meum erat, stilo tuum facis. Sic amare, parum est; nisi et ostendas? Ego vero et amore capior, et amoris tui signis. Cujusmodi enim sunt? non minus lepida, quam vera: calida, non callida, sine fuco ac fallaciis, MORE MAIORVM. Nubes imbrem, pruna stricturas mittit; aqua aquam, ignis ignem: sed epistola tua et aquam habet; nam ab amore liquet: et ignem habet; nam ab amore fervet: ipsa amor est. Quid rependam? epistolam, et sic amorem. Atque hoc quod vides, vtriusque duntaxat libamentum est; utscias et scribere me velle, et magis amare. Nec enim paucae ac repentinae hae voces conficiunt tibi, quantum cupio quantumque debeo, sed promittunt. Vt deliciarum quodam antecoenio sive illicio initiandi convivae, priusquam coenent: sic amici, in commercio scriptionis. Qui obsonatum eunt, cum emturiunt, praegustant: sic ego: scripturusque, velut periculum facio stili. AEquum id quoque, praesertim post longas itineris ambages et ferias, quae infrequentem mihi scriptionem, sterilemque reddidźre. Expressi tamen properante in Patriam animo calamoque LAVDATIONEM IVVENTVTIS BELGICAE. atque illa (faventis Genii beneficium est) ipsa festinatione in librum exerevit. Multa enim scripsi, dum celeriter pauca conatus sum: et cum finire poteram, argumenti terminos produxi: cum ingenio usus essem, tempus quoque impendi. Videbis, et ad hoc ex emplum filiolos tuos habebis, ut Patrem referant, et

page 62, image: s062

reipublicae adolescant. Vale, et cum nomine meo, quod publico marmore aeternum facere conatus es, affectum cultumque dicatum tibi habe. Lovanii, in Museo Lipsiano, Postridie Kal. April, oo. ICC. VII.

EPISTOLA L. Io. ROBERTIO, Societatis IESV Collegii Paterbornensis Rectori.

ARGVMENTVM non uni tentatum, experiri et ego stilo volui: quid praestiterim, tu judicabis. Mortales quidem inter mala CAECITATEM numerant; et sine oculis vitam tamquam mortem habent. Hunc consensum quis expugnet, nisi qui

---- Socratico plenus grege mittat habenas
Liber, et ingentis quatiat Demosthenis arma

Bene tamen est, quod ad Caecum scribam. Facile enim feret vitium, quia tollere non poterit: et Consolationem admittet, qui jam dolorem superavit. Animum et virtutem CRIP II nostri opinor nosti: ac nihil dixisse videar, si constantiam viri aestimes, qui exemplo suo dictare hanc ipsam [gap: Greek word(s)] poterat, quam conscripsi. Neque tamen sterilis haec mihi opera futura est, conatus modo scribentis aestimetur, et effectus. CAECITATEM ipse quo animo digerere cupiam, brevi verborum ambitu indicare volui: alienam caliginem, ceu meam examinavi et contempsi. Superest, ut quid tu sentias, vir Doctissime, et in iisdem mihi Scholis in eodem aliquando contubernio juncte, intelligam. Apud non Caecum, quos amo, laudum oculos paratus sum; meos impendere potius, quam ut tu eae cutias. Vale, vitā et

page 63, image: s063

oculis fruere, et me tanquam veterem Condiscipulum ama. Lovanii, Prid. Eid. Septemb. oo. ICC. IX.

EPISTOLA LI. Bruxellam. LEONARDO DE TASSIS, Baroni S. R. Imperii.

QVID hae litterae velint, paucis aperiam: Munusculum ad te ferunt, sed Musicum, et aediculae vestrae consecrandum. Ex Italiā accepi, et hoc solo nomine possum commendare: etsi jam illi vestri vel Italiam superent. Equidem melos istic nuper hausi, qualenescio an hilibri dabunt. Melos, flatu, fidibusque, sed et suavissimarum vocum harmoniā temperatum. Numen ipsum, Caelumque in sacrario sensi: ac despicere Parnassum ausus sum. Suavius profecto Deus laudari non potest. Sed felix illa domus, in quā splendorem Pietas superat! Felix Dominus, qui delicias suas Deum habet! Tu vero Optime Adolescens, haec vestigia sequere, Litterarum studiis [gap: Greek word(s)] junge, ipsamque Musicam, a Deo hominibus datam, ama. Me etiam, qui indoli, ingenioque tuo ex animo faveo, et nomen perenne apprecor. Habes ductorem tuum, IOANNEM VASAEVM, virum probum, doctum, industrium: hunc audi, eumque puta, a quo, quod optimum in omni vita erit, haurias. Ego quicquid possum, lubens tibi addico: et si quid scriptiones meae aut libri juvabunt, inter primos eris qui legent. Vale, et perillustri Avo tuo cultum meum indica. Ductori tuo, et Candidissimo PHILIPPO SALMSLAGIO, reli quisque salutem. Lovanii v. Kal. Martii. oo. ICC. X.


page 64, image: s064

EPISTOLA LII. PAVLO MARIAE et Io. BAPTISTAE MONTORFANIS.

BENE sperare coepi: pergitis in hac viā studiorum, et experiri stilum jam audetis, ut principia sunt, non infelicem. Gavisus mehercle fui, cum epistolam nuper legi (et utrius dicam?) epistolam Latine et concinne scriptam. Conspirastis opinor: et sic decuit. Nam suave mihi, in unā utrumque paginā videre. Fratres estis, pari etiam auspicio tractare has Litteras coepistis, et Minervam colere: ut parem etjam fructum colligatis, ingenium utriusque pollicetur, et industria faciet. Sine labore vinci prima Litterarum ruditas non potest; nec haberi Eloquentia sine exercitatione. Ver nunc aetatis vobis agitur; serendum est, sudandum est, ut foecundus vitae Autumnus succedat. Otium aut ignavia neminem unquam doctum fecit. In sublimi Musae et Apollo habitant; scandendum est: in plano Sirenes, et ad vana abducunt. Ipsi libelli, quos discitis, et geritis quotidie, excitare vos debent; clara et victura nomina, quamdiu Litterae quidem vivent. Nam opinor in Cicerone, Terentio, Virgilio, Caesare vos esse; et tam magnorum virorum famā affici, quaetot secula penetravit. Principium profectus est, amare auctores, quorum monumentis erudimur. isti autem partim antiqui, partim etiam novisunt: sed novi tamen non promiscue aestiman di. Paulatim videbitis: nunc vero gnavos vos esse jubeo; et eos sequi, quicumque ad Doctrinam et Virtutem hortantur. In patre hubetis, quod inflammare pectus utriusque possit.

page 65, image: s065

Huic placete, me amate. Lovanii, III. Eid. Decemb. oo. ICC. IX.

EPISTOLA LIII. MAXIMILIANO PLOVVIERIO V. N. Corculo suo.

STo promissis, et scribo. An satis? imo et LVCIVM meum laudo, qui glomerante obsequio totum iter emensus est. Festinare et ipse domum videbatur. Nil saxa, lutum, lamae obfuerunt: et vin' ut gloriosius aliquid dicam? PVTEANVM vehebat. Sane stabuli delicias meruit, et in coenam panem accepit. Bona ei Hippona propitia sit; in gente equinā nomen aliquod decusque inveniet. Spatha ALEXANDRO gratissima fuit, non tam quia armari ille cupidus, quam quia ornari. Sed gratias ipse dicet. PALAESTRAM tibi nostram commendo; et ne remoram accipiat, votum meum est. Optima placere omnibus non possunt. Sed aut hoc instituto, aut nullo, quantum Litterae possint, Iuventus experietur. Vale, Lovanii, IV. Kal. April, oo. ICC. X.

EPISTOLA LIV. Brugas. LVDOVICO LOPES GALLO, Viro Perillustr. Baroni DE VORMISELLE.

SI quisquam est mortalium, qui generosa humanitate amicum complectitur; eum te esse liberrime possum profiteri. O pectus divino rore imbutum! O ingenium caelo dignum! Insigniter obstrictus eram, et adhuc debere te scribis? Pauci profecto

page 66, image: s066

sic conferunt beneficium, ut gratiam excludant: tu etjam gratiam dicis, cui beneficium contulisti; oblitus fortasse, quam liberali me quandoque affectu complexus sis. Sed ego meminisse saltem possum, ne ingratus sim. Haeret impressa pectori meo vetus beneficentia illa tua; haeret amor in me, et in res honestas, quem certissimo signo expressisti: non cunctanter, et tanquam deliberares, quanti Doctoris opera esset; sed tanquam infra Doctrinam munus omne putares. An plura dicam? aestimasti amicum, cui benefaceres: et ego beneficium debeo, a Viro tam illustri et amico acceptum. Debeo, inquam, et vere aestimo, cum inferiores agnoscam vires meas, quam ut parem gratiam rependam. Sic suave autem in aere tuo esse: illi debere, quem amare suave est; et qui ipse scopum hunc beneficii habet, amari. De itinere meo Hispanico incerta adhuc omnia: neque sic anhelo, ut me Patriae poeniteat. Munus honestum est in quo versor, stipendium mediocre, valetudo bona. Doceo, scribo, et quantum licet, publice prosum. Iam familia mea incrementa. quoque cepit. Liberos mihi uxor quinque dedit, masculos omnes, et fortassis plures etiam dabit. Ego nunc, rogare te audeo, perillustris Domine, ad nos excurras, hospitio meo utaris, Vrbem et Academiam nostram lustres. Hoc profecto inter summa beneficia habebo: et vere amari me putabo, si veneris. Aura ista bona et desiderium meum invitant. Vale, et feliciter age. Lovanii, x. Kal. Maii oo. ICC. X.


page 67, image: s067

EPISTOLA LV. Bruxellam. FRANCISCO KINSCHOTIO, Iurisconsulto C. Finantiarum Graphiario.

QVis te calor ad amandum, quis amor ad scribendum excitat? merae flammae tuae Litterae, et suavi igni adurunt, etiam longinquum. Durum esse oportet, et totā concretum hieme, qui non corripiatur: at ego molli pectore, pridemque tuus, flagranti hoc humanitatis officio in ardorem datus. An capere in crementum affectus possit, equidem nescio: tu tamen augere benevolentiae tuae signa strenue pergis; et quasi bene velle parum sit, etiam facis. Emere beneficia quaedam poteram, et tamen debere. Onere et sumptu jam secundum me liberas, et expedita negotia mea reddis, in re stipendii et nummorum. Haec liberalitas tua, quae quanti momenti sit, aliorum me aliquando severitas edocuit, ac nihilominus obstrinxit. Ego mehercle studiis et ingenio meo gratulor, qui te amicum fautoremque nactas sum, Doctrinā egregium, moribus et candore rarum. Nam

Multi more isto atque exemplo vivunt, quos cum censeas
Esse amicos, reperiuntur falsi falsimoniis,
Linguā factiosi, inertes operā, sublestā fide.

Et unde hi mores? ab avaritia et ambitione pessimis aevi morbis; utinam nunc meliori Pacis sive Induciarum aurā tollendis! Syntagma meum argute ac plane Laconice laudas; et laudando (ingenue fateor) superas. Quicquid toto libro conatus sum, brevi, sed absolutā epistolā ex primis, quam ego inter Bibliothecae meae delicias habiturus sum; te inter Amicorum.

page 68, image: s068

Vale cum suavissimā tua conjuge, et salutem Socero nuncia, elegantissimoque nostro ROSAEO. Lovanii, Postrid. Kal. Maii. oo. ICC. IX. Primae iterum feriae Bruxellam me transferent; atque tum vel in ipso urbis introitu te videbo.

EPISTOLA LVI. Antuerpiam. Io. CHRISTOPHORO FLAVIO S. D.

QVī et quo animo vota tuaprovexi, etiam cum silui, ab aliis audieris. Res in vado est: erigendae et instruendae Officinae potestas data: nec est quod livorem aut malignitatem boni conatus, id est, hi tui, metuant. quia communes juvas Litteras, et honestissimā arte Fortunae quaeris auxilia; qua publice, qua privatim, bonum te civem praestas. Recte Graeci: [gap: Greek word(s)] . Audies igitur quorundam sermones, sed quasi non audias: ad rem et famam ibis, quam nulli detrahes. Multorum haec via vestigiis premitur; iri non sine omni collisione potest. Sed eundum est; negligendum, si quid minus auribus placet. Non favent aliqui? amicos respice, et in horum affectu conquiesces. De domo jam altera cura est, ut non minus typi et praela, quam supellex locum inveniant. In tantā urbe quae sint angustiae, nōsti: multumque hīc consecutus est, qui bene habitat. Vt tu possis, ego et amice adnitemur; quorum affectum ego sequor, sed quem insignes animi ingeniique tui dotes merentur. Vale, et redama, Lovanii, oo. ICC. XI. Prid. Kal. Iunias.


page 69, image: s069

EPISTOLA LVII. Antuerpiam. FRANCISCO SVVEERTIO S. D.

SILENTII mei caussa haec fuit: nihil erat quod scriberem. quae si apud te excufatio valet, argumentum ex intervallo subministra, ut loquax sim: si non valet, experire ipse an scribere possis, cum argumentum deficit. HEINSII Poemata, et Orationes accepi. an exspectas, ut laudem? tuo verbo, lepidissima et doctissima sunt: sed auctor ipse [gap: Greek word(s)] . Si quis negabit et obistrepet; ille vero mihi [gap: Greek word(s)] . Monumentum VALERII hīc habes, et adjungo ejusdem notae quae damnare possis, si aestimem. Imo hoc ago, et ostendo nugas meas, ne me occupes. Omnibus ego ut Epitaphium scribam? Nugaris ipse qui id petis: magis ego, si obsequar. Vase. Lovanii, XII. Kal. Maii, oo. ICC. X.

EPISTOLA LVIII. NICOLAO DAMANTIO V. A. Brabantiae Cancellario.

QVANTVM fiduciae in meā innocentiā, Vir Amplissime, tantum praesidii in virtute, prudentiā, aequitate tuā pono. Neque hoc me terret, quod priores adversarii occuparunt. Audies reum, qui accusatores audivisti; tam benignus faciliique mihi futurus, quam illis fuisti. De luxu scripsi, et hoc primum velut crimen notatur: deinde edidi, et hoc secundum. quasi Auctor, et simul Typographus deliquerint.

page 70, image: s070

De me prius dicam, id est, de ipsā scriptione. Quid igitur illa habet, quod unam aliquam Vrbem merito offendat? Mens mea fuit, communia aut plebeja paucorum vitia reprehendere, sobrietatem modestiamque inculcare: et in hanc metam tota illa Epistola directa. Hem! crimen erit, pro Virtute loqui? verbulum unum aut alterum malignā interpretatione in hunc aut illum potest acui: an igitur omnes; an hos ipsos ego laesi? O bone Deus, quo seculo vivimus, quo scribimus! Itane odium vitiorum profiteri non licebit? Quid reliquum est, nisi ut sacra quoque pulpita sileant, ut scholae claudantur, ut Sapientia exulet? Veteres plerique scriptores tollendi, si hic Libellus: quia pariter vitia isti publica feriunt, et defectus nostros loquuntur. Quid? Seneca ipse, quem nemo non aestimat, nemo non veneratur, ita epistolas CXXIV. scripsit, ut ego hanc unam: plane ut in nostros hos ivisse mores videatur. Facessat igitur calumnia. Licuit omni aevo Luxum compungere, morum spinas vellere: nostro denique, id est, Christiano, tangere, aut indicare nefas erit; et quidem [gap: Greek word(s)] ? Hoc ipsum scripto isto feci, et libere dicam, sine cujusvis injuriā. Pauci aliqui cur bonis, imo cur piis conatibus meis molesti sunt? cur vulnera ad se trahunt, quae ego non impressi? lapidem in altum misi; soli isti cur succurrunt et excipiunt? telum in metam direxi, metam autem vitiorum; isti cur avertunt aut detorquent in circumstantes? imo cur pro metā ipsi esse volunt, quos ego ne per somnium quidem designavi? Si examinent, pleraque ista quae scripsi, dicant ne in urbem quidem cadere suam posse. Praecipua pars Libelli est Ebrietas (et in hanc scripsi, quia laudare a nonnullis dictus eram:) ebrietas vero non

page 71, image: s071

hīc, aut certe non ad istum viget modum. Iam Sermonis et Silentii praecepta quae inseruntur, et trientem Epistolae occupant, quis bonus aut sanus audebit culpare? Si peccavi, hoc peccavi, quod de Sermone et Silentio titulum non scripserim. Reliqua quae insunt, plebeculae hīc aut alibi usurpata, nemo sane excusando honesta faciet: sed excusabit potius ut usurpet. Laudavi nuper, et fidenter dicam, aeterno Elogio totam Belgicam celebravi: cur non liceatnaevum aliquem corrigere aut indicare? ita est; publice feci, et pro munere meo feci, tanquam in communi. Si quid laesi tamen, ubi non laesi, cur non prius moneor, quam plector? Lenire, siquid acerbius, aut conigere possum, siquid apertius simpliciusque scriptum est: et integram mihi gratiam omnium conservare. Sed damnarunt alii librum, quem non legerant; alii, quem non intellexerant: et uno clamant ore, in Patriam, imo Belgicam universam impium et injurium me fuisse. Scilicet impius, quia Medicum egi? injurius, quia saniem alibi tetigi depurgandam? Homines sumus, populi sumus, non omnes profecto sobrii aut boni. Si morbos non negarnus, remedia cur spernimus? si vitia quaedam. agnoscimus, quid dolemus accusari? Ego hanc operam debere me Patriae, debere me generi humano censebam, ut a vitiis absterrerem: et sane debeo; aut vocis stilique usus cessabit. De Editione et Typographo nunc quoque dico, qui sine consensu Aulae videtur publi casse. hoc enimse cundum crimen est; sed lenitate potius dignum, quam severitate. Censor hīc librorum, Eximius et omni laude dignissimus, GVILIELMVS FABRICIVS, Epistolam istam viderat, legerat, imo elogio suo muniverat. Bacchanalia erant, et pro

page 72, image: s072

tempore lusus videbatur. Itaque in scripto brevis argumenti consuetudinem Academiae Typographus secutus est, et quod a censore nostro approbatum, imprimere et divulgare ausus. Vsu enim ita observatum est, obtinetque, ut quae dici aut disputari hīc solent, Bruxellam non mittantur. Iam vero hoc scriptum cujusmodi est? Epistola, sive Oratiuncula, quam ego etiam per partes hīc Iuventuti nostrae recitavi. Si tamen peccasse sic Typographus videatur, qui produxit, cavere et emendare paratus est, et in magnis minimisque eandem deinceps legem subire. Ego breviter simpliciterque caussam totam sic explicui; et nunc rogo, ut auetoritate tuā tuearis: admittas, aut restituas Libellum, qui Luxum proscribit: crimine Auctorem absolvas, qui crimen non commisit. Id enim hīc agitur, ut aut scribam deinceps, si absolvar, aut certe sileam, si condemner. sed, ut principio dixi, quantum fiduciae in meā innocentiā, tantum praesidii in virtute, prudentiā, aequitate tuā pono. Ita Vale Amplissime Vir, et addictum me tibi cense. Lovanii, Postrid. Eid. Mart, oo. ICC. VIII.

EPISTOLA LIX. Gandavum. CORNELIO LVMINEO A MARCA V. R. et Amico S. D.

AT tu insigne iterum ad me cothurni tui specimen. Vidi, probavi; et hic stimulus tibi sit, ut pergas. De Iephte quaeris? in delictis habeo, et opportunea SANDERIO exemplaria aliquot accepi, quibus amicorum desiderio satisfacerem. Vnum etjam

page 73, image: s073

ad Cardinalem BORROMAEVM, Archiepiscopum Mediolanensem missurus sum; qui istā sane lectione capietur. Vir eloquentiā, doctrinā, et virtute magnus est, et cui placere gloriosum putes. Serius in his Litteris nostris est, qui in omni scientiā singularis. De oratione tuā audivi; de eventu nullus dubito. ac jam gratulari famam tibi et eloquentiam incipio in Sacris his rostris. Ego De Induciis Belgicis hīc apud Senatum Populumque Academicum disserui: si argumentum spectas, [gap: Greek word(s)] ; si elocutionem et [gap: Greek word(s)] , non omnino invenuste. Bonae Suadae gratiam, quae favit. Reverendo Abbati VLIERBEKANO salutis officia libens deferam. Talis vere est, qualem describis, et e re Religionis puto, sic promotum. De carmine, experiar an Musa velit: quis favor et furor sit Apollinis, tuoptime nōsti. Lovanii. IV. Kal. Iun. oo. ICC. IX.

EPISTOLA LX. Mediolanum. V. R. ANTONIO OLGIATO, Bibliothecae AMBROSIANAE Praefecto.

DOCTRINAE et Virtuti tuae cum debeant omnes, tum ego peculiariter humanitati: quam ut pro veteri affectu in me derivares, ubertimin in uxoris meae fratrem, ALEXANDRVM TVRRIANVM, effudisti. Excepit ille auribus tam irriguum benevolentiae laticem, et liberaliter mox ad me litteris transmisit. Laticem, inquam, sed in quo ignem sentio, atque ipsum adeo Amorem. Itaque hausi animo novam velut flammam, et cujusmodi in Vestae penetralibus virginum olim religio coluit. An expressius etiam dico? Amavi te hactenus, nunc vero ardeo: nec quicquam

page 74, image: s074

esse poterit, quod tuā caussā non velim, aut faciam. Excitor etiam insigni illā dignitate, quā Illustrissimus Cardinalis te Bibliothecae Ambrosianae praefecit: sic vero de Litteris Ingeniisque meritum, Librorum et Antiquitatis peritum, ut aptiorem eligere e tanto ho minum. eruditissimorum theatro non potuerit. Nimirum animo et prudentiā quoque opus erat, in tali munere; id est, tali viro opus erat, qui instar multorum esset, et rebus agendis, non sciendis tantum aptus. Tu ille (libere exprimam, quod vere possum) et hoc es, quod administras, [gap: Greek word(s)] , Atque utinam in isto nunc ego librorum contubernio, et virorum circulo verser! ostendere profecto possim, quantum tribuere nomini tuo debeant, qui Doctrinam et Virtutem amant. Agam igitur, quod absenti concessum est, et bono affectu munus atque dignitatem tuam aestimabo. Sic me ama. SOSSAGVM, RIPAMONHVM, reliquos officiose faluto. Lovanii III. Eid. Iunii. oo. ICC. X.

EPISTOLA LXI. Antuerpiam. ADRIANO MARSELARIO. S. D.

INSIGNE profecto delictum meum, qui ad amicas litteras tuas hactenus silui. Bene tamen est, damnare culpam incipio, postquam commisi: et veniam mereor, quia rogo. Enimvero facilis in his talibus neglectio est, et fiduciā aliquā differre interdum scriptionem solet, quisquis amat. Ego etiam, dum quotidie facere destino quod omittere non debui, fluere dies aliquot non sensi, sed fluxisse. Iam vero quid ago? ut delictum excusem, peccare audeo. gravius est, inhumanum

page 75, image: s075

te censere, quam non scribere: censeo autem, si quod non scripsi, offensam verear. An difficilis eris, qui amicus esse voluisti? aut minus ignoscere poteris, quam diligere? Bene iterum est: evadam crimen, si neglexero. id enim hīc solum esse potest, si offen disse me existimem. Filium ego tuum, ob indolem ingeniumque, jure complexus sum; nec in grege discipulorum habui. Postquam etiam nomen PALAESTRAE BONAE MENTIS dedit, dignum inveni peculiari quadam curā et affectu. Sed et ille inter gratissimas necessitudines diligere me coepit, publico nuper elogio, tanquam Symbolo, amorem suum testatus. Suaves istae profecto laudes, quia ab eo veniunt, quem doceo; imo quia ab eo, in quem peculiariter animum direxi. Itaque juvare et promovere non desinam. Quod scribis, viris bonis magnisque Institutum meum probari, ex animo gaudeo. Hic conatus meus, ut Patriae prosim, et Eloquentiam reducam: tum quoque, ut de amicis bene merear. Inter hos te habeo Optime MARSELARI, et salvere jubeo. Lovanii, XVII. Kal. Quint. oo. ICC. X.

EPISTOLA LXII. Mediolanum. Io. BAPTISTAE VERTVAE, Medicinae Dotori.

INTER suavissimos amicorum, nomen tuum, Vir optime, pridem retuli: et in pectore meo scripsi beneficium, quod vitam, sive valetudinem tangit. Tua non semel ope mihi Musisque restitutus sum, cum apud vos agerem; et ut scias quantum contuleris bonum, gratus esse non potui. Auxit etiam obligationem FAVSTVS filiolus meus: quem sic ad patrem reduxit

page 76, image: s076

duxit avunculus, ut tibi debeam; et qui te patrem censere velit, quia Medicum habuit. Morbi periculum in quo fuit, et tuam simul curam industriam que in depellendo intellexi, id est, geminum amorem mei, quasi iterum parentem servares, si filium restitueres: nec satis ego obstrictus essem, nisi et filii tibi caussā deberem. Quid dicam igitur, aut faciam? Permitte quaeso: quod omnem vincit gratiam, beneficium aestimabo. Sed ne omnino ingratus videar, pretium sive sostrum e pectoris arcā, et animi peculio persolvam: illud verum aeternumque, et Amicitiae proprium. Omnia dixi, omnia feci: modum repperi, quo sine vitio debeam: et tu tamen hoc unum ab amico exigis, ne debere se existimet. Sic me ama igitur, quem dignum beneficio habes; et vinculo liberas, ut tuum esse fatearis. Fac etiam, quod multi tuā operā faciunt, id est, vale. Lovanii, X. Kal. Maii, oo. ICC. X.

EPISTOLA LXIII. AVBERTO MIRAEO, V. C. Canonico Antuerpiensi.

MVLTVM me amas, quem sic compellas, et consortem doloris tui facis. Accepi enim utramque epistolam, legi orationem, et magis sic ingemui. Heu, qualem tu Patruum, Vrbs Antistitem, Virtutes et Elegantiae Virum amisźre! commune damnum pectoribus omnium passim luctum ingerit, omnium vultus ad lacrymas compellit. Sedtuum affectum peculiariter emollire sanguinis vinculum potest, et doloris quaedam pietas. Feres tamen quod mutare est nefas: et cum publicas lugentium voces audias, tuis

page 77, image: s077

praescribes modum. Deo ille dignus fuit, et istuc transferri, ubi de mortalitate triumphet. Nos cogitatione saltem sequimur, et felicem praedi camus, quem in caeleste contubernium, et aeternitatis Capitolium virtutis praemia evocarunt. Neque improvisa ista mors dicenda: vitam vir sanctissimus pridem contempserat. Beatum esse hinc conjice: intrepide fatum excepit: et potuit, qui omnem a maculā vitam removerat; qui Deum et Divina in terris quaerebat. Sed Iaudes ejus hīc jam non extendo. Si tantillum otii pietas mea inveniet, ostendam quam sancte memoriam ejus colam, qui, ut omnibus prodesset, Religionem promovit. Palaestra quoque hoc officium persolvet. Vale. Lovanii, Prid. Kal. Febr. oo. ICC. XI.

EPISTOLA LXIV. Perusiam. M. ANT. BONCIARIO, V. C. et Italiae Homero.

NIHIL tu debes, Doctissime BONCIARI: sed ego doctrinae, ingenio, et industriae tuae hoc quicquid est elogii. Rem dicam: Nomen tuum velut gemmam CONSOLATIONI meae inserui: argumentum ipsum exem plo tuo illustravi. Amabunt scriptum viri boni doctique, in quo BONCIARIVM legent; contemnent Caecitatem, quae affligere te non potuit, nisi ut redderet clariorem. Non videndo hoc profecto confecutus es, ut ab omnibus etiam absens videaris. Quid mirum igitur, si oculi te mei Caecum habucre, cum de Caecitate scriberem? animus Argum agnovit. Sed ego pariter in oculis tuis esse nihil moror, cum in animo ipso haeream. Vides PVTEANVM eā parte tui, quā magna,

page 78, image: s078

excelsa, Deum ipsum vides. Sic quem cogitas, extollis amicum, et ad alta velut comitem trahis. Sed abrumpo: quia oculos tuos non aestimo, nihil auribus dabo: ut admittas tamen laudes, quas omnes tribuunt, ego expressi, rogo. Libellum ipsum mox habebis; ut intelligas et nosscire, nihil in te Fortunam potuisse. Quod verogratiam refers, molestum esset, nisi sic referres. Sacrosancta mihi memoria ejus, per quem profeci. Tu vale Clarissime vir, et sine oculis Arge. Lovanii, XIII. Kal. Novemb. oo. ICC. IX.

EPISTOLA LXV. Mediolanum. RAPHAELI MONTORFANO Suo.

IN epistolā tuā, mi MONTORFANE, imbres, nives tenebras, et lucidam Brumae faciem vidi: sed tuam tamen laetam vernantemque deliciis et affectu. SACCVM ego solem habeo; et quid mirum, obduci istis caeli nubibus, imo aulae? Sed nunc clamo: [gap: Greek word(s)] . Vide conditionem Genii mei: langueo absque illo radio; atque jam ab intervallo imbuendus eram. Litterae facient, quas dabit. De veteri illo amico nostro quid audio? O Fortunae miras periodos! et quam lente ad screnum otium optima ingenia provehuntur! Bene, qui sic animum componunt, ut morosae [gap: Greek word(s)] segnitiem sufferant. Hic primus studiorum fructus est, fructu posse carere. summus, velle, cum in doctrinā virtuteque praemium quisque ponit. Sed Magnae mentis opus! hanc amemus, ut tranquilla vita sit, in aestu et motu hoc rerum humanarum. Vale. Lovanii XIII. Kalend. Anni oo. ICC. VIII.


page 79, image: s079

EPISTOLA LXVI. Lutetiam. AVGVSTINO GALAMINIO, Ordinis S. DOMINICI Generali, Postea S. R. E. Cardinali.

AMOREM illum mei tuum tanti merito facere debeo, quanti Christiani omnes et dignitatem tuam et Virtutem, utramque sane maximam. Etenim qua Magnus, et simul qua bonus es, me amas: et ut aliquis esse videar, affectus iste facit. Verbo dicam: attollis, quem sicamas. Ego vero sic propius etjam, et Magnitudinem tuam intuens et Bonitatem, intelligere radios incipio, quibus accendor: magis venerari, quibus illustror. Lumen igitur te meum dico, illud, Graecā formulā, [gap: Greek word(s)] semel accensum, ut perenne esset. Et quid mirum, si respiciam? Quo oculi non perveniunt, animus penetrat. ex hoc certe cultus obsequiique quaedam stricturae, litterae in quam prosiliunt, manu duntaxat dirigente: et eousque educti Linearum se meatus laxant, ut totum videantur GALAMINIVM complecti, magnitudinem tamen non capere; pariter ut Solem videmus, sed totum ejus diffusumque ad Naturae fines jubar non comprehendimus. Audacem nunc certe Epistolam dixeris, nisi is ferret, qui et ipse velut Ordinis tui sidus, proximo luminis gradu a te stat. Belgicae nostrae Provincialis est, Vir insigni doctrinā, prudentiā, sanctitate praeditus, rebus magnis aptus, et quem Antuerpien sium nuper vota Episcopum sibi, velut Deo suggerente, destinārant. aliter tamen tum PRINCIPIBVS nostris visum; ut non negata haec dignitas, sed dilata videatur. Pro bono

page 80, image: s080

Ordinis quantum sudet, hoc ejus iter in parte indicabit. Hunc virum igitur cum videbis, libenti quoque oculo Litteras meas admittes. Vale Reverendissime PATER, et Belgium quoque lustra. Lovanii. v. Eid. Iulii, oo. ICC. XI.

EPISTOLA LXVII. Gandavum. CORNELIO LVMINEO A MARCA, V. C. Amico Suavissimo.

SECVNDAM epistolam tuam, mi LVMINEE, ante triduum accepi; nuper Lessus, qui mirifice placuerunt. Ostendi amicis: idem judicant, dignos esse, qui vel in exem plum legantur. Quid ni pergas igitur, et abjectam istam olim tibiam tam felici spiritu animes? De censurā jam desine: ebur atramento non candefacio. Et qui novo torno aut cothurno carmina ista comparat, is mihi non Apollo, sed Marsyas. Carcerem Babylonicum libenter etiam praelibabo. Sed heus, ignosce, quod responsum protraxerim: Bruxellae, id est, in negotiis dies aliquot fui: sed domi quoque occurrunt quotidie, quae impediunt. Laconica quaedam jam cudo, THYRSOS inquam PHILOTESIOS, atque adeo Amorem ipsum Laconissantem. Mox ubi Typographus absolverit, mittam. Vale, et feliciter annum istum aliosque age. Lovanii, Postridie Kal. Ianuarii, oo. ICC. IX.


page 81, image: s081

EPISTOLA LXVIII. Ruraemondam. GVILIELMO CRITPIO SECVNDO.

BREVITATEM laudas, mi CRIPI: in laudibus tamen meis brevis nequaquam es. Alterum judicio fieri, alterum amore dixerim: me nihilominus utroque illo capi. Dissens enim, et castigato verborum rationumque pondere expendis, non tantum cur sic judices, sed cur ames; id est, cur Laconicum libelli utriusque argumentum, et me quoque laudes. Bene est: Viro docto candidoque placere malim, quam Os populi meruisse. Nec impedire suffragium ille tuum poterit, quo vitam aliquam scriptis meis, aut famae praemium ingenio adsignas. Quid munus in quo versor, quid ipsa a me Patria exigat, scio; ut publicas illas accendam eruditionis faces, quibus et munus et Patria illustretur. Velim equidem, si vires sint, aut sic prodesse possim: sed mihi satis erit, si aliquod saltem in hac viā vitae vestigium reliquero, otii inertiaeque dicā evitatā. Hoc igitur ago, mi CRIPI, non tam ut clarus sim, quam ne ignavus. Nam nihil agere, et cadaver videri, priusquam animam posuero, flagitium puto. O sanctum illum Atheniensium morem! (Valerii verba ponam:) apud quos inertia e latebris suis, languore mancens in forum, perinde ac delictum aliquod, protrahitur; fitque ut facinorosae, ita erubescendae rea culpae. Et apud Sardos, alioquin barbaros, ut AElianus refert, [gap: Greek word(s)] Quid de Germanis, Majoribus nostris, Tacitus? Ignavos et imbelles et torpore infames coeno ac palude, injectā insuper crate, mergunt. Atque hīc [gap: Greek word(s)] inter flagitia, et vel ipsā poenā abscondi debuit. Abscondar ipse, nisi evitem:

page 82, image: s082

atque huc conatus mei tendunt. Conatus laudari suave est, sed amari, quia conor, suavius. Tu laudas, tu amas, mi CRIPI, et me beas. Vale. Lovanii, VI. Kal. Iun. oo. ICC. IX.

EPISTOLA LXIX. Antuerpiam. IOACHIMO TROGNESIO S. D.

Vt negotia mea sunt, vix ago quod maxime cupio: nec expedire stilum queo, ut quanti amicitiam tuam facio ostendam; et quanti arma consiliaque, quibus feliciter gessimus bellum, et amoliti sumus. Debeo FONTANO Historiam, et ab amicis urgeor; an seponere liceat? Ne differre quidem. Sed facere utrumque videar, si Versionem hanc praemittam. Tu Amicus esto, et sine, ut quibus debeo, Amicus sim: tibi ero, si debuero. Vale. Lovanii, Postrid. Kal. Martii, oo. ICC. X.

EPISTOLA LXX. Mediolanum. IO. BAPTISTAE SACCO, V. C. Senatui a Secretis.

AN scribo? at responsum ad nuperas meas exspectare poteram; quas etsi breves, praegnantes tamen misi purissimo affectu. imo ad meas, quae Bononiam iverunt. Amo urbem, amo munus: videant tamen qui me amant, an futura opera mea urbi munerique utilis. Hoc nunc urgeo, ut tu complecti me pergas, si longinquum; nec tamen avulsum, si perges. Praesens ero, si amabor: sed esse tamen cupio, ut amore tuofruar.

page 83, image: s083

Deus dabit; et excultum illud pectus stringam iterum, in quo omnes elegantiae, lepores, sales, habitant. Vin'nunc etiam delicias aliquas mei stili? Libellum hunc cape; imo, ne a titulo recedam, Epistolam, quā LVXVM CONVIVIORVM copiosius persecutus sum. Non sine risu, scio, pleraque leges: et ego pro lusu scriptiunculam istam habui; imo versiculos alibi miscui, ut omnibus modis stultissimam hanc scenam adumbrarem. Sed quam nihil tale in moribus vestris! sic vero sub A quilone mortales vivunt, et amant

--- crassos transire dies lucemque palutrems.

Quia vitium excusare nuper ausus, cum Iuventutem Laudarem, offendi. Sed de hoc scripto quid tusentias scire percupio: quid item alii, quos melior illa Musa capit. Novi an quid promam? Rumor est [gap: Greek word(s)] nostrum in Bataviā sclopo petitum, et in brachio laesum, a milite quodam nostro, et nuper proscripto. Is Marchionem adiit, exilii poenam deprecaturus, admitti petiit. venit, auditus est: sed cum pro voto responsum non esset, strinxit onustum pulvere et glande tubulum, et, laxatā rotulā, explosit. SPINVLA sceleris audaciam suspicione praevertens, injecit homini manus: ut elideret ictum, lacerto excepit. Bone Deus, quam difficilis ad Pacem gradus est! Homini nefario satis non erat belli successum sed itione impedivisse, nisi et negotium pacis audacissimo scelere conturbaret. Quid sit, et an credere rumori debeamus, pauci dies aperient. Tu vale, et vive, et integrā senectā fruere. Statimscribo, et jam indutus togā, ut solennius aliquid publice dicam. Quia tua mihi in animo imago est, etiam facundiam conabor exprimere. Conjugi et fratri salutem indica, iterumque vale.


page 84, image: s084

EPISTOLA LXXI. Madritum. MICHAELI LANZIO. V. A. Consilii Italici Regenti.

Sipro affectuscribam, longa epistola sit. nec facile abrumpam, si animum calamus sequatur. Nunc maximum amorem brevibus complectar verbis, ut quem compellem, simul cogitem. Quid igitur scribo? unum illud; in cultu tui solito me perseverare. Ac sane quia obstrictus vivo, obstringi etiam cupio; imo ut ostendam cui beneficium debeam, a te peto. Benignus eris, quia fuisti; et vota mea felices duces ad exitus, quae tam insignitser promovisti. Titulum dico Historiographi: quem sic accepi nuper, ut iterum petam. Frui negatum est, postquam in Belgium veni, postquam Lipsio successi: imo non successi, quia in totum munus ejus non veni, Hoc peto igitur, ut Historiographus constituar Regius; aut ut esse pergam, qui Mediolani fui, et perenne Dipsoma sit, illud auxilio quoque tuo ab ipso Rege nuper acceptum. Res meae sic loqui cogunt, animumque addunt, fortassis audaciorem. Sed ea humanitas tua et benignitas est, ut facile peccare non possim; ea conditio mea, ut felix esse non possim, nisi peccem. Vale. Lovanii VII. Eid. Novemb. oo. ICC. IX.

EPISTOLA LXXII. Gandavum. NICOLAO BVRGVNDIO, Auditori suo, et Palaestritae Bonae Mentis.

AMOLIRE suspicionem omnem, mi BVRGVNDI: te amo, tua aestimo. Planesupra mores Iuventutis te melior extulit Genius; et quam malignus livor

page 85, image: s085

insequitur, amas BONAM MENTEM. Carminibus tuis si me rapi dicam, aliquid etiam infra affectum audias. Sustinere tu Musarum gloriam cum paucis poteris, otium modo in foro invenias et tranquillitatem. Invenies: ubique Poeta suus est, et Heliconem habet: divinum concitare furorem ubique potest, et vulgi judicia contemnere. Quasi vero Astraeae placere non queat, qui A pollini se commisit. Tu perge, et generoso famae desiderio alacer numerum numquam morientium auge. Haec ad immortalitatem via est. Quia spernere ingentes divitias potes, et vincere ingenio quantum avaritia stipat, omnem aeternitatis remoram pepulisti. Iterum dico, perge, et quas benignissima tibi natura dedit dotes, aestima: me, qui ad optima semper adhortatus sum et duxi, ama. Te Auditorem, te Discipulum voco, et glorior. Convellere quoque obstrepentium malignitatem Palaestra poterit, e quā tu prodis. Hanc vero etsi multi esse nollent; tamen defendo et exorno. AVSPICIA imprimuntur, et partem hīc aliquam vides. Nunc in scribendā Historiā aliquid ex intervallo laboris pono, MEDICAEYM mox grandiorem producturus. Stimulos si statuisti addere, Carmen para, quod praefigam. Ad CORNELIVM LVMINEVM MARCANVM nostrum litteras Cardinalis BORROMAEI misi: indica, et doctissimum plenumque Apolline pectus meo nomine exosculare. Clarissimo VRIENTIO salutem adscribo. Vale. Lovanii, quo e Sugambris meis ante dies aliquot reverses sum. VI. Eid. Septembris oo. ICC. XI.


page 86, image: s086

EPISTOLA LXXIII. CORNELIO BREDAE, maxime suo, S.

IGNIS Fulcrum, mihi quidem aegnima erat: nec tanti, ut vel excusationem mereretur. Sile igitur, et hoc simul cogita, frigidum metallum ferrum esse, ac pari duritie munitum. In tuo vero pectore volo ignis et humanitas habitent, id est, amor mei, et meliorum Litterarum. Quod si ferrum etiam esse velis, magnos ero, et valido te affectu traham. Abi, abi, senties vim meam; ac mecum iterum esse, votum tuum erit. Quae vidi, vide; sed compendio. Vno isto biennio Vlyssis tibi errores, id est mei, conficiendi: in unum hunc finem, ut [gap: Greek word(s)] evadas. In ratione vero itineris consilium PLOVVIERI mei sequźris. Nummum quem misisti, dubito an probae et antiquae notae sit: sed vel [gap: Greek word(s)] placet. Adversa inscriptio, quae capur Imperatoris ambit, haecest: A. VITELLIVS GERMANICVS. IMP. AVG. P. M. TR. P. In adversā parte Honoris et Virtutis typus est, et asscripta verba; HONOS ET VIRTVS. Hos tibi comites toto itinere, imo totā vitā habe, quibus FELICITAS se jungat. Proficiscere igitur, Italiam lustra: sed affectum mei amicā tecum memoriā, circumfer. Mores et Viros observa, et honestam in agendo dicendoque libertatem assume. In studiis et Sapientiā perge, animum tibi vindica, pectus clausum habe, linguam circumspectam, frontem hilarem. In omni opere, sermone, cogitatione Rationem audi et sequere: quaedam vide, et transi; audi, et tolera, tibi ipse severus sis. Breviter: qualis apud me fuisti, esse perge: vana et prava sperne, pravos fuge. Sed vel jam redeundi

page 87, image: s087

desiderium concipe. Sic iterum te complector, et quia abis, crucior. Sed abi; patior: reditus dolorem meum tollet. Matrem tuam, tanquam meam saluto. Vale Lovanii, VIII. Kal. Septemb. oo. ICC. VIII.

EPISTOLA LXXIV. Colon. Agripp. GERARDO ARNEMIENSI, Societatis IESV, Praeceptori suo.

PIVS erga te affectus meus incrementa quotidie sumit, animumque nescio quo thyrso stimulat: ut videas, non vanam aut inutilem quondam in me erudiendo operam tuam fuisse. Quo magis studiorum utilissimā amoenitate annos crescentes innovo, amplius et certiore velut oculo, quantum tibi beneficium debeam, animadverto; atque haec ipsa cogitatio amorem meum nutrit, et suavi rore imbuit, nunquam extinguenduni. Cogitatio inquam, etsi tacita, rarisque litterarum signis expressa. Sed quantum amo, equidem ostendere videor, quia sim plicissimā fiduciā scriptionis haec officia ex intervallo suspendo. Vt diei noctisque; ita silentii et epistolae vices sunt: somno et vigiliā vita humana dividitur. Spiritum sane ducit, quisquis dormit: amare potest, etiam qui silet; quemadmodum et non amare, quiscribendo fucum promit. Candor in nobis est, et ingenui te praeceptore mores placent. Quid igitur? Quia vere amo, extra culpam silentium habeo; extra ambitionem fallaciamque totum illud epistolarum commercium. Atque hoc scire te scio. De rebus meis studiisque hac aestate fortasse coram dicam. Nam Venlonam proficisci constitui; si

page 88, image: s088

itinera permittent, Coloniam excurram. Vale, et tuis salutem nuncia. Lovanii, VI. Kal. Iunias, oo. ICC. XI.

EPISTOLA LXXV. Bruxellam. REMACLO ROBERTIO V. Optimo, Annonae Militaris Provisori.

VT inde ordiar, omittam titulos, et morem potius Modestiae tuae geram, quam Fortunae, cum spernere facile possis, quicquid infra Virtutem habes. Ergo ad populum phaleras; qui amplius quam bonus vocari ambit, et verborum saepe innocentiam in contumeliam rapit. Ego quidem extra periculum positum me video, quoties ad te scribo; quia nec probas ea quae populus solet, et eos maxime amas titulos, quos reddere sine ambitione possis. Video igitur quid agas: accedis humilitati meae, et ut firmiter amare videaris, parem te ostendis. Sed neque sictamen injuriam ego amico inferam: reddam titulum, quem si intelligant mortales, summo loco ponant: titulum, quo donatus olim a Senatu Romano Nasica fuit: OPTIMVS vocabere, et sic maximum esse affectum meum testabor, qui ad talem dirigitur, Vale. Lovanii. IV. Eid. Septemb. oo. ICC. X.

EPISTOLA LXXVI. Mediolanum. LVDOVICO SEPTALIO, V. C.

DESINE mi SEPTALI: Amorem tui servo, et suavitatem, quā sermonem scriptionemque soleo imbuere. Sed nec vultum ad severitatis leges

page 89, image: s089

composui; etsi quinque jam liberorum pater. Tam strenuus ego: et an ab exemplo tuo recedo? Nimirum cum e Museo recedo, invenio etiam in thoro, quod lucubrem. Pari felicitate, ingenii mihi et sanguinis monumenta conduntur. De amarulentiā igitur apage: Bataviam nuper lustravi, in mari fui; quicquid in ventriculo haesit bilis, Neptunus hausit. Spumeum etiam illud Oceani littus calcavi, salsam bibi: quid mirum, si jam omnino salsus? Quod si hoc etiam ad facetias spectat; currus veliferos vidi, quos per super cilium maris ventus impellit, admirandā celeritate. Nam quod alibi equorum labore iter quatuor decim horis conficias, id viduo hīc vehiculo (an navi dicam?) duabus. Quis Pegasus contendat? Nec ipse videtur ventus vela assequi. Tam concitato motu volvuntur sorores illae rotae, ut accendi nonnunquam soleant. Quid mirum, potentes maris esse Batavos, cum et terram navigent? In DISSERTATIONE meā DE INDVCIIS quantum possint, explicui. Privata cur non potius loquimur? [gap: Greek word(s)] colligere coepi, opus majoris operae, et molis. In hanc rem imaginem Epicuri quaero: an in Italiā alibi reperiendam? frequentem apud Sectatores olim fuisse, Plinius testatur, lib. XXXV. Cap. II. Vultus Epicuri per Cubicula gestant, ac circumferunt secum. Apud Ciceronem quoque, lib. V. de Finibus, hoc ipsum testatur Atticus: Nec tamen Epicuri licet oblivisci, sicupiam; cujus imaginem non modo In tabulis nostri familiares, sed etiam in poculis, et in annulis habent. Iuva si potes, aut per amicos alibi erue. Quaecumque hactenus scripsi, junctim, et uno volumine producere statui correcta, mutata, et aucta. Ne severus tibi videar, AMOENITATES erunt. Tu quid agis, scribis, doces? Modice

page 90, image: s090

omnia ista; ut valeas, et me ames. Lovanii, Postrid. Eid. Februarii. oo. ICC. X.

EPISTOLA LXXVII. Mediolanum. FREDERICO CARDINALI BORROMAEO, Archiepiscopo Mediolanensi.

AD litteras et munuscula tua pio affectu exsilii: humanitatem et benignitatem veneratus sum; quae utraque e lacteā benevolentiae copiā educta, totum me irroravit. O suave silentium igitur, quia cum foenore eloquii et liberalitatis! Eloquium litterae, liberalitatem imagines tam magnarum mentium liquide promunt et testantur. Quid repono, ut aestimare protuberantis haec affectus signa videar, ac plane aestimem? cultum, reverentiam; pietatem: quae Trias a bonis doctisque omnibus inclyto tuo et ituro in secula nomini meritissimo sacratur. Invidendum Regibus facinus divino consilio aggressus, obstringere tibi Litteras omnes voluisti: quae Tuae tamen erant, possidebas: nunc magis etiam Tuae, quia publico exemplo ad omnes omnino mortales derivas. Tale quidem aetemum illud Bibliothecae tuae miraculum est, quod cum admiratione Belgae inprimis nostri intuentur; et publicā utilitate excitati, imitari saltem gestiunt. Id unum relictum nobis, Conari; sive vires, sive sortem languentis etiam a longo bello, velut morbo, Patriae spectes. In publico rerum omnium incendio primum libros infortunium involvit: et quia in. Religionem aeque ac Regem pugnatum ab hostibus, Religionis autem thesauri Bibliothecae videbantur; magnum hīc ubique damnum res litteraria cepit. Itaque

page 91, image: s091

corradimus et componimus, quod belli furor dissipavit, reliquiisque librorum spem melioris aevi fovemus. At tuus ille omnis Antiquitatis et Doctrinae thessaurus est. Pinellianas illas vere gemmas accessisse, et Pinelli, et publicae rei litterariae caussā gaudemus. Ego hīc in munere meo progredior, docendo scriben doque; atque id in primis curae est, ut tibi, Musarum vero numini, placeam; beatus mehercle, si placeam. Vale magne Antistes, et Ordinis tui Phoenix. Lovanii, IV. Kal. Iun. oo. ICC. IX.

EPISTOLA LXXVIII. Bruxellam. HENRICO VAN-ETTEN V. A. Annonae Militaris summo Praefecto.

IN turbine et tempestate ad sacram anchoram confugio: ad te, inquam, Vir Amplissime, qui pro virtute, doctrinā, et humani tate tuā, jam respicere Litterarum innocentiam voluisti, ut defen deres. De facie ignotus sum, nec tuam hactenus usur pavi: sed tanquam essem, tanquam usurpassem; animum cultumque jam pridem devovi, et hoc egi, ut in clientem adoptarer. Quid si etiam adoptatus sim? eo nimirum jure, quo munus I. LIPSII nuper cepi. Tuus ille fuit; et ut osten deres fuisse, in me humanitatis affectum derivasti, opem adjecturus. Ego quoque ut nomen Musis ac Virtuti dedi, tibi dedi, magno Musarum Patrono ac Virtutis. Sic igitur auctoritatis tuae auxilium imploro, non quasi tuus esse velim, sed quasi fuerim. Vale. Lovanii, III. Eid. Martii, oo. ICC. VIII.


page 92, image: s092

EPISTOLA LXXIX. Mediolanum. PHILIPPO WANNEMAKERO suo, Ordinis S. Dominici.

VIDI nunc demum TRIVMPHVM tuum, mi WANNEMAKERE, ingenii et eloquentiae splendore inclytum: in quo et amori tuo locum faceres, caelo Puteanum infers. Novi ego mediocritatem meam; quam multa et varia ignorem: facula inter stellas feror, et tu me Solem facis? Quid superest, nisi ut odisse me jam incipiant, qui minus ferre laudes potuźre: et simul tantum scriptioni tuae decedat, quantum affectui indulsisti. Mehercle paene in discrimen modestia mea venit: nec proferre judicium de ipso libro possum, nisi admittere et usurpare videar, quicquid in me laudas. Profero tamen, et ibi maxime ingeniosum te dico, ubi affectum exprimis. Stili felicitate complexus es, quicquid consequi industriā nequivi; et sic major tuscribendo, quam ego agendo fui. Nisi Typographus alibi naevos intulisset, imo vulnera quaedam, plena librum felicitas respiceret. Ipsa dictio bona est, inventio lepida: flosculos spargis, delicias misces, et ubique laetum eloquentiae vultum explicas. Securus esto: hic te liber Musis Gratiisque carum ostendit. Iam quia Musarum Herculem describis BORROMAEVM, quia Bibliothecam ingeniorum aeternitati erectam, ne displicere quidem aemulis (siqui existunt) potes. Vale, et bonam provocare famam perge, me amare. Lovanii, XVI. Kal. Octob. oo. ICC. XI.


page 93, image: s093

EPISTOLA LXXX. WESENBECIO S. D.

QVAS a me litteras Illustrissimus et Excellentissimus ARSCHOTANVS exspectabat, misi die Saturni; et (libere fateor) humanitate tuā abusus sum. Nam ut onus imponerem, praefari veniam debui; et commendare epistolam, ut benevolentiae operam impetrarem. Et impettavi tamen, uti spero, quam non promerui: curaveris fasciculum, quem tam auductar misi, quia magni, tuique Principis nomen loquebatur Sed ut aliquā excusatione libertatis culpam emolliam; in summā temporis angustiā scripsi, cum sub ipsum discessum tabellarii nova quaedam ad me delata essent, quae statim scire Ducis intererat. Ita crede, Vir Nobilis, et grauiori culpā me absolve, qui postquam omisi, supplere officium malui, quam non praestare. Ergo siquid responsi ad te redierit, candoris quadam fiduciā exspectabo. Amare pergam, quem fortassis offendere potui: colere pergam, qui non potuit offendi. Infra humanitatem tuam delictum meum fuit. An plura dicam? nec amare, nec colere videar. Vale, et omne a me obsequii genus exspecta. Lovanii, Postrid. Eid. Septemb. oo. ICC. X.

EPISTOLA LXXXI. Io. BAPTISTAE SACCO V. C. Senatui Mediolanensi a Secretis.

ET jam Cardinalis BORROMAEI litteras promittis? tanquam ad esurientem veniet ille cibus, quo oculos animumque pascam, et ad omne officii

page 94, image: s094

genus masculabo. At involucrum tuum paucissimis lineis, velut sulcis, exaratum, nimis brevem lectionem fecit. Inerant SEPTALII et ADERBAE litterae uberiores; etsi nec desiderio explendo. Sic sum, et maxime exigo scribendi diligentiam, cum ipse intermitto. Factum hoc per aliquot dies, quos et amici, et ludi, ne Bacchanalia addam, eripuere. Nam Bruxellae fui, ad communes mores me composui, et ineptivi. Sed quid? Desipere Ioco, Sapientia est. SYNTAGMA DE LACONISMO, item THYRSI PHILOTESII editi; in isto Encomium et Patrocinium, aliaque nonnulla invenies. Quae in FARNESIVM. acriora, iterum mollivi: offendi poterit, si laudari grave. Sic enim Brevitatem propugno, ut adversarium (utar hoc nomine) extollam, imo venerer. Librum ipsum Duci ARSCHOTANO inscripsi, is extemplo donum remisit, non quasi munerari affectum meum voluerit, sed quasi liberalitatem suam testari. Impense admodum LACONISMVM amat, qui dignum censet tali affectu: nisi tamen me divitiis delectari, qui tam liberaliter donat; aut non satis aestimare librum videatur, nisi in Auctorem munificus sit. Itaque Libri et Laconismi caussā gaudeo, et in doctissimo Principe parem animum laudo. Tu seculo, imo litteris gratulare; me ut facis, ama. Lovanii, IV. Eid. Mart. oo. ICC. IX.

EPISTOLA LXXXII. CORNELIO BREDAE, aeternum suo.

AT ego te etiam sine argumento volo scriptitare. Rem verba invenient, scalpturienti modo calamo papyrum si subjeceris. Nigellae Cadmi filiae nescio quam facili seminio nascantur; illae praesertim

page 95, image: s095

Amoris interpretes, et Candoris. sic animus emicat, animique nives, furvis, ut sic dicam, saepiae notis expressae, an adumbratae? Studiorum deinde diaria quaedam potes condere, ut quid quotidie agas, videas, audias, discas, una sciam. Correctiuncula in Petronio felici conjecturā constat: curasti vulnus, nec cicatricem reliquisti. Mutilum hactenus libri corpus est: sed in membris exemplum purissimae Latinitatis. Perge imitari. ac jam amoenior in epistolis tuis Genius ludit, imo quid sperare debeamus, non indicat tantum, sed promittit. De TVBATIO nimis tu breviter, nec quomodo equi beneficio aqualiculus correctus, satis capio: Me certe sic vehi juvabit, animi corporisque caussā, Sed sic sublimem tamen Schola non videbit, ne molli exemplo novas delicias doceam. Nemo hīc quidem e Minervae aut Astraeae mystis Centauros imitatur: ego fi occipiam, fortassis offendam. Moenia igitur terenda mihi ferreo gradu, et quae una tecum adire loca solitus sum. At tu jam veheris ligneo quotidie equo, et miracula tantae Vrbis lustras. Vtere occasione, vide, disce. Mater, ut volebas, pecuniam, ante dies pauculos, transscripsit, Mediolani am VERGANIIS numerandam: si non accepisti, MONTORFANVM mone, uti curet. ego ad eundem jam scripsi. ACAESARE tuo epistolam accepi, verbis blandam: non tali vultu meam acceptam fuisse, hoc quoque scio. Sic mores sunt, siscribimus, levior plumā est gratia, ut cum Comico dicam, si non scribimus, plumbeas iras gerunt. Nos hīc in tumultu fuimus. Iuventus, exacto e Scholis publicis Rectore, secessionem fecerat. Missi ex Aulā, qui componerent. Scholae nunc redditae sunt: turbae tamen gliscunt, et in Praetorem fratremque ejus diriguntur. Plura a BONERO intelliges.

page 96, image: s096

Tuvale. Litterae tuae ad matrem, curatae. Lovanii IV. Kal. Iun. oo. ICC. IX. Stilum, ut facis, exerce.

EPISTOLA LXXXIII. FREDERICO CARDINALI BORROMAEO, Archiepiscopo Mediolanensi.

VERBA, quibus gratum me ostendam, non invenio. Vt enim maximum hoc istud beneficium est, quod sponte tuā decernis. ita incredibili me gaudio affecit. A Sole tanquam radio quodam perstrictus haereo; nec splendorem huncsatis capio, quo cingor. Mirantur alii, et felicem me praedicant tali Phoebo. Ergo magnitudinem honoris cum apud meipsum examino, ab aliis intelligo; et Fortunae meae hanc summam puto, Genio tuo placuisse. Quam suave autem debere illi, cui Litterae omnes: addam, cui Virtutes omnes debent! Vtrasque Heroico nec morituro unquam exemplo erexisti: me simul; quasi aliquo haberi loco debeam, qui amare easdem ausus. Vere dicam; correxisti seculum, et quas tu promoves artes, aestimare cuncti incipiunt; imoquos tu viros, cunctisuspicere. Sed quid sit? Ad te omnis iste honor redit, quem nec mereri artes, nec viri possunt, nisi referant. Ego facio, faciamque, ō magnum Decus meum; et nunc rogo, ut quantum ab humanitate tuā beneficium acceperim, audire sustineas. Ipsum honoris insigne, ubi red ditum erit, exosculabor, et in obsequii vinculum adhaerebit pectori meo, quamdiu hoc ipsum animus inquilinus colet. Vale Illustrissime Cardinalis, meque Ambrosiano nexu tuum ama. Lovanii, XI. Kal. Feb. oo. ICC. X.


page 97, image: s097

EPISTOLA LXXXIV. Bruxellam. MAXIMILIANO PLOVVIERIO V. N. et Amico.

LITTERARVM aliquam intermissionem accusare poteras: sed aliud ex alio me impedivit. Accessit et parentis mei obitus, qui pio dolore affectum filii occupavit. Ergo fuit ille, et me docuit, quid homines simus, autsperemus. Haec vestigia proximus ego premo, et huc eo, ut pariter mox fuisse dicar, ut traham, quos ad vitam mortemque genui. Pusilla via est, et continuus morientium ordo, non ordo, communem necessitatem indicat. Quid alta, quid vana molimur, mox casuri? Quodcunque vides, fato cedit: quodcunque relinques, aliquando desinet. Ne in posteris quidem aeternus sum. Qui sunt, qui erunt homines, tandem non erunt: siquod relinquam nomen, longa annorum series obruet, et velut auram dissispabit. Sed meus exemplum mihi dedit, quod et meis relinquam: honeste vixit, sancte obiit; et hoc utrumque me consolatur. Plura jam non scribo, ut sermonis argumentum uberius sit. Veniam enim cras, aut die Lunae: sed fac ut otiosum te inveniam. Multa loquar, sed et audiam, Vale. Lovanii, Nonis Febr. oo. ICC. XI.

EPISTOLA LXXXV. Romam. RVGERIO TRITONIO, Abbati Pinaroliensi.

CVM voluptate epistolam tuam legi, Reveren dissime Vir, et veterem illum affectum regustavi, quem meā caussā in amicos quoque meos transfundis.

page 98, image: s098

Addis de Bononiensi negotio, et occasionem te optare rursus agendi. Ego eam dabo? Senatus ipse amico sane desiderio praevertit, locumque TITII tui humanissime defert. Aestimo hunc honorem; et amo Italiam, in quā te olim complexus sum. Cum honore aliquo meo redire possum: sed videndum, ne cum damno; et ut in illā luce Fortunae subsidiis dignitatem muneris tuear. Conditio Professoris ipsas quoque artes involvit. Florere aut vigere non possunt, nisi et ille. Floret autem, cum honeste alitur; et per stipendium hoc unum agere possit, quod agit. Bona Minerva in his quidem sacris Mercurium non admittit. Lucro et Litteris simul operam dare, difficile est: ut flare et sorbere. Expedienda mens est, ut libera et vegeta sit, et supra angustias rei familiaris. Ego vero Fortunae meae calculos posui, rationes inspexi, rerum pretia putavi: quantum aliquando destinasti, nisi detur, frustra adventum meum speras. Scripsi hac de re pariter ad Clarissimum ASCANIVM PERSIVM, item ad FEANCISCVM BARTHOLINVM, amicos meos, qui agere coeperunt, antequam animum adjecissem. Quantum tu possis, scio: quantum me amas, alii aestimabunt. Si veniam, Italiam, te auspice, mihi sedem, Posteris Patriam constituam. Vale. Lovanii, III. Non. Novem. oo. ICC. VII.

EPISTOLA LXXXVI. Duacum. BALTHASARO ROBIANO F.

LITTERAS, et quas misisti Theses, accepi: atque in hisce quantum ingenio studioque possis, animadverti: in illis, quantum promittis. Magna omnia, sed te digna. Ergo ut ad summa pervenias,

page 99, image: s099

qui optima consectaris, Agamemnonis illud acclamo:

[gap: Greek word(s)] .
[gap: Greek word(s)] .

Aliquot adhuc menses in pulvere isto Philosophie consumendi sunt, et faces ingeniosae doctrinae accendendae, quibus in PALAESTRA BONAE MENTIS deinde luceas. Magis etiam Eloquentiae ac Sapientiae amabis studia, si tetrica haec perruperis. Fructum et Voluptatem labor iste gignit: Musisque gratior est, quisquis Sapientiam coluit. Exercitationes meae quam originem habeant, nōsti: ab Amplissimo tuo Patre, verae Virtutis et Humanitatis exemplo. Itaque tuam PALAESTRAM puta, etiamsi nomen non dederis: dare autem non poteris, nisi ut emineas. Tuum erit,

[gap: Greek word(s)] .

Sic Vale, et ut praestantissima velis, Parentem cogita. Lovanii. Predie Kal. Maii, oo. ICC. XI.

EPISTOLA LXXXVII. Mediolanum. BENEDICTO SOSSAGO, ex Alumnis Bibliothecae Ambrosianae.

SVAVISSIMVM hausi Lyrae tuae melos; nec scio an breviillā paginā laetius quid legerim. Tali carmine dignum profedto argumentum ipsum fuit: et ut intelligerem, quanto me beneficio verus ille Musarum Hercules sibi obstringeret, blando verborum nexu canere maluisti, quam loqui. Et sic ipse jussit? O meum gaudium! et quod nec beneficio sic tamen par est.

Dignatur soboles inter amabiles
Vatum ponere me choros.


page 100, image: s100

Confert ingenio meo honorem, studiis praemium, nomini famam: et nequid felicitati meae deesset, perpetuum me tibi, tuisque illis egregiā doctrinā viris collegam facit. Mi SOSSAGE, juncti sumus, nec umquam divellendi. Reliquum est, ut amor noster nunc quoque crescat, et aeternus sit. Fac, faciam; et Doctissimo OLGIATO Praefecto, reliquisque Collegis affectum meum, omneque studiorum obsequium nuncia, solenni voto addictum. Vale, et Salve, Apollineum caput. Lovanii, XI. Kal. Febr. oo. ICC. X.

EPISTOLA LXXXVIII. Bononiam. FRANCISCO BARTHOLINO suo S. D.

DENVO me imbuis amoris tui melle, ō mi non Amice dicam, sed Frater; etquae in rem meam esse affectus dictat, nonscribis tantum, sed facis. Quid dicam? Devinctus sum, et nunc venire cupio, ut aestimare beneficium videar quod moliris. Provide tamen, ne aut spes, aut consilia praecipitem. Quo loco sim, vides: ni vocer, frustra animum conditioni huic adjicio; ni avellar, vix honeste me expedio. Arctiora Patriae vincula ipsa pietas facit, et jus etiam aliquod habet illa Parens detinendi, a quā jam alor. Virgo nuptura, etsi ad novum anhelat limen, tamen ducitur. Vir feminam quaerit, non virum femina. De me sic statue: vocandus sum, ducendus sum in novam Vrbem tanquam familiam, in novam Academiam tanquam domum. atque id cum sumptu, ut longa ista itinera sunt, nobis praesertim, qui sarcinas trahimus, uxorem liberosque. Soli libelli evectionem

page 101, image: s101

poscunt, quos emere toties videor, quoties transfero; et quos emo tamen sic libentius, quam muto. Sed de stipendio cogita ipse, et dispunge sumptus; nequis avaritiae mihi notam inpingat, si pro dignitate litterarum muneri laboribusque pretium statuam. Equidem pecuniae studium, velut Bonae Mentis remoram, semper detestatus sum: quam, ut Sallustius ait, nemo Sapiens concupivit. Sed tamen videndum est, ut commode, et in tranquillo animus ingeniumque sint. De domo quoque, si ita videtur, agi velim, et ut habitatio de publico detur: tum ne difficiles solutiones sint, malum hodie nimis solenne. Ceterum Bononiensium amicā voluntate ego utar, indicent: sedem rerum et fortunarum transferam, invitent: affectu et studio adhaerebo, recipiant. Libellos meos ultimos faxo Mediolano habeas, Clarissimo Viro Io. BAPTISTA SACCO mittente; quem mecum velim ames. Competitores an aliqui sint, obsecro fac sciam: tum etiam quare et quomodo post tot annos Bononiam TITIVS reliquerit. Tua et edita et edenda videre velim. bona, erudita, et rara esse judico ex epistolis, quas mittis. atque hic vigor in paucis scribentium apparet. Valemi BARTHOLINE, et scribe. Lovanii, III. Nonas Novemb. oo. ICC. VII.

EPISTOLA LXXXIX. Bruxellam. MAXIMILIANO PLOVVIERIO, Viro N. et Amico.

MIRERIS in tam quieto munere meo tantas occupationes esse, aut potius tam multas. Vide obsecro; scribere vix poteram, et tamen, ut litteras mitterem, volui alienā manu uti. cum lucro quidem:

page 102, image: s102

nam dum alienas mitto, meas adjicio. sic compellare te nonpossum, nisi ut una ipse loquar. Et fortassis fidem non habeas, nisi petitionem videas meo ipsius calamo consignatam. Quae igitur illa? Vt venias, ut videas, quae a tribus jam lustris non visa. Novos Mystas hīc Astraea creat: tantillo itinere digna haec pompa. Sed nonne et adventum quasi litteris pollicitus? Ergo e pacto ago, et impero, Veni. Suavius erimus, quam nuper fuimus. Iterum dico, Veni: et, si Mystas negligis, nos vide; si pompam odisti, Musas nostras vide. quod ames, nos dabimus; quod admireris, Musae. Haecscripsi, ne scriberem. Officium autem meum BONERVS implevit. Vale, et si jucundos nos esse vis, veni. Etiam dico? sed ne more tuo abeas. Non dierum, sed horarum nobis homo es: Annorum, imo seculorum esse cupiam. Salve.

EPISTOLA XC. Montes Hannoniae. BALTHASARO COLLEMIO MAGNORAMO.

BENEFICIVM disputas, Mi Collemi: sed ab auctore (dicis caussa, non dico) aberras. Ten'mihi debere? illi, illi, qui tam benignus exstitit, et in optata melioris fortunae limina introduxit. Ego digirum intendi tantum, viamque monstravi: nisi obstaculum remotum dicas, Litteris breviter, sed cum fide ad Antistitem ipsum scriptis. Officii mei fuit, et sic Ingenium tuum, Eruditioque merebantur; sic Litterae, quas me quoque Mystagogo coluisti. Malo igitur doctrinae tuae auctor videri, aut promotor, quam conditionis; cum minoris operae momentique videatur, feliciter quempiam reddere, quam felicitate dignum. Tu nunc, a quo Viro susceptus sis, et quam

page 103, image: s103

curam ipse susceperis cogita: illum cole, venerare, demerere; hanc pari probitate et industriā sustine. Vnum istud, aut potius, geminum te mihi debere cogita; ut colas, ut sustineas. Ego amare imo juvare (vires modo adsint) pergam, et in signum benevolentiae munusculum hoc mitto; ipsum, inquam, DE LACONISMO Syntagma, ut legas, et una Ducis Arschotani liberalitatem praedices. Quanti Laconismum ipse fecerit, munere plusquam A siatico testatus est. Carmen, quod in COMVM MEVM meditaris, tuo arbitrio perfice, et inscribe; imo ad Orationem aliquam te para, quam in Palaestram, velut horreum inferas. Vale, et uti destinasti, veni. avidus sermonis tui sum. Lovanii, ut tuas accepi. XVIII. Kalend. Maii, oo. ICC. IX.

EPISTOLA XCI. Bruxellam. IOANNI VASAEO, V. R.

MVLTVM profecto Amori tuo debeo, qui illum Perillustris Patroni tui excitas, et in beneficia quoque educis. Et quae haec liberalitas, debentem obstringere! Admisi donum, sed animo inprimis donantis captus sum: tum et ferentis. Mi VASAE E, tantusne tibi videor, ut tam acriter ames? Quae vis, quis Genius impellit? In te quidem caras elegantias, animi cultum, et candorem invenio. amare teipsum posses, nisi aeque modestus esses ac eruditus. Ergo hunc affectum in alios derivas; mentis melioris dotes in aliis laudas, quas ipse possides. Et me quidem, quia conari nescio quid, sine ingenio, sine stilo videor, non amicum tantum habes, sed extollis. vin' scire, in quo victus sim? te imitor. Imo vin'scire, in quo victor

page 104, image: s104

sim? te tuo merito non amicum tantum habeo, verum extollo. Ad ipsum Patronum tuum Litteras hīc jungo, sed Italicas, et quales homo non Italus solet scribere. Quid metuo? Pronus in veniam erit, qui in beneficium fuit: excusabit scriptionem, qui gratiam non exspectat. ego autem eo magis debeo, quia non exspectat. Leges hasce vides? PALAESTRAE sunt, et ad eloquentiam animos juvenum nostrorum ducunt. Sic exercere constitui, quos doceo. Vale. Lovanii, IV. Kalend. April. oo. ICC. X.

EPISTOLA XCII. Bononiam. ASCANIO PERSIO V. C. Graecae Linguae Professori.

PVRVM putumque in me affectum tuum exosculor, et ab eo studium mei juvandi. Ita audio, sedulo id te agere, ut quem amicum, etiam praesentem habeas, atque adeo collegam. Ego id recusem? aut Famae prodigus aut Amicitiae videar; indignus utrāque, nisi et praesens esse cupiam et collega. Etenim, ut Amicitiam inter nos firmes, ipsam Famam participas mecum, et de tuā luce lucem nomini meo addis victuram. Vide obsecro; quasi feceris loquor: imo fecisse puto, quia conaris. Atque utinam Mediolani etiam sim ac doceam! profecto nulla desiderium meum mora involvat. Nunc vero, ne sic subito spernere Patriam videar, vocandus sum; venturus tamen, si vocer; et nodum hīc expediam quo stringor. Genius me Italiae capit, et ille illius Vrbis, imo tuus. scin, quomodo? ut obscuriorem putem LIPSIVM, quod Bononiae non docuerit; infeliciorem, quod consuetudine tuā non usus. Vocatus

page 105, image: s105

ille humanissime, scio, fuit; nec ivit. nimirum ut hoc beneficio uteretur qui succederet. Ego sane in eo quidem vincam LIPSIVM; quod ostensurus sum, et aestimare me Bononiensium human itatem, et amplecti velle, si Princeps meus patietur. Mentem ut cunque meam optimo doctissimoque viro FRANCISCO BARTHOLINO aperui. Cum illo age, et consilia confer. Ego si venero, non amicus tantum ero, aut collega; sed frater. Vale, et scribe. Lovanii, III. Non. Novemb. oo. ICC. VII.

EPISTOLA XCIII. CAROLO DVCI CROYACO et ARSCHOTANO.

DIVINA humanitate Tuā erectus et animatus, Illustrissime et Exc. me PRINCEPS, oblivisci doloris damniq. possum, ex optimi parentis mei obitu nuper accepti. Te Maecenate et Patrono, quia litteras tracto, beatussum: et hoc faxo posteritas (sieae vires scriptionis meae erunt) sciat, Patriae, Rebus, Ingeniis velut salutare aliquod sidus eum Principem affulsisse, cui et ego, favente Musā, placui. O magne igitur Musageta, ō Decus et Sol Heroum, dignum virtutibus tuis seculum cense, ut quo natus es et vivis, eo et ab eo coli ac celebrari sustineas. Laudes tuas et aeternitatem passim aut lego aut audio: vitam et quae cumque in vitā admiranda sunt, plene adhuc non lego. Nondum hoc cuiquam beneficium indulsisti, ut esset qui te scriberet. et fortassis nemo adhuc petiit. Ego peto, dignum posteritate conditurus monuraentum, tuas si virtutes omnes, totum te stilo si complectar. Cupio, audeo, et si non negas,

page 106, image: s106

operi manum admove, ut uno isto libro potissimum aeternus sim, qui te loquetur: imo ut istā praecipue scriptione tuus sim, quae omnium te seculorum Principem dicet. Tantam mehercle argumenti segetem video, ut succumbere oneri conatus possit, nisi vires affectus cultusque suggerant. Iam praeparavi calamum, et exercui, imo Historiae destinavi. Quid in tuā sperem, in vitā rebusque gestis Io. IACOBI MEDICAEI describendis expertus sum. Marchio is Meliniani fuit, Frater PII IV. Pontificis, virtute et fortunā magnus, et clarum aevisui decus. Expertus inquam sum, ac jam duos paravi libros, quos cis paucas septimanas praelo Typographus subjiciet. Tacitum Sallustiumque imitatus sum; sed ingeniosā Curtii amoenitate dictionem miscui, ut utilitati jucunditas jungeretur. Sed ad hunc an alium modum tuam Historiam postules, coram intelligam. Annue igitur, et te mihi, seculo, posteritati indulge: imo Vale et vive, et de nostris annis annos habe. Lovanii, IX. Kal. Novemb. oo. ICC. XI.

EPISTOLA XCIV. Venetias. ALPHONSO A CVEVA, apud Venetos Legato Regio.

PLVS humanitati, ansplendori tuo tribuerem, Excellentissime Vir, mecum hactenus disputavi. Si humanitati, in noxā silentium meum videbatur; sisplendori, ipsa scriptio. Quid igitur? Confudi rationum haec momenta, et silere tantisper aulus fui, ut liberius scriberem: vereri splendorem, ut dignum me humanitate velut praepararem. Ac sane quanta humanitas tua sit, colligere e splendore potui. Etenim ut

page 107, image: s107

natales, stirpem, opes, et quicquid Fortuna tuae Majorumque tribuit virtuti, omittam; pro dignitate animum habes: et munus, a quo ornari alii solent, tuornas. Maximum Regem in magnā Republicā Legatus repraesentas: quantā cum prudentiā, gloriāque, Belgae quoque loquuntur. Sed inter eos ego nunc Excellentiae tuae debeo, quod honestae Iuvenem mentis, CORNELIVM BREDAM adsciscere in familiam tuam, et familiaritatem voluisti, quem commendatum a Clarissimo Viro Io. BAPTISTA SACCO, prodire e disciplinā et contubernio meo sciebas. Gratiam igitur scribo, et humanitatem tuam veneror, postquam veritus splendorem fui. Nam beneficium, quod discipulo datur, Magister accipit: ut filium patremque par quoque vinculum solet adstringere. Ego vero quem formavi, filium habeo: et sic nunc tanquam Pater commendo, quem non genui; et ut hunc affectum meum ames, imo ut benigne habeas, quem humaniter suscepisti, te per Litterarum Genium rogo. Vale Excellentissime Vir, et cultum obsequiumque admitte. Lovanii. IV. Kal. Mart. oo. ICC. X.

EPISTOLA XCV. Bruxellam. FREDERICO MARSELARIO suo S. D.

IVRO tibi Genium meum, mi MARSELARI; e ternis unas duntaxat a te litteras vidi, easque postremas. Ergo in tantillo itinere humanitatis officia alienae fraudes convellunt? Aurigae interdum tales. Nam in tabellarios culpam nolim referre. VICTOR inprimis sedulous est et fidus; quo si utaris, possis vel ipsum Mercurium spernere. Ad me vero tanquam ad

page 108, image: s108

amicum et familiarem scribes: rem et operam, ubicumque opus, libere exiges. Meus es, quamvis discesseris: et ita in PALAESTRA meā hīc fuisti, ut parum amasse videar, nisi et absentem complectar. Sic vero affectui curam jungo, et qui ingenio candorique tuo favi, qui industriam et eruditionem fovi, pari nunc studio de rebus solicitus sum;

--- ut te
Confestim liquidus fortunae rivus inauret.

Sed quid est? Virtutem porro sectare, et ad exemplum Majorum te compone; quantum sperare audes, Plutus adjiciet. Ante omnia, animum mihi aestima: lucrum neglige potius, quam ut Honoris tramitem non insistas. Dives eris, si bonus, si elegans, si incorruptus; si in Aulā, quod in Academiā fuisti. Alios nunc videbis mores, alios sermons audies: non ad gustum omnes? Vide igitur tantum modo, et audi: ad animum ne demitte. Quae ad prudentiam et rerum usum faciunt, nota:

--- non, siquid turbida Roma
Elevet, accedas, examenve improbum in illā
Castiges trutina: nec te quaesiveris extra.

Paucis; fac quae praecipere hīc soleo, et BONAE MENTIS leges suadent. Vt autem omnino tranquillus sis, nullā industriā facies: in omni viā scrupi sunt, et cum maxime Sol serenus est, urit. Domi forisque invenies, quod perturbet malaciam animi, quod lancinet, quod cruciet: sed alia dissimulanda sunt, alia negligenda, quaedam ferenda. Viceris omnia, si honeste quandoque recedere poteris, et gratiā magnorum uti. Quid ais? LVMINEVM nostrum adfuisse? visere nos quoque debuit, et ostendere quanti PALAESTRAM faciat. Mirum,

page 109, image: s109

quam conspectu talium juventus excitetur! sed ille, postquam in numero nostro coepit esse, fecit quod homen indicat; lumen intulit, et multorum animos accendit. Litteras has scripseram; ut transmittas, amice te rogo. Sed hues, Auspicia instant, publice verba faciam, et Exercitationes nostras commendabo: aderis igitur, et ut magis Litteras BONAMQVE MENTEM ames, nunc me audies. Laudare certe Institutum potero, quod ipse jam ornavit PRINCEPS; et quorum sermones proculcabo, malevolentiam contemnere. Vt videant etiam quod oculos torqueat, para Symbolum tuum acsuspende. Inter tam multa nomina tuum debet legi. Vale. Lovanii, Prid. Non. Ian. oo. ICC. XI.

EPISTOLA XCVI. Mediolanum. Io. AMBROSIO BIEFIO suo.

CVM affectu scriptam esse epistolam tuam video, mi BIFFI: nec est, quod de meo dubites, quem testari novā hīc editione LACONISMI volui, ut et a Belgis nomen tuum legeretur, Liber tamen in aliam mutatus formam et auctus; ut secundae curae meliores. Nam et Encomium, et Epistola, quae ad SACCVM, inserta est; ac diutius jam in Palatinā illā Porticu sermocinamur. Paraloga FARNESII seorsim exprimere, super fluum mihi visum: nolo, cum vici, adversario insultare: et ilie, tantum ut ingeniosus esset, Brevitatem oppugnavit. Sed ut de hac controversiā, et ratione stili, imperitus aliquis et [gap: Greek word(s)] adolescentulus futire audeat, et impudens esse, ridiculum est. Ejusmodi Paedagogum Falisci pueri virgis iterum ad Vrbeni agant. De ROMA tuā, haud muto judicium: accurata

page 110, image: s110

illa et ornata elocutio est, et qualem damnare aliqui poterunt, quia non assequentur. Quod agis, age; et ut publice quam primum primam librorum Pentadem habeamus. Exacta interpunctio plurimum lucis afferet, sicubi gravior aut difficilior sententia erit, id est, ut ego interpretor, doctior. Horatii illud usurpabis, me auctore:

--- Odi profanum vulgus et arceo.

In Amoris encomio et simul vituperatione non infelix fuisti. Etiam dico? te suasore amare velim; dissuasore, nolim. Non est igitur, quod soccum omnino repudies: etsi alas habet iste Deus, etiam solet serpere: et ipse in tam suavi argumento Scriptor gravis est, qui humilitatem non usque quaque resormidat. Vale. Lovanii. V. Eid. Mart, oo. ICC. IX.

EPISTOLA XCVII. GVILIELMO FABRICIO, S. T. Doctori, Censori librorum.

QVASI in meis satis molestus non sim, cogor in alienis esse. Schedulam hanc accepi ab amico quodam meo, cui negare nihil possum; et rogatus sum, ut super re praesenti sententiam Doctorum Facultatis Theologicae impetrarem. Ad te venio, Vir Eximie, et sic ad eos, quorum existimabis auctoritatem maxime valere. Quid ipse sentias exprimes: et hac humanitate augebis beneficium, ut et alii opinionem suam adscribant. Ecce quam molestus, etiam liber sum. Sic in alienis quoque facilius verecundiam pono, quam in meis: si tamen aliena sunt, quae amici caussa ago. Tu quia me amicum habes, meum pariter putabis,

page 111, image: s111

quod alienum est; imo tuum quodammodo, quod meum. Et quid ni amicum habeas, quem saepius jam tibi obstringere voluisti, ut tuum nominares? imo quem obstringere, ut familiarius benefaceres. Ego qui beneficia aestimo, expendere inprimis soleo, a quo Viro proficiscantur. Sic quicquid a te venit, magnum est, quia tu ipse magnus: et hanc magnitudinem probitas, sanctitas, humanitas, doctrina, dignitas, uno verbo, Virtus constituunt. Salve. In Museo meo raptim, Horā VII.

EPISTOLA XCVIII. GVIDO BENTIVOLIO, Nuncio Apostolico, Archiepiscopo Rhodiensi.

PECVLIARE beneficium esse censeo, quod cum timide peterem, facile obtinui: quasi studiis meis tribuere prudens Humanitas tua voluerit, quod paucorum votis concessum est. Animadverto equidem, non minus ingenium meum placuisse, quam conatus arrisetat: non minus etiam pietatis et religionis, quam eloquentiae variaeque eruditionis studium. Sed tua haec conditio est, paene divina; ut qui optimus, etiam doctissimus sis, magnamque dignitatem pari prudentiā et facundiā; Illustrissimam originem omni virtute exornes. Sic vero iisdem litteris, atquea deo sigillo, non modo quantum muneri ac prefessioni publicae impendam; sed quantum Religioni tribuam, expressum est; ut etiam quod beneficium nemo non existimat, producere velut testimonium possum et morum et doctrinae. Elogium esse voluisti, quod diploma solet appellari. Et quam gratiam referam? quam unam

page 112, image: s112

possum, ut recte, pie, provide tam singulari favore utar: ut tuo beneficio doctior meliorque etiam evadam, ut facilius amoeniorem hunc ingeniorum cultum promoveam, et notitiam linguarum. Haecsane Religionis quaedam arma sunt, et sanctis olim Patribus usur pata. Docti fuerunt, Boni fuerunt: sed amplius, Elegantes fuerunt et Diserti: ut magis mirandum, sit, reperiri nonullos hodie, qui Eloquentiae et Linguarum exercitationes despiciant. Ego quia prodesse publice conor, et juventutem animare ad honesta, adversaries repperi: et hi, ut Puteano scilicet obsint, malunt iniqui esse, quam ingenio suo non obsequi. Vtinam, utinam remedium sit! utinam Summi PONTIFICIS Constitutio locum hīc habeat, superiori anno Romae promulgata! minus profecto in frigido hoc axe perversa doctrina posset, minus auderet. Exemplar Constitutionis, quemadmodum curavi imprimi, mitto, et me imperio nutuique tuo religiose submitto. Vale Reverendissime et Illuitrissime Antistes, et purpuream infulam (votum meum est) quamprimum cape. Lovanii, VI. Eid. Maii. oo. ICC. XI.

EPISTOLA XCIX. Mediolanum. PETRO CANTONIO, Iurisconsulto.

Si Litteras exigis, jure tuo facis: debeo eas, etiam cum non debeo; si tamen unquam non debere eas possum. Humanitate, et benignitate tuum me fecisti, cum negligere poteras: non verba tua prompta, sed auxilia fuere, quibus usus sum: usus autem propterea, quod de animo mihi tuo constaret. Si vota mea respicio, non usquequaque ex animi sententiā

page 113, image: s113

munus illud Scholae Palatinae habui: sed si amicos, si inter eos doctissimum CANTONIVM meum, dixerim perennem mihi lactis Gallinacei rorem fluxisse. Sic plerique sunt, promissionibus prolixi; cum ad rem venitur, jejuni: quorum hoc studium est, ut addicant operam, numquam praestent. Tuum, bone Deus, quam ab hac labe ingenium remotum! ut meum proclive fateri, a quibus beneficio auctus sum. Sed mitto nunc ista; te amo, et in signum affectus pauca ista verba esse volui, cum ardore scripta. De nato filiolo MONTORFANVS indicavit. O meum gaudium! imo omen in nuperā consolatione! Hic nunc vivat, crescat, et familiam semine pariter et virtute aeternet. Te etiam laetum securumque nunc volo, felicitatis quietisque obstaculo omni remoto. Deus fecit, recti et aequi vindicem se ostendit, adversarii tui nocituras fortassis molitiones prostravit. Ego hīc nuper turbas quoque sustinui, nunc sopitas. Tam periculosum, vellere publicos exulceratorum morum naevos. Non in ea tempora incidimus, ut profiteri virtutem impune liceat. Fero, et propemodum cum furentibus insanio, ut morem seculo geram. Per ludum tamen, atque adeo per Somnium denuo Philosophatus sum: quem te librum vidisse jam opinor. ALEXANDRVM TVRRIANVM meum affectui tuo et patrocinio commendo. Lovanii, VIII. Kal. Maias. oo. ICC. IX.

EPISTOLA C. Venetias. CORNELIO BREDAE suo S. D.

VBI deliciae, quas promittis? ubi CYMBA? Ita me Deus, ut nihil aeque cupio, quam cum te non possim, quae scribis, habere! Mittes igitur, statim,

page 114, image: s114

statim. Etiam carmine, sed profecto alacri me alloqueris, et quale scribere hodie velint, qui in Parnasso somniant. Satis plerique habent, pedibus versum instruere, et in vincla voces cogere, ut sine viribus loquantur. Non potest esse carmen bonum, quod solutā oratione melius non est: sic majoris Poźtam, quam Oratorem facio;

--- sed vatem egregum, cui non sit publica vena.

Bene est: tu ad ipsum Apollinem iter instituis, ac interim [gap: Greek word(s)] incedis. Quam te amo mi BREDA! atque utinam fruar iterum, et candidissimum illud pectus tuum invadam! Annus etiam superset: quem sic impendes rebus artibusque, ut fuisse in Italiā, et in illā familiā, aliquando gaudeas. Promovebit tandem honestissima vota tua ille heros, et ne infra Fortunam hīc ingenium jaceat, favore suo efficiet. Interim siquid est, quod minus placet, tolera; et ut securius proferas gressum, querelas amolire. Etiam ad quietem et felicitatem iter est: sed proficisci sine molestiā non potes. Pervenisse per impedita, et scandisse per ardua, jucundum postea erit. Aulam cogita; mare est. Sed nec tusolus navigas: iisdem undis et remiges jactantur et nauclerus. Melior aut splendidior in tempestate poteris esse reliquis, non felicior: quamdiu petis portum, aestuas. Ergo in futurum tota vitae ratio feratur, consilia e praeterito pendeant. Magnus eris, si te parem Majoribus praestas. Apud Principes illi Viros gratiosi fuźre: et e sanguine ille Principum, apud quem nunc agis. Placere debes, vel solum si munus respicis. PHILIPPI Legatus est, ac tantae magnitudinis aliquam partem administrat: imo tuus jam Patronus est, et ingenium tuum aestimat. Cole et venerare virum; debebit

page 115, image: s115

obsequio, quantum sperare Virtuti poteris. Passim vides, quomodo obscuri aliqui homines et meri Nattae emergant, et insolito splendore humilitatem vestiant: bene natos doctosque Fortuna aliquando complectetur. Vt auram captes, vela tu quoque expande: sic tempora, sic mores postulant. Hoc quoque cogita, ab Hesperiā tibi [gap: Greek word(s)] allubescere. Opes terrae munera sunt: Reges terrarum domini. Omnia dixi. Ego hīc pro more meo; adderem, pro voto, si tu adesses. CONSOLATIONEM CAECITATIS a MONTORFANO accipies: ad hunc enim exemplaria aliquot missa. Vale mi BREDA, me et Virtutem aeternum ama. Lovanii, XII. Kal. Decemb. oo. ICC. IX.

FINIS.

AD LECTOREM CLAVSVLA.

QVOD olim in his sacris obtinuit, mi LECTOR, feci APOPHORETA misi. nec satis: quantum coenare potuisti, etiam distribui; imo quantum omnes capere. Omnia [gap: Greek word(s)] habet, quia infinita. Ac sane nefas visum, a lege et ratione Centenarii recedere semel constitutā. Etenim quae nuper Fercula, nunc Munera vides: et nonne eādem largiri manu debui, quānumer avi? Dexterā numer avi Fercula; dexterā nunc quoque Munera largior.

page 116, image: s116

Numeravi, ut ille Solis periodos, qui seculum implevit; qui [gap: Greek word(s)]

--- suos jam dextrā computat annos.

Largior etiam, quasi liberalitas esse non possit, nisi fides et [gap: Greek word(s)] jungantur. Iam igitur in Convivio ne mireris Militiae vocabula inveniri, et Centurias constitui; hīc Strategus est, Rex, Modimperator. Quid? Centum milites unum album capit: centum Epistolas unus liber. Sed ego maximos humanae vitae terminos scriptionis circulo aequare volui; ut immortalitatis vota in plura etiam secula transmitterem. Et fortassis legentur haec nomina, cum nomina tantum erunt: victura, cum per longam annorum seriem deductā rerum memoriā, Antiquitatem facient. Tu LECTOR quisquis es, aut eris, fave; et quaeunae nunc supersunt, RELIQVIAS exspecta.

SALVE.