11/2009 Reinhard Gruhl
text typed - structural tagging completed - spell check only partially performed - no orthographical standardization
image: as000
[gap: portrait (Herzog August)]
image: as001
COMMERCIVM LITTERARIVM CLARORVM VIRORVM. E MVSEO RVD. AVG. NOLTENII. BRVNSVIGAE, MDCCXXXVII. EX OFFICINA LIBRARIA RENGERIANA.
image: as002
[gap: blank space]
image: as003
SERENISSIMO PRINCIPI AC DOMINO DOMINO LVDOVICO ERNESTO, DVCI BRVNSVICENSIVM AC LVNEBVRGENSIVM. DOMINO MEO GRATIOSISSIMO.
image: as004
[gap: blank space]
image: as005
SERENISSIME PRINCEPS, DOMINE GRATIOSISSIME,
Ad rempublicam plurima, inquit Cicero. veniunt commoda,
image: as006si moderatrix omnium rerum praesto sit sapientia; hinc ad ipsos, qui eam adepti sunt, laudem, honorem, dignitatem confluere. Quae quum ita sint, merito Germania nostra, immo terrarum orbis, admiratur studia sapientiae in Vestra, Serenissime Princeps, aula a multis retro seculis usque in hunc diem efflorescere, ut Serenissimorum
image: as007Majorum Tuorum sancta nomina nontantum in annalibus, de bellis et publicis rerum eventibus compositis, occurrant, sed etiam in historiis litterariis inter eruditos magna veneratione celebrentur. Ne ulterius ascendam, quis divum Julium, Henricum Julium, Augustum, Rudolphum Augustum, Antonium Ulricum,
image: as008Ferdinandum Albertum, at quanta nomina! ignorat, omne suum studium in doctrina et sapientia collocantes, et divinis ingenii monumentis in orbe litterario notissimos. Quorum vestigiis et TV, Serenissime Princeps, cum Serenissimis Fratribus TVIS, quorum natu maximus terris nostris gloriosissime iam imperat, ab ineunte
image: as009aetate institisti, et cum exercitiis Martis, litterarum sacra, sapientiaeque studium felicissime coniunxisti. Nec defuerunt Vobis ad hanc rem consequendam idonei duces et Ephoria B. Vestro Patente gloriosae recordationis dati, quorum fide et industria factum est, ut inter litteratissimos Germaniae Principes numeremini.
image: as010Excurrerem, Serenissime Princeps, in Iaudes Tuas fusius, et pietatem in Deum, humanitatem, temperantiam, vultus maiestatem, amorem et favorem in litteras, aliaque corporis et animi dona, quae in Te amico consortio coniunctae cernuntur, depraedicarem, nisi modestiam TVAM me offensurum vererer. Tantum humillime rogo,
image: as011ut praesentem Epistolarum fasciculum, in quo nonnullos ad divum Henricum Julium et Augustum datas deprehendes, Serenissimo Nomini TVO inscribere, pro insigni TVA in litterarum cultores benevolentia, patiaris, et gratiae TVAE principali me de meliori commendatum esse digneris. DEVS, TE, Serenissime
image: as012Princeps, terrarum nostrarum delicium, sospitem et incolumem server quam diutissime.
SERENITATI TVAE
Scrib. Wolffenbuttelae prid. Kal. Januae. CIC ICCC XXXVII. devotissimus cultor RVD. AVG. NOLTENIVS.
image: as013
PRAEFATIO AD BEN. LECTOREM DE POTIORIBVS EPISTOLARVM COLLECTIONIBVS.
Epistolae clarorum in orbe litterario virorum, quae vel ipsis viventibus, vel post mortem ab aliis editae sunt, a voluptate et insigni fructu sese semper eruditis commendarunt. Quo diffusior cujusdam eruditio, quo subactius judicium, quo maior nominis fama, et frequentior cum doctissimis amicitia, tanto plura ex epistolis eius licet discere. Variatio argumenti, libera iudicia, ioci et alia huc spectantia mirifice delectant. Multa de fatis tum prosperis,
image: as014tum adversis, de scriptis, de variis eruditorum destinationibus, de methodis studendi, de facilioribus ad scientias perveniendi subsidiis, de controversiis bellisque litterariis, laterent, nisi epistolarum ope id erueretur. Neque tamen illorum opera, iudice Henr. Meibomio, probanda est, qui nimis libera de auctoribus iudicia, et adfectuum plena, immo iniuriosas voculas ex eiusmodi epistolis non tollunt prius, quam eas edant, quum non minus peccet, qui aliorum male dicta publicat, quam qui primus ea pronunciat; immo plus peccet, quum prior in amici sinum ea tantum effuderit, hic ad omnes etiam post mortem, lite quasi renovata, pervenire faciat. Vt merito de editione litterarum Joh. Scaligeri ab Heinsio procurata, apud socerum suum Franc. Junium conqueratur Vossius. Is tantum epistolarum edendarum debet esse scopus, ut indicem characteremque animi hujus vel illius eruditi perspiciamus, eorum instituta et labores pernoscamus, pseudonymos et anonymos detegamus, varia eruditorum fata et honorum accessiones intueamur, et iudicia viventium de libris editis
image: as015eruamus. Longe autem praesentis seculi mores recedunt a superiorum temporum elegantia in eo, quod commercia litteraria olim sermone latino inter viros doctos instituta sint, hodie vero maxima epistolarum et librorum pars patrio idiomate conscribantur, ut, qui ea legere et cognoscere velit, multarum linguarum notitiam sibi comparare, et potissimum juventutis tempus in iis ad discendis terere, ne dicam perdere, debeat. Quem in finem sequens PETRI BVRMANNI iudicium, quod habet in oratione de publici humanioris disciplinae professoris proprio officio et munere, cum historiarum, graecae linguae et eloquentiae professionem auspicaretur, Lugduni Batavorum anno 1715. habita et impressa, adponere lubet: Proludit iam huic Romani sermonis ruinae strenua illorum inertia, qui patriae linguae excolendae et expoliendae specie, gravissima etiam reconditarum disciplinarum capita, vulgari oratione in populum enunciant et edunt; qui ut plebi et mulierculis se jactent, diversarum gentium et dissimilis sermonis eruditos suavissima ejusdem linguae societate defraudant, et omne inter litteratos per universum
image: as016orbem commercium, neglecto latinae linguae, quae doctis vernacula esse deberet, usu, tollunt. Huic libidini et insaniae exemplum ambitiosa et corrupta Francorum nationis portio dudum praebuit, quae tota in domesticae linguae curam et studium conversa et aemula Romanae potentiae, imperii istius fines non modo dominatione, sed et sermonis sui propagatione aequare laborat. Quae jam graecos et latinos oratores et poetas non modo omni sale et venere spoliavit, sed balbutire, immo ineptire et nugari docuit. Quae, ut ignaviam et furta lenociniis vernaculae loquacitatis commendet, et prioris aevi doctissima monumenta e manibus excutiat, spoliis eruditi orbis et alienis plumis ornata, ingenti et inutili libellorum, non tam pondere, quam turba nos quotidie fatigat. Sed utinam intra hujus gentis, semper aliquid novi adfectantis, semidoctos magistros haec eloquentiae priscae et studiorum pestis se contineret, nec ad degeneres Francicae levitatis imitatores et turpissimas simias haec contagio transiret. Hactenus Burmanni querelae.
Magna autem jam prostat epistolarum
image: as017clarorum virorum in republica litteraria seges, quae vel quod ad singulos vel unum et alterum auctores publicatae sunt, v. c. Acidalii, Aretini Ascharii, Balsacii, Barlaei, Bartholini junctis Cratonianis, Baudii, Baelii, Bembi Berneggeri, Bezae, Boineburgii, Bongarsii, junctis Lingelsheimianis, Boxhornii Tychonis Brahe, Bruti, Buchanani, Buchneri, Guil. Budaei, Calvini, Camdeni, Joach. Camerarii, Campani, Cartesii. Casauboni, Caselii, Cellarii, Choppini, Chytraei, Clemangis, Clenardi, Conringii, Crucii, Cunaei junctis ad eum responsoriis, Daumii, Erythraei, Tanaq. Fabri, Fabricii, Ferrarii, Marsil. Ficini, Forstneri, Gesneri, Goldasti, Grotii, Gruteri, Grynaei, Heinsii, Henckelii, Eob. Hessi, Hoepferi junctis Maresianis, Holstenii, Horstii, Howelsii, Melch. Junii, Kepleri, Langii, Langueti, Latinii, Lauri, Lipsii, Longolii, Launoji, Lutheri, Manardi, Manutii, Marbachiorum a Joh. Fechtio editae, Maresii, Petr. Martyris, Melanchtonis, Miltoni, Mirandulae, Thomae Mori et Petri Morini una cum utrorumque operibus publicatae, Mureti, Naudaei, Newtonii, Patini, Peireri, Petrarchae, Philelphi,
image: as018Philiathaei, Piccolomini, Pignorii, Puteani, Reinesii junctis Bosianis, Richteri, Erasmi Roterodami, Rubenii, Ryconii, Sacrati, Sadoleti, Salmasii, Paul. Sarpii. Sarravii, Scaligerorum, Schickardi, Schurzfleischii, Sepulvedae, Siberi, Simonii, Sorberii, Sturmii, Trithemii, Vannocii, Vectiani Velseri, Petr. de Vineis, Ludov. Vivis, Vossii, Bonav. Vulcanii et ad eum editae, Wicelii, Wowerii aliique. Vel a diversis scriptae in certa volumina digestae sunt, quorsum refero Epistolarum miscellanearum ad Frid. Nauseam Blancicampianum, Episcopum Viennensem, singularium personarum libros X. Basil. 1550. fol. opus rarissimum; SCHLVSSELBVRGII epistolarum clar. quorundam theologorum et aliorum doctissimorum virorum volumen, Rostoch. 1624; Epistolas et alia quaedam monumenta doctorum, studio Joach. Camerarii, Lips. 1568. Angeli Politani et aliorum virorum illustrium Epistol. libr. XII; Rein. Reineccii ad se scriptas clarorum virorum epistolas; Eruditorum virorum epistolas ex museo Jaskiano, Dantisci 1670; Epistolas doctorum virorum ad
image: as019Melch. Goldastum, ex bibliotheca H. G. Thulemarii, Francof 1688. Collectionem Mich. Bruti, et quam Sim. Ab. Gabbema Frisius, Harlingae excudi curavit; HEINSII epistolas selectiores vel a Belgis vel ad Belgas scriptas; Aldi Manutii collectionem; item Praestantium et eruditorum virorum epistolas ecclesiasticas et theologicas, Amstelod. 1684. junctim impressas; quae omnia fere partim quod ad editiones, partim quod ad contenta, addita epicrisi, recensentur in LIPPENII Bibliotheca reali Philosophica, MORHOFII polyhistore litterario, in eruditis B. HENR. MEIBOMII additamentis ad Vogleri introductionem in historiam litterariam, nec non B. G. STRVVII, viri meritissimi, introductione in notitiam rei litterariae, ut ita fusiori horum epistolicorum syntagmatum recensione supersedere possim.
Nec recentioribus temporibus et nostra memoria defuerunt, qui varia litteraria commercia cum erudito orbe communicarunt, laudarique merentur MARQ. GVDII et doctorum virorum ad se epistolae, junctis Claud. SARRAVII
image: as020ex bibliotheca Gudiana auctiores, curante Petro Burmanno, Vltraject. 1697. Cui celeberrimo auctori quoque debemus Sylloges Epistolarum a viris illustribus scriptarum Tomos quinque, Leidae, anno 1727. nitidissime typis vulgatos. Joh. Gottfr. Olearii scrinium antiquarium, seu summorum virorum epistolae ineditae, Jenae 1698. Joh. Wilh. Meelio debemus duplicem litterarum collectionem, quarum altera HOTTOMANNORVM et clarorum ad eos epistolas cum aliis aliorum comprehendens, Amstelodami 1700. lucem vidit; altera selectarum epistolarum ibidem 1701. publici juris facta est. Anno 1703. subsecutae sunt epistolae clarorum virorum ad Georg. Casp. Kirchmaierum, Witeb. 8. anno 1709. Roterodami prodierunt ISAACI CASAVBONI Epistolae, insertis ad easdem responsoriis, it. MERICI CASAVBONI I. F. Epistolae, curante Theodoro Janson ab Almeloveen. Collegit etiam circa haec tempora et edidit B. Fabricius, Hamburgensium immortale decus, epistolas I. G. GRAEVII, bis intra breve temporis spatium typis excusas. Antonii Matthaei
image: as021cura prodierunt 1695. Lugd. Batav. virorum eruditorum Epistolae; nec non Sylloge hactenus ineditarum epistolarum, ibid. 1711. Lipsiae vero, anno 1714. comparuerunt Clarorum virorum epistolae CXVII. e bibliothecae Gothanae autographis, et Jenae, eodem anno, Reinesii et Bosii epistolae mutuae, jam supra nominatae. Anno 1715. Amstelodami publicatae sunt: Epistolae celeberr. virorum H. GROTII, G. I. VOSSII, A. SCHOTTI, I. WOWERII, D. HEINSII, G. GEVARTII, I. F. GRONOVII, G. PATINI, N. HEINSII, aliorumque ineditae, ex scriniis Jani Brantii. Anno 1728, Hamburgum nobis dedit Epistolas diversi argumenti, obstetricante Ad. Henr. Lackmanno: et proxime subsecuto anno, Viri Clar. Joh. Henr. a Seelen Philocaliam epistolicam, ejusdemque delicias epistolicas. Quantum epistolarum ineditarum Megalandri LVTHERI numerum, in operibus ejus splendide recusis et auctis, produxerit celeberrimus Lipsiensium Theologus, D. Börnerus, inter omnes constat. Inseruit etiam Dn. de Goebel, operibus HERMANNI CONRINGII
image: as022Anno 1730. plurimas hujus viri hactenus ineditas epistolas, in supplementum Voluminis Epistolarum et Syntagmatis epistolici Conringiani; quod ultimum commercium litterarium inter Conringium, Ferdinandum Episcopum Paderbornensem et Baluzium Tutelensem continet. Anno 1731. vir clarissimus Joh. Petr. Kohlius collegit Epistolarum fasciculum Majoragii, Graevii, Bartholini, Schefferi aliorumque, et de; vita scriptisque Majoragii docte praefatus est, Silentio praetereo Clariss. Heumanni Poecilen, Schelhornii Amoenitates litterarias et Coleri Anthologiam. Post B. Fellerum etiam Clarissimus Christianus Kortholtus duos tomos epistolarum LEIBNITZIANARVM in lucem exire jussit, pluraque Leibnitiana tum ab hoc viro diligentissimo, tum a Clarissimo Helmstadiensium Philosopho, Frobesio, Amico nostro aestumatissimo, exspectantur. Molitur etiam amicus quidam noster supplementum epistolarum B. MELANCHTHONIS, tum hinc inde dispersarum, tum anecdotarum. Quantum epistolarum Clarorum Virorum
image: as023adparatum Reverendus Hamburgensium Pastor Joh. Christoph. Wolffius ex bibliotheca Vffenbachiana adquisiverit, docet eius conspectus supellectilis epistolicae et litterariae manu exaratae, observationibus variis et epistolis nondum editis distinctus, Hamburgi nuper publicatus. Possidet quoque clarissimus Giessensium Historicus Ayrmannus, amicus noster, magnam litterarum farraginem, in quibus notabiles sunt, quas. nobilissima femina Windsor ad Spanhemium, et Michael Siricius, Theologus Meclenburgensis ad diversos scripsit.
Et mihi felicitas obtigit, in academiis, quas frequentavi, diversas eruditorum epistolas colligendi, ex quibus eas, quae ad historiam litterariam aliquid conferre possunt, in lucem publicam emittere animus est, primumque earum fasciculum, instar Prodromi, hic tibi, B. L. sisto. Qui sint earum auctores, ad quos scriptae, et quale potissimum earum argumentum, peculiares docebunt indices, quos adiunxi. Plerasque debeo
image: as024humanitati et instructissimis bibliothecis perillustris Wrisbergii, Regis magnae Britanniae Consiliarii intimi; Excellentissimi Meibomii, Sereniss. Ducis Brunsu. Luneb. Consiliarii regiminis, et admodum reverendi Maertensii, Diaconi apud nos aulici, cui postremo ultra ducentas epistolarum Caselianarum ineditarum debeo, ex quibus singulis tomis certum numerum inserere constitui. Vitam et scripta B. Caselii, viri docti, pii et candidi, fuse illustravit vir Clariss. Jac. Burchardus nostras, qui editionem operum Caselianorum olim molitus est. Recensuit praeterea litterarum Caselianarum collectiones B. Polyc. Lyserus, et designationem ineditarum, quas ille prelo parabat, inseruit Amoenitatibus litterariis, quae Lipsiae in forma octava lucem viderunt. Quum varia Caselii. inedita poetica in manibus meis sint, fortasse cuidam epistolarum Syntagmati adjungenda, non possum non, quin in antecessum moneam, B. Dransfeldum collectioni carminum Caselianorum de 1668. plurima inseruisse, quae jam tum in collectione Henrici Hudemanni
image: as025Hamb. 1624. 8. edita reperiuntur, ut sunt Sententia in Senatu pag. 88. collect. Dransfeldinae.
In [gap: Greek word(s)] . pag. 89.
[gap: Greek word(s)] . pag. 114.
[gap: Greek word(s)] . pag. 120.
[gap: Greek word(s)] . pag. 123.
[gap: Greek word(s)] , vitae mortalium pag. 127.
[gap: Greek word(s)] , modestus, sobrius pag. 153.
Conringianarum epistolarum germanico idiomate ad divum AVGVSTVM ejusque illustria Collegia exaratarum, ex archivis nostris descripsi plurimas, quas tamen, quum diversa arcana contineant, publicare ratio status vetat. En tamen sequentem ad divum Rudolphum Augustum, Ducem Brunsuic Luneb. generum Conringii concernentem:
"Durchlauchtigster Hertzog, Gnädigster Fürst und Herr,"
"Ew. Fürstl. Durchl. mit dieser unterthänigsten Supplication zu behelligen, werde ich gemüsset, aldieweilen
image: as026
meiner Töchter eine durch sonderliche göttliche Schickung ist verlobet an Ehrn D. Reichenbach, Chur Pfältzischen, wie auch Birckenfeldischen und Gräflichen Hohenloischen Rath und Juris Professore zu Heidelberg, und zuur [perhaps: zur] Priesterlichen Copulation alhier der dritte Tag schierskünstigen Monats Julii ist berahmet und angesetzet. Wann nun aber solche Copulation ohne allen Gepreng und in der Enge anzustellen die Notturfft erfodert, indehm beyde interessirte Personen im Wittiben-Stande begriffen, der Bräutigam an hiesigen Ort unbekant, die Braut gleichfals nur anhero gekommen, ihre Eltern zu besuchen, ich auch mehrentheils Leibes-Schwachheit halber muss zu Hause mich behalten, und den gewöhnlichen Kirchgang nicht kan verrichten, zugeschweigen, dass die ietzige Leufften alles unnötiges einzuziehen einem ieden den Weg zeigen; So gelanget an Ew. Fürstl. Durchl. meine unterthänigste Bitte, Sie gernheu gnädigst zu vergönnen, dass ermeldte Priesterliche Copulation in meinem Hause
image: as027
ohne alle Weitläufftigkeit müge verrichtet werden. Weilen Ew. Fürstl. Durchlauchtigkeit andern Dero Professoren und Ministris ein gleiches gnädigst hat gestattet, auch oben im Reiche und sonsten hin und wieder es keinem wird versaget. Als lebe der ungezweiffelten Zuversicht, Ew. Fürstl. Durchlauchtigkeit werden auch mir und den Meinen diese hohe Gnade wiederfahren lassen. Der Brâutigam wird bey seiner Ankunft, nebens Ablegung dessen, was ihm gnädigst von seinen Obern committiret, bey persöhnlicher Aufwartung der Hochfürstlichen Gnaden halber sich unterthänigst selber bedancken, und ich nicht unterlassen, auch dieses Ew. Fürstl. Durchl. gnädigsten favor allemahl zuzuschreiben, wie ich dann bin und verbleibe""Evv. Fürstl. Durchl."
"Helmstädt, den 11. Junii 1677."
"Zeit Lebens getreuester Knecht H. CONRING, D."
image: as028
Quibus litteris, ut apud nos moris est, ad ducale Consistorium missis, Superintendenti Gener. Helmstadiensi d. 14. ejusdem mensis mandatum fuit, ut neonymphis privatam copulationem permitteret.
Ad illustrationem epistolarum Hilarii et Daumii, sequens Daumianarum litterarum de 1679. ad Hilarium excerptum praefatiunculae huic inserere, consultum putavi:
"Hieronymi mei, quisquis etiam ille fuerit, aliud adhuc scriptum nobiliss. Heinsius possidet, a Gabr. Naudaeo sibi donatum, cujus inscriptio: [gap: Greek word(s)] . Edidit illud Federicus Morellus e bibliotheca regia Lutetiae iuncta versione. Rogavi ipsum Heinsium, ut mecum communicaret; quod an sit facturus, docebunt proximae ejus litterae, quas ad meas exspecto. Ipse Hieronymus meus Italis pergratus fuit, quemadmodum magni Ducis Hetruriae Bibliothecarius, Anton. Magliabechius, ad me scripsit sibi admodum fuisse acceptum, praesertim cum
image: as029
non repererit in Bibliotheca Patrum superiore anno Lugduni in Galliis XXVII. tomis procurata. Quemadmodum et homiliae Patrum, quarum nullum apud me exemplum exstat amplius. acceptissimae fuerunt, Rotomagi Clariss Emerico Bigotio, et procul dubio etiam Hieronymus non ita pridem missus etc. Cygneae 1679.""CHR. DAVMIVS."
Qua felicitate epistolae Baluzio-Conringianae ad me pervenerint, in notula illis praemissa indicavi.
Ex epistolis ad illustres Meibomios datis, promulsidis loco, paucas in praesentia produco, secuturis collectionibus plures inserturus doctissimorum Europae virorum, qui seculo post C. N. XVI. et XVII. vixerunt: praesertim quum talia ab humanitate supra memorati Meibomii ejusque fratris, Medici Helmstadiensis celeberrimi, exspectem. Si qui eruditorum indigenarum et exterorum conatus nostros promovere cupiant, et unam alteramque epistolam clari cujusdam viri, publicatu dignam in scriniis suis servent,
image: as030eos observantissime rogatos volo, ut mihi earum originalia, quae bona fide a me suis auctoribus restituentur, transmittant. Nam solis exemplis s. copiis vel fidem nullam, vel semiplenam tribuo, quum imposturae et fraudes circa diplomata et litteras hodie sint magnae et variae. Ceterum primitiis hisce, Benevole Lector, cum voluptate et fructu utere et nobis fave, resque Tuas age feliciter. Dab. Wolffenbuttelae e museo, Idibus Decembr. CIC ICCC XXXVI.
image: s001
EPISTOLA [perhaps: EPISTOLAE] D. IOANNIS CRAIGI, Scoti AD TYCHONEM BRAHE.
I. Nobilissime et Clarissime Vir, amice honorande, S. P.
SVb praeteritae hyemis initium, Vir Magnificus, D. Guiliemus Stuartus, mihi litteras tuas, et librum, quem misisti, reddidit: quibus, ut in manus meas venere, avide perlectis, delectatus sum plurimum; nam non solum crudita intricatae
page 2, image: s002quaestionis tractatio, in qua eximiam doctrinam et singularem industriam perspexi, mirum in modum placuit, sed etiam gratissimum fuit, tam amicam erga me voluntatem in te Viro praestanti cognoscere. Pro ista tua humanitate et libro tuo, quo me honorare libuit, ago, quas possum, gratias, cumque simili studiorum fructu respondere nequeam, animum tui pera mantem, tuaeque amicitiae studiosum profiteor. Quod eam Liddelius noster mei apud te fecerit mentionem, ex amore quodam id suo egit: quod vero te ad amicitiam mutuam invitaverit, mihi rem gratam, et quam multis ante annis expetitam a me fuisse scierat, fecit. Nam a quo doctissimus Wittichius ex Dania redierat, tua ille tantopere praedicavit, ut ab eo tempore te semper in amore et honore habuerim, et ante quinquennium, cum in patriam per Porthmum vestrum navigarem, quae ille commendaverat, coram intueri cupieram et constitueram: sed ventis contra afflantibus et pro tua Vrania Norvegicis scopulis ad mensem obiectis, aegre votis frustratussum. Ab eo tempore accessit honorifica nostratium egatorum de admirandis tuis Instrumentis, nam de aliis iudicare vix poterant, commendatio: quae illud amicitiae tuae desiderium renovavit et auxit, adeo, ut superioribus annis saepenumero in animo habuerim, meis litteris initium eius facere: quod non acciderit, vitae nostrae ratione eiusmodi cogitationes subinde
page 3, image: s003excutiente factum est; quod tu nunc prior id egeris, et comitatem agnosco, et benevolentiam grato animo complector: meque vicissim teneri statuo, ut quod a te bene coeptum est, a me, quo poterit studio, in posterum colatur et conservetur. Quod quidem non illibenter faciam; nam quamvis exiguum sit, quod ipse polliceri potero, in tanta earum rerum oblivione, in quibus tu excellis: iucundum tamen erit, de iis nonnunquam tecum conferre, a quo summa quaeque expectare licebit. Nam et sic liber tuus, licet ab undecim hinc annis eiusmodi vix attigerim, tam fuit acceptus, ut accuratas eius observationes, et ingeniosas demonstrationes summa cum voluptate legerim; ac, pro veteri nostra erga has disciplinas affectione, studiosis earum plurimum gratulor, esse eiusmodi Artificis, quibus nec ad perfectam scientiam, nec ad absolutam operationem quicquam deesse videtur: tantumque de illis studiis te meritum esse statuo, ut omni commendatione dignissimus sis. Sed ad litteras tuas nunc veniam, quibus citius respondissem, nisi continuae peregrinationes nostrae ab initio Februarii, vix unum diem domi esse concessissent. Ex Anglia ante paucos dies domum reversus, nonnihil otii sum nactus ad tua relegenda et iterum expendenda; nec tamen ut cuperem. Nam si reliqua suppeterent, experiri vellem, an Cometas nostrorum numeris possem coelo deducere in nativum
page 4, image: s004suum locum inter Aristotelis fumositates. Sed hoc alterius erit otii et maioris earum rerum recordationis. Nunc pro praesenti occasione, quantum occupationes permittent, paucis rescribam. Litteris tuis a me petis, ut sententiam meam candide significem. Quod ad id attinet, mihi tua vehementer placent, et inprimis illud nobile studium in corrigendis stellarum locis et motibus et exactionibus numeris subiiciendis supra modum commendare oportet, quo ut pergas nomen tuum inter illos aeternos numeros consecrare hortari vix audeo, cum summo conatu eo te ferri omnibus necessariis instructum iam palam constet: si ullam operam in tam nobili conatu praestare tibi possem, non deessem; sed nobis nec tam accurata instrumenta hic sunt, nec his coelestibus a caducis corporibus vacare licet. Nunc enim magis Rahorhaum et Sene similiaque expenduntur, quam omnes Planetarum gyri. Verum, Nobilissime Vir, cum ad eam contemplationem te ille aeternus omnium Creator vocaverit, iisque, quibus oportuit, instruxerit, macte hac felicitate et virtute utere, ut talento tuo posteritati lucrifacias. At non paradoxis: nam in genere loquor, veritatis causa, sed acceptionibus, disciplinis. Hoc etenim tuum, in quo Ciceronem te mathematice imitari voluisse mihi persuadeo, minime arridet. Non enim placet sapientissimi architecti perfectissimum ordinem obscurari, et mutabilibus cum
page 5, image: s005immutabilibus confusis, [gap: Greek word(s)] chaos introduci. Nec latet alios ante te in ea fuisse opinione, contra quos aliquando meditabar in Cometometria nostra disputationem. Verum cum illi nullis rationibus eo fuerint inducti, evidentius est, quam ut ostendi debeat. Nemo tam multis id conatus est, quam tu. Quod an effeceris, ego quidem affirmare nequeo: mihi enim Physicorum coniecturae ex rerum naturis sumtae magis consentaneae esse videntur. Et ne absque ratione ita sentire me existimes, paucis tuam, si non ingrata fuerit veritatis inquisitio, excutiam. Primis quinque capitibus, quae de apparente loco et motu Cometae demonstrasti, praeclare a te constituta videntur, nec si numeri constent, contradictioni locus est. Sed sexto capite plus ultra progrederis, coelum novis corporibus aperturus, ubi nihil istis locis esse Aristoteles demonstravit. Neque tuae rationes eius authoritati hic praevalere censendae sunt, si diligenter examinantur. Nam illae tres maximae, quas prima comprobatione affers, probabiliter duntaxat, ut ipse fateris, pro sententia tua faciunt, sed quaeso quorum ante authoritate fuerint approbata, ut probabilem concludendi vim habeant? Sed sint tales: vt arcum maximi circuli describere sit in Coelo esse: qnod Phaenomenon tuum talem descripsisse tibi visum sit, demonstras; sed an aliis similiter moveri apparuerit, dubito. Tibi videtur materiae causa circulum magnum
page 6, image: s006describi non posse, quod vagabundius hinc inde ab eiusmodi orbita potius expatiaretur, ac ob id ingenitam ipsi motus sui scientiam adscribis. Mihi tam intelligens fuisse nequaquam consentaneum existimatur, quin potius illum motum materiae causa accidisse: quippe alias non fuit, quam a primi motus numero retardatio, quae maior circa initia extitit, cum moles maior plus subsisteret, subinde et quasi proportionaliter decreverit, flamma aequalibus temporibus materiam lychni instar depascente, quod non in minorem, sed maiorem abierit circulum, argumentum est, variasse a terra remotionem, materia nimirum in dies magis ac magis extenuata, et flamma ad superiora praevalente: quae Physica ipsius motus ratio, magis consentanea est, quam statuere animal fuisse logicum, seu [gap: Greek word(s)] a sua motrice mente corpus... In longitudine Vraniburgi et Pragae ab aliis differre videris, quod Pragam facias Vraniburgo orientaliorem cum ut de aliis non dicam, in Ortelii mappis longitudo Pragae sit circiter 32. Vraniburgi vero 35. quaeso ad me perscribas exactas, quas habere poteris hic loci, Pragae et Cassiliae longitudines... Sic est Systema constituendum, ut habeat Mathematicus, in quo acquiescat, nec Physico sit, quod abmurmuret; nam nequeunt horum Philosophorum demonstrationes contradicere. Illustrissimi Domini Landgravii observationes valde placent, nec dubito, quin ex iis possit quaestionis
page 7, image: s007veritas elici. Rudes Maestlini et Cornelii notationes licet ad apparentem modum ostendendum aliquomodo faciant, ad Cometae situm demonstrandum nihil conserunt. Et illum Philosophia Tubingensis melius potuit instituere, nisi phantasiae ostentande causa eiusmodi figmenta publicare voluisset. Haggecius, quae in nova stella parum ex arte praestiterit, me non latet, ut mirum non sit in hoc Cometa tam fuisse incertum... Non enim adhuc constat, nec demonstratum est ab ullo, quantum scio, qua ratione possit Cometarum definiri remotio, si proprium habeant motum. Regiomontani demonstratio in absurdum abit. Digassaei alae non pertingunt eo, et illa doctiss. Wittichii (quem ad coelestia migrasse, ad quae summo studio semper adspirarit vehementer doleo, vel Mathematum causa) quam sub Sculteti nomine reprehendis, quamvis ei concedentur observationes, nihilo magis rem expediet... Cum itaque dimensionibus mathematicis ad locum Cometarum nondum fit deventum, quid in hac quaestione statuemus? Ipse nondum a Praeceptore Aristotele discedo, qui mutabilia ab immutabilibus, ut naturis, sic locis discernere docuit, illaque orbis lunaris complexu comprehensa, nulla natura vi supra posse efferri demonstravit. Si mathematicas requiris demonstrationes, cum alia pro tempore non suppetant, D. Wittichii assumam... Atque haec sunt, quae ad paradoxon tuum afferre volui; quae quidem non alio modo allata
page 8, image: s008sunt, quam ut ostendam, quibus ipse adducar, cur ab eruditis Physicorum coniecturis nequeam adhuc discedere: ut in bonam partem ea accipias, vehementer peto. Audio, Clariss. Vir, te in Chymicis excellere, si quid singularis in hoc artificii genere habes, sive ad extractiones faciendas, sive ad aquas purgantes, vel tale quid pertineat, quaeso mihi communices: Habent Germani, ut accepi, nunc inventure, quo distillatis corpus expurgant, quo licet non indigeamus, tamen ignorare non cupio: saepius id experiri cogitavi, sed cum non suaderet ratio, ne operam et oleum, ut non semel mihi accidit, perderem, omisi: Verum charta deficiente finem faciam, et haec quae rescripta sunt, boni consule: nam diligentius ista tractare, aegre non patiuntur. Vale. Datae Edenburgi in Scotia, in Martio primum, postea sub Maii initium.
Tui amantiss.
IOANNES CRAIGVS, Philosophiae et Medicinae Doctor.
II. AD TYCHONEM BRAHE.
Dedi ante ad te litteras, nobilissime Vir, quibus tuis respondi, sed in ea festinatione scripta sunt, dum alio avocarer, ut relegere attente, quae scripseram, non potuerim. Paucis exposui, quid de quaestione a te mota sentiam non contradicendi animo, sed veritatis et amicitiae nostrae causa; quo modo ut accipias peto:
page 9, image: s009His litteris simili modo dignam tractarem quaestionem, sed communis laetitia ita animum meum occupavit, ut ab ea ad eiusmodi speculationes abstrahi nequeat: alia erit occasio, nunc quod omnium apud nos iudiciis salutare huic regno fore videtur, et omnium votis vehementer optatur, id ut veniat et feliciter et statim, Deum oramus. Nihil etenim aeque in votis omnium est, quam ut clementiss. Domino nostro coniux sit, quae hac illustri Legatione petetur; nam inde optimas Reginas semper experti sumus, et nunc fore speramus: mihi quidem dubium non est, cui Progenitores Illustrissimae Principis partim visi: partim aliter noti sunt: sed id omnes metuimus, cum brevi temporis spatio, longo locorum intervallo tanta res peragenda sit, ne tantum bonum nobis, quam statim optamus, non contingat: sed vobis aera fatigabimus, ut hinc inde ventos, aspiret secundos. Et Deum oramus, ne ulla hominum consiliis sit mora. Ille igitur, in cuius manu corda Regum sunt, ita omnia prosperet, ut et hominum consilia et Principum in hoc uno proposito affectus uniat. Illustrem Dominum Legatum comitantur ex amicis nostris aliqui, Dom. Skynens, Iurisprudentia et dignitate apud nos praestans, et doctissimis in Germania viris olim clarissimus: Nobilis Iuvenis Marcus Swuntanius, propinqua affinitate mihi iunctus, adolescens egregiae indolis et exspectationis; Thomas Nicolsonius, Philosophiae Magister. Hos tua benevolentia complectaris, et amicitia
page 10, image: s010etiam digneris peto: praesertim apud te meo sit loco affinis meus: Incessit me quidem hoc tempore cupiditas tui visendi, sed ab agris nobis abesse vix licet: meo loco, ut dixi, hos habeas. Vides quomodo familiariter tecum agam, ac si non recens, sed multis annis confirmata esset nostra amicitia, at ea, tamen est, ut mihi persuadeam, ut id abs te petere et expectare. audeam. Ad me si vestratium aliquos venire contigerit, sunt illi omnes ac apud nos loco, ut amicitiae non sint futuri immemores. Ne inanes omnino hae litterae essent, eam tractarem quaestionem, an Hypotheses esse possint, quibus statuatur, absque orbibus Planetas moveri. Mihi aliquando in mentem veniebat, unicum esse ab octavo ad concavum Lunae orbem, qui a primo motu deficeret, in quo Planetae suos peculiares haberent orbes, quasi Epicyclos quosdam, quibus omnis apparens anomalia possit explicari: sed has imaginationes alia excusserunt. Et duntaxat adhuc arridet Aristotelis sententia, Planetas orbium certorum esse partes, a qua tamen nostra speculatio non abhorret. Sed tubis ad naves convocatur iamque Illustris Dom. Comes ingressus est, ventis afflantibus secundis. Faxit Deus, ut secundissimi sint. Bene et feliciter vale, et Craigum tui amantissimum esse existimato. Datae 18. Iunii Edenburgi
Tuus IOAN. CRAIGVS, Medicus.
page 11, image: s011
POST SCRIPTA.
Iam audio, plures adhuc ex amicis nostris una proficisci, et inter alios M. Guilielmum Fullerum; Iuvenis est egregius, nec tua amicitia indignus. Vide quam ego tibi notos quasi accumulem; amici omnes mei sunt, et tuarum excellentium virtutum erunt admiratores. Iterum vale.
Haec quoque raptim.
IOAN. CRAIGVS, D.
III. AD TYCHONEM BRAHE.
Nobiliss. et Clariss. Vir, amice colende. Non occurrit hoc tempore, quod scriptione dignum videtur, sed cum detur occasio, non praetermittendam puto. Et ne merae omnino sint litterae, quamvis hoc fere nihili sit instar, quod prioribus coeperam de coelestium hypothesi ad te scribere, paucis repetam. In hypothesi non alienum videtur, quod terra luminarium et Sol ceterorum Planetarum sit centrum, sed tamen absurdum implicat, quod Mars aeronythus terris propior fiat Sole: concinnior fortasse erit, si punctum terrae vicinius quam Sol statuatur centrum: aut si id nolis, ut duplici Epicyclo augeatur orbis Planetae superioris, quemadmodum suam ad me ea de re cantationem scripsit M. Duncanus Liddelius; quae quidem hypothesis nihil absurdi habebit: nam non solum hoc tuum vitabitur, sed etiam orbes
page 12, image: s012Planetis adscribi poterunt. Sunt et plures modi, quibus ista supponi possunt et ipse aliquando exponam, quid hac de re sentiam plenius; omnino enim incumbendum statuo, ut Physicis et Mathematicis pariter satis fiat. Audio, Clariss. Vir, te in Chymicis praeclare versatum esse, rogo te, ut mihi aliqua ex secretioribus et utilioribus communices. Habet Rollandus in suis Centuriis curarum, ut sic loquar, aliquas mirabiles compositiones, ut aquae benedictae. Balsami sulphuris, Spiritus vitae Extracta Esulae, quae si tibi nota sunt, fac me earum participem. Habeo extractum Esulae communi modo per spiritum vini; sed est alia quaedam singularis ratio in istis extractionibus: sic si tibi aliquid constat de destillatis aquis purgantibus, quae iam apud aliquos in usu sunt. Fuit apud nos hisce diebus Petrus Paysen Danus, vir in linguis egregie versatus, et in pluribus disciplinis bene institutus, et in Mathematicis quoque bene doctus: Multas regiones peragravit, et multa vidit: ei trado litteras meas, ut ad tuam amicitiam ei aditus fiat: qua non dubito, quin dignus futurus sit. Bene et feliciter vale. Datae Edenburgi, 9. Iulii
Tuus
Salutem precor nostratibus amicis.
IOAN. CRAIGVS, Doctor.
image: s013
IOANNIS CASELII ACAD. HELMSTADIENSIS PHILOLOGI EPISTOLAE AD DIVERSOS, INTERMIXTIS NONNVLLIS ALIORVM AVCTORVM.
image: s014
[gap: blank space]
image: s015
IV. DVNCANO LIDDELIO.
Venit ad nos adolescens cum litteris et exemplis tui operis [gap: Greek word(s)] : ea de voluntate tua distribuimus: grata, quibus misisti, praedicata etiam ab aliis: et sunt qui utantur meo, dum advehantur plura. Quantum enim ex ista nobili tua disciplina profecerint, recordati: eadem avide regustant, et hoc avidius, quod supremam manum a te impositam, et omnia ad amussim elaborata, iudicant. Neque non tamen et alia expectant ab ingenio et diligentia tua, quae sunt in te, illud eximium, haec perpetua. Ea et vitae animique tui integritas, omnia supra viginti annos explorata, fecerunt te nobis carissimum, etsi adeo longinquum hominem. Intelligimus enim et agnoscimus et amamus virtutem et sapientiam in quovis mortalium, unde ille cunque sit: praeterquam, quod hospites quosvis tolerabiles omni benevolentia prosequimur. Incommodos enim et contumeliosos, ut sane non paucos vidimus, amet per me qui velit.
page 16, image: s016Neque enim, uti scis, utilitatibus meis, aut ob mea commoda cuiquam studeo, qui veritatis et publici boni caussa in me inimicitias suscipio, et tantum non undecunque vapulo calumniis. Ita porro familiares diligimus, ut blanditias, noxia adulationum semina, oderimus, iocos et seramus et feramus, etiam salsiores. Nam qui vulnerant, eos Momi contubernio relinquimus. Ex hac consuetudine non Iubenter te dimisimus: ego etiam te inscio primum, et postea improbante, de te non nobis, sed academiae retinendo, mihi impensius laborandum censui, quem dicerem ex longin. quo etiam loco praemio huc accersendum. Cetera nosti, quae et ex animo scripsi et vera sunt. Meam auctoritatem apud potentes nullam esse noveram, quem gratiosi quoque derideant: debebant valere rationes, nisi nullius ipse iudicii censerer. Igitur te carebit nostra iuventus, nos non carebimus, ubicunque gentium sis: ego minus, qui non ero in hac vita diuturnus, et altero, postquam a te abii die [gap: Greek word(s)] dederam: quae tamen mitigata adhuc me respicit: etsi haec adhuc in lectulo scribo: unde prorepo adhuc rarius: hac tempestate non nisi semel atque iterum in hortulum sub urbanum prodii: Cragii litterae nullae fuerunt allatae, quas idem ille a tabellario, cui eas dederas, extorsit, sed pessime habitas resignatas scilicet, et aliena manu alicubi foedatas. Eas mitto, ut iubes, si forte nondum solveris, de
page 17, image: s017quo dubitamus. Quod me mones et obtestaris, ut certorum hominum contumelias parvi faciam; hic mihi evenit, quod in corporis doloribus. Sensum enim, nisi fortissimus, vix quisquam dissimulet: vnde suspiramus, et in querelas erumpimus. Vtor secunda navigatione potius, ut ipsorum censuras fugiam cognoscere ipse fungens officio, quantum hac aetate possum, quod minimum esse intelligo. De oratione tua solus nihil statuam, neque voluntati iudicioque tuo nos reluctari aequum censeo. Vale, Helmstad, ex acad. Jul. 3. Kal. Quinctil.
V. D. DVNCANI LIDDELII EPISTOLA, ad quam superiori respondetur.
Post discessum meum a te ceterisque amicissimis viris nil maiori dolore et solicitudine me unquam in vita affecit, quam quod vestra iucunda consuetudine et familiaritate mihi nunc carendum sit. Vt enim de cetevis nil dicam, quoties tua praeterita in me merita, assiduam benevolentiam et studium eximiamque illam animi tui virtutem, candorem et eruditionem mecum considero, et in animum revoco, non possum me ipsum non stultitiae et temeritatis alicuius incusare, atque animo gravissime affici, plus apud me valuisse improborum contumelias et conatus, quam suavissmam
page 18, image: s018illam tuam candidissimorumque amicorum consuetudinem et familiaritatem, quae mihi prope ipsa vita gratior fuit, ac a te disiungi potuisse, tantaque iniuria non vos solum, sed me ipsum quoque refecisse. Sed cum ea, quae facta nunc sunt, infecta fieri nequeunt, a te prae; ceteris omnibus oro, ut mihi ignoscas, et hanc iniuriam condones. Deinde ne ob improborum hominum molitiones et conatus te ipsum vlla sollicitudine excrucies, sed pro pristina virtute et constantia eos eorumque molitiones et calumnias contemnas. Disiungor quidem a te, cui plus prope, quam ipsis parentibus debeo, intercapedine aliqua locorum, led numquam animo. Nam beneficentia amorisque tui memoria mihi nunc in medullis haeret, semperque haerebit. Vtinam liceret, pro meritis re ipsa ullam grati animi significationem tibi, tuisque declarare. Interim pro tua incolumitate assidue vota faciam, nullamque ad vos rescribendi occasionem praetermittam. Cum a vobis discederem, recta Bremam profectus fui, et Brema deinde Hamburgum, ubi ob diuturnam moram Helmstadii oportunissimae occasiones navigandi in Britanniam mihi perierunt. Typographus opus meum medicum nunc absolvit, cuius quinque exemplaria tibi mitto; unum Doctori Theodoro, alterum M. Diepholdio, tertium Facultati medicae, cetera duo tibi reservare poteris, aut alterum eorum Principi per occasionem oportunam offerre, si tibi
page 19, image: s019consultum esse videatur: adiunxi etiam aliquot exemplaria epistolae tuae et carminum amicorum. De oratione mea valedictoria quid dicam nescio, et an digna sit, ut in lucem prodeat; si tibi ceterisque amicis ita videatur, poteris in pluribus emendare et in nonnullis etiam illustrare, ac M. Frobenio una cum programmate Prorectoris et carminibus M. Besten, Clampii et aliorum Hamburgum transmittere; pollicetur suam operam prae illis excudendis, aliisque eius generis. A te venerande Senex, officiosissime nunc peto, ut pristinum in me amorem et benevolentiam conservare, et per occasionem ad me scribere non graveris. Ego, quoad vivam, tui memoriam de animo non deponam, nunquam cessabo te ut parentem colere et observare, tuamque eximiam virtutem, eruditionem et integritatem agnoscere ac praedicare. Deus omnipotens te cum tuis omnibus diu salvum et incolumem conservet, et improborum hominum molitiones compescat et reprimat. Pessumo exilio pereunt perniciosi illi homines, qui tibi viro optimo doctissimoque male cupiunt, et honori, commodis, honestissimisque tuis conatibus insidiantur et resistunt, qui procul dubio divinam ultionem non effugient, et te aliosque bonos licet premant, nunquam tamen oppriment. Saluta ex me officiosissime Doct, Theodorum cum coniuge et fratre, et filium tuum Carolum, M. Diepholdium, ceterosque commensales ac praeterea
page 20, image: s020ex ceteris Collegis Prorectorem aliosque communes amicos, ac Ludovicum Pharmacopaeum. Vale venerande senex, amice perpetua observantia colende. Raptim Hamburgo, 15. Jul. 1607.
VI. CASELIVS HEVNFELDIO.
Cum mihi sororis tuae filius, Theodorus Surlandius, a te ex litteris tuis salutem diceret, revocavit simul mihi in memoriam, te cum Cranichfeldio olim vixisse domi meae. Amo igitur te, et de vetere consuetudine, et ob memoriam veteris meae in te benevolentiae. Neque nihil etiam tua causa praestiti Theodoro, ut non iniuria ipsi a te vicissim aliquid beneficii petere videar: neque tamen hoc aliud est, quam quod ultro daturus videaris: permove vero etiam tuos auctoritate mea, ut tecum sentiant, nec rectum putent de erogato in litterarum studia are quidquam reposcere, praesertim cum bene positos sumtus, appareat. Nec vero tantum honori vobis est Theodorus, sed futurum brevi auguror, ut et ipse de familia alios consilio, alios re ipsa adiuvet. Vale, Helmstad. ex acad. Iul. Nonis Iulii CIC ICC VII.
page 21, image: s021
VII. IVSTO ELIAE EVANDRO, Consuli Arnstadiensi.
Pro epistola tibi plenissima erit Theodorus: tamen hanc quoque ipsi perbrevem dedi. Quod si vacaret mihi et liberet, scriberem de pluribus, non habeo tamen, quae vobis quidquam laetitiae adferant. Nam senectus per se ipsam laboriosa, nihil hilaritatis aliunde accipit, aut considerat. Hisce annis, in hisce aedibus, in hoc loco, in hac vicinia vitae mihi sunt tabernacula fixisse erumnae. Nulla enim species abfuit mali, neque aliquid hodie apparet boni: nisi in hoc esse dices, quod mala se minus commovent, quae in aeternum consopita velim. Verum audi iuvenem nostrum: eum ego non dimifi in Poloniam, cum repente illic omnia turbata comperiremus: habita comitia aliquoties: sint ne pacis sive concordiae rationes inventae, de eo neque dum quidquam audivimus. Hic armis sepositis, pro hastis calamos sumsimus: ab his utinam nunquam abitum fuisset. Vale, Helmst, ex acad. Iul. Non. Iul. 1607.
VIII. TOBIAE PAVRMEISTERO, a Kochstet, Cancell. D. Br. Lün.
Quaedam in mandatis dedi heri istuc eunti domestico meo, cum mihi scribere non vacaret;
page 22, image: s022adfuerit iam tibi, nisi domo absis: nihil ipse ignorabat de rationibus meis. Obstitere hactenus multa, quod praela occupata; quod minus firmiter valeo; quod ad alia interdum abripior vel abducor a familiaribus; quod et per aetatem ipse sum lentior. Etsi vero nunc properamus, tamen procedimus: et ipse, quae eodem facere ad te scripseram, adieci e Synesio, cuius cum sententiam non adeo multis verbis comprehendissem, coepi aliam nobilem epistolam omnem interpretari, in qua sunt et alia: item erudita et hanc disputationem admodum illustrantia. Quia vero unius alteriusve nostrae aetatis [gap: Greek word(s)] exempla subiiciam: quis vita iam functus, suis laudibus afficiam, aliquot pagellis crescet opusculum: pluribus autem, si in eandem sententiam olim scripta adiiciam, ut me monent familiares: sic enim facilius evincam tradita semper a me consentanea; quod faciunt, quibus verea sententiae cordi sunt; qui opinionibus haerent, sibi saepe contradicant necesse est. Ea est enim veritatis vis in omni genere, ut interdum promicans mendaciis fenestras obstruat. Vtrumque faciam, nisi tibi secus videatur. Vale, Helmstad. ex acad. Iul. VII. Id. Quinctil. CIC ICC VII.
page 23, image: s023
IX. THEODORO HVPAEO.
De iis, quae mihi legenda miseras et legeram, pro aetate valens, tecum per gravitatem morbi verbum commutare non poteram: dixi me ad te potius scripturum, quod liberius inter nos agimus. Non levis est popularium nostrorum error, quo fortunatiores facilius infici deprehendi, quod plaerique alibi quaerimus, quae domi non habemus deteriora, quam ubi sunt optima. Non autem ea semper, quae maiore sumptu, vel etiam maximo parantur, meliora sunt. Accedit, quod antequam vires sumserint corpora domi, adolescentes peregrino aeri credere, et diversis alimentis enutrire, non vacet periculo: denique animis et moribus nondum confirmatis. Accipiuntur multa sine discrimine et frequentius, quae declinanda potius forent. Verum tu haec ipse non minus intelligis, etsi opus esse et ex usu censeas, uberius ipse explices et disertius: neque ignores, ad quod et quo tempore. Haec autem facile locum inveniant, nisi homines imperiti temere quidvis potius asserant, et pertinaciter tueantur, quam cognoscere, quid in quoque veri sit, malint. Praeter hoc autem sive bonas rationes, nihil veri esse potest. Sed potissimum de exercitiis agi suspicor: video adolescentem boni esse ingenii, boni iudicii magistrum scio.
page 24, image: s024Ille ut non videri velit profecisse, sed proficiat, in intelligendis scriptoribus plurimum et paulo post in legendis multo plus operae ponet. In hoc erant praecipuae et quidem domesticae partes Gudeni. De publica autem disciplina, praesertim saeculo iam clara, mihique non penitus cognita censere meum non est. De multis, quid sentiam, sive quid sentiendum, neque tu ignoras, emensus illas vias omnes in hanc usque aetatem. Sim tamen quoque nunc verbosior, ne quid in me studii desideres; nisi iam relegam, quae super hac re ab annis tribus, non forte perfecte, sed cum diligentia scripsi: quae iam sed lentius aliquanto, quibus praela occupantur, aliis voluminibus typis exprimuntur. Vale, Helmstad. ex acad. Iul. VI. Id. Quinctil. CIC ICC VII.
X. Ex EPISTOLA REMI, reddita Caselio 9. Iulii, data 6. Kai. Iul. 1670.
Pace autem inter Venetos et Pontificem facta, iam tutus est et liberrimus accessus ad academias Italicas, Gallia altum quiescit, festique perfruitur pace. Tranquillatae itidem sunt turbae Transsylvanicae, et quies Panoniis reddita, beneficio Dei opt. max, qui nobis hoc bonum solidum esse velit.
page 25, image: s025
XI. IOACHIMO MYLIO.
De nato tibi filio gavisus sum et multis verbis gratulor, quando ipse te, ut quisquam omnium, ad nuptias impuli, quibus potui rationibus. Lente satis te commovimus. Est autem quod gaudeas: quia sentis gratissimos coniugii fructus. Etsi enim multa in ea vita et in educatione liberorum dura sunt, tamen affectu, quo erga nostros naturali sumus, dulcescunt omnia. Interea percurrimus huius vitae spacium, et omnino aequiore animo decedimus, si sit, quem nostro loco veluti in statione relinquimus. Ignosce brevitati: de qua vel aetas, vel vis morbi, e quo nonnihil emergere videor, me facile purget. Quid autem alias aerumnas referam, quae senibus praesto sunt, fidelius et firmius quam ulli regum satellites. Itaque beatiores saepe credidi, qui media aetate abeunt, et quasi maturius ex huius vitae convivio. Quid Creissius de suis rebus consilii porro ceperit, avemus cognoscere: eius filius recte eruditur in ludo Goslariensi, atque illic omnino recte eruditur prima aetas. Vale, Helmstad. ex acad. Iul. VI. Id. Quinctil. CIC ICC VII.
XII. RATZENBERGIO.
Exposuit mihi generi mei frater, de tua in me, nec mihi ante incognita, benevolentia:
page 26, image: s026de altera, qua te esse erga ipsum re ostendisti, magis gavisus sum. In tanto enim amicorum proventu (quis enim se hodie non profitetur in amicissimis?) ad nocendum plerosque paratos videas vix aliquem, qui consilio adiuvet, aut uno verbo, ubiopus sit. Sibi esse bene quique volunt: aliis gratiam invident, quam alii aliis artibus sibi pariunt: denique optimum quemque esurire non dolent, modo ipsi et omnia habeant, et passim constituant suos. Quae molitiones adversus generum meum anno abhinc instructae fuerint, si audias, mireris: etsi eiusmodi multa alia videris. Infensi autem sunt multi meo nomini: quamobrem? quod, qui in me irruerat omni impetu, me non subvertit funditus, quem tamen impulsores, tum in ipso discrimine, ad unum omnes deserebant. Odii autem canja est, quod noceo nemini, prosum, quibus queo: nec pati possum, ut iuventus abripiatur in castra inscitiae: hoc sedulo qui mecum agunt, pro factiosis habentur ab iis, qui coniurationem pridem fecerunt in nihil male meritos, et quotidie bene de academia merentes. Illi freti praesidiis, quod in ipsis est, uti nos premunt, sic ad rem litterariam nihil quicquam conserunt: quin nugas agere forte dixerint, qui hoc agat serio. Et illo exemplo et recentiore hoc tibi facile confirmem: ipsi principi notus ab annis amplius triginta, neminem habeo, per quem epistolam a me legat. Quo maiores tibi gratias
page 27, image: s027ago, qui D. An dream non neglexeris. Primae enim virtutis est et singularis humanitatis, bonos complecti et tueri, etiamsi ab his praeter animum gratum nihil habeas tibi polliceri. Vera enim beneficentia, ut neque ulla virtus, pretio non eruitur, etiam apud aliquos prostat adulationibus. Ille autem, uti civis non erat negligendus, etsi quidam exteri in civium pestem irrupere; in altero etiam negotio si probe consideretur, necessitate impulsum, fraude circumscriptum statim videat intelligens. In hoc male illi nemo, in priore omnes bene velle debeant. Haec scripsi apertius ad virum officii plenum et integerrimum. Officii autem et integritatis tanta est coniunctio, ut ubi sit alterum, desiderari alterum non queat. Vale, Helmst. ex acad. Iul. V. Idib. Quinctil. CIC ICC VII.
Obtestor te, ut porro in utroque negotio D. Andreae praesto sis. Obtinebis ipsi in uno quod scio necessarium, in altero, quod aequum erit. Hoc autem mihi a iusto discrepare, docet nos priscorum sapientia.
XIII. GEORGIO REMO.
Diu istinc nihil acceperam, quo lubentius legi tuas, ut quodcunque esset, cognoscerem. Vno fere ambitu exposuisti grata pleraque:
page 28, image: s028metum belli in Italia sublatum: altam pacem esse in Gallia: omnia pacata in Pannonia. Quaeso ecquid habes de Bocatio? Non enim nihil cognoveris: altero anno in vincula Northemiae fuerat coniectus: abductus ab aliquot mensibus Pragam: ibi in quaestione excarnificatus: illa habeo e vicinia, hoc ad me e Silesia perscriptum fuit. Quarum litterarum memineram, in redditae iam sint, reddentur brevi; et alterae de Cellario, quas cum thesibus legas. Cannius, de quo quaeris, cum procerum Sarmaticorum filiis Würtzburgi vivit, et una cum iisdem alter Livo Theodorus Faustachius. Grata fuere, quae ex adolescente plura, et aliqua ex tuis litteris cognovi, praeter vnum nuncium. Neque scripsit Rittershusius, qui cum funus vxori pararet: in quo consolando officium feceritis: ego quid scribam? qui vix dum hodie spiro. Namque in gravem morbum incidi I. Kal. Ian. ut et ipse fato manus darem: infestabat ille me, et latebat: febris deprehensa placata: emergo tamen, uti ranae e limo, quae in paludibus haerent: nihilominus hactenus in lectulo meditor, lego, scribo, uti et haec; Filius meus, Cornelius, Ovenus te colunt et salutant. Cornelius et ipse incommode habet: Iverus de filio sollicitus est: de quo utinam aliquid cognoscas per Casaubonum. Libanii orationes nondum vidimus: an ad nos perlatae pridem sunt. Vale, V. Id. Quinctil. CIC ICC VII.
page 29, image: s029
XIV. CONRADO RITTERSHVSIO.
Ex inscriptione [gap: Greek word(s)] vidimus lactum tuum: quod scribam, nihil habeo, quod te fugiat: silentio tamen dolorem tnum maximum praeterire per humanitatem non licet. Quod si satis medianae penes te non habeas, non tamen deerunt istic, qui tibi condoleant, nisi ferant maiores suppetias. Namque et hic elevatur nonnihil animi onus. Remus et ipse accurrerit, videris et his diebus, quae Scaliger scripserat ad Ranzovium. Elicuisti enim, quod volueras editione quorundam, et eadem emendatiora, et nonnulla alia. Collige te et cum amicis vive. Convivio vivimus nempe [gap: Greek word(s)] . In tuorum convictu saluto Dinnerum, quem ut politissimum virum praedicat Remus. Namque legum scientia magnum, alterum et maius et rarius. Vale, Helmst. ex acad. Iul. V. Id. Quinctil. 1607.
XV. IOSEPHO SCALIGERO.
Misit ad me Voverius Hamburgo simul binas tuas litteras: recentiores erant longiores: breviores alterae, quas pridem scripta e chartis erueras. Fuerunt hae mihi iucundae, testes tuae in me singularis benevolentiae: gratiores
page 30, image: s030novissimae, quod nos de multis docebant. Hoc enim tibi faciendum putasti, cum scripsissem, me et ab aliis amicis, et a Casaubono certiorem factum de novo genere hominum petulanter grassante in optimi optimeque meriti cuiusque existimationem, in quibus ulciscendis lacessiti etiam modum servant, nisi forte ut vecordes allatrantes canes silentio praetereundos censuerint, partae perpetuis laboribus et magnis meritis non auctoritatis solum, sed etiam dignitatis ratione habita. Nec iniuria me leniter reprehendis, qui metuerem, ne talium contumeliis conturbarere: quas recte in animum tuum non admittis, et earum auctores non flocci faciendos iudicas. Noveris ipse, quae quomodo refutanda sint, etsi non solum illae calumniae in bonorum animis non haerent, sed boni ipsi, et tales homines detestantur, et honorem vestrum sedulo vindicant. Quam vellem autem, quae Muretus de Scaligerorum gente consignavit, aut publice exstarent, aut aliunde reposci possent. Iulii Casaris scio fuisse observantissimum, et eam erga optime meritum observantiam testatum publicae. Narravi familiaribus, ut idem te Romae iuvenem acceperit, et redeuntem ad tuos ultra Senas, in Sancassianum deduxerit. Ipsemet enim id mihi in via ad oppidum obviam eo die factus, narravit. Noverat enim me, a me aliquoties in urbe salutatus. P. enim Victorius in fundos suos nos una rusticatum
page 31, image: s031eduxerat: ac lubenter in eos montes concesseramus, valetudinis et animi gratia, et pro loco et tempore habebamus in manibus et sermonibus, cum alia, tum multa de re rustica. Hoc obiter inieci, ut te iuvenem a Germanis illic tum visum cognosceres, quando iam quibusdam monumentis inclarueras. Interea consenuimus, tua merita immortalia exstant in rempublicam, quibus etiam omnes bonos et doctos viros arctissime tibi devinxisti. Hanc quoque mihi veniam dabis, quod rescribo multo lentius: non fuit interea, cui darem, certus aliquis. Oblatae enim occasioni dubiae credere nihil volui, falsus aliquoties: hic iuvenis se istuc recta proficisci ait: neque nihil de me quaerentem doceat. Vale, Helmst. ex acad. Iul. id. Quinctil. CIC ICC VII.
XVI. DANIELI HEINSIO.
Fecit hoc Pflugius noster, cum a nobis istuc venisset, ut me amanter et honorifice cultis admodum versibus compellares. Rescripsi qua commoditate me recte tum uti putabam. Nolim enim in morositatis aut inhumanitatis suspicionem apud quenquam venire: nedum apud eum, qui singulari observantia me prosequeretur. Fieri potest, ut illae litrerae sicut et aliae, quas postea dedi, perierint. Tertium
page 32, image: s032scribo per certiorem hominem, qui se Lugdunum Batavorum recta proficisci diceret. Me autem a te eruditae iuventutis principe coli gaudeo, et hac de caussa te contra, uti debeo, diligo. Multa vero etiam magis, quod ingenii pereruditis monumentis rem litterariam ornas: cuiusmodi cum et alia meditaris et conscribis, non dubito, quin simul te profundius demergas in studia sapientiae. Rei natura hoc aliter non fert, nisi ut qua in re quis praestet, in ea se ipso ipse fiat praestantior. Tu vero praeterea istic ducem habes ad summa Iosephum Scaligerum, cui te familiarem esse video, et tibi gratulor. Amamus etiam te, quod Scaligeri Iambos gnomicos edidisti emendatiores, quam videramus ante, et adiecisti eiusmodi plures alios. Bea porro iuventutem litterariam eiusmodi muneribus: ego ea ipse familiaribus quotidie diligenter commendo, quo magis opto et laboro, ut aetate florentes virtute simul et multiplici doctrina animos excolant. Detestor autem toto animo, quotquot se ad calumnias convertunt, et maledicentiam, aut alias artes non bonas et consuetudini mortalium noxias. Sed redeo ad principium sive argumentum epistolae: me a te coli gaudeo, te a me amari, certo velim tibi persuadeas. Magnum utrique propositum est praemium. Quid autem maius pulcerrimo? Quid autem pulcrius adeo sincera animorum coniunctione? Vale, Helmstad. ex acad. Iul. III. Id. Quinctil. CIC ICC VII.
page 33, image: s033
XVII. GILBERTO IACHAEO.
Si vivat apud nos Duncanus, iubeam ipsum ad te scribere, cum populari scribenti ad scribendum causae nihil habere, tibi quoque videri queam. Nunc ab illo mihi nascitur argumentum; quem abiisse sive iam audieris, sive modo cognosces, miraberis. Etenim habuit hic, uti scis, familiares amicissimos, et cexploratae fidei ab annis pluribus: fuit praeterea carus iuventuti, qui philosophiae vel arti medicae se dederint. Huius enim dignitatem (neque tu hoc ignoras) aliquot iam annos primo loco sustinuit, docendo, disputando, scribendo: nec id Collegae negant, qui passim medicinam facerent. Parcovius autem saepius abesset in aula. Cum bis in Britanniam his annis traiecisset, nobis inconsultis dimitti se petivit. Neque enim suasissem, non ut amico officerem, sed ob academiae bonum. Hac enim de causa, re cognita, ipso inscio, laboravi, ut teneretur: compellavi, quos potui, scripsi ad quos debui: esse Mathematicum nusquam praestantiorem, neque quemquam eruditiorem in omnibus philosophiae partibus: tacui, quantus esset in historia: in medicina tradenda esse dexteriorem neminem, instructum videlicet vera methodo, certis principiis, et in eadem facienda multos iam annos versatum. Quae
page 34, image: s034scripsi, aut lecta non fuerunt, aut non considerata: certe neglecta. Teneri enim, ut mea fert opinio, poterat, amota causa, quae hominem in hoc consilium impulerat, quem e longinqua regione, qui recte iudicet de disciplinis, et boni publici primam rationem habeat, accersendum dicat. Sed factum fuit, ut opinor, per opinionem quandam plebeiam, quae etiam in regiis valet, ut meum consilium minus valuerit. Aiunt enim Principes quo velint in quocunque genere potiri posse, quod sapiens aut vitae peritus, nemo dixerit. Suspiceris potissimum profectum ab invidia, quod non negem. Tanta enim huiusmodi vis est, ut cum virtuti privatorum noceat, publicum etiam bonum in quocunque genere labefactet. Quaeres: quid hic fiat? dies docebit, praesertim cum non sit, qui Duncano cum dignitate pari succedat: cui locus destinetur, iuvenietur facile. Erat ille Scotus, cuius omni primaria eruditione similem neque habet academia Julia, neque habuit: quo animo meo aegrius fero tanti viri abitum. Te istic iuventuti prodesse, et in pretio esse libenter audimus, alumnum academiae nostrae illius popularem et amantem magistri. Vale, Helmstadii ex acad. Iul. IV. Id. Quinctil. CIC ICC VII.
page 35, image: s035
XVIII. MAVRITIO CANNEN, Livoni.
Cum Remus de te in litteris quaereret, cui modo responderem, neque hanc ad te scribendi commoditatem neglexi, nec habebam tamen, quod te scire vellem. Nam ex Polonia prorsus nihil allatum est multis iam mensibus: nisi legatos Brandenburgicos spoliatos et caesos a praedonibus, et hoc alii aliter narrant: quia amici non scribunt, tumultus neque dum sedatos coniicimus. Ad nostras rescripsi per aurigam, quem praeteriisse suspicabar, cum ad lectum non rediret. Dedi fasciculum: litteras in lectulo scripseram, uti et haec scribo, non tamen nihil firmior: etsi quid firmum in hac aetate et in his curis, et inter tot calumnias dixeris? Ab his me de more meo ad labores refero, meditans quotidie, et perscribens, modo quod videtur, modo epistolam. Quam modo mitto, per me lucubratiunculam nomines. An recordaris, habuisse, me in manibus [gap: Greek word(s)] cum perscripsi, operis dedi; opus etsi non magnum lente procedit, occupatis praelis magno quodam volumine. Salutem dicas velim nostro Farensbachio, etsi qui sint in illustri vestro contubernio [gap: Greek word(s)] ut ominor etiam praeter meritum meum, uti hic sunt item praeter meritum meum [gap: Greek word(s)] qui suorum commodarum rationem nullam
page 36, image: s036negligunt. Agitur enim eadem comoedia, quae fere ab eo, quo primum adveni, die agi coepta fuit. [gap: Greek word(s)] cum rationibus nihil obtinerent, ad alias artes, sed frustra se contulerant; veritati nihil derogant, huius magistris nocent, quantum queunt, et inveniam patronos in populo et inter eos, qui in populo censeri nolint, facileque sive auctoritatem propter potentiam sive potentiam propter auctoritatem tuentur. Namque utrumque fieri video, Sunt enim, qui, quia algenere et opibus potentes sunt, auctoritatem obtinent: alii auctoritatem quibuscunque artibus sive opinionibus adepti, potentiam et adipiscuntur et usurpant, et hi sunt manuriorum nuper ad dominatum evectorum simillimi. Nisi me neptis ad coenam vocet, neque hic finem faciam. Vale, V. Id. Quinctil. CIC ICC VII.
XIX. GEORGIO RHESO.
Vti coepisti, ita velim porro facias: scribe saepius, nec meum silentium te quidquam moretur: semper erit, quod me scire velis: saltem prome aliquid de iis, quae in manibus habes, aut expone alumni tui studia: iube, ut et ipse scribat, etiam alter. Intelligam non solum, quid agatis, sed qua prudentia illi a te ducantur. Neque enim facies, quod. plerique
page 37, image: s037tantum faciunt, ut modo doceas, modo imperes: utroque opus est: sed illo cum perpetua diligentia, hoc cum ratione. Nisi exemplum praeterea addas, parum profeceris. Fac, ut modestum te videant in omnibus, et perpetuum in litteris. Ipsis primum profueris: plus etiam tibi. Cum enim generosus ille vir diligentiam et virtutem tuam intelliget, (de doctrina pridem nihil dubitat) et te diliget secundum filium, et de te ornando, monitus atque etiam non monitus cog tabit. Faber et aliorum salutis, et tuae fortunae fueris: quod tibi tuisque aequalibus decantare soleo saepius: qui haec non accipiunt, hos fortunae sive ventis relinquamus. Vale, Helmst. ex acad. Iul. prid. id. Quinctil. CIO ICC VII.
XX. IOANNI BECHMANNO.
Recte auguraris de vino Hispanico, quod non nisi gustans neque magis probavi atque tu ipse. [gap: Greek word(s)] abiit: ego neque academiae, neque aulae persuadere potui, hoc non esse ex re academiae. Nemo et hospiti et Scoto, et homini doctissimo fuere, qui minus vellent: et habent [gap: Greek word(s)] reges, dictum factum, invenire in omni genere praestantes viros, modo velint: quorum in omni etiam genere penuria est. Hoc qui persuadent principibus,
page 38, image: s038praestantissima quaeque faciunt vilia, et praemia non solum minuunt praestantissimis viris, sed iisdem ipsi praeripiunt, et tribuunt sui similibus, sive dicas potius fastuosae inscitiae. Hinc si vacet, digrediar ad illam querelam do corrupta ratione educationis primae aetatis in litteris. Qui in hoc negotio [gap: Greek word(s)] sumus, neque in aliis forte dissentimus, quantumvis arduis, quantum ad veritatem collineamus. Veritatem autem qui sibi propositam habent, et iudicio assequuntur, neque aberrare ipsi possunt iudicio a iustitia. Sed et deliberandi potestas, et ipsa iurisdictio penes alios est. Deliberatur saepius turbatis animis ius dicitur, non semper ab integris. Sed hec videamus, si sententias iam sententiis conferamus. Etsi neque sic prosiciamus, tamen non nihil est dextre iudicare de magnis iisque ex omni parte bene exploratis rebus. Namque et affectus et arte quaesitae fraudes veritati nebulas offundunt, et iustitiam exigunt, et coetibus mortalium, et una pacem, et quidquid est praeterea bonorum. Vtinam nobis et minutis hisce commodis, et pace, et iustitia et veritate liceat perfrui. Vale, Helmst. ex acad. Iul. CIC ICC VII.
page 39, image: s039
XXI. CHRISTIANO DIESTELMEIER.
Ita inveterata et plurium annorum studiis confirmata est inter nos benevolentia, ut neutri suspicio oriri possit dubitandi de alterius animo, ut incidat interdum litterarum intermissio. Nam neque hic saepe sunt, quibus demus: argumenta autem ad scribendum nascuntur in dies, pauca boni seminis; immo semper est aerumnarum seges uberrima. Tu eo tendis, ubi ego sum: sed ipse fere saeculo te maior. Tu emersus e morbo, officium facis; ego hoc mense quasi ex inferis redivivus, haec in lectulo scriptito. Manus fato cum aliqua aequitate animi dederam, cum magna violentia in me morbus irrueret, nec se aperiret: tertianam demum agnitam ratione nonnihil mitigavimus. Nunc de familiaribus rebus non querar et tantum non perpetuis, quo te cunque verteris. Etenim passim inimicitiis, odiis certatur et diris litibus, imperiis et diris et maledictis. Neque enim hoc loco fieri dixerim, quod nuspiam negligitur: nec pango etiam bonos versus de rebus non bonis. Hospitem porro ipsum inexpectatum, sed gravem profecto, ex quo cum alia tum de te et de Bellino cognoverimus. Hic autem [gap: Greek word(s)] , gaza sapientiae onustus domum reverterit, genti futurus
page 40, image: s040ornamento, et magno usui patriae Non minus tamen Pfulii ratio fuit habenda; in quo agnosco vestram benignitatem et prudentiam, Quod per me fieri voluisti, dictum factum praestitum curavimus, neque quidquam praetermissum. Filius cum ex Italia ad nos reversus, cum ad litteras respiceret, his tumultibus, quibus parum abfuit, quin denuo perierimus, a proposito retractus, neque sibi dum satisfacit; quem tui observantissimum non ignoras: neque mirum, a quo se diligi gaudet in perpetuum amoris desiderium. Vale, Helmst. ex acad. Iul. VII. Kal. Quinctil. Anno 1607.
XXII. IOANNI CORFINIO.
D. Schachtium familiae vestrea amicum decessisse, ante paucos dies familiaris exposuit. D. Clengii programma hodie primum vidi, legam in prandio. Audi de me: statim a Kal. Ianuarii decubui cum periulo, iamque adeo ipse receptui canebam: emersi iterum, quasi ex orco. Qui quotidie eram in ambulationibus, e lectulo ante meridiem non prorepo; aegre denique me colligo: ac forte satius sit migrare, quam perpetuis aerumnis torqueri. Meae autem sunt multiplices: et publicae in nos redundant. Ante annum barbarum et nefarium senatus consultum fecerunt Brunsuig. de funditus
page 41, image: s041delendo Helmstadio, tribus domibus exceptis. Hoc ita esse animo dubito, et quibus refero verbis ad me scripsit vir primarius, cum hoc cognovisset ex uno, cui hoc negotium mandatum fuerat. Illi causidicorum articulos ediderunt: hic eduntur tria volumina historica fide: primum publicatum iam est. Haec fama est, socias urbes conscribere militem: quod ad novos motus tendit. Numquam peccare creditur ille populus: neque civitates, [gap: Greek word(s)] Duodeviginti annos hic sunt, et certo scio, nihil ab initio ab illo populo flagitatum praeter ius et aequum: affirmo hoc, advenienti affirmatum ab integerrimo Borcholdo, cui erant omnia notissima. Vale, Helmst. ex acad. Iul. pridie divi Iacobi. CIC ICC VII.
XXIII. RABANO CHRISTIANIO.
Huic Hallensi [gap: Greek word(s)] hac transeunti dedi epistolam ad consulem Rostochiensem Corfinium: et vos salutandos censui. De valetudine mea etiam vos docuerit Lucius. Hunc velim recte erudiri in litteris et ad officium. Hic, militem conscribi a sociis civitatibus, constans fama est. Quid agant: utinam Audi de vicino populo: sic ad me scribit amicus primarius. Barbarum et
page 42, image: s042nefarium SCtum fuisse ante annum Brunsuig. de funditus perdendo Helmstadio, saltem tribus domibus salveguardiatis. Trium voluminum principis primum est editum: nihil ibi dicitur, quin evidenter probetur. Vale, Helmst. ex acad. Iul. prid. divi lacobi CIC ICC VII.
XXIV. EX EPISTOLA ARNISAEI SCRIPTA IN GALLIA LVGDVNO KAL. MAII.
*** Novi nihil habemus admodum, nisi quod pax inter Venetos et Papam conclusa est, et tamen Comes Fuentanus militem conscriptum retinet incertum, quorsum ducendum, nec parvae sunt Hispani copiae in libera Burgundia, et Ducis Sabaudi in Pedemontio, quae augentur de die in diem: ita ut iam quadraginta millia militum superent. Rex Galliae, vel recens occupatis in Sabaudia regionibus suis, vel confoederatis timens, proclamavit bannum in vicinis Burgundiae et Sabaudiae terris, simulque magnum stipendiariorum numerum eo destinavit. quorum sex millia iam Genevam appulerunt, reliqui secuturi sunt primo quoque tempore. Et absque rege esset, non dubium est, quin Bernenses et Genevenses magnum malum timere habeant, quibus propter religionem Hispani et Sabaudi maxime
page 43, image: s043infesti sunt, his etiam, quod episcopum eiecerunt, et ditioni Sabaudi se subtraxerunt. Cum adhuc Genevae essemus, Burgundus quidam suspensus est, qui urbem speculatum venerat, et Sabaudus amissione Papae constituit generale Iubilaeum, quale Romae Pontifex ipse celebrare solet. Sunonii, quod est parvum oppidulum, ad lacum Lemanum, medio inter Bernenses et Genevenses loco, non in alium, ut suspicantur omnes, finem, quam ut sub hoc pretextu quasi indulgentius, illic potituros milites congregare sine suspicione possit. Cum et primogenitum suum nuper ex Hispania reversum, gubernatorem Sabaudiae constituturus dicitur eodem in loco. Sic enim et nobiles illuc convocare potest, quasi fidelitatis iuramentum filio renovaturos. Nemo tamen est in vicinia illa, qui machinas istas non praeviderit, ideoque undique clamatur ad arma, undique colligitur miles: praeparantur bombardae, et nihil non rex promittit illis, qui propter religionem sibi timent, imprimis cum iterum Franciscanus quidam ipsi scelestas manus inferre aggressus sit, qui tamen, cum ictu aberravit, captivus Fontenablium abductus est, ubi nunc torturae subiicitur. Et hoc ipsum quoque eo tempore effectum dari debuerat, quo Helvetios aliosque vicinos principes Sabaudus ope Hispani aggredi decreverat. Non enim hi aliud fortius auxilium habent rege Galliarum, nec quod conatui Hispani magis
page 44, image: s044obsistit. Frater Steinbergiorum, qui in Italia iam degit, eundem, scripsit, metum tenere principes minores Italiae, ne si improvisos Hispanus sibi subiiciat, ideoque censuisse milites, et sibi prospexisse de omnibus, quae ad belli primum impetum requiri solent. Interim Regi secundus natus est filius, cui ducatum Aurelianensem destinavit, et cetera in Galliis pacata sunt. Exercitum Regis gubernant Dux Bullionensis et Ledhigerius, qui ambo sunt religionis reformatae. Inveni hic puellam quandam Hispanam ordini Franciscanorum dicatam, quae non nisi quatuordecim annorum se esse profitetur, aut paulo provectioris aetatis mihi videtur. Quae iam quod dicere aggressus sum, in philosophiae studiis ita versata est, ut theses conscribat et de iis in suo museo disputet, non quidem nimium docte, doctius tamen, quam in istum sexum aut aetatem cadere possit. Linguas vero Hebraeam, Graecam, Latinam, et praeter has Hispanicam, Italicam, Gallicam exactissime et loquitur et scribit. Iam etiam animum ad Ius Canonicum appulit, in quo gradum Doctoris affectat. Pater eius, nescio ob quod maleficium, Hispania profugit et Lugduni rerum suarum stabilimentum fecit etc.
page 45, image: s045
XXV. HENRICO IVLIO, DVCI BR. LVNEB.
Turbatis rebus rariores ad te dedi, nec nisi necessaria mihi caussa ad scribendum videretur: et quidem cum anno abhinc consilia adversus generum meum capta animadvertissem, scripsi non solum pro paterno erga meos affectu, sed pro veritate et bono academiae. Etsi me fugit, sintne redditae annon, tamen sive iussu meo sive consiliariorum prudentia, ei negotio finis impositus est, ut querela sublata sit. Scripsi iterum vere proximo diligentissime, et ad te et ad consiliarios, de retinendo in academia Duncano: sed meae rationes locum non invenerunt, ut ego aequum putabam, et publice expedire non dubitabam. Misit autem ad me librum, quem ad te mitterem, et cum litteris mitto: ex quo videre est, quantus ille vir sit, et quanto usui atque ornamento academiae Iuliae fuerit. Hoc etiam ipsius ingenii monumento academiam Iuliam in aeternum decorat. Qui eum discedere aequo animo tulerunt, opto, ut eius saltem in arte medica similem dispexerint. Nam quem in mathematicis simul et omni philosophia cum ipso comparemus, non invenietur. Nec enim tantus proventus est doctissimorum hominum, in quibus simul virtus et integritas. Habes autem in tot amplissimis populis tuis, qui non minus
page 46, image: s046adspirant ad praestantiam, quos ego in pretio habendos prae aliis, omnes bonos mecum sentire arbitror. Te eiusdem esse sententiae, cuius semper fuit beneficentissimus Pater tuus IVLIVS; non dubito etiam probi hospites idem sentiunt. In hoc genere sunt Henningus Arnisaeus, et alumnus etiam tuus Andreas Adamius: illum pridem cognitum non est, quod quis tibi laudet: et hunc commendat cum reliqua medicina, tum [gap: Greek word(s)] . Exspectat Adamius tamen a munificentia tua necessarii aliquid commodi: in quo facilitas tua sollicitari multis se non patitur: in altero negotio infelix aequitatem petit, quam iustissimus Princeps nemini negat. Neque fugit te, in iustitia eximium quiddam esse, quae molliore nomine dicitur aequitas, cum tamen illud ipsum praeclarius procuret. Quod me quoque monere, sive rogare ea benignitate accipies: ipsa pleraque olim a me profecta. Quae autem tum et expectata erant et grata, hac aetate sat habeo, si nec repudientur, nec prorsus ingrata sint: quod mihi quoque polliceor, cum non sint inferiora illis prioribus. Vale, Helmst. ex acad. Iul. VII. Kal. Sept. CIC ICC VII.
XXVI. THEODORO HVPAEO.
A discipula mea, filiola tua, ordiar: praesto mihi est ad lectulum quotidie: cum discat
page 47, image: s047autem, habetur a me neptis indulgentius: deque ea bene ominor, non tamen illa, quae de puella Hispanica Arnisaeus [note: Vide supra No. XXIV.] scribit, mira, inaudita, neque nos eam felicitatem filiabus velimus, sive optemus: mulierem a conditione muliebri non longius abire expedit: neque philosophae sint, ut neque poetriae neque psaltriae, neque citharistriae. Ad epistolam tuam venio. Nos recte consulere adolescentiae. satis certe scio: secus qui consulunt, aut negotium non intelligunt, aut nescio quamobrem adulentur fortunationibus. Ingenia neque ad prima initia rapi, neque pluribus hac aetate obrui oportet. Sed tamen ut in historia faciendum iudicas, sic et in dialecticis mature exerceri oportet, ut in musicis, mathematicis, arithmeticis, sed aliquo usque permulta eo spectantia, persecutus sum [gap: Greek word(s)] , quem forte Septembri videbis. Quae scribis Patrem Alvenslebium filio optare, ea opto omni generosae adolescentiae, idque propter exemplum adolescentiae, quanto iis aditus magis ad eam patet. De novis, quae mittis, amamus te: mittimus vicissim Gallica: hic nihil habemus, nisi coniecturas: quibus ipse non studeo, qui divinator haberi nolim. Trium voluminum primum hisce diebus evulgatum mitto. Ex urbibus affertur, socias civitates conscribere militem: quid moliuntur? an quia sibi metuunt? an
page 48, image: s048quia impetum in nos renovant? Namque de nobis delendis SCtum fecerant altero ab hinc anno Brunonii, ad quem nuncium etiam cum metuendum non esset, cohorrui tamen: dabunt aliquando graves poenas, qui eiusmodi lites excitant et fovent, et suffragiis et auxiliis adiuvant. Eo res rediit, ut nulla urbium peccare deinceps posse videatur: quod si imperium occupabunt, quae iam pridem agunt, erimus ad unum omnes [gap: Greek word(s)] . Existimo enim quae et qua de caussa mulier est in aedibus, id et ea de caussa esse imitatos in imperio. Id enim sunt publice mercinomia, quod domi, quod ad utramque cellam pertinent. Has primas litteras a Kal. Iunii scripsi, mensae assidens; sed mane me ad prandium contineo in lectulo. Vale, Helmst. ex acad. Iul. Prid. Iul. CIC ICC VII.
XXVII. ISAACO CASAVBONO.
Causa mihi prima et potissima fuit ad te scribendi, ut intelligeres, te a me diligi et observari: neque tamen non, ut et ipse tibi essem notior et carior. Hinc mutuae inter nos ex intervallo litterae: ipse quoque ausus tui tibi mandare, quae viderentur: quod neutiquam ut imperium, sed pro legibus amicitiae acceperis et porro accipies. Iterum te valde rogo, ut ex nostris hominibus quaeri iubeas de Friderico
page 49, image: s049Oveni F. Gunthero, quem [gap: Greek word(s)] nescio cuius regii cubicularii filios acceperamus, cumque iis Lutetia migrasse alio. Annus est, ex quo pater de filio nihil inaudiit: quem ego nostra opera gravi sollicitudine liberatum velim. Hoc magis tibi curae erit mea petitio. Venit autem ad te aut veniet familiaris meus Henningus Arnisaeus, iuvenis praeclare doctus, idemque medicus, quem meo et doctissimorum apud nos nomine complecteris. Veniet etiam Lutetiam item medicus D. Iohannes Schlecerus, qui est in comitatu Ducis Megapolitani: neque hunc minus tibi commendo. Velim ex his litteris et ipsi et qui in utroque comitatu, meam erga te benevolentiam et observantiam cognoscant. Libanium neque dum vidi: allatum ad amicum in vicinia intelligo: paucis diebus videro. Nostrae res altero abhinc anno fuere [gap: Greek word(s)] : adeoque magnitudinem periculi mihi referre non libet. Ego sub Kal. Ian. a fato abfui proxime. Quid mirum hac aetate, his aerumnis privatis et publicis? inter perpetuas [gap: Greek word(s)] calumnias. Vale, Helmst. ex acad. Iul. Kal. Sept. CIC ICC VII.
XXVIII. BASILIO SATLERO.
Petitionis cuiusdam meae, tam singulari cura ad te scriptae memineris, eique in perpetuum,
page 50, image: s050ut rogaveram, locum dederis, aequissima quae fuerit. Quid enim aequius, quam calumniam non admittere, nec mancipare se accusatori, sed alteram aurem reservare reo: integrior eo ordine lata sententia non potest. Ecce vero iterum agnus bibens ex imo rivulo, summum fontem turbasse perhibeor. Nam quod neque a me scriptum est neque cogitatum, id me et voluisse et statuisse unus et alter autumant: atque ita contumelias iecisse in doctissimos viros: quae tamen neque ex illa non inerudita, neque obiter effussa epistola, neque ex illo inciso, quod exemptum proferunt, ne extorquere quidem ullo modo possunt. Vide vero, an non haec est inhumanitas, sinistram mihi de vita functis et viventibus iudicium affingere, quorum sciens neminem offenderim, quibus omnibus semper gratificari studuerim, quos observarim et praedicarim omni occasione? annon insuper inscitia (nec enim malitiam dici velint) quod ex meis verbis nequaquam sequitur, nisi rationem proiiciendam, et omni argumentationi turbidum animi motum anteponendum absurde censeamus; id adseverare, et hoc me voluisse, susurris vel clamoribus conari persuadere aliis. Cum hinc talia in aulam perlata esse comperissem, et alia scripsi, quibus hanc calumniam diluerem, et simul ad te has litteras dedi: ac rogo, ut consideratis accurate omnibus, ne tam iniquae quorundam sententiae assentiaris, et cum dextre de me, ut
page 51, image: s051veritatis studioso, non superbo aliquo criminatore iudices, et proceres ita plerumque occupatos, ut ad considerationem temporis parum habeant, doceas, minime gentium ita se habere, quae illi ex nihilo inveniunt, et obstinate quasi a me profecta pronunciant. Ego vero praeterea, non contendendi gratia, quod nemo tranquillitatis amantior et studiosior, sed pro innocentia mea ad mag. Dn. Cancellarium litteras tum aliam lucubratiunculam super hac re conscripsi, quae considerata iterum et conscripta brevi quoquc ipsa mittam, Nam cupio ea ita perficere, ut et rei ipsi et bonis viris satisfaciam. Infensis enim et calumniae ne quidem ipsa sapientia satisfaciat. Dignum feceris et persona Theologi, et ista auctoritate, et veteri tua in me benevolentia. Vale, 5. Sept. 1607.
XXIX. IOANNI FVCHTIO, Theologo.
Sumus de tua valetudine solliciti: ego cumprimis afficior: nihil mirum: qui cum adversa quotidie luctor. Nihil enim aliud haec aetas pollicetur. Sed sunt alia, quae mihi vitam acerbiorem faciunt: forte recte hoc fiat nobisque utiliter, ut eius cupiditate non minus cruciemur. Sane quibus recreor paullum, pauca mihi obveniunt: aliquid in labore solatii quaero: minus autem invenio, quo aetas me
page 52, image: s052ad omnia segniorem facit. Nam qui tota vita solebam cum sole surgere, contineo me in lectulo ad antemeridianam ambulatiunculam: noctu meditor, quae prima luce chartis illinam: sed ea utplurimum relinquo vel repudio. Legere forte omnem non potero: videre pervelim Libanium, quaeso exempli tui copiam mihi ad unum mensem facias: mittas ad Behmannum, hic ad me Foppius nobis exposuerat: de aliorum scriptorum Iamblichi editione Gallica: quaeso te, de iis inquiri iube Coloniae quod te hic monere oblitus fneram. Nostri amici egregie suum munnus obeunt. Calumniandi enim neque finem neque modum faciunt: forte hoc in re ipsa est, calumnia videlicet, neque finem admittit, neque modum. Vale, Helmst, ex acad. Iulia IV. Id. Sept. 1607.
XXX. HENRICO PETRAEO.
Piis tuis, et pro argumento admodum cultis versibus h. e. in eo genere perfectis, admodum fuimus delectati. Namque et familiaribus legendos dedi. Ille etiam, licet pauculos tibi gratissimos fuisse, praedicavit mihi hic communis amicus tui merito observantissimus, meque adeo commovit, ut eiusdem generis in sententiam eiusdem, quos in promtu habebam, mitterem: adieci alios alterius generis
page 53, image: s053plures, factu difficiles. Praeter enim quam quod rem videre non est cuiusvis ingenii, in quo multa hominum millia hallucinantur: (quotus enim quisque videt, quid non rem, quemque hominem, sed quemque ordinem deceat, et qui in quibus errent,) ipsa inventa et intellecta versibus exponere, ut ne modo apud hos, modo apud alios graviter offendes, vel saltem etiam ut intelligatis: arduam pietati et expertus sum. Illud autem studui cavere, quantum valui, atque etiam debui. Nam veritatem secutus sum, quae non omnibus aeque grata est. In altero elaboravi, pari superstitione, et quantum in me ingenii ac studii fuit, adhibui. Tui esto iudicii, quod assecutus sim: impendi. Certe huic scriptioni plurium noctium vigilias: induxi alia atque alia, quaedam prorsus adieci, donec haec reliqui, quo ferre posse, et si quid iis uti velim, profutura existimem. Demum enim non prosunt, nisi vera et iusta. Namque ut luculente illustrarem omnia, ne quidem conatus sum, neque conari debui, qui tenuitate ingenii mei assequi non possem, in quo si non nihil valuissem, id omne, aut maximam partem abstulisset aetas sequior et tristior. Ceterum, quod hanc familiarem complecteris, qua ego benevolentia, et hoc nomine tibi gratias ago, teque laudo, sive utrumque laude dignum iudico. qui cum hospites diligamus, cives etiam nostros amamus, ipsi expertes omnis invidiae.
page 54, image: s054Qui secus affecti sunt, quid quibus de causis debeant, non intelligunt, quae non minor etiam malitia est, quam inscitia. Exteros autem, qui non solum incives, et ipsam eruditionem conspirant, sed etiam securi a nobis suum imperium volunt, cum nos oderint, amare certe non possumus, debere nos, nemo sanus dixerat. Probis autem bene merentibus, quomodo nos agimus, et volumus et velle debemus, undecunque sint, et eos ipse lubens in intimam amicitiam adscisco. Sed huic considerationi multum aliquanto temporis tribui, excitatus hominum levium iniuriis enitar, ut super hac re a me aliqua aliquando lucubratiuncula appareat. Vale, Helmst. ex academ. Iul. prid. Kal. Octobr. 1607.
XXXI. MAVRITIO CANNE.
Quod velle te ex litteris tuis videram, (etenim te venturum ad solennem Francofurti mercatum ostenderas,) in eo tibi morem gerere constitueram, ut ad te scriberem uberius: sed nostri dicto citius se in iter dederant, idque adeo cognovi tum demum, cum abiissent. Aliquid enim saltem scripsissem. unde in his aerumnis et publicis et privatis spirare me videres: certe vero vix respiro, quia semoto uno malo, ita succedit aliud, ut in fluvio a
page 55, image: s055quae delabente aqua. Calumnia vero per unius alteriusue malitiam sedulo officium facit, neque quidquam intermittit, quod ad me evertendum, et odia plurimum mihi meisque concilianda faciat: quod si assequatur, inscitia facile palam obtineat. Ecce vero cum proxime quadam ad Remum epist. ornassemnostrum Cellarium, facta mentione Cornelii, ex quo ille disceret primam philosophiam, et hunc praedicassem, ut primarium profligatorem barbariae haec mea verba maledicentissima calumnia quidam illustravere primum hic, deinde in aula, ut vapularem plurium reprehensionibus, qui haec non intelligerent, neque legissent: ego scil. illum prae aliis laudans, alios magnos viros contumeliose habuisse perhibebar. Vellem nosses omnem comoediam, videres affatim inscitiam et execrare malitiam. Nec fuit mihi nihil operae ponendum in quibusdam scribendis eo nomine, quae aliquando cognoscentur a pluribus: nec tamen ipsa malevolorum nomina verbo tangam, digna omnino tenebris. Cetera publica, quo eruptura sint, non praevideo, nisi quod, unde quid boni ominer tumultuantibus, nihil habeo. Nec esse solet secundus eventus contumaciae. Princeps ipse superiore mense ad Imperatorem abierat: gratius esse refertur in regia, et credo, cum ob animi magnitudinem, tum ob sapientiam. Scis hoc agi. ut illi redigantur in ordinem, qui demonstrati sunt debere obedientiam. Sed quid
page 56, image: s056istinc allatum? Turbas excitatas, vicos direptos, inermes etiam trucidatos, periisse aliquot millia arrepta utrinque arma. Velim ex tuis de isto motu cognoscam, quod hactenus fama nonnisi incerta nuntiantur: forte abieritis, aut alio vos conferetis. Illustrissimis et aulae magistro cupio esse commendatissimus. Vale, Helmst. ex academ. Iul. Kal. Octobr. CIC ICC VII.
XXXII. TOBIAE PAVRMEISTERO.
Ita uti mandas sive promittis, exequar omnia: argentum hodie reddam typographo: ad cuius praesentem numerationem promtior ille semper est: neque deinceps erit mora: sed chartae: elegantioris duos adhuc fasces postulat: si quid supererit, eo mihi utar. Exempla tua erunt omnia, praeter ea, qnae ego edito opusculo a te distribuo hic paucis, plurima longe gentium dono mittam aliis Eram laudationem defuncto Comiti scripturus, sed quibus opus erat, ea adhuc desidero. Cras solemniter introducitur academia Gissensis, quod programmate edito significatum est, non fatis luculento: oblitus fuerat sive non didicerat scriptor, luculentum esse principium rei faciendum, quod luculentus dixit Pindarus. Vale, Helmst, ex acad. Iul. prid. non. Octobr. 1607.
page 57, image: s057
XXXIII. Ex appendice ad EBERHARDVM von WEIHE.
Apud nos gener meus Cl. vir D. Theodorus Adamius, funebrem orationem scripsit, et cum admiratione auditorii pronuntiavit publice: denique typis expressam in aulas misit: neque tamen remuneratione, neque litteris gratam esse responsum fuit. Non hoc illum, sed, me male habuit. Neque enim ille eget, neque avarus est. Dolui et doleo, apud proceres non magis in honore esse exquisitissimum aliquod ingenii monumentum, quam exercitium adolescentuli in aliquo ludo puerili. Ad unguem erat perfecta, quod tu quoque dixeris. Nam nisi fallor, exemplum illius orationis a longo intervallo ad te misi. Cum vero audiam, Illustr. Comitem vestrum magnificum esse in omnibus. velim etiam sit erga studia sapientiae. Si esse cognoscam et tu non improbas, aliquam mearum lucubrationum ad ipsum mittam. Nam ne ignores, ex his turbis et crebris academiae mutationibus in magno aere alieno sum: neque hodie quisquam est, qui Caselium respiciendum apud nos censeat. E Polonia, Archiepiscopus Salicovius, qui cum mihi amicitia fuerat in adolescentia ad Albim, deinde Zamoscius; his defunctis, Zamoscii filius et hoc anno Palatinus Cracoviensis munera ad me
page 58, image: s058miserant. Absque his fuisset, esurirem, qui iuventuti inserviam docens in academiis annos iam quinque et quadraginta. Huius loci motus me perdiderunt: calumnia quorundam mihi, meis et familiaribus infestam aulam reddidit: imo et litterarum studiis. Nos per contemtum Caselianos nominant quidam exteri novae eruditionis homines, et qui cum his faciunt: ipsi cum factiosi sint, de publico bono parum solliciti, gratiosi et divites, nobis factionis nomen affingunt. Ita vivimus vitam quandam in academica aulicam: alia erat ratio in academia Rostochiana, ubi nihil inicitiarum, nulla odia, vix inter unum atque alterum aliquid simultatis. Verum haec queror frustra et deploro senilem in morem. Vale.
XXXIV. BORCHOLDO.
Mutuum facimus, ut tuos ego, tu meos ames, et iuvemus, qua re valeamus, hoc est, potius societati mortalium, quam nobis inter nos serviamus. Nam quod tu a me aliis, ego aliis a te praestamus, id in nos hoc solo nomine redundat, quod quae virtutis et officii sunt, non negligimus. Igitur laudis aliquid nostrum est, absque utilitate. Quae mittis, communicamus porro aliis: quae ab eo tempore evenerint, non cognovimus. Non. Octobr.
page 59, image: s059Gissensem academiam inauguratam, ignorare non potes, qui cathedram primus illic ascenderis ad disputandum: declaratur unus Theologus, XII. Philosophi. Academiarum est in Germania satis: doctrinae non nimium, quando quotannis in campum veniunt exercitus scribentium, qui multitudine lectores facile vincunt. In illis ipsis me quoque video, etsi rarius appareo: qui enim ausim? qui acres habeo emendatores, etiam ipsa inscitia superbos. Sed hanc vitam tu amas neque hoc reprehendo, qui hic tecum sentio: sed quod tuam reprehendis dissentio. Nec te dignum est, genus vitae detestari cum ista dignitate. Est autem hoc dignior, quo cum laboriosior, tum ad publicam salutem utilior atque magis necessaria. Si mihi minus credis, audi Philosophum et parce imperatori: [gap: Greek word(s)] inquit Antonius, [gap: Greek word(s)] . Sed satis est, inquit ille, philosophatum apud Comicum. Vale, Helmst. ex acad. Iul. XIII. Kal. Novembr. CIC ICC VII.
XXXV. LVDOLPHO AB ALVENSLEBEN.
Monuit me gener meus de libello, cuius spem ante feceram. Cum enim de educatione filiorum tuorum ageremus, dixi me illo attigisse, quaedam etiam cum diligentia
page 60, image: s060explicasse, quae eo pertinere iudicarem et doctissimos homines prisco saeculo et nostro etiam apud cultissimas gentes observasse comperissem. Mitto ad generositatem tuam in praesentia potiorem eius partem. Quae enim praeterea adieci, ad confirmationem superiorum faciunt. Nec dubito, quin, ubi percurreris, et rationes consideraveris, ab explicatione nostra non longe abiturus sis. Libenter autem discedo ab iis, qui non nisi sua probant, et ementitis compendiis optima etiam ingenia in fraudem illiciunt: quae res etiam fraudi est rei publicae, cum ad speratam solidam frugem, perperam educati, raro aut vix unquam perveniant. Dabit praeterea tibi legendos gener quosdam a me longo sane tempore elaboratos, certe meditatos versus: in qua lucubratione quaedam de ordinibus Imperii attigi, perscrutatus potissimum, quae ad civitates pertinent, vera, uti spero, omnia, aut certe ad veritatem proxime accedentia: quibus sancte observatis feliciores erimus, quam hodie sumus in hac vicinia: similem controversiam vidi olim in littore Balthico, illa fuere noxia satis, haec multo deteriora sunt. Nos hactenus latet, qua in spe sint omnia. Vale, Helmst, ex acad. Iul. VI. Kal. Novembr. CIC ICC VII.
page 61, image: s061
XXXVI. THOMAE A KNESEBECK.
Trium filiorum tuorum ingenia praedicavit mihi gener meus Theodorus Hupaeus, ac propterea ostendit constituisse te, eos huc mittere, sacris musarum de more initiandos, et quidem domum meam, si mihi esset commodum. In re tantilla tanti Viri filiis lubentes gratificabimur: cumque omnes domus meae partes habitentur, familia, quae una veniet, diverter in viciniam. Quae de more vobis legenda mitterem, non habebam, nisi quae saluti publicae consecrata meditatus sum mense altero: de rei veritate vos, qui praeestis summae rei iudicare, non aegre fero. Proposui mihi veritatem, qua perspecta patescet ad iustitiam aditus: ex huius legibus cum ab omni parte geruntur omnia, salva pleraque necesse est. Quod si eius generis consilia usurpata suissent initio, nihil fuisset natum mali, ut ego suspicor: hodie concordiam votis quaerimus, manu neque prehendimus, cuius demum homines non absque magno malo fiunt compotes. Hoc enim futurum ominari malo, etsi compositionis initium nondum prospicimus, de qua divina re sive e fama verba facere non nullos audio. Vale, Helmst. ex acad. Iul. VI. Kal. Novembr. CIC ICC VII.
page 62, image: s062
XXXVII. MATTHIAE A SCHVLENBVRG.
Bis te hac transeuntem vidi: utraque vice, utte agnoscerem a comite monitus: velim et quaeso, ut hac transiens ad sermonem horulae domum meam declines: forte ex te aliquid audiam, aut erit, quod ex aliis tibi commemorem. Adfuit mihi proxime familiaris tuus Heroldus, aiebat quidem ille, patriam vacare contagio: quod cum alii secus narrent, fieri potest, ut domum neque dum reverterit. Academiam Ienensem pestis prorsus dissipavit, et nunciant, qui inde ad nos venere ante triduum: hactenus in tuto sumus: quod faxit ipsa salus perpetuum. Frater tuus et Ioachimus e Germania decedentes ad nos scribant: Arnisaus item ad me litteras dedit. Lutetia nihil fere nisi de Casaubono et itineribus, quae in Gallia una facerent. Neque ipse modo habeo, quod nunciem. Etenim neque [gap: Greek word(s)] , neque e regia Imperatoris certi aliquid adfertur: in urbe in bona spe sunt, controverfiam omnem compositum iri: id vel precantem olim, vel initio actum oportuit, modo a tantis fluctibus repente serenitatem sperare, rationis parum habere mihi videtur: forte tamen quae utrinque difficultates sunt, frangent utrobique studium, si quod fuit discordiae: quod certe non fuit ab hac parte: negabunt et alteri: voluisse
page 63, image: s063fe in libertatem asserere negantibus nemo credet, nisi qui sine causa assentiatur omnibus. Vale, Helmstadii, ex acad. Iul.
XXXVIII. THOMAE A KNESEBECK, Prasidi in Marchia Veteri
Nondum obsignaveram litteras, quas ad te genero meo eram daturus, cum domum meam praeterveherentur tres filii tui. Eorum praeceptor cum tuas mihi reddidisset, statim constituimus de initiatione. Haec cum exararem, nihil amplius desiderabatur: non solet ludicra [gap: Greek word(s)] ad quorundam agrestia ingenia introducta et visa necessaria: modica tamen apud nos est: exploratio animorum, ingeniorum et profectus potior est: hic ita steterunt, ut non absque causa apud nos laudati ante fuerint, qui impuberes ea didicerint, quae plerique adultiores non attigissent. Sed ea eorum [gap: Greek word(s)] et huic annata sive innata [gap: Greek word(s)] Facis dignum sapiente patre, qui tuos statim procul a deliciis abductos educas ad laborem, modestiam et pietatem: quae sunt verae deliciae, non solum quod minime poenituit, ita fuisse educatum, sed quod aliis videretur acerbum, ita institutio in solidam voluptatem transit. Accepere iam collationes ab aliis: non ego aliter eos dimittam, onerabo etiam praeceptis, quorum
page 64, image: s064meminerint. Magnam etiam et veram laudem meretur praceptor, qui tot annos tanta cura et diligentia hoc munus molestiae plenum, vulgo vulgare habitum, sed prorsus magni aestimandum, recte et feliciter gessit: nec potuit a te constitui prudentius, quam ut a probo et erudito viro, quasi e cunis educarentur, donec utriusque linguae principia integre accepissent. Neque vero etiam leviter degustavere nonnulla in studiis sapientiae prima vel cum primis necessaria. Est autem qui alteri magistro successit, ea doctrina, ut ego iudico, et ea fide, ut res ipsa loquitur, ut filiis tuis optime in omnibus consulturus videatur, quem modo non nisi hoc monendum putavi, ingenia ista aetate obrui non expedire, et intervallo quietis dari vel etiam imperari ipsis oportete. Video enim eos se inter se aemulari, et ita fieri, ut contentius procurrant, quam ut gradum sistere posse videantur. Sed hac de re, et si quid opus esse praeterea putabimus, (namque et familiares mei mirifice volunt filiis tuis, et quidiis, quando ex usu sit, dispiciunt) scribam aliquando cum diligentia, praeseitim cum id iubeas. Aut enim suggeram, quae negociis publicis semper occupatum forte fugiant, et vos in iis, quae recte perfecteque constitueritis, non auctoritate, sed rationibus, quae in hoc genere tutissimae sunt, confirmabo. Iis egodum insisto, non sequor eos, qui, qua via ipsi non aggressi sunt, eam rectam iuventuti invident.
page 65, image: s065Nisi enim hoc agerent, statim exciderent opinione sapientiae, qua auctoritatem suam in vulgus fulciant. Tui observantia et studio tuorum me cedere nemini si statuis, de me et amice et vere sentis, de tuo erga me me osque animo dubitare mihi in mentem non venit. Vale, Vir Amplissime. IV. Kal. Nov. CIC ICC VII.
XXXIX. RABANO CHRISTIANIO, Göttingensi, Philos. Mag. Scholae Parchumensis Rectori.
Edie subscripto alteri epistolae vides, quando Cornelius hominem conduxerit, qui Sundium iret: sed hic delicatus admodum, cum gravior tempestas incidisset, se domum potius cum incommodo recepit, quam cum Iucro pergeret: illi ambo succensuimus, sed ille gravius, cuius maxime interesset. Mitto iam primum sasiculum, in quem coniiciam nescio quae praeterea. Interea nihil ocurrit, praeter vicinae meae obitum, quae aliquot annis excessisse centesimum dicitur: et heri funus factum. Eius ego mihi longaevitatem propterea non optarim, quod ad annos per se calamitosos semper accedunt novae miseriae, cum privatae, tum publicae, quibus senes magis afficiuntur: debebant minus, quo prudentiores essent, sive
page 66, image: s066esse perhiberentur. Te vero, cum non quereris, sed perturbationem aliquam iudicas, quid tantopere sollicitas? Sed id tum recens fuerit, quando haec leges superaveris [gap: Greek word(s)] sin, posce a ratione medicinam, et te virum esse memineris: tulisse multa gravia et superasse, et eius generis alia nobis perpetienda. Etiam me vide, qui a vilissimis hominibus, quamdiu hic sum, exerceor, e Medii disciplina profectis, qui calumniae artem et potestatem noverint. A patre tuo in hunc diem nihil allatum: et homo denuo in patriam nostram ierat. Neque ab Imperatore redierat [gap: Greek word(s)] mense exspectatus, hodie valde exspectatur. Feret secum decreta, ut ominantur, primae notae, nec ipse ominari diversum debeo: neque tamen non cogitari de hominum consiliis, non aeque, ut oportebat, ad veritatem relatis suspenso animo exspecto et ipse reliqua. Vale, Helmst. ex acad. Iul. Non. Novembr. CIC ICC VII.
XL. [correction of the transcriber; in the print LX.] Ad maiorem harum et sequentium litterarum intelligentiam sisto tibi B. L. tabulas caesareas, in controversia Brunsvicensi datas.
Die Römisch Kayserl. Mayst. Vnser allergnädigster Herr, haben angehöret und vernommen, was der Durchlauchtigste Hochgebohrne
page 67, image: s067Fürst und Herr, Herr Heinrich Iulius, Hertzog zu Braunschweig und Lüneburg et cwieder die Stadt Braunschweig nochmals vor Klagen und Beschwerden anbracht, was auch hierinnen erst gedachte Stadt zu ihrer Verantwortung eingewandt, und daraus gegen einander eins des andern Theils gesuchet, und gebeten worden. Daraus so viel erscheinet, dass der Streit, über welchen Hochermeldt. Kays. Mayst. den Anschlag zugeben hat, itzt fürnemlich an demist, ob mehr gedachte Stadt den Kayserl. ihnen insinuirten Mandatis und Achts-Brieven gebührlichen pariret habe, oder nicht. Wiewohl nun Ihro Kays. Mayst. die beyderseits hinc inde deswegen in ziemlicher Anzahl nach und nach übergebenen Schriften, samt der Herren Kayserlichen hierunter gebrauchten Commissarien Relation, auch angeschene Inquisition, und andere Documenten mehr fleissig besehen und berathschlagen lassen. Iedoch weil das Werck sehr wichtig, und unterschiedlicher fürnehmer Stende, ia des ganzen Nieder-Sächsischen Kreisses, damit der Sachen bestendig und aus dem Grunde geholfen würde, Ihro Kays. Mayst. unterthäniges und embsiges anruffen: So haben sich Kays Mayst. gnädigst: erinnert, dass Dero Hochgeehrte Vorfahren Christmildesten Andenckens, so wohl Ihro Kays. Mayst. selbst bey Dero weit aussehenden Fällen, ia weil um des Heil. Reichs Churfürsten, Fürsten und Stenden
page 98, image: s068oder Dero angeordneten Räthen, Bottschaffter und Gesandten (bevorab wann etwan eben umb dieselbe Zeit gemeine Reichs-oder Deputations Versamlunge ohne das gehalten würden) ein rathsames Gutachten begehret und erholet, und so es dann der Zeit an dehme, dass täglich ein algemeiner Reichs-Tag von Ihro Kays. Mayst. in des Heil. Reichs Stadt Regenspurg angefangen werden soll: Als sint die Kays. Mayst. aus erheblicheh reiflich erwogenen Vhrsachen entschlossen, in dieser schweren Handlung eheberührtes Mittel ebener massen fürzunehmen, und obangezeigte Acta sambt allen Zugehör Ihro Kays. Mayst. freundtlichen geliebten Herrn Vettern und Sohn, dem Durchlauchtigsten Fürsten und Herrn, Herrn Ferdinando, Ertz-Hertzogen zu Oesterreich, des zuvorstehenden Reichs-Tage deputirten Hochansehnlichen Kayserl. Commissario vollkömlich zu überschicken, mit angeheffter Verordnung, dass Ihro Durchlauchten dasselbe Churfürsten, Fürsten und Stenden, oder Dero Räthen, Bottschafften und Gesandten im Nahmen und auf Befehl Ihro Kays. Mayst. communicirten, sie umb ein wolmeintliches rechtmessiges Bedencken ersuchen, auch endlich dasselbe in Schrifften verfast, Ihro Kays. Mayst. zufertigen solle, nach Erfindung desto füglicher alsdenn wissend hauptsachlich zuerkennen, und zusprechen, auch wircklich zu exequiren, und zu vollenziehen, was Recht ist.
page 69, image: s069Darnach sich also vor dismahl alle Theil zu richten. Zum Beschluss ist Ihro Kays. Mayst. ernste Vermahnunge, auch endlicher Wille und Meinunge, dass hierzwischen weder Ihro Fürstl. Gn. der Hertzog, noch die Stadt Braunschweig oder iemand anders, were der sey, keiner ausgenommen, einiger eigenen gewaltigen That, unter was Praetext und Schein es immer erdacht werden mogte, sich unterstehe; Sondern bey Vermeidung Ihro Kays. Mayst. hochster Vngnad und Straffe des Land-Friedes, insonderheit Ihro Kays. Mayst. und des Heil. Reichs Acht, dessen gentzlich enthalte, und wie sichs auch geziemet, nach angehaltenen Kayserlicher schriftlicher Entscheidung ruhelich und gehorsamlich verhalte. Dass haben Ihro Kays. Mayst. allen Theilen zu vermelden, und anzuzeigen befohlen. Sign. Prage unter Ihrer Kays. Mayst. hierunter aufgedrucktes Secret den 15. Novembr. CIC ICC VII.
XLI. IO. CORFINIO, Consuli.
Heri apud me fuit Rud. Monichovius revertens e Dania: aiebat se fuisse istic apud patruelem tuum: de te nihil cognoverat. Exposuit nobis de sceleratissima quorundam coniuratio
page 70, image: s070ratione qui urbi incendium comminati extorquere magnam vim argenti conati, deprehensi et in carcerem coniecti sint: de quibus grave supplictum sumtum, ut meriti fuerunt, non dubitamus: haec ut se habeant, familiares ex me sciscitantur. Meam ad te lucubratiunculam nondum descripseram: leges proxime, etsi non ad alios, certe apud animum tuum probabis, aut melioribus rationibus veriora me docebis. Vale, Helmst, ex acad. Iul. Non. Novembr 1607.
XLII. HERMANNO DIERSTADIO.
Litteras tuas N. mihi adveniens reddidit: interea advenit frater tuus: qui tibi erit pro litteris uberioribus. Venit enim domum meam aliquoties, videbis apud eum, quae flagitasti. Velim Scaligeri [gap: Greek word(s)] innotescere pluribus, prassertim iis, qui quid monumentis litterarum consignare, aut aliquid ex orationis perspicuitate et elegantia laudis reportare cogitent. Vale, Helmstadii, ex acad. Iul Non. Novembr. 1607.
XLIII. IOANNI BODEMARIO.
Facis bono viro dignum, qui diligas popularem tuum lustum Mereldium, et pridem
page 71, image: s071ornandum susceperis. Debemus enim nihil non patriae, ingeniis et probitati. Ego vero non solum ita sentio, sed idem facis, quod in me est: cumque opis non multum de meo, nec multis ferre possim, quem benefaciendi studium augeri fortunae bonis non permisit, duobus sum liberalior. ut quos probem et consilio bono sedulo adiuvem et bonis viris libenter commendem: aliquando ultro, rogatus ut plurimum, Probo autem, quod et tu facis et ingenia et probitatem. Ingenia enim petulantia sibi relinquo, nisi in viam redeant, quorum tamen et ipse correxi multos. De hoe autem populari vestro e cultu et verecundia a principio bene sentio, animadverso simul prius in litteris profectu et diligentia. His de caussis dedi ad te proficiscenti aliquando litteras, quas quia tibi gratas et ipsi utiles fuisse intelligo, iterum me monenti has quoque dedi, potius ut tibi eius nomine gratias agerem, quam ei denuo quid rogarem: etiam vero, ut ipsius pudori subvenirem. Neque enim etiam, nisi per litteras mihi explicuit petitionem suam. Quaeritur de orbitate et tenuitate sua. Quaeso igitur, quod hactenus abs te factum est, consilio eum et re adiuves, ut ne, qui ingenii bonitate plurimum progressurus videatur, fortunae asperitate de eruditione, ad. quam animo et studio adspiret, desperet. Facile autem aliquid invenies, qui consilio et auctoritate valeas, cumque omnia sponte facturus sis, et
page 72, image: s072hoc recte fieri praeclare intelligas, pluribus modo ad te verbis non utar. Mitto, quae anobis, si quod otii habebis, legas, cuius in istis occupationibus penuriam vobis esse scio. Qua occasione quidam mei parum amantes, mea et hic et istic interpretantur non satis amice, meisque scriptis ea affingunt, quae neque mihi in mentem unquam venerant, eque its minus quam aqua e pumice queant exprimi. Nescio, qua secundae fortunae opinione ebrii meam senectutem despicatui habent et ludibrio, nulla re a me offensi. forte et ipsi aliquando a me ornati: solitae conditionis mortalium, nullam esse humanae felicitatis certitudinem, neque fabro inventum illud verbum de sero vespere. Quaeso vero, cum mihi persuadeam, te nullius maledicentiae aures animumve commodare, ut et alios moneas, ne audiant calumniam. Vale, Helmst. ex. acad. Iul. VII. Id. Novembr. 1607.
XLIV. IOANNI SCHLEZERO, Medico.
De tua erga nos benevolentia confirmarunt nos litterae tuae: sed id ex iisdem libenter cognovimus, te salvum, et res tuas postea quoque Arnisaeus ad nos scripsit, et familiares exposuerunt, te honore auctum, et qui alter ab illo est, in familiam Illmorum Ducum Megapolit. adscitum, longinquum iter suscepisse:
page 73, image: s073de utroque amici tibi gratulabantur, quod per litteras a pluribus fieri non potuisse, facile intelligis: praesens animum in te nostrum perspexistis, si paullum a via declinasses, haec transissetis: imo declinaveritis forte hinc, quod haec loca minus, a contagio tuta esse a falsis rumoribus accepissetis. Namque hoc tempore eo nomine, Dei bonitate, salva hic sunt omnia: ceteroqui-nostra sunt calamitosane dicam, an dubia? Nam postquam haec turbata fuere a nescio quibus quantisque furiis, dissipata iuventus huc respicit quidem, sed non redit, quando adhuc illa pendent. Neque bellum hic, neque induciae, quae tamen videntur esse, dum utrinque nihil geritur, neque, spem conciliationis videmus, neque huius ego rationem, quando, illius populi heredttaria est [gap: Greek word(s)] , nec id ab uno seculo. Sed et alia obstant, quae sermone potius explicentur, quam epistola. Neque tamen hic omnia oppleta existimes inaniis. Namque et publice et privatim, diligenter docetur, non absque eorum indignatione, qui cum turbent ipsi, queruntur tamen haec a quietis et officium facientibus, in quorum voculas intenti sunt, ipsimet non obliti maledicentiae. Sed quid ego haec tango, quae ne voluminibus quidem explicentur? Duncanus, primum decus academiae, pertaesus eiusmodi consuetudinis, cedere maluit, de quo retinendo ipse cogitavi, et quos oportuit, monui. Sed nemo viro, etiam cuius
page 74, image: s074adeo necessarius usus esset, scindendam penulam putavit-magno incommodo, sed ordinis medici potissimum, Duncano caremus. Sed haec iam praeteriisse putandum est. Vale, Helmstadii, ex academ. Iul. 16. Kal. Decembr. CIC ICC VII.
XLV. HENRICO OPTIMIO.
Quanto lentius fuit istud negotium, tanto rectius expeditum suspicor. Neque enim de eventu ante dubitavimus. Sciebamus enim, quid vellent et quo respicerent, quibus [gap: Greek word(s)] educationis publicae incumberet et curae esset. Auguror porro, quid nisi optima? Novi enim littaras. animum et industriam tuam: ego tamen maius quiddam tibi fueram meditatus: verum hoc tuis parentibus minus visum fuerit, qui sumtum fugerent. Tuus autem [gap: Greek word(s)] , et rectissime eruditus et dicto audiens est Hoc quod libenter est, id totum tibi debet, qui puerum non habuisti indulgentius, quam oportuit. Excitatur autem non solum nostris cohortationibus, sed et exemplis fratrum, et quidem admodum proximi: a quo habeo litteras, tum datas, cum e Germania iter ingrederetur in Galliam: neque non ipsum collaudatio Rudigerus acuit. Reccius totos dies mecum est, ideoque haec scribenti assidebat:
page 75, image: s075[gap: Greek word(s)] rediit, negotio reiecto, non optima spe, in comitia Imperii. Potest autem quid fieri melius et felicius, quam ut pareant, quos parere natura et leges iubent, quod ei populo, quam diu ego hunc aerem hausi, cordi unum fuisse, ex ulla coniectura non habeo, et falsos vidi, quicunque hoc sibi persuaderent: utinam non fallamur in perpetuum. Fallemur autem, et hoc malum propagabitur in alterum saeculum, nisi singulari consilio id provideatur ab Imperii ordinibus, quod ut fiat optabimus. [note: Hoc votum providentia divina implevit, cum an. no 1671. 2. Junii vrbs Brunsuicensis Sereniss. Ducibus Brunsuicensibus annis recuperata est.] Ricovinus pertaesus illius loci, quamobrem me fugit, brevi nos aderit: cui quemadmodum consulam, modo cogitabam. Plura e Cunone populari tuo audies. Quae legenda mitto, cum amicis nostris velim communices, a me nihil scribitur, nisi saluti publicae privataeve destinatum, atque adeo nihil prodest publice, quin idem et privatim: neque quid quam privatim, nisi publica simul et ornet et fulciat. Vale, Helmst. ex acad. 14. Kal. Decembr. CIC ICC VII.
XLVI. ISAACO CASAVBONO.
Hoc genus litterarum vacare creditur negotio, vix habere partem officii, quod plerique
page 76, image: s076benevolentiam in officio non ponunt, minus eins indicationem, quam hoc modo inter nos facimus. Ego cum secus sentiam, ad familiares scribo, non ut olim, occasionem quamvis arripiens, sed ex intervallis. Inde fit, ut uter nostrum proxime scripserit, non recorder: a te mensibus aliquot nihil allatum est. Ipsi tum scripsi, cum indignationem meam ostenderem acceptis tuis, quibus Scaligerum aiebas [gap: Greek word(s)] quod tibi quoque evenire, sive innuebas, sive acceperam ex aliis: eiusmodi quaedam vidimus, legere familiares, detestati una mecum eiusmodi consuetudinem [gap: Greek word(s)] . Neque enim simplex peccatum est, quod ab iis committitur, qui se in litteris esse profitentur, multiplex eorum, qui in tali scelere sanctimoniam prae se ferunt: neque ipse pro quoquam loquar: qui eos mores detestor omnium maxime, nempe [gap: Greek word(s)] , et quae ex hac oriuntur, et quae cum hac coniuncta sunt. De te scribit Remus, se a te diu nihil habere: paulo ante istinc meus familiaris Arnisaeus iuvenis magni ingenii, pereruditus et probus scripserat, se accepisse ex te, in Germania nescio quem oceanum effudisse in tuam innocentiam. Id tibi a nostris hominibus evenisse, molestum esse non miror Neque enim ita de litteris meritus es, neque nostrae gentis ii sunt mores: certe integritatis Germanicae esse non debebant. Nova haec est coniuratio quorundam,
page 77, image: s077quibus non benefacere studio est, sed maledicere. Illud cum nequeant, sive per inscitiam, sive per malitiam, hoc agunt studio sive nocendi sive innotescendi: hoc pacto nobilitari bonorum nemo velit. Hoc est scilicet publice perpetuo laborae bene merentium, et nemine non probantium sua studia et modestiam fatum, sive praemium repositum a malitia atque inscitia. Idem, qui mihi de te per litteras retulit itemque alii, qui reversi hoc mihi retulerunt, coram tibi ostenderint quo loco hic sim, imo simus: neque enim nulli praeter me invisi sumus uni atque alteri, quibus elegans eruditio et omne studium sapientiae tantum non pro veneno est, aut si quid hoc inveniatur magis noxium. Mihi tamen hoc evenire? qui iuvem, quos queam, laeferim eorum neminem. Ita vero me in omnibus modesti gessi, ut solebat P. Victorius, cui ego iuvenis operam dabam. Verum ille morbus est, an calumniae, an saeculi, in quod incidimus? quo etiam aliquas esse litteras, aliquid virtutis et veritatis, iis etiam dolori est, qui omnia prima iactant, et prae se ferunt. Solebam illa ridere, et ferre minus iniquo animo, atque hodie, quando aequius erat, me omnia eiusmodi flocci facere: At vero, sive ego igna vior factus sum, sive graviores in me fluctus irruunt. Namque ut de aliis privatis incommodis non dicam, publica cuiusmodi fuerit pluribus annis apud nos, forte rumoribus istae perlatum
page 78, image: s078sit, modo aliquando aures tuae famae paterent: quin in hanc diem cum diuturnis hisce et gravibus aerumnis luctamur, e quibus emergendi spes nimis diu fovetur frustra. Redierit ad te unus nostrorum familiarium, aut propediem vobis aderit, Ioan. Peparinus, mei a puero studiosissimus, tui observantissimus: ex quo et plura de me iterum audies. Non est, ut tibi carum hominem commendem: et habet comitatum per se commendatissimum. Verum haec iam intellexeris, aut paucis diebus intelliges. Vale, Helmst. ex acad Iul. CIC ICC VII.
XLVII. CONRADO RITTERSHVSIO.
Et doces me, Rittershusi, et consolari. Ego neque scio, ut me erga certos homines geram, neque nescio. Ignoro, quod quemadmodum id genus placem, aut compescam, aut mitigem, non video etiamsi scio, et quid mei| officii sit, et facio, quantum per senilem imbecillitatem omnino possum, quod certe hodie minimum est, vel nihil potius prae iis, quae: iunior sive agebam sive moliebar. Neque enim, quantum volui aut etiam debui, praestiti, etsi de egregia mea erga litteras, et earum tam antistites quam cultores voluntate satis constare arbitror. Ne tamen nihil facerem, etsi neque tum scriberem, neque meditarer, audiebam
page 79, image: s079libenter alios; et lectitabam multa sane, neque omnia neque omnis generis, sed in hoc remisi non ultro, uti et de ambulabiunculis ante cibum, quas ab anno obeo rariores et breviores. Lego enim porro pauca, nisi quod Libanium nactus, legi plures paginas, quam aliquot ante mensibus. In quibus studiis cum fuerim et perseverem, rerum, quid alii tractarent, curatio mihi nulla fuit, nedum cui maledicerem: etsi se laedi suspicarentur ii, qui de elegantionibus litteris et studiis sapientiae perperam sentiunt, et obstinata pertinacia, quantum in ipsis est, omnem iuventutem cogunt in castra inscitiae. Qui cum modo bonis rationibus refutentur, modo acrius reprehendantur, eorum quisque se peti suspicatur, quorum nemo in mentem scribenti venerit. Evenit hoc quoque mihi cum de studio meo paucos versus de certo quoquam homine ne cogitans quidem, edidissem, professus me [gap: Greek word(s)] , ibi tum quidam in me absentem cum contumelia invectus, peracerbe mihi maledixit. Misi tum id epigramma ad amicos, credo et ad te: sin, lege modo. Quod autem tibi Bartolinus retulit, id ita est, et commissum saepius haud dubie, quam ego compererim. Etenim (ut aliquando scripsi) An a nigrore vindicatur AEthiops, Niveus nitebit, pelle gratus candida? An discolore veste naevis erutis. Certo colore Pardalis superbi et? Hi tamen greges ducunt, et in suam sententiam, quos non putes, pertrahant,
page 80, image: s080ut qui integram Medii artem perdidicerint et exercent, malo bonornm et publico. Ad epistolae tuae clausulam venio. Est omnino nostrum pro patria tua votum idem, quod tuum. Idem si consuluissent sociae, cum noxia consilia non improbarent, et arna subministrarent: et illi salvi essent, neque nos laboraremus. Etenim non est deserta prorsus academia, sed prout ante erat hodie [gap: Greek word(s)] dixeris. Rectene senserim et sentiam, censete. Nam vos estis illi boni, docti et usu praediti viri, quorum iudicio qui non stet, se solum sapere, frustra credat, cum desipiat prae aliis. Vale, Helmst, ex acad. Iulia IX. Kal. Decembr. CIC ICC VII.
XLVIII. ISAACO CASAVBONO.
Longiores sive loquaciores his diebus ad te dedi, quas tibi, ut spero, istic reddet ex aliis annis tibi familiaris Peparinus, tuae integritatis et eximiae doctrinae praeco. Hunc autem ipsum, et nos et plures nostrum similes, qui cum et nos mediocris doctrinae gustum aliquem habeamus, ab omni certe invidia vacui sumus, oppone quaeso calumniis: [gap: Greek word(s)]
page 81, image: s081[gap: Greek word(s)] . Namque Arnisaeus, qui tibi sub aestatem adfuit, me certiorem facit de nescio quo nostrate, qui oceanum in te maledicentiae effuderit. Neque enim nos vidimus. Ceterum sive ad te veniet Peparinus, sive Arnisaeus, sive quis ex utriusque comitatu, velim sciant ex hisce litteris, me spirare et hoc esse, cuiusmodi reliquerint: rogari ab Aveno, nec minus a me, ut quoniam pater de filio numerum non habet, inquirant apud Germanos, meque quidquid erit, aut patrem doceant. De hac interpellatione veniam a te mihi dari velim. Vale, Helmst. ex acad. Iul. IX. Kal. Decembr. CIC ICC VII.
XLIX. GEORGIO SCHVMACHERO, Senatori Luneburg.
Ex quo te domum retulisti, me a te diligi, aliquoties et ex aliis accepi et ex te ipso. Neque minus mihi hodie carus es, quam cum me salutatum domum meam in academia Megapolitana ventitares. Tum facile praevidi ex iis studiis, quae tum colebas, futurum te aliquanto civem, clarum et utilem patriae. Sic autem praedicasti: quo nomine tibi gratulor, et ipsi patriae: cuiusmodi cives si nobis vicina urbs haberet, neque isti homines, neque nos laboraremus: si sint forte unus et alter, neque
page 82, image: s082iis plebs bonis consiliis inimica auscultat, nec populum trahunt ad salutem publicam patroni caussarum, qui ex peritia legum se omnia recte intelligere falso suspicantur; sed maior est haec quaestio, quam ut brevi epistola explicetur. Quaedam de his rebus citra cuiusquam contumeliam, a me scripta aliquando leges. Civi vestro M. Dan. Finxio has litteras dedi, viro doctissimo et mihi amantissimo, quocum nemo mihi hic quartum iam annum fuerit familiarior, et de rebus academicis et meis exponet tibi omnia, si et has et illas tibi cognoscere lubebit. Hic autem Finxius cum ornamento sit, et magno usui esse possit patriae, si de eo ornando cogitationem suscipietis, facietis isto ordine dignum: te vero rogo, ut ipsum in notitiam a me recipias, et singulari benevolentia complectaris. Nec mihi quidquam gratius feceris, neque tua eximia virtute et doctrina dignius. Vale, Helmst, ex acad. Iul. XIV. Kal. Ian, CIC ICC VII.
L. PETRO FINXIO, Archiatro Comitis Frisiae
Proficiscente a nobis ad te fratre Daniele nonnihil scribendum censui. Libenter autem cognosces, meminisse me veteris notitiae nostrae, et caros esse mihi fratres Finxios: quorum
page 83, image: s083hoc et videbis ex mea ad Husmannum epistola, et ex ipso fratre audies. Mire enim, quibus annis nobiscum vixit, se nobis devinxit: ingenio, humanitate, doctrina, virtute et fide. Cum autem ipsius studia valde probavi, tum hoc maxime, quod in educando disciplinae suae alumno perpetuam, incredibilem et felicem operam posuit. Adolescens enim primis animi bonis ab ipso imbutus, superioribus diebus domum rediit, gratus omnino patri: nec obscure autem prae se tulit, acerbum sibi esse, quod nihil bene meritis gratiae referret. Filius enim, quidquid praedicaret, praeter bona verba a sene nihil reportavit. Verum hoc vetus est: neque ab officio boni viri talibus exemplis retinentur. Ego si utilitatem meam potissimum spectassem, pridem desiisem bene mereri de aliis. Non possum autem non hanc singularem virtutem commendare in fratre tuo, quae est certum integritatis ipsius argumentum. In vestra arte quantum progressus sit, tu iudicabis, vel ipse demonstrabit, quando rem ipsam aggredietur. Namque in disputando palmam facile obtinet: testantur alii, audivi ipse: neque tamen tibi praeiudicabimus, veterano iam et ista tractanti in dies. Etiam germanum vestrum Paulum diligimus, et certas nostrae in ipsum benevolentiae caussas habemus. Jena ad nos redierat; iretne una in patriam an maneret, deliberabat cum haec scriberem.
page 84, image: s084Vale, Helmst. ex acad. Iul. XIV. Kal. Ian. 1607
LI. ARNOLDO ENGELBRECHT.
Petulans negotium est et obstinatum invidia, et ad nocendum nihil promptius. Aut fingit caussam, aut occasionem invenit. Non deest in eam intento: quod est primum signum et certum malitiae. Ego certe in officio fuisse ricovinum, arbitror: etiam crediderim, alicubi offendisse. Qui ea aetate nuspiam impingat, eum difficulter reperias. Iis litteris instructus est, ut locum denuo inventurum sperem. De iis, quae ad te attinent, scribam propediem: intelliges et quid tibi tribuam, et quam tibi faveamus. Vale, Helmstadii, ex acad. Iul, 13. Kal, Ianuar. 1607.
LII. MATTHIAE von der SCHVLENBVRGK.
Iterum designatus fuit academiae Iuliae Prorector gener meus D. Theodorus Adamius Id. Octobr. Confirmatio, quae de more ex aula petitur, tertio demum mense allata fuit, et ita tarde reddita, ut ante natalem Domini publica renunciatio institui non potuerit. Ea solennitas, Deo volente, celebrabitur die abhinc octavo
page 85, image: s085(is erit dies 29. Decembr.), quando cum prandio accipiendi sunt Collegae, de eo et ipse non nihil curae in me recipio, ut mediocre sit. Splendidum enim fieri, non sinit nostra conditio. Ne nimis tenue sit, aliquid ab amicis fortunatioribus petere licere mihi in dubium non venit. Subveni igitur quaeso nobis, si potes, ferina, vel lepusulo, vel quo genere tibi commodum erit. Solemnitatem proximam cohonestasti praesentia tua, quod si eundem honorem nunc quoque et academiae et nobis habebis, quod optare magis, quam rogare possumus, etsi etiam atque etiam rogamus, novo beneficio nos tibi devinctos profitebimur. Vale, Helmstadii, ex acad. Iulia XI. Kal. Ianuar. CIC ICC VII.
LIII. D. WACKER.
Me tibi etiam carum esse pridem cognovi: innotuisse autem olim de verbis Iacobi Monovii suspicor, qui cumprimis mihi summam humanitatem tuam, et singularem virtutem, et multiplicem reconditam eruditionem praedicaverat. Mirus enim erat ille vir in conciliandis inter se bonorum doctorumque virorum animis, cum idem tam doctrinae, quam virtutis nomine et illis plerisque in Europa carissimus, et illorum omnium esset observantissimus.
page 86, image: s086Tuam autem in me benevolentiam confirmavit vel etiam auxit Joachimus Delius, vir integerrimus: quam ego ipsi ex muitis aliis laudibus primam tribuo. Nam ita Se omnibus rebus in vita probavit, cum erga principem, cui operam dabat, tum erga eos, quibuscum amicitiam colebat: neque ulli fere rei tantopere studebat. Nec enim cum quoquam de honoribus et opibus contendebat: qui non solum regiorum mos est, sed paene in uniuersum omnium mortalium. Hic me de tua egregia in me voluntate istinc per litteras, pluribus etiam verbis, certiorem fecit, iussitque de te si quid vellem, nihil non absque dubitatione polliceri. Ingratus sim, nisi et hoc toto animo accipiam, et te contra omni observantia colam, et maiore, si queam, quam antea, cum tui tamen essem, et Gifanii, qui tum in vivis erat, observantissimus: neque hoc Gifanius ignorabat, et te scire arbitror: tamen ut recognosceres, has ad te dedi breves absque ornatu, cuius studium in hanc aetatem non cadit. Ne autem prorsus essent inanes, conieci in fasciculum [gap: Greek word(s)] de re gravi meum, quam te intelligere prae aliis omnibus de caussis oportet. Nam et hoc ingenium tuum, hic animus, ea sapientia, is usus rerum denique. Forte non longe a scopo aberraro: quod tamen indoctis, imperitis, et cupiditatum suarum magis, quam publicae salutis studiosis minus videri, non mirabor. Id autem hactenus publicandum non
page 87, image: s087cenfeo, ne in aliorum odia, in aliorum reprehensionem incurram, etiam multiplicem. Videri enim placere velle velim nemini, quam veritati: neque de sententia sum sollicitus: quae si vera est, non tam ego vicero, quam palmam obtinebit veritas; si qua ratione corrigentur, iacturae ipse nihil fecero, quin contra, quod investigabam, verum invenero, eiusque doctioribus prodendi, pluribus cognoscendi occasionem dedero. Tua autem censura stabo potissimum: quam si mihi minus invidebis, similia ad te brevi mittam: etsi vereor, ut tibi ad haec perlustranda in istis perpetuis et gravissimis occupationibus paullum sit otii. Imo nisi hoc ita esse certo scirem, essem hic quoque verbosior. Namque multa habeo de studiis litterarum, meae personae convenientia, neque indigna tuae. Ego enim in iis docendis et tuendis aetatem iam sum: vos in isto ordine in iisdem tuendis esse oportet, caussa boni publici. Et enim litterae omnis generis, et litterarum doctores, vestro patrocinio, illae adversus barbariem, nos adversus duos diversarum eiusdem barbariei exercitus, quorum unus sapientiae studia stirpitus excisa velit, alter in aliam formam translata, novis auctoribus egemus admodum. Vale.
page 88, image: s088
LIV. LIPPOLDO STRALENDORFIO, Vicecar, Imperat.
Etiamnum gratiam habeo CI. I. C. Laurentio Kirchoff, qui tuae notitiae mihi primus auctor exstitit: Saeculum autem iam est, cum ex patria tua, ubi ipse tum sedem fortunarum mearum habebam, in patriam meam, per provinciam tuam iter habenti, mandata ad te daret. Ibi tum ostendisti re ipsa ita esse, quae ille de tua humanitate et praestantia saepe nobis praedicarat. Namque de viri litteris et domo et animo me statim acceptum ita devinxisti, ut cum me tibi carum esse animadverterem, te vicissim mihi observandum existimarem: duratque ea inter nos benevolentia in hunc diem: qua neque tibi quidquam potuit accedere, mihi autem quaesitum nihil fuit: nimirum utrique satis est, quod tu me, a quo obseruaris, ego te, a quo diliger: habeo: ego que ex longioribus amicitiis hoc solum exipectavi; neque exspecto nisi forte ut vel de studiis sapientiae cum aliquo mei ordinis communicem, vel potentiori sive aliquem litteris deditum, sive ipsas litteras commendem: sed nunc nullo eius generis argumento utar: ex longiore intervallo tibi testaturus veterem observantiam, te anno potissimum, postquam te praecipuum honorem in senatu
page 89, image: s089imperatorio gerere accepissemus. Nee vero etsi serius scribo, gratulatio tibi serior videri potest: nec eam ego coruptam verbis ad te mitto: cui studio, si incubui, tamen in eo neque valui, ut haec vitae meae vespera minus valet. Quod virtuti tuae boni favent, non ignoras, quam quin ipse semper admiratus sim, et passim praedicem, dubitare te nolim: addo hoc votum, ut praeclarum et grave munus publico bono diu geras, nec ulli parti tanti oneris succumbas, cum quidem de universa Germania, tum potissimum de patria bene merearis. Iam autem summa occasio est, nominis tui sempiternae memoriae consecrandi: qua in re mecum certabunt, neque etiam superabunt multi. Ea autem nota sunt in hisce locis Saxoniae, quae qui consilio sedaverit, et magni mali incendium exstinxerit, et hoc loco salutem nobis restituerit; tam ipsi urbi tumultuanti, quam viciniae imprudentia illius populi conturbatae et male affectae. Non enim dubito, idem vos iudicare quod nos ita se habere eo magis scimus, quin sentimus, et magis magisque sentimus indies. Ego vero hoc minime queo dissimulare, qui has res a puero adspexerim, et omnia probe meminerim ab annis propemodum septuaginta: quo minus dubites, ab initio belli Germanici. Pueri enim cum magna non intelligant, quae videre et meminere, arctissime tenent memoria. Deum immortalem! quam recta et sancta erant, quae tum
page 90, image: s090gerebantur! Puer ipse, quibus applauderem, nisi iis, quae tum populus maiore auctoritate probaret? Etenim persuadebantur, ut in Principes coniurarent, quibus parere in omnibus an alus quam legitimis? iustum sanctumque erat. Docerem te, nisi non solum legisses omnia in utriusque partis scriptoribus, sed etiam e senibus in Esfeldia auribus accepisses. Post Ducem HENKICVM, quem ego profecto Magnanimum dixerim, quod in extremas calamitates a potentioribus coniectus, neque animum abiecit, et emersit benignitate Dei. Abhorrebat cum natura, tum educatione, a bellicis negotiis filius. Quis enim IVLIO tranquillior? Etenim neque solum nihil movebat, sed quaerebat omnia, quibus trunquillus ipse concordiam sanciret inter omnes ordines, qui et veritatis et iustitiae et sanctitatis templum fundaverit. Quod porro referam, sancte tibi affirmo de HENRICO IVLIO: dicam de ingenio: erat decennis, quando in aulam accitus veniens, cum ille annis adhuc aliquot abesset a pubertate: audivi nulla occasione expressos sermones pueri, qui nihil nisi humanitatem spirarent et benevolentiam: meis ibi tum verbis ex animo collaudabam principem, videbaturque puerili aetate singulariter confirmatus: neque cognovi alium ab annis triginta, quibus ab eo biennium non abfui, taceo quae gererentur hic quoridie cognovimus. Si quis esse clementissimum dubitat, aut ipsum non vidit
page 91, image: s091unum diem, aut occupatus est calumniis, quae confictae ab hostibus et sceleratis hominibus in eum iactae sunt. Calumniis autem, ut quisquam orbis procerum, obnoxius ipse est, qui contra ex clementia et beneficentia laudem merentur haud minorem, quam Regum potentissimi iidemque optimi. Quae cum ita sint, uti profecto sunt, neque hoc ignorabant omnes tam Brunsuigiorum provinciae, et noverant in oppido intelligentiores (quid enim de plebe aut malevolis loquar) fuit factum imprudenter ab illis, ne quid dicam durius, quod quanquam iuveni ullum debitae subactionis aut observantiae, et Principi et [gap: Greek word(s)] neque praestiterunt, et postea qua delerent, negarunt omnia obstinate. Talium consiliorum auctores, aut expertes omnis doctrinae et vitae, aut probae mentis non fuisse oportet. Sed ita fieri vetus verbum docet, ut stultitia et malitia plaerumque una habitent: sive in uno ambae sint, sive in pluribus, sive in omni populo, sive (forte enim et hoc fieri potest) in regno. Namque in regno, si rex minus sapiat et vacillet, et desipiant, qui a rege primi sunt, malefacere omnes, et male fieri omnia, et quodcunque boni fuit perire, et omnia immutari in aliam formam necesse est. Non ignorat orbis, certe novit omnis Germania, quod qui hic negat, eum oportet esse impudentissimum, non esse imperialem illam urbem, sed Ducis, in cuius solo fita est. At quantis cum privilegiis? quanta
page 92, image: s092cum felicitate? Cetera oppida, quae ipsa servae sunt. Neque de oppidulis et vicis loquar, quae alii passim magnis laboribus parant, et cum perpetua molestia colligunt, iis ipsi potissimum fruuntur, et prae aliis in deliciis vitam agunt. Verum non ab uno saeculo refractarii, felicitatis impatientes, vix nomen Principis ferunt: quin plus conviciorum in tantam virtutem et clementiam iecere et iaciunt quotidie, quantum ne quidem quis iaceret in vilissimum etc. Helmst. ex acad. Iulia 24. Dec. CIC ICC VII.
LV. IO. CASELII SATYRA in Vrbem Brunsuicensem ad proxime praecedentes litteras pertinens.
Quemnam rebelles contumaciae tandem
Vestrae, superbiaeque ponitis finem?
In maximis angustiis tot annorum
Parere vos herique vivere ad nutum
Didicisse credidi, redire putantes
In semitam rectam, suoque cedentes
De iure, ne severior videretur,
Noxamque deprecantibus remissuri
Audire voces dudum oportuit: verum
Cum subditos nequam fuisse vos constat
Hoc saeculo, prioribusque maiores
Vestros, quid obtinere mirer antiquum,
page 93, image: s093
Quibus malum est hereditarium, morte
Atrocius putare, Principi, quo nil
Humanius clementiusve obedire:
De talibus sperare quid boni possim
Cives, parentum pessimae notae proles,
Tot stirpis improbae propagines foedae,
Queis sacra dicunt iura: ius quid aequumve
Sit nescientes. Institor malae mercis,
Aurum elaborans non suum, Iudicis gemmis
Dolos crumenae divitum struens: vestem
Resarciens, rudemque carminans lanam,
Triti refector calcei manus tetra
Pice illitus: rubigine aeris ac ferri
Horrens Pyracmon scoriis fenestrisque
Factis, Bohemicoque quaeritans victum
Vitro: novacula superfluum abradens
Crinem: virenti emplasmate unico sanans
Periculosa quaeque vulnera: e saxo
Lignoque formans, aut coloribus ponens
Quidvis, virosque bestiasque divosque;
Carnes et ossa dividens bovis caesi,
Suumque semimunda sanguine, aut pingui
Milioque replens exta: pellio, pistor,
Propola frugum; sordidique caupones,
Et hisce paululum politior (namque
Distare multum a ceteris quis affirmet?)
Avarus hospes conscientiae prorsus
Expers, salutis immemor suae, si sit
Spes certa lucri commodique cuiusdam,
Sic repperire in quinque curiis inter
Tot Consules, tot horridos Senatores
page 94, image: s094
Vix unum et alterum queas loquuturum
Lingua latina, vel latina miscentem
Vernaculis qui ferre possit egressos
Plaerosque nunquam patriae suae portas
Existimes, et hortulos suburbanos
Putare nostri limitem orbis extremum,
Nec ultra eos quidquam esse: pro Magistratum
Tressem! hic tui reique publicae curam
Gerat, perire funditusque deleri
Si vultis, absit vestrum ut oppidum talis
Regat (licet cur gloriemur hac in re
Non est) amurca, caudices, Reatini
Et plumbei et superbientium turba,
Clocodiorum, sanior quibus mens est,
Ac plus satis precamur, imperent vobis,
Sic tutiores a periculo quovis
In posterum domi forisque vivetis!
LVI. GVNCELIO A BARTENSLEBEN.
Generose Dn. Gunceli a Bartensleben! Ad generositatem tuam litteras dare in animo habebam, per generosum iuvenem Iacobum Schenck. Hic vero cum promitteret, se petitionem meam tibi coram expositurum, non fui propterea negligentior. Sed sermones nostri exemerunt mihi illud scribendi tempus. Non dubito autem, quin ille verba pro me fecerit, et verbo obtinuerit, quod rogamus, neque
page 95, image: s095me excuso de hac audacia: nullius mihi impudentiae conscius. Namque inferioris has quodammodo partes esse puto, et potentioris amici non solum consilio et auctoritate, sed alia etiam ope utatur; nedum ut tam exigua, qua academico convivio subvenire desideret. Quin novi te ita magnificum, ut me accusaturus negligentiae videaris, nisi utar interdum ista tua bonitate, quod facere nonnunquam neque me pudet, et tu quoque rectum iudicabis, qui si, qua re opus esset, scires, liberalitate tua petitionem meam anteverteres: ego etiam donationem tuam mea gratiarum actione antevertam. Namque quando haec leges, vel munus ad nos miseris, vel certum aliquod destinaris. Gratiis actis, quid secundum sit, non ignoramus: tanti Viri praesentiam optare magis, quam rogare audemus: certo tamen generosum Iac. Schenck nobis promittimus. Praesentia autem nobilissimorum iuvenum non solum nobis, sed ipsi quoque academiae honori est, quam habent nutriculae suae. Vale, Vir amplissime, 26. Dec. CIC ICC VII.
LVII. IACOBO DE SCHENCK.
Te istic pro litteris nostris egisse et impetrasse, quae volumus, mihi dubium nullum facio. Namque et tu nostri memineris, et generofus
page 96, image: s096de Bartenslebius in omnibus se liberaliter gerit et magnifice. Neque hac de caussa quemquam mitterem: sed alia est, ut te istinc excitemus. Ex iis autem, quae te docebo, certius et nobis pollicemur. Fuit ante Natalem Domini in aula Cornelius: Serenissimus secum habebat Principem Anhaltinum Rudolphum: cum hoc erat Rudiger Monichow. Hic nobis nunciavit se convivio Prorectorali interfuturum, si vocaretur. Eo nomine hodie quoque mitto in Esbecanum, quo se erat recepturus, invitatum et illum et Iulium ab Hoim: idem die crastino nunciabo generos. Matth. de Schulenburg. Hos cum aequales et tui ordinis habiturus sis, te adventurum speramus, et ut venias denuo rogamus. Vale.
LVIII. MATTHIAE von der SCHVLENBVRGK.
S. De altero benigne respondisti, et ita prorsus, uti nobis pollicebamur de tua benevolentia, modo vobis Diana propitia sit. Alteram petitionem praeteriisti silentio. Id est, cur secundum scribam. Hoc cum mihi negotium relinquat gener, totus in iis meditandis, quae ad illam solennitatem pertinent. Argumento utar ad te novo. Non enim tantum nobis gratum facies, sed et aliis hospitibus tui ordinis, amicis communibus. Proxime hac
page 97, image: s097transiens Iacob Schenck se nobis adfuturum, peramice recepit. Etiam expectamus Rudigerum a Monichow, apud quem fuit in aula ante dies hosce festos Cornelius, per quem de hac sua voluntate nos certiores fecit. Itaque ad eum nunc quoque scribo in Esbecanum, cumque eo veniet Iulius ab Hoim. Mature autem et te et illos adesse velimus ad dictum diem videlicet Decembris 29. Haec et generi et meo nomine scripta accipias; neque minus academiae honorem habueris. Vale, Helmst. ex acad. Iul. die Iohan. Evang. CIC ICC VII.
LIX. LVDOLPHO FABRICIO.
S. Gener etsi occupatus, totusque in iis meditandis et perscribendis, quae ad futuram solennitatem pertinent, ad te tamen aliquid dabit: et minuit mihi laboris partem, quem in me suscepturum dixeram. Ille de reliquo quid fieri velit, ostendit: ego, quod abeuntem rogabam, moneo, ut quod commodo valetudini fiat, mature nobis praesto sis. Non te fugit, non fore apud nos Dionysia; nec defore tamen illum liquorem, expetitum senibus: neque vestrae aetati iniucundum aut noxium: haustum ritu Laconico: sermonum autem copiam vobis praestabimus: adolescentiores de musica viderint: quem et Poeta conviviis
page 98, image: s098Deum adhibet. Exspectamus praeter Iacobum Schengk et Matth. von der Schulenburgk, etiam ex Esbecano Rudigerum a Monichow et Iulium ab Hoim. Me enim per Cornelium prandium illud solenne denunciavit ultro, cum ante [gap: Greek word(s)] una in aulam venisset: eoque nomine ad utrumque iterum litteras dedi. Vale, Helmst. ex acad. Iul. die Iohan. Evang. CIC ICC VII.
LX. DAVIDI HILCHENIO. [note: De huius patre. filio cognomine, eiusque familia et incrementis amicitiae cum eo contractae, vide prolixam admodum Caselii epistolam Idib. Apr. 1604. ad nostrum Davidem Jun. in collectione Fuchtiana epistolarum Casel. ad nobiles viros p. 234. seqq.]
Ex quo motus iste in Polonia exortus est, varia allata sunt, et incerta plaeraque: neque in hanc diem, quis istic rerum status, compertum habemus: alia enim fama aliam tollit; neque adhuc quidquam constanter affirmatur. Sopitum tamen dissidium, sive [gap: Greek word(s)] , plerique aiunt sive suspicantur; affirmat quos ego audierim, nemo: nihil concordia regno optabilius: ut certa omnia cognoscam, tuas litteras expecto, quas eo magis desidero, quod neque a te quidquam, tam multis iam
page 99, image: s099mensibus, neque ab aliis allatum est, neque de te, neque de rebus Zamoscianis. Neque vidi, quomodo quid ad te mitterem, quod certe in manus vestras perveniret: quin de his dubito, lecturusne ea sis, an ipsa in via peritura. Itaque nec alia mitto, neque de iis scribo, quae in aliorum manus incidere nolimus, ut sunt sermones, etiam de rebus leviusculis familiarum. Etiam in valerudine non firmae admodum scripsi alia atque alia: nihil edidi, nec potui, quod tria praela totum fere annum occupantur exprimendis voluminibus, quibus demonstratur ius, quod habet Dux in urbem refractariam (Brunsuigam). Historia haec non est epistolae, neque omne ignoras. Non autem fuere in maiore certioreque periculo quam nos fuimus, neque dum spes est pacificationis siue conciliationis. Dicitur negotium reiectum in comitia Imperii, quae hac bruma agi coeptae sunt. Etsi de hoc etiam alii aliter sentiant, neque bellum est, neque id nunc metuimus, neque pax est, neque iam confidenter speramus: neque induciae sunt, sed intervallum ad latam usque sententiam, quod tempus in foribus esse putent, in oppido non vigere mercimonia, et incipere egere multos, nostrum nemo dubitat, ipsi queruntur, et asserunt, qui inde ad nos quotidie veniunt. Dum haec in suspenso sunt, non frequentatur academia ut ante. Nec enim, qui gliscente tumultu ante biennium cesserant, redeunt, paucos praeter e
page 100, image: s100vicinia: neque prorsus ex longinquioribus locis adveniunt, metu belli deterriti: accessit autumno contagium pestilens, quod cum hinc inde per plures Germaniae locos serperet, huc non irrepit. Ita sit, ut non sint nullae iuventutis eruditae reliquiae, neque prorsus vacent auditoria. Ad me redeo: emersi autem gravi admodum morbo; sane erat illa plurium dierum febris sub Kal. Iun. Habeo necesse mihi hac aetate parcere secus, quam ipse velim. Tamen ubi cognovero res vestras, et sciam, quo, quando, per quos mittam, aliquid his impendam huic scribendi officio. Cannius Herbipolin venisset, itemque Faresbachius me excitabant ad scribendum, iamque ibant ultro citroque litterae, id studium interrupit pestis: quae ex illo loco illos abegit alio, uti ad me Noriberga amicus scripsit. Cannium cum suo illustri hero concessisse in vicinum oppidulum Tettelbachium: scribent, credo, nisi se ulterius amoverent. Vale et quoque modo fac, ut res vestras non ignoremus in perpetuum. Vale, Helmstadii, ex acad. Iul. 6. Kal. Ianuar. 1607.
LXI. IOANNI CORFINIO, Consuli Rostoch.
Quas dedisti [gap: Greek word(s)] non ita multis diebus ante mihi e navigatione rediens reddidit. Eius stultitia in perferendis ultro citroque litteris
page 101, image: s101usui est: novum iter, ut familia narrat, in animo habet: haec alia mihi erit scribendi occasio, f - - tque promissum tibi pridem destinatam iamque ad finem perductam lucubrationem: neque dum descriptum erat volumen, neque uno die describi potest. De argumento indicium me tibi fecisse, arbitror. [gap: Greek word(s)] enim modo haec modo alia circumspicio: considerabam statum rerum praesentium, turbatarum. paeneque perditarum, in hac praesertim vicinia: cogitabam de dignitate et officio Ordinum Imperii, praesertim civitatum: quarum cum non esse multas, quae cum semetipsis maiores esse gestiant, facessant sibi et aliis negotium, viderem, et de harum et imperialium officio non solum a me inventa, sed potius ab aliis viris prudentissimis, ad publicam salutem omnia referentibus, accepta, neque subito, neque negligenter consignavi, quae fortasse olim plus auctoritatis habebunt, et non utilitatis nihil afferent. Hanc coniecturam inde facio, quod si ea animadversa servataque fuissent, in gravia incommoda quaedam urbes non incurrissent: nobis vicina minime, quae sua imprudentia sibi nihil lucri fecit, multos in vicinia perdidit: etiam constat, civium multorum fortunas attenuatas, aliorum eversas: quod certo cognovimus, neque queunt dissimulare ipsi. In quadam epistola te legisse utrinque edita commemoras: hoc autem fundamentum stare non potest, etsi sophistae quidam ponere
page 102, image: s102ausi fuerint, esse [gap: Greek word(s)] . Vestram ego beatam praedico, quae viros habet et probos et doctos, et usu rerum confirmatos: adeoque hic [gap: Greek word(s)] aiebat, scharfenbergium in Quatuorviris esse, id est, ex collegis tibi proximis. Velim et ex me vetere amico et mihi percharo satutem dicas, itemque Gryphio. Quae de facinorosis hominibus scribis, ad eundem paene modum exposuerant et alii: nobis fecisti pergratum, quod narrasti pleraque plenius: et illum architectum sceleris noveram: nihil erat adolescente petulantius: sine caussa iterum atque iterum excurrerat in Italiam: noveram et patrem senem non illepidum, et favrum, et frugi, uti res postulabat: factum autem divinitus, ut ille priusquam regem irritaret, perierit e vestigio, sive in ipso vestigio: ut perierit, nemo narrat. Homo festinabat et occupata erat domus, quod gener cras Collegis prandium dabit solenne, quando renunciatur [gap: Greek word(s)] . Designatus autem cum fuisset Idib. Octobr. unius parum amico consilio, quod legitime decretum fuerat, in dubium vocatum, et frustra ductum fuit, ultra brumam. Vale, Helmst. ex acad. Iul. IV. Kal. Ianuar. ineuntis 1608.
page 103, image: s103
LXII. LVDOLPHO FABRICIO.
Hoc ipsum de aliis bene merendi studium dignum est quovis homine, praecipue autem dedito litteris, quae cum humanitatis appellantur, ipso nomine hoc nobis imperant. Per autem pauci illud colunt, quod cum, non vacet molestia, tum importat parum utilitatis. Hanc si non expetimus, illam tamen non absque caussa declinamus, quantum possumus: Omnem enim non possumus, quod qui omnem velit, ipsum officium omittere necesse, habet, quod hoc nunquam consistit absque Omni molestia. Haec eo mihi veniunt in mentem, quod facilitas mea sive promptitudo, fraudi mihi saepe fuit, ferens curas simul et incommodi plus, quam res mea pateretur, quod ego hodie sero et frustra queror, quam mihi pedem referre, sive modum ponere huic rei hac aetate non licet amplius. Quod familiares non nolim animadvertere, ersi pauci admodum in hanc partem peccant. Te laudo, qui gratificaris aliis, nec infeliciter hactenus. Namque Juvenis generosus cum videret, quam tuas res negligeres, cum illi praesto esses, tibi plenas gratias referet: iamque hoc agit, cum et naturae bonitate sit praeditus, et ita institutus, et in his moribus se confirmet, denique habeat, unde bene aliis faciat, et quibus quid debeat intelligat: Hic quoque iuvenis
page 104, image: s104videtur non ingratus in te futurus, teque, uti video, colit: quod quemadmodum de ipso meritus sis, non solum ipse mihi praedicavit, sed ego quoque perspexi, Hoc ut scirem, hesternum diem ipsum apud nos detinui. Recte autem etiam observat schenkium; in utroque a nobis abeuntem verbis meis confirmavi: ostendens, quantum boni ex vestra consuetudine adeptus sit, et adepturus porro videtur. Velim fratrem etiam tuum, idem confiderantem consuetudini se magis dedere eorum, quibus ipsum esse familiarem iussisti. Longe plurimum consuetudo in utramque partem potest, unde constituit Euripides ad alterum cognoscendum satis esse, si cognoveris, cuiusmodi quis utatur familiaribus. Vale, Helmstadii, ex academia Iulia prid. Kal. Ianuar. ineuntis CIC ICC VIII.
LXIII. ZERNEMANNO.
Neque sinit me uti silentio, qui tuas attulit, neque respondere plenius bidui occupatio. Heri enim praebuit epulum Collegis [gap: Greek word(s)] gener meus, neque nullus illorum hospitum est domi meae. Igitur me breviorem esse oportet, et te huic brevitati veniam dare decet: etsi nunquam sere tuam ubertatem assequor, neque etiam affecto; tamen ad tuas respiciens,
page 105, image: s105proxime scribam non paulo uberius. Non sunt autem de nihilo querelae istae: verum quid facias, cum saeculum se non accommodet uni atque alteri, sed obstinate idem esse perseveret. Nos igitur morem gerere praesenti aetati par est et quando ut volumus res nostras instituere non possumus, instituamus, ut possumus. Tu eam artem tibi parasti ab adolescentia, quae si ea uti velis, necessaria tibi non negabit. Neque enim molestius, quae necessario caussas agenti subeundae sunt, fugies, etiamsi in diversis studiis esse malis [gap: Greek word(s)] . Itaque hac inclines, dones aliud consilium commodo tuo capies. Vale, Helmst. ex acad Iul. prid. Kal. Ianuar. ineuntis 1608.
FINIS EPISTOLARVM CASELIANARVM.
page 106, image: s106
LXIV. CONRINGIANA EPISTOLICA EX LITTERIS HERMANNI CONRINGII AD SERENISSIMVM DVCEM BRVNSVIC. LVNEBVRG. AVGVSTVM EXCERPTA.
1.
Si spectemus fortunam ecclesiae ab initio usquae in haec tempora, observare fuerit, nunquam ea fuisse ecclesiam felicitate, ut in usu publico fuerit aliqua versio V. aut N. T. quae omni ex parte sese recte habuerit. Graeca LXX. intrepretum versio ab Hebraico multum discedit, quod iam olim S. Hieronymus conquestus est, nec vulgata versio satis accurate ex hebraico et graeco expressa. Lutherus noster novam dedit versionem germanicam. Ipse vero illam saepius mutavit, quamdiu vixit,
page 107, image: s107quod certissimo est iudicio, fatente ipsomet Luthero, ecclesias germanicas tum temporis non habuisse versionem in usu, quae omni ex parte fuerit perfecta.
2.
Scotus ille, nescio quis, videtur mihi delirare; promittit inventionem novae linguae et quae sit omnibus hominibus communis, et hoc ipso existimat, novam methodum scientiarum prolaturum in lucem: quasi vero nova opus sit lingua, cum utique linguarum habeamus plus satis.
3.
Supplementa MSta historiae Thuani nunquam edita sunt. Hugo Grotius legatus Suedicus ad regem Galliae, vir plurimae et inusitatae eruditionis, ideoque vere magnus, inspecto codice authentico Thuani, excerpsit haec ipsa, cum in Gallia degeret, et orae sui codicis historiarum Thuani adscripsit, ex illo rursum excerpta ad nos in Germaniam denique pervenerunt. Sunt autem digna, quae descripta adiungantur operi historiarum Thuaneo.
[note: Prodierunt haec supplementa in lucem Amstel. 1663. 12. cura ABR. WIQVEFORTII, sub tit. Thuanus restitutus.]
4.
Nivem sexangularem sive forma stellari esse, primus quod equidem sciam, memoravit Io. Keplerus, ille magni nominis Mathematicus,
page 108, image: s108et Copernicanae doctrinae de motu telluris defensor. Edidit de hoc argumento breve opusculum in forma octava, tit: De nive sexangula. [note: Quae huius formae sexangularis sit caussa, maxime obscurum est, explicatuque difficile semper visum curiosis rerum naturalium scrutatoribus. Vid. Th. Bartholinus de usu niv. med. c. 5. Erasm. Bartholinus lib. de figura nivis; Cartestus lib. de meteoris c. 6. aliique plures, quorum sententias collegit, et quid roboris iis insit, dispexit Gothofr. Voigtius tr. contra niv. alb. sect. 3. corol. 5. Conf. Bechmanni systema physicum l. 3. c. 4. ubi etiam Gassendi et Kyperi sententiam adducit.] Caussam refert in singularem vim formatricem et plasticam facultatem, quae solet in plantis et animalibus corpora variis modis formare. Ceterum illae plantarum et animalium partes variis modis formantur propter varios usus: qua de caussa et artificialia etiam corpora quammulta suis propriis figuris constant. Nivem autern esse opus animatum vel plantae instar, neutiquam est verosimile. Itaque caussa alia videtur esse quaerenda, et quidem illa, quae facit, ut crystalla et adamantes omnes itidem figura sexangulari, et salia varii generis, ut et alumen et lapides diversis constet figuris: imo quo fit, ut omnis gutta aquae aut olei aut argenti vivi sit figura rotunda et globosa. Id quod mihi videtur tribuendum centro gravitatis cuiuslibet corporis proprio: ad quod punctum corpora fluida dum concrescunt sese contrahentia
page 109, image: s109prae varia materiae natura accipiunt nunc figuram rotundam nunc angulosam, et quidem angulis variis. Est haec doctrina perquam obscura et a paucis tacta. Quin imo egregia quidem, nulli tamen certae demonstrationi innixa.
5.
Io. Henr. Hottingerus Helvetius est, et ob incomparabilem orientalium linguarum peritiam, simulque inusitatam industriam, hodie in universi eruditi orbis admiratione.
6.
Henricus Bangertus, vir supra fortunam scho lasticam doctus et sedulus, curavit edi Helmoldi chronicon Sclavicum, quod usque adeo diffundit sese in laudes Henrici Leonis, idque cum notis luculentissimis. Parat ille nunc editionem historiae Lubecensis, quam ut susciperet, ipse auctor fui.
7.
Distinguunt Iudaei praecepta divina in affirmativa et negativa, ex vario modo, quo leges illas Deus scripto tradi fecit. Qua ratione praeceptum est affirmativum: honora patrem et matrem; negativum: non occides. Inter eos, qui Iudaeorum in classe creduntur praecepta istaec omnium optime illustrasse, est Moses Kotzensis aut Mikotzi, cuius liber inventu rarissimus.
8.
Conr. Dinnerus valuit graeci carminis pangendi facultate, iuvitque illud studium libris aliquot
page 110, image: s110editis, quando iam Professorem iuris Altdorffii ageret.
9.
Conscripsit Leo Allatius, qui hodie bibliothecae Vaticanae est praesectus, de libris ecclesiasticis Graecorum singularem libellum, lectu dignum: quemque proinde non dubito anteferre eiusdem spisso volumini de concordia ecclesiae graesae et romanae.
10.
Theatrum chronologicum MStum Pauli Rikemannii cenfurae meae oblatum fuit. Pervolvi illud diligenter, observavique insignem quidem auctoris industriam: nihil vero deprehendi, quod non in iam tum publicatis passim chronologicis libris abunde reperitur. Nolim tamen laudi, quam meretur diligentia auctoris, quidquam hac mea sententia detractum. Prodit enim opus, auctorem fuisse historici studii cupidissimum cultorem, simulque nec ab ingenio nec a iudicio destitutum, quales in Canonicorum et vicariorum ordine perquam esse rari solent.
11.
Wierus haud immerito fuit suspectus magiae. Primum, quia aliquamdiu amanuensem egit famosi illius magi Henrici Corn. Agrippae, eius summa familiaritate et contubernio usus. Secundo, quia non tantum omnium librorum magicorum diligens fuit lector, sed etiam defensor sagarum adversus supplicia commerita.
page 111, image: s111His sane de caussis etiam Bodinus libello de lamiis quem adiunxit suae magnorum daemonomaniae, non dubitavit Wierum magiae postulare: cuius tamen etiam ipse post coepit esse suspectus. Vtrum vero Wierus fuerit talis, an vero per imprudentiam susceperit infamis causae patrocinium, non equidem dixerim: quoiam in Batavis et alibi, multi viri docti et pii, Wieri sententiam pari imprudentia amplexantur.
12.
A Christophoro Browero Iesuita conscriptam esse historiam Trevirensem, sed quae, simulatque pars prima fuit typis excusa, sit curante Archiepiscopo Trevirense statim auctoritate publica suppressa, ita ut ne quidem ulla spes supersit, reliqua proditura in lucem, idque quoniam iudicio Archiepiscopi et Capituli, historia illa urbi magis, quam Archiepiscopo visa est favere a fide dignis et harum rerum peritis intellexi. [note: Circa finem saeculi XVI. prodierant instinctu et sumtu urbis Trevirensis Annales Treviren ses auctore Guil. Kyriandro, syndico Trevirensi; in quibus monstrabatur, Augustam Trevirarum esse urbem imperialem liberam, nec fuisse subiectam Electori Treverensi, Elector itaque Browerum incitavit ad resutandos eos aliis annalibus, qui tamen per XXIII. annos in MSto remanserant, donec anno superioris saeculi XVI. prelo subiicerentur, Treviris et Coloniae apud Bernard. Gualterum. Statim autem supprimebantur, iniuncta Iacobo Masenio eorum emendatione et continuatione. Vtriusque opera tandem prodierant Leodii 1671. II. Voll. fol. Castrata autem est haec editio nec Masenius singularia addidit. Vid. SVERTICIS in Athenis Belgicis p. 176. Bibliotheca Soc. Iesu Phil. ALEGAMBE p. 139 ECCARD de studio etymologico linguae germ. p. 148. CATALOGVE des principaux historiens p. 148.]
page 112, image: s112
13.
Duo illa volumina artis auriferae magni sunt nominis: sed quoniam omnis illa ars magis est: auriperda, quam aurifera, fortassis et libri illi minoris fuerint existimandi.
14.
Abrahami Gorlaei, antiquarii nobilissimi, praeclarum profecto hoc opus est de annulis. Quamvis enim eiusdem argumenti prodierint et Romae non adeo pridem libri duo, numero gemmarum ditiores, longe tamen illi elegantia imaginum ab hac Dactyliotheca separantur.
15.
Per quam doctus est libellus Pomponii Gaurici (de sculptura) fratris Lucae Gaurici famosi Astrologi. Est autem hic ille Pomponius, qui principis feminae amore insano captus, stultae libidinis poenam meruit capitalem.
16.
Pervolvi libellum, quem de mulierum lavatione inepte inscripsit Conradus ab Anten. Non
page 113, image: s113ille probationem, quae instituitur per aquam frigidam, defendit, sed magna animi vehementia impugnat.
17.
Literas Henrici Ernstii ante biduum tradidit Simonis Paulli Theologi Rostoch. nepos, et Simonis Paulli Prof. medici Hafniensis filius, iam tum ipsemet constitutus Anatomes in academia illa Professor iuvenis egregius. Illi propositum est, Wolsenbutelum abire, tantum lustrandae Bibliothecae Augustae caussa: admiratione, ut ipse fatetur, eius ubique terrarum iam excitata, Videtur illi ab ipso rege commissum, ut serio inquirat in illa a me praedicata AVGVSTAE admiranda: quoniam cum sint inusitata, fidem vix inveniunt. Ego ipsi auctor sum, ut nihil non indaget: quo et libro meo fides constet.
18.
Speculum lapidum Camilli Leonardi iam tum legerem aliquando: quia tamen inventu rarum est, hactenus in possessionem meam non pervenerat. Qui autem additus est speculo isti libellus Petri Arlensis, nec visus nec auditus mihi est hactenus. Vterque vero plenus est magiae eius, quam naturalem vocant; qualis etiam est Alberti Magni liber de lapidibus. Iam tum olim enim, quemadmodum ex Plinio constat, veteres magi stupendas virtutes lapidibus tribuerunt, si illis praesertim fuerint signa quaedam, singularibus adhibitis ritibus, insculpta.
page 114, image: s114
19.
Cum Fortunio Liceto fuit mihi commercium literarium, imo et disputatio de natura calidi innati. Fuit vir laboriosissimus et plurimae scriptionis. Plerumque eius operurn catalogus additus est operi de lucernis antiquorum. Contra ea, quae disputavit de spontaneo viventium ortu, sunt a me iam dudum nonnulla disputata in libello de formarum origine: neque nunc etiam possum illius sententiae accedere: opus tamen est plenum multae eruditionis.
20.
Isaaci opus medicum adeo rarum est, ut quantumvis a me diligenter quaesitum, nunquam inciderit in manus meas: estque nonnisi semel editum, perdoctum tamen.
21.
Scholtzius collegit Ioannis Cratonis, medici Caesarii celeberrimi, epistolas et consilia et aliorum nonnullorum: de suo nihil addidit. Opus ipsum praestans est: et hoc nomine artem medicam facienti semper mihi fuit carissimum.
22.
Guilielmi Kyriandri commentarius de Augusta Trevirorum opus est eruditum, et eleganti stilo, praeter morem iuris Doctotum, exaratum, rarumque inventu.
23.
Menologium, quod secundo tomo antiquae lectionis Canisius inseruit, alibi, quod sciam, hactenus editum non est: respondet autem
page 115, image: s115martyrologiis romanis, quorum unum publica demum auctoritate papali est editum et commentario docto illustratum a Card. Baronio. Est autem epitome quaedam Memaeorum voluminum duodecim, quae, non minus fabulosis historiis scatent, atque Jacobi de Voragine legenda aurea, quae appellavit. Et vero in fabulosa martyrum et sanctorum historia condenda Graeci Latinos praeiverunt, ceu apparet vel ex historia Lausiaca Palladii.
24.
In aula Danica hodie agitur de Sauberto in Daniam evocando, ad munus concionatoris aulici germanici et Professionis Theologicae. At non sine studiorum Academiae damno illud quidem fiat. Eoque non desinam quidem obniti, et quantum in me est curare, ne vir adeo praeclarus Academiam Iuliam relinquat.
25.
Praeter Helmoldum a nemine veterum pari fide et candore res Slavicae populorum trans Albim, et in eos cum merita tum vires Henrici Leonis ad posteritatem sunt memoratae.
26.
Praestitit in Helmoldo illustrando Bangertus egregiam operam, vir graece, latineque doctissimus, summaeque industriae. Cepit idem, senatu iubente, iam tum conscribere historiam urbis Lubecensis, facta luculenta commemoratione Henrici Leonis, ut qui primus urbi illi felicitatem aliquam conciliaverit, cumprimis
page 116, image: s116condito ibi Episcopatu, et structa cathedrali illa magnifica aede. Verum illi scriptioni magnam hodie moram iniecit civilis in urbe istac discordia, quae nisi sopiatur, forte non est, quod historiae illius editionem speremus.
27.
Tuo beneficio licuit mihi perlustrare opus illud epistolicum Nic. Reusneri. Merito sane laudanda est singularis industria tam eximiae collectionis, et quidem in argumento publice utilissimo. Quandoquidem vero ab eodem Nic. Reusnero editum etiam est opus orationum et consiliorum contra Turcas a viris prudentibus conscriptorum, rogo Te iterum, illius etiam voluminis perlustrandi gratiam mihi facere digneris.
28.
Scipionis Claramontii vita, in quantum illa abs me poterit colligi ex illius scriptis, a me enarrata est in praefatione ad lectorem, operi abs me edito praefixa. Videtur defunctus anno 1653 aetatis suae anno octuagesimo octavo, viribus animi satis integris, quemadmodum apparet ex scriptis, illa senili aetate editis. Italus est, natus Caesenae oppido Pontificiae ditionis, equeftri familia nobilissima. Videtur omnem omnino Philosophiae partem excoluisse scriptis suis: sed illorum paucissima videntur edita, et quidem extra Italiam Coloniae Agrippinae opus eximium, quod de universo inscribitur, et alterum Amstelodami, cui titulus: Supplementum
page 117, image: s117
Anti-Tychonis. Reliqua in Italis edita sunt, plerumque argumenti mathematici, sive potius astronomici.29.
Magna intercessit Fulvio Vrsino cum Antonia Augustino Romae inita propter studiorum aequalitatem necessitudo. Hinc adeo factum, cur Anton. Augustini multa a Fulvio sint edita et notis illustrata: ea tamen duntaxat, quae ad romanas antiquitates attinent, quarum Fulvius perquam studiosus fuit; Augustini eruditione ad alia quoque pertingente, quae non venerunt in Fulvii curam. Hinc sane Fulv. Vrsinus suscepit commentario illustrare, aut potius emendare fragmenta historicorum veterum Latinorum, ab Antonio Augustino collecta. Notis item ornavit Ant. Augustini praeclarum illud de legibus et Senatusconsultis romanis opus: addidit porro suo de familiis romanis immortali operi Ant quoque Augustini de eodem argumento collectanea. Ceterum Antoniani operis de legibus optima est editio illa Parisiensis in folio. Neque vero illa Lugdunensis in quarta forma meretur cum altera isthac comparari. Sed et illa de familiis romanis et Fulvii et Augustini splendidissime a Carolo Patino edita sunt Parisiis cum imaginibus nummorum romanorum consularium; ubi omnia simul sunt integriora.
page 118, image: s118
30.
Commentarii Ant. Augustini in antiquam collectionem Decretalium sunt plane eximii et a me diligenter lecti. Fuit scilicet Augustinus ille peritia antiqui iuris canonici pariter et civilis Romani longe peritissimus, et nulli temere secundus. Publicatae sunt eiusdem emendationes decreti Gratiani et Pandectarum, et quidem horum ad exemplar inscriptum, quod omnium est antiquissimum, et habetur Florentiae in bibliotheca medicaea. Verum illi libri Augustiniani et rari sunt et perquam cari [note: ABRAHAMVS WIELINGIVS in Jurisprudentia sua restituta Amstelod. 1727 typis expressa, triumvirorum illorum, nimirum Jac. Labitti, Ant. Augustini. et Wolfg. Freymonii in iuris Justinianei Corpus indices methodo commodiore adornatos et multa luce circumsusos recudi fecit, novos indices illis addidit, notisque doctissimis totum opus illustravit. Vid. recensionem eius in actis erudit. Lips. 1727. mens. Augusto pag. 359. et B. BRVNQVELLI prolus. academ. de Digestis secundum indicem legum Jac. Labitti aliorumque [gap: Greek word(s)] etc verbotenus excudendis, Gottingae, 1735. 4to.] adeo ut magnitudine pretii deterritus fuerim ab iis Lutetia curandis; hic enim, quod sciam, nusquam comparent. Editae praeterea sunt ab eodem, Augustino libri poenitentiales antiqui.
page 119, image: s119et doctissimis notis illustrati: est autem et hic liber rarissimus inventu.
31.
Carolus Patinus mihi videtur operis Fulvii Vrsini de familiis Romanis nova editione saltim eo bene de republica litteraria meritus, quandoquidem eius prima editio dudum desiit inter manus hominum versari: imo in paucorum bibliothecis ob exemplarium raritatem superest. Addidit tamen quaedam et hic Patinus Fulvio numismata cum insigni commentario: omnia vere luculentiora et splendidiora reddidit. Id miror, nusquam ab illo memorari Abrahamum Gorlaeum, qui plurimos nummos consulares, Fulvio Vrsino indictos singulari opere edidit, ex quo proinde magna potuisset accessio fieri. Videtur opus illud Gorlaei Patino non fuisse visum. Et vere opus illud est rarissimum inventu.
32.
De Hiddone Frisio, eique olim ob res praeclare gestas concessa ad Albim parte agri, ibique exstructa arce cognomine, memini me legere integro Cap. VI. Lib. III. agentem Cornelium Kempium in libro de origine, situ, qualitate et quantitate Frisiae, Coloniae edito, magnitudinis octavae anno 1588. Qui tamen indubie fallitur in eo, quod existimet, agrum Hiddoni concessum a Duce Brunsuicensi, cum res Hiddonis vetustate superent originem inclyti Ducatus Brunsuicensis, atque adeo a Duce
page 120, image: s120Saxoniae quodam facta concessio illa sit oporteat.
33.
In libro primo de bibliotheca Caesarea Lambecius potissimum occupatus est in exponendis causis sui Hamburgo discessus, nec tamen vel verbulo tangit ulcus domesticum, de uxore scilicet, quam divitiarum spe duxerat quidem, sed iis ab avara femina exclusus et simul contumeliose habitus ad desperationem denique est adactus. De ipsa re bibliothecaria habet pauca. Bibliothecam Budensem indubie idem celebrabit. Fuit illa quondam refertissima manuscriptis codicibus graecis: qualis nunc sit, docebit dies. Id dignum observatu, quod conqueratur Lambecius, Bibliothecam Caesaream domicilio incommodo haberi, et hactenus pene neglectim tractatam esse. Quidquid sit, multis modis Augusta illam superat, nisi, quod numero manuscriptorum veterum Caesarea forte sit potior.
LXV. EPISTOLA I. I. MADERI AD SERENISSIMVM AVGVSTVM, DVCEM BRVNSV. LVNEB.
page 121, image: s121
Serenissime Princeps, Domine Clementissimel!Serenitati Vestrae ea, qua debeo, subiectione ac humilitate DO, DICO, CONSECROQVE promissam dudum Chronicorum farra ginem, praeter gloriosissimorum Maiorum Vestrorum, veterum etiam Misniae Lusatiaeque Marchionum, integris, ferme duobus a nato, Christo seculis, undecimo scilicet et duodecimo, res praeclare fortiterque gestas, comprehendentem ut et Saxoniae quondam et Sommersenburgi, Palatinorum, qui non exiguum terrarum tractum ab utraque parte fluvii Missau, etiam ubi Scheninga haec vestra, Helmstadium ac Mariae-Vallis est. ante quingentos circiter annos possedere, usque dum stirpe illorum mascula plane extincta fortissimus heros, HENRICVS, LEONIS cognomento condecoratus, portionem terrae huius suae adjunxit ditioni, ceu in ipsa ad Lectorem praefatione quoque volui indicare. Et vero ut Serenitas Vestra laborem hunc qualemcunque a me praestitum, cum multorum, ut spero, antiquitatis amantium utilitate coniunctum placide suscipiat, meque ac studia mea solita gratia complectatur, subiectissimo studio Eandem etiam atque etiam rogo. Certe id mihi polliceri videtur incredibilis Vester erga, rem litterariam affectus, quem insigniter testatum facere,
page 122, image: s122etiam in huius libelli editione volui, dum Serenitas Vestra non tantum publica luce ipsum dignum sapientissime censuit, et, ut tanto ornatior prodiret, monumento ante Iaudatorum Misniae Marchionum ceri inciso me gratiosissime beavit, sed et Augustissima ex Bibliotheca sua, illo Orbis miraculo, duabus vicibus, unum atque alterum historicum clementissime indulsit, ut quae edita ex parte de postremis duobus Chronicis erant, cum hisce nostris possent conferri. Quam sane benignissimam Serenitatis Vestrae voluntatem, quanquam digne satis verbis exprimere non possim, non destiti tamen in memorato ad lectorem Prologo subinde laudibus extollere: atque in posterum quoque praedicare haud desistam, quamdiu spiritus hos reget artus. Neque enim hic terminabitur, DEO volente, hoc, cuiusmodi etiam est, studium meum, bono publico pro parte virili iuvando semel dicatum, praesertim si, quod Serenitatem Vestram humillime precatus sum nuper, in celeberrima Iulia Vestra Historiae Ecclesiasticae obtingere mihi posset utilissima Professio: cuius gratia etiam nunc Serenitatem Vestram supplici voce imploro. Quanquam enim cum Theologorum celeberrimis, qui provinciam, istam hactenus ibidem summa cum laude tractavere, comparare me nec possim nec velim; industria tamen, DEO cooperante, perficerem, ne tantae Serenitatem Vestram in me benignitatis unquam queat poenitere.
page 123, image: s123DEVS ter opt. max. cui rem omnem ardentibus precibus commendavi, inspiret Serenitati vestrae, quod Ecclesiae ac reipublicae hac in parte erit salutare, Eandemque omnibus omnino corporis, animi ac fortunae bonis beatissimam, quam diutissime florere faciat, quo terrae amplissimae ditioni Eiusdem ac potestati subiectae, sub Serenitatis Vestrae potentissima tutela, porro vigeant, floreant. Eaque in illarum obedientia ac prosperitate aeternum gaudeat ac felicissime regnet.
Serenitatis Vestrae
Scheningae
XXVI. Septembr.
Ao. CIC ICC LXV.
Subiectissimus obsequentissimusque
IOACHIMVS IOH. MADERVS.
LXVI. EPISTOLA PATINI AD SERENISS. DVCEM AVGVSTVM.
page 124, image: s124
Serenissimo Celsissimoque Principi, D. D. AVGVSTO BRVNOVICENSIVM ET LVNEBVRGENSIVM DVCI, Domino meo clementissimo, CAROLVS PATINVS.Librum meum de Familiis Romanorum Tuae Celsitudini offero, nec alia ratione melius Serenissimum Principem salutare licet, qui a primis usque annis ad hanc aetatem, in qua plerique otiari solent, pari vigore populos moderatus est, vacavitque litteris. Scilicet cum sis annorum honorumque plenus, nulla alia ratione crescere potes, quam si quotidie novi aliquid audias, quod addas immensae huic rerum scientiae, quam partim discendo, partim experiundo consequutus es. Fuit haec fama, quae longe lateque sparsa ad me usque penetravit, ut auderem ad te hocce, quodcunque libelli est, mittere, non quidem, ut aliquid ex eo disceres: neque enim aut tuae est doctrinae, aut mearum virium: sed ut ea recognosceres, quae Te olim ita declararunt, ut partem eorum, hoc est eam, quae virtuti maxime consonat, etiam imitando superaveris. Id iucunde facias, opto, spero quidem certe. Quod ad Fulvium
page 125, image: s125(Vrsinum) attinet, mea autem si non aliud, saltem studium meum et observantiam erga Te meam testabuntur. Vale.
Lutetiae Parisiorum
Kalendis Aprilis M. DC. LXIII.
LXVII. BINAE EPISTOLAE MART. NESSELII. PRIOR AD AVGVSTVM DVC. BRVNSV. ET LVNEB. Sereniss.
Nemo mortalium vixit unquam, qui scientiam sibi arrogare posset modi rationisque, qua vitae suae curriculum conficere, quibusque vel prosperis oblectari, vel adversis conflictari per aetatis tenorem debeat. Involuit haec talia densa nube, quinimo caliginosa nocte premit solus rerum futurarum cognitor Deus. Non est autem praesentis instituti, rei huius causas quaerere solicite; quae dari quidem, et satis speciosae ac plausibiles, ut vocant, possunt. Summa sapientiae humanae est, et perfectio
page 126, image: s126certe quaedam, si vera loqui volumus, in voluntate DEI, quae optima semper est rebusque nostris ac rationibus quam diligentissime consulit, suaviter acquiescere, proramque ac puppim omnium negociorum eandem constituere. Haec in ipso vestibulo scriptionis huius ac frontispicio quasi ponere volui, ut aditum mihi patefacerem, viamque sternerem ac munirem ad porticulum vitae meae Serenitati Tuae indice quasi digito ostendendum demonstrandumque. Nam me quoque ut pilam fortunae habuit, variisque iactatum subinde ivit procellis. Annus iam labitur decimus, posteaquam, accepta a Senatu Vltzensi legitima vocatione, nihil animo tale opinans, speransque, e medio cursu studii iuridici, cui primaria animi destinatione operum tum navabam, Rostochii in tertium annum, abreptus suasu magnorum mihi volentium virorum, cercivem functioni scholasticae gerendae supposui. Eo in loco aetatem cum agerem, factum divina providentia est ut matrimonii vinculo cum honestissima Pharmacopoei tunc Vltzensis filia, adstringerer, et coelesti postea benedictione, biga masculae prolis ex ea augererque ac bearer. Scripsi tum et edidi, ut nonnulla alia, tum praecipue Panegyricum Serenissimae Tuae Celsitudini humillima devotione consecratum: non quod tanta fiducia ingenii, tantaque eloquentiae mihi vis inesset, ut ex meritis ac pro dignitate tanta res a me tractari usurparive possit, qua inferior sit
page 127, image: s127longe Suadae ipsius Arpinatis etiam incomparabilis disertitudo, ac coelestis prorsus facundia, sed ut Serenissimae Celsitudini Tuae hoc forte pacto innotescerem et submississimum erga serenissimam eius Domum meum obsequium, venerationemque declararem. Defuisse autem mihi tunc, homini in pulvere versanti, adminicula illa, quibus instructos alios esse animadverto, qui postea id muneris usurparunt etiam, saepius dolui. Sed enimvero quamvis ingenii, doctrinae et eruditionis laude lubens equidem iis cedo, affectu certe et animo, quibus rebus aestimari homines oportet, vix sum cuiquam secundus. Ex schola Vltzensi deinde evocatus sum a Senatu Mindensi, maiori quam omnes mei Praedecessores stipendio, ad scholam itidem eorum secundaria cura regendam. Sportam hanc meam, quo pacto, ultra annos quatuor ornarim condecorarimque, quam diligenter adolescentum aetatem sueco utriusque litteraturae non tinxerim tantum, sed imbuerim penitus, non est pudoris ac ingenuitatis meae heic depraedicare. Conscientiam certe gesti optime fortiterque muneris, ceu suavissimum comitem, praeclarumque oblectamentum, mecum semper circumfero, et adversus caninos livoris ac invidiae dentes per omnem vitam circumferam. Hac in functione Poematum meorum editionem primam adornavi, et Reverendissimi Archi Episcopi Bremensis Serenissimo nomine librum praescripsi,
page 128, image: s128et quasi communivi. Qua ratione factum est, ut et in Reverendiss. Archiepiscopi, et in Consiliarium Eiusdem notitiam me penetraverim, qui iam tum mihi spem melioris, ac auctioris conditionis in alterutra dioecesi prolixe, ac humanissime fecerunt. Ergo igitur ego cum multis aliis, iisque sonticis, ac gravissimis de causis, tum praecipue, quod, in domo incommoda, et insalubri admodum cum commorarer, saepius cum vario morborum genere mihi conflictandum, et in discrimen perdendae prorsus valetudinis, cui bono nihil conferri potest in mundo bonorum, veniendum esset, hoc officio me abdicavi; et ut valetudinem concussam iam et labefactam, spe ac beneficio Soceri mei Pharmacopoei nunc Verdensis, erigere aliquantum ac fulcire possem, Verdam domicilium transtuli. Sed antequam Minda discederem, insignis calamitas domum meam oppressit propemodum; certe vehementer perturbavit. Vxor enim charissima tam periculose coepit aegrotare, ut depositae prorsus sanitatis et sibi ipsa, et medicis pariter videretur. Viginti hebdomadas lecto affixa, miserabile spectaclum decubuit. Sed indulgentia DEI favorque mihi eandem postea, munus omni auro pretiosius, redonavit. Incredibile tamen est, quantopere fortunarum mearum ratio hoc casu afflicta sit, quantumque res familiaris detrimentum ceperit. Non facile certe iacturam hanc sarciam, homo faciendi quaestus imperitus; nec e difficultatibus
page 129, image: s129quibus premor, nisi DEVS veluti e machina subito apparuerit, emergam eluctaborque. Interea dum Coniux mea sic semimortuam vitam ageret, memor scilicet mortalitatis, conscripsi duos libellos, unum soluta, alterum vinculis adstricta oratione; Meditationem scil. Novissimarum philologice pertractatam, et Commentationem mortalitatis variis carminibus adornatam. Verdae ergo cum lares hospitalitios, temporanosque fixissem, et promovendi mei pulcherrima se ostentasset iam occasio, fit ut Evergetes meus Dominusque Clementissimus, turbine bellum valide desaeviente, non tantum Episcopatu Verdensi, sed et Archiepiscopatu Bremensi dolendum in modum exueretur, evertereturque. Post aliquod temporis intervallum, iussit me Reverendum perquam Capitulum Verdense per Syndicum suum compellari, et ex me quaeri, an animus mihi lubiroque esset, Rectoris in eorum schola conditionem accipiendi. Ibi ego non recusare me dixi, si Deo ita visum fuerit, et legitime si vocarer; si denique dent operam sedulo, ut ante omnia Rectori, qui iam octogenarius, et facultate videndi omni prorsus destituitur, nec, ut ipse fatetur, muneri huic cum fructu iuventutis aliquo praeesse potest, satisfieret, debitumque, quod in mille Imperiales, ut ipse computat, excurrit, ei solveretur. Id agi cum Rector animadverteret, ut substituto sibi et officio et domicilio, quod ultra triginta annos possedit,
page 130, image: s130cedere cogeretur, non cessurum se esse dixit prius, quam pecunia ista numerata ipsi fuerit. Scit enim, accisas valde, attritasque facultates ac vires esse Reverendi Capituli; nec facile tantam pecuniae summam ab iis, et in hunc quidem usum, posse cogi ac corrogari. Ergo negotium lento passu et testiduneo prorsus incedit, exque die in diem protrahitur; nec liquet sane, quando finem sortiturum sit ac colophonem. Accedente praeter ea incommodo et isto, quod qui caput Episcopatus futurus sit, rerumque summa, ac quo pacto potiturus, ignorent ipsi, inter spem metumque medii, ac fluctuantes reciproce. Sed nec ego in tam perturbato ac confuso rerum statu terere aetatem ac consumere magnopere desidero; ingruente quotidie periculo, ne oppidum irruptionibus obnoxium a Caesareanis Vechtensibus diripiaturque et evastetur, Ergo, Serenissime Princeps, ad Te velut ad sacram, ultimamque anchoram confugio, a Te rebus meis non satis nunc bene fundatis, praesidium ac fulcimentum unice peto. Tu me iuvare, Tu mihi consulere, ac prospicere; pro innata, et longe iam usu confirmata erga honestissimas litteras, quarum ego me cultorem, ac Candidatum profiteor, propensione, potes. Tibiego meum humillimum obsequium, meam industriam, meum ingenium, quantumvis pertenue et infecundum, meos labores, meam fidem, me denique ipsum offero cum submissa veneratione, ac nexu
page 131, image: s131mancipioque proprium dedo, constituoque. Vtere, Serenissime Princeps, opera devotissimi Tibi ministri, uticunque voles. Polliceor sancte, ad administrandum quodvis muneris genus, nunquam diligentiam, nunquam industriam, nunquam fidem meam iri desideratum. Sive igitur scholasticae alicui functioni praeficere me, sive Professionem academicam demandare mihi Serenissimae Tuae Celsitudini placitum libitumque fuerit, promptum me ac paratum mandata Tua capessere, et vita ipsa chariora habere, en accipe. Non possum sane, nec debeo etiam multum mihi sumere, attribuereque, si tamen ab ineunte aetate cum Musis me commercium ac contubernium quotidianum habere, litterasque Poeticas et eloquentiae non invita Minerva, nec sine omnifructu omnino colere, ac usurpare dixerim, nihil forte a vero alienum absonumque dixerim: fiduciaque profectus in his talibus studiis, quanticunque esset, nullum vero arrogantiae crimen specimenque. Ex opusculis, quorum partem aliquam nunc transmissam ad pedes Serenitatis Tuae venerabunda manu depono, rei huius coniectura haut fallax fieri poterit. Sed ego fatorum meorum, quae inposterum, si modo id mereor, a Tua unius Principali clementia pendebunt, et hoc quasi cardine vertentur, dispensationem arbitriumque Tibi libens transscribo permittoque. In manu Tuae est, Serenissime Princeps, hunc hominem vel
page 132, image: s132in editiori fortunae ac honoris templo collocare, vel in ignobilioris sortis domicilio detinere alligareque. Exequar omnia, patiarque ac feram, quaecunque benignitas Tua mortali huic imposuerit. Esto voluntatis meae ac perpetui animi supplex haec Epistola. Cui enim libentius, cui honorificentius inservire quis possit, ac famulari, quam Principi illi, cui non dicam Germania nostra, sed totius Europae ambitus, parem virtutibus vere regiis, doctrina admiranda prorsus ac coelestissima, vix habet alitque? Salve delicium orbis ac miraculum, salve Teutoniae decus, litterarum ornamentum, doctorum tutela. Salve et mearum praesidium columenque rerum. Deus Te tantum ac talem, tam praeclarum coeli depositum, pignusque ac germen, mortalium coetibus quam diutissime salvum, florentemque interesse patiatur, deque nostris annis Tibi annos augeat,
--- faciatque videre
Natorum natos, et qui nascentur ab illis. Dabam Guelpherbyti festinante calamo 19. Augusti Anno CIC ICC XLVI.
Serenissimae tuae Celsitudinis
humillimae submissimaeque devotionis cliens
M. MARTINVS NESSELIVS. P. L. C.
page 133, image: s133
LXVIII. [correction of the transcriber; in the print ---] EIVSDEM EPISTOLA AD D. GOSKYVM Nobilissimo Excellentissimo et Experientissimo Viro, Domino MARTINO GOSKY, Vtriusque Med. Doctori clariss Comiti Palatino, et Aulae Guelphicae Archiatro meritissimo, Domino, Amico ac Fautori suo singulariter observando. Wolffenbüttel. Magnifice, etc.
Dedi aliquoties ad Te iam ex Frisia nostra litteras. quas an acceperis, iuxta cum ignarissimis scio. Transmisi duo etiam Carmina, pauperculi mei ingenii foetus abortivos. Vnum quidem in Natalem, qui in Aprilis diem X. solet incidere, Serenissimi Principis AVGVSTI, D. B. et L. Domini mei Clementissimi. Alterum honori Tuo, Vir Nobilissime, consecratum, in quo praecipue ad editionem libri istius, cuius mihi specimen quoddam, cum apud Te essem, monstrasti, oculum intendi. Perquam mihi fuerit iucundum, et magno me affeceris beneficio, si vel tribus verbis me certiorem facere ne graveris, an in manus Serenissimas illas et Tuas pariter eruditissimas, carmina
page 134, image: s134illa cum epistolis venerint. Nihil quidem eximii a mediocritate mea sperari potest et exspectari; nollem tamen, quicquid eius sit, perire prorsus et intercidere. Amatores bonarum litterarum ea, spero, certe non contemnent. Ceterum summa ardeo cupiditate cognoscendi, an opus Tuum Hieroglyphicum, illud ingenii divini certissimum et admirabile pignus in lucem publicam prodierit iam. In parte infelicitatis meae ponere soleo, quod de re ista nihil hic audiam, perinde ac si in Archivo quodam deserto vitam degerem. Nefas fuerit, tam praeclarum ac stupendum inventum diutius intra penetralia Vestae, quasi quodam in carcere, detineri. Vtinam vero, quid in illa etiam re factum sit, vel paucis edocear. Res rationesque meas quod concernit, sic satis commode hic vivoque et valeo. Ante has septimanus sex auctus sum divina benedictione prole gemella, mascula et sequioris sexus altera, cum uxor charissima vitam propemodum in partu isto amitteret. Faveat Numen dono suo et addat ei una cum matre longaevitatem. Sed non possum Te celare, Vir Magnifice, fieri nescio quomodo, ut frigeant in Frisia studia. Plena sunt omnia litibus. Ideoque advocationum et causidicinae opera maxime viget, floret, in pretio habetur. Reliquae et sapientissimae litterae, nugamenta putantur, et via ad esuritionem, ad egestatem ac contemptum compendiaria. Itaque protinus foro se aptant, forum
page 135, image: s135spe ac cogitatione praecipiunt, in forum acerba, cruda et immatura studia propellunt maximam partem adolescentes. Salario ducentorum Imperialium annuo fruor. Sed locus est ita comparatus, ut sumptus grandes exigat, et non parum etiam est rei frumentariae incendium ac caritas. Multa sunt, quae mihi desiderium Ducatus Brunsuigii saepe concitant. Ergo, Magne Patrone, si se occasio Tibi mei promovendi ex frigore isto Frisico eximendi in manus dederit, quaso eam negligere nolis. Profesio Poetica in academia Iulia a morte Domini MEIBOMII p. m. vacavit et adhuc vacat. Ei provinciae si commendatione Tua praeficerer (potes enim Tuin ea parte plurimum) ita me gererem, ne Te unquam affectus in me collati poeniteat. Serenissimus Princeps AVGVSTVS, scis, quam clementissime mihi litteris etiam principali manu exaratis, quam benignam promotionis in Ducatu suo non contemnendae spem fecerit. Ergo etiam atque etiam a Te, Vir Magnifice, peto, ut mei per occasionem apud Sereniss. Principem Augustum, vere talem, mentionem honorificam iniicias, et commodi mei studium ne Tibi grave esse patiaris. Profitebor me clientem Tuum, et faciam, ut me quam gratissimum erga Te cognoscas, collato in me immerentissimum, qualecunque fuerit, beneficio. Ego de fide Tua, de amore erga me, quem tot modis et argumentis, cum apud Te essem, testatum fecisti, iniurius sim in Te, si
page 136, image: s136quicquam dubitem. Ergo, certissimam sane spem fero Tui, nec Tu nullum precibus meis locum relinques. Vale, Vir Nobilissime, Patrone summe, et me, quod facis, amare perge, qui Te ob virtutem et doctrinam Tuam multiplicem colo ac veneror
Magnificentiae Tuae
Aurici Frisiorum ipsis
Nonis Aprilis Anno
CIC ICC L. deditissimus
M. MARTINVS NESSELIVS, P. L. C. scholae Auricanae Rector.
EPISTOLARVM BALVZIO-CONRINGIANARVM TRIGA.
Nota
Cum Excellentissimus Hermannus Dietericus Meibomius. Sereniss. Ducis Brunsuic. Luneb. a Consiliis regiminis ICtus et historicus incomparabilis. anno 1697. Lutetiae Parisiorum in illustris Stephani Baluzii notitiam venisset, hicque collectionem Epistolarum Baluzio-Conringianarum a Caspare Corbero anno 1694. Helmstadii in lucem editam perlustrasset, tum emendationes quasdam mendarum typographicarum, tum tres in hac collectione omissas epistolas
page 137, image: s137cum ipso benevole communicavit, ut eas, si forte nova in Germania memorati Syntagmatis epistolici editio procuraretur, in supplementum vel Bibliopolae vel Editori traderet. Quas cum ab Excell. Meibomio, ipsius Baluzii manu descriptas, accepissem, publico invidere nolui. Enprius emendationes epistolarum Baluzianarum editionis Corberianae;
pag. 2. lin 17. eos omnes mihi amicos esse.
lin. 18. pro sua quemque virili.
pag. 3. lin. 5. quae collectorum istorum.
pag. 10. lin. 6. allegatione.
pag. 12. lin. antepenult. Domnus Lucas Dacterius.
pag. 13. lin. 17. epistolae sive Poenitentiales.
pag. 35. lin. 9. virum summum vocares.
pag. 36. lin. 13. factum iri ex eorum.
pag. 70. lin. 27. Wenilonem Archiepiscopum.
pag. 99. lin. 17. cognomento Dazam.
pag. 103. lin. 11. cum se occasio offeret.
pag. 110. lin. 26. codice MS. Sancti Theodorici.
pag. 111. lin. 1. Collegii Funensis.
lin. 12. in complementum suscepti.
lin. 19. in publicum exire fecit.
pag. 113. lin. 11. quam possum maximas.
SEQVVNTVR EPISTOLAE IPSAE.
page 138, image: s138
LXIX. Clarissimo et eruditissimo VIRO HERMANNO CONRINGIO STEPHANVS BALVZIVS Tutelensis. S. P. D.
Post datas ad Te nuper litteras XI. Kal. Martii, Vir Clarissime, Ioannes Capellanus fasciculum ad me misit, in quibus tuae continebantur datae die XIX. Novembris ipso natali die sexagesimo quinto, quem annum Tibi faustum ac felicem precor, Vir optime et eruditissime.
Primum gratiae tibi a me agendae sunt ob eximium illum amorem, quo te erga me flagrare video, quem valde cupio aeternum esse. Nam quod ad me attinet, nunquam tibi mea observantia deerit.
Appendix illa Reginonis, quam ad me misisti, ad primam istam editionem procurandam utilis esse non potuit, quod in manus meas pervenerit post absolutum opus. Multum tamen tibi, Hildebrando et Madero debeo, qui adeo libenter vestram in hoc operam mihi commodastis, ut editio prodire posset absolutissima. Vestri itaque mentio facienda erit in secunda editione. Interim mittam ad te tria Reginonis exemplaria, unum unicuique vestrum. Ea porro cum sarcinulis suis in Germaniam missurum se mihi pollicitus est vir nobilis Arnoldus Engelbrechtus, quem vel ob hoc ipsum plurimi facio, quia amicus tuus est. Simul autem
page 139, image: s139mittam ad te novam editionem libri de concordia sacerdotii et imperii, tum etiam reliquos omnes libros a me usque ad hanc diem editos velut monumentum observantiae erga te meae.
Epistola Ludovici Pii ad Archiepiscopum Salzburgensem edita iam diu est a Goldasto inter Constitutiones imperiales, eaque ego ante hos annos usus sum in notis ad Lupum Ferrariensem.
Non puto epistolam Gerberti ad Wilderodum extitisse in Codice MS. ex quo Massonus reliquas edidit. Codicem enim illum non habemus. Vtinam autem aliquem apud vos haberetis. Nam valde cupio scriptorem illum restituere suo nitori ac integritati. Illustrissimum Colbertum tuo nomine salutavi, eiqne etiam litteras tuas ostendi. Virtutem ille et eruditionem tuam plurimi facit.
Festinae scriptioni ignosces. Alias plura tecum. Nunc ideo tantum ad te scribo, ut scias, me litteras tuas accepisse, et ut intelligas effecturum me, ut libri, de quibus supra dixi, ad te perferantur, cum primum nobilis ille Germanus colliget suas sareinulas. Interim rogo te, ut me semper ames. Vale, Vir Clarissime et eruditissime. Lutetiae Parisiorum III. Non. Aprilis MDCLXXI.
LXX. EPISTOLA ALTERA BALVZIANA AD CONRINGIVM Clarissimo et eruditissimo
page 140, image: s140
VIRO HERMANNO CONRINGIO STEPHANVS BALVZIVS Tutelensis S. P. D.Annus iam integer elapsus est, ex quo nihil ad te litterarum dedi, vir Clarissime et optime, nimirum propter istos tumultus bellicos, Tu tamen interim plurimas ad me dedisti; quarum quae postremae mihi redditae sunt, scriptae erant die XXVIII. mensis Martii praeteriti, plurimam laudem continentes nobilissimorum virorum Greyffenkrantziorum, patris et filii. Omnino persuasum habeo, non eis a te plus tributum esse, quam res et veritas ipsa concedat, ut qui mores tuos candidos habeam perspectos. Effecit autem filius, ut et ego quoque agnoscere possem vera esse, quae de illo scripseras. Dedit enim ad me litteras, ut uno verbo dicam, Conringici saporis plenas, ita porro propensi in me animi, ut desiderari praeterea nihila me possit praeter moderationem in commendandis qualibuscunque processibus, quos in rebus litterariis ego facere potui. Vnde facile intellige, eum multum tribuisse tuo de me testimonio.
Accepi nudius tertius in uno fasciculo folia aliquot tuarum exercitationum academicarum, incipiendo nimirum a pagina prima usque ad paginam 264. quae terminatur in his verbis: Datum Brunsvig. VI. Idus. Accepi praeterea aliquot folia dissertaionum tuarum de antiquitatibus
page 141, image: s141academcis, a pagina prima usque ad paginam 330. cuius haec sunt ultima verba: per paucas tamen. Praeter ista nihil accepi. Desunt itaque prolegomena et postrema folia utriusqne operis; nisi quod vir clarissimus Veriusius ad me nuper misit duo exemplaria indicis exercitationum academicarum, quarum tamen unicum exemplar ad me missum a Paulo est, uti et dissertationum de antiquitatibus academicis. Itaque si aliud utriusque operis exemplar integrum ad me miseris, servandus tibi erit index exercitationum academicarum.
Editionis honore dedi non ita pridem vitam Petri Castellani, magni Franciae Eleemosinarii, quam nunc inventa occasione ad te mitto, citius facturus, si ea reperta citius fuisset. Spero autem, te plurimam voluptatem exillius lectio ne capturum esse.
Nova editio Capitularium tandem curatur per typographos, ut videbis in folio his literis coniuncto. Si quid heic per te aut amicos tuos me iuvare poteris, scio te libenter facturum. Itaque non utar longiori sermone. Vale vir eruditissime et amicissime.
Lutetiae Parisiorum III. Idus Martias MDCLXXV.
page 142, image: s142
LXXI. EPISTOLA CONRINGII AD BALVZIVM. Perillustri Domino STEPHANO BALVZIO. Perillustris Domine!
In gravissimo hoc morbo, qui iam sex integras hebdomadas lecto affixum tenet me, magno mihi solatio fuit, quum acciperem ex nobilissimo hoc viro Ducis Holsatiae ad Christianissimum Regem Ablegato, non vivere te duntaxat, sed etiam pristino erga me animo esse. Quo nomine et Deo gratis confestim egi, etiam tibi ago, simul rogans velis porro me patrocinio tuo prosequi. Et vero opera tui illius patrocinii mihi hoc ipso tempore per est necessaria. Quantumvis scilicet diu anxiis votis expetita pax inter triumphatorem Ludovicum maximum et Hispanos Batavosque paene iam tum sit constituta, neque dubitem, propediem Caesarem quoque et tantum non omnes Imperii Ordines propositas pacis leges amplexaturos, multo magis Brittannum quieturum. Vereor tamen, ne victricia Ludovici arma, omnibus reliquis compositis, vertantur in eos, qui Suetis erepta negant reddere, etsi Suecorum caussam victor Rex tutandam susceperit.
page 143, image: s143Enimvero, nisi mitiora consilia hi pacis publicae causa fuerintsecuti, metuo, nihil non sinistrum, imo [gap: Greek word(s)] quandam huius etiam in qua vivo Saxoniae. Non enim pauci hi con. foederati Principes pares sunt Ludovici inusitatae potentiae. Spero equidem, hanc quoque [gap: Greek word(s)] divina ope tranquillatum iri, prius quam in nervum res eruperit. Certus autem sum, id nisi fiat, etiam me cum Principibus meis periturum. Vnum tamen etiam illis malis praesidium ausim polliceri, si in tempore praedatoriis tabulis regiis res meae omnes muniantur. Verum illas impetrare non licebit, scio, nisi suffultus fuero illustrissimi Colberti, Maecenatis mei commendatione et tua apud illum gratia. Ipsum et tamen Maecenatem compellare non patitur et illius magnitudo et mea tenuitas. Tam perillustris Domini operam sine rubore petere, perspectus pridem affectus tuus audacem me reddit. Obsecro igitur te etiam atque etiam, ne graveris me clientem tuum quantum fieri potest, adiuvare in hoc periculo, quod quasi prae foribus excubat. Sane maius beneficium praestari mihi non poterit, et habebis me quoad vixero, imo et meos tibi devinctissimos. Simul atque pax cum Caesare et Imperii ordinibus coaluerit, significabo consilia, quae agito, componendis in perpetuum et coagulandis quasi Imperii et regni rebus omnibus, quae item paro iamdudum honori regii Delphini. Oceano autem pacato, mittam tibi
page 144, image: s144quae pridem destinavi scripta mea ultimae foeturae. Vale, perillustris Domine et perge favere ad obsequia omnia tibi paratissimo Hermanno Conringio. In lecto aegra manu, Helmstadii 1678. 29. Iunii Stilo veteri.
LXXII. EPISTOLA HENRICI HILARII AD CHRISTIAN. DAVMIVM.
Per eximio, Amplissimo atque Clarissimo Domino Dn. Christiano Daumio, famigeratissimi, quod Cygneae floret, Gymnasii Rectori Sapientissimo simul ac celeberrimo, novo nostri aevi Varroni ac Tullio, viro de studiis litterarum, inprimis Philologicis, praeclare merito, et indies praeclarius merenti, fautori ac Amico longe honoratissimo. [gap: Greek word(s)] . Perexime, Amplissime, atque Clarissime vir, fautor ac amice bonoratissime.
Cum in Catalogo Lipsiensi fere ante annum, librum hoc titulo offenderem: Hieronymi Theologi graeci, Dialogus de SS. Trinitate [note: Hunc D. Hieronymi de S. Trinitate dialogum, ex Bibliotheca Frid. Lindebrogii primus Ao. 1612. Lutetiae edidit et ex graeco vertit FEDER. MORELLIVS, Interpres et Architypographus regius. Praesens vero Daumii editio prodiit Cygneae 1677. in 8vo. Non possum non, quin ex hoc dialogo sequentem locum hic inseram, per plurima similia argumentum de S. Trinitate illustrantem: Vt sol et calor eius et radiur emanans ab eo, tria quidem nomina sunt, sed una solis essentia: et quemadmodum anima, et ratio, et corpus hominis, non sunt tres homines: et sicut unguis digiti et os, et caro, non sunt tres digiti. Et veluti radix, et ramus, et folium arboris non sunt tres arbores; ut rosa, et flos, et suaveolentia non sunt tres rosae; quemadmodum oculus et pupilla et lux oculi non sunt tres oculi: et sicuti fons, et fluvius, et rivus e fluvio non sunt tres aquae. Itemque ut brachim et corpus, et palma non sunt tres manus; ac veluti Rubus, qui apparuit Moysi habebat verbum, flammam et loquentem: et sicut fornax trium puerorum continebat hymnum, et flammam et rorem, cum una fornax esset, et quemadmodum nummus habet aurum et imaginem et pretium a Rege indictum: ita in sanctissima Trinitate unitas minime confusa, in tribus personis distincta una essentia et deitate. Hactenus Hieronymus.]
page 145, image: s145cum annexis quibusdam Georgii Scholarii etc. Aliquid paradoxi prima fronte hanc titulum (quod Hieronimus Theologus Graecus appellaretur.) in se continere existimans, quiescere non potui, donec praeteritis nundinis autumnalibus libellum per amicum allatum ipsemet inspicerem, et auctorem tam de nomine quam
page 146, image: s146scripto penitius cognoscerem. Gratias autem quam maximas, tibi, Vir Clarissime, ago, quod in mediis etiam bellorum turbis, Marte ubique iam grassante ac saeviente, Musasque variis locis exturbante, adeo solicitus de iuvanda re litteraria es, et quae vulgo non ita nota, in aliorum quoque utilitatem ac commodum publicare studuisti. Simul quoque tuam Claritatem magnopere rogatum volo, ut si plura eius farinae domi habet, prout Praesatio opusculi in fine promittere videtur, ut litteratis alibi terrarum communicare beneficio typ orum ea ne cesset. Erunt profecto non pauci, qui, si non scripto, saltem ore et animo, quantas pos sunt gratias, non inviti tibi persolvant.
Ceterum data exoptata hac occasione de nomine ac scriptis Georgii Scholarii [note: Adiunxit scil. Daumius Hieronymo, GENNADII SCHOLARII, Patriarchae CPtani dialogum, de via salutis bumanae etc.] per epistolam colloquium tecum instituere volui, maiorem in modum rogans, ut hunc meum conatum in bonam partem accipere ac interpretari digneris. Et principio quidem certum est, nullum fere auctorem reperiri, cuius de nomine et scriptis tot motae sint controversiae ac certamina in ecclesia Latinorum, quam de ipso hoc Scholario. Nemo enim hoc ignorat, nisi is, quiscriptores ecclesiasticos vel nunquam vidit, vel manibus non versavit. Fuisse igitur aliquem Scholarium,
page 147, image: s147virum inter Graecos duobus abhine et quod excurrit seculis longe sapientissimum, extra omnem aleam et controversiam est positum, Duos autem eodem tempore fuisse adversis frontibus pugnantes, prout non pauci, qui ex his tricis expedire se vel nolunt, vel nequeunt, statuere sunt ausi, fraude ac insigni impostura non caret. Et sane non parum sum admiratus, quum doctissimos quosdam seculi nostri viros, ut Allatium, Lambecium, Labbeum, alios, in eam sententiam descendere animadverti. Qua de re integrum Caput apud Allatium libro III. sui consensus legere licet. Argumenta autem, quae is profert, pleraque omnia coniecturis nituntur. Vnum habet, quod ipse firmissimum putat, Lib. III. Cap. VI. n. 3. quod iuxta rei circumstantias tale est: ait, Theodorum quendam Caryssenum ex concilio Florentino saepius dedisse litteras ad Georgium Scholarium, non illum, qui postea Patriarcha Gennadius fuit: sed ad alterum quendam, qui Constantinopoli (ita enim ille vult) manserit, et unioni lemper fuerit adversatus, ac communis quasi Latinorum hostis. Cui inter alia his verbis rescripserit Scholarius. Fortasse, ubi redierit Imperator, tua intercessione eum alloquar. Neque enim iniusta, si Deus dederit, ab illo petam; quando omnium optimo Imperatori persnadebis. Ita ille. Vnde sic argumentatur Allatius: Qui exspectat reditum, (ex Italia scil. et concilio Florentino) Imperatoris,
page 148, image: s148cum Imperatore non est. Praeterea (ita ibi pergit Allatius, et odiose quicquid non est ad ipsius palatum exagitat) Catholicus ille plurimi ab Imperatore pendebatur, ut ex actis concilii satis colligitur. Alter, Schismaticus, dum haeret et colloquia Imperatoris aliorum opera sibi procurat, parum virtutis, parum animi, parum etiam nervorum habuisse, vilemque apud Imperatorem se fuisse demonstrat. Huc usque Allatius. At, si hoc fortissimum pro duobus scholariis statuendum est argumentum, iam de tota illa argumentatione actum est. Aliunde enim iam constat (ex actis scil, concilii Florentini, auctore sylvestro Sguropolo magno ecclesiarcha, qui concilio interfuit, scriptis) eruditissimum Philosophum Gemistum cum Georgio Scholario, prae taedio ac impatientia, quod omnia pessime ac miris fraudibus in synodo Florentina peragi viderent, aliquot menses ante quam concilium finiretur, clam e synodo abiisse, Venetiosque delatos mari CPolin rediisse. Quid igitur impediat, quo minus! hic ille ipse esse possit, qui Theodoro Carysseno in concilio adhuc existenti responderit, et Imperatoris benignitatem ac clementiam in certa quadam re sibi promiserit. Maxime sane mira res est, uno eodemque tempore duos vixisse scholarios, alterum pro, alterum contra concilium in arenam descendentes; alterum item monachum factum, Gennadiique nomen sibi sumsisse; alterum idem Gennadii nomen
page 149, image: s149post initum Patriarchatum sibi indidisse. Vnde quidam magni nominis vir non sine caussa exclamavit: Vetus techna falsariorum, vocibus aequivocis aut geminatis veritatem confundere, et incautam simplicitatem ludificare gestientium! Cur non aeque duos Florentios? aut duos Eugenios IV?
Et geminos soles, aut duplices se ostendere Thebas? Quod ebrietate (ita vir ille pergit) vertiginosa laborantibus nonnunquam accidit. Aut quae unquam historia alium eius nominis propalavit praeter hunc, qui in Italiam cum suis migravit, et cum suis rediit in patriam, vixitque Constantinopoli dum, ea capta, ab ipso Mahomete provectus fuit in Patriarcham, sub nomine Gennadii etc. Felices olim erant Graeci in mentiendo; sed tempus, quod omnia mutat, variasque rerum vicissitudines induit, artem quoque hanc una cum bonis litteris atque scientiis ad Italos et Latinos deduxisse videtur. Si quis vero accuratius paulo indagare conatur, cur ita in nominibus petulanter ludere lubitum fuerit Latinis, nullam aliam causam, credo, reperiet, praeter hanc: Erat Scholarius, vir magnae sapientiae ac eruditionis, quem omnes suae nationis aetate ista virtutibus ac doctrina superasse ex variis scriptoribus colligitur, quod Bessarion ipse (at quantus vir!) lubens agnoscit, ac se longe infra ipsum subsistere confitetur Magnum itaque rebus suis Latini
page 150, image: s150emolumentum se afferre posse existimarunt, si hunc virum dogmatibus suis (saltem quibusdam) assensum praebnisse affirmarent, et posteris idem credendi ac statuendi occasionem darent. Quamuis enim tres magni viri Bessarion scilicet, Gregorius Protosyncellus et Isidorus Rutenus cum ipso Imperatore omnia in synodo a parte Graecorum peragerent, aperteque Latinismum amplecterentur; maiorem tamen accessionem fieri posse putarunt, si Scholarium (qui re vera cum Marco Ephesio semper adversatus est Latinis) suis quoque partibus (fingendi scil. aliquid scriptorum et supponendi sub inclyto eius nomine) adiungerent. Magnum enim id praeiudicium Graecorum fidei seu dogmatibus creare posse, sine dubio sunt arbitrati. O fraudulenta ac astuta nimis Italorum ingenia! optime profecto factis norunt exprimere illud Plautinum: Doli non sunt doli, nisi astu colas. Etiam in eam fere adducor sententiam, ipsos quoque sub Marci Ephesii nomine, si aliquantulum saltem rebus Latinornm favisset, et non impenetrabilis prorsus mansisset, aliquid Icriptorum fuisse extrusuros, ut eo facilius nationem Graecam ad dogmata sua perpellerent. Quanta autem familiaritate ac amicitia Marcus Ephesius Scholario fuerit coniunctus, frequenter auctores indicant, et indicio quoque inter alia est Monodia, ab eo in dormitionem seu obitum Marci composita; cuius etiam, adducto Possevini loco, pag. 102. mentionem facit
page 151, image: s151Tua Claritas: ubi Possevinus more Pontificiorum solenni, paulo post subiicit: Si de Marco Ephesio Schismatico hoc intelligeretur, omnino esset expungendum. Ita enim et Bellarminus in libro de scriptoribus ecclesiasticis, et alibi saepius loquitur. Quoties nimirum locus in veteribus ecclesiasticis scriptoribus rebus nostris favere videtur, male de eo sentiunt, et sine ulla exceptione expungendum esse ducunt. Et sane, ut Allatius cum aliis duos Scholarios fingit: ita pariter Possevinus geminum Marcum Ephesium in mente habuisse videtur, ut ita si vni res non conveniat, statim alter adsit ad cuius pedes calcei sint habiles et apti. Apud Graecos de nomine Scholarii nulla prorsus est controversia, neque per somnium quidem de gemino Scholario statuendo unquam illi cogitarunt, prout etiam ad interrogationem non incelebris cuiusdam Gymnasii Professoris regessit Hieromonachus, Dominus Daniel Castricius, qui ex insula Patino ante septennium ad nos, stipis colligendae gratia, in Germaniam venit. Et haec de nomine Scholarii ita a me dicta sunto.
Scripta porro eius, quod attinet, hactenus equidem nihil videram, praeter illam, quam modo Tua Claritas evulgavit, Confessionem, quam olim quoque Regiomonti ex historia universali Boxhornii, cui inserta legitur, excerpsi; postea vero Guelpherbyti in Turco-Graecia Crusii graece, latine ac turcice impressam vidi.
page 152, image: s152Prologus item eius oculis meis nondum fuerat usurpatus, ut neque subiecta Precatio, quae mirum in modum me afficit, et quam quotidie fere legere soleo. Apud scriptores vero ecclesiasticos toties fit mentio trium eius orationum, quas pro concilio Florentino habuisse dicitur, quarum in prima concordiae cum Latinis pangendae necessitatem proposuerit: in secunda, concordiam illam obstruentia removerit impementa; in tertia, fundamenta suggesserit paci in perpetuum stabiliendae. Hae orationes actis Concilii Florentini annexae leguntur. De quibus orationibus Theologus quidam exterus longe doctissimus alicubi ita scribit: Tristia sunt et deploranda, quae Georgio Scholario Latini affricant ad finem concilii Florentini, et non astruendae veritati, sed pueris oblectandis excogitata crepundia. Et alio loco: Cur ego haec ficta putem, et Latinorum quorundam commenta, qui Graeca haec nomina ementiti, universae genti Orientalium infamiam inurere, et causae suae gloriam parere plus aequo appetiverint, breviter iudicabo. Ita ille. Cum autem probatio eius egregia quidem, sed prolixior sit, eam proponere hac vice non placuit, sed commodiori tempori et occasioni eam reservatam volo. Idem autem quod de orationibus, de Apologia quoque pro quinque capitibus in concilio Florentino definitis, dicendum erit. Eundem enim spiritum, quem orationes iam dictae, ista
page 153, image: s153Defensionis capita sapiunt, et ab omnibus recte sentientibus improbantur ac reiiciuntur. Et, quod reticere hic non debui, superius citatus Sguropulus, accuratus Concilii toties allegati conscriptor, ne minimum quidem de talibus. Scholarii orationibus consignavit. Quare, cum omnium recte iudicantium calculo sint spuriae (prout ipse quoque Rivetus, ringente licet Labbeo, statuere non est veritus,) ruunt hic sponte cetera, quae Tua Claritas in fine Opusculi ex lesuita Labbeo recenset, ut sunt tractatus de Praestinatione, Homiliae, variae Epistolae, et alia, pro veris ac genuinis Scholarii scriptis mea sententia agnosci possunt atque haberi.
Haec ita, Vir Clarissime, de hac materia Tecum colloqui volui, etiam atque etiam rogans, ut, quid Tuae Claritati de omnibus his videatur, breviter per occasionem me certiorem reddere velit. Obiter et illud adiicere volui, mirum videri, unde nonnulli toties in nomine Patriarchae Constantinopolitani, qui concilio Florentino interfuit, errent ac cespitent, modo Georgium, modo Gregorium, modo Michaelem, et nescio quomodo eum nominantes. Erat autem Iosephus, ut Tomi Conciliorum, ut omnibus fere paginis Sguropulus inculcat.
Priusquam autem finem scribendi faciam, illud adhuc monere Claritatem Tuam volui, vidisse me paucis septimanis ante fatale illud
page 154, image: s154incendium Cellerfeldense, in quo et ipse bibliothecae et rerum mearum ceterarum iacturam feci, apud Ienensem bibliopolam, trilinguem tuum Catonem, qui mirum in modum mihi arrisit. Ab eo vero tempore, vel eam ob causam, quod omnia exemplaria iam sunt distracta, vel ob aliam mihi ignotam, denuo eundem videre mihi non contigit. Si itaque Claritas Tua in tantum nomini nostro praestenui gratificari, eorumque versuum exemplar filio lis meis duobus, Henrico Christophoro, et Friderico Iulio, pro munificentia ac laudata liberalitate tua dono mittere velit, nunquam non gratissimo uterque id agnoscet animo, egoque ipse, si qua re vicissim, (tenuitatem meam satis agnosco) tuis commodis inservire potero, nullo non tempore paratissimus ut inveniar, operam dabo. Vale, Clarissimum Germaniae nostrae sidus, et rei litterariae utilitatibus plurimos adhuc annos feliciter, Numine clementer annente, invigila.
Clarit. Tuae
Dabantur Goslarise die XI. Decembris anni finientis 1677.
officiosissimus
HENRICVS HILARIVS, Rector, antequam triste illud incendium omnia deformaret, Cellerfeldensis, mppria.
page 155, image: s155
LXXIII. CLARISSIMI DAVMII AD PRAECEDENTEM EPISTOLAM RESPONSORIA Clarissimo Viro, Dno. HENRICO HILARIO, Cellerfeldensis Phrontisterii pridem Rectori, fautori et Amico suo exoptatissimo, agenti nunc Goslariae, CHRISTIANVS DAVMIVS S. P. D.
Pergratae mihi fuerunt tuae, Vir Clarissime, litterae, quae heri incommodissimo quidem ad me appulerunt tempore, dum nimium nundinis his instantibus Lipsiensibus non una Epistola, ad amicos longe hinc dissitos, exaranda est, et domi me meamque uxorem valetudo remoratur non satis bella. Occasione igitur commoda, et brevi et festina ad te rescribendi perpensa, ne prorsus nihil aut valde tarde ad eruditissimas humanissimasque tuas darem, brevi potius quam nullo responso defungendum mihi esse ratus sum. Primum gaudeo, Hieronymum tibi meum acceptum esse, atque ecce eius a me exemplum, uti et desiderati Catonis, cum paucis, quae ad manum
page 156, image: s156fuerunt, aliis, quae qualia qualia boni aequique facies. De Gennadio valde oblectarunt me, quae docuisti, et gratias tibi propterea ago. Desunt mihi adhuc Acta Concilii Florentini, et tenues pro tempore reculae, ut statim mihi comparem, non facile patiuntur. Quis exterus ille Theologus sit, et quo in libro haec scripserit, haud gravatim iudicio eris. De altero Georgio sive Gennadio etiam mihi res suspecta erat; nolebam tamen (cum properaret typographus, et domestica me tum affligeret calamitas, dum fures militares eo ipso tempore omnem supellectilem culinariam stanneam, et ex museo, fornace perfracta, cistulam argento aliisque cimeliis, inter quae antiqua numisinata a Styrzelio aliisque amicis dono data, ne Arabicos et ex Servia Hungariaque a parente olim meo allatos nummos memorem, etiam singularibus ac necessariis schedis monumentisque, refertam mihi abstulerunt, nunquam reparabili damno) nec poteram etiam prae dolore esse prolixior. Esset sane illa de Gennadio Epistolae tuae pars digna, quae libello meo accuderetur, si non exemplaria fere omnia, praeter unum et alterum domi asservatum, essent iam profligata. Abdia Babylonio donavit me superiore hebdomade nobiliss. et ampliss. Nic. Heinsius, Danielis filius. Sed ab ea editione absunt, quae desiderabam ego, Notae nimirum in B. Martini de Trinitate professionem. Eiusdem
page 157, image: s157munere habeo Marium Victorem Massiliensem, ex Morelli editione, quam tantopere olim Barthius Weitziusque desiderabat. Est enim genuina, nec ut ceterae a Gagneio interpolatae. Sed sumtus qui ferat ad typos, nondum reperi hominem.
Plura quae vellem nunc omnino non datur, qui haec deproperare, ut vides, coactus fui, et molesta est acris destillatio ex gravedine capitis, quae chartas maculat. Bene ergo vale ac diu, et mihi favere, non tamen invidiosis nec mihi debitis laudibus me onerare perge. Dabam Cygneae die 4. Ianuar. 1678. quem cum multis feliciter secuturis Tibi tuisque laetissimum atque exoptatissimum precor ac voveo.
EPISTOLAE VARIORVM CLAR. VIRORVM AD HENRICVM MEIBOMIVM, EIVSQVE FILIVM HERMANNVM DIETERICVM.
LXXIV. Illustri, Magnifico, Praenobilissimo, Excellentissimo atque Experientissimo Domino Dn. D. HEINRICO
page 158, image: s158
MEIBOMIO, summi nominis Medico atque Polyhistori, in celeberrima Acad. Iulia Medicinae atque Historiarum Professori Publ. Ordinario, gloriose merito, Facultatis Medicae Seniori atque Consiliario et Archiatro Guelfico splendidissimo, etc. etc. Domino ac Patrono meo optimo, et sincerrime colendo.Helmstadii.
Dulcissimam Humanitatem Messiae!
Illustris, Magnifice, Praenobiliss. Excellentiss. atque Experientissime Vir, Domine ac Patrone magne et vetus.
Quamvis ad meas hactenus nullam responsionem aTe, qui multis occupationibus atque lucubrationibus quotidie es implicitus, acceperim; tamen firmiter credo, atque mihi persuadeo, Te esse adhuc Patronum meum certum atque candidum, ex cuius memoria non est elapsa illius memoria, qui Te atque excellentissimas aperti animi Tui egregiique ingenii dotes, dum erit in vivis, decenter venerabitur. Quod postulat quoque affectus ac gratia illa incredibilis, qua olim me dignatus est socer Tuus adque desideratissimus Brandanus Daetrius, Abbas Riddagshusanus et Prot-Ecclesiastes aulicus Guelferbytanus multa virtute, gloria et meritis vere inclytus, cuius quippe
page 159, image: s159urna ab omnibus bonis impolluta perpetuo servabitur. Vtautem videas, quanti Tuam memoriam ac nomen Tuum summe clarum aestimo, Daumianas ad me latine scriptas epistolas mittere Tibi hac vice mihi placuit, modo ut haberes, quo me et B. Daumium nostrum, qui vivus impense Te amavit, et meritissimo mecum est admiratus, non obliviscereris. Et ut B. nostri Daetrii nomen in iisdem Epist. nr. XXXVI. p. 37. est conspiciendum: sic iam laudatum nomen Tuum exstat quoque Epist. XVI. pag. 25. XXXVI. pag. 28. XXXVII. pag. 49. XLVIII. pag. 81. et XLIX. pag. 82. Simulac eiusdem Daumii epistolae ad Vratislavienses, inprimis ad Ioh. Gebhardum et Martinum Hanckium, sumtu meo ac studio fuerint impressae, illarum statim ac ceterarum recularum, quas praelo nunc subieci, participem Te faciam. Quotus, quaeso, est in ordine huius nominis Albertus iste Comes Palatinus ad Rhenum, et utriusque Bavariae Dux, qui nummum istum, cuius ectypum papyraceum inclusum mitto, cudi atque signari iusserit, et quae huius nummi ac notae aversae faciei impressae propria causa et ratio? Hoc enim, quod scire desidero, ex voto nullus coniicere possum, quia illi nummo nullum tempus, quo cusus, est impressum. Et quanquam coniecturam de huius monetae origine facillime possim capere; attamen, crede, valde sum timidus, ac trepidus aliquid certi
page 160, image: s160statuere in tali re, quae multis historicis atque Polyhistoribus nequaquam probe nota est, perspecta atque cognita. Tu si me hac in re feliciter informare atque docere, ut vere potes, poteris, facies opus et mihi, et orbi litterato gratum, et ego ero doctrinae Tuae salutaris atque singularis velificandi promtitudinis perpetuo memor, qui non oblitus laudis istius, quam in eruditissimis notis Tuis, atque augmento ad Valentini Heinrici Vogleri Introductionem in notitiam cuiuscunque generis bonorum scriptorum pag. 177. benigne mihi attribuisti. Bellissime vale, o prima Musarum meliorum portio! et saluta in occasione maxime commoda, ni grave et molestum Tibi, Theologos ac Professores vestros laudatissimos atque decantatissimos, Ioannem nimirum Fabricium, 10. Andr. Schmidium atque 10. Bartholdum Niemeierum, quos mihi vere faventeis ac candide me amanteis novi. Dab Oelsnizii intur Variscos d. 29. Nov. A. Redemtionis humanae M. DC. XCVII.
IO. FRIDER. HEKELIVS.
mpr.
page 161, image: s161
LXXV. EPISTOLA SCHELHAMMERI AD HENR. MEIBOMIVM. Vir Nobiliss. atque Excell. Amice et Compater honoratissime.
Quanquam iam diu nihil a Te responsi ad iteratas etiam meas tuli, nolui tamen vel hanc tam exoptatam constantis eiga Te observantiae meae documentum transmittendi occasionem praetermittere, praesertim cum ipsa res moneat, et recepta ac constans, Christianis maxime digna consuetudo, sub novi anni ingressum omnia bona amicis augurandi moveat. Eum proinde Tibi, Vir excellentissime, auspicatissimum precor, prosperrimisque successibus ita resertum plane, quo veteris illius calamitatis et infaustum casum, quo nobilissimam domum Tuam afflictam comperi, solari eiusque memoriam penitus ex animo delere bona fide queas. Equidem si quid potest lenimenti afferre sinceri affectus contestatio, nos ex intima mente animi condoluisse infortunio Tuo, et in partem venire iustissimi doloris, certo potes confidere. Sed agnoscis humanae sortis vicissitudinem, qua nulla felicitas solida
page 162, image: s162aut perpetua est, et divinae voluntati Te Tuaque omnia atque Tuorum, pia submissione, ut virum fortem decet, securus immensae ipsius Numinis benignitatis submittis. Itaque desino plurium, et vulnus, quod iam occalluisse oportet, refricando cruentare absisto. Nos hic interim salvi quidem agimus, et sic satis bona fruimur valetudine; sed ex altera felicitatis humanae parte non nihil laboramus: caritas enim annonae et non adeo larga rerum affluentia nos premit. Interim non deserit tamen Divina benignitas, idemque Clarissimi Pechlini fatum est, qui propterea vix aliud praeter Satyras meditatur; sed quas premere iubet eius cum timiditas, tum ipsa prudentia. Medicinam sane tantum non omnem omittit dudum, illique, nisi in quantum officii ratio et Archiatri munus nonnunquam postulat, valedixit non tantum, sed de incertitudine eius et legum ipsius firmitudine nimis contemtim et sentit et loquitur, nimisque aperte quam vellem inter aulicos, sua sponte a nobis aversos ac libere in eam sarcasimis ludit. In re litteraria, quod hic agitatur, praecipuum est Calendarii et computationis temporum emendatio: qua de re D. D. Schmidius plura poterit referre. Mihi cum Dn. Ramazzini res est, qui ad meditationem meam de Mercurii in Thermometro descensu, Ephemendibus nostris ante biennium subiunctam satis acri et petulanti fere calamo
page 163, image: s163respondit: cui ego apologiam reposui, et eam modeste quidem, sed tamen viriliter repressi. Videbit opusculum propediem lucem? neque enim concedendum est Italis, ut cucurbitam pro capite esse Germanis, persuadeant sibi. In praxi praeter alia hoc anno, cum pertinacissimo assectu conflictatus sum, quo aegri nocturno praesertim tempore, cum de die obambulent et utcumque praesint suis rebus, miseros cruciatus in intestinis experiuntur, et tenesmo excitati, decies vel pluries deponunt, et exiguam copiam materiae modo purulentae cum sero cruento mistae, modo ipsius seri et cruoris inveteratum malum esset, multum negotii facessivit. In praefecto militaris legionis intra dies 14. morbum ita repressi, ut penitus esset restitutus, sed ille mox, cum pessima uteretur diaeta, recidivam passus est. Altera primae nobilitatis foemina iam tum bimestre spatium mea opera utitur, et remittit non nihil malum: nam et dolores cessere et vix semel de nocte excernit. et materiae copia minuitur, sed nondum plane restituta est, et an futura sit, etiamnum subdubito. Nescio, utrum fluxum Hepaticum appellem, certe hepar laborare non eam materiam, quae nihil prorsus bilis admixtum habet, ex se dimittere, vix vero est simile, praesertim cum dextrum hypochondrum salvum appareat, contra sub umbilico dolores sentiantur. Nihil addo, nisi id, quod facile metacente intelligis,
page 164, image: s164nihil mihi gratius futurum, quam si et Tu memor antiquae inter nos consuetudinis, eruditissimis acceptissimisque Tuis litteris me beare institueres. Vale, et nobiliss. Coniugem ex nobis omnibus officiose cum reliqua familia saluta.
T. Excell. deditissimus cultor, SCHELHAMMERVS.
LXXVI. EXCERPTVM EX LITTERIS H. F. PAVLLINI AD HENRICVM MEIBOMIVM, Isenaci, 4. Aug. 1699. datis.
Iüngst berichtet mich Herr Prof. Wiltvogel von Iena, wie dass belobter Herr D. Knaut fast Ungnade mit seinen in Druck gegebenen Ballenstädtschen, Antiquitaeten verdienet, indem solche von denen Anhaltischen Fürsten confisciret worden wäre, wie ihn der dasige Canzler, Herr Timaeus, berichtet. Ob nun dem also, stelle dahin. Was vor Glück mit meinen annalibus Cellae Paulinae haben werde, steht zu erwarten. Sie lieget nun zur Presse fertig etc.
page 165, image: s165
LXXVII. EPISTOLA GERHARDI MOLANI AD HENRICVM MEIBOMIVM.
De aureis Hamburgensibus faudo nihil accepi: iunctim edere integras aliorum collectiones, eorum est, qui nummarium studium auspicantur, si vidissem catalogum et quos aureos desidero, pro pretio, alterum tantum non excedente, potuissem habere, excussissem fortasse meos loculos, et inter emtores dedissem etiam meum nomen. Quae pro Böhmero gratiose pollicitus es, non potuere mihi non esse iucundissima, ingenium habet, aetatem habet, habet insuper ingens discendi desiderium, ita ut non dubitem, quin suo tempore aliquod sit facturus operae pretium. Quod superest, nummulum mitto argenteum, tuamque desuper sententiam obsequenter requiro. In utraque parte Leo conspicitur. stans pede in uno, reliquis cum cauda erectis. Inscriptio partis aversae haec est:
MONETA NOVA BODEWERD...
adversae:
AD. VREDERDVC. BR...
page 166, image: s166
Bodenwerder oppidum est Ducatus Calenbergici, sed quod nunquam potestatem habuit, quod sciam, cudendi monetas. Poterit ibi fuisse officina monetaria, ut in oppido Mundensi, quae in Imperialibus Divi Iulii nominantur. Quis autem quaeso, ille VREDER h. e. FREDERICVS vel Fridericus Dux Br. Ego fateor aquam hic haerere mihi. Doce me, si potes, Vir Nobilissime, nummum hunc tibi debeo, Deus nos servet. scrib. Hannoverae 28. Oct. 1699.
Excell. Tuae
obsequentissimus servus GERARDVS ABBAS Luccensis mp.
LXXVIII. EPISTOLA WAGENSEILII AD EVNDEM.
Fidem meam testor, non male locasse te operam, quam in scribendis ad me litteris, navasti. Quippe fama quae vix unquam solide vero favet, longe alia de Nobilissimi filii tui acerba morte ad nos pertulerat, quam quae successere, proindeque communicavi epistolam cum omnibus Collegis meis, quibus etsi hoc gratum fuit, rem prout sese habuit, pernosse, tamen de cetero deplorabant tuam calamitatem, et praecisam spem, quam omnes de honoribus fortunisque Filium optimum manentibus conceperamus. Sed et ob illam, Vir Amplissime, animi tui moderationem,
page 167, image: s167et ingenuam pietatem, quam litterae tuae spirant, crevit apud nos tui veneratio, quam ego inprimis servabo, quoad vivo mihi esse licebit. Interim ingemino votum, ut Deus quod in uno Filiorum amisisti, in superstite resarciat amplo foenore, et natos ex eo hisque genitos pronepotes amplexari tibi concedat. Est omnino martyrii genus, etiam extra Christianae religionis professionem, innocenter mortem oppetere, ut tanto certior esse possis, de aeterna filii salute. De reliquo, spero ad te pervenisse Dissertationem quam perferendam dedi. Deus novit, quid intendam, quamque unice miserrimorum Iudaeorum salus curae mihi est cordique. [note: Id inter alia praestitit B. auctor in erudito opere, cui tit. Tela ignea Satana.] Vtinam multos haec eadem sollicitudo, teneret, ac missis internecinis odiis hoc bellum militarent non carituri ubique laetis successibus. Quod si reversus est, qui superat, praeclarus Filius, multa salute eum impertio, meque illius benevolentiae commendatum velim. Tibi vero, Excellentissime Virorum, supremum Numen omnia optata concedat, et te servet tuis solatio, reipublicaeque litterariae maximo ornamento quam diutissime. Scrib. Altdorf. Noric. die 15. Nov. 1699.
Nobilissimi, Celebrisque apud omnes Nominis Tui observantissimus IO. CHRISTOPH. WAGENSEILIVS.
page 168, image: s168
LXXIX. EPISTOLA CARPZOVII AD HENR. MEiBOMIVM.
Inexspectatum et plane inopinatum Fratris obitum ex epicediis intelliges, quae mitto: unde cognosces, quam miro fatorum arbitrio ea ipsa die, qua octogenario maior Superintendens condebatur (in cuius locum et officia successurus erat Frater) hic decesserit, et aliis ornanda et sua et ista munia spartasque reliquerit. Vehementem in dolorem me tam inopinatus coniecit casus, ut plura etiam scribere ab eodem prohibear. Actorum nostrorum praeterlapsi anni, qui tibi desint menses, quod non satis memini, me quaeso per Hammium ad nos profecturum moneas, ut is ad te eos perferat. Vale, Lipsiae prid. Cal. Aprileis CIC ICC XCIX.
Ampliss. Nominis Tui observantissimus
FR. BENED. CARPZOV.
LXXX. EPISTOLA WAGENSEILII AD HERM. DIETER. MEIBOMIVM, Consolatoria. Nobiliss Excellentissimeque Domine!
Atrocem dolorem, quem ex obitu summi parentis Tui conceperam, nonnihil emollivit epistola tua, e qua illud liquido cognoscere mihi licuit, ferre te asperam tuam sortem
page 169, image: s169christiano animo, firmiterque persuasum esse, et Fratris, quaeque secuta sunt, Parentis etiam facta, a coelesti provenisse providentia, adversus quam mortalibus nobis hiscere nefas est. Respublica litteraria ut minus affligatur, tute, Vir insignis, efficis, qui celeberrimo Patri in parte primaria muneris successisti, propagaturus et illius et avorum gloriam. DEVS te servet, concedatque ut omnia optata feras, modo tu favorem tuum benevolentiamque aetatem mihi conserves, idque ut facias, maiorem in modum seriis precibus a te contendo. Quod iussisti, exsecutus sum, atque tenui ieiunoque carmine officium feci in colendis Beati Parentis manibus, quem alii, quibus Camoenae, quas ego nunquam, ceu ipse nosti, propitias habui, magis faventes sunt, melius promerito celebrabunt. Sed pietate nemo me vincet, qua maximum Virum semper ex animo sum prosequutus, suspiciamque, quo ad vivo mihi esse licebit. Ceterum quod ad filium meum attinet, is sane me deseruit, atque in extremo Borussiae angulo lares fixit, quod moleste me ferre facile iudicabis, in tantum, ut nolim ea de re verba multa facere. Vale, Nobilissime Vir, et mecum in amore fac, quaeso, mutuum. Scr. festinus Altdorf Nor. d. 12. Mart. 1701.
Nobiliss. Excellentiss. Nomen Tuum ex animo summopere colens
IO. CHRISTOPH. WAGENSEILIVS.
page 170, image: s170
LXXXI. EPISTOLA PERIZONII AD EVNDEM. Amplissimo Clarissimoque Viro HERMANNO THEODERICO MEIBOMIO S. P. D. IAC. PERIZONIVS.
Patrem tuum, Virum Celeberrimum, fatis functum superiori anno audivi et dolui maiorem in modum, partim ipsius merito sane clarissimo, partim quia pauci adeo supersunt, qui gloriam antiquam litterarum, ubivis nunc ferme exolescentem, decore sustinent. Sed hunc dolorem levavit et minuit quamplurimum, quod Te intelligo in Historiarum professione successorem datum, quo nomine et Tibi, et Academiae vestrae gratulor, Deumque Opt. Max. precor, ut hanc dignitatem Tibi fortunare, Teque illi vicissim diu praestare incolumem velit. Epicedium, quod desiderabas, videbis hisce litteris additum, sed tenuis avenae pro mei ingenii modulo. Non aegre feres, opinor, quod ex eadem fidelia duos veluti parietes dealbarim, seu quod Nobilissimi Patris Tui memoriae adiecerim Amplissimi quoque Carpzovii mentionem. Fuit is mihi multo amicitiae usu, qui inter absentes esse potest, coniunctissimus, cuius memoriae lubens, si admonitus fuissem, tabellam amicitiae
page 171, image: s171nostrae testem dedicavissem. Et miror profecto, non invitatos etiam exteros ad celebrandas eius exsequias, qui tot exteris erat charissimus, et cum iis iucundissimum exercebat litterarum commercium. In ordine, quem Elegiae praescriptum vides, non spectavi utriusque dignitatem, cuius quae apud vos in Germania habeatur ratio, incertum mihi est, sed tempus mortis. Sed tamen si alium ordinem publici apud vos mores postulent, vel quacunque alia de causa Tibi aliter faciendum videatur, id tibi persuadeas velim, per me Tui plane arbitrii et consilii totum hoc esse negotium: tanto magis, quia tantum Carpzovii fit mentio per occasionem celebrandae: Patris tui memoriae Ceterum si carmen hoc Cl. Patre tuo dignum censueris, ac typis describendum curaveris, tum vero, si comodo vestro fieri queat, velim, mei solius carminis, extra fasciculum aut volumen reliquorum, excudi iubeas exemplaria plus minus viginti, eaque ad me mitti prima, quae dabitur, oportuna satis occasione. Viri Clarissimi Matthaeus et Vitriarius plurimum Te vicissim salvere iubent. Vale, vir Doctissime, et adiectam epistolam Amplissimo Werlhoffio trade vel mitte, quaeso. Vale iterum, et me ama. Lugduni in Batavis a. d. XIII. Kal. Aprileis CIC IC CCI.
P. S. Diem mortis paternae adscribes, si videtur, Titulo carminis, idque ut sine vitiis edi cures, rogo.
page 172, image: s172
LXXXII. EPISTOLA SNABELII AD EVNDEM Clariss. Politissimoque MEI BOMIO HISTOR. IN ALMA IVLIA PROF. DIGNISSIMO S. D. P. HIERONYMVS GVILIELMVS SNABELIVS.
Amicitiae nuper, cum aquas Pymontanas hauriremus, contractae, pignus Te allego, Orationem meam inauguralem de origine et praestantia Theologiae Hieroglyphicae et Typicae. Argumentum Tibi, Vir Clarissime, haud omnino displiciturum confido. Si pertractatio ipsa rideat, habebo, de quo mihi gratuler. Memini bene, nos ultro citroque sermonem ciere de re nummaria. Si vacat olim, scire ex te percupio, an nummos ex aere Matidiae, Marcianae, Photinae, Didiae Clarae, Iuliae Aquiliae, Maesae, Saemiadis et Paulinae habeas. Harum Augustarum nummos vehementer desidero. Audeo etiam a Te petere, ut mihi, si aequo pretio possis, emas Reineccii historiam Iuliam, quae in vestra urbe prodiit in dias luminis auras. Quaero etiam Paralipomena Gorlaei: si tribus admodum imperialibus haberi possint. Liber satis est exiguus, ut nosti. Si quae tibi
page 173, image: s173officia grata possim reddere, in me nulla mora erit. Vale, Virorum praestantissime, et res tuas gere feliciter. Bremae Chancorum IX. Kalend. Novembris CIC IC CCI.
LXXXIII. EPISTOLA GEVERI AD EVNDEM. Viro Excellentissimo Dn. HERM. DIETER. MEIBOMIO, Historiar. in illustri Iulia Professori celebratissimo, Fautori suo honoratissimo Salutem!
Te tantum Virum eruditionis et eloquentiae gloria clarissimum, litterulis interpellare, iisque incomtis, religio esset, nisi ingens Tua humanitas, qua cunctos quoque ad Tui venerationem prolicis, miram polliceretur facilitatem. Etenim Antonii Corvini Biographiam paranti mihi, scrupulus iniectus est et dubitatio, de loco quodam minime pertrito, ac quod et Tua, et mea maxime interest, in B. Proavi Tui Irminsula Saxonica obvio. Cap. V. pag. 11. edit. quam optimus Parens Tuus curavit, haec exstant verba. --- Antonius Corvinus Theologus, et auctor notarum ad Conradum Vrspergensem. Ex iis HERTIVS in Bibliotheca sua Germanica, nec non Hallenses Tom. I. Observat. obs. 20. §. 11. colligunt, Corvinum et Auctorem notarum unum esse atque eundem. An Iliacae auctor dissertationis de statua
page 174, image: s174illustri Harminii, Lemgoviae ante sexennium vulgatae, Wasserbachius Hertiolatque Hallensibus pollicem subrexerit, Neocorus et Sikius recensum exhibentes tacuere: ego ipsam dissertationem necdum tum inspexi. Quo autem minus istorum fidem habeam coniecturae, Thomasii, Olearii, Sluteri, Sagittarii, et Tua inprimis facit auctoritas, quippe qui istud in oratione de genuinis historiae germanicae fontibus, ab amico nostro, Io. Geo. Eccardo, quondam mecum communicata, praeteriisti. Idcirco crediderim, Virum meritis in historiam patriam vere illustrem, ad Corvini de miserabili Monasteriensium Anabaptistarum obsidione et excidio, epistolam allusisse, in cuius exordio de Irminsula memini legere. Sed nil definio, Tuum modo expetens iudicium decretorium. Idem Meibomius alibi in chronico scilicet Riddagshusensi vitae Corvini curriculum laudat, quod quidem hactenus diligenter licet inquisiverim, meum effugit conspectum. Vbi illud ad unius saltem mensis spatium, utendum fruendumque dare non nolueris, obstrictum me Tibi devincies arctissime inque perpetuum. Vale, Vir magnifice, in Domino IESV, ac voto meo propediem subscribe.
Excellentiss, Nominis Tni
Hannoverae ad VI. - - Ao. CIC IC CCI.
cultor officiosissimus I. H. GEVER.
page 175, image: s175
LXXXIV. EPISTOLA REIMMANNI AD EVNDEM Vir Nobiliss. Ampliss. et Excellentiss. Patrone aestumatissime.
Non aegre feres, opinor, quod ego qui neque de facie, nec aliunde Tibi notus sum, his litteris Te affari, et Tua negotia [gap: Greek word(s)] interturbare audeam. Etenim cum Tua insignis humanitas laudata mihi sit a pluribus; Et ego ex Tua in vulgus etiam nota [gap: Greek word(s)] sic rationem ducerem, Te comitate etiam fulgere, cum eruditus vere vix esse queat, qui non itidem humanus sit; sumsi hoc mihi, haec ad Te dare et mentis desiderium enucleatius aperire. Scilicet stat mihi, Antiquitates Episcopatus nostri indagare paullo profundius, et totam eius historiam in Systema quoddam ordinatum digerere. Et cum in finem hunc quam plurima scripta historica cum impressa, tum etiam MSta et adhuc [gap: Greek word(s)] coacervaverim; ita ut Illustris Leibnitius, qui superiori hebdomade Dresda redux totum apud me consumsit diem, ea ipsa non sine insigni voluptate perlustraverit: Annales Torquati Halberstadensis adhuc deesse videntur. Quos cum in Tua bibliotheca delitescere non uno argumento
page 176, image: s176persuasum mihi sit, magno beneficio me obstringeres, si eosdem mecum communicare non dedignaveris. Non gratis hoc abs Te desidero; sed in [gap: Greek word(s)] Tibi omnia mea quaecunque etiam fuerint, offero. In quibus multa eaque peregregia MSta de Ioh. Friderico Hoffmanno Archivario Cellensi. Et cum ex Schmidii vestri Excell. litteris edoctus sim, Te peculiari opera omnia Chronica monasteriorum [gap: Greek word(s)] editurum; ecce Tibi Hoffmanni Chronicon Poledanum et Katelenburgicum, et quos primo loco nominare debuissem, eius Antiquitates Walckenredenses etc. communicare possum. Item chronicon quoddam Hamerslebiense, in quo omnia huius monasterii diplomata a fundatione usque ad annum 1400. ipsi data. Plane ut in Hoffmannianis MStis iam citatis. Haec inquam omnia Tibi et plura alia rursus offero, si Torquati annales indulseris. Et sicut non sinit me desperare de hac Tua bonitate Tua humanitas; ita Te in praesenti tutelae divinae commendans permaneo
Excellentiss. Tui Nominis
Halberstad, A. CIC IC CCIV. d. 22. Febr.
cultor devotus
I. F. REIMMANN.
FINIS.
image: s177
[gap: Indices; Errata]