10/2009 Reinhard Gruhl
text typed - structural tagging completed - spell check only partially performed - no orthographical standardization
image: as0001
LITERAE PROCERUM EUROPAE, PARS III.
image: as0002
[gap: blank space]
image: as0003
[gap: content list]
image: s0001
LITERAE PROCERUM EUROPAE.
DCXC. Breve INNOCENTII PAPAE XI. ad LUDOVICUM XIV. Galliae et Navarrae Regem, quo eum paterne hortatur, ut armis suis toto terrarum orbe celebratis Christianam Rempublicam ab imminenti Turcarum jugo vindicare, aut, si id propriis haud consultum esse putaret rationibus, Germaniam saltem ab armorum suorum metu liberam praestare velit, 1683.
Innocentius Papa XI.
CHarissime in Christo Fili noster salutem et Apostolicam benedictionem! Quantus et quam formidabilis Turcarum adversus Hungariae Regnum paratus exercitus, quaeque eidem regno universaeque Christianae Reipublicae ab immanissimo hoste tempestas impendeat, satis superque notum atque exploratum est Majestati Tuae. Etsi autem de excelsi invictique animi Tui magnitudine adeo praeclare
page 2, image: s0002sentimus, ut persuasum facile habeamus, Te in tanto rei discrimine digna Christianissimo Rege suscepturum, eidemque gravissime periclitanti fortissimis exercitibus tuis, quorum virtus et robur atque gloria toto terrarum orbe celebratur, nullo modo defuturum, ea tamen est causae conditio, illud Pastoralis officii nostri debitum, ut praetermittere non possimus, quin Majestatem Tuam vehementissimo cordis affectu, rogemus, hortemur atque per viscera Domini nostri Jesu Christi obtestemur, ut oblatam eximiam occasionem Christiani nominis adversus Barbarorum impetus tuendi, eorumque ferociam ac inexplebilem dominandi libidinem retundendi elabi non sinas, sed eo zelo ab inclytis Majoribus tuis haereditario quasi jure in te transfuso, quo haeresin tam feliciter hactenus expugnasti, et porro expugnare non cessas, victricia arma tua in eosdem Barbaros Populo Dei vivi temere insultantes moveas, et immanitatem, qua perfidiae suae abominationem in Christianas ditiones proferre moliuntur, Regiae Virtutis brachio compescas. Quod si forte Regni Tui rationes, quod non putamus, id non permiserint, illud saltem praestes, ut tam necessario tempore ab armorum tuorum metu Germania aliaeque Christianae Provinciae liberentur, quo Christianissimus in Christo Filius noster, Leopoldus Romanorum Imperator, caeterique Principes vires suas eo convertere valeant, uti in consimilibus casibus unanimiter ac certatim privatis sepositis ac posthabitis dissidiis, ut publicis malis occurrerent, facere
page 3, image: s0003consveverunt. Non arbitramur, necesse esse pluribus apud Majestatem Tuam hac de re agere, Te enim et tuopte ingenio ad magna et illustria quaeque ac praesertim illa, a quibus Christianae Religionis securitas pendet, ampletendum proclivem esse, perspectum habemus. Et ea insidet animo nostro de tua pietate ac sapientia opinio, ut ab iis tibi satis incitamenti futurum non dubitemus. Reliquum itaque est, ut ubi nostris totiusque Reipublicae Christianae votis, quae per nos te alioquitur, annueris, a divina bonitate liberali egregiorum operum remuneratione constantem rerum secundarum faustitatem Tibi Regiaeque Domui policearis, dum nos enixis ab eadem precibus id flagitantes, uberioremque sensuum nostrorum persecutionem dilecto Filio Nobili Viro Duci D' Estree, cui eos diligenter aperuimus, ut ad te referat, relinquentes: Majestati Tuae Apostolicam benedictionem amantissime impertimur. Dat. Romae ap. S. Petrum sub annulo Piscatoris die 20. Januar. 1683.
DCXCI. Breve INNOGENTII PAPAE XI. ad ANSELMUM FRANCISCUM, Electorem Moguntinum, quem sedulo monet, ut Rom. Imperatori adversus Turcas castra metanti valida, pro virili suo auxilia suppeditare, caeterosque S. R. Imp. Principes pro loci ac muneris sui eminentia ad par officium verbis et exemplo incitare diligenter contendat, 1683.
page 4, image: s0004
Innocentius Papa XI. Venerabilis Frater salutem et apostolicam benedictionem.
IMminentia Hungariae Regno, ab immanissimo Christiani nominis hoste, pericula, ingentes in Nobis sollicitudines excitant, atque ad propere undique cogenda subsidia nos vehementer impellunt. Etsi autem minime arbitramur, Fraternitatem Tuam, aliosque Germaniae Principes, incitamento indigere, ad communem cum eodem Regno causam juvandam, propugnandamque. Ne ulla tamen unquam aetas exprobrare Nobis valeat, in tanto rei Christianae negotio, desidiam, exaltamus quasi tuba vocem nostram, Teque inprimis, Venerabilis Frater, acriter hortamur, ut pro loci munerisque tui debito, charissimo in Christo filio Nostro Leopoldo Imperatori Electo, omni qua poteris opera adesse velis, eique publicae saluti militanti, valida praesentiaque auxilia pro tuo virili suppeditare. Sane eam de pietate, eam de zelo fraternitatis tuae opinionem gerimus, ut ardentissimis votis Nostris cumulate te satisfacturum plane speremus. Illud vicissim persuasum habebis, quod cum nulla alia in re de Nobis, de Germania, de Christiana Republica bene mereri magis possis, ita et Nos nullam, ubi id praestes, occasionem dimissuros, declarandi eximiis Pontificalis Benevolentiae testimoniis, propensam Nostram, hoc praesertim nomine erga te voluntatem,
page 5, image: s0005cujus interea pignus, Apostolicam Benedictionem Fraternitati tuae peramanter impertimur. Romae apud S. Petrum sub annulo Piscatoris 6. Martii 1683. Pontificatus vero Nostri anno septimo.
Marius Spinola.
Inscriptio. Venerabili Fratri, Anselmo Francisco, Archiepiscopo Moguntino, Sac. Rom. Imperii Principi Electori, DCXCII. Responsoriae ANSELMI FRANCISCI, Electoris Moguntini, ad praeimpressum INNOCENTII PAPAE XI. breve, 1683. Beatissime etc.
SAnctitatis Vestrae incitamentum, quo ob imminens bellum Turcicum, juvare monet causam cum Hungaris communem, tanto majori apud me est loco et veneratione, quo omnem hucusque sollicitudinem eo impensius habui, ut ad propulsandum tam potentis inimici impetum S. Rom. Imperii vires unirentur, atque eum in finem pro majori ejusdem securitate cum Christianissimo prius Rege quantocius Pax stabiliretur, simulac utraque potentia eo facilius coalesceret. Quod ipsum et plures alii Electores et Principes, tanto magis necessarium esse arbitrantur, cum palam constet, Germaniae Principes et Status jam tum vel maxime
page 6, image: s0006et plus solito per partium et Religionis diversa studia, divisos esse, adeoque ne quidem inter se ipsos, multo minus contra Turcarum insultus convenire posse, priusquam cum praefato Rege Christianissimo Pax stabilita fuerit. Id quod luculentius ex eo patet, quod Germaniae Principes avertendo utrique periculo minime sint pares; quin potius cum summo Imperii discrimine occidentalibus simul et orientalibus invasionibus facile subverti possint: quod ipsum adeo confirmat experientia manifesta, ut ego hactenus solo servandae pacis publicae zelo, spretis etiam omnibus sinistris de me opinionibus, illam urgere non desierim, id unice a supremo Numine efflagitans, ut Sanctitatis Vestrae summa autoritas, Majestatem Caesaream, una cum nonnullis aliis Germaniae Principibus, in hanc sententiam aeque trahat minime dubitans, quin inde Respublica Christiana ingens capessat incrementum, et una mecum (quod pro ditionum mearum viribus ingenue polliceor) reliqui Germaniae Principes, Turcarum machinationibus, tanto efficacius occurrant. Interea Sanctitatis Vestrae Benedictionem Apostolicam et clementissimam propensionem humillime expecto, eidemque in solatium totius Christianitatis, longaevam vitam auguror. Moguntiae 21. Martii 1683.
DCXCIII. Literae fiduciariae a JOHANNE GEORGIO III. Saxoniae Electore, Georgio Ludovico, Comiti a
page 7, image: s0007
Zinzendorf, Internuntio suo, ad CAROLUM II. Magnae Britanniae Regem traditae, 1683.Serenissime et potentissime Rex.
REgiae Vestrae Majestati salutem dicimus et operam Nostram in omni officiorum genere paratissimam offerimus. Domine consanguinee et affinis colendissime.
Antiquissimae illius, quae cum Regia Vestra Majestate Serenissimae Domui nostrae Electorali, imprimis etiam Serenissimo Principi Domino Johanni Georgio II. Patri Nostro dilectissimo pie defuncto, diu multumque intercessit, necessitudinis in Nos derivatae memoria ducti, studiosae Nostrae Voluntatis Majestati Vestrae porro quoque comprobandae indies ansam merito quaerimus, adeoque Nostrarum partium esse censuimus, tam honorifica mutuae conjunctionis amicitiaeque monumenta, inter quae non minimum illud Parenti Nostro honoratissimo collatum Periscelidis Decus, et quem Regia Vestra Majestas erga Nostram Electoralem Domum testatum voluit singularem affectum grata mentis testificatione prosequi. Proinde Nobis visum fuit ad Regiam Vestram Majestatem Camerarium Nostrum illustrem et generosum, Dilectum Nobis ac fidelem, Dominum Georgium Ludovicum, Comitem a Zinzendorff et Pottendorff, tanquam Ablegatum Nostrum Extraordinarium mittere, ut cultum, quo Regiam Vestram Majestatem jure quasi haereditario et avito prosequimur ac ulterioris amicitiae promerendae
page 8, image: s0008desiderium devinctique animi promptitudinem pluribus declaret, ac quae a Nobis praeterea in mandatis habet expediat. Huic itaque, ut Regia Vestra Majestas ad se faciles aditus praebeat, eaque ominia quae Nostro Eidem exponet nomine, perinde atque si ex Nobis coram audiret, interpretetur, habeat et accipiat, majorem in modum amanter rogamus. Cui ab omnipotenti Deo prosperam valetudinem et rerum omnium incolumitatem serio precamur. Dabantur in Electorali Nostra Dresda die 10. Martii 1683.
DCXCIV. Literae JOHANNIS GEORGII III. Saxoniae Electoris, ad OTTONEM HENRICUM MARCHIONEM de SAVONNA, Hispaniarum Regis per Belgium Gubernatorem, quibus pro Delphino Nobili Domino de Plotho, ne ipsi iter, quod sub praesentis belli tempestate in Galliam meditaretur, vitio, aut ejus ditionibus in Belgio Hispanico sitis in praejudicium verteretur, intercedit, 1683. Excellentissimo singulariter Nobis Dilecto, Domino Ottoni Henrico Marchioni de Savonna, Caretto et Grana, Comiti de Millesimo, Serenissimi et Potentissimi Hispaniarum Regis per Belgium Gubernatori, et Capitaneo Generali, Aurei Velleris Equiti etc. Dei gratia Johannes Georgius Tertius, Saxoniae, Juliae, Cliviae et Montium Dux, Sacri Romani
page 9, image: s0009
Imperii Archimareschallus et Elector, salutem et benevolentiam Nostram Excellentiae Vestrae adscribimus.Excellentissime Domine, singulariter Nobis dilecte.
MAgnopere sibi metuit Vasallus Noster dilectus ac fidelis Dominus Delphinus, Nobilis Dominus de Plotho, Liber Baro in Engelmünster, ne exorto inter Hispaniae et Galliae Reges, quod adhuc quasi sub cineribus latet, belli incendio, castris praediisque suis (quorum sub utriusque Regis dominio in Provinciis Belgicis nonnulla possidet) haud parum damni ruinaeque simul inferatur. Exposuit ergo Nobis, decrevisse se, si forsitan Hispanici territorii consinia Gallicus miles invaserit, in illas tantisper ditiones suas concedere, quas sub dominio Regis Galliae sitas habet, donec belli tempestas paulo desaeviret. Ne autem iste secessus ipsi suisque sub potentia Hispanica litis castris praediisque detrimento sit, neque illa ob hanc causam confiscationi forte obnoxia fiant, ea, qua par est, submissione a Nobis rogavit, ut apud Excellentiam Vestram hac in parte pro se intercederemus. Quod quidem illi pro Nostra in eum gratia denegare noluimus, summopere contendentes, ut praedicto fideli Nostro Vasallo haud tantum in locis illis, quae sub tutela Regis Galliae possidet, liberam sine periculo confiscationis commorandi licentiam faciat, verum etiam Hispanicae superioritati subjecta illius castra, praedia, villas, pagos,
page 10, image: s0010eorundemque subditos et incolas, ab omnibus exactionibus, rapinis, devastationibus, injuriis, caeterisque belli malis adversus arma hostilia securos praestet, quo hanc Nostram intercessionem ad protectionis Regiae Vestrique favoris effectum haut parum sibi profuisse intelligat. Hoc egregiae Excellentiae Vestrae erga se suosque voluntatis argumentum ad grata vicissim officia exhibenda arctius obstringet nominatum Nobilem Dominum de Plotho: Nos vero id ipsum magni aestimaturos, paremque vicem data occasione reddituros, serio spondemus. Dabantur in Electorali Nostra Dresda Mense Martii 1683.
DCXCV. Literae JOHANNIS III. Poloniae Regis, ad LUDOVICUM XIV. Galliarum Regem, quibus Marchionem de Vitry, ejus in Polonia Internuntium, concitandis turbis, imo criminandae Majestati sceleribusque suo characteri minime convenvientibus diligenter operam dare graviter conqueritur, eumque congrue puniri et ab aula sua confestim avocari cupit. 1683.
AB ipsis statim primordiis Regni nostri ivimus semper in eas partes et studia, quibus Majestati vestrae animum deditum, amicitiam et mutuam benevolentiam testatam exhiberemus, quin et recentissime amore augendi affectus, suscipiendas inter Caesaream et Regiam Vestram Majestatem Mediatoris partes, a memorata Caesarea
page 11, image: s0011Majestate nobis ultro oblatas, non prius acceptavimus, donec Majestatis vestrae mentem in eo exploratam haberemus, et acceptationem hanc ore illustris Marchionis de Vitry, Legati ejusdem Majestatis Vestrae, laudatam probatamve esse videremus. Interea non sine gravi animi nostri sensu comperimus, quod idem Legatus (nescitur quo spiritu stimulove agitatus) non modo Personam et Majestatem Nostram Regiam, acriori calamo, literisque perquam injuriosis ad quasvis personas exaratis, iniquisime contra Jus aggredi et lacessere praesumpsit, verum etiam comitiis praesentibus, eorumque piis et saluberrimis consiliis ac conatibus, contra omne fas et aequum rupturam intentare, contra Nos, Domumque Nostram Regiam, non solum semina diffidentiarum inter Status et Ordines excitare, sed etiam pollicitatione Coronae nostrae animos civium sollicitare, in spes novas erigere, ausu plane inaudito non dubitavit, atque sic contravenire omnibus nostris intentionibus pro hocce Regno imo Christianitate, non alio fine susceptis, nisi, ut liberos populos, quorum suffragiis Regium accepimus diadema, ab imminenti eximeremus discrimine, Orbis Christiani conceptae de nobis responderemus aestimationi, jamque non segni conatu suscepta exequi proposita coepisset, nisi non sine providentiae Divinae ope, ea Nos postea et eos, quos ad hoc opus delegavimus, videre, legere et attrectare contigisset documenta, quae sole meridiano clariora esse censuimus. Hos itaque
page 12, image: s0012profundissimos doloris nostri sensus in amicum Majestatis Vestrae offerimus sinum, minime ambigentes, ut superis salutem, ita Regibus communis dignitatis securitatem, praesertim vero Majestati Vestrae ejus esse et fore curam, ut non patiatur illum, qui Regio Majestatis Vestrae insignitus charactere cum omni fraterni candoris contestatione ad nos missus est, in tam atroci contra Majestatem Nostram deprehensum machinatione, sine exemplari relinquere punitione, neque permissuram, ut diutius in Aula et Regno nostro moretur; qui utramque gravissimo laeserat ausu; Et hoc est, quod per mutuae benevolentiae Jura et Sacro-Sanctae a tot seculis cultae Galliam inter et Poloniam amicitiae foedera a Majest. Vestra fraterne contendimus, maxime vero cum praefentibus in Comitiis inter alia haec quoque resolvatur sanctio, ut omnes exterorum Principum Legati inter praefixum tempus, suis defuncti Commissis, ad propria se recipiant. Quod dum a Majestate Vestra, impulsu innatae ejus bonitatis et justitiae, certo certius factum iri confidimus, Eidem optimam valetudinem cum prospero rerum successu apprecamur. Dat. Mens. Martii 1683.
DCXCVI. Literae COSMI III. Magni Etruriae Ducis, ad JOHANNEM GEORGIUM III. Saxoniae Electorem, quibus Literas ipsius a Melanio allatas sibi fuisse gratissimas, Melanium vero et quod deberet Serenissimae Familiae Saxonicae studium, perpetuo fore commendatissimum, testatur, 1683.
page 13, image: s0013
P. P.
ADventus Dominici de Melani Nobis pergratus accidit, eoque etiam gratior, quod is Dilectionis Vestrae officiosissimas literas Nobis attulisset, ex quibus Nostri memoriam non exiguam apud Dilectionem Vestram residere liquido constabat, quae quidem res Nobis fuit optatissima. Summa insuper voluptate affecit Nos praeclarum judicium ac testimonium, quod de latore suarum literarum tam honorifice expresserat Dilectio Vestra, ut non potuerit Nobis non esse acceptissimus. Quare praefatum Dominicum de Melani, cujus Nos velut ditionis Nostrae subditi meritissimi dignitate et honoris praedicatione summopere laetamur, singulari humanitate et officio prosequendum duximus, unde manifestum sit, quo apud Nos loco esse debeat Dilectionis Vestrae commendatio. Idem porro studium, eandemque erga omnes suos voluntatem, pro eximio Nostro in Dilectionem Vestram Ejusque Serenissimam Electoralem Domum cultu et amore perpetuam sumus conservaturi. Extremum est, ut omnia Dilectioni Vestrae, prout ipsi cupimus, bene feliciterque eveniant. Datae Florentiae die 8. Aprilis 1683.
DCXCVII. Responsoriae JOHANNIS GEORGII III. Saxoniae Electoris, ad praeinsertas COSMI III. Magni Etruriae Ducis literas, quibus ipsi simul pro transmisso munere rarissimo gratias agit maximas, 1683.
page 14, image: s0014
P. P.
QUam propenso erga Nos Dilectio Vestra affectu perseveret, haut obscure declarat eximium illud rarissimumque munus, quod Nobis Dilectionis Vestrae nomine nuper ex Italia rediens dilectus Nobis ac fidelis dilectissimae Matris Nostrae Electorissae Viduae AEdium supremus Praefectus Domenicus de Melani, non sine prolixa depraedicatione acceptorum in aula Dilectionis Vestrae beneficiorum, haut ita pridem una cum ejusdem Literis in manus Nostras tradidit. Quemadmodum igitur illustre illud amoris in Nos monumentum, merito obligationum Nostrarum numero apponimus: ita haut parum gratae nobis erunt, quas frequentiores desideramus occasiones, unde animum Nostrum officii haud immemorem, tam in simili, quam in omnibus aliis, quae ad ornamenta Dilectionis Vestrae pertinere videbuntur, re ipsa vicissim declarare possimus. Deum interim precati, ut Dilectionem Vestram quam diutissime salvam ac incolumem servet. Dabantur in Electorali Nostra Dresda, die 12. Junii 1683.
DCXCIIX. Responsoriae COSMI III. Magni Etruriae Ducis ad praeimpressas JOHANNIS GEORGII III. Saxoniae Electoris responsorias, quibus omne muneris ipsi transmissi pretium ex ejus comprobatione ortum traxisse asserit, 1683.
page 15, image: s0015
P. P.
LIteras Dilectionis Vestrae amoris et humanitatis plenas accepimus, in quibus quod Dilectio Vestra gratum sibi accidisse commemoret officium illud, quo Nos uti nuper minime sumus veriti, occasionem ad id Nobis suggerente Dominico de Melani hinc decesso; facit id quidem Dilectio Vestra pro sua innata bonitate, agnoscimusque in eo eximium Dilectionis Vestrae studium, sed nos in ea sumus opinione, tam exigui momenti rem nullam prorsus aestimationem mereri apud Dilectionem Vestram, nisi ut certe arbitramur, ab hac Dilectionis Vestrae comprobatione omne pretium dicatur accipere. Atque utinam qua in Dilectionem Vestram voluntate simus, tantum Nobis praeberet fortuna opportunitatis, ut magna aliqua in re Nostrum animum Dilectio Vestra melius perspicere posset. Hoc saltem in praesentia Dilectioni Vestrae possumus affirmare, Nos et permlagni facere spectatam Dilectionis Vestrae erga Domum hanc propensionem a Serenissimis Progenitoribus animo Dilectionis Vestrae procul dubio ingenitam, et in omnibus rebus, quae ex votis optatisque Dilectionis Vestrae fuerint, ea semper facturos esse, ex quibus Noster vicissim amor in Dilectionem Vestram ac Serenissimam Domum Ejus Electoralem summus, et singularis observantia appareat. Dominus, Deus omnia semper prospera ac felicia Dilectioni Vestrae largiatur. Dabantur Florentiae pridie Kalendarum Augusti 1683.
page 16, image: s0016
DCXCIX. Literae, quibus JOHANNES GEORGLUS III. Saxonum Elector Gubernatori Provinciarum Belgicarum, OTTONI HENRICO, MARCHIONI DE CARETTO fortunata thalami tum Arembergiae Principissa gratulatur auspicia, 1683. Johannes Georgius Tertius Elector, Salutem et benevolentiam Nostram Excellentiae Vestrae adscribimus. Excellentis sime Domine, singulariter Nobis dilecte.
DIvina Numinis Providentia Excellentiam Vestram ad celebranda propediem consummandi cum Principissa Arembergiae connubii solennia feliciter accingi, libenter cognovimus, illoque nomine Eidem animitus gratulamur, nulli dubitantes, exoptatissimis hisce Thalami auspiciis fausta omnia fortunataque eventura: quippe quae pro sincero Nostro affectu coelitus apprecamur. Quamque de caetero habitis pro tam gratae rei nuntio gratiis prospere ubique agere, diuque valere serio cupimus. Dabantur in Electorali Nostra Dresda die 15. Junii Anno 1683.
DCC. Literae JOHANNIS III. Poloniae Regis, ad SRACH SOLIMAN, Persarum Regem, quibus ipsum in belli contra Turcas suscepti societatem trahere maximopere conatur, 1683.
page 17, image: s0017
Joannes Tertius Dei gratia Rex.
SErenissimo Principi Domino Srachsolimam Persarum ac Medorum Regi, amico nostro Charissimo, salutem et amoris mutui, atque amicitiae perpetuum incrementum! Serenissime Princeps, Domine Amice Noster Charissime. Opportunum sane et bonae amicitiae congruum arbitramur, Nostros et Regni nostri successus per commercium literale deferre Serenitati Vestrae, quomodo admoniti vicinis periculis, quibus ab orientis porta amicum nobis regnum Hungariae involvitur, ne simili tempestate et Regnum nostrum immergatur, ineundum nobis eo strictius foedus cum Serenissimo Romanorum Imperatore intererat, ut communia pericula unitis viribus communique auxilio propulsentur; Siquidem laesa ex parte ejusdem Ottomanicae Portae non ita pridem Nobiscum et Regno Nostro inita pacta, avulsaeque contra expressum tenorem eorundem pactorum Dominii nostri ditiones, caeteraeque conditiones Pacis convulsae, quae ex mutuo vinculo teneri debebantur. Causa itaque melior superos jubet sperare secundos, et hanc dubiam suspectamque pacem, bello ipso saeviorem, jure meritoque negligimus. Quae omniaae potissimum ratione cognita esse volumus Serenitati Vestrae, ut et Nostram erga Suam Serenitatem intelligat propensionem, et perpensa rerum nostrarum validitate atque firmissima mutui vinculi colligatione, afflictas non ita pridem Regni Babyloniae sortes ab iniquo Domino vindicare
page 18, image: s0018et rebus regni sui non leve momentum eddere velit. Sed quoniam bella momentis constare longa experientia edocti sumus, interest, ut a Serenitate Vestra eo celerius Nobis transmittatur responsum. Veniet tandem votiva dies et tempus acceptabile parandae immortalis gloriae nomini Serenitatis Vestrae, cujus tantam de Regno suo vere Regiam sollicitudinem sera rependet Posteritas. Hanc magnam gloriam sequentur et Magni Moschorum Duces Fratres nostri et caeteri Principes ad hocce foedus sine dubio accedent, sociatisque animis et viribus communem hostem volente Deo aggredientur; Virtute hujus tam strictae colligationis et nomine Serenissimi Imperatoris Fratris et foederati Nostri Serenitatem Vestram certam esse volumus, pericula Serenitatis Vestrae jam exinde nobiscum fore mutua, et si contigerit civilioribus remediis et conditionibus Pacis hocce bellum finiri, Serenitatem Vestram Regnumque ejus certo certius eadem amplectetur adorea, et sine consensu speciali ejus nulla belli pacisque subsequetur conclusio, dum modo Serenitas Vestra Nostras vere amicas inspirationes tempori praesenti opportunas judicare, et felix faustumque opus, felicibus utinam auspiciis! aggredi quam citissime curet. Ad quod inchoandum primum hujus operis perquam necesserium momentum est, quam diligentissima Nobiscum communicatio, quae, ut eo facilius evenire possit, interest Serenitati Vestrae ad fines Regni sui quam numerosissimos Emissarios
page 19, image: s0019habere et Magnos Moschowiae Duces omni meliori modo convenire, ut ipsorum opera eo celerius ad fines Regni nostri omnis expeditio transmittatur. Accedit praeterea, quod diligenter a Serenitate Vestra exposcimus, ut nobilem Bogdanbeck ad latus Vestrae Serenitatis Residentem Nostrum ejusque fratrem negotiorum suorum causa in Regnum Nostrum tendentem cum bona gratia sua dimittat, et quam sufficientissime instructum, quo praesentia literarum Nostrarum contenta expedire possit. Si vero ulterior ratio belli suadebit et Serenitas Vestra a Nobis desiderabit, Residentem nostrum ad latus Serenitatis Vestrae propter fideliorem rerum communicationem, expediemus: Quam bene valere cupimus. Dabantur Varsaviae d. 17. Julii 1683. Regni nostri 10. Anno.
DCCI. Literae CAROLI LEOPOLDI Lotharingiae Ducis, ad JOHANNEM III. Poloniae Regem, cui res a Polonis fortiter contra Rebelles gestas laudando refert, ac ut copias suas properare gradum liberandae Viennae causa, jubeat, amanter suadet, 1683.
SAtisfacturus desideriis Majestatis Vestrae, referre necessum credidi, quemadmodum heri castra metatus super Marchiam circa Angerenium, ex flammis et fumo judicavi, adesse rebelles, incinerantes circumvicinos pagos. Quae cum mihi confirmata fuissent ex relatione Praefectorum, Principis Hermanni a Lichtenstein, eorumque numerum esse ad quadringentos circiter, dimisi sexcentos
page 20, image: s0020Polonos, quatenus Rebelles ad terminum praefixum insequerentur; duobus abhinc miliaribus non quadringentos sed quatuor millia invenere. Quos, licet numero longe inferiores, aggressi sunt fortiter atque fugaverunt, liberatis Austriacis captivis, praeda a Rebellibus recuperata, eorum usque ad 300. occisis, aliquot centenis equorum Hungarorum cum decem vexillis ad castra haec Caesarea deductis. Informatus circa noctem de numero hostium accurreram cum catafracto Equite assistendi ergo Polonis, verum pugna jam finita ad castra revertentes inveni. Idque mirum fuit, quod licet a tergo et a fronte habuerint rebelles, indefessa eorum virtus talis fuit, ut numero nec cesserint nec 20. homines perdiderint, tam occisos quam vulneratos, uti latius intelliget ex Duce Lubomirski. Mihi sufficit Vestrae Majestati laudare actionem, inclytae Nationis ingenitum ardorem et in omni occasione generositatem. Intelligo ex Praefecto Posoniensis Praesidii, Tartaros, qui usque ad numerum 15000. in oppido Kitzensi castra metabantur, post centatum inutiliter ad has partes transitum per diversos in Insula Schuttensi ramos, per Altenburgum ad pontem Strigonensem descendisse. Ideoque non gravabitur Vestra Majestas, uti spero, si hesternas renovem instantias, pro praemittendis copiis Magnifici Sieniawski et accelerando motu Regio pro liberanda Vienna, et ad incrementum gloriae Majestatis Vestrae. Cui omnia prospera apprecor! Dabantur in Castris nostris die 7. Augusti Anno 1681.
page 21, image: s0021
DCCII. Litreae EMERIC, COMITIS a TECKELI, ad KARAM MUSTAPHAM, supremum Turcarum Vicarium, quibus ipsi circumstantias praelii ad Vagum commissi exponit 1683. Celsissime Princeps, Clementissime Domine.
POsteaquam cum toto exercitu Hungarico et auxiliantibus Copiis Turcicis castra metatus fuissem, non intermisi quidquam, quin vires hostium Germanorum per certos exploratores rescirem: quas ubi numerosissimas recenseri intellexissem, et Ducibus Lotharingio Lubomirschkioque cum tribus millbus auxiliaribus Polonis ex Moravia adversus Nos properare rescivissem, confestim communicatis consiliis cum Domino Ussani Basse, suasor eram, ne impares viribus hosti existentes fortunam in loco valde angusto periclitaremur, consequentius fore judicans, ut praemissis tempestive curribus et munitione ad Vagum nos reciperemus, hostemque in late patentes campos hac ratione provocaremus. Verum praedictus Dominus Bassa contraria ductus opinione, nec curatis praemonitionibus meis hosti obviam profectus est: cum suo equitatu, cui et ipse majoris securitatis ergo partem militiae meae equestris ordinis adjunxi. Hostis autem validus et commoditati loci fidens, eosdem subito strenueque aggressus est, damno tamen ex parte nostra tolerabili.
page 22, image: s0022
Fateor equidem, quod iste casus me non modice conturbavit, cum ex eo, quod Dominus Bassa opmioni et sententiae meae subscribere renuens fortunam tentare voluit, partim vero, quod speratae Copiae auxiliares non aderant, quae si completo numero et in sua perfectione praesentes adfuissent, sperassem me omnino Victoriam de hostibus reportaturum, prout etiam Celsitudinem Vestram iterato demisseque rogo, quatenus promissas easdem copias transmittere mihi dignetur, quibus praemissam actionem vindicare possim cum gloria Celsitudinis Vestrae, quam occasione omni pro parte mea ampliare conabor. Haec est vera et ingenua rei gestae narratio, quam Celsitudini Vestrae tempestive ad notitiam dare debui. Celsitudini Vestrae de caetero longaevam vitam, et rerum prosperrime gerendarum amplissima incrementa precor
Celsitudinis Vestrae
Datum ex Castris ad fluvium Vagum positis, nona Augusti Anno MDCLXXXIII.
Servus humillimus et obsequentissimus
Emericus Teckeli.
Inscriptio. Celsissimo Principi ac Domino, supremo fulgidae Ottomannicae Portae Visirio.
page 23, image: s0023
DCCIII. Literae JOHANNIS III. Regis Poloniae ad ANTHONIUM GUNTHERUM, Principem Anhaltinum, quibus animum suum ipsi addictissinium esse declarat, 1683.
Illustrissime Princeps, Grate Nobis Dilecte.
NIhil nobis jucundius ac gratius fuisset, quam humanissima Illustritatis Vestrae satiari conversatione, cujus amoenitatem vix delibari datum est. Cupiebamus equidem nostrum hac in parte adimplere desiderium, praesentemque sarcire temporis jacturam: Cum tamen et ipsamet illustritatem Vestram legalis negotiorum ratio distineat; et nobis post hostem sit properandum, spem habemus fore, ut hoc facile nobis quandoque compensari possit, stante praesertim moderna nostra cum Serenissimo Electore Brandenburgico fiducia, quam ut Illustritas Vestra foveat, cumuletque, amanter requirimus, quaesituri occasiones, quibus Nostram Illustritati Vestrae addictam probare valeamus voluntatem, cui optimam vovemus valetudinem. Datum in Castris Nostris duobus milliaribus a Vienna die 18. Mensis Septembris Anno Domini 1683. Regni vero nostri Anno 10mo.
Illustritatis Vestrae
Bonus Cognatus et Amicus
Joannes.
page 24, image: s0024
DCCIV. Literae CAROLI II. Magnae Britanniae Regis ad LEOPOLDUM, Rom. Imperatorem, cui pro candidis, quibus ipsum prosecutus erat, votis congratulatoriis gratias agit maximas, ac parem a praesentium calamitatum cumulo liberationem sincere vovet, 1683. Carolus etc. etc.
CAEsareae Vestrae Majestatis literas Passaviae 23. die Mensis Jul. proxime elapsi datas, nobis tradidit Ablegatus in Aula nostra Extraordinarius, Illustris et Magnificus Franciscus Sigismundus Comes de Thaun, Ordinis S. Joannis Hierosolymitani Eques. Maximas quidem Caesareae Majestati Vestrae gratias agimus, pro votis illis congratulatoriis, quibus nos Fratremque nostrum Charissimum, et Amicum Serenissimum Eboracensem Ducem a nuperrima conjuratione ereptos gaudet; His sane artibus a malitiosa intentione promota fuit nefaria haec conspiratio, ut effectum omnino sortita fuisset, nisi Deo Optimo Maximo summo rerum Arbitro placuisset, eandem pro sua erga nos clementia avertere. Quod vero Caesarea Vestra Majestas tam intimo hujusce casus sensu seipsam affici demonstrat, magno nobis semper argumento erit sincerae amicitiae, qua personam nostram amplectitur, et Caesaream Majestatem Vestram persvasam esse cupimus, omnes ejus res semper valde nobis cordi fore, nosque nihil magis in votis habere, quam ut ipsi sincerioris nostri
page 25, image: s0025affectus bonaeque correspondentiae, quam cum ea semper colere decrevimus, meliora quaevis, prout occasio tulerit, exhibeam us indicia. Quod autem spectat ad ea, quae nobis idem Vester Ablegatus de praesenti rerum in Imperio statu exposuit, Majestatem Vestram non latet, quo studio Christiani orbis pacem et tranquillitatem prosecuti sumus, et maximo nobis etiam est dolori, tot tantasque clades sacro R. I. et praesertim haereditariis Serenissimae Domus Austriacae Provinciis a communi et immanissimo Christiani Nominis hoste illatas esse. Itaque prout operam nostram libentissime conferemus, quo firma et diuturna Pax inter Principes Christianos non solum coalescat, sed et stabiliatur: Ita speramus omnino Caesaream Vestram Majestatem eo omnes rationes et consilia inituram, ut optatum assequantur effectum et finem. De caetero Caesaream Vestram Majestatem Dei Opt. Max. tutamini ex animo commendamus. Dabantur in Palatio nostro de Windsor 18. Aug. Anno 1683.
DCCV. Literae JOHANNIS III. Poloniae Regis, ad JOHANNEM GEORGIUM III. Saxoniae Electorem, quibus ipsi victoriam e Turcis apud Barchanum reportatam exponit, 1683.
Serenissime Princeps, Domine Frater et Cognate Noster Charissime.
DUm grata et dulci memoria recolimus fortitudinem Serenitatis Vestrae, qua ad liberandam
page 26, image: s0026Viennam, nec propriae parcendo Personae, universae Christianitati opitulari placuit, ita communicandum Serenitati Vestrae remur, quomodo Eundem hostem recollectis et novis auctum viribus iterum ad Barchan ad ripam Danubii Strigonio oppositam invenerimus, et cum exercitu imperatorio adorti sumus. Afflixerat Nos nonnihil dies Jovis proxime praeteritus Stratagemate hostili infestus, solatium est: Sabbathum Deiparae Virgini immaculatae Sacrum, quo et Aquilam supervolantem et in hostem intrepide ducentem et columbam albam exercitui praevolantem, sicut ad Viennam observavimus. Tumebat hostis, quem ad Barchanum adorti sumus, trium Bassarum validis copiis, quos ad alios tres Bassas Vesirius pridie submiserat, ut selectissimorum numerum fere ad viginti millia computarent. Sed dextera Domini, quae manus armat, ad praelium fecit virtutem. Commisso enim praelio, non fugati tantum, sed ad internecionem fere deleti, paucissimis fuga elapsis. In Barchan se recipere conabantur vel ponte ad vicinum e regione Strigonium salvari, qui turbam fugientium sustinere non potuit, itaque plurimos ruptus mersit. Reliqui ex octo tormentis grandine globorum disjecti vel necati. Qui se aut sponte aut metu in Danubium praecipitaverant, eodem grandine tormentorum mactati sunt, ut Danubius ad medium stadium in totum sanguine fluxerit, nulla secula ita rubentem vidêre. Alii a circumfuso per litora exercitu etiam in Danubium
page 27, image: s0027irruentes adjunctis vel ad littus retracti et caesi vel in agris globis confixi, quive scaphis se evasisse putaverant, rapiditate Danubii ad littora appulsi vi fatorum sub ictum veniebant, sicque innumerabiles horrendum mortis spectaculum fuere. Vezirius Budensis occisus Silistrice et Alepi Bassae in captivitatem ducti universique castris, equis et fortalitio exuti, victori exercitui praeda ingenti relicta. Monstrant astra viam, docentque venire tempus, quo heluo Regnorum Europae exterminetur, modo Christianitas expergiscere velit, secus strictam Deo elapsae commoditatis redditura rationem. Gratum hoc Nuncium fore Serenitati Vestrae haud dubitamus, imo affuturam Nobis primo vere et Christiano Nomini opem laturam speramus; In qua pietate innata Serenitatis Vestrae confirmamur, quam bene valere perpetuoque florere cupimus
Serenitatis Vestrae
Dab. die 18. Sept. Anno 1683.
bonus Frater et Cognatus
Johannes.
DCCVI. Breve INNOCENTII PAPAE XI. ad RUDIGERUM ERNESTUM, COMITEM A STAHRENBERG, cui Viennam adversus crebros et ferventer Turcarum insultus mascule glorioseque defensam gratulatur, 1683.
page 28, image: s0028
Innocentius Papa XI.
DIlecte fili, Nobilis Vir, salutem et Apostolicam benedictionem. Invicta animi magni constantia ac fortitudo, qua adversus immanes potentissimi hostis conatus Viennam Austriae feliciter propugnavit Nobilitas Tua, adeo praeclarum apud fideles omnes, de quorum salute in praedictae Urbis obsessione agebatur, tibi meritum comparavit, ut effusas, qua Christiana religio floret, insigni nomini Tuo laudes publicorum beneficiorum remuneratrix fama rependat. Quia vero Nos imprimis afficiunt ingentia commoda, quae in Christianum orbem ab eximia virtute Tua derivata sunt, muneris nostri esse duximus, illustri hoc literarum nostrarum testimonio partam Tibi gloriam decorare, nullam, quae se offeret, occasionem dimissuri, reipsa declarandi, quam gratam erga Te Christianae Reipublicae causa geramus voluntatem. Fruere interim, strenue Vir, gaudiis exultantium populorum, in iisque inaestimabiles inclytorum laborum tuorum fructus agnosce, dum nos Nobilitati Tuae, benevolentiae nostrae testem, Apostolicam benedictionem peramanter impertimur. Datum Romae apud S. Mariam majorem sub Annulo Piscatoris. d. 25. Septembr. Anno 1683.
(L. S.)
Marius Spinola.
Inscriptio. Dilecto filio, Nobili Viro, Rudigero Ernesto, Comiti a Stahrenberg.
page 29, image: s0029
DCCVII. Literae JOHANNIS GEORGII III. Saxoniae Electoris, ad JOHANNEM III. Poloniae Regem, cui tropaea Turcis extorta gratulatus, tranquillitatem Regni Hungariae et sedandorum in eo motuum intestinorum curam impense commendat, 1683. P. P.
AMicissimae Regiae Majestatis Vestrae literae die 16. Mensis Septembris ex Castris ad Nos exaratae, redditae Nobis propterea non nisi ante biduum fuere, quod Princeps cognatus et Generalis Vigiliarum Praefectus Noster tutiorem perferendi viam haud prius est nactus; quapropter etiam Responsum paulo tardius Regia Vestra Majestas pro innata bonitate animique sui aequitate, boni consulet. Caeterum quam maxime laetamur Eandem integra valetudine frui atque cum fortissimo suo exercitu incolumem persistere, insequendisque Christiani nominis hostibus etiamnum esse occupatam. Certe explicare satis non possumus dolorem, quo afficimur, quod comitari Majestatem Vestram in tam glorioso conatu non liceat. Nam sicut decori gloriaeque duximus et in magnam reputavimus felicitatis, partem pro nomine Christiano, pro sacra Caesarea Majestate ac pro patria denique Germania sociare arma cum Rege non minus heroicis omnibus virtutibus, quam incomparabili militari experientia claro, ita partam semel divini Numinis auxilio communem victoriam prosequi
page 30, image: s0030communibus armis in votis utique, nec discedere de latere Ejusdem, nisi obtento feliciter contra communem hostem integro fine, constitutum Nobis fuisset. Sed cum impedimenta se varia Nobis objecerint, ac status rerum Germaniae in vicinia aliisque locis retrahere exercitum in Nostras Provincias omnino suaserit, inviti ac reluctantes exoptatam alias occasionem negligere coacti fuimus. Nulli tamen interea dubitamus, quin Regia Majestas Vestra hanc quam in castris Nobiscum contraxit, quaeque inter Reges Regnumque Poloniae atque Domum Nostram Electoralem sancta semper habita fuit, necessitudinem perpetuo, quod de singulari ejus candore speramus, sit conservatura; nec de nobis sibi aliter persuaderi patietur, quam, quod omni, quo poterimus majori studio ac honore Eandem perpetuo sincere simus prosecuturi. Qua spe freti, non possumus non Regiae Vestrae Majestati mentem Nostram de rebus Hungariae eo confidentius exponere, quo per Ejusdem Regiae plane ac sincerae amicitiae factam oblationem integram Nobis fiduciam concipere licet. Regia Vestra Majestas ad tantam, quam promeruit, gloriam, sane, quotquot, partium studiis procul habitis, communem Christianitatis causam agunt, in laudes trahet, quas immortales etiam habebit, dum non solum toti orbi testatum facit, non extulisse arma cervicibus ferarum gentium deprimendis expedita, ut sanguine, Christianorum tingerentur, sed etiam quod pro componendis honeste Hungariae rebus sesemet paratam indicare non est gravata.
page 31, image: s0031Accessimus in partes hasce et mutua officia omnino, si coram adesse potuissemus, conjunxissemus, neque nunc tamen negligendam causam existimamus, quod Majoris partis Europae sine dubio interesse videatur, antemurale Christianitatis ab hac parte, debita submissione praevia, in eum restituere statum, quo ultimis etiamnum temporibus contra Turcicam Tyrannidem corpora armaque fervide objecit, ac toti imprimis Romano Imperio Caesareanisque exercitibus egregio fuit praesidio, fidelemque navavit operam. In causas omnes inquirere seditionum non ex re nunc esse credimus. Eradicare ex animis insitam Doctrinam vi, svetumque majoribus cultum abrogare, nunquam bene cessisse omnium temporum notant Historiae. Religio suaderi, non cogi vult. Et cum haec motuum Hungaricorum saepe extiterit causa, quibus pro suo commodo Ottomannica Porta usa est, indeque florentissimae Austriacae Hereditariae Provinciae cum adjacentibus aliis Regionibus in partem periculi sunt tractae, facile conjicere licet, nisi scaturigine, unde mala solent propullulare, probe obstructa, fata vicinae Germaniae prosperiora haud futura; potius metus belli Turcici toti Germaniae omni tempore hinc imminebit et quiete integra perfrui, nisi cum Hungariae tranquillitate, non erit sperandum. Magnum adferre pondus ad hanc conciliandam et ad tam salubre negotium perficiendum autoritas Majestatis Vestrae poterit, quae pro singulari sua prudentia optime judicabit, clementia Austriacis Principibus semper propria ac tranquillo moderamine in
page 32, image: s0032talibus opus esse, atque amnestia, certissimum semper conciliandorum animorum fidumque retinendi obsequii remedium habitum, fortissimaque ac subjectissima simul futura Hungarorum pro Rege et Regno sunt arma, si libera fide (non plane coacte, unde sunt subiti saepe transitus rerum) nec Religionis suae cultu extorres pareant. Est sane causae Christianorum communis et in penetrandis futurorum eventibus tanta Regiae Majestati Vestrae perspicacia, ut in re, quam in amicum suum sinum effundere prolixius non dubitavimus, ad Regna Statusque Europae vicinos praeprimis pertinente, non possit non nobiscum consentire. Quod sicut omnino speramus, Eandemque pro gloria Christi ac securitate Christianorum majori obnixe rogamus, ut in supra expositum finem amica sua officia apud Caesaream Majestatem, cujus sicut inclytae Domus Austriacae, maximo perpentuoque bono, dubio procul cedet, interponere non dedignetur; ita et Nos conjungemus operam ac studia Nostra atque optima ea intentione, qua Majorum Nostrorum exemplo intercedere jam saepe apud Caesaream Majestatem non intermisimus, porro quoque in simili proposito pergere non cessabimus. Aderit coeptis Deus et largietur, quodplane confidimus, Christianis, potissimum autem Regiae Vestrae Majestatis victricibus armis majora vicroriarum incrementa, quae Eidem ex animo omnesque prosperrimos alios successus ac vitam longaevam calidissime apprecamur, promptaque Nostra atque parata ubique
page 33, image: s0033officia Eidem prolixe deferimus. Dabantur in Electorali Nostra Dresda die 28. Septembris 1683.
DCCIIX. Literae JOHANNIS III. Regis Poloniae, ad JOH. GEORGIUM II. Principem Anhaltinum, quibus, quo in eum studio ac propensi animi affectu feratur, exponit, 1683.
Illustrissime Princeps, Grate Nobis dilecte.
INter luculenta propensi in nos animi Illustritatis Vestrae indicia, non obscurum vel in eo accepimus argumentum, quod exilem nostrae erga se voluntatis tesseram grata exceperit mente, quae utique tunc demum rectam sui sortietur aestimationem, si in ea sola propensionis Nostrae in Illustritatem Vestram perpendatur significatio. De caetero quo proni animi affectu in Illustritatem Vestram ferimur; quo studio id ipsum Illustritati Vestrae testatum esse volumus, nihil ambigimus, quin tractus temporis luculentioribus Illustritati Vestrae demonstraturus sit documentis. Quod vero superest, votivos rerum successus, unaque bonam valetudinem Illustritati Vestrae ex animo apprecamur. Datum ex Castris Nostris ad Strygonium die 2. Mensis Octobris Anno Domini 1683. Regni vero nostri anno decimo.
Illustritatis Vestrae
Bonus Amicus et Affinis
Johannes.
page 34, image: s0034
DCCIX. Literae JOANNIS III. Poloniae Regis, ad GEORGIUM WILHELMUM, Ducem Brunsvico-Luneburgensem, quibus ipsi Viennae obsidione liberatae et commissi ad Barchanum praelii victoriaeque ibi obtenae circumstantias recenset, 1683. Joannes III. Dei gratia Rex Poloniae, Magnus Dux Lithuaniae, Russiae, Prussiae, Masoviae, Samogitiae, Livoniae, Volhyniae, Kyoviae, Podoliae, Podlachiae, Smolensciae, Severiae, Czernichoviaeque. Serenissimo Principi Dno. Georgio Brunsvicensi, Cellensi et Luneburgensi Duci, Cognato et Amico nostro Charissimo, Salutem et omnis felicitatis continuum incrementum.
Serenissime Princeps, Domine Cognate et Amice Noster Charissime.
FAcit arctorum Serenissimae domus Serenitatis Vestrae cum Polonia vinculorum dulcis memoria, quod liberatam obsidione Viennam, fugatum Supremum Vesirium, ejusque exercitum innumerum caesum, et capta ingentia castra, jubilum in animo Serenitatis Vestrae excitasse speremus, quam rei Christianae studiosam, Regno nostro amicam, gloriam Imperii singulariter amantem novimus; credimus et inde secundae victoriae nuncium eidem Serenitati Vestrae gratam fore. Indeque communicandum duximus, quo magis accendendam credimus ad communem rei Christianae opem fortunamque
page 35, image: s0035promovendam. Post Victoriam Viennensem expeditiori gressu praeire Caesareanos placuerat, quo majore fuga hostis praecipitaretur, sequente nihilominus Serenissimo Principe Lotharingiae cum iisdem validissimis copiis Caesareanis. Ad Barchanum itaque in ripa Danubii e regione Strigonii jacentem hostem adorti sumus, atque septem Bassis et octavo Vesirio Budensi exercituque, cujus supra viginti millia numerum, selectissimarum Europaearum virium computarunt, validum, et quodam Stratagemate primis vigiliis pridie nostris infesto tumidum, die Sabbathi, Beatissimae Virgini sacro, quam ob singulare semper Patrocinium, ut coeli et terrae, sic in particulari Polonia Reginam suam nuncupat, ad internecionem delevimus. Insilire primo in Nostros Husari ausi, sed eodem momento rejecti fractique, tumultuarie ad oppidum, mox pontem fugere coacti, plurimis per paludes fluvii Gran palantibus, qvi per duos fere dies ex paludibus tracti necabantur. Illi vero, qui fortalii vim impleverant, clementiam precati, qui se ponti crediderant, grandine globorum ex octo tormentis disjecti, reliqvi rupto ponte mersi, qui vero se in Danubium nudi praecipitaverant, eodem grandine globorum mactati vel ab exercitu per littora effuso, et in Danubium irruente aduncis ad littora tracti et oceisi, vel natantes transfixi, ita ut Danubius nullo seculorum exemplo ad medium stadium longe lateqve sangvine fluxerit coloremque mutaverit. Insuper qui se scaphis ex rupto ponte salvos putabant,
page 36, image: s0036rapiditate Danubii ad littus delati sub manum exercitus venere, horrendum fatorum fuit spectaculum, nullis Historiis imitatum etiam contemplationi difficile ac amarum. Binorum Bassarum inventa post cadavera. Silistriae et Aleppii Bassae capti, primarius Aga, id est locum tenens Vesirii, pluresque Beji et Agae. Ipse Vesirius Budensis, bino vulnere saucius, per cadavera rupti pontis, quae a fundo Danubium stagnabant, Strigonium delatus, utrum vitam sustineat, ignotum. Monstrant astra viam docentque adesse tempus, quo heluo Regnorum Europae exterminetur, modo Christianitas sincere velit concurrere. Quod ab autoritate Serenitatis Vestrae futurum persuasumque iri, imo eandem Nobis primo vere affuturam et opem laturam speramus ac vovemus. Quae Illustrissimus Joannes Gninsky, Palatinus Czerniechoviensis, Ablegatus noster extraordinarius, cui in ejusdem Serenitatis Aulam eo nomine deflectendi mandatum dedimus, fusius exponet. Interim Serenitatem Vestram bene valere cupimus, et Deo ter optimo Maximo commendamus. Dabantur in Castris ad Danubium Barchano Strigonioque oppositis, die X. Mensis Octobris Anno Domini MDCLXXXIII.
P. S. Praeterire non possumus particulare Nostrum illudque maximum solatium, quod ad Viennam Serenissimos Principes de Hannover, Serenitatis Vestrae nepotes, vivamque fortitudinis ejus imaginem et magnae spei indolem
page 37, image: s0037repraesentantes, comites laborum habuerimus. Unde Serenitati Vestrae tantos surculos gratulamur, ipsis autem Dei benedictionem intime vovemus.
Ejusdem Serenitatis Vestrae
Bonus Amicus et Cognatus
Joannes.
Inscriptio. Serenissimo Principi, Domino Georgio, Brunsvicensi, Cellens. et Luneb. Duci, Cognato et Amico nostro charissimo. DCCX. Responsoriae GEORGII WILHELMI, Ducis Brunsvico-Luneburgensis, ad praeinsertas JOHANNIS III Regis Poloniarum literas, 1684. Serenissime atque Potentissime Rex, Domine conanguinee plurimum colende.
TErnas a Regia Majestate Vestra litteras Octobri et Novembri Mensibus anni superioris scriptas, Illustrissimus Joannes Gninski, Palatinus Czerniechoviensis, Ablegatus Regiae Majestatis Vestrae Extraordinarius, Nobis attulit, victoriarum Regiae Majestatis Vestrae nuncias, et singulare erga Nos studium benevolentiamque spirantes, ac proinde longe Nobis acceptissimas. Nos vero ut triumphos et tropaea Regiae Majestatis Vestrae
page 38, image: s0038ab immani potentissimoque hoste reportata, ingenti animi laetitia cognovimus et solenni celebratione in Nostris ditionibus fumus profecuti; ita Eidem de rebus tam magnis, Imperio Romano-Germanico, imo Europae universae, tam salutaribus, tam prospere celeriterque gestis, ex animo gratulamur, et grates, quas omnes, quibus communis rei Christianae salus cordi est, Majestati Vestrae debent, summas agimus. Equidem jam antehac non vulgaribus documentis excelsa Regiae; Majestatis Vestrae virtus ac fortuna aliquoties emicuit; sed illa, quae autumno proximo ab ea. Spiritu heroico et felicitate admirabili acta sunt, supra omnis aevi laudes gloriam Regii Majestatis Vestrae Nominis provehunt, et in annalibus ac fastis aeternae gentium atque aetatum venerationi commendabuntur. Neque vero minora in futurum ab Eadem exspectamus; quin imo, cum instauret vires Turca, et ad denuo invadendos majore impetu Christianos esse praeparet, quotidiana posthac Regiae Majestati Vestrae laurearum incrementa, et finem initiis tam praeclaris dignum, Deo exercituum bene juvante, auguramur: Id unicum serio. dolentes, ipsosmet inter se dissidere Reges atque Principes Christianos, nec, tanquam ad restinguendum commune incendium, unitis animis, ut par erat, concurrere. Ad Nos quidem quod attinet, haut quaquam deessemus Regiae Majestatis Vestrae et Nostro desiderio, sed Copias Nostras cum illis, qui contra infideles pugnant, conjungeremus, nisi excitati, alieno hoc, si unquam
page 39, image: s0039tempore, ad proximum parietem periculosi motus, ab isthoc proposito Nos retraherent. Hi si sedabuntur mature, et Nostris terris sua constabit securitas, Nos, quantum in Nobis erit, lubentes praestabimus. Interea Regiae Majestati Vestrae singulariter Nos obstrictos agnoscimus, pro favore Fratris Nostri, Domini Ernesti Augusti, Ducis Brunsvicensis et Luneburgensis, Filiis, Majestatis Vestrae fortitudinis oculatis testibus, ad Viennam exhibito et ab illis magnopere depraedicato, et illos, et Domum Nostram universam, ad omnes conservandae augendaeque cum Regia Majestate Vestra amicitiae ususque mutui rationes paratissimam, Vestrae Majestati porro commendamus; Coeleste Numen toto pectore precantes, ut, qua benignitate hactenus cum Majestate Vestra egit, eadem constanter agat, Eique vitam valetudinem, et perpetuum rerum prosperrimarum cursum propitius indulgeat. Dabamus in aula Nostra Cellis die 21. Martii Anno 1684.
Regiae Majestatis Vestrae
Frater et Cognatus ad officia paratissimus
Georgius Wilhelmus.
DCCXI. Literae CHRISTINAE, Svecorum olim Reginae, ad JOHANNEM III. Poloniae Regem, quibus ipsi victorias bina vice adeptas gratulata, prosperrimos et exoptatissimos semper adversus Turcas arm orum successus precatur, 1683.
page 40, image: s0040
P. P.
MAgnum et rarum spectaculum dedit in universum mundum Majestas Vestra memorabili illo et glorioso die succursum Viennae ferendo, pro quo tantum debet illi sancta sedes et universus orbis, ut gaudere et applaudere gloriae suae sit obligatio cujuslibet Christiani, qui suam in communi testatur laetitiam. Felici illo die monstravit se Majestas Vestra non tantum Coronae Polonicae, cui Deus eam praefecit, dignam, sed meruit Imperium mundi, si illud uni tantum Monarchae caelum destinasset. Libenter ego vellem exprimere Majestati Vestrae meos sensus super id particulares, et sum certa, si clare cognoscere posset, neminem melius me reddere Justitiam gloriae et meritis suis. Possum dicere et inde glorior, quod nemo me melius pretium victoriae hujus cognoscat, nemo valorem actionis tam insignis aestimet, nemo tam magnae victoriae a Majestate Vestra de Monarcha Asiae reportatae aestimet consequentias, cum ego plus aliis cognoverim periculum nostrum, plus timuerim ruinam et exterminium, quod nobis formidabilis illa potentia minata est, de qua voluit Deus triumphare per medium heroicae fortitudinis Majestatis Vestrae, cui imposterum omnes alii Reges, post Deum, debent conservationem Regnorum suorum. Ego vero cum amplius Regna non possideam, profiteor obligationem conservationis meae independentiae, quietis meae, quam ego supra omnia Regna
page 41, image: s0041mundi aestimo. Interim tamen opus est, ut confitear ingratitudinem meam erga tam magnum Regem, uti est Majestas Vestra, ex eo, quod premar invidia, quae mihi eo minus tolerabilis, quo magis mihi nova ista passio. Nemini viventi invidebam unquam, sola Majestas Vestra facta est scopus invidiae meae, effecitque, ut crederem huic me obnoxiam, cujus me credidi incapacem. Velim tamen sciat Majestas Vestra, invidiam meam esse ejusmodi, quae excitat in corde aestimationem et admirationem, Majestati Vestrae debitam. Non invideo Regnum, nec thesauros et spolia, quae acquirere datum est a Deo, invideo Majestati Vestrae incommoditates et pericula. Invideo titulum liberationis Christianitatis, nec non gratiam, quod possit dici dator vitae et libertatis amicorum aeque ac inimicorum; utrisque enim vitam et libertatem in tuto locavit. Attamen invidia haec tantum gloriae incrementum Majestati Vestrae contulit, ut multum mihi deesse dicerem, si illa carerem. Quanquam certo spero me veniam et indulgentiam a Majestate Vestra impetraturam. Dominus Deus, qui est unicum meritum et praemium actionum heroicarum et gloriosarum, remuneretur Majestati Vestrae in hoc mundo et in aeternitate, quia solus est, qui potest haec omnia digne recompensare, in se ipso. Conservet et prosperam faciat Majestatem Vestram pro gloria et obsequio catholicae Ecclesiae, reddat illam semper triumphantem de omnibus ejus inimicis. interim
page 42, image: s0042non ingrati sint sincerissimi mei et affectuosissimi sensus, cum sim
Majestati Vestrae etc.
Dabantur Romae die 23. Octobris Anno MDCLXXXIII.
DCCXII. Literae KUNICKI, Ducis Cosaccorum, ad DOMINUM POTOCKI, Castellanum Cracoviensem, de clade Tartaris, circa Budziackum illata agentes, 1683. P. P.
DEo auxiliante prosperum habuimus contrae Tartaros et Turcas progressum, nec timendum est, ut tam cito per Ucraniam debeat hostis Poloniam solitis infestare incursionibus, cum Princeps Tartarorum, circa Budziackum eximiam passus cladem, centum et aliquot millia subditorum utriusque amiserit sexus, Regioque fuerit combusta. Exercitus Valachiae, Kizenoriae, post peractam devotionem juramentum fidelitatis suae praebuit Serenissimo Regi Poloniae, et toti Reipublicae, ac utrique Exercitui Zaporoviensi, cujus jam ex Dei gratia triginta millia numerare possum; sed et Nos vicissim Valachis simile praestitimus juramentum. Itaque unito exercitu die 4. Decemb. veni Filogranum, Pagum Budziacki 5. Dec. Turcarum et Tartarorum 30. advenere millia, sub directione Hisinakam Jalapassi, quos in primo conflictu
page 43, image: s0043strenue fugavimus magnamque fecimus cladem: Aufugientes vero per quatuor vias, cruento prosecuti Marte, per quatuor milliaria cadaveribus hostium implevimus vias. Tres periere Generales, vulgo dicti Bey Ichinenis, Ali Bey, Sphaiorum Generalis, qui 100000. Thalerorum suam redimendi vitam dabat; verum Cosacki de divisione hujus praedae certantes, ipsum mactarunt. Tertius Kaimacan Jalagassa, Generalis Tartarorum, et is occubuit, dum prae ingenti nive, aufugere non poterat. Nos vero nihil ferme ex Nostro perdidimus exercitu. Totus hostis oxercitus laesus. Valachis certo fidendum est; nam cum omni pugnarunt alacriate, habueruntque bona victoriae et praedae principia. Tartarorum Principales Colonelli, Muree nuncupati, decem in acie Martis occubuerunt. Tanta ergo ex singulari Dei gratia in illis oris facta est victoria, quantam jam aliquot annis nec habuimus, nec audivimus, pro qua Deo Optimo Maximo agendae sunt gratiae. Quibus etc. Dab. Techiniae die 7. Decembr. A. 1683.
DCCXIII. Literae JOHANNIS III. Poloniae Regis, ad LEOPOLDUM, Rom. Imperatorem, quibus ipsi, quo in loco Hungariae Poloniaeque res sint, ac quo ipse in communem Christianae Reipublicae salutem seratur animo, exponit, 1683.
page 44, image: s0044
Serenissime ac Potentissime Princeps, Domine Frater ac Vicine noster Charissime.
APparet, literas nostras ad Majestatem Vestram tardius, quam rei momenta exegerant, commeasse; Unde Comes Teckelius actus desperatione, eo firmius Otto mannicae se credidit protectioni, Nobisque hostilitatem Superior Hungaria ubique palam est professa; Qua de causa etiam Cassovia impenetrabilis, ex quo loco copiis Majestatis Vestrae Leucoviam dimissis, ipsi Epergesinum versus processimus; sed clausum, et nomine hostili objectum offendimus. Expugnare hanc Civitatem non tam attritae vires exercitus nostri, licet toties cruento Marte, ac vel maxime malis morborum imminuti, quam penuria victus et pabuli, quorum omnium in praesenti fuit spectator Magnificus Ablegatus Majestatis Vestrae, non permisit; cum incolae Regni illius, amissa spe Clementiae Majestatis Vestrae pagos suos et Villas incendio absumere maluerint, quam rebus dubiis se committere. Sibinum nihilominus, quantum loci capacitas sustinendique victus ratio permisit, milite nostro implevimus. Praesidiariis vero loci illius militaria apud Majest. Vestram promissa sunt stipendia, atque ad rationem de thesauro nostro ad manus praefati Magnifici Ablegati praenumerari fecimus; arbitrati, efficacissimum hunc esse modum, avellendi ipsos a partibus Teckelii, alliciendique alios complures, qui
page 45, image: s0045solo defectu praedantur, ac partes illas sequuntur. Praestamus autem ea omnia in simplicitate cordis, intima erga res Christianas sinceritate, studio et zelo sopiendi vicini regni eripiendique de manibus communis hostis ac demum studio Vestrae Majestatis. Nunc primum itaque in arce nostra Lubuolensi a Reverendissimo Cardinali Bonvisio hic jam in limitibus Regni, a Majestate Vestra accepimus literas, die 1. Decembris, in quibus, licet Clementiam nomine suo Regno huic palam et approbatam velit, nihilominus hoc idem negotium ad Consilium etiam referre non intermittit. Nobis proinde non restat, nisi votis illud prosequi, quatenus Ter Optimus Maximus Deus ita succedere faciat, ut sit bono et utilitati totius Christianitatis et Majestatis Vestrae. Nos interea in viscera Regni Nostri (ut proximis Nuncium Czarorum Moscoviae in via Nos alicubi offensurum, expediamus) remeamus domum: ut ibi quam efficacissime integritati ditionum nostrarum, urgentibus hostium successibus, consultum prospectumque faciamus; Cum praecipue recentissime obvium habuerimus Nuncium, quomodo ad famam reditus Nostri, jam Dei gratia in Podolia nonnulla Turcae deseruerunt fortalitia; Ukrania integra sese subdidit Cosaccorum Praefecto et Ductori, quem illic recenter creavimus; felicissime in Bialogrod et Budciaki cesserunt expeditiones. Phalanges insuper et Copiae Tartarorum, quae Confinia Volhyniae invaserant, dissipatae, praeda et captivi sine damno vindicati, ipsi plures praecipui et
page 46, image: s0046praestantiores capti. Quibus omnibus Majestati Vestrae fraterne communicatis, eidem optimam valetudinem et prosperos rerum successus ex animo precamur. Dabantur in oppido nostro antiquo Sandear, die 19. Decembr. 1683.
DCCXIV. Literae STEPHANI WYDZGAE, Regni Poloniae Primatis, ad Malachowskium, Episcopum Cracoviensem, de Tariffa sive Tributo a Clericis pendi solito, agentes, 1684. P. P.
QUod veteris observantiae meae memor esse volueris, uti ex gratulatione festorum agnosco; gratias tibi ago. Retorqueo venerabundus in te easdem apprecationes, optando sub auspicia novi anni ejusmodi ad multos felicitatem, qualem tibi ipse precaris. Ad Reverendum Potworowski non scribo; quia jam excessit Leopoli: literas autem non libenter perdo, ut fiant (sicut Poeta dixit) croci piperisque cuculli. Tariffam mutare meum non est: prout inveni, sic vivendum est, secundum Monachi illius doctrinam, quam juniorem docuit. Succedent tibi omnia in coenobio, tantum primo de Priore non loquaris: secundo officium tuum fac taliter qualiter: tertio sine res ire prout eunt. Servavi id semper, quem mihi Priorem dedit, veneratus sum, feci quae debebam secundum posse, mundum non reformavi. Interfui, quando piae mememoriae Primas Olszowsky congregatis Episcopis
page 47, image: s0047constituit taxam, quae modo Tariffa vocatur: communi consensu ea statuta est, et ita eam inveni. Si quid autem me absente et luctante per mortem irrepsit, non esset charitatis: haec enim inter Nos lex sancita fuit, ut alter alterum defenderet, et vere supremum malorum esset, si unus alteri lupus foret. Haec gratiosis literis tuis cum antiqua veneratione repono apprecatus toties quoties faustissima quaeque. Lovicio die 11. Januarii Anno 1684.
DCXCV. Literae JOHANNIS GEORGII III. Saxoniae Electoris, ad LUDOVICUM XIV. Galliae Regem, cui secundum Nepotem, Philippum, Ducem Andeg aviensem, e Filio primogenito natum esse amice gratulatur, 1684.
Serenissime ac Potentissime Rex, Regiae Majestati Vestrae salutem etc.
Domine ac Consanguinee Charissime.
REgiae Vestrae Majestati denuo Nepotem in spem Serenissimae Domus ex Filio primogenito, Serenissimaque Ejus Conjuge Principe Delphina feliciter natum, ex datis ad Nos Literis, non sine suavissimi gaudii sensu percepimus. Cum igitur tam laeti Nuntii significationem merito inter mutuae conjunctionis benevolentiaeque argumenta referamus, gratias inde Regiae Vestrae Majestati, pro eo, quo Eandem prosequimur, perpetuo honore ac cultu agimus ingentes, Eidemque
page 48, image: s0048de tam felici florentissimae Domus Regnique et munimento et incremento magnopere gratulamur, atque ut ingenti olim Christianae Reipublicae bono, in Regiae Vestrae Majestatis singulare oblectamentum et in stemmatis inclyti Decus ac gloriam perenni Numinis divini benignitate feliciter indies succrescat soboles et augeatur, serio vovemus. Quibus Regiam Vestram Majestatem coelesti tutelae ad comprobanda dediti animi nostri studia nihil facturi reliquum etiam atque etiam commendamus. Dabantur in Electorali Nostra Dresda die 9. Januarii 1684.
DCCXVI. Literae SUPREMI REGNI POLONIAE CANCELLARII ad EMERICUM, COMITEM A TOECKELI, quibus ipsi serio suadet, ut tranquillandis Hungariae rebus animum protinus admoveat, suumque militem ab hostili imposterum adversus Polonos conatu abstinere jubeat, 1684.
Illustrissime ac Celsissime Princeps, Domine Colendissime.
AD binam compellationem Celsitudinis Vestrae tam per egregium Vernay, quam seorsivis Literis expressam, non est aliud, quod respondeam, praeterquam Sacram Regiam Majestatem Dominum meum clementissimum, non animo laedendi venisse in Hungariam, sed contra hostem Christian Nominis suscepisse in se paterno
page 49, image: s0049cum affectu mediationis munus, studioque pacandae Celsitudinis Vestrae, gentisque Hungarorum institisse apud Caesaream Majestatem ea, qua par est, sollicitudine. Haec inter, cum Celsitudo Vestra alia agitaret consilia, animumque suum et facta suorum longe diversa ostenderet ab eo, quod Suae Majestati tam per literas, quam per Deputatos suos, et ultimum Egregium Vernay ablegatum, testari voluit, dum in regressu Sacrae Regiae Majestatis Domini mei clementissimi, non recusata neque renuntiata mediatione, imo Deputatis suis penes eandem Majestatem Regiam existentibus, a milite Vestrae Celsitudinis in exercitum Sacrae Regiae Majestatis irruebatur, saeviebaturque immaniter, imo super aegris et morbo afflictis mira crudelitas exercebatur) ex Fortalitiis Casgoviensi et Eperiensi grandiora tormenta ac si in hostes explodebantur: quae omnia evitata, imo et damna subsecuta plene declinata fuissent, si juxta consilium Strigoniense, exercitus suae Regiae Majestatis cum exercitibus Caesareis, promiscue locarentur, ita ut uno in loco Legio Polonica cum Caesareana; Caesareana in altera cum Polonica Legione misceretur. Sed cum Vestra Celsitudo desideraret imo peteret, ut a Polonico exercitu XIII. Comitatus occuparentur, relictis nonnullis locis pro militibus Vestrae Celsitudinis; facile et perlibenter Sua Regia Majestas annuerat. Jam vero Ipsimet Vestrae Celsitudinis Deputati omnino fateri debent, quantum Sua Regia Majestas, Dominus meus
page 50, image: s0050Clementissimus, incendiis Villarum, quae hyeme jam rigente acciderant, affligebatur; Nam viderant et oculati testes erant, quam districte eadem fieri prohibebat, qua severitate sontes ex suis puniebat; qua solicitudine, ut defenderentur, agebat. In conspectu illorum erat, qua charitate captivos ex Hungaris dimittebat, imo sauciis, tam pro curandis vulneribus, quam viatico manu liberali et munifice subveniebat, ut ostenderet, quantum desideret, amicam sibi et Regno suo reddere Hungariam. His minime attentis, insuper Sacrae Reg. Majestatis certam peditatus portionem, non aliud, nisi iter, non pro aliquo succursu, ut praetenditur, sed versus Quartina, quae pro statione hyberna illis obtigerant, quaerentem, milites Vestrae Celsitudinis, loco iniquo, ex improviso aggresi afflixerunt, quod procul dubio haud sperabatur, similia pro bono affectu redditum iri. Proinde aliud Suae Regiae Majestati, Domino meo clementissimo, nihil restat, quam resolutio ad removendam de tabula mediationis manum; siquidem tali gratitudine res agitur. Habet interim sua Majestas Dominus meus Clementissimus, uberrima a bonitate divina solatia, quod arma sua usque ad hanc diem victricia in terris Budziacensium Bialogrodensium Tartarorum clarescant, et Valachia juramento Cosatico exercitui mutuo obligata, quicquid inter Tyram et Danubium interjacet, feliciter terruit et occupavit. Quod ideo Celsitudini Vestrae significandum censui, ut sit persvasa, suam
page 51, image: s0051Regiam Majestatem, Dominum meum clementissimum, etiam nunc, neque prosperis adeo extolli, nec levioribus istis, quae acciderunt, in tantum commoveri, ut non optet pacatam, uti antea erat, Polonos inter et Hungaros vicinitatem; fore tamen expediens censui, et Celsitudinem Vestram interim pro meo in eandem affectu permonere ac obtestari volui, ut a persecutione et obsidione illustrissimi Comitis Humanay, unaque militum suae Regiae Majestatis in statione Hiberna ibidem existentium velit de facto cessare, nimirum quod Comes sub peculiari Serenissimi Regis Domini mei clementissimi protectione existit, nec non captivos ex Polono exercitu, variis in occasionibus ab Hungaris perperam factos, ubicunque reperti fuerint, dimittere. Alias enim nimirum quam evidens foret, Vestram Celsitudinem neglectui habere favorem et respectum Serenissimi Regis, Domini mei clementissimi atque amicitiae ejus penitus renunciare, nec non spem totius negotiationis abruptae praecidere, et apertam hostilitatem declarare velle. Quod an Vestrae Celsitudini expediat, pro usu prudentiae facile dijudicabit. Officia interim mea prompta semper parataque Celsitudini Vestrae defero ac promitto. Dab. 10. Januarii 1684.
DCCXVII. Literae EMERICI COMITIS A TOECKELI, ad JOANNEM GEORGIUM III. Saxoniae Elestorem,
page 52, image: s0052
quibus Domum Austriacam, proculcatis Hungaricae Nationis privilegiis, absoluto dominio inhiando tot tamque vehementibus intestinorum motuum per Hungariam procellis ansam dedisse demonstrare aggreditur, ac abs eo, ut sibi rebusque Hungariae gratiose patrocinari easque quoquo modo pacatas reddere dignetur, submisse conntendit, 1684.Serenissime Princeps Elector, Domine gratiosissime.
ADversa fata, tristemque ac calamitosum Regni Hungariae Gentisque nobilissimae statum ex florentissimo ad deterrimae jugum servitutis prolapsum, quem Domus Austriacae (cujus in immensum auctam potentiam reformidant populi, experiuntur malo suo Hungari, sensuri mox, nisi Hungariae innocenti succurratur, Regna et Principatus vicini) studium absolute dominandi peperit Nobis, intuentur omnes, stupent Reges, dolent cognati Principes, deplorant Cives; at originem mali unde quibusve ex principiis promanet, vix cuiquam cura indagandi, cognitione exacta tantae conversionis paucis concessia. Hinc prout quemvis rapit huc atque illuc affectus privatus partiumque studium, praejudicia varia, immaturosque sententiarum in animis multorum progenerari foetus; hinc criminationibus mille, odiisque ac obtrectationibus foedis gentem innocentem denigrari, inde populum liberum, pro Christianitate a tot seculorum decursibus constanter,
page 53, image: s0053animose et fortiter pugnantem, in justissima defendenda libertatis avitae, sanguine Majorum partae armisque propagatae causa deseri, et porentiorum libidini exponi, consectarium est. At vero quam immerenter haec talia Genti Hungaricae eveniant, nemini melius constabit, quam qui aureas Nationis hujus Nobilissimae libertates, a divis quondam Hungariae Regibus amplissime concessas, cum Austriacae Domus absoluto, quod meditatur in Hungaros gubernio, privationem praerogativarum, tam religiosarum in statu ecclesiastico, quam profanarum in politico diligenter contulerit. Is demum cognoscet rei controversae statum, judicabitque dextre, non sine causa, imo ex lege ipsa fundamentali Regni positivaque, arma Hungaros defensiva suscepisse, et adhuc dum gerere, adhibereque debuisse media, nempe ejusmodi, quae jus ipsum Naturae, in tali extremitatis et totalis desertionis casu admitti et usurpari dictaret excusandis per hoc coram Deo et orbe Christiano. Ut itaque innocentia armorum Hungaricorum, tentatis frustra hactenus cum Domo Austriaca componendarum rerum variis viis, lucidior evadat, cessetque omnis adversus Hungaros obtrectandi imposterum livor, sinceros nonnunquam dementans animos, quin potius Amor loco ejus et propensio Christianorum Principum ac Regum populo huic concilietur, unde tranquillitas Regno isti optato sperari possit; scripto publico seu manifesto declaratorio, causas et rationes armorum Hungaricorum justificas remonstrare,
page 54, image: s0054obtutuique ac censurae Christianorum Principum submittere, gens haec animo firmo concepit atque statuit. Interea vero donec hoc ipsum luci publicae exponatur, Serenitatem Vestram, quam Deus gloriosum inter Principes et potestates supremas defensorem ac Patronum oppressobrum esse voluit, pro innata sua, qua semper Gentem Hungaricam dignata profecutaque est benignitate, humillimis exoro votis atque precibus, ut porro causae Nostrae gratiosissime patrocinari ac decenti ratione, pro exigentia temporis et occasionis opportunitate, eandem defendendam suscipere, et ut compositis his tam diuturnis civilium motuum turbis, gens Hungarica ad pristinae libertatis et quietis portum, per gratiosissimam Serenitatis Vestrae moderationem emergere possit, dare operam gratiosissime dignetur. Unde Serenitati Vestrae perennis gloria exsurget, propaganda ad seram Ejusdem Posteritatem. Quod superest, Serenitati Vestrae longaevam vitam, fortunatissimosque rerum gerendarum successus venerabundus apprecor. Datum Lelez die 30. Januarii Anno 1684.
Serenitatis Vestrae
Servitor humillimus
Emericus Thöckely.
DCCXIIX. Literae JOHANNIS GEORGII III. Saxoniae Electoris, ad JOHANNEM et PETRUM, Czaros Moscovia, quibus Laurenium Blumentrostium,
page 55, image: s0055
Medicinae Doctorem, studiose commendat, 1684. P. P.NOn potuit Nobis depraedicare satis, in ditionibus Nostris oriundus, et jam in Aula Czarearum Vestrarum Majestatum et Dilectionum Archiatri munere fungens, Doctor Laurentius Blumentrost, benignitatem ac clementiam, quam sub florentissimo Ruthenorum Imperio abunde expertus est per omne illud tempus, quo non solum Czareis Vestris Majestatibus ac Dilectionibus, verum etiam inclytis Majoribus suis in re medica fidelem praestitit operam. Quae quidem in illum indulgentia atque liberalitas, uti glorioso Czarearum Vestrarum Majestatum et Dilectionum regimine dignissima est, ita non minus Nobis intellectu jucunda extitit, quod ad eam obtinendam commendatitias olim a Serenissimo Parente Nostro gloriosae memoriae illius causa perscriptas haud parum ipsi profuisse audivimus. Rogamus autem Czareas Vestras Majestates et Dilectiones pro mutua illa, quam Majores Nostri cum Praedecessoribus Vestris constanter coluerunt, benevolentia, ut praefatum Doctorem Blumentrost Nostri quoque causa non tantum gratiae et protectionis suae clypeo porro complecti, et contra omnem vim atque injuriam tueri, verum etiam, si ad repetendas patriae oras animum forte adjecerit, veniam facultatemque revertendi benigne illi concedere dignentur. Hunc sane indubitatum commendationis Nostrae fructum ipse devotis obsequiis
page 56, image: s0056promereri conabitur, Nos autem eadem gratia ac facilitate Vestrae Nationis homines vicissim prosequemur. Qui de caetero Czareis Vestris Majestatibus et Dilectionibus felicem vitam prosperosque rerum precamur successus. Dabantur in Electorali Nostra Dresda die 12. Februarii 1684.
DCCXIX. Literae JOHANNIS GEORGII III. Saxoniae Electoris, ad JOHANNEM III. Poloniae Regem, quibus ab eo amice contendit, ut Dionysium Micottum, Mercatorem Varsaviensem, ad solvendum debitos Joachimo Eckolto, Mercatori Lipsiensi, 396. Imperiales confestim adigere haud gravetur, 1684.
Serenissime et Potentissime Rex. Regiae Vestrae Majestati salutem dicimus, et operam Nostram in omni officiorum genere paratissimam offerimus, Domine Amice charissime.
EXplicuit Nobis ea, qua par est, submissione subditus Noster dilectus ac fidelis Joachimus Eckoldt Mercator Lipsiensis, Dionysium Micotti, Mercatorem Warsaviensem, pro creditis acceptisque a se Mercibus sericis, debito 396. Imperialium sibi obstrictum teneri: et licet per quam humaniter ac modeste solutionem ipse hactenus flagitaverit, nihil tamen per integros septem annos se potuisse efficere vel precibus vel querelis apud surdas aures tam ingrati debitoris, solutionem
page 57, image: s0057tantum non detrectantis. Quae res ipsum denique permovisset ad petendum submisse hasce Nostras intercessionales, futuras forsitan efficacissimum consequendae pro creditis mercibus pecuniae remedium. Quamvis itaque Regiam Vestram Majestatem ad dispensandam omnibus ex aequo justitiam, natura sua proclivem esse non ignoremus, pro eo tamen quo Nostros prosequimur amore, tanto impensius Eandem hisce rogandam duximus, ut praefati subditi Nostri causam, justam sane et aequitati convenientem, favore Regio complecti atque provehere velit, datis in eam rem ad Magistratum municipalem Warsaviensem mandatorum tabulis, qui praedictum debitorem Micotti ad praestandam sine mora solutionem necesseriis mediis adigat et compellat, nec ante desinat impertiri auxilium, quam vel nominato creditori suo Eckolto, vel Ejus Mandatario Horatio Pagnini a Posen, de debito plenissime fuerit satisfactum. Haec adhibita a Regia Vestra Majestate pro consequendo jure suo studia ipse devotis obsequiis promereri conabitur; Et nos vicissim Regiae Vestrae Majestatis subditis parem vicem, data occasione reddemus. Quam prospere et feliciter interim agere etiam atque etiam optamus. Dabantur Annaeburgi die 18. Febr. 1684.
Dei Gratia Johannes Georgius Tertius etc. etc.
page 58, image: s0058
DCCXX. Literae EMERICI COMITIS a TEKELI, ad INNOCENTIUM PAPAM XI. quibus Nationem Hungaricam nimio Domus Austriacae absolute dominandi pruritu inter malleum et incudem positam esse valde conqueritur, ac se et totius Hungariae libertates et privilegia paternae ejus tutelae humillime commendat, 1684.
VEnerabundus provolvor coram purpura Sanctitatis Vestrae, in ipso Sanctissimi limine deprecans justitiam causae, quam contra Sacratissimum Imperatorem, a tot annis defendimus, et libertates per vim protritas, quarum redintegrationem inhianti studio anhelamus, ut Sanctictas Vestra profunde cognoscat; Ideo ejusdem Paternas piissimasque pro salute Christiani Orbis curas interrumpo praesenti epistola. Nihil in me defuit per totum tempus civilis in Ungaria belli, quo Sacram Caesaream Regiamque Majestatem, mihi totique Regno reddere propitiam non anniterer. Super quo vel ipsa Sac. Regia Majestas Poloniae mihi benignum dabit testimonium. Paratus eram anno praeterito proposita mihi a Sacratissimo Imperatore per Dominum Baronem Saponaram puncta cum veneratione suscipere, unicum tantum rogabam, ut securitas retentionis sanctissimorum, h. e. Religionis per mediationem Serenissimi Regis Poloniae (qui tanquam Princeps magnanimus rem serio cum fervore egerat) mihi daretur. Verum ad justam hanc propositionem Caesarea Majestas descendere noluit,
page 59, image: s0059aestate praeterita spe et fiducia sopiendae controversiae animatus, Turcis Viennam potenter obsidentibus ita me meo cum exercitu gessi, ut ne minimum quidem nocumentum militiae Christianae dederim: suspirabamus complanationem rerum ipso etiam Othomano in tractatum pacis consentiente; sed frustranea vota erant, labor inutilis, victoria ad Viennam difflavit omnia; nobis inter malleum et incudem positis, cum ab una parte rerum omnium, et ipsius vitae immineret periculum, ab altera nihil securitatis agnosceretur; unicam, quae superest, protectionem leviter deserere ratio status minime concessit. Scio bene plurimos esse obtrectatores, qui criminandi licentia tumidi, laesae Christianitatis coram Sanctitate Vestra me arguunt, et nescio quibus denigrant contumeliis, ut Sanctitatis Vestrae clementissimam erga me propensionem avertant. Unde erumpere tandem in defensionem meam debui, suadente hoc ipso nota per orbem Christianum Sanctitatis Vestrae benignitate; Communis enim Christianorum Pater meas quoque admittet rationes et justam excusationem. Arma pro communi libertate gerimus, non contra Religionem, neque contra interesse Christianitatis: bellum extrema nobis imposuit necessitas, destituti omni ope Christianorum Principum, et cum nulla spes appareret mihi mitigandi onerosi et praepotentis Domini, eam acceptavimus protectionem, quae nobis propior erat et contra quam sacratissimus Imperator a tot annorum revolutionibus
page 60, image: s0060Nos defendere noluit. Rebelles nos indigno nominant vocabulo. Requiratur in scriniis consistorii S. Sedis diploma Andreae II. Regis, cognomento Hierosolymitani, et luce clarius fundamentum Nostrae libertatis et amor Justitiae apparebit. Nihil peccaveram in Sacram Caesaream Regiamque Majestatem, imo neque peccandi capax eram in aetate tenerrima constitutus; quando vi cum tot millibus Ungarorum clarissimi stemmatis ex dulcissima Patria extorris factus, bonis omnibus confiscatis et direptis in exilium cogebar migrare: post cum deesset et omni modo praescinderetur post omnem humiliationem indulgentia; cogitandum nobis erat de naturali et legitima defensione, quo Nosmet - ipsos Patriamque ab extremo exitio vindicaremus: proinde Sanctitati Vestrae demisse supplico, dignetur excusationes nostras paterne admittere et pro altissimo judicio suo paulo profundius res nostras pensitare. Nihil enim ex temeritate susceptum est, nihil agitur, nisi quod jus naturae, jus publicum rectaque nobis suasit ratio; pridem poterant tempestates istae placidioribus componi mediis, sed cupiditas libero populo absolute dominandi occasiones omnes praecludit. Querulabantur in aula Sacratissimi Imperatoris a multis annis Hungari laesas cum diplomate Regni libertates, protrita privilegia, murmura in Regno, mox nisi moderamen aliquod in Regno, malo opponatur, bellum provocatura, sed invalidae erant preces, lamentationesque, et surdis fabuia narrabatur, neque
page 61, image: s0061conqueri amplius neque congemiscere licuit: his inducti malis Proceres Regni praecipue Veselinus Palatinus Ungariae, Comes Nadasti, Judex Curiae, Serinius Bannus Croatiae et Frangipanius aliique quam plurimi consilia inceperant: cum Imperatoris mandato rapti, deinde in judicium neque citati neque debito modo exauditi, ex norma duntaxat pertumidae potestatis a Judicibus Partialibus convicti, fatali et ferali gladio subjiciebantur, solo Palatino naturali morte defuncto et Archiepiscopo Strigoniensi, Georgio Lippas, qui ingenti asserendi libertates flagrabat zelo. Hi omnes, Beatissime Pater, erant Heroes, ideo rebelles adeoque morte digni, quod libertatem propugnabant tot privilegiis Antecessorum Caesareae Majestatis stabilitam, et quam modernus quoque Sacratissimus Imperator corporali Juramtento, antequam fuisset coronatus, Posonii 1653. confirmaverat. Trucidatis Regni Proceribus et missa in exilium proscriptaque Nobilitatis parte, vis illata Ecclesiis Evangelicis extrema, desperationem auxit; quae persecutio eo tantum fine instituta fuit, ut praetextu belli contra haereticos palliaretur injuria libertati facta, velumque et larva vi obduceretur flagitio Dominationis; ut eo citius Regnum Ungariae ex statu libero in haereditarium praecipitaretur, publicato in totum orbem classico contra justitiam causae Nostrae, quam coram Deo et orbe profitemur et ad extremam guttulam sanguinis defendemus. Quibus ita declaratis ad benignitatem Sanctitatis Vestrae recurro fiduciatiter, submisissime rogans, ut
page 62, image: s0062de moribus nostris benigne judicet, iisque paterne patrocinetur. Testor enim Christiana et simplicissima fide, quod in praejudicium Religionis Catholicae, nihil unquam neque susceperim neque egerim, sed neque intentionem ullam habemus eam labefactandi, firmata quoque est per leges publicas Evangelica libertas. Hoc tantum requirimus, hoc ex dictamine justitiae praetendimus, quod jus publicum legesque Regni nobis concesserunt, et in quo, contra Regum diplomata, nullam unquam obtinere potuimus satis factionem; Quod superest, Sanctitati Vestrae a Deo omnipotenti longaevam vitam et felix Ecclesiae Christianae Regimen devoto ex corde desidero, ejusdemque sacratos pedes humillime exosculor. Dabantur Gasseviae 12. Aprilis Anno 1684.
DCCXXI. Literae COLLEGII ELECTORALIS ad CAROLUM II. Magnae Britanniae Regem, quibus Hagae Comitum Rom. Imperii nomine quaedam cum Rege Christianissimo de pace citra Mandatum et praescitum suum gesta esse graviter conqueruntur, seque iis minime obligatum iri decenter contestantur, 1684.
Serenissime ac Potentissime Rex, Domine Clementissime.
ELectorali Collegio ex fide dignis literis innotuit, esse, qui Hagae Comitum Romani Imperii nomine, de pace aut armistitio cum Rege Christianissimo ineundis rem agere, quin et Sacrae Regiae Majestati Vestrae jamdudum certas Coronae
page 63, image: s0063Galliae deferendas conditiones offerre praesumpserint; Accidit id Nobis eo gravius, quando plus satis notum est ista absque Imperii Romani Mandato gesta esse, de quo Regiam Majestatem Vestram cum debita observantia certiorem reddere, et quod eidem praememoratae propositiones citra Statuum, praesertim vero Principum Electorum Imperii assensum exhibitae fuerint, atque adeo illarum nullatenus Nos participes faciamus, hisce decenter contestari necessarium duximus, Regiae Majestati Vestrae omnem felicissimi Regiminis prosperitatem ex animo comprecantes. Ratisbonae 29. Aprilis 1684.
DCCXXII. Literae JOHANNIS III. Regis Poloniae, ad JOHANNEM GEORGIUM II. Principem Anhaltinum, quibus ipsi pro praestitis Aula Electorali Brandenburgica egregiis officiis, amanter grates persolvit, et devinctissimum affectum suum semper et ubique declarandum, redhostimenti velut loco, pollicetur, 1684.
Serenissime Princeps, Grate Nobis dilecte.
DUm immarcescibilem eamque semper gratam Serenitatis Vestrae gerimus memoriam, in singulari ejusdem in Nos promptitudine confirmamur literis Coloniae ad Spream 6. Martii Anni currentis ad nos datis, tum relatione Illustris Castellani Posnaniensis Ablegati nostri, qui Nos constantis Serenitatis Vestrae studii facit securos, imo florere in Nos amorem affirmat. Credat Serenitas
page 64, image: s0064Vestra, non oblatas tantum capessendas a nobis occasiones, sed ultro quaerendas, quibus testemur, quam singulariter Serenitatem Vestram affectumque ejus magnifaciamus: Quem cum in Tractatu, cum Sua Serenitate Electorali inito copiisque ad promovendum Sacrum hoc bellum, in rem communem praestandis a Serenitate Vestra demonstratum habeamus, devinctissimum mutuo affectum nostrum fatemur, omni loco et tempore declarandum. Caeterum Serenitatem Vestram bene valere cupimus, ac Deo optimo Maximo commendamus. Dabam Javoroviae in Russia die 3. Mensis Maji Anno Domini 1684.
Serenitatis Vestrae
Bonus Amicus et Affinis
Johannes.
DCCXXIII. Literae JOANNIS III. Poloniae Regis, ad GEOR. GIUM WILHELMUM, Ducem Brunsvico-Luneburgensem, quibus eum amice hortatur, velit animum et arma sua cum Electore Brandenburgico adversus Turcas conjungere 1684. Johannes Tertius Dei gratia Rex Poloniae Magnus Dux Lithuaniae, Russiae, Prussiae, Masoviae, Samogitiae, Kyoviae, Volhyniae, Podoliae, Podlachiae, Livoniae, Smolensciae, Severiae, Czernichoviaeque, Serenissimo Principi, Domino Georgio Duci Brunsvicensi, Cellensi et Luneburgensi, Cognato et Amico nostro Charissimo, Salutem et continuum prosperitatis incrementum.
page 65, image: s0065
Serenissime Princeps, Domine Cognate et Amice Noster Charissime.
NIsi optime. persuasi essemus animum Serenitatis Vestrae capacem ingentium factorum, maxima et vix olim audita Rerum Christianarum momenta, non posse ita praeterire, quin sibi ex merito erga easdem, immortalis nominis cupiat gloriam; Nequaquam literas praesentes ad eandem exarare, momentum faceremus. Nunc quoniam perspectum habemus, imo proxime elapsa expeditione Viennensi luculenter probatum, quanto studio commodis rerum Christianarum adhaereat; eorumque usui nomen suum sacrare non intermiserit; sine cunctatione Serenitati Vestrae amorem ejusdem rei Christianae ponimus ob oculos: quatenus votivas conditiones quas Serenissimus Elector Brandenburgensis, ad conjunctionem animorum, consiliorum ac virium proponit eo admittat sensu, quem de Serenitate Vestra publica universalis boni Christiani concipit, praestolaturque expectatio. Quod dum enixis votis et desideriis Serenitati Vestrae impensius commendamus, eadem intra felices rerum Successus optime valere cupimus. Dabantur Javoroviae in Russia die IX Mensis Junii Anno Domini MDC LXXXIV. Regni nostri XI. Anno.
Serenitatis Vestrae
bonus Amicus et Cognatus
Joannes.
page 66, image: s0066
DCCXXIV. Responsoriae GEORGII WILHELMI, Ducis Brunsvico- Luneburgensis, ad praeinsertas JOANNIS III. Regis Poloniae literas, 1684.
Serenissime atque Potentissime Rex, Domine Consanguinee plurimum colende.
QUas Regia Majestas Vestra Javorovia Russiae nono hujus mensis die ad nos dedit literas, benevolentiae erga Nos, et pro Salute communi constantis curae indices, has ea mente accepimus, quae et istam porro demereri, et ad hanc ipso opere concurrere serio exoptat. Equidem, ut par est, consilia nostra atque studium omne eo hactenus direximus, ut Imperio Germanico, inque eo Circuio huic Saxonico, sua constaret tranquillitas, quo junctis viribus contra barbarum hostem ire, et cum Regia Majestate vestra hunc in finem sociare arma liceret. Ast quae honestissimo huic proposito objecta Nobis etaliis sint impedimenta, res ipsa loquitur, nec Majestas Vestra potest ignorare. Confidimus tamen, postquam omnia remisit, et in conditiones, quamvis durissimas, consensit imperium, fore, ut Pax propediem coalescat, et pars earum copiarum, quas interna Christianorum dissidia domi retinuerunt, contra Turcam educi possit. Interea dum instat gloriose coeptis Regia Majestas Vestra, dum urget Successus, continuat Victorias, perpetuum Ipsi Divini Numinis auxilum ex animo
page 67, image: s0067precamur. Dab. in aula nostra, Cellis d. XXV. Junii Anno M DCLXXXIV.
Georg. Wilhelmus.
DCCXXV. Literae ORDINUM FOEDERATI BELGII GENERALIUM ad CAROLUM XI. Svecorum Regem, quibus ab eo obnixe contendunt velit armisititium, quod cum Christianissimo Rege a quibusdam festinanter et inconsulte nimis pepigisse, culparentur, in malam nequaquam interpretari partem, sed pensitatis gravissis rationibus suis eidem potius assentire. 1684.
Serenissime et Potentissime Rex.
PErnecessarium non modo, verum etiam utile admodum esse existimamus Regiam Majestatem Vestram certiorem facere, Nos diligenter et cum singulari cura examinato praesenti rerum intricato et periculoso statu, perpensaque sententiarum varietate, atque inde natis diversis opinionibus, quo nempe pacto simultates, quae Imperium et Galliarum Regem dividunt, et bellum, quod inter Hispaniarum et eundem Galliarum Regem exortum est funestissimum, tolli et finiri possent, coactos tandem esse cedere necessitati et judicasse tutius fore, ut per inducias e medio tollerentur discordiae, quam ut Christianus Orbis majoribus gravioribusque objiceretur calamitatibus indies, et rejectis induciis exoriretur Nubes trucis ac cruenti et magna mercede piandi licendique belli. Existimavimus toto Orbe satis spectatam esse acerrimam voluntatem Nostram ad Religiones quas ditione hoc sub sole
page 68, image: s0068Hispaniarum Rex tenet, Urbemque Lucisburgum conservandas, illiusque praeclarissimum documentum esse missum auxilio militem; verum postquam animadvertimus Britanniarum Regem non e re sua judicasse Hispaniarum Regi suppetias ferre, Imperii Germanici Proceres non modo esse immane quantum inter se discordes, verum etiam duo illius dignitate et opibus illustria membra, Coloniensem Electorem eundemque Episcopum Monasteriensem, et Electorem Brandenburgicum alia omnia sentire, illumque aperte testatum esse, coactum sese fore rationes, quae non inservient commodo Foederatorum Belgarum Reipublicae, sequi, si propter Bellum, quod in Hispania Belgica ortum est, cum Galliarum Rege Nobis bellandum foret, alterum vero non obscure idem etiam significasse. Postquam animum advertimus insuper illustres foederatos praeclara quidem voluntate ferri ad communem causam communibus viribus strenue defendendam et conservandam Christiano Orbi tranquillitatem, sed propensum illum et benignum Majestatis Suae Caesareae animum trucis et cruenti belli Turcici procella, aliorumque foederatorum eximiam voluntatem bellicis vicinorum Regum et Principum apparatibus impediri, nec potuisse praestare, quae certissima expectabamus. Postquam animum advertimus Hispaniarum Regem ob calamitates, cum quibus conflictatur, non potuisse tempestive, et prout necessitas efflagitabat componere et ordinare res Belgarum suorum, nec opis esse nostrae, qui soli fere manus operi admovimus, resistere
page 69, image: s0069magnae militum vi, quam Galliarum Rex coegerat, postquam tandem perpendimus Luceburgum non modo difficillime posse recipi, verum etiam periculum esse, ne quae Hispaniarum Regi in Belgio reliqua sunt, facili opera eriperentur confoederatosque una cum Nobis implicitos iri bello, cujus fortuna anceps, Mars communis, et eventus difficilis admodum et periculosae plenus aleae futurus sit, necesse habuimus tempori morem gerere, et quod ad Nos attinet condicere inducias a Galliarum Rege Regi Hispaniarum et Nobis latas. Conabimur omni via Hispaniarum Regem permovere, ut acquiescere iisdem conditionibus velit, quemadmodum ex iis, quae pacta et subscripta sunt nono et vigesimo Junii proximi die, palam fiet, et certo speramus, Majestatem Vestram consilia Nostra adjuturam et collimaturam ad eundem scopum, id quod certo futurum Nobis promittimus, si Majestas Vestra animo perpendere velit, non modo rationes in medium allatas, verum etiam Caesaream suam Majestatem in Ratisbonensi Conventu sententiae loco dixisse Hispaniarum Regem accepturum conditiones, si Lucisburgum Urbs, quam nondum constabat a Galliarum Rege occupatam esse, obsidione liberaretur, vel capta restitueretur Hispanis. Audemus Nobis persuadere Majestatem Vestram, non rejecturam Gallicas conditiones, idque eo magis, quia vel parva vel nulla spes reliqua est, urbem eam cito recuperari posse, et quia metus haud vanus Nos tenet, plura Oppida, si bellum non extinguitur, eandem fortunam subitura, miserrimi
page 70, image: s0070temporis propagationem et proximam victoriam Instrumentum sequentis fore. Illud certe unicum Nobis in votis fuit semper, ut majori concordia inducias sancire datum fuisset, atque illae magis placuissent Majestati Vestrae, verum eo loco est sapientia, Providentissime Rex, apud Nos Tua, eo loco bonitas et modestia, ut speremus et promittamus Nobis Majestatem Vestram, praeclaris iis virtutibus in Consilium adhibitis facili opera percepturam, Nos eadem, quod ad ipsam pactionem attinet, sentire, sed non convenire plane in ratione et modo, quo illa facta fuit, nec dubitandum fore, quin et haec levis difficultas brevi sublata foret, nisi tempus Nostra duntaxat ex sententia Nos admonuisset, arreptis conditionibus a Galliarum Rege latis, prospiciendum esse commodo publico. Etsi Majestas Vestra cum cura putare velit, Caesaream Suam Majestatem censuisse, Hispaniarum Regem bene consulturum rebus suis, si acciperet conditiones toties memoratas ea lege atque omine, ut Urbs Lucisburgum in potestate ejus maneret, haud difficulter perspiciet nullam inter Caesaream suam Majestatem atque Nos relinqui disceptationem, nisi num Lucisburgum a Galliarum Rege captum induciarum tempore sit ditionis Gallicae, an vero Hispaniarum Regi restitui debeat, arbitramurque hanc opinionum diversitatem (quae certe magni momenti non est, si ipsas inducias spectamus) non debere esse impedimentum et obstaculum pactioni, quae, quantum Nos consilio assequi possumus, pernecessaria est non modo, quia ea induciarum natura est ut
page 71, image: s0071nemo reddat alteri vel urbem vel agrum alicujus momenti, quem antequam de induciis convenisset, armis occupavit: Verum etiam, quia hoc rerum statu urbs amissa difficulter admodum vel plane recuperari non potest; recte quoque Nos facturos existimavimus, si nihil statucremus de conditionibus, quibus induciae cum Romano Imperio percuterentur, atque in illud unice incubuimus, ut idoneum Imperio tempus et opportunum satis daretur ad tollendas eadem via discordias, et ut conditiones per illud tempus a Galliarum Rege augeri et Foederati irruptionibus aliisve, quae ad belli instar sunt ausis, vexari possent: Neque etiam illud facere induxissemus animum, nisi certiores facti essemus, Electorum Collegium non modo, verum etiam Caesaream suam Majestatem et Collegium Ducum, talia sentire, quae si certe non plane spondent, attamen promittunt et sperare Nos faciunt, inducias hasce Germanico etiam Imperio placituras; Nam licet sua Caesarea Majestas tempus restrinxerit ad decem, non autem ad ipsos viginti annos, illa tamen differentia non magni facienda est, quia agitur res de faciendis induciis, quibus consilia inire dabitur de pace percutienda perpetua et aeterna, et quia non tam tempus, quam ipsa pax praecipuus induciarum scopus est, illisque finis imponitur, simulac haec fuerit sancita. Nulli igitur dubitamus, quin rebus ad eam normam examinatis, et primario opere in tantum profligatis, prae aequitate et justitia, quas in mente veluti in templo collocavit Majestas Vestra, Nos judicio suo probatos
page 72, image: s0072et ornatos, a culpa et omni noxa absolvat, si forte omnia non ita facere potuimus, ut rei Natura et Ordo, quem alioquin hilares lubentesque observassemus, videbantur deposcere. Certum equidem eit, multis partibus melius fore, si inducias Caesarea Majestas, Imperium et Hispaniarum Rex uno eodemque tempore fecissent Nobiscum, verum nec illud negari potest, Galliarum Regem numeroso admodum et pene magno exercitu instructum promptum atque paratum fuisse ad alia armis experienda; proindeque sive spectemus Imperium Germanicum, sive Hispaniarum Regem, a ratione non alienum videri debere, maxime cum non tanta sit, si caput rei spectamus, differentia, ut de felici eventu sit desperandum, si posthabito paululum modo et via agendi compotes facti sumus rei permagnae atque egregiae, ac convenerimus Regem Galliarum illo, quod Imperio offertur, tempore, nihil vi armisque agere, nec cumulum conditionibus posse adjicere, fidem certe facere possumus, Nos laturos et Majestati Vestrae et foederatis promissa auxilia, si quisquam invadere et infestos habere eorum agros velit, piaculum existimare Majestatem Vestram et illustres foederatos, cum quibus Nobis omnia sunt communia, relinquere, consiliumque et propositum esse Reipublicae amicitias non utilitate, sed fide colere, pacta conventa persancte servare, injurias foederatis illatas repellere, et Nobis recipere induciarum Leges, quibus imperium et Galliarum Rex sese obstringent, si modo Imperium etiam praestare velit inducias, quae inter
page 73, image: s0073Hispaniarum et Galliarum Reges, ut speramus, fient; quod si hoc obtineri continuo non possit, paratissimi sumus cum foederatis et illorum ablegatis pacisci, quae inservient omnium securitati et quieti: praestabimus ad hoc omnia, quae in fraudem percussorum foederum et damna foederatorum suscipientur, et quidem si quis praetexat sese corpori, quae inde avulsa et separata sunt, reddere, annexa quondam repetere, appendices et ea, quae exinde dependerunt, vindicare, vel quodcunque tandem nomen, quive titulus illiusmodi, aliisve adquirendi modis dari possit. Et cum perspectum habeamus, Majestatem Vestram aliosque foederatos id sedulo agere, ut sua septentrioni servetur quies, asseveramus nihil Nobis deliberatius esse, quam curare diligenter, ut finiantur exortae ibi contentiones, et iis tollendis Nos Nobis Normam et Regulam proposuisse ac foedera, quibus tenemur, si autem forte controversiae non dirimi, nec arma conditionibus poni possent; Regiae Vestrae Majestati et foederatis, quibus contra pactorum fidem damna inferrentur, auxilia promissa et debita mittemus. Atque ut clarissime pateat, Nos velle pactis conventis stare, nec ullam ob rationem communem causam relicturos, cum Majestate Vestra, in quam Nostra semper constabunt officia, et aliis foederatis, de observandis bona fide induciis in consilium ire parati sumus, ut ea via securitas et tranquillitas fundetur, Reipublicaeque Christianae et mutuae amicitiae consulatur. Caeterum, Serenissime et Potentissime Rex, Deum Optimum
page 74, image: s0074Maximum, ut Majestatem Vestram sospitem conservet, et diu prospere ac feliciter regnare dignetur, rogamus. Datae Hagae Comitum die 3. Julii 1684.
Regiae Majestatis Vestrae
Ad quaevis officia paratissimi ac Confoederati
Ordines gener ales Foederati Belgii.
De Weede,
Ad Mandatum Eorum
H. Fagel.
DCCXXVI. Literae EMERICI COMITIS a TOECKELI, ad JOHANNEM GEORGIUM III. Saxoniae Electorem, quibus ipsi deplorandum Nationis Hungaricae statum exponenes, causam et Patrocinium Religionis in Hungaria Evangelicae submisse commendat, 1684.
Serenissime et Potentissime Princeps, Elector, Domine mihi gratiosissime.
OPpressiones Nostrae et cruenta, intolerandaque persecutio, cum a tot annis Orbi Universo innotuerint, ita coram Electorali Serenitate Vestra funestam hanc conditionem et sortem, quam divinum Numen Nobis sustinendam imposuit, evidenter constare non ambigo, imo vel ex illa nuperrima mea declaratione, quam ad Electoralem Serenitatem Vestram emisi, originem et fontem malorum, causasque et Justitiam belli, plene et Evangelica cum commiseratione cognoscere
page 75, image: s0075potuit. Arma Nostra, Resolutionesque pro Libertatibus Patriae, adhaec protectio potentissimae Nationis truculentos impedierunt impetus, Religionique Evangelicae non exiguum procurarunt, respirium. Sed postquam fortuna belli in partem Caesareanorum versa est, novae Nobis et Evangelicae Religioni imminent afflictiones, et si furentes animi ulterioribus effervescant successibus, certissimum est, Austriacos omnem vim et impetum in Nostram perniciem et exterminium Religionis effusuros. In. his extremitatibus, dum fluctuantem vides Hungariam, Serenissimus Poloniae Rex modiationem suam ad componendos hosce motus et procurandam reconciliationem benigne obtulit, neque alienus essem ab accommodatione in rem Christianam, dum modo libertates Nobis cum securitate et bona fide restituantur, mihique pro tot damnis impendatur satisfactio. Alioquin necessitabimur in extremitatibus extrema sequi consilia si Ministri Caesarei, prouti hactenus, ita etiam imposterum tractandi normam ad rationem status et occasionum momerita direxerint. Proinde Electoralem Vestram Serenitatem demisse rogo, dignetur serio pensitare labantem rerum statum, et exorientia ex oppressione nostra in eversionem libertatum, et praesertim libertatis Evangelicae pericula, quae ut, omnibus modis praecaveantur, templisque et sacris sua permittantur Jura et leges, aequitas et Christiana conscientia efflagitant. Testor Deum, quod in hac causa hunc solum et principalem semper habuerim habeamque scopum, ut eversae contra
page 76, image: s0076fidem et per summam vim libertates in pristinam vindicentur integritatem, Religio autem Evangelica ex fundamento legum patriarum suum consequatur vigorem. Hoc lateri meo accinxit frameam, quam a tenera aetate pro aris et focis intrepide porto, Deo judici et injuriarum mearum vindici justissimam causam committens; quod si etiam sacratissimus Imperator meam devotionem et justissimas praetensiones per contemtum transmittat et repudiet, neque sic tamen animum despondebo, vel a protectione hujus causae recedam, quantumque etiam calamitatum et periculorum sustinendum sit; tandem jusatae causae Deus solet esse protector. Si vero res ad honestam et securam compositionem deveniret, Electoralem Serenitatem Vestram meo et mihi unitorum Hungarorum nomine demisse rogo, ut si politici non urgerent respectus (qui ponderandi tamen sunt, et caute evitandum, ne Regnum Hungariae ex statu libero in haereditarium praecipitetur) moveat tamen Heroicum animum consideratio Religionis, ne (quod Clerus omnino intendit) tandem in Hungaria extremum patiatur naufragium. Interpositio Electoralis Serenitatis Vestrae aliorumque Evangelicorum Regum et Principum ad salutem et emolumentum Hungariae plurimum conferet, praesertim, si Serenissimus Rex Poloniae, tanquam Princeps vicinus et conservationi Nostrae innitens, requiratur, ad continuandam Mediationem et beingnam erga Nos propensionem. Hoc est quod ab Electorali Vestra Serenitate submisse peto; hoc tot animae
page 77, image: s0077sub onere persecutionum suspirantes, hoc religio et erga eundem ipsa christiana obligatio deposcunt, ideoque certus sum et securus Electoralem Vestram Serenitatem zelum suum et gratiosum erga me et Nationem Hungaricam favorem salutariter conservaturam. Pro qua benignitate Electoralis Serenitas Vestra me sibi semper devotum, totum vero hocce Regnum experietur gratiosissimum. Quod superest Electoralis Serenitatis Vestrae longaevitatem et prosperos rerum successus desiderans, maneo
Electoralis Serenitatis Vestrae
Datum Bosnaviae d. 29. Julii 1684.
Servus obsequentissimus
Emericus Thoeckeli.
DCCXXVII. Literae LEOPOLDI Romanorum Imperataris ad CAROLUM XI. Sveciae Regem, quem amanter rogat, velit vicennalis armistitii cum Rege Christianissimo initi tuitionem in se recipere, 1684.
Leopoldus divina favente Clementia electus [correction of the transcriber; in the print elelectus] Romanorum Imperator semper Augustus, ac Germaniae, Hungariae, Bohemiae, Dalmatiae, Croatiae, Sclavoniae etc. Rex, Archi-Dux Austriae, Dux Burgundiae, Styriae, Carinthiae, Carniolae et Wurtembergae, Comes Tyrolis etc. Serenissimo ac Potentissimo Principi Domino Carolo Svecorum etc. Regi Salutem cum omnis boni incremento.
page 78, image: s0078
Serenissime.
QUemadmodum hactenus omnem collocaverimus operam, ut pax et tranquillitas in Orbe Christiano redintegraretur, maxime post illatum a Turcis immane bellum, Serenitas Vestra abunde compertum habet. Hinc decima quinta mensis Augusti in Comitiis Sacri Imperii, quae Ratisbonae perdurant, arduum illud Induciarum vicennalium opus inter Nos, Sacrum Romanum Imperium et Serenissimum Franciae Regem Christianissimum coaluit; Nec minus Rex Hispaniarum Catholicus, ex quietis amore et Nostris Consiliis permotus, inducias pariter cum Christanissimo Rege in Vicennii spatium sancivit, ut Respublica Christiana universa Concordiae fructibus uteretur ac frueretur. Quapropter spem imo fiduciam concepimus maximam, fore, ut quae Christianus populus in mutua viscera pridem strinxit tela, nunc demum in perniciem Barbarorum convertat. Quoniam vero non minus solliciti sumus, ut sacra et salubris haec armistitii pactio in solidam et universalem pacem coalescat, intereaque majus adhuc robur consequatur; Nos, Sacrum Imperium, et Regem Christianissimum inter convenit, alios quoque Reges, Principes ac Respublicas ad praestationem mutuae gvarantiae invitandos esse. Certi igitur de Serenitatis Vestrae indefesso erga Pacem et Publicam salutem studio, tum propensione in res Nostras juxta arctiorem amicitiae et foederis nexum, Eandem Nostro et Sacri Romani Imperii nomine fraterne et peramanter invitamus et interpellamus,
page 79, image: s0079dignetur Serenitas Vestra Sua quoque ad memoratam Gvarantiam accessione ipsas inducias et ab illarum Custodia pendentem Christiani Orbis securitatem firmiorem reddere, atque intra trimestre spatium, quod a die conclusionis Armistitii in hunc finem constitutum est, mentem suam declarare. Perspectum habentes Serenitatis Vestrae animum in tutelam publicae salutis omnino pronum, resolutionem expectationi Nostrae congruam Nobis pollicemur. Et prout id gratum acceptumque habituri sumus: Ita vicissim Nostro Sacrique Imperii, tum paciscentis Serenissimi Regis Catholici nomine mutuam ac reciprocam opem eidem promittimus. Caeteraque ad illustrem et Magnificum Ablegatum et Camerarium Nostrum, Sacri Imperii fidelem dilectum, Franciscum Beroa, Comitem Havarrae, Dominum in Doup et Leippa rejicimus, quem circa praesentem rerum faciem sensus Nostros coram exponere jussimus. Interea Serenitati Vestrae inconcussam valetudinem et prosperos quosque Consiliorum successus voventes. Datum in Civitate Nostra Viennae die 28. Mensis Augusti Anno 1684. Regnorum Nostrorum Romani 27. Hungarici 30. Bohemici 28.
Serenitatis Vestrae
Bonus Consanguineus et bonus Frater
LEOPOLDUS.
Leopold Wilhelm Comes in Königsegg.
Johannes Probst.
page 80, image: s0080
DCCXXIIX. Literae JOHANNIS III. Poloniae Regis, ad INNOCENTIUM PAPAM XI. quibus susceptae praesenti anno adversus Turcas expeditionis belica seriem pertexens, ejusdem paternae providentiae et liberalitati futurae momenta impense commendat, 1684.
POst oscula pedum beatorum Sanctitatis Vestrae, mei et Regni Dominiorumque meorum filialem commendationem. Postquam Sanctitatem vestram de initiis bellicarum mearum operationum, atque expugnato fortalitio Jazlovecensi certiorem reddidi, juvat eidem finem operis mei, quaeque gesta fuerint, filiola referre veneratione. Constare minime dubito Sanctitati Vestrae, quam tardo gradu complures Legiones, et cohortes exercitus mei castra subintrassent. Exemplo licet praesto adfui, Regiamque personam, ac primogenitum meum in Castra, circa medios Augusti producens, unice contenderam universum quantocius congregare militem, quoque magis allicerem, bellique tuba clarius insonaret, velut primam offam victricium armorum, memoratum fortalitium Jazlovecense, limitibus meis, Othomanica ereptum possessione restitui. Mox ad Thyram usque, qua jacet Chocimensis et Zwanecensis arx, progressus id unicum egi, quomodo collectis, nec dum bene resumtis Regni post Viennensem expeditionem viribus, fortia plus ultra contra haereditarium S. Crucis hostem proferrent arma. Eam enim exercitibus et copiis meis praeteritum in Germania et Hungaria bellum, per
page 81, image: s0081labores, morbos, adversique coeli injurias impresserat calanutatem, ut non modo in Castris, sed ne dum in reditu meo certas legiones et cohortes offendere valuerim. Causavit non minus andem tarditatem Palatinatuum et Districtuum in solvendis contributionibus sequior praeteritorum Comitiorum interpretatio, quasi vero laudate essent, non pro duobus annis, sed duntaxat pro semi quatuor quartualibus; defectus tamen istae militiae desideratae, nequaquam mihi obstitit, quo minus praemeditata ad suum reducerem finem et ultra. Diversis locis, distinctoque tempore cura et sollicitudine omni possibili struere pontem super Thyram tentabam, sed pluviae, tempestatis, aquarumque inde exuberantior vis, ac insveta inundatio posuere obicem tam diu, donec Hanus Crimensis cum universis Tartarorum copiis, et mox Soliman Bassa Seraskierus, vulgo Generalissimus, cum octo aliis Bassis ex altera parte terrae prope Chocimum constitissent; igitur ubi acies solo divisae flumine conspicerentur, hostemque satis per copias meas ex ea parte Thyrae ad Chocimum locatas lacessitum, nequaquam in hanc ripam evocare, ipse vero prae aquarum inundatione, nullatenus ad illam transire potuerim, statueram arte aliqua provocandum; Noveram bene Tartaris tam facilem esse Thyram trajectui, quam exercitui meo vellevem rivulum aut exiguam paludem; noveram id quoque quod si cognoverint, me Camenecum versus processurum, necessario adstringendos fore, ad dandas suppetias, transeundumque memoratum
page 82, image: s0082fluvium. Itaque deserto ponte, nec dum ob aquarum inundationem perfecto, alio vero superius instruendo de mandato, ad rupem usque et muros Camenecenses, similis expugnaturo processi. Quo viso, Tartari soliti ac sveti nandi, dum miles meus proxima quaeque Cameneco, pagos, fruges, imo prata ipsa calcat, et radicitus exstirpat, superveniunt mox et memoratus Sieraskierus sese adjunxit, fultique praesidiariis Camenecensibus, ubi quatuor Bassae et 12000. militum feruntur fuisse, tormentisque inde acceptis prodeunt in apricum. Tum demum ego partim, quo magis adjacentem regionem pessumdarem, partim quo in apertiores campos educerem hostem, alio, quam veneram tractu, versus, secundario per institutum super Thyram pontem iter feci, et quidem videbatur instare hostis, ad quemvis fluvii vel uliginis transitum, et nos per velitationes adoriebatur, semper tamen damno suo rejectus, statariam nunquam dare pugnam, imo ne quidem ex memoratis tormentis, metu ne eadem amitteret, vel unica vice explodere ausus, id unicum moliebatur, quomodo naturali suo et originali bellandi more, scilicet desultoriis praeliis, sive velitationibus, subitaneoque impetu exercitum meum ad ultimum illud, semperque infelicibus olim Reipub. vicibus contra similes impetus practicatum remedium, nempe sui circumvallationem necessitaret, quo facilius sic circumventos, seclusoque commeatu annonae, prout id ex captivis conjicere licuit, ad conditiones pacis, quae liberalissime propinata est, stringeret, seque
page 83, image: s0083manumissum ad ferendum ocius Budae subsidium redderet; sed postquam aperto marte in liberrimos campos progrediendum cognoverit, non plus ultra 4. leucas a muris Camenecensibus excessit, mihique ad destinatum secundarii pontis locum inoffenso pertingere licuit pede; verum postquam nec ibi, nec tertio loco structi, molitique successere pontes, relictis omnibus impedimentis, curribus, ac fesso peditatu moveram rursus ultro, quaesiturus, offensurusque hostem; sed cum hic ad nuntium motus mei ad ipsas fere rupes, et muros Camenecenses sese recepisset, per quinque dies, sine igne et fumo contiguos penetravi campos, levibusque duntaxat Tartarorum copiis, quos in partem Volhyniae excurrisse fama erat, obviis dispersis et profligatis, praecipuisque eorum in captivitatem abductis ad castra redii. Interea Turcae et Tartari prius in Moldavia ad Lecoram constiterunt, antequam mihi fuisse eos compertum esset, utpote superato Thyra veloci cursu intra duos dies et noctes memorarum attigerunt locum, quo ipsorum progressu Camenecenses Praesidiarii adeo conturbati sunt, ut supplicem libellum contra Seraskierum et Hanum per suos legatos ad Portam expedire non dubitarent, querulabundi, quod non solum stratariam pugnam mihi detrectassent, verum etiam mutatione castrorum suorum ad muros fortalitii, plurimam inediae et carentiae attulissent causam, succedente tamen praemature autumno, rigidiorique coelo et frigoribus insperatis, fatalique quadam morborum subintrante lue, ac denique solenni per
page 84, image: s0084legem comitiorum supereminente termino recedere viresque resumere necessum fuit, neque tamen dimisi, ut solitum erat, in viscera Regni pro hybernis militiam, sed eam in finibus in hostico, imo post Thyram in Moldavia, quantum per inexplicabilem illius terrae solitudinem licuit, per totum tractum, ac districtum Czernielicensem disposui, qua locatione militum fortalitia quoque Barensia, Miedzybozensia adeo stringentur, ut facile primo vere succubitura illa nemini sit dubium, ubi recentissime versus Bar Calmucenses, et Cosacci Dunenses, quos magna solicitudine conduxeram tardius ad me venientes, obvios sibi Tartaros habuerunt, atque egregia fortitudine numerosiorem hostem fuderunt, ulteriusque persecuti sunt. Quia vero angustiae locorum, ac ingens solitudo exercitum capere non potuit, propriis meis haereditariis, ultra morem et consuetudinem Patriam, non peperci, quietem in iis hybernandi militibus, indulgendo, atque artileriam Regni, ac totam rem aeneam, cum omnibus impedimentis in arce mea haereditaria Zlogoviensi collocando, quo exemplo proceres etiam nonnullos, ad eundem charitatis erga Patriam morem traxi, ne poeniteret militi ad confinia excubanti in haereditariis bonis concedere focum, cum alias non nisi ad Regalia onus hoc stativorum pertineret. Eodem motivo prospiciendorum, propulsandorumque de propinquo periculorum, tum pro facilius continuanda cum Palatino Vallachia Cacecusano mihi, ac rebus Christianis addictissimo correspondentia, qui Dei gratia hucusque Barbaras
page 85, image: s0085suspiciones dexterrime effugit, in hisce Russiae partibus non modo ipsemet subsistere, verum et iam ventura comitia, quibus per legem Grodnae in Lithuania locus destinatus est, Leopoli indicere studium, consilium atque operam converteram; sed ubi Proceres M. D. Lith. legis pro sua gente tenacissimi, nequaquam id sibi persuadere permittant, nescio, an praesentes rerum conjuncturae medium saltem inter Leopolim et Grodnam locum scil. Varsaviae impetraturae sint. Pertinaciorem tamen sensum hunc Magni Ducatus Lithuaniae de celebrandis Grodnae comitiis elicit vel maxime recentissimum a Moschis periculum, qui notabilem tractum post fluvium Soz nuperrime limitibus Lithuaniae vi ademerunt, contra pacta tot juramentis ab utrisque firmata, licet ipsis nulla ex parte Reipubl. data sit occasio, sed totum id Deo adjuvante, ac omni meliori modo abolendi ac componendi, hocce tempore hyemali operam meam interponam, quo facilius progressibus sacri belli insistere valeam. De novissimo quoque acerbiori illorum facto Sanctitati Vestrae communicandum. Hic proinde insperatus, quem superi avertant, hostilitatis casus de confinio hocce consilium, ac personam meam retrahendi, removendi imponere videtur necessitatem. Caeterum ubique Deo auspice memorata comitia indicere conclusum fuerit, tempestive paternis erga Regnum meum Sanctitatis Vestrae gratiis ac solicitudini, maturam futuri veris providentiam humillime commendo. Pericula nulli majora, quam mihi Regnoque meo imminent; res enim mihi
page 86, image: s0086est, non cum solis Turcis, prout meis sacri belli consociis, sed cum Tartaris etiam multitudine et ferocia gravibus ac ad vincendum difficilibus. Si enim fugiant, ventum per aera sectari est; si insequuntur, velut tempestatem et grandinem de coelis irruere conspicies. Et profecto sacratissimus Imperator hereditariis totius Imperii ac Electoralibus fulcitur viribus; Illustrissima Respublica Veneta, conterminis maritimis insistit provinciis; mihi duntaxat propriis exhausti regni armis, tot, tantosque exercitus sustinere, ac retundere, quo modo par erit? Quodque maximum, non modo par erit gerendum bellum inter solitudines locaque habitatore vacua, sed etiam ad bella per deserta eundum. Podoliae integer tractus desertus, Moldavia potior solitudinum Patria; si usspiam aliquid incolarum inveniatur, aut offensi, aut infidi in ipsa Podolia, nobilissima parte Regni mei. Videre nuper fuit non sine horrore, septuagenarios rusticos, Mahometanam ultro et benevole amplexos sectam, circumcisos, majorisque constantiae foeminas repertas, quae maritis suis contactum Mahometismi aut dissuasete, aut rursus ab eo retraxere. Quare omnem illam plebem, ne aut Mahometana sensim universi imbuerentur insicerenturque secta, aut magis Turcis, quam nostratibus favendo, alimenta Cameneco subministrarent, proditionemque aliquam molirentur in viscera regni, ex partibus illis secedere curavi. Illic itaque gesturis bellum nisi praeter solita militibus stipendia adsit annonae, omniumque necessariorum provisio, tum curruum tum victualium
page 87, image: s0087continua suppeditatio, impossibilis fere subsistendi modus ob praetactam in iis partibus vix credibilem et imaginabilem solitudinem. His vero omnibus, an rationes Reipubl. sufficiant, optime Sanctitas Vestra novit, ac facile colligere potest, quod nisi singularioribus suis gratiis, beneficentia ac liberalitate erga Regnum hoc assistere contendat, plurima ac evidentissima pericula perhorrescenda sint. Quod dum Sanctitati Vest. filiali devotione et sinceritate expono, atque ex zelo felicis Christianarum rerum successus impensius promoveo, minime dubito, eandem rebus meis, imo potius universae Christianitati tantum affuturum, quantum necessitas, pericula, commoda Christiana, gloria crucis, S. Ecclesiae, ac fidei poscunt incrementa. Caeterum a Sanctitate Vestra paternas exoro benedictiones. Sanctitati vero Vestrae a Deo T. O. M. longaevam valetudinem, cum felici ac diuturno regimine ex amore precor. Dabantur ex Arce nostra haereditaria Zloczoviensi die 13. mensis Novembris Anno Regni nostri XI.
DCCXXIX. Literae JOHANNIS GEORGII III. Saxoniae Electoris, ad JOHANNEM III. Poloniae Regem, quibus ipsi equos aliquos e Saxonia sua oriundos, in constiantis et tenerrimi amoris tesseram a se transmitti, nuntiat, 1684. P. P
EA omnino fide ac industria sanctioris illius, quae elapso jam fere biennio in Castris ante Viennam. inter Regiam Vestram Majestratem et Nos
page 88, image: s0088coaluit, amicitiae memoriam servamus, ut quotiescunque illius Nos temporis recordatio subit, toties tacito quodam ductu simul ad aestimationem spectatae Illius fortitudinis exhibitaeque Nobis humanitatis atque officiorum rapiamur, incerti, utrum ex his magis laudare debeamus. Nec enim satis habuit Regia Vestra Majestas comitate tantum sua Nos complecti, sed testari etiam publice voluit, quam propenso in Nos affectu per severet, dum eodem tempore aliquot equorum munere Nos exornaret, tanquam certissimo constantis sui in Nos amoris benevolentiaeque pignore, quod tanto gratiori loco merito habuimus, quanto sincerior benigniorque ipse in Nos fuit donantis animus. Ut igitur liberalitatis hujus magnitudini aliquam saltem grati devinctique animi vicem reponderemus, promissioneque Regiae Vestrae Majestati in Castris facta Nos una vicissim liberaremus, visum est ad Eundem Virum Nobilem Nostri stabuli Praefectum, dilectum Nobis ac fidelem, Johannem Georgium a Wehlen cum aliquot equis, quales in Nostris hisce Provinciis procreantur et aluntur, impraesentiarum ablegare, qui, exiguum hoc munusculum, jussu et Nomine Nostro cum prolixa honoris cultusque debiti delatione, Regiae Vestrae Majestati vicissim offerat, pluribusque testetur, quantae Nos gloriae ducamus familiarioris amici titulo honorari ab illo Rege, sub cujus auspiciis Poloniae Regnum excelse adeo hactenus floruit. Cum quo sicuti indivulso semper necessitudinis vinculo vivere, serio habemus in votis, ita ad ornanda et amplianda mutuo officia
page 89, image: s0089occasionem nullam facile imposterum sumus omissuri. Quod superest Deum precamur, ut Regia Vestra Majestas felicioribus indies successibus victricia sua arma expediat in Infideles. Dabantur in Electorali Nostra Dresda, die 26. Decembris 1684.
DCCXXX. Breve INNOCENTII PAPAE XI. ad JOANNEM III. Poloniae Regem, quo ipsum ad bellum indefesse adversus Turcas prosequendum instigat, eique Nuntium suum commendat, 1684. Innocentius Papa XI.
Charissime in Christo Fili Noster.
ETsi non dubitamus, quin strenuus zelus, quo Majestas Tua magno cum fidelium plausu rem christianam longe lateque protendere hucusque studuit, valido tibi sit incitamento futurus, ad inclytae istius Nationis constantiam, haud dubia spe victoriarum confirmandam, in magnanimo instituto Turcici belli, indefessis conatibus prosequendi, ea tamen est causae gravitas, ea ex hujusmodi constantia in Christianam Rempublicam derivari commoda possunt et incrementa, ut acriores etiam currenti solicitudinis Nostrae stimulos in id ipsum admovere duxerimus, de perspecta totque praeclaris comprobatis documentis Majestatis tuae fortitudine plane confidentes, nihil a Te praetermissum iri, quo amplam Tibi ad nova ac egregia patranda facinora viam sternas, Nostraeque de eximia Tua virtute expectationi respondeas. Caetera
page 90, image: s0090a Venerabili Fratre Opitio, Archiepiscopo Ephesino cognosces, charissime in Christo Fili, Cui prospera cuncta a Deo impense precamur, ac Apostolicam Benedictionem Amantissime impertimur. Dat. Rom. die 30. Dec. 1684.
Inscriptio. Charissimo in Christo Filio Nostro, JOANNI, Poloniae Regi illustri. DCCXXXI. Breve INNOCENTII PAPAE XI. ad ORDINEM REGNI POLONIAE SENATORIUM, quo eum, ut in suscepo contra Turcas bello strenue et constanter pergeret paterne hortatur, 1684. Innocentius Papa XI. Dilecti Filii, Nobiles Viri.
UBi ex Apostolicae Stationis specula mentis Nostrae oculos in Poloniae Regnum convertimus, non levem ingentibus curis, quibus undique premimur, solatii materiam comparamus, animadvertentes inclytam Nationem Vestram ab omnis aevi memoria ab impensis adversus Christiani nominis hostes ac praesertim Turcas, viribus immortales sibi laudes quaesivisse. Hujusce autem intimi gaudii argumentum praecipue Nobis in praesens exhibent Nobilitates Vestrae, quae eximiis majorum vestigiis insistentes ingentem avitae gloriae cumulum adjicere strenuo contenditis, in praedictorum Turcarum exitium metuenda arma tractantes. Commendamus Nos excelsis meritisque
page 91, image: s0091praeconiis religionem ac fortitudinem Vestram, utque in suscepto praeclaro instituto constanter permaneatis, vos vehementer hortamur, qui decora Vestra cum christianae Reipubl. ingentibus commodis conjuncta magnopere cordi habemus. Caeterum quam propensam erga Vos geramus voluntatem, et quam paratissimi in omnes occasiones, simus eandem Vobis praestantibus documentis declarandi, a Venerabili Fratre Opitio, Archi-Episcopo Ephesino fuse intelligent Nobilitates Vestrae, quibus Apostolicam benedictionem peramanter impertimur. Dat. Romae d. 30. Decembr. Anno 1684.
Inscriptio. Dilectis Filiis, Nobilibus viris, Ordini Senatorio Regni Poloniae. DCCXXXII. Breve INNOCENTII PAPAE XI. ad ORDINEM EQUESTREM REGNI POLONIAE, quo depraedicata praecellenti ipsius fortitudine, eum ad majora impavidi Martis specimina Turcarum cladibus edenda stimulat, 1684. Innocentius Papa XI. Dilecti Filii.
ADeo praeclare de Vestra in rebus strenue gerendis constantia sentimus, ut uberes Nobis ab eadem in Turcarum exitium fructus plane polliceamur, perspecta enim in eosdem Turcas fortitudinis Vestrae documenta solicitudini Nostrae
page 92, image: s0092spem indubiam faciunt, eximiis inceptis inconcusse vos extituros, nihilque intentatum relicturos, quo majora indies immanissimis hostibus damna inferatis, hos autem animi Nostri sensus Vobis aperuimus, ut magis hinc excitemini ad vestras laudes amplificandas, persuasumque habeatis, non defutura vobis hoc nomine, ubi facultas aderit, praecipua benevolentiae Nostrae testimonia, sicuti a venerabili Fratre Opitio, Archi-Episcopo Ephesino intelligetis, quibus interim apostolicam benedictionem peramanter impertimur. Datum Romae die 30. Decembr. Anno 1684.
Inscriptio. Dilectis Filiis Ordini Equestri Regni Poloniae. DCCXXXIII. Literae JOHANNIS III. Poloniae Regis, ad CARDINALEM ALTIERIUM, cui amanter committit, ut summo Pontifici sedulo repraesentet, ne jus Patronatus Regibus Poloniae circa conferendas Abbatias competens, a S. Sedis Dataria et Monachis quibusdam seditiosis patietur convelli, 1684.
INter bellicos armorum strepitus et Regii capitis nostri contra christiani nominis hostes discrimina non postrema nos id cura exercet, jura Patronatus nostri in Curia Romana insolenti aliquot monachorum et indignissimo ausu, accedente Datariae Apostolicae erga eosdem monachos studio, funditus convelli. Mirari profecto, et dolere satis non possumus, quod hactenus pacificum
page 93, image: s0093et nunquam in dubium vocatum jus Patronatus Regum Poloniae nunc primum moderno Pontificatu infringatur; Abbates titulati, sine nominatione et praesentatione nostra intrudantur, nostri pro more et jure antiquissimo ad Abbatias nominati, diversis modis, litigiis, sumtibus, cum summa indignitate et praejudicio nostro vexentur, et beneficiis a nobis collatis excludantur, nostraque autoritas et commendationes Regiae frustra habeantur. Declaramus itaque firmam et constantem mentem nostram, nos minime unquam passuros, jura Patronatus nostri nobis de manibus extorqueri, neque permissuros, ut quisquam Abbatiis in Regno Poloniae sine nominatione nostra Regia praeficiatur. Accepimus simul cum sceptro eam a Deo auctoritatem, ut exemplis Regum Poloniae antecessorum nostrorum (accedente etiam capitulatione, cum ordinibus Regni, post evectionem nostram ad thronum Regium solenni juramento nostro firmata) ad manutenenda jura Patronatus Nostri contra quoscunque convulsores obstringamur. Condignum profecto esset, Monachorum ambitum in urbe non foveri, sed potius reprimi, illisque insana molientibus silentium imperari, minime dubitamus, Illustritatem vestram sensus nostros suae Sanctitati repraesentaturam, ac opportuno remedio consulturam, ut praejudiciis Nostris, exindeque secutis et secuturis inconvenientiis obiretur. De reliquo Illustritatem vestram bene valere cupimus Dabantur; Anno 1684.
page 94, image: s0094
DCCXXXIV. Literae recredentiales a GEORGIO WILHELMO Duce Brunsvico-Lune burgensi, Marchioni d' Arcy Ablegato Gallico extraordinario, ad LUDOVICUM XIV. Galliae Regem traditae 1685.
Serenissime Rex etc.
REdit ad Majestatem Vestram Ablegatus per aliquot annos apud Nos Extraordinarius, Dominus Marchio dus Arcy, atque ita redit, ut aegre a Nobis dimittatur. Sic enim ille Regiae Majestatis Vestrae negotia curavit, ac eam ubique fidem, prudentiam, integritatem animique moderationem et constantiam ostendit, ut majorem in uno quoque genere virtutem nec Majestas Vestra in Legato suo requirere, neque Nos in eodem approbare valeamus. Ac fatemur ingenue, nulli eorum, quos unquam penes Nos habuimus, exterorum Ministrorum isthaec elogia majori, quam huic a Nobis jure deberi. Confirmavit Nobis abituriens traditis Regiis mense superiori perscriptis Literis Majestatis Vestrae constantem in Nos benevolentiam, quae sicut honoratissima Nobis atque longe acceptissima est, eritque semper, ita rogavimus eundem, ut quem ipse optime perspectum habet Nostrum erga Majestatem Vestram animum, cultumque, ei referat verissimeque exponat. Quod cum facturum illum esse haud dubitemus, nihil nunc superest, nisi ut prosperrimum ejus, quem ingressi sumus anni, et plurimorum, qui sequentur,
page 95, image: s0095decursum, atque porro vitam, dalutem, gloriam Vestrae Majestati comprecemur. Dab. in aula Nostra Cellensi die quarta Januarii, Anno Domini 1685.
Georgius Wilhelmus.
DCCXXXV. Literae quibus CAROLUS II. Mag. Brit. Rex, JOHANNI GEORGIO III. Saxoniae Electori pro amica de novo anno gratulatione, gratias, cum sinceris omnigenae felicitatis votis, reponit, 1684/5. P. P.
CElsitudinis Vestrae Electoralis Literas nono die Decembris recens elapsi scriptas, quibus novum annum Nobis felicem fore exoptat et auguratur, non sine maxima voluptate accepimus perlegimusque, utpote quas magis ex sinceritate affectus, quam ex solennitate temporis profectas esse credimus. Sicut autem Celsitudo Vestra Electoralis hanc suae erga Nos propensionis demonstrandae opportunitatem commode amplexa est, ita Nos Eandem arripuimus, ut Nostram quoque Celsitudini Vestrae Electoralis Serenissimae Domus suae amicitiam nunquam intermorituram et pro more et pro amore testificemur. Cui de caetero, ut Deus optimus maximus tum fausta praesentis anni auspicia, tum prosperam et prolixam insequentium seriem concedat, ex animo peecamur. Dabantur in Palatio Nostro de
page 96, image: s0096Whitehall 26. die Mensis Januarii Anno Domini 1686. Regnique Nostri Trigesimo sexto.
Celsitudinis Vestrae Electoralis
Bonus Frater et Consanguineus
Carolus Rex.
DCCXXXVI. Literae JACORI II. Magnae Britanniae Regis, ad ANSELMUM FRANCISCUM, Archipraesulem et Electorem Moguntinum, cui Carolum II. Magn. Brit. Regem, fratrem suum, supremam obiisse diem nuntiat, 1684/5.
Jacobus secundus Dei gratia, Magnae Britanniae, Franciae et Hiberniae Rex, fidei Defensor etc.
Celsissimo et Eminentissimo Principi, Domino Anshelmo Francisco Friderico, Archiepiscopo Moguntino, Sac. Rom. Imp. Archicancellario et Principi Electori, amico et Consanguineo nostro charissimo, salutem.
Celsissime et Eminentissime Princeps, Amice et consanguinee charissime.
QUum supremo Numini, cui omnes et omnia subjici necesse est, ex inscrutabili providentia sua visum fuerit Serenissimum ac Potentissimum Principem, Dominum Carolum secundum, nuper Magnae Britanniae, Franciae et Hiberniae Regem, fidei Defensorem etc. praecharissimum fratrem Nostrum, sexta die currentis, mortali
page 97, image: s0097hac vita privare, ingentem illum luctum, quo Nos ea propter obruimur, cum amicis et foederatis partiri voluimus, ut eo saltem modo aliqua doloris parte levari videamur. Ideoque exploratum habentes, quanto honore et affectu, Celsitudo Vestra Electoralis praefatum Dominum Regem gloriosae memoriae semper prosecuta sit, ipsam tristissimi istius eventus per praesentes certiorem facimus, satis persuasi, vix quicquam lugubrius ipsi accidere potuisse, hoc praesertim tempore, quo conturbatus Orbis Christiani status, tali prudentia ac moderatione indiget, quali nemo majorem quam supra memoratus et semper memorandus dilectissimus Frater Noster habuit et exercuit. Quod superest, quod apud Nos constituerimus, amicitiam illam, quae charissimo Fratri Nostro cum Celsitudine Vestra Electorali intercessit, sanctissime conservare, non dubitamus, quin ipsa vicissim eandem ex parte sua Nobis praestitura sit, adeoque Celsitudinem Vestram Dei O. M. tutelae ex animis commendamus. Dabantur in arce Nostra de Withehal 10. die Febr. 1685.
Celsitudinis Vestrae Electoralis
Bonus Amicus et Consanguineus
Jacobus Rex.
Middleton.
Nota. Literae ejusdem tenoris, mutatis saltem nominibus et titulis, ad reliquos etiam Electores, et nonnullos S. R. Imperii Principes exaratae fuerunt, quorum hic ex parte sequentur responsoriae.
page 98, image: s0098
DCCXXXVII. Responsoriae ANSELMI FRANCISCI, Electoris Moguntini ad praeinsertas JACOBI II. Magnae Britanniae Regis Literas, cui simul gratulatur faustissima Regiminis auspicia, 1685.
Serenissime ac Potentissime Rex,
PArem cum Regia Majestate Vestra dolorem concepimus, quando ex Ejusdem ad Nos conscriptis Literis Serenissimum Dominum Fratrem, Carolum secundum, Magnae Britanniae Regem, vita defunctum esse intelleximus, eo magis sensuum Nostrorum teneritudine compuncti, quo per indefessa Suae Majestatis studia tota Respublica Christiana Pacis commodum, Nos ipsi vero mutuae ac sincerae amicitiae solamen experti fuimus, solum itaque in communi hoc luctu levamen reliquum est, ut quam pollicetur Majestas Vestra fraternorum vestigiorum observantiam, pro culminis Regii dignitate et justitia fortiter et generose sustineat, quo fine Majestatem. Vestram supremi Numinis auspiciis felicissimis ad Thronum Regium evectam esse, toto pectore laetamur et gratulamur, spemque maximam facimus fore, ut Majestas Vestra afflatu divino, Orbis Christiani tranquillitatem deinceps potenter fovere, et Nostra simul et officiorum et servitiorum studia promptissima sibi aeque conjuncta, quam commendata habere velit, quam dignitate Regiae gloriae diutissime frui sospitem animitus percupimus. Dabantur in Urbe Nostra Moguntina 14. Martii 1685.
page 99, image: s0099
DCCXXXIIX. Responsoriae JOHANNIS GEORGII III. Saxoniae Electoris, ad praecedentes JACOBI II. Magnae Britanniae Regis de obitu Serenissimi Fratris notificatorias, quibus consolatoris officio functus, prosperrimam ipsi in florentissimi Regni solium successionem gratatur, 1685. P. P.
EX quo Nobis per Regiae Vestrae Majestatis literas innotuit, supremi Numinis providentia Serenissimum quondam ac Potentissimum Principem, Dominum Carolum II. Magnae Britanniae, Franciae et Hiberniae Regem, praecharissimum Fratrem Vestrum sexto die Februarii rebus humanis exemptum esse, graviter omnino ac moleste inclytae Domus jacturam tulimus. Ita namque affectui plane antiquo, et quae jam inde a tot annis inter Regiam Vestram et Nostram Electoralem Domum quasi consenuit amicitiae convenire videtur, ut non minore doloris sensu lugeamus mortuum, quem vivum tanto honore cultuque semper prosecuti sumus, quique inter caeteras, quae summam fortunam ornant laudes, hanc imprimis gloriam obtinuit, ut mediis seculi turbis illustre tranquillitatis publicae conservandae exemplum reliquerit, quam cum hactenus tot desolatis bello Provinciis restituere maxima diligentiae laborasset, ipse opportuna tandem morte quasi in praemium laboris feliciter invenit. Quod quidem Regiae Vestrae Majestati pro solatio suffecturum confidimus, satis gnari, non posse illam melioris
page 100, image: s0100vitae felicitatem invidere Fratri defuncto, quem, quoad vixit, tantopere amavit. Nos interea Vestrae Regiae Majestati florentissimi Regni successionem et hanc tam insignem novae gloriae accessionem merito gratulamur, quamque illa Nobis amicitiam promptissime offert debito cultu amplectimur, nihil magis in votis habentes, quam ut subinde Nobis opportunae obveniant occasiones, quibus devincti animi Nostri affectusque sincerioris studia Eidem vicissim queamus declarare. Cui de caetoro prosperrimae felicitatis successus et incrementa precamur. Dabantur in Electorali Nostra Dresda 17. Aprilis 1685.
DCCXXXIX. Responsoriae GEORGII WILHELMI, Ducis Brunsvico-Luneburgensis, ad praeimpressas JACOBI II. Magnae Britanniae Regis de morte Serenissimi fratris sui nuntiatorias, quibus pariter ipsi fausta Imperii primordia et auspicatissimos rerum successus apprecatur, 1685.
Serenissime atque Potentissime Rex, Domine Consanguinee plurimum colende.
QUod Regia Vestra Majestas de excessu Serenissimi atque Potentissimi Principis ac Domini, Domini Caroli secundi, Magnae Britanniae, Franciae et Hyberniae Regis, Fidei Defensoris, Fratris sui unice dilecti, gloriosae memoriae, deque translato in sese regno non sola fama Nos cognoscere, sed Regia manu sua certiores facere voluerit, et honori Nobis ducimus, et singularis
page 101, image: s0101benevolentiae minime fallax documentum interpretamur. Equidem gravissime Nos perculit tristis de obitu maximi Regis nuncius, probe gnaros, quanta ejus in publicam Orbis Christiani quietem extent merita, quanto pro illa imposterum conservanda flagraverit studio, qua denique erga Nos Nostramque Domum fuerit propensione. Verum agnoscenda simul supremi rerum omnium Gubernatoris est benignitas, quae Illum, antequam animam coelo redderet, in Vestram Majestatem, utpote successorem legitimum, composito animo transferri fasces imperii, et a Majestate Vestra eadem tranquillo auspicio fecit capessi. Quo nomine Regiae Vestrae Majestati impense gratulamur, voventes, ut idem ille Deus consilia Vestrae Majestatis propitiis oculis respiciat, actiones fortunante manu gubernet, vitamque Ei longaevam, valetudinem prosperam, ministros fideles, populum obsequentem, ac Regiae benedictionis genus omne indulgeat. Sed ista et quantopere pro praeclara Regiae in Nos voluntatis significatione Majestati Vestrae obstrictos Nos intelligamus, quamque simus parati Eandem omnibus, quibus possumus, officiis demereri, propediem is, quem ad Regiam Vestram Majestatem ablegare decrevimus, uberius declarabit. Dabamus in aula Nostra Cellis die 23. Februarii, Anno Millesimo Sexcentesimo Octogesimo quinto.
Georgius Wilhelmus.
page 102, image: s0102
DCCXL. Literae Credentiales, quas CAROLUS XI. Svetorum Rex, Gabrieli Oxenstiernae, Comiti in Cronebergk, suo versus aulam Caesaream Internuntio, ad JOHANNEM GEORGIUM III. Saxoniae Electorem tradidit, 1685. P. P.
JAm eo tempore, quo Plenipotentiarium Nostrum Illustrem Nobis sincere fidelem Gabrielem Oxenstierna, Comitem in Cronebergk, Liberum Baronem in Kymitho, Dominum in Forsa ad Aulam Caesaream ablegabamus, eidem injunximus, ut ad Celsitudinem Vestram Electoralem ex eodem itinere diverteret. Caeterum, quo minus id statim fieret, prohibuere contagionis tum per aliquot Germaniae partes grassantis pericula causamque praebuere, ut ad obeunda, quae moram pati non poterant, negotia, alium interim Ministrum Nostrum Hartmansdorfium ad Celsitudinem Vestram Electoralem mitteremus. Nunc quoniam ex Aula Imperiali ad Nos remeat dictus Plenipotentiarius Noster, priora ad eundem Mandata iteravimus de Celsitudine Vestra Electorali adeunda, idque eo cupimus vehementius, quod ad pristinas intentionis nostrae causas multa accessere, quae ad socianda cum Celsitudine Vestra Electorali consilia pro communi bono, Imperii imprimis Romano- Germanici incolumitate, tranquillitate ac salute stabilienda, nos inducunt. Quae omnia cum uberius expositurus sit memoratus noster Plenipotentiarius, a Celsitudine Vestra
page 103, image: s0103Electorali peramice requirimus, ut eidem liberum indulgeat accessum, fidemque tribuat haut dubiam in omnibus iis, quae nostro nomine ad firmanda cum Celsitudine Vestra Electorali intimioris confidentiae vincula, prolaturus est atque deprompturus. Quam amicitiam reciprocis propensionis sincerae studiis, queis poterimus, remunerari nunquam cessabimus, Celsitudini Vestrae Electorali de reliquo a Deo Ter Optimo Maximo fausta quaevis et laeta animitus apprecantes. Dabamus in Arce Nostra Regia Holmensi, die 24. Januarii Anno 1685.
DCCXLI. Literae JOHANNIS GEORGII III. Saxoniae Electoris, ad HIERONYMUM MOLINUM, Venetiarum Ducem, reliquosque ejusdem Reipublicae Senatores, quibus milites ipsis promissos itineri accinctos esse, modo his liber per Imperium transitus concedatur, nuntiat, et fidem Pflugio, ea de re plura relaturo, adhiberi rogat, 1685. P. P.
NOn defuit Nobis vel cura vel voluntas statim, post discessum nostrum impigre exequendi ea, quae nuper inter nos et inclytam Rempublicam de mittendo 3000. militum adversus Christiani nominis hostem auxilio, acta sunt. Adeoque satis illico in hanc rem traditis ad militiae nostrae Praefectos mandatorum tabulis, in ipso reditu nostro non sine quodam gaudii sensu accinctas jam fere itineri et pugnae paratas invenimus cohortes,
page 104, image: s0104quae tam praeclaro operi paulo ante a nobis destinatae fuerant. Neque. omisimus in ipso adhuc nostro itinere, de libero et securo eorum transitu mature sollicitudinem suscipere, scriptis in eum finem ad Principes et Status Imperii, per quorum confinia et ditiones ducendus miles erat, literis, uti vocant, requisitorialibus. Quibus tamen nullus eorum, praeter Circulum Franconicum, cujus responsionem hisce nostris inserere jussimus, quicquam hactenus reposuit. Ut autem omnis, quae hac in parte timenda videtur, mora et difficultas mature amoveatur, Dilectionem Vestram et Vos pro ea, quae nostris antecessoribus ac nobis cum Dilectione et Republica Vestra multis abhinc annis intercessit familiaritate, amanter rogamus, ut operam suam officiaque cum nostris conjungere, et prout pactis inter nos legibus conventum est, suo etiam loco, apud praedictos Imperii Principes eo allaborare velint, quo contra Infideles abeunti et pro communi libertate Christiana pugnaturo militi antequam opportunum tempus effluat, innoxius et securus transitus praestetur, nos Ipsi autem impensis ac sumptibus, quibus jam motui paratus incolisque nostris quotidie gravior futurus miles alitur, liberemur. Quam quidem in rem nos Generalem assistentem Pflugium ad Dilectionem Vestram et Vos ablegare necessarium duximus, ut de his omnibus, imprimis vero de Nostro in inclytam Vestram Rempublicam propensissimo animo pluribus testetur. Cui ut in omnibus, quae Nostro Nomine referet, plenam habere fidem velint, est quod amanter
page 105, image: s0105atque officiose rogamus. Deum interim precati, ut clarioribus subinde victoriis adversus infideles inclytae Reipublicae Vestrae potentiam magis magisque formidabilem reddat, cui prosperos rerum successus etiam atque etiam optamus. Dabantur Dresdae 1685.
DCCXLII. Responsoriae HIERONYMI MOLINI, Ducis Venetiarum ad praeimpressas JOHANNIS GEORG III. Saxoniae Electoris literas, 1685.
Serenissime ac Potentissime Princeps, Elector, Domine Clementissime.
EA est ac tanta obsequii mei vel amplitudo vel ambitio, ut nihil mihi potius sit, quam Electoralis Celsitudinis Vestrae mandatis obtemperare. Literarum Electoralis Celsitudinis Vestrae, quas 2/12 Maji accepi, humanissimos sensus Serenissimae Reipublicae Regimini exposui, ejusdemque diei confinio in id, praesertim Senatus incubuit, ut Electorali Celsitudini Vestrae Suisque votis consuleret, misso ad Legatum Nostrum Tabellario, cum iis omnibus, quae ad rem magis pertinere visa sunt. Aget nimirum cum Caesare et Ipsius Reipublicae Nomine cum Episcopo Duce Bambergensi aliisque Principibus, ne militibus Electoralis Vestrae Celsitudinis longior mora in injiciatur, negato transitu. His rite peractis additisque Electoralis Vestrae Celsitudinis cura et studio, quo meritum suum nuper auxit, faciles rerum eventus sperare non dubitamus.
page 106, image: s0106Quanto mentis ardore Respublica copiarum adventum opperiatur, dici non potest. Novit enim bellicum Nationis ingenium et optimam militiae disciplinam, quae sub Electorali Celsitudine Vestra, Marte nempe sub suo, non fabulosis sed veraci omnium seculorum commendatione probandis dexterae monumentis inclyto, qui in Viennensi obsidione ita se gessit, ut Ottomannici Imperii terror et exitium, Christiani orbis tutela et praesidium uno populorum consensu nuncupetur. Quod autem spectat ad articulos conventionibus annectendos, Generalis Assitens Dominus Pflugius pronum Reipublicae animum referet: eademque erit publica voluntas in excipiendo, tractando, bellique stipendiis perfunctas copias dimittendo. Magna siquidem est erga Celsitudinem Vestram Electoralem existimatio, et certa beneficiorum memoria. Caeterum nulla vox est, quae meum erga Electoralem Celsitudinem Vestram cultum et venerationem assequi possit. Inter summa felicitatis argumenta optatam Electoralis Celsitudinis Vestrae mandatorum gloriam reponam. Electoralem interim Vestram Celsitudinem Deus optimus maximus quam diutissime servet incolumem ad Reipublicae Christianae incrementum et decus. Valeat! Venetiis 13. Kal. Junii 1685.
Electoralis Celsitudinis Vestrae
humillimus servus
Hieronymus Molinus.
page 107, image: s0107
DCCXLIII. Literae JOHANNIS III. Regis Poloniae ad JOH. GEORGIUM III. Saxoniae Electorem, quibus ipsi grates, ingentem simul amorem spirantes pro transmisis persolvit equis, 1685. P. P.
PErennat in Nobis viva Serenitatis Vestrae memoria, propensusque ipsius erga Nos animus toties ocurrit, quoties prospera recordatione intima ejus officia atque plena humanitatis et affectus documenta revolvimus. Ita nempe cum Serenitate Vestra notitiam contraximus, ut nunquam passi fuerimus abeffe Nobis vel desiderium uberioris demonstrandae benevolentiae vel studium augendarum mutuo amicitiarum. Addidit his recens incrementum testatus Serenitatis Vestrae amor, non minus Literis in officia exuberantibus, quam Equorum praesentatis per Virum Nobilem Johannem Georgium a Wehlen Praefectum stabuli sui muneribus. Agnoscimus profecto luculentissimum hunc Serenitatis Vestrae affectum non nisi ab intimis venire praecordiis. Ideoque tantum Regia Nostra complectimur teneritudine, quantum par sit referendae ejus propensioni. Dabit interim sufficiens charitatis Nostrae humanitatis et officiorum erga Serenitatem Vestram testimonium memoratus Vir Nobilis, stabuli Magister, quem dum humanissimo in aula Nostra exceptum commendatione eximiarum ipsius Dotum comitamur, singularesque Serenitati Vestrae pro illo contendimus gratias, ninime
page 108, image: s0108dubitamus, quin ipsemet luculentior sit oretenus Nostrae erga Dominum suum aestimationis interpres. Quod reliquum est, Serenitati Vestrae optimam valetudinem intra prosperos rerum successus ex animo precamur. Dabantur in Regia Nostra Warsaviae die IV. Mensis Aprilis Anno Domini MDCLXXXV. Regni vero Nostri XI. Anno.
DCCXLIV. Responsoriae JOHANNIS GEORGII III. Saxoniae Electoris, ad praeinsertas JOANNIS III. Poloniae Regis, quibus ipsi gratias agit, quod exiguum nuper ipsi transmissum munusculum adeo honorifice aestimaverit, seque ea humanitate ad majora imposterum offerenda incitatum esse testatur, 1685. P. P.
EX Italia Nobis haut ita pridem feliciter redeuntibus offeruntur demum, quas Regia Vestra Majestas ad Nos Venetias destinaverat, Literae, Warsaviae die zimo Martii exaratae, in quibus perlustrandis dum adhuc occupamur, alterae etiam illae per stabuli Nostri Praefectum a Wehlen non sine amplissima depraedicatione acceptorum in aula Vestra beneficiorum redduntur. Utraeque tanto nobis fuere gratiores, quanto constantiori affectu sinceriorisque in Nos animi expressione perscriptae videntur. Neque enim nisi ex abundantia quadam amoris profluxisse credimus, quod Regia Vestra Majestas honorifice adeo ac benigne aestimare exiguum illud munusculum
page 109, image: s0109Nostrum voluit, in quo praeter sincerum devinctumque donantis animum, nihil sane eximium, nihil illustre ac tanto Rege dignum reperire est. Quo magis ad majora imposterum offerenda Nos obligatos agnosoimus, postquam nimirum levia haec Regiae Vestrae Majestati sensimus non injucunda fuisse. Sic ergo serio credere Regiam Vestram Majestatem amanter atque officiose rogamus, nihil quicquam deinceps Nobis fore antiquius, coeptam semel inter Nos in Castris ante Viennam familiarioris amicitiae conjunctionem luculentioribus subinde documentis augere, auctamque mutuis officiis magis magisque confirmare. Cui interea prospera omnia feliciaque ac florentissimo Regno digna etiam atque etiam precamur. Dabantur in Electorali Nostra Dresda, die 28. Aprilis 1685.
DCCXLV. Literae credentiales a CAROLO XI. Svecorum Rege, Justo Henrico Storri, Legationis Secretario, ad JOHANNEM GEORGIUM III. Saxoniae Electorem traditae, 1685.
Nos Carolus Dei gratia Svecorum, Gothorum, Vandalorumque Rex etc. Serenissimo et Celsissimo Principi, Consanguineo, Affini et Amico Nostro Charissimo, Domino Johanni Georgio III. Saxoniae Duci tot. tit. Salutem et prosperos rerum successus!
page 110, image: s0110
Serenissime et Celsissime Princeps, Consanguinee, Affnis et Amice Charissime.
QVandoquidem praesentium rerum et temporum intuitu status Nostri Bremensis et Vehrdensis Consiliario, Nobili et Nobis sincere fideli, Eberhardo de Graventhal munus Ablegati Nostri Extraordinarii in Utraque tam Celsitudinis Vestrae Electoralis quam Electorali Brandenburgica Aula posthac obeundum commisimus, ita tamen, ut antequam ad Celsitudinem Vestram Electoralem se conferat, certorum negotiorum causa huc ad Nos excurrat. Itaque ne quid interea, quod e re vel Nostra vel Celsitudinis Vestrae Electoralis fuerit, negligatur, non inutile Nobis visum est Secretarium Nostrum dictae Commissionis, Nobis sincere fidelem Justum Henricum Storrem in eum finem praemittere, ut praebentibus sese occasionibus, quae mutua Nostra commoda concernunt, vel aliquam hinc inde communicationem poscunt, convenienter invigilare possit. Amice proinde requirimus, velit Celsitudo Vestra Electoralis, quoties res postulaverit, benigne eum admittere plenamque iis, quae ex Nostro vel dicti Nostri Ministri jussu expositurus fuerit, fidem tribuere, tum quae necessaria visa fuerint, per eum Nobis indicare, ipsum denique, quamdiu in Celsitudinis Vestrae Electoralis Aula commorabitur, favore suo complecti, quod nec Nos, quoties res tempusque tulerit, pari benevolentiae genere compensare cessabimus. Decaetero Celsitudinem Vestram Electoralem Deo
page 111, image: s0111Ter optimo maximo animitus commendatum cupimus. Dabantur in Arce Nostra Regia Holmensi die 10 Aprilis 1685.
DCCXLVI. Literae JOHANNIS III. Poloniae Regis ad CARDINALEM BARBARINIUM, cui quo in loco Poloniae res sint, Moscosque datam fidem in summum universae rei Christianae praejudicium fefellisse, refert, 1685.
CUm ad primam de approximante jamque sub Stephanowce loco inter Camenecum, et Jassi ad fluvium Thyras sito, degente hoste notitiam, non attenta parum firma pro tunc valetudine nostra, nec momenti dispendium passi Zolkiewia Zloczewiam moverimus, ibique revocatorias nostrae delatae notitiae repererimus, haerendum non nihil erat, quid faciendum esset; vicit tandem amor boni publici, dum sumpta una sanitati nostrae perquam necessaria medicina duorum tantum dierum interposito spatio ad Buczacz perreximus, ubi convocatis, exercitus nostri gentis utriusque Polonae, et Litvanae, jam congregati primariis Generalibus, Consilium inivimus, de ulteriori belli prosecutione, in quo quantumvis potior Senatus Nostri satis protunc numerosi pars senserit, titulo circum vallationis, vulgo Blocadae Cameneci, exercitum distribuendum, ut mature provisiones pro hyeme necessarias provideant. Nos tamen ex innato rerum nostrarum, cum gloria Christiani nominis fervore concludendum rati sumus; exstruendum quantocius sub
page 112, image: s0112Wazylow in finibus Moldaviae in Thyra fluvio pontem, ut si hostis hanc in partem (uti fama fert) inclinaret, commodius illi occurrere, illumque in illa Thyrae parte aggredi possemus, antequam cum Camenecensi praesidio jungeretur. Interea vero antequam pons construatur, ne frustra dies effluant, Camenecum igne missili infestare. destinavimus, eoque nomine re tormentaria ex peculiari peculio nostro provisa, et instructa, filium nostrum primogenitum expedivimus, cui ut belligeranti propria consilia insinuare possemus, hic Jaczloweci in Podolia tantum octo leucis Cameneco subsistimus. Et cum hesterna die pro his, quae nobis Vienna, et Venetiis, supervenerunt, felicibus in rem Christianam rei novis, Dno. Exercituum gratias reddiderimus, inexpectatus a Moschis Nuntius, vix non oblivisci aliena, obtentu propriorum cogit, dum non tantum totam Tartarorum potentiam, sed et Cosacorum arma indies nos aggressura non ex vano vereamur, literarum enim harum a nostro Residente in castra Moschovitica vigore pactorum misso, hic tenor est: quod scilicet die 27. Junii ad Samariam usque fluvium Generalis Moschoviticus Gallicinius, cum toto exercitu composito, uti ipsimet nobis significabant, ex trecentis millibus hominum Moschis et Cosacis, milleque trecenta magna tormenta (quod fidem superat) secum portante, non viso plane hoste, nec unquam conserta cum eodem manu, redierit: videbatur quidem versus Perecopum ire, sed vix aliquatenus a Borysthene moverat, statim
page 113, image: s0113iterum pedem, cum summo, si honor in pretio, pudore, nostrarumque rerum praejudicio retulit, cum eo tempore Crimaeam invadere promiserit, idque e re sua facere debebat, quando nos Budziakienses Tartaros aggrederemur, sed versa est in luctum cythara nostra, dum hanc aeque infaustam, quam inexpectatam accipimus de regressu eorum notitiam. Consideret Illustritas Vestra genium gentis hujus, dum literas, magnifica verba continentes, per extraordinarios Ablegatos suos nobis de bellicis suis operationitibus scribunt, hoc ipso tempore deserunt stationem, nullo vel minimo dato Nuntio, imo nec noster Residens ad castra pervenisset unquam, obstaculis interpositis, cum Generalem Gallicinium adire, et videre non nisi in reditu potuerit. Et si exercitus noster versus Budziaki movisset, nihil certius, quam quod tota illa colluvies Tartarorum omnino ex illa parte libera, nihil sperantes, et securos diversionis aggressa fuisset. Sed quod majus est, Generalem Cosacorum Samuytowicz (de cujus mala fide Legatis illorum hic praesentibus, per authentica documenta probaveramus) quod ille per suos milites levis armaturae in antecessum missos, herbas omnes exurere, obstacula ulteriori prosecutioni ponere, continuas, et secretas cum Hano Tartarorum correspondentias habere ausus fuisset, sub costodiam acceperunt, ferro pedes manusque onerarunt, alio, in locum, ejusdem farinae, et nobis parum amico, Maseppa nomine, substituto, quod gens Cosacorum aegre minus ferens, primo murmurare, post rebellionem instituere
page 114, image: s0114prae se ferat, cujus non leve argumentum est jam de facto, cum aliquot principales officiales occiderint, aliqua propria fortalitia per tumultum vastaverint, obsessa, motus magnos, et brevi ingentem flammam minantes excitarint, qui utinam alio divertant, ne scilicet cum Tartaris, uti jam alias fecerant, cum magno Regni nostri damno componant. Nobis enim, his velut offa expositis, non leve instat periculum, cum tot hostes, et tam potentes contra nos habeamus; expostulavit Residens noster cum Gallicinio, quod datum a nobis e re Colligatorum non sequatur consilium, ut nempe in hac parte Borysthenis Oczakowiam, et quaedam a Tartaris exstructa fortalitia expugnent, cum nos Thechiniam, et Bialogrodum aggrediemur, quo per mutuam inter nos communicationem, trium enim dierum distantia esset, Tartari omnino dividerentur, nec congregari in perpetuum possent, cum nunc bis tantum vera de illis audiverimus, per nostros proprios, nam illi nunquam nobis de progressibus suis, significabant; Addidit insuper, quod contra fas, fidemque datam obliti nostri redeant. Ad quod respondit supradictus Gallicinius relinquere se in finibus potentem manum ad retinendos Tartaros, si Poloniam in vadere cogitarent, sed aperte patet, gentem hanc tam facile promittere, quam fallere fidem gnaram, omnino falsa pro veris nobis ostendere, cum Nuradyn Soltanus, Tartarorum Generalis Primarius, in hanc partem Borysthenis transiverit, quod non fecisset, si aliquod praesensisset impedimentum, imo nihil certius,
page 115, image: s0115quod dum de vicino exercitu nostro penes Camenecum inaudiverint, more suo advolabunt, et forte citius id, quod optabamus, ut eos propius attrahere possimus, habebimus, sed non in eo, uti putabamus, numero. Omnis enim ilia multitudo, quam Moschi occupare debebant, accurreret, et nisi potens nobis manus Domini opituletur, non extra evidens periculum erimus.
Detulimus hoc Ministris Serenissimi Imperatoris, et Reipublicae Venetae ad referendum Principalibus suis, tanta scilicet, dum alii fructus colligunt, non tantum nos perferre damna, sed imminentia non ex vano subvereri pericula. Rogatam etiam Illustritatem Vestram volumus, ut Sanctitati suae Nomine nostro id deferat, pro cujus gloria Filio Nostro primogenito non parcimus, et ipsi, si occasio et conjunctura voluerit, sine ullo sanitatis parum firmae respectu Personam Nostram rei Christianae hostibus opposituri. Anno 1685.
DCCXLVII. Literae JACOB II Magnae Britanniae Regis, ad JOHANNEM GEORGIUM III. Saxoniae Electorem, quibus pro Joanne Bancks, Mercatore Londinensi, in causa pannorum levidensium negotium attinentes, intercedit, 1685. P. P.
QUidam subditus Noster Joannes Bancks melioris notae Mercator Londinensis Nobis humiliter exposuit, se commercium pannorum Levidensium (vulgo Scherges vel Cronraches) in
page 116, image: s0116Germania per viginti plus minus annos egisse, ejusque merces tanta peritia ac probitate fabricatas esse, ut prae reliquis ejusdem generis facile emptores allicerent et praedicto subdito Nostro lucrum cum laude compararent. Quod perspicientes duo Celsitudinis Vestrae Electoralis subditi Lipsiae degentes nomine Awerback et Wincklaer, institoribus suis Londini agentibus mandarunt, ut bullas tesserasque similes iis, quas dictus Bancks mercibus suis distinctionis ergo affigere solebat, confingerent, et vilioribus pannis applicarent; qua fraude et dedecus et damnum non exiguum subdito Nostro illatum est. Sed cum praecharissimus frater noster Carolus nuper Magnae Britanniae, Franciae et Hiberniae Rex, Fidei Defensor etc. Celsitudini Vestrae Electorali per Literas suas vigesimo tertio Junii 1683. rem istam plenius et efficacius significaverit, ne taedio simus, earundem Literarum exemplar hisce Nostris adjungi curavimus, hoc solummodo de novo rogantes, ut dicti subditi Nostri causam e Lipsianorum manibus (ubi alias tum partium favore, tum litigantium tricis perennis futura est) ad se revocare velit, et secundum clementiam justitiamque suam sine mora et molestia terminari jubeat, ea poena malae fidei negotiatoribus inflicta, quam leges postulant et delicti gravitas merebitur. Quod in gratiam praedicti subditi Nostri a Celsitudinis Vestrae Electoralis amicitia Nobis facile pollicemur, promptique semper erimus eodem vel pari vestratibus subvenire. Interea Celsitudinem Vestram Electoralem Dei Optimi Maximi tutelae ex
page 117, image: s0117animo commendantes. Dabantur in Palatio Nostro de Whitehall 21. die Mensis Aprilis Anno Domini 1685. Regnique Nostri primo.
DCCXLIIX. Literae credentiaeles, quas JOANNES III. Poloniae Rex, ad JOHANNEM GEORGIUM III. Saxoniae Electorem, Joanni Wolfio, Soc. Jes. Presbytero, dedit, 1685. Joannes III. Dei gratia Rex Poloniae, tot. tit. Serenissimo Principi Domino Johanni Georgio, Saxoniae, Juliaci, Cliviae et Montium Duci, Sacri Romani Imperii Archimareschallo et Principi Electori, tot. tit. Fratri et Cognato Nostro charissimo, salutem et omnem prosperitatem.
Serenissime Princeps, Frater et Cognate Noster Charissime.
ADeo Nobis grata jucundaque est recordatio omnium officiorum, quaecunque hactenus Fraterno Serenitatis Vestrae erga Nos animo profecta sunt, ut contra amicitiae jura censeamus, ullam silentio praeterlabi occasionem, qua Serenitati Vestrae constantissimae voluntatis Nostrae specimen exhibere valeamus. Non ambigimus jam Serenitatem Vestram e peregrinatione sua, quam per cultissimi Orbis delicias fecerat ad proprios rediisse penates. Cum proinde Vir Nobilis Joannes Wolff S. J. Presbyter in illas iter instituat partes, Ipsamque Serenitatem Vestram decenter sit accessurus, perquam diligenter eidem
page 118, image: s0118in commissis dedimus, ut Fraterni affectus Nostri, quo erga Serenitatem Vestram ferimur, testis sit ac Interpres. Non ambigimus, quin plenam sit habiturus fidem, ac simul cum prosperrimis rerum eventibus Serenitati Vestrae longaevam vovemus incolumitatem. Dabantur Varsaviae die 30. Mensis Aprilis Anno MDCLXXXV. Regni vero Nostri XI. Anno.
Serenitatis Vestrae
bonus frater
Johannes.
DCCXLIX. Literae JOANNIS GEORGII III. Saxonum Electoris ad COSMUM III. Magnum Etruriae Ducom, de Margaretha Salicola agentes, 1685. P. P.
COmmode ad manus meas pervenerunt Dilectionis Vestrae Literae, de statu conditioneque Margarithae Salicolae paulo curatius Me instrurentes. Inter famulas illam Dilectionis Vestrae fuisse referunt: quod ipsum tum plane ignoravi, de facili alias (prout confido) impetraturus, ut desideriis meis locus, ac Dilectione Vestra nihil renuente ipsi ad ministeria mea transeundi licentia daretur. Nec alia illam intentione ex Italia deduxi, quam ut amoenissimae vocis. suavitate, cantuumque elegantia Aulae meae Electorali ornamento foret. Serio credens, Dilectionem Vestram ad isthaec omnia non difficilem
page 119, image: s0119futuram, sed curaturam potius enixe, ut personae ob virtutes suas adeo aestimatae, secura apud me commorandi copia sit. Mihi equidem, si quid in ditionibus meis reperire est, quod Dilectioni Vestrae aliqua sui parte se commendare possit, haud quicquam sane antiquius erit, quam id ipsum Dilectioni Vestrae in pignus reciprocae benevolentiae totum permittere, qui nihil magis in votis habeo, quam ut antiquae Illius, quae inter utramque Domum Nostram olim viguit amicitiae conservandae indies magis ac magis augendae, aliae super aliis mihi occasiones oriantur: Dilectionem Vestram interea bene feliciterque agere etiam atque etiam precatus. Dabantur Torgaviae die 2. Julii 1685.
DCCL. Literae GEORGII WILHELMI, Ducis Brunsvico-Luneburgensis, ad JACOBUM II. Magnae Britanniae Regem, cui coortas nuper in Regnis ejus turbas tam facile tamque feliciter dissipatas esse valde gratulatur, 1685.
Serenissime atque Potentissime Rex, Domine Consanguinee plurimum colende.
QUemadmdum de Regiae Majestatis Vestrae placido imperii primordio, ceu par erat, laetati mox seditiosorum quorundam molimina et infestos sceptro Ejus furores, cum displicentia et dolore accepimus; ita denuo impense gavisi sumus, cum fractas uno impetu perduellium turmas,
page 120, image: s0120et calcatam hostium spem tam felicis victoriae fama nunciaret. Angebat merito Principes, quotquot ad publicam salutem cogitationes attollunt, Regiae Majestatis Vestrae animum, sublimem, atque ipsi fortunae metuendum, a regni sui ac Europae curis, in sedationem intestini ac feralis tumultus averti, tum seorsim Nos maxime habebat sollicitos, qui Majestati Vestrae a tot annis tenero cultu propius adstringimur.
Quando vero omnis illa velut ex insidiis undique coorta, et in viscera patriae jam grassans factio, insigni sapientia et fortitudine dissipata repente ac contusa est, rediitque Britanniae, a qua post summum Numen Majestatis Vestrae auspicio, melioris fati auxilia et securi temporis custodiam Christianus Orbis exspectat, Sua quies et tranquillitas, Nos quoque fortunae publicae ac privatae sensu, Majestati Vestrae exoptatum hoc rerum suarum firmamentum, ex animo gratulamur, Deum Opt. Max. cujus nutu et praesenti efficacia tantum opus evenisse jure credimus, obnixe venerantes, ut invicta et supra conatus mundi constituta providentia, Majestatem Vestram etiam deinceps tueatur, Ejusque inclytae Domus felicitatem et potensiam aeternum stabiliat. Interea Regiam Majestatem Vestram decenter rogamus, ut suae benevolentiae perpetuo nos habeat commendatos, qui nunquam cessabimus favori Ejus reverente studio, et obsequiosis officiis respondere. Dabantur in arce nostra Cellensi die 28. Julii, Anno Millesimo Sexcentesimo Octogesimo quinto.
Georg. Wilhelmus.
page 121, image: s0121
DCCLI. Responsoriae JACOBI II Magnae Britanniae Regis, ad praeinsertas GEORG II WILHELMI Ducis Brunsvico-Luneburgensis Literas, 1685. Jacobus Secundus Dei Gratia Magnae Britanniae, Franciae et Hiberniae Rex, Fidei defensor etc. Serenissimo et Celsissimo Principi, Domino Georgio Guilielmo, Brunsvicensium et Luneburgensium Duci, Consanguineo et Amico Nostro Charissimo Salutem.
Serenissime et Celsissime Princeps, Consanguinee et Amice Charissime
SErenissimi Domini Principis Electoris Coloniensis Residens, Joannes Gloxin, dum apud Nos erat, Celsitudinis Vestrae literas in Arce sua Cellensi 28. die Julii superius elapsi scriptas Nobis tradi fecit, quibus ipsa tetras illas rebelliones in Regnis Nostris haud ita pridem coortas tam facile tamque feliciter dissipatas et profligatas esse amicissime gratulata est.
Successus illos plane admirabiles Dei Opt. Max. effusissimae erga Nos bonitati unice debemus, iisque tanto impensius laetamur, non solum quod Rebelles, dum Regni Nostri primordia concutere et labefactare conati sunt, potestatem Nostram firmiorem constantioremque reddiderint, sed etiam quod aliis Principibus exemplo esse possint, ut sibi ab ejusmodi pravis et inquietis hominibus caveant, quorum ingenia nulla suavitate mulceri, nulla severitate compesci queunt. Ut
page 122, image: s0122Deus Opt. Max. tales a Celsitudine Vestra pestes procul arceat, Ipsamque diu sospitem conservet, ex animo precamur. Dab. apud Castrum Nostrum Windsor 27. die Septembris, Anno Domini Millesimo Sexcentesimo Octogesimo quinto, Regnique Nostri primo
Celsitudinis Vestrae
Consanguineus et Amicus
Jacobus Rex.
Inscriptio. Serenissimo et Celsissimo Principi, Domino Georgio Guilielmo, Brunsvicensium et Lunaeburgensium Duci, Consanguineo et Amico Nostro Charissimo. DCCLII. Literae JOANNIS GEORGII III Saxoniae Electoris ad JOANNEM III. Poloniae Regem, quibus pro Patienia Gierischa, iniquis quorundam Gedanensium artibus a capessenda ad se jure meritoque pertinente haereditate coercita, intercedit, 1685. P. P.
HUmiliter Nobis per inclusas exposuit Patientia Gierischa, Martini Gorbigii subditi quondam Nostri relicta vidua, defunctum esse paucis ab hinc annis in Civitate. Regiae Vestrae Majestatis Gedanensi fratrem suum germanum, Fridericum Gierisch, relictis sibi per Testamentum omnibus, quas diu exercitis negotiationibus satis amplas acquisiverat, facultatibus suis ac
page 123, image: s0123bonis. Hanc igitur Haereditatem, tanquam legitimae unicae haeredi sibi alias debitam cum in hunc usque diem adipisci non potuerit curatorum testamentariorum artibus circumventa, tot impensis ac sumptibus defatigata, tandemque insecuta mariti morte confisa est intercessionalibus hisce Nostris se effecturam, ut absque difficultate aut mora longiore, quod sibi testamento fratris legitime relictum est, consequatur. Quare Regiae Vestrae Majestati praedictam hanc Gierischam diligenter commendamus, et ab illa petimus, si quis forsitan, quod tamen non speramus, eam in adeunda haereditate iniquis conditionibus gravare, vel a jure successionis repellere conetur, ut contra quoscunque insultus illam tunc regie tueri, subditisque suis mandare velit, quo citra ambages praedicta bona haereditaria cum facultate transferendi, quemadmodum apud Nos vel Nostros Regiae Vestrae Majestatis subditis hoc concedi solet, ei integra adscribant, tradantque. Hoc egregiae suae erga Nos Voluntatis documentum magni aestimaturi, datoque tempore et loco grate sumus agnituri. Dabantur in arce Nostra Electorali Dresdae die 9. Augusti 1685.
DCCLIII. Literae recredentiales a JOHANNE GEORGIO III. Saxoniae Electore, Comiti de Violardi, ad CAROLUM IV. Mantuae Ducem traditae, 1685 P. P.
EXhibuit Mihi Dilectionis Vestrae Ablegatcus, Illustris Comes de Violardi, literas quas
page 124, image: s0124Ipsa ad me dedit, multo humanissimas, simulque prolixiorem, quo Se Mihi addictam profitetur affectu, laudabili dexteritate explicuit, adeo prudenter commissas partes administrans, ut plene per omnia satisfecerit. Enim vero quod tam desideratam me obligandi occasionem amplecti voluit Dilectio Vestra, id ipsum ex abundantia quadam civilitatis effusique in Me amoris fecisse, quid ignorem? Cui paribus humanitatis officiorum que documentis, omnibusque vicissim inserviendi studiis respondere nunquam non Mihi curae cordique erit. Qui nihil magis in desideriis habeo, quam ut declarandae mutuo amicitiae meae gratiaeque, quam debeo, referendae, subinde novas possim invenire occasiones. Dabit de his omnibus sufficiens testimonium memoratus Vir illustris, Comes de Violardi, quem humanissime in Aula mea non sine amplissima exceptum commendatione eximiarum, quas possidet, virtutum jam iterum dimitto, minime dubitans, quin Ipsimet de Mea erga Dilectionem Vestram propensione animi, summoque ostendendi vicissim benevolentis studii ardore, prolixius sit relaturus. Quibus Dilectionem Vestram. bene feliciterque agere etiam atque etiam voveo. Dabantux Colditii die 24. Augusti 1685.
DCCLIV. Literiae JOHANNIS GEORGII III. Saxoniae Electoris, ad JOANNEM III. Poloniae Regem, quibus pro Friderico Massio, fratris perfidia quo ad divisionem maternae baereditatis, circumvento intercedit, 1685.
page 125, image: s0125
P. P.
EXposuit Nobis, qua par est submissione quidam subditus Noster dilectus ac fidelis Fridericus Massius, defunctam esse haud ita pridem in Civitate Gedanensi Matrem suam Agnetam Massiam, institutis se ac fratre suo, sororeque uterina per testamentum haeredibus. In hac haereditatis divisione haud parum aequis modis a fratre secum agi queritur ex eo, quod omnem ille paratam ad se pecuniam rapuisset solus, quem ea propter in jus vocare necessum omnino haberet. Sed cum Eundem non nisi coram summo Tribunali Regiae Vestrae Majestatis (Jurisdictioni enim Senatus Gedanensis, ministeriis Regiis haud ita pridem admotus, se exemit) conveniendi licentia sit, felicioris rei eventus causa intercessionales hasce nostras humiliter petiit atque obtinuit. Diligenter itaque Regiae Vestrae Majestati memorarum Massium commendamus, benevole rogantes, ut honestis subditi Nostri desideriis in prosequendo jure suo clementer adesse, eundemque ad id, quod ipsi testamento matris legitime relictum est, facilius obtinendum gratia et autoritate Regia complecti velit, quo has nostras pro se interpositas preces haud parum sibi intelligat profuisse. Hoc favoris regii genus ipse devotissime depraedicabit, Nos vero magni aestimabimus, datoque tempore ac loco benigne agnoscemus. Dabantur Dresdae, die 6. Septembr. 1685.
DCCLV. Breve INNOCENTII PAPAE XI. ad LUDOVICUM XIV. Galliae Regem, quo laudes ipsius,
page 126, image: s0126
abrogati edicti Nannetensis causa nimium quantum extollit, 1685.Charissime in Christo Fili Noster.
CUm prae caeteris documentis, quae ingenitam Majestati Tuae pietatem abunde declarant, maxime excellat eximius ille, Regeque Christianissimo dignus zelus, quo strenue incensus faventes istius Regni haereticis constitutiones penitus abrogasti, fideique orthodoxae propagationi sapientissimis edictis decretisque egregie consuluisti, sicut nobis exposuit dilectus filius, Nobilis Vir, Dux d' Estrees, Tuus apud Nos orator, officii Nostri esse duximus, splendido ac mansuro hoc literarum Nostrarum testimonio inclytam animi tui religionem effuse commendare, quemque rebus hucusque cumulum adjecisti, impense tibi gratulari, recensebit profecto suis in fastis catholica ecclesia, tam grande tuae erga ipsam devotionis opus, nomenque tuum non interituris praeconiis prosequetur: Uberem vero imprimis a divina bonitate praestantissimi consilii retributionem polliceri tibi merito poteris, persuasumque habere, non omissuros nos enixe ad eandem bonitatem in hunc scopum vota continenter effundere. Caetera a Venerabili Angelo Archiepiscopo Farrensi cognosces, dum Majestati tuae apostolicam benedictionem amantissime impertimur. Datum Romae die 13. Nov. 1685. Pontificatus Maximi anno Decimo.
Inscriptio. Charissimo in Christo Filio Nostro Ludovico, Francorum Regi Christianissimo.
page 127, image: s0127
DCCLVI. Literae JACOBI II Magnae Britanniae Regis, ad JOHANNEM GEORGIUM III Saxoniae Electorem, cui auspicatissimas recens incepti et plurimum sequentium annorum gratulatur calendas, 1686. Jacobus II. Dei gratia Magnae Britanniae, Franciae et Hiberniae Rex etc.
QUanquam Nostra erga Celsitudinem Vestram Electoralem amicitia ita penitus animo Nostro sedet infixa, ut ad illam testificandam neque recurrentis anni memoria, neque ulla alia insigniori occasione indigeamus, tamen ipsius Literae Torgaviae undecimo die Decembris nuperrime elapsi scriptae jucunda quadam provocatione mentem Nostram excitarunt, ut Nos etiam antiquae illi et laudabili inter Amicos consuetudini hoc tempore morem geramus. Adeoque serio et obnixe Deum optimum maximum precamur, ut cum anno jam renovato omnes praeteritorum seculorum prosperitates Celsitudini Vestrae Electorali totique Serenissimae Domui suae renovare, et cum aetate longaeva felicitates nunquam desituras in Ipsius personam et prosapiam benigne effundere dignetur. Dabantur in Palatio Nostro de Whitehall tertio die Januarii Anno 1686 Regnique Nostri primo.
DCCLVII. Literae FRIDERICI WILHELMI, Electioris Brandenburgici, ad VICTOREM AMADEUM II Sabaudiae Ducem, quibus eum, pro
page 128, image: s0128
incolis in Gallia et Vallibus Pedemontanis reformatae Religioni addictis sedulo intercedens, amanter rogat, velit ipsis adversus cruentas et immanissimas Gallorum persecutiones patrocinio esse, aut tutum saltem per ditiones suas perfugium concedere, 1686Serenissime.
QUamvis gravia sint plerumque ex diversitate Religionum odia, antiquior tamen et sanctior est naturae lex, qua homo hominem ferre, pati, im et afflictum immerito, juvare tenetur: nec enim commercium inter gentes ullum esse aut subsistere posset, absque hoc humanae societatis vinculo, quo non tantum moratiores, sed et barbarae pleraeque gentes omni aevo inter se coaluerunt. Pervenit ad Nos, multos ex vicina Gallia, qui eandem Nobiscum profitentur Religionem, gravissimis adversus eos ibidem promulgatis edictis perculsos, et conscientiae stimulis, quibus nulli acutiores, actos in ditiones Regiae Celsitudinis Vesteae se recipere non alia mente, quam ut tutum per easdem quaerant perfugium, quo alibi transire possint, si, ut ibidem subsistant et commorentur, Celsitudo Vestra Regia pati forte nollet: quod ut iis concedatur, ne miseri exules, ad certa et atrocia supplicia iis, qui in hunc finem eosdem persequuntur, et quod fertur contagione persecutionum suarum etiam Celsitudinis Vestrae Regiae subditos, reformatae Religioni addictos, quamvis fidelissimos, nec ulla inobedientiae labe adspersos involvere satagunt,
page 129, image: s0129extradantur, sedut Protectionis jure, quo hactenus gavisi sunt subditi Pedemontani et imposterum fruantur; hoc est, quod lex Naturae, quod humanitas, quod misericordia et clementia, congenitae magnorum Principum virtutes, Regiae Celstitudini Vestrae suadent, suggerunt, et ad quod tandem non eandem cogunt, quod Nos vero, eo quo par est affectu imo et precibus summopere ab eadem contendimus. Sane si miseri isti vel minimum perpetrassent delictum, quod eos poena et odio dignos redderet, tantum abest, ut pro iisdem intercedere induci Nos pateremur, quin potius Ipsi, absque ullo Religionis Nobiscum communis intuitu, promeritas ab iisdem exigeremus poenas; At nunc, cum nullius criminis rei, et ipsa innocentia tuti, miseri tamen extorres, inopes, exules, famelici, omnia bona, quibus aviditas humana pretium fecit, imo et carissima vitae et sanguinis pignora reliquerint et quasi a se ipsis divulsi fuerint, saltem ut conscientiis suis, quae nulla vi humana cogi possunt, et in quas solus sibi Deus reservavit imperium, consulerent. Quis non misericordia, ope, auxilio dignos eos judicaret? Equidem tantam in bonitate Celsitudinis Vestrae Regiae fiduciam reponimus, ut non veriti simus, pias has ad Eandem defarre commendationes Nostras, quamvis diversitas Religionum quas profitemur, et causa, pro qua Nos oramus, scrupulum Nobis movere potuissent; sed et Nos in ditionibus Nostris imprimis Westphalicis plurimos habemus Romano-Catholicos subditos, eos protegimus, fovemus,
page 130, image: s0130amamus, ad honores, dignitates et munia provehimus, non secus ac caeteros, qui ejusdem Nobiscum sunt fidei: quidni igitur persuaderi Nos patiamur hujus etiam exempli rationem Celsitudinem Vestram Regiam habituram? Sane nullum Eadem Nobis gratius praestare poterit beneficium, quod non tantum grata semper recolere mente, sed et omni officiorum genere demereri firmum nobis fixumque stat. Deus Celsitudinem Vestram Regiam quam diutissime servet incolumem. Dabantur ex arce nostra Potsdamensi die 19 Mensis Januarii 1686.
DCCLIIX. Litetrae credentiales, quas JOANNES III Poloniae Rex, Francisco Galeckio, Ablegato suo, ad JOHANNEM GEORGIUM III Saxoniae Electorem dedit, 1686. Johannes III. Dei Gratia Rex Poloniae etc.
UT eo magis tenerioris affectus Nostri erga Serenitatem Vestram pateant indicia, non minus id praesentibus Literis quam vivae vocis oraculo Magnifici Francisci Galecki, Praefecti Culinae Regni, Ablegati Nostri commonstrare, et exprimere satagimus: Nihil quippe amplius mutuo amicitiae foedere connexis desiderari potest, si etiam transituris temporibus praeconcepta inter Nos Vestramque Serenitatem Jurium ac benevolentiae cultura eodem floreat vigeatque successu. Quod dum luculentius fusiusque Serenitati Vestrae Magnificus Ablegatus Noster ad coram explanabit,
page 131, image: s0131eidem plenam in commissis fidem adhiberi enixe postulamus prosperamque a Deo valetudinem Serenitati Vestrae apprecamur. Dabantur in Russia Zotlucitiae die 27. Mensis Februarii Anno Domini 1686. Regni Nostri XII.
Serenitatis Vestrae
Bonus Frater et Cognatus
Johannes.
DCCLIX. Literae FRIDERICI WILHELMI, Electoris Brandenburgici, ad JOANNEM III. Poloniae Regem quibus eum amanter compellat, velit amico interpretari animo, quod ipsi, ab missas in Hungariam copias, justum pene exercitum efficientes, suppetias ire hac vice non possit, 1686.
Serenissime et Potentissime Rex, Domine Cognate et Frater Colendissime
EXposuit Nobis Illustris et Magnificus Franciscus Galecki Praefectus Culinae Regni, Ablegatus Regiae Majestatis Vestrae, iterata ejusdem desideria, quibus suppetias adversus truculentum Christiani Nominis hostem efflagitat: Et quae praeterea Regia Majestas Vestra ad Nos deferenda Eidem in mandatis dedit. Equidem cum eo in Regiam Vestram Majestatem feramur animo, ut non facile Eidem quid negaturi simus nisi ipsa prohibeamur necessitate, idque bis jam hoc eodem bello spontanea suppetiarum missione, sub iis conditionibus, quas non tam pactum ullum,
page 132, image: s0132quam affectus noster expressit, comprobaverimus. Hoc Nobis vicissim ab aequanimitate Regiae Majestatis Vestrae promittimus, ut responsum, quod non ita pridem Illustrissimo Regni supremo Cancellario dedimus, et quod nunc repetere cogimur, ita sit interpretatura, ut res et ratio suadent. Testabitur ipse supradictus Ablegatus quae vidit, nimirum copias istas, quas ad sacram Caesaream Majestatem mittimus, jam in itinere esse, quae cum justum pene exercitum efficiant, et adversus Eundem, quem Regia Vestra Majestas habet hostem, adeoque pro communi causa militaturae sint, non minus in commodum Regiae Majestatis Vestrae quam ipsius Imperatoris missae censeri debent. Quae omnia cum fusius Praefato Ablegato exponi curaverimus, non dubitamus, quin eadem Regiae Vestrae Majestati ea, qua par est, fide sit relaturus. Quod superest, Deum veneramur, ut instantem Regiae Majestatis Vestrae adversus commmunem hostem expeditionem continuo victoriarum cursu beare dignetur. Dabantur in arce Nostra Potsdam die 2/12. Aprilis 1686.
DCCLX. Literae JOHANNIS GEORGII III. Saxoniae Electoris, ad VICTOREM AMADEUM II Sabaudiae Ducem, quibus pro Hugenottis reformatisque Vallium Pedemont anarum incolis, inauditis et truculentis Gallorum persecutionibus mirum in modum vexatis solicite intercedit, 1686. P. P.
page 133, image: s0133
NOn sine sensu Christiani doloris accepimus persecutiones, quas incolae ac subditi Regiae Vestrae Celsitudinis in Vallibus Pedemontanis vicinisque locis patiuntur, nihil tale quicquam ullo crimine promeriti, nec aliam ob causam quam propter diversitatem Religionis invisi. Equidem duriter adeo haberi, qui praeterquam, quod cultui divino a Majoribus suis tradito firmiter inhaereant, nihil deliquerunt, id justam forte Nobis commiserationem expressit. Cum nec nativae Legi nec gentium Juri conveniens esse videatur, ut homo hominem sine merito affligat, tantumque absit, ut divina lege de vi conscientiis inferenda quicquam praeceptum reperiatur, ut potius contrarium in Evangelica Instructione apertissime appareat. Quo magis dolorem adauget, qui ad Nos non ita pridem delatus est rumor, Celsitudinem Vestram Regiam haud fere dissimili severitate persequi ex vicina Gallia ad se venientes, perque Ditiones suas fugientes Hugenottas, omnem miseris denegando in confinibus suis protectionem, nec multo mitiore Eandem animo adversus Pedemontanos suos esse, propterea quod in cultu divino a Romano-Catholicis nonnihil isti abirent. Enim vero laudata cum primis Regiae Vestrae Celsitudinis mansuetudo atque clementia, et illa per tanta temporum spatia a Majoribus suis observata, Eidemque ad imitandum proposita aequanimitas, nondum Nos patitur induci, ut isthaec omnia credamus, quae hinc inde de executionibus adversus miseros et commiseratione
page 134, image: s0134dignos ad aures Nostras perferuntur. At quia tamen haud tantum in Imperio, sed et extra illud haec innotuerunt, et ab aliis etiam Principibus ad Nos perscripta sunt, per Nos mutuae inter utramque Domum Nostram veterisque amicitiae jura, perque pignora jam inde a Majoribus ad Nos deducti amoris, Regiam Vestram Celsitudinem oramus, atque ab Ea contendimus, ut misericordiam magis ac clementiam, quae altis erctisque animis propriae sunt virtutes, quam vel odia vel acerbitatem in innocentes, nulliusque, nisi quod ab antiqua Religione recedere detrectent, eriminis aut inobedientiae reos exercere, quin potius ab atrocissimis, quibus jam inde alias satis afflicti ad ultimam denique perniciem destinantur, suppliciis immunes illos reddere malit, quo liberam et securam, quam per tot secula in Ducatu illius hactenus retinuerunt, si non commorandi, saltem emigrandi fugiendique licentiam inveniant. Hoc naturae Gentiumque Jus et Naturalis aequitas; hoc tot animae sub onere persecutionum suspirantes; hoc ipsa erga easdem Christiana obligatio, et salus denique publica deposcunt. Nos vero id ipsum vel propter humanitatis legem permagni aestimabimus, omnique officiorum genere, quicquid Regia Vestra Celsitudo ad instantiam Nostrasque preces benigne afflictis secerit, suo tempore ac loco studebimus demereri. Quam prospere interim feliciterque agere etiam atque etiam exoptamus. Dabantur in Electorali Nostra Dresda die 6. Aprilis Anno. 1686.
page 135, image: s0135
DCCLXI. Responsoriae VICTORIS AMADEI II Sabaudiae Ducis, ad praeinsertas JOHANNIS GEORGII III Saxoniae Electoris intercessionales, 1686. P. P.
QUanta semper fuerit hujus Sabaudicae Domus in Electoralem Saxonicam devotionis affectio, innotescere Serenitati Vestrae Electorali non ambigimus, quod et ipsi studium non modo ex quodam haereditario jure a Majoribus tradito, sed ex singulari etiam animi Nostri propensione perpetuo a Nobis colendum proposuimus. Hinc fit, ut vehementer doleamus, quod gratissimas Serenitatis Vestrae Electoralis Literas datas die 6. Aprilis eo duntaxat tempore acceperimus, quo jam consecta erant, quae in Vallibus Nostris Lucernae acta sunt, quanquam nihil intentatum reliquerimus, quo haec extrema a subditis Nostris evitari possent, ad quae eorundem pertinacia malentium poenas provocare, quibus optabamus exemptos, quam facilitate et gratiis Nostris uti, Nos adegit vel invitos. Haec autem fusius explicabit Serenitatis Vestrae Electoralis Ministro Ratisbonae commoranti, Carolus Carrocius, qui jussu Nostro ibidem residet; dum interim non aliud Nobis superest, quam ut Electorali Vestrae Serenitati addictissimam nostram voluntatem omni occasione comprobandam ratam faciamus, Eandemque rogemus, ut continuati amoris sui desiderio nos
page 136, image: s0136semper compotes velit, Deum Optimum Maximum denique exorantes, ut Serenitati Vestrae Electorali faustissima quaeque contingant. Dabantur Augustae Taurinorum die 8. Junii 1686.
Serenitatis Vestrae Electoralis
deditissimus Agnatus
Victor Amadeus.
DCCLXII. Literae JOHANNIS GEORGII III. Saxoniae Electoris, ad JOANNEM III. Poloniae Regem, tenerioris, quo flagrabat in eum, amoris testes, 1686. P. P.
PErsane grata Nobis fuere expressa amantissimis Regiae Vestrae Majestatis literis, affectus in nos tenerioris indicia. Quae quidem Magnificus Dominus Ablegatus Ejus multo illustriora reddidit, non sine laudabili explicatione etiam illorum, quae Regia Vestra Majestas ipsi praeterea in mandatis dedit, adeo ut credamus, eum partibus sibi commissis abunde per omnia satisfecisse. Huic ergo vicissim haud obscuris ostendimus argumentis, Regiam Vestram Majestatem supra quam dici potest, et amari a nobis tantique fieri, quantum et excellentissima ipsius virtus et eminentior fortuna ac dignitas postulant, hoc est plurimi atque maximi. Quorum omnium
page 137, image: s0137ipsum Dominum Legatum locupletiorem fore interpretem speramus. De caetero precamur Deum, ut victricia Regiae Vestrae Majestatis arma aliis super alias adversus infideles victoriis ornet, generosoque ipsius desiderio, Augusti nominis sui famam per praeclara facinora longe lateque extendendi, amplissime satisfaciat. Dabantur Dresdae Mense Aprilis 1686.
DCCLXIII. Literae SENATUS LIPSIENSIS AD JUDICIUM MERCATORIUM delegati, ad PRAESIDEM ET ASSESSORES JUDICII MERCATORII LUGDUNENSIS, a quibus amice contendunt, velint haud gravatim citationem praesentibus inclusam Wolfio et Cropio Civius suis rite insinuare, 1686.
Nobilissimi, Amplissimi, atque Consultissimi Domini et Amici honoratissimi.
NObilissimas Vestras Amplitudines praevia officiorum et amicitiae promtissimae oblatione in subsidium juris hisce obnixe rogamus, ut eorum jurisdictioni subjectis Civibus, Wolff et Crop, inclusam istis literis Citationem, quamprimum fieri poterit, insinuandam curare, simulque eos, ut Citationi pareant, serio admonere, nos autem de insinuatione hac rite facta facere certiores velint, id quod simili, et quovis officiorum genere paratissima
page 138, image: s0138promtitudine demereri non intermittemus. Dabantur Lipsiae die 22. Junii Anno MDCLXXXVI.
Vestrarum Nobilissimarum Amplitudinum
Studiosissimi
Senatus Lipsiensis ad judicium mercatorium delegati.
Inscriptio. Dominis Praesidi et Assessoribus Judicii mercatorii Lugdunensis. DCCLXIV. Literae MARIAE CASIMIRAE, Reginae Poloniae, ad INNOCENTIUM PAPAM XI. quibus Serenisimum maritum suum, arma adversus Turcas fortiter et feliciter gerentem inopinatum de posthabito nominato a se ad Cardinalitiam dignitatem candidato nuntium aegerrime laturum esse conqueritur, ab eoque reverenter contendit, dignetur saltem aliquale huic malo parare remedium 1686.
POst oscula pedum Sanctitatis Vestrae, et mei, domusque meae humillimam recommendationem. Trigesimus instat prope dies, ex quo nullas a Rege meo habui literas. Ille non salutis saepius fatiscentis uti per labores continuos fessae, sed dati tantum Sanctitati Vestrae memor verbi, Me, minori familia, Patriaque tota relictis, hostes Christiani nominis in finibus Regni, dum
page 139, image: s0139non reperit, aliquot in Sylva famosa Bukowina, et peninsula ad Pruth, dicta Peretita, noviter exstructis fortalitiis, in Moldavia, non vi et ferro, sed solo nominis sui clamore vel terrore ad obedientiam per solenne juramentum redacta, deserta et invia, ubi nunquam in hanc usque diem arma Polona visa sunt, transivit loca. Opponentem se non levem Tartarorum manum 24. Aug. per Thesaurarium Aulae suae, et locum tenentem Rzewuski fugavit, accepto de Turcis in vicinia Danubii nuntio, quaerendos potius, quam expectandos ratus, in alteram fluvii Pruth partem, ad ulterius eundem festinatione exstimulante per erectum a nostris pontem transivit. Quid ulterius factum sit, quid nunc fiat, plane ignoro, ac proinde anxia sollicitaque esse debeo. Scio enim cum Tartaris nobis rem esse, qui aggredi et fugere pariter sueti, modica quidem, sed crebra, imo continua exercitui nostro inferunt damna. Novi animum Regis mei, qui securitati minus suae quam famae, cautius quandoque consuluit. Hinc metus justaque apprehensio, quam evidentia periculi eo magis auget, quo diutius sine ulla vel minima notitia non ducere, sed trahere vitam cogor. Dabit proinde veniam filiali ad beneficum patrem confidentiae Sanctitas Vestra, si et alium animi mei angorem, cum pleno, et debito sanctae sedi ejus respectu communicavero. Praevideo magno doloris sensu Regem meum id accepturum, dum, in nupera Cardinalium promotione postpositam suam nominationem indigniusque habitam audiet. Vellem libenter,
page 140, image: s0140ut notitia haec ad aures ejus non veniat, ne imparatum deprehendat, nam et fortes viri subitis moventur, dum dolor ejus tot curis exercitus, ubi se reclinet, non habebit. Dignetur considerare Sanctitas Vestra, cui summum judicium coeli dedere, quomodo ille alacer exercitus, quocunque res tulerit, intrepido gradu properat, quo reverentis obsequii cultu non magis ad morem, quam ad propriam inclinationem pertinente personam Sanctitatis Vestrae prosequatur. Antiquiora, quae vetustas (quanquam recte factorum verus fructus sit fecisse) jam forte abduxit, transeo, Viennam non memoro, ad quam defendendam, solo desiderii Sanctitatis Vestrae circa salutem Christianitatis solliciti adductus motivo, mei, prolis, Patriaeque oblitus, eo ipso, quo destinaverat et Sanctitati suae promiserat, venit die. Proximum personae suae, et primogeniti sui ad Barkam periculum, utinam ita in potestate mea esset, oblivisci quam tacere! Incepta feliciter in Ungaria, quae tot ulterioribus in rem Christianam beneficiis locum aperuerunt, sat nota sunt. Totum id Magno Nomini Sanctitatis Vestrae litavit, ut Pontificatum ejus supra omnes, quos antiquior et recentior aetas vidit, redderet gloriosiorem, Pontifices. Huic vero omnes curas sine cura sui, omnes conatus etiam nunc impendit, ut Sanctitas Vestra ex sacro hoc foedere, quod nutu plane ejus incepit et coalescit, quam frequentissimos videre possit fructus, dum haec, inquam fiunt, et ecce magnum non personae tantum, sed
page 141, image: s0141in Regibus suis Regno, Sanctitate Vestra moderante terras, rebusque Christianis praesidente fieri videbit, dolebitque praejudicium. Ignoscat Sanctitas Vestra, si liberius id dico, nihil est difficilius, quam magno dolori paria reperire verba. Scio, quantum Rex meus in paterno affectu conceptam non spem modo, sed ipsius spei fiduciam semper habuerit, ideoque gravior, quo magis repentina et ex insperato haec eo veniet notitia si cum his, qui digni hac fortuna et Reverentissimus in Christo Episcopus Belluacensis, qui nominatione Regia potior erat, gratiam Sanctitatis Vestrae expertus fuisset, Rex meus non delectaretur tantum, sed gloriaretur. Innocentia dicti Episcopi post rigidum examen palam patuit, constantes et sine intermissione frequentiores ad Sanctitatem Vestram, ore per Illustrissimum Nuntium, et manu propria per literas toties expressae erant instantiae, sed eas ex causis incertis, eoque difficilioribus remediis sine cura habitas, quam ingenti animi moerore hic ferre debebit filius qui sibi se eripit, ut nutibus sanctitatis Vestrae pareat, notius est, quam ut ego ostendam. Deferendum nihilominus ad ipsas Sanctitatis Vestrae aures, cum omni debita submissione in animum induxi, ut maturius considerato eo, quod Rex meus nihil sanctius hactenus habuerit, quam ut pro asservanda autoritate Pontificia, propugnanda Ecclesia Romana, non curam duntaxat, et opes, sed vitam ipsam devoveat, si quod remedium in innata Paterna Sanctitatis Vestrae bonitate inveniri potest, ad sedandum hunc adversus
page 142, image: s0142omne solatium contumacem dolorem adhibere et impendere velit. Benedicet Deus diebus, et plus ultra crescenti in dies Sanctitatis Vestrae fortunae, si belligeranti pro aris suis, sanguinique proprio non parcenti filio Regi, id solatii dederit, quod aestimationem ejus in orbe Christiano salvare, et eum de affectu Paterno Sanctitatis Vestrae adverso in rumore diminuto certiorem reddere, ora iniqua loquentium confundere, et ad majora pro re Christiana incipienda et agenda currenti calcar addere favore suo, et gratia non dedignabitur. His reverenter insinuatis Paternam Sanctitatis Vestrae imploro benedictionem. Dab. Samboriae 25. Sept. 1686.
DCCLXV. Literae JOHANNIS GEORGII III. Saxoniae Electoris ad LUDOVICUM XIV. Galliae Regem, cui de nato denuo feliciter Nepote impense gratulatur, 1686. P. P.
MAgnae Nobis delectationi fuerunt literae, quas Regia Vestra Majestas de Nato sibi denuo feliciter Nepote usque eo benigne et suaviter ad Nos perscripsit, ut egregium et singularem plane amorem in Illis erga Nos simul expressisse videatur: De quo felici inclytae stirpis augmento tanto Nos quidem vehementius laetamur, quanto Ipsi majore cultu affectuque animi in Regiam Vestram Majestatem universamque illius Serenissimam Regiam Domum vicissim propendemus.
page 143, image: s0143Quae cum sine dubio jam nativitate novi Principis haud leviter gaudeat, non magis Regiae Vestrae Majestati quam Augustissimae Illius familiae novum hunc quasi exortum tam auspicati Sideris gratulamur, serio voventes, ut mascula illa soboles, qua Regiae Vestrae Majestatis florentissima Domus in praesentiarum aucta denuo atque munita est, in sinu Serenissimorum Parentum suaviter adolescat, Majorumque virtutibus et Magnitudini similis, in avitum olim exsurgat decus, frequentissimaeque imposterum et Regiae Vestrae Majestati propagandi inclyti generis et Nobis Eidem saepius gratulandi occasiones obveniant. Quibus Regiam Vestram Majestatem caelesti tutelae ad comprobanda dediti animi nostri studia nihil facturi reliquum, etiam atque etiam commendamus. Dabantur Dresdae die 27. Septemb. 1686.
DCCLXVI. Literae MARIAE CASIMIRAE, Reginae Poloniae ad INNOCENTIUM PAPAM XI. quibus ipsi insignem victoriam e Tartaris per Polonos reportatam quoad potiores exponit circumstantias, 1686.
POst oscula pedum Sanctitatis Vestrae et mei, Regiaeque domus Nostrae humillimam commendationem. Quo momento die 10. Octobr. laeta accepi nuntia, de profligato uno die geminata vice insigni Tartarorum numero, eidem Sanctitati, et rem et ejus seriem defero, plena spei Sanctitati Vestrae non injucundum fore, non improsperum
page 144, image: s0144hunc Serenissimi Domini Regis mei, et mariti contra hostes fidei successum, quem Bonitas Divina, et dextera Excelsi inter tot pericula, quibus personam indesinenter objicit, benedictionibus coelestibus non deserit. Verba Serenissimi Regis Dni. et Mariti charissimi ad me die Divo Francisco Seraphico sacra, data eo libentius hic pono, quo aequius esse censui, ut Sanctitas Vestra ab ea manu, quae victoriam operata est, genuinam valeat habere relationem. Et haec sunt, quae sequuntur: Sit Deus benedictus in saecula pro gratia et beneficio die hesterna nobis collato. Jam disparuerant Tartaricorum Exercituum nubes, quae insessis montibus et vicinis nobis locis, continuis in nostros assultibus per tot septimanas factis, creberrimis videbantur lassatae cladibus, quas a nostro, semper juvante Deo, reportabant exercitu. Tandem denuo comparuere agmina nostra, ad instar luporum ex sylva prosilientium carpendo non tam militari, quam furtivo mado; Plura illorum millia praestantioris armaturae, et roboris congregata solito more, circa trajectus fluminum et angustias locorum, insolens famulitium nostratium cum equis abducebant. Cum autem flumen Szocavam transeundo, ejusdemque nominis Civitatem ingressi fuissemus, Tartaricus Exercitus magis ac magis coadunari coepit, eo consilio, ut 3. Octobris in pervigilio Divi Francisci undequaque aggrederentur anteriorem Exercitus nostri partem, videntes, quod nobis arduum erat hostem vento velociorem, qui momento paret et disparet, insequi,
page 145, image: s0145alia eundem methodo aggredi instituimus, denuntiari fecimus omnibus incolis, ut quicunque illorum exploraret loca, in quibus pernoctarent Tartari, habiturus sit pro tali Nuntio Ducentos Imperiales. Successit consilium, hora undecima ante mediam noctem, nuntiatum est: Tartaros in loco certo, uno milliari a castris, ut examen apum consedisse, non cunctanter ergo expeditas manus militum tribuimus Thesaurario Curiae, et Venatori Regni cum aliis Mag. Ducatus Lithuaniae Praefectis, jussimusque antecedere contra hostem. Nos ipsi cum exercitu statim secuti, sub auroram ergo hostis praeoccupatus, in paedicto loco internecione deletus, quicunque ibi erat, exceptis ad minimum trecentis captivis, quae res tam rara est, apud velocissimum hostem, ut citius, (expertis credendum) triginta millia ex alia gente capi possint, quam ex hac trecenti. Eo loco cecidit tota aula ipsius Hani Nuradini, Soltanique Filii ejus. Hanus enim liber in Crymea ab impetitione Moschorum, quam principio anni timuerat, selectam militiam huc transmiserat. Inter captivos sunt multi Murzae, seu Praefecti et nobiliores aulici, quorum ductor erat Affinis praeteriti Hanni, dictus Neszta Szoblabey, agebatque primarium Aulae praefectum apud Nuradinum. His deletis circa ortum solis supervenerunt alii ex sylvis ex condictamine antea facto, ignari eorum, quae sociis acciderant. Hos quoque aggressi fudimus multos, ceciderunt plurimi, sauciatos fuga cum reliquis abstulit. Est ergo pro quo datori omnium rerum, agamus gratias. Ex Nostratibus
page 146, image: s0146vero vix quatuor cecidere. Hactenus Rex meus. Quod vero ex aliis literis didicimus, silentio nullatenus transeundum, ea occasione credimus, quanta Primogenitus Filius Noster Patris ad exemplum dederit, Martium ardorem spirans, imperterriti animi specimina, cum se videret per expeditos, praeviosque omissum, assumtis iis, quos alacritas stimulabat, suscepit in se munia strenui militis, sub auspiciis Paternis non contentus plurimos profligasse, nisi propria manu Murzam Tartaricum prensatum, et detentum in conspectum Serenissimi deduceret. Id vel ex ea ratione Sanctitati Vestrae deferendum esse duxi, ut videat, quomodo Rex Maritus, Princepsque Filius sine cura sui proprium pro re Christiana etiam profundere sint parati sanguinem, et si hostis occasionem conferendarum manuum tam sedulo non evitaret, nomine Dei invocato, cui, quemadmodum Rex meus omnia tribuit, six ab eo solo, uti intima cordis noscente, aequam remunerationem sperat, si, inquam, hostis pugnare vellet, potenti manu Dei per arma nostra procul dubio vinceretur. Ex captivis constat animatos esse Tartaros sparsis Nuntiis, de simili obsidionis Budensis fato, quale ante biennium fuerat, unde Serenissimus Rex nihil dolentius accepit, quam quod exitum rerum Budensium hucusque ignoret, rem tam magni, ut vix hac aetate dari potuerit, momenti. Ex iisdem captivis constat et aliud, quod Moschorum Monarcha nullam omnino diversionem nec per se, nec per Cosacos fecerit in Tauricam, quae hoc metu soluta validiora robora contra nostros
page 147, image: s0147imo constat, quod inter Cosacos et Crymeam durant pacifica commercia. Hoc adjecto, quod Cosaci datos sibi a Polonis Moschorum Duces dedignentur, cupiantque esse Populi liberi non servi, dummodo Tartaricam habeant, assistentiam. Certum itaque est, totam Crymaeam cum Turcis incubuisse nostris exercitibus. His reverenter insinuatis Sanctitatis Vestrae pedes humili veneratione exosculans eandem summi numinis tutamini animitus commendamus. Dabantur Samboriae die 10. Octobris Anno 1686.
DCCLXVII. Literae JOHANNIS III. Poloniae Regis, ad INOCENTIUM PAPAM XI quibus susceptae a se hoc anno in Tauricam, e voto quidem, sed innumeris difficultatibus obnoxiae expeditionis seriem exhibet, et dolorem, qui sibi neglectu nominati sui ad purpuram candidati inflictus sit, omnibus, quas memorasset calamitatibus, longe graviorem esse asserit, 1686.
POst oscula pedum Sanctitatis Vestrae meique ac Regnorum meorum filialem commendationem. Tertia abhinc ex Castris redux die terminatae licet nedum integre dimissis copiis praesentis meae bellicae expeditionis, quam primum Sanctitati Vestrae pro filiali mea reverentia, reddere statui rationem. Ut enim ab ipsius paternis benedictionibus auspicatus sum, ita ad eandem, tanquam ad communem Christianae felicitatis fontem, actorum gestorumque per Exercitus Christianos redire necessum est momenta. Magnificos
page 148, image: s0148equidem non fero triumphos, sed gestis fortium egregia militum fortitudine, casibus ac mille periculis, quae non pro una duntaxat expeditione, sed pro seculorum sufficerent historia memoranda facinora, ac diversionem hostium, pro successibus socialium adeo faustam et opportunam, pro partibus vero meis adeo duram et asperam, ut plus certo sit, me et patriam meam aliis inserviendo, consumi. Postquam enim cum primo vere ad promulgatos armorum meorum motus, Barense et Medzibolense, praesidia per Turcas deserta refici, ac muniri demandassem, Paternae Sanctitatis Vestrae voluntatis conscius, primum me ad castra contuli, mox in interiores Moldaviae Provincias, post tergum ad ostia hostilis terrae tribus recenter erectis munitionibus, relictisque ad fines Patriae copiis processi, vastissima deserta sine omni prorsus habitatore Jassios usque superavi. Ibi cum ambigua et abstrusa Christianorum fide aliquantulum luctatus, relicto, quantum permisit locus ille sine ulla neglectus fortificatione, prasidio, per magis adhuc taediosa, invia et nunquam habitata deserta progressus sum, donec in terris Budziacensibus prae foribus domuum suarum, Scythas primum, post Turcas cum Sieraskiero a Danubio supervenientes offenderim. Igitur cum iis per septem quadraginta continuos dies, non praelia, sed quotidianas acies, et certamina impendendo generalem pugnam detrectantes, crebris iisque furtivis excursionibus graves, dum vincere universos non potui, audacissimi quique ac praecipui hostium cecidere, binisque vicibus memoranda
page 149, image: s0149post Calusienses meas victorias percussi sunt clade, ac aliquot insignium centena inter mancipia devenere. Et haec quidem homines contra homines valuimus, sed major nobis cum elementis, terrena non superandis potestate lucta fuit. Integrum prope Quadrimestre, quod castris insumpsi, ne unica pluviae gutta, ne ros quidem solitus irrigavit, hinc tam grandi perusta terra siccitate non modo usus aquarum ignotos, sed etiam famosos absorpsit fluvios, utpote Dzieza, Bachluiec. Qua aquarum penuria pressus exercitus meus, solismet fluvii Pruth incumbere debuit ripis, nec quo eundum erat, sed quo ille ducebat, tenebatur iter. Sive enim sinistrorsum, sive dextrorsum occasio vertendi poscebat, absque omni prorsus aqua quinque aut quatuor dies viae insumendi erant. Rursus contrarium ignis elementum plurimum aderat; praeter enim insolitos, militique meo insvetos calores Tartari circum circa herbas exurebant, quae tam facile ignem concipiebant, ut vix credibile, nisi vidissem, ad cujus scintillae contactum, tanquam stipula sicca incendebantur, atque ita succensae saepe saepius non leve periculum castris minabantur, compluries etiam in exustis atque carbonibus, quam terrae similioribus locis metari debuerant. Igitur cognito, quod hostes compagibus et ergastulis suis, quorsum penetrare statuoram, idem facere, quod cum herbis decreverant, magis arduum ratus cum elementis quam cum hoste bellum, tempestivam enervatae, fessae, laboribus attritae, morbis afflictae, annonaeque penuria (non enim aderat ulla,
page 150, image: s0150ex Polonia, quae devehi poterat) plurimum laborantis militiae conservandae praehabui meditationem, tum maxime, cum Moldavorum Vallachorumque perfidiae erant non inobscura documenta, qui nescitur, quibus inducti exstimulationibus, omnium promissorum, quae spoponderant, ac religione sese obstrinxerant, prorsus obliti, timendos se magis, quam sociandos praebuerunt. Populi insuper Trans-Danubiani universi et singuli viritim ad arma convocabantur, nobis opponenda. Accessit vacua rebus spes, de diversione per magnos Moschorum duces promissia, non modo enim Crimenses ordinaria gaudebant tranquillitate, sed adeo securi fuerunt, ut, praeterquam, quod continuo inde Tartari in Moldaviam contra exercitum meum commearunt, recentissime viginti millia inde, in exitu fere meo ex Moldavia illuc venere. Velim proinde, ut Sanctitas Vestra pro paterno suo erga me, et Patriam meam affectu, seriam super his omnibus faciat reflexionem, quantas peragravi solitudines, nunquam antehac pervias Polonis, quot casuum Dei favore superavi ictus, quas elementorum sustinui inclementias, quam Turcicam, Tauricamque in mediis hostilium terrarum visceribus potentiam ea fortitudine adorsus, regessi, ut id solum ad victoriam deesset, quod se generali semper subduxissent aciei; Potuitne quisquam majoribus periculis, damnis, prout horum omnium fuere spectatores generosi, Caesarianus et Venetiarum Residentes, minore vero belligerare solatio, praeter hoc unicum, quod opportunissimam expugnationi
page 151, image: s0151Budensi praebuerim diversionem, nisi enim hos, quos armis meis tenui hostes matura praevenissem expeditione, certo certius laboranti adfuissent Budae, toties a supremo Vezirio requisiti et vocati, sed semper suarum defensione terrarum excusati. Dum itaque tam arduam, tamque difficilem, successibusque tantum foederatorum peropportunam, mihi vero Regnoque meo nullius, ultra commune Christianorum, emolumenti feracem Sanctitati Vestrae praesento expeditionem; non dubito paternae ipsius providentiae facile subintraturum, quid tandem ulterius pro commodo proprio agendum sit, dum susceptum hoc bellum solismet Colligatorum Respublica alit commodis, suae impotens utilitatis, ob eas, quas jam olim Sanctitati Vestrae memoraveram difficultates, scilicet, quod hostis mihi petendus sit, per medias solitudines, longum iter et vastissima deserta, plane extra modum. devehendae annonae; adeoque prius necesse est vinci, antequam in conspectum veniatur; jam vero expugnationem Cameneci plane impossibilem remonstrant, tot fata, mortesque virorum in obsidione Budensi, eo enim numero hominum, qui ad Budam deperiit, vix totus meus constat exercitus, his ergo difficultatibus statueram, communicato cum Sanctitate Vestra consilio curas meas exerere, matureque consulere, quomodo sit ulterius tum propriis, tum communibus ex hoc bello invigilandum commodis. Sed ecceponit his omnibus modum dolor sine modo insperatusque, prout anterioribus meis insinuavi,
page 152, image: s0152animi angor, ex recenti Sanctitatis Vestrae purpuratorum promotione, in qua cum mea unius praetermissa sit nominatio, omnium vero aliorum Principum commendationes etiam pro externis secum reportassent ex voto eventum, gravissimus sine solatio dolor. Liceat itaque rursus filiali devotione coram Sanctitate Vestra ingenue fateri, mihi non sic pericula, casus rerum, ingentes curas, e solicitudines laboresque castrenses, quibus pene succumbebam, graves fuisse, quam hic vel in limine domus repertus rumor. Expectatione enim me mea, pro quantiscunque in Christianitatem meritis frustrari, novisque carere gratiis non poenitet, sed prisca existimatione erga alios Reges semper aequali, Serenissimisque olim praedecessoribus meis illaesa non frui, hoc demum est delicatissimi sensus vulnus. Non curarem, quid dicat hac super re universus orbis, nisi justa timeretur suspicio, quod non sit creditura Gallia, me pro commendato meo, qua natalium, qua meritorum decoribus conspicuo, objectorum immuni, ac de innocentia sua jam securo ne tantum quidem valuisse, quantum profuisset non adhibita mea nominatio. Hunc igitur, cui impar sum, dolorem in sinum Sanctitatis Vestrae iterum iterumque repono, per illibatum Regni mei decus, quod antecessoribus servatum, per gratias, quas mereri semper studui, per vitam, quam toties ad nutus Sanctitatis Vestrae immolavi, humilibus expetens precibus, ne illum permittat ulterius serpere, sed potius eo, qui decet tantum Patrem et me obsequentem filium,
page 153, image: s0153pro immortali dignissimi ejus Pontificatus gloria laborantem, vincula tristis animi disrumpat affectu. Quem certo praestolaturus, optimam valetudinem Sanctitati Vestrae demissa mente apprecor. Dab. in arce Stryzensi 27. Octobr. 1686.
DCCLXIIX. Literae JOANNIS III. Poloniae Regis ad JOANNEM GEORGIUM II. Principem Anhaltinum, amoris in eum nunquam interituri certissimi indices, 1686. Johannes Tertius Dei Gratia Rex Poloniae Magnus Dux Lithuaniae, Russiae, Prussiae, Masoviae, Samogitiae, Livoniae, Kyoviae, Volhyniae, Podoliae, Podlachiae, Smolenskiae, Severiae, Czernicoviae. etc.
Serenissime Princeps, Grate Nobis dilecte.
POst tot taediosas non tantum cum hostibus, sed et cum ipsis injuriis coeli elementisque luctas ad propria reversi, id praecipui solatii loco habemus, quod a Reverendo in Christo Patre Episcopo Kyoviensi didicimus antiquioris jura amicitiae, recenti strictioris nexus vinculo, cum Domo Serenitatis Vestrae renovata, dum quaerenti Illustrissimo Georgio Principi Radzivilio, Nepoti nostro, in Domo Serenitatis Vestrae aeternum Connubii foedus, jam paterno Serenitatis Vestrae consensu firmatum, non nisi reditum ejus ab exteris expectet. Continere proinde plenam
page 154, image: s0154animi nostri satisfactionem non possumus, quin Serenit. Vestrae palam faciamus nihil nobis optabilius accidere potuisse, quam dum Veteris nostrae in personam ingentiaque merita Vestra propensioris aestimationis, eo saepius testari poterimus Documenta, quo viciniorem et nobiliorem oculis spectare licebit arrham. In reliquo dictus Episcopus cum Serenitate Vestra conferet. Quam nos de constanti nostro nec unquam immutando affectu securam reddimus. Optimam a Deo valetudinem, et prosperrimum rerum cursum ex animo precantes. Dabantur in Arce nostra Seryens, die 28. Mensis Octobris Anno Domini 1686. Regni Nostri Anno 12.
Serenitatis Vestrae
Bonus Amius et Affinis
Joannes.
DCCLXIX. Literae JOHANNIS GEORGII III. Saxoniae Electoris, ad JOHANNEM III. Poloniae Regem, quibus ipsi prosperrima exorientis denuo et plurimum aliorum annorum gratulatur auspicia, 1687. P. P.
OBsequimur antiquae illi laudabilique inter Principes consuetudini, qua ipsi exorientibus novi anni auspiciis certare votis inter se, prosperaque omnia atque felicia sibi invicem precari solent. Ita namque confidimus hanc cultus
page 155, image: s0155pietatisque Nostrae expressionem provocationemque amicam mutui amoris non injucundam fore Regiae Vestrae Majestati. Cui ut non hae tantum Calendae, sed et plures aliae florente statu Reipublicae maximaque civium tranquillitate quam felicissime decurrant, est, quod Nos quidem non tam ex solennitate temporis quam sinceritate affectus etiam atque etiam optamus, Deum venerati, ut Regiam Vestram Majestatem universamque Illius Regiam Domum et praestet incolumem et perpetuo felicem. Dabantur in arce Nostra Torgaviensi die 11. Decembris 1686.
Nota. Pari quoque ratione ad nonnullos alios Europae Proceres scriptum fuit.
DCCLXX. Literae JOHANNIS III. Poloniae Regis, ad praeinsertas JOHANNIS GEORGII III. Saxoniae Electoris de novo anno gratulatorias responscriae, 1687. P. P.
FEstivum hunc plausum, quem Nobis Serenitas Vestra prosperrimis vertentis anni auspiciis per humanissimas literas suas dare voluit, non tam receptae antiquitus consuetudini, quam fraterni affectus sinceritati constantique erga Nos voluntati tribuimus. Et est sane insigne sui erga Nos candoris experimentum, Serenitatem Vestram nullam sinere, ut ulla elabatur, occasio, qua Nos sibi Senenissimaeque Domui suae usque et usque devinctiores reddat. Quo in passu dum
page 156, image: s0156reciproco cum Serenitate Vestra certamus affectu, cordicitus vovemus, ut cum recentibus anni primordiis, Serenitas Vestra fortunatos quosque secunda, sine offensione, incolumitate auspicetur dierum rerum successus, quorum fructus in prolixam annorum seriem prosperrime extendantur. Dabantur Leopoli, die sexta Mensis Januarii, Anno Domini 1687, Regni vero Nostri decimo tertio Anno.
DCCLXXI. Literae credentiales, quas CAROLUS XI. Sveciae Rex, Eberhardo a Grafenthal, Ablegato suo extraordinario, JOHANNI GEORGIO III. Saxoniae Electori exhibendas commisit, 1687. P. P.
QUae nobis cum Serenitate Vestra Electorali sincero semper affectu culta fuit amicitia et ad quam alendam augendamque propenso ferimur studio, Nos in eam mentem ad duxit, ut ad Eam amandandum censuerimus Ablegatum Nostrum Extraordinarium, Nobilem Nobis sincere fidelem, Eberhardum de Grafenthal, commissis ei certis negotiis coram uberius exponendis. Quocirca a Serenitate Vestra Electorali hisce amice requirimus, ne gravetur dictum Ablegatum Nostrum Extraordinarium in conspectum suum benevole admittere, eique in iis, quae Nostro nomine deprompturus est, plenam tribuere fidem. Quaecunque vero a Serenitate Vestra Electorali in nos ostendentur amicae voluntatis
page 157, image: s0157specimina, ea nobis non modo erunt gratissima, sed et magnum offerent incitamentum ad paria affectus reciproci studia quovis loco ac tempore cupidissime testificanda. Qui de caetero Serenitati Vestrae Electorali diuturnam incolumitatem et prosperos rerum successus ex animo apprecamur. Dabantur in arce Nostra Regia Holmensi die 11. Mensis Junii 1687.
DCCLXXII. Literae JOHANNIS GEORGII III. Saxoniae Electoris, ad COSMUM III. Magnum Etruriae Ducem, quibus a Melanio iter Romam versus jam institutum esse, nuntiat, et nova quotidie infucati amoris incrementa promittit, 1687. P. P.
LEctis quas multo humanissimas Dilectio Vestra ad Nos perscripsit Literis, simul quasi et intelleximus et probavimus profectionem, quam Romam versus instituit Dominicus de Melani, ob virtutes et fidelitatem semper quidem Nobis charus, quod et a Dilectione Vestra non leviter illum diligi, et ob rerum agendarum solertiam praestantiamque dignum judicari cognovimus. Cui ipsa certa quaedam negotia Romae procuranda committeret. Qua quidem in re illum Dilectionis Vestrae expectationi pulcherrimae satisfacturum non tam speramus quam confidimus. Nos interea, quos tam constanti cultu Dilectio Vestra prosequitur, aliisque super aliis benevolentiae studiis cumulare non desinit, nihil magis curae cordique habebimus, quam ad priorem veteremque
page 158, image: s0158Nostram necessitudinem atque amorem mutuum nova quotidie incrementa adferre, et non obscuris vicissim ostendere indiciis, Dilectionem Vestram magnopere et amari a Nobis tantique fieri, quantum et eximia illius merita dignitasque postulant, hoc est plurimi atque maximi. Quam prospere interim feliciterque agere etiam atque etiam optamus. Dabantur in Electorali Nostra Dresda die 3. Septembris 1687.
DCCLXXIII. Literae JOANNIS GEORGII III. Saxoniae Electoris, ad CAROLUM XI. Svecorum Regem, quibus sibi curae cordique fore promittit modum controversias inter Daniae Regem Holsatiaeque Ducem exortas felici eventu finiendi, 1687. P. P.
NOn possumus satis efferre laudibus curam sollicitudinemque, quam Regia Vestra Majestas componendis illis discordiis, quae Daniae Regem inter Ducemque Holsatiae aliquot jam annis viguerunt, indefesso hactenus studio adhibuit, quamque; ipsa tanto nunc quidem luculentius ostendit, dum Nobis dicti Domini Ducis restitutionem in pristinum suum splendorem ac statum literis multo amantissimis commendat. Qua sane commendatione non videbatur esse opus, cum idem Nobis, qui Regiae Vestrae Majestati jam inde ab initio animus Voluntasque fuerit, controversias istas honestis modis finiendi, partesque inter se divulsas ad pacem amicitiamque
page 159, image: s0159revocandi. Satis gnari, a negotii hujus felici eventu praeter utilitates caeteras quietis publicae conservationem dependere. Quae vel sola denique Nos permovit ratio, ut ad tantos qui timebantur, motus mature comprimendos periculaque avertenda adjiceremus animum, cumque Sacra Caesarea Majestate et Electore Brandenburgico officia Nostra mediatoria interponeremus. Ad quod tamen opus tanta majori cura perficiendum Nos quidem nunc Regiae Vestrae Majestatis literis magis magisque incitamur, adeo ut Regia Vestra Majestas de Nobis non tam sperare quam certo confidere possit, nihil Nos quicquam eorum in universa negotii illius tractatione facturus esse reliquum, quod vel ad commoda dignitatemque ac ornamenta Ducis Holsatiae, vel ad asserendam pactorum Borealium religionem ac fidem, ipsamque adeo tot florentissimarum Provinciarum tranquillitatem firmandam pertinere ullo modo posse videbitur. De quibus omnibus Ministrum Nostrum, quem ad Tractatus istos haud ita pridem ablegavimus, ulterius instruendi nulla in Nobis mora erit. Cui jam ante alias serio in mandatis dedimus, eo omnem suam diligentiam operamque conferre, ut inter utrasque partes offensae, odia controversiaeque omnes, quantacunque fieri potest celeritate sedentur, causisque armorum sublatis, universalis ex aequo et bono componatur, concordiaeque via finiatur. Qua in re cum eandem Regia Vestra Majestas sententiam Nobiscum foveat, merito Illi de tam amica in tranquillitatem publicam
page 160, image: s0160voluntate gratiam habemus. Qui de caetero ad studia officiaque omnia, quibus Nostram Regiae Vestrae Majestati benevolentiam declarare poterimus, pro veteri utriusque Domus conjunctione, mutuaque necessitudine, nunquam non paratissimi sumus futuri. Quam feliciter interim agere prosperrimisque successibus perfrui exoptamus. Dabantur Dresdae die 17. Septembris 1687.
DCCLXXIV. Breve INNOCENTII PAPAE XI. ad STEPHANUM S. ROM. ECCLESIAE CARDINALEM LE CAMUM Episcopum Gratianopolit anum, quem heterodoxiae a quibusdam malevolis insimulatum eximiis laudibus mactando, ab imputato crimine absolvit, 1687. Innocentius Papa XI. P. P.
DIlecte Fili noster Salutem et Apostolicam benedictionem. Ex literis, quas vigesima quinta proxime elapsi mensis Septembris ad Nos dedisti, aperte cognovimus solicitudinem, in qua versabaris, ob ea, quae adversus Epistolam ad Parochos Dioecesis tibi commissae a te non ita pridem directam, vulgata fuerunt; De perspecta autem pietate ac sapientia tua adeo praeclare sentimus, ut pro explorato habere possis, nullius apud Nos momenti extitisse inanes insciae multitudinis criminationes. In opinione vero, quam gerebamus, magis etiam Nos magisque
page 161, image: s0161confirmarunt, obsequentissimi sensus, quos erga sanctam hanc sedem ecclesiarum omniums Matrem ac Magistram, profiteri te, ejusdemque Judicio dicta universa, ac scripta tua subjicere paratum esse, praefatis in literis diserte declaravisti, incorruptam enim inesse tibi Religionem, inde luculenter apparet. Reliquum est, ut praestantiora indies, singularis virtutis tuae testimonia edere pergas. Dilecte Fili noster, cui Nos Apostolicam ad id Benedictionem peramanter impertimur. Datum Romae apud sanctam Mariam Majorem, sub annulo Piscatoris, die 18. Octobris 1687. Pontificatus Nostri anno duodecimo.
Marius Spinola.
Inscriptio. Dilecto Filio Nostro, Stephano, Sac. Rom. Ecclesiae Presbytero Cardinali le Camus. DCCLXXV. Literae CAROLI XI Sveciae Regis, ad JOHANNEM GEORGIUM III. Saxoniae Electorem, constitutumque inter Daniae Regem et Holsatiae Ducem mediatorem, cui causam Holsatici Ducis impense commendat, 1687. P. P.
ETsi Nobis omnino persuasum est, Negotium Ducis Schlesvico-Holsatiae Serenitati Vestrae Electorali tantopere esse curae cordique, ut de ejus optabili eventu per mediatricem Serenitatis Vestrae operam obtinendo minime dubitemus;
page 162, image: s0162facere tamen non possumus, quin in praesentiarum in dicto jam conventu Althenoae propediem instituendo, ad componendas amicabiliter inter partes dissidentes controversias, Serenitati Vestrae Electorali omni meliori modo commen demus dicti Ducis aequissima atque justissima desideria ad recuperandum pristinum suum statum, qui Ipsi Domuique Ejus ex pactis ac pacificationibus Arctois indubie debetur et competit, praesertim cum, si aliter evenerit, vis omnis, fidesque horum pactorum fluxa futura sit, non sine pernicioso admodum generi humano exemplo et Christianae rei concussione inde facile emersuro. Quo uberior Serenitati Veitrae Electorali obveniet gloriae seges, si plenaria dicti Domini Ducis restitutione in pristinum splendorem ac statum, ejusmodi malorum metum averterit, eumque in finem Ministris suis in hocce negotio mediationis munia obituris, serio in mandatis dederit, ne quicquam admittant, quod quacunque ratione in praejudicium ac detrimentum pactorum Borealium vergere iisque quicquam derogare possit. Ita enim et justitiae satisfiet, et ad asserendum, pactorum publicorum fidem ac religionem salutare orbi prodetur exemphum. Quod ne operosius apud Serenitatem Vestram Electoralem hisce exequamur, vetat et summa Ejusdem prudentia, sua sponte rerum momenta satis secum expendens, et perfecta, quam cum Ipsa colimus, amicitia, incrementa maxima hinc quoque adeptura. Cui de caetero a Deo Ter optimo maximo prosperos rerum successus et diuturnam incolumitatem
page 163, image: s0163ex animo vovemus. Dabantur in arce Nostra. Regia Holmensi die 20. Octobris 1687.
DCCLXXVI. Literae LEOPOLDI Romanorum Imperatoris, ad INNOCENTIUM Papam XI quibus ipsi actionem Capituli Wormatiensis in Curia Romana contra Hermannum Lotharium ab Auwach institutam diligenter commendat, 1687.
Beatissime in Christo Pater, Domine Reverendissime.
POst officiosissimam commendationem filialis observantiae, continuum incrementum. Cum Capitulum Cathedralis Ecclesiae Wormatiensis Nobis causam repraesentaret, quod sibi cum Canonico suo Hermanno Lothario ab Auwach (quem comperto defectu sufficientis Nobilitatis ad eandem Ecclesiam requisitae, a Choro et Capitulo suspendit) nunc in curia Romana intercedit, lugeretque in eadem nunc, antequam sufficienter esset instructa contra se per excommunicationes atque censuras procedi, supplicando, ut nostris ad Sanctitatem Vestram officiis in jurium statutorumque suorum conservationem subvenire sibi vellemus. Causa nobis ejusmodi visa fuit, quam neque ratione Imperatorii nostri muneris, neque ejus obligationis, quae Nobis, tanquam Advocato Ecclesiae et ex capitulatione nostra incumbit, insuper habere possemus: Requisivimus igitur Reverendissimum Dominum Cardinalem Pio, Nationis Germanicae apud Sanctitatem Vestram comprotectorem,
page 164, image: s0164ut cum eadem de hoc negotio reverenter agat; Quam proinde filialiter hisce requirimus, velit dictum Reverendiss. Dominum Cardinalem ita audire atque exaudire, ut sua in nos et universam Nationem Germanicam propensio et praecipue in Ecclesiarum conservationem fert charitas. Quod reliquum est, Deus optimus maximus Sanctitatem Vestram omni incolumitate in Nostrum et militantis Ecclesiae solatium beet atque fortunet. Datum ex Comitiis Regni nostri Ungariae, Sopronii die 14. Mensis Novembr. 1687. Regnorum nostrorum Romani 29. Hungarici 32. Bohemici 31.
Obsequens Filius
Leopoldus.
DCCLXXVII. Literae LEOPOLDI, Rom. Imperatoris, ad INNOCENTIUM PAPAM XI quibus duas propositiones ipsi a Cardinali d' Estrees exhibitas solide refutat et qua in vicennale armistitium, et pacem, si superis libuerit, inde derivandam mente feratur, sincere declarat, 1687.
Beatissime Pater.
TRansmisit Nobis Reverendissimus Dominus Cardinalis Pio, binas Propositiones nomine Serenissimi Galliarum Regis a Cardinale d' Estrees in aula Sanctitatis Vestrae de vicennali nuper Ratisbonae inito Armistitio in Pacem perpetuam convertendo, exhibitas et simul Reverendissimus Dominus Cardinalis Bonvisi, Sanctitatis Veitrae apud
page 165, image: s0165aulam Nostram Nuntius, pluribus coram exposuit, quae super hoc argumento a Sanctitate Vestra in mandatis habuit, ad quae, quid jam dicto Cardinali Nuntio, ex tempore oretenus responderimus, etsi non dubitemus eum Sanctitati Vestrae accurate retulisse, non possumus tamen, quin animi Nostri sensa, Sanctitati Vestrae Ipsimet sollicite aperiamus. Et quidem, uti conciliare non possumus, quod in una dictarum Propositionum ad Armistitium in pacem commutandum inclinare dicamur; in altera vero ejusdem, post confectam pacem Turcicam, infractionem meditari insimulemur, ita, quod ultimum attinet, tam luculenta, jam inde ab initio, quo ad gubernacula Imperii accessimus, sinceri Nostri in tranquillitatem publicam animi, et inviolabilis in pactorum juribus servandis fidei documenta Nos dedisse existimamus, ut, quo illud fundamento nitatur, toti Christiano Orbi, ne dum Sanctitati Vestrae non possit esse obscurum: neque enim ex vero et solido quicquam adduci poterit, quo aut pacem publicam aut pactorum religionem vel minima in re unquam temerasse arguamur. Foedus quod nuper Augustae Vindelicorum Nos inter et nonnullos Imperii Status percussum est, nihil novi, sed pactorum antehac saepius placitorum renovationem continet, nulliusque laesionem, sed innocentissimam omni jure permissam eorum, qui tam fideliter hucusque Nobis adversus infideles opitulantur, defensionem reciprocam in casum aggressionis spectat, numerusque auxiliarium in eo expressus, tam est modicus, ut vix necessariae
page 166, image: s0166tutelae sufficiat, minusque sit, quod ab ea sinistre florentissima Corona Galliae suspicetur aut pertimescat. Nihil ab omni aevo in Imperio magis receptum, aut ejus Legibus aut Constitutionibus consonum, quam ut membra cum capite pro conservatione et securitate totius Corporis correspondeant, Status Imperii cum Imperatore suo se conjungant, eoque nomine tanto minus Nobis succensere jure potest Rex Christianissimus, quod ipse non tantum in Regno et territorio suo, pro lubitu, nemine consulto, exercitus suos disponat, praesidia augeat, armamentaria annona et commeatu impleat, foedera cum exteris pangat, sed etiam ipsosmet Imperii Principes et Status in Societatem allicere, sibi haud illicitum ducat, neque velit ex ejusmodi manifestis belli apparatibus a vicino sinistrae intentionis suspicionem capi. Contestatus est non una vice per Ministros suos ante pactas inducias, non repugnaturum se, ut post earum confectionem, Imperii securitati quovis meliori modo consuleretur, imo et in ipso Instrumento Armistitii cautum est, illud qualicunque Gvarantia roborare, ad eamque alias quoque exteras Potentias invitare; Qua ergo specie ex hoc foedere Augustano infractio aliqua Armistitii, aut ejusdem infringendi intentio evinci possit, non capimus. Sumus praeterea gravissimo adhuc dum bello contra Turcas implicati, et tametsi id ad Armistitii observationem non pertinet, attamen tantum abest, ut de eo impraesentiarum deponendo cogitaverimus, ut cum hac in re arctis nexibus cum Serenissimo Rege Poloniae
page 167, image: s0167et Illustrissimo Domino Veneto constringamur, non solum cum illis indissolubiliter conjuncti maneamus, sed etiam de contrahenda nova cum magnis Moscorum Ducibus societate, deliberemus; Ejusque intentionis Nostrae novum praebent argumentum literae responsoriae, quas non ita pridem, per Consilii Nostri bellici Praesidem Marchionem Badensem ad Magnum Turcarum Vezirium, juxta exemplar Sanctitati Vestrae per Reverendissimum Dominum Cardinalem Bonvisum transmissum, exarari jussimus. Et quemadmodum abunde constat, hoc sumptuosissimo bello, quod pro divini nominis gloria et Christiani Orbis securitate exantlamus, Provincias Nostras haereditarias plurimum esse passas et etiamnum pati; Ita facile quivis ab affectibus remotus judicaverit, num eo finito, aliud bellum an tranquillitatem, quae Nobis alias semper chara fuit, affectaturi simus? Quod alterum concernit, nempe Nos ad induciarum leges in pacem perpetuam commutandas inclinare, non erraverit Reverendissimus Dominus Cardinalis Ranuzzi, si Nos a Tractatu eum in finem, more inter supremas Potentias usitato, et juxta sensum Pacis Westphalicae et Neomagensis instituendo non fore alienos affirmaverit; Id enim ut fiat, Armistitii legibus conforme est, neque dubitandum, S. Rom. Imperii Electores, Principes et Status ad id aeque ac Nos sincere propendere: quia vero in eodem Armistitio cautum est, ut imprimis de regundis finibus, ad quod ex parte Nostra in omne tempus parati sumus, inque locum eum in finem propositum jam
page 168, image: s0168pridem consensimus, congressus instituatur, deinde de pace perpetua agatur, cujus autem tractandae tempus non circumscriptum termino instantis Mensis Martii, sed duraturi Armistitii, quod ipsomet Rege Christianissimo urgente, in viginti annos pacti sumus, non apparet, qua ratione illud ad paucarum hebdomadum spatium nunc arctari possit, nos certe in illud contra expressum Armistitii tenorem, tanto etiam minus consentire possumus, quod a Gallia id agatur, ut praecisa omni discussione et suppressis quibuscunque querelis, eidem omnia, quae tam post, quam quae ante Armistitium occupavit, intra instantis Mensis Martii terminum, pleno et irrevocabili jure cedantur, cum tamen testantibus actis constet, inducias non tantum eam ob causam ad viginti annos extensas esse, ut Gallia occupatis interea temporis tranquille frueretur, sed etiam, ut Imperium ab ulterioribus impetitionibus securum auxilia sua contra communem Christianitatis hostem, absque ullo aliunde orituri belli periculo libere expediret, et simul partibus interessatis spatium, jura sua utrinque examinandi, et controversias juxta causae merita amicabiliter componendi, suppeteret, ut proinde evidens plane sit in eo a Nobis, citra Electorum, Principum et Statuum Imperii consensum, nihil immutari, minus tot nobilissimas Provincias, quae sextam fere Imperii partem efficiunt, absque ullo examine uno quasi jactu, transmitti posse. Quae cum ita sint, terminus quoque a Serenissimo Rege Galliae praefixus, tam sit angustus, ut desuper eorundem foederatorum
page 169, image: s0169et interessatorum, quorum nonnulli longe dissident, sententiam vix exquirere valeamus, non abs re quidem tam propter vanitatem et contrarietatem praetextuum, quam conditionum impossibilitatem subvereri licet, ansam novandis in Christianitate rebus et progressibus Nostris contra Turcam interrumpendis quaeri; Quia tamen de Serenissimi Regis Galliae generoso animo Nobis persuadere non possumus, eum, si ad rei circumstantias maturius reflectat, hisce Nominis sui gloriam contaminaturum, publicaeque fidei sanctimoniam temeraturum esse, nihil superest, quam ut Sanctitatem Vestram filiali fiducia obtestemur, velit omnia haec praedicto Ser. Regi, prout et Nos ablegatum Nostrum Parisiis existentem facere jussimus, repraesentare, officiaque et autoritatem suam paternam apud Eundem quam efficacissime interponere, quo tam sinistras et male fundatas suspiciones deponat, nec viginti annorum inducias, spatio vix elapsi biennii circumscribendo committat, ut Imperii Electoribus, Principibus et Statibus apprehensione vicinioris periculi ab auxilio contra infideles destinato absterritis, Turcae aeterno Christiani Nominis ludibrio unquam gloriari possint, se Christianissimi Regis beneficio, a praecipitio esse sublevatos, quin potius commissioni de limitibus dividundis cursum liberum relinquat, ac demum de pace commode ac ordine agi sinat, qui publice Imperantium Majestati et Tractatuum Imperium inter et Galliam legibus conformis sit. Ad quod sicut omnem promptitudinem, operam et facilitatem nostra
page 170, image: s0170ex parte sincere allaturi sumus, ita Sanctitatem Vestram iterum iterumque securam reddimus, etsi quod sanctius vinculum verbo Nostro Imperiali et Regio esse potest, illo Nos ad manus Sanct. Vestrae obstringere, si idem et Galliae Regi placeat, non abnuimus, quod, sicut in animum nostrum nunquam duximus fidem pactorum temerare, juxta fixum Nobis stet, saepedictas inducias, finito non minus ac durante bello Turcico sancte et religiose observare. Quod si hoc non attento Serenissimo Regi praeter expectationem Nostram nihilominus statutum foret, declarationi suae insistere et Christianitatem novis turbis (quod Deus avertat!) minas suas exequendo involvere, indolebimus quidem pulcherrimam nobis occasionem eripi, tot fidelium animas e faucibus Barbarorum Christo vindicandi; justitia tamen causae Nostrae et conscientiae freti, speramus, altissimum Deum, qui corda scrutatur et pactorum ruptorum se ultorem contra Turcas, vel ipsis fatentibus exhibuit, Nostrae in iis servandis fidei et Religionis vindicem et autorem fututum; Ad ea vero cum mentem et intentionem Serenissimi Regis rescire plurimum Nostri intersit, Sanct. Vestram obnixe rogamus, ut ejusdem Declarationem, quantum possibile est, Reipublicae Christ. faventem quantocyus procurare non gravetur. Quod reliquum est, Sanctitatem Vestram ad nostrum Solatium et Ecclesiae Catholicae incrementum diu Sospitem incolumemque ex animo optamus. Dabantur Viennae Austriae Anno Christi 1687.
page 171, image: s0171
DCCLXXIIX. Literae JOANNIS GEORGII III. Saxoniae Electortis ad JACOBUM II. Magnae Britanniae Regem, quibus ipsi felicissimas instantis et insequentium annorum apprecatur calendas. P. P.
REnovante se iterum felicibus auspiciis anno, Nos quoque Veteris amicitiae memoriam renovandam votisque denuo pro incolumitate Regiae Vestrae Majestatis ex consuetudine nuncupatis, officio Nostro satisfaciendum duximus: Eo nimirum in Regiam Vestram Majestatem propendemus affectu, ut felicitatem Regiae Illius Domus quasi Nostram aestimemus, nihil magis in desideriis habentes, quam ut recentibus quotannis benevolentiae indiciis queamus ostendere Regiam Vestram Majestatem supra quam dici potest et amari a nobis tantique fieri, quantum eximiae illius merita postulant, hoc est, plurimi atque maximi. Ut igitur annus etiam iste novus, florente statu Imperii omnique rerum affluentia Regiae Vestrae Majestati decurrat, aliique super aliis succedant multo felicissimi, est, quod Nos etiam atque etiam exoptamus. Qui interea studiis officiisque omnibus contendemus efficere, ne quid ad cultum honoremque Regiae Vestrae Majestati exhibendum unquam quicquam in nobis merito desiderari possit. Dabantur Libenwerdae die 13tio Decembris Anno 1687.
page 172, image: s0172
DCCLXXIX. Responsoriae JACOBI II. Magnae Britanniae Regis, ad JOHANNIS GEORGII III. Saxoniae Electoris de novo anno gratulatorias, 1687/8. P. P.
LIterae, quas Celsitudo Vestra Electoralis Libenwerdae die 13 Decembris recens elapsi scripsit, non solum Nos excitant ad par ineuntis anni officium erga ipsam praestandum, sed gratissimae Nos admonent perpetuae Illius amicitiae, quam absque ulla temporis distinctione Ipsa erga Nos nunquam non demonstravit, et quam Nos vicissim mente subinde recolimus, ac semper sanctissime colemus. Cum igitur Celsitudinem Vestram Electoralem sinceri affectus studiique Nostri certissimam esse confidamus, ad Deum optimum maximum vota precesque nostras convertimus, ut quemadmodum annum praeteritum felicem ipsi reddidit, ita jam incipientem (cum longa insequentium catena) tum salutis firmitate, tum inoffenso rerum prosperarum cursu, feliciorem reddere dignetur. Nos quod attinet Celsitudinis Vestrae Electoralis Personam et Serenissinam Domum suam antiquo inter antecessores utrinque Nostros nunquam deficiente amore complectimur, Ipsique praesertim omnia in posterum fausta ex animo apprecamur. Dabantur in Palatio Nostro de Whitehall octavo die Januarii Anno 1687/8. Regnique Nostri tertio.
DCCLXXX. Literae MAXIMILIANI HENRICI Electoris et Archiepiscopi Coloniensis, ad INNOCENTIUM
page 173, image: s0173
PAPAM XI. quibus ab eo reverenter contendit, dignetur se instantis extremi vitae suae diei fata placide praestolantem exoptata et summe necessaria Coadjutoris substitutione reficere, 1688.Sanctissime Pater!
CUm jam pridem Illustrissimo Domino Sanctitatis Vestrae Nuncio momenta exposuerim, quibus adductus fui, ut in Coadjutoris postulationem consensum meum praestiterim, neque per eam, quae me jam opprimit, aegritudinem, multa mihi dicere liceat, de hisce momentis Sanctitatem Vestram iterum non gravabo, at, Sanctissime Pater, cum per morbum, quo teneor, dissolutionis dies non immerito timendus mihi veniat, antequam animam meam Deus a me repetat, devotionis meae in Sanctitatem Vestram esse duxi, ut Sedis Apostolicae benedictionis praesidio mihi consulerem, et conscientiae meae incumbere existimavi, ut ipsam instantibus valde precibus exorem, quatenus per Coadjutoris deputationem praevertere velit calamitates, quae per Sedis Coloniensis vacantiam, hanc Ecclesiam, measque oves, quae Christi sunt, infestare possent. Jam ego, Sanctissime Pater, omnibus votis optarem cunctis Ecclesiis, quibus divina providentia me praefecit, eadem ratione provisum fuisse, sed cum id sperare jam vix detur, sive summo Creatori me ad se evocare placuerit, sive meliori Sanitati clementia sua me restituere abundanti consolatione recreabor, cum saltem Ecclesiam Coloniensem, quae, ut omnium dignior est,
page 174, image: s0174ita in majori discrimine versatur, a vacantiae periculis liberatam scivero, itaque, Sanctissime Pater, pedes Sanctitatis Vestrae amplexus, eam enixe obsecro, et per Salvatoris nostri charitatem obtestor, ut ultima me hac gratia reficere hocque ultimo forsan in Jesu Christo gaudio me perfundere amantissime velit, ut scilicet, cum Deo libuerit, dimitti possit animus meus in pace, cum oculi mei Salutare Ecclesiae meae viderint. Quae Sanctissime Pater, dum a Sanctitatis Vestrae paterna et propitia charitate spero, tranquille et placide admodum Diem Domini expectans, praeparabo illi Spiritum meum, quem interim perenni et almae Sanctitatis Vestrae Benedictioni summa cum pietate commendo. Dab. Anno 1688.
DCCLXXXI. Literae LEGATORUM STATUUM S. R. IMPERII, ad INNOCENTIUM PAPAM XI. quibus controversiam inter Hermannum Lotharium ab Auwach et Jacobum de Boville a Commissariis S. Rotae, ad Rom. Curiae cognitionem injuste pertractam, ad capitulum Wormatiense, tanquam forum competens, remitti submisse precantur, 1688.
Beatissime Pater.
SAnctitatem Vestram non immemorem credimus controversiae, quae in ejus Curia inter Capitulum Cathedralis Ecclesiae Wormatiensis et Hermannum Lotharium ab Auwach ac Jacobum de Boville jam pridem nata ac nota est. Exposuerunt
page 175, image: s0175Nobis illam Decanus et praefatum Capitulum, significantes porro quatenus post habita suorum statutorum Privilegiorum atque consuetudinum ratione ambo illi praetendentes ad Possessionem duorum ibidem Canonicatuum, absque praevia sufficienti requisitae Nobilitatis probatione, admitti, Beatitudinis Vestrae Rotae Commissarios et Auditores per infinitas informationes eo protraxerint, ut hi non solum neglectis praememorati Capituli remonstrationibus, verum et ipsiusmet sacratissimae Caesareae Majestatis diversorumque Metropolitanorum et Cathedralium capitulorum interventionibus minime perpensis, Decanum et Capitulum Wormatiense, per vana Decreta, sub Censuris et excomunicationibus, contra Pii secundi et Clementis septimi, Summorum Pontificum, indulta et Bullas, continuamque ab aliquot seculis hactenus non interruptam observantiam condemnare et compellere fuerint conati. Quam inopinatum vero et citra omnem expectationem sacri Romani Imperii Electoribus ac Principibus Ecclesiasticis Dominis Nostris Principalibus Clementissimis, talia percipere acciderit, ex eo liquet, dum gravati Capituli in praedictis suis Statutis abunde fundatam causam justissimam perspicientes sentientesque eidem pro talium jurium Statutorumque conservatione intercessionibus Nostris subvenire non solum consultum, sed et insuper ob urgens interesse commune inevitabilis necessitatis esse, in mandatis Nobis dederunt sanctitatem Vestram, humillime rogare, dignetur clementissime
page 176, image: s0176praememoratis Rotae commissariis serio injungere, ut pro avertendo tum irreparabili omnium Germaniae Metropolitanarum tum Cathedralium Ecclesiarum prae judicio, ac inclytae ejusdem Nobilitatis detrimento, ambos praetendentes, videlicet Hermannum Lotharium ab Auwach, et Jacobum de Boville, praebendas in Cathedrali Wormatiensi affectantes, ad praefatum Capitulum (coram eodem sufficienter et juxta statuta ac morem requisitum Nobilitatis suae probationem deducendi) remittant ac illud deinceps contra notoria sua jura, Statuta, Privilegia, Consuetudines immemoriales, Caesaream Capitulationem et concordata Germaniae amplius gravare desistant. Quod dum Beatitudinem Vestram, pro paterna sua in universam Nationem Teutonicam clementissimaque propensione, praecipue vero in Ecclesiarum et antiquissimae Nobilitatis Germaniae conservationem haud difficulter facturam confidimus, eidem humillima sanctorum pedum exosculatione omnem a Divina Benignitate incolumitatem fortunatissimosque rerum successus animitus apprecamur. Dabantur Ratisbonae die 9. Aprilis 1688.
Sanctitatis Vestrae
Devotissimi ac obedientissimi Sacri Romani Imperii Electorum ac Principum Ecclesiasticorum Deputati, Consiliarii et Legati.
page 177, image: s0177
DCCLXXXII. Literae JOHANNIS GEORGII III. Saxoniae Electoris, ad MARCHIONEM DE GASTANAGA, Provinciarum Belgicarum nomine Caroli II. Hisp. Regis Praesidem, quibus ipsi, se Bruxellas, velut promiserat, venire non posse nuntiat, et pro edito bonae voluntatis egregio specimine ingentes agit gratias, 1688.
EXhibuit Nobis gratissimas Excellentiae Vestrae Literas Serenissimi et Potentissimi Hispaniarum Regis supremus tormentariae rei Praefectus Marchio de Betmar, Nobis ab Excellentia Vestra obviam missus, simulque singulare ejus nos coram videndi desiderium oretenus exposuit. Vehementer autem dolemus urgentia Nobis incidisse impedimenta, per quae propositum Nostrum Bruxellas Nos conferendi mutatum, adeoque gratissimus Excellentiae Vestrae conspectus et colloquii fructus Nobis ademptus. Occasionem igitur praesentibus denegatam, literis hisce sincerae Nostrae benevolentiae testibus voluimus compensare, immensas agentes gratias, pro concepto de adventu Nostro in has ditiones gaudio, et oblata bonae voluntatis praestatione, securamque Excellentiam Vestram reddentes, Nos in id connisuros sedulo, ut vicissim de affectu Nostro prolixissimaque grata omnia conferendi promptitudine ambigere nunquam possit. Dabantur Mechliniae die 22 Aprilis/12 Maji 1688.
DCCLXXXIII. Literae JOHANNIS GEORGII III. Saxoniae Electoris,
page 178, image: s0178
ad MARCHIONEM DE GASTANAGA, Regis Hispaniae in Belgio Vicarium, quibus se Bruxellas certa sub conditione venturum esse significat, 1688. P. P.ANimus quidem erat, ocupationum festinationem imponentium, adeoque temporis aucupandi causa itineris Nostri cursui insistere, rectaque Hollandiam via ulteriori sine mora repetere. Verum insigni illa, qua Nos Excellentia Vestra prosequitur, civilitate moti, fretique promissis tam per iteratas suas literas, quam delegatum Comitem ab Autel datis, nos sine omni ceremoniarum solennium prolixitate receptum iri, non possumus non, quin Bruxellas Nos conferamus, et deditissimum Nostrum Serenissimo Hispaniarum Regi animum devotaque studia, una cum propensissimo erga Excellentiam Vestram affectu coram profiteamur ac exponamus. Ablegamus itaque Liberum Baronem de Friesen, ut de Adventu nostro Excellentiam Vestram certiorem reddat declinetque ceremonias. Dabantur Gandavi die 3. Maji 1688.
DCCLXXXIV. Literae JOHANNIS GEORGII III. Saxoniae Electoris ad MARCHIONEM DE GASTANAGA, Vices Hispaniarum Regis in Belgio sustinentem, quibus ipsi Joannem Wonsel, Scabinum Antwerpiensem, velut virum consularis dignitatis prae caeteris dignum, impense commendat, 1688.
page 179, image: s0179
P. P.
QUamvis nondum Nostro nos exsolverimus debito ex officiorum in Nos ab Excellentia Vestra collatorum multitudine contracto, non tamen veremur novum postulare beneficium, postquam Nobis innotuit, primarium Antwerpiae Consulem e scabinis propediem esse eligendum. Cum itaque Jean Wonsel, Civis Antwerpiensis, per praestita Nobis sedulo officia honestum suum satis comprobarit animum, nullique dubitemus, quin Excellentiae Vestrae integritas ejus, caeteraque merita, postquam Scabini munere non una vice functus, perspecta sint atque cognita, valde Nobis fuerit gratum, si Excellentia Vestra Ipsum ad hunc consularis dignitatis gradum promovere eidemque recommendationis nostrae fructum indulgere voluerit. Agnoscet devota mente insignem hanc benignitatem atque gratiam. Nos autem Excellentiae Vestrae prospera cuncta atque felicissimos rerum successus ex animo apprecamur. Datae Hagae Comitis die 7. Maji 1688.
DCCLXXXV. Literae JOHANNIS GEORGII III. Saxoniae Electoris, ad MARCHIONEM DE GASTANAGA, Gubernatorem Belgii Hispanici, cui pro exhibito sibi ab ipso Bruxellis honore ingentes refert grates, 1688. P. P.
VAlde nos delectavit percepta ab Excellentia
page 180, image: s0180Vestra per tempus illud, quo Bruxellis commorati sumus, bonitas ac jucunda conversatio, atque Nos ipsi devinxit, ut non solum erga Serenissimum Hispaniae Regem ingentia Excellentiae Vestrae merita simus depraedicaturi, verum etiam nihil, quo gratam ob beneficia in Nos collata declarare possimus mentem, nunquam praetermissuri. Dolentes angustiam temporis curandae valetudini Nostrae destinati non permittere Bruxellas secundum promissum propositumque Nostrum, reverti, speramus tamen Excellentiam Vestram alias Nobis suppedituram esse occasiones, quibus sincerioris nostri atque constantis affectus testimonia edere valeamus. Dabantur Trajecti ad Mosam die 10/20 Maji Anno 1688.
DCCLXXXVI. Literae JACOBI II. Magnae Britanniae Regis, ad GEORGIUM GUILIELMUM, Ducem Brunsvico-Luneburgensem, cui Principem sibi natum esse amanter refert, 1688. Jacobus Secundus Dei Gratia Magnae Britanniae, Franciae et Hiberniae Rex, Fidei Defensor etc. Serenissimo et Celsissimo Principi Domino Georgio Guilielmo Brunsvicensium et Luneburgensium Duci, Consanguineo et Amico Nostro Charissimo Salutem.
Serenissime et Celsissime Princeps, Consanguinee et Amice Charissime.
VIsum est munifico bonorum omnium datori nos nostraque regna ac Dominia ita recipere,
page 181, image: s0181ut Charissima Conjux Nostra, Serenissima Regina Maria hesterna die circa horam decimam matutinam Filium pepererit sanum et vita plenum, ipsa quoque divina benignitate salva atque incolumis.
Quod donum coeleste ut pectus Nostrum exuberante gaudio implere debet, ita nuntium illius Foederatis et Amicis Nostris gratissimum fore credidimus; praesertim Celsitudini Vestrae, quam prosperis rebus Nostris tam sincere affectam fuisse nunquam non perspeximus. Ideoque mirificam istam supremi Numinis benedictionem Nobis hoc tempore concessam Celsitudini Vestrae quantocius communicandam esse duximus, sperantes hoc novo ad insequentes annos pignore amicitiam Nostram cum Celsitudine Vestra posterisque suis in secula propagatam fore. Dab. in Palatio Nostro de Whithehall 11. die Junii Anno Domini 1688. Regnique Nostri quarto.
Celsitudinis Vestrae
Consanguineus et Amicus
Jacobus Rex.
Inscriptio. Serenissimo et Celsissimo Principi, Domino Georgio Guilielmo, Brunsvicensium et Luneburgensium Duci, Consanguineo et Amico Nostro Charissimo.
DCCLXXXVII. Responsoriae GEORGII WILHELMI, Ducis
page 182, image: s0182
Brunsuico-Luneburgensis, ad praeinsertas JACOBI II. Magnae Britaniae Regis Literas, quibus ipsi de recens nato gratulatur Principe, 1689.Serenissime etc.
QUod Majestas Vestra optatissimi nuncii, de nata sibi prole mascula literis undecimo die mensis hujus datis, nos voluerit reddere participes, merito eximiae erga Nos comitatis et benevolentiae argumentum habemus, illique maximas eo nomine persolvimus gratias.
Sicuti vero hanc singularem et commemorabilem benedictiomem, hunc prosperarum rerum cumulum Majestati Vestrae ex animo gratulamur, ita simul sincera mente vovemus, ut Deus O. M. non tantum Serenissimam, Reginam pristinae sanitati brevi restituat, sed et tenellum, Principem latissimorum Regnorum spem benigne complectatur, foveat ac conservet, et Regiae Britannicae Domus posteritatem per secutura hujus universi secula omnia jubeat perpetuari. De caetero Majestatis Vestrae prolixo favori nos commendantes, Eidem vitam longaevam felicesque votorum successus officioso cultu apprecamur. Dabanrur in Aula Nostra Ducali Cellis XXVI. Jun. MDCLXXXVIII.
Georgius Wilhelmus.
DCCLXXXIIX. Literae LEOPOLDI, Romanorum Imperatoris, qua Regis Hungariae, ad STATUS ET ORDINES
page 183, image: s0183
TRANSYLVANIAE, quibus ipsis Clementiam et Protectionem suam promittens, gratiose injungit, ut jugo Barbarorum penitus excusso, bellum in Turcas strenue prosequantur, 1688. Leopoldus Divina favente Clementia Electus Romanorum Imperator semper Augustus etc.Magnifici, Egregii, Strenui et Nobiles, Prudentes ac Circumspecti, Fideles sincere dilecti!
AMplam ad Nos dedit relationem Camerarius Noster, Equestris militiae Generalis Colonellus, et Commissarius Noster Generalis Plenipotentiarus, Fidelis Nobis dilectus, Antonius Comes Caraffa, de non minus laudabili, quam Vobismet ipsis proficua resolutione Vestra, qua excusso Barbarorum jugo, quo tot annorum serie pressi, et vix non oppressi estis, abdicataque sponte Protectione, imo intolerabili servitute Ottomannica, ad Nos tanquam legitimum Regem Vestrum avitamque devotionem postliminio cum Posteritate Vestra redire decrevistis, personis, fortunisque Vestris, protectioni Nostrae Caesareae Regiaeque subjectis. Quam egregiam, intrepidamque declarationem Vestram, operamque Nobis hactenus pro redimendis Turcarum viribus factam, et quae conatibus hostilibus longius removendis praestia a Vobis sunt subsidia clementissimo gratoque suscipientes animo, nulli parcemus labori, vigilantiae ac sollicitudini,
page 184, image: s0184ut saluti, conservationi, securitatique Vestrae, contra quoscunque Barbarorum ausus et oppressiones, prospiciatur, eoque Protectionem Nostram paternam, actu sentiatis; neminem etiam in libertate conscientiae et Religionis in Transylvania receptae et hactenus toleratae; turbari permittemus, omni denique modo curaturi, ut fiduciae Vestrae de benignitate Nostra conceptae affectus correspondeat. Exacta quoque militari disciplina observata, seria hunc in finem militiae, Generalibusque Nostris dedimus mandata, et peracta expeditione campestri, ulterius operi huic Vobis tam salubri plane stabiliendo, manum admovebimus, Vobis desuper sensa Nostra sincere proposituri. Interim in forti Altissimi dextera, causae suae justissimae vindice, Nobiscum confidite, insistite coeptis, et de Paterna sollicitudine, tutela, gratiaque Caesarea et Regia, optime sperate, quam vobis uberrimam clementissime deferimus. Datum in Civitate Nostra Viennae die 17. Mensis Junii Anno 1688. Regnorum Nostrorum Romani 30. Hungarici 33. Bohemici vero 32.
Leopoldus
T. A. Comes de Stratmann.
Ad Mandatum Sac. Caes. Regiaeque Majestatis proprium
Stephanus Andreas de Verdenburg.
page 185, image: s0185
DCCLXXXIX. Breve eligibilitatis, ab INNOCENTIO PAPA XI. ad JOSEPHUM CLEMENTEM, Ducem Bavariae et electum Ratisbonensis ac Frisingensis Ecclesiarum Praesulem, transmissum, 1688.
Innocentius Papa XI.
DIlecte Fili, Salutem et Apostolicam benedictionem. Singularibus tuis et majorum tuorum in Nos et Apostolicam sedem fidei et devotionis promeritis abducimur, ut Apostolicae nostrae benignitatis facore te libentissime complectamur. Volentes itaque Te, qui ex illustri Ducum Bavariae prosapia, ex qua tot egregii Catholicae fidei defensores aliique clarissimi principes longa serie prodierunt, ortus, et dilecti Filii Nobilis Viri, Maximiliani Emanuelis utriusque Bavariae Ducis, Sacri Romani Imperii Principis Electoris, cujus praeclara in Ecclesiam Dei et universam Christianam Rempublicam merita omnis humanae laudis proeconium jam longe supergressa sunt, frater Germanus, ac in decimo septimo vel circiter tuae aetatis anno constitutus existis, quique Ratisbonensi et Frisingensi Ecclesiis ex concessione et dispensatione Apostolica, munere consecrationis nondum suscepto, praeesse dignosceris, ac unum et unam in Metropolitana Coloniensi, atque alterum et alteram Canonicatus et praebendas in Hildesimensi respective Ecclesiis una cum iisdem Ratisbonensi et Frisingensi Ecclesiis ex indulto seu dispensatione Sedis
page 186, image: s0186obtines, ac ex cujus clarioribus semper, quae exhibes, egregiae ad pietatem et ad Ecclesiasticam disciplinam accommodatae indolis argumentis, prout fide dignorum testimoniis accepimus, rationabiliter conjicitur, quod quamprimum, benedicente Domino, in Virum virtutibus Catholico Principe et circumspecto Praesule, generisque tui splendore dignis insignem evadere debeas, horum intuitu amplioris favore gratiae prosequi, tequea quibusvis Excommunicationis, suspensionis et Interdicti aliisque Ecclesiasticis sententiis, censuris et poenis a jure vel ab homine, quavis occasione, vel causa, latis, si quibus quomodolibet innodatus existis, ad effectum praesentium duntaxat consequendum, harum serie absolventes, et absolutum fore censentes, motu proprio, et ex certa scientia, et matura deliberatione nostris, deque Apostolicae potestatis plenitudine, tecum, ut, si contingat, Venerabilem Fratrem Maximilianum Henricum, Archiepiscopum Coloniensem, Sacri Romani Imperii Principem Electorem, Regimini et Administrationi Metropolitanae Coloniensis et Hildesiensis praedictarum, et alterius Leodiensis Ecclesiarum, quibus ex simili concessione et dispensatione Apostolica etiam praeesse dignoscitur, vel earum cujuslibet cedere, vel decedere tu a dilectis filiis Capitulis et Canonicis earundem Metropolitanae Coloniensis, Hildesiensis et Leodiensis Ecclesiarum, ad quos respective, occurente ipsarum Ecclesiarum vocatione, electio personarum idonearum ipsis Ecclesiis in Archiepileopum
page 187, image: s0187et Episcopos respective per Romanum Pontificem, pro tempore existentem, ad electionem hujusmodi praeficiendarum juxta privilegia, et indulta Apostolica seu concordata, dudum inter sedem Apostolicam et inclytam nationem Germanicam inita, aut alias canonice spectat, licet nec in aetate legitima, nec in sacris ordinibus constitutus, nec dictae Ecclesiae Leodiensis Canonicus, aut de gremio capituli ejusdem Ecclesiae Leodiensis existas, nec tam in illo, quam in aliis Metropolitanae Coloniensis, et Hildesiensis Ecclesiarum praedictarum Capitulis vocem activam et passivam habeas, neque alias debite, juxta dispositionem sacrorum canonum et constitutionum Apostolicarum et Statutorum, Ordinationum, Usuum, Indultorum et Privilegiorum, ipsarum Ecclesiarum respective qualificatus sis, ac memoratis Ecclesiis Ratisbonensi et Frisingensi praesis, nihilominus in Archiepiscopum et Episcopum respective ac Pastorem dictarum Ecclesiarum Metropolitanae Coloniensis, Hildesiensis et Leodiensis, ac illarum cujuslibet, servatis alias servandis, eligi, et sic electus, electioni hujusmodi consensum praestare libere, licite et valide possis et valeas, ita ut electio de persona Tua ad dictas Ecclesias, vel earum aliquas; seu aliquam, ut praefertur, pro tempore facta, valida et efficax existat, ac Tibi suffragetur et suffragari debeat in omnibus et per omnia, perinde, ac si in legitima ad id aetate, ac sacris Ordinibus constitutus, et de gremio Capituli dictae Ecclesiae Leodiensis, ac illius Canonicus existeres,
page 188, image: s0188vocemque activam et passivam tam in eo, quam in aliis Metropolitanae Coloniensis et Hildesiensis Ecclesiarum praedictarum Capitulis haberes, nec non juxta illarum statuta, Ordinationes, Consuetudines, usus, Privilegia et Indulta, sacrosque canones et constitutiones Apostolicas hujusmodi, et alias debite qualificatus reperireris, nec praedictis Ratisbonensi et Frisingensi Ecclesiis praeesses, ita tamen, ut statim atque electionem, sic de persona Tua, pro tempore factam, per nos seu Romanum Pontificem, pro tempore existentem, confirmari, Teque eisdem Ecclesiis Metropolitanae Coloniensi, Hildesiensi, vel etiam earum alteri duntaxat, in Archiepiscopum vel Episcopum respective et Pastorem praefici contigerit, Ecclesiae supra dictae Ratisbonensis et Frisingensis vacent, et vacare censeantur, eo ipso autoritate Apostolica, tenore praesentium de specialis dono gratiae dispensamus, tibique concedimus et indulgemus. Decernentes, easdem praesentes literas, nullo unquam tempore aut quovis praetextu, etiam ex eo, quod capitula et canonici Ecclesiarum praedictarum, et quicunque alii interesse habentes ad praemissa vocati non fuerint, nec illis consenserint, aut alias, ex quavis causa, etiam legitima, de subreptionis aut nullitatis vitio seu intentionis nostrae, aut alio quovis defectu notari, impugnari, invalidari, retractari, aut in jus vel controversiam, quovis modo, vocari posse, sed ipsas praesentes literas firmas, validas et efficaces existere, et fore, suosque plenarios et integros effectus sortiri
page 189, image: s0189obtinere, ac tibi in omnibus et per omnia plenissime suffragari; Sicque et non aliter in praemissis, per quoscunque Judices ordinarios et Delegatos etiam causarum Palatii Apostolici auditores ac Sac. Rom Eccles. Cardinales, etiam de latere Legatos et Apostolicae Sedis Nuntios, aliosve quoscunque, etiam qualibet praeeminentia et potestate fungentes, et functuros, sublata ejus et eorum, cujuslibet quavis aliter judicandi et interpretandi facultate et autoritate, judicari et definiri debere, ac irritum et inane, si secus super his a quoquam quavis autoritate, scienter vel ignoranter contigerit attentari, non obstantibus defectu aetatis, aliisque praemissis, ac Apostolicis et in Lateranensi etiam Generali aliisve quibuslibet universalibus Provincialibusque, et Synodalibus Conciliis, editis generalibus vel specialibus Constitutionibus et Ordinationibus, nec non praedictarum Ecclesiarum aliisve quibusvis etiam juramento, confirmatione Apostolica vel quavis firmitate alia roboratis statutis et consuetudinibus, usibus et ordinationibus, privilegiis quoque indultis et literis Apostolicis ejusdem Ecclesiis earumque Praesulibus ac Capitulis et Canonicis, ac aliis personis quibuslibet, etiam specifica et individua mentione et expressione dignis, sub quibuscunque verborum tenoribus et formis, ac quibusvis etiam derogatoriarum derogatoriis, aliisque efficacioribus, cum efficacissimis et insolitis clausulis, irritantibusque et aliis decretis, in genere, vel in specie, etiam motu, scientia et potestatis plenitudine, paribus, ac consistorialiter et
page 190, image: s0190alias quomodolibet in contrarium praemissorum, concessis, confirmatis et innovatis. Quibus omnibus et singulis, etiamsi pro illorum sufficienti derogatione de illis eorumque totis tenoribus specialis, specifica, expresse, et individua, ac de verbo ad verbum, non autem per clausulas generales idem importantes, mentio seu quaevis expressio habenda, aut aliqua alia exquisita forma ad hoc servanda foret, tenores hujusmodi, ac si de verbo ad verbum, nihil penitus omisso, et forma in illis tradita observata exprimerentur et insererentur, praesentibus pro plene et sufficienter expressis et insertis habentes, illis alias in suo robore permansuris ad praemissorum effectum hac vice duntaxat specialiter expresse derogamus, caeterisque contrariis quibuscunque. Datum Romae apud Sanctam Mariam Majorem sub Annulo Piscatoris die XIX. Junii MDCLXXXVIII. Pontificatus Nostri Anno duodecimo.
J. F. Albanus.
Inscriptio. Dilecto Filio, Josepho Clementi, ex Ducibus Bavariae, Electo Ratisbonensi et Frisingensi. DCCXC. Breve INNOCENTII PAPAE XI. ad FRANCISCUM S. ROM. ECCLESIAE CARDINALEM a FURSTENBERG, quo se desideriis ejus annuere haud posse refert, 1688.
page 191, image: s0191
Innocentius Papa XI.
DIlecte Fili noster salutem et Apostolicam benedictionem. Sicuti nihil aut gratius, aut jucundius habemus opportunitatibus gratificandi tibi, declarandique indies magis, quanti perspectas virtutes ac merita tua faciamus, ita majorem in modum tristamur, ubi ea se propensae nostrae erga te voluntati objiciunt impedimenta, quae minime patiantur, Nos id praestare posse, hujusmodi autem molestiam profecto experimur in negotio, de quo, occasione obitus bonae memoriae Venerabilis Fratris, Maximiliani Henrici Archiepiscopi, dum viveret Coloniensis, ad nos scripsisti, tam multas enim gravesque in se continet difficultates, quemadmodum a nostro ad Rheni Tractum Nuncio abunde cognosces, ut nullum nobis relinquant locum satisfaciendi votis tuis. De pietate vero ac sapientia Tua adeo praeclare sentimus, ut deliberationi, quam hac in causa suscepimus, ultro te acquieturum esse, plane confidamus, tibique interim, dilecte Fili noster, Apostolicam benedictionem peramanter impertimur. Datum Romae apud Sanctam Mariam Majorem sub annulo Piscatoris, die prima Julii 1688. Pontificatus nostri anno duodecimo.
Marius Spinola.
Inscriptio. Dilecto Filio nostro, Francisco Sac. Rom. Ecclesiae Presbytero Cardinali, Landgravio a Furstenberg.
page 192, image: s0192
DCCXCI. Breve INNOCENTII PAPAE XI. ad CAPITULUM COLONIENSE, quo illud paterne monet, ut sub ipsum electionis Archiepiscopi actum ad virum praeclaris virtutibus et vitae probitate excellentem respiciat, 1688.
Innocentius Papa XI.
DIlecti Filii, Salutem et Apostolicam benedictionem, tristati sane non parum sumus, de obitu venerabilis Fratris, Maximiliani Henrici, Archiepiscopi, dum viveret, Coloniensis, de quo literis quinta Junii proxime elapsi datis certiores nos reddidistis; perspectae enim ejusdem virtutes ac praerogativae a charitate, qua illum prosequebamur, prorsus id reposcebant, tristitiam autem nostram opportune levantes, consideratione mercedis magnae nimis, quam ipsum in aeterna beatitudine, a liberali justorum remuneratore Deo, recepisse speramus, pro sollicitudine, qua gerere debemus omnium Ecclesiarum, praesertim vero Coloniensis, vehementer vos in Domino hortamur, ut in eligendo successore augmentum Divinae gloriae unice propositum habeatis, eumque tantummodo conveniatis, quem praeclaris magnoque praesule dignis dotibus NB. insignitum ad omnes Pastoralis officii partes, laudabiliter obeundas, magis NB. inter vos, idoneum agnoveritis. Quod ut juxta pietatis, zelique vestri munus, votumque nostrum ac expectationem praestetis, Sancti Spiritus auram vobis, dilecti filii, afflantem usque precamur ac Apostolicam
page 193, image: s0193benedictionem peramanter impertimur. Datum Romae apud S. Maria Majorem sub annulo Piscatoris die tertia Julii MDCLXXXVIII Pontificatus nostri Anno duodecimo.
Marius Spinola.
DCCXCII. Literae CAPITULI COLONIENSIS ad INNOCENTIUM PAPAM XI. quibus S. R. Eccles. Cardinalem a Fürstenberg unanimi omnium consensu in Coadjutorem Ecclesiae suae postulatum, novaeque Electioni celebrandae decimam nonam Julii diem dicatam esse, refert, 1688.
Beatissime Pater.
QVamvis dubitare non possimus, quin ad Sanctitatis Vestrae notitiam devenerit, qualiter, Deo ita disponente, Serenissimus et Reverendissimus Princeps Elector et Archiepiscopus Coloniensis Maximilianus Henricus, utriusque Bavariae Dux, Dominus noster clementissimus viam universae carnis ingressus, die tertia currentis mensis Junii placidissime et piissime in Domino obdormierit, immarcessibilem virtutum suarum, quibus inter Praesules singulariter splendere visus est, coronam reportaturus, nihilominus pro nostra, qua erga Sanct. Vest. sanctamque sedem Apostolicam ferimur submississima devotione luctuosum hujusmodi obitum Vestrae Sanctitati humillime notificandum, simulque insinuandum fore duximus, quod maturis tractatibus praehabitis, in loco Capitulari legitime congregati, Capitulum repraesentantes,
page 194, image: s0194ad animum revocaverimus, quanta Ecclesiis, et praesertim harum Regionum Metropolitanis, Praesulis solatio destitutis, pericula et dispendia imminere soleant, adeoque attentius perpendentes postulationem Coadjutoris Archiepiscopatus Coloniensis in personam Eminentissimi Cardinalis Landgravii de Fürstenberg etc. sub Sanctitatis Vestrae et sanctae sedis Apostolicae beneplacito, non ita pridem a nobis concorditer factam, quantum nobis constat, hactenus nec dum a Sanctitate Vestra fuisse admissam, ad occurrendum gravissimis incommodis, quae in Ecclesiam praetactam, totamque Archidioecesin Colon. ex diuturna vacatione redundare possent, in eventum, quo gratiam successionis memorato Eminentiss. Cardinali Landgravio de Fürstenberg etc. Decano nostro longe dignissimo, et de Ecclesia prae ceteris optime merito, ad humillimas nostras preces, et factam concordem postulationem a Sanctitate Vestra concessam esse, interea nobis constiterit, prout de illius concessione nihil hactenus nobis innotuit, ad Canonicam novi Archiepiscopi Electionem vel postulationem, prout de jure procedendum fore, concorditer resolverimus, et ad hujusmodi Electionem vel Postulationem canonice celebrandam, diem decimam nonam proximi Mensis Julii, cum continuatione sequentium, statuerimus, et praefixerimus, relaxata eum in finem citatione solita et opportuna. In Domino confidentes, quod Sanctitas Vestra hanc nostrae providae intentionis solertiam, pro publico Ecclesiae Coloniensis bono, benignissime sit probatura
page 195, image: s0195et laudatura, cujus beatissimos pedes devotissime exosculamur, et ulterioris Paterni affectus erga nos, Ecclesiamque Coloniensem, continuationem humillime deprecamur, manentes semper
Sanctitatis Vestrae
Coloniae 5. Julii 1688.
Devotissimi et humillimi,
Decanus et Capitulum Ecclesiae Metropolitanae Coloniensis.
DCCXCIII. Literae JOHANNIS GEORGII III. Saxoniae Electoris ad JACOBUM II. Magnae Britanniae Regem, quibus ipsi de sobole mascula nuper in firmamentum serenissimae familiae ejus nata amanter graetulatur, 1688. P. P.
SVavissimam sane ex Regiae Vestrae Majestatis Literis percepimus voluptatem, quas illa de Felici Serenissimae Conjugis partu, editaque in Domus inclytae spem ac firmamentum mascula sobole multo amantissimas ad Nos perscripsit. Ita nimirum antiquae illi mutuaeque inter utramque Domum Nostram necessitudini convenire videtur, ut rerum, quae ad Regiam Vestram Majestatem pertinent, tam jucundarum expertes esse nequeamus: adeoque etiam in publica hac laetitia tantum abest, ut auspicatissimam hanc regii stemmatis propagationem augustissimae illius familiae
page 196, image: s0196invidere possimus, ut exortum potius ex tam felici nuntio in animo Nostro gaudium magis magisque accendi, et majorem in modum augeri sentiamus, serio voventes, ut recens natus iste filius in decus et gloriam regni inque avitas pariter paternasque virtutes feliciter adolescay, cultamque inter Majores Nostros et ab iisdem laudabili exemplo ad Nos deductam amicitiam cum posteris Nostris faciat perennare. De caetero Regiae Vestrae Majestati, ut prospera omnia feliciaque eveniant, est: quod Nos quidem ad comprobandi dediti animi studia nihil facturi reliquum etiam atque etiam optamus. Dabantur Dresdae die 10. Jul. 1688.
DCCXCIV. Literae NUNCII APOSTOLICI Coloniae subsistentis, ad CAPITULUM COLONIENSE, quod sanctae sedis nomine hortatur, ut in instanti Archipraesulis electione canonice procedat, 1688.
Illustrissimi, Perillustres ac Reverendi admodum Domini.
NOn exiguum concepit moerorem sanctissimus Dominus noster ex obitu clarae memo riae Serenissimi Electoris Coloniensis, enixisque votis a Deo supplex efflagitat, ut Ecclesiis illius morte viduatis condigne provideatur. Sanctitas sua mihi ideo injungere dignata fuit, ut Illustrissimis Dominationibus Vestris renunciarem, mentem ejus esse, quod in imminentibus electionibus ineundis, canonice procedatur, illaeque dirigantur
page 197, image: s0197in eos, qui prudentia et virtute NB. digniores aptioresque censeantur, ad earundem Ecclesiarum Regimen laudabiliter subeundum: haec sunt vota tanto digna Pontifice, digna etiam, ut iisdem ad amussim obsequatur Illustrissimarum Dominationum Vestrarum pietas, illarumque zelus erga istam Ecclesiam, cui et ipse pro mearum virium tenuitate inservire exoptans permaneo
Illustrissimarum, Perillustrium ac Reverend. admodum Dominationum Vestrarum.
Coloniae Agrip. 13. Julii. 1688.
Ad omnia officia paratissimus
J. A. Archiepiscopus Damacenus.
Inscriptio. Illustrissimo Capitulo Metropolitanae Coloniensis. DCCXCV. Literae COSMI III. Magni Etruriae Ducis, ad JOHANNEM GEORGIUM III. Saxoniae Elestorem quibus ipsi Ferdinando, Filio suo natu majori, Violentam Beatricem, Bavariae Principem desponsatam esse nuntiat, 1688. P. P.
ARctissimus amicitiae nexus, qui mutua animorum propensione Serenissimam Vestrae Dilectionis Electoralem Domum cum Familia Nostra conjungit, jure suo poscit, ut magni Nostra
page 198, image: s0198interesse putemus, Dilectionem Vestram certiorem facere sponsalium, quae nuper inter Serenissimam Bavariae Principem et Filium Nostrum Ferdinandum natu majorem contracta sunt. Ad hoc autem officium exhibendum Nosmet impellit, tum singularis Nostra erga Dilectionem Vestram observantia, tum etiam, ut Eandem Dilectionem Vestram in nostrarum consolationum partem adsciscamus, quippe qui jam probe noverimus, Dilectionem Vestram res omnes, quae Deo favente Nobis secundae contingunt, jucundissime semper accipere. Hae vero nuptiae erunt plane auspicatissimae, ubi eaedem Vestrae Dilectioni, uti speramus probatae acceptaeque advenerint, cujus quidem cordis Vestri consensus nullum certius argumentum capiemus, quam cum quidpiam in Mandatis Dilectio Vestra dare dignabitur. Qui Nobis honor, ut ab eadem addatur, etiam atque etiam rogamus, cum nihil antiquius habuerimus, quam animi nostri peculiare studium, promptamque Dilectioni Vestrae obsequendi voluntatem rebus ipsis ac factis testatam facere. Deus optimus maximus Dilectionem Vestram Germanarum gentium bono ac Imperii gloriae incremento incolumem servet, uti Nos ex corde votis omnibus adprecamur. Dabantur Florentiae die 31. Julii Anno 1688.
DCCXCVI. Responsoriae, quibus JOHANNES GEORGIUS III. Sax. Elector COSMO III. Magno Etruriae Duci, de auspicato Filii primogeniti cum Principe Bavarica gratulatur connubio, 1688.
page 199, image: s0199
P. P.
PErsane magno gaudii sensu affecti sumus, cum literae Dilectionis Vestrae Florentiae 31. Julii scriptae certiores Nos redderent de felici matrimonii foedere, quod nuper inter Serenissimam Bavariae Principem, et Dilectionis Vestrae filium natu majorem contractum est. Ita nimirum mutuae illi inter Nos benevolentiae convenire videtur, ut eorum, quae prospere Dilectioni Vestrae eveniunt, expertes esse nequeamus: adeoque tantum abest, ut novam hanc utriusque Serenissimae Domus conjunctionem Celsitudini Vestrae invidere existimandi simus, ut exortum potius ex tam felici nuntio in animo nostro gaudium magis magisque accendi et majorem in modum augeri sentiamus: serio voventes, ut auspicatissimum hoc connubium in contrahentium utriusque partis felicitatem, Reiquepulicae salutem cedat, ex eoque Dilectio Vestra plurimos longa serie nepotes posterosque videat, qui celeberrimae Domus familiaeque gloriam quam diutissime faciant perennare. Nos interea ad comprobanda benevolentis animi studia nihil facturi reliquum, prospera omnia feliciaque Dilectioni Vestrae etiam atque etiam exoptamus. Dabantur Annaeburgi die 24. Augusti 1688.
DCCXCVII. Literae MAXIMILIANI EMANUELIS Electoris Bavariae ad OSMANNUM Bassam Aleppinum de flagitatis Tractatibus Pacis et Liberi commeatus Tabulis pro Ablegato Sulficar Effendi transmissis agentes, 1688.
page 200, image: s0200
Nos Maximilianus Emanuel, Osmanno Bassae Aleppino Salutem.
ACcepimus eas, quas ad nos ex Campo ad Nissam transmisisti literas, quibus nobis significas, quod a tuo Imperatore ad nos una cum primario Interprete Ablegatus quidam, nomine Sulficar Effendi, ad castra nostra venire in mandatis habeat, pro quo tu securum a nobis commeatum desideras, Nos equidem non aliis modo, quam bellicis expeditionibus intenti, adventum ejus vel omnino recusare, vel rerum statu aegre laturo differre possemus, cum propositios tuas modernae Intentioni Nostrae parum conformes judicemus; Christiana tamen pietate moti, accessium tibi huc ad castra nostra concedimus, ea, quae nobis Imperator tuus referenda injunxit, benigne audituri, quem in finem et Passaportum pro securitate tua expediri, et ei qui literas tuas ad nos tulit, ad te revertenti illum tradi jussimus, mandato insuper Commentandi nostro Simandriae dato, ut te tuosque, modo eidem praescripto ac sufficienti milite secure ad castra Nostra comitetur, cui tuto confidere poteris. Dabantur ex castris nostris ante Belgradum positis 23. Augusti 1688.
DCCXCIIX. Breve INNOCENTII PAPAE XI. ad josephum Clementem, Electorem Coloniensem, quo illi ad munera collata rite et ex voto obeunda Apostolicam benedictionem amanter impertitur, 1688.
page 201, image: s0201
Innocentius Papa XI.
DIlecte Fili, nobilis Vir, salutem et Apostolicam benedictionem. Cum ex Documentis ad Urbem transmissis serio ac mature perpensis aperte patuerit, Nobilitatem tuam, praeviis omnibus requisitis, in Archiepiscopum Coloniensem electam fuisse, animo sane perlibenti Electionem confirmavimus, quemadmodum ex alio brevi liquebit; praeter merita enim, quae in te derivantur ex praeclaris domesticae gloriae Titulis, iis etiam ipse praeditus es virtutibus dotibusque Ecclesiasticum Principem praecipue decentibus, ut in magnum Ecclesiae Coloniensis bonum ejusmodi Electionem cessuram plane Nobis polliceamur. Caetera de propensa Nostra erga tuam Nobilitatem voluntate, ac Dilecto Filio Abbate Scarlatto, qui Tuas hoc super negotio literas reddidit, abunde cognosces, Tibique interim Apostolicam Benedictionem peramanter impertimur. Datum Romae apud Sanctam Mariam Majorem sub annulo Piscatoris, die XVIII. Septembris MDCLXXXVIII. Pontificatus Nostri anno XII.
Marius Spinola.
Et a tergo. Dilecto Filio, Nobili Viro, Josepho Clementi ex Ducibus Bavariae. DCCXCIX. Literae LEOPOLDI Rom. Imperatoris, ad CAROLUM XI. Svecorum Regem, de inopinata Gallorum in S. R. Imperium irruptione, et auxiliis
page 202, image: s0202
nummisque ab ipso quamprimum submittendis agentes, 1688. Leopoldus.JAm Orbi patet universo, qua protervia Rex Christianissimus, vicennalis armistitii lege turpiter violata, non modo Palatinatum, sed omnes etiam Electores, Principes ac Urbes sibi obvias, sacrosancto Regis verbo in altae tranquillitatis fiduciam omnino assopitas, indicta plane contra belligerantium morem causa, repentinis armis invaserit, Moguntiam, Spiram, Wormatiam, Budorim vulgo Heidelbergam et alia loca occupaverit, ac Philippiburgum, quod itidem Regii verbi sanctuario fisum, sibi minus providerat, obsidione cinxerit, et postquam quinque millia Gallorum occubuerunt, et nongenti saucii recesserunt, duobus tantum assultibus a milite Nostro generosissime licet exceptis, ad deditionem coegerit, Franckenthalium et Manheimium, ut opinantur, aggressiurus. Quanquam igitur nulli dubitamus, quin foedum hoc rupti foederis flagitium justas olim luitura sit poenas, ejus tamen id generis est, ut inde, nisi praeveniatur, Franconicus ac Svevicus primum Circuli, ac integrum porro inundetur ac depopuletur Imperium, si non integre, saltem partim Gallico fastui subjugandum. Nos quidem eo, quod ducentis minimum inde leucis, copias militares abesse, tamque subito in occursum mitti non posse videamus, interea manifesto Gallico responderi, causaeque injustitiam ac praesentissimum libertatis Germanicae discrimen Comitiis Imperialibus proponi
page 203, image: s0203demonstrarique fecimus, nec quicquam intermissuri, quod vel Paternus in Imperium Amor ac sollicitudo, vel coalitum inter Nos sociatosque Nostros foederis vinculum a Nobis ulla ratione desiderari possit. Verum ut id ipsum caeteri quoque prosequantur, necesse videtur. Unde quanquam certe Nobis persuademus, Serenitatem Vestram res ita jam tum disposuisse, uti vel pacis, si servari possit, ratio, vel belli occasio postulaverit, in id tamen a Serenitatis Vestrae legatione Ratisbonae una cum caeteris collaborandum existimamus, ut totius Imperii nomine Regi Christianissimo coeptorum suorum injustitia probe demonstretur, cumque eo non obstante forte copias suas ex Imperii ditionibus revocare, laesisque damna debite resarcire noluerit, nec Electores, Principes ac Status pacis tranquillitate frui siverit, ipse communi omnium statuum sententia apertus Imperii hostis declaretur. Neque minus a Serenitate Vestra peramice fraterneque contendimus, ut conventi Nos inter et Eandem foederis vigore Regem Christianissimum ab omnibus hostilitatis actibus, utpote a nullo Imperii Ordine hucusque causatis dehortari, utque laesis omnibus satisfiat, serio commonere, ac porro etiam in omnem ulterioris belli eventum copias suas militares hac adhuc hyeme, propius in ditiones suas Imperiales, unde promptius adsint, educere velit. Cumque non minoris nobis curae sit, unde tam ingentes belli quaqua versum suscipiendi sumptus, post exhausta Nostra Provinciarum Nostrarum aeraria tandem colligamus,
page 204, image: s0204ea in Serenitatis Vestrae liberalitatem vivimus fiducia, fore ut residuam suam Mensium Romanorum ab Imperii Statibus olim concessorum partem Nobis in tanta hac necessitate Nostra exsolvi curet. Et nos, quod reliquum est, Serenitati Vestrae prosperam valetudinem, omniaque ex animo cedere vovemus. Datae in civitate nostra Viennae 5. Novembris, 1688.
Serenitatis Vestrae
Bonus Consanguineus et Frater,
Leopoldus.
Vt. Leopoldus Wilhelmus
Comes in Koenigsek.
Bertram.
DCCC. Responsoriae CAROLI XI. Svecorum Regit, ad praeinsertas LEOPOLDI, Rom. Imperatoris Literas, quibus simul Ducis Holsato-Gottorpiensis restitutionem in integrum instanter urget, 1688.
QUam plane ex improviso Imperium Romano-Germanicum, infestis Galliae Regis armis rursus impeti ceperit, variis urbibus et munimentis vel deditione vel hostili vi atque impetu jam coeptis atque occupatis, quaeque a Nobis in tanto rerum discrimine desideret requiratque Majestas Vestra, ex Ejusdem amicissimis literis Vienna die quinta hujus Mensis Novembris perscriptis, Nobisque a Majestatis Vestrae Ministro, Domino Comite a Nostiz rite exhibitis a
page 205, image: s0205bunde percepimus. Magnopere utique dolemus, istis Gallorum inceptis non modo Imperium universum, sed prope rem omnem Christianam in casum dari, ac, quo tempore conveniebat christianos Principes et populos omnes, auspicatissima Majestatis Vestrae arma ad debellandos ac penitus contundendos communes Christiani Nominis hostes suppetiis suis firmare ac sublevare, esse, qui progressibus eximiis divinitus hactenus concessis veluti obicem ponere, ac potius Christianis ipsis pericula ac clades inferre satagunt, Quae cum Imperio Romano praeter omne meritum accidere videantur, nec existimari aliter possit, quam ea omnia contra luculentas pacificationum ac conventionum solennium, quibus Imperii Romano-Germanici salus atque incolumitas praecipue nititur, sanctiones ac leges fieri: Nemini eorum, qui quocunque vinculo Imperii Romano-Germanici compagi innexi sunt, fas esse existimamus, ad restinguendum commune incendium officio suo deesse eoque nos quoque memores, communem Nobis cum caeteris Imperii statibus in hoc negotio sortem esse, neque itermisimus, neque intermittemus, Ministro atque Ablegato Nostro in Imperii Comitiis commoranti ea mandata dare, ut tam cum Majestatis Vestrae, quam aliorum Electorum, Principum ac Statuum Imperii de re communi recte sentientium ibidem degentibus Ministris Consilia conferat, eaque ominia agat, quibus saluti ac defensioni Imperii, omni meliori modo prospici atque consuli possit, ad praestanda
page 206, image: s0206deinde ea haud segnes futuri, quae communi Imperii consensu, pro asserenda ejusdem incolumitate poterunt decerni. Interea, prout Majestas Vestra requirit, apud Galliarum Regem instantissimis urgebimus officiis, ut ab omnibus hostilitatis actibus desistere, nec contra tot Pactorum solennium fidem, quae sanctissima et inviolabilis esse debeat, tranquillitatem publicam turbare velit. Neque praeterea solummodo de praestandis iis erimus solliciti, quae in foederis Nos inter et Majestatem Vestram conventi Tractatibus desiderari poterunt, sed et ulterius ad rei communis tuendam utilitatem, reparandamque in universum publicam tranquillitatem, una cum iis, quibus idem est animus, qua poterimus ope incumbemus, sociaturi de eo cum Majestate Vestra serio atque optima fide consilia Nostra. Cujus Imperialis Providentia cum ad omnes Imperii partes aeque respiciat, rerum momenta qualia ubique sunt, pari utique amplectetur cura, adeoque pro summa sua prudentia ultro dijudicabit, quantum communi rei objiciatur obstaculi per Daniae molimina, securitatem ac quietem Circuli Inferioris Saxonici frequentissime turbantia, quae nunc quoque maxime in causa sunt, quo minus ex locis iis laboranti patriae ad terras remotiores idonea submitti possint auxilia ab iis, qui ancipiti expositi periculo, dum aliis succurrunt, sua parum tuta a tergo relinquant. Nec vero melior rerum facies sperari in dicto circulo poterit, aut communi rei inde quicquam firmi accedere roboris, quam diu Rex Daniae ditiones
page 207, image: s0207Ducis Schlesvico-Holsatici-Gottorpiensis detinendo vicinorum incubuerit cervicibus, non suo tantum insigni cum emolumento, sed et confoederatae Galliae, cui eadem opera, ad destinata sua contra Germaniam exequenda, via redditur expeditior ac patentior. Quocirca cum negotium Holsaticum non parum momenti ad res Imperii afferat, idque quam celerrime ad optatum finem perduci communis rei magnopere intersit, de bono publico praeclare merebitur Majestas Vestra, si gravata non fuerit cum reliquis in ista causa Mediatoribus, Dominis Electoribus Saxone et Brandenburgico eas inire rationes, quo ulteriore absque mora Dux Holsatiae pristino statui, tot pacificationibus ac solennibus conventionibus ipsi debito restituatur. Cui saluberimo scopo quantocyus obtinendo, Nos quoque una cum Dominis Ducibus Brunsvico-Luneburgicis operam simul impendemus indefessam, eo praecipue fine, ut postmodum remoto tam insigni obstaculo, liberiores Nobis illisque sint manus, ad rem communem ex urgentissimis periculis tanto efficacius alacriusque expediendam. Denique qua ratione Mensium Romanorum Majestati Vestrae a Statibus Imperii concessorum a Provinciis Nostris Germanicis debita pars exsolvenda sit, per priorem Ministrum Nostrum Comitem Gabrielem Oxensterna detegi fecimus, cum is Nobis retulerit rem omni difficultate carere, illud unice superesse videtur, ut posito utrinque calculo, et rationibus ad liquidum perductis, de summis residuis certi qui statuatur, quod peragendum
page 208, image: s0208Plenipotentiario Nostro in aula Vestrae Majestatis Comiti de Dohna commisimus. De caetero Majestati Vestrae a Deo Opt. Max. incolumitatem diuturnam ac prospera rerum incrementa ex animo apprecamur. Dabantur in Regia Holmensi die 21. Novembr. 1688.
Carolus.
J. Polus.
DCCCI. Literae LEOPOLDI, Roman. Imperatoris, ad JOANNEM III. Poloniae Regem, cui bellum S. R. Imperio a Gallis illatum esse, et legatum ex aula Turcica proponendarum pacis conditionum causa accessisse nuntiat, utque aliquem ex suis confestim Viennam mittat, qui excipiendae Turcici legati positioni intersit, obnixe efflagitat, 1688.
NE vel quicquam ex eo, quod ad sinceram veramque amicitiae et foederis observantiam spectare possit, a nobis desiderari videretur, Serenitatem vestram de Venturo primum Viennam Legato Turcico reddi certiorem, ac porro cum adventasset per ministrum illic nostrum confidenter adventum significare jussimus, ipsumque tum de nuncianda Neo Imperatoris sui inauguratione, tum de pace tractanda, in mandatis habere. Ut nullatenus a sacrosancta jurati foederis tabula cupimus discedere, ita vicissim hac super re Serenitatis vestrae mentem requisivimus; verum nihil hucusque a Serenitate Vestra vel a Ministro nostro nobis intimatum; dum interea
page 209, image: s0209Christianissimus Galliarum Rex vicennalis armistitii lege turpiter foedata, nonnullos Principes Imperii Statusque, ne insinuata quidem contra Principum morem, causa, repentinis invasit armis; ac urbes et emporia, Vormatiam, Spiram, Moguntiam, Heidelbergam, contra jus, fasque occupavit, nec non fortalitium Philipsburgum aliaque loca expugnavit. Nos, utpote quibus Imperatorii muneris gratia, sacri imperii Status foederatosque indefensos relinquere turpe foret, exercitibus nostris in diversa distractis, ab hoc sacro contra communem Christiani nominis hostem, bello remoraturus, unde quanquam firmus nobis animus sit, nisi eae fuerint pacis conditiones, quae unanimi foederatorum sententia, omnibus placere possint, vires nostras pro omni possibili in prosequendam belli aleam impendendi, attamen quam grave nobis quamque etiam confoederatis nostris futurum sit perniciosum, cum post exhaustas ubique aerariorum facultates, tanta belli quaqua versum suscipiendi moles, debiliore brachio sustinenda sit, cum Serenitas Vestra vel ipsamet dignoscere possit, compertumque habeat, id Juris gentium etiam rationem inprimis postulare, ut Principum Legati audiantur, debiteque porro dimittantur, atque hoc inprimis Turcicus Legatus, jam urgeat, ac omni pacis ineundae jureque jurando faciendae facultate se instructum asserat, Serenitas Vestra facile viderit, quam necessarium futurum sit, ut cum ex nobis solis, nihil tale subeundum velimus, Ministrum quendam probe instructum, huc allegare non gravetur,
page 210, image: s0210qui cum nostris, ac foederatae Reipublicae Venetae Ministris Oratoris hujus Ottomannici propositiones auscultet, quid Serenitati Vestrae, ac Reipubl. Polonae nomine eam in rem visum suerit, una respiciat. Dabantur Viennae die 8. Novembr. Anno MDCLXXXIIX.
DCCCII. Responsoriae JOHANNIS III. Poloniae Regis, ad praeinsertas LEOPOLDI, Rom. Imperatoris literas, 1688.
NUllam in hunc usque diem, de Legatione Turcica a Majest. vestra habuimus notitiam, oretenus tantum D. Schiemanski, Majestatis Vestrae, Residens nobis innuerat, adventare Legatum, quod ipsum publica ferente fama cognoveramus. Jam vero recentibus Majestatis Vestrae literis edocemur, non modo Viennam Legatum a Sultano advenisse, verum etiam instanter sollicitare, ut propositiones, quas pro ineunda pace attulit, quantocius audiantur. Cum proinde Majestas Vestra, veluti sacris Colligationis tabulis congruum est, a nobis quempiam eo fine expediri desideret, et ut una cum Majestatis Vestrae ac colligatae Reipubl. Venetae Ministris, noster quoque ad aulam Majestatis Vestrae, hac instructus facultate pergat et audiat, quae nos Remque hanc publicam maneat satisfactio, qui non modo absque ullo fructu tanti belli sustinuimus onus, sed etiam amplissimas Moschis concessimus Provincias solo ineundae nobiscum, et cum confoederatis nostris sacrae colligationis pretio augendarumque virium
page 211, image: s0211Christianorum intuitu. Porro veluti inter nos, magnosque Moschoviae Duces, mutuo stetit juramento, ne pars una, absque altera aliquem pacis amplectatur tractatum. Jus fasque est, ut ipsos de hoc, quid jam agatur, certiores reddamus. Interea dum Respubl. pro Comitiis jamjam instantibus congregata fuerit, uberiores dabimus resolutiones. Caeterum magno doloris sensu accipimus, valida Majestatis Vestrae distrahi arma, exorto novo in Imperio et ditionibus suis belli incendio, quod ut faventes superi, clementer sopire dignentur, apprecamur. Dabantur in arce Zolkieviensi die 20. Novemb. An. MDCLXXXIIX.
DCCCIII. Intercessionales, pro mercatoribus Lipsiensibus in causa debiti Wunneburgici, ad JOHANNEM III. Poloniae Regem, a JOH. GEORGIO III. Saxonum Electore exaratae, 1688. P. P.
SUbmisse Nobis exposuerunt quidam ex subditis Nostris et mercatoribus Civitatis Lipsiensis, tum aliqui etiam extranei, sicut ex inclusis patet, Christianum Wunneburgum Wratislaviensem amplas secum exercuisse negotiationes, et aliquot abhinc nundinis Lipsiensibus varias merces, multumque tam cambialis quam paratae pecuniae ab illis mutuo accepisse, atque hoc modo debitum plus quam duodecim millium Imperialium contraxisse: Cumque iste nundinis autumnalibus superioris anni, contra fidem, quam dederat, foro cesserit, bonis ac facultatibus suis in Poloniam
page 212, image: s0212translatis, ibique adhuc eum latitare, omniaque in fraudem creditorum suorum dilapidare ac profundere rumor sit, intercessionales hasce Nostras pro recuperandis suis mercibus pecuniaque creditis humiliter a Nobis petierunt. Quamvis itaque nulli dubitemus, gravis, quod ex istius hominis absentia et fuga Nostri sentiunt, detrimenti, rationem tantum apud Regiam Vestram Majestatem valituram, ut praefatis subditis Nostris in repetendis rebus creditis sua sponte justitiam omnimode sit administratura: pro nostra tamen in Nostros benignitate tanto impensius Regiam Vestram Majestatem rogandam duximus, ut, quod ultro praestitura videbatur, in Nostri favorem eo libentius impertiri auxilium, supraque memoratos mercatores gratia et protectione sua complecti velit, concessa iisdem potestate ac licentia praedictum debitorem suum Wunneburgum ejusque facultates et bona, ubicunque locorum, vel sub quacunque Jurisdictione inferiore ea invenerint, arrestandi tam diuque retinendi, donec ipsis de debito satisfiat. Agnoscent illi debita veneratione adhibitum a Regia Vestra Majestate pro jure suo consequendo justitiae ardorem, Nos ipsi autem Regiae Vestrae Majestati, quam divinae protectioni serio commendamus, in simili aliisque humanitatis officiis promptitudinem Nostram vicissim sumus declaraturi. Dabantur Annaeburgi die 9. Novembr. 1688.
DCCCIV. Literae JOANNIS GEORGII III. Saxoniae Electoris, ad NONNULLOS EUROPAE REGES
page 213, image: s0213
ET PROCERES de novo anno gratulaoriae, 1688. P. P.JUcundissima illa mutui inter Nos amoris recordario cultusque, quo Regiam Vestram Majestatem prosequimur, jure quodam a Nobis postulare videntur, ut inter haec recurrentis anni auspicia, ex veteri consuetudine vota denuo pro incolumitate Regiae Vestrae Majestatis faciamus, Eidemque prospera omnia feliciaque in futurum apprecemur. Hoc igitur humanitatis officium, dum per praesentes amplissime exequimur, nihil superest, quod Regiam Vestram Majestatem adhuc majorem in modum rogemus, quam ut illa serio sibi persuadere velit, nihil Nos quicquam vel hoc vel insequentibus annis, quotiescunque se dederit occasio, praetermissuros, ex quo et Nostra in Regiam Vestram Majestatem propensissima voluntas, et singulare rebus illius inserviendi studium ullo modo poterit intelligi. Qui interea, ut Regia Vestra Majestas non hunc modo annum, sed plures etiam alios tranquillo Reipublicae statu, et inoffenso rerum prosperrimarum cursu, quam felicissimos agat, etiam atque etiam exoptamus. Dabantur Dresdae Mense Decembri Anno 1688.
DCCCV. Recredentiales, quas GEORGIUS WILHELMUS, Dux Brunsvico-Luneburgensis, Domino de Beurgeauville, Legato Christianissimi Regis extraordinario, LUDOVICO XIV. Galliae Regi tradendas commisit, 1689.
page 214, image: s0214
Serenissime.
QUi ad Majestatem Vestram denuo redit, Ablegatus Ejus Extraordinarius Dominus de Bourgeauville, postquam literas duodecima die Septembris anni elapsi Versaliae datas, Nobis tradidisset, negotia sibi commissa, ea exposuit dexteritate, ea tractavit et ursit prudentia, ut muneris jam ante praeclare obiti, et meritorum suorum in aula Nostra spectatorum laudem, non renovaverit tantum, sed et adauxerit. Atque Nobis quidem nihil gratius fuisset, quam ingredi pacta, in quae Regia Majestas Vestra Ipso interprete tam benigne nos voluit invitare. Cum vero sub ejus accessum ex improviso alia sit enata rerum facies, illatumque Imperatori et Imperio bellum, Majestas Vestra aequo sperabimus interpretabitur animo, et Nostram etiam probabit fidem, quod a reliquo Germaniae corpore separari Nobis non ducamus integrum. Quod ipsum hoc parcius hic tangimus, quia supradictum ejus Ablegatum singula plenissime relaturum confidimus, Majestatem Vestram solum obnixe rogantes, velit et imposterum desiderata sua benevolentia constanter Nos dignari, qui cultum perennem, nec ullo finiendum minuendumve casu ipsi pollicemur. Deus Opt. Max. Majestatem Vestram in seros annos incolumem conservet, eamque et reliquos Christiani Orbis Principes ita disponat, quo compresso belli motu, seculo pacato fruamur et tranquillo. Dabantur in Aula Nostra Ducali d. 12. Jan. 1689.
Georgius Wilhelmus.
page 215, image: s0215
DCCCVI. Breve INNOCENTII PAPAE XI. ad LUDOVICUM XIV. Galliae Regem, quo ipsum paterne hortatur, velit pro cognito sibi vivido paterni amoris affectu, meliora de se sentire et primogenito Ecclesiae filio digna agere, 1689. Charissimo in Christo Filio Nostro Ludovinco, Francor. Regi Christianissimo.
Innocentius Papa XI.
QUam vivido paterni amoris affectu Majestatem tuam prosecuti sumus et prosequimur, novit profecto scrutator cordium Deus. Ad ipsum enim enixas pro incolumitate Tua, proque secundis Regiae Domus Tuae successibus preces effundere nunquam omittimus, nec omittemus. Ad id sedulis votis expetendum, valido nobis incitamento fuit eritque, eximius ille, ac nullis unquam praeconiis satis, commendatus zelus, quo Catholicam Religionem propagare, ac ab Haereticorum ausis strenue tueri, illustrem tibi scopum posuisti, in quem scopum Praedecessorum nostrorum vestigiis, inhaerentes, ubi opus fuerit, conspirare parati sumus. Quae cum ita sint, explicare plane nequimus molestiam, quam incessanter experimur, intelligentes, Te de propensa nostra mirum in modum erga Majestatem Tuam voluntate adversa sentire, ac propterea longe a nobis aberrantia consilia meditari. Quamobrem omnes charitatis nostrae partes expleturi, testatum Tibi hisce facimus, nihil nos antiquius habere
page 216, image: s0216desiderio luculenter declarandi, quam arcto dilectionis inconcussae vinculo Majestatem Tuam complectamur, et quam impense cupiamus Christianae Reip. ad incrementum mutuam utrinque animorum concordiam coalescere. Age itaque, Charissime Fili, excita in Te Spiritus Ecclesiae primogenito dignos, Tuique in nobis amantissimum agnosce. Sane eam de pietate, eam de aequitate Tua opinionem gerimus, ut dubitare minime possimus, quin significationibus nostris acquiescas, et supra memorato amori, a quo illa proficiscuntur, cumulate respondeas. Dilectus Filitus noster, Cardinalis d' Estrees, cui saepe saepius diserte aperuimus sensus, quos his literis consignavimus, quique Majestati Tuae testis fidelis erit benevolentiae nostrae easdem Tibi literas mittet, dum nos Majestati Tuae Apostolicam benedictionem amantissime impertimur. Datum Romae die 15. Jan. 1689.
DCCCVII. Literae CAROLI XI. Svecorum Regis, ad LEOPOLDUM Rom. Imperatorem, quibus Declarationem Danorum, ad factam a Ministris mediatorum officio fungentibus propositionem exhibitam, Conventionibus autem arctois e diametro contrariam acerbe perstringit, et nisi Duci Holsato-Gottorpiensi, ex aequo satisfieret, armorum vim minitatur, 1689. P. P.
QUam spem conceperamus felicis successus in componendis dissidiis Dano-Gottorpicis ex Mediatione Majestatis Vestrae una cum Dominis
page 217, image: s0217Electoribus Saxonico et Brandenburgico, in eodem negotio suscepta et hactenus continuata, eam si non plane irritam, certe valde dubiam nobis reddidit novissima propositio a Ministris eidem Mediationi adhibitis, praeter opinionem facta, utpote in qua inter varios componendae dictae controversiae modos prima fronte collocatur tale medium, cui nulla ratione locum posse esse jam ab initio justissimis ac solidis ex causis declaravit Dux Sleswico-Holsatiae Gotorpiensis, quodque cum pacificationibus septentrionalibus, directa fronte pugnet, nec nisi cum omnimoda earundem subversione admitti potest. Certe ea propositione nihil gratius atque optatius Daniae accidere potuisset, quam etiam avidissime arripuit, ac veluti ipsis Mediatorum Ministris viam ad id pandentibus, obviis ulnis amplexa est. Multum utique spirituum accessisse Ministris Danicis, satis indicat Declaratio eorundem imperiosa ac pene dictatoria, postero statim die ad eandem propositionem facta: qua postulatur, ut Dux Slesvico-Holsatiae Gottorpiensis omnibus Juribus, ex pacificationibus Aquilonaribus ipsi competentibus renunciet, pristino Vasallagii nexu se Daniae obstringat, plurimas Ditiones, quas per dictas pacificationes Arctoas obtinuit, gratis et ingratis relinquat, reliquas avitas terras, ac quas Domus Gottorpiensis ab ipsius pene primordio, liquidissimo jure possedit, aliis aequivalentibus, hinc inde sparsis ac ingenti hiatu ab invicem distantibus commutet, denique a nutu Daniae nunquam non pendeat. Indignitates
page 218, image: s0218atque injurias, quibus ista declaratio tumet, fusius deducere non attinet, cum per se pateant. Illud mirari convenit, quod declarationem tam absurdam et memoratae pacis tabulis aperte reluctantem, Mediantes Ministri non recipere modo, sed et Duci Gottorpiensi offerre non dubitaverint, scilicet, ut injustissime afflicto Principi afflictio adderetur gravior. Nihil hic secius suspicamur de Majestatis Vestrae voluntate, utpote quam novimus prorsus abhorrere ab atrocissimis Daniae coeptis, in consanguineum Ducem patratis. Novimus sincera eam mente sollicitam esse de reparandis quantocyus fortunis innocentissimi Ducis, tum vigore foederis nobiscum initi, tum Intuitu Rescriptorum Imperialium, quibus eundem Ducem exhortata est identidem Majestas Vestra, ne quid sorte sua admitteret indignum, ne quid ex Juribus, quae Imperii Principibus sub auspiciis Majestatis Vestrae asserta sunt, quicquam pateretur, delibari, aut obtrudi sibi sineret, quod vergeret in detrimentum Imperii; Nec vero nisi constitisset Nobis de candore, deque generosa ac sincera Majestatis Vestrae mente ac propensione ad vindicias oppressi Ducis bona fide atque omni meliori modo maturanda, ad operis tam pii confectionem propiores ac promptiores haud defuissent viae, nisi omnia prius experiri consilio, quam armis statuissemus. Obversatur animo atque oculis nostris funesta Orbis Europaei facies, ac Christiani sanguinis summam esse debere parsimoniam agnoscimus aegre utique descensuri ad
page 219, image: s0219extrema illa remedia, incendiis jam flagrantibus plus olei atque alimenti adjectura, sed quam vix evitari ea demum possit, suggerit nobis supra indigitata tam declaratio quam propositio, quae necessitatem quandam Nobis imponit, cogitandi de mediis divinitus nobis concessis, quibus pactorum publicorum religionem ac fidem tueri tenemur. Quis enim non videt nos per latus Ducis Gottorpiensis aperte peti et convulsis quibusdam Pacificationum Septentrionalium conditionibus ac legibus plane essentialibus easdem in universum aboleri atque tolli, adeoque sublatis atque subductis pacis istius fulcris, recrudescere pristina bella; ab eorum pactorum tenore, quae tanto sanguinis impendio steterunt, quae ipsius faventis coeli miraculis perfecta ac sancita sunt, ne latum quidem unguem dimoveri fixum nobis penitus atque firmum est, nec fas arbitramur, ullas obtrudi Duci Gottorpiensi conditiones, vel ipsius sorte indignas vel pacificationibus dictis contrarias admittere. Quid enim rationi, quid divino humano que Juri minus congruum, quam ut quis possessionibus suis legitimis per vim dejiciatur et ad sua alienis commutanda invitus adigatur. Quod prodi poterit exemplum perniciosius ad fas nefasque omne miscendum, et ut potentiores quaevis sibi licere in infirmiores credant? Id utique in Imperio ne fiat, vel praecipuum est Majestatis Vestrae Caesareum munus, quod cum Majestas Vestra hactenus fumma cum laude impleverit, gloriamque suam retundendis Imperii hostibus uberrime accumulet, confidimus utique
page 220, image: s0220in protegendo Imperii Principe, cui praeter omne meritum omnia paene adempta sunt, Eam partibus suis minime defuturam, adeoque Ministris suis Mediatorum munere fungentibus in Holsatico negotio injuncturam, ut omissis ejusmodi noxiis ac supervacaneis Respectibus, rem serio agant, potiusque parti laesae ac sua repetenti, quam aliena contra pacta publica iniquissime appetenti suffragentur ac faveant, id justitiae ac aequitati consonum eo magnopere pertinebit, ut majoris mali evitetur occasio, nec res eo deducatur, ut quorum vires utilissime adhiberi poterant ad commune Germaniae incendium restinguendum, proprio impliciti periculo ulterius detineantur, et ad destituendam rem communem constringantur. Quod si Majestas Vestra pro summa sua aequanimitate, dictis modis factu haud quaquam difficilibus praestiterit, magnum inde saluti publicae momentum, magnum gloriae suae adjiciet incrementum. De caetero eidem sub divina tutela diuturnam incolumitatem et prosperos rerum successus animitus apprecamur. Dabantur in Regia Nostra Holmensi, die 30. Mensis Jan. Anno Christiano 1689.
Majestatis Vestrae
Bonus Frater Consanguineus et Amicus
CAROLUS.
T. Polus.
DCCCIIX. Literae CAROLI XI. Svecorum Regis ad JOH. GEORGIUM III. Saxoniae Electorem, ejusdem
page 221, image: s0221
cum praecedentibus argumenti et maximam partem tenoris, 1689. P. P.QUo magis persuasi sumus de Serenitatis Vestrae Electoralis sincera ac seria mente in componendis una cum reliquis Dominis Mediatoribus dissidiis Dano-Gottorpicis ad normam aequi et justi, nec non ad Leges pacificationum solennium, quas integras ac inviolatas servari publicae salutis ac tranquillitatis magnopere interest, eo minus exspectata Nobis fuit novissima propositio, a Ministris ejusdem Mediationis vices obeuntibus, praeter opinionem, facta, utpote in qua inter varias dirimendae dictae controversiae modos prima fronte collocatur tale medium, cui nulla ratione locum esse posse, jam ab initio justissimis ac solidissimis ex causis declaravit Dux Schleswico-Holsatiae Gottorpiensis, quodque cum Pacificationibus septentrionalibus directa fronte pugnat, nec nisi cum omnimoda earundem subversione admitti potest. Certe ea propositione nihil gratius atque optatius Daniae accidere potuisset, quam etiam avidissime arripuit, ac veluti ipsis mediatorum Ministris viam ad id pandentibus, obviis ulnis amplexa est. Multum utique Spirituum inde accessisse Danicis Ministris, satis indicat declaratio Eorundem, imperiosa et pene dictatoria postero statim die ad eandem propositionem data, qua postulatur, ut Dux Schleswico-Holsatiae Gottorpiensis, omnibus juribus suis ex pacificationibus Aquilonaribus ipsi competentibus
page 222, image: s0222renunciet, pristino Vasallagii nexu Daniae se obstringat, securitati suae nullis munimentis prospiciat, foedera nulla pangat, plurimas ditiones, quas per dictas pacificationes obtinuit, gratis et ingratis relinquat, reliquas avitas terras, ac quas Domus Gottorpiensis ab ipsius pene primordio liquidissimo jure possedit, aliis aequivalentibus hinc inde sparsis ac ingenti hiatu ab invicem distantibus commutet, denique a nutu Daniae nunquam non pendeat. Indignitates ac injurias, quibus ista declaratio tumet, fusius deducere non attinet, cum per se pateant. Illud mirari convenit, quod declarationem tam absurdam, et memoratae pacis tabulis aperte repugnantem, Mediantes Ministri non recipere modo, sed et Duci Gottorp. offerre non dubitaverint, scilicet ut injustissime afflicto Principi afflictio redderetur gravior. Ea voluntate aut jussu Serenitatis Vestrae Electoralis gesta esse minime suspicamur, quippe cui iniqua et pessimo exemplo in Ducem Gottorpiensem patrata, probari nequaquam possunt. Nec vero si non constitisset Nobis de candore, deque generosa Dominorum Mediatorum intentione, oppressi Ducis vindicias bona fide atque omni meliori modo maturandi ad operis tam pii confectionem propiores ac promptiores defuissent viae, nisi omnia prius experiri consilio quam armis statuissemus. Obversatur animo atque oculis nostris funesta orbis Europaei facies, et Christiani sanguinis summam esse debere parsimoniam agnoscimus; aegre utique descensuri ad extrema illa remedia, incendiis
page 223, image: s0223jam flagrantibus plus olei atque alimenti adjectura, sed quam vix evitari ea demum possint, suggerit Nobis supra indigitata tam declaratio quam propositio, quae necessitatem quandam nobis imponit cogitandi de mediis divinitus Nobis concessis, quibus pactorum publicorum religionem ac fidem tueri queamus. Quis enim non videt per latus Gottorpiensis Ducis nos aperte peti, et convuldis quibusdam pacificationum septentrionalium conditionibus ac legibus plane essentialibus, easdem in universum aboleri ac tolli, adeoque sublatis ac subductis pacis istius fulcris, recrudescere pristina bella. Ab eorum pactorum tenore, quae tanto sanguinis impendio steterunt, quaeque ipsius faventis coeli miraculis perfecta ac sancita sunt, ne latum quidem unguem dimoveri fixum Nobis penitus atque firmum est, nec fas arbitramur ullas obtrudi Duci Gottorpiensi conditiones, vel ipsius sorte indignas vel pacificationibus dictis adversantes. Quid enim rationi, quid divino humanoque juri minus congruum, quam ut quis possessionibus suis legitimis per vim dejiciatur et ad sua alienis commutanda invitus adigatur? Quod prodi potest exemplum perniciosius, ad fas nefasque omne miscendum, et ut potentiores quaevis sibi licere in infirmiores credant? Quibus omnibus perpensis confidimus, Serenitatem Vestram Electoralem Ministris suis, quibus Mediationis munia in Holsatico negotio commissa sunt, in juncturam, ut omissis ejusmodi noxiis et supervacaneis respectibus, rem serio agant, potiusque parti laesae ac sua repetenti,
page 224, image: s0224quam aliena contra pacta publica iniquissime appetenti suffragentur ac faveant. Id justitiae ac aequitati consonum, id eo pertinebit, ut majoris mali evitetur occasio, nec res eo deducatur, ut quorum vires utilissime adhiberi poterant ad commune Germaniae incendium restinguendum, propiori impliciti periculo ulterius detineantur, et ad destituendam rem communem constringantur. Quod si Vestra Serenitas Electoralis pro laudabili sua aequanimitate praestiterit, praeclare de bono publico merebitur, ac firmandae Nobiscum amicitiae non parum momenti adjiciet. Cui de caetera a Deo Ter Optimo Maximo prospeta quaevis ex animo apprecamur. Dabantur in Regia Nostra Holmensi, die 30. Mensis Januarii, Anno Christiano 1689.
DCCCIX. Literae JOHANNIS III. Poloniae Regis ad JOHANNEM GEORGIUM II. Principem Anhaltino-Dessaviensem, quibus se Principis Radzivilii immaturam mortem graviter ferre testatur, doloremque ipsius inde ortum convenienti lenire solatio satagit, 1689.
ACerba lex fatorum, quae illustrissimum Georgium Principem Radzwillium Magn. Duc. Lithuaniae Pocillatorem, nepotem meum desideratissimum, e vivis sustulit, aequo vulnere nostrum, ac Serenitatis Vestrae cor, animumque sauciavit, indeque ad consolandam Serenitatem Vestram lente festinavimus, quod contumax sit in solatia recens dolor, et quod lachrymas Serenitatis Vestrae cumulare noluerimus. Enimvero
page 225, image: s0225veluti Serenitas Vestra illustrissimam Principem, Dilectam Filiam suam amantissimo Conjuge, se vero exoptatissimo Genero orbatum dolet; Ita nos Regiae Domus nostrae ornamentum, gentis prosapiaeque suae decus, magnam omnium expectationem, brevesque Patriae amores tam praecociter, una includi tumba, luctuose ferimus. Divinae tamen hoc in passu religiose obtemperandum est voluntati, et pro Christiana pietate imponendus lachrymis modus. Caeterum quod eandem viduatam Serenitatis Vestrae filiam, nostram vero charissimam Cognatam concernit, persuasum Serenitas Vestra sibi habeat, nihil nobis magis curae, cordique futurum, quam ut propensissimam voluntatem, affectum, respectumque nostrum aevo temporis ac occasionum momento, abunde experiatur, nostraque arctis in negotiis suis fruatur protectione. Quod superest, votiva solatiorum auctoramenta ex animo apprecamur. Dabantur die 10. Febr. Anno 1689.
DCCCX. Literae JACOBI II. Magnae Britanniae Regis, ad LEOPOLDUM, Rom. Imperatorem, quibus se a Principe Arausicano, et subditis rebellibus Regnis avitis ejectum esse exponit, ac ab eo, ut sibi Religionique Catholicae, qua Magnae Britanniae Regnum ad exitium ruenti quamprimum suppetias iret, obnixe efflagitat, 1689. Jacobus II. Dei Gratia Magnae Britanniae, Franciae et Hiberniae Rex etc. Fidei Defensor etc. Serenissimo Potentissimo et Invictissimo,
page 226, image: s0226
Domino Leopoldo, divina favente Clementia Romanorum Imperatori semper Augusto, Germaniae, Hungariae, Bohemiae, Sclavoniae, Dalmatiae Regi, Archiduci Austriae, Burgundiae, Carinthiae, Styriae, Carniolae et Silesiae Duci, Marchioni Moraviae, Comiti Tyrolis etc. Fratri, Consangvineo et Amico Nostro Charissimo, salutem in Domino sempiternam.Serenissime, Potentissime et Invictissime Domine, Frater et Consanguinee Charissime.
PErpetuum et inviolatae Amicitiae foedus, quod inter Imperialem Vestram Majestatem Nosque semper intercessit, ejusque in nos propensa multisque argumentis probata voluntas, tum maxime oninibus notum gentibus Caesarese Majestatis Vestrae pro religione catholica studium, facile Nobis persvadent, quae ea in re Nos afficiunt, ea Vobis cordi fore, praecipue ubi negotium talis momenti agitur, qualis est Principis Arausicani hostilis haec Regnorum nostrorum invasio. Qui cum lapidem omnem frustra moverit, ut ab haereditario jure Regisque Fratris Nostri nos successione secluderet, omni ope juvando autores violentae illius persecutionis, quae regnante adhuc Fratre nostro adversus Catholicos commota est, cumque videret haec frustra fieri, Nosquo tandem cum summa Pace et tranquillitate avitum conscendisse Thronum, haereditatis expectandae impatiens, quam jam Regiae Familiae Nostrae matrimonio
page 227, image: s0227intime conjunctus, spe devorabat, odio in Nos, religionemque Catholicam commotus, inimicos nostros subditosque perduellionis reos intime fovit, eorumque nequitia et artibus usus est, ut Nos, Imperiique Nostri Regimen calumniis famosisque libellis traduceret, quo faciliorem hinc ambitioni suae ad ejus possessionem viam sterneret Quod in dilectissimi Filii Nostri Cambrobritanniae Principis ortu manifestius patuit, quo singulari in Nos omnipotentis Dei collato beneficio, cum omni spe legitimae successionis (ex parte scilicet Filiae Nostrae natu majoris, Ejusque Uxoris) excidisset, fraude et armorum vi ea voluit regna occupare, quae nullo deinceps jure poterat expectare. Quod, ut ex voto effectum sortiretur, primum quidem specie conservandae Religionis Protestantium cum nonnullis ejusdem Religionis Principibus foedus iniit, tum diabolica plane calumnia turpissimam nomini nostro inurere notam conatus est. Namque cum ob felicem Filii Nostri nativitatem Nobis prius publica legatione gratulatus esset, illum supposititium esse ausus est omnibus postea declarare. Hinc ditiones nostras invasit, falso quidem nomine tum servandae religionis protestantium, tum etiam stabiliendae pacis tranquillitatisque nos inter et subditos Nostros, quin promittebat, ut ipsi etiam Catholici optata etiam conscientiae libertate fruerentur. Quantum ejus verba ab intimo animi sensu discreparent, quamque avide Regnis Nostris inhiaret, Religionis catholicae extirpationem cordi haberet, nunc manifestissimum est. Siquidem
page 228, image: s0228modis omnibus incautos subditos nostros fallere conatus est, adeo, ut ab exercitibus nostris Rebellibus, imo et ab initimis et domesticis fere omnibus derelicti, et tantum non in manus ejus traditi, omnium Regnorum nostrorum defectionem passi simus. Cumque Comitem de Jeversham, legatum ad ipsum misissemus, contra Jus gentium, fidemque publicam Princeps Arausicanus eum in carcerem conjecit, nosque semoto Praesidio Nostro, arcta militum suorum custodia detinuit; quin et subito Ejus mandato Nos proprio ejecti Palatio, ut majora declinaremus pericula, quae vitae imminebant, praecipiti fuga saluti nostrae consulere, hicque praesidium subsidiumque quaerere coacti sumus. Quid mente agitaret Princeps Arausicanus, et quomodo Ejus esset consilium, cum Regna nostra dolo et armis invaderet, nemini jam dubium esse potest. Leges enim Anglicanas populique libertatem, quas se servaturum incolumes sposponderat, subvertit planeque sustulit. Cumque liberum Catholicis suae Religionis exercitium promisisset, in eos supra id, quod credi potest, inhumanus barbara crudelitate, utraque legum ipsarum severitatem, (quae in terrorem scilicet olim sancitae, raro, si unquam, contra eos executioni mandatae sunt) eos pene dilaniavit. Proceres Paresque Regni aeque ac plebeji in carcerem conjecti, magnifica eorum aedificia solo adaequata, bona omnia direpta, uxores liberique omnibus vitae subsidiis spoliati, ea ab inimicis emendicare coacti sunt, hicque non finis, sed initium malorum; Innumera
page 229, image: s0229enim, ejus mandato, commissa in Episcopos sacerdotesque sacrilegia, qui fustibus aliisque impiae crudelitatis instrumentis excepti, rapti in carcerem, extremum ibi supplicium expectant, venerandi Christi cruci affixi effigies igni saepius commissa, sacella diruta, sacra ecclesiae ornamenta profano populi ludibrio usuique exposita. Hae aliaeque afflicti Status nostri circumstantiae Imperialis Majestatis Vestrae opem et auxilium enixe sollicitant. Res enim Caesareae Vestrae Majestatis utrinque agitur, dum Regem constanti Amicitiae foedere Ei conjunctum, Regnis suis iniquissime spoliatum, et ut saluti suae consuleret in Regiones exteras ejectum, Nosque ista omnia a confoederatis haereticis, catholicae Religionis causa duntaxat, pati manifeste agnoscit. Quae quidem singula Imperiali Majestati Vestrae facile svadebunt, non solum, ut nobis adsit, opemque ferat, qua tam legitimo et haereditario jure debita Nobis Regna recuperemus, sed etiam, ut religioni catholicae, ut sanctae ecclesiae in hac procella quodammodo periclitanti, auxilium ferat, eisque deinceps occurrat malis, quae a conjunctis haereticis Ecclesiae Christi Sponsae imminent. Nec dubia Nobis spes est, quin ubi Imperialis Majestas Vestra singulari sua prudentia ista omnia rite perpenderit, consideratoque constanti inter nos foedere, nec unquam interrupto amicitiae vinculo, eam Nobis opem eaque auxilia suppeditet, quae ad recuperanda Regna nostra maxime videbuntur necessaria, quae quidem unica modo superest via, qua ditionum nostrarum Catholici omnes ab imminenti
page 230, image: s0230praesentique ruina possint servari. De quibus cum mimime dubitemus, ita et Deum optimum maximum precamur, ut Serenissimam Majestatem Vestram semper et ubique custodiat. Dabantur Sancti Germani, sexta Februarii, Anno Domini 1689.
Majestatis Vestrae
frater amantissimus
Jacobus Rex
Milfort.
DCCCXI. Responsoriae LEOPOLDI, Roman. Imperatoris, ad praeinsertas Jacobi II. Magnae Britanniae Regis literas, 1689.
Leopoldus etc.
LIteras Serenitatis Vestrae 6. Februarii nuperi, ex arce S. Germani ad Nos datas, ab Ejusdem in aula nostra ablegato Carlingfortio exhibitas recte accepimus, et ex iis, in quem statum redacta sit Serenitas Vestra, qualiterque ab exercitibus suis, imo et ab intimis et domesticis fere omnibus, post adventum Principis Arausionensis derelicta, praecipiti fuga saluti suae consulere, et itidem in Gallia praesidium subsidiumque quaerere coacta sit, denique a Nobis ad recuperanda Regna sua auxilium expetat, pluribus intelleximus. Serenitati Vestrae id certo confirmare possumus, quod simul atque peracerba haec rerum vicissitudo ad aures Nostras pervenit, animum etiam Nostrum non communi illo humanitatis, sed pro sincero Nostro
page 231, image: s0231in Eandem affectu, propiore et strictiore sensu tetigerit, et intime indoluerimus, illud tandem evenisse, quod Nobis, quantumvis meliora sperantibus, animus jam dudum anxie praesagivit. Quod si enim Serenitas Vestra amicissimis Nostris, per Ablegatum Nostrum nuperum, Comitem a Kauniz, factis remonstrationibus potius, quam fraudulentis Gallorum suggestionibus, quibus id unum agebant, ut perpetuas inter Serenitatem Vestram et Ejusdem populum fovendo simultates, reliquae Europae Christianae tanto securius insultarent, fidem praebuisset, et continuis Eorum de pacifragiis et contraventionibus, quarum Vindiciae pace Neomagensi ad Eandem pertinebant, autoritate et potentia sua modum serio ponere, eumque in finem communi Nobiscum aut cum aliis recte sentientibus consilia inire placuisset, Nobis quidem nullum dubium est, quin Serenitas Vestra animos populi sui odio Religionis Nostrae jam exulceratos, multum demulsisset, etiamnum tam in Regno suo quam in Romano Imperio tranquillitas illibata staret. Nunc autem quo loco res nostrae sint, ut auxilium Serenitati Vestrae praestari possit a Nobis, qui non Turcico tantum bello impliciti, sed etiam novo insuper crudelissimo et iniquissimo, a Gallis rerum suarum, ut putabant, in Anglia securis, contra datam fidem impetiti sumus, Ipsimet Serenitati Vestrae judicandum relinquimus. Illud sane Eandem non celandum duximus, quod Religioni etiam Nostrae non ab aliis major injuria, quam ab ipsismet Gallis illata sit, quippe qui non tantum
page 232, image: s0232in nostram et totius Orbis Christiani perniciem foedifraga arma cum juratis sanctae crucis Hostibus sociare, et susceptos a Nobis pro Dei Gloria conatus interrumpere, successusque ab omnipotenti Ejusdem manu Nobis concessos, impedire fas sibi ducunt; sed etiam in Imperio perfidiam perfidia cumulando, urbes deditione occupatas, contra datam et ipsiusmet manu Delphini signatam fidem, immensis Tributis exhaurire, exhaustas diripere, direptas funditus exscindere, aut flammis delere, Palatia Principum ab omni antiquitate, et inter saevissima bellorum incendia intacta servata exurere, templa spoliare, dedititios in servitutem, more inter Barbaros usitato, abducere: Denique passim, imprimis vero in Catholicorum ditionibus alia horrenda et ipsam Turcarum Tyrannidem superantia immanitatis et saevitiae exempla edere, pro ludo habent. Quae cum necessitatem Nobis summam imponant, non contra ipsos minus quam contra Turcas omni Nos et sacrum Romanum Imperium meliori ratione tuendi, ab ipsiusmet Serenitatis Vestrae aequanimitate certum Nobis assensum promittimus, Nobis a nemine imputari posse, si, quam hactenus per multipuces tractatus assequi non potuimus securitatem, justissimis armis asserere satagamus, eundemque in finem, cum iis, quorum interest, communes pro defensione et securitate Nostra rationes inire cogamur. De caetero Deum rogamus, ut omnia ad gloriam suam dirigat, Vestraeque Serenitati in hoc gravissimo infortunio suo vera solatia praestet, qui Eandem tenerrimo
page 233, image: s0233fraterni animi affectu perpetuo complectimur, Viennae 9. April. 1689.
Leopoldus
C. F. Consbruck.
DCCCXI. Literae GUILIELMI III. Magnae Britanniae Regis, ad LEOPOLDUM Rom. Imperatorem, quibus ipsi, se cum Serenissima Conjuge sua, ad augustum Magnae Britanniae solium evectum esse nuntiat, 1689.
Guilielmus Dei Gratia Angliae, Scotiae, Francis et Hiberniae Rex, Fidei Defensor etc. Serenissimo, Potentissimo et Invictissimo Principi ac Domino, Domino Leopoldo, divina favente clementia Romanorum Imperatori semper Augusto, Germaniae etc. etc. Fratri, Consanguineo et Amico Nostro Charissimo, salutem perpetuamque felicitatem.
Serenissime et Imvictissime Princeps, Frater, Consanguinee et Amice Charissme.
QVum Deus Opt. Max. (qui regna juxta ac reliquas res humanas pro summo suo in Nos arbitrio mutat ac disponit) Nos una cum Serenissima Conjuge, ad augustum Angliae, Franciae et Hiberniae solium elevare dignatus sit, nulli dubitamus, quin Principes foederati Nostri, Nobisque ac Regnis Nostris arcta amicitia conjuncti, hunc Nostrum ad Regium fastigium ascensum laeto et gratulabundo animo laturi sint; Quapropter Caesaream Vestram Majestatem, quae in eo numero jure meritoque praecipuum locum obtinet, quam
page 234, image: s0234citissime certiorem fieri volumus, dictorum Regnorum Coronam et dignitatem Regiam abdicatam prorsus ac desertam, adeoque a summis totius Angliae Ordinibus ultro oblatam, a Nobis acceptam esse. Quod ut in subditorum nostrorum commodum et ad universam Pacem per Christianum Orbem componendam stabiliendamque bene vertat, divino Numini humiliter supplicamus. De caetero Caesaream Vestram Majestatem persuasam esse cupimus, quum et ipsam et res suas omnes singulari affectu animo Nostro penitus insito diuque defixo prosequimur; Nos foedera et interioris amicitiae vincula, quae a Praedecessoribus Nostris in mutua subditorum utrinque emolumenta pacta atque inita fuere, non solum, quantum in Nobis est, sancte observaturos, sed et veterem illam necessitudinem, quae inter Imperii Status et Regna Nostra jam olim intercedit, nova sollicitudine ac novis insuper officiis adornare et augere sedulo conaturos. Quod superest Caesareae Vestrae Majestati fausta omnia precantes, Ipsam supremi Numinis tutelae ex animo commendamus. Dabantur in Palatio Nostro de Whitehal 1. die Martii Anno Domini 1688/9. Regnique Nostri primo.
Caesareae Majestati Vestrae
addictissimus Frater, Consanguineus et amicus
Guilielmus Rex.
Comes de Nothingam.
Nota. Pari quoque ratione ad alios Europae Proceres, mutatis saltem diebus et titulis, scriptum fuit.
page 235, image: s0235
DCCCXIII. Responsoriae LEOBOLDI, Rom. Imperatoris, ad praeinsertas GUILIELMI III. Magnae Britanniae Regis literas, quibus ipsi faustum fortunatumque Imperium gratulatus, Catholitos ditionis Britannicae homines impense commendat, 1689. Leopoldus etc. etc. P. P
QUod Nos Serenitas Vestra de sua et Serenissimae Conjugis suae ad Regium Magnae Britanniae Thronum elevatione per literas suas sub initium nuperi mensis Martii ad nos exaratas, certiores reddere voluerit, nova et luculenta significatio est non interruptae illius necesitudinis et benevolentiae, qua nos et res Augustae Domus nostrae hucusque incessanter persecuta est: quam cum juxta ac Serenitatis Vestrae personam et singularia in Rempublicam merita semper plurimum aestimaverimus, nunc quoque, quae a Divino Numine Eidem adjiciuntur, incrementa, ornamentaque tanto laetitiores ad animum Nostrum admittimus, Vestraeque Serenitati gratulamur, quanto ex augescente ejusdem potentia plus communi causae praesidii et auxilii accessurum esse compertum habemus. Itaque ut Serenitatis Vestrae evectio tam ad ipsius gloriam, quam ad utriusque Regnorum et Provinciarum commodum et ad tranquillitatem per orbem Christianum asserendam stabiliendamque bene vertat, sincere exoptantes, Eidem pro Amica Notificatione eas, quas par est, gratias rependimus, Vestramque
page 236, image: s0236Serenitatem de nobis sic existimare cupimus, ut qui nihil deliberatius in animo habeamus, quam veteris nostrae erga Eandem amicissimae voluntatis et benevolentiae constantiam, novis identidem officiis declarare, et non tantum foedera interiorisque amicitiae vincula, quae Nobis et sacro Romano Imperio jam olim cum inclyto magnae Britanniae Regno intercedunt, observare et rata habere, sed etiam quicquid ad publicam Imperii et Regnorum utriusque utilitatem facere poterit, id omne Nostra ex parte promptissime diligentissimeque conferre, id quod eo sanctius nos praestituros recipimus, quo magis persuasi sumus, Serenitatem Vestram erga Catholicae Religionis Nostrae consortes, quietos, fideles, dictoque audientes ea moderatione et benignitate usuram esse, quam et ipsa tum ante hac semper in Provinciis foederati Belgii, tum nuper sub abitum suum in Angliam Nobis per literas testata est, et Nos Eidem tunc enixe commendavimus. Qua spe freti Serenitatem Vestram tutelae divinae ad prosperos rerum successus ex animo commendamus. Datum Viennae 16. Junii 1689.
DCCCXIV. Responsoriae JOSEPHI, Hungariae Regis, ad GUILIELMI III. Magnae Britanniae Regis praeimpressas de sua in Angliae Thronum elevatione, nuncias, quibus ipsi auspicatas Regiminis primitias gratulatus prosperrima quaeque precatur, 1689.
Josephus Rex Hungariae etc. etc.
NOn minori nos gaudio affecerunt Literae Majestatis Vestrae, prima Martii, anni praesentis, elevationis Ejusdem Serenissimaeque suae Conjugis, ad Angliae, Franciae et Hiberniae solium nunciae, quam accepta Nobis fuit expressio, de amicitia et foederibus ab Ejusdem Praedecessoribus in mutua subditorum emolumenta initis deinceps pariter observandis, veterique nenessitudine, quae inter Regna nostra ab antiquo jam intercedit, nova sollicitudine et novis insuper officiis excolenda augendaque: Cui declarationi pari sinceritate, side et religione semper a nobis corresponsum iri, non est, quod dubitet Majestas Vestra, quam certam de fraterno optimoque animo Nostro vicissim reddimus, quibuslibet in occasionibus actu testando, nihil magis in votis habentes, quam ut Deus ter optimus maximus Majestatem Vestram pro causae communis commodo subditorumque suorum incolumitate diu multumque felicem, sospitemque conservare dignetur; Cujus divinae protectioni eandem commendantes, prosperrima quaeque fraterne peroptamus. Viennae 16. Junii 1689.
DCCCXV. Responsoriae JOHANNIS GEORGII III. Saxoniae Electoris, ad praecedentes GUILIELMI III. Magnae Britanniae Regis de obtenta Magnae Britanniae Corona significatorias, quibus ipsi auspicata aditi honoris primordia exoptatissimosque successus gratulando precatur, 1689. P. P.
page 238, image: s0238
QUo tempore primum de oblata Majestati Vestrae Serenissimaeque Illius Consorti dignitate Regia nuntius ad Nos huc pervenit, etsi statim jucundissima voluptate perfundi coepimus, multo tamen magis enatam hanc in aninio nostro laetitiam accendi, majoremque in modum augeri sensimus, postquam per amantissimas ipsius Regiae Vestrae Majestatis literas edocti sumus, Eandem cum Serenissima conjuge ad augustum Angliae solium fuisse elevatam dictorumque adeo Regnorum Coronam a summis Ordinibus ultro oblatam, a Majestatibus Vestris constanti anino acceptam esse Facere namque haud possumus pro antiqua sanguinis necessitudine, quae anno abhinc, quo nos per Belgium atque ista per loca iter facientes utraque Regia Vestra Majestas amantissime excipiebat, suavissimoque conspectu suo complectebatur, fortiori quasi inter Nos vinculo coaluit, quin partem hujus gaudii peculiari quodam jure Nobismet prae aliis vindicatum eamus; Adeoque Nos etiam tanto quidem nunc impensius de amplissimis ejusmodi argumentis, novaeque dignitatis et gloriae accessione Regiis Vestris Majestatibus praesentibus hisce gratulamur, quanto certius non tam speramus quam confidimus Easdem Dei primum immortalis ope et beneficio, sua deinde virtute ac moderatione animi, ita concredito sibi gubernio praefuturas, ut omnium bonorum opinioni et Votis, publicaeque imprimis tranquillitati plane satisfiat. Quod, ut ita eveniat Regis Vestris Majestatibus honos
page 239, image: s0239iste ac in fastigium Regium ascensus et sempiternae laudi et nulli unquam vicissitudini obnoxiae felicitati sit, est, quod nos modis omnibus etiam atque etiam exoptamus. Quod superest Regiis Vestris Majestatibus quicquid a nobis studii honorisque atque amicitiae praestari ullo modo potest, sincero affectu perofficiose addicimus et pollicemur. Quemadmodum de hac nostra in Regias Vestras Majestates sincera animi propensione cultuque, qui has literas offeret, Liber Baro de Friesen pluribus verbis coram testabitur, quamprimum ad colloquium Regiarum Vestrarum Majestatum benevole fuerit admissus. Dabantur in Thermis Töplicensibus, die 12. April. 1689.
DCCCXVI. Literae LEOPOLDI I. Rom. Imperatoris, ad JOHANNEM III. Poloniae Regem, quibus ipsi, Gallos soedissima perfidia bellum atrox et cruentum S. R. Imperio, in sublevationem juratorum Christiani nominis hostium intulisse seque ad pacem cum Turcis inhonestas ac tutas leges ineundam summa necessitate et vindicandi S. R. Imperium ab innumeris injuriis officio cogi, nunciat, ac ut quamprimum Plenipotentiarios suos Viennam mittat, amanter suadet, 1689. Leopoldus. etc etc.
QUam foede nuper et injuste, violatis Pacis Westphalicae et Neomagensis, nec non vicennalis armistitii, paucis abhinc annis inniti, legibus,
page 240, image: s0240Nos et Romanum Imperium, nihil minus opinantes, Corona Galliae, quasi ex insidiis adorta sit, nulli dubitamus, quin Serenitas Vestra ex superioribus nostris Literis abunde perspexerit. Excrevit vero in immensum hujus facinoris magnitudo et enormitas, ex nefanda illa crudelitate et perfidia, quae hucusque in occupata primo impetu loca, horrendum debacchatur ac furit, dum integras urbes et ditiones, quae incolumitatem pactae certis sese conditionibus dederant, et tributa imperata exsolverant, contra datam et ipsiusmet Regis aut Delphini subscriptione roboratam fidem diripi, direptas aut deleri incendiis, aut moeniis ipsisque aedificiis ex imo fundamento dirutis, solo aequari, subditos, more inter barbaros usitato, vinctos in servitutem trahi, et ad sequendam in aliis oris Gallicam militiam cum interminatione laquei impelli, Principum Domos et Palatia, per secula, in cruentissimis etiam bellis servata, exscindi, nec ab ipsis templorum tectis impias manus abstineri, pluraque alia tam horrenda irarum, invidiae et immanitatis exempla passim patrari jubet, qualia raro a Turcis admissa, certe a Christianis in Religionis suae consortes unquam exercita fuisse, vix in ulla plurium seculorum reperitur historia. Quae uti merito totius Christianae gentis odium in Galiam excitat, imprimis autem Nobis, prout Serenitati Vestrae nuper significavimus, summam necessitudinem imponunt, commissi nobis Romani Imperii saluti prospiciendi, illudque ab ejusmodi violentiis et inauditis oppressionibus
page 241, image: s0241omni ope liberandi; ita etiam omnes Imperii Electores, Principes et Status Ratisbonae per Deputatos suos congregati unanimibus suffragiis a Nobis decenter contenderunt, ut, decreto justo, adversus Galliam, bello, pacem non modo quantocyus cum Turcis honestam conficiamus, sed etiam amicos et confoederatos Reges et Respublicas in societatem armorum, et continuationem fidae cum Imperio vicinitatis et amicitiae invitemus, tum vero etiam apud eosdem intensas Gallorum aut hisce adhaerentium machinationes, quibus haud dubie contra nos et sacrum Romanum Imperium, aut unum alterumve ejusdem Statum foederatum aut socium, diversionem sive molestiam suscitare satagent, tempestive amoliamur et reddamus irritas. Quocirca uti quantum ad pacem Turcicam, eandemque quantum fieri potest, aequis conditionibus promptissime sanciendam attinet, Serenitati Vestrae mentem nostram praefatis literis confidenter aperuimus, Ejusdemque Legatum Plenipotentiarium propediem adfuturum, libenter intelleximus: ita nunc quoque hasce juxta memoratam S. R. Imperii Electorum, Principum ac Statuum instantiam ad Serenitatem Vestram pro fraterna Nostra in Eandem fiducia exarandas duximus, non quod in mentem nobis veniat, Serenitatem Vestram ullo indigere hortatu ad praeponendam porro Gallicis machinationibus amicitiam a tot seculis inter Nos, Imperium Romanum et Rempublicam Polonam integre et absque corruptione continuatam, aut induci Eam posse, ut postquam contra
page 242, image: s0242Christiani Nominis hostes tam gloriose decertavit, nunc eorundem instigatoribus, fautoribus et foederatis (quidni enim tales appellemus, qui Turcis foedus offensivum etiamnum offerunt) Gallis videlicet suffragetur, aut eorum conatus directe vel indirecte adjuvet, detestandaeque eorum perfidiaese consortem faciat: id enim a Serenitatis Vestrae pietate, integritate et prudentia, quippe moliminum Gallicorum paucos abhinc annos satis superque edocta, alienissimam esse persuasi sumus; Sed ut eandem nostro et totius Imperii nomine, prout facimus, amice fraterneque requiramus, ut ea porro inire velit consilia idque cum universa Republica statuere, quo unitis animis et viribus tam immanis perfidia liberius vindicari et secura demum stabilisque tranquillitas in Christiano orbe sperari queant. Quod ut Nobis a Serenitate Vestra inclytoque Poloniae Regno tanto firmius polliceamur, facit indubitata illa et incontestabilis veritas, publicam connexamque Nostram seu Germaniae et Poloniae causam in eo verti, et ad inclyti ejusdem Regni injuriam spectare, quicquid contra nos et concreditum Nobis Imperium, durante imprimis contra Turcas foedere offensivo, in eorundem favorem et modo dicti foederis detrimentum tam indigne patiatur a Gallis, iisque solis attribuendum esse, quod una Nobiscum tam Serenitas Vestra et Respublica Poloniae, quam Illustrissimum Dominium Venetum, pro honore Dei et incremento Christianitatis speratis Sacri foederis et victoriarum frustrentur successibus.
page 243, image: s0243Nulli itaque dubitamus, quin Serenitas Vestra eam Nobis Declarationem datura sit, quam mutuo amicitiae nexui, fidaeque Vicinitatis Legibus, nostraeque non minus quam supradictorum Electorum, Principum ac Statuum Imperii expectationi respondeant. Quod sicuti Serenitati Vestrae et Reipublicae Poloniae non apud Nos tantum et Imperium Romanum, sed universum Christianum orbem recte sentientem in verae laudis encomium gratamque memoriam cessurum est: ita Nos et saepedictos Electores, Principes et Status Imperii ad paria sibi Regnoque Poloniae studia et auxilia referenda in similes occasiones arctissime devinciet. Qui quod reliquum est, Serenitati Vestrae prosperrimos rerum successus animitus exoptamus. Viennae 18. Martii Anno 1689.
DCCCXVII. Literae JOHANNIS GEORGII III. Saxoniae Electoris, ad COSMUM III. Magnum Etruriae Ducem, quibus ipsi Domenicum Melanium studiose commendat, 1689. P. P.
EXhibuit Nobis gratissimas Dilectionis Vestrae Literas, Dilectissimae Conjugis Nostrae aedium Mareschallus et Minister Noster in Italia, Dominicus Melani, deque propensissima Illius in Nos Voluntate ac benevolentia perquam honorifice Nobiscum locutus est. Cui Nos quidem vicissim haud obscuris ostendimus argumentis Dilectionem Vestram et amari a Nobis summopere et fieri sane plurimi. Quapropter praedictum Melanium
page 244, image: s0244tanto nunc quidem libentius a Nobis iterum dimittimus, quanto Illius reditum Dilectioni Vestrae gratiorem fore ex allatis Ejus ad Nos Literis non obscure conjicimus: adeoque abiturientem, etsi jam ante alias Dilectioni Vestrae satis commendatum acceptumque, intuitu tamen ipsius egregiae Virtutis praestitorumque Nobis officiorum, praesentibus hisce magis magisque. commendamus, illud tantummodo adhuc enixe rogantes, ut quamprimum id sine incommodo Dilectionis Vestrae fieri poterit, revertendi iterum ad Nos licentia Melanio indulgeatur. Cui de caetero diligentissime injunximus, ut de sinceri animi Nostri constantia ac inserviendi studio Ipse coram pluribus Nostris verbis Dilectionem Vestram certiorem reddat. Quam prospere perperuo, feliciterque agere etiam atque etiam exoptamus. Dabantur in Thermis Töplicensibus die 20. Aprilis 1689.
DCCCXIIX. Literae MARCHIONIS DE CASTANOGA, supremi Regis Hispaniarum per Belgium Vicarii, ad JOHANNEM GEORGIUM III. Saxoniae Electorem, cui Gallos Regi suo bellum futili et absurdo quodam manifesto indixisse nuntiat, 1689.
Serenissime Princeps, Elector, ac Domine.
QVandoquidem Regiae Suae Majestati Domino meo clementissimo Rex Christianissimus bellum indixit, prout Serenitas Vestra Electoralis ex
page 245, image: s0245adjuncto manifesti Gallici, nulli prorsus validae rationi nec justitiae umbrae innixi Exemplari (contra quod responsionem quantocyus evulgari curabo) fusius percipiet; Pro singulari mea in Serenitatem Electoralem Vestram observantia ac fiducia intermittere non potui, quin Eandem ea de re absque mora edocerem, simulque significarem, inviolabilem illam, qua altissime memorata Majestas Sua, rejectis quibusvis propositionibus contrariis, sacro Romano Imperio et confoederatis suis firmiter adhaerere statuit, constantiam, praefatae resolutioni Gallicae unice ansam praebuisse. Et quemadmodum plane persuasum habeo, Serenitatem Vestram Electoralem idem mecum sentire; ita indubitata spe nitor, Eandem (prout et Egomet nomine Regio non deero) omnia quae ad conservationem incrementumque causae communis, nec non ad deprimendam intolerabilem Gallicam ambitionem ullo modo facere possunt, lubentissime collaturam, quatenus tota Europa a servitutis vinculis, sibi a Corona Galliae jam dudum praeparatis, praeservetur. Interea summopere desidero, ut communes hae rationes exoptatam mihi dent occasionem, qua felici armorum conjunctione sub glorioso Serenitatis Vestrae Electoralis ductu et Imperio, ad Ejusdem gloriam cooperari, et re ipsa comprobare valeam me in Ipsius veneratione omnes antecellere. Cui de caetero diuturnam valetudinem prosperrimosque armorum pro boni publici commodo successus a summo Numine enixe voveo. Bruxellis 24. Aprilis 1689.
page 246, image: s0246
DCCCXIX. Literae JOANNIS GEORGII III. Saxoniae Electoris, ad MARIAM ANNAM, Philippi IV. Hispaniarum Regis viduam, quibus ipsam ob luctuosam Serenissmae nurus solatur mortem, 1689. P. P.
NOn sine aegritudine animi ex perscriptis ad Nos Regiae Majestatis Vestrae Literis intelleximus Serenissimae Hispaniarum Reginae, Dominae Mariae Aloysiae, Filiae suae desideratissimae obitum inopinum: quem tamen tanto aequiore animo Majestatem Vestram laturam confidimus, quanto feliciori sorte beatae memoriae Princeps jam credenda est, omnibus, qui hanc mortalem vitam turbant, molestiis liberata. Nos interea facti per Majestatis Vestrae literas doloris participes, Deum precamur, ut gravem hanc perculsae Regiae Domus jacturam laetioribus posthac rerum incrementis compenset. Ad cujus ornamenta provehenda comprobandaque dediti animi Nostri studia nihil facturi reliquum, Regiam Vestram Majestatem divinae protectioni benevole commendamus. Dabantur Lipsiae die 1. Maji 1689.
DCCCXX. Literae PROCERUM SAC. Rom. Imperii, ad JOANNEM III. Poloniae Regem, quibus ipsi foedus offensivum adversus Galliae Regem, pangendum modeste offerunt, 1689.
page 247, image: s0247
Serenissimo et Potentissimo Principi, ac Domino, Domino Johanni Tertio, Regi Pololoniae, Magno Duci Lithuaniae etc. etc. Domino nostro clementissimo.Serenissime ac Potentissime Rex, Domine Clementissime.
PErtulit haud dubie ad Regiam Vestram Majestatem constans aliquot retroactorum annorum fama, quam continuis, sub specioso, ast vano ac rapaci Reunionum commento, a Noviomamagensi Pace invasionibus, Urbium ac Regionum occupationibus et devastationibus, infinitisque injuriis lacessitum a Gallis Romanum Imperium tandem anno 1684. in durissimas non minus quam iniquissimas armistitii leges, cum supremi Juris in aliquot Provincias ad tempus facta renunciatione, descendere coactum fuerit. Imperabat tum temporis eandem subeundi necesitatem publicae rei Turcico bello intentae status, ut et tuendae Christianae fidei ac patriae studium, nec defuit omnino prosper rerum successus, et virebat maxime, etiam majora peragendi, Vestraeque Majestati et Poloniae Regno quietem ac securitatem procurandi grata firmaque spes, dum posthabitis Westphalicae ac Noviomagensis pacis, sanctisque vicennalis armistitii legibus, Christianorum victoriis invidens, et (quod compertum est) Turcarum et Tartarorum commodis savens, horumque cladibus reparandis studens Galliarum Rex, nulla denunciatione, nulla gravaminum aut querelarum saltem commemoratione praevia
page 248, image: s0248sacratissimum Imperatorem et Imperium Romanum Turcico bello implicatos, ac nihil minus cogitantes, a tergo foede et perfide, hostili impetu, aggreditur, nudata sub pacis fiducia sufficientibus praesidiis ad Rhenum praeprimis sita propugnacula, vel immani ferocia ac vi, vel diris minis ac comminationibus, aut fallacibus blanditiis capit; Confluentiam citra ullam occupandi spem, ob praestitam Caesari et Imperio ab Eminentissimo Electore Trevirensi fidelitatem, sola nocendi rabie, globis pyreis similibusque inventis exurit, provincias depopulatur, incautos et insontes Imperii subditos undequaque opprimit, omnibus fortunis exuit; imprimis divino Ministerio praepositos in captivitatem, barbaro more trahit, caeterisque alimenta vitae sustentandae necessaria surripiendo, vel ea disperdendo, alios fame, alios ferro necat. Horret animus meminisse solum, quam nefarie a Caesaribus fundatam Electoralem et inter montana castra totius Europae fere principem sedem Heidelbergam, sub immunitatis pactis, a Delphino confirmatis ac subscriptis, spontanea deditione. acceptam, perfida gens, jussu regio, flammis funditus deleverit; Manhemium nitidissimum illius districtus Emporium ac fortalitium post aliquot dierum oppugnationem proficuis conditionibus traditum, fracta turpiter fide data, non solo tantum aequaverit, sed et privatas sacrasque AEdes etiam Catholicae Religionis exercitio deservientes, submisso fundamento pyreo pulvere penitus everterit, Archivum Palatinum abstulerit, Acta ac
page 249, image: s0249documenta supremi Camerae Imperialis Judicii in retrogestis bellis quibusvis, etiam hostibus curae habita, diripiendo, cum multorum millium litigantium irreparabili damno, sacrae justitiae administrationem exstirparit, et quicquid etiam saevissimi hostes, multis retro seculis delendis ad internecionem Regionibus scelerum et flagitiorum comminisci potuere, illud in uberrimo simul et pulcherrimo Germaniae tractu ab improbissima ac nefaria hac gente exercitum esse, foedata ruinis fidem faciat Provincia: adeo quidem, ut sacratissimus Imperator et Romani Imperii Electores, Principes et: Status tam perfidis vastationibus ac latrociniis (neque enim belli nomen merentur) provocati, ac toties iteratarum crudelitatum pertaesi, tam etiam commissae sibi a Deo, Imperii et subditorum tutelae, officiique sui memores, bellum in Gallos declaraverint, et milite (magno Christianorum damno) partim a turcica expeditione accito, partim aliunde adducto et conscripto, iniquissimum hunc impetum primum sistere, justissimaeque causae fiducia, nec non divino auxilio freti, reparandis tam atrocibus injuriis damnisque illatis, junctis indissolubili nexu consiliis viribusque, arma in hosticum provehere, perennemque securitatem ac tranquillitatem Imperio procurare decreverint; prout Majestati Vestrae uberius ex unanimi Statuum placito a Caesarea Majestate clementissime approbato (cujus exemplum una cum translato hisce addimus) constabit. Praeterea non ignari, quam pudendis saepe regioque nomine indignis technis
page 250, image: s0250ac fallaciis Galliae Rex a Se provocatos, suaequo defensioni intentos, mutuis aemulationibus ac discordiis involvere consueverit, prout sub diverso religionis mentito praetextu, id jam pridem infeliciter tentatum est, et etiamnum urgetur, primum quidem e re, quin imo necessarium fore duxere, omnia neutralitate, ut vocant, penitus eliminata, quicquid divina providentia Caesari et Imperio virium largita est, id unanimiter conferre, tela forti et constanti animo in hostem vertere, nec ab hujus prosecutione ante tot acerbissimorum malorum sufficientem (quam a Deo speramus) reparationem, ut et cautionem in futurum desistere, quin etiam illum vel illos, aut quenquam eorum, etiam extra Imperii fines invasionibus aut depraedationibus lacessere, armave Imperii aut foederatorum in favorem Galliae distrahere tentaverint, hostes etiam Imperii declarare, nec non sanctioris fidei coronas ac Respublicas, contra profligatae fidei hostem, in auxilium et societatem vocare. Cumque, Serenissime Rex, inveterata ac firma, quae Caesaribus et Imperio cum Poloniae Regno intercessit amicitia, quamque non ita pridem Viennam socia manu ab infidelium obsidione liberando (quod beneficium etiamnum grato animo agnoscitur et a posteritate in perpetuum agnoscetur) Majestas Vestra Regia cum Republica Poloniae luculenter probavit, tum etiam nefando hoc Gallorum latrocinio, quod victricium in Servia et Bosnia copiarum magnam partem inde revocare jubet, confoederati Poloniae Regni latus non leviter petatur, ejusque securitas
page 251, image: s0251dubia reddatur; praecipue autem, quod Majestatem Vestram atrocissimam hanc irruptionem valde detestari, nullatenus dubitandum; haec omnia spem fecere, fore, ut Majestas vestra ad reprimendam adeo immanem et nocivam, ac cuivis pro lubitu insultantem potentiam (quae toti Europae se bellum intulisse gloriatur, quemadmodum novissime catholico Regi, contra armistitii cum eo initi tabulas, in Imperialibus cum Gallo induciis, pro verbotenus insertis habitas ac confirmatas publica declaratione ex causis frivolis bellum indixit) Caesaris et Imperii, sua Reipublicaeque consilia et arma jungat, ideo Majestatem Vestram speciali Dominorum Nostrorum Mandato instructi, ut initum cum Augustissimo Caesare foedus contra novum hunc, omni fide destitutum, eoque magis periculosum hostem extendere, vel alias separatim convenire libeat, qua par est, submissione rogamus, et quae hanc in rem ab Invictissimo Imperatore Majestati Vestrae exposita esse novimus, huc repetendo, Eandem ad arctiorem confoederationem invitamus, Quod si tamen fervente adhuc cum Turcis bello, auxiliatricem manum a Majestate Vestra et Republica Poloniae praeter spem obtinere nec dum liceat, certi saltem confidimus, omni cura easdem ac sollicitudine prospecturas, ne Gallicis instigationibus aliisve malignis artibus, coactis in unum militaribus turmis in Caesareis et Statuum vel cujuscunque confoederati in vel extra Imperii fines, suis Provinciis terrisque praedae agantur, horumque subditi quocunque loco
page 252, image: s0252invasionibus ac direptionibus vexentur, et sin (quod Deus avertat) quid secius eveniat, in persequendis et extirpandis istiusmodi invasoribus arma sua nostris jungendo, prono animo concursuras. Rogamus Deum Ter Optimum Maximum, ut Majestati Vestrae digna Christiano Principe consilia inspiret, quibus repressa hostium superbia, Europae perpetua pax et tranquillitas concilietur, cui quod reliquum est, felices rerum successus ac prosperos eventus in Regimine, aliisque Christiano orbi salutaribus coeptis, ex animo apprecamur. Ratisbonae ex Comitiis 4. Maji 1689.
Regiae Majestatis Vestrae
humillimi
Sacri Romani Imperii Electorum, Principum ac Statuum Consiliarii et Legati ibidem congregati.
DCCCXXI. Literae COLLEGII CARDINALIUM, ad LEOPOLDUM Rom. Imperatorem, quibus ipsi Innocentium Papam XI. placide in Domino obdormivisse nuntiat, et pacatas Imperii res perpetuamque adversus Turcas victoriarum seriem precatur, 1689. Serenissimo Principi Leopoldo, Romanorum Regi, in Imperatorem electo semper Augusto. Miseratione divina Episcopi, Presbyteri et Diaconi, S. R. E. Cardinales.
page 253, image: s0253
Serenissime Caesar, Salutem et sinceram in Domino charitatem.
CUm superioribus diebus Majestatis Vestrae de communi hoste victorias audiremus, tunc repletum est gaudio os Nostrum et lingua Nostra exultatione. Sed brevi temporis intervallo defecit gaudium cordis nostri, cecidit corona capitis nostri; siquidem summus Pontifex Innocentius XI. cum maxime vivere illum oportebat, hesterna die cessit e vita, cujus equidem Patris amantissimi interitus, si nos acriter non moveret, publicae jacturae ratio profecto tangeret efficeretque, ut quotidie cibaremus Nos pane lachrymarum, etenim omnia quae his miseris afflictisque temporibus a summo Pontifice desiderari poterant pro Christianae Reipublicae incolumitate et Catholicae Religionis incremento, in eo cumulate adesse videbantur; omnes namque suas cogitationes, omnia consilia, omnes opes, omnem denique autoritatem et potentiam suam ad salutem Dominici gregis contulit. Sed plura hujus generis de eo dicere supervacaneum est, praesertim apud Majestatem Vestram, quae haec omnia et novit optima et feliciter experta est. Quare, quod hujus temporis est proprium, convertamur unanimiter ad Deum totius consolationis, ut consoletur Nos in tribulatione nostra, et exaudiat preces in excelso solio gloriae. Et quidem nos peracto novendiali funere conclave ingrediemur, in quo primum Deum orabimus, ut nobis quam citissime largiatur Pastorem alterum, qui et propter sanctitatem
page 254, image: s0254apud Deum et propter autoritatem apud Ecclesiae filios Christianorum Principum dissidia non tantum e medio tollat, verum etiam sacro foedere eos conjungat, et ab illorum manibus excussa arma contra Turcas convertat, ita ut publicae libertatis vindice a Majestate Vestra Christiani nominis perpetui hostes ad nihilum deveniant tanquam aqua decurrens, et sicut deficit fumus, deficiant. Adsit interim nobis propitius Deus, ac duplici gaudio fidelem populum cumulet, visibile scilicet Caput Ecclesiae suae tribuendo, Majestatique Vestrae victoriarum incrementum. Datum Romae in Palatio Apostolico et Congregatione nostra generali, sub sigillo trium Nostrum in ordine Priorum, die 13. Augusti, 1689. Apostolica sede vacante.
DCCCXXII. Literae COLLEGII CARDINALITII, ad JOSEPHUM, Hungariae Regem, cui Innocentium Papam XI. vitam solvisse refert, et virtutum Serenissimi sui Parentis complexum, velut absolutissimam vitae cum laude vivendae normam sedulo commendat, 1689. Serenissimo Principi, Josepho Hungariae Regi. Miseratione divina Episcopi Presbyteri et Diaconi S. R. E. Cardinales.
Serenissime Rex, salutem et sinceram in Domino charitatem.
CUm primum ad Majestatem Vestram literas damus, aegre ferimus, quod cogamur tristioris
page 255, image: s0255nuncii eam participem facere, sed quando ita Domino placuit, cujus judicia multa abyssus, Innocentium XI. Pontificem Maximum hesterna die nobis eripere, ut laborum suorum praemia reciperet in perpetuas aeternitates, non possumus hoc literarum officium praetermittere, praesertim cum eo Rege, in quo Augustissimae Domus pietas ac Religio, atque omnium Christianarum virtutum semina in tam tenera aetate conspiciuntur. Quare non dubitamus, quin Majestas Vestra aliquo sui cordis questu hanc communem jacturam una nobiscum sit prosecutura. Regnum istud, olim Turcarum tyrannide oppressum, quod Deus Optimus Maximus Majestati Vestrae diu fortunet, non tam bellica vestrorum militum fortitudine, quam demortui Pontificis consiliis, ejusque assiduis ad Deum precibus in libertatem assertum existimamus. Itaque Caesareae invictae Majestatis, Patris Vestri gressibus inhaerens in timore Dei eruditus, illud a Dei pietate et a sanctae Romanae Euclesiae cultu atque observantia auspicari dignetur Majestas vestra; Ita enim fore speramus, ut non minus Religione quam corporis viribus succrescens, tandem Majestas Vestra dissipet gentes, quae bella volunt, et in Deo faciens virtutem, ad nihilum deducat Christiani nominis hostes. Interim vero quo facilius viduitati Ecclesiae consulamus, in innocentia cordis sui preces coram Domino effundere haud desistat Majestas Vestra; iis enim adjuti confidimus, quod in Apostolico conclavi, post novendialia inclusis, revelabit Deus per spiritum suum, qui dignissimus sit Petri locum et
page 256, image: s0256Apostolatum accipere. Nos enim inter multiplices curas hac praecipue sollicitamur, ut ille suscitetur Pastor, qui Christianam Rempublicam tot bellis distractam in unum congreget, et ad catholicae Religionis fines propagandos, Austriacae domus exemplo, Christianorum Principum arma convertat. Datum Romae in Palatio Apostolico et Congregatione Nostra generali, sub sigillo trium nostrum in ordine priorum, die 13. Augusti, 1689, Apostolica Sede vacante.
DCCCXXIII. Literae COLLEGII CARDINALITII, ad CAROLUM II. Hispaniarum Regem, quibus ipsi Innocentium Papam XI. placida morte vitam finiisse significat 1689. Serenissimo Principi CAROLO II. Hispaniarum Regi Catholico. Miseratione divina Episcopi, Presbyteri et Diaconi S. R. E. Cardinales.
Serenissme Rex salutem et sinceram in Domino charitatem.
INnocentius XI. hesterna die acerbo Christianae Reipublicae et bonis omnibus vulnere sublatus, maximum nobis sui desiderium reliquit. Ipso enim regnante omnia fausta, omnia ubique felicia ad majorem Dei gloriam et fidei catholicae incrementum fluere videbantur. Angimur itaque animo, cum
page 257, image: s0257alter in ejus locum sufficiendus est, qui et moerorem ex hujus sanctissimi Pontificis morte conceptum sedare possit, et autoritate ac prudentia, longo maximarum rerum usu collecta aptissimus sit ad ea perficienda, quae ob illius obitum adhuc imperfecta manserunt. Haec sunt, Serenissime Rex, quae hoc sedis vacationis tempore sacrum Nostrum collegium assidue sollicitant; Ex iis namque tranquillitas temporum et salus totius Christianae Reipublicae pendet. Quamobrem dum gravissimo hoc negotio ita urgemur, ut cum fiducia ad thronum gratiae Nobis adeundum esse existimemus, Majestatem Vestram vehementer rogamus, sua suorumque subditorum vota Altissimo reddat, ut per Spiritum suum suggerat Nobis, qui dignissimus inter Nos sit Petri locum et Apostolatum accipere. Ita enim adjuti in Comitiorum conclavi, quod propediem ingrediemur, pro certo credimus, quod cuncta Nostra operatio a Deo incipiet, et per illum coepta ad universalis Ecclesiae bonum omnium nostrum laetitia quam citissime finietur. Datum Romae in Palatio Apostolico et congregatione nostra generali sub sigillo trium Nostrum in Ordine Priorum, die 13. Augusti; 1689. Apostolica sede vacante.
DCCCXXIV. Liteae COLLEGII CARDINALITII ad LUDOVICUM XIV. Galliae Regem, cui Innocentium Papam XI. expleto mortalitatis stadio, ad beatiores coelitum sedes evectum esse nunciat, 1689.
page 258, image: s0258
Serenissimo Principi, LUDOVICO XIV. Francorum Regi Christianissimo. Miseratione divina, Episcopi, Presbyteri et Diaconi S. R. E. Cardinales:
Serenissime Rex Christianissime, salutem et sinceram in Domino charitatem.
UNiversa Christiana Respublica magno in luctu ac moerore versatur. Sanctissimus enim Pontifex et Pater amantissimus Innocentius XI. expleta mortalitate hesterna die nos orphanos reliquit. Hoc acerbissimum nuncium, magis ex animo, quam ex veteri consuetudine primogenito Ecclesiae filio deferimus, ut matris suae erga se benevolentiam existimationemque cognoscens, studio pari ac pietate respondere dignetur. Dum enim omni tempore erga hanc sanctam Romanam Ecclesiam plurima atque maxima Christianissimorum Regum officia extiterunt, non dubitamus, quin Majestas Vestra, quae tot refulget virtutum insignibus, hoc sedis vacationis tempore eadem amoris pietarisque plenissima sit praestitura. Hac itaque spe excitati, Majestatem Vestram enixe rogamus suis, gentiumque sibi subjectarum piis precibus ac supplicationibus Deum exoret, ut illuminet vultum suum super Nos, et prudentem constituat Dominus super familiam suam. Nos vero novendiali funere peracto et Spiritus sancti gratia solemni ritu invocata, una omnes in conclave secedemus, ut concordibus suffragiis ille inter Nos delegatur, in quo demortuorum Pontificum virtutes et laudes non tantum non desiderentur
page 259, image: s0259sed singulae in uno revixisse videantur. Datum Romae in Palatio Apostolico, et congregatione Nostra generali sub sigillo trium Nostrum in Ordine Priorum, die 13. Augusti, Anno 1689. Apostolica sede vacante.
DCCCXXV. Literae COLLEGII CARDINALITII, ad JACOBUM II. Magnae Britanniae Regem, terris suis extorrem, quibus ipsi Innocentium Papam XI. vita pie functum esse significat, et malum, quod ei obtigerit, extra remedium esse, se aegre ferre testatur, 1689. Serenissimo Principi JACOBO II. Magnae Britanniae Regi. Miseratione divina Episcopi, Presbyteri et Diaconi S. R. E. Cardinales,
Serenissime Rex salutem et sinceram in Domino charitatem.
TAmetsi Sacro Nostro Collegio nihil in votis fuit antiquius, quam ut Nostri erga Majestatem Vestram studii declarandi aliqua sese offerret occasio, summo tamen dolore afficimur, nunc primum eam consecutam esse, in qua Majestatem Vestram certiorem facere debemus de obitu summi Pontificis Innocentii XI. qui heri post diuturnam corporis infirmitatem, invicta animi patientia perpessam, ad illam caelestem Hierusalem pervenit, in qua justus et misericors Dominus,
page 260, image: s0260qui laborem et dolorem considerat, hujus vitae cursum feliciter emensis, aeternam quietem et refugium praestat. Ad tantam de militantis sponsae intempestiva viduitate moestitiam alter accedit gravissimus animi nostri moeror. Audita namque jam pridem factiosorum hominum a Majestate Vestra defectione, tribulationes cordis Nostri multiplicatae sunt, dum enim Catholicam Religionem, quam istis in Regnis restituere ferventissimo zelo Majestas Vestra jam ceperat, in contemtum haberi, omniaque divina et humana misceri et turbari intelleximus, maximo dolore affecti sumus. Quare immolavimus Deo sacrificium laudis, illum enixe rogando, ut salvum faciat Regem, et ad nihilum deducat inimicos Vestros, et quia optimorum Regum corda et securitas in manu Dei sunt, ponat Majestas Vestra in Domino Deo spem suam; Quoniam si Rex sperat in Domino, in misericordia Altissimi non commovebitur: Conjunctis quoque Nobiscum votis patrem Luminum exorare nunc dignetur Majestas Vestra, ut Nobis post peractum novendiale funus conclave ingressuris Paracletum de coelis mittat, qui mentes Nostras visitet et ad Pontificem quam citissime renunciandum corda Nostra igne sui amoris accendat. Ita enim fore speramus, ut ille suscitetur Pastor, qui ad dirigendos Christianorum Principum pedes in viam pacis perpetuam sollicitudinem habeat, universamque Christianam Rempublicam tot tantisque bellis distractam in pristinam concordiam reducere possit et valeat. Datum Romae in Palatio Apostolico
page 261, image: s0261et congregatione Nostra generali, sub sigillo trium nostrum in ordine Priorum, die 13. Augusti 1689. Apostolica sede vacante.
DCCCXXVI. Literae COLLEGII CARDINALITII, ad PETRUM Portugalliae Regem, cui Innocentium Papam XI. vita functum esse referunt, 1689. Serenissimo Principi, Petro, Portugalliae Regi. Miseratione divina, Episcopi, Presbyteri et Diaconi S. R. E. Cardinales.
Serenissime Rex, salutem et sinceram in Domino charitatem.
QUanquam Nobis optandum esset, praeterquam hoc casu, quo gravissime affligimur, aliquas ad Majestatem Vestram literas dandi sese offerri opportunitatem, nempe mutuae charitatis vinculis sumus in Domino adstricti, licet tot locorum intervallo disjuncti; magna tamen in praesens, animorum nostrorum acerbitate hoc officium literarum persolvimus, quibus literis Majestati Vestrae nunciandus est obitus sanctissimi Pontificis Innocentii XI. qui heri expleta mortalitate transivit, (ut pie in Dominum speramus) in locum tabernaculi admirabilis usque ad Domum Dei. Hunc itaque nuncium more institutoque Majorum Majestati Vestrae deferimus, ut cum amantissimo Ecclesiae filio dolorem Nostrum communicemus, ab ejusque pietate et in Sanctam
page 262, image: s0262Apostolicam Sedem observantia huic bonis omnibus inflicto vulneri remedia postulemus. Quamobrem Majestatis Vestrae partes erunt, primum demortui Pontificis animae aeterna gaudia precari, deinde suis populorumque suorum consociatis precibus adire ad thronum gratiae, ibique votis omnibus a Deo expetere, ut det nobis secundum divitias gloriae suae virtutem corroborare per Spiritum ejus, quo concordibus suffragiis dignissimum inter nos deligamus, cui terreni simul et coelestis Imperii jura committamus. Nos enim peracto novendiali funere ad hoc maximum negotium conficiendum in conclave secedemus, vestrisque orationibus adjuti non dubitamus, quin viduatae Ecclesiae visibilem Sponsum et universo Christiano gregi Pastorem alterum quam citissime simus declaraturi. Datum Romae in Palatio Apostolico et congregatione Nostra generali sub sigillo trium Nostrum in Ordine Priorum, die 13. Augusti 1689. Apostolica Sede vacante.
DCCCXXVII. Literae COLLEGII CARDINALITH, ad JOANNEM III. Poloniae Regem, quibus ipsi Innocentium Papam XI. naturae solvisse debitum nuntiat, 1689. Serenisimo Principi, JOANNI III. Poloniae Regi. Miseratione divina Episcopi, presbyteri et Diaconi S. R. E. Cardinales.
Serenissime Rex, salutem et sinceram in Domino charitatem.
page 263, image: s0263
SUmma amoris ac pene incredibilis officiorum omnium cum Sanctae memoriae Innocentio XI. Majestatisque Vestrae conjunctio abunde Nos admonet, quo intimo cordis affectu atque acerbo doloris sensu has Nostras literas, quibus sanctissimi Pontificis obitum nunciamus, Majestas Vestra sit acceptura; Humana enim imbecillitas, quae carnis curam facit in desideriis, non satis aequo animo judicia Dei interpretatur, quandoquidem illum amisisse videmur, cum maxime in humanis esse oportebat, tot namque victorias contra immanissimos Christiani nominis hostes, ab invicta Majestatis Vestrae caeterorumque foederatorum Principum fortitudine partas, demortui Pontificis consiliis ejusque assiduis ad Deum precibus acceptas referebamus, talique rectore ad clavum sedente, tutissime res nostras fluere existimabamus, verum haud ita pridem exorta procella venimus in altitudinem maris et pene tempestas demersit Nos; Tamen quia ita Domino placuit, cujus judicia abyssus multa, ideo in ejus sane conquiescere debemus voluntate, quod utique Majestatem Vestram, pro sua prudentia facturam non dubitamus, neque Nos cum Majestate Vestra alio consolationis genere uti possumus, cum tali tantoque Pontifice orbati magis ipsi aliorum consolatione indigere, quam cuiquam nostrum officium praestare posse videamur. Itaque peractis ad exspirationem illius sanctissimae animae novendialibus exequiis, cum Vaticana Comitia ingredi debeamus de novo eligendo Pontifice decreturi, Majestatem Vestram
page 264, image: s0264etiam atque etiam rogamus, piis vestris orationibus, vestrorumque subditorum precibus hoc Nostrum propositum sane gravissimum sublevare studeat. Quamobrem fore speramus, ut quam citissime remunciemus Pastorem alterum, qui cum moerorem ex hujus Sanctissimi Pontificis morte conceptum delere, tum vitae sanctimonia, fidei propagandae zelo, atque effusa in omnes gentes charitate et beneficientia Christianam jacentem Rempublicam erigere possit et valeat. Datum Romae in Palatio Apostolico et congregatione Nostra generali, sub sigillo trium Nostrum in Ordine priorum, die 13. Augusti 1689. Apostolica sede vacante.
DCCCXXIIX. Literae COLLEGII CARDINALITII, ad CARDINALES INTRA ITALIAM SUBSISTENTES, quibus ipsis, mutatis mutandis, Innocentium Papam XI. mortuum esse indicant, eosque, ut quantocyus ad urbem de eligendo Pontifice novo solliciti accedant, fraterne invitat, 1689. Miseratione divina etc.
Reverendissime in Christo Pater et Domine, collega et Frater Noster Charissime, salutem et sinceram in Domino charitatem.
DOmina gentium, sancta scilicet ecclesia mater nostra facta quasi vidua magna in tristitia sedet; siquidem visibilis ejus sponsus et Pater Noster sanctissimus Innocentius XI. expleta mortalitate
page 265, image: s0265heri ad aeterna praemia evolavit. In funere tam luctuoso, quae sit sacri nostri Collegii sollicitudo, quis animorum moeror, Dominatio Vestra Reverendissima facile intelliget, si praeclara ipsius Pontificis opera in mentem revocare voluerit. Gregem Dominicum pavit semper in inocentia cordis sui: Inexplebili religionis tuendae ac propagandae studio, effusa liberalitate, laboranti christianae Reipublicae opportune suppetias attulit, ex qua animi magnitudine, illae postmodum contra communem hostem victoriae sunt consecutae omnium gentium praedicatione celebrandae. Postremo, ut se immaculatum praeberet, atque publici aerarii subveniret inopiae, raro virtutis exemplo ita despexit decorem domus suae, ut non dives factus fuerit, nec multiplicata gloria domus ejus. Quapropter cum de successore eligendo negotium singulari quadam miserantis Dei ope indigere videatur, Dominationem Vestram Reverendissimam in Domino hortamur, conjunctis precibus patrem luminum exoret, ut det Nobis sedium suarum assistricem, sapientiam, qua directi Christi in terris Vicarium brevissimis Comitiis designare possimus. Ad hanc igitur orbis terrarum Principem Ecclesiam et matrem suan charissimam Dominatio Vestra Reverendissima, quam primum poterit, accedat; Suo enim consilio, authoritate atque prudentia in hac re omnium gravissima adjuti confidimus, sacrum hoc nostrum Collegium concordibus suffragiis Pontificem maximum, in quo demortui virtutes et laudes non desiderentur, quamprimum renunciaturum.
page 266, image: s0266Datum Romae in Palatio Apostolico et Congregatione generali, sub sigillo trium Nostrum in ordine Priorum, die 13. Aug. 1689. Apostolica sede vacante.
DCCCXXIX. Literae Collegii Cardinalitii, ad CARDINALES IN ITALIA LEGATORUM MUNERE FUNGENTES, quibus ipsorum singulo, mutatis nominibus, Innocentium P. P. XI. supremum obisse diem referunt, eosque, ut rebus suis rite constitutis, Roman confestim adeuntes Sacris comitiis de eligendo novo Pontifice habendis intersint, amice hortantur, 1689. Miseratione divina etc.
Reverendissime in Christo Pater et Domine Collega, ut et frater noster charissime, salutem et sinceram in Domino charitatem.
QUanta nos molestia affecerit sanctissimi Pontificis Innocentii XI. obitus, qui heri meritorum magis, quam dierum plenus, ad aeterna gaudia migravit, nobis etiam tacentibus profecto intelliget Dominatio Vestra Reverendissima. Quoniam vero alienissimo Christianae Reipublicae tempore et cum maxime illum in humanis esse oportebat, cessit e vita, exitus aquarum deduxerunt oculi Nostri, ita ut omnino vix consolabilis sit dolor, quo gravissime affligimur. Sanctissimi enim hujus Pontificis sapientiae et liberalitati tribuendam putamus totius Christianae Reipublicae salutem et libertatem; Ipse namque
page 267, image: s0267suis consiliis, suis opibus foedera sancivit, arma contra immanissimum hostem convertit, et ne vinca Domini in direptionem abiret, adivit cum fiducia ad Thronum gratiae, et misericordiam invenit in tempore opportuno Quare cum ejusdem tam maxima, tam incredibilia sint in Ecclesiam Catholicam merita, non poterit Dominatio Vestra Reverendissima, nisi nobiscum aeque dolere hunc a Nobis discessum, ejusque sanctissimae animae requiem apud Deum precari paternam, sicut per novendium nos sumus facturi, quo expleto incruento missae sacrificio vota nostra altissimo reddemus, ut sit splendor Domini Dei nostri super Nos, quo certius in Comitiis conclavis videre possimus, quem Paracletus constituit Dominum domus suae et Principem omnis possessionis suae. Haec omnia more institutoque majorum Dominationi Vestrae Reverendissimae significamus, ut constitutis, quae ad istius legationis quietem hoc sedis vacationis tempore praecipue spectant, urbem adeat, Magnum enim pondus addet adnovum renunciandum Pontificem, judicium et consilium Dominationis Vestrae Reverendissimae. Interim suis precibus Deum propitiari nobis jugiter perseveret, ut quae eo auctore facienda cognovimus, Spiritus sancti gratia operante quam citissime impleamus. Datum Romae in Palatio Apostolico etc. die 13. Augusti 1689. Apostolica sede vacante.
DCCCXXX. Literae ejusdem cum praeinsertis argumenti, a COLLEGIO CARDINALITIO, ad CARDINALES
page 268, image: s0268
EXTRA ITALIAM VIVENTES, mutatis saltem mutandis, exaratae, 1689. Miseratione divina etc.Reverendissime in Christo Pater ac Domine Collega et frater noster charissime, salutem et sinceram in Domino charitatem.
DEfecit gaudium cordis nostri, cecidit Corona capitis Nostri, Sanctissimus scilicet Pontifex et Pater amantissimus Innocentius XI. licet e vinculis ac tenebris corporis in lucem libertatemque productus aeternae vitae haereditatem, ut in Domino confidimus, hesterna die adeptus sit, nihilominus, cum Nos orphanos reliquerit omnemque spem, quam de ejus propagandae fidei zelo ac dissipandarum gentium, quae bella gerunt, praecipuo perpetuoque ardore concepimus, ob ejus a nobis discessum amiserimus, nostro, seu potius publico incommodo detrimentoque dolemus, quod etiam Dominatio Vestra Reverendissima, pro sua erga Nos benevolentia atque mutuae charitatis vinculis facturam non dubitamus. Quia tamen bona suscepimus de manu Dei, mala quare non suscipiamus? Dominus enim dedit, Dominus abstulit, divinae non est resistendum voluntati, quin imo sacrificium laudis Patri totius consolationis immolandum, quoniam magnificavit Dominus facere nobiscum, dum nos ad summo proximum honoris, gradum provexit, in quo constitutis declarandum atque decernendum reliquit, quisquis Petri Cathedram conscendere ac Pastores ipsos pascere debeat. Ad hoc itaque maximum
page 269, image: s0269negotium conficiendum Dominationem Vestram Reverendissimam adesse cupimus, ut una simul hoc nobis impositum negotium pro ea, quam gerit summa cum laude Cardinalis persona, facilius sustinere valeamus. Quod si longo itinerum intervallo, vel aliis gravissimis negotiis implicitae Dominationi Vestrae Reverendissimae ad nos accedere non licebit, saltem conjunctis precibus adeamus ad thronum gratiae, ut auxilium inveniamus in tempore opportuno; Nos enim interim per novendium demortui Pontificis animae justa persolvemus, mox in Conclavis angustiis includemur, ut Spiritus sancti gratia adjuvante, Pastorem alterum Dominico gregi statuamus, qui tribulationes cordis nostri praeveniat in benedictionibus dulcedinis, ita ut in illa die, quam fecerit Dominus, exultemus et laetemur in ea. Datum Romae etc. die 13. Augusti 1689. Apostolica sede vacante.
DCCCXXXI. Literae COLLEGII CARDINALITII, ad CARDINALES EXTRA ITALIAM IN AULIS IMPERATORIS ET REGUM VERSANTES, quibus ipsis obitum Innocentii Papae XI optione tamen, num ad Urbem eligendi novi Pontificis causa venire, aut in praesenti commorationis loco manere velint, relicta, significat, 1689. Miseratione etc.
Reverendissime in Christo Pater et Domine Collega et frater noster charissime, salutem et sinceram in Domino charitatem.
page 270, image: s0270
TRiste quidem atque acerbum scribendi argumentum hesterna dies attulit, qua Sanctissimus Dominus noster Innocentius XI mortem. obiit, quanto Nostro cum moerore et lachrymis, ex suo proprio doloris sensu Dominatio Vestra Reverendissima facile conjicere poterit, cum enim ipsa tanquam Patrem amantissimum, a qua charissimi Filii loco est habita et in nostrum sacrum collegium cooptata, semper illum observaverit ac coluerit, pari dolore affectam existimamus tanquam paternis solatiis sit destituta Verum et si vos privatae rationes tangunt, publicae tamen jacturae causa acrius nos angit, vel porius excruciat. Alienissimo siquidem Christianae Reipublicae tempore eo Principe privamur, cui profecto multi libertatem, plurimi vitam, omnes certe salutem et securitatem acceptam referre debemus. Quod si Sanctissimi Pontificis assiduis exoratus precibus Deus non effudisset iram suam in gentes, quae eum non cognoverunt, et in Regna, quae nomen suum non invocaverunt, nulla reliqua spes erat, perpetuum atque immanissimum hostem a nostris finibus arceri posse. Hujus itaque acerbissimi casus nuncias ad Caesaream Majestatem literas damus, quarum exemplum hic habebit Dignitas Vestra Reverendissima, quam rogamus, ut Majestati suae reddat eaque loquatur, quae huic argumento magis convenire existimabit. Quoniam vero difficillimum de eligendo summo Pontifice Negotium nobis incumbit, utique gratissimum foret Dignitati Vestrae, suoque Reverendissimo coram complecti consilio
page 271, image: s0271ac prudentia in hac re omnium gravissima juvati, tamen cum pro comperto habeamus, Dignitatem Vestram Reverendissimam in hac temporum difficultate ad communem causam tuendam, istuc maximo usui esse posse, ejus prudentiae ac pietati, quae istarum rerum monumenta propius intuetur, decernendum relinquimus, an ad Nos accedere seu potius istic morari velit. Quodcunque enim consilium capiet Dignitas Vestra Reverendissima, id a Nobis maxime probabitur. Interim Nos peractis novendialibus exequiis Apostolicum conclave ingrediemur, ut Sac. Rom. Ecclesiae viduitati consulamus. Utinam quam citissime Nobis revelet Deus per Spiritum suum Sacerdotem illum magnum, qui bonitate velit, sapientia sciat, autoritare possit summum Apostolatus munus pro dignitate administrare. Quod ut feliciter eveniat, erit Dignitatis Vestrae Reverendissimae adire cum fiducia ad thronum misericordiae, ut gratiam invenia mus in auxilio opportuno. Datum Romae in Palatio Apostolico et Congregatione Nostra generali sub sigillo trium Nostrum in ordine priorum, die 13. Augusti 1680. Apostolica sede vacante.
DCCCXXXII. Literae COLLEGII CARDINALITII, ad FRANCISCUM MAUROCENUM, Venetiarum Ducem, cui et universo Senatui, Innocentium Papam XI. fatis cessisse refert, 1689.
page 272, image: s0272
Serenissimo Principi, Francisco Mauroceno, Venetiarum Duci. Miseratione divina Episcopi, Presbyteri et Diaconi Sac. Rom. Ecclesiae, Cardinales.
Serenissime Princeps, salutem et sinceram in Domino charitatem.
QUem maximum hesterna die ex obitu Sanctissimi Pontificis Innocentii XI. moerorem animo cepimus, aliqua ex parte Nobis exhauriri posse putamus, si amoris ac pietatis officia in Nos conferre Serenitas Vestra non dedignabitur, quod sane pro veteri ac constanti istius clarissimi Senatus in Apostolicam sedem observantia, Serenitatem. Vestram praestrituram non dubitamus, quam plurimae et quidem gravissimae hujus Nostri seu potius publici moeroris exstant causae, cum talem tantumque Pontificem amiserimus, quem cum dextera excelsi ad Petri sedem elevasset, jam tum futurae integritatis et Apostolicae charitatis indicia praebuit, qui post aurum non abiit, sed pecuniae thesauros ad tuendam et quoquo versum propagandam Christianam Religionem erogavit, qui ad domus suae gloriam nihil, ad Dei gloriam omnia perpetuo retulit, adeo ut minime dubitandum esset, quin ex sacro foedere, quod, ipso autore, sancitum est, Vobis Christianis Principibus adjutoribus, ea victoriarum incrementa fluerent, quibus Orientis Imperium et Dominici sepulchri possessio ab infidelibus vindicaretur. Verum acerba haec demortui
page 273, image: s0273Pontificis in universam Christianam Rempublicam meritorum recordatio potius nobis animum exulcerat, quam a molestia liberat. Quare fatctus est nobis Dominus in refugium et Deus in adjutorium spei Nostrae. Posuimus enim corda Nostra in virtute ejus, a quo Pastorem alterum, secundum cor suum, brevissimis comitiis expectamus. Interim vero Serenitatem Vestram non modo hortamur, verum et plurimum in Domino requirimus, ut suis senatusque Vestri effusis precibus ac populorum sibi subjectorum piis supplicationibus propositum hoc nostrum de Pontifice eligendo sane gravissimum, a quo omnium salus et securitas pendet pro virili adjuvare velit. Ita tandem fore confidimus, ut cui Dominus sedem suam paraverit, quam citissime Spiritus Sancti graria adjuvante simus declaraturi, Datum Romae in Palatio Apostolico et congregatione nostra generali sub sigillo trium Nostrum in ordine priorum, die 13. Augusti 1689. Apostolica sede vacante.
DCCCXXXIII. Literae COLLEGII CARDINALITII, ad VICTOREM AMADEUM II. Sabaudiae Ducem, quibus ipsi Innocentium Papam XI. mortem cum vita commutasse nuntiat, 1689. Miseratione divina Episcopi, Presbyteri et Diaconi S. Rom. Ecclesiae Cardinales. Dilectissime Nobis in Christo, salutem et sinceram in Domino charitatem.
page 274, image: s0274
ETsi ex aliorum literis sanctissimi Domini et Patris Nostri Innocentii XI. qui heri in Domino obdormivit, et gravem morbum atque obi tum Nobilitatem Vestram intellexisse arbitramur, tamen quia non minus ex animo, quam ex consuetudine, huic officii Nostri rationi satisfacere cupimus, ad ipsam etiam hujus rei nuncium a Nobis duximus perferendum. Etenim ob Nobilitatis Vestrae in demortuum Pontificem filialem observantiam nostro in luctu, perinde ac in proprio affectum moerentemque existimamus, tanquam Nobilitas Vestra, paternis etiam esset solatiis de stituta. Quem itaque Patrem amantissimum, si, dum vixit, omni officiorum genere Nobilitas Vestra est prosecuta, non dubitamus quin extremo hoc tempore ejus sanctissimae animae aeternam in coelis requiem sit procuratura, quandoquidem per novendium ab exequiis praescriptum nos idem praestituri sumus; quibus expletis Misericordiarum Patrem votis omnibus exorabimus, ut Spiritum rectum innovet in visceribus Nostris, quo Duce, Pontificem alterum secundum cor suum, deligamus. Hanc igitur sollicitudinem Nostram non modo gentium sibi subditarum, verum et propriis supplicationibus sublevet Nobilitas Vestra ut Christianus Populus, quem elegit Dominus in haereditatem sibi, Patre sanctissimo ac summo Pontifice diutius non destituatur. Datum Romae etc. Die 13. Augusti 1689. Sede Apostolica vacante.
Nota. Ejusdem tenoris literae ad Magnum quoque Florentiae, Mantuae, Mutinae, Parmae et Placentiae Duces exaratae fuere.
page 275, image: s0275
DCCCXXXIV. Literae COLLEGII CARDINALITII, ad COMITEM S. STEPHANI, Pro-Regem Neapolis quibus ipsi Innocentium Papam XI. vitam finivisse refert ac ut exules et perditos homines, durantibus intra Conclave Comitiis, ab Urbe coercere haud gravetur, amanter injungit, 1689. Dilectissimo Nobis in Christo Nobili Viro, Comiti S. Stephani, Pro-Regi Neapolis. Miseratione divina Episcopi, Presbyteri et Diaconi S. R. Ecclesiae Cardinales.
Dilectissime Nobis in Christo, salutem et sinceram in Domino charitatem.
ETsi Nobis gratissimum esset, Nostrae erga Nobilitatem Vestram voluntatis testificandae aliquam sese dari occasionem, nihilominus tamen eam nunc se dedisse maxime dolemus, in qua de obitu summi Pontificis Innocentii XI. qui heri, ut pie speramus, intravit in gaudia Domini sui, Nobilitatem Vestram more, institutoque majorum certiorem facere debemus. Hoc itaque officium hisce literis explemus, et quia Nobilitatis Vestrae semper fuit in demortuum Pontificem singularis pietas et cultus, non dubitamus, quin dolorem Nostrum ex ejusdem morte conceptum Nobilitas Vestra nobiscum aeque doleat. Quoniam vero ita Domino placuit, qui dat Nobis auxilium in tribulatione, ideo effundimus coram illo corda nostra, et supplices votis omnibus obtestamur,
page 276, image: s0276ut ovibus pascuae suae adesse velit, suscitans super eas Pastorem unum, qui pascat eas in benedictionibus dulcedinis. Itaque novendialibus exequiis peractis, ad renunciandum Pontificem alterum, conclave ingrediemur: quo circa enixe petimus a Nobilitate Vestra primum, ut hoc Nostrum propositum apud Deum piis orationibus adjuvet, deinde ut exules et perditos homines, qui hoc maxime tempore isthinc Romam petere et publicam quietem turbare audent, ne ab hac cura sane gravissima Nos distrahant, modis omnibus coerceat; gratius enim Nobis facere nihil poterit Nobilitas Vestra, cui Nostris offic iis, quoties sese offeret opportunitas, cumulate respondere curabimus. Datum Romae in Palatio Apostolico et congregatione Nostra generali, sub sigillo trium Nostrum in Ordine Priorum, die 13. Augusti 1689. Apostolica sede vacante.
DCCCXXXV. Literae COLLEGII CARDINALITII, ad QVADRAGINTA VIROS CIVITATIS BONONIAE, quibus ipsis Innocentium Papam XI. vita excessisse significat, eosque, ut Patriae suae tranquillitati, durante sedis vacatione, omni cura prospiciant, hortatur 1689. Dilectis Nobis in Christo, fidelibus Ecclesiae filiis, Quadraginta Viris Civitatis Nostrae Bononiae. Miseratione divina Episcopi, Presbyteri et Diaconi Sac. Rom. Eccl. Cardinales. Dilecti
page 277, image: s0277
in Christo fideles Ecclesiae Filii, salutem in Domino.VErba Nostra dolore sunt plena, quia sagittae Domini in Nos sunt: hesterna siquidem die felicis recordationis Innocentius XI. suo Nos interitu moerentes desolatosque reliquit, et quo tempore omnia praeclara, omnia fausta et felicia Christianae Reipublicae ominabamur, firmissimo publicae securitatis praesidio spoliati in lachrymis luctuque jacere cogimur, et licet in bellica virtute ac incredibili Christianorum Principum fortitudine multum praesidii situm fuerit, ejus tamen curae in eo potissimum defixae erant, ut in Deo faciens virtutem, ad nihilum deduceret inimicos Nostros, hinc eius interitum non possumus non moleste ferre, et quidem Vos amantissimos Ecclesiae filios, pro Vestra in hanc sedem pietate ac cultu praesenti dolori Nostro vim lachrymarum praebituros non dubitamus. Quoniam vero, ut de dignissimo Successore renunciando decernamus, post novendiales exequias conclave ingrediemur, et praeter caetera hoc unum Nos maxime sollicitat, ut ubique concordia et publica quies constituatur, et praesertim in ista florentissima civirate, quam plurimum in Domino diligimus, ideo vobis mandamus, ut omni cura et vigilantia Patriae Vestrae tranquillitati consulatis; quod facile consequi poteritis, si ad Reverendissimi Collegae et fratris Nostri charissimi, Cardinalis Legati Vestri mandata et monita praesto eritis: iis enim artibus cum Nostram in vos benevolentiam et
page 278, image: s0278amorem, tum futuri Pontificis gratiam promerebimini. Datum Romae etc. die 13. Augusti 1689. Apostolica sede vacante.
DCCCXXXVI. Literae COLLEGII CARDINALITII, ad NUNTIORUM APOSTOLICORUM SINGULOS in aulis Regum residentes, quibus ipsis Innocentium Papam XI. mortem obiisse refert, et ut praesenti sedis vacationis tempore officiis suis rite fungantur, hortatur, 1689. Miseratione divina Episcopi, Presbyteri et Diaconi S. R. E. Cardinales. Venerabilis Frater salutem in Domino.
EX obitu sanctissimi Pontificis Innocentii XI. qui heri diem suum clausit extremum, magnam animo molestiam cepimus; omnem enim spem, quam in ejus Domus Dei tuendae zelo et Catholicae religionis propagandae studio Christiana Respublica collocaverat, hoc coelestibus restituto, amisimus. Cum itaque de hoc communi jactura more institutoque majorum illos certiores facere debeamus, quos de sancta Apostolica sede semper optime meritos, pari molestia affectos et Nostro dolore moerentes existimamus, adjunctas literas hujus Nostri moeroris testes, quarum hic habes, Majestati Regis dedimus, cui quamprimum reddet fraternitas Tua, eaque afferet de suo, quae pro argumenti dignitate magis expedire videbuntur. Interim vero tuum istud Nuncii Apostolici munus hoc sedis vacationis
page 279, image: s0279tempore ea, qua soles diligentia ac gravitate sustinere, autoritate Nostra ne desistas, quo et futuri Pontificis gratiam promerearis et Nobis, qui virtutem tuam plurimi facimus, sis quam gratissimus. Datum Romae in Palatio nostro Apostolico et Congregatione Nostra generali, sub sigillo trium nostrum in ordine priorum, die 13. Augusti, 1689. Apostolica Sede vacante.
DCCCXXXVII. Literae COLLEGII CARDINALITII, ad INQVISITOREM MELITENSEM, cui Innocentium Papam XI. extremum vitae diem clausisse nuntiat, ac preces pro auspicata novi Pontificis electione instituendas sedulo commendat, 1689. Miseratione divina etc. Venerabilis Frater, salutem in Domino.
MAximum animo hesterna die dolorem cepimus, qua sanctissimus Pontifex Innocentius XI. in Domino obdormivit; tali namque Pastore amisso, universa Christiana Respublica sibi illam spem ereptam luget, quam in ejus sanctimonia ac fidei zelo collocaverat; quandoquidem nihil aliud vigilantissimus Pontifex dies noctesque cogitabat, quam ut imminens cervicibus Christianis miserandae servitutis jugum averteret et Catholicae Religionis fines longe lateque propagaret. Quod cum ei ex voto obtigisset, ac majora ad Dei gloriam semper meditaretur, non possumus ob ejus a Nobis discessum praecipuo quodam
page 280, image: s0280dolore non angi. Quamobrem cum propediem peracto novendiali funere, ac Spiritus Sancti gratia invocata, Conclave ingressuri, Fraternitati Tuae mandamus, ut Episcopos ac Clerum, populumque horteris admoncasque, piis precibus ac supplicationibus Patrem luminum exorent, ut Nobis ostendat, quem elegerit, summum hunc Apostolatum et regale sacerdotium accipere. Interim vero Fraternitas tua in isto munere obeundo, quemadmodum Sanctae sedis Apostolicae ministrum decet, pergat diligentissime. Nos enim apud futurum Pontificem tuis suffragantibus meritis in Te ornando nunquam deerimus. Datum Romae etc. die 13. Augusti 1689. Apostolica sede vacante.
DCCCXXXVIII. Literae COLLEGII CARDINALITII, ad GUBERNATORES PROVINCIARUM ET VICE - LEGATOS, quibus ipsis, mutatis mutandis, significat Innocentium Papam XI. e vita discessisse, eosque, durante Sedis vacationis spatio, omnia in Proviniis sibi demandatis bene administrare jubet, 1689. Miseratione divina etc. Reverende perquam, frater, salutem in Domino.
CHristiana Respublica suo sibi Patre amantissimo ac summo Pontifice Innocentio XI. hesterna die morte sublato in sqvalore luctuque versatur ac gemitibus inenarrabilibus postulat a Nobis dari sibi pastorem animarum suarum. Cum
page 281, image: s0281igitur Spiritus Sancti gratia adjuvante Nobis declarandus sit, qui Petri locum et Apostolatum accipere debeat, ne ab hoc maximo et gravissimo negotio distrahamur, cuncta ubique quieta in ditione Nostra Ecclesiastica esse cupimus. Quare licet hortatore non egeas (ipse namque tua sponte de hac Sancta Apostolica Sede optime mereri maxime exardes) tamen ut toto animo ac studio omni in eam rationem, qua adhuc in ipsa provincia administranda usus es, hoc sedis vacationis tempore praecipue incumbas, has ad te literas dedimus. Itaque autoritate Nostra munus tuum exerce quam diligentissime, ut a Novo Pontifice, qui inter Nos est, bene navatae operae fructum ferre possis uberrimum. Datum Romae etc. die 13. Augusti Anno 1689. Apostolia Sede vacante.
DCCCXXXIX. Literae ejusdem cum praeinsertis argumenti a COLLEGIO CARDINALITIO, ad GUBERNATORES CIVITATUM exaratae, 1689. Miseratione divina etc. Reverende Nobis in Christo dilecte, salutem in Domino.
EX obitu Sanctissimae memoriae Innocentii XI. qui heri plenus meritorum ad eum migravit, cujus vices summa cum gloria gessit in terris, maxime commovemur, et vota Nostra ad Deum totius consolationis convertimus, ut consoletur nos in omni tribulatione nostra. Itaque cum
page 282, image: s0282propediem conclave ingressuri simus, atque singulari quodam et extraordinario studio in hac re nobis incumbendum sit, nempe, ut cui tradendi sint claves Regni coelorum, quam citissime deligamus, tranquilla ubique et quieta inditione Ecclesiastica esse cupimus et praecipue in ista Civitate, quam plurimum in Domino diligimus. Ideo tibi mandamus, ut omnem tuam mentem, curam et cogitationem adhibeas, ne istic publica quies hoc sedis vacationis tempore interturbetur, sed autoritate Nostra munus istud tuum prosequendo ita te praebeas, ut hac opportunitate suscepta de sancta Apostolica sede te plurimum promereri velle omnes intelligant. Datum Romae etc. die 13. Augusti 1689. Apostolica sede vacante.
DCCCXL. Literae ejusdem cum praecedentibus argumenti, a COLLEGIO CARDINALITIO, ad GUBERNATORES ALIOS in Patrimonio Petri, datae, 1689. Miseratione divina etc. Dilecte Nobis in Christo salutem in Domino.
SAnctissimae memoriae Innocentio XI. acerbo Christianae Reipubiicae vuinere sublato vacat Apostolica sedes. Cum itaque Nobis incumbat, in ditione Ecclesiastica publicae quieti ac securitati consulere, per praesentes tibi mandamus, autoritate Nostra munus istic tibi demandatum exercere pergas, majori tamen cura ac vigilantia, quo et temporis hujus rationi et nostrae de te
page 283, image: s0283conceptae expectationi ita satisfacias, ut nostram et futuri Pontificis gratiam promerearis. Datum Romae. in Palatio Apostolico, et congregatione Nostra generali, sub sigillo trium Nostrum in ordine Priorum, die 13. Augusti 1689. Apostolica. sede vacante.
DCCCXLI. Literae pari cum praeimpressis tenore conspicuae, a COLLEGIO CARDINALIUM, ad CASTELLANOS ARCIUM scriptae, 1689. Miseratione divina etc, Dilecte Nobis in Christo salutem.
DIligentia studiumque tuum, quod in arce ista custodienda adhibere consvevisti, licet Nobis abunde polliceatur, non tantum te tui similem futurum in praesens, dum vacat apostolica sedes, verum etiam hoc difficiliori tempore acriori cura et vigilantia te usurum: Mandamus tamen per praesentes literas, ut officii tui munus autoritate nostra prosequendo ita te praebeas, sicut virtutis et fidei in Nos tuae exspectatio postulat, adeoque nostrum et futuri Pontificis Patrocinium merearis. Datum Romae in Palatio Apostolico etc. die 13. Augusti 1689. Apostolica sede vacante.
DCCCXLII. Literae COLLEGII CARDINALIUM, ad ALOTSIUM JACOBELLUM, quem jubent, ut literas his inclusas Venetiarum Duci rite exhibeat, 1689.
page 284, image: s0284
Miseratione divina etc. Dilecte Nobis in Christo, salutem.
SAnctissimae memoriae Innocentio XI. ad aeterna praemia profecto vacat Apostolica sedes. Hujus gravissimi casus, pro veteri Sacri Nostri Collegii consuetudine ad Serenissimum Ducem literas damus, quarum exemplum hic habes. Has itaque Senatui reddas et ea loqueris, quae hujus argumenti magnitudini magis conveniunt. Interea si quid istic nobis opus erit, tua diligentia et dexteritate libentissime utemur, ut a Nobis et a futuro Pontifice, qui inter Nos est, bene navatae operae fructum percipere possis. Datum Romae etc. die. 13. Augusti 1689. Apostolica sede vacante.
Inscriptio. Aloysio Jacobello
Venetias.
DCCCXLIII. Literae COLLEGII CARDINALITII, ad REMPUBLICAM JANUENSEM, quibus Innocentium P. P. XI. supremum diem peregisse refert, 1689. Miseratione divina etc. Magnifici in Christo Nobis dilectissimi, salutem et sinceram in Domino charitatem.
ET vetus consvetudo et summus Nobilitatum Vestrarum in hanc sedem cultus ac pietas plane postulant, ut vobiscum moerorem Nostrum ex summi Pontificis Innocentii XI. morte conceptum
page 285, image: s0285amantissime communicemus; neque enim dubitamus, quin ob amplissima demortui Pontificis in universam Christianam Rempublicam et in vos merita Nobilitates Vestrae hanc maximam jacturam nobiscum aeque doleant. Amisimus enim hesterna die in hoc optimo ac praestantissimo Principe, quicquid spei in ejus vitae sanctimonia ac zelo Domus Dei collocavimus, ut non tam privato quam publico vulnere commoveri videamur. Quoniam vero solet Deus juxta esse iis, qui tribulato sunt corde, ideo precibus omnibus illum obtestamur primum, ut animae illius donet locum indulgentiae, deinde nobiscum ita agi permittat, ut quam citissime novum renunciemus Pontificem. Itaque Nobilitates Vestras etiam atque etiam in Domino hortamur, ut privatis ac publicis supplicationibus Deum exorent, eam nobis mentem atque animum inspiret, quo concordibus suffragiis illum deligamus Pontificem, qui sit sanctus, innocens, impollutus, ac hujusmodi, ut tandem efficiat, ne nimis saepe nimisque acriter demortuum desiderare cogamur. Datum Romae in Palatio Apostolico et congregatione Nostra generali, sub sigillo trium Nostrum in ordine Priorum die 13. Augusti 1689. Apostolica sede vacante.
Nota. Pari modo scriptum quoque ad Rempublicam Lucensem fuit.
DCCCXLIV. Literae SACRI COLLEGII, ad LIVIUM ODESALCUM, Cerae Ducem, quibus ipsi supremi
page 286, image: s0286
totius S. R. Eccles. militiae Praefecti munus offerunt, 1689. Dilectissimo Nobis in Christo, Nobili Viro, Livio Odisalco, Cerae Duci, totius militiae Sac. Rom. Ecclesiae Gubernatori Generali. Miseratione divina etc.Dilectissime Nobis in Christo, salutem et sinceram in Domino charitatem.
CUm in elapsis S. Sedis Apostolicae vacationibus totius militiae Sac. Rom. Eccl. Gubernator generalis a Nostro sacro Collegio semper fuerit confirmatus (hoc enim praecipue tempore enitendum est pro securitate et tutela totius Ecclesiae status et signanter hujus almae urbis, in qua comitia conclavis habentur) cumque etiam in praesens praefatae militiae gubernator Generalis nullus existat; quare volentes hoc Apostolicae sedis per obitum felicis recordationis Innocentii, PP. XI vacationis tempore pro Nostra debita cura et sollicitudine ad hujusmodi electionem devenire, atque animo reputantes, quae et quanta sint in universam Christianam Rempublicam demortui Pontificis merita, qui ad catholicae Religionis incrementum, omnes suas opes et cogitationes convertit, ideoque ad domus suae nihil, ad Dei gloriam omnia perpetuo retulit: Hinc est quod Nobis cupientibus etiam post illius obitum Nostri in illum cultus aliquod extare monumentum, statim nobilitas tua occurrit, qui ejusdem Pontificis
page 287, image: s0287familiae atque unicus, ex fratre Nepos, et non tam sanguine quam pietate eidem conjunctus existit. Itaque maximo omnium Nostrum consensu et approbatione Nobilitatem tuam in praefatum totius militiae S. R. Ecclesiae Gubernatorem Generalem, in Dei nomine et ad ejus sanctae Ecclesiae defensionem deputavimus, cum omnibus et singulis autoritatibus, Jurisdictionibus, facultatibus, caeterisque honoribus et oneribus. Nobilitas Tua igitur omni studio et contentione efficiat, ut judicio et expectationi de te Nostrae respondeas, tuique muneris officium, sicut praesentium temporum ratio expetit, quam diligentissime et fidelissime exsequaris, ut a nobis et a futuro Pontifice non solum commendari, sed ornari possis et debeas. Datum Romae in Palatio Apostolico etc. die 15 Augusti, 1689. Apostolica sede vacante.
DCCCXLV. Literae COLLEGII CARDINALITII, ad LEOPOLDUM Rom. Imperatorem, quibus ipsi Marchionem Octavium Nigrellum impense commendat, 1689. Serenissimo Principi Leopoldo, Romanorum Regi in Imperatorem Electo, semper Augusto. Miseratione divina etc.
Serenissime Caesar, salutem et sinceram in Domino charitatem.
AD Marchionis Octavii Negrelli in Nos et hanc Sanctam Sedem Apostolicam merita magnus profecto cumulus accessit, dum Majestati Vestrae
page 288, image: s0288obtemperando, multo suo incommodo superioribus mensibus Romam se contulit, ut si opus esset, pro hujus sanctae sedis incolumitate vitam ipsam profundere non dubitaret, cujus in rei militaris peritia et in rebus agendis dexteritate felicis recordationis Innocentius Papa XI. plurimum conquiescebat. Sed cum nuper sanctissimus Pontifex sit coelestibus restitutus, nobisque praecipue incumbat de hac sancta Apostolica sede, dum eadem vacat, omni, qua possumus ope, bene meritos fovere: Cumque ea ornamenta, quae praedicti Marchionis virtutibus debentur, per nos praestare non possimus, ad Majestatis Vestrae munificentiam alacri animo confugimus, optima spe freti, ut sicut illum plurimis maxim isque muneribus adhuc honestavit, deinceps, nobis intercedentibus, novis semper honoribus cumulare non desistat; quod quidem pro Majestatis Vestrae in Nos benevolentia facturam non dubitamus: summopere enim cupimus, ut Marchio intelligat, iter suum ad Nos nihil erga se Majestatis Vestrae gratiae detraxisse, quinimo commendationem hanc Nostram sane accuratissimam maximo sibi apud Majestatem Vestram usui fuisse, nobisque tam gratum fecerit, ut Nos a Majestate in eo beneficium accepisse simus existimaturi. Interim vero Majestati Vestrae pro Catholicae Religionis incremento omnia fausta et felicia a Domino precamur. Datum Romae in Palatio Apostolico et congregatione Nostra generali, sub sigillo trium Nostrum in Ordine Priorum, die 15. Augusti, 1689. Apostolica Sede vacante.
page 289, image: s0289
DCCCXLVI. Literae COLLEGII SACRI, ad COMITEM ANTONIUM CARAFFAM, supremum Sac. Caes. Majestatis Commissarium, quibus ipsi, Octavium Nigrellum, Marchionem, invictissimo Imperatori impense commendandum, sedulo commendat, 1689. Dilectissimo nobis in Christo Viro, Nobili, Comiti Antonio Caraffae Maresciallo et supremo Generali Commissario apud Caesaream Majestatem. Miseratione divina etc.
Dilectissime Nobis in Christo, Nobilis Vir, salutem et sinceram in Domino charitatem.
ETsi propter singularem Marchionis Octavii Negrelli erga Nos et hanc sanctam sedem apostolicam observantiam et cultum, eum cuperemus diutius apud Nos versari, praesertim hoc sedis vacationis tempore; Illius enim fides, prudentia ac spectata in re militari peritia quam plurimaeque aliae virtutes, ubi opus esset, maximo Nobis usui esse possent. Verum cum praefatus Marchio ad iter in Germaniam se paret, quo munus sibi a Caesarea Majestate demandatum omni sedulitate praesens obire possit, Nos praeclarum ejus consilium prosequi volentes, non usitata quidem sed singulari quadam, planeque accuratissima commendatione Majestatem suam precati sumus, ut omnia in illum ornamenta conferre
page 290, image: s0290velit, neque patiatur, quod Marchionis absentia (quandoquidem Caesareo jussui obtemperando, magno suo cum incommodo tam diu hic moratus est) aliquo sibi impedimento sit, quo minus Majestatem suam demereri possit. Cumque facilius ab invictissimo Caesare id impetraturos speremus, si Nostrae commendationi a Nobilitatis tuae patrocinio pondus accesserit, hinc est, quod Nobilitati tuae praesentes literas dedimus, optima spe freti, Te nullam occasionem praetermissurum, nobis morem gerendi, et qua sese opportunitas dederit, omnem operam ac diligentiam adhibiturum, ut facile a tam clementi et tam ab illo culto Imperatore, quae praefatus Marchio optat, per se consequi possit, neque irritam apud Nobilitatem tuam commendationem hanc Nostram dubitamus. Cum enim hujus amplissimi Ordinis Nostri dignitas non semel nobilissimae familiae tuae praeclarissimos Viros ornaverit, et in praesens ornet, eadem profecto efficiet, ut Nostro perspecto desiderio alacrior omnem curam, consilium, animique sui vires Nobilitas Tua intendat, ut Marchio intelligat, quidquid sua sponte Nobilitas Tua praestitura esset, hortatu nostro libentius praestiturum; idque si fecerit, majorum tuorum et Nobilitatis Tuae erga Nos propensum et devinctum animum palam faciet, Nobisque ita gratum erit, ut non modo habendam, sed quo feret occasio, parem referendam gratiam esse existimabimus. Datum Romae etc. die 21. Augusti 1689. Apostolica sede vacante.
page 291, image: s0291
DCCCXLVII. Literae COLLEGII CARDINALITII, ad MAGISTRATUM et CONCILIUM CIVITATIS FERRARIENSIS, quibus ipsorum erga S. R. Sedem obedientiam et fidem eximiis mactat laudibus, 1689. Dilectis Nobis in Christo Magistratui et Concilio Civitatis Nostrae Ferrariensis. Miseratione divina etc. Dilecti Nobis in Christo, salutem in Domino.
QUanquam Vestra in Nos et hanc sanctam sedem Apostolicam observantia et cultus multo ante Nobis perspecta sit et cognita, eae tamen literae, quas Rev. Nobis in Christo, Dilectus Carolus Montecatinus nuper reddidit, multo maxime gratae et jucundae acciderunt. In iis enim cum incredibilem in funere praedefuncti Pontificis Innocentii XI. moerorem Vestrum, tum nunquam interituram in Nos fidem et obedientiam agnovimus. Quapropter Vos scire volumus Vestras ac totius de Sancta Apostolica sede optime meritae Civitatis res, maxime Nobis nunc curae esse et semper fore. Caeterum quod praesentis temporis ratio postulat, hortamur Vos et in Domino mandamus, ut Deum consolationis, qui consolatur Nos in omni tribulatione Nostra, assiduis exoretis precibus, quo facilius super oves pascuae suae alter suscitetur Pastor sanctus, innocens, impollutus ac hujusmodi, ut demortuorum Pontificum virtutes et laudes in uno reviviscere videantur. Ita enim et Vestra in Nos merita cumulabitis,
page 292, image: s0292et futuri Pontificis, qui inter nos est, gratiam et patrocinium vobis conciliabitis. Datum Romae etc. die 27. Augusti 1689. Apostolica Sede vacante.
DCCCXLIIX. Literae COLLEGII CARDINALITII, ad FRANCISCUM TUCCIUM, Nuntiaturae Germanicae Auditorem, quem quantocyus Augustam Vindelicorum ire, ac ibidem ea, quae e re S. R. Ecclesiae sint, diligenter observare curareque jubet, 1689. Miseratione divina etc. Dilecte Nobis in Christo, salutem in Domino.
ILlud est omnium Nostrum constans de tua dexteritate, ac rerum gerendarum peritia judicium, ut sacrum hoc nostrum Collegium te prae caeteris delegerit, ut praesenti maximoque negotio praeficiendus esse videreris. Scias itaque, nobis in Apestolico conclavi inclusis, ut rei omnium gravissimae incumbamus, quae est de summo Pontifice eligendo, nihil magis cordi esse, quam ut hoc interregni tempore sanctae hujus Apostolicae sedis et Christianae Reipublicae res nullum patiantur discrimen et immunitatem sanctae Romanae Ecclesiae, Imperiique Romani jura modis omnibus tueamur. Neque enim te fugere existimamus, quod non unis literis, Reverendissimus Pater et D. Frater et Collega noster charissimus, Franciscus Cardinalis Bonvisius, ad Reverendissimum Patrem et Dominum Fratrem et Collegam nostrum carissimum, Alderanum Cardinalem Cybo datis significavit,
page 293, image: s0293in proximis Comitiis, quae propediem Augustae habenda sunt, animadvertendum esse, ne contra catholicam Religionem immunitatemque Ecclesiasticam haereticorum artibus aliquid statuatur: mandamus itaque, ut te illuc quamprimum conferas, et sicut istius nunciaturae Auditoris munus exerces, ita illud prosequendo, singulari tamen et extraordinaria vigilantia animadvertas, ne quid tale ibi decernatur, quod jura hujus S. Apostolicae sedis imminuere, seu convellere possit, et praecipue circa Episcopatus Osnabrugensem et Hildesiensem, quos, ut sibi vindicent Brunsvicenses, tentaturos esse non dubitatur; Neque hoc Tibi difficile profecto erit: perspecta enim tot Principum ecclesiasticorum, qui coetum illum constituunt, et praecipue Caesareae Majestaris pietas et in sanctam Apostolicam sedem atque sacrum Ordinem nostrum observantia nobis pollicentur, Caesarem nullo pacto permissurum labefactari Catholicam Religionem Ipsiusque jura convelli, quam usque adeo totis viribus ac tam insigni expeditione undequaque propagare contendit. Tuae igitur partes erunt, cum iis praecipue agere, qui apud Majestatem, suam plurimum pollent, et huic sanctae sedi magis addicti sunt: Omnia enim, quae ad divinae Majestatis gloriam et Sacrae Romanae Ecclesiae dignitatem pertinent, a piissimo Imperatore et ab Ecclesiae Advocato et defensore expectanda esse existimamus. Volumus itaque, ut quantum in te erit, sedulitate, labore, dexteritate ac studio denique omni in hanc rem unice incumbas, nihilque
page 294, image: s0294quod ad tuenda Apostolicae sedis jura et dignitatem pertinet, intactum inexpertumque praetermittas. Fusius autem ex adjuncto folio, quid Tibi agendum sit, intelliges, Id, si confeceris, et tibi ipsi honorem paries, et nos operam dabimus, ut tu labores ullos nostra causa suscepisse nunquam non gaudeas. Datum Romae etc. die 3. Septembris 1689. Apostolica Sede vacante.
Inscriptio. Francisco Tuccio, Auditori Nunciaturae Germanicae.
Viennam.
DCCCXLIX. Literae credentiales, quas SACRUM CARDINALIUM COLLEGIUM, Francisco Tuccio, Nunciaturae Germanicae Auditori, ad LEOPOLDUM, Rom. Imperatorem tradidit, 1689. Miseratione divina etc.
Serenissime Caesar, salutem et sinceram in Domino charitatem.
IN Apostolico conclavi inclusi, ut quam citissime viduatae Ecclesiae visibilem sponsum et universae Christianae Reipublicae caput constituamus, toto animo incumbimus; Nec dubitamus in Domino, qui benedictionibus replet fratres habitantes in unum, quin de vultu ejus judicium nostrum prodeat; cum nobis propositum sit, quaerere non quae nostra sunt, sed quae Jesu Christi. Non tamen inter multiplices curas obliviscimur,
page 295, image: s0295quae ad hujus Sanctae sedis dignitatem Sacrique Imperii Romani incolumitatem pertinent; et licet Nobis verendum non sit, ne idem Majestas Vestra, tanquam Sac. Rom. Eccles. Advocatus et defensor sit praestitura: Id namque insignis sua non semel huic S. Sedi perspecta Religio et pietas abunde pollicentur; tamen Majestati Vestrae gratius futurum existimamus, si omnium Nostrum quoque ferventissimae preces accesserint. Itaque cum propediem Augustae Comitia habenda sint, in iisque advertendum sit, ne aliquid ab hac Sac. Rom. Ecclesia alienum statuatur; Ideo mandavimus Dilecto Nobis in Christo, Francisco Tuccio, istius Nuntiaturae auditori, ut isthuc se conferat, in eamque rem unice incumbat, quae est, ne in istis Comitiis S. Sedis Imperique Romani jura ullum patiantur discrimen, ut fusius ab ipso intelliget, cui, ut fidem habeat, Majestatem Vestram enixe rogamus. Nec pluribus apud Majestatem Vestram agimus, cum nefas esset dubitare, quin Majestas Vestra, quae praecipua Austriacae domus ornamenta optime novit, ab egregiis in catholicam religionem et in Apostolicam sedem meritis profecta fuisse, et totis viribus, cum opus erit, Romanae et Christianae Reipublicae opitulatura sit. Interim, quae Nostrae partes sunt, Deum rogabimus, ut omnia ad omnipotentis gloriam ejusque sanctae Ecclesiae incrementum Majestati Vestrae ex sententia fluant. Datum Romae etc. die 10. Septembr. 1689. Apostolica sede vacante.
page 296, image: s0296
DCCCL. Literae COLLEGII CARDINALITII, ad ANSELMUM FRANCISCUM, Electorem Moguntinum, quibus eum amice hortatur, velit omni praecavere cura, ne in Comitiis Augustae Vindelicorum proxime instituendis aliquid in praejudicium S. R. Ecclesiae suscipiatur aut permittatur, 1689. Reverendissimo in Christo Patri et Domino, Dn. Archiepiscopo Moguntino Fratri Nostro Charissimo, Sac. Rom. Imperii Principi Electori. Miseratione divina etc.
Reverendissime Pater et Dn. Frater charissime, salutem et sinceram in Domino charitatem.
IN proximis Comitiis, quae Augustae habenda sunt, non sine animorum Nostrorum perturbatione intelleximus, verendum esse, ne qui divina et humana miscere cupiunt, aliquid moliantur, quod Sac. Rom. Ecclesiae Sacrique Romani Imperii jura et praerogativas imminuere possit. Nos vero, quibus hoc, praecipue vero interregni tempore, excubandum est, ne Ecclesia Dei, Jesu Christi sanguine acquisita, quam futuro summo Pontifici, non habentem maculam aut rugam, sed sicut sponsam ornatam viro suo tradere cupimus, aliquod detrimentum patiatur, aut quoquo modo labefactetur: Cupientes his imminentibus malis toto animo obviam ire, Domin. Vestram Reverendissimam pro persona, quam gerit, et dignitatem quam sustinet, hortamur,
page 297, image: s0297ut omnem suam operam, studium atque diligentiam conferre velit, quo S. R. E. sacrique Romani Imperii jura illibata conserventur. Fusius haec a Dilecto Nobis in Christo, Francisco Tuccio, Nunciaturae Auditore, Domin. Vestra Reverendissima intelliget, qui has nostras literas reddet, et cui nostro nomine loquenti fidem habere poterit. Pluribus fortasse haec ad Dom. Vestram Reverendissimam scribimus; sponte enim, pro sua pietate ac zelo, domus Dei communem causam suscepturam credimus; libentius tamen operam suam posituram esse putavimus, si Nobis etiam in hoc negotio morem gerendi Dom. Vestram Reverendissimam occasionem sibi arripuisse videretur. Caeterum rogabimus Deum, qui dives est in omnibus, qui invocant illum, ut eam, pro Ecclesiae suae tam insigni beneficio, Dom. Vestrae Reverendissimae mercedem constituat, quam repromisit diligentibus se. Datum Romae in Palatio Apostolico et congregatione Nostra generali, sub sigillo trium Nostrum in Ordine priorum, die 10. Septembr. 1689. Apostolica sede vacante.
DCCCLI. Literae COLLEGII CARDINALITII, ad JOHANNEM HUGONEM, Electorem Trevirensem, cui Franciscum Tuccium, Nuntiaturae Germanicae Auditorem commendando injungit, ut maximopere contendat, ne quid in Comitiis Augustanis in detrimentum S. Rom. concludatur Ecclesiae, 1689.
page 298, image: s0298
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, Dn. Archiepiscopo Trevirensi, Fratri nostro charissimo, Sac. Rom. Imperii Principi Electori. Miseratione divina etc.
Reverendissime Pater et Domine Frater Noster charissime, salutem et sinceram in Domino charitatem.
ETsi Dominationem Vestr. Reverendissimam, pro persona, quam gerit, et singulari in S. Rom. Ecclesiam pietate et cultu, sponte sua, quod a nobis petitur, toto animo obituram existimamus; gratius tamen Dominationi Vestrae Reverendissimae futurum putavimus, si etiam nostrarum literarum officium accesserit. Sciet itaque, quod defuncto sanctissimo Pontifice et Patre nostro amantissimo Innocentio XI. quasi Pupilli sumus absque Patre. Factus est tamen nobis Dominus in refugium et Deus in adjutorium spei nostrae, Pastorem alterum propediem Spiritus sancti gratia expectantibus; Quod ut feliciter eveniat, in Apostolico conclavi inclusi jugiter elaboramus. Verum multiplicarentur tribulationes cordis nostri, si Dei Ecclesia, quam non habentem maculam aut rugam novo sponso tradere cupimus, aliquid detrimenti hoc interregni tempore accipiet. Intelleximus siquidem in proximis Augustanis et comitiis tentari posse ab aliquibus, qui nova semper concupiscunt, hujus S. Sedis dignitati et Catholicae Religionis incolumitati repugnantia.
page 299, image: s0299Quare istuc ablegavimus dilectum nobis in Christo, Franciscum Tuccium, Nunciaturae Auditorem, ut autoritate Dom. Vestrae Reverendissimae suffultus, omni, qua potest, contentione animadvertat, ne contra ecclesialticam immunitatem et Sac. Rom. Ecclesiae, Sacrique Imperii Romani jura aliquid statuatur. Nihil a nobis aequius, ac pietati Dominationis Vestrae Reverendissimae congruentius peti posse putamus. Quare cum Dominatione Vestra Reverendissima pluribus non agemus; Illud tantum addimus, quod si negotium ex sententia explicabitur, et sibi Dom. Vestra Reverendissima gloriam pariet sempiternam, et Nos et summum futurum Pontificem sibi maxime devinciet, gratiam, cum fese occasio dederit, promptissime relaturos. Darum Romae in Palatio Apostolico etc. die 10. Sept. 1689. Apostolica sede vacante.
DCCCLII. Literae COLLEGII CARDINALITII, ad JOSEPHUM CLEMENTEM, Electorem Coloniensem, idem quod praeinsertae, argumentum continentes, 1689. Reverendissimo in Christo Patri et Domino Dn. Clementi, ex Ducibus Bavariae electo Archiepiscopo Coloniensi, Fratri Nostro charissimo, S. R. Imperii Principi Electori. Miseratione divina etc.
Reverendissime Pater et Domine Frater charissime, salutem et sinceram in Domino charitatem.
page 300, image: s0300
EA est Dilectionis Vestrae Reverendissimae in sanctam Apostolicam Sedem et sacrum Ordinem Nostrum observantia et pietas, ut minime dubitandum sit, quin praesenti maximoque negotio propensae suae erga nos voluntatis argumenta proferre velit. In proximis Comitiis Augustae habendis verendum est, ne ab iis, qui novis rebus semper inhiant, aliquid tentetur contra hujus sanctae sedis jura, quod immunitatem Ecclesiasticam et catholicam religionem imminuere possit. His malis toto animo obviam ire cupientes, mandavimus dilecto Nobis in Christo, Francisco Tuccio, istius Nunciaturae Auditori, qui has nostras literas Dom, Vest. Reverendissimae reddet et cui fidem habere poterit, ut Augustam petat, ibique modis omnibus animadvertat, ne quid tale statuatur, quod hujus sedis dignitatem ac S. Rom. Ecclesiae et S. Rom. Imperii jura et praerogativas, Catholicamque Religionem labefactare possit. In muneris adeo religiosi partem Dom. Vestr. Reverendissimam vocamus, ut auctoritate, qua pollet, huic Nostro desiderio satisfacere velit. Cum enim Dominatio Vestra Reverendissima ab hac S. Apostolica Sede et a praedefuncto sanctissimo Pontifice Innocentio XI. paterni amoris non semel indicia habuerit, speramus pari pietate in hanc S. R. Ecclesiam, matrem suam charissimam Dom. Vestr. Reverendissimam suis officiis responsuram esse. Plurima hac de re ad Dom. Vestram Reverendissimam, scribere fortasse res ipsa postulat; sed dignitas, quam ista sustinet, sed Dei ejusque S.
page 301, image: s0301R. Eccl. causa, ac Catholicae Religionis incolumitas, pro qua rogamus, sed pietas Dom. Vest. Reverendissimae plane non postulat. Itaque Deum interim orabimus, ut Domin. Vestram Reverendissimam diu incolumem servet ad majus Ecclesiae suae bonum atque incrementum. Datum Romae in Palatio Apostolico et Congregatione nostra generali sub sigillo trium nostrum in Ordine priorum, die X. Septembr. 1689. Apostolica sede vacante.
DCCCLIII. Literae paris cum praeimpressis commatis a COLLEGIO CARDINALITIO ad MAXIMILIANUM EMANUELEM, Electorem Bavariae scriptae, 1689. Dilectissimo Nobis in Christo, Emanueli Mariae utriusque Bavariae Duci, S. Rom. Imperii Principi Electori. Miseratione divina, etc.
Dilectissime Nobis in Christo, salutem et sinceram in Domino charitatem.
NObilitas Vestra (quae militiae labores a victoriis contra Christiani nominis hostes auspicata, et ut Dei causam tueretur ac Catholicam Religionem propagaret, abiit in longinquam regionem, accipere sibi Regnum, non utique terrenum sed coeleste, in quo scilicet accipiet coronam gloriae, quam Deus exercituum repromisit diligentibus se) non dubitamus, cum in praesens
page 302, image: s0302sese offert occasio de S. R. E. et de nobis omnibus bene merendi, quin eam libentissime arripiat. Etenim cum in conclavi Apostolico degentibus nobis declarandus sit universalis viduatae Ecclesiae visibilis sponsus, maximo Nos affectos beneficio existimabimus, si Nobilitas Vestra, auctoritate qua pollet, praesens negotium nostrum ex sententia confecerit. Cum itaque in comitiis Augustanis advertendum sit, ne S. Apost. Sedes et S. R. Imperium ab iis, qui novis rebus semper inhiant, detrimentum accipiat, isthuc ablegavimus dilectum nobis in Christo Franciscum Tuccium, Nunciaturae Auditorem, ut omni vigilantia animadvertat, quod S. Rom. Eccles. et Sac. Rom. Imperii jura ubique sarta tecta et integra conserventur, ut ab eo clarius intelliget, cui nostro nomine loquenti fidem habere poterit Nobilitas Vestra. Juventuti ergo suae triumphis assvetae Nobilitas Vestra hanc quoque adjiciat laudem, ut nobis, qui multiplices virtutes vestras admiramur morem gerens, non minus propagatae, quam servatae catholicae Religionis aeternum sibi trophaeum parasse videatur. Interim vero Deum precabimur, ut quod per nos non licebit, ille qui laborem considerat, Nobilitati Vestrae decupla mensura retribuat. Datum Romae etc. die X. Septembris 1689. Apostolica sede vacante.
DCCCLIV. Literae COLLEGII CARDINALITII, ad PHILIPPUM GUILIELMUM, Electorem Palatinum,
page 303, image: s0303
quibus ipsum impense rogant, ut omni seduliate et vigilantia animadvertat, ne Sac. Rom. Sedis jura aliquod in Comitiis Augustanis discrimen patiantur, 1689. Dilectissimo Nobis in Christo filio, Philippo Guilielmo, Comiti Palatino Rheni, S. R. Imperii Principi Electori. Miseratione divina etc.Dilectissime Nobis in Christo, salutem et sinceram in Domino charitatem.
VIduata universalis Ecclesia, Innocentio XI. nuper in perpetuas aeternitates translato, dari sibi sponsum postulat a nobis gemitibus inenarrabilibus; nosque in Apostolico conclavi nihil magis elaboramus, quam ut ejus viduitati consulturis incerta et occulta sapientiae suae quam citissime Deus manifestare dignetur. Non tamen huic negotio maxime intenti, ita Ecclesiae suae sponsae obliviscimur, ut jugiter non diligamus decorem domus suae, eamque modis omnibus tueamur. Quapropter nobis enitendum esse putamus, ne hoc sanctae Apostolicae sedis vacationis tempore Sanctae Romanae Ecclesiae dignitas et Immunitas labefactetur. Id enim ab aliquibus, qui divina et humana miscere contendunt, in proximis Comitiis Augustanis tentari posse intelleximus. Huic malo, quantum in nobis est, obviam ire volentes, mandavimus dilecto nobis in Christo Francisco Tuccio, Nunciaturae Auditori, istuc se conferat, ut vestrorum catholicorum
page 304, image: s0304Principum Patrocinio suffultus omni sedulitate et vigilantia animadvertat, ne S. Apost. Sedis et Sac. Rom. Imperii jura aliquod ibi patiantur discrimen; Nobilitati vero Vestrae imprimis duximus commendandum, ut cum has nostras literas reddet, consilio et auctoritate sua illum in omnibus, ubi opus erit, juvare dignetur. Tanta est enim Nobilitatis Vestrae filiorumque suorum in hanc sanctam sedem et in nos omnes observantia et pietas, et vicisim tam singulare est omnium nostrum erga nobilitatem vestram totamque domum suam studium atque amor, ut minime dubitemus, quin a piissimo Principe, quid pro hujus sacrae Rom. Eccles. et Catholicae Religionis incolumitate enixe petimus, feliciter consequamur. Caeterum immolabimus Deo sacrificium laudis, ut ad sui gloriam ejusque Ecclesiae incrementum nobilitatem Vestram usque in senectam et senium incolumem perducere velit. Datum Romae in Palatio Apostolico et congregatione nostra generali sub sigillo trium Nostrum in Ordine Priorum, die X. Septembr. 1689. Apostolica sede vacante.
DCCCLV. Literae COLLEGII CARDINALITII, ad JOANNEM ERNESTUM, Archiepiscopum Salisburgensem, idem cum praeinsertis Argumentum tractantes, 1689. Episcopis Germaniae in Comitiis Augustanis.
page 305, image: s0305
Miseratione divina Episcopi, Presbyteri et Diaconi S. R. E. Cardinales, Venerabilis frater, salutem in Domino.
CUm omnium, quas hoc S. Apostolicae sedis vacationis tempore, pro eligendo Summo Pontifice curas gerimus, ea non postrema sit, ut S. R. Eccl. Jura tueamur, summopere commoti sumus, ubi intelleximus, in proximis Comitiis Augustanis ab iis, qui divina et humana miscere cupiunt, verendum esse, ne aliquid tentetur, quod Ecclesiasticam immunitatem et hujus sanctae Apostolicae sedis dignitatem imminuere possit, et licet non dubitemus in tot Principum Catholicorum, qui coetum illum componunt, constantia atque aequitate, tamen, quo officiis Fraternitatis Vestrae occasio detur, ut toto animo ac studio omni ea conferre velit, ab ipsa etiam atque etiam petimus. Hac de re uberius scripsimus ad dilectum Nobis in Christo, Franciscum Tuccium, Nunciaturae Auditorem, quem isthuc ablegavimus, ut in hac re unice incumbat, cui Nostro nomine loquendi fidem habere poterit. Nihil itaque fraternitatis Vestrae pietate congruentius a nobis peti posse putamus. Agitur enim Dei causa ejusque Ecclesiae, Jesu Christi sanguine acquisitae, ex qua sanctae Apostolicae Sedis Sacrique Romani Imperii incolumitas pendet. Illud tantum addimus, quod si Fraternitas Vestra huic rei omnem suam operam studiumque navabit, et Nos omnes et summumfuturum Pontificem, qui inter Nos est, ita devinciet, ut non tantum
page 306, image: s0306gratiam habendam, sed, cum sese opportunitas dederit, etiam referendam esse simus existimaturi. Datum Romae in Palatio Apostolico, et congregatione Nostra generali sub sigillo trium Nostrum in Ordine Priorum, die X. Sept. 1689. Apostolica sede vacante.
Nota. Pari etiam modo ad reliquos Germaniae Episcopos scriptum fuit.
DCCCLVI. Literae SACRI COLLEGII, intra conclave congregati, ad LEOPOLDUM, Rom. Imperatorem, quibus redditas sibi ipsius esse literas iisque insertam hortationem curae cordique fore testatur, 1689. Imperatori Electo. Miseratione divina Episcopi, Presbyteri et Diaconi S. R. E. Cardinales,
Serenissime Caesar, salutem et sinceram in Domino charitatem.
MAjestatis Vestrae humanissime scriptae litterae, quas Nobilis Vir, Antonius de Lichtenstein, Sacri Imperii Princeps, Nobis proxime reddidit, et quae Majestatis Vestrae nomine idem Ablegatus tam apte amantissimeque locutus est, ita nos recrearunt, ut moerorem, qui ob sanctissimi Pontificis Innocentii XI. mortem altius animis nostris insederat, pene deleverit. Quod vero Majestas Vestra a nobis tam enixe petit, ut sanctae Matris Ecclesiae viduitati quam citissime consulamus, stimulos profecto currentibus addit. Nihil enim ardentius a Patre luminum quotidie flagitamus,
page 307, image: s0307quam ut dirigat Nos in semitam rectam, in qua non secundum carnem ambulantes, sed secundum Spiritum facilius assequi possimus, quem elegerit Dominus, ut constituat in caput gentium. Haec sunt, serenissime Caesar, quae hoc sedis vacationis tempore a nobis praestanda sunt, quapropter Majestatis Vestrae ad Deum precibus adjuti non dubitamus, quin propediem dabitur nobis, quid loquamur; ad renunciandum enim Christi in terris Vicarium, Nos non loquimur, sed Spiritus Patris est, qui loquitur in Nobis. Caeterum Majestati Vestrae innumeras agimus gratias pro sua tam propensa erga nos voluntate ac benevolentia, Majestatique Vestrae ad Catholicae Religionis incrementum omnia fausta ac felicia ab auctore Deo precamur. Dat. Romae 1. Octobr. 1689. Apostolica sede vacante.
DCCCLVII. Literae GUILIELMI III. Magnae Britanniae Regis, ad FRIDERICUM III. Electorem Brandenburgicum, quibus ipsum in socium Ordinis, cui a periscelide nomen, electum, et dicti jam Ordinis insignia ei transmissa esse, nuntiat, 1690. Guilielmus Tertius, Dei etc. Magister, Serenissimo Principi Domino Friderico etc. Amico nostro charissimo salutem.
Serenissime Princeps, Frater, Cognate, Affinis et Amice Charissime.
QUomodo Celsitudo Vestra non ita multo post in praefati Nostri Ordinis Capitulo, ad hoc expresse convocato, fuerit electa, et commilito ejus
page 308, image: s0308pronunciata, non vos latet; atque hoc, ut confidimus, Celsitudo Vestra non ingratis audiet, tum propter ejusdem Ordinis claritatem, tum ob illius erga Vos affectus specimen, quod in eo conferendo Nostri putavimus dare; de quo ut certior fiat, et quam nobis sit cordi curaeque, ut quae adhuc restant ad hoc tam gratum opus absolvendum, quam cito perimpleantur, integrum amictum cum subligaculo, caeterisque Insignibus Ordinis, prima data occasione, ab Electione Vestra, ad Vos curavimus transferenda tradendaque in manus dilectorum et fidelium nostrorum, Nobilis scilicet Viri Domini Jacobi Johnson Nostri ad Vestram Celsitudinem Ablegati Extraordinarii, et spectabilis item Viri, Domini Gregorii King, e Fecialibus nostris Primariis unius, Oratorum, et ad hoc Commissiariorum Nostrorum, a quibus, ut ea amanter accipiat, illis indui se sinat, fidemque adhibeat praefatis nostris Oratoribus, Legatis et Deputatis, in omnibus ad illud negotium spectantibus, amice rogamus. Dabantur in Palatio nostro Albae aulae primo die Februarii 1690/89.
Celsitudinis Vestrae Electoralis
Bonus Frater et Consanguineus,
Guilielmus Rex.
Ad mandatum supremi Gi. Sarum. Cancel.
DCCCLIIX. Responsoriae FRIDERICI III. Electoris Brandenburgici, ad praeinsertas GUILIELMI III. Magnae Britanniae Regis literas, 1690.
page 309, image: s0309
Serenissime et Potentissime Rex, Domine Cognate ac Frater colendissime.
SIcuti Nos affectum amicitiamque Regiae Vestrae Majestatis semper et illo etiam tempore, antequam summus reum Arbiter Deus, Eandem in illud, quod nunc tenet, Angliae solium collocaret, maximi fecimus; Ita facile conjiciet Regia Majestas Vestra, quam grata quamque suavia Nobis sint illa, quae ab Eadem maximorum Europae Regum nunc facile Principe, in praesentiarum in nos proficiscuntur benevolentiae suae Documenta, inter quae vix aliquid erit, quod aut Regiae Vestrae Majestati, aut temporum, in quibus vivimus, rationi, aut nostro denique in Regiam Vestram Majestatem studio magis conveniat, quam illa, quam Regia Majestas Vestra Nobis deferre voluit inclyti Georgiani Ordinis societas. A Majestate enim Vestra, quae rerum bello armisque gestarum gloria nunquam intermorituram sibi famam peperit, inter commilitones praedicti Ordinis adscribi, in illo quidem tempore, ubi et Regiae Vestrae Majestati et nobis, pro Ecclesiae tutela Europaeque salute contra communem hostem bellandum est, gratissimum nobis profecto esse debet, praeprimis cum omnia, quotquot sunt, vinculorum nexuumque genera, quae quidem cum Regia Majestate Vestra nobis intercedere possunt, alia aliis superaddere maximopere et unice quasi exoptemus. Eaque de causa nos nunc Regiae Vestrae Majestati de hoc exhibito Nobis honore debitas persolvimus gratias, hoc unicum Eandem certum esse cupientes, nos inter omnes illos, quotquot unquam dignitate,
page 310, image: s0310hac a Regia Vestra Majestate insigniri contigerit, fide, studio et observantia in Eandem concessuros nemini. Id quod nos Oratoribus, Legatis ac Deputatis, quos Regia Vestra Majestas ad peragendam nostram in praefatum Ordinem receptionem, ad Nos ablegare voluit, Nobili scilicet Viro, Domino Jacobo Johnston, Regiae Vestrae Majestatis ad nos ablegato Extraordinario, et spectabili item Viro, Domino Gregorio King, e Fecialibus Regiae Vestrae Maj. primariis uni, qui hocce a Regia Vestra Majestate iisdem demandato officio summa cum fide et decore perfuncti sunt, oretenus uberius testati sumus, iique ad Regiam Vestram Majestatem redeuntes clarius relaturi sunt, quam supremum longissime sospitem servet ac incolumem Numen. Dabantur in Electorali nostra, quae est Coloniae ad Svevum die 9/19. Junii 1690.
Regiae Vestrae Majestatis
Cognatus et Frater studiosissimus
Fridericus Elector.
DCCCLIX. Literae LEOPOLDI, Roman. Imperatoris, ad FRANCISCUM MARIAM, Sac. Rom. Ecclesiae Cardinalem de Medices, cui candide exponit, se animo valde excruciari denominato a se ad Cardinalitiam dignitatem candidato a summo Pontifice, Bellovisium Gallum, in opprobrium Nationis Germanicae praelatum fuisse, modum vero explicat, quo adhibito, sibi aliqua saltem ex parte satisfieri possit, 1690.
page 311, image: s0311
DIlectionis Vestrae de nova Cardinalium promotione nuperrime ad nos datas literas recte accepimus, e quibus, ex nostris aut ex Natione Germanica neminem, Bellovisium vero Gallum non obstantibus praegnantissimis remonstrationibus nostris in ea comprehensum esse, fusius intelleximus. Quam ea res merito animum nostrum graviter commoveat, Dilectio Vestra in literis suis sese praesentire non obscure insinuat. Et vero celare tandem non possumus, quod uti a Sanctitatis suae prudentia omnino Nobis persuaseramus, praecipuam illius hoc tempore curam fore, ut communem Patrem et in utramque se partem aequaliter saltem propensum ostenderet, nihil Nobis inexpectatius et molestius accidere potuisse, tam partiali promotione, quae sive Galliarum Regis intuitu, sive, ut ex ore sanctitatis suae scribit Dilectio Vestra, ex particulari in Bellovisium propensione, facta sit, non potest non esse cum summa Dignitatis et personae nostrae injuria conjuncta. Si enim apud Sanctitatem suam tantum valuit Galliarum Regis respectus, ut Gallum ad Collegium Cardinalatium assumeret, postulabat non minus et antiquus in Ecclesiae mos et justi decor, ut par saltem nostri ratio haberetur, neque qui dignitate et (absit jactantia) meritis in Ecclesiam sanctamque sedem priores sumus, tam indigne postponemur aliis. Si veto ea promotio particulari suae sanctitatis in Beilovisii personam affectui adscribi debet, nonne nos merito acerbius pungit tam exiguo nos esse apud Sanctitatem suam in pretio, ut
page 312, image: s0312hominem non privatum tantum, sed inimicum Domus nostrae et Rebellium quondam nostrorum fautorem incensoremque, consequenter Turcicae invasionis et Provinciarum nostrarum desolationis Ministrum, imo et sacri foederis, sub auspiciis sanctissimi nuper defuncti Papae, pro defensione Christianae Reipublicae initi et ipsius denique autoritatis Pontificiae oppugnatorem acerrimum Nobis praehabeat, nemoque in imperio Romano-Germanico, aut Provinciis nostris hereditariis reperiatur, qui aeque ac ille Pontificia propensione dignus sit. Mirari licet, unde illa subita Sanctitatis suae in Bellovisium, nunquam visum, tam singularis propensio orta sit, ut postquam non multis ante mensibus Cardinalis quidam pie defuncto Pontifici, cum omnium applausu autor fuerat, ne Beauvaisium, tot nominibus in Apostolicam sedem reum, Cardinalitia dignitate, tametsi tunc ad eam a Serenissimo Domino Poloniae Rege nominatum, ornaret, nunc etsi ipse Poloniae Rex, referente Domino Cardinale Cantelmi, ejusdem commendationi non amplius institerit, cum praeteritione aliarum Nationum, et imprimis Germaniae, Praelatorumque tota vita in Ecclesia optime meritorum, ceu omnibus eminentiorum aut certe amicorum, nulla nostri habita ratione, ultro praeferat; causam justam cum nemo divinare possit, ipsi Galli tandem effutiunt, quam, utpote Sanctitati suae imprimis injuriosam et omnibus Scandalosam vix sine horrore audire potuimus, adeoque nec credere volumus; interim tamen stupent boni et derident
page 313, image: s0313mali hunc esse praecipue nostri erga Sanctam sedem studii et observ antiae fructum, ut nobis pro lubitu quasi et sine ulla haesitatione qualiscunque injuria irrogari, imo jam publica nominis et dignitatis nostrae prostitutione ambitioni hostium nostrorum litari velit. Viderit Dilectio Vestra ex adjuncta literarum Oratoris Gallici de Chaunes, ad Legatum Gallicum in Helvetia, Amelot, copia (quarum int ercepta Autographa Ablegato nostro, Principi Lichtensteinio, transmisimus) quam scenam se Romae lusisse Galli jactent, quantopere summi Pontificis hac in promotione erga Regem suum partialitatem depraedicent glorienturque, quod nullum nobis aut Corona Hispanica aequivalens concessum sit. Quae cum nos a cerbissime mordeant, et aequo animo toleranda esse nemo justus rerum aestimator concernere possit, Nobis quidem vitio verti nullo modo posset, si aliorum exemplo, quos juvat, levissimas etiam offensas acerrime prosequi, tam gravis immeritaeque laesionis et injuriae reparationem sine mora et praesentibus repressaliis exigere luberet. Attamen cum pro innata nostra erga sedem Apostolicam observantia nos eandem svaviori prius via petere et exspectare malimus, quam asperioribus mediis extorquere, aut commercium omne cum sua sanctitate rumpere; visum fuit, per Dilectionem Vestram prius tentare, an absque strepitu satisfactio quaedam pro nobis impetrari possit, quae quo facilior suas Sanctitati sit, in eo saltem consistere cupimus, ut galerum Cardinalitium primo vacaturum pro arbitrio
page 314, image: s0314nostro, sive ad nostram commendationem sine praejudicio futurae nominationis, confestim concedendum promittat. Id ab eadem minus denegandum confidimus, quod ex supra allegatis Legati Gallici literis pateat, ipsosmet hostes nostros, dum nullum nobis in nupera promotione aequivalens datum esse jactant, agnoscere id nobis debitum fuisse, nec non, quod, ut caetera praetereamus, ad ipsius S. Sanctitatis autoritatem Reique publicae Christianae utilitatem plurimum sane intersit non confirmari a S. Sanctitate nimiae suae erga Galliam studiositatis suspicionem, neque eandem, ad componenda aliquando officiis suis Christianorum Principum dissidia, aditum sibi ipsi omnino praecludere. Quare a Dilectione Vestra amice postulamus, ut haec omnia suae Sanctitati in animum serio revocare, et adhibita omni diligentia efficaciaque nihil intentatum relinquere velit, ut si quae apud eandem nostri consideratio superest, haec satisfactio praestitu facillima, et a solo suae sanctitatis dependens arbitrio, nobis sine dilatione obveniat. Quod si enim praeter spem contingat, Nos hac etiam frustrari, et alium, quisquis is sit, ad vacaturam primo Cardinalitiam dignitatem destinari, tum vero id haud aliter quam in luculentissimum signum extremae animi Pontificii a nobis alienationis et personalis contemtus interpretari possumus, nobisque necessitas imponetur publice testatum faciendi, curam nobis esse praeeminentiae et honoris nostri observantiaeque erga sanctitatem suam nostrae argumenta Pontificiae benevolentiae demonstrationibus commensurandi.
page 315, image: s0315Quo circa quae casu insperatae denegationis, intentio nostra sit, praefatus Ablegatus noster plenius edoctus est. Quod deinde concessionem subsidii et contributionis quingenti mille florenorum in causam belli Turcici super bonis Ecclesiasticis in ditionibus nostris haereditariis attinet, illam, quia publicum et totius Christianitatis commodum spectat, cum hac nostra particulari causa confundere nobis animus non est, adeoque quantumvis Clerus noster se praecedentibus contributionibus plus satis gravatum queratur, tamen postquam a Sanctitate sua ad Dilectionis Vestrae aedes transmissa est, congrua gratiarum actione acceptandam potius quam recusandam censemus, dummodo tamen illa in vicem satisfactionis nostrae non reputetur. Quemadmodum enim non ita nati et constituti sumus, ut ejusmodi sensibilem in juriam et publicum Nostri vilipendium pretio seu pecunia aestimemus, ita subsidium illud eo minus apud nos valere potest, quod etiam Regi Galliae majores aut aequipollentes super bonis Ecclesiasticis et ipsamet Ecclesiarum sacram supellectilem concessiones, quibus non contra Turcas, sed in usum coepti contra Nos impie belli, utitur, impertitas et partim usurpatas esse intelligimus, et absque eo Clerus noster juxta proportionem bonorum suorum inter Status Provinciales collectari et contribuere solet. Id quod Dilectioni Vestrae ad literas suas solita fiducia reponere voluimus, cui de caetero pro suscepta in se, in praesato tam promotionis quam contributionis negotio molestia et ostenfo zelo gratias, quas par est, amioe referimus, et Benevolentiae Nostrae Caesareae affectum
page 316, image: s0316propense confirmamus. Datum Viennae 4. April. 1690.
DCCCLX. Literae LEOPOLDI, Rom. Imperatoris ad FRANCISCUM MARIAM, Cardinalem de Medices, quibus denuo instanter urget, velit omni curae efficere, ut sibi de nupera praeteritione fiat satis, et tum demum de nuntio Viennam mittendo tractetur, 1690. P. P.
QUantum ex literis Dilectionis Vestrae de nova Nuntii ad Aulam nostram destinatione ad Consiliarium Nostrum intimum et Aulae Cancellarium, Comitem de Stratmann, datis, colligimus, volupe est Aulae Romanae illatam Nobis injuriam novis injuriis cumulare; quo enim id alio instinctu fiat, quam ut illusis praegnantissimis rationibus, a Dilectione Vestra et Reverendissimo Cardinale de Goes, nec non Principe Antonio de Liechtenstein luculenter demonstratis, nullus in ea re ad autoritatem nostram et voluntatem, nec ille quidem, qui erga alias Coronas et Principes, nobis inferiores, adhiberi quotidie solet, respectus servetur, non capimus. Sane priora exempla diligenter investigantibus occurret dissimulasse quidem aliquando Romanorum Imperatorem, ex superabundanti quodam erga summum Pontificem observantiae studio aliave ratione ejusmodi nominationem Nuntii absque praevia approbatione publicatam, saepe tamen etiam eandem non admisisse, et tametsi alia exempla deessent, sufficeret quotidiana erga alias
page 317, image: s0317coronas et inferiores Principes praxis et evidentissima ratio, in exemplum videlicet abire non debere, ut vel invito, vel contradicente Imperatore magis, quam aliis coronis et Principibus minoribus non dicemus Legati, sed Nuncii, jurisdictionem quandam exercentes, obtrudantur, nosque illis publico vilipendio postponamur. Quare, etsi jam Dilectio Vestra ex literis memorati nostri Cancellarii aulici intellexerit uti gravissimam illam offensam persenserimus, tamen ut animi nostri hac super re determinatam et penitus fixam constantiam ulterius agnoscere possit, confirmare illa omnia per praesentes visum fuit, atque Dilectionem Vestram benevole hortari, ut pro prudentia sua una cum Reverendissimo Cardinale de Goes et Ablegato nostro, eo omnes officiorum suorum vires intendant, ut primo quidem nobis de nupera promotione fiat satis, deinde vero de Nuncio quemadmodum decet tractetur. Fieri hoc quidem svaviter et praeter strepitum, si potest, optamus. Caeterum id ipsum fieri oportet omnino, si commercium nobiscum Aula Romana integrum cupit. Interim Dilectionem Vestram constanti benevolentiae nostrae Caesareae affectu incessanter complectimur. Vienna 28. April. 1690.
DCCCLXI. Literae JOHANNIS GEORGII III Saxoniae Electoris, ad RAINUTIUM FARNESIUM, Parmae Ducem, cui de exoptato Filii primogeniti matrimonio gratulatur, 1690.
page 318, image: s0318
Celsissime Princeps, Domine et Amice charissime.
QUod inter Dilectionis Vestrae Filium primogenitum et Serenissimam Principem Palatinam, Dorotheam Sophiam, haud ita pridem sancitum est matrimonii foedus, id maluisse Dilectionem Vestram suis literis amantissimis, quam vulgata fama nos intelligere, et summae benevolentiae, et maximi amoris argumentum esse ducimus. Hanc itaque auspicatissimam conjunctionem, quae Celsissimae Domus Vestrae fortunam non facile sine successoribus interire permittet, pro eo, quo vicissim in Dilectionem Vestram propendemus affectu, etiam atque etiam gratulamur, nihil magis in votis habentes, quam ut mutui inter se amoris suavitatem, non permanere solum, sed in dies etiam augescere novi Nupti sentiant, prosperaque ac fortunata omnia ex tam felici connubio Dilectioni Vestrae Celsissimaeque illius familiae oriantur. Quam felicioribus quotidie incrementis augeri, rebusque semper florentissimis perfrui, modis omnibus exoptamus. Dabantur Dresdae die septima Maji 1690.
DCCCLXII. Literae JOHANNIS GEORGII III. Saxoniae Electoris ad CAROLUM II. Hispaniarum Regem, cui felix, faustum ac foecundum cum Principe Palatina Maria Anna, gratatur conjugium, 1690. P. P.
QUae de peractis inter Regiam Vestram Majestatem et Serenissimi Electoris Palatinis fliam
page 319, image: s0319dilectissimam Principem Mariam Annam nuptiarum solennibus deque felici sponsae Serenissimae in Hispaniam adventu jam pridem per publicam famam ad nos perlata sunt, ea cum sint merito gratissima, tum Regia Vestra Majestas, quae per literas suas amantissimas imprimis haec nos cognoscere voluit, ut essent Nobis aliquanto gratiora atque jucundiora, singularis suae in nos benevolentiae expressione effecit. Cum enim omnia, quae Regiae Vestrae Majestati prospere feliciterque eveniunt, permagno Nos plane gaudio ac voluptate afficiant, haec certe auspicatissima conjunctio uberiorem laetandi materiam Nobis attulit, quanto certiori fiducia in spem venimus, multo hoc matrimonium altero illo futurum esse foecundius us, ex eoque Regiae Vestrae Majestati nascituros longa serie nepotes posterosque, qui per tot secula florentissimae Domus fortunam gloriamque nunquam sine successore certo permittent interire. Hanc itaque Hispaniae Regno novam felicitatis accessionem, hoc ad tranquillitatem illius conservandam contractum matrimonii foedus etiam atque etiam gratulamur, idque ut Regiae Vestrae Majestati, et amplissimae Hispaniarum genti, ut toti denique rei Christianae bonum, faustum anspicatumque sit, (quod et bonis omnibus maxime in votis esse, quis ambigat) junctis precibus Deum oramus. Quod superest, Regiae Vestrae Majestati quicquid a Nobis officii, honorisque et amicitiae praestari ullo modo potest, sincero affectu perofficiose addicimus ac pollicemur. Dabantur Lipsiae die 18 Maji 1690.
page 320, image: s0320
DCCCLXIII. Literae JOHANNIS GEORGII III. Saxoniae Electoris, ad VICTOREM AMADEUM II. Sabaudiae Ducem, cujus generose coeptum pro libertate sua tuenda et conservanda consilium eximiis mactat Laudibus, sibique res ejus semper curae cordique fore, pollicetur, 1690. P. P.
EX literis Regiae Vestrae Celsitudinis in castris prope Moncallitium die 4. Julii datis coortum illi cum vicino potentissimo dissidium, tentatamque a Galliarum Rege Sabaudicae libertatis oppsessionem majore cum indignatione cognovimus, quanto aequiore animo Regiam Vestram Celsitudinem illatas sibi ab hoste tam superbo injurias hactenus pertulisse non ignoramus. Recto igitur consilio pro libertate sua tuenda et conservanda, Regiam Vestram Celsitudinem arma sumsisse, omnino arbitramur, spe certa confisi, Deum justae Ipsius causae Defensionique adfuturum auxilio, iniquisque tam potentis inimici conatibus finem tandem impositurum esse. Nos certe, qui cum Regia Vestra Celsitudine non amicitiae tantum mutuae, sed et cognati sanguinis nexu tam arcte conjungimur, nihil quicquam intermittemus eorum, quae ad conservationem status sui incrementumque causae communis ullo modo facere videbuntur. Regiae Vestrae Celsitudini interea fausta omnia feliciaque, aliasque super aliis adversus hostes suos victorias, etiam atque etiam exoptantes. Dabantur in Castis prope Lors die 5. Sept. 1690.
page 321, image: s0321
DCCCLXIV. Literae GUILIELMI III. Magnae Britanniae Regis, ad JOHANNEM GEORGIUM III. Saxoniae Electorem, quibus ipsi bellum sibi in Hibernia ex voto succedere nuntiat, 1690. Guilielmus III. etc.
CUm Deo Optimo Maximo visum fuerit, pro sua benignitate Nos ab instantibus mortis periculis defendere, et in expeditione illa, quam in Hyberniam suscepimus, magnos et insperatos successus Nobis largiri, adeo, ut non tantum Dublinum, totius Regni caput, nostrae fidei sese permiserit, sed et plurimi amplissimique Insulae Comitatus partim armis subacti, partim (quod maximi facimus) officii sui ratione moti, ad nos confugerint, ardentissimis cum votis profitentes, se addictissimos Nobis et ad omnia fidelitatis munera paratissimos, nec levibus de causis speremus, caeteros omnes felicitate, qua sub Imperio Nostro illis frui liceat, allectos, aut turbarum et miseriarum, quibus quotidie vexantur, in juriarumque, quas Galli specie amicitiae et auxilii ubivis illis inferunt, pertaesos, ad officium suum redituros. Nostrarum esse partium duximus, prosperum hunc statum nostrarum in Hybernia rerum Celsitudini Vestrae Electorali annuntiare, ut pro amicitia ea foederisque nexu, quibus invicem conjungimur, particeps fiat hujus nostrae laetitiae, quae eo major est, quod res nostras hac ratione eo in loco futuras confidimus, ut foederatis nostris auxiliari melius valeamus. De caetero Celsitudinem Vestram
page 322, image: s0322Electoralem Dei Optimi Maximi tutelae ex animo commendamus. Dabantur in Palatio nostro de Whitehall 18. die Septembr. Anno Domini 1690. Regnique Nostri secundo.
Celsitudinis Vestrae Electoralis
bonus Frater, et Consanguineus
Guilielmus Rex.
Comes de Nottingham.
DCCCLXV. Literae ANSELMI FRANCISCI, Electoris Moguntini, ad CAROLUM XI. Svecorum Regem, quibus ipsi transitum a militibus Svecicis per ditiones suas Ordine laudabili et disciplina militari exacte observata factum esse, refert, 1690.
Serenissime etc.
DUm nuper Majestatis Vest. Generalis Mellinius auxiliares Ejusdem copias per hanc regionem Heidelbergam versus in stradam Montanam contra hostium insultus defendendam conduceret, factum id est ordine adeo laudabiliter singulari, ac tam exacte observata ibidem disciplinae militaris ratio, ut Generalis praememorati exinde vel maxime demonstrata aequanimitas et prudentia quemlibet in summam traxerit admirationem votumque, ut et aliorum confoederatorum cohortes, quae antecedenter ibi quoque substiterant, usi fuissent circumspectione non absimili! Factum utique inde absque dubio foret, ut et reliquis in futurum eo adventantibus necessaria ad sustentationem
page 323, image: s0323media non deficerent, ob quam inopiam modo aditus istos hosti pervios relinquere necesse est. Nunc ob eam, quam hic in terris meis a Majestatis Vestrae militibus subditi mei ex prudenti directione dicti Majestatis Vestrae sagacissimi Generalis experti sunt bonitatem, non possum, quin Majestati Vestrae gratias eo majores referam, quod Ea, sicut non modo ex ejusdem superius experto erga me benignissimo affectu, certo concipio, sed et ex saepe dicti Generalis contestatione percepi, speciali Majestatis Vestrae mandato principaliter mihi contigerit, et proinde luculentissimum Regiae ejusdem erga me benevolentiae pateat argumentum, pro qua denuo, uti obligatissimum me agnosco, ita simul enixe obtestor, quatenus Majestas Vestra me meam que Archi-Dioecesin affectibus benignitatis suae ulterioribus beare non cesset, simul occasiones plures mihi suggerere Eidem placeat, in quibus devinctum animum meum debita servitiorum promptitudine saepius testari valeam, quod prout ad exhibenda reciprocae intimae amicitiae officia ardenter desidero; ita quod reliquum est Majestatem Vestram totamque Ejus Domum Regiam ad prospera quaecunque divinae protectioni animitus commendo, et in aeternum permaneo etc. Moguntiae 6. Novembr. 1690.
DCCCLXVI. Responsoriae CAROLI XI. Sveciae Regis, ad praeinsertas ANSELMI FRANCISCI, Electoris Moguntini Literas, 1690.
page 324, image: s0324
Nos Carolus etc. etc.
PErlatae ad Nos hisce diebus literae Dilectionis Vestrae die 6. Novembris nuper elapsi Moguntiae datae, quae praetersat uberem sinceri erga Nos affectus declarationem etiam eo nomine perquam gratae fuerunt, quod Generalem Nostrum Excubiarum praefectum, Georgium de Mellin, cujus ductui auxiliares copias Nostras versus Rhenum destinatas commisimus, observatam in transitu Dilectionis Vestrae ditionum exacti ordinis et disciplinae militaris rationem tam egregio testimonio decorandum censuerit. Etsi vero Nobis haud ita singulare quid praedictus Generalis Excubiarum praefectus praestitisse videatur, cum et jussui nostro obtemperantem esse oportuerit, et quae egisse perhibetur, recepto apud Nos castrensi more (cui ut veteranus ille dudum assvevit) plane fuerint consentanea: plurimi tamen facimus, quod applausum Dilectionis Vestrae ille, et quas ducendas habuit suppetiae, mereri potuerint, cum duriora alicubi (licet haudquaquam reformidanda) judicia effugere nequiverint, adversus quae, cum satis Nobis praesidii in propositi Nostri sinceritate et recte factorum conscientia sit, non mediocriter etiam firmamur, dum Dilectionem Vestram tam generose et praeclare de his, quae ad Nos pertinent, sentire cernimus. Certe cum fide optima foedera colere Nobis jam pridem in consuetudinem cesserit, nihil majore sollicitudine providendum existimamus, quam ne quos auxiliatores sociis Nostris submittere in animum induximus,
page 325, image: s0325cujuscunque generis incommodorum et molestiarum autores essent. Itaque severe praecepimus, ut quaqua versus incederent, omnibus licentiosae militiae actibus abstinerent, nec quicquam, quod justas excitare posset querelas committerent. Quo uti in universum nulli foederatorum Nostrorum graves esse voluimus, ita ne quid damni aut detrimenti Regionibus Dilectioni Vestrae subditis inferretur, pariter cavimus, utpote cujus tam intuitu arctioris, qua invicem jungimur, amicitiae, quam ejus, quo inter Proceres Imperii Romani Germanici Dilectio Vestra eminet, loci imprimis habendam esse rationem duximus. Id ipsum cum Dilectioni Vestrae placuerit honorifica interpretatione pro aliquo Nostro in se merito accipere, pro solita sua civilitate agit; nec possumus nos e diverso, quae saepe memoratus Generalis Noster Excubiarum Praefectus, quique Ei attributi fuere Tribuni et Ordinum Ductores alii, omniumque eorum nomine, Mauriritius Vellingkius summis laudibus evehunt, Dilectionis Vestrae ipsis exhibita variae humanitatis officia silentio hic transmittere, sed eadem ut indubia pronae voluntatis et singularis erga Nos studii argumenta agnoscere. Digna proinde aestimatione illa semper metiemur, et omnes avide arripiemus occasiones, quae reciprocae benevolentiae Nostrae, tam Dilectioni Vestrae, quam Archidioecesi suae, testandae suppeditari possunt. Divinae eandem tutelae interea cum fido omnigenae felicitatis et optatae inter has saevientis Bellonae minas tranquillitatis Voto commendantes. Dabantur
page 326, image: s0326in Regia Vestra Holmensi die 17/27. Decembris 1690.
Carolus
F. Dergenhielm.
DCCCLXVII. Literae JOHANNIS III. Poloniae Regis, ad LEOPOLDUM, Rom. Imperatorem, quibus ipsi, diem 25. Februarii, anni futuri, nuptiarum filii primogeniti solennibus dicatam esse indicat, ac ut eas ardentibus votis prosequatur, modeste ab eo contendit, 1690. P. P.
OPus hoc, quod Majestas Vestra in sacris connubialibus Serenissimi Principis Domini Jacobi, Primogeniti Nostri Charissimi, cum Serenissima Electorali Principe Domina Neoburgica jungendis foederibus efficax esse voluit, singularique interpositione plenum voto suo reddidit, ita demum apud Nos perfectum est, ut subscriptis per Commissarios Nostros conclusi tractatus tabulis, receptaque universali praesentis Senatus hac super re congratulatione et applausu solenni huic actui celebrando in Civitate Nostra Regni Metropolitana Varsaviensi diem 25. Februarii anni proximi, dixerimus, proque Serenissima Neo-Sponsa Neoburgo, omni, quo par est, decore ad locum et terminum proximum deducenda, nec non pro commutandis praedictis tabulis ac aliis rite exequendis Legatos Nostros destinaverimus. De quibus omnibus dum Majestatem Vestram certiorem
page 327, image: s0327reddimus, nihil superesse videtur, nisi ut Majestas Vestra benevolentissimo suo, erga nos Domumque Nostram Serenissimam ulteriori affectu iisque perpetuo continuandis, junctarum sacro nexu amicitiarum, insistere velit terminis, qui sine termino communia Majestati Vestrae ac Nobis totique Christianitati exhibeant solatia. Haec dum plenis exopto votis, Majestati Vestrae longaevam aetatem, ac prosperrimos rerum successus ex animo precor. Dabantur Zolkieviae die 29. Mensis Novembris, Anno 1690.
DCCCLXIIX. Literae JOHANNIS III. Poloniae Regis ad ELEONORAM MAGDALENAM, Rom. Imperatricem, quibus ipsi diem 25. Februarii, anni proximi, solenni nuptiarum filii sui primogeniti, actui sacratam esse nuntiat, 1690. P. P.
COnclusum volente ac juvante divina voluntate negotium contracti matrimonii Serenissimi Principis, Domini Jacobi, Primogeniti Nostri Charissimi, cum Serenissima Elcetorali Principe Elisabetha, Sorore Majestatis Vestrae Germana, tam gratam Majestati Vestrae de suo successu debet recordationem, quam validis desideriis ac singulari affectu in id ipsum incumbere dignata est; confidimus omnino, ulterioribus adhuc Nostris Majestatem Vestram astituram gratiis, tam in deducenda Serenissima Neo-Sponsa, pro qua decentem Nostram expedivimus legationem, quam in actu ipso solenniter die 25. mensis Februarii, anni proximi
page 328, image: s0328in civitate Nostra metropolitana Varsaviensi celebrando; apparebit in eo potissimum sororius Majestatis Vestrae affectus, si ita Serenissimam Sororem suam ex penetralibus paternis dimissam velit, ut nunquam eandem intimis suis charitatibus avulsam patiatur. Haec certo Nobis pollicentes Majestati Vestrae optimam valetudinem ac prosperos rerum successus ex animo precamur. Dabantur Zolkieviae die 29. Novemb. Anno 1690.
DCCCLXIX. Literae MARIAE CASIMIRAE LOUISAE, Reginae Poloniae, ad ELEONORAM MAGDALENAM, Rom. Imperatricem, a qua amanter contendit, velit solennem nuptiarum Filii sui primogeniti cum sorore ejus germana actum, votiva congratulatione, et tenerrimi affectus plausu haut gravatim prosequi, 1690. P. P.
SOlatia haec, quae in Serenissimam Domum nostram ex contracto recentissime feliciterque conclusio Matrimonio Serenissimi Principis, Domini Jacobi, Primogeniti Charissimi, cum Serenissima Electorali Principe, Domina Elisabetha, Sorore Majestatis Vestrae Germana, promanatura auspicamur, ad quem potius pertinere debent, quam ad Majestatem Vestram, non solum quod Sororis affectu, uti confidimus, cupiat ea esse quam maxima, sed etiam quod intima et praecipua sua propensione eadem omni experto felici eventu coronanda contenderit. Respondeat superum favore benevolentissimis Majestatis Vestrae
page 329, image: s0329gratiis res ipsa, atque ita secundissimi negotii istius successus expleant Majestatis Vestrae desideria, quo modo et Nostrae maternae, immensae erga Serenissimos Neo-sponsos satisfacient expectationi. Quod reliquum est Majestas Vestra ipsi solenni actui juxta designatum tempus celebrando, tam eximiis favoribus suis assistere dignabitur, quam solidos nobis ac universae Domui Nostrae nunquam interrumpendos cum eadem pollicemur nexus. Quibus Majestatem Vestram diu sospitem felicem ac longaevam interesse ex animo precamur. Dabantur Zolkieviae die 29. Novembr. Anno 1690.
DCCCLXX. Literae JOHANNIS III. Poloniae Regis, ad LUDOVICUM XIV. Galliae Regem, cui 25. diem Februarii, anni futuri celebrandis filii sui primogenti nuptiis dicatam esse refert, 1690.
GRavissimis permoti rationibus tum praecipuae sanctae sedis Apostolicae impulsu nondum emortua ex animis Reipubl. memoria veteris nexus Serenissimorum Regum Poloniae cum Serenissima Domo Neoburgica, aliisque tam domi, quam foris ac in usum rei Christianae salutaribus de causis Serenissimum Principem Dn. Jacobum, Primogenitum Nostrum Charissimum cum Serenissima Principe Electorali Neoburgica, Elisabetha, connubiali jungendum foedere, quaedam fuit necessitas. Eoque nomine, postquam hic recentissime signatas per Commissarios nostros contracti Matrimonii, cum praefixione termini
page 330, image: s0330actus celebrandi in civitate nostra Metropolitana Varsaviae, die 25. Februarii, anni proximi, tabulas universas, qui praesens adfuit Senatus pleno animorum plausu congratularetur; Restat, ut Majestati Vestrae solatia haec Serenissimae Domus nostrae communicata reddamus. Confidimus enim, Majestatem Vestram, ex uberiori animi sensu, complexuram conclusum hoc negotium, quo propiori agnationum vinculo eisdem se ingerat foederibus, ac quo arctioribus cum Majestate Vestra insistere amicitiis, integra nobis semper cura, ac studium fuit. Augebit proinde Majestas Vestra gaudia nostra, si tantum memorato actui praestantissimi sui affectus communicare velit, quantum et cognata jura et nostrae intimae erga eandem exposcunt propensiones, quas, dum Regio constanti retinemus animo Majestatem Vestram semper felicem, prosperrimisque gaudentem successibus diu valere cupimus. Dabantur Zolkieviae, die 29. Novembr. Anno 1690.
DCCCLXXI. Literae JOHANNIS III. Poloniae Regis, ad JOHANNEM WILHELMUM, Electorem Palatinum, cui terminum perficiendis filii sui primogeniti cum sorore ejus germana nuptiis constitutum, diem 25. Februarii, anno proximo venturi esse, refert, 1690.
JUnctarum olim Connubiali nexu cum Serenissima Domo Neoburgica, Serenissimorum Regum Poloniae amicitiarum non ingratam revocamus memoriam, dum recentissimi contracti Matrimonii
page 331, image: s0331Serenissimi Principis Dni Jacobi Primogeniti nostri charissimi, cum Serenissima Electorali Principe Elisabetha Sorore Germana Serenitatis Vestrae consignatas tabulas iisdem actui solenni terminum diem 25. Mensis Februarii anni proximi Varsaviae designatum, universus, qui nobis adfuit, praesens Senatus tam profuso animorum applausu congratulatus est, quam sincerum erga nomen, et Domum Serenitatis Vestrae reddit affectum. Ut proinde pro termino praefixo Serenissimam Neo Sponsam faustis sub penetralibus nostris tenerrimo quam primum consalutare contingat animo, quantocius Legatis nostris cum plena ad id potestate, ac ad permutandas mentionatas tabulas destinamus et expedimus. Restabit, ut Serenitas Vestra e fraternis complexibus ita dimissam velit, quomodo junctus et perennis amor dissitis quidem locis, animis, et charitatibus nunquam distet, nobisque ac Serenissimae Domui nostrae eo ipso semper optatarum inferat benedictionum solatia. Quae dum Paterno auspicamur corde, Serenitati Vestrae similes, id est laetos, ac prosperos rerum cum optima valetudine precamur successus. Dabantur Zolkieviae die 29. Novembris, Anno 1690.
DCCCLXXII. Literae JOHANNIS III. Poloniae Regis, ad ELISABETHAM AMALIAM, Electricem Palatinam viduam, idem, quod praeinsertae, argumentum exhibentes, 1690.
COnclusum ac signatum per Commissiarios nostros contracti Matrimonii Serenissimi Principis
page 332, image: s0332Jacobi, Primogeniti nostri Charissimi cum Serenissima Principe, Elisabetha, filia Serenitatis Vestrae negotium, dictusque actui solenni terminus dies 25. Februarii, anni proximi, Varsaviae in civitate nostra Metropolitana, nulli dubitamus, quin maternis Serenitatis Vestrae votis ea adferant solatia, quae paria sint ejusdem excitandis, largiendisque uberrimis benedictionibus ad dimittendam pro memorato termino Serenissimam Neosponsam. Pro qua, omni quo par est, honore, deducenda Legatos nostros destinavimus; dimissam vero e maternis ulnis et complexibus eandem Serenissimam filiam suam confidat Serenitas Vest. reperturam tantum mutuarum ac tenerrimarum caritatum, quantum sufficiant in Patris et Matris vices. Bonis itaque ac faustis ominibus gratisimam quantocyus expectantes hospitem, longaevam Serenitati Vestrae valetudinem, ac semper prosperrimos precamur successus. Datae Zolikieviae die 29. Novembris, Anno 1690.
DCCCLXXIII. Literae JOHANNIS III. Poloniae Regis, ad JOHANNEM GEORGIUM III. Saxoniae Electorem, quibus ipsi diem 25. Februarii anni instantis, celebrandis Filii sui primogeniti nuptiis consecratam esse indicat, 1690. P. P.
SAcrum matrimonialis consortii foedus inter Serenissimum Principem Dominum Jacobum, Filium Nostrum charissimum natu majorem, et
page 333, image: s0333Serenissimam Principem Elisabetham, Serenissimi olim Principis Neoburgici Electoris Palatini filiam, Serenissimae Imperatricis Sororem, accedente Caesarearum Majestatum consensu, pactum pleneque conclusum esse, ad notitiam Serenitatis Vestrae potissimum spectare arbitramur. Cui, veluti cum eadem Serenissima Domo Palatina, propinqua sanguinis jura intercedere probe novimus; ita Nos cum regia Domo Nostra in communionem tantae cognationis venire apprime exhilaramur. Faxit supremum Numen, ut connubialis hic actus, nobis omnibusque propinquis sit auspicatissimus, rei vero Christianae ac praesertim sacrae colligationi maxime proficutus. Porro cum celebrando connubiali actui diem vigesimum quintum Februarii proxime imminentem in arce nostra Warsaviensi edixerimus, minime ambigimus, quin ibidem Serenitati Vestrae placeat plausum laetis dare hymaeneis. Quod veluti Nobis ab humanitate Serenitatis Vestrae certo pollicemur, ita eidem faustissima quaeque ex animo precamur. Datae Zollikoviae die 29. Mensis Novembris Anno Domini 1690. Regni vero Nostri 17.
DCCCLXXIV. Responsoriae JOHANNIS GEORGII III. Saxoniae Electoris, ad praeimpressas JOANNIS III. Poloniae Regis literas, 1690. P. P.
NOn sine magna animi laetitia ex amantissimis Regiae Vestrae Majestatis Litesis die 29.
page 334, image: s0334Novembris ad Nos perscriptis intelleximus, pactum haud ita pridem inter Regiae Vestrae Majestatis Serenissimum Filium primogenitum, et Serenissimam Principem Palatinam Elisabetham pleneque conclusum matrimonii foedus. Qui sane nuntius cum sit merito per se gratissimus, tum Regia Vestra Majestas, ut multo Nobis esset adhuc gratior jucundiorque singularis suae in Nos benevolentiae humanitatisque expressione effecit. Hoc itaque auspicatissimum connubium, quod novo Nos necessitudinis vinculo cum Regia Vestra Majestate conjungit pro sincero Nostro in Eandem amore cultuque etiam atque etiam gratulamur, nihil magis in votis habentes, quam ut ex hac felicissima conjunctione, prospera fortunataque omnia novo nuptorum pari, Celsissimisque illorum Familiis oriantur, quas felicioribus indies incrementis augeri, rebusque semper florentissimis perfrui modis omnibus exoptamus. Quod superest Regiae Vestrae Majestati quicquid a Nobis officii honorisque praestari ullo modo potest, sincero affectu perofficiose addicimus et pollicemur. Dabantur in Electorali Nostra Dresda die 19. Decembr. Anno 1690.
DCCCLXXV. Literiae COSMI III. Magni Etruriae Ducis, ad JOHANNEM GEORGIUM III. Saxoniae Eleclorem, quibus pro fratribus Mezneriis, Vitrici iniquitate diu in foro vexatis, modeste inter cedit, 1690.
page 335, image: s0335
Serenissime Princeps, Domine Amice charissime.
GErmani Fratres Johannes Jacobus ac Gottfridus Mezzener, quibus propitio fato contigit, ut in amplissima ac felicissima Dilectionis Vestrae ditione nascerentur, quorum etiam alter in catafractorum militum Nostri corporis custodum cohorte stipendia cum laude meret, cum gravissima dispendia diutius patiantur in lite civili, quam contra Staz Fridericum von Gullen ipsorum vitricum agere coacti sunt atque ob auctoritatem, quam eidem insignia, quae exercet munia maximam conciliant, causae longiori comperendinatione trahatur, Nobis apud Vestram Dilectionem intercedentibus sperat fore, ut eadem Vestra Dilectio justa erga eosdemmet fratres pietate moveatur, jubeatque Judices causam tandem prout de jure decidere, cum nihil ipsis fratribus magis in votis sit, quam tot dispendiis ac sollicitudinibus, rei familiari animoque obnoxiis finem imponere. Hanc sibi gratiam, rogantibus Nobis, ab integerrima ac ubique gentium celebrata Vestrae Dilectionis Justitia augurantur. Hinc cum iteratis eorundem precibus nostra officia, in re quae justitiam attinet, negare nisi injuste possumus, fratrum supplicationes deferimus, quos enixius etiam commendamus. Hac opportuna quoque occasione arrepta, Nostram erga Dilectionem Vestram nec non Serenissimam Electoralem Domum, veram ac multis etiam titulis devinctam observantiam contestamur, prosperosque
page 336, image: s0336vestrae Dilectioni eventus a bonorum omnium largitore Deo auguramur
Dilectioni Vestrae
deditissimus
Dabantur Florentiae 16. Decembris 1690.
Cosmus Magnus Dux Etruriae.
DCCCLXXVI. Literae LEOPOLDI, Rom. Imperatoris, ad JOANNEM III. Poloniae Regem, cui restare adhuc quaedam, quibus ante discessum Serenissimae Sponsae satisfieri cuperet Elector Palatinus, significat, et amanter injungit, ut ea quamprimum expedire velit, 1690.
ACcurrit hisce diebus ad Aulam nostram, citatis equis, Jacobus ab Hamilstron, Serenissimi Electoris Palatini supremus Camerarius a Sua Dilectione eum in finem, ad nos missius, ut exponeret certa quaedam desideria, quibus Dilectio sua, a Regia Serenitate Vestra, pro solita et innata sua magnanimitate et benevolentia, ante satis cupit fieri, quam Regia legatio Neoburgum perveniat ad celebrandum ibidem matrimonium ratum, et Serenissima Neosponsa deinde abducenda. Et ut brevis eorum tenor ex adjecta pagina succincte patet, ita plane confidimus, Regiam Serenitatem vestram quicquid curae et solicitudinis Serenissimus Elector hac in re sedulo
page 337, image: s0337praefert, fraternae in sororem propensioni, et filiali in praedefunctum Serenissimum Parentem, qui negotium istud matrimoniale, hunc in modum expediri ultimis in votis habuit, pientissimo obsequio facile condonaturam esse. Est proinde cur ad id enixissime rogati Serenitatem Vestram Regiam fraterne et officiosissime requirendam duximus. Dignetur communi domus solatio, quod ex isto sibi matrimonio pollicetur, uberrimum id unicum superaddere, ut antequam ex amplexu fraterno discedat Neosponsa, Serernissimus Elector et sibi blandiri possit, ultimis paterni affectus desideriis, qui dubio procul omne aliud vincit, ex asse satisfactum esse. Quae causa est, cur minime nobis persvadeamus, id quod pietas svasit, a Regia Serenitate Vestra in argumentum diffidentium in ejusdem generositatem animorum sequius trahendum esse cuivis; Equidem Regiae fidei, tuto prorsus acquiescimus, nisi patris auxiliis orbata Neosponsa, ob accedentem aetatis imbecillitatem plus fraternae sollicitudinis a nobis exigeret. Habet Regia Serenitas Vestra primam prae manibus suis occasionem Serenissimam Neo-Sponsam paterno suo affectu, e propinquo amplectendi, si quae desiderantur pactis declarationes et assecurationes, sine mora curet expediri, easque legato suo citatis equis submittere dignetur. Quem usque dum hoc fiat, Serenissimus Elector parumper subsistere literis monuit, quamvis credamus, eundem sine mora itineris sui, facile per cursorem deprehendi
page 338, image: s0338posse, si res, ut facilis et aequa videtur, pari facilitate acceleretur. Nos equidem id quod nobis incumbit, parati sumus efficere, dum Camerae nostrae Silesiensi, mandata nostra jamjam injunximus, assignandi certos reditus ex aliquo Principatu ad pensiones 500000. florenorum, summa capitali, annuatim sufficientes, et sicut par est, juxta pacta, 5. pro centum computentur, simul et ordinavimus, ut Serenitatis Vestrae officialis, pro libitu constituendus congruam annuam pensionem ex reditibus Principatus determinandi, sine ambagibus, in casum minimae morae, ipsemet exigere et percipere possit. Caeterum etc. Dabantur Vienna 31. Decembris Anno 1690.
DCCCLXXVII. Literae JOHANNIS GEORGII III. Saxoniae Electoris, ad CAROLUM II. Hispaniarum Regem, de novo anno gratulatoriae, 1690. P. P.
VIdemur Nobis ex ratione prorsus officii Nostri amicitiaeque facturi, si inter nova haec recurrentis anni auspicia, nova etiam rerum felicissimorumque successuum incrementa Regiae Vestrae Majestati ex veteri consuetudine exoptemus. Cumque pace ac tranquillitate publica non major Regnis contiagere possit felicitas, nihil
page 339, image: s0339est, quod Nos quidem, inter hos, qui Christianum orbem denuo concutiunt, belli motus, magis in votis habeamus, quam ut armis inter se concertantium Principum animi propediem iterum in mutuam concordiam amice conspirent, Regiaeque Vestrae Majestatis in sui ipsius, Reipublicaeque administratione, prospere omnia atque feliciter ex animo eveniant! Nos interea Regiae Vestrae Majestati studia officiaque omnia, quae ad illius honorem et ornamenta quicquam conferre posse videbuntur sincero affectu perofficiose addicimus et pollicemur. Dabantur Dresdae Mense Decembri Anno 1690.
Nota. Ejusdem tenoris literae ad Magnae Britanniae, Poloniae, Daniae, Sveciaeque Reges etiam exaratae fuere.
DCCCLXXIIX. Literae credentiales, quas JOHANNES GEORGIUS III. Saxoniae Elector, Christiano ab Haxthausen, Ablegato suo extraordinario, ad GUILIELMUM III. Magnae Britanniae Regem tradidit, 1691. P. P.
NOn dubitamus, quin Regia Vestra Majestas ex literis Nostris ad Eandem haud ita pridem officiosissime perscriptis, quanto Nos illam amore cultuque prosequamur, quove studio pro
page 340, image: s0340conservanda rei communis utilitate cum Eadem solliciti simus, satis superque perspexerit, posteaquam igitur intelleximus, Regiam Vestram Majestatem tam salutari Consilio Hagam Comitum propediem venturam, conventumque ibidem institutum augusta sua praesentia illustraturam esse, omnino officii Nostri esse duximus, praesentium exhibitorem Virum Nobilem, dilectum nobis ac fidelem nostrum in re militari consiliarium intimum, Christianum Augustum ab Haxthausen, tanquam Ablegatum Extraordinarium isthuc loci amandare, qui et Regiae Vestrae Majestati de felici in istas Provincias adventu, ea, qua par est observantia, Nostro nomine gratuletur, deque rebus commodum publicum concernentibus, aut aliquam inter Nos communicationem postulantibus, cum Regia Vestra Majestate Ejusdemque Ministris convenienter agat. Majorem itaque in modum rogamus, ut Regia Vestra Majestas praedictum Nostrum Consiliarium, quotiescunque res postulaverit, benigne admittere, plenamque in omnibus, quae ipsi dedimus in mandatis, habere fidem; ac pro favore suo, quae necessaria visa fuerint, per eundem Nobis indicare velit. Credat autem Regia Vestra Majestas Nos pro tam luculentis benevolentiae indiciis haud parum ipsi obstrictos fore, seduloque operam daturos, ne unquam vel suis vel communis rei commodis deesse videamur: ad quos Nos jam inde alias, tum necessitudinis inter nos mutuae vinculum, tum ipsa publica salus, praesensque rerum
page 341, image: s0341status non immerito obstringunt. Quod superest Regiae Vestrae Majestati nova quotidie felicitatis incrementa prosperrimosque rerum successus a Deo Optimo Maximo etiam atque etiam exoptamus. Dresdae die 19. Januarii 1691.
DCCCLXXIX. Literae UNIVERSORUM EVANGELICORUM Liberae ac Regiae Civitatis Posoniensis, ad CHRISTOPHORUM Episcopum Neostadien sem de Conciliatione Religionum Pontificiae et Evangelicae agentes 1691.
Illustrissime et Reverendissime Domine, Domine Nobis gratiosissime. Servitiorum Nostrorum humillimorum demissam commendationem.
LIteras ejusdem Dominationis Vestrae Illustrissimae et Reverendissimae de Dato 16. currentis Mensis Junii, una cum inclusis benignissimis Caesareae Regiaeque Majestatis salvi conductus tabulis debita cum reverentia accepimus: quibus lectis et intellectis sanctam ejusdem Dominationis Vestrae Illustrissimae et Reverendissimae Intentionem circa Reunionem Religionis et Paris Ecclesiasticae conciliationem sincere suscepimus, Deum intimis cordis suspiriis orantes, ut hunc Dominationis Vestrae Illustrissimae et Reverendissimae laborem clementer secundare et ad Nominis sui gloriam Ecclesiaeque suae incrementum
page 342, image: s0342dirigere velit. Quantum porro ad certos e medio Nostri ad diem 25. specificati Mensis hujus Kismartonium Deputandos attinet, eatenus Nos libenter gratiosae Illustrissimae et Reverendissimae Dominationis Vestrae Intentioni accommodassemus. Quia vero haec res alioquin perardua, magnique momenti, conferentiam cum aliis vicinarum Civitatum Evangelicis requirit, impossibile autem erat sub hoc brevioris termini tempore hanc instituere Conferentiam, confidinius Illustrissimam et Reverendissimam Dominationem Vestram, hanc Nostram rationabilem excusationem gratiose interpretaturam, non omissuri hanc piam ejusdem intentionem cum Praelatis vicinarum Civitatum Evangelicis quamprimum conferre, et sic conimunibus votis nosmet desuper resolvere, manentes
Illustrissimae et Reverendissimae Dominationis Vestrae
Sub Dato Posonii 22. Junii 1691.
humillimi Servi
Universi Evangelici liberae ac Regiae Civitatis Posoniensis.
(L. S.) (L. S.) (L. S.) (L. S.) (L. S.) (L. S.) (L. S.)
Inscriptio. Illustrissimo ac Reverendissimo Domino, Domino Christophoro, Episcopo Neostadiensi etc. Domino Domino Nobis gratiosissimo.
page 343, image: s0343
DCCCLXXX. Literae LEOPOLDI, Rom. Imperatoris, ad CONFOEDERATOS SUOS, quibus ipsis victoriam per suos, Ludovico, Marchione Badensi Duce, e Turcis reportatam nuntiat, 1691. Leopoldus etc. etc.
Amici et Confoederati Charissimi.
NOn possumus non vos utpote foederatos Nostros charissimos, reddere participes insignis Victoriae, quam fortissima Dei dextra exercitui Nostro in Hungaria, Duce Serenissimo Marchione Ludovico Badensi, contra Turcas decima nona praesentis Mensis elargita est, dum hi dictum exercitum Nostrum, ob defectum aquae paulisper recedentem, insecuti, imo antevertentes, castraque metati eadem in momento ita muniverant, ut non nisi ex una parte aditus pateret, quo alacriter, non obstante acerrima resistentia, impetito, post cruentum dubiumque, aliquod horarum conflictum hostis in confusionem actus et caesus, terga tandem ingenti suorum clade turpiter vertere, ipsumque exercitum nostrum praeliando transire coactus est, duodecim circiter millies suorum in acie trucidatis, pluribusque sauciis. Castra, tormenta et commeatus omnis Nostris in praedam cesserunt, quibus tamen nec incruenta fuit victoriae gloria, quippe ultra tria millia eorum pariter et inter hos non pauci officiales
page 344, image: s0344tum primi, tum secundi ordinis occubuere. Speramus fore, ut vos communem Nobiscum de hocce fortunato eventu sentiatis laetitiam, et divinum Numen exoretis, ut pluribus ejusmodi Triumphis in depressionem Turcarum beare Nos continuet, dum vicissim Vobis non minores contra hostem pariter communem Nostrum progressus ex corde peroptamus. Datum in Civitate Nostra Viennae die 25. Augusti 1691.
DCCCLXXXI. Literae JOHANNIS GEORGII IV. Saxoniae Electoris, ad CAROLUM II. Hispaniarum Regem, cui Johannem Georgium III. Parentem suum desideratissimum ad beatiores Coelitum sedes translatum esse, nuntiat, 1691. P. P.
QUo firmiorem de Regiae Vestrae Majestatis erga Nos affectu spem concepimus, eo prolixiore fiducia in sinum illius jam effundimus dolorem, quo nos graviter affligimur ex inopino obitu Serenissimi Principis, Domini Johannis Georgii III. Ducis Saxoniae tot. tit. Domini Parentis Nostri honoratissimi die 12. hujus Mensis Tubingae, quo paulo ante e castris curandae Valetudinis causa concesserat, constanti in salvatorem suum fide exspirantis. Qui quidem ex tam sensibili vulnere conceptus dolor tanto nobis acerbior accidisse credendus est, quanto Nos ipsi
page 345, image: s0345impensius amavimus pie defunctum, quantoque publicae rei magis intererat ipsum adhuc in vivis esse, hoc praesertim tempore, quo Sacri Romani Imperii libertas atque securitas tam immani violentia oppugnatur: cujus fortiter defendendae curam fortassis hactenus nemo majorem quam supra memoratus et semper memorandus honoratissimus Dominus Parens Noster habuit et exercuit. Verum enim vero, cum visum fuerit supremo Numini, post tot, quae certe in hac mortalitate Nemo evadit incommoda, in ea illum loca transferre, ubi vita sine mortis metu, gaudium sine moeroris mixtura est, non possumus sane hanc pie defuncto beatitudinem invidere, tantumque adeo abest, ut dolendum amplius esse credamus, ut gratulemur potius ei, tanquam ad communia vota praeeunti. Existimavimus tamen interea Nostro in Regiam Vestram Majestatem amori cultuique convenire, hisce Eandem acceptae hujus domesticae cladis participem reddere, quod bene novimus, ab illa pie defunctum aestimatum semper fuisse affectu plane singulari. Quem ut Regia Vestra Majestas tanto nunc cumulatius in Nos derivare, eademque, qua pie defuncto Nostro Parenti praestitit, benevolentia Nos quoque complecti velit, est quod modis illam omnibus non tam rogamus quam contendimus. Quod superest Deum Optimum Maximum veneramur, ut ejusmodi infelices eventus tristiaque omnia a Regia Vestra Majestate totaque illius Augustissima Domo quam
page 346, image: s0346longissime avertat, Eamque ab omni lugendi occasione incolumem semper praestet ac perpetuo felicem. Dabantur Hailbron die 14. Septembris 1691.
Nota. Literae ejusdem argumenti scriptae quoque ad Imperatorem, Magnae Britanniae, Poloniae, Daniae Sveciaeque Reges, nec non ad alios Europae Proceres fuere.
DCCCLXXXII. Responsoriae CAROLI II. Hispaniarum Regis ad praeinsertas JOHANNIS GEORGII IV. Saxoniae Electoris, de obitu Serenissimi Parentis sui nuntiatorias, 1691. Carolus etc. etc.
LIterae Dilectionis Vestrae 14. Septembris datae luctuosum Serenissimi Principis Johannis Georgii, Dilectionis Vestrae Parentis desideratissimi obitum nuntiantes, eo, quem hisce praesertim turbatis temporibus, tam gravis exigit jactura, moerore Nos affecerunt: cui profecto leniendo nulla omnino par est consolatio, nisi quod Dilectio Vestra Paternarum imprimis Virturum haeres, in Electorales ditiones, et immortalia majorum suorum decora successerit. Ideo sine mora delegimus Generalem Vigiliarum Praefectum Johannem Franciscum Manrique, qui Dilectionem Vestram adeat, conceptumque ex lugubri
page 347, image: s0347fato Principis Nobis et Augustae Nostrae Domui amicitia conjunctissimi, acerbum dolorem nomine Nostro aperiat: simul etiam sublimem Electoralis muneris Dignitatem gratuletur: Denique viva voce testetur Dilectioni Vestrae, nihil nobis accidere posse gratius, quam ut perpetuata cum Dilectione Vestra, ea quae nobis cum Ejusdem praeclarissimae memoriae Genitore intercessit necessitudo, majora adhuc indies capiat incrementa. Quod uti Dilectio etiam Vestra gratum sibi fore significat, ita et Nos nullam praetermittemus occasionem, eandem prorsus animorum quemadmodum et mutuarum rerum conjunctionem, propensissimae in Dilectionem Vestram Voluntatis argumentis arctius stringendi. Haud igitur dubitamus, quin Dilectio Vestra Praefatum Johannem Franciscum Manrique, pro innata humanitate, tanquam Ministrum Nostrum, benevole admittat, atque omnimodam fidem habeat iis, quae ex Nobis Dilectioni Vestrae plurimis indicaverit. Sic Deus optimus Maximus Dilectionem Vestram servet incolumem. Dabantur Madriti 14. Nov 1691.
DCCCLXXXIII. Literae JOHANNIS GEORGII IV. Saxoniae Electoris, ad GUILIELMUM III. Magnae Britanniae Regem, quibus ab eo obnixe contendit, velit Johanni Friderico, Lib. Bar. ab Eck, si quid suo imposterum proferret nomine, omnimodam adhibere fidem, 1691.
page 348, image: s0348
P. P.
PArens noster charissimus ac venerandus, nunc in Deo beatus, cujus obitum adhuc acerbe lugemus, ad Majestatem Vestram misit cubicularium suum Johannem Friedericum Baronem ab Eck, ut sicuti Majestas Vestra ablegatione Baronis a Friesen Parentem nostrum honoraverat, is rursus tam insigne. studium ac benevolae voluntatis certissimum testimonium quodammodo pensaret. Nos cum ejus vestigiis insistamus, et jam diu occasionem quaesiverimus deditissimum Nostrum erga Majestatem Vestram animum testificandi, hanc inter Principes firmandae amicitiae consvetudinem ambabus manibus amplectimur et Baroni ab Eck apud Majestatem Vestram delatum honorem continuamus, nulli dubitantes hoc Majestati Vestrae gratum fore, speramusque similem liberam admissionem ac fidem apud Eandem habiturum. Quibus Majestatem Vestram divinae protectioni commendamus, et prosperrimos ubique successus florentissimis ejusdem rebus apprecamur. Datum Sweigeriae die 15. Septembris 1691.
DCCCLXXXIV. Literae GUILIELMI III. Magnae Britanniae Regis, ad JOHANNEM GEORGIUM IV. Saxonae Electorem, quibus ipsi Limericae, urbis munitissimae, expugnatione Hiberniae res in totum tranquillatas esse notificat, 1691.
page 349, image: s0349
Guilielmus III. etc.
CUm voluntate ac nutu summi rerum omnium moderatoris Dei optimi maximi factum sit, ut Limerica, Urbs ista totius Regni Nostri Hiberniae munitissima, situque loci ad magis strenuam occupationem opportuna, tertia die Mensis jam labentis in potestatem Nostram facilem per pactionem venerit; eaque ratione rebellatoribus Hibernicis omni praesidio spoliatis copiis eorum deletis undique et depressis Rebellio ista quasi capite truncata sit, totumque Regnum sub Imperio Nostro jam ab armis conquieverit, pro ea, quae nobis cum Celsitudine vestra Electorali diu intercessit necessitudine, eoque quo nunc invicem foederis nexu conjungimur, Ipsum ea de re certiorem esse faciendum imprimis duximus; certa spe freti prosperum hunc rerum nostrarum statum (quarum tamen successibus non ita sumus elati, quin hanc supremi Numinis in Nos benignitatem gratissimis quantum possumus animis agnoscamus) Celsitudini Vestrae Electorali idem quod et Nobis gaudium esse allaturum. Licet enim fatendum sit, gratissimum nobis hunc fuisse nuntium; in nullo tamen magis laetamur, quam quod capta hac urbe, eo in loco res nostrae collocantur, ut confoederatis Nostris contra infestos Galliae impetus (quibus tota undique Europa multis jam ab annis graviter ingemuit) majori esse adjumento atque usui possumus. Quocirca (nihil enim nobis magis cordi est) ad omnem
page 350, image: s0350occasionem intenti, nonnulli, quae ad nos adtinet, Deo juvante aderimus. Et Deus iste Celsitudinem Vestram Electoralem incolumem, nostramque amicitiam firmissimam communi orbis Christiani bono quam diutissime conservet. Dabantur in Palatio Nostro de Whitehall 28. die Octobris Anno Domini 1691. Regnique Nostri tertio.
Celsitudinis Vestrae Electoralis
Bonus Frater et Consanguineus,
Guilielmus Rex.
Vice Comes Sydneus.
DCCCLXXXV. Responsoriae JOHANNIS GEORGII IV. Saxoniae Electoris, ad praeimpressas GUILIELMI III. Magnae Britanniae Regis literas, quibus ipsi de Hibernia sub potestatem suam in totum redacta amice gratulatur, 1691. P. P.
GRatissime Nobis fuerunt Literae, quibus Regia Vestra Majestas de redacta in potestatem suam totius propemodum Hiberniae munitissima urbe, Limerica, certiores Nos ac tam
page 351, image: s0351ingentis gaudii participes reddere voluit. Tametsi enim omnia, quae Regiae Vestrae Majestati prospere feliciterque eveniunt, perquam libenter audiamus; nihil est tamen, quod in praesenti Nobis intellectu jucundius accidere potuisset, quam per felicem hunc armorum successum fractis hostium viribus, omnique imposterum praesidio spoliatis totam tandem Hiberniam sub Regiae Majestatis Vestrae Imperium venisse. Quo magis Eidem nunc novam hanc amplissimi Regni accessionem, reportatamque de hostibus suis victoriam gratulamur: qua non ad Regiae Majestatis tantummodo, verum etiam ad totius propemodum Europae respirationem permagnum allatum esse momentum non frustra forte credimus: Spe certa confisi Regiam Vestram Majestatem, quod Literis suis sincere promittit, confoederatae sibi Germaniae contra communem hostem tanto majori imposterum auxilio adfuturam. Qua tam laudabili in re nos certe Regiae Vestrae Majestatis exemplum strenue sequemur, nihil quicquam intermissuri, quod vel ad utilitatem publicam promovendam, vel ad firmandam inter nos magisque indies adaugendam amicitiam (cujus honorem persane maximi facimus) conducere ullo modo posse videbitur. Qui interea Regiae Majestati Vestrae prospera omnia feliciaque etiam atque etiam exoptamus. Dabantur Dresdae die 14. Nov. 1691.
page 352, image: s0352
DCCCLXXXVI. Breve INNOCENTII PAPAE XII. ad LEOPOLDUM Rom. Imperatorem, quem vehementer hortatur, velit sedulo operam dare, ut pristina quamprimum Europae restituatur tranquillitas, 1691. Innocentius Papa XII. Charissime in Christo Fili Noster, Salutem et Apostolicam Benedictionem.
DUm ex hac coelo proxima stationis Apostolicae specula, in qua immerentes licet, collocati sumus, demandatos late pastorali curae Nostrae fideles populos vigili mente lustramus, pro intimae justitiae sensu, ob immanes calamitates, in quibus feralibus undequaque saevientibus bellis, eosdem fideles constitutos esse animadvertimus, pene deficimus. Ingentibus itaque ac quam maxime luctuosis pereuntium clamoribus excitati, Majestati Tuae, de cujus Religione, deque propensa erga Christianae Reipublicae commoda voluntate praeclaram gerimus opinionem, illas admovere preces decrevimus, quas ad misericordiae patrem continenter effundimus, ut tot tantorumque exuberantium malorum tempestatem disperdat, eamque vertat in auram exoptatae tranquillitatis, firmam profecto
page 353, image: s0353in spem venientes, fore, ut attenta praefatae justitiae nostrae magnitudine perpensisque inopum miseriis, et gemitibus interfectorum, paratum jam ad pacem amplectendam animum magis etiam in id inflammes atque confirmes. Equidem effrenem, ubi militum licentiam, sacrorum conculcationem, totque animarum, ut verendum est jacturam, quarum rerum consideratio, supra quam explicari queat, nos tangit, Tecum ipse reputaveris, dubitare minime possumus, quin ingenitae Tibi pietati indulgens, profligatarum gentium incolumitati, divini cultus reparationi, animarumque saluti prospicere statuas; aequiores sane bonorum omnium largitori Deo pro beneficiis, quibus augustam Majestatis Tuae personam abunde locupletavit, grati animi vices persolvere nequaquam poteris, illius haereditatis restitutione, quam rediturus in coelum Christus Dominus Ecclesiae suae testamento legavit. Age igitur, charissime fili, Christianae Reipublicae aerumnas, quantum in te erit, levare contende, earumque Tibi assecutionem laudum propone, quas redundaturae ex pace in ipsammet Rempublicam inexplicabilis felicitatis autoribus non interituris praeconiis rependet reviviscentium plausus populorum. Quod ad Nos attinet, nullum accuratae sollicitudinis intentatum relinquemus experimentum, quo amplam Majestati Tuae caeterisque Christianis Principibus ad tam salutare opus conficiendum viam sternamus. Tibique interim benevolentiae, qua te impense prosequimur, pignus, Apostolicam benedictionem amantissime
page 354, image: s0354impertimur. Datum Romae apud Sanctam Mariam majorem sub annulo Piscatoris, die octava Decembris Anno 1691. Pontificatus Nostri anno primo.
DCCCLXXXVII. Responsoriae LEOPOLDI, Rom. Imperatoris, ad praeinsertum INNOCENTII PAPAE XII. breve, 1692.
Beatissime Pater.
QUantopere excrucient animum Sanctitatis Vestrae immanes bellorum undique saevientium calamitates, quibus populus Christianus premitur, et quanta sollicitudine id agat, ut exulceratos Christianorum Principum animos ad pacem concordiamque revocet, ex literis ejus die 8. elapsi proxime Mensis ad Nos datis prolixius percepimus. Et vero non minus Nos, quam paternum Sanctitatis Vestrae pestus affligunt mala illa, quae ex bello nuper non sine summo scelere excogitato, Christianae Reipublicae quotidie majora incumbunt; sed id vero Nobis solatii est, quod Deo et conscientia teste, ab omnium eorum culpa immunes simus, quippe qui arma non nisi lacessiti, pro Imperii Populique Nobis commissi necessaria defensione suscepimus. Et imprimis Sanctitati Vestrae penitiores cordis Nostri sensus longa olim consvetudine, ita perspecti sunt, ut sancte intelligat, nihil Nobis gravius accidere, quam gratum Nobis pacis tranquillitatisque publicae studium, novi semper imprimis
page 355, image: s0355Galliae, sive ambitionis sive invidiae impulsibus irritari. Neque enim pactorum ulla et fidei publicae religio apud Coronam hanc adeo hactenus valuit, ut non toties violata fuerint ac inita. Nam ut alia praetereamus, ingemiscit profecto Christianus orbis, et detestabitur Posteritas, quod Christianissimus Rex eo se abduci passus sit, ut interrupto nuper pleno victoriarum nostrarum contra infideles cursu, Nobis amicitiae paulo ante cum ipso renovatae fiducia incautis, infesta iterum prius arma intulerit, et caedibus, rapinis, incendiis omnia repleverit, quam ullam armorum causam aut offensionem denunciarit. Conculcanda scilicet erant potius divina humanaque omnia quam aut occasio Galliae proferendorum ad Rhenum limitum omittenda, aut Nobis et Christianitati belli contra Turcas feliciter conficiendi, firmandorumque finium facultas permittenda. Obligavit proinde Nos supremi muneris Nostri ratio, conspirantibus Christianissimi Regis et Christiani nominis hostium contra nos armis, socios nobis et foederatos, pro nostra populique nostri defensione, adversus eundem adjungere, quorum foederum ea praecipua lex est, ut nihil de tractatibus pacis nisi communicato cum ipsis consilio, statuere valeamus. Cum vero de eorum voluntate id polliceri possimus, illos non minus ac Nos eam semper votis suis pacem complecti, qua universus Christianus Orbis, juxta Pyrenaeae et Westphalicae Pacificationis violatas a Gallia Leges, ad tranquillitatem pristinam componatur, ita in hoc
page 356, image: s0356praecipuus vertetur cardo, ut sanctitas Vestra eo imprimis apud Christianissimum Galliae Regem, utpote belli autorem, paterna sua officia quam efficacissime convertat, ut ad utriusque hujus Pacificationis tractatus, quos ipse rupit restaurandos commoveatur. Quod si ab ipso Sanctictas Vestra pro causae justitia impetraverit, non deerimus sane partibus nostris, ut sanctam Beatitudinis Vestrae pro Christianitatis bono, intentionem, Ejusdemque oblatam paternam operam et conciliationis officia, nobis certe gratissima etiam reliquis foederatis nostris accepta reddamus, nec effectu caritura. Quod Sanctitati Vestrae pro nostro erga eandem observantiae studio ad amantissimas suas Literas reponendum duximus, divinam bonitatem orantes, ut Sanctitatem Vestram diutissime Ecclesiae et nobis sospitem praestet. Viennae die 20. Januarii 1692.
DCCCLXXXIIX. Literae, quibus JOHANNES GEORGIUS IV. Saxonum Elector GUILIELMO III. Magnae Britanniae Regi, causas exponit, cur copias suas ex stativis ad Rhenum habitis in terras reduxerit haereditarias, simulque Eum rogat, ut sibi in recuperando Ducatu Lauenburgensi auxiliatrices praebeat manus, 1691. P. P.
NOn possumus satis efferre laudibus curam sollicitudinemque, quam Regia Vestra Majestas se pro salute publica gerere, literis die 10.
page 357, image: s0357Novembris multo amantissime ad nos perscriptis ostendit, perquam amice a nobis contendens, ut in iis negotiis; quae exercitus nostri hyberna et subsidiarias pecunias spectant, conditionibus illis, quae a Serenissimo Romanorum Imperatore oblatae sint, assensum nostrum praebere, commodaque nostra bono publico posthabere velimus; cum nihil hoc tempore Reipublicae Christianae magis interesse videatur, quam ut Principes omnes praesenti bello contra communem hostem conjuncti, unanimi consensu consilia viresque suas contra Gallicas insidias copiasque conferant. Quem sane Regiae Vestrae Majestatis pro conservatione rei communis vere Regium ardorem, tanto nos quidem impensius aestimamus, quanto Ipsimet majori studio contentioneque, jam inde ab initio hujus belli laboravimus, mala et pericula omnibus universim inde metuenda facili et matura praecautione avertere. Neque enim Regiae Vestrae Majestati incognitum esse potest, (praeter operam indefessam, quam contra communem Christianitatis hostem, Sacrae Caesareae Majestatis sedem Viennam ab obsidione, adducto celeriter exercitu Nostro, liberare Budamque veterem Hungariae Regiam ex Turcarum faucibus eripere juvando impendimus) nos ipsos fuisse primos inter Germaniae Principes, qui ad sistenda cruentissimi novi hostis arma communeque incendium restinguendum, praevio conventu Magdeburgensi, quanta feri potuit celeritate copias nostras eduximus, cumque paucis Luneburgicis Hassiacisque conjunctas,
page 358, image: s0358communi opposuimus periculo, tam felici sane eventu, ut primus hostium impetus haud parum hoc modo coerceretur, qui alias non Germaniae tantum nostrae, tunc sane cum prima irruptio fieret, per bellum Hungaricum milite fere omni, praesertim ad superioris et medii Rheni ripam, destitutae; sed ipsi etiam Angliae Hispaniaeque imminere, imprimis autem confoederatis Belgii Provinciis devastationem mimeroso exercitu videbantur minari. Nec ignorare Regiam Vestram Majestatem arbitramur, quam et hoc et superiore anno vel in obsidione Moguntina, vel in nuperrima cum Electore Bavariae peracta denuo expeditione, nihil quicquam intermiserimus eorum, quae ad reprimendos tam potentis inimici conatus, ejusdemque vires infringendas ullo modo facere posse videbantur. Qua quidem ex re non vicinis tantum et confoederatis Nostris, sed exteris etiam regionibus, quae periculo proximae erant, multum utilitatis provenisse, satis pro sua prudentia agnoscere Regiam Vestram Majestatem, credimus. Tanto igitur majore doloris sensu nos affici credendum est, quod, dum ipsi contra hostem communem non sine maximis impensis cum exercitu Nostro adhuc in castris versamur, omniaque Nostra publicae salutis causa, parum tuta quasi a tergo relinquimus, facta nobis consequendorum Hybernorum certissima spe, quae copiis nostris locis opportunis assignari, ipsius publicae rei fortassis intererat; hac tamen frustrari nos plane, militique nostro non ut reficeretur, sed ut perpetuas
page 329, image: s0359quasi excubias ageret (quod ad irreparabile ejus damnum aut ad interitum, cum, quae necessaria de praesenti requirebantur, non aderant, nec postmodum victus advehi posse possibile videbatur, omnino vergere debebat) loca prorsus remota, atque hostilibus incendiis, rapinis ac devastationibus jam dudum desolata offerri videmus. Quae sane res tandem necessitatem, fatente ipsa Caesarea Majestate nobis imposuit, copias nostras tredecim fere millia veteranorum militum explentes, quas alias idoneis locis, prohibendis per hanc hyemem novis inimici irruptionibus, subsistere jusseramus, domum revocandi non sine maximo nostro et Regiomum nostrarum damno reique pecuniariae detrimento. Necessitatem hujus facti nostri fusius deducere non attinet, cum per se pateat, atque ex adjunctis Literarum copiis, quas ad ordines foederatarum Provinciarum in hac ipsa materia nuper admodum exaravimus, clarius adhuc possit intelligi. Facileque pro sua prudentia Regiam Vestram Majestatem credimus perspecturam, nisi damna ac detrimenta superioribus expeditionibus acrepta quodammodo sarciantur, Nos tot taediis sumptibusque exhaustos, ad ulteriora auxilia ferenda habiles, onerique sustinendo diutius pares esse vix posse. Qui tamen alias si necessariis adjuti fuerimus, quicquid ad bellum commune proferendum potest conducere, prompte et absque omni mora praestabimus, maximaque contentione et diligentia, ad rei communis utilitatem tuendam, una cum iis quibus idem est animus,
page 360, image: s0360incumbemus, sociaturi de eo cum Regia Vestra Majestate serio atque optima fide consilia Nostra. Quae cum pro sua ingenii sagacitate omnia rerum momenta prudenter expendat, defacili etiam judicabit, quantum communi rei objiciatur obstaculi, per illicitas illas oppressiones, quibus nos Duces Luneburgenses in possessione nostra Ducatus Lauenburgici vi armata turbare, loci opportunitate adjuti adeo non desistunt, ut potius Nobis in nupera expeditione aestiva, Reipublicae causa absentibus, rem novis denuo attentatis, exstructioneque imprimis novorum fortalitiorum magis magisque vulneraverint: Cum tamen nos expeditionem illam nonnisi hac conditione fuerimus adgresi, ut mandatis Caesareis Duces Luneburgenses ad restitutionem omnium, in statum, quo ante invasionem fuerant, adigerentur, Quae sane res cum pessimi omnino exempli esse, facileque alios ad similia, in summam rei communis perniciem patranda, incitare posse videatur, eam omnino in Regiae Vestrae Majestatis prudentia et aequanimitate fiduciam ponimus, ut plane speremus Eandem, quae hactenus in praejudicium legitimae apprehensae possessionis Nostrae patrata sunt, tanquam inique facta minime probaturam; quin potius aequissima desideria Nostra ad recuperandam, quae per vim dejecti sumus dicti Ducatus possessionem, omni favore prosecuturam, curaturamque enixe, ut, cum negotium hoc ad normam legibus Imperii conformen quam celerrime finiri, communis rei magnopere intersit, Nos absque
page 361, image: s0361ulteriori mora pristino statui atque possessioni ante omnia restituamur. Id aequitati naturali, id Imperii Nostri constitutionibus, id divino gentiumque juri congruum est, eoque pertinebit, ut boni publici promovendi major imposterum etiam a nobis possit haberi ratio: cum si res aliter eveniret, metuendum forte fuerit, ne plus inde detrimenti publica res, quam alio quovis modo capiat, praesertim cum de sancitis jam jam cum Rege Sveciae pro defendenda illa injusta occupatione foederibus, publica haud ita pridem ad nos fama pervenerit. Quae omnia si avertere Regia Majestas Vestram operam dederit, praeclare de bono publico merebitur, Nosque infinitis modis sibi vicissim obligatos habebit, qui nihil quicquam praetermittemus, quod conservando fortiusque obligando inter Regiam Vestram Majestatem atque Nos mutuae Intelligentiae et amicitiae vinculo inservire posse videbitur. Cui interea prosperrimos rerum eventus etiam atque etiam exoptamus. Dabantur Dresdae die 20 Decembris 1691.
DCCCLXXXIX. Literae JOHANNIS GEORGII IV. Saxoniae Electoris, ad CAROLUM II. Hispaniarum Regem, cui auspicatas cum omnigenae felicitatis incremento gratulatur instantis novi anni calendas. 1691. P. P.
INhaeremus Majorum nostrorum vestigiis interque prima et Regiminis nostri et novi hujus
page 362, image: s0362anni auspicia, votis pro incolumitate Regiae Vestrae Majestatis veteri more nuncupatis, hanc quasi opportunam firmandae inter nos amicitiae ambabus manibus complectimur, spe certa consisi, non ingrata fore haec in Regiam Majestatem Vestram dediti animi testimonia, quibus et officio nostro omni ex parte satisfacere, clarissimeque ostendere cupimus, nihil nos fore in Regia Vestra Majestate officiosissime colenda segniores, quam ipsa ad praestanda nobis mutuae vicissim benevolentiae officia proniorem benignioremque se exhibuit. Ut igitur non iste tantum, quem proxime de novo inchoabimus, sed plures etiam alii, qui imposterum succedent anni, florente Regni statu, Regiae Vestrae Majestati quam felicissime decurrant, est quod nos etiam atque etiam exoptamus. Dabantur Dresdae Mense Decembri, Anno 1691.
Nota. Ejusdem tenoris literae ad alios etiam Europae Proceres exaratae hac vice fuerunt.
DCCCXC. Literae JOHANNIS GEORGII IV. Saxoniae Electoris, ad JOHANNEM III. Poloniae Regem, quibus pro filiabus Gierischianis, bonis testamentario jure ad eas devolutis quidem, sed iisdem a Brauero, Cive Gedanensi inique privatis, sollicite intercedit, 1692. P. P.
PErmagnas ad Nos querelas detulerunt Patitientiae Gierischiae relictae filiae, de vi atque
page 363, image: s0363injuriis sibi illatis ab Henrico quodam Brauero, cive et Mercatore Gedanensi, circa restitutionem haereditatis ex Testamente Friderici Gierischii, ad ipsas post obitum Matris tanquam proximas et legitimas haeredes devolutae. Cujus consequendae gratia cum tot hactenus frustra sumptus atque impensas fecerint, aliis super alias ambagibus circumductae, diuturnoque processu tantum non defatigatae, confisae tandem sunt precibus Nostris interpositis se effecturas, ut bona ista haereditaria a dicto Brauero hactenus detenta, vi Regii mandati ipsis, tanquam jure debita restituantur. Cum igitur hominis istius inique facta, vel non omnino, vel secus, quam res se habet ad vestrae Majestatis notitiam pervenisse existimemus, visum est Nobis, ipsas supplicantium querelas ad Regiam Vestram Majestatem una transmittere, neutiquam dubitantes Regiam Vestram Majestatem cum intercessionalibus Nostris, tum etiam ipsius justitiae amori hoc daturam, suisque praecepturam, ut ab iniquis illis Nostrarum vexationibns abstineant, et per tot annos in foro jactatis, in re tam justa et aequitati prorsus conveniente, per executionem Decreti Regii plenissime satisfaciant, bonaque jure testamentario debita praenominatis haeredibus Gierischianis tandem absque mora restituant tradantque. Praestitum hoc a Regia Vestra Majestate insigne beneficium gratissimo supplices agnoscent animo; Nos vero illud oblata occasione pari benevolentia, mutuisque officiis compensare
page 364, image: s0364studebimus. Dabantur Dresdae die 21. Januarii 1692.
DCCCXCI. Literae LEOPOLDI Romanorum Imperatoris ad JOHANNEM III. Poloniae Regem, de expeditione contra Turcas simultaneo tempore suscipienda agentes, 1692. P. P.
REddimur quotidie certiores, et quidem undiquue ita praevaluisse apud Turcas nequissima quorundam officia consiliaque, ut non modo constanter ab omni studio pacis animos suos retorserint, sed freti ope audacissima felicium omnino successuum, ad fortissimum et atrocissimum bellum in Hungariam praecipue referendum anhelent, viresque universas intendant, ut Nostras quascunque futuras et praeoccupatas illorum celeritare maximo robore obrutas experturi denique simus. Licet autem nos juvet in Domino Deo exercituum, uti solemus, confidere; Nihil tamen quod attinet humanae providentiae partes vel omittere vel negligere volumus. Itaque Serenitatem Vestram potissimum et enixe requirimus, ut pro zelo, quo fertur in communem hanc atque publicam sacri foederis rem, si unquam alias, nunc certe in summum adducta discrimen, magnanimos exerat spiritus, quibus adeo pollet, festinetque obicem ponere juratis hostibus, praesertim Tartaris, quem validissimum
page 365, image: s0365queat, ne facile in unum evalescant, sed prematur sejunctim effrenis eorum immanitas. Coronabit profecto necessaria hujusmodi sedulitate strenuitateque tum Serenitas Vestra tum inclyta Polonica gens antiquam Nominum gloriam, et Patriae securitatem tuebuntur, qua manu arcuerint vel fregerint minacem illam in Nos virulentam barbariem. Porro consultum aeque ac gratissimum Nobis interea esset, si Serenitas Vestra (quod amice expetimus) significaret, quo numero, quo loco ac tempore Regios exercitus suos in campum educere cogitet; sic enim utrinque opportunius expeditiones procederent, firmiore consilio dispositae ad plenam spem debellandi. Et Nos quod reliquum est Serenitati Vestrae a Deo optimo maximo incolumitatem diuturnam, ac res florentissimas ex animo apprecamur. Viennae 20 Februarii 1692.
DCCCXCII. Recredentiales, quas JOHANNES GEORGIUS IV. Saxoniae Elector, Johanni Francisco Manrique, legato Regis Catholici extraordinario, CAROLO II. Hispaniarum Regi exhibendas commisit, 1692. P. P.
QUod Regia Vestra Majestas dolorem suum, quem ex obitu Serenissimi quondam Parentis Nostri se percepisse affirmat, illustri missa ablegatione non tantum testatiorem reddere, verum
page 366, image: s0366etiam de nostro ad Electoralem Dignitatem adventu, novaeque gloriae accessione amanter adeo Nobis gratulari voluit; id sane ad Nostrum haud mediocre solatium laudemque ac ornamentum pertinere, quam maxime existimamus. Ingrati itaque simus, nisi Regiae Vestrae Majestati pro eo, ac ipsa de Nobis merita est, gratias et ageremus et haberemus tanto quidem majores, quanto luculentioribus argumentis Regiae Vestrae Majestatis erga Nos benevolentiam studiumque mutuo colendae nobiscum amicitiae nobis aperuit illius ad nos Ablegatus Johannnes Franciscus Manrique. Huic igitur commissis sibi partibus laudabiliter apud nos perfuncto, non obscuris vicissim ostendimus indiciis, eadem veteris amicitiae, commercii atque necessitudinis, quae inter Augustam Regiae Vestrae Majestatis et Nostram Electoralem Domum per tot retro annos quasi consenuit, novissimoque illius matrimonio magis adhuc exaucta est, continuandae et conservandae studia, quae in Regia Vestra Majestate sunt in nobis quoque experiri illasque nobis occasiones semper fore gratissimas, quae ad promovenda Regiae Vestrae Majestatis commoda ac ornamenta quam frequentissimae nobis offerentur. De quibus omnibus ad Regiam Vestram Majestatem praedictum Illius Ministrum eadem dexteritate relaturum considimus, quam in explicandis negotiis sibi commissis satis superque nobis approbavit. Is ergo cum et Regiae Vestrae Majestatis nomine, quod jure apud Nos plurimi
page 367, image: s0367esse debet, tum suo etiam merito Nobis longe fuerit charissimus, non sine laude egregiarum suarum virtutum ad Regiam Vestram Majestatem a nobis jam dimittitur. Quibus interea nihil aeque in votis est, quam ut Regiae Vestrae Majestati prospera omnia feliciaque augusto Illius Imperio digna contingant. Dabantur Dresdae die 28. Februarii 1692.
DCCCXCIII. Literae JOHANNIS III. Poloniae Regis, ad GUILIELMUM III. Magnae Britanniae Regem, cui coronam Magnae Britanniae nuper adeptam gratulatur, 1692. Johannes Tertius Dei Gratia Rex Poloniae Magnus Dux Lithuaniae, Russiae, Prussiae, Masoviae, Samogitiae, Livoniae, Kyoviae, Volhyniae, Podoliae, Podlachiae, Smolenskiae, Severiae, Czernicoviaeque, Serenissimo ac Potentissimo Principi, Domino Guilielmo III. eadem gratia, Angliae, Franciae et Hyberniae Regi, fidei defensori, Consanguineo et Amico nostro charissimo salutem.
Serenissime ac Potentissime Princeps, Frater, Consanguinee et Amice Charissime.
LIteras Majestatis Vestrae, quibus se in solium Magnae Britanniae evectum nunciare Nobis
page 368, image: s0368voluit, die 1. Martii 1689. exaratas, nunc primum die 18. Februarii 1692. accepimus, eo sane animo, quem effusum et laetum magnis et excelsis Dei operibus mirificandis adhibere consuevimus. Quemadmodum ex hac Regia Capiti Majestatis Vestrae imposita inclyti Regni Corona adoramus nutum et benignitatem ejus, per quem Reges regnant, ita non possumus ex communicato nuncio exundantes in gaudia non sumere sensus ac ominari, derivanda fore in universam Christianitatem solatia: Et speramus enim, et unice optamus, ut coronatas Majestatis Vestrae virtutis afflictissimi Orbis Christiani Pax, tranquillitas felicitasque sequatur. Nos porro foederum, Amicitiarumque juribus, quae Praedecessores Nostros inter et Magnae Britanniae Reges sacra erant, nihil deesse ex parte nostra patiemur, quin in uno nec eodem retinere modo, sed augere avidi, nullam sinemus elabi occasionem, reciprocum erga Majestatem Vestram ejusque Regna amorem validis comprobandi argumentis: quod reliquum est, Majestati Vestrae prosperum ac felix cum bona valetudine regimen ex animo precamur. Dabantur in Russia, Leopoli, die septimo Mensis Martii, Anno 1692. Reg. nostri 18.
Majestatis Vestrae
Bonus Frater
Johannes.
page 369, image: s0369
DCCCXCIV. [correction of the transcriber; in the print CCCCXCIV.] Literae JOHANNIS III. Poloniae Regis, ad INNOCENTIUM PAPAM XII quibus ab eo obnixe contendit, velit Henricum de la Grange, Marchionem d' Arquien, socerum suum quam primum car dinalitio redimire galero, 1692.
POst oscula pedum beatorum Sanctitatis Vestrae et mei Regnorumque meorum humillimam commendationem. Ad eam, quam Sanctitas Vestra in gratiam Regnorum et Coronarum brevi (ut non dubito) Deo volente, auspicatura est, promotionem Cardinalium, non possum pro aequalitate ejusdem gratiae et juris Coronae meae digniorem exhibere personam, quam Illustrissimum Henricum de la Grange, Marchionem d' Arquien, Serenissimae Reginae Dominae Consortis nostrae charissimae, Parentem dignissimum, vetustissimis adhuc a Ludovico VI. Galliarum Rege, sanguinis Regii affinitatibus et cognationibus darum et insignem, probitatis denique ac rectitudinis unicum Exemplar. Gratia quam illi Sanctitas Vestra praestabit, nulla mihi carior et pretiosior esse potest, utpote quae vota mea et desideria immensa pro tam amabili Socero et Parente meo coronabit. Quod si adhuc placuerit Sanctitati Vestrae, quod humillime opto, non expectata praedicta Regiarum Coronarum promotione Illum purpurato Ecclesiae Senatui quantocyus admovere, tum demum exprimet Sanctitas Vestra praecipuam ac veram aestimationem indignorum meorum pro Christianitate susceptorum meritorum, imponet
page 370, image: s0370vero suscipiendorum vinculum tamdiu, donec vita suppetat. Nulla certe corona poterit inde invidiam sumere, cum nulla potest Sanctitati Vestrae praesentare Parentem ut Ego; Igitur profundissima veneratione advolutus pedibus Sanctitatius Vestrae hanc expecto gratiam, quae et mihi grande Solatium et Sanctitati Vestrae non postremam gloriae relictura est portionem; Cui de reliquo prosperum ac diuturnum cum optimo valetudinis usu Rerum Christianorum moderamen ex animo precamur. Dabantur in Russia Javeroviae Anno 1692.
DCCCXCV. Literae, quibus JOHANNES GEORGIUS IV. Saxoniae Elector, GUILIELMO III. Magnae Britanniae Regi de felici in Hollandiam gratulatur adventu, prosperrimosque susceptae expeditionis precatur successus, 1692. P. P.
FElicem Regiae Vestrae Majestatis in Hollandiam adventum tanto majori cum laetitia ex amantissimis Regiae Majestatis Vestrae die 19. hujus mensis ad Nos scriptis intelligimus, quanto et publicae utilitati efficaciora emolumenta, et hostibus incommoda haud exigua eandem esse allaturam speramus. Nos certe, quem Regia Vestra Majestas nova hac expeditione sua ostendit ardorem, procurationi amplificationique publicae salutis, quam cupiat non deesse, non possumus non sane gratissimum habere, occasionibus certe omnibus intenti, si quas Deus obtulerit, quibus ipsimet etiam
page 371, image: s0371causae communi esse adjumento aliquo atque usui possumus. Id quod Regia Majestas Vestra persuadere sibi poterit, quemadmodum et de singulari Nostro erga se studio atque affectu, quo prosperos rerum omnium successus Regiae Vestrae Majestati apprecamur, et ut ipsius incoepta omnia atque conatus, quibus tot oppressarum bello Provinciarum vindicandae libertati tam laudabiliter studet, felicem exitum sortiantur, etiam atque etiam exoptamus. Dabantur Dresdae die 19. Martii 1692.
DCCCXCVI. Literae, quibus JOHANNES GEORGIUS IV. Elector Saxonum, JOHANNI III. Poloniarum Regi, causam Fritschianorum haeredum studiose commendat, 1692. P. P
OStenderunt Nobis per libellum supplicem subditus Noster Johannes Georgius Schlosser et Sybilla nata Schlosseria, Valentini Wagneri Secretarii Nostri Uxor, defunctum esse haud ita pridem Regiomontii sine conjuge atque liberis, sororis suae Catharinae Buxbaumiae, quem ex priore conjugio unicum illa habuit filium, Petrum Paulum Fritschium, Warsaviae hactenus in Aula Regiae Vestrae Majestatis aurifabrorum numero habitum. Cujus haereditatem ad se tanquam proximos et legitimos haeredes successionis jure pertinentem tanto feliciori eventu se consecuturos sperant, si Nostra hac in parte commendatio apud Regiam Vestram
page 372, image: s0372Majestatem ipsis venerit auxilio. Etiamsi itaque neutiquam dubitemus, quin Regia Vestra Majestas aequitate ac justitia causae potius, quam Nostro rogatu adducta, honesto supplicantium desiderio facilem se praebitura sit, confidimus tamen, illam nostris etiam precibus aliquid hac in re esse daturam, suisque mandaturam, ut praedictos subditos Nostros haereditatis illius Fritschianae, successionis jure ad ipsos devolutae, sine mora faciant participes. Pro ea namque Regiae Vestrae Majestati se devotissime Nostri agnoscent obstrictos: Nos vero has Nostras apud Regiam Vestram Majestatem haud parum illis profuisse, magnopere gaudebimus. Cui fausta omnia feliciaque a Deo optimo maximo etiam atque etiam exoptamus. Dabantur Dresdae die 8. Apr. 1692.
DCCCXCVII. Literae JOHANNIS GEORGII IV. Saxoniae Electoris, ad CAROLUM II. Hispaniarum Regem, quibus ipsi contractum nuper se inter et Marchionissam Brandenburgicam matrimonium significat, 1692.
COnsummato his proxime diebus feliciter matrimonio, quod nuper admodum cum serenissima Principe, Domina Eleonora Erdmuth Louysia, Marchionissa Brandenburgiae, nata Duce Saxoniae etc. divinis auspiciis contraximus, rituque nuptiarum septima decima die hujus Mensis Lipsiae peracto, nullam amplius interponendam esse moram statuimus, quin Regiam Vestram Majestatem ea de re primo quoque tempore certiorem
page 373, image: s0373faceremus. Videmur namque Nobis ex ratione amicitiae Nostrae facturi, si quod ex tam felici conjunctione Nobis accidit voluptatis, ad laetitiam mutuam communicemus, Regiamque Majestatem Vestram in consortium gaudii Nostri quasi assumamus, de cujus in Nos benevolentia singulari tot sumus clarissimis indiciis persuasi, ut plane speremus, Regiam Vestram Majestatem eandem omnino Nobiscum pro felicitate foecunditateque novi hujus Nostri conjugii ad Deum esse votum facturam. De Nobis sane Regia Vestra Majestas certo sibi persuadere poterit, Nos, quotiescunque vel sibimetipsi vel florentissimae illius familiae prospere aliquid feliciterque evenerit, id non minore laetitia esse intellecturos, et ad reddenda ejusmodi mutua officia gratulationesque semper fore promptissimos. Qui novas persaepe laetandi sibi occasiones rerumque prosperrimarum affluentiam Regiae Vestrae Majestati etiam atque etiam ex animo exoptamus. Dabantur Torgaviae 24. Aprilis 1692.
DCCCXCVIII. Literae JOHANNIS GEORGII IV. Saxonum Electoris, ad GUILIELMUM III. Magnae Britanniae Regem, quibus ipsum de abducto in captivitatem ab armata militum Caesareanorum manu Generali Schoeningio reddit certiorem, et ut sua interpositione liberationem dicti Generalis in Aula caesarea procurare haud gravetur, amice rogat, 1692.
page 374, image: s0374
P. P.
NOn possum non Regiam Vestram Majestatem praesentibus hisce certiorem reddere, me hoc ipso propemodum temporis articulo nuncium accepisse, Generalem universae meae militiae Praefectum de Schoening in thermis Töplicensibus, quo haud ita pridem ille curandae valetudinis causa concesserat, ab armata militum Caesareanorum manu nocte oppressum, captivumque Pragam deductum fuisse. Quam graviter ista praeter meritum mihi illata injuria animum meum affligat, satis pro sua prudentia agnoscere Regiam Majestatem Vestram credo. Hoc enim tam violento modo cum ministris meis agi, hoc praesertim tam turbulento jam inde alias Europae statu, tanto minus videtur convenire, quanto clarioribus Ego indiciis jam inde ab initio mei Regiminis, per Ministros meos in Aula Caesarea, non magis devotissimum meum Imperatori animum, quam indefessum pro bono publico ardorem declaratum feci, acquiescens propemodum conditionibus omnibus, prout illae hactenus mihi praescriptae fuerunt, quemadmodum ex adjuncta scheda pluribus videri potest. Quo quidem altius dolorem hunc in animum meum penetrasse credendum est. Neque enim sperare ullo modo poteram, pro tot meritis atque officiis, quae ab honoratissimo quondam parente meo Sacrae Caesareae Majestati atque Imperio cum ipso etiam vitae periculo praestita sunt (cujus Ego vestigiis constanter hactenus fortiterque inhaesi) tale me praemium esse reportaturum. In hoc ergo rerum articulo constitutum Regiam Vestram Majestatem,
page 375, image: s0375pro jure mutuae Illius inter Nos amicitiae, rogatum venio, ut pro sua, qua valet auctoritate atque prudentia, penes sacram Caesaream Majestatem eo rem dirigere velit, quo ante omnia supramemorato Generali militiae meae Praefecto in libertatem restituto, sine mora ad me redeundi licentia detur. Qui sane, si quid in Sacram Caesaream Majestatem deliquisse sufficientibus argumentis aut indiciis convictus fuerit, dignas coram me, Domino suo, poenas luet. Dabit hoc Regia Vestra Majestas precibus meis; dabit hoc conservationi dignitatis Electoralis Principumque Imperii ac eorum Ministrorum securitati; dabit denique utilitati publicae, quam modis omnibus promovere etiam atque etiam allaborabo, siquidem novo hoc quasi objecto obice non fuero impeditus. Quod superest Regiae Vestrae Majestati prospera omnia feliciaque ex animo exopto. Dabantur Dresdae die 24. Junii 1692.
DCCCXCIX. Literae LEGATORUM PRINCIPUM S. ROM. IMPERII ECCLESIASTICORUM, ad NUNCIUM APOSTOLICUM, in Aula Caesarea commorantem, de nono Electoratu Duci Brusuicensi conferendo agentes, 1692.
Reverendissime et Illustrissime Domine.
REverendissimam et Illustrissimam Dominationem Vestram in eo, quo ex mandato Sanctissimi Domini Nostri, pro salute et incolumitate Ecclesiae,
page 376, image: s0376munere vigilat, credimus non ignorare, quam periculo sum Ordini Ecclesiastico et rei catholicae pergrave in Germania Nostra nuper innotuerit desiderium Serenissimi Principis, Domini Ernesti Augusti, Brunsvigae et Luneburgi Ducis, quo ad dignitatem Sncri Romani Imperii Electorum Principum praemature et intempestive aspirare suaeque causae tot jam dum et tanti nominis Patronos et adstipulatores habere creditur, ut in summa sacrae Caesareae Majestatis aequanimitas (uti confidimus) et illa ipsimet Serenissimo Duci, de forma Reipublicae, non innovanda, non minus, quam aliis omnibus incumbens obligatio dimoveant a proposito, suam Serenitatem Ordinis et honoris Electoris investituram citius adipisci posse non immerito vereamur, magno sane tranquillitatis Germaniae, boni publici et ipsiusmet orthodoxae fidei dispendio. Plerique Sacri Romani Imperii Principes futurorum anxii non praetermittunt equidem omnem movere lapidem, ut praepostera haec petitio effectu careat, timendarumque exinde novationum procella tempestive dissipetur; ideoque illorum jussu sacratissimae Majestati Caesareae devotissime in illum finem scriptis et ore supplicavimus, et ex Ecclesiasticorum Principum Dominorum Nostrorum clementissimorum voluntate singulis Imperii Principibus et Electoribus Catholicis maximum illud, quod catholicae Religioni interest momentum, per separatas literas, humilissime proposuimus; sed quoniam non leve justitiae Nostrae pondus adjici posse credimus, si illa insuper decenti Reverendissimae et Illustrissimae Dominationis Vestrae recommendatione
page 377, image: s0377et adminiculo locis congruis promoverentur; hinc est, quod eidem dictas literas, quas in his adjectis communicare, illamque ea, qua par est fiducia instanter implorare audeamus, quatenus nostrum, quod supradicto desiderio Brunsvicensi in discrimen adducitur interesse Religionis, imo non tam nostrum, quam simul et principaliter Ecclesiae matris nostrae amplecti et tam efficaciter urgere dignetur, ne quid Respulica Catholica et Ecclesiastica detrimenti pateretur, si alte memoratus Serenissimus Brunsvigae et Luneburgi Dux confessioni, quam vocant, Augustanae addictus in numerum Electorum, alias a primaeva sua institutione inter Principes Ecclesiasticos et seculares, omnes Catholicos aequaliter distributum et lege fundamentali Imperii in Aurea bulla roboratum, juxtaque sanctiones illas pragmaticas nunquam augendum, sine ulla necessitate publica, adscisceretur. De reliquo Reverendissimam et Illustrissimam Dominationem Vestram, et nos ejusdem favoribus obnixe commendamus. Dabantur Ratisbonae die - Augusti Anno 1692.
Reverendissimae et Illustrissimae Dominationis Vestrae
ad quavis officia, paratissimi
Plerorumque Ecclesiasticorum S. Rom. Imperii Principum ad Comitia universalia Consiliarii et Legati.
DCCCC. Intercessionales iteratae a JOH. GEORGIO IV. Saxoniae Electore, in causa Gierischianae haereditatis,
page 378, image: s0378
ad JOHANNEM III. Poloniae Regem exaratae, 1692. P. P.QUod Regia Vestra Majestas Literis Nostris, quas 21. Januarii anni currentis pro haeredibus Gierischianis, in causa haereditatis Friderici Gierischii ad ipsos devolutae, interposuimus, tam facilem se praebere voluit, id grato Nos equidem imprimis animo agnoscimus. Verum enim vero cum praedicti haeredes non immerito subvereantur, ne per interventum inopinae mortis Mandatarii sui, Johannis Benedicti Gormanni, res ista haereditaria, quam propemodum ad executionem jam perductam esse memorant, novis denuo difficultatibus implicetur, visum est ipsis; qui praesentes perfert, Sigismundum Ferberum, Jurisperitum in defuncti locum sufficere, negotiique istius conficiendi gratia sufficienti mandato instructum ad Senatum Gedanensem ablegare. Humillime igitur Regiam Vestram Majestatem per Nos implorant, ut eodem ipsis, quo hactenus auxilio circa praedictam haereditatis restitutionem, contra adversarium suum, Henricum Brauerum, porro subvenire, eoque rem Autoritate Regia apud Senatum Gedanensem dirigere velit, quo, quae jure ad ipsos pertinet haereditas, per tot jam annos in foro jactatis, sine ulteriori tandem mora restituatur, justitiaeque variis artibus tam diu protractae hoc demum modo satisfiat. Pro tam insigni beneficio Regiae Vestrae Majestati supplices se devotissime obligatos agnoscent. Nos vero Eandem prospere feliciterque valere etiam atque etiam exoptamus. Dabantur Dresdae die 28. Sept. 1692.
page 379, image: s0379
DCCCCI. Literae STATUUM PER S. R. IMPERIUM CATHOLICORUM, ad INNOCENTIUM PP. XII. a quo submisse efflagitant, velit summa, qua valeret autorimte impedire, quo minus Domus Luneburgica, in praejudicium Romanae Ecclesiae, electorali mactaretur honore, 1692.
Beatissime Pater.
COnstans illa et universalis sollicitudo, qua Sanctitas Vestra Romanae Ecclesiae emolumento et incremento indefesse intenta malis praesentibus paterne mederi, et futura provide amoliri solet, nos servos Ejusdem devotissimos ac obedientissimos eo usque animat, ut ad Sanctitatis Vestrae pedes provoluti periculosum rei Christianae in Germanico Imperio statum et impendens S. R. Ecclesiae detrimentum non leve humiliter exponere audeamus. Aspirat Serenissimus Princeps Ernestus Angustus, Brunsvigae et Luneburgi Dux, Confessioni, ut vocant, Angustanae addictus, non modo ad dignitatem Imperii Electorum Principum, sed et hoc suum desiderium eo jam promovit, ut in aula Caesarea de proxime obtinenda desuper investitura seu infeudatione habeat, quod speret, Imperii vero Principes, quod metuant et vereantur, nisi bonae causae optimum Sanctitatis Vestrae in tempore impetrent patrocinium; Stat equidem pro Principibus jam ultra tria secula firma Regula ac Lex Imperii pragmatica, a Carolo felicissimae memoriae IV. cum omnium Sac. Rom. Imperii Ordinum consensu et placito sancita, qua juxta aureae ejusdem Bullae
page 380, image: s0380prooemium Electorum numerus Septenarius in unitate septiformis Spiritus mysticus, institutus constanter viguit, donec summa Imperii tricenale fere bellum finiendi necessitas anno 1647. omnium itidem Statuum libero suffragio et consensu, ut constat, octavum adjunxit, deficiente tamen linea Guilhelmina Bavarica Masculina iterum prorsus expungendum. Verum summa Ter optimi maximi Dei bonitas ac providentia Catholicam hanc Lineam non solum hucusque propagavit, et ulterius, quod orandum propagabit, sed etiam exspiratae septem ab hinc annis Electorali Heterodoxae Palatinae stirpi devotissimam Neoburgicam, majori Catholicae Religionis incremento substituit; adeo ut inter octo Electores Principes modo, velut candelabra in vera ecclesia, Pastorali Sanctitatis Vestrae sub cura effulgeant. Quis itaque e gremio matris Ecclesiae non magis accessionem reliquorum duorum ad eandem omnibus votis exoptet, quam illos loco nec vacante, nec publica Patriae salute id exigente, minus ulla necessitate urgente, novo augmento corroborare, eo ipso vere caeteros infirmare cogitet: nedum studeat ac laboret? Quis e Germana Republica status non magis omnium vires et animos salubri legum nexu convinctos suspiciat, quam earum exitiosa infractione dissolvendos velit. At versamur, proh dolor! in hac periculosissima periodo, prout illam Sanctitatis Vestrae ad Sacram Caesaream Majestatem Nuncio jam ante bimestre juxta acclusum Apographum decenter significavimus, resque eo devenit, ut Archi - Praesul et Elector Moguntinus,
page 381, image: s0381qua in Imperii Comitiis Ratisbonensibus Director per Legatum suum hic existentem decima tertia praeteriti Octobris in solo Electorali Collegio, posthabita ratione antiquissimi et a seculis receptissimi usus seu formae, imo et multo conatu in cassum venientibus Trevirensi, Coloniensi et Palatino Electoribus, aliisque Sacri Romani Imperii Principibus de praefato Serenissimo Duce in Electorum numerum cooptando non tam solemnem propositionem facere, quam aliis tribus in affirmativam euntibus Electoribus, Bavaro nempe, Saxone et Brandenburgo, voto suo suffragari, sicque accedendo ad has partes Duci jam addictas, pendentibus alias in aequilibrio sex Electorum votis, pari numero contrariis, bilancem, contra illa tria mere catholicorum vota, in favorem Acatholici Ducis inclinare, et exinde conclusum adjacentis translati tenoris per majora ex omni parte illegale et vitiosum jusserit, publicare. Praevidebit facile Sanctitas Vestra imminentia mala, dum post hunc, et quem timemus subsecuturum eventum, animorum armorumque dissidia ac motuum intestinorum murmura jamjam audiuntur, verum Eadem perpendet penetranti judicio, quam sit gravissimi sane momenti et maximae conscientiae, nec communia tantum Principum Imperii jura siccine infringere legesque fundamentales subvertere, sed et praefatam velle Dei providentiam spontanea assumptione novi Electoris Acatholici quasi iterum destruere, ipsam etiam veram Ecclesiam tanto exponere discrimini, ut in Collegio Electorali, deficientibus Bavarica ac Palatino-Neoburgica Lineis, quod
page 382, image: s0382Deus quidem avertat! non modo paritas, sed et pluralitas votorum in omnibus extra casum Electionis Regis Romanorum, Imperii negotiis, Acatholicis accidere posset ac deberet fatalis, quos sane casus et maxime causas catholica nunquam satis defleret posteritas. Posuimus adeoque haec omnia ob oculos tam ipsimet sacrae Caesareae Majestati, quam ejusdem in hisce Comitiis spectabilissimae Commissioni, repetitis demissime literis, cum tamen sistendo torrenti vires Nostrae majori robore indigere videantur, ex speciali Principum Nostrorum clementissimorum mandato supremum Sanctitatis Vestrae Patrocinium invocamus; humillime supplicantes, ut magnarum quas haec Collegii Electoralis auctio Germaniae, imo et ipsi Ecclesiae minitatur, calamitatum miserta, Moguntino Archi-Praesuli ac aliis ad illam inclinantibus, potius dicamus declinantibus altiori trutina perpendendum dare dignetur, quid Ecclesiae sanctae, Matri suae, quid Religioni, quid Saluti Imperii publicae, et quid demum sibimetipsis debeant, utque primitus sua apud Caesaream Majestatem officia perquam amica eoque effiaciora pro Salute et Imperii et Ecclesiae interponere clementissime placeat: Et sicut hanc gratiam de Sanctitatis Vestrae justitia et zelo, quo in sanctae Matris Ecclesiae incolumitatem communemque tranquillitatem conservandam fertur, laudatissimo Nobis promittimus; Ita et Eandem divino Numini pro universalis Ecclesiae felici et diuturno regimine devotissime commen damus. Ratisbonae, die 10. Novembris Anno Domini 1692.
page 383, image: s0383
DCCCCII. Breve INNOCENTII PAPAE XII. ad MICHAELEM RADZIEJOVIUM, Regni Poloniae Primatem, de Causa P. Caroli Mauritii Votae, e Societate Jesu, agentes, 1692. Innocentius Papa XII.
DIlecte fili noster. Salutem et Apostolicam benedictionem. Quamvis in causa de juribus Patronatus, quam sedulo promovere contendit Religiosus vir Pater Carolus Mauritius Vota, e Societate Jesu, gravissima sese opponant impedimenta, quo minus votis Regiis annuamus. Quia tamen effuso quodam Paternae charitatis affectu Regem ipsum, ob eximia ejusdem in Christianitatem promerita prosequimur, in mandatis dedimus Venerabili Fratri Andreae Archiepiscopo Seleucensi, ut controversiam componere studeat. De hujusmodi autem deliberatione, certiorem te reddimus, quo operam quoque tuam in eo impendas, minime dubitantes, quin pro consilio, quo praestas, et autoritate qua polles, viam nobis aperias ad supremum tanto negotio manum ingenti cum animi nostri gaudio imponendam. Tibi vero interim, Dilecte Fili noster, Apostolicam benedictionem peramanter impertimur. Datum Romae apud Sanctam Mariam Majorem sub annulo Piscatoris die 25. Novembris, MDCXCII.
DCCCIII. Literae CAROLI II. Hispaniarum Regis, ad JOHANNEM GVILIELMUM, Electorem Palatinum, quibus sibi constans haerere propositum asserit,
page 384, image: s0384
nullas unquam admittendi pacis propositiones a Rege Christianissimo factas, e quibus vel levissimum dignitati suae possit oriri praejudicium, 1693. Carolus, Dei gratia, Hispaniarum Rex.Serenissime Princeps, Domine JOHANNES GVILHELME, Comes Palatine, Sacri Romani Imperii Archithesaurarie, Princeps, Elector, Frater et Consangvinee noster charissime.
FRanciscus Bernardus a Quiros, Extraordinarius noster, ad Generales Foederatarum in Belgio Provinciarum Ordines ablegatus, misit ad nos simul cum nuperrimis Literis I. hujus mensis datis, exemplar Pacis Generalis a Rege Christianissimo, Sveciae ac Daniae Regibus, ad eandem jam inductis propositae, et Literarum, quas idem Rex Christianissimus ad Legatum suum Hafniae degentem, dedit, tum etiam Libelli, quem ablegatus Regis Daniae Lente 21. Decembr. in hunc finem praefatis Ordinibus Generalibus exhibuit. Accepimus quoque ab Ablegato Nostro Extraordinario Lisabonae commorante, aliam Galliae Declarationem Nuntio Pontificio in Lusitania degenti factam; et insuper nobis allata est summa Epistolae ab administro Ordinum Generalium in Aula Sveciae Residente Holmiae 2. Decembris exaratae, quorum omnium documentorum Pacis negotium spectantium transumta hisce annecti jussimus. Et licet huic propositioni nec aures dederimus nec nunquam absque
page 385, image: s0385mutuo foederatorum Consilio daturi simus, tum ut pactam omnibus et singulis fidem, ut par est, sancte servemus, tum quod dilucide pateat, praesenti rerum Gallicarum statui, nihil inde aliud evenire posse, nisi ut segregatis viribus nostris, facilius omnes foederatorum ditiones ad iniquam redigantur servitutem; praesertim tamen, cum in apertum jam producatur ambitiosissima mens Regis Galliae, hujus Monarchiae vel partium haereditati intemperanter inhiantis, et si profecto reliquae iniquissimae conditiones deessent, solummodo propter hanc aeque probrosam ac execrandam nunquam certe ullas admitteremus, nec admittemus propositiones, quae de hac re vel levissimam mentionem inducant, etiamsi omnes foederati nostri simul, vel sejunctim pacem inirent, et nobis omni sociali auxilio destitutis tota belli moles esset incubitara. Nam ingenti fiducia etiamnum a divina benignitate expectamus, nos subditosque Nostros tandem Regia ex Nobis Prole tot votis expetita beandos. Visum igitur Nobis fuit Dilectionem Vestram, ut unum ex Foederatis Nostris certiorem reddere, omnino Nobis esse decretum, nullatenus tam temerariae atque insidiosae conditioni assentiri, imo longe magis congruum atque laudabile ducere, ut bellum ulterius protrahatur. Licet enim Galliarum Rex faustos hactenus armorum successus nactus fuerit, haud levi spe nitimur, fore, ut si maxime omnium conatu adhuc imposterum res agatur, quemadmodum et Nos ad proximae expeditionis apparatus, qua possumus aura atque opera incumbimus, communis causa meliori prorsus se loco
page 386, image: s0386habeat. Denique Dilectioni Vestrae notum testatumque esse cupimus, ratum Nobis firmiterque statutum, tametsi caeteri omnes (quod Deus avertat) paciscerentur, Nosque omnino desererent, ad extremam usque omnium ditionum Nostrarum jacturam constanter bellum sustinere; quod sane et nunc Regiae Dignitatis Decori et Nomini apud posteros gloriose commendando magis fore consentaneum censemus, quam ad ignominiosam adeo conditionem accedere. Caeterum Deus optimus maximus Dilectionem Vestram servet incolumem. Dabantur 23. Januarii 1693.
DCCCCIV. Literae LEGATORUM AC DEPUTATORUM CIRCULI SVEVICI ad GVILIELMUM III. Magnae Britanniae Regem, a quo submisse contendunt, velit haud gravatim apud Caesaream Majestatem et Electorem Bavariae intercedere, ut Circulus suus tot belli atrocissmi calamitabus vexatus et proprii militis sustentatione exhaustus, a stativis et hybernis alieni liberetur militis, 1693.
Serenissime ac Potentissime Rex, Domine Clementissime.
INsignis illa sollicitudo, ac vere Regia cura, quam Sacra Regia Majestas Vestra in justissimo hoc, contra hostem bello, pro sustinenda causa publica, juvandisque foederatorum rebus non sine immortali nominis sui gloria et consilio et opere tam luculenter hactenus demonstravit, et quotidie ad huc dum passim ostendit, eam in animis Nostris excitavit fiduciam, ut et nos, quibus necessitatibus
page 387, image: s0387circuli Svevici Principes ac Status, Domini ac superiores Nostri, eorumque ditiones praesentissime urgeantur, quidve futura aestate amplius, vel metuendum vel sperandum habeant, Regiae Vestrae Majestati decenter exponere, ejusdemque certissimum auxilium humillime implorare fuerimus ausi: Et initio quidem Regiam Majestatem Vestram non latebit, quam ingentia et prorsus irreparabilia sint damna ista, quae exorto, priusquam denuntiabatur, bello isthoc funestissimo, Circuli hujus Status non minus ac caeteri vicini Rheni accolae innoxii aeque, ac inopinantes acceperunt, de quibus tot per incendia saevissima, et plus quam barbaras devastationes prostrati Principatus, nobilissimae Urbes solo aequatae, lateque patentes Regiones, direptionibus ac reliqua militum libidine ad incitas fere redactae luculenter satis possunt testari. Non defuerunt tamen altememorati Principes ac Status hujus Circuli suo officio, nec in hello publice decreto quiescere propriis quoque Circuli sumptibus, per aliquot annos cogitarunt, sed potius, pro omni reliquarum virium suarum extremitate, defensionem Patriae adjuvare sustinuerunt, veterano suo milite, postquam ex Hungaria, ubi inter auxilia Caesarea adversus Turcas militabat, rediit, per novarum Legionum accessiones, annuaque supplementa ita exaucto, ut ad numerum 12000. hominum denique surrexerit, quem uti propriis suis sumptibus, citra ulla aliunde accepta subsidia, hactenus aluerunt, eduxeruntque adversus hostem, ita deinceps quoque conservare audebunt, si modo per grandia ista onera, qualia ex alienis stativis non minus
page 388, image: s0388ac hybernis, regionibus hisce hactenus obveniunt, praetereaque propter situs infelicitatem, et caeteram laxioris militaris disciplinae incommoditatem, ulterius licuerit; eo enim perventum est, ut quicquid copiarum foederatarum pro securitate, non huic tantum Svevico Circulo, sed vicinis quoque adjacentibus Ditionibus, per hyemem in finibus Nostris disponi ratio militaris jubet, a solius fere Circuli hujus Statibus eorumque subditis sustentationem suam postulet, quale quid cum proprii militis sustentatione diutius consistere non potest; et sane nisi onera bellica, inter omnes communis Reipublicae unius totiusque Imperii consortes majori aequabilitate et proportione juste deinceps dispertiantur, remotioresque Principes ac Status illis, qui magis expositi vim hostis proxime sustinere coguntur, non milite tantum, sed pecunia quoque in tempore succurrant, metuendum est, ne virium defectu hi proximi concidant, ac illi, quibus praeter Ordinis beneficium parum superest, non sine gravissimo omnium foederatorum detrimento, paulatim subsequantur. Quemadmodum vero curavimus, ut Sacrae Caesareae Majestati, Domino Nostro Clementisimo, per ablegatum expressum isthaec omnia Circuli hujus nomine exponerentur, remediumque huic malo promptissimum quaereretur; ita Sac. Regiae Majestati Vestrae, praesentibus hisce literis, uti apud Serenissimum Electorem Bavariae quoque fecimus, eandem rem humillime recommendare voluimus, ut pro ea, quae cum Sacra Caesarea Majestate eidem intercedit, Consiliorum necessitudine, proque autoritare, qua
page 389, image: s0389inter foederatos pollet summa, ubi de rationibus futurarum expeditionum contra hostem communem feliciter suscipiendis consultabitur, suam quoque operam haud gravate eo impendere velit, quo observata deinceps justiore onerum bellicorum distributione, tales ac tantae copiae cum commeatu suo et reliquo apparatu necessario, in tempore ad superiorem Rheni tractum in auxilium sub mittantur, quibus hostiles impetus sufficienter repelli, gravissimaeque minae istae, earumque executiones, quae regionibus hisce nimirum nunc intentantur, feliciter praeverti possint, Pertinebit id ad augendam Regiae Majestatis Vestrae gloriam, ut et ad publica non minus foederatorum commoda, quam finium horum ulteriorem custodiam, proque gratia isthac Principes et Status hujus Circuli se obligatissimos semper agnoscent. Interea supremum Numen devotissime imploramus, ut Regiam Majestatem Vestram omni felicitate cumulare, eidemque prosperrimos rerum successus largiri velit, Ulmae d. 23. Januarii 1693.
Sacrae Reg. Majestatis Vestrae
Hamillimi
Principum ac Statuum Circuli Svevici Consiliarii, Legati ac Deputati, in conventu generali congregati.
Inscriptio. Serenissimo ac Potentissimo Principi ac Domino, Domino Guilielmo III. Angliae, Scotiae, Franciae atque Hyberniae Regi, Fidei Defensori etc. Domino Nostro clementissimo.
page 390, image: s0390
DCCCCV. Responsoriae GUILIELMI III. Magnae Britanniae Regis, ad praeinsertas LEGATORUM et DEPUTATORUM CIRCULI SVEVICI, literas, 1693. Guilielmus III. Dei gratia Angliae, Franciae et Hyberniae Rex, Fidei Defensor etc. Amplissimis, Nobilibus ac Magnificis Viris, Principum ac Statuum Circuli Svevici Consiliariis, Legatis ac Deputatis in Conventu generali congregatis, Amicis Nostris charissimis salutem.
Amplissimi, Nobiles ac Magnifici viri, Amici Nostri charissimi.
CUm ante acceptas Literas Vestras 13/23 die Mensis jam currentis datas, tum ex iisdem attente perlectis, quanta mole belli circulus iste Svevicus prematur, quemadmodum decuit, pro rei gravitate affecti intelleximus, ac ut exorto hello, Vos tot calamitatibus inopino perculsos et afflictos fuisse, dolenter tulimus. Ita pro repellendis injuriis et amoliendo bello ab occisis et exhaustis Provinciis tam strenuas partes edi et usque proferri, non sine summa tantae virtutis constantiaeque commendatione accepimus. Quibus quidem laboribus et consiliis in justissima causa ac pro salute publica susceptis divinam opem non desuturam speramus, nec dubitamus, quin justissima postulata Vestra apud suam Caesaream Majestatem et Serenissimum Bavariae Electorem vim suam habitura sint, in quibus etiam, quantum in Nobis est, adjuvandis operam Nostram omnimodo libenter impendi
page 391, image: s0391voluimus, vosque maxime persuasos esse, quod nihil Nobis magis in votis sit, quam ut hostiles impetus totis viribus refraenare, tum amicorum foederatorumque et praesertim circuli Svevici commoda aut allevamenta omni officiorum et conatuum genere promovere valeamus. De caetero Vos omnes supremo Numini ex animo commendamus. Dabantur in Aula Nostra de Witehal, 31. die Januarii Anno 1693. Regni Nostri IV.
Vester bonus Amicus
Guilielmus Rex.
Inscriptio. Amplissimis, Nobilibus ac Magnificis Viris Principum ac Statuum Circuli Svevici Consiliariis, Legatis ac Deputatis in Conventu Generali congregatis, amicis Nostris charissimis. DCCCCVI. Literae, quibus JOHANNES GEORGIUS III. Saxoniae Elector, GUILIELMO III. Magnae Britanniae Regi, gratias agit, quod se in societatem Ordinis a periscelide nuncupati receperit, fidemque Lib. Bar. a Frisen, in iis, quae suo nomine relaturus sit, plenam haberi petit, 1693. P. P.
NOn poterat Regia Vestra Majestas cum Serenissima Regia sua Consorte clarioribus indiciis amorem suum erga Nos ostendere, quam recipiendo Nos illustris capituli suffragio, in societatem Nobilissimam Ordinis Gartierii cujus jam inde ab origine sua tot magni per orbem Reges ac
page 392, image: s0392Principes socii sodalesque extitere. Pro quo oblato Nobis insigni ornamento cum Regiae Vestrae Majestati plurimum Nos debere merito profiteamur, Nostrarum omnino partium esse duximus, testandae vicissim gratitudinis Nostrae causa, aliquem ex praecipuis Nostris, virum videlicet generosum, dilectum Nobis ac fidelem generalem Militiae Nostrae Vigiliarum Praefectum, Dominum Henricum, Liberum Baronem a Friesen, ad Regiam Vestram Majestatem ablegare, qui haud tantum de singulari Nostra in Regiam Majestatem Vestram observantia atque animo virtutibus suis vehementer dedito, verum etiam de rebus salutem publicam concernentibus, aut aliquam inter Nos postulantibus communicationem, cum Regia Vestra Majestate ejusdemque Ministris, convenientibus modis agat. Huic ergo benevole admisso, ut Regia Vestra Majestas plenam in omnibus, quae commissa sibi a Nobis et mandata esse, ostendet, habere fidem velit, est, quod Nos etiam atque etiam praesentibus hisce rogamus. Regiae Vestrae Majestati de caetero prospera omnia, feliciaque ex animo exoptantes. Dabantur Dresdae die 22. Martii 1693.
DCCCCVII. Responsoriae GVILIELMI III. Magnae Britanniae Regis, ad praeinsertas JOHANNIS GEORGII IV. Saxoniae Electoris literas, 1693. Guilielmus III. Dei gratia Angliae, Scotiae, Franciae et Hiberniae Rex.
ILlustrissimus Vir Dominus Henricus Comes a Friesen Generalis Militiae Vestrae Vigiliarum praefectus,
page 393, image: s0393quem ad Nos Celsitudo Vestra Electoralis ablegavit, gratum Ipsius animum pro delato Gartierio luculenter exposuit, simulque de iis omnibus, quae in salutis publicae rationes potissimum cadunt, fideliter et pro more suo perspectissime cum Nobis egit: Et cum sensus Nostri de negotio ei commisso et omni fere, qui accidere potest, eventu certior factus ad Celsitudinem Vestram Electoralem jam regrediatur, Ipsam adeo rogatam volumus, ut fidem, quam a Nobis facile impetravit, in referendis omnibus, quae bonum commune spectant, ei integram vicissim concedat, et praecipue in iis, quae de sincero Nostro erga Ipsam affectu et ad Amicitiam inter Nos magis magisque colendam fervida propensione testabitur. Caeterum Dei optimi maximi tutelae Celsitudinem Vestram Electoralem ex animo commendatam habemus. Dabantur in Aula Nostra apud Loo die 30. April. 10. Martii Anno Domini 1693. Regnique Nostri quinto.
Celsitudinis Vestrae Electoralis
bonus frater et Cognatus
GUILIELMUS REX.
G. Blathwayt.
DCCCCVIII. Literae, quibus GUILIELMUS III. Magnae Britanniae Rex, JOHANNI GEORGIO IV. Saxoniae Electori, suum in Hollandiam reditum notificat, 1693.
page 394, image: s0394
GUILIELMUS III. Dei gratia Angliae, Scotiae, Franciae et Hiberniae Rex etc. etc.
CUm in Hollandiam Deo Auspice feliciter reduces simus, atque hostem communem pro re nata oppugnaturi, id hisce Celsitudini Vestrae Electorali notum facere propediem voluimus. Ipsamque simul adhortamur, ut uno quasi et opportuno Impetu vires suas quantocyus pro bono publico identidem intendat, nulli dubitantes, quin divino favore et armorum foederatorum concordia et perseverantia ad eum denique statum res facile redeant, ut pristina et diuturna quiete fruatur orbis Christianus. Quod non solum ex animo exoptamus, sed etiam quantum in Nobis est, omni meliori modo promovere conabimur. De caetero Celsitudinem Vestram Electoralem supremi Numinis tutelae valde commendamus. Quae dabantur Hagae Comitis die 5/15. Aprilis Anno 1693. Regnique Nostri quinto.
DCCCCIX. Responsoriae JOHANNIS GEORGII IV. Saxoniae Electoris, ad praeinsertas GUILIELMI III. Angliae Regis literas, 1693. P. P.
DE Felici Regiae Vestrae Majestatis in Hollandiam reditu, cujus Nos amantissimae Illius literae die 5/15. Aprilis certiores reddidere, non possumus, quin et Regiae Vestrae Majestati et omnibus pro causa communi confoederatis etiam atque etiam gratulemur: spe certa confisi, praesentiam fortitudinemque Regiae Vestrae Majestatis haud parum
page 395, image: s0395rebus gerendis ponderis addituram, magnoque saluti publicae futuram emolumento. Cujus fortiter defendendae curam sollicitudinemque cum Nos quoque non minorem habeamus, certo Regia Vestra Majestas sibi persuadere poterit, nihil nos quicquam omissuros, quod vel ulterioribus hostium progressibus impediendis, vel ab alio quovis modo infringendis eorum viribus opportunum atque utile esse posse videbitur. De quo quidem singulari Nostro bonum publicum promovendi desiderio Generalem Militiae Nostrae Vigiliarum Praefectum L. B. de Frisen plurima apud Regiam Vestram Majestatem jam Nostro nomine verba fecisse, sicuti non dubitamus; ita plane confidimus, ipsum Regiae Vestrae Majestatis jam in Aula Nostra commorantem Ablegatum Extraordinarium de Colt eadem fide testaturum, paratas jam ingrediendo itineri, castrisque versus Rhenum movendis copias Nostras esse, modo ne de innoxio Ipsarum transitu intempestivae nunc demum a Circulo Franconico moverentur lites; quibus, uti speramus, propediem ad normam aequi finitis, nullam amplius in Nobis moram fore promittimus, conveniente loco ac tempore impigre exequendi ea, quae publicae utilitati conducere videbuntur, Regiae Vestrae Majestati interea felices rerum successus armaque in hostes victricia ex animo exoptantes. Dabantur Dresdae die 18. Aprilis 1693.
DCCCCX. Literae JOHANNIS GEORGII IV. Saxoniae Electoris, ad COSMUM III. Magnum
page 396, image: s0396
Etruriae Ducem mutui amoris et mentis ipsi addictissimae candidi testes, 1693. P. P.NOn sine Nostris ad Dilectionem Vestram dimittendum duximus e Camerae Nostrae Nobilibus Antonium Bruni Italum. Nullam quippe temere occasionem praetermittendam esse existimamus, quam ostendendae Nostrae in Dilectionem Vestram propensissimae voluntati firmandaeque illi mutuo inter Nos Florentiae paucis ab hinc annis contractae necessitudini aptam invenimus. Cujus honorem cum Nos sane plurimi fecerimus, certo sibi persuadere Dilectio Vestra poterit, omnes Nobis quotiescunque usus venerit, commodis suis inserviendi rationes in medium allatas, identidem fore acceptissimas, spe certa confisis, Dilectionem Vestram iisdem mutuo officiis Nobiscum peramanter certaturam. Cui Nos interea, ut prospere omnia, quae publico bono gerit et administrat, feliciterque eveniant, etiam atque etiam exoptamus, Dabantur Dresdae Mense Aprili 1693.
DCCCCXI. Literae JOHANNIS GEORGII IV. Saxoniae Electoris, ad COSMUM III. Magnum Etruriae Ducem, quibus ipsi Dominicum Melanium studiose commendat, 1693. P. P.
SIngulari Italiam iterum videndi desiderio flagrat, qui has Nostras ad Dilectionem Vestram perfert literas, honoratissimae Dominae Matris Nostrae
page 397, image: s0397Aedium Mareschalcus et Residens Noster Florentiae Dominicus de Melani. Quem cum Nos propter eximias suas virtutes, veteremque Domui Nostrae Electorali praestitam fidelitatem multo certe charissimum habeamus, non sine commendatione exhibitorum Nobis officiorum aegre tandem ad Dilectionem Vestram dimittimus. Sed etiam tamen in spem venientes, fore ut Dilectio Vestra, si quando illius opera Nobis iterum necessaria fuerit ad Nos redeundi Licentiam dicto Melanio haud gravatim indulgeat. Interea Dilectioni Vestrae non injucundum fore speramus, ex Ipsius relatione pluribus intelligere, quanto in pretio et honore Dilectionis Vestrae apud Nos memoria habeatur, quantaque Nos cupiditate ac desiderio ardeamus aliis super aliis officiis indies magis exaugendae inter Nos amicitiae, neutiquam dubitantes, eadem benevolentis animi studia, quae paucis abhinc annis, cum apud Illam Florentiae ageremus, haud obscuris indiciis erga Nos ostendit, constanter in Dilectione Vestra vicissim esse perseveratura. Cui prosperos rerum successus, feliciaque omnia ex animo vovemus. Dabantur Dresdae die 1. Maji 1693.
DCCCCXII. Literae recredentiales, quas JOHANNES GEORGIUS IV. Saxoniae Elector, Dultoni Colt, Ablegato Anglicano extraordinario, ad GUILIELMUM III. Magnae Britanniae Regem perferendas tradidit, 1693.
page 398, image: s0398
P. P.
QUam prono Nos simus ad ea animo, quae vel ad contrahendam arctiorem inter Nos amicitiam, vel ad salutem publicam promovendam conducere aliquid posse videntur, satis Regiam Vestram Majestaten, cum ex Literis Nostris, tum ex relatione Generalis militiae Nostrae Vigiliarum Praefecti Liberi Baronis de Friesen intellexisse confidimus. Dedimusque insuper constantis hujus desiderii Nostri haud obscura indicia Regiae Vestrae Majestatis Ablegato Extraordinario Guilielmo Dultoni Colt. Quem legatione sua apud Nos egregie perfunctum non sine debita laude ad Regiam Vestram Majestatem jam iterum dimittimus, spe certa confisi, non injucundum fore Regiae Vestrae Majestati exipsius ore pluribus audire, quanto in honore virtutem Illius memoriamque habeamus, quantoque Nos studio cum Eadem cupimus allaborare, ut cuncta, quae ad salutem publicam pertinent, prospere ubique succedant. Quod ut propediem victricibus Regiae Vestrae Majestatis et confoederatorum omnium armis feliciter efficiatur, etiam atque etiam vovemus. Dabantur Lipsiae die 11. Maji 1693.
DCCCCXIII. Literae credentiales a JOHANNE GEORGIO IV. Saxoniae Electore, Henrico Comiti de Reus, Ablegato suo extraordinario, ad GUILIELMUM III. Magnae Britanniae Regem traditae, 1693.
page 399, image: s0399
P. P.
ETpraesens rerum status et mutuae inter Nos amicitiae ratio omnino exigere videntur, ut ad Regiam Vestram Majestatem denuo aliquem ex Ministris Nostris ablegemus. Cumque has partes Generali Militiae Nostrae locum tenenti, Domino Henrico Comiti de Reus committere visum fuerit, Regiam Vestram Majestatem praesentibus hisce majorem in modum rogamus, ut haud tantum praedictum Comitem benevole audire, inque omnibus iis, quae Ipsi dedimus in mandatis, plenam habere fidem: verum quicquid etiam de rebus per hanc expeditionem aestivam a se gestis vel gerendis, vel aliis ad statum publicum in hac causa communi pertinentibus ad notitiam Nostram pervenire necessarium fuerit, per eundem Nobis communicare, certissimeque sibi persuadere velit, nihil Nos quicquam vicissim ex parte Nostra praetermissuros esse, quod hostium viribus infringendis aptum atque utile a Nobis Nostroque quem contra hostem communem ducimus, exercitu expectari poterit. Interea Regiae Vestrae Majestati felicem armorum cursum, prosperrimosque successus ex animo apprecamur. Dabantur Lipsiae die 13. Maji 1693.
DCCCCXIV. Responsoriae GUILIELMI III. Magnae Britaniae Regis, ad praeinsertas JOHANNIS GEORGII IV. Saxoniae Electoris credentiales, quibus ipsi simul Studium communis causae fortiter continuandum sedulo commendat, 1693.
page 400, image: s0400
P. P.
PRaeter literas illas creditivas, quas Generalis Militiae Vestrae Locumtenens de Reuß Nobis obtulit, alias etiam a Celsitudine Vestra Electorali quindecimo die Mensis praeteriti datas simul accepimus, quibus facile, ut Celsitudinis Vestrae Electoralis erga causam communem propensissimum affectum, sic etiam praesentem in partibus illis Germaniae Rerum publicarum statum cognovimus. Neque Nos latet, quanta incommoda conjunctae Delphini et Mareschalli a Lorge et tam numerosa potentia utrinque afferre poterunt, et quam opportune fortis militum ab Exercitu Nostro subducta cohors, si fieri poterit, Celsitudini Vestrae, Landgravio Hassiae vel Marchioni de Baaden missa adveniret. Sed cum Ipsa Nos hic quasi in hostium stare praesentia perpenderit, haud gravatim feret, ut Copiae Brandenburgicae nunc solummodo aliaeque, quibus praeest Mareschallus de Flemming cum cohortibus palatinis Delphini Exercitum observarent, et versus Rhenum properarent, jam Nos autores esse. Caeterum id maxime dolemus, in aula Caesaris nondum Vobis de Imperii Exercitu satisfactum esse, cum pro ratione temporis et rerum et subita hostium appropinquatione nihil magis intempestivum, nihil quidem publicae saluti, quam controversiae istae damnosius esse poterit, quas tamen pro instante periculo et cognita Celsitudinis Vestrae Electoralis prudentia, et innato Patriae amore, quodammodo amovendas non dubitavimus, neque in causa fore, cur exercituum conjunctio, ubi e re esse videbitur, sine dilatione et publicae
page 401, image: s0401utilitatis detrimento non fiat. De reliquo promptitudinem istam, quam testata est Celsitudo Vestra Electoralis in conferendis consiliis, et in Nostro affectu et benevolentia fiduciam, valde acceptas habemus, atque itidem Ablegato Nostro Extraordinario Guilielmo Colt, ut ad Celsitudinem Vestram Electoralem properet, et ipsi pro occasione adsit, in mandatis dedimus. Adeoque Celsitudini Vestrae Electorali perpetuam incolumitatem et de hostibus triumphum exoptantes, Ipsam Dei Optimi Maximi tutelae ex animo commendamus. Dabantur in castris Nostris prope Lovanium 3tio die Mensis Julii Anno 1693. Regnique Nostri quinto.
DCCCCXV. Literae LUDOVICI XIV. Galliarum Regis, ad ARCHIEPISCOPUM PARISIENSEM, cui Rosam Urbem in Hispania munitissimam a copiis suis occupatam esse nuntiat et ut in primario Urbis Parisiensis templo, Hymnum eucharisticum cantare jubeat, injungit, 1693.
Consanguinee Charissime,
INgens hostium meorum, gloriaeque meae invidorum numerus me quidem obligat, ad dividendum hinc inde exercitum; ast simul novas ansas et occasiones suppeditat ubicunque eum ablego, fines Regni mei ampliandi; Heydelbergam victricibus armis meis in Germania debellatam, subsequitur felix expugnatio Rose in finibus Hispaniae; Consanguineus meus Marescallus Dux Noallius terra et Comes d' Estreus Vice-Talassus meus mari
page 402, image: s0402eam obsedit, urbsque in potestatem meam cessit, post octiduum a formali obsidione; Rosa igitur Mihi Hispanica hoc tempore verno e paludibus inundatis per cursorem missia est, quam tamen omnium florum fasculis praefero: In initio Regni mei jam Caput Regium Rosa ista occupata coronabam, sed mox libens reddidi eam Hispanorum Regi ad facilitandos Pacis Pyreneae Tractatus; Idem, quo flagro desiderium, populo meo pacem et quietem restaurandi, suasit, ut Rosam jam reciperem, videns hostes meos ad Pacem ineundam non posse induci, quam crebris Urbium amissionibus et cladibus, quae non aliam ob causam, quam intuitu Pacis restituendae, animum meum mirum in modum exhilarant; Cum vero me gratum esse deceat erga Illum, cui soli victorias meas adscribo, volo, ut TE Deum, Deo O. M in Ecclesia Principe Parisiensi denuo canatur, jamque supremo Ceremoniarum praefecto mandavi, ut Senatum summum, aliasque Curias illuc convocaret. Vale et salve a Rege Tui amantissimo
Datae Rocrors, 16. Jun. 1693.
Ludovico M.
DCCCCXVI. Literae DEPUTATORUM SENATUS LIPSIENSIS ad JUDICIUM MERCATORIUM, ad FRANCISCUM MOROSINI, Venetiarum Ducem, quibus ab eo submisse contendunt, velit Tomasium Tomadellum jubere, ut librum mercatorium in foro suo ad recognoscendum, stato die exhibeat, 1693.
page 403, image: s0403
Serenissime Dux, Domine Clementis.
SErenitati Vestrae, quam possumus maximo cultu debitas agimus gratias, quod ad preces nostras in causa coram nobis litigantium Tomasii Tomadelli, Actoris, mercatoris Veneti et Judaei Jacobi Baerii Rei, Domino Livio Janudo et aliis mandaverit, ut diem constituerent dicto Tomasio Tomadello, in quo librum suum mercatorium, (ad quem in actione sua provocaverat) jure jurando firmaret: Quoniam vero ex usu et forma fori nostri id non sufficit, sed praeterea necessarium est, ut actor librum, ex quo jus suum probare nititur, reo inspiciundum in Judicio proponat, quo is videre possit, recte ne se habeatille Liber, nec ne, et an quid sit, quod fidem ejus suspectam facere possit, id quod ex formula judiciorum nostratium Recognoscere vocamus, et quem jam diximus, Reus a nobis petiit, ut huic negotio conficiundo dies dicatur, maximis adeo precibus a Serenitate Vestra contendimus, ut Dominus Livius Janudus aliive, quibus id facere moris est, jubeantur certum diem Litigantibus dicere, in quibus uterque in jure compareat, actorque librum suum ipsi inspiciendum et recognoscendum proponat; quo vero hic dies reo significari possit, rogamus, ut ii, quibus hoc negotii mandatum fuerit, nos in tempore de eo certiores faciant; Hanc Serenitatis Vestrae gratiam perpetuo venerabimur cultu, nosque semper erimus
Serenitatis Vestrae
Dat. Lipsiae d. 10. Aug. 1693.
obedientissimi
Senatus Lipsiensis Deputati ad Judicium mercatorium.
page 404, image: s0404
Inscriptio. Serenissimo Duci ac Domino, Domino Francisco Morosini, Duci Venetiarum, Domino Nostro Clementissimo.
DCCCCXVII. Literae Fiduciariae, quas GUILIELMUS III. Magnae Britanniae Rex, Ablegato Suo Georgio de Stepney, ad JOH. GEORGIUM IV. Saxoniae Electorem dedit, 1693. P. P.
GUilielmus III. Dei gratia Magnae Britanniae, Franciae et Hiberniae Rex etc. Cum dilectus Nobis ac Fidelis Guilielmus Colt, Eques auratus et nuper ad Celsitudinem Vestram Electoralem Ablegatus Extraordinarius in Castris Vestris morbo extinctus sit, quod non sine maximo dolore ob demortui probitatem et merita intelleximus, alium extemplo virum, qui Ipsius vices apud Celsitudinem Vestram Electoralem suppleat, et qui negotiis, quae reliquit imperfecta, ulteriorem manum adhibeat, magisque propter vicinitatem expeditum designare haud potuimus, quam dilectum ac fidelem Nobis Georgium Stepncy, Armigerum, res Nostras in Aula Caesarea agentem, utpote qui non solummodo Rationum Germanicarum haud ignarus sit, sed, propter arctius cum defuncto commercium, earum etiam, quae inter Nos et Celsitudinem Vestram Electoralem intercedunt, non mediocriter peritus existit. Eundem igitut tanquam Commissarium et Deputatum ad Celsitudinem Vestram Electoralem mittendum duxmus,
page 405, image: s0405ut ipsi quaedam, quae ad commune bonum in praesenti rerum statu multum conducere poterint, coram proponat, et quae ipsa ibidem propositura sit, in acta, quantum in illo est, redigat. Adeoque Celsitudinem Vestram Electoralem rogatam volumus, dicto Commissario Nostro et Deputato, integram in iis omnibus fidem habere velit, quae nomine Nostro Ipsi expositurus aut facturus sit, et praesertim ubi sincerum Nostrum erga Celsitudinem Vestram affectum et propensissimum animum testabitur. Cujus quidem meliora quaevis exhibere specimina parati semper erimus. Caeterum fausta omnia Celsitudini Vestrae Electorali voventes, Ipsam Dei Optimi Maximi tutelae animitus commendatam cupimus. Quae dabantur in Aula Nostra apud Loo 22. die Mensis Septembris st. v. anno 1693. Regnique Nostri quinto.
DCCCCXIIX. Literae JOHANNIS GEORGII IV. Saxoniae Electoris, ad GUILIELMUM III Magnae Britanniae Regem, quibus ab eo amice efflagitat, velit omnia sua interponendo officia gnavam dare operam, ut in possessionem Ducatus Saxo-Lauenburgici, qua per violentas Ducum Brunsvico-Luneburgensium machinationes illegitime detrusus esset, quam primum restituatur, 1693. P. P.
NOndum excidisse Regiae Majestatis Vestrae memoria existimamus, quae inter Nos Domumque
page 406, image: s0406nunc Electoralem ac Ducalem, Luneburgensem circa possessionem Ducatus Saxo-Lauenburgici secundum Leges Imperii a Nobis rite apprehensam, jam ante quadriennium non aliam ob causam obortae sunt Lites, quam quod praedicta Domus, opportunam ex vicinitate occasionem arripiens, Serenissimi Parentis Nostri Consiliarios, Officiales atque praesidiarios, qui ipsi jurejurando adstricti, tam Ratzeburgi, quam per caeteras Ducatus Regiones, illius nomine, Regimen administra bant, vi armata expulerat, eo ipso tempore, quo ille cum exercitu suo post obsidionem Moguntinam feliciter finitam, cum Serenissimo Electore Bavariae adversus communem Imperii hostem in castris prope Heilbron versabatur, prout haec omnia Serenissimus Parens Noster per peculiarem ablegationem sui in re militari Consiliarii intimi ab Haxthausen explicare fusius Regiae Vestrae Majestati non cessavit. Ac licet statim ab honoratissimo Parente Nostro, nec ita multo post a Nobismet ipsis, ut hac in parte Nobis satisfieret, Regiae Vestrae Majestatis imploratum fuerit auxilium, ea tamen negotii hujus in hunc usque diem fuit quasi fatalis conditio, ut amicabili illa, cujus Nobis subinde quidem spes facta est, compositione, vel alio modo rationibus Nostris satis conveniente, finiri hactenus neutiquam potuerit. Quanta autem moderatione animi jam inde ab initio Nostri Regiminis, Nos ipsi negotium hoc tractaverimus, quamque plurimas commodo Nostro hac in parte peropportunas occasiones, solius boni publici amore, consulto quasi, neglexerimus, satis
page 407, image: s0407superque cognitum esse Regiae Vestrae Majestati existimamus. Quo graviore quidem doloris sensu Nos affici credendum est, quod per illicitas quotidie usurpationes adversae partis in tam justa Nostra possessione Ducatus Lauenburgici, Nos quasi de novo turbatos videre cogimur. Postquam nimirum fama ad Nos perlatum est, haud ita pridem circa demolitionem fortalitionum Ratzeburgensium exortas inter Coronam Daniae illamque Domum contentiones, mediatorio Regiae Vestrae Majestatis Dominorumque Ordinum Generalium Belgii Officio per peculiarem transactionem tandem consopitas esse: nulla prorsus restitutionis Nostrae (de qua ipsa tamen Sacra Caesarea Majestas peculiari decreto Nobis jam dudum prospicere, aequum judicavit) habita ratione, etiamsi Nos maturo satis tempore et re adhuc integra Regiae Vestrae Majestatis Ministros per Residentem Nostrum Hamburgi (cum Nosmetipsi eodem tempore, non secus quam ante triennium Parens Noster honoratissimus in Castris ad Heilbronn tam longe dissitis versaremur) de juris Nostri statu legitimaeque possessionis ratione plenissime informaverimus, ac ne quid in praejudicium Nostrum hac in parte circa conclusionem dictae transactionis admitteretur, majorem in modum rogaverimus. Sed quoniam tamen Regiae Vestrae Majestati Jus Nostrum, quod in praedictum Ducatum Lauenburgicum non tam praetendimus, quam inviolatum retinere laboramus, plus satis cognitum est, eam omnino in Regiae Vestrae Majestatis prudentia et aequanimitate fiduciam ponimus,
page 408, image: s0408ut plane speremus, Eandem, quae hactenus in praejudicium legitimae apprehensae possessionis Nostrae a dictis Ducibus Luneburgicis patrata sunt, neutiquam probaturam, nec, quae in praedicto Tractatu sub nomine possessionis continentur, pro confirmanda adversae partis illicita usurpatione, aut violenta detentione interpretaturam, multo minus Garantiam suam ad ejusmodi similia, in praejudicium manifesti Juris Nostri applicari et extendi passuram, quin potius sufficiente declaratione Juri utilitatique Domus Nostrae Electoralis pro eo, quo Nos complectitur affectu benigne prospecturam, aequissimaque desideria Nostra ad recuperandam, qua per vim hactenus dejecti sumus, dicti Ducatus possessionem, omni favore prosecuturam, curaturamque enixe, ut cum negotium hoc quam celerrime finiri, communis commodi magnopere intersit, Nos absque ulteriore mora pristino statui atque possessioni ante omnia restituamur, cum leges Imperii non permittant, ut de eadem vi dejectus prius respondere in judicio petitorio teneatur, quam ipsi in possessorio plenissime suerit satisfactum. Quod si Regia Vestra Majestas pro laudabili sua aequanimitate praestiterit, praeclare sane de Nobis merebitur, Nosque vicissim omnes avide arripiemus occasiones, quae reciprocae benevolentiae Nostrae ostendendae convenientes Nobis offerentur. Qui de caetero Regiam Vestram Majestatem felicissime, usque valere ex animo precamur, atque iis florere successibus, quibus publico
page 409, image: s0409bono frui ac gloriari longum possit. Dabantur Dresdae Anno 1693.
DCCCCXIX. Literae JOHANNIS GEORGII IV. Saxoniae Electoris, ad CAROLUM II. Hispaniarum Regem de novo anno gratutatoriae, 1693. P. P.
VIdetur omnino officii Nostri cultusque quo Regiam Vestram Majestatem prosequimur ratio postulare, ut inter haec recurrentis anni auspicia felices rerum eventus prosperaque omnia Regiae Vestrae Majestati ex consuetudine apprecemur. Hoc igitur dum per praesentes cumulatissime facimus, nihil est, quod ad declarandam Nostram observantiam Regiam Vestram Majestatem amplius rogare possumus, quam ut illa certo sibi persuadere velit, nullam Nos ullo tempore omissuros occasionem, qua propensissimam Nostram erga Eandem voluntatem vel singulare tranquillitatis publicae recuperandae studium clarissimis indiciis valeamus ostendere. Cui interea ut non iste modo annus, quem propediem inchoabimus, sed complures etiam insequentes alii per quam feliciter decurrant, etiam atque etiam exoptamus. Dabantur Dresdae Die 13. Decembris Anno 1693.
Nota:
Ejusdem tenoris literae etiam ad alios quosdam Europae Proceres scriptae fuere.
page 410, image: s0410
DCCCCXX. Responsoriae GUILIELMI III. Magnae Britanniae Regis, ad praeimpressas JOHANNIS GEORGII IV. Saxoniae Electoris, de nova anno gratulatorias, 169 3/4. Guilielmus III. Dei gratia Magnae Britanniae, Franciae et Hiberniae Rex.
QUum Literae Vestrae decimo tertio Die Decembris datae, serius Nobis et non nisi intra paucisismos dies redditae fuere, non potuimus citius ad easdem responsorias dare. Aegre enim aliter vel tantillum morae interponi pateremur, quin gratissima officia, quibus Nos coli sentimus, pari Nos affectu remuneremus. Consuetae votorum solennitates, mutuae quidem benevolentiae indicia prae se ferunt, sed quam non fucata sunt ex studiorum conjunctione et in idem consentiente maxime voluntate elucescit, Quum itaque Celsitudo Vestra Electoralis eandem nobiscum Libertatis causam tuendam suscepit, in eaque non minus utilem quam gnavam operam intendit, oportet prorsus, ut alter de alterius felicitate revera solliciti simus, Nobisque invicem exoptemus, ut res utrinque ex destinato publicae tranquillitatis reducendae proposito succedant, et ita volvantur anni, ut proximi semper superioribus auspicatius procedant. Adeoque Celsitudinem Vestram Electoralem Supremi Numinis tutelae ex animo commendamus. Dabantur in aula Nostra de Whitehall die 20. Februarii Anno 169 3/4. Regnique Nostri sexto.
page 411, image: s0411
DCCCCXXI. Literae JOHANNIS GEORGII IV. Saxoniae Electoris, ad COSMUM III. Magnum Etruriae Ducem, quibus Antonio Bruni, in omnibus, quae suo nomine relaturus sit, fidem haberi summam, amice rogat, 1694. P. P.
INter alias causas, proprer quas Melanii obitum aegro adhuc animo ferimus, Nos hanc vel praecipuo numerare Dilectio Vestra certo sibi persuadere poterit, quod post illius mortem quodammodo interruptam hactenus occasionem fuisse vidimus, ostendendae Nostrae in Dilectionem Vestram benevolae voluntatis, cujus tam fidum semper penes Dilectionem Vestram interpretem fuisse Melanium cognovimus, quotiescunque ille vel ex hac Nostra ad Dilectionis Vestrae aulam abeundi, vel inde vicissim ad Nos revertendi veniam impetravit. Nos igitur defuncto Melanio idoneum successorem quaerentes, qui in illius vicem negotia Nostra in Italia procuret, praecipue Antonium istum Bruni ab Ipso quondam Melanio Nobis commendatum delegimus, Dilectionem Vestram majorem in modum rogantes, ut pari Eundem protectione ac gratia sua complecti, serioque sibi persuadere velit, Nos facili semper ac prono ad omnia illa animo futuros, quae ad conservandam magisque indies exaugendam mutuo inter Nos amicitiam, ullo modo conducere aliquid posse videbuntur. Quam prospere semper atque ex voto valere etiam atque etiam exoptamus. Dabantur Dresdae Mense Jan. 1694.
page 412, image: s0412
DCCCCXXII. Literae JOHANNIS GEORGII IV. Saxoniae Electoris, ad GVILIELMUM III. Magnae Britanniae Regem, quibus ipsi et displicuisse sibi suspectas Regis Christianissimi pacis conditiones, et constans haerere propositum Germaniae libertatem ulterius strenue propugnandi declarat, 1694. P. P.
HOnoratissimas Regiae Vestrae Majestaris Literas 23. Januarii ad Nos perscriptas, una cum adjunctis exemplis Pacis Generalis a Rege Christianissimo, Sveciae, Daniaeque Regibus compositae, nonnullisque aliis idem pacis negotium spectantibus documentis, eo, quo par est, honoris cultu accepimus eoque animi perlegimus affectu, quem res illic propositae non temere merebantur. Nec possumus sane sat dignis efferre laudibus, magnitudinem animi, quam Regia Vestra Majestas vere Regiam ostendit, in recipiendis illis pacis conditionibus, quas insidiosae cujusdam ambitionis, occultique artificii adeo suspectas habet, ut se ad servandam, quam semel pro urgendo adversus coronam Galliae bello, foederatis suis dedit fidem, de novo quasi obliget, solaque potius, etiamsi ab omni sociali auxilio destituatur, vel cum extremo ditionum suarum jacturae periculo, molem belli sustinere, quam ignominiosam adeo nomini suo pacem inire, certo sibi proposuerit. Quam sane Regiae Vestrae Majestatis dignissimam laude constantiam ardoremque invicti animi confoederatis omnibus exemplo
page 413, image: s0413futurum confidimus, ut et Ipsi continuando ulterius bello, de novis quotidie modis inveniendis cum Regia Vestra Majestate cogitent, quibus infringi porro tanti hostis vires, immensaque illius cupiditas quasi injecto freno tandem compesci possit. Non equidem diffiteri possumus certas quoque Pacis Gallicae propositiones, per Regem Daniae Nobis haud ita pridem fuisse communicatas, sed cum ejusdem illae propemodum fuerint argumenti, rem arbitrio Nostro majorem parumque securam esse judicavimus, proindeque Eidem Regi respondimus, in causa tanti ponderis atque momenti, et totum non modo sacrum Romanum Imperium, verum exteros etiam Reges ac Principes, omnesque in universum foederatos concernente ex parte Nostra, sine consensu caeterorum, certi aliquid statuere, aut de pangenda pace particulari seorsim rationes atque consilia agitare nunquam Nos in animum inducturos. Ex quibus omnibus Regia Vestra Majestas Eandem Nobis cum Ipsa sententiam esse haud difficile existimare, certoque sibi persuadere poterit, cum ea Ipsi prae caeteris placeant consilia, quae ad propugnandam libertatem Germaniae, utilitatemque publicam promovendam imprimis facere videntur, Nos quoque eadem amplecti cum alacritate paratos esse, pronoque semper ad omnia animo futuros, quae vel ad exaugendam mutuo inter Nos amicitiam, vel ad illius commoda atque incrementa indies ampliora reddenda quicquam conducere ullo modo possunt. Cujus Regia Domus, ut certo tandem atque tot votis hactenus expedito successore atque haerede per foecunditatem
page 414, image: s0414Serenissimae Conjugis exhilaretur, est quod cum Regia Vestra Majestate Nos vel praecipue Deum contendimus. Quam prospere usque valere, felicissimisque semper florere successibus, etiam atque etiam exoptamus. Dabantur Dresdae Mense Februario, Anno 1694.
DCCCCXXIII. Literae MICHAELIS RADZIEJOVII, Regni Poloniae Primatis, ad CONSTANTINUM CASIMIRUM BRZOSTOVIUM, Episcopum Vilnensem quibus se aegerrima mente ferre testatur, quod Palatinum Vilnensem, neglectis quae adhiberi debuissent, moder atioribus et sanioribus consiliis, intempestive excommunicaverit, 1694.
NItebar huc usque certa spe Illustrissimam Excell. Vestram forte non condemnaturam rationes et reflexiones meas literaliter et oretenus toties repetitas, et mitiora cogitaturam erga Illustrissimum Dominum Palatinum Vilnensem, praecipue cum status rerum plurimaeque circumstantiae, id non tantum modo subjecerunt trutinae, verum etiam facilitas Illustrissimi Domini Palatini declaratae mediationis ab utraque parte acceptae, conditionesque sufficientes ad honestam concordiam in rem Excell. Vestrae concessae potuissent mitigare passionem. Ast cum percipio, quod Excellentia Vestra jam ejecerit fulmen, obstupui super inconsiderata ista resolutione. Quicunque talia Excellentiae Vestrae consuluit, ignarus rerum sit oportet, quae per prudentiam tractari solent, neque intelligere
page 415, image: s0415videtur rerum Excell. Vestrae interesse. Neque enim Excell. Vestra in praetensionibus suis quicquam lucrata est, sed et majora odia et inimicitias sibi causavit, et quod publicum attinet, addidit calamitatem patriae, ex quo Exercitus Mag. Duc. Lithuaniae, quem Illustrissimus Dominus Palatinus modis particularibus, deficientibus hucusque publicis contributionibus, sublevavit, ignominia Ducis sui haec publicae rationis causa perferentis, offensu, in campum educi recusabit; cum tamen ad praesens valde sit necessarius, ex quo adventus Hani cum omnibus Tartaris saevam minatur procellam. Quid quod de futuris Comitiis, de quolibet in publicum consilio exacerbationem istam totaliter desperandum erit. Hucusque res erant medicabiles, amicorum intetpositione terminari poterant, intercessisset et Autoritas Majestatis, cum tali moderamine, ut Excellentia Vestra et sarisfactionem et gloriam pro zelo obtinuisset. Jam vero quis tanto vulneri manum apponere possit non video, ostendenda non emittenda erant jacula, secundum sensum meum, ipsa urbs licet supremam habeat potestatem, nunquam tamen in ejusmodi Excommunicationibus praecipitanter procedit, quae status evertere possint, considerat quippe et perpendit, ne Medicina sit pejor ipso morbo. Extant Historiae variorum temporum, quod summi Pontifices, cum hoc fulmine non adeo prompti fuerint, dissimulando, mollificando et spatium poenitendi concedendo, nec prius fulminabant, nisi cum omnis spes correctionis evanuisset Excellentia Vestra non secuta est modestiam et
page 416, image: s0416patientiam Ecclesiae, quae ab initio sanguine crevit non aemulatione, obstinatumque et potentem humili precatione et patientia ad dulce Christi jugum perduxit: Zelus forte Excell. Vestram in ea induxit, sed neque omni Spiritui credendum, neque Excellentia Vestra potuit sine conferentia cum toto Collegio Episcopali hunc zelum effectuare. Excommunicare enim Supremum Exercitus Ducem aliud est, quam excommunicare qualemcunque Dioecesanum, et quidem ob publicas rationes, ubi alia cognitio et auctoritas, quam Excell. Vestrae requirebatur. Quicquid itaque Excell. Vestra inconsulto toto Collegio attentavit, totum Statum Ecclesiasticum involvit, et Deus scit, in quales consequentias. Proinde non possum non tantummodo Excell. Vestram laudare, quin potius dolore tractus sum super inconsiderata Excell. Vestrae praecipitantia et rejectione considerationum mearum, si enim nobis principia et arcana politica non essent nota, ad minimum tamen latere nos non deberet, quod Magnanimitas inter fructus Spiritus sit collocata. Et cui bono patientia, quam Excell. Vestra toties gloriata est, quando in mediis adversitatibus, et tum cum fructus et solatia ex illa colligere debebat, cessavit. Ego interea, cui in hac statione propiori pignore solicitudo publicae rei incumbit, prout omnem impendi operam, quatenus simultates illae moderarentur, ab utraque parte neque Rempublicam involverent, ita et post hoc attentatum non possum deserere publicum, sed adhibere, Autoritatem ad avertendas damnosas
page 417, image: s0417consequentias, hoc est, ex quo Illustrissimus Dominus Palatinus ab ista Excommunicatione ad me interposuit interpellationem, ut tanquam Primas, legatus Natus et Metropolitanus jussi ex Cancellaria mea remedia debita extradere, ne saepe memoratus Illustrissimus Dominus Palatinus aut totaliter contribuletur, aut quod Deus avertat repulsa Justitiae scandalisetur, in quo etiam varios effectus salutares praeterea considero. De quo Excellentiam Vestram adductis supra ac citatis remonstrationibus advertendam esse duxi. Permanens etc. etc. Dabantur Skernievizii, die 26. Aprilis, Anno 1694.
DCCCCXXIV. Literae MICHAELIS RADZIEJOVII, Regni Poloniae Primatis, ad LEONEM CASIMIRUM SAPIEHAM, Palatinum Vilnensem, quem amanter rogat, ut brutum excommunicationis fulmen moderatiori animo excipere velit, quam Episcopus Vilnensis evibraverit, 1694.
SI quando opinio mea me fefellit, certe nunc cum de aequanimitate et prudentia Domini Episopi Vilnensis: meliora cogitando, quod scilicet ad haec extrema non properaret, summo cum dolore percipio, quod eadem praecipitarit, ejiciendo cum strepitu magis quam gloria hoc fulmen, quod characteri nostro non ita late concreditum, ut in obvios ac sanabiles casus dirigatur. Nemo certe illi dabit applausum, neque haec inconsulta actio Excellentiae Vestrae confusionem pariet, ne proinde animi perturbet quietem. Ego prout
page 418, image: s0418semper tam violenti consilio obstiti, ita et nunc non moror in extradendis ex cancellaria mea remediis, quae Excell. Vestrae celeri passu transmitto. Scribo etiam ad Dominum Episcopum pro gradu et veritate, qui se recolliget amaritudine fumi ex incendio isto gustata: Non extendo dolorem meum, quem ex hoc casu Excell. Vestrae sentio, hoc tantummodo obtestor, ut Excellent. Vestra hanc quam Dominus Episcopus exuit, induat moderationem, dolorem vero suum dividat inter hos, qui et compati et mederi potuerunt, de me autem persvasa sit, quod ut in prosperis, sic etiam in adversis ero etc. etc. Dabantur Skernivizii, die 26. Aprilis, Anno 1694.
DCCCCXXV. Literae FRIDERICI AUGUSTI, Saxoniae Electoris, ad CAROLUM II. Hispaniarum Regem, quibus ipsi, Johannem Georgium IV. fratrem suum supremum obiisse diem nuntiat, 1694.
NOn dubitamus, Regiam Vestram Majestatem sat validis argumentis edoctam esse, quam constans fuerit et firma a multis retro seculis inter Regiae Vestrae Majestatis et Nostram Electoralem Domum Saxonicam amicitia. Quae cum in adversis maxime elucere soleat, intermittere sane non possumus, quin Regiae Vestrae Majestati exponamus, in quem gravissimum luctum Nos hisce proxime diebus inciderimus, dum Serenissimum Principem, Dominum Johannem Georgium IV. Saxoniae Electorem etc. etc. Fratrem Nostrum charissimum morte heu nimis praematura amisimus
page 419, image: s0419(ad Angliae vero Regem hoc modo: Quae cum in adversis maxime elucere soleat, non possumus sane non pro mutua illa inter utramque Domum Nostram amicitia Regiae Vestrae Majestati exponere gravissimum dolorem, in quem his proxime diebus incidimus, per obitum heu nimis praematurum Serenissimi Principis, Domini Johannis Georgii IV. tot. tit. Fratris Nostri chirissimi) Cujus Dilectio vicesima septima Die hujus Mensis in Christo salvatore suo adeo placide obdormivit, ut plane non sit dubitandum, illam in aeternae quietis ac beatitudinis societatem a Deo Optimo Maximo jam receptam esse. Nos vero quanto jam versemur in luctu, de facili judicaturam Regiam Vestram Majestatem existimamus. De qua cum omnino persvasum habeamus, eam pro sua in Nos Fratremque Nostrum pie defunctum propensione non parum hoc tristi nuntio affectum iri; Regiam Vestram Majestatem etiam atque etiam praesentibus hisce rogatam cupimus, ut mutuam illam inter Utramque Domum Nostram conjunctionem deinceps etiam conservare et antiquam Praedecessorum Nostrorum benevolentiam eadem voluntate parique studio in Nos quoque derivate, nec intermittat. De Nobis sane Regia Vestra Majestas certo sibi persvadere poterit, Nos adeo illam officiis Nostris prosecuturos, ut intelligi possit, Nos non solum Majorum Nostrorum vestigiis strenue insistere, sed eorum quoque observantiam et studium erga Regiam Vestram Majestatem nova accessione adaugere paratos esse. Cui perpetuam valetudinis integritatem, et rerum omnium successus laetissimos exanimo
page 420, image: s0420precamur. Dabantur Dresdae die 28. Aprilis 1694.
Nota. Pari ratione etiam ad Magnae Britanniae, Daniae, Sveciae et Poloniae Reges, nec non ad Sabaudiae. Magnum Etruriae aliosque intra Europam Duces scriptum fuit.
DCCCCXXVI. Responsoriae GVILIELMI III. Magnae Britanniae Regis, ad praeinsertas FRIDERICI AUGUSTI, Electoris Saxoniae, de morte Serenissimi fratris sui nuntiatorias, 1694. Gvilielmus III. Dei gratia Angliae, Scotiae, Franciae et Hiberniae Rex etc. etc.
NOn sine maximo dolore per literas Celsitudinis Vestrae Electoralis 28. die praeteriti Mensis datas de obitu boni Fratris Nostri, Domini Johannis Georgii, Antecessoris Charissimique Fratris Vestri certiores jam facti sumus, quippe cujus propter luculentum pro causa communi zelum et florentissimum animi et corporis vigorem non solum patria, sed et Respublica difficillmis hisce temporibus opus habuit. Insigne quidem pietatis specimen, se tam placide et patienter Deo Optimo Maximo resignasse. In tanto autem luctu majorem in modum Nobis solamini est, Celsitudinem Vestram Electoralem ejusdem dignitatis successione frui, summum Vestrum ardorem contra hostem communem satis jam expertis, sicut haud dubitamus, quin Celsitudo Vestra Electoralis vestigia et virtutes Praedecessorum secutura, eosque etiam longo
page 421, image: s0421intervallo antevertere contendat, praesertim, ubi sacrum Romanum Imperium et publica Liberias in tam aperto, ut nunc, versabitur discrimine. De caetero Celsitudinem Vestram Eiectoralem hisce persvasam cupimus, Nos in omni eventu sive adverso sive prospero, qui personam Vestram vel Domum Electoralem attingat, in maximam tristitiae vel gaudii partem pro ea, quae Nobis cum Celsitudine Vestra Electorali intercedit, et magis auctam speramus, amicitia, semper venire, ut sane nihil magis cordi habeamus, quam ut ipsi omnia deinceps, cum diuturna vita ex voto succedant. Quam itidem Divini Numinis tutamini serio commendatam volumus. Dabantur in aula Nostra apud Loo 14 die Maji Anno Domini 1694. Regnique Nostri sexto.
DCCCCXXVII. Breve INNOCENTII PAPAE XII. ad CONSTANTINUM CASIMIRUM BRZOSTOVIUM, Episcopum Vilnensem, cujus in tuendis Ecclesiae juribus praeposterum zelum, velut rem laude dignam elogio mactat 1694. Innocentius Papa XII.
VEnerabilis Frater, salutem et Apostolicam benedictionem. Tristati plane majorem in modum sumus, intelligentes ex Literis Fratemitatis Tuae angustias. in quibus una cum demandata tibi Vilnensi Ecclesia constitutus eras, nos enim ipsos feriunt vulnera, quae Ecclesiarum juribus inferuntur. Commendamus autem meritisque laudibus efferimus zelum, quem de iis omni studio tuendis
page 422, image: s0422propugnan disque geris. Nostraeque erga te hoc nomine benevolentiae testem, Apostolicam Benedictionem Fraternitati Tuae pe amanter impertimur. Datum Romae apud S. Mariam Majorem, sub Annulo Piscatoris, die 1. Maji An. MDCXCIV. Pontificatus nostri Anno I.
Marius Spinola.
DCCCCXXIIX. Literae credentiales quas GUILIELMUS III. Magnae Britanniae Rex, ad FRIDERICUM AUGUSTUM, Electorem Saxoniae Georgio Stepneyo dedit, 1694. Gvilielmus III. Dei gratia Angliae, Scotiae, Franciae et Hiberniae Rex, Fidei Defensor etc. Serenissimo et Celsissimo Principi, Domino Friderico, Augusto, Saxoniae, Juliaci, Cliviae et Montium, Duci, Sacri Romani Imperii Marescallo et Principi Electori etc. etc. Fratri, Consanguineo et Amico Nostro charissimo salutem.
Serenissime Princeps, Frater Consanguinec et Amice charissime.
CUm Deo Ter Optimo maximo charissimum Fratrem Vestrum et Serenissimum Antecessorem e vivis tollere, ac Celsitudinem Vestram Electoralem pro bono publico in ipsius locum sufficere visum sit, aliquem, qui apud Vos agat, quantocyus designare e re putavimus, cumque dilectus Nobis et Fidelis Georgius Stepney Armiger, Interioris Cubiculi Nostri Aulicus jam negotia Nostra Dresdae per aliquod tempus approbe curaverit,
page 423, image: s0423nullum adeo huic operi magis idoneum existimantes, Eundem itaque tanquam Commissarium Nostrum et Deputatum designandum duximus, qui Celsitudini Vestrae Electorali quicquid ad commune bonum in praesenti rerum statu conducere poterit, coram proponat, et pro facultate a Nobis data transigat. Quare Celsitudinem Vestram Electoralem hisce rogatam cupimus, ut dicto Commissario Nostro et Deputato integram in iis omnibus fidem habere velit, quae nomine Nostro ipsi expositurus sit, et praesertim cum antiquae amicitiae et necessitudinis Nostrae, quae cum Serenisima Domo Vestra hactenus intercessit, nexum strictiorem reddere, et propensissimi Nostri, pro data occasione erga ipsum studii et affectus argumenta omni meliori modo testari conabitur. Quam saustissimis semper rerum successibus beare divinam Majestatem animitus flagitantes, Ejusdem auspicatissimo tutamini commendatam serio volumus. Dabantur in Aula Nostra Bredae 24to die Mensis Maji Anno Domini 1694. Regnique Nostri sexto.
Celsitudinis Vestrae Electoralis
bonus Frater et Consanguineus
GUILIELMUS REX.
G. Blathwayt.
DCCCCXXIX. Literae credentiales, a FRIDERICO AUGUSTO, Saxoniae Electore Lib. Baroni a Frisen, ablegato suo, ad GIULIELMUM III. Magnae Britanniae Regem traditae, 1694.
page 424, image: s0424
P. P.
CUm inter initium Electoralis Nostri Regiminis nihil magis curae Nobis cordique sit, quam omnes avide amplecti occasiones, quas vel declarandae Nostrae in Regiam Vestram Majestatem propensissimae voluntati, vel restaurandae saluti publicae aptas utilesque deprehendimus, Nostrarum omnino partium esse existimavimus, ea de causa aliquem ex Nostris, Generalem videlicet Militiae Nostrae Vigiliarum Praefectum, Liberum Baronem a Frisen ad Regiam Vestram Majestatem ablegare. Praesentibus hisce Eandem etiam atque etiam rogantes, ut modo dictum Lib. Baronem haud tantum benevole audire, plenamque in omnibus, quae ipsi a Nobis commissa sunt, habere fidem, verum etiam, quaecunque durantibus adhuc communis belli motibus, aliquam inter Nos communicationem postulabunt, per Eundem Nobis communicare, certoque sipi persvadere velit, facili Nos semper pro noque ad omnia animo futuros, quae et promerendo publico bono et exaugendae magis magisque mutuae inter Nos amicitiae conducere quicquam posse videbuntur. Regiae Vestrae Majestati interea arma semper et ubique victricia prosperrimosque successius ex animo exoptantes. Dabantur Dresdae Mense Junio 1694.
DCCCCXXX. Literae FRIDERICI AUGUSTI Saxoniae Electoris, ad GUILIELMUM III. Magnae Britanniae Regem, quibus ipsi nuntiat, Lib. Bar. a Frisen, Insignia Ordinis a periscelide nominati olim Johanni Georgio IV. transmissa eum in finem tradita esse, ut
page 425, image: s0425
illa ex more retepto Ordinis capitulo restitueret, 1694.INter tot ornamenta amoris atque amicitiae, quibus Regia Vestra Majestas, Serenissimum quondam Principem, Dominum Johannem Georgium IVtum fratrem Nostrum charissimum honoravit, vel praecipuo loco numerandum esse existimamus, oblatum ipsi a Regia Vestra Majestate Nobilissimi Ordinis Gartierii decus. Cujus quidem insignia a Fratre Nostro pie defuncto magno semper inpretio atque honore habita, ex more jam et consvetudine, postquam nimirum ille haud ita pridem fatis concessit, Regiae Majestati Vestrae per praesentium exhibitorem, Generalem militiae Nostrae Vigiliarum praefectum, Lib. Baronem a Frisen, ea, qua par est, observantia iterum remittere, Nostrarum omnino partium esse duximus. Spe certa confisi, modo nominatum Lib. Baronem a Frisen pluribus Nostris verbis Regiae Vestrae Majestati clarissime explicaturum, quanti Nos amicitiae benevolentiaeque illius Regiae honorem faciamus, quantopereque cupiamus arctiorem illam, quae Regiam Vestram Majestatem inter Fratrem que ac honoratissimum olim Parentem Nostrum viguit, necessitudinem, ex parte etiam Nostra non tam redintegrare, quam novis etiam incrementis magis magisque exaugere. Qua quidem in re, ut Regia Vestra Majestas plenam ipsi fidem habeat, est quod Nos Eandem praesentibus hisce majorem in modum rogamus. Quam prospere semper valere felicissimisque semper perfrui succeslibus, etiam atque etiam exoptamus. Dabantut Dresdae die 27. Junii 1694.
page 426, image: s0426
DCCCCXXXI. Breve INNOCENTII PAPAE XII. ad JOANNEM III. Poloniae Regem, quem paterne hortatur, ut nihil intentatum relinquat, quo Christianae Reipublicae salus cum summo immanissimi Christianitatis hostis detrimento promoveri possit, 1694. Charissimo in Christo filio nostro, Joanni, Poloniae Regi illustri.
IMmanes calamitates, quibus demandata nobis licet immeritis a Pontifice sempiterno Christiana Respublica undequaque premitur, quiescere nos in apostolica statione non sinunt. Pastorali autem sollicitudini nostrae omni ex parte, in quantum possumus, responsuri intentatum profecto nihil relinquimus, quo gravissimis ejusdem Reipublicae malis consulamus. Quia vero a Christianorum Principum inter se dimicantium concordia tam salutaris rei assecutio unice pendet, ad ipsam conciliandam Majestatem tuam in consortium studiorum nostrorum advocamus, firmam in spem venientes, fore ut pro zelo quo flagras, et sapientia qua praestas, amplam votis nostris viam sternas. Propensam jam erga te, ob insignia in praefatam Rempublicam merita tua, voluntatem nostram, magis tibi magisque hoc praeclaro facto devincies, Charissime in Christo Fili, cujus interim Majestati prospera cuncta a Deo impense precamur ac Apostolicam benedictionem amantissime impertimur. Datum Romae die 24. Julii 1694.
DCCCCXXXII. Berve INNOCENTII PAPEA XII. ad MICHAELEM
page 427, image: s0427
RADZIEJOVIUM, Regni Poloniae Primatem, quo ipsi, se Palatino Vilnensi tantum indulsisse, quantum potuerit, refert, ejusdem causae ulteriorem curam commendat, 1694. Dilecto Filio Nostro Michaeli S. Rom. Ecclesiae Cardinali Radzieiowski nuncupato. Innocentius Papa XII.DIlecte fili Noster, salutem et Apostolicam benedictionem. Ingenti cum intimae tristitiae sensu intelleximus ea, quae adversus immunitatem ecclesiasticam, a Magno Generali Lituaniae perpetrata sunt: Quia vero idem Generalis filiali cum fiducia ad Nos confugit, habita etiam peculiari ratione officiorum tuorum, indulgere ipsi in quantum potuimus non omisimus, quemadmodum a venerabili fratre Andrea Archiepiscopo Seleucensi cognosces. Caeterum firmam in spem venimus, te pro zelo quo flagras, et dignitate qua fulges, tota animi contentione curaturum, ut praefatus Generalis illata supra memoratae immunitati praejudicia de medio tollat, ejusdemque jura in pristinum restituat, tibique interim, Dilecte Fili Noster, Apostolicam benedictionem peramanter impertimur. Datum Romae 7. Augusti 1694.
DCCCCXXXIII. Breve INNOCENTII PAPAE XII. ad CONSTANTINUM CASIMIRUM BRZOSTOVIUM, Episcopum Vilnensem, quo sibi Ecclesiarum immunitates curae cordique esse exponit, quo ad reliqua vero se ad Archiepiscopi Seleucensis relationem refert, 1694.
page 428, image: s0428
Venerabili Fratri Constantino Casimiro Brzostowski, Episcopo Vilnensi. Innocentius Papa XII.
VEnerabilis Frater salutem et Apostolicam Benedictionem. Cum muneris Nostri sit, Ecclesiasticam immunitatem sartam tectam servare, inque ejusdem reparationem omni ope studioque incumbere pro explorato habere poteris, non omissuros Nos praesto tibi esse in eis, quae demandatae Pastorali curae tuae Ecclesiae Vilnensi contingunt. Quid vero sentiamus de censuris et interdicto, quod edidisti, mentem Nostram, a Venerabili Fratre Andrea Archiepiscopo Seleucensi cognosces Venerabilis frater. Cui interim Apostolicam benedictionem peramanter impertimur. Datum Romae apud Sanctam Mariam majorem sub annulo Piscatoris 7. Augusti, 1694.
DCCCCXXXIV. Breve INNOCENTII PAPAE XII. ad BENEDICTUM, Comitem Sapieham, supremum Magni Ducatus Lithuaniae Thesaurarium, quo ei nuntiat, se Archiepiscopo Seleucensi in commissis dedisse, ut fratrem ipsius Germanum a censura ecclesiastica ad certum temporis absolvat spatium, 1694. Dilecto Filio Nobili Viro, Benedicto Comiti Sapiehae, Thesaurario supremo Magni Ducatus Lithuaniae. Innocentius Papa XII.
DIlecte Fili Nobilis Vir, salutem et Apostolicam benedictionem. Attenis meritis, quae apud
page 429, image: s0429Christianam Rempublicam abunde sibi comparavit supremus Exercituum Magni Ducatus Lithuaniae Praefectus, Germanus frater Nobilitatis tuae, ob praeclara invictae fortitudinis documenta, quibus praefatam Rempublicam adversus immanissimum ejusdem hostem tutatus est, admisimus appellationem ad hanc sacram sedem ab ipso interpositam; mandantes Venerabili Fratri Andreae Archiepiscopo Seleucensi, Nuntio Nostro, ut suspendat censuras pro toto decurrentis anni tempore, quo magni istius Ducatus exercitibus imperaturus, vitae discrimen subire debet, minime dubitantes, quin acriores hinc stimulos capiat ad illustria gesta patranda, animumque convertat non tantum ad reparanda damna, quae Ecclesiasticis in praedicto Magno Ducatu existentibus illata sunt, sed ad sedulam etiam operam impendendam, ne ullum in posterum detrimentum patiantur, quemadmodum ad idem praestandum, Dilectum quoque filium nostrum, Michaelem Radziejowski vehementer incitavimus. Reliquum est, ut studiis in hunc scopum tuis accurate incumbas, persuasumque habeas non defutura tibi, ubi id agas, praecipua benevolentiae Nostrae testimonia, Nobilitati vero interim tuae Apostolicam benedictionem peramanter impertimur. Datum Romae 7. Aug. 1694.
DCCCCXXXV. Literae MICHAELIS RADZIEJOVII. Regni Poloniae Primatis, ad INNOCENTIUM PAPAM XII. quibus ipsi controversiam Episcopum et Palatinum Vilnenses inter ferventem ferme extra remedium positam esse nuntiat, cum causae Palatini maxima
page 430, image: s0430
Reipublicae pars patrocinetur, Episcopus autem valde contentiosus suaeque sententiae tenacissimus sit, 1654.EX dissidiis inter Reverendissimum Episcopum Vilnensem et Magnum Generalem Lithuaniae continuatis, duplex me tenet angustia, una quod Paternum Sanctitatis Vestrae pectus super injuria immunitatis Ecclesiasticae gravatur, altera, quod studia et conatus mei, quos meque ipsum huic negotio evacuando, et tot motibus exinde exortis leniendis, prope trimestri spatio Varsaviae moratus, impendi, sine fructu decesserunt. Puto quod Sanctitati vel ex literis et relationibus Illustrissimi Domini Nuntii innotuit, quam arduum hoc negotium ad tractandum, in quo scilicet non tantum res Ecclesiastica, sed etiam rationes status Politici concurrunt. Utroque autem tangi delicatum est. Exindeque est, quod praeterita comitia per turbas, differentias et animositates evanuerunt, discessumque est magis acerbatis animis, nullo pro publicis necessitatibus maxime de stipendiis militaribus tam diu retentis exsolvendis, et periculis belli avertendis consilio, imo nec effectu quidem. Ita ejecti sumus discretioni fatorum, quicquid tandem eveniat Nobis. Suspendimur expectatione, nec vanae erant apprehensiones meae, quas in exordio horum dissidiorum, Eminentissimis PP. Cardinalibus Sanctitatis Vestrae in Urbe Ministis annotavi. Ex ingenio enim libertatis et gentis (quae nec regnat, nec regitur) consequentias, quas jam videmus, praevidi; Quod autem Sanctitas Vestra dignatur me exhortari, ut nihilominus insistam operi Pacificationis,
page 431, image: s0431quoadusque negotium hoc, cum Ecclesiasticae immunitatis reparatione absolvatur. Fateor et confiteor etiam Sanctitati Vestrae non tam parvi momenti esse, desolatam in Regno hoc Rempubl. ut non totus anxius sollicitusque sim de redintegratione status, quem causa haec confudit et allisit. Totis itaque viribus et curis incumbo, moderandae et evacuandae illi, quantum scilicet ex me est, non enim a dignitate vel existimatione mea quantacunque fuerit, ut eventus rerum, hujus loci totaliter et principaliter, sed saltem mediate dependeat. Hoc tamen in tractatu hujus negotii comperi, quod Generalis Lituaniae, maxime in puncto honoris sensibilis et difficilis sit. Credit enim se vacare a culpa violatae immunitatis, in vigore legum regni de stativis militaribus latarum, tota quoque Nobilitas Lituanica ac etiam plurimi ex Provincia Polona Proceres et Nobiles Generalem defendentes, non illius, sed suam et Reipubl. esse arbitrantur. Ita ut res in his circumstantiis positas remedia aliqua non facile sopire possent. Mediis potius instandum est, quod ego ulterius improbo etiam labore arguendo et observando facere non cessabo. Sed supplico humillime Sanctitati Vestrae, dignetur Sanctitas Vestra Episcopum quoque Vilnensem Paterna et Apostolica autoritate admonere, ut et ipse amaritudines, qua publice qua privatim demonstratas in sanitatem commutet, et animum ad concordias sincere inclinatum exhibeat, independenter a quovis fomento. Frustra enim de mediis, priusquam partes ad ea dispositae erunt. Hoc autem fiet, dum ab exacerbationibus utrinque cessabitur, et honeste
page 432, image: s0432animis designabuntur. In ea sollicitudinis meae intensione quem divinam et Paternam Sanctitatis Vestrae benedictionem ac protectionem humillime implorans, beatissimos pedes reverenter exosculor. Dabantur, Anno 1694.
DCCCCXXXIV. Literae SUPREMORUM PER POLONIAM ET LITHUANIAM BELLI DUCUM, ad INNOCENTIUM PAPAM XII. a quo submisse contendunt, velit pro summo in Poloniam amore efficere, ut Palatinus Vilnensis Romae Ecclesiam experiatur matrem, quam hucusque Vilnae sensisset novercam, 1694.
Sanctissime Pater.
AD oscula Beatissimorum pedum advolvimur, ut vel in pedibus benevolas aures in causa Illustrissimi Palatini Vilnensis circa censuram, a qua magis eum sua absolvit conscientia, offendamus. Compatitur infelicitanti Senatoris Ducisque fato universa Respubl. sed nemo magis, quam noster Triumviratus, quem ei Collegam ducalis honor voluit. Occasionem latae censurae dedit violata (ut praetenditur) bonorum Ecclesiasticorum immunitas, quando nimirum Palatinus in bonis Ecclesiae duas cohortes locavit. Atqui id factum autoritate universorum Reipubl. Ordinum; quae id juris Exercituum Ducibus sancito Comitiorum decreto esse, voluit etiam Infulato non reclamante Senatu. Quod si ultra jusque fasque militaris sibi permisit licentia; id contra mentem Ducis factum
page 433, image: s0433evincit plusquam Manlianus rigor: quia ad primam requisitionem sontes datis cervicibus, noxam sanguine eluerunt, damna vero ex asse refusa, sed proh fatum! dum Palatinus pro justitia vindicativa gratias exspecta, gladius spiritualis in illum stringitur, et quidem ad altius subsellium Metropolitanae, imo Vaticanae sedis provocantem. Svadebant equidem Sapiehanae Domus semper in Ecclesiasticos beneficae, imo et Palatini merita (qui dum singulis annis in gratiam sacri foederis Exercitum Litvaniae per ducenta facile milliaria in hosticum educit, fortunas utique suas et sanguinem Ecclesiae litat) ut in tam gravi negotio laneis saltem pedibus procederetur; si plumbeis utendum manibus zelus (utinam secundum scientiam) imperabat. Sed praevaluerunt violenta consilia, ne turbatus passione animus ea videret incommoda, quae jam sentire incipit Polonia. Quis enim in dicendis proxime Comitiis bene ominetur, stante hoc infelici litigio? et tamen a Comitiorum decursu felices seu pacis seu armorum progressus Christiana praestolatur Respubl. Quis satis explicet, quantum exinde Ecclesiastico Ordini conflacum sit odium? quam numerosae Patrimonio Christi immineant Harpyiae? quas in turbido piscari gestientes nulla rationum momenta coercere valeant. Sed haec satis innuisse esto: quia prece, non rationibus agimus apud Paternum pectus Sanctitatis Vestrae. At vero si factis majus, quam verbis pondus inesse creditur; inveniet (ut speramus) gratiae locum apud communem Christianitatis Parentem de haereditario Christianae Reipubl. hoste insignis nuperrime relata victoria; cujus
page 434, image: s0434non minima pars debetur Palatino Lithuanisque Copiis. Auspice namque Deo et sanctis indigetibus sexta praesentis, altero vero a Cameneco milliari, superato Tyra, non modo Sultanum Sabas Gerei, Hani regnantis filium pluribus Scytharum Turcarumque millibus nobis infestum campo victum ad integram Leucam vindice ferro insecuti sumus, ad internecionem utique delendum; nisi nox praelium dirimens fugae spatium concessisset; Verum etiam continuata se quente die victoria, cartaginem Caminecum inducendam, quae facile quatuor millia curruum, annona et mercibus gravium censebat, ita nostri juris fecimus; ut superstes hostes cladi, nihil nisi vulnera dedecusque domum reportarit. Quantum vero per hanc Scytharum diversionem clademque sacro foederi accesserit incrementi, quantum desperationis Camenecensibus tam pingui offae inhiantibus, tempus docebit. Interim Victor exercitus pro coronide coelitus sibi indulti solatii unicum paterni affectus autoramentum a Sanctitate Vestra expectat: Ut nempe Palatinus Vilnensis Romae Ecclesiam experiatur matrem, quam Vilnae hactenus sensit novercam; Licet pro Ecclesia una nobiscum propitio bella Domini praelietur. Ita e voto Poloni Lithuanique Exercitus supplicamus. Ex Castris ad Tyram fluvium 10. Octobris Anno 1694.
Sanctitatis Vestrae
humillimi servi
Stanislaus Johannes Jablonowsky, Castellanus Cracoviensis, supremus Exercituum Regni Dux.
page 435, image: s0435
Felicianus Casimirus Potoki, Palatinus Cracoviensis, Campi-Dux Exercituum Regni.
Josephus Boguslaus Sluszka, Castellanus Vilnensis, Campi-Dux Exercituum. M. D. L.
DCCCCXXXVII. Literae JOHANNIS III. Poloniae Regis, ad FRIDERICUM III. Electorem Brandenburgicum, quibus ipsi ingentes pro honorifica filiae suae, Electricis Bavariae, exceptione grates persovit, mutuaque conjunctisimi imo devinctissimi animi officia, quavis data occasione exhibenda, pollicetur, 1694.
Serenissime Princeps Elector, Frater et Cognate charissime.
EXpressit in transmissis suis ad Nos Brandenburgo literis Serenissima Princeps Electrix Bavariae filia nostra charissima, et praestiti sibi studii et demonstratae humanitatis per Serenitatem Vestram luculentissima documenta, quae a sincero et optimo ejusdem affectu erga Nos Domumque Nostram processisse nullidubitamus. Adeoque gratissimo animi nostri sensu recolentes, exhibitam Serenitatis Vestrae propensionem, dum non modo obvio cultu, cum Serenissimis Principibus Electrice consorte filia, et germanis fratribus suis totaque Electorali domo adventatem exceperit hospitem, sed etiam per totum Ditionum suarum tractum omnem facilitatem commodumque itineranti transitum pollicta
page 436, image: s0436sit, obligamur ex mutuo paria benevolentiae specimina Sanctitati Vestrae, quavis occasione rependere, tantumque in Serenissimam Domum Electoralem intimae Voluntatis Nostrae contestari, quantum manifestissimo indicio licuit nobis nostroque sanguini apud Serenitatem Vestram omnes gratae vicinitatatis ac optimae correspondentiae experiri demonstrationes. In reliquo prosperos rerum Successus cum diuturna incolumitate Serenitati Vestrae ex animo precamur. Dabantur die 24. Octobris Anno 1694.
DCCCCXXXIIX. Literae, quibus LEGATI AC DEPUTATI PRINCIPUM PER SACRUM ROM. IMPERIUM CATHOLICORUM, Ratisbonae in Comitiis congregati, INNOCENTIUM PAPAM XII. submisse rogant, velit omni, quo valeret animi conatu et commissae potestatis autoritate impedire, quo minus Dux Hannoveranus, Augustanae Confessioni addictissimus, noni Electoratus honore, in summum Ecclesiae Romanae praejudicium, ornetur, 1694.
Sanctissime Pater,
AD Sanctitatis Vestrae Pedes, quos osculo humillime veneramur, eo majori fiducia supplices interum confugimus, quo certius paternis Ejusdem curis et fere ante biennium interpositis apud Augustissimum Imperatorem Nostrum officiis impeditum esse comperimus, quod Serenissimus Dux Hannoveranus, inconsultis plane Principibus et Statibus Imperii non sine summo Religionis Catholicae
page 437, image: s0437discrimine in Collegium Electorale hucusque non irruperit. Insigni vero huic et vere pastorali Sanctitatis Vestrae zelo quantum debeatur, Principes ac Domini Nostri prae aliis devotissime agnoscunt, eaque de causa literis hisce Nostris immortales Sanctitati Vestrae gratias humillime agere simulque testari voluerunt, soli Eidem tribuendum esse, quod religiosissimus Caesar agnito catholicae rei periculo justissimas Principum querelas petitioni Hannoveranae posthabere voluerit, quibus dum etiam Imperii Principibus scripto clementissime declarari mandarit, arduum hoc praetensi novi Electoratus negotium in publicas totius Imperii deliberationes deductum et nonnisi cum Statuum omnium satisfactione finitum iri; cui quidem aequissimae Caesaris declarationi acquiescere, et ut in perquirendo hoc negotio fundamentales Imperii constitutiones observarentur, expectare poterant Catholici Principes, si quiescere etiam interea Hannoverani et cessare ab injusto labore voluissent. At postquam indefessis eorum machinationibus continuo urgeri Caesarem, et posthabita supradicta declaratione Imperatoria, introductionem in Electorale collegium, quam sibi promissam ajunt, non modo importune flagitari, verum etiam de componendo hoc negotio periculosa consilia denuo agitari manifesto constat: hinc Sanctitati Vestrae tanquam vigilantissimo Ecclesiae Capiti, qua par est animi devotione accuratius exponendum esse duxerunt, quam in ancipiti fluctuet Catholicorum securitas, non dubitantes Eandem hasce ardentissimas preces benigne suscipere, et periclitanti
page 438, image: s0438fere in Germania Orthodoxae Religioni paterna sollicitudine mature subvenire non dedignaturam. Et primum quidem quod variis diversorum studiis animisque suggestam amicabilem compositionem attinet, Scrutatorem cordium Deum contestamur, Nos a consiliis pacificis nunquam abhorruisse, si modo in medium afferri queant, quae sine Religionis Catholicae discrimine, Reipublicae et sundamentalium ab antiquo legum eversione ac depressione Principum admitti posse, boni publici ratio et aequitas suadent. At quam male his omnibus prospiciant, qui per propositam solam admissionem Regis Bohemiae ad Ordinarias Collegii deliberationes, Religioni et reipublicae satis consultum putant, Sanctitas Vestra, pro ea, qua pollet prudentia, facile agnoscet. Quanquam enim Augustissimo Caesari, Bohemiae Regi, hanc autoritatis et suffragii accessionem Catholicorum nemo invideat, aequipollere tamen illum novi Electoratui acatholici Principis, sincere nullus dixerit, nisi qui Germaniae Principibus, praesertim Catholicis, illudere in animo habeat. Pleno enim jure coeligendi summum Imperii Caput (cui ardentissime Acatholici una cum Hannoverano inhiare videntur) Bohemiae Rex jam ab ipsis Aureae Bullae temporibus sine ullius contradictione gaudet, cui adjici in Ordinariis Electorum deliberationibus suffragium quantillum est, si ad praetensum nonum Electoratum respiciatur? Quo vero animo hoc imaginarium aequivalens obtrudatur Catholicis, literae a saepe memorato Duce Hannoverano ad Saxoniae Electorem exaratae, quarum exemplar in latinum versum
page 439, image: s0439hisce Literis Nostris propterea adjungitur, testatum faciunt, quibus circumveniri hac ratione Catholicos et imponi illis posse non obscure profitetur. Eadem sinceritate ab ipsis praetensionis suae incunabulis, quinque ab hinc annis erga Electores Augustae Vindelicorum, eligendi Romanorum Regis causa tunc congregatos usus est, cum per Legatum suum extraordinarium, Comitem a Platen, de tribuendo Catholicis vero et satis pingui aequivalente magnifice praefatus, alternativum Jus suum in Episcopatum Osnabrugensem, retento tantum ad vitam usufructu Catholicis plenissime cessurum esse, scripto publice declaravit, At inanes has fuisse illecebras illis facile suboluit, qui paucis abhinc annis a saepe dicto Duce in conventu Noviomagensi memorati Episcopatus Osnabrugensis extensionem summo ardore flagitatam esse recordabuntur. Caeterum quam exiguum Catholicis aequivalens erga praetensum novum et nonum Electoratum concessuri sint Protestantes, ex eo vel maxime elucet, quod ne huic quidem admissione Bohemiae Regis et Electoris ad Ordinarias deliberationes Electoralis Collegii Electorum acatholicorum alter, nisi extortis per nuperam conventionem ab augustissimo Caesare sat duris conditionibus assentiri voluerit, alter adhuc ardentissime contradicat, neque assensum daturus sit, nisi forsan novum inde lytrum et conditiones Imperio Catholicisque graves reportet. Altiorem rerum catholicarum curam habere illi videntur, qui fluxam mortalitatis seriem soliicite expendentes familiam et Electoratum eadem fatorum invidia ad
page 440, image: s0440Svecorum Regem dev olvi posse non abs re extimescunt, impendenti tam gravi periculo per publicam Imperii constitutionem, qua stabiliatur in utrumque casum novum Electoratum Catholicum instituendum esse, occurrendum existimant. Quorum quidem prudentissima sollicitudo quamvis laudem non exiguam mereatur, imparem tamen esse tanto malo Sanctitas Vestra facile deprehendet, ubi Principum acatholicorum animos viresque et res a seculo gestas accuratius inspicere dignata fuerit. Primo enim assensum ad dictos Electoratus catholicos de novo instituendos sperare quis ausit ab illis, qui modo Regem Bohemiae Electorem ad ordinarias deliberationes Collegii Electoralis admitti neutiquam debere tam fervide clamant? Deinde nimium sibi de Svecorum Rege, Saxonico ac Brandenburgico Electoribus ac Duce Hannoverano polliceri videntur, qui supposita etiam modo dicta constitutione, et evenientibus supradictis casibus novi Electoratus catholici erectionem, eosdem quiete spectaturos esse arbitrantur, quam pluralitate imprimis votorum in Electorali Collegio et suscitatis studio litigiis, mox conjuncto armorum robore, et reliquorum Acatholicorum pertractatis ad se viribus facile amoliri, aut fatali saltem et catholicis exitiali forte bello Germaniam involvere possent. At ponamus, concessuros hanc Electorum constitutionem acatholicos, et quod sperare vix licet, eveniente casu, potentiam atque arma sua intra Jus et pactorum fidem cohibituros; duo tamen sunt, Beatissime Pater, quae remedium
page 441, image: s0441hoc inutile et malo, quod ab institutione noni Electoratus Catholicae Religioni imminet, plane inadaequatum esse demonstrant. Vix enim habebit Germania inter seculares catholicos Principes, qui tantae dignitati et splendori sustinendo pares sint, maximis quibusque et validissimis principatibus vel Augustissimae Domus Austriacae Patrimonio innexis vel haereditati Electoralium familiarum adhaerentibus, ex quibus Electores noviter instituendos adsciscere e re Germanorum esse neutiquam videtur, cum ipsemet adeo Dux Hannoveranus in literis suis supradictis signanter asserat, duos Electoratus non in una familia et minus in una eademque persona subsistere posse. Deinde valde disparia sunt, novum Electoratum acatholicum de praesenti instituere et casibus Catholicorum deficientium, quos divina clementia facile evertere potest, in futurum prospicere. Manet enim semper antiquus Catholicorum numerus, et crescit numerus acatholicorum, quorum augmento quod catholicis aequivalere possit, nihil in omnibus his compositionis consiliis reperitur. Quamobrem indignum esse clementissimi Principes ac Domini Nostri existimant, tam insignem et praecipuam Catholicae Religionis praerogativam, absque ulla necessitate prodigere, et cum divina providentia catholicos Electores sex, acatholicos autem duos tantum esse voluerit, posteriorem numerum adjecto serenissimo Hannoverano in eam potentiam evehere, cui si deficiente, quod Deus avertat, Palatino, Svecorum Rex accedat precariam quasi fore Catholicorum autoritatem libertatemque facile
page 442, image: s0442perspicient, qui res a sesqui seculo in Germania gestas memoria revolvere voluerint. Illud denique in Sanctitatis Vestrae paterna sollicitudine expendi humillime rogamus, si vergere in illum casum Rempublicam fata voluerint, quid Catholicis a supradictis quatuor Principibus, praesertim in electione Regis Romanorum expectandum vel timendum sit, quorum vastissimae ditissimaeque Provinciae oceano, marique vicinae, fluviis Europae maximis munitae, sibi invicem concatenatae, Regum vicinorum foederibus, connubiis, auxilio roboratae, tres fertilissimos Imperii circulos, et quicquid fere inter Mare Balticum Rhenumque terrarum est, complectuntur, et qui accedentibus Regum vicinorum ac reliquorum Acatholicorum in Germania viribus, illos dejicere facile atque opprimere possunt, priusquam modo exhaustis quatuor Rheni Electoribus et reliquis pene in faucibus Prorestantium sitis Principatibus a tam longe dissitis Austriacorum et Bavarorum ditionibus suppetiae ferri possint. Quid vero ausuri sint, habitae superiore anno in urbe Dresda inter Daniae Oratorem et Commissarios Electorales Saxonicos conferentiae Protocollum, cujus exemplar latinis verbis adjungimus, ut et ultima Ducis Hannoverani cum Wilhelmo Angliae Rege et Uniti Belgii Ordinibus de Episcopatu Osnabrugensi extinguendo pacta, in latinum itidem quoad passum concernentem versa et copialiter hic adjuncta foedera sat demonstrant. Quae omnia si cum deperditis tot olim Archi-Episcopatibus et Abbatiis conferantur, nihil aliud
page 443, image: s0443quam ultimum catholicae Religionis excidium et acatholicorum in Germania Imperium spirare videntur. Inter haec undique imminentia mala una est paterna et nunquam satis laudanda Sanctitatis Vestrae vigilantia, quae Principum ac Dominorum Nostrorum sollicitos animos in illam spem erexit, non commissum iri, ut sub felici Ejusdem et auspicatissimo Ecclesiae Regimine per infaustam hanc et ominosam Ducis Hannoverani ambitionem Catholica Religio in Germania tot casibus et periculis absque ulla necessitate objiciatur, quibus tandem aliquando ad ultimam perniciem deduci posset. Quamobrem Sanctitatem Vestram saepedicti Principes ac Domini Nostri humillime implorant, ut periclitantem in Germania commissum sibi gregem paternis oculis mature respicere et potentissimis penes Imperatoriam Majestatem officiis seriisque apud alios Electores et Principes tam Ecclesiasticos quam seculares admonitionibus eo dirigere rem dignetur, ut huic negotio tam exitiali sese, qua par est animi constantia, opponant. Sacra vero Caesarea Majestas ponderatis, pro rei gravitate ingentibus malis, quibus Germaniam nonus ille Electoratus inundaturus esset, immodicam et intempestivam Ducis Hannoverani praetensionem quiescere in perpetuum jubeat; asserta vero Ejusdem merita ad temporum meliorum deliberationem rejiciat, quibus affirmari ex asse queant, an nulla alia quam Electorali laurea recompensari Dux idem possit, quod Imperio eique vicino Hungariae Regno, non nisi in extrema necessitate constitutis, auxilia durissimis ac vix ferendis
page 444, image: s0444conditionibus pene vendiderit, et cum dicta tertia factione consilium exequi et bello intestino in Patriae viscera grassari noluerit. Quae si tantis praemiis ornare fas esse videbitur, multis certe laureis Electoralibus coronari Principes Catholicos oportebit, qui suas subditorumque opes, militem, arma, annonam, pecuniamque pro Caesare et Imperio majori fidelitate et zelo non venali profuderunt. At vero si religione promoveri Caesaris animus ad abjiciendas de novo Electoratu Cogitationes nullo modo possit, aut inevitabilis quaedam Reipublicae necessitas, quae tamen nullatenus apparet, Electorum multiplicationem exigere videatur, ut Sanctitas Vestra Paternas suas curas illuc intendere velit, humillime precamur, ut primum in compensatione secularis octavi, Nonus Ecclesiasticus Eadem, qua ille lege decisus, cum Hannoverano seculari decimo simul et eodem actu undecimus creetur ecclesiasticus, amboque pariter in collegium Electorale introducantur, et firmae interim conditiones stabiliantur a Reverendissimis et respective serenissimis Electoribus catholicis proposita, de duobus Electoribus Catholicis in supradictos casus extinctionis aut devolutionis substituendis. Cedat etiam, ut obtulit, alternativo suo jure in Episcopatum Osnabrugensem Serenissimus Dux Hannoveranus, simulque Rex Bohemiae ad Ordinarias Electorum deliberationes admittatur. Non permittit insignis et Orbi universo notus Sanctitatis Vestrae zelus, ut justissimas has et humillimas Principum ac Dominorum Nostrorum preces, quas ad Ejusdem sacratos
page 445, image: s0445pedes ex speciali Illorum jussu filiali fiducia deponimus, exaudiendas esse dubitemus, aut sub Ejusdem laudatissimo Pontificatu Ecclesiam Dei tam ingens detrimentum pati posse credamus, quin potius omnino confidimus, quod Sanctitas Vestra periculosum hoc noni Electoratus negotium a Germania aut plane avertat, aut supradictas saltem aequissimas, et religioni orthodoxae conservandae necessarias conditiones paterna autoritate et sollicitudine sua ad essectum deducat. Qua insignem sibi apud Deum gratiam et Pontificatui suo immortalem in Ecclesia omnique posteritate laudem conciliabit. Principes vero Nostri interea pro Spiritus sancti assistentia et prospero rerum successu largiendo precibus ardentissimis Deum Ter Optimum maximum interpellare non desistent. Cui Sanctitatem Vestram pro diuturno et felici universalis Ecclesiae regimine, Nos vero paternae ejusdem benedictioni quam devotissime commendamus. Ratisbonae in Comitiis 4. Nov. 1694.
DCCCCXXXIX. Literae FRIDERICI AUGUSTI, Electoris Saxoniae, ad JOHANNEM III. Poloniae Regem, quibus fratrem Christiani Ulrici de Harstall per biennium injuste incarceratum dimitti liberum rogat, 1694. P. P
EXposuit Nobis per libellum supplicem Regiae Majestatis Daniae stabuli Magister Christianus Ulricus de Harstall Fratrem suum Regiae Maj. Vestrae ob militarem peritiam operamque in diversis
page 446, image: s0446praeliis praesertim in Moldavia strenue navatam, fortasse non incognitum, a quibusdam inimicis suis diversorum criminum accusatum quidem, sed neutiquam convictum, per supremum Regni Polonici Campi Marescallum, primo vitae et capitis damnatum, postea vero, apparente aliquantisper illius innocentia, in carcerem et vincula conjectum fuisse, ibidemque diris in hunc diem haberi modis. Ab hac igitur captivitate Fratrem suum liberare, cum toties hactenus frustra laboraverit, confisus est tandem precibus Nostris, pro ipso apud Regiam Vestram Majestatem interpositis se effecturum, ut per biennium jam incarcerato exoptata iterum indulgeatur libertas. Quandoquidem igitur quae modo dicto ab Harstall pro recuperanda libertate fratris sui spes restat, eam in sola Regiae Vestrae Majestatis aequanimitate et clementia repositam esse videamus, ea ne desit homini peregrino atque inimicorum suorum fortasse odio et invidia magis quam sua culpa infortunato etiam atque etiam Regiam Vestram Majestatem praesentibus hisce rogamus. Quod ipsum tandem si impetraverimus, ab insita Regiae Vestrae Majestati mansuetudine potius, quam intercessionalibus Nostris profluxisse existimabimus. Quam prospere semper atque ex animo valere votis omnibus exoptamus. Dabantur Dresdae die 9. Nov. 1694.
DCCCCXL. Literae ANDREAE CHRYSOSTOMI ZALUSKII, Episcopi Plocensis, ad GEORGIUM WILHELMUM, Ducem Brunsuico-Luneburgensem, quibus
page 447, image: s0447
tutum pro Electrice Bavariae, ejusque Aulico famulitio per ditiones ejus exposcit transitum, 1694.Serenissime Princeps.
SI Rex Dominus meus scivisset, quod iter absolventi Serenissimae Principi Electrici Bavariae Regiae Principi Filiae suae ad serenissimum Principem Dominum Electorem Bavariae, Maritum suum contingeret oras et ditiones Serenitatis Vestrae praetergredi, compellasset certe eandem liberum per terras suas amice requirendo passum. Sed cum necessitas hujus officii praevideri non potuit, utor ea libertate ego, Legatum Majestatis suae agens, precorque Nomine Regio, ut cum omni suo comitatu Aula et famulitio, tum insimul quam post subsequenti plena securitate ac inoffenso pede transire valeat. Quidquid vero in terris Serenitatis Vestrae benevolentiae ac officiorum experta fuerit, suam Majestatem vicissim omni occasione relaturam sibi Serenitas Vestra certo sciat et confidat. Cui pro particulari meo devotissima mea defero obsequia, et ex Mandato Serenissimae Electricis unum ex praecipua Nobilitate Polona Aulam suam subsequente Magnificum et Generosum Lubienski ad id officii praestandum mitto maneoque
Serenitatis Vestrae
ad omnia obsequia paratissimus
Episcopus Plocensis.
DCCCCXLI. Responsoriae GEORGII WILHELMI, Ducis Brunsuico-Luneburgensis, ad praeinsortas ANDREAE
page 448, image: s0448
CHRVSOSTOMI ZALUSKII, Episcopi Plocensis, literas, 1694.Reverendissime et Illustrissime Domine.
QUas a Reverendissima Dignitate Vestra, ad aulae Nostrae ordinariam sedem, Generosus Dominus Lubinsky detulit literas, eas absentes hic in arce provinciali accepimus, atque ex iis perspeximus, quid de Serenisimae Electricis Bavariae, Consanguineae Nostrae honoratissimae Dilectionis per has oras transitu, Nobis significare voluerit. Sicuti vero alte memoratae Dilectioni Ejus, de itinere e Regno patrio hucusque feliciter peracto animitus gratulamur, ita pro singulari Nostro erga Regiam Majestatem Poloniae et Ipsius Serenissimae Electricis Dilectionem cultu et affectu, nihil nobis gratius foret, quam Eam in ditionibus Nostris decenti humanitare excipere, atque eidem cum Illustri Comitatu, tum praecipue Reverendissimae Dignitati Vestrae lauta honoris exhibere officia. Quando autem Dilectionem Ejus ad limites Nostros non deventuram, hactenus constanter Nobis nunciatum est, dolemus sane imparatos esse officiales Nostros Ipsi, qua iter per Ducatum Nostrum erit, dignis modis ministrare, nec desperantes tamen, acceptum et gratum fore quicquid per temporis brevitatem poterit praestari. Interim Camerarium Nostrum Wernerum de Luneburg, in occursum et salutationem ad eam ablegavimus, gaudium de felici adventu, vota Nostra, et propensa voluntatis officia prolixe testatum; qui eodem interprete
page 449, image: s0449benevolentiam Nostram Reverendissimae Dignitati Vestrae deferimus. Dabantur in Arce Nostra Harburgi 3. Dec. 1694.
Georgius Wilhelmus.
DCCCCXLII. Literae ORATORUM STATUUM PER S. R. IMP. CATHOLICORUM, in Comitiis Ratisbonensibus congregatorum, ad INNOCENTIUM PAPAM XII. quibus ipsum submisse precantur, velit omni diligentia et possibili conatu impedire, quominus praesulatus Passaviensis in Archiepiscopatum cum probrosa et exitiali totius Ordinis hierarchici convulsione erigatur, 1694.
Beatissime Pater.
SAnctitatis Vestrae sacris pedibus advoluti humillimi oratores ad Comitia Ratisbonensia Ablegati nomine clementissimorum Dominorum Nostrorum Principalium Germanicae Nationis Episoporum et Principum, supplici prece repraesentamus, qualiter tam ex parte Domini Archiepiscopi Salisburgensis, quam ex parte Domini Episcopi Passaviensis nostris Dominis Principalibus significatum fuerit, quod Sacra Caesarea Majestas Episcopatum Passaviensem in Archiepiscopatum erigi desideret, et in hunc finem Consiliarium Aulico-Imperialem Tuccium, olim Viennensis Nunciaturae auditorem, jamdum Romam ablegaverit. Et quamvis praefatus Dominus Episcopus Passeviensis, memoratis Nostris Dominis Principalibus constanter polliceatur, neque Augustissimum, neque se per
page 450, image: s0450hanc erectionem, ullum Statibus Imperii in suis juribus aut praecedentia illaturum praejudicium, nihilominus rem penitius intuentibus variae ac inevitabiles se objiciunt difficultates, quas saepe memorati Domini Nostri Principales, vi muneris et debiti, quo Sedi Apostolicae, Augustissimo Caesari, suaeque Ecclesiae et dignitati se obstrictos profitentur, ad avertendam hujusmodi novitatem Vestrae Beatitudini humillime proponere compelluntur, solennissime tamen protestantes, nolle se ullatenus supremae Pontificiae Autoritati, quam velut filii obsequiosissimi profundissime venerantur, modum ponere, quin potius suo filiali zelo, quo erga Beatitudinem Vestram, ejusque sedem sacram feruntur, bene de eadem ulterius promereri sperant, si Sanctitati Vestrae fideliter detegant, quam magna, et Ordini Hierarchico periculosa ex Passaviensis Ecclesiae exaltatione, seu colorata Laureacensis Archiepiscopatus resuscitatione, inconvenientia, relicto justitiae cursu, possent enasci. Et quidem cum notorium sit, litem in puncto juris Metropolitici, a multis retro annis inter Celsissimos ac Reverendissimos Dominum Archiepiscopum Salisburgensem et Dominum Episcopum Passaviensem, in S. Rota, velut in competenti judicio, non solum verti, sed in favorem Salisburgensis Ecclesiae duas decisiones uti et sententiam emanasse, quae Dominum Episcopum Passaviensem simul in expensas condemnavit, et per hoc ejus causam temerariae litis nota laborare ostendit; hinc justitia ipsa supremum Romanum Tribunal convitiis proscindere ac velut delusorium reclamare videtur,
page 451, image: s0451ne pars, cui hucusque adstitit, absque ullo demerito, id per viam gratiae amittat, quod ipsa justitia favente ipsi tributum fuerat. Ex eo enim, quod sancta sedes, contra proprium suum judicatum definitum, converso more, partem victam in ipsas adeo litis expensas in via justitiae condemnatam, per viam gratiae, quae tamen semper justitiae inniti debet, exaltare et eximere vellet, facile sinistra hominibus imprimeretur opinio, quasi vero, Romae pars majoribus rationum ponderibus munita, causam ac sumptuosas expensas perdere, quae autem his praerogativis destituitur, vincere ac triumphare posset, adeo multi alias bonam causam habentes, metu perdendi id, quod jure sibi debetur, perculsi supremum Tribunal declinare et juri suo statim renunciare mallent, de cujus jactura etiam post immensos sumptus exhaustos periclitarentur. Et quid tandem sinistri judicii et consequentiarum, praesertim apud heterodoxos, odiosissimum vilipendium, quas despectuosas glossas, contemtus, quas ignominiosas scripturas et peculiares infames Tractatus et traductiones causatura, porro, quae inde oritura scandala, aversiones, abominationes, quae impedimenta in via conversionis existentibus, indeque maxima damna universae Ecclesiae Catholicae, cum tot animarum dispendio, quae heterodoxis ex tali eventu subministrarentur argumenta optatissima, venenum mente praelibatum, adversus summae sedis autoritatem et Sanctitatem fidei, hiantibus faucibus, sub irrefragabili veritatis specie longe lateque seminandi, et tantis quidem zizaniis, ut vix secula evellendis
page 452, image: s0452dis suffectura essent, maxime, si Domini Nostri Principales cum rationibus subsequentibus, pro praerogativis, praeeminentiis, et tot seculis possessis Principum juribus, simul reclamare obligarentur, exemplo plane sine exemplo, simul per se reluctaturis infallibiliter Principibus Protestantibus, et nunquam in aeternum concessuris, ut tot seculis suffragio suo posterior Episcopus Passaviensis, reliquos Episcopos praecedentia pollentes, per Archiepiscopatum transcenderet, secutura collisione evidenti totius compagis Status Romani Imperii. Haec omnia et singula tam justae, quam pientissimae ac paternae Sanctitatis Vestrae considerationi, humillima submissione substernimus. Pessimam sane talis erectio causaret convulsionem toti Ordini hierarchico, in cujus tamen antiquo Systemate et concordi harmonia potissimum stat Res et Religio catholica, ideo quod universo Imperio, totique hierarchiae Ecclesiasticae ignota semper fuerit praetensa identitas Ecclesiae Passaviensis cum Laureacensi, prout et habitualis a Domino Episcopo Passaviensi nominata Archiepiscopalis in ea dignitas, neque ullum ejus in actis comitialibus aut Recessibus reperibile vestigium, quod praedecessores Episcopi hanc sibi dignitatem arrogaverint, quin potius, citra ullam protestationem, infra alios Episcopos in Comitiis et aliis, tam publicis, quam privatis conventibus sederint, contra vero exploratum sit, quod Salisburgensis Ecclesia eodem fere tempore sub Carolo magno, una cum nascente Imperio Romano-Germanico, in metropolium erecta fuerit, ac continua
page 453, image: s0453possessione dignitatis suae adoleverit, et insuper ex praelatione Status prae aliis, ad exemplum scamni Principum secularium, etiam in Ecclesiastico inevitabiles nascerentur altercationes super sessiones, quarum vestigia in Recessibus Imperii adhuc supersunt, et singulis fere comitiis novarum litium clamoribus atria et subsellia personant, propter quas dispares inter status oriuntur affectus, vota in consiliis minuuntur, comitia protrahuntur, expeditiones publicarum rerum impediuntur, ac nonnisi differentiae et animorum aversiones inter status catholicos, non absque notabili Religionis detrimento exsurgunt. Et quamvis Dominus Episcopus Passaviensis religiose spondeat, se, in propriam demissionem, aliis Dominis Episcopis Imperii Principibus, prout hactenus, imposterum loco cessurum; Haec tamen renunciatio velut universali hierarchico Ordini probrosa, justum etiam Dominis Nostris Principalibus excuti metum, ordinem hucusque in Ecclesiastico scamno tam sancte servatum, periculosa novitate quandoque immutari posse. Esto enim, saepe memoratus Dominus modernus Episcopus Passaviensis dignitati novae in sessionibus comitialibus derogare non posset et vellet, nollet tamen id praestare in locis et congressionibus aliis, imo prudenter existimandum, quod Successores Passavienses eo modo, quo modernus Dominus Episcopus Archiepiscopatum impetrare satagit, in occupandis, data opportunitate, primis subselliis sibi invigilaturi essent. His tam summae sedi, Beatissime
page 454, image: s0454pater, quam universo nationis Germanicae Ordini Ecclesiastico pertimescendis probris ac praejudiciis, nulla praeponderant aut necessitatis, aut evidentis utilitatis motiva, quae tum in dismembrandis, tum metropoliticis Provinciis, tum Episcopalibus Dioecesibus, Sancta sedes religiose semper observavit. Et quidem quod nulla necessitas hujus dismembrationis adsit, patet ex eo, quod Passaviensis Ecclesia hucusque per nullam novam Evangelii prorogationem fines suos adeo extenderit, ut in novos Episcopatus necessatio discerpi debeat, neque etiam ab acatholicis ita coangustatur, ut iis retundendis, suisque oviculis conservandis, novorum Pastorum ope indigeat, neque ejus vastitas post erectas Viennensem et Neostadiensem Episcopatus impedit, quo minus gregem suum commode pascere valeat, aut si huic pascendo impar foret, fortassis Dominus Archiepiscopus Salisburgensis in reverentiam suae Caesarea Majestatis animum induceret, ut tantus his duabus Salisburgensibus angustis dioecesibus adderetur districtus ex dioecesi Passaviensi, qui et Dominum Episcopum Passaviensem nimio sublevaret onere, illius autem Archidioecesin ampliori condecoraret jurisdictione; Neque apparet, quod Metropolitana Salisburgensis Potestas ullum Provinciae Austriacae possit gravamen infere, cum sit pure spiritualis, nonnisi in salutem animarum instituta, eo fere modo, quo hucusque illa in Provincias Styriae, Carinthiae et Tyrolis, ubi sine contradictione exercetur, nullum damnum
page 455, image: s0455invexit, imo nec ipsi Austriae, in quam partem suae Ordinariae jurisdictionis, (quae magis statum afficit) exerit, gravis unquam fuisse deprehenditur, idque ex ea potissimum ratione, quod illius Ecclesiae Praesules Principes sint Imperii, Augustissimae domui addictissimi, et communiter ex haereditariis Provinciis electi. Quin et ipse Galliarum Rex flagrantibus bellis exercitium hujusmodi jurisdictionis Domino Electori Trevirensi in proprio Regno non interdixit, timendum veso, ne per talem novitatem exemplum arriperet subtrahendi praedicto Domino Electori ejusque Metropoli venerantes Episcopos. Ex quibus porro convincitur, nullam esse quoque utilitatem, qualem S. Bernhardus de Consid. Libr. III. Cap. 4. suadet, communem videlicet, non propriam; nam si propria in hac dismembratione sufficeret, plures in Imperio, tum amplitudine dioecesis ac flatus, tum meritis conspicuos, et quidem ordine priores inveniri; qui suam dioecesin in Archiepiscopatum exaltari potiori jure praetendere possent, nisi eos amor pacis et optata Patriae Principum harmonia contineret. Caeterum laudabilis est Sacrae Caesarea Majestatis intentio, eo collimans, ut lis inter duos Dominos Praesules tollatur, difficile vero perceptu alio, quam suavi justitiae collo ad optatam metam curri posse, siquidem haec fine strepitu aut justa indignatione suum cuique tribuit, gratia vero laesi animum exulcerat, ac in spem erigit, quandoque reddendi, quod non subduxit. Unde non tam finis, quam prolixitas
page 456, image: s0456litis, animorumque dissensio pullulat, nec dubitandum, quod haec controversia per judicialem sententiam jam tum finem sortita fuisset, si Dominus Episcopus Passaviensis ac Dominus Archiepiscopus Salisburgensis ad finem hunc promovendum assistentiam Augustissimi implorassent. Quandoquidem igitur, Beatissime Pater, hujusmodi erectio, velut nova, maxima post se trahat inconvenientia, ipsam Sanctam sedem aeque ac hierarchiam Germanicam offendat, harmoniam ordinis ecclesiastici convellat, discordiet, et animorum exacerbationes pariat, nulla vero urgeat necessitas, aut evidens utilitas, ob quarum, ut et consensus Metropolitani defectum, magnus ille felicissimae recordationis Innocentius III. Pragensem Ecclesiam in Archiepiscopalem evehere renuit; hinc Domini Nostri Principales sibi promittunt, Sanctitatem Vestram ad imitationem tanti Pontificis, cujus gloriosum nomen simul cum meritis Christiano orbi restituit, pro paterna sua in Germanicam Ecclesiam sollicitudine et pacis amore, in hoc perturbato Christianae Reipublicae statu eo collimaturam, ne termini, quos posuerunt Patres, innoventur, neve saepe fatis Nostris Dominis Principalibus, quos novitas haec non leviter tangit et affligit, inauditis in tam arduo negotio procedatur. Hoc modo Sanctitas Vestra amatam Deo justitiam proteget, Germanicam hierarchiam in optata harmonia conservabit, exuberantem suum zelum Orbi universo magis commendabit, nostros Dominos Principales fortiori
page 457, image: s0457obligationis nexu sibi sedique Apostolicae, pro cujus gloria proprium sanguinem sacrificare parati sunt, aeternum devinciet. Quam Deo Ter Optimo Maximo, pro felici et diuturno universalis Ecclesiae Regimine, Nosmet ipsos vero sanctae et paternae Beatitudini, cum humillimo beatissimorum pedum osculo, devotissime commendamus. Dabantur Ratisbonae, Anno 1694.
DCCCCXLIII. Literae GVILIELMI III. Magnae Britanniae Regis, ad PRAECIPUOS CANTONUM HELVETIAE EV ANGELICORUM ORDINES, quibus ipsis, Mariam conjugem suam desider atissimam sibi praematura morte ereptam esse moeste refert, 1694. Wilhelmus III. Dei gratia, Magnae Britanniae, Franciae et Hiberniae Rex, fidei Defensor etc. Illustribus atque amplissimis Dominis Consulibus, Scultetis, Landamannis et Senatoribus Cantonum Helvetiae Evangelicorum Tiguri, Bernae, Glaronae, Basileae, Schafhusi. Abbaticellae et St. Galli, Amicis Nostris charissimis salutem! Illustres atque amplissimi Domini, Amici charissimi.
IN medio moerore, quo Serenissimae Principis Dominae Mariae, Magnae Britanniae, Franciae et Hiberniae Reginae, fidei Defensoris etc. Charissimae Conjugis Nostrae praepropera et inopina morte pene obruimur, a gravissimis luctibus tantisper vacationem petimus, dum ad Vos (utpote malis Nostris non immotos) tristissimum Nuntium per
page 458, image: s0458feramus, Ipsosque ex amicitiae officio edoceamus, quod pulcherrimum omnium, quae Principem foeminam ornant Virtutum exemplar, productissimae vitae dignissimum, in florente aetate variolorum morbo, eorumque insidiosissimo genere correptum (humana ope contra irrevocabilia Supremi Numinis Decreta nihil valitura) intra octiduum vicesimo octavo scilicet die mensis currentis, purissimam animam coelo reddidit, nobisque tantum moestissimam quidem suam, sed et animo nostro nunquam delendam imaginem reliquit. Divinae Voluntati Nostram in omnibus accommodari par est, eiquo etiam (caducae mortalium conditionis memores) Nos Nostraque venerabunde committimus, Deum optimum Maximum enixissime obtestantes, ut quoniam Nos (quod minime optabamus) superstites esse voluit, tanto casu perculsos sustinere et sublevare dignetur, tum ut ab amicis Nostris, nobisque benevolentibus, praesertim a Vobis (quibus omnia felicia ac prospera ex animo vovemus) eadem et minora quaeque infortunia pro sua summa clementia avertat et longissime amoveat. Dabantur in Palatio nostro de Kensington, 30. die Mensis Decembris, Anno Domini 1694. Regnique Nostri sexto.
Nota Pari quoque ratione ad nonnullos alios Europae Proceres scriptae fuerunt literae.
DCCCCXLIV. Responsoriae a PRAECIPUIS CANTONUM HELVETIAE EV ANGELICORUM ORDINIBUS.
page 459, image: s0459
ad praeimpressas GVILIELM III. de morte lectissimae Conjugis suae nuntiatorias, 1694.Serenissime ac Potentissime Rex, Domine clementissime.
QUanto Nos moerore adfecerint Majestatis Vestrae sub 30. Mensis Decembris, anni proxime clapsi ad Nos exaratae gratiosissimae Literae, quibus tristis obitus Serenissimae Reginae Mariae, lectissimaeque Conjugis certiores Nos facere dignata est (ob quod demissias gratias agimus) verbis haud facile exprimi poterit. Fatemur enim cum omnibus bonis et solidae virtutis aestimatoribus, quos saltem aliqua publicae salutis cura tangit, perdidisse in hac incomparabili Regina Majest. Vestram prudentissimam Regiminis sociam, Ecclesiam firmum columen, populum Britannicum suas Delicias et seculum Nostrum admirationis objectum ipsa immortalitate dignum. Verum, quum ita divinae providentiae decreta, quorum necessitatem morari in humanis consiliis non est, tulerint, ferenda patienter sunt, quae Deus inflixit vulnera. Nostrum interea erit Majestati Vestrae hisce contestari, quas in publico hujusce mali sensu et Nos partes sumamus, et quam desiderio tantae Heroinae una cum Majestate Vestra ingemiscamus. Deum optimum Maximum proin suppliciter venerantes, ut vulnus, quod Majestati Vestrae inflixit, balsamo coelestis solaminis permulcere ac sanare, orbitatemque suam novis prosperae fortunae auspiciis victoriisque exhilarare clementissime velit. Majestatis interea Vestrae erit (siquidem et haec Nobis rogantibus dicendi libertas
page 460, image: s0460fuerit) justo quidem dolori non adeo indulgere, ut exinde Majestatis Vestrae valetudo, quam seros in annos integram servari et libertatis publicae, et Magnae Britanniae, cujus regnandi onus in Ipsam solum jam devolutum est, quam plurimum interest, quid detrimenti capiat. Tandem ardentissimis ad coelum pro Majestatis Vestrae suorumque Regnorum perenni incolumitate votis hasce finimus, ac Nos Nostramque sanctae reformatae Ecclesiae addictam Rempublicam Regiae Majestatis Vestrae erga Nos benevolentiae porro ea, qua par est, devotione recommendamus, dum ei Nostra omnia paratisima officia demissi offerimus. Datae et communi Nostrum Nomine Sigillo foederatae Nobis Civitatis Tigurinae munitae die 9. Febr. 1695.
Majestatis Vestrae
Observantissimi et ad omnia officia paratissimi
Consules, Sculteti, Landammanni et Senatores Cantonum Helvetiae Evangelicorum, Tiguri, Bernae etc.
DCCCCXLV. Responsoriae FRIDERICI AUGUSTI, Saxoniae Electoris, ad praeinsertas GVILIELMI III. Magnae Britanniae Regis, de praematura Serenissimae conjugis suae notificatorias, 1965. P. P.
NOn sine sensu doloris ex Regiae Vestrae Majestatis literis 30. Decembris, quem haud ita
page 461, image: s0461pridem finivimus anni, ad Nos perscriptis intelleximus Serenissimae Principis, Dominae Mariae, Magnae Britanniae, Franciae et Hiberniae Reginae etc. etc. Charissimae suae Conjugis obitum inopinum: qui tanto Nobis acerbior extitit, quanto Nos Ipsi impensius amavimus pie defunctam, omnibus quae summam fortunam ornant, virtutibus eminentissimam. Multo igitur altius jacturam hanc in animum Regiae Vestrae Majestaris penetrasse, facile, ut credamus, inducimur. Confidimus tamen, Regiam Vestram Majestatem eo aequiore animo domesticam hanc cladem esse laturam, quo feliciori sorte beatae memoriae Princeps jam fungi credenda est omnibus, quae hanc mortalem vitam turbant, molestiis liberata, particepsque jam facta aeternae illius ac ineffandae felicitatis, quam nos illi cum invidere neutiquam debeamus, nihil superest, quod praesentibus hisce majorem in modum Deum optimum maximum oremus, quam ut tristes ejusmodi lugendi occasiones imposterum a Regia Vestra Majestate quam longissime avertat, augustissimamque Illius personam incolumem semper praestert ac perpetuo felicem. Dabantur Dresdae die 1. Februarii 1695.
DCCCCXLVI. Responsoriae PRINCIPIS CUJUSDAM SAC. ROM. IMP. ad praecedentes GVILIELMI III. Magnae Britanniae Regis literas, 1695.
page 462, image: s0462
Serenissime et Potentissime Rex, Domine Cognate observandissime.
GRavissimus animi dolor atque luctus, quem quidem nos cum iis pariter omnibus, quibus publicae rei salus prosperitasque curae est; ex Serenissimae Principis, Dominae Mariae, Magnae Britanniae, Franciae et Hiberniae Reginae, Fidei Defensoris, Majestatis Vestrae charissimae Conjugis flebili et praematuro excessu, posteaquam ille publica fama innotuit, hausimus, lectis Majestatis Vestrae literis, planctu undique et moerote repletis recruduit plane atque majorem in modum adauctus est. Iis qui dignoscere norunt Excellentiam Dotium, quibus Deus unum prae altero, in hoc mortalium coetu pro divinae suae sapientiae modo exornavit, abunde constat, quod, quemadmodum perfectissima bona omnium maxime expleant animum atque exhilarent; sic aeque inopinata et praematura istorum jactura gravissime quoque affligat eundem et contristetur. Quibus excellentissimis animi juxta corporisque dotibus beatissima Princeps prae aliis, non sui tantum sexus, sed et mortalibus fere quibuscumque instructa fuerit, norunt omnes sane et agnoscunt, neque hostibus id ipsis diffitentibus. Enimvero quo fortunatior adeo Majesatis Vestrae in conjugali incomparabilis hujus Conjugis suae possessione intimaque ejus consuetudine extitit; hoc magis etiam eidem fuerit ignoscendum, quod, dum derepente et praeter expectationem haec felicitas, quae quidem in hominem potest cadere summa, ablata est, Ipsa Majestas
page 463, image: s0463Vestra conceptum inde acerbissimum dolorem suum undique testetur, sed et hoc magis pariter in gravissimi hujus luctus societatem trahuntur, quicunque gaudent honore Majestati Vestrae cognationis et amicitiae studiis addici, quique praeterea gloriosa officia, quae Deus hactenus per eandem Reipublicae praestitit, grata recordatione venerantur. Et quandoquidem jam pridem inter hos Nomem quoque Nostrum professi sumus, Vestra etiam Majestas, quod gaudemus sane, nos inde amore suo et favore dignos judicavit, contestamur hoc ipso adeo intimum moerorem, quem ex ista a Deo immissa quasi publica clade cepimus. Quoniam juxta tamen illius bonitas Majestatem Vestram in hac calamitate summa non omnino oppressam, in certum publicae rei Christianae solatium servavit, amor etiam et affectus Vester in hanc talis est, ut, quae inde profecta sunt auxilia et officia Eidem, quatenus Deo sic visum, perlibenter diuturna et constantia esse velit. Hinc officiosissime rogamus Majestatem Vestram, id indicium infucati Nostri affectus interpretari dignetur, quando ex sincero amore, quo in ipsum juxta et publicum commodum ferimur, ab eo petimus, ut tristitiam suam ex obitu Serenissimae Reginae conceptam sic moderari annitatur, ne inaestimabilem voluntatem suam ita debilitet, sed, quod est in votis omnium bonorum. Majestas Vestra in solamen et tutelam communis Christianae patriae sarta tecta quam diutissime servetur. Quantum in Nobis est, oramus Deum, ut in summo hoc luctu Majestati Vestrae ad levandum afflictissimum animum et superandum intensissimum
page 464, image: s0464dolorem coelesti favore suo adsistat. Gratias juxta agimus pro testata sua in Nos benigna voluntate et fiducia, quam ex ipso luctuoso nuntio, literis nempe Vestris exuberanter cognovimus hisce Majestati Vestrae et Regio fastigio cognatos cum Ejusdem regnis et provinciis tristissimo hoc casu undiquaque perculsis tutelae divinae ad omnigenam prosperitatem, Nosque ipsos, ut ea, qua coepit gratia et deinceps complectatur, etiam atque etiam rogamus. Et cum de caetero hanc Sympathiam Nostram et vota praecipua pro incolumitate Majestatis Vestrae Nomine Nostro luculentius exponenda N. N. commiserimus, quippe quem ea de causa ad eandem ablegavimus, petimus identidem, dignetur Majestas Vestra eum benigne admittere, eique fidem adhibere, et praeterea firmiter sibi habere persuasum, nos ad quaecunque officia Ipsi perseveraturos, prout debemus, promptissimos atque paratissimos. Dabantur Bruxellis, Anno 1695.
Majestatis Vestrae
Cognaus servusque deditissimus.
N. Dux N.
DCCCCXLVII. Literae FRIDERICI AUGUSTI, Saxoniae Electoris, ad JOANNEM III. Poloniae Regem, quibus pro mercatoribus Lipsiensibus in causa debiti Turneriani intercedit, 1965.
page 465, image: s0465
P. P.
EXposuerunt Nobis Literis supplicibus quidam subditi Nostri ac mercatores Lipsienses, in adjuncta scheda nominati, Johannem Turnerum, mercatorem Polonum civitatis Przemisse pro venditis sibi creditisque mercibus 15000. Imperialium apud illos debitum contraxisse. Pro cujus solutione a mortui jam debitoris haeredibus partim merces, partim nomina a defuncto relicta ipsis cessa ac tantum non obtrusa fuissent. Quum igitur Nominum istorum debitores sub Regiae Vestrae Majestatis Regno diveriis in locis domicilia sua habeant, nec nisi cum ingenti jactura temporis atque sumtuum coram Magistratu quisque suo conveniri possit, submisse per has Nostras intercessionales Regiam Vestram Majestatem implorant Nostri, ut generali Decreto vel Rescripto Regio ad omnes, quorum Jurisdictioni dicti Turneri debitores subjecti sunt, Magistratus, directo, pro faciliore administratione justitiae ipsis subveniatur. Quamvis itaque Regiam Vestram Majestatem ad dispensandam omnibus ex aequo justitiam natura sua proclivem esse non ignoremus, pro eo tamen, quo Nostrorum commoda promovere contendimus, studio, tanto impensius Regiam Vestram Majestatem rogandam duximus, ut praefatorum subditorum Nostrorum causam, justam sane et aequitati convenientem, savore regio complecti atque provehere, suisque juri reddendo Praefectis serio injungere velit, debitores dictorum Nominum mercatoribus Nostris cessorum ad solutionen mandatariis suis has Nostras praeferentibus, Roberto nimirum
page 466, image: s0466et Arturo Forbesen sine mora praestandam adigant et compellant, quo intelligere possint Nostri, has apud Regiam Vestram Majestatem pro ipsis interpositas preces Nostras haud parum sibi profuisse. Quod sane a Regia Vestra Majestate praestitum praedictis mercatoribus auxilium, non tantum promovendis mutuo commerciis magnam utilitatem afferet, Nostrosque imposterum ad res subditis suis amplius credendas magis magisque excitabit, verum Nos ipsi etiam vicissim Regiae Vestrae Majestatis Civibus atque subjectis parem vicem, oblata occasione, rependemus. Dabantur Dresdae die 15. Febr. 1695.
DCCCCXLVIII. Breve INNOCENTII PAPAE XII. ad JOANNEM III. Poloniae Regem, quo eum hortatur, ut litem Episcopum et Palatinum Vilnenses inter ferventem juxta aequitatis normam compnat, 1695. Charissimo in Christo Filio Nostro Joanni, Poloniae Regi Illustri Innocentius Papa XII.
CHarissime in Christo Fili noster salutem et Apostolicam Benedictionem. Excedit omnem disertam qaamvis explicationem molestia, quam in Nobis excitarunt exorta inter Episcopum Vilnensem et magnum Generalem Lithuaniae dissidia, quae hactenus non fuerunt sopita. Lenimus tamen non parum amaritudinem animi nostri, perpendentes operam, qua eadem componere sedulo curat
page 467, image: s0467Majestas tua; Adeo praeclaram enim de zelo, quo Ecclesiae jura Regia autoritate hactenus sustinuisti, gerimus opinionem, ut firmam in spem veniamus, in hoc negotio, Tui similem te futurum, nihilque praetermissurum, quod expectationem Nostram omni ex parte impleat, uberes interim Tibi, hujusmodi de causa, laudes tribuimus, ac Majestati Tuae cuncta faustaque a Deo precantes, Apostolicam benedictionem amantissime impertimur. Datum Romae 23. Aprilis. Anno 1695.
DCCCCXLIX. Breve INNOCENTII PAPAE XII. ad MICHAELEM RADZIEJOVIUM, Regni Polonae Primatem, idem, quod praeinsertum, argumentum exhibens, 1695. Dilecto filio Nostro Michaeli tit. S. Maris de Pace S. R. E. Presbytero Cardinali Radziejowski. Innocentius Papa XII.
DIlecte Fili Noster, salutem et Apostolicam Benedictionem. Quo magis soliciti esse debemus de Ecclesiasticae immunitatis indemnitate, eo magis dolemus videntes exoptatum nondum eventum sortita fuisse studia, quae ad componenda dissidia inter Episcopum Vilnensem et Magnum Generalem Lituaniae exorta hactenus impensa sunt. Quamobrem pro dignitate, qua insigniris, ac pro existimatione, quam apud praedictum Generalem obtines, animadvertes, quae officia inire debeas,
page 468, image: s0468quoad usque negotium, de quo agitur, omnimoda cum Ecclesiasticae immunitatis reparatione absolvatur, Nobisque adimas necessitatem adhibendi ea remedia, quae a Pastorali providentia Nostra rei gravitas reposceret. Hac spe freti Tibi, Dilecte Fili Noster, Apostolicam benedictionem impertimur. Dat. Romae 23. April, Anno 1695.
DCCCCL. Literae MARIAE CASIMIRAE, Reginae Poloniae, ad INNOCENTIUM PAPAM XII. quibus ipsi, quam difficile reconciliationis inter Episcopum et Palatinum Vilnenses negotium, propter obstinatam Cleri pertinaciam et superbam imprimis dicti Episcopi morositatem procedat, animo perturbato recenset, 1695.
POst oscula Sanctissimorum pedum, meique Domusque meae humillimam recommendationem. Innotuit jam Sanctitati Vestrae, quomodo ex parvis initiis (quibus aliter occurri potuit, nisi violentiora consilia majorem forsan injuria vindictam sibi proposuissent) perturbata nimium sit, et vix non suis mota cardinibus Respublica. Ingemiscit optimus quisque et boni publici amantior super afflictissimam (ut nunquam) sortem nostram, nullus dolorem hunc delicatius sentit prae Serenissimo Rege Marito meo desideratissimo, meque, cum ad nos bona juxta ac mala imprimis pertinere videantur. Quid ultimis Generalibus Comitiis gestum sit, non major dolor, quam pudor est memorare, idcirco praevidendo, ne quid simile in proxime
page 469, image: s0469indicendis ex publici boni, et sacri belli rationibus fiat, Rex meus operae pretium duxit, ante omnia convocare partes inter se differentes Varsaviam, et Senatum tam Ecclesiasticum, quam secularem, qui per mediationem (felicem alias in similibus) impellente in tranquillitatem publicam voto, in spem rei prospere transigendae a me acceptam, vocata in consortium laboris secunda a thronis purpura Illustrissimo Cardinali Primate Regni, tanti momenti negotium componeret, atque ita futura Comitia Generalia facilitaret. Conatu ergo maximo, quamvis fructu minimo, per duas amplius septimanas sudatum est: Prima autem nobis omnibus, et potissima fuit immunitatis Ecclesiasticae cura, ut si eam non liceret sartam tectamque in integro conservare, prout esse debet; saltem ita manu tenere, ne vestigium aliquod extaret violatae; ventus quando directus non est, captatur obliquus; admittendaque mala minora, ut propellantur majora. Adinveniebantur possibilia satisfactionis pro praeterito et securitatis in posterum media proponebantur; ut se exercituum Dux ex Privilegio Ministerii, necessitate sacri belli, ex ratione status et honoris sui hic et nunc ex toto Bona Spiritualia milite non posset evacuare; hoc amore pio interim Patriae Reverendus in Christo Pater Episcopus benevole vellet, titulo subsidii charitativi offerre, quod alias per rationem status evincere, vindicareque non poterat; Appromittebat coram Rege meo, me, Senatuque Palatinus Vilnensis non se unquam aggravaturum bona Ecclesiastica, statimque majorem militiae partem ex Bonis mensae Episcopalis,
page 470, image: s0470et Capituli educebat. In reliquo postquam concordia coalesceret, spondebat ingenue omnem facilitatem in favorem bonorum spiritualium, dum non coactive et extorsive cum illo ageretur. Ad haec pollicebatur notabilem per triennium, aut quadriennium hybernalis contributionis diminutionem, quem Episcopi in Polonia pendunt, quotannis. Condicta insuper in satisfactionem Episcopo quadraginta ex nunc, septuaginta altero, post finita feliciter Comitia, die florenorum millia, quibus contentus videbatur. Ex alters parte laesionem honoris Domus Sapiehanae, et per Ex communicationem vix unquam usitato modo fulminatam, objectionemque criminis laesae Majestatis et perduellionis cum summa in posteritatem nominis tanti ignominia ita accommodare studuimus, ut primam cum toto effectu ad Sanctitatem Vestram vocatam in Paterno ejus sinu relinqueremus, de secundaria vero quietatio solennis a parte actorea more Patrio daretur. Restabat mutua partium reconciliatio, salvo utriusque honore, et post haec publica tranquillitas, et laetior Reipublicae facilius sibi consulturae facies stipendia militi providenda, bellique sacri prosequendi rationes ineundae. In summa; nihil prorsus intermissum, tentata omnia, ut pacatam videre liceret Rempublicam, sed infeliciter aeque magno Reipubl. periculo ac damno jacta alea, et portu fracta navis in suo est; Tantus in asserenda concordia, sopiendis in perniciem Patriae ituris odiis incassum abiit labor, opusque nobile sors iniquior pene in manibus destruxit. Quis sit in causa, Deus ipse novit, nec expedit exaggerare; satis
page 471, image: s0471est quod secularis potestas exemplo modestiae, et omnis facilitatis praeluxerit, nihilque negaverit, quidquid, salvo honore, rationibus status, et praerogativa Ministerii concedi potuit. Quin etiam Palatinus Vilnensis (cum id, quod ex omnium consensu transigi debet, necensse sit in unum convenire omnes) efficacem in proximis Comitiis operam suam pollicebatur, ut ad normam Cleri Poloni, titulo subsidii charitativi, consistentias, aut stativa apud se militaria Lithuaniae Clerus posset redimere, quod infallibiliter conclusum fuisset, cum id per se suosque evicturum solenniter in facie regis mei, et Procerum Regni appromissurum declaraverit. Dum igitur spes non dubia felicis eventus affulgeret, et pene res tota in manibus esset; interim tamen dilationibus laborari adverteret Palatinus, imo praecautus esset, negotium non fore determinandum, in alteram Vistulae partem transfretavit. Secutae sunt eum postliminio flagrantissimae meae literae, rediret adhuc, quandoquidem ultra mutuum amplexum cum Episcopo, nihil amplius desiderari videbatur. Detulit libenter et reverenter desiderio Bonorum, et redire se paratum promisit. Sed adventare interim Episcopum Samogitiae nuntiatum est, propter quem praefatae concordiae differri praetendebatur conclusio. Advertens ergo toties se elusum, cum negotium Episcopi Samogitiae non fuerit in propositione et libello concordiae Vilnensis (quamvis id praeter bonum ex integra causa certo certius, posita in Ecclesia Vilnensi Concordia, pari zelo meo, Collegiique Episcopalis cura compositum fuisset) reditum
page 472, image: s0472suum Varsaviam civilissime excusavit, iterque in Lithuaniam prosequitur, relicto bonis omnibus imperfecti operis dolore, et spe remota reassumendi ulterioris tractatus; cum quidvis citius dissolvi possit, quam rursus refici. Has non simplices curas, reique gestae seriem, procul omni affectu, non minore fidelitate, quam animi angore Sanctitati Vestrae defero. Cui, ut principia causae, motiva modi agendi, nec ipsi, qui fecere, sine laude et quid demum sit haec oppressio, non quid vocetur, vellem ex fundamento compendiaria, eaque vera nec affectata cognitione innotescant, pateantque. Indolebit non dubito Beatitudo Vestra ex Paterno eoque in Regnum hoc particulari, et inveterato affectu miserrimae ejusdem sorti, cum verendum sit, ne propter unam (cujus defensores ne inconstantes videantur, nimio pertinaces sunt) omnes Ecclesiae patiantur. Vix jam (cum plus futurum semper sit, quod obstet, quam quod succedat integrum aut possibile Comitia Regni celebrare, quae si celebrarentur in tanta contra Ecclesiasticos animorum Civilium exacerbatione, vel grande praejudicium Ecclesiae Polonae adferre, vel nullatenus bene concludi possent; verendumque, ne Dn. Episcopus, cum plura sint, quae terrent, quam quae premunt, Sacra, paulo tardius convincatur ratione. Est via, quae videtur homini bona, et novissima illius ducunt ad perditionem; Miles enim absques stipendiis et eorum spe relictus, non tantum sacrum bellum non prosequetur, sed etiam, quod Deus optimus avertat, excutiet debitam Regi Ducibusque obedientiam, et ritu licentiosorum Bona spiritualia occupabit,
page 473, image: s0473gemetque similiter ab armis Ecclesiae in Polonia universa, prout gemuit praesenti tempore Sanctitatis Vestrae sub confoederato milite, et tamen ad similia fulmina, quamvis non de erat in Ecclesia Dei zelus, deventum non est. Post simplex idque fidele veritati testimonium perhibitum iterum, pedes Sanctitatis Vestrae similiter et reverenter exosculor. Dabantur Varsaviae Anno 1695.
DCCCCLI. Breve INNOCENTII PAPAE XII, quo ad praeinsertas MARIAE CASIMMAE, Polonae Reginae literas respondet, 1696. Charissimae in Christo filiae Nostrae, Mariae Casimirae, Poloniae Reginae Illustri. Innocentius Papa XII.
CHarissima in Christo filia nostra. Cum ex litetis Majestatis Tuae abunde cognoverimus, quantum operae ac studii impenderis pro componenda controversia, inter Episcopum et Palatinum Vilnensem pendente, uberrimas Tibi de eo laudes tribuimus, firmam in spem venientes fore, ut quamvis exoptatum exitum assecuta non fueris, acriores nihil ominus hinc stimulos capias ad constanter persistendum in exoptata concordia promovenda, inque Ecclesiastica immunitate, quae magnopere nobis cordi et curae est, et esse debet, in tuto ponenda. Incredibili enim dolore afficimur, perpendentes praejudicia, quae in regno de Catholica religione optime merito, quodque Nos majorem in modum diligimus, praedictae immunitati inferuntur,
page 474, image: s0474solicitudini autem Nostrae Majestatem Tuam apprime reponsuram pro explorato habentes, effusam Pontificiae benevolentiae retributionem tibi, charissima in Christo filia, pollicemur, atque interim amplificam benedictionem amantissime impertimur. Datum Romae 21. Jan. 1696.
DCCCCLII. Recredentiales a FRIDERICO AUGUSTO, Saxoniae Electore Georgio Stepney, ad GUILIELMUM III. Magnae Britanniae Regem traditae, 1695. P. P.
REddidit Nobis Regiae Vestrae Majestatis Commissarius et Deputatus Georgius Stepney etc. concreditas sibi literas 24. die Mensis Maji anni superioiis ad Nos perscriptas, multisque amantissimis simul verbis explicuit tum Regiae Vestrae Majestatis propensiorem in Nos affectum, tum generosam Illius ac vere Regiam mentem, de rebus pro praesenti quidem statu ad incolumitatem publicam spectantibus. Quam cum Nos etiam ex parte Nostra modis omnibus promovere jam inde ab initio Regiminis Nostri animum induxerimus, id sane sedulo dabimus operam, ne unquam vel publicae rei, vel imprimis Regiae Vestrae Majestatis commodis deesse velle videamur, ad quod Nos tam mutuae necessitudinis vinculum, quam magni Illius foederis nexus non immerito obstringunt. De quo constanti Nostro promovendi boni publici ardore, praefatum Regiae Vestrae Majestatis Commissarium ac Deputatum eadem dexteritate relaturum
page 475, image: s0475confidimus, qua in tractandis apud Nos negotiis a Regia Vestra Majest. sibi commissis pulcherrime Nobis satisfecit. Hunc itaque partibus suis laudabiliter perfunctum, ad Regiam Vestram Majetem non sine commendatione jam iterum a Nobis contra communem hostem pro salute publica in castra jam abeuntibus, ipso sic cupiente, dimittendum censuimus. Deum O. M. etiam atque etiam rogantes, ut Regiae Vestrae Majestati prospera omnia feliciaque florentissimi Regni sui statui evenire sinat. Dabantur Dresdae die 1. Maji 1695.
DCCCCLIII. Literae FRIDERICI III. Electoris Brandenburgici, ad CAROLUM XI. Svecorum Regem, de simultanea investitura Ducatus Pomeraniae suis cum Legatis recipiendo agentes, 1695.
Serenissime et Potentissime Rex, Domine Cognate colendissime.
Cum a Sacra Caesarea Majestate Investituram de Feudis Nostris Imperii quam primum recipere decreverimus, et negotio huic peragendo Consiliarius Noster Status intimus, Supremus Aulae Camerarius, Exercituum Nostrorum Locumtenens Generalis et Capitaneus Memmilensis, Fridericus Comes a Dönhoff, cum Consiliario Nostro intimo ac in Aula Caesarea Ablegato Extraordinario, ut et rerum Cameralium in Ducatu Magdeburgensi Praeside, Nicolao Bartholomaeo a Danckelmann, Plenipotentiarii nominati sint, ille etiam ea propter, quam primum iter Viennam ingressurus sit,
page 476, image: s0476hic vero ibidem mandatis nostris ea de re instructus jam dum commoretur, ex Instrumento Pacis vero constet, Regiam Vestram Majestatem Ducatus nostri Pomeranici simultanea investitura, atque ita spe successionis gaudere debere; Ideo haec omnia Eidem significanda duximus, ut et ipsa rationibus suis circa negotium hoc investiturae consulere possit. Quam de caetero divinae tutelae toto corde commendamus. Dabantur Coloniae ad Spream die 20/30 Maji 1695.
Regiae Majestatis Vestrae
Cognatus studiosissimus
Fridericus Elector.
DCCCCLIV. Literae GUILIELMI III. Magnae Britanniae Regis, ad FRIDERICUM AUGUSTUM, Saxoniae Electorem, de felici suo in Bataviam reditu nunciae, 1695. Guilielmus III. Dei gratia Angliae, Scotiae, Franciae et Hiberniae Rex etc. etc.
INdulgente Nobis bona Dei optimi maximi providentia faustum felicemque in Bataviam reditum, quo melius communis hostis molitiones et vires repellere irritasque reddere valeamus, visum est de eo Celsitudinem Vestram Electoralem istius per praesentes certiorem facere. Neque ipsam insuper excitare opus erit, omnibus modis publico ut prospiciat commodo, omnesque suos in communem salutem, ut satis in animo habet, nervos intendat.
page 477, image: s0477Interim non dubitamus, quin fortunante Deo optimo maximo unitus foederatorum conatus prospere omnes et feliciter Reipublicae succedant Christianae, Ipsique firma demum et secura restituatur quies. Cum hoc Nos vehementer et ex animo cupiamus, tum pro Viribus Nostris effectui ut detur, summa ope contendemus. Quod reliquum est oramus supremum Dei Numen, Celsitudini Vestrae Electorali ut invigilet, ipsamque tutam semper et incolumem conservet. Dabantur in Aula Nostra Hagae Comitis vicesimo sexto Maji, Anno Domini 1695. Regnique Nostri septimo.
DCCCCLV. Responsoriae FRIDERICI AUGUSTI, Saxoniae Electoris, ad praeinsertas GUILIELMI III. Magnae Britanniae Regis literas, 1695. P. P.
EX literis Regiae Majestatis Vestrae admodum jucundum Nobis fuit cognoscere, Illam ex Anglia reducem Belgium denuo feliciter repetiisse, et in eo fortissimo sane conatu perseverare, quo ipsa notissimi et communis hostis vires et consilia inania reddat. Egregie vero Regia Vestra Majestas de Republica restituenda laborat, suoque exemplo tum alios, tum Nos praecipue incitat, ut virtutem Ejus imitemur. In Hungariam nunc iter Nostrum instituimus, certo militum numero Imperatori concesso, inque eo sumus, ut brevi et ipsi sequamur. Nullum enim est dubium, si hujus hostis vires fortiter aut retineantur aut frangantur, ex eo tranquillitatem et pacem exoptatissimam
page 478, image: s0478Europae redituram, Faveat modo Deus coeptis, secundetque arma Nostra, ut in omni in salutis publicae incrementum felicissime cedant. Quod sicut Nos unice vovemus, ita praeptimis, ut Regia Vestra Majestas diu sospes et incolumis publico servetur, etiam atque etiam exoptamus. De caetero Eam divinae protectioni commendantes, Eidem ad omnia officia prompti atque parati existimus. Dabantur in Thermis Carolinis 5. Junii 1695.
DCCCCLVI. Literae FRIDERICI AUGUSTI, Saxoniae Electoris, ad COSMUM III. Magnum Etruriae Ducem, quibus Brunoni Antonio de Bruni Residentis in Aula ipsius munia a se collata esse nuntiat, 1695. P. P.
ACcepimus fratrem Nostrum admodum honorandum, nunc pie defunctum e Camerae suae nobilibus Brunoni Antonio de Bruni negotium dedisse, ut post obitum Dominici de Melani Residentis munia in Aula Dilectionis Vestrae expleret, ad id procul dubio ea ex ratione motus, quod multis a Dilectione Vestra Florentiae honoribus exceptus, arctioris cum eadem contrahendae amicitiae occasionem nactus, de valetudine ac quae eidem contingunt sive prospera sive adversa, subinde tamen certus esse voluerit. Idem et Nos quoque instigat, Serenissime Princeps, ut amicitiam tam charam, tam pretiosam Nobis ab Antecessoribus inchoatam, sancte observemus perpetuoque,
page 479, image: s0479cum ad id eadem humanitate et honoris officiis, quibus et Frater Noster honoratus est, a Dilectione Vestra Florentiae cumulati fuerimus, provocemur. Ideo Residentem de Bruni Nostrum e Nostris quoque Camerae Nobilibus ad Nos paucis ab hinc diebus ex Italia reversum, ad Eandem hisce literis, ut id Ipsum amplioribus significet verbis, remittendum duximus, et quam gratum Nobis sit, si Eam cum serenissima familia florere et valere nuntius adferatur, cui utpote ex animo omnia fausta et felicia apprecamur. Datum in Thermis Carolinis die 31. Maji 1695.
DCCCCLVII. Literae MICHAEIS RADZIEJOVII, Regni Poloniae Primatis, ad ANDREAM EPISCOPUM SELEUCENSEM, Nuntium in Poloniae Apostolicum, quem candide monet, ut imposterum de se locuturus modestioribus utatur terminis, sibique propter minime toleranda in se nuper effutita dicteria confestim satisfaciat, 1695.
SCribitur mihi Varsavia a consideratione et fide dignis personis, Dominationem Vestram Illustrissimam in praesentia Majestatis et aliorum Magnatum prorupisse in verba parum decentia, et plane respectui mihi debito contraria dicendo, me esse contra Ecclesiam. Super quo plus quam persuasus sum; cognoscens utpote naturale suum similibus levitatibus subjectum. Neque ullatenus mirum id mihi videtur, cum et aliis viribus id sim expertus. Si de differentiis agitur, quae super Immunitatem Ecclesiasticam acta sunt, dicere
page 480, image: s0480possum, ultimum me fuisse, qui, quae in hac materia fierent, nesciverim, nihilominus statim ac mihi indicata fuerunt, quantum potui, me impendi et scribendo ad D. M. Mareschalcum et veniendo in Persona Villanovam, ad tractandum super isto negotio, eique temperamenta quaerendo, quae una et juribus Ecclesiae et publicis convenientiis satisfacere possent. Nec etiam D. Mareschalcus suis partibus hoc in passu defuit, consentiens propagationi executionis sententiae per tres successive terminos, inter quos competentia media ad salvandam immunitatem proposita fuerunt. Punctum rei est, (ut optime innotuit) quod praetextu immunitatis ipsius Salus Reipub. laederetur, cujus execrabile et enorme delictum, et ab omnibus pro tali habitum, nullo modo impune transire debuit: alias enim periculo quies et tranquillitas publica exponerentur. Unde, non ego argui, (qui provectioris aetatis, prudentiae et dignitatis, quam in hoc Regno sustineo, incapax sum tales errores committere, qui jura Reipublicae nostrae confundere et subvertere valeant) sed potius in se ipsum culpa cadere debet, qui uti in hoc, sic in aliis omnibus negotiis, se semper pauca cum moderatione et circumspectione regulaverir. Ignoscat mihi Vestra Illustrissima Dominatio, profecto tali illa me tractare modo non deberet, qui non merui, nec convenientia exposcit. cum insuper nulli ego actionum mearum reddere rationem tenear. Sciat ergo, si hac in parte mihi debitas non dederit satisfactiones, reperiam ego modos, per quos mihi exacte reddantur recurrendo et ad S. sedem
page 481, image: s0481Apostolicam et si opus fuerit, Reipub. autoritatem. Interim illustrissimae Dominationis exosculor manus. Dab. 29. Junii Anno 1691. in Radziejovice.
DCCCCLVIII. Literae GUILIELMI III. Magnae Britanniae Regis, ad FRIDERICUM III. Electorem Brandenburgicum, quibus Namurcum die secunda Augusti maximam partem militum ipsius virtute occupatum esse, nuntiat, 1695. Guilielmus III. Dei Gratia Rex Angliae etc. Friderico III. Marchioni Brandenburgensi etc. salutem.
FRequentes prosperique adeo Foederatarum Copiarum in Urbem Namurcensem aggressus praesidiarios Ipsius milites in tantas conjecerunt angustias, ut die secundo Mensis currentis albo Vexillo moenibus affixo de urbe dedenda transigere postularent, commutatis itaque obsidibus ad pactiones venimus, quibus, concesso militibus in arcem sese recipientibus horarum quadraginta et octo spatio, de Urbis deditione conclusum est. Celsitudinem Vestram Electoralem succeus tam felicis gaudiique nostri exinde profluentis quamprimum participes volumus, Ipsamque insuper certiorem facere, faustissimum hunc eventum Nos Ducibus Vestris militibusque majorem in modum acceptum referre, quarum virtuti et constantiae nulli hostium conatus, nulla munitionum robora obstare valuerunt, qui ubicunque operam suam contulerint, difficultates maximas majore animo,
page 482, image: s0482nunquam non superaverunt. Tam faustis adjutiauspiciis non moramur, quin easdem, quibus tam feliciter usi sumus, in arcem intendamus vires, nulli dubitantes, quin favente Deo optimo maximo unitis Foederatorum armis arx ipsa eadem utatur fortuna et militum praesertim Vestrorum cum opere crescat gloria. De caetero Celsitudinem Vestram Electoralem supremi Numinis Clementiae commendamus, ipsam supplicantes, ut perpetuo rerum secundarum cursu Celsitudinem Vestram Electoralem communemque Christiani Orbis causam fortunare, coeptumque hoc Nostrum tam feliciter inchoatum ad faustum exitum perducere dignetur. Dabantur in Castris Nostris prope Namurcum sexto die Augusti 1695. Anno Regni Nostri septimo.
DCCCCLIX. Literae COSMI III. Magni Etruriae Ducis, ad FRIDERICUM AUGUSTUM, Saxoniae Electorem, cui se Joanni Smidtio Residentis in Aula ipsius munus commisisse significat, 1695.
Serenissime Princeps, Domine et Amice charissime.
COnstitueramus isthuc, cum in vivis esset Serenissimus Dominus Elector Dilectionis Vestrae Frater Nostri amantissimus, Joannem Smidt, qui non solum negotia Nostra curaret, si quae interdum emergerent, verum (quod caput est) et adesset testis assiduus observantiae illius et amoris, quo Serenissimam Eectoralem Domum istam ex instituto
page 483, image: s0483a Majoribus Nostris suscepto semper hucusque fuimus prosecuti. Cujus Consilii causae tantum nunc abest, ut post obitum ipsius Domini Principis nuper defuncti Nobis imminutae esse ullo modo videantur, ut eas potius aliqua ex parte auctas esse, prorsus existimemus. Facit enim humanitas Dilectionis Vestrae et benevolentia erga Nos singularis, ut nihil magis habeamus in votis, quam ut amicitiam illam veterem in Utrumque Nostrum a Majoribus derivatum, studiis officiisque omnibus, quantum consequi possumus, excolamus. Quamobrem et Ipsum Smidtium apud Dilectionem Vestram in eodem munere statuimus confirmandum, et illi nunc rursus praecipue committendum, ut quo Nos animo erga Dilectionem Vestram affecti simus, non solum officiis patefaciat suis, verum Nostro etiam nomine satis copiose luculenterque declaret. Ex cujus igitur sermonibus intelliget Dilectio Vestra, quantum et quale sit obsequium Nostrum et studium in Dignitatem Vestam Electoralem sincerum, quod re ipsa a Nobis protinus ostendetur, cum Dilectioni Vestrae placuerit opera Nostra uti. Quod ut quam saepissime velit, vehementer tum cupimus, tum rogamus, Eique intertm laeta ac felicia omnia precamur. Florentiae die 9. Augusti 1695.
Dilectionis Vestrae
deditissimus
Cosmus, Magnus Dux Etruriae.
DCCCCLX. Breve INNOCENTII P. P. XII. ad JOANNEM III. Poloniae Regem, quo ipsi cognitionem
page 484, image: s0484
causae inter Episcopum et Palatinum Vilnenses agitatae Congregationi immunitatis concreditam esse refert, 1695. Charissimo in Christo Filio Nostro Joanni, Poloniae Regi illustri. Innocentius Papa XII.CHarissime in Christo Fili noster salutem. Ut primum innotuerunt Nobis discrepantiae, quae inter Episcopum Vilnensem et magnum Lithuaniae Generalem exortae fuerant, ob violatam ab ipsomet generali in dioecesi ejusdem Episcopi immunitatem Ecclesiasticam pro charitate, qua inclytum ac de Christiana Republica optime meritum Poloniae Regnum singulariter prosequimur, et avertendos turbines, qui exinde derivari poterant, praedictas controversias amicabiliter componere in animum induximus. Dilecto itaque filio Nostro, Michaeli Cardinali Radziejowski, nec non venerabili fratri, Andreae Episcopo Seleucensi, Nostro apud Majestatem tuam Nuncio, accurate injunximus, ut omni solicitudine ac studio in ejusmodi opus perficiendum incumberent, suspensis ad quatuor menses censuris a memorato Episcopo adversus praedictum Generalem evulgatis; avocata etiam ad nos causa absque ulla censurarum limitatione postquam ad hanc S. Sedem appellavit. Quia vero expectationi usque adhuc nostrae idem Generalis non respondit, ne pastoralis officii nostri partes praetermittamus, instantibus praesertim Episcopo et Clero Vilnensi, cognitionem praedictae causae congregationi immunitatis
page 485, image: s0485juridice examinandam commisimus, Nostroque Nuncio mandavimus, ut praescribat eidem Generali tempus exponendi cidem congregationi Rationes, quas sibi competere existimabit. Minime autem dubitantes, quin Majestas tua, Regia autoritate emanaturis Decretis praesto sit futura, tibi, Charissime in Christo fili Noster, prospera cuncta impense precamur atque Amplificam benedictionem amantissime impertimur. Datum Romae d. 22. Octobris 1695.
DCCCCLXI. Breve INNOCENTII PAPAE XII. ad MICHAELEM RADZIEJOVIUM, Regni Poloniae Primatem, ejusdem cum praeinserto argumenti, 1695. Dilecto filio Nostro, Michaeli Tituli sanctae Mariae de Pace S. R. E. Presbyteri Cardinali Radziejowski etc. Innocentius Papa XII.
DIlecte fili noster salutem. Quantopere hucusque nobis cordi fuerit, ut controversiae inter Episcopum Vilnensem et Magnum Lithuaniae Generalem intercedentes, ob laesam majorem in modum ab ipsomet Generali in Dioecesi ejusdem Episcopi Immunitatem Ecclesiasticam, blande componerentur, satis superque notum exploratumque tibi est, cujus imprimis dexteritati ac prudentiae tanti momenti negotium demandavimus. Cum autem exoptatum hactenus exitum sortita non sit sollicitudo Nostra, hujusmodi causam congregationi immunitatis juridice examinandam commisimus,
page 486, image: s0486et Nostro illic Nuncio in mandatis dedimus, ut praescribat praedicto Generali tempus deducendi ad eandem congregationem rationes, quas sibi conducere censebit. A pietate itaque zeloque tuo petimus, ut pro loco, quem merito obtines, suscipiendam ab eadem congregatione deliberationem constanter tueri velis, ubi id agas, quemadmodum dubio procul confidimus, propensam jam erga Te voluntatem nostram magis etiam magisque tibi devincies, Dilecte fili noster, cui interim amplificam benedictionem peramanter impertimur. Datum Romae d. 22. Oct. 1695.
DCCCCLXII. Literae CIRCULI SVEVICI, ad MAGISTRATUM CIVITATIS GENEVENSIS, quibus ipsi, a Caesarea Majestate aequissima eaque publica sanctione constitutum esse, ne imposterum merces e filis ex auro argentoque deductis fabricatae in, Imperio tollerentur, nisi earum internus valor ad integram marcam argenti puri etc. ascendat, refert, 1695. P. P.
MUtuus ille commerciorum usus, qui inclyti Svevici Circuli, Principum ac Statuum subditis cum amplissima Genevensium Civitate intercedit, necessitatem Nobis imponit, ne ignorare Ipsam patiamur, quae ad excludendas illorum fraudes, qui auro argentoque in laminas ac tenuia fila, ad elegantiorem Vestium pompam diducto, multum de interno suo valore detrahere consueverunt, Sacra Caesarea
page 487, image: s0487Majestas aequissima pariter ac maxime necessaria sanctione praeterlapso, anni decurrentis, Aprili constituit. Postquam enim verita illa esset, ne auri argentique rariore in dies usu, dum signatum aeque ac rude talibus efficiendis adhiberi, multaque subdole fieri deprehendisset, commercia ad ultimum plane conciderent, non aliud convenientius judicavit remedium, quam in omnes illius generis merces, quarum internus valor, non ad integram marcam argenti puri, aut ad minimum quindecim semiuncias cum tribus quadrantibus ascenderet, severe animadvertere, fiscoque illas addicere, omni inter artifices distinctione, indigenae illi sint, an exteri, penitus sublata. Proinde quum ignotum Nobis haud sit, in praedicta Civitate non exiguum illorum esse numerum, qui hujus generis opificio victum quaerere, quique quas conferre merces in Germaniam quoque ad primaria Circuli hujus Emporia transmittere soleant, officii Nostri esse duximus, de promulgata in his etiam ditionibus, ac a primo statim instantis anni ingressu valitura Augustissimi Imperatoris Constitutione certas Dominatianes Vestras eum in finem facere, quo Mercatoribus suis, quibus in hisce partibus negotiari moris est, quid in illos, qui Edicto huic obsequi forte detrectabunt, decretum sit, in tempore significare, illosque, ut mercibus suis publicum valorem ipsorum, Edicto Imperatoris statutum comprobent, et signum appendi curent, hortari valeant, ne quis illorum immeritas, non compertae prohibitionis poenas deinceps luat. Quod reliquum est, Dominationibus Vestris divini Numinis tutelae commendatis
page 488, image: s0488felicia quaevis ex animo apprecamur. Dabantur Ulmae in Comitiis generalibus 27. Octobris, 6. Novembr. 1695.
DCCCCLXIII. Breve INNOCENTII PAPAE XII. ad JOANNEM III. Poloniae Regem, quo ipsum de indicto ase univer sali jubileo certiorem reddit, 1695. Innocentius P. P. XII.
CHarissime in Christo Fili Noster, salutem! Ex quo visum fuit divinae bonitati, supremum Ecclesiae suae Regimen imbecillitati Nostrae demandare, nihil antiquius habuimus, quam ut inter Christianos Principes pax, juvandis tot fidelium Populorum vulneribus, a diuturno aevoque bello inflictis et Christianae Reipublicae a Barbarorum vi atque insidiis tuendae tam necesseria, quam primum componeretur, et quidem hujusmodi negotio promovendo nulli Nos labori vel industriae pepercisse, opportune, importune praedictos Principes hortando ad eandem Pacem stabiliendam, satis superque notum exploratumque Majestati Tuae esse arbitramur. Quia vero inscrutabili Dei judicio nulla adhuc firma apparet Ipsius Pacisspes, eoque interim devenere scandala et flagitia, quae bellum consequi solent, ut ea deflere facilius sit, quam explicare, muneris esse Nostri duximus, pro tanta re ad exitum, perducenda, officia precesque Nostras majori, qua possumus contentione apud memoratos Principes per literas perque nuntios iterare, ad quod imprimis animum Nostrum impellit validus adversus Christianas Provincias Turcarum apparatus. Post effusas
page 489, image: s0489itaque ad Dominum, in cujus manu sunt omnium Potestates, humillimas preces, ut conatibus Nostris propitius esse dignetur, indictoque praesertim ad Ejusmodi Clementiam implorandam universali Jubileo, Te de hoc certiorem reddimus, minime dubitantes, quin tanti momenti opus junctis Nobiscum studiis, totis viribus promoturus sis, ut ad immanes praefatorum Turcarum impetus restringendos fortior evadere valeas. Reliqua a Venerabili Fratre Andrea, Archiepiscopo Seleuciensi fusius cognoscet Majestas Tua, cui interim laeta cuncta faustaque a Deo impense precamur, ac Apostolicam Benedictionem amantissime impertimur. Datum Romae die 10. Dec. Anno 1695.
DCCCCLXIV. Literae GUILIELMI III. Magnae Britanniae Regis, ad CIRCULI SVEVICI CONSILIARIOS, LEGATOS AC DEPUT ATOS. quibus generosum Principalium eorum propositum bellum adversus Gallos strenue continuandi, decentibus mactat laudibus, 1695. Guilielmus Tertius, Dei gratia, Angliae, Scotiae, Franciae atque Hiberniae Rex, fidei Defensor etc. Magnificis ac Nobilissimis Principum ac Statuum Circuli Svevici Consiliariis, Legatis ac Deputatis salutem. Magnifici ac Nobilissimi Viri.
LIteras Vestras Ulmae 31. Octobris datas ut anteriores accepimus, quae quidem Nobis fuerunt pergratae, quippe in iis videre est, magnam illam infractamque animorum Vestrorum constantiam,
page 490, image: s0490qua Circuli Vestri saluti etiamnum prospicere, et ingruentes ferocissimi hostis impetus propulsare statuistis nec tum lacessere. Vos certe latere non potest, quam ingentibus nos impensis, quam numeroso milite, quam assidua diligentia, quanto denique Nostrorum cum periculo contra communis hostis pertinaciam omni tempore contendimus, neque quidem de instituto Nostro aliquid permutavimus, sed Europae libertatem, Germaniae salutem, Circulique Svevici incolumitatem, pro viri bus Nostris, summaque, uti fecimus, ope prosequi decrevimus, et eas speramus initas fore rationes, quibus effectum sit, ut Vestrae ditiones a molestiis infensissimi hostis bellique luctuosi denuo liberentur, et mutatis militum stationibus eo hostium redeat fortuna, ut suarum ipsi Provinciarum limitibus claudantur. Efficiemus, quantum persuasu et inductu Nostro valemus, ut Sacra Caesarea Majestas Exercitui, in Germania militanti Serenissimum Badensium Principem, sub cujus auspiciis tam faustis usus est successibus, sequente etiam Anno praeficiat: Volumus enim nihil deesse votis, quae tanti Ducis virtute et fortitudine expleri possint. De caetero Nos luculenter ex literis Nostris intelleximus, statuisse Vos a foederatorum Consiliis minime discedere: Eorum autem legibus Hagae Comitis nuper sancitis, misso in eum finem Ablegato subscribere, quam quidem fidem Vestram Collegatorum Armis, Circuloque Svevico prospere et feliciter successuram auguramur. Adeoque supremo Vos Dei Optimi Maximi Numini ex animo commendamus, ut vobis saluberrima
page 491, image: s0491quaevis elargiatur, et diuturnum bellum firma demum et secura Pace commutare dignetut. Dabantur in Palatio Nostro de Kensingthon 14. die Decembris, Anno Domini 1695. Regnique Nostri septimo.
Vester bonus Amicus
GVILIELMUS Rex
G. Blathwayt.
DCCCCLXV. Literae FRIDERICI AUGUSTI, Saxonia Electoris, ad CAROLUM II Hispaniarum Regem, cui prosperrima instantis novi anni gratulatur auspicia, 1695. P. P.
ET receptae antiquitus consuctudini et Nostrae, qua Regiam Vestram Majestatem colimus, observantiae convenire existimamus, exorientibus iterum novi anni auspiciis, novis haud tantum Regiam Vestram Majestatem votis et gratulationibus, sed recentibus etiam officiis deditique animi studiis honorare. Quod utrumque dum per praesentes amplissime facere intendimus, nihil est, quod Deum optimum maximum majorem in modum rogemus, quam ut gloriosas Regiae Vestrae Majestatis actione felicissimis semper successibus provehere, armaque Illius pro defensione Patriae communisque Libertatis sumpta, novis subinde victoriis feliciora reddere, ac prosperis denique Illam Omnibus, florente Regnorum suorum (Regni Sui) statu, aliis super alias imposterum seliciter decurrentibus annis ab omni
page 492, image: s0492parte cumulare ac tantum non obruere velit. Dabantur Dresdae die 16. Decembris, 1695.
Nota. Eodem modo ad alios etiam Europae proceres exaracae fuerunt literae.
DCCCCLXVI. Responsoriae GVILIELMI III. Magnae Britanniae Regis ad praeinsertas FRIDERICI AUGUSTI, Saxoniae Electoris de novo anno gratulatorias 1695/6. Guilielmus III. Dei gratia Magnae Britanniae, Franciae et Hyberniae Rex etc.
LIteras Celsitudinis Vestrae Electoralis decimo sexto die Mensis proxime elapsi Dresdae datas, quibus Novum hunc annum novis successibus Nobis insignem optat et auguratur, gratissimas accepimus, sunt enim officii et benevolentiae in Nos et in causam communem studii plenissimae, et utroque nomine gratiis, quas Celsitudini Vestrae Electorali merito referimus, dignissimae, atque uti ad felices hujusce anni successus plurimum conferre in potestate Vestra situm esse videtur, ita de optima Celsitudinis Vestr. Electoralis voluntate nequaquam dubitamus, nec minus confidimus, Nos conjunctis opibus, copiis et consiliis pro defensione Patriae, adversus communis libertatis oppugnatorem rem strenue gerentes favore divini Numinis Eundem ad rationem redacturos, adeoque Celsitudinem Vestram Electoralem Ejusque consilia divini Numinis tutelae et Regimini ex animo commendamus. Dabantur
page 493, image: s0493in Aula Nostra apud Kensington die 14 Mensis Januarii Anno Domini 1695/6 Regnique Nostri septimo.
DCCCCLXVII. Literae MICHAELIS RADZEJOVII, Regni Poloniae Primatis, ad INNOCENTIUM PAPAM XII. quibus ipsi difficillimum inter Episcopum et Palatinum Vilnensis reconciliationis negotium ad optatum tandem multo labore finem perductum esse ac ad illius perfectinem nihil, nisi S. Apostolicae sedis confirmationem restare refert, 1696.
POst oscula etc. negotium Illustrissimi Episcopi Vilnensis cum supremo Exercituum M. D. Litvaniae Duce, si quando alias, nunc profecto, in tam afflicto rerum Nostrarum Statu non modo totam Rempublicam, sed immunitates quoque ecclesiasticas tempore Convocationis mirum in modum perturbavit. Quando pro honore Illustrissimi Palatini Vilnensis, inita Confoederatione Magnus Ducatus Lituaniae inaudito hactenus motu civili Constitutionem, quae vim legis habet, quae Jurisdictionem imprimis ecclesiasticam impugnabat, gravissime obtinere in iisdem Comitiis regni pertinacissime contendebat. Tam fortibus, quia armatis M. D. Lituaniae postulatis resistere non licuit, nisi abruptis violentissime Consiliis publicis, quod ordini Ecclesiastico ex multis rationibus, sed praecipue ob quorundam Illustrissimorum Episcoporum errores novissimo publicae tunc invidiae obnoxio non expediebat. Cum ergo prorsus neminem, ex utroque Senatu Nuntiisque
page 494, image: s0494terrestribus Episcopus Vilnensis habuisset sui nominis honorisque Defensorem, precibus illius causam tueri coacti sumus. Ego vero pro illa autoritate confidentiali, quam cum Domo Sapichana semper integerrime colui, conservoque, impetravi, ut legi publicae parceretur. Sed dilationem totius negotii examinandi et ultimate a Republica decidendi in Electionis Regiae Comitiis nulla ratione potui impedire. Mitto Sanctitati Vestrae processus publici copiam una cum exemplari literarum: quae mihi nomine publico porrectae fuerunt, adscribendum. Tandem ruptis verius quam actis Comitiis versabatur ante oculos, quantum praecesserit, quantumque sequeretur, tam negotio huic Vilnensis Episcopi, quam toti Clero et Ecclesiae, si ab armata, et mirum in modum exacerbata, judidicaretur decidereturque Nobilitate Polona, sub tempus Electionis Regiae, providendum censui, et in animum induxi reassumere Concordiam anno proxime evoluto tentatam, potius quam aperto discrimini totam causam objicere. Successit Conatus felicissime incomparabili dexteritate illustrissimi Nuntii Sanctitatis suae et seria applicatione Illustrissimi Plocensis Episcopi. Accommodatae sunt enim partes certis conditionibus, quarum sensum mittit Sanctitati Vestrae Illustrissimus Nuntius. Non restat ergo, nisi ut Sanctitati Vestrae humillime supplicemus, quatenus tam difficilis negotii compositionem approbare dignetur, animumque Illustrissimi Vilnensis Episcopi ad complectendam hanc concordiam flectere, ne majores deterioresque motus nascantur, qui nulla ratione declinari vitarique
page 495, image: s0495possint. Praesertim cum alii quoque Episcopi hujus regni, et M. D. Litvaniae in similia impegerunt; odiaque accederunt populorum et Senatus. In futurum demum consultum ducerem rei et securitati Ecclesiasticae, ac publicae quieti concihandae, si Sanctitas Vestra expediri mandet Bullam, ne ex hac occasione similia fulmina timeantur imposterum etquidquam demum pro solatio publico expedire videbitur. Confidimus universi, quia Sanctitas Vestra pro paterno suo in Poloniam affectu reddet nobis tranquillitatem exoptatam per impositionem silentii. Alias timendum est, ne iterum iisdem, quibus perinde est stare atque cadere, Rempubl. totam novis procellis exagitent et immunitates Eccesiasticas penitus evertant. Quod ne nobis contingat supremam Sanctitatis Vestrae manum expectamus. Dab. Anno 1696.
DCCCCLXVIII. Literae CAPITULI ECCLESIAE METROPOLITANAE MOGUNTINAE, ad INNOCENTIUM PAPAM XII. quibus scandalum, quod per collatam in Ecclesia Constantiensi Lib. Baroni a Berleps, enormi corporis vitio laboranti canonicalem praebendam, datum fuit, confestim aboleri, humillime petunt, 1696.
Sanctissime Pater,
DEvenerunt proculdubio ad manus Sanctitatis Vestrae supplices Episcopi et Capituli Cathedralis Ecclesiae Constantiensis literae, quibus humillime supplicant provisionem super Canonicali praebenda in eorum Ecclesia vacante, Baroni de Berleps
page 496, image: s0496factam, uti viro propter enormem ejus corporis vitiositatem juxta antiquissima eorum statuta, et alias emergentes rationes, inhabili, aboleri, et alii subjecto capaci desuper provideri; Cum autem et nos, quatenus apud Sanctitatem Vestram desuper intercessionales preces nostras humillime interponeremus, debite requisierint, non potuimus aequissimae hujusmodi eorundem petitioni eo minus non annuere, quo Sanctitatis Vestrae animum ad augmentum decoris Ecclesiastici, et conservationem majorum Germaniae Ecclesiarum, praesertim inter Acatholicos sitarum, privilegiorum et rationabilium statutorum paterne propensam esse novimus. Supplicamus igitur Sanctitati Vestrae quam possumus submississime, ut praegnantissimas a dicto Constantiensi Episcopo et Capitulo hac in causa adductas rationes paternis oculis intueri et non permittere, sed potius mandare gratiosissime dignetur, ne hujus viri admissione propter publicum inde emergens scandalum aggraventur. Deus Ter Optimus Maximus Sanctitatem Vestram pro universalis Ecclesiae incremento diu conservet incolumem. Moguntinae die 16. Febr. Anno 1696.
DCCCCLXIX. Literae GVILIELMI III. Magnae Britanniae Regis, ad CONSULES ET SENATORES CIVITATIS GENEVENSIS, quibus ipsis, pro exhibito deditissimae mentis specimine, quo sibi, quod ex insidiis nuper a Gallicis sicariis sibi structis feliciter evasisset, gratulati erant, gratias amanter reponit, 1696.
page 497, image: s0497
Guilielmus III. Dei gratia, Magnae Britanniae, Franciae et Hyberniae Rex, Fidei defensor etc. Amplissimis Consulibus et Senatoribus Civitatis Genevensis, Amicis Nostris perdilectis, Salutem!
Amici Nostri perdilecti,
GRatissimae certe fuere Literae, quibus Nos ex insidiis, quae per sicarios e Gallia nuper emissos nobis parabantur, salvos evasisse, gratulamini, et salutem Nostram ita Vobis curae esse optamus, ut vos et Rempublicam Vestram veris affectibus prosequimur. Benigni Numinis adorandam providentiam, vobiscum pia mente recolimus, quae non solum innocentiam Nostram praesidio suo munivit, sed jam palam etiam facere voluit, quibus furiis incitati conjurati latrones in tantum scelus proruerunt. Avertat Deus nefaria cujuscunque consilia, tam quae in singulos, quam quae in universos sive Principes, sive status subdolis artibus et occulta fraude machinantur, cumque ab illius tutela omnium nostrorum salus unice pendeat, eidem Vos et res Vestras ex animo commendamus. Dabantur in Palatio nostro de Kensington die 12. April Anno 1696. Regnique nostri octavo.
Vester
Bonus Amicus
GVILIELMUS Rex,
Dux de Schrewsbury.
Inscriptio. Amplissimis Consulibus ac Senatoribus Civitatis Genevensis, Amicis Nostris perdilectis.
page 498, image: s0498
DCCCCLXX. Literae GVILIELMI III. Magnae Britanniae Regis, ad FRIDERICUM AUGUSTUM, Saxoniae Electorem, quibus ipsi selicem suum, post detectum structi in semaledicti parricidii facinus, in Hollandiam reditum notificat, 1696. Guilielmus III. Dei gratia Angliae, Scotiae, Franciae et Hiberniae Rex.
SIngulari quadam Dei Optimi Maximi providentia ex insidiis hominum facinorosorum Parricidium Nostrum Regnique eversionem, et simul Reipublicae Christianae meditantium erepti, confecimus tandem negotia, quae Nostro in hasce terras reditui aliquantum morae attulerunt, et in easdem die Maji instantis decimo septimo, Deo auspice, feliciter appulimus. Adventus deinceps hujusce Nostri Celsitudinem Vestram Electoralem certiorem facere visum est. Ipsamque per praesentes persuasam volumus, nullo Nos tempore foederatorum armis et causae defuturos, ubi contra communem hostem contendendum sit. Celsitudinem Vestram Electoralem excitare non opus est, uti bono publico summa ope prospicere perseveret, neque quidem dubitamus, quin unita Foederatorum consilia et arma fortunare pergat Deus, donec diuturnum et luctuosum bellum pristina pace et secura tranquillitate commutaverit. Cum hoc Nobis cordi semper fuerit, tum ea omnia, quae foederatorum commodis inservire poterint, pro viribus Nostris animoque paratissimo prosequi decrevimus. De caetero Celsitudini Vestrae Electorali fausta omnia, et
page 499, image: s0499felicia apprecantes Ipsam divinae tutelae et clementiae serio commendamus. Dabantur Hagae Comitis die Maji decimo octavo. Anno Domini 1696. Regnique Nostri octavo.
DCCCCLXXI. Responsoriae FRIDERICI AUGUSTI, Saxoniae Electoris, ad praeinsertas GVILIELMI III. Magnae Britanniae Regis literas, 1696. P. P.
HAud parum Nobis gaudii attulerunt Regiae Vestrae Majestatis Literae, quibus illa Nos non tantum de prospero suo in Hollandiam adventu, verum etiam de detectis feliciter per singularem Dei providentiam insidiis, a facinorosis hominibus in Caput Illius comparatis, certiores reddere voluit. De qua insigni Numinis benignitate tanto Nos quidem et Regiae Vestrae Majestati et universae Reipublicae Christianae majorem in modum gratulamur, quanto certius ab incolumitate Regiae Vestrae Majestatis, hoc turbulento rerum statu salus publica dependere videtur, quam Regia Vestra Majestas non sine magno vitae suae periculo contra tot potentissimi hostis machinas fortissimo et vere Regio animo hactenus defendere non intermisit. Ut Illa igitur in praesenti etiam expeditione, non minori prosperitate victricia sua arma adversus hostem communem expediat, feliciterque Ipsi omnia et secundum vota fluant, est quod Nos etiam atque etiam vovemus. Qui sane Ipsimet ex parte Nostra nihil quicquam in Nobis patiemur desiderari, quod ad infringendas hostium vires restituendamque Orbi
page 500, image: s0500Christiano tranquillitatem conducere posse videbitur. De caetero Regiam Vestram Majestatem ad comprobanda dediti animi Nostri studia nihil facturi reliquum divinae tutelae ex animo commendamus. Dabantur in Castris prope Illes die 1/11. Junii 1696.
DCCCCLXXII. Literae PRINCIPUM PER S. R. IMPERIUM ECCLESIASTICORUM nomine, ad Innocentium Papam XII. scriptae, quibus Canonicatum Lib. Baroni a Berleps, monstroso corporis defectu informi, in Ecclesia cathedrali Constantiensi provisionaliter, ast summo cum Ecclesia scandalo et Concordatorum Nationis Germanicae praejudicio collatum, alii cuidam capaciori conferri submisse precantur, 1696.
Sanctissime Pater.
SAnctitati Vestrae ea, qua par est submissione supplices exponimus, quanto cum dolore Ecclesiasticis Sacri Rom. Imperii Electoribus et Principibus Dominis nostris Principalibus, ejusdem Imperii Princeps Dominus Episcopus et Capitulum Cathedralis Ecclesiae Constantiensis non ita pridem aperuerint, quod Anno 1694. post obitum Sebastiani Peregrini, liberi Baronis Zweyer ab Evenbach, modo dictae cathedralis Ecclesiae Canonici capitularis, ejusdem in mense Pontificio vacans praebenda, cuidam Petro Philippo libero Baroni de Berleps, per provisionem Apostolicam clementissime quidem collata fuerit. Cum vero eidem
page 501, image: s0501possessio juxta insinuatam Bullam provisionis petita, ex eo capite denegata fuisset, quod Episcopus et capitulum hunc ipsum provisum, cum Decreto Capitulari satisfacturus se personaliter sisteret, ita corpore vitiatum, et ob dextrum pedem ex nervorum contractione incurvatum tam deformiter laborantem reperierint, ut non nisi cruci ferreae, cui sic incurvatus ac pendulus pes deformi et ad palmum evidenter alto calceo artificiose alligatus est, unoque baculo, quem manu tenet, innixus incederet, et his licet duobus fulcris sustentus, tamen turpissime totus enervis claudicaret; Ideoque ob hanc suam et quidem incurabilem, deformitatem et inhabilitatem, praesertim quod omnes istius cathedralis Ecclesiae Canonici ac Praebendati non tantum in majoribus ordinibus constituti sint, sed in illis etiam ordinibus, per intervalla publice et quidem in summo Altari ministrare ac cultui divino personaliter deservire obligentur, quorum nec unicum actum et ne quidem Acolyti, nedum majorum ordinum munus ullo modo exercere potest, admitti nequeat, is ipse ad sacram sedem denuo recurrerit, et mediantibus ardentissimis reiteratisque, uti dicitur, a Serenissima Hispaniarum Regina per matrem ipsius in Aula Hispanica commorantem, et Principali munere apud eandem sungentem impetratis propria manu exaratis recommendatitiis dispensationem desuper emanatam suppressa haud dubie aut minus fideliter detecta rei veritate exemplo in hac Cathedrali Ecclesia plane hactenus inaudito, obtinuerit. Cum autem hoc ipsum tam sacris canonibus et initis inter Sacram sedem et inclytam
page 502, image: s0502nationem Germanicam concordatis, quam Ecclesiae Statutis ac laudabilissimis consuetudinibus super corpore vitiato, non assumendis omnino repugnet, proindeque divini cultus, ut et istius cathedralis decor et splendor a tot retro seculis per habilium solummodo personarum admissionem illibate conservatus, non leviter imminueretur, ac obfuscaretur, dum ipsi etiam Acatholici, qui in urbe quotidiani sunt, homines ita corpore vitiatos ad sua Ministeria et Collegia recipere sibi opprobrio ducunt, neque dubitandum, quin ipsa Hispaniarum Regina, Germano Serenissimorum Comitum Palatinorum ac Ducum sanguine orta, commendato Berlepsio, si sacros Canones, Germaniae concordata, atque ipsa Statuta capitularia, eaque antiquissima et in hunc usque diem inviolabiliter observata hoc tempore obstare scivisset, hanc suam Regiam commendationem nunquam impertitura, sed alio medio ac modo eidem, licet jam antea duplicirer (ut asseritur) in Ecclesiis, quae personalem Residentiam et Ministerium altaris publicum non requirunt, abunde proviso clementissime gratificatura fuisset. Hinc alte fati Domini nostri Principales a saepe memorato Domino Episcopo Constantiensi, ejusdemque Capitulo instantissime requisiti ac rogati, ut ad praecavendum non tantum istius, sed etiam omnium aliarum Germaniae Metropolicarum ac Cathedralium interesse et irreparabile praejudicium, interposita apud Sanctitatem Vestram intercessione sua, eidem assistere velint, qui negotii hujus gravitatem sollicite perpendentes ac aequissimae illorum petitioni omnino deferendum
page 503, image: s0503censentes, pro mutua et in hujusmodi casibus solita assistentia, nec non proprio jurium et Privilegiorum Ecclesiasticorum tuendorum zelo nobis serio mandarunt, ut Sanctitati Vestrae eorum nomine (quod praesentibus eo, quo decet, demisissimo respectu exequimur, humillime supplicaremus, quatenus ex innata, totique Orbi Christiano luculentissime perspecta paterna sollicitudine et cura, emanatam in favorem saepe fati Berlepsii provisionem immutare, Ecclesiae Constantiensi de alio habili subjecto providere, et Capitula Germaniae contra preces inhabilium tutari clementissime dignetur, praestitura per hoc omnipotenti Deo eligenti sibi sacerdotes absque macula rem gratissimam, Juri Canonico et Germaniae concordatis omnino consonam, indeque praeprimis Augustissimo Imperatori nostro Leopoldo, utpote, qui harum defensionem non minus quam gloriosissimi Antecessores sui juxta tenorem Capitulationem sub solenni juramento suscepit desideratissimam, ipsisque denique Ecclesiis Metropoliticis et Cathedralibus, quibus integritas ac nitor suus prae caeteris cordi est, saluberrimam, imo pro avertendo scandalo et totius status Clericalis vilipendio apud Acatholicos, praesertim illis in partibus cum Catholicis mixtim viventes, alias inevitabili, summe necessariam. Et ea propter nullatenus dubitamus, quin Sanctitati Vestrae tam justissimae quam submississimae petitioni nostrae clementissime annuendo, resultans catholicae religionis bonum et incrementum laudabilissime promovere paterne placuerit. Cui longam annorum seriem pro felicissimo universalis Ecclesiae
page 504, image: s0504Regimine cum dernississimo sacrorum pedum osculo humillime apprecamur. Dabantur Ratisbonae die 5. Junii 1696.
DCCCCLXXIII. Literae MARIAE CASIMIRAE, Reginae Poloniae, ad ELEONORAM MAGDALENAM THERESIAM, Rom. Imperatricem, quibus ipsi Johannem III. Poloniae Regem, maritum suum desideratissimum, fatis concessisse moestissimo animo refert, 1696. Serenissimae ac Potentissimae Principi Dominae Dominae Eleonorae Magdalenae Theresiae, Dei gratia Romanorum Imperatrici semper Augustae, ac Germaniae, Hungariae, Bohemiae, Dalmatiae, Croatiae, Sclavoniae Reginae, Archiducissae Austriae, Ducissae Burgundiae, Styriae, Carinthiae et Carniolae, Vittembergae, Comitissae Tyrolis, Sorori, Cognatae et Vicinae Nostrae charissimae, Maria Casimira eadem gratia Regina Poloniae etc. Salutem ac mutui affectus continuum incrementum.
Serenissima et Potentissima Princeps, Cognata et Vicina charissima.
IMmensus dolor ex inopinato de hac vita decessu, Serenissimi Regis, Domini Conjugis Nostri dilectissimi, ipsa etiam Nobis verba eripit, quibus Majestati Vestrae, praeconcepti doloris magnitudinem deferre ac repraesentare possimus, vim tamen quantumvis dolentissimo inferentes pectori, ut luctus in
page 505, image: s0505plura divisus corda minuatur, illum Majestati Vestrae sine gravissima novi doloris amaritudine communicamus, certam spem habentes, quod in partem permissae a Supremo Numine orbitatis benigne accedere, rebusque Nostris, partim ex jure viciniae, partim ex affectus sui consuetudine, toties erga Nos demonstrati favere Majestas Vestra non gravabitur. Quod Nobis procul dubio inter recentes illosque molestissimos sauciati animi Nostri angores a Majestate Vestra pollicentes, eidem prosperiores rerum successus, quam Nobis frui liceat, diuturnamve a Deo Optimo Maximo incolumitatem impense apprecamur. Dabantur Varsaviae die 20. Mensis Junii Anno 1696.
PCCCCLXXIV. Literae MARIAE CASIMIRAE, Reginae Poloniae, ad MARIAM ANNAM Hispaniarum Reginam, quibus ipsi Johannem III. Poloniae Regem, maritum suum dilectissimum diem obiisse supremum ingenti cum luctu nuntiat, 1696. Serenissimae ac Potentissimae Principi, Dominae Mariae Annae, Dei gratia Hispaniarum, utriusque Siciliae, Castellae, Legionis, Arragonum, Hierusalem, Portugalliae, Navarrae, Indiarumque Reginae Catholicae, Sorori et Cognatae Nostrae charissimae salutem ac mutui affectus perpetuum incrementum!
REcens luctus, quo Nos dextera Domini tetigit, per moestissimum Regis, Domini Mariti
page 506, image: s0506Nostri Dilectissimi ex hac vita exitum non permittit, ut Majestati Vestrae totam doloris Nostri magnitudinem explicemus. Verum quia Majestatem Vestram, quemadmodum humanae vicissitudinis optime memorem esse non dubitamus, ita certa erigimur fiducia, eandem ad compassionem praesertim Status Nostri facile accessuram, ut eo lenius tanti doloris moles ferri possit. In reliquum faustiores rerum eventus, prosperamque valetudinem a supremo Regnorum moderatore Deo Majestati Vestrae animitus vovemus, Dabantur Varsaviae die 20. Mensis Junii Anno 1696.
DCCCCLXXV. Literae MARIAE CASIMIRAE, Reginae Poloniae, ad CHARLOTTAM AMALIAM, Daniae Reginam, quibus ipsi Johannem III. Poloniae Regem conjugem suum charissimum ad beatiores coelitum sedes translatum esse significat, 1696. Serenissimae ac Potentissimae Principi Dominae Charlottae Amaliae, Dei gratia Daniae, Norwegiae, Vandalorum, Gothorumque Reginae, Duci Slesvicii, Holsatiae, Stormariae et Ditmarsiae, Comiti in Oldenburg et Delmenhorst, Sorori ac Vicinae Nostrae charissimae.
LUctuosissimus ex hac vita decessus Serenissimi Regis, Domini Mariti Nostri charissimi, tanta doloris magnitudine intimas cordis Nostri fibras pervasit et concussit, ut nisi Majestati Vestrae eundem pro aliquo tantisper animi Nostri levamento communicaremus, vix humanis viribus tam tristis
page 507, image: s0507vicissitudinis orbitatem et Regni cladem ferre possemus. Hoc proinde calamitatis Nostrae exemplo permota Majestas Vestra non gravabitur pro singulari sua erga Nos propensione in partem doloris accedere, atque eo ferri studio, quo sors tam profundi doloris Nostri valeat temperari. Caeterum in luctuosissimo hoc statu divina manu positae, feliciores Majestati Vestrae rerum cursus, cum longaeva a Deo incolumitate sincere constanterque precamur. Dabantur Varsaviae die 20. Mensis Junii, Anno 1696.
DCCCCLXXVI. Literae MARIAE CASIMIRAE, Poloniae Reginae, ad HEDWIGAM ELEONORAM, Svecorum Reginam, cui conjugem suum amantissimum sibi inopinata morte ereptum esse dolenter significat, 1696. Serenissimae ac Potentissimae Principi Dominae Hedwigae Eleonorae, Dei Gratia Svecorum, Gothorum, Vandalorumque Reginae, Magnae Principi Finlandiae, Duci Scaniae, Esthoniae, Livoniae, Careliae, Verdae, Stetini, Pomeraniae, Cassubiae, et Vandaliae, Principi Rugiae et Vismariae, nec non Comiti Palatinae Rheni, Bavariae, Juliaci, Cliviae, Montiumque Duci, Sorori, Amicae et vicinae Nostrae salutem, et mutuum continui affectus incrementum.
QUae cuncta communi mortalitatis lege versat et immutat vicissitudo, eadem Nos quoque ingenti moerore per insperatum de hoc vitae theatro
page 508, image: s0508decessum Serenissimi Regis, Domini Nostri Conjugis Dilectissimi, gravissime affecit. Ille quidem ex Arbitrio Supremi Numinis suis perfunctus fatis, Nobis vero vix ferendum dolorem et lachrymas in miserae orbitatis solatium pro sui reliquit memoria. Quae propter praesentem mariti Nostri excessum e vivis communicantes minime ambigimus, eandem ad lenienda dolentissimi cordis Nostri vulnera pro solito eoque Christiano erga Nos affectu allaboraturam, ut tam intimus profundi animi sensus fida ac sincera Majestatis Vestrae compassione leniri componique tantisper possit. Nostra vero intererit pro hac benevolentiae mutua contestatione Majestati Vestrae prosperos rerum successus diuturnamque a superis incolumitatem ex animo precari. Dabantur Varsaviae. die 20. Mensis Junii 1696.
DCCCCLXXVII. Literae MARIAE CASIMIRAE, Reginae Poloniae, ad MARIAM ANNAM LUDOVICAM, Electricem Palatinam Rheni, quibus ipsi Johannem III. Poloniae Regem, dulcissimum tori sui consortem, pie defunctum esse nuntiat, 1696. Serenissimae Principi Dominae, Mariae Annae Ludovicae, Comiti Palatinae Rheni, Romani Imperii Archithesaurariae et Electrici, Bavariae, Neoburgi, Juliae, Cliviae, Montium Duci, Comiti in Veldenz, Sponheimb, Ravensberg, Dominae in Ravenstein, Sorori et Cognatae Nostrae charissimae, salutem ac continui affectus mutuum incrementum.
page 509, image: s0509
EAm esse humanae vicissitudinis sortem nullis unquam seculis violatam, ut in fausta prosperis, laeta tristibus frequenter permiscendo jus suum non sine gravissimo mortalium sensu et communi calamitate exerceat; Idipsum a moestissimo de hac vita Serenissimi Regis Domini Conjugis Nostri dilectissimi discessu, plusquam in Nobis ipsis sentientes, nullatenus ferre possumus, quin Serenitati Vestrae tristissimum hunc de tam insperato obitu feramus nuntium. Ingens hic et prope vix ferendus animi Nostri moeror, quod in amico pectore, a solita erga Nos benevolentia Serenitatis Vestrae justam inventurus sit compassionem, sicut nullatenus dubitamus, ita optatos eventus cum integerrima valetudine Serenitati Vestrae apprecamur. Dabantur Varsaviae die 20. Mensis Junii, Anno 1696.
DCCCCLXXVIII. Literae ANDREAE CHRYSOSTOMI ZALUSKII, Episcopi Plocensis, ad CAROLUM BARBERINUM, S. R. Ecclesiae Cardinalem, Regnique Poloniae Protectorem, quibus elegans Johannis III. Poloniae Regis encomium ac vera Principum ipsius desciptio, eorumque ingenua commendatio continetur, 1696.
CUm nullibi melius se dolor Noster inclinare queat, quam in sinu Tuo, communico eum cum omni veneratione, tanquam et Regni Nostri Protectori et meo singulari Patrono. Veniebas saepius, Eminentissime Princeps, in consortium
page 510, image: s0510felicitatis Nostrae, idcirco in eam fiduciam bonitas Tua Nos erigit, quod quasi spectans mala fessae et pene collapsae Nostrae Reipubl. post praematura Serenissimi Regis fata solatium columenque suppeditabis. Ruens quippe fortuna Regni in sinum paternum Sanctitatis suae per validam tuam promotionem sese inclinat. Amisimus 17. currentis Regem non nobis modo, verum toti orbi regendo rite suffecturum. Grata posteritas virtutum non ignara miratrix priscis Heroibus nomen ejus adscribet, et medium inter orbis vindices ponet. Nec immerito sane, an enim huic Regi defuere uni, quae in multis collecta miramur, aut desiderata dolemus? Genus illi avitum et Polonae nobilitati coaevum, si altiora initia spectemus, Lescorum sanguini conterminum. Victoriis ante et post acquisitum regnum clarissimus, primus laedi posse, primus vinci docuit Turcam. Ingentibus praeliis Kalussiensi, Chocimensi, Zoraviensi ac demum Viennensi, Orienti confessionem extorsit, maxime se Polonae succumbere virtuti. Tandem humanae vicissitudine sortis in summo molimine rerum vivere desiit. Non retexo hic (epistola non potest multa complecti brevis) moerorum et malorum, quorum non est numerus, narrationem, quae ex hac morte certo certius eventura, non ex vano timentur ab his, qui vident et longe fines prospectant videndi. Polonia Nostra sedi Apostolicae firmiter adhaeret, sincere favet, humiliter paret, verum Petri successorem fideliter recognoscit. Facias proinde
page 511, image: s0511nobis, Eminentissime Princeps, aures Pontificis benignas, ad preces nostras, ut in tutelam adeo sublimem recipiamur. Poterimus certe miserrimum aerumnae nomen amittere, et in sinu Paterno crescent spes Nostrae non humiles, si animorum unitatem per Illustrissimum Nuncium procurare dignabitur; Nam per hoc unitati consilia, consiliis rationem, rationi addet pondus. Augebis amplitudinis Tuae incrementa, et erit hoc inconcussum Polonae rei utique labentis columen, si id ab optimo Patre pro non malis filiis eviceris. Permittet interim innata benignitas Tua, ut verum rerum nostrarum statum, sub quovis ac praecipue hoc interregno paulo fusius, quod purus in Patriam suggerit amor, pro necessaria adjungam informatione. Scis imprimis, quae fuerunt merita defuncti Regis, et quam justus sit dolor extincto. Primus, si quis unquam Regum, languida manu regnavit, nullius subditorum per vindictam ac poenas legum sanguine suso. Vastissimo ingenio exoticas linguas, patrias externasque leges, cursus siderum, terrarum fluminumque tractus, et omne literarum arcanum absorpsit, servantissimus aequi, fidem sancte coluit ac protexit. Schismata ad unionem orthodoxae Ecclesiae alia in totum reduxit, aliis reducendis immortuus. Merita haec et tanta virtutis defectae opera omnem de successore adimere deberent dubitationem, nec locum alicui relinquere disputationi, sed rem arduam, quanquam gloriosam sortiri videntur Poloni, liberum scilicet eligendi Regis arbitrium,
page 512, image: s0512quod toties miraculi obtinet vicem, quoties in tot Electorum millibus in unum votum coalescit. Caeteris gentibus caeca sorte nascendi proveniunt Reges, nobis Polonis in arcto labor est, quoties eliguntur, nam si is, qui eligitur, amicum virtutibus animum habet, Patriae felicitatem; si in probra vitiaque proclivem, casum ruinamque portendit. Ita sane bono meliorem, meliore optimum Deoque simillimum Principem labor instat legendi, utpote penes quos sola eligendi gloria relinquitur, vel dedecus et ignominia et post perpetua infelicitas subsecutura. Qui vero nunc sit Regalis genius ille, quibus lateat locus, nostro ne an alieno debitus coelo. Quis tandem in sortem pulcherrimi terrarum Imperii voce concordi vocabitur, in Dei manibus situm est. Ut vero arenam istam multi antehac externorum Principum aut obtinuerunt per palmam, aut deseruerunt repulsa; sic nec modo ambigendum admisso certamine in dubiam aleam nomina daturos, aderunt certe, qui eorum agonem, voto, voce, plausuque juvabunt. Quanquam inter Principes Nostros Regios certe invenimus, si veris coloribus virtutes judicare velimus, qui bellaces exterorum spiritus, prudentiam domi, felicitatem in armis, non tantum exaequare, sed etiam superare possunt. Haec demum magni Johannis raritatem sapit felicitas, ita ortum fuisse, ut non occidat; ut virtutis suae non degeneres, ita et dignitatis reliquerit capaces. In aliis bona non nisi fortunae in legitimam filiorum transeunt possessionem; virtutes
page 513, image: s0513et merita non semper successiva in filios gaudent descendere haereditate, in quibus saepius quandoque paternus annihilatur ad magna animus, non quod injurius Parens plenum successori non cedat genus, sed quod a recta linea Paternorum morum aberrantes filii se ad eandem ipso facto inhabilitent. Nostrorum vero Principum animis inest Patrii candoris et virtutum imago; Et cum non annorum ordo in Electione nostra spectetur, cum transcendat hanc eligendi libertas, illa conciliantibus fatis quemcunque communi complecteretur amore, ultro ac etiam ingratiis faciet Regni Poloni parentem.
JACOBUM PRINCIPEM ut inter fratres maximum gradu aetatis, primum publicae famae objicit, quae arbitrio aurae popularis in diversa studiis acta jam illum saepe praefert, saepe aequat, saepe etiam posthabet Regni candidatis. Est ille certe aestimantibus recte, aetate et ingenio sceptri non incapax, copiosus linguarum, experientia rerum non modicus, favore potentium validus, conjugio claro subnixus, indeque multis, sed immerito formidolosus. Patri in praeliis adfuit multis, vultus illi blandus, liberalitas promta, et multa alia, quae Principem decent. Si quosdam ejus errores in tempus, quosdam in fortunam, reliqua in pravam consulentium solertiam derivare velimus, pauca, quae corrigantur, manebunt, imo plura, quae ultro sceptrum invitabunt.
ALEXANDER PRINCEPS decora facie, proceritate venusta, ignotis etiam oculis incutit
page 514, image: s0514Majestatem vultu propius Matri admotus, vastitatem ingenii, et in consilio pondus mutuatus a Patre, calamo et ore disertus, ubi ex proposito res tractanda venit, linguarum et scientiarum non inops. Liberalitas in promiscuum adstricta ex merito et laxa, arcana scrutantibus clausus, in aequitatem maxime propensus, sobriis sensibus vigil, nec ultra naturale desiderium in potum cibumque projectus, juvenis manu et consilio alacer, flagrans belli laborum, nondum matrimonio sibi aut in publicum gravis, nec ejus voti nimium praecox.
CONSTANTINUS PRINCEPS quoad os humerosque similis Patri et vera virtutum ejus imago. Nihil humile unquam puer adhuc promisit, vultu incessuque gravis, animo senex, responsis argutus, fortunae, in quam editus est, inrer infantiles etiam lusus semper manifestus. Fructum jam non spem in herba ostentat, affatu blandus, aditu facilis, in omne humanitatis effusus officium, ad oblivionem sui liberalis, natural ingenio felix, artibus egregiis, et usu linguarum variarum suffultus. Sed quid prodest Regem felicem, Patrem faecundum, ipsum denique Deum in publica munera nostra abunde largum fuisse, si tot tantique principes egregiis dotibus suis jam quorundam obliquam sentiunt invidiam. Habes, eminentissime Princeps, veram Principum nostrorum imaginem, ut vero eum affectum, quem vivo Patri palam testatus es, Filiis conserves, ego pro meo singulari affectu, tanquam tot nominibus obstrictus humiliter
page 515, image: s0515peto. Meretur id rerum nostrarum, fortunae Christianae stator, ne imaginem quoque Regalem in posteris perdat, cui non tantum Roma, non tantum Vienna, sad Barbarum etiam Bizantium statuas ponere deberet laureatas. Timeo ego (quanquam hactenus nullus in theatro patet) ex multis circumstantiis, ne ipsius Regiae domus sive culpa sive fato ad aliquem exterum Respubl. Nostra desciscat, sed tristi fato suo, absit omen! a novitate praeluderet, et ab avito libertatis gradu ad insuetam servitutem procul omni dubio devolveretur: Nec ratio quidem, nec consuetudo hoc habet. A conditore Lecho ad memotiam Nostram extremaque tempora ita sancto usurpatum eligendi jus est, ut posteritas Regum, servato libere eligendi jure, successerit in Regno, quae fugitiva etiam in Casimiro Primo, invita in Casimiro tertio, pervicacibus Polonorum studiis ad Thronum quaerebatur, trahebaturque. Ut ergo, novas in praecordiis Polonorum erigas Tibi aras, Princeps Eminentissime, ope operaque Tua calamitates nostras subleva, et ut opportuna media mandato Sanctissimi Domini Nostri instructus Illustrissimus Nuntius ineat et arripiat, procures: Unde semper honos, nomenque Tuum, laudesque manebunt, et ego Sacram Purpuram, veniam liberiori et longiori stylo deprecatus, reverenter exosculor. Dab. 23. Junii 1696.
DCCCCLXXIX. Literae JACOBI LUDOVICI, Johannis III. Poloniae Regis Principis filii natu majoris, ad MICHAELEM
page 516, image: s0516
CHAELEM RADZIEJOVIUM. Regni Poloniae Primatem, quibus se resque suas ipsius patrocinio commendat, 1696. P. P.INexplicabili circumventus dolore, post luctuosum ex hac vita decessum Serenissimi Parentis mei, in tam dolenda orbitate, tremula ad Eminentiam Vestram manu praesentes exarare cogor, enarrando fatalem hunc ictum, quem Divina manus Domui Nostrae inflixit, adeo, ut ad exquisitae infelicitatis cumulum, nihil praeterea addi possit, cogitarique. Mihi praecipue, cui geminata imminet calamitas, ex occasione infensae nonnihil Serenissimae matris meae, de cujus affectu in me quantumvis Eminentiae Vestrae abunde alias constare potest, clarius tamen coram quam per literas decet exprimere. Sufficiat interim Eminentiae Vestrae nosse, quod hucusque ea usus sim moderatione, quam et filialis observantia et profunda submissio requirebat. Non vanam spem pono fortunae meae in Eminentiae Vestrae autoritate, quod ubi Varsaviam attigerit totam hanc procellam et motos componet fluctus, mihi vero paterno suo affectu adesse et laboranti patrocinari causae dignabitur. Quod ubi praestiterit, implebit leges aequitatis, et afflictum depressumque statum Nostrum eriget, quem iterum iterumque tutelae Eminentia Vestrae, ac protectioni impensissime commendo aeternum obligatus. Dabantur Mense Junio Anno 1696.
Jacobus Ludovicus,
Primas etc. mpp.
page 517, image: s0517
DCCCCLXXX. Responsoriae MICHAELIS RADZIEJOVII, Regni Poloniae Primatis, ad praeinsertas JACOBI LUDOVICI, Principis Regii literas, 1696. P. P
PRaemisi nuper Serenitati Vestrae per Reverendissimum Nominatum Chelmensem vivi doloris mei sensum supra tam luctuosum Serenissimi Regis Nostri et Vestrae Majestatis Parentis fatum, qui non modo Serenissimam Domum suam, sed totam Rempublicam gravissimo calamitatis vulnere sauciavit. Quod Serenitatis Vestrae attinet privatum Interesse, explicui meam mentem eidem Reverendissimo nominato, commendavique diligentissime, ut securam redderet, de antiqua mea inclinatione, nec non obligatione et recenti in tanta orbitate compassione. Confirmabo praesentibus documentis, ubi primum venero Varsaviam, et qua promptitudine omnia Serenitatis Vestrae mandata recipio, ea facilitate, diligentiaque exequi contendam. Insuper solatia desuper precatus omni cultu et veneratione testor quam sim
Serenitatis Vestrae
Dabantur Anno 1696.
studiosissimus
Michaelis Radziejowski,
Primas etc. mpp.
page 518, image: s0518
DCCCCLXXXI. Literae ALEXANRI ET CONSTANTINI, Principum Johannis III. Regorum, ad MICHAELEM RADZIEJOVIUM, Regni Poloniae Primatem, cujus sibi suaeque Serenissimae familiae Patrocimum modesse exposcunt, 1696. P. P.
AD quem in tam fatali naufragio post tristissimum Serenissimi Parentis et benefactoris Nostri obitum, ad quem, inquam, portum securius vertere proram possumus, quam ad sinum probatae toties erga Nos Eminentiae Vestrae benevolentiae, quam Nobis proximi sanguinis necessitudo tam intimo nexu illigavit; quod interea temporis tanto fiducialius testamur, quanto sumus certiores, quod ultra sanguinis jura gravissima orbitas Nostra omnia consuetae erga Nos inclinationis conciliabit facile et disponet officia. Vota deinde Nostra mutua brevis sunt mensurae, quia unum hoc intendimus omnes, ut Serenissima Parens Nostra in juribus et praerogativis personam suam concernentibus secura conservetur, cui Nos ex praecepto divino et mandato pie defuncti Serenissimi Genitoris et ex obligatione pro beneficiis plusquam maternis assistendo, sic speramus, quod Eminentia Vestra, pro Inter- Regis officio coronatam illius dignitatem, et nostrum simul honorem tueri protegereque dignabitur. Nos pariter
page 519, image: s0519jurata unione pollicemur Eminentiae Vestrae aeternam grati animi memoriam.
Dabantur Mense Junio, Anno 1696.
Alexander Princeps.
Constantinus Princeps.
DCCCCLXXXII. Responsoria MICHAELIS RADZIEJOVII, Regni Poloniae Primatis, ad praeimpressas ALEXANDRI et CONTANTINI, Principum Regiorum, literas, 1696. P. P
EXduro marmore corillud sit, necesse est, quod tam publica orbitas in lacrymas non refolveret, et ad debitam compassionem supra deplorandam Regiae Domus sortem et tenerioris aetatis dolendam fortunam non provocaret. Omnes vires conatusque impendam, ut primam hanc scintillam domesticae dissensionis quamprimum extinguam, ne in publicum erumpat incendium. Quoties enim hoc profundius recogito, omnes in me passiones concentrantur. Et quia me sors nascendi in eo gradu sanguinis, et gratia Serenissimi Parentis Serenitatum Vestrarum, eoque autoritatis disnitatisque loco posuit, sentio me obligatum, et jure gratitudinis erga Serenissimam Reginam ex titulo conscientiae, ne tantum scandalum innotescat; domi vero concors harmonia innati affectus tam inter Fratres, quam filiorum
page 520, image: s0520erga Matrem praecidatur. Omnes proinde impendam curas et studia eo vertam, ut non verbis sterilibus, sed opere, obsequio et applicatione testari possim, quam sim
Serenitatum Vestrarum
Dabantur Anno 1696.
Studiosissimus
Michael Radziejowski,
Primas, mpp.
DCCCCLXXXIII. Literae CANTONUM HELVETIAE EV ANGELICORUM, ad GUILIELMUM III. Magnae Britanniae Regem, quibus se pacis instantis Tractatui nominatim includi precantur, 1696.
Serenissime ac Potentissime Rex, et Domine clementissime.
FAma ad Nos perlatum est, fieri posse, ut divina ita disponente Clementia tumultus bellici universam hactenus Europam concutientes, laeta metamorphosi propediem in communem Pacem transmutentur. Cum igitur perspectum Nobis sit Regiam Vestram Majestatem huic Negotio summum addere pondus, gloriosissimum cum primis atque ardentissimum Regiae Majestatis Vestrae zelum, pro Ecclesiae Evangelicae prosperitate, diurna nocturnaque contentione excubare; Non possumus non exoptata Nobis hac occasione oblata, incumbente Nobis praecipue pro Patriae Nostrae salute
page 521, image: s0521sollicitudine, Regiam Vestram Majestatem humillimo cum respectu denuo flagitare, ut si quando Pacis negotiatio optatum habuerit eventum, eadem et Nos nominatim Reformatae Helvetiae Cantones, ipsorumque Confoederatos, atque in specie Religionis Nobis foedere junctas Civitates Mulhusium, Biennam, Genevam, cum Urbe, comitatuque Neocomensi comprehendi et includi, jubere, ut omnia et singula, de quibus Regia Vestra Majestas publicae prosperitatis Nostrae promovendae gratia jam informata est, et informari porro posset, Regiae curae suae commendatissima habere dignetur. Quod si benignissime Regia Vestra Majestas annuerit, fiet adid, quo ei jam obstrictissimi sumus vinculo, ingens accessio, nec unquam altissimo Numini pro sacratae Regiae Majestatis Vestrae personae conservatione et faustissimo omnium institutorum et coeptorum ejus successu humillima vota facere cessamus. Datae, et communi nomine nostro foederatae Nobis Civitatis Tigurinae Sigillo munitae. Pridie Calendarum Augusti Anno 1696.
Majestatis Vestrae
Observantissimi et ad omnia paratissimi,
Consules, Sculteti, Landmanni et Senatores Cantonum Helvetiae Evangel. Tiguri, Bernae, Glaronae, Basileae, Schaffhusii, Abbatis Cellae et sancti Galli etc.
page 522, image: s0522
DCCCCLXXXIV. Responsoriae GVILIELMI III. Magnae Britanniae Regis, ad praeinsertas CANTONUM HELVETIAE EV ANGELICORUM literas, 1696. Gvilielmus III. Dei gratia, Angliae, Scotiae, Franciae et Hiberniae Rex Fidei Defensor etc. Illustribus atque amplissimis Dominis Consulibus, Scultetis, Landmannis et Senatoribus Cantonum Helvetiae Evangelicorum Tiguri, Bernae, Glaronae, Basileae, Schaffhusi, Abbatis-cellae et Sancti- Galli, Amicis Nostris charissimis salutem!
Illustres et amplissimi Domini,
LIteras Vestras, pridie Calendis Augusti datas, Reformatos Helvetiae Cantones curae Nostrae commendantes, gratissime accepimus, lubenter enim quamlibet arripiemus occasionem, qua possumus testari, quanta Nos benevolentia et affectu commoda Vestra, et Confoederatorum Vestrorum, quamque propenso studio Ecclesiae Evangelicae felicitatem prosequimur. Cumque id Nobis in proposito semper fuerit, ut diuturno bello, quod pro communi salute suscepimus, honesta demum et secura Christiano Orbi quaeratur tranquillitas, tum certe, quantum in Nobis sit, efficiemus, ut ubi supremo rerum arbitro Europae exoptatam diu pacem annuere placuerit, Vos et confoederati Vestri Eadem includantur, Reipublicae Vestrae ea habita ratione, qua Nobis semper cordi est. Neque
page 523, image: s0523dubitamus, quin Vos etiam ea omnia pro causa communi intendere non desinetis, quae ex debito et pro bono publico fieri debent. Adeoque Vobis rebusque omnibus Vestris, quaevis prospera et fortunata apprecantes divinae Vos benignitati et tutelae ex animo commendamus. Dabantur in Aula Nostra apud Lopo, die Septembris 10. Anno Domini 1696. Regnique Nostri octavo.
Vester
bonus Amicus
Gvilielmus Rex
G. B. Lathwayt.
Inscriptio. Illustribus atque amplissimis Dominis Consulibus, Scultetis, Landmannis et Senatoribus Cantonum Helvetiae Evangelicorum Tiguri, Bernae, Glaronae, Basileae, Schasshusi, Abbatis-cellae et Sancti Galli, Amicis Nostris charissimis.
DCCCCLXXXV. Literae a CONSILIARIIS PRINCIPUM ET STATUUM CIRCULI SVEVICI ad CAROLUM XI. Svecerum Regem exaratae, quibus ab eo obnixe contendunt, velit in praesenti Pacis tractatu aequissimorum postulatorum Circuli sui justam habere rationem, 1696.
Serenissime, Potentissimeque Rex, Domine Clementissime.
INvoluto atrocissimi belli molestiis per integros octo annos et quod excurrit, Christiano Orbi,
page 524, image: s0524non exiguum praebuit solatium, Illustris illa sollicitudo, qua sacra Regia Majestas Vestra reducendae tandem aliquando communi tranquillitati, in hoc usque tempus invigilavit. Postquam enim illa acerrimo mentis suae lumine perspexisset, in hoc concussi terrarum Orbis motu Europaearum Gentium res absque ferali illarum exitio stare diutius haud posse, in id potissimum Sacra Regia Majestas Vestra laudanda prorsus cura incubuit, ut quam alii armis parare niterentur quietem, ipsa consiliis, adhortauonibus, officiis denique indefessis produceret. Factum inde, ut non in sui magis decus, quam insigne eorum emolumentum, quos saevissimus hujus belli turbo perculit Sacra Regia Majestas Vestra operam suam offerret, qua in componendis, tanta animorum pariter ac vitium contentione agitatis controversiis, ii uterentur, quibus non ferro penitus, sed amica magis conventione tandem transigere esset propositum. Ac licet divinam in ultionem potius quam securitatem Nostram intentum Numen, egregiis hisce destinatis successus, quos illa merentur, nondum plene tribuit, ambigendum tamen non videtur, tot piorum precibus ac desideriis fatigatum et ultimum illis benedicturum dolendamque hactenus tarditatem diuturniore prosperitate compensaturum. Proinde cum inclyti Circuli Svevici Principibus et Stantibus Dominis et Superioribus Nostris omnia in eo stent consilia, esse suae etiam partis, quantum licebit providere, ut exitialis hujus belli turbis, in quod sola tuendae avitae libertatis ratione, procul habita omni aliena invadendi libidine, illos impulit,
page 525, image: s0525aliquando exsolvantur, ruptaque nullo illorum sive consilio sive merito, Pax quantocyus coalescat, in mandatis Nobis dederunt, praesentibus hisce Majestatem Vestram venerari, devotissimisque ipsi gratiis, pro maximo hoc augendis publicis commodis oblato beneficio, illorum nomine actis, ulterius a Majestate Vestra Regia rogatu nostro contendere, ne ab ea, quam tanta Nominis sui gloria ingressa est, via prius deflectere velit, quam arduum hoc et sola animi sui magnitudine dignum restaurandae Pacis opus, ad finem perduxerit exoptatum. Et quoniam tot a Sacra Regia Majestate Vestra exhibita excelsae bonitatis suae documenta, abunde Nobis persuadent, eo maxime ipsam fore intentam, ut, quam suo labore Christiano Orbi conciliare suscepit, concordia iis statuenda sit fundamentis, quae ad Justitiae praescriptum sua quibusvis tribuant, omnesque futurarum Dissensionum causas, graviore alioquin procella deinde erupturas, radicitus tollant, neutiquam veremur, quae futura Pace concedi Nobis postulabimus, aequissimo Majestatis Vestrae Regiae arbitrio, sive mediatione, quam ex Mandato speciali, post alias Potentias. Nostrorum quoque Principalium et committentium nomine quam decentissime requirimus, vel ob eam solum rationem committere, quod nihil illorum sit, cui non omni luce clarior sua constet Justitia. Neque grave foret, Regiae Majestati Vestrae praesentes ante oculos ponere, quam iniqua, ab exorto hoc nefandissimo bello, simus perpessi, quam saevissimis incendiis ac direptionibus, etiam contra apertam Pactorum fidem, amoenissimae Regionis
page 526, image: s0526hujus vastatae sint Provinciae, quamque dira citra ullam belli rationem, fertilissimis illarum agris inducta sit solitudo, nisi verendum Nobis esset, ne nimii videremur commemorandis in ipso instantis Tractationis limine, iis, quae omnium exposita conspectui, superflua haud indigent relatione. Interim, ne diutiore cunctatione saluberrima haec Pacis consilia evanescant, ipsumque quod tanto utrinque ardore paratur bellum sub futuram expeditionem, rem omnem ad extrema, vix ulla deinceps humana ope sanabilia deducat, nulli dubitamus, quin Sacra Regia Majestas Vestra, pro summa, qua pollet potentia, eo sit allaboratura, ut rejectis, quae moram hucusque negotio huic injecere, impedimentis, partibus militantibus omnibus persuadeat, ut illi inchoando brevi coeant, nec prosuo in Christianam rem studio prius dessitura, quam gravissimis hisce belli laboribus, magnum sincerae, justae ac perennis Pacis diem imposuerit. Ultimum, quod literis hisce adjicere convenit, est, ut summi numinis tutelae sacram Regiam Majestatem Vestram ad peragenda quaevis felicia precibus commendemus ardentissimis. Dabantur Ulmae die 4. Novembris, Anno 1696.
Sacrae Regiae Majestatis Vestrae
humillimi
Principum et Statuum Circuli Svevici Consiliarii.
page 527, image: s0527
DCCCCLXXXVI. Literae a CONSILIARIIS ET LEGATIS VI. AD RHENUM CIRCULORUM, Francofurti ad Moenum congregatis, ad GVILIELMUM III. Magnae Britaniae Regem, quibus ipsi, quam grave sibi, post compositam Regem Christianissimum inter et Sabaudiae Ducem pacem particularem, invasionis a Gallis ingenti numero auctis immineat periculum, clare exponunt, et suae defensionis omnimodam curam impense commendant, 1696. P. P.
SAcram Regiam Majestatem Vestram latere nullo modo potest, quam insigne emolumentum Corona Galliae per pacem in Italia nuper factam rebus suis acquisiverit, et quam grande damnum ex adverso communi foederatorum causae, praesertim Sacro Romano Imperio, ejusque securitati praejudicium, per eandem, propter vicinitatem Regionum illatum sit, videmus jamjam periculi exinde provenientis praeludia, ex quo Galliarum Rex, quascunque in Italia habuerat copias, in confines superioris Germaniae Provincias transtulit, atque in Hyberna ibidem longe lateque dispersit, quarum numerus, quemadmodum certo indicio novimus, jam ad centum et duodecim millia militum assurgit. Satis agnoscunt Serenissimi Electores et Principes VI. Circulorum Imperii Germanici, Rheno, ideoque etiam periculo proximorum, utpote Electoralis Rheni, Franconici, Bavarici, Svevici, Superioris Rhenani et Westphalici Directores,
page 528, image: s0528Domini Nostri Principales, quam facile sit hosti, sive adhuc ipsa hyeme, sive sub initium proximi veris, gravissimam irruptionem in Nostras viciniores sibi Provincias suscipere, qualis, si ex voto eidem succederet, ob separationem virium exinde metuendam, spem omnem futuri sucessus apud foederatos intervertere valeret. Unde altememorati Electores et Principes moti fuerunt, ut divertendis pro communi defensione inter Status horum VI. Circulorum per arctius aliquod foedus mutuis consiliis, Conventum hinc Francofurti ad Moenum instituerent. Quantum ex rationibus susceptarum Consultationum colligere licet, dubium non est decreta haec iri, quae in salutem Patriae Nostrae non minus, quam in communes foederatorum utilitates praesentes aeque ac futuras pertinere ac evalescere possint. Quoniam vero in praesenti periculo solae vires horum Circulorum fortasse non sufficiunt, sed supplemento ulteriori, quo a foederatis luculenter augeantur, opus habent, ideo non solum Sacrae Caesareae Majestari rem omnem per Literas, quarum copia hic adjuncta est, amplissime exposuimus, supetiasque humillime petivimus, sed Nostrum quoque duximus, ad sacram Regiam Majestatem Vestram causam hanc ulterius ablegare, quam propterea etiam nomine Congressus nostri humillime imploramus, ut pro ea, quae cum Sacra Caesarea Majestate Eidem intercedit Consiliorum necessitudine, proque autoritate, qua inter foederatos pollet summa, ubi de rationibus futurae expeditionis contra hostem communem feliciter instituendae consultabitur,
page 529, image: s0529suam quoque operam haud gravate eo impendere velit, ut periculi, quod hisce Germaniae Provinciis nunc imminet, gravissimi sufficiens habeatur ratio, utque tales in tempore Nobis mittantur suppetiae, quae sub uno aliquo, atque indiviso Imperio militari in his et illis partibus, quas hostis aggressurus est, minas intentatas prudenter eludere, vimque omnem fortiter repellere valeant: pertinebit hoc ad augendam Sacrae Regiae Majestatis Vestrae gloriam, qua immortalitatem in his terris sibi parabit, proque beneficio isthoc, quibuscunque aliis deinceps demerendo Electores et Principes Circulorum horum Domini nostri Principales se valde obstrictos agnoscent. Interea supremum Numen devotissimis precibus oramus, ut Sacram Regiam Majestatem Vestram ab omni periculo potenter custodire, eidemque prosperrimos rerum successus largiter impertiri velit. Dabantur in Congressu Nostro Francofurti ad Moenum die 30. Decembris Anno 1696
Sacrae Regiae Majestatis Vestrae
humillimi
Electorum ac Principum VI. Circulorum, Electoralis Rhenani, Franconici, Bavarici, Svevici, Rhenani superioris et Westphalici Directorum Consiliarii et Legati in Congressu Francofurtensi congregati.
page 530, image: s0530
DCCCCLXXXVII. Responsoriae GVILIELMI III. Magnae Britanniae Regis ad praeinsertas CONSILIARIORUM ET LEGATORUM a VI. AD RHENUM CIRCULIS Francofurtum ad Moenum missorum literas, 1697. Gvilielmus Tertius Dei gratia, Magnae Britanniae, Franciae et Hyberniae Rex, Fidei Defensor, Illustribus et Magnificis Viris, Electorum ac Principum sex Circulorum, Electoralis Rhenani, Franconici, Bavarici, Svevici, superioris Rhenani et Westphalici Directorum Consiliariis et Legatis in Congressu Francofurtensi congregatis Salutem!
Illustres ac Magnifici Viri.
LIteras a Concilio Vestro Francofurti ad Moenum, die 30. Mensis Decembris ultimi ad Nos datas, gratissimas accepimus; ex iis etenim summam et salutarem concordiam Vestram non cum laude solum, sed etiam cum voluptate perspeximus, cum adeo conjunctis animis, copiisque paratos Vos, ut omnes hostium communium conatus ad Patriam invadendam, reprimatis, videmus, cujus consilii non virtutem magis, quam prudentiam suscipimus, et felicitatis futura auguria haud dubie inde sumimus, nihil enim iis defuturum videtur, qui sibi non desunt et qui animos ad iis opitulandum acrius incendunt. Nec dubitare Nos volumus, quin res Vestrae Nobis, utpar est, curae cordique sint, et quin virorum tam fortium, tamque egregie de Nobis
page 531, image: s0531causaque communi meritorum, a nobis ratio meliori, quo fieri poterit, modo habeatur; Quod Vobis hisce Literis a dilecto Nobis fideli Georgio Stepney, Armigero, Ablegato Nostro Extraordinario, reddendis significandum censuimus. Macti igitur et dignum aliquid Vobis, dignum Nomine Germanico, Deo bene adjuvante, praestetis; Cujus tutelae Vos Vestraque omnia, quamplurimum commendamus. Dabantur in Aula Nostra Kensington 14. die Mensis Februarii 1697. Regnique Nostri nono.
Vestrum
amicissimus
Gvilielmus Rex.
Gvilielmus Trumbales.
DCCCCLXXXVIII. Literae CONSILIARIORUM ET LEGATORUM nomine VI. Circulorum Francofurti ad Moenum congregatorum ad GENERALES FOEDERATI BELGII ORDINES, quibus ipsis, quid Germaniae a Gallicis opiis adversus Sabaudiae Ducem nuper adhibitis, mirum ad numerum auctis, metuendum sit, explicant, ac eis, a Principalibus suis ideo foedus defensivum arctius conclusum esse, referunt, illosque auxiliis et consiliis ipsorum sublevari petunt, 1696. Celsi ac Praepotentes Foederatarum Belgii Provinciarum Domini Ordines Generales.
EX quo Sabaudiae Dux, causa Foederatorum relicta, primum ad Castra hostium transiit, ac exmplo
page 532, image: s0532nunquam fere audito una eademque aestate, duarum adversarum partium invicem militantium Exercitibus cum Imperio militari summo praefuit, illudque exercuit, postea vero, urgentibus fatis, bellum in Italia universa omne penitus finitum, singularisque denique Pax secuta est, non desiit Galliarum Rex illico, quascunque habuerat ibidem copias in confines Germaniae superioris Provincias transferre, suumque exinde Exercitum, qualem hisce maxime Regionibus opposuit, ita adjungere, ut jam ad numerum centum et duodecim millia militum ascendat, cum quo minatur vel hac adhuc hyeme, vel sub initium proximi Veris, priusquam foederatorum Miles in expeditionem iverit, Germaniam, et in hac et in illa parte invadere, eo consilio, ut unum et alterum foederatorum immensa vi armata penitus obrueret depelleretque atque ita vires nostras ulterius divideret, quo tandem in divisione omnibus imperare ac leges Pacis pro lubitu ponere solus posset. Quemadmodum vero tela provisa minus nocere solent, ita etiam Reverendissimi et Serenissimi Electores et Principes VI. Circulorum, utpote Electoralis Rhenani, Franconici, Bavarici, Svevici, Rhenani superioris et Westphalici Directores, Domini Nostri Clementissimi, pro suo in Rempublicam communem studio singulari curarunt, ut in conventu hic Francofurti, propterea instituto, ejusmodi consilia formarentur, excogitarenturque remedia salutaria, quibus pericula imminentia gravissima quadantenus divertere Remque publicam Nostram omni possibili modo salvare liceret; Annuit divinum Numen coeptis
page 533, image: s0533honestissimis, et conclusum jam est inter hos VI. Circulos arctius quoddam foedus in tempora belli aeque ac pacis pro defensione mutua perpetuandum, cujus virtute Electores, Principes et Status in eo comprehensi, ad instruendum exercitum 60000. Militum bene exercitatorum, quo proxima aestate, tuendae Patriae uterentur, sese invicem obligarunt. Quoniam autem vires hostiles, quales quotidie in immensum excrescere audimus, quibusque ut ex apparatu, qui passim adornatur insigni, non absque ratione colligere licet, intentando hic aut illic gravissimo ictu nos pervertere studebunt, adeo numero se et jam amplius ita augere possunt, ut horum Circulorum solae Copiae iisdem non sufficiant; ideo per literas submisissime scriptas, quod adjunctae Copiae docent, apud Sacram Caesaream Majestatem non minus, quam Sacram Regiam Majestatem Angliae, aliosque Reges, Electores ac Principes foederatos, ut sufficentia ad Rhenum auxilia, et quidem justo tempore, primoque, quantum fieri poterit Vere Nobis submittantur, sollicite quaesivimus, ea spe freti, fore, ut per ejusmodi Foederati militis conjunctionem sub uno Imperio Militari summo bene institutam, non tantum Germaniae fines contra hostiles invasiones quascunque defendere, sed et data occasione fortiter adversus pugnare, atque ita armis quoque horum Circulorum Pacis tam diu exoptatae, honestisque conditionibus adornandae, conclusionem aliquando promovere valeremus. Cumque satis constet, quod egregie res foederatorum communes Vobis, Celsi ac Praepotentes Domini Ordines
page 534, image: s0534Generales, curae, cordique sint, idcirco Electorum et Principum VI. Circulorum Directorum, Dominorum Nostrorum Clementissimorum nomine, vestro quoque studio haecce desiderio quam maximo commendare, Vestramque simul operam obtinendo huic fini valde commodam, decentissime hisce implorare voluimus. Agnoscent Reverendissimi et Serenissimi Domini Nostri Principales isthoc officium Amicum cum debita gratia, idque deinceps quavis occasione, studiis quoque suis demereri connitentur. De caetero, precamur, ut Vos foederatasque Provincias divinum Numen hoc non minus, quem auspicamur, anno, quam in omne futurum aevum, omni facilitate largiter cumulare dignetur; Dabantur in Congressu nostro Francofurti ad Moenum die 3. Januarii 1697. 24. Decembr. 1696.
Vobis, Celsi ac Praepotentes Foederatarum Belgii Provinciarum Domini Ordines Generales,
Ad quaevis officiorum genera paratissimi
Electorum et Principum VI. Circulorum Electoralis Rhenani, Franconici, Bavarici, Svevici, Rhenani superioris et Westphalici Directorum Consiliarii et Legati in congressu Francofurtensi congrogati.
page 535, image: s0535
DCCCCLXXXIX. Literae FRIDERICI AUGUSTI, Saxoniae Electoris, ad CAROLUM II. Hispaniarum Regem, cui exoptatissimas proximi et futurorum annorum gratulatur calendas, 1697. P. P.
ET temporis hactenus feliciter exacti memoria et novi jam approperantis Anni solennitas Nostri Nos admonere officii videntur, ut pro antiquo ritu Regiae Vestrae Majestati prospera ac fortunata omnia Regioque suo digna fastigio votis omnibus exoptemus. Quod dum praesentibus hisce cumulatissime facimus, illud Regia Majestas Vestra nobis adhuc magnopere roganda est, certo sibi ut persuaderi patiatur, nihil a Nobis quicquam vel nunc vel imposterum, aliis super alios decurrentibus annis, omissum iri, ex quo animi Nostri Regiae Majestati Vestrae dediti ardor et singularis libertatis publicae defendendae, pacisque tandem universalis honestis conditionibus recuperandae, studium ullo modo poterit intelligi: In quam eandem curam cum et Regiam Vestram Majestatem maxime omnium incumbere videamus, novas Illi subinde infracti animi corporisque vires ac salutari tandem operi perficiendo successus etiam atque etiam apprecamur. Dabantur Dresdae Mense Decembri 1696.
Nota. Ejusdem commatis literae scriptae quoque ad alios Europae Proceres fuere.
DCCCCXC. Literae MICHAELIS RADZIEJOVII, Regni Poloniae Primatis, ad MARIAM CASIMIRAM, Poloniae
page 536, image: s0536
Reginam, cui modeste suadet, velit se sub instantis consilii tempus, Varsaviam relinquendo de malevolorum quorundam intempestivo livore subducere, 1697.JAm ad aures S. Reginalis Majestatis Vestrae pervenisse credo, Commissionum Leopoliensium dolendum exitum, appropinquans Patriae periculum, ex resolutione militiae confoederatae invasurae penitius Patriam, Matrem scilicet, visceraque ejus dilaniaturae. Impietas ista magna et crudelitas, sed his gravior audacia et praesumtio, dum auream libertatem, antecessorum nostrorum sanguine partam, hucusque conservatam liberam Electionem privatae cujusquam sacrificare intendit ambitioni. Recurrunt utraeque Leopolienses Commissiones ad praesens Consilium, ut inde contra imminentem patriae ruinam provideatur remedium. Cogito itaque futuro die Martis magnum consilium indicere, sed metuo, ne occasio residentiae S. Reginalis Vestrae Majestatis Varsaviae, aliquas Consilio nostro subministret difficultates; siquidem de abitu Vestrae Majestatis Reginalis, oretenus et per literas certificatum, ac per me Palatinatibus in responsis ad legationes publicatum. Sumo proinde audaciam, quam submisissima Veneratione S. Reginali Majestati Vestrae insinuare et reflexioni maturae proponere, ut ea inire dignetur media, quae amorem et venerationem personae Sac. Reg. Majestatis Vestrae et Serenissimae domui possint conciliare. Plus in hoc Consumatissima S. R. Majestatis Vestrae prudentia potest assequi, quam calamus meus exprimere.
page 537, image: s0537Finio in debita Veneratione etc. Dab. Varsaviae die 24. Martii Anno 1697.
DCCCCXCI. Responsoriae MARIAE CASIMIRAE, Poloniae Regina, ad praeinsertas MICHAELIS RADZIEJOVII, Regni Poloniae Primatis, literas, 1697.
INtime viscera nostra penetrat inanis Reipubl. conatus, et sine fructu circa dissolutionem confoederationis utriusque Commissionis impensus labor, ptaesertim dum sub istius licentiae jugo primariae fortunae nostrae, et pauperes subditi supra mensuram pressi gemunt; ad ultimamque jam collabuntur ruinam. Patriae hujus amor extimulavit nos ad omnem circa pacificationem Reipubl. applicationem impendiumque, sed notabilis sumptus in ipso portu fecit naufragium. Causam Deo dicet et Reipubl. quicunque tam impiis mediis intentiones suas erigere conatur: Sicut vero Illustritatis Vestrae laudabilis est intentio, quod hoc in casu praesens ad se congregare velit consilium, ita occasionem nullam scire prorsus, nec divinare possumus, cuinam quieta nostra penes mortales exuvias piae memoriae Serenissimi Regis Conjugis nostri desideratissimi obesse posset residentia? testatum reddidimus in Convocatione praeterita, in quo publica felicitas semper nobis sit respectu, dum ad instantiam aliquorum generosorum Nuntiorum Varsavia moveremus citra omnem legem contra nostram personam, non tuendo nos quacunque consuetudine, nec defendendo nos manifesta aequitate per vestrammet Illustritatem repraesentata.
page 538, image: s0538Nihilominus tamen non sine gravi doloris sensu, experimur incessantes contra personam nostram invisae mentis stimulos, Denuntiabamus jam alias illustritati Vestrae intentionem abitus nostri in terras Russiae, ad quas nos contractus et alia domestica nostra vocabant interesse, remorabatur autem nos addicta bonorum amicorum reflexio, super agitatas Leopoli Commissiones, ne cuiquam vel minima daretur occasio ad sinistram personae nostrae interpretationem, quae attigit innocentiam Serenissimi Principis Jacobi filii nostri Dilectissimi, licet quiete et longe hic a Varsavia residentis. Persuasio Illustritatis vestrae, an tam subito in effectum deduci possit, subjicimus alto ipsiusmet judicio, ea cum fiducia, quod Illustritas Vestra nos adigere non intendat, ut imminentem sacram hebdomadam, et ipsa appropinquantia Festorum solennia, in itinere alicubi peragamus, imo speramus, quod ex innato affectu Illustritatis Vestrae innocentiam potius nostram, et manifestam de Lithuana Confoederatione irrogatam nobis calumniam in hocce consilio justificare non dedignabitur. Non fraudabimus certe autoritatem Illustritatis Vestrae, et promissum, quod nostro et suo nomine intuitu abitus nostri, et absentiae in futura (prosperet Deus) felici electione dignata est Palatinatibus dare. Quod perspicaci Illustritatis Vestrae trutinae dum proponimus, fortunatos simul futuri consilii successus, et optimam sanitatem Illustritati Vestrae ex animo vovemus. Datum Varsaviae 25. Martii 1697.
page 539, image: s0539
DCCCCXCII. Literae commendatitiae, ab Electore Saxoniae, FRIDERICO AUGUSTO, Locumtenenti Joh. Philippo Jaegero, ad REMPUBLICAM VENETORUM datae, 1697. P. P.
Humillime Nobis exposuit suum, quo flagrat, sub auspiciis inclytae Vestrae Reipublicae militandi, valoremque animi sui per praeclara facinora magis magisque excitandi desiderium, qui has ad Dilectionem Vestram et Vos perfert Literas Locumtenens, Johannes Philippus Jaegerus, multisque a Nobis precibus efflagitavit, ut ipsi commendatitiis Nostris, quibus ad militare aliquod munus tanto facilius se aspiraturum confidit, subvenire vellemus. Qua in parte cum deesse supplici et ad ulteriora in re militari intento neutiquam cupiamus, Dilectionem Vestram et Vos pro mutua illa, quae Nobis et Antecessoribus Nostris cum Inclyta Vestra Republica jam dudum intercessit, etiam atque etiam praesentibus hisce rogamus, ut ea benignitate Clientem hunc ad commoda et desideria ejus provehenda, velint complecti, quo possit intelligere has in favorem illius perscriptas a Nobis literas haud parum profuisse. Quod superest praeclara Vestra consilia remque Venetam terra marique uti pergat fortunare Deus ex animo optamus. Dabantur Dresdae 1697.
DCCCCXCIII. Literae CAROLI XII. Svecorum Regis, ad FRIDERICUM AUGUSTUM, Saxoniae Electorem,
page 540, image: s0540
quibus ipsi, Carolum XI. Parentem suum charissimum praematura morte extinctum esse nuntiat, ac se ad continuanda mutuae necessitudinis cum ipso officia paratissimum esse asseverat, 1697. Nos Carolus, Dei gratia Svecorum, Gothorum, Vandalorumque Rex etc. Serenissimo Principi, Consanguineo et Amico nostro charissimo, Domino Friderico Augusto, Saxoniae Duci etc. etc. salutem et prosperos rerum successus!Serenissime Princeps, Consanguinee et Amice Charissime.
IN summo animi moerore constituti, Serenitati Vestrae Electorali peramice significandum duximus, quemadmodum supremo rerum humanarum arbitro, ac fatorum Moderatori Deo Ter optimo Maximo pro inperscrutabili consilii ac voluntatis suae beneplacito visum sit die Mensis hujus labentis, hora circiter decima vespertina Divum Parentem nostrum gloriosissimae memoriae, Potentissimum quondam Principem ac Dominum, Dominum Carolum XI. Svecorum, Gothorum, Vandalorumque Regem etc. post valetudinem ejus gravi morbo affectam, sed inconcusso animo et tolerantia Christiano Principe digna sustentatam, mente in Deum et Redemptorem Nostrum penitus defixa, vitae hujus miseriis beata morte eximere, adeo, ut fluxam hanc et caducam, quam immortali cum laude felicissime gesserat, rebus pace et bello gloriose confectis, Regni terrestris coronam coelestis et aeternae beatitudinis gloria commutaverit; Nobis
page 541, image: s0541vero Domuique Regiae ac universo huic Regno, quantum quamque grave vulnus, praematuro excessu tanti Regis ac Herois in ipso aetatis virilis vigore ac susceptorum pro communi bono et universae Christianae rei salute pulcherrimorum operum cursu extincti, ex inopinato inflictum sit, promptius fuerit Serenitati Vestrae Electorali judicii sui perspicacissimi genio assequi, quam Nobis id verbis exaequare. Hinc minime dubitamus, quin Serenitas Vestra Etectoralis pro sincero illo fidae amicitiae cultu, qui inter optimum Parentem Nostrum et Serenitatem Vestram Electoralem viguit, tristem hunc et luctuosum casum latura sit. Sed et insimul confidimus, Serenitatem Vestram Electoralem eundem benevolentiae affectum in Nos, jam nunc avitum paternumque socium, divina providentia et legitimo haereditario successionis jure, sub tutela et administratione, Potentissimae Reginae, honoratissimae Aviae Nostrae et quinque Regiorum Senatorum, secundum propriam divi Parentis Nostri factam Dispositionem ad id constitutorum conscendentes omni meliori modo derivatum velle; Cum utique fixum firmumque Nobis sit, paternorum consiliorum ad publicam salutem collimantium vestigiis tanto alacrius mustere. Quod idem Divus Parens Noster inter ultima Elogia, ad sollicite amplectendam boni publici curam ac praesentium foederum ab Ipso initorum vim fidemque, ubicunque casus tulerit, integre praestandam etiam atque etiam cohortatus est, provisis quoque et relictis idoneis praesidiis ac viribus, quibus voluntati suae tantopere Nobis
page 542, image: s0542commendatae obsequi in proclivi foret. Hoc animo et proposito sub auspiciis nostris, fortunante Deo, procedent consilia in divini nominis gloriam ac Christiani Orbis redintegrandam incolumitatem et tranquillitatem potissimum conferenda. De caetero benignisimum numen ardentibus imploramus precibus, ut Serenitatis Vestrae Electoralis inclytam Domum, ab omni tristioris fati incursu quam diutissime jubeat esse immunem. Cui etiam ab Ejusdem clementia firmam valetudinem et prospera quaeque ex animo apprecamur. Dabantur in arce nostra Regia Holmensi, die 7. Aprilis 1697.
Nomine altissime memoratae Sacrae Regiae Majestatis, Domini Nepotis Nostri Charissimi, ut et Regis ac Domini nostri clementissimi.
HEDWIG ELEONORA
Reg. Sveciae.
Benedictus Oxenstiern.
G. F. Guldenstiern.
Fabian Wrede.
Nicolaus Güldenstolp.
L. Wallenstedt.
DCCCCXCIV. Responsoriae FRIDERICI AUGUSTI, Saxoniae Electoris, ad praeimpressas CAROLI XII. Svecorum Regis literas, 1697. P. P.
POstquam per Regiae Vestrae Majestatis literas die 7. Aprilis ad Nos perscriptas de honoratissimi
page 543, image: s0543Illius Parentis, Serenissimi et potentissimi quondam Principis, Domini Caroli XI. Svecorum, Gothorum, Vandalorum Regis etc. etc. praematura morte certiores facti sumus, multis quidem gravibusque de causis magnum sensimus dolorem, sed inde praecipue, quod nosmetipsi et Principem Consanguineum egregia singularique virtute spectatum et amicum multis nominibus longe Nobis charissimum, in ipso aetatis animique flore, medioque pulcherrimorum operum cursu extinctum amisimus. Cujus prudentia atque praesidio sinceroque pro causa communi zelo, non solum Patria, sed universa propemodum Respublica Christiana, si unquam alias, his sane difficillimis temporibus opus habere praecipue videbatur. Sed quoniam ea Dei Optimi Maximi voluntas fuit, inter medias seculi turbas Heroem hunc ad sese tanquam de terrarum aestu et fluctibus in portum vocare, tantaeque Ejus Virtutes tamque egregiae extiterunt, ut memoriam Ejus nominis omnibus seculis conservaturae videantur. Plane Nos quidem in eam sententiam adducimur, ut bene cum illo actum esse statuamus, qui hoc tempore mortem cum vita adeo gloriose commutavit, ut aliis exemplo foret, quomodo rebus mortalibus sit excedendum. Hancque omnino cogitationem Regia Vestrae Majestatis moerorem quodammodo levaturam esse tanto certiori fiducia speramus, quanto firmiore spe confidimus, non posse Regiam Majestatem Vestram melioris vitae felicitatem invidere tam glorioso exitu rebus humanis exempto Parenti, quem, quoad vuit, tantopere amavit. Nos
page 544, image: s0544interea Regiae Vestrae Majestati, ad quam legitimo haereditariae successionis jure amplissimi Regni possessio jam devoluta est, hanc dignitatis Regiae novae gloriae accessionem, tanquam paternarum Virtutum aemulo atque Haeredi merito debitam etiam atque etiam gratulamur, nihil magis in votis habentes, quam ut Regiae Vestrae Majestati optimi Parentis exemplo, consiliisque inhaerenti, curamque boni publici ex illius praecepto sollicite amplectenti, prospere omnia feliciterque ad redintegrandam Reipublicae Christianae tranquillitatem succedant. Quod superest, Regiam Vestram Majestatem, certo sibi ut persuadere velit, rogamus, Nos veteris illius amicitiae, commercii, atque necessitudinis, quae inter majores Nostros tot retro annis floruit, tam continuandae, quam novis subinde accessionibus et incrementis augendae, semper fore studiosissimos, illasque prae caeteris magis avide capturos esse occasiones, quae Nostro in Regiam Majestatem Vestram amori, cultuique declarando quam frequentissime Nobis offerentur. Cui interea perpetuam valetudinis integritatem et rerum omnium successus felicissimos ex animo apprecamur. Dab. Viennae Mense Maji 1697.
DCCCCXCV. Literae GUILIELMI III. Magnae Britanniae Regis, ad FRIDERICUM AUGUSTUM, Saxoniae Eleclorem, quibus ipsi se iterum favente divino numine feliciter in Hollandiam appulisse refert, et causae communis indefatigatam curam amanter commendat, 1697.
page 545, image: s0545
Guilielmus III. Dei gratia Angliae, Scotiae, Franciae et Hiberniae Rex etc. etc.
CUm nihil Nobis antiquius aut magis cordi sit, quam ut saluti publicae et quieti in Orbe Christiano retintegrandae inservire possit, e Regno Nostro in Hollandiam iterum favente Deo feliciter appulimus, eo fine, ut foederatis Nostris, bellique sociis non desit, quicquid illorum commodo afferre possit Nostra in hisce partibus praesentia, adventum deinceps Nostrum Celsitudini Vestrae Electorali propediem notum facere voluimus, Ipsamque insuper adhortari, ut vires ibidem suas pro bono publico intendere non desinat, neque dubitandum est, quin unita foederatorum arma et consilia Deus optimus maximus iis tandem fortunet successibus, qui calamitosis Europae motibus finem addere, Ipsique honestam et securam tranquillitatem restituere valeant, quam quidem, Nos quod attinet, non solum ex animo optamus, sed summis etiam viribus et indefesso semper conatu prosequemur. De caetero Celsitudini Vestrae Electorali omnigenam felicitatem et rerum incrementum apprecantes, Ipsam divini Numinis tutelae commendavimus. Quae dabantur in Aula Nostra Hagae Comitis 28. Aprilis 8. Maji Anno Domini 1697. Regnique Nostri nono.
DCCCCXCVI. Responsoriae FRIDERICI AUGUSTI, Saxoniae Electoris, ad GUILIELMI III. Magnae Britanniae Regis praeinsertas literas, 1697.
page 546, image: s0546
P. P.
DE felici Regiae Vestrae Majestatis in Provincias Belgicas reditu, per literas Ejusdem die 8. Maji 28. Aprilis ad Nos exaratas certiores facti, spem sane non vanam concipimus, hostem communem, et illustri Regiae Majestatis Vestrae praesentia et fortitudine validissimi exercitus, sub auspiciis Illius denuo militaturi permotum iri, ut multo tandem ad amplectenda pacis consilia tractatusque maturandos se praebeat faciliorem, quam quidem ille hactenus se exhibuisse visus est. Ad tam praeclarum igitur, tamque salutare negotium majori felicitate perficiendum, recuperandamque honestis tandem conditionibus Christianae Reipublicae tranquillitatem, seu belli, seu pacis artibus opus fuerit, ut Regiae Vestrae Majestati confoederatisque Principibus, prospere omnia et secundum vota succedant est, quod Nos etiam atque etiam exoptamus. Et cum potissima sane cura habenda, ut in praesentibus pacis negotiis ecclesiastica in illum statum, qui tempore conclusae pacis Westphalicae fuit, et quae ad Religionem Evangelicam pertinent, ad Ejus normam plenarie restituantur; eam omnino in spectata Regiae Vestrae Majestatis pietate ac prudentia spem reponimus, Illam Nobiscum et cum aliis hujus Religionis Electoribus, Principibus ac Statibus Imperii sua sponte in id enixe elaboraturam, ut ulteriori commendatione hac in parte non futurum sit opus. De caetero Regiam Vestram Majestatem serio persuasam cupimus, Nos in Eandem cum illa boni publici promovendi curam incumbere, Illiusque quam, maxime
page 547, image: s0547exemplo atque vestigiis inhaerere velle, ut appareat nullis nos occasionibus defuturos. Quam bene ac prospere interim valere ex animo vovemus. Dabantur Viennae die 21/31. Maji 1697.
DCCCCXCVII. Literae FRIDERICI AUGUSTI, Saxoniae Electoris, ad DUCEM SENATUMQUE REIPUBL. VENETAE, quibus pro Colonello d' Aalbentel, caedis in Vincentio de Wisenburg patratae causa pro scripto, sollicite intercedit, 1697. P. P.
QUibus rationibus et argumentis Colonellus d' Aalbentel, circa exortas nupero anno Venetiis inter Locumtenentes de Münchhausen et Rumpelium magno animorum ardore contentiones, quae perpetrato tandem homicidio Vicentii de Wisenbourg occasionem dedere, innocentiam suam probare, imputatasque sibi criminationes repellere laboret; id forte Dilectioni Vestrae et Vobis non omnino molestum erit, ex inclusis paulo fusius intelligere. Quae quidem ejus innocentiae Documenta, quamvis per se apud Dilectionem Vestram et Vos, ad modo nominati Colonelli salutem et securitatem haud parum valitura esse non dubitemus: noluimus tamen etiam ex parte supplicis, quam in intercessionalibus hisce Nostris repositam habet, vel spei vel fiduciae deesse, Dilectionem Vestram et Vos peramanter hisce rogantes, ut praefatum Colonellum d' Aalbentel, rebus ita sese habentibus, non modo a decreta adversus ipsum proscriptionis sive banni poena absolvere, inque
page 548, image: s0548gratiam atque protectionem inclytae Vestrae Reipublicae recipere, sed omni etiam meliori modo providere atque efficere velitis, ne quid violenti in cum, si quando in ditiones Vestras redierit, sive clam sive palam committatur. Qua quidem Vestra benevolentia hominem strenuum magnopere Vobis devincietis, Nobis vero pergratum erit intelligere has Nostras, pro illo interpositas preces non omnino infructuosas aut plane irritas fuisse. Dabantur die 12. Junii Dresdae 1697.
DCCCCXCVIII. Literae MAGISTRATUS CIVITATIS GEDANENSIS, ad Dn. ABBATEM de POLIGNAC, Regis Christianissimi in Poloniam Legatum, cui nuntiant, Cives urbis suae, ob naves suas a Gallicae Classis Praefecto detentas, ingentes excitasse turbas, omnesque mercatorum Gallicae Nationis merces custodiae mandasse, ne loco moveantur, donec naves sibi fuerint in integrum restitutae, 1697.
NOn speraveramus post nuperam Illustrissimae Excellentiae Vestrae cum Domino Praeside civitatis hujus, collega nostro perdilecto, habitam Conferentiam ad tales deventurum actus, quales nunc cum summa, non tantum nostra, sed et universae Civitatis experimur consternatione. Securos nos reddiderat innocentia nostra, optimae conscientiae fulta testimonio, qua freti non tantum certo nobis persuasum erat, nos omne id, quicquid in occasionem offensatum ex parte Illustrissimae Excellentiae Vestrae acceptum fuerat apud Christianissimum Gulliarum Regem exaratis eam in rem, pro
page 549, image: s0549exculpandis actionibus nostris, humillimis literis facillime excusaturos, sed et apud Illustrissimam Excellentiam Vestram rationes a Domino Praeside allatas tantum ponderis habituras esse, ut eandem pro avertendis potius, quam effectui dandis, ejusmodi damnosis attentatis, quae nihil nisi hostile spirant, laboraturam crederemus. At vero dum aliud placuit, et naves civium nostrorum ex improviso in statione navium maritima jussu Praefecti Classis Gallicae ibidem commorantis, violenter occupatas videmus, non potuimus, quin sedandis perturbatorum, et summe commotorum civium animis, de remediis, quibus malo exinde resultanti obviam iretur, tempestive cogitaremus, indeque instantissime eorundem solicitationi id tribuendum fuit, ut non tantum portas civitatis omnes occludi, sed et omnia bona ad mercatores Gallicae nationis pertinentia, ubicunque in civitate deprehendi possunt, arresto innodari, obsignari, et pro majori eorundem securitate, ne a populo concitato in praedam rapiantur, constitutis ad aedes, ubi reperiantur illa, excubiis custodiri faceremus. Considerantibus igitur nobis, quantis porro motibus agitanda sit civitas haec, et quam periculosae exinde oriturae sint sequelae, ni mature componatur negotium illud, et malum, antequam altiores agat radices, tollatur, per praesentes querelas nostras eo nomine ad illustrissimam Excellentiam Vestram deferendas esse duximus, id ab aequanimitate ejusdem sperantes, ac enixissime rogantes, ut perpensa nostra erga nationem Gallicam observanda, quam nunc quoque, quamdiu Classis Gallica
page 550, image: s0550in vicinia nostra stetit, quantum status rerum praesentium permisit, erga eandem abunde testatam dedimus, eum gratiofissime inire modum velit, quo non solum restitutis et libertati suae relictis navibus civium nostrorum nunc violenter occupatis, libera iisdem in mari maneat navigandi facultas, sed et apud Christianissimam Galliarum Majestatem civitati huic pristinam gratiam, qua huc usque semper gavisa est, intercessione sua gratiosissime conservare dignetur, quod dum nobis indubii ab Illustrissima Excellentia Vestra pollicemur, nos quoque eidem quam semper erga Illustrissimam Excellentiam Vestram testati sumus, observantia porro non deerimus, non dubitantes, optato nos ab eadem exhilarandos fore responso. Dabantur Anno 1697.
DCCCCXCIX. Responsoriae D. ABBATIS de POLIGNAC, ad praeinsertas MAGISTRATUS CIVITATIS GEDANENSIS literas, nil nisi minas et Gallici fastus et indicia continentes, 1697.
QUando Magnificum Civitatis Vestrae Praesidentem conveni nuper, statim ipsi significaveram instinctu pristini amoris, quo semper in civitatem vestram ferebar, et quem in promovenda saepius navium interceptarum restitutione, vel saltem aliqua, uti ex ministerio potui, compensatione testatus sum, quantum errorem admisisset Magistratus alioqui prudens et in orbe celebratus, dum excessus innumeros et infames nullibi unquam auditos, nedum intentatos adversus Potentissimi
page 551, image: s0551et Christianissimi Galliarum Regis, Domini mei clementissimi subditos, Officiales, Nautas, Vexillum, et omnia sacrum et formidandum Majestatis suae Nomen quovis modo repraesentantia, vel imperavit civibus suis, militibus ac servis, vel certe cognitos et benigna per me ipsum expostulatione delatos toleravit et continuari fecit. Exposui quid tanta facinora, et in iis contumax perseverantia finalisque impoenitentia malorum in civitatem vestram attraherent, jam attraxissent, et in posterum, ni per solidum et competens remedium obviaretur, essent attractura. Monui jam ex primis petulantiis Gedanensium indignationem Christianissimi commotam, et ab eo exiisse edictum, ut in omnibus Galliae portubus interciperentur naves, quotquot reperirentur; Gedanenses homines sub arctiori custodia detinerentur, imo ut Gallicarum navium Praefecti omnes in mari, quotquot Gedanenses caperent fisco addicendas sine intermissione, donec plena et adaequata per Magistratum Civitatis Vestrae fieret ex integro de omnibus et singulis excessibus praedictis, quos recensui pridem et nuper, satisfactio, et submissio, ipsa quoque verba, quo ad rem hanc, in literis Christianissimi 14. Octobris ad me datis contenta, recitavi, quae quidem omnia ex affectu meo amicissime denunciata, resipiscentiam suaderent, tam exigui apud vos fuerunt valoris, ut ipsa illa die, qua civitatem vestram ingressus, et Magnificum atque Illustrem consilii vestri Praesidentem allocutus sum, scriba navis Praefecti in vestra civitate detentus per horas quinque incarceratus,
page 552, image: s0552et contumeliosissime affectus fuerit. Quid ergo potuit minus facere Illustrissimus Eques Dominus Barth, classis Regiae Praefectus, officii sui peritissimus, quam laesae per septimanas sex integras patientiae tandem facere satis, et quod ab initio potuisset ac ipse tantum melioris ex parte vestra processus tamdiu suspenderat, exequi tandem, ubi nulla vos ad officium admonitione sive adhortatione flecti posse intellexit. Sed haec sunt minima, majora vobis imminent, et exempla potentium Civitatum, si prae oculis non habetis, capitibus certe vestris habetis timenda. Per vestras utique Magnificas et Illustres Dominationes incepta hostilitas, et ignem accendistis, quomodo extinguetis? ipsi videritis. Miror autem, vos me uti vestrum apud Christianissimam Regis mei Majestatem advocatum, et intercessorem rogare, atque impotentem vestram vindictam in solos mercatores Gallicae nationis sub praetextu majoris praecustoditionis, ab aliquo tumultu plebis exercitam scribere, dum res ipsas meas, domesticos, equos et currus, contra jus gentium et fas omne detinere praesumpsistis, et adhuc praesumitis, unde vos existimo contra solitam literarum vestrarum observantiam, quae verbis, non factis commonstratur, asperius velle ac magis in dies insanabile fieri vulnus. Sic ergo ultimato respondeo, ut primum ante omnia quidquid meum est, liberum in instanti faciaris cum legitima et violati juris gentium et characteris mei excusatione. Quantum vero spectat ad naves vestras, quae justissima de causa detentae sunt, hoc cum Illustrissimo Equite, Domino Barth tractare
page 553, image: s0553poteritis, ista enim ad officium ejus, non ad meum pertinent, Maneo etc. Dabantur Anno 1697.
M. Literae MICHAELIS RADZIEJOVII, Regni Poloniae Primatis, ad LEOPOLBUM Rom. Imperatorem, quibus ipsi Principem de Conti, in Regem Poloniae, non obstantibus Serenissimo Electori Saxoniae datis suffragiis, unanimi potioris partis consensu electum esse nuntiat, 1697. Sacra Caesarea, Regiaque Majestas.
INnotuisset Sacrae Caesareae Regiaeque Majestati Vestrae eo ipso die, quo facta est, de Electione Nostra. Officii enim mei ducerem, felicem nuntium Ejusdem Sacrae Caesareae Regiaeque Majestati Vestrae quantocyus ferre, ad quam non tantum ex bonae vicinitatis, sed etiam ex strictioris contra Christiani nominis hostem colligationis nexu, bona malaque nostra pertinere videntur. Continuum tamen per aliquot dies calamum duxi, spem aliquam habens, scissa divisaque Civium studia, ad sananda libertatis laesae vulnera, ad pacificandam Rempublicam inclinatura. Sed cum exiguus legum Patriarum respectus, quae non nisi Primatiali Dignitati Jus nominandi concedunt, in his, qui perdere alios quam periclitati ipsi malunt, si non spem, saltem spei fiduciam adimat, differre diutius nequeo, quin nomine publico hujus Reipublicae partis, apud quam summa ratio Libertatis, deferam Sacrae Caesareae Regiaeque Majestati Vestrae constanti suffragiorum consensu, Serenissimum Franciscum Ludovicum
page 554, image: s0554Pricipem de Conti die 27. Junii Regem Poloniae in campo Electorali nominatum et renuntiatum. Inventi sunt quidem nonnulii Senatores, qui cum pertracta circumventaque obliquis artibus credulae Nobilitatis parte Serenissimo Electori Saxoniae adhaeserunt; Sed nec hic, qui nominavit, per leges jus nominandi valide et licite habuit, nec hic, qui nominatus, per eosdem nominari potuit. Gloriatur pars ilia, quod Militiae Ducum autoritate sit suffulta, quae quidem, invalido alias pro tunc legum auxilio, formidanda esset, nisi exercitus Noster ex nobilitate compositus foret; ideoque firmandae potius libertati, quam juvandae suorum Ducum passioni pronior et promptior. Erigit Nos in eam spem fumma Sacrae Caesareae Majestatis Vestrae pietas tot argumentis comprobata, perspectaque in Regni Nostri tranquillitatem propensio, quod penitius profundiusque expensis rationibus, consilium futurorum ex praeteritis sumens, prudentissimo consilio suo occurret, ne hi, qui obvio obsequio privatas spes sine publica cura agitant, praevaleant, ne Serenissimus Elector, cui plura semper erunt, quae oberunt, quam quae legibus Regni convulsis succedent, aperto discrimini Regnum Nostrum bello civili objiciatur, cum haec pars privilegio libertatum fulta, adversae fortunae objici mallet, et privatae potius nocere quam publicae deesse. Si quando nunc profecto vertitur et Sacrae Caesareae Majestatis Vestrae et totius Christianitatis alea, ex motu enim hoc nihil sperandum praeter metum, si Polonia divisa decertare pro factis suis, quomodo sacri foederis Religio contra
page 555, image: s0555communem Romanae fidei hostem Nobis hucusque integra servari stareque poterit? Arma enim illa, quae contra Turcas Tartarosque in prosequendo ulterius foedere agere deberent, intra cognatas acies discinderentur. Non moveat vero adversum Sacrae Caesareae Majestatis Vestrae suspicionem, neque ullam politici metus obtendat umbram, quod Consanguineum aemulae Domus Principem in Regem Nostrum elegerimus; inter Reges enim et Regna, praesertim vero libera, ubi agitur de corona et Majestate, semper major est ratio vicinitatis quam sanguinis, magisque formidabilis est libertati electus suisque armis et proxima vicinorum colligatione praepotens, quam ille, qui omnem suam potentiam in solo civium affectu sitam habet. Possumus vero integra fide Sacrae Caesareae Majestati Vestrae polliceri spondereque, quod Serenissimus Electus Noster sacrosancte sit omnia servaturus ea, quaecunque Sacram inter Vestram Majestatem et Rempublicam Nostram intercesserunt, praesertim, cum Principi in Regno libero nihil omnino in viciniam liceat sine omnium Ordinum Consensu, a quo omnis pendet potentia, imo audacter promittere possumus, quod languidam illam in provectiori aetate Serenissimi ultimi Regnantis in prosequendo bello Turcico curam, mens ad bella nata Serenissimi praesentis, pro solatio Christianitatis, pro diversione Majestati Vestrae fortiori compensabit. Non ambigimus igitur, illudque enixo postulamus, quod Sacra Caesarea Regiaque Majejestas Serenissimum Electorem Saxoniae sapientissimo suo inducere dignabitur consilio, ne praepropera
page 556, image: s0556festinatione Sua illam in Regno Nostro flammam excitet, quam secula multa civium sanguine non sine evidenti Christianitatis (stante cum infidelibus bello) periculo non valeant extinguere. Quod fusius magnificus et generosus Petrus Tworziansky ad Comitia nostra ex Palatinatu Cracoviensi Nuntius Sacrae Caesareae Regiaeque Majestati Vestrae deferet, ut eo nomine ad Eandem a Nobis Ablegatus. Cui uti benevolam aurem et integram fidem concedere dignetur, petimus, paratissima semper officia Nostra Eidem sacrae Caesareae Regiaeque Majestati Vestrae devoventes, manemus
Sacrae Caesareae Regiaeque Majestatis Vestrae
Dabantur Warsaviae 9. Julii 1697.
ad officia paratissmi, meo et aliorum nomine
M. Cardinalis Radzieiowsky, Primas.
MI. Responsoriae LEOPOLDI Romani Imperatoris, ad praeinsertas MICHAELIS RADZIEJOVII, Regni Poloniae Primatis, Literas, quibus ipsi serio suadet, ut partes Serenissmi Electoris Saxoniae, a quibus maximam Nobilitatis partem stare inaudivisset, absque mora amplectatur, 1697.
page 557, image: s0557
Leopoldus etc.
ACcepimus Literas Reverendissimae Paternitatis Vestrae die nona hujus Mensis ad Nos datas, eo stylo et scriptionis genere ab iis, quae Reipublicae nomine antehac ad Nos exaratae sunt, distinctas, ut illas ex privata Reverendissimae Paternnitatis Vestrae, ega nos confidentia unice profectas esse existimemus: et vel ideo missium ad Nos Generosum Petrum Tworzyanski ad aures nostras tanto libentius admiserimus. Etsi autem sensa Reverendissimae Paternitatis Vestrae magnum semper apud Nos pondus habeant, quantumque iis tribuere soleamus, omni loco et occasione testaturi simus: Postquam tamen Serenissimum Saxoniae Electorem longe majori suffragiorum numero in ipso campo Electorali Regem renunciatum esse, constanti omnium, neutri etiam parti addictorum relatione asseritur, celare Reverendissimam paternitatem vestram non possumus, graviter Nos affligi, quod Eandem cum minori Reipublicae parte huic Electioni tam acriter obniti intelligamus. Illud vero Nos solatur praecipue, quod sicuti ingentia ex ejusmodi dissensione in Rempublicam Christianam universam, et imprimis Polonam redundatura mala Reverendissima Paternitas Vestra prudenter dignoscit: ita et nullo aut facillimo negotio illa avertere in manu et potestate sua habeat: Adeoque dubitare fas non sit, quin perpensis rerum temporumque circumstantiis tam ipsamet Reverendissima Paternitas Vestra praedictae Electioni, a qua etiam ante non alienam se fore monstravit, accessura,
page 558, image: s0558quam consilia, et autoritatem, qua pollet, apud reliquos adhuc refragantes impensura sit: ut et hi plurium pro Serenissimo Saxone stantium suffragiis, consensionem suam adjungant, neque pertinaciter nimis discrepando Inclytum Regnum in apertum Belli civilis discrimen, et innumeras, quae illud comitari solent, calamitates conjiciant. Hoc pro sincero Nostro in Rempublicam, cujus salutem et libertatem antiquissimam semper habemus, affectu a Reverendissima Paternitate Vestra enixe contendimus Hoc ab ejusdem animi aequitate, sapientia, et in Patriam pietate certo expectamus. Etsi quid praeterea ad conciliandam inter Serenissimum Neo-Electum Regem, et Reverendissimam Paternitatem Vestram pleniorem fiduciam officia Nostra posse videntur, ea amice offerimus Reverendissimae Paternitati Vestrae: quod superest Benevolentiae Nostrae Caesarea affectum pro solito conservantes. Viennae 30. Julii Anno 1697.
MII. Literae varii argumenti a F. HENRICO CARDINALE NORISIO ad ABBATEM NICASIUM Parisiis degentem exaratae, 1697.
Illustrissime Domine
LIteras, quas ad me V. Kal. Jun. dederas, postrema ejus Mensis accepi, eisque Kal. Juliis, aut, si forte Pompejanus es, Quinctilibus respondeo, ad lucernulam, hora post mediam noctem tertia. Hui, inquies, tam diluculo Purpuratus operam ponit? Ita plane impacta mihi purpura somnum
page 559, image: s0559abrumpit, ac ad pluteos invitum trahit. Non literarum amor, sed agasonum importunitas vel invitum viglare cogit: Illi enim antediem equos estabulo reducunt in arcam, quos cum serrea strigile curant, quatiunt illi ungula subjectos lapides, eoque rumore Purpurato Domino somnum excutiunt. Scis olim Themistoclem solitum dictitare: Miltiadis trophaeum non patitur me dormire; at equi me dormire non sinunt eorumque solliciti curatores has mihi vigilias procurant, id est, tempus mihi redimunt, quo tibi possum rescribere. Nam paulo post sacra peragenda sunt, statimque ad sacrum Consistorium hodie mane indictum, in quo Ecclesiae Rossanensis Archiepiscopum proponere jussus sum, cras interero Congregationi Judicis, in quo Tomi magni P. Papebrochii a Carmelitis accusati discutientur. Die 3tia erit Congregatio ad B. Mariae supra Minervam; Quarta sedebo coram summo Pontifice in Congregatione Inquisitionis, vulgo S. Officii; die 5ta fiet Congregatio, in qua de tricis Regularium judicabitur, die 6ta et Sabbatho adero Congregationi Concilii, in quo caetera inter jussi sumus deliberare, an expediat usum exigendi a reis juramenti, antequam interrogentur de criminibus, quorum accusati sunt, a summo Pontifice abrogari, Haec me negotia tota hac hebdomade exercebunt, hae menstruae curae, hae annuae occupationes me manent. Viden', uti priorem paginam, quamvis nihil dicens implevi. At pejus est, non tantum nihil dicere, sed nihil prorsus facere. Quid enim auribus vestris dignum agere possum, tot subinde sibi succedentibus occupationibus districtus?
page 560, image: s0560Itaque pridie Idus Decembr. Anno 1695. creatus Cardinalis, vitae meae terminum imposui, mortuus meis libellis, unde et Musae mihi lessum fecere. Nisi molesta tibi possum significare, Nam intra eandem hebdomadam duos insignes Purpuratos amisimus: Joannem Casimirum Denhof, et tui meique amantissimum, Gregorium Barbadicum Patavinum Antistitem, virum sanctissimum, eumque doctissimum, qui ditissimi Episcopatus reditus, ex aequo pietati et literis sanctioribus excolendis et promovendis insumsit. Insigne seminarium abs se instructum haeredem reliquit, annulo tantum Fratri ac Nepotibus legato, quo idem a Magno Duce Etruriae donatus fuerat. Typographiam insignem exstruxerat, variarum linguarum characteribus locupletatam impensis in eandem 70. aureorum millibus. In sinu tuo magni viri jacturam comploro, meoque dolore tuum etiam intendam. Antistites Cameracensis ac Mechlinensis suos Romam libros miserunt, ac doctorum hominum judicia expetunt, ac expectant, privatas etiam ad me literas destinarunt, qui tamen nondum in partes abii, sed judicium sustineo. Haec nova concertatio rumores e lectione libri Cardinalis Sfondrati exortos suppressisse videtur in Galliis, uti etiam Romae deferbuere, ubi nova subinde ingruentia negotia priora statim antiquant. Hanc alteram paginam altera die facio, nempe VI. Non. Jul. Heri in Consistorio gratias retuli tuo nomine Eminentissimo Albano, ob tibi dono missas Vaticanas Rafaelis Urbinatis picturas, a P. Bellorio tuo explicatas. Respondit: plurimum laetari se, quod tam parvo munere
page 561, image: s0561tuo desiderio satisfecerit. P. Bonjoranum nondum vidi, ut illi epistolam tuam traderem; ille in praesentia volumen scribit de AEgyptiorum Dynastiis, et quidem ingeniosissime, rem praesertim, chronologicam exequitur, ut annorum supputationem asserat, in vulgatis Bibliis descriptam, contra majorem LXX. Interpretum numerum. Is sane juvenis totus est antiquarius, obsoleta inquirit, ac miro studio vetusta nomina juxta diversarum gentium idiomata inflectit, ut quandoque stuporem, imo etiam risum excutiat; eo genio ductus ingenium vexat, in rebus ab hominum memoria remotissimis. D. Fabrettus editionem Vett. Inscriptionum promovet, jamque 28. folia typis excusa sunt. Prodiit in urbe nuperrime volumen cum titulo: Istoria universale provata con Monumenti e figurata consimboli degli Antichi. Autor est Franciscus Blanchinus Veronensis, e Bibliotheca Cardinalis Ottoboni. Est juvenis omnium scientiarum peritus, in quo modestia cum eruditione decertat. Putasne Morellium ex miris illis visionibus quidpiam luminis nancisci posse, quo vetera numismata illustret? Finem scripturiendi facio, salutem tibi deprecatus. Doleo, quod calculorum dolore macereris: at calculi me quoque premunt, dum expensae superant reditus nec paria faciunt. Non sum tamen in aere alieno, licet in aere tuo sim, cui solvendo nunquam ero. Rideas, per melicet, modo valeas. Romae die 11 Jullii 1697.
Tui amantissimus
Fr. Henricus Cardinalis Noris.
page 562, image: s0562
MIII. Literae AUGUSTI II. Poloniarum Regis, ad LEOPOLDUM Rom. Imperatorem, quibus ipsi se in Poloniae Regem electum esse nuntiat, 1697. Serenissimo et Potentissimo Principi, Domino Leopoldo, Dei gratia Electo Romanorum Imperatori tot. tit. Fratri, Cognato et vicino Nostro Charissimo etc. Augustus secundus, eadem gratia Electus Rex Poloniae, Magnus Dux Lithuaniae (tot. tit.) salutem ac mutui affectus incrementum.
Serenissime ac Potentissime Princeps, Frater, Cognate et vicine charissime.
QUibus officiis et amoris studiis Majestatem vestram prosequamur, quo minus Eandem latet, eo magis id ipsum, ut pluribus argumentis comprobemus, Nos omnibus stimulis invitat; Proinde occasionem diu exoptatam, quam maxime opportunam ambabus manibus amplectimur, quod in Regem Poloniae suffragiis Reipublicae hujus legitimis electi simus, adeo ut nunc solenni Nobis destinata legatione in eadem Electione confirmati Diadema Regni accipere properemus. Est et illud, quod non solummodo Majestati Vestrae hisce notum facere contendimus, verum ut Ipsi promitteremus, Nos in iisdem pactis foederibus, religione, vicinitatis et amicitiae juribus perstituros esse, quae Nostri Serenissimi antecessores perpetuo servarunt, et Nobis ex singulari erga Majestatem Vestram necessitudinis vinculo, continuanda majorem
page 563, image: s0563in modum competunt. De caetero Majestati Vestrae omnem incolumitatem in Christiani Orbis solatium ex animo apprecantes. Dabantur Tarnowicii die 15/25, Julii 1697.
Majestatis Vestrae
bonus Frater, Cognatus et Vicinus,
AUGUST US, Electus Rex Poloniae.
MIV. Responsoriae LEOPOLDI, Rom. Imperatoris, ad praeinsertas AUGUSTI II. Poloniarum Regis literas, 1697. Leopoldus Dei gratia Romanorum Imperator semper Angustus etc. Serenissimo et Potentissimo Principi, Domino Augusto II. Electo Regi Poloniae etc. etc. Sacri Romani Imperii Archimarschalco, Electori, Consanguineo, Fratri ac vicino Nostro charissimo, salutem ac mutuam benevolentiam,
Serenissime ac Potentissime Princeps, Consanguinee, Frater et vicine charissime.
Singulare solatium, quod ex praenuntia fama et Legati Consiliariique Nostri arcani, Venerabilis Johannis Philippi, Sacri Imperii Principis et Episcopi Passaviensis, devoti Nobis dilecti, relatione de Serenitatis Vestrae ad Regium Thronum inclyti Regni Poloniae et Magni Ducatus Lithuaniae
page 564, image: s0564evectione hauseramus, mirifice adauxerunt Ejusdem Literae de 25. Mensis Julii noviter elapsi, per Comitem a Zinzendorff Nobis traditae, quibus Serenitas Vestra non solum peramice Nobis si gnificat, se post obtentam Electionis Suae legitimis Illius Reipublicae suffragiis factae confirmationem ad accipiendum dicti Regni Diadema properare, sed et praeterea sincerae amicitiae et vicinitatis foederumque et pactorum sua ex parte religiose servandorum studium Nobis offert. Dum itaque Serenitati Vestrae hanc eximiam Dignitatis accessionem praemiumque virtute et meritis suis dignissimum ex animo gratulamur, idque ut Serenitati Vestrae inclytoque Regno, reique toti Christianae felix atque faustum, tum inauguratio laetissima sit, enixe vovemus, Serenitatemque Vestram simul certam esse cupimus, quod sicuti propensam Ipsius in colendis amicitiae et foederum olim et recens initorum juribus voluntatem, eo, quo par est, mutuae benevolentiae affectu accipimus, et in iis, quae inter majores Nostros et Serenitatis Vestrae ante cessores a seculis utriusque partis bono sempec viguerunt, in Nobis nihil unquam desiderari passi sumus ita nec imposterum erga Serenitatem Vestram et inclitum illud Regnum quicquam desiderari patiemur, prout ea praedictum Legatum Nostrum coram fusius prosequi jussimus. Quapropter ad ipsum Nos referentes, Serenitati Vestrae longaevam incolumitatem, ac secundos rerum consiliorumque eventus sincero affectu apprecamur. Dabantur in Civitate Nostra Viennae die prima Augusti anno 1697. Regnorumque Nostrorum Romani
page 565, image: s0565quadragesimo, Hungarici quadragesimo tertio, Bohemici vero quadragesimo primo
Serenitatis Vestrae
Bonus Consanguineus, Frater et Vicinus
LEOPOLDUS etc.
V. Sebastianus Wunibaldus Comes a Zeyhl Lutzo Dolberg.
MV. Literae AUGUSTI II. Poloniae Regis, ad ORDINES REGNI POLONIAE MAGNIQUE DUCATUS LITHUANIAE, quibus ipsis pro collata sibi unanimi consensu Regia dignitate amantissimas agit et habet grates, seque privilegia et libertatem eorum sancte et cum vita etiam dispendio tuiturum pollicetur, 1697. Augustus secundus Dei gratia Rex Poloniae electus, Magnus Dux Lithuaniae, Russiae, Prussiae etc. etc. etc. Elector etc. etc. etc.
Magnifici, generosi, sincere et fideliter Nobis dilecti.
CUi attribuendum? nisi supremo Numini, per quod Reges regnant, Nos vocatione divina, non ullo illicito ambitu, ad thronum Regium liberis suffragiis Sinceritatum et Fidelitatum Vestrarum evectos et collocatos esse, quando die 29. Junii, Anni praesentis, communi et generali
page 566, image: s0566omnium gentium consensu, Rex Poloniae et Magnus Dux Lithuaniae aliarumque Provinciarum annexarum per reverendum in Christo Patrem, Dominum Episcopum Uladislaum etc. nominati sumus, non possunt Nobis nisi tales erga Personam Nostram affectus esse grati, qui in Campo Electorali juxta sonoram nominis Nostri Praeconisationem nobis evenerunt, jamque Nobis pro tanto affectu nihil restat, quam desudare, circa conservationem boni publici, ut unio, pax et tranquillitas publica inter Status et Ordines coalescant, quibus conatus et curas nostras Regias impendemus, nihil aliud prae oculis habentes, solummodo, ut bene sit Patriae Conservationem Libertatum et jurium, post assumptum et impositum in Nos Patris Patriae nomen; Appromittentes Nobis ex alto, quod is, qui Nos in hoc solio collocavit, feret et ultra opera in amore et affectibus Populi Electoris, sincere et fideliter dilecti; et quia publicata et relata Nobis denunciatio felicis Electionis Nostrae per Reverendos Magnificos, ac Generosos Legatos ex Senatu et Equestri Ordine utriusque gentis, quam pleno cordis excepimus affectu, primariam explevimus Legem, facta Professione Orthodoxa Romanae fidei, in praesentia Reverendorum Episcoporum et Legatorum ex Senatu et Equestri Ordine; juramento etiam approbavimus Pacta conventa, non transcendendo Limites Regni, ergo praesenti amore et votis Popurum, ex voluntate Reipublicae, quae Nos invitavit ad capessendum thronum progredimur prope Cracoviam, propter commoditatem Residentiae
page 567, image: s0567Nostrae, auscultatum a Republica determinatum tempus, non tam assistenti militiae Nostrae affidentes, quam amori et propensioni Sinceritatum et Fidelitatum Vestrarum, quam nobis in fulcimentum Electionis statim in crastino vovistis et spopondistis. Certi estote, Sinceri et Fideles, quod ea omnia, quae per magnificum Baronem Flemming, Ablegatum Nostrum Extraordinarium et Plenipotentiarium proposita, promissa et subscripta ac in Pactis conventis constituta, tum juramento illius nomine Nostro, nunc vero in Persona Nostra vivae vocis oraculo roborata, sacrosancte manutenebimus. Ut autem Munificentia Nostra Regia ex amore erga hanc inclytam Rempublicam jam Nobis communem Sinceritatibus et Fidelitatibus Vestris pateat, illos decem milliones, in exolutionem deservitae mercedis Exercitui utriusque gentis, duas Partes Regni, terium vero Magn. Duc. Lithuaniae, in quantum Nobis et Reipublicae obedientiam praestiterint, numerare Nostris Commissariis mandabimus, expedita Leopolim jam ea summa, quae exexcitui Regni, pro tempore praefato, juxta compactata cum Magnifico Ablegato Nostro, appromissa est, idque in allevationem aggravati Populi per tam diuturnum bellum Turcicum, ad rationem militiae retentorum stipendiorum. Non intermitteremus etiam praesentem Campagniam, citiusque expugnationem Cameneci praestaremus, quam coronationem, nisi maguae Intentioni Nostrae poneret obicem disunio, quae in hac Republica, sub modernis conjuncturis, exfactione Gallica in hoc Regno, in perniciem Reipublicae accumulata,
page 568, image: s0568impedivisset conatus Nostros, nihil tamen desiderabilius Nobis pro futura campagnia eveniet, quam praestare id, quod cum gloria et honore tum Reipublicae, tum Nostro conjunctum erit; hoc super omnes convertemus vires, non parcendo sanguini Nostro Regio et Impensis pro bono publico et Pace: superato enim Cameneco certum erit, nihil intentatum relinquemus in pacificanda Republica tam foris quam intra, adversansque pars ut bonis modis et mediis ad unionem reducatur, desiderantes ad Sinceritates et Fidelitates Vestras, ut in praesenti Conventu persuasione fraterna ad id allicere velint, ne arma, quae parant in cognata pectora Personae Nostrae in hac libera Electione, contra Nos, sed potius in hostem S. Crucis convertant. Nos autem veluti imus vocati libenter in hunc thronum, gratificando affectibus et votis Sinceritatum et Fidelitatum Vestrarum, declaramus, quod usque ad mortem circa tuitionem omnium immunitatum, libertatumque Patriae et Personarum Sinceritatum et Fidelitatum Vestrarum Nobis adhaerentium vicissim desudabimus, quibus praevia testificatione gratiae et munificentiae Nostrae Regiae optimam a Deo precamur valetudinem. Dabantur Tarnowicii, die - Julii, Anno 1697.
Augustus II. Rex.
MVI. Literae AUGUSTI II. Poloniae Regis, ad CHRISTIANUM V. Daniae Regem, cui se unanimi Reipublicae Polonae, exceptis saltem quibusdam
page 569, image: s0569
refractariis, applausu in viduatum Poloniae solium evectum esse refert, 1697. Augustus II. Divina favente clementia Electus Rex Poloniae, Magnus Dux Lithuaniae etc. etc. Serenissimo et Potentissimo Principi, Christiano V. Daniae et Norwegiae Regi etc. etc. Salutem ac mutui affectus incrementum!Serenissime et potentissime Princeps etc.
SUpremae id Dei optimi maximi adscribendum providentiae, ut, qui certantium pro nomine suo victoriosis redimit tempora laureis, etiam Regnorum decoret coronis. Nil aliud hoc anno, ut et praeteritis magis desideravimus, quam ut nostris viribus junctis exercitui Serenissimi Romanorum Imperatoris in Hungaria bella Domini gereremus, contra omnes Tauricanae potentiae impetus nos opponentes; sed dum praelia meditamur, ad triumphum non jam hostium, sed animorum nostris partibus faventium Civium Poloniae invitamur, ubi liberis illorum suffragiis ad destinatum coelitus evocamur thronum. Non renuendum inclytae illius gentis censuimus votis, majorem certandi contra communem Christiani nominis hostem habituri commoditatem, in perenne Orbi documentum, quod nihil magis ambiamus, quam ut vitam fortunasque Nostras majoris gloriae Dei augmento, Christiani nominis propagationi immolemus. Invitati itaque ab Oratoribus Regni hujus, ingressi sumus Regiam Cracoviae arcem, in
page 570, image: s0570frequentti qua praesentis Senatus, qua Nobilitatis Comitatu, praefixam Coronationi Nostrae XV. Septembris expectantes diem. Quam ipsam honoris Nostri Regii inaugurationem denunciandam Serenitati Vestrae hujus illigatae vinculo censuimus, sollicite poscentes, ut Nostris favere studiis, adversumque Nobis Galliae aemulationem ejusque asseclarum molimina justo insectari odio dignetur. Profecto Nos amicae Serenitatis Vestrae propensioni pares reponemus vices, omne colligationis et viciniae bonae impleturi officium. Valeat Serenitas Vestra aeque incolumis ac fortunata, id ei a supremo vovemus Numine. Dabantur in arce Nostra Cracoviensi die - Augusti, Anno 1697.
MVII. Literae AUGUSTI II. Poloniae Regis, ad CAROLUM XII. Svecorum Regem, quibus ipsi se concordibus maximam partem qua Procerum qua Nobilitatis Poloniae suffragiis in Regem Poloniae electum esse nuntiat, 1697. Augustus II. divina favente clementia Electus Poloniae Rex, Magnus Dux Lithuaniae etc. etc. Serenissimo et Potentissimo Principi Carolo XII. Svecorum, Gothorum, Vandalorumque Regi et Principi Haereditario, Magno Duci Finlandiae etc. etc. Fratri, Consanguineo et vicino Nostro charissimo, salutem et mutui affectus incrementum!
page 571, image: s0571
Serenissime et potentissime Princeps, Frater, Consanguinee et vicine charissime.
SI quorum divina bonitas, profecto certantium pro gloria sua praevenit vota et desideria. Progressi sumus extra limites Saxoniae, contra communem Christiani nominis in Hungaria decertaturi hostem, sed dum ad certamina paramus dexteram, eam loco ducalis clavae sceptris impleri sentimus, dum ex acie ad thronum, a casside ad coronam liberis inclytae Poloniae votis evocamur, jamque ab oratoribus Regni hujus invitati, ingressi Regiam Cracoviae arcem destinatum Coronationi Nostrae 15. Sept. labentis anni opperimur diem. Hoc unicum ad complementum sortis Nostrae desideramus, ut Serenitas Vestra rebus Nostris bene voveat, amicisque studiis Nos ita prosequatur, ut adversantem Nobis Galliae aemulationem justo insectetur odio. Quicquid hoc in passu benevolentiae Serenitatis Vestrae experiemur, in stimulum mutuae propensionis derivabimus, magnum amicitiae ex eo habituri documentum etc. Dabantur in arce Nostra Regia Cracoviae die - Augusti, Anno 1697.
Serenitatis Vestrae
bonus Frater, Consanguineus et vicinus
Augustus II. Electus Rex Poloniae.
MVIII. Literae CAROLI XII. Svecorum Regis, ad CORPUS PER SAC. ROM. IMPERIUM EVANGELICUM,
page 572, image: s0572
quibus se incolumitati Religionis Evangelicae in praesenti Pacis tractatu sollicite prospecturum pollicetur, 1697. Carolus Dei gratia, Svecorum, Gothorum, Vandalorumque Rex, Magnus Princeps Finlandiae, Dux Scaniae, Esthoniae, Livoniae, Careliae, Bremae, Verdae, Stetini, Pomeraniae, Cassubiae et Vandaliae, Princeps Rugiae, Dominus Ingriae et Wismariae, nec non Comes Palatinus Rheni, Bavariae, Juliaci, Cliviae et Montium Dux, Salutem ac Propensionem nostram singularem! Admodum Reverendi Illustres, Generosi, Magnifici, Nobiles et Spectabiles, Nobis sincere dilecti.PErvenerunt ad Nos Literae Vestrae die 31. Maji, Anni currentis, quibus nomine Dominorum ac Superiorum Vestrorum Augustanae Confessioni addictorum requiritis a Nobis, ut circa Pacis Tractatum, sub mediatione Nostra coeptum, Evangelicae quoque rei, varia et gravia hactenus incommoda ac damna contra pacta publica perpessae, ita prospiciatur ac consulatur, quo in rebus ecclesiasticis ac universo Religionis Evangelicae negotio, omnia et singula in eum, qui tempore publicatae Pacis Westphalicae erat, aut esse certe debebat, statum, restituantur, quem in finem iisdem literis Vestris quaedam Nobis exhibentur, quae Domini ac superiores Vestri conceptis Verbis pacis futurae Tabulis inseri desiderant. Grata Nobis est, maximeque laudanda haec illorum sollicitudo de Religionis salutiferae incolumitate tuenda, quae et Nobis
page 573, image: s0573tanto magis curae cordique est, quod gloriosissimi Majores Nostri, Regnique antecessores divinae veritatis reverentia et amore adducti, eidem asserendae non opes modo suas, et immensos labores, sed et vitam sanguinemque impenderunt, donec Pacis Westphalicae beneficio Augustanae Confessionis Consortibus ea constituta sunt securitatis munimenta ac praesidia, quae sine publicae salutis eversione convelli ac rescindi non possunt. Memores igitur muneris a Divis Praedecessoribus Nostris Nobis traditi, quo Pacis Westphalicae sponsores sumus ac vindices, non modo Legationi Nostrae in concilianda Pace partes Nostras nunc obeunti, in mandatis damus, ut quatenus id pertinet ad pacificationis praesentis negotium, et rerum nunc pertractandarum indolem, Evangelicae rei condigna habeatur ratio, sed et operam porro dabimus, ut quae in detrimentum Ejusdem per injuriam temporum hactenus irrepserunt noxae, a Pace Westphalica deviae, ad normam formamque Ejus resarciantur, quaeque ex legibus Ejus nondum debitum sortita sunt effectum, omni meliori modo praestentur et explicantur, freti divino auxilio et pactorum publicorum non temeranda fide, constanti praeterea et magnanima cooperatione Dominorum Electorum, Principum ac Statuum Imperii, quorum aeque ac Nostra interest, ne quid res Evangelica detrimenti capiat. De caetero Vobis propensione ac benevolentia Regia manemus faventissimi, Divinae tutelae Vos etiam atque etiam commendantes. Dabantur in Carlberg die 17. Mensis Augusti, Anno
page 574, image: s0574Christiano 1697. Nomine altissime memoratae Sacrae Regiae Majestatis respective Domini Nepotis nostri charissimi, ut et Regis et Domini Nostri clementissimi
HEDWIG ELEONORA, Regina Sveciae.
Benedictus Oxenstiern.
G. F. Güldenstiern.
Fabian Wrede.
Nicolaus Güldenstolp.
L. Wallenstedt.
MIX. Literae MICHAELIS RADZIEJOVII, Regni Poloniae Primatis, ad FRIDERICUM III. Electorem Brandenburgicum, quibus candidi legum patriarum et libertatis vindicis speciem prae se ferens obnixe ab eo contendit, velit Regno Polonae ad summum exitum ruenti confestim suppetias ire, 1697.
Serenissime Princeps Elector.
DOlendum acerbumque Nobis accidit, quod praeclari conatus Serenitatis Vestrae in concilianda Regni Nostri tranquillitate non illum sint effectum sortiti, quem optabamus universi. Nam per calcata omnia Cardinalia Libertatum Nostrarum jura, Serenissimus Elector Saxoniae et praecipiti magis, quam prudenti consilio concivium Nostrorum, spreta mediatione et facta declaratione
page 575, image: s0575per Plenipotentiarios, neque tamen postea servata, ad Regni solium die 15ta praesentis evasit, Coronamque Regiam effracto arcis Cracoviensis Thesauro insolita praxi usurpavit, ideoque totum boni publici tractatum vel confudit vel abrupit. Omnium enim animos, quos jam praecipuus Serenitatis Vestrae respectus per suum Legatum ad Concordiae media reflexerat, ita praecipitata nuper coronatio irritavit, ut tota quanta Nobilitas ubique fremere, et nil nisi vindicias ultionemque spirare videatur. Nobis in tam acerbo rerum articulo et belli civilis conspiratione aperta illud occurrit imprimis, quod in omnium Regnorum quotidiano usu versatur, ut ad Serenitatem Vestram tanquam praecipuum, imo unicum Mediatorem recurramus, ut Nobis Serenitas Vestra et ex jure susceptae mediationis, et ex constantissima semper in hanc Rempublicam benevolentia dignetur assistere, ut totam gloriam pacificati Regni Nostri non alteri, nisi Serenitati Vestrae omnium retro temporum debeat recordatio. Non potest Serenitas Vestra gloriosius vires suas impendere, quam si nostram simul suam securitatem illaesam, integram servarent. Profecto enim dum proximus ardet Ucalegon, plerumque vicinis aedibus discrimen solet imminere. Nolumus exaggerare, per quos gradus oppressae Libertatis ad Regnum penetraverit Serenissimus Elector Saxoniae. Jam enim haec Serenitati Vestrae constant, quae tamen novissime contigerunt et totam Nobilitatem ad arma accinxerunt, silere non possumus.
page 576, image: s0576Nimirum parum fuit Serenissimo Electori Saxoniae contra Jura Regnotum, fines Poloniae armata vi supergredi, parum Cracoviensem Regiam violenter occupate, parum Mediationem Serenitatis Vestrae et Nostram ad concordiae media inclinationem spernere, adjecit majora violentae oppressionis documenta, quando Thesaurum Regni, in quo Corona et sceptrum servabatur, contra jus et fas effregit, aliquot millia armatorum Proszeviciorum, ubi in Palatinatu Cracoviensi concurrentis ex praecepto legum nobilitatis consilia peragebantur, subordinari voluit, ad opprimendam vocem eorum liberam, qui ad comitiola confluxerunt. Gravissimum hoc et nulla ratione ferendum vulnus Nobilitati Polonae videtur, quae se meminit hucusque majoris potentiae jugum excussisse. Nos tamen, quibus ex officio incumbit moderari Rempublicam et procellas tempestive praevidere, iterum iterumque Serenitatem Vestram precamur, tanquam Mediatorem praecipuum, ut dignetur Nobis in tam difificili et insperato casu opem suam ferre, quod fusius generosus Petrus Zworziansky, uti oculatus spectator et actor (Mareschallum enim horum egit, qui soli avitae student libertati) Serenitati Vestrae nomine Nostro referet, suppetiasque cadenti et plane emorienti libertati petet. Cui ut benevolam aurem plenamque fidem Serenitas Vestra dare velit, enixe petimus, plurimum confidentes Serenitatis Vestrae benevolentiae, pronoque ad salvandam libertatem animo, cui prosperrima quaeque
page 577, image: s0577precantes manemus etc. Dabantur Warsaviae 19. Sept. 1697.
Michael Cardinalis Primas Radziejowski, et Marescallus Ordinis Equestris.
MX. Breve INNOCENTII PAP AE XII. ad AUGUSTUM II. Poloniae Regem, quo se nuntium, quod repudiatis Augustanae Confessionis dogmatibus sacra Catholicorum amplexus sit, effusissima in gaudium mente accepisse refert, 1697. Charissimo in Christo filio nostro, Augusto II. Poloniae Regi. Innocentius Papa XII.
CHarissime in Christo Fili noster. Paterno Apostolicae charitatis incensi zelo atque animo exultantes occurrimus in amplexum Majestatis Tuae, quae superno lumine ducta, in portum se recepit salutis, nec sane lacrymas cohibere possumus, cogitantes aetatem nostram ab Autore bonorum omnium Deo usque adeo protractam, ut viderent oculi nostri semitas Veritatis tenentem, adeoque Pontificiae nostrae dilectionis in sinum merito excipere valeremus. Cum enim accedat quodcunque terrenae dignitatis fastigium, haereditas praeclara nimis, quam constituit Deus inquirentibus se, inde potissimum ducendum esse arbitramur sincerae nostrae gratulationis
page 578, image: s0578officium; unde tibi factum esse agnoscimus verae ac terrenae felicitatis auspicium. Satis proinde assequi verbis non possumus, quo gaudio affecti fuimus, ubi primum vel ipso rumore publico nunciante accepimus, te ejuratis Haereticae pravitatis erroribus Orthodoxae fidei professionem in manibus Venerabilis Fratris Christiani Augusti Episcopi Jaurinensis, Consanguinei tui, cujus jam pridem zelum catholico Antistite dignum, prope agnoverimus, emisisse, quam quidem laetitiam ea dein de plene cumularunt, quae ad voluntatis tuae in eodem proposito firmitatem magis magisque significandam a te peracta fuisse intelleximus. Addiderunt luculentum hujus rei testimomum, literae a Dilecto Filio Barone de Lege nobis redditae, ac pro ea, qua pollet in rebus agendis, prudentia, explicatae, in quibus nihil omittit, quod ad declarandam filialem tuam erga hanc sanctam Sedem, nosque ipsos observantiam ac devotionem pertincat, ex quibus omnibus certam in spem adducimur, splendidissimam Polonici Regni coronam, aeternae sapientiae consilio tuo capiti ideo fuisse impositam, ut tu Catholicae fidei, cujus modo professor agnosceris, non multo post vindex, et assertor egregius evaderes. Age igitur, Charissime in Christo Fili noster, opportunitatem benemerendi de re Christiana ita arripe, ut spectata dudum bello virtus tua strenuis ac fidelibus populis incitamento sit, et exemplo ad profligandum immanissimum Christiani nominis hostem, ac proinde ad comparandos nomini tuo triumphos in terris, qui sunt
page 579, image: s0579additamentum eorum, quos in coelis ob reportatam de te ipso victoriam te jam esse assecutum in Domino confidimus, Interim, ut laeta tibi, ac prospera cuncta contingant, enixis a Deo Optimo Maximo precibus exposcimus, ac Majestatis Tuae Apostolicam benedictionem amantissime impertimur. Dabantur Romae Anno 1697.
MXI. Literae AUGUSTI II Poloniae Regis, ad INNOCENTIUM PAPAM XII. quibus ipsi impositum sibi suetis Ceremoniis Regni Poloniae Coronam esse nuntiat, suumque ad S. Sedem Legatum, ut personam omni fide dignam sedulo commendat, 1697.
Beatissime Pater.
PRioribus meis, statim ac legitime evocatus ful ad hujus Poloniae Regni fastigium, nunciavi hoc idem pro meo debito Beatitudini Vestrae, de cujus Paterna benevolentia mihi polliceor, ut quae de primo eodemque successu gavisa est, pari clementia exceptura sit praesens hoc meum officium, quo Sanctitatem Vestram certiorem facio de tradita mihi, suscepto prius per manus venerabilis Episcopi Cracoviensis Confirmationis sacramento, ejusdem Regni Corona solenni ritu in Ecclesia Cathedrali hujus Civitatis, servatis omnibus sacris et politicis Ceremoniis, quae ad praescriptum legum politicarum, pro inauguratione hujusmodi celebranda adimpleri consueverunt. Testabitur haec meo nomine Sanctitati Vestrae Illustrissimus et Reverendissimus
page 580, image: s0580Dominus Cardinalis Barberinus, hujus Regni mei Protector, ad quem me refero, ratione proxime hinc discessuri Comitis Dirduzicki, Starostae in Zydaczewo, qui expresse ablegatus a me Romam in hunc finem, ad Beatitudinem Vestram de filiali meo erga Ipsam et sanctam sedem Apostolicam obsequio informet, certamque reddat, nunquam me partibus meis defuturum, in his praesertim, quae verae Religionis conservationem et incrementum concernunt, praeeunte salutaribus suis monitis vestra Beatitudine, quam, ut eundem ablegatum meum benigne excipere et audire dignetur, praevia requisitione efflagito, Ejusque pedibus provolutus prospera quaeque in seros annos ex animo voveo. Datum in Civitate Nostra Cracoviensi 29. Sept. Anno 1697.
Sanctitatis Vestrae
obsequentissimus Filius
AUGUSTUS REX.
MXII. Breve INNOCENTII PAPAE XII. quo ad praeinsertas AUGUSTI II. Poloniae Regis, literas respondet, 1698. Charissimo in Christo Filio Nostro Augusto Poloniae Regi Illustri. Innocentius Papa XII.
CHarissime in Christo Fili Noster salutem et Apostolicam benedictionem. Ex iis, quae dilectus Filius Nobilis vir, Comes Georgius Dirduszicki,
page 581, image: s0581Ablegatus Majestatis Tuae, dum tuas Nobis literas redderet, deque solenniter imposito Regio Capiti tuo Polonici Regni diademate certiores faceret, viva voce diserte ac luculenter exposuit, gaudium profecto Nostrum, cujus tu pridem auctor fuisti, usque adeo exuberavit, ut nequaquam liberum Nobis fuerit ejus magnitudinem intra praecordia Nostra concludere. Palam itaque earundem literarum testimonia in exultatione vocis annunciavimus, misericordias Domini, qui mentem tuam charitatis ardore ita incendit, ut jam in catholicae fidei agnitione iis omnibus, quibus autoritare praeficeris, tuo exemplo prodesse exoptes. Ut autem tam eximio pioque voto, in quod unum quam maxime desideria Nostra conspirant, annuat Deus, cujus bonitatis non est finis, ipsum humiliter deprecari nunquam intermittemus. Dum interim laetum faustumque istius Regni Dominium ac Regimen, prosperos demum pro re Christiana eventus auspicamur, Majestati Tuae, Apostolicam benedictionem amantissime impertimur. Datum Romae die 22. Febr. Anno 1698.
MXIII. Literae AUGUSTI II. Poloniarum Regis, ad CASIMIRUM SAPIEHAM, Palatinum Vilnensem, quem eximiis mactat laudibus, quod sera quidem, ast seria promptitudine in partes suas transiverit, 1697.
Publicis circa actum felicis inaugurationis nostrae perfuncti votis, singularem laetitiae accessum ex
page 582, image: s0582literis Sinceritatis Vestrae percepimus, quibus prout fidelem devotionis suae erga nos cultum pro exemplo caeteris imitando Sinceritas Vestra ductu suo monstrare videtur, ita resolutum ejusdem animum, tanquam boni Nuntii prodromum, reliquos pari studio secuturos minime ambigimus, adeoque pergratum nobis accidit, haec a fido pectore Sinceritatis Vestrae processisse, de cujus integritate et probara semper in Principes fide rectoque erga nosmet ipsos benevolentiae sensu nequaquam dubitavimus, sera quidem non tamen minus seria ad ministeria publica promptitudine, coadunatis in fundamento legum Patriarum civium aliorum animis Sinceritatem Vestram tanto magis accedere gaudemus; quanto diligentiori cura pacificum ingressum nostrum exhibere, antiquas Regni hujus libertates augere, et optatam inter proceres concordiam sub regimine nostro promovere contendimus. Proinde persuasum sibi habeat Sinceritas Vestra nos tam illam ipsam, quam omnes ejusdem sequaces non dissimili recepturos affectu, quo gratam liberrimae gentis voluntatem collatorumque in nos suffragiorum, momenta perpetua recordatione aestimare possimus, totas vires, ubicunque belli rationes postulaverint, in Conservationem inclytae hujus Reipubl. ornamentumque benemeritorum Civium libenter profusuri. Id Sinceritati Vestrae, id reliquis, bono constantique animo pollicentes, eidem faustam optamus valetudinem. Dabantur Cracoviae die 26. Dec. Anno 1697.
page 583, image: s0583
MXIV. Literae credentiales, quas LOTHARIUS FRANCISCUS, Elector Moguntinus, Johanni Philippo Lib. Bar. a Schonborn, Ablegato suo extraordinario ad LUDOVICUM XIV. Galliarum Regem dedit, 1697.
Serenissime ac Potentissime Rex, Christianissime Domine et Amice observantissime.
QUandoquidem sancita nunc inter Christiani orbis Potentias pace universali, mihi incumbat Regiae Majestati non tantum desuper, sed et ob Primogeniti Regii sui Nepotis Serenissimi Burgundiae Ducis cum moderni Sabaudiae Ducis Serenissima filia matrimonium nuper contractum, pro ea, qua in Regiam Majestatem Vestram feror observantia, plurimum et animitus gratulari. Hinc omnino necessarium duxi, sinceram animi mei declarationem per Illustrissimum Johannem Philippum liberum Baronem de Schonborn, Dominum in Reichelsberg, Ecclesiarum Metropolitanae hujus meae et Cathedralis Herbipolensis Canonicum uberius explicare: Regiam Majestatem Vestram impense rogans, ut benignas Ipsi aures praebere, fidemque plenam in his, quae meo nomine exponet, potissimum autem dum Regiam Majestatem Vestram de promptissimis meis in Eandem obsequiorum studiis certiorem fecerit, adhibere dignari velit; Cujus me benignissimo affectui commendo et maneo etc. Dabantur Moguntiae, Anno 1697.
page 584, image: s0584
MXV. Literae AUGUSTI II, Poloniae Regis, ad MICHAELEM RADZIEJOVIUM, Regni Poloniae Primatem, quibus valde sibi gratum fuisse nuntium de prona ipsius ad reconciliationem mente asserit, fidemque Episcopo Jaurinensi, in omnibus quae suo nomine prolaturus sit, haberi amanter desiderat, 1698. Augustus Secundus, Dei gratia Rex Poloniae Magnus Dux Lithuaniae, Russiae, Prussiae, Masoviae, Samogitiae, Kyoviae, Volhyniae, Podoliae, Podlachiae, Livoniae, Schmolensciae, Severiae, Czernichoviaeque etc. Haereditarius Dux Saxoniae, Princeps et Elector etc. etc. Illustrissimo et Reverendissimo in Christo Patri, Domino Michaeli, Sacrae Rom. Ecc. Cardinali Radziejowski, Archiepiscopo Gnesnensi, Legato Nato, Regni Nostri Primati, primoque Principi, Cognato Nostro Charissimo et honorando, salutem felicitatisque incrementum.
Illustrissime et Reverendissime in Christo Pater, Cognate Noster Charissime et Honorande!
NIhil obtigit carius Nuntio, quem Nobis illustris Magnificus Overbeck, Serenissimi Electoris Brandenburgici Legatus detulit, eo Illustritatis Vestrae omnes niti curas et studia, ut omnia internis motibus fessa, in exoptata reponi valeant quiete. Exortam hinc solatii nostri tacere nequimus copiam,
page 585, image: s0585quin eam cum obligatione Nostrae propensionis, et optimi in Illustritatem Vestram studii exprimamus, cujus ut manifestiora illustritas Vestra in aperto habeat documenta, commisimus Illustrissimo Principi Episcopo Jaurinensi, Consanguineo Nostro, ut Nostram in eum reconditam hactenus intra praecordia animi Nostri fusius ore exprimeret inclinationem. Quod dum eo libentius facimus, quo ferventius commodis Regni hujus prospicere intendimus, ab Illustritate Vestra poscendum duximus, ut per amorem Patriae, et quicquid in ea eorum esse potest, ita studia sua Illustritas Vestra moderari velit, ut publica omnibus salus et quies redeat, ingens praesentibus et successuris aetatibus additura momentum: optimam interim Illustritati Vestrae vovemus incolumitatem, vel maximo exaestuantes obtutu ejus fruendi desiderio. Dabantur in Arce Nostra Warsaviensi, die 22. Mensis Januarii, Anno 1698. Regni Nostri I.
Augustus II.
MXVI. Responsoriae MICHAELIS RADZIEJOVII, Regni Poloniae Primatis, ad praeinsertas AUGUSTI II. Regis Poloniae literas, 1698.
Sacra Regia Majestas, etc.
HOc idem, quod Serenissimi Electoris Brandenburgici Legatus Majestati Vestrae detulerat, proximus sanguis, Serenissimus ac Reverendissimus Princeps Jaurensis Episcopus, confidentius confirmavit: summum Pacis ac tranquilitatis publicae
page 586, image: s0586desiderium erga Majestatem Vestram illam venerationem, ac obsequium, quod non ducalibus modo, sed et Imperialibus Coronis decoro Nomini, ab orbe unverso jure merito exigitur, sed ut illud distinctius a me, uti Primate Gentis, quae hunc solum, quem liberis suffragiis genuit, adorare consuevit, spectetur, in eo omne studium meum, nec impigri erunt conatus, ut nec ego ad osculum manus Majestatis Vestrae praecociter accedens, corrigendum aliquid in juribus ac libertatibus relinquam, nec Majestas Vestra aliquid adhuc post accessum desiderari ad integram quietem suspiret. Explorabuntur propediem Nobilitatis sensus, in unum labium coadunandi, ad quem finem una cum consilio indicemus congressum Generalem Lovicii die 18. Februarii, ad quem Majestas vestra Commissarios suos expedire non dedignetur, eo vel maxime, ut, quod praeceps obsequium, ad scandalum confudit, victrix patientia ad gloriam restauret. Humillima interim Majestati Vestrae inclinor veneratione. Dabantur Squiernieciis die 24. Januarii Anno 1698.
MXVII. Breve INNOCENTII PAPAE XII. ad MICHAELEM RADZIEJOVIUM, Regni Poloniae Primatem, quibus ipsi ob confirmandam Poloniae tranquillitatem, quae sibi semper curae cordique esset, Nuntium a se extraordinarium illuc missum esse refert, 1698. Innocentius Papa XII.
DIlecte in Christo fili Noster salutem et Apostolicam benedictionem. Pontificiae sollicitudinis,
page 587, image: s0587cui profecto de esse non possumus, partes esse ducimus, non modo omnimodo inclytae istius Regni tranquillitati prospicere, sed ea potissimum sedulo curare, quae ad tuendum atque amplificandum Catholicae Religionis cultum opportuna aut necessaria in praesenti rerum statu arbitramur. Quo vero clarius innotescat, id a Nobis tota animi Nostri contentione exoptari, extraordinarium etiam isthuc Nuntium ablegandum esse decrevimus, quod munus Venerabili Fratri Fabricio Episcopo Ferrariensi ob perspectas generis ac virtutum dotes demandavimus. Haec autem omnia, multa cum Paternae Nostrae benevolentiae significatione ad te deferimus, non tam ad explicandum tibi in finceritate cordis consilium nostrum, quam ut inde quasi stimulos perspectae tuae pietati eximioque zelo adderemus, ad conferenda in hunc scopum studia, opemque tuam, cum praecipue eidem Venerabili Fratri injunxerimus, ut in iis, quae aget, negotiis debitam semper dignitatis ac Jurium tuorum rationem habere non omittat. Quanta autem laudis accessio eximiae tuae prudentiae proventura sit, ubi compositis tuo etiam studio, si quae forte supersunt, dissidiis, cogitationes omnes ac vires strenuae istius Nationis in communem causam conspirent, cum satis compertum esse sciamus, pluribus exponere, supersedemus, dum tibi, dilecte fili Noster, Apostolicam benedictionem peramanter impertimur. Datum Romae apud S. Mariam Majorem, sub annulo pisca toris die 22. Januarii Anno 1698. Pontificatus Nostri anno septimo.
page 588, image: s0588
MXVIII. Literae GVILIELMI III. Magnae Britanniae Regis, ad CAROLUM XII. Sveciae Regem, cui magnopere gratulatur, quod avita sceptra manu sua regenda ipse susceperit, 1698. Gvilielmus III. Dei gratia, Angliae, Scotiae, Franciae et Hyberniae Rex, fidei Defensor etc. Serenissimo ac Potentissimo Principi Domino Carolo, eadem gratia, Svecorum, Gothorum, Vandalorumque Regi, Fratri consanguineo, et Amico nostro Charissimo salutem.
Serenissime ac Potentissime Princeps, Frater Consanguinee et Amice Charissime,
HAud mediocri voluptate Nos affecere literae Majestatis Vestrae, die primo Mensis Decembris ultimi Stockholmiae datae, cum ex iis intelleximus non solum unanimi Ordinum Regni consensu, sed et summo subditorum omnium gaudio et applausu publico, avita sceptra manu sua regenda ipsam suscepisse, quod testimonium praeclarum ingenii illa aetate sublimis et ad Imperium non nati tantum, sed et facti Majestati Vestrae magnopere gratulamur, et ut felix faustumque sit, tam ipsi quam populo Svecico exoptamus. Amicitiam integerrimam, arctamque necessitudinem Nos inter et Majestatis Vestrae Patrem felicissimae memoriae Principem, quam magni semper fecimus, Majestatem Vestram probe intelligere gaudemus, nec minor est, quam cum ipsa habituros nos speramus;
page 589, image: s0589Cum illa, quam cum Patre habuimus, in ipsam jure quodam haereditario derivata, addito etiam Majestatis Vestrae in nos benevolentiae cumulo, plurimum aucta ex parte nostra creverit, unde omnia sinceri affectus officia et optimae voluntatis effectus, prout res tempusque postulaverint, a nobis expectare sibique spondere debebit Majestas Vestra, quibus ipsam pro aequitate et prudentia sua responsuram non dubitamus. Quod superest Majestatem Vestram divini Numinis Tutelae ex animo commendamus. Dabantur in Aula Nostra Kensingthon die 23. Jan. 1698. Regni nostri nono.
Majestatis Vestrae
Bonus Frater, Consanguineus et Amicus
GVILIELMUS Rex.
James. Vernon.
MXIX. Breve INNOCENTII PAPAE XII. ad EPISCOPUM CUJAVIENSEM, quo ipsi gaudium de compositis Regem et quosdam refractarios inter dissidiis conceptum testatur, et Nuntium suum quamprimum in Polonia adfore refert, 1698. Innocentius Papa XII.
VEnerabilis frater salutem et apostolicam benedictionem. Gravi ac molestae curae, qua nonnulla ante, pro injuncto Nobis munere premebamur, metuentes, ne detrimentum aliquod ex dissidiis, quae isthic suboriri videbantur, occasione
page 590, image: s0590inaugurandi novi Regis Catholicae Religioni obveniret, spes sane laeta successit, ubi intelleximus charissimum in Christo Filium Nostrum Augustum Poloniae Regem Illustrem ejusdem Catholicae Religionis, cui ejuratis pridem haereticae pravitatis erroribus solenni professione se obstrinxerat, zelum ubique inditum perhibere, Nos itaque prout Fraternitati tuae jam innotuerit, non modo Regis literis filiali prorsus in hanc Sacram Sedem, Nosque ipsos observantia refertis Paternae Nostrae benevolentiae responsione effusique gaudii significatione mutua officia exhibuimus, sed quo splendidiora Pontificiae charitatis ipsi Regi praeberemus argumenta; Extraordinarium quoque Nuntium, qui indies aderit, isthuc duximus ablegandum. Caeterum eam de tuae pietatis praestantia gerimus opinionem, ut Nobis plane polliceamur, te consilio et ope tua in iis, quae divini cultus istis in Regionibus incrementum respicient, nullatenus esse defuturum, dum Fraternitati tuae Apostolicam benedictionem peramanter impertimur. Datum Romae apud S. Mariam Majorem sub annulo Piscatoris die 8. Februarii Anno 1698.
MXX. Breve INNOCENTII PAPAE XII. ad CHRISTIANUM AUGUSTUM, Episcopum Jaurinensem, quibus infucatam ipsius erga S. Rom. Sedem obedientiam multis laudibus extollit, eumque Nuntio suo proxime in Poloniam venturo adjumento esse petit, 1698.
page 591, image: s0591
Venerabili Fratri Christiano Augusto, Episcopo Jaurinensi. INNOCENTIUS Papa XII.
VEnerabilis Frater. Cum ea, quae Fraternitas Tua indefesso catholicae religionis et constanti pietate egit, atque in praesens agere non omittit, cognita admodum Nobis, ac per se tam praeclara sint, ut nec ab animo Nostro, nec a piorum hominum memoria facile excidere possint, merito confidimus nullas etiam de caetero occasiones tibi oblatas in filialis tuae erga Sacram Sedem observantiae declarationem, quin eas protinus et alacri, prout soles, animo amplectaris. Ad obeundum itaque Extraordinarii Nuntii munus apud Charissimum in Christo filium Nostrum Augustum Poloniae Regem, cum isthuc a Nobis allegetur Venerabilis Frater Fabricius Episcopus Ferrariensis, quem non modo generis praestantia, sed eximia virtutum decora spectabilem reddunt, eidem injunximus, ut explicata tibi Paternae Nostrae Charitatis magnitudine, prudentiae tuae, ubi opus fuerit, consilio potissimum innitatur, merito confidentes, te spei, quam in tua probitate constituimus, nullatenus defutunum esse, ac tibi venerabilis Frater, Apostolicam benedictionem peramanter impertimur. Datum Romae die 8. Febr. Anno 1698.
MXXI. Breve INNOCENTII PAPAE XII. ad AUGUSTUM II. Poloniae Regem, quibus Fabricio, Episcopo Ferrariensi, Nuncio suo extraordinario, fidem in omnibus, quae suo nomine prolaturus sit, adhiberi petit, 1698.
page 592, image: s0592
Charissimo in Christo Filio Nostro Augusto Poloniae Regi illustri INNOCENTIUS Papa XII.
CHarissime in Christo Fili Noster. Praeclarum adeo Pontificiae Nostrae charitati augmentum laetitiae fuit felix Majestatis tuae ad Regale Poloniae solium evectio, simulque praestita per Te Apostolicae huic sedi, Nobisque ipsis filialis observantia, ut quamvis ingens gaudium, quod inde hausimus congruis significationibus testatum tibi facere non omiserimus, illud ipsum tamen per Venerabilem Fratrem Fabricium Episcopum Ferrariensem, cui ob eximias generis et animi dotes extraordinarii ad Te Nuntii munus demandavimus, luculentius declarandum Tibi esse duximus; ab illo itaque fusius intelliges non modo Paternae Nostrae benevolentiae magnitudinem, sed ulterius quam firmam in Deo spem constituamus, fore ut constans et egregium tuum de Catholica Religione benemerendi propositum indies magis augeatur. Caetera diserte explicabit memoratus Venerabilis Frater, cui Nostro nomine, quae in mandatis habet exponenti, faciles ac benignas aures te praebiturum esse plane Nobis pollicemur. Interim Majestati tuae felices rerum eventus jugibus precibus a Deo precamur et Apostolicam benedictionem amantissime impertimur. Datum Romae Anno 1698.
MXXII. Literae GVILIELMI III. Magnae Britanniae Regis, ad LEOPOLDUM, Rom. Imperatorem,
page 593, image: s0593
quibus ipsi Turcas ad pacem, quod ex adjectis liqueret conditionibus, valde pronos esse refert, suamque eo in negotio mediationem offert, 1698. Gvilielmus III. Dei gratia Magnae Britanniae, Franciae et Hyberniae Rex, Fidei Defensor, Serenissimo, Potentissimo et invictissimo Principi et Domino Domino LEOPOLDO, Divina favente clementia electo Romanorum Imperatori, semper Augusto, ac Germaniae, Hungariae, Bohemiae, Dalmatiae Croatiae, Sclavoniae Regi, Archi-Duci Austriae, Duci Burgundiae, Brabantiae, Styriae, Carinthiae, Carniolae et Virtembergae, Marchioni Moraviae, Duci Lucemburgiae, superioris et inferioris Silesiae, Comiti Habsburgi et Tyrolis. Fratri consanguineo et amico Nostro charissimo salutem perpetuamque felicitatem.Serenissime, Potentissime ac Invictissime Princeps, Frater, consanguinee et amice charissime.
CUm omnes sincerum animi Nostri in Majestatem Vestram Caesaream affectum et in commoda Imperii Germanici studium singulare testandi occasiones accipere cupiamus, omnibusque ad eadem procuranda et promovenda officiis Nostris uti parati sumus, cumque pace aequis conditionibus cum Turcis ineunda tam honori et incolumitati Caesareae Majestatis Vestrae, quam Imperii emolumentis consultum iri existimemus, ea mente mediationem Nostram aliquo abhinc tempore per
page 594, image: s0594Nobilissimum virum Dominum de Paget, Legatum Nostrum Constantinopoli Residentem, aulae illi obtulimus, quam illis gratam et acceptam esse tam ex literis Legati Nostri praedicti die 23. Mensis Januarii proxime elapsi Adrianopoli datis, quam ex aliis ab ipso Vizirio ad Nos scriptis, una cum pacis conditionibus ex parte Turcarum propositis, cum Manifestum sit literarum istarum et conditionum exemplaria nondum innotuisse ad Majestatem Vestram Caesaream per Legati Nostri praedicti Secretarium, qui chartas ipsas ad Nos pertulit, quantocius transmittenda duximus. Et cum pacis conditiones a Turcis propositae, et quae per colloquium per Legatum Nostrum et Vezirum ea de re ventilata sunt, quibus quantum a quibusdam ipsorum postulatis, quo melius Majestati Vestrae Caesareae satisfiet, recedere tandem Turcas posse autumat Legatus Noster, explicatum est, sub oculos Majestatis Vestrae Caesareae simul et semel posita sunt, ipsa uno quasi intuitu perspiciat et perpendat, utrum illa animorum Turcicorum ad Tractatum pacis cum Majestate Vestra Caesarea ipsiusque foederatis inchoandum propensione, quae sinceritatis speciem prae se fert, hoc tempore utendum sit, et in incepto procedendum, et si ea Majestatis Vestrae mens sit et mediatione Nostra in eum finem uti eum visum fuerit, haud abs re fore ducimus, ut Majestas Vestra Caesarea Legatum Nostrum praedictum, ac etiam Legatum Dominorum Ordinum Generalium unitarum Provinciarum facultatibus et mandatis suis quantocius instruat, ut in hoc opere cum Turci sine mora pergatur,
page 595, image: s0595dum anni tempus negotiis transigendis, quam actionibus militaribus magis opportunum sit, quibus tamen se accingunt Turcae, si pro pace conatus minus bene successerit. Nos mandatum in hac re Legato Nostro praedicto dedimus, et Dominos Ordines Generales eadem suos daturos non dubitamus, ut junctis consiliis opus hoc modis, quos Majestas Vestra Caesarea praescripserit, prosequantur. Quod superest Majestatem Vestram Caesaream Divini Numinis Tutelae ex animo remittimus. Dabantur in Aula nostra Kensington 12. Martii Anno Regni Nostri decimo.
Caesareae Majestatis Vestrae
Amantissimus frater et consanguineus.
Gvilielmus Rex.
MXXIII. Literae GENERALIUM FOEDERATI BELGII ORDINUM ad LEOPOLDUM, Rom. Imperatorem, quibus Turcarum ad pacata consilia proclives animos esse nuntiant, ipsique operam suam et mediationem modeste commendant, 1698. P. P.
QUemadmodum maximi semper fecimus Caesareae Majestatis Vestrae amicitiam et propensam erga nos et Rempubl. nostram voluntatem, quam saepius experti sumus, sic etiam quacunquo data occasione documenta dare conati sumus, quanto Studio Caesaream Majestaten Vestram prosequamur,
page 596, image: s0596et quantopere res ejus nobis cordi sint, haec etiam causa est, cur aliquot abhinc annis una cum Serenissimo ac Potentissimo M. Britanniae Rege Caesareae Majestati Vestrae officia et mediationem nostram obtulerimus ad componendum Turcicum bellum, quod miseranda cum populorum strage et agrorum devastatione longo nimis tempore gestum est, et etiamnum geritur. Non licuit quidem nobis esse tam beatis hactenus, ut exaudita sint, quae pro reconciliatione, pace et concordia maximorum Imperatorum, et plurimarum, quibus imperant, gentium votis irritis, quae simul attuleramus nostris conatibus, non tamen hanc curam abjecimus, et spes etiam iterum aliqua affulget, sopitum hoc per aliquod tempus pacificationis negotium reviviscere posse, et, si fa veat Numen, ad optatum finem perduci. Communicavit etiam Serenissimus M. Britanniae Rex pro amicitia, quae inter nos intercedit, et pro conjunctione, quae causam hanc nobis communem facit, literas, quas tam a Legate suo apud aulam Turcicam degente, quam ab ipso Viziro accepit, atque pacis conditiones, quae ab ea parte proponuntur, de quibus ad Majestatem Vestram Caesaream plura scribere supersedemus, quoniam scimus Caesareae Majestati Vestrae harum omnium a Rege M. Britanniae copiam factam esse per eundem Secretarium, qui literas has nostras perferet. Gloriosum revera non minus, quam jucundum nobis foret si nobis cum Serenissimo Britanniarum Rege conciliantibus, pax inter tantos Imperatores, eorumque foederatos conciliaretur, itaque non potuimus hoc rerum statu non rogare
page 597, image: s0597Caesaream Majestatem Vestram, ut pro summa sua prudentia cogitet atque perpendat, quatenus occasione, quae ut nobis videtur, favet, dum ad pacem proclives sunt Turcarum animi, utendum putet, et si placuerit Caesareae Majestati, denuo experiri, an opus tam salutare ad optatum finem perduci queat, operaque et mediatione nostra pridem non ingrata iterum uti, judicio Caesareae Majestatis Vestrae relinquimus, an non e re futurum sit, Legatos apud Portam tam nostrum, quam Regis M. Britanniae quantocius reddi de voluntate Majestatis Vestrae Caesareae certiores, eosque mandatis et sacultatibus necessariis muniri, ut absque mora cum Turcarum Imperatoris Ministris opus hoc peragant, ne tempus interpositum eductique, qui adhuc in hybernis stant, Exercitus, consilia mutandi ansam praebeant. Interim nos Legato nostro mandata damus, quemadmodum Serenissimus et Potentissimus Magnae Britanniae Rex se Legato suo dedisse nobis indicavit, ut junctis consiliis opus hoc prosequantur, eo modo quem Caesarea Vestra Majestas praescripserit. Caeterum, Serenissime, Potentissime atque Invictissime Imperator, Deum opt. Maximum rogamus, ut Caesaream Majestatem Vestram diu sospitem conservare et prospere ac feliciter regnare sinat. Dabantur Hagae Comitum die 31. Martii, Anno 1698.
MXXIV. Literae LEOPOLDI, Rom. Imperatoris, ad AUGUSTUM II. Poloniae Regem, quibus ipsi tolerabiles a Turcis propositas esse pacis conditiones
page 598, image: s0598
recenset, eique serio suadet, ut hac vice secum tentare aggrediatur, num quid eis proficere et ulteriorem humani sanguinis profusionem sistere possint, 1698. LEOPOLDUS (tot. tit.)POstulat a Nobis arctus, quo Serenitati Vestrae et inclytae Polonorum Reipublicae juncti sumus, sacri foederis nexus, ut eandem nihil celemus eorum, quae Sanctam illius observationem quocunque modo spectare queant, unde cum Nobis Serenissimus et Potentissimus Magnae Britanniae Rex communicavit literas, sibi tam a legato suo in Turcia, quam ab ipso supremo Vesirio scriptas, ut et propositionem tractandae pacis a dicto Vesirio factam, nihil prius Nobis faciendum duximus, quam ut de iis omnibus, ut et de literis a Serenissimo Magnae Britanniae Rege ac Ordinibus Generalibus foederati Belgii hac de re ad Nos exaratis Serenitatem Vestram, per Ablegatum Nostrum Extraordinarium, Illustrem et Magnificum, Carolum Julium Siedelnicki, Comitem ac Dominum in Choltiz, confidenter certiorem redderemus. Et quamvis ista propositio non sit ejusmodi, ut pacem desuper completam, et undequaque convenientem sperare liceat, pro eo tamen, ac ex aliis praemissis sperandum est, Turcas postulatis suis haut firmiter inhaesuros, sed aequioribus in tractando conditionibus locum daturos esse; Grave sine dubio et vixa culpa alienum Serenitati Vestrae aeque ac Nobis fore videbitur, oblatam hanc occasionem tentandae amicabilis compositionis et sistendi
page 599, image: s0599profusionem humani sanguinis omnino rejicere. Quamobrem sicuti per Nostrum Supremum Cancellarium Comitem Kinski praedicti Serenissimi magnae Britanniae Regis Legato mentem Nostram praevie exposuimus, prout ex illarum literarum exemplo pariter exhibendo patet; sic Serenitatem Vestram peramanter requirimus, ut et ipsa Nobis hoc super negotio sensus suos candide non tantum exponere, sed et suo inclytaeque Reipublicae nomine Commissarios deputare non gravetur, qui, accepta ulteriori a Turcis declaratione, una cum Nostris, et Venetorum Reipublicae ministris, loco congruo, de pace cum Turcis agere et Deo Ter Optimo Maximo annuente, negotium tam salutare, ad optatum finem perducere unanimiter tentent. Qui de caetero Serenitati Vestrae vitam longaevam et felicissimos rerum successus fraterno affectu apprecamur. Dab. Viennae 23. Aprlis, 1698.
MXXV. Literae ejusdem cum praeinsertis argumenti a LEOPOLDO, Rom Imperatorem, ad PETRUM Czaarem et magnum Ducem Moscoviae exaratae, 1698. Leopoldus etc.
QUo sinceriori in Serenitatem Vestram ferimur affectu, quoque magis cupimus constantem cum eadem amicitiam colere, eo proniores etiam sumus id re ipsa praestare, ad quod ex foederis nexu, obstringimur. Confidenter itaque Serenitati Vestrae significamus, qualiter Serenissimus et Potentissimus Magnae Britanniae Rex nobis communicaverit
page 600, image: s0600literas sibi tam a Legato suo in Turcia, quam ab ipso Veziro supremo subscriptas, ut et propositionem tractandae pacis a dicto Veziro factam. Quae tametsi non sit ejusmodi, ut pacem conficere queat, nobis tamen visum fuit ea Serenitati Vestrae pariter ac reliquis foederatis nostris, una cum literis, a dicto Serenissimo M. Britanniae Rege, ac Ordinibus generalibus foederati Belgii, hac de re, ad nos exaratis, communicare, simulque superaddere, quae per (tit.) supremum nostrum Bohemiae Cancellarium, Comitem Kinski, eo, quod in ista propositione nulla Serenitatis Vestrae mentio facta sit, praedicti Serenissimi Regis Legati de Serenitate Vestra insinuavimus: prout ea omnia per extraordinarium Ablegatum nostrum in Polonia, illustrem ac Magnificum, Carolum Julium Siedlnicki, Comitem ac Dominum a Choltiz, Serenitatis Vestrae ibidem existenti Ministro, exhibere jussimus, omnino confidentes eandem Serenitatem Vestram non tantum ad experiendam per universales tractatus amicabilis compositionis viam et sistendam humani sanguinis effusionem, si aequae conditiones offerantur, pronam, sed suos etiam Commissarios deputaturam esse, ut accepta a Turcis ulteriore declaratione, una cum nostris reliquorumque foederatorum nostrorum Ministris, loco congruo, de pace cum Turcis et Tartaris agant, et Deo T. O. M. annuente, negotium tam salutare, ad optatum sinem conjunctim perducere tentent. Qui de cetero Serenitati Vestrae vitam longaevam et felicissimos rerum successus fraterno affectu apprecamur. Dat. Viennae die 23. April, Anno 1698.
page 601, image: s0601
MXXVI. Literae ULRICI COMITIS A KINSKI, ad GUILIELMUM PAGET, Magnae Britanniae Regis in Aula Turcica Internuntium, quibus Caesareae Majestati arridere quidem ex parte factam a Turcis propositionem, minime tamen placere, quod magni Ducis Moscoviae communis confoederati nulla in ea fiat mentio, declarat, 1698.
Illustrissime ac Excellentissime Legate, Domine colendissime.
VIdit sacra Caesarea et Regia Majestas, Dominus meus Clementissimus, ea, quae Excellentiae Vestrae humanissimis suis literis 22. Januarii nuperi Adrianopoli datis fusius perscribere visum fuit. Abinde etiam vidit ea, quae Serenissimo et Potentissimo Magnae Britanniae Regi ab Excellentia Vestra transmissa pariter communicare et Londino remittere similiter, datis ad sacram Caesaream et Regiam Majestatem literis foederati Belgii Ordinibus generalibus comitari placuit. Sacra Caesarea Regiaque Majestas, Dominus meus Clementissimus, amicissimi Regis et praememoratorum foederati Belgii Ordinum Generalium paci reducendae destinata officia, et per Excellentiam Vestram tum huc ad aulam Caesaream notificata, cum etiam apud excelsam Portam Ottomannicam interposita obstricto recipit et agnoscit animo, pari etiam affectu et aestimatione considerat Excellentiae Vestrae huic praedicto fini adhibitas industrias et defatigationes utrisque gratam vicem semper repositura. Et quo minus cum apud Deum, tum apud mundum
page 602, image: s0602de rejecta aut neglecta pace, et non cohibita humani sanguinis effusione sibi et suis Serenissimis foederatis quid responsi accersetur, aut etiam opprobrii conciliet. Jussit Sacra Caesarea et Regia Majestas Dominus Clementissimus, Excellentiae Vestrae praesentissimis significare, quod, postquam pro S. Caesarea et Regia Majestate ejusque serenissimis foederatis, Rege scilicet et Republ. Polona et Republ. Veneta stabilita, et reciproce sine omni limitatione, exceptione aut etiam reservatione a Porta Ottomannica acceptata fuerit, illa inter Imperatores Romanos, eorumque gloriosissimos Antecessores, ex una et Turcarum Imperatores, eorumque gloriosos Antecessores ex altera parte, haud interrupta observantia, recepta et usitata Regula, uti Possidetis, ita porro possideatis. Tum sacram Caesaream Regiamque Majestatem cum serenissima Republ. Veneta promptam esse venire ad Tractatus et congressum, in quibus salva per omnia dicti, uti Possidetis, ita possideatis, basi, tractari poterit de iis omnibus, quae vel confinia concernere, vel etiam citra obligationem, et solius communis convenientiae causa per evacuationem, aut demolitionem reciprocam quorundam minorum locorum in Hungaria, aut alias stabiliendae et assecurandae paci tum stipulatae deservire poterunt, convenire juxta ea, quae in commune commodum tum fieri posse judicabuntur. Et quia pro hic et nunc nemo ministrorum Regis Poloniae in hac aula Caesarea existit, ideo citatis et expressis Cursonbus Serenissimo Regi et Reipublicae Polonae facta est propositionis Ottomannicae communicatio, a quibus responsa,
page 603, image: s0603ubi primum appulerint, Excellentiae Vestrae per expressum, sine mora, communicata transmittentur, nec dubitat Sacra Caesarea et Regia Majestas alte praefatum Serenissimum Regem et Rempublicam se cum aequitati tum etiam amicorum sensui, laudabili moderatione accommodaturos, sed reliquum est pacis sanciendae obstaculum ex eo natum, quod altissime praememoratae Sacrae Caes. et Regiae Majestati, praetactisque suis Serenissimis Foederatis commune sit cum magno Czaro Moschoviae Duce foedus, cujus cum nulla sit in Ottomannica Propositione facta mentio, instanter Excellentiam Vestram rogo, ut modo dictum impedimentum ministerio Ottomannico insinuare, eique removendo se applicare non gravetur, quod si favente Deo sub Serenissimi et Potentissimi Magnae Britanniae Regis nec non foederati Belgii Statuum Generalium auspiciis, ductu et directione Excellentiae Vestrae pax honesta et secura cum Porta Ottomannica concludi poterit, non dubito, reductione quietis populorum, et interrupta sanguinis humani profusione Excellentiam Vestram rem Deo gratissimam, toti Christianitati proficuam, Regi suo gloriosissimam et sibi apud omnes summe meritoriam, praestituram. Cui dum prosperum successum sincero corde apprecor, ejusdem favoribus impense me commendans, maneo.
Illustrissimae Excellentiae Vestrae
Dabantur Viennae die 4. Aprilis, 1698.
deditissimus
Comes Kinski.
page 604, image: s0604
MXXVII. Literae FERDINANDI, Ducis Sagaensis, Principis de Lobkowiz, ad LUDOVICUM XIV. Galliarum Regem, quibus ipsi curae cordique sibi ea semper fore, quae ad stringendam arctius Caesareae Majestatis cum ipso amicitiam facere aliquid possint, reverenter pollicetur, 1698.
Sacra Regia Majestas.
EX perbenignis Regiae Majestatis Vestrae literis 19. Martii ad me datis, maxima cum animi voluptate perspexi, quis Majestatis Vestrae Regiae circa exequendam et servandam pacem nuper cum Sacra Caesarea Majestate et Romano Imperio initam sensus sit, quidque eum in finem suo ad haec imperii Comitia misso Plenipotentiario, Domino de Chamoy, commiserit, quem, uti ea de causa tanto diligentius audire nunquam non patatus ero; ita summae mihi gloriae semper ducam, si juxta eandem Sac. Caes. Majestatis, cujus hic vice fungor, mentem mihi penitus exploratam aliquid conferre queam, quod ad stabiliendam et arctius stringendam fraternam illus totiusque adeo Sacri Romani Imperii cum Regia Majestate Vestra amicitiam facere possit, non minori studio omnes sollicitus occasiones exquiram, quo ubivis constet, quanta sim reverentia et cultu
Sacrae Regiae Majestatis Vestrae
Ratisbonae d. 25. Maji 1698.
Humillimus Servus
Ferdinandus Dux Saganensis, Princeps de Lobkowiz.
page 605, image: s0605
MXXVIII. Literae AUGUSTI II Poloniarum Regis, ad INNOCENTIUM PAPAM XII. quibus ipsirefert aegre sibi perceptu fuisse, quod Caesarea Majestas axioma: Uti possideris, ita possideatis, in basin instantis cum Turcapacis, statuerit, eumque velut sacri foederis vindicem instanter rogat, ut aequiores suarum rerum rationes haberi curet, 1698.
POst oscula beatorum pedum Sanctitatis Vestrae, et mei Regnorumque meorum humillimam commendationem! Quam primum communicatum est mihi Seren. Imperatorem Christianorum ac Inclytam Rempubl. Venetam suo atque Colligatorum suorum nomine convenisse in pacis cum Porta Ottomannica conciliandae fundamentum, uti Possidetis, ita Possidete, venit necessitas insuperabilis querulandi coram Sanctitate vestra, uti Guarante (Vindice) sacri hujus contra Turcam foederis. Posito enim tali fundamento ad tractatum futurum palam est res ac rationes Regni mei nunquam pejores fieri posse, quam ex sacro hoc foedere. Cum etenim Polonia distincta tot ab hostium terris, continuis tum Butziacensium, tum Crimensium Tartarorum excursionibus, nullas praeter exiguos in Moldaviam loculos ad fundamentum pacis tale, uti Possidetis prare sibi potuit acquisitiones, quam redintegrationem pro deletis fundis, Provinciis, pro redditis trans Borysthenem terris, tribusque latissimis Ducatibus Kijoviae, Smolensciae, Czernichoviae in gratiam sacrae Colligationis ad pertrahendum Magnum Ducem Moschoviae, pacis ex praesidio, motu foederis a Sereniss. Imperatore speratura
page 606, image: s0606est, si tam facile illi, non viso in manibus Christianorum Cameneco, clavi Regni hujus, ne dicam totius Europae decore, fuit fundamentum pacis, uti Possidetis, quam difficile patriae isti portionem suam ac haereditatem seculorum Camenecum nempe in secura sua possessione non videre, nec ea nunc per Dei gratiam ardua foret, ubi jam eousque progressi sumus, cum tot millibus propriarum nostrarum Copiarum, praeter Regni ac Magn. Duc. Lith. Exercitus, nisi tam praecipitatus ac prope condictus Tractatus totam Dei causam, ac negotium Christianum de manibus eriperet, spem animumque insolito suo casu, cum summa injuria Regni mei, praecidendo, haec non alio fine, quam profundissime Sanctitati Vestrae insinuata esse cupio, nisi, ut cognitis malis, Patriae hujus, cui divina bonitas me infelici tempore hoc praeesse voluit, forti ac virili nisu, tanquam communis Christianorum Pater atque sacri foederis contra Crucis hostem Guarrans et Protector partes meas ac Regni mei ita suscipere velit, ut non fida tantum ac honesta, sed utilis pro damnis Reip. pax haberi valeat. Quod ni futurum sit, opportune coram Sanctitate Vestra manifesto Regnum meum non posse aliquando non quaerere infelicitatis suae ac damnorum Autorem; non patietur itaque Sanctitas vestra tractatu hoc in fundamento, uti Possidetis, solas miserias, calamitates, ac vastissimas solitudines factas gratia foederis sacri in lucro ac Possessione Regni hujus relinqui, nec permittet ex simultanea colligatione aequalia commoda ac damna supponente alios gaudere, reliquos flere, sed, quantum
page 607, image: s0607est in manu ac potestate sua, omni meliori modo statui rationibusque Regni mei circa tractatum praesentem assistere dignabitur. Ita justitiam non modo Sanctitas Vestra exercebit, sed erga me singularis paternae gratiae, atque integram hanc Rempubl. documenta dabit, quae filiali semper relaturus gratitudine, nunc felicissimum rerum Christianarum, ac ipsis imminentis hujus tractatus arbitrium cum longaeva valetudine animitus precamur. Dabantur Leopoli die 21. Aug. Anno 1698.
MXXIX. Literae AUGUSTI II. Poloniae Regis, ad LEOPOLDUM, Roman. Imperatorem, idem, quod praeimpressae argumentum continentes, 1698.
Ex literis atque communicatis a Majestate Vestra de acceptato cum Porta Ottomannica pacis fundamento, UTI POSSIDETIS, ita possidere licebit, accedit animo nostro, universorumque Procerum Regni hujus mentibus tantum doloris, quantum periculi pro honeste, secure, ac utiliter pace in rem Reipubl. concludenda. Quid enim UTI POSSIDETIS, emolumenti afflictae patriae hujus ac prope perditae sacro foedere accessurum est, reparandis impensis, damnis unius alteriusve Palancae aggregatione in Moldavia? Quae honestas aut securitas pacis? si antemurale Christianitatis, Camenecum, avitum tot seculorum decus Regni hujus, non meruit tantum depurati ab interesse respectus, ut singularis atque clara remittendi illius integre in proprias manus Christianas caveretur exceptio. Pax talis non pax, sed fomes, atque
page 608, image: s0608ignis mox resuscitandi perpetuoque alendi belli contra Regnum hoc, modicis nimis sopiretur cineribus. Haec et quae inde secutura sunt quemadmodum celare Majestatem Vestram non potuimus, ita eandem peramanter. ac vi sacri foederis utilitatisque simultaneae requirimus; quatenus per Justitiam, quam Majestas Vestra unice colit, et qua Regna perdurant, ita demum in tractatu hoc res atque statum Reipubl. hujus pensare, ac manutenere contendat, ne ullus locus poenitentiae sacri foederis, atque succursus dati relinquatur, perpetuaque illa, ac Vetus Reipublicae non in Christianorum tantum, sed in propriae utilitatis usum cum Majestate Vestra foederata offendatur amicitia. Quod utilitatis, ut ex aequitate ipsa atque singulari erga nos Majestatis Vestrae affectu, et Regnum hoc inviolabili semper amicitiae, futurum fore confidimus, ita eidem felicissimos rerum eventus cum plena valetudine animi precamur. Dabantur in suburbiis Leopolis die 21. Aug. Anno 1698.
MXXX. [correction of the transcriber; in the print MXXXI.] Literae FRIDERICI III. Electoris Brandenburgici, ad AUGUSTUM II. Poloniae Regem, quibus captam a suis Elbingam tam diu a se hypothecario jure possessum iri, donec sibi juxta foederis Bydgostiensis leges plene fuerit satisfactum, nuntiat, 1698.
Serenissime et Potentissime Rex, Domine Cognate et Frater colendissime.
NOn potest latere Regiam Majestatem Vestram, quibus olim conditionibus coaluerint sacri et
page 609, image: s0609aeterni foederis Pacta, Velaviae atque Bydgostiae, Serenissimum Poloniae Regnum inter et Nos confecta, nec ita pridem a Regia Majestate Vestra more solito renovata ac confirmata, quas inter praecipua est, ut pro praestita fideli opera et sociatis armis, quibus inclyta Respublica ab interitu vindicata, ac in pristinum statum et libertatem restituta, Urbs Elbinga Nobis traderetur. Quadraginta, et quod excurrit annis, longum patientiae documentum dedimus, expectantes, ut justissima ista adimpleretur conditio. Sed cum post tot inanes preces ac sollicitationes ne spes quidem Nobis reliqua esset, traditionem istam sponte, et ex praescripto Pactorum subsecuturam, facimus tandem, quod optimo Nobis dudum licuit jure; et quae Nobis hactenus indebite negata fuit possessio istius urbis, quamvis justissime et ex fide jurata debita, eam ipsi citra animum hostilem, imo etiam citra vim, si fieri potest, apprehendere conabimur. Sed ne Reg. Majestatem Vestram tot ac tantis gravioribus intentam rebus, longa juris ac facti enarratione distineamus, rogatam eandem volumus, ut quo jure, quave Justitia Urbis dictae possessionem arripere statuerimus, et quae sit mens atque intentio nostra, ex scripto, literis hisce adjecto, perspicere sustineat; De cujus veritate ut liquidius constet, non veremur paucis heic repetere, quae de mente ac destinatione nostra ibi habentur, et coram Regia Majest. Vestra sancte testari, Nos foedus istudaeternum nuper renovatum, quod cum Regia Maj. Vestra et inclyta Republica Nobis intercedit, inviolabiliter servaturos, et ex eodem praestanda praestituros; Privilegia et jura Urbis Elbingensis ex praescripto
page 610, image: s0610Pactorum religiose conservaturos; ne ex eadem Urbe, quamdiu praesidio nostro insidebitur, quies ac securitas Reipublicae, imprimis Vicinorum turbetur, aut vel minimum iisdem periculum etiam ab hoste externo inde creetur, summa ope curaturos; nec alia denique titulo Urbem nos possessuros nisi pignoratitio aut hypothecario et cum Nobis de eo quod juste debetur, satisfactum fuerit, statim et absque ulla mora urbem Regiae Majestati Vestrae atque inclytae Reipublicae juxta pactum conventum Nos restituturos. De caetero veneramur Deum, ut Regiam Majestatem Vestram omni felicitatis incremento quam diutissime servet incolumem ac florentem. Dabantur ex Arce nostra, Coloniae ad Spream die 7/17. Oct. 1698.
Praem. Pr.
Fridericus Elector.
MXXXI. Responsoriae AUGUSTI II. Poloniarum Regis, ad praeinsertas FRIDERICI III. Electoris Brandenburgici Literas, 1698. P. P.
LIterae Serenitatis Vestrae die 17. elapsi datae, et multo magis nunquam sperata Civitatis nostrae Regiae Elbingensis aggressio, merebantur, antequam responderemus, Senatus-Consultum, quo illico huc convocato, atque intra hosce dies expedito, quid aliud respondere possumus, quam quod universi stupeant, Serenitatem Vestram rem attentasse etiam Posteritati non credendam. Fateri et ipsam quadraginta et ultra annorum resuscitasse emortuam, imo tot tantisque Reipublicae
page 611, image: s0611praetensionibus sepultam hypothecam, tam crudis prius insidiis, mox apertis armis, et quasi nunquam, pro remisso Vasallagio, concessum, habuisset Foedus, hostium loco suorum hostes Reipublicae reputaturum, ipsa infestas copias innocuae admovit, eandemque vi in suam ditionem coegit. Jus hoc, quod Serenitas Vestra scripto suo typis vulgato solenne vult facere, utique melius natum, fuisse gloriosae memoriae magno Parenti suo, tanquam primo quaesitori, et tamen nunquam ausum quicquam simile praesenti casui, imo maluisse illum Brunsbergam et Travensburgam, loco non traditae Elbingae, uti praetenderat, ex pactis Velaviensibus possessae, eva cuare ac restituere in manus Reipublicae, quam primo illi actui, qui procul dubio magis suberat protestantium in Republica difficultatibus, tradendae sibi in Prussiam supremitati derogare. Fuisse posthaec toties ab eodem et Serenitate Vestra supra memoratis pactis repetita juramenta, ac quidem aequa ex parte Reipublicae, nolente Michaele, recusante ultima vice per aliquot dies Johanne III. Serenissimis divae memoriae praedecessoribus Nostris, ob validas atque gravissimas Reipublicae praetensiones. Et cur non eo potius tempore suspensis juramentis opponenda erat ista praetensio? Cur non saltem aliqua ante immediatum nuper a Nobis, super iisdem factum juramentum, injecta mentio? Praesertim cum Ministri a Nobis designati, distincte satis ad praetensiones quasdam in scripto desiderarent responsum, nec obtinuerant a Ministris Serenitatis Vestrae. Nam quis crederet, dum Respublica cum hoste Christianorum communi cruento implicita ac distenta Bello, turbari illam ac vexari
page 612, image: s0612a tali Principe, qui bona malaque ejus pro suis propriis habere aeterno foedere, ac jurejurando obligatus erat? Denique, si omnes circumstantiae acerbissimae rei gestae anteriores revocandae forent, factum hoc nemini placitum iri, nisi hostibus, cum quibus bellum tam atrox gerimus. Hanc etiam turbatam ac violatam Reipublicae a foederato Principe securitatem, illis solis gaudio futuram, qui Nos undique et Patriam angustiatam cuperent. Haec non alio fine Serenitati Vestrae omni fiducia insinuanda censuimus, quam ut intelligere velit, illam excessisse metam debiti sui erga Rempublicam hanc, cujus summa semper in Domum ejus, universo teste Orbe, extitere beneficia; Impegisse contra perpetui foederis Pacta, jureque suo ex eis cecidisse, taleque ausum, non modo ad intima usque hujus Patriae penetrasse, sed nostrum quoque honorem, ac prima Regni auspicia, sine omni praemissa amicabili requisitione, extreme impugnasse; adeoque cunctos desiderare, ut casum istum summopere Reipublicae ac praeprimis Nobis gravem, Serenitas Vestra quantocyus redintegrandum, immediatumque Statum civitati restituendum curet, et annitatur, vel id si minime libuerit, saltem nullius offensae ac hostilitatis loco sit acceptum, si justa laesionis tantae reparatio quaeri, ac ministrari non intermittatur. De reliquo Seren. Vestrae bonam Valetudinem intra prosperos foederum amicitiarumque successus precamur. Dabantur in Regia Varsaviae Anno 1698. die 17. Nov. Regni Nostri secundo.
MXXXII. Literae FRIDERICI III. Electoris Brandenburgici,
page 613, image: s0613
ad MICHAELEM RADZIEJOVIUM, Regni Poloniae Primatem, ejusdem cum praeinsertis commatis, 1698. P. P.EOdem anno, quo in lucem editi sumus, aeter num etiam foedus istud, quod cum Serenissima Republica indissolubili Nos conjungit vinculo, Velaviae ac Bydgostiae confectum est; ita dispensante rem tanti momenti divina providentia, ut non prius diei, quo vitae usuram accepimus, quam foederis istius, et eorum, quae ex eo utrinque debentur, memoriam deponere queamus. Et quidem, quanta cura ac sollicitudine tum Divus Parens noster, tum Nosmet ipsi foederis istius leges, quae quidem ad nos spectant, expleverimus; quodnam juvandae Reipublicae fuerit studium, quae pro salute ac conservatione ejusdem opera ac fides intemerata, nemo rerum gnarus gestarum ignorare potest. Nec et inclyta Respublica aliud a se desiderari passa est, nisi quod praecipuam Foederis conditionem, qua urbs Elbinga Nobis debetur, ac tradi debebat, hactenus, quo maligno nesciamus fato, inexpletam reliquerit. Non potest latere Dilectionem Vestram (Illustrissimam et Reverendissimam Dominationem Vestram, vel Illustrissimam Dominatio nem Vestram) tum clarissima circa eandem urbem pactorum dispositio, tum frustrata per quadraginta et quod excurrit, annos, divi Parentis ac nostra expectatio et patientia; aut si forte, quid ea de re gestum sit, memoria exciderit, subjectum literis, hisce scriptum, quod fide actorum publica nitir ur, eandem id luce meridiana clarius docebit.
page 614, image: s0614Sed cum ne quidem spes Nobis relicta esset, Urbem sponte et ex praescripto Pactorum traditum iri, facimus tandem, quamvis inviti ac reluctantes, quod jura divina ac humana non tantum permittunt, sed et jubent: Ut nimirum possessionem Urbis ex aeterno ac jurato Foedere Nobis debitam, sed tanto temporis spatio negatam ac frustra petitam, Ipsimet, intendo [reading uncertain: print faded] jure nostro, apprehendamus. Quid superest, quam ut pietatem, fidem ac aequitatem Dilectionis Vestrae (Illustriss. ac Reverendiss. Dominationis Vestrae, vel Illustrissimae Dominationis Vestrae) appellemus, quibus freti, non dubitamus, quin ipsamet factum sit approbatura, quo Serenissimus Rex ac inclyta Respublica a dedecore fidei non praestitae, ac aeterni et jurati foederis violati, liberantur. Quod quidem eo libentius Dilectionem Vestram (etc. etc.) facturam speramus, quo certius de mente ac intentione Nostra edocta fuerit, quae nimirum haec est; Quod aeternum istud cum inclyta Republica pactum foedus, sancte ac inviolabiliter servare, quae nobis ex eodem praestanda incumbunt, religiose praestare, Privilegia ac jura Urbis Elbingensis integra conservare, securitati optimae Reipublicae, quam diu urbs in Nostra potestate erit, ex eadem prospicere, nec alio eandem possidere titulo aut jure velimus, quam hypothecario aut pignoratitio, ex quo consequitur, ut si de eo, quod juste nobis debetur, satisfactum Nobis fuerit; Urbs illa statim et sine mora ex lege conventa restitui debeat, quod et: sancte spondemus; Qui de caetero Dilectioni Vestrae (etc. etc.) prosperrima quaevis ex animo apprecamur.
page 615, image: s0615Dabantur ex Arce nostra Coloniae ad Spream, die 7/17. Oct. 1698.
P. P.
Fridericus Elector.
Nota: Ejusdem tenoris literae, mutatis saltem mutandis, etiam ad Senatores Regni Poloniae scriptae fuerunt.
MXXXIII. Literae GUILIEL MI III. Magnae Britanniae Regis, ad GEORGIUM WILHELMUM, Ducem Brunsuico-Luneburgensem, quibus ab eo obnixe contendit, velit miseros homines, ob Religionem Reformatam Gallia ejectos Patrocinio suo beare, ac eorum inopiam omnibus beneficiis et imprimis re numaria sublavare, 1698. Guilielmus Tertius, Dei Gratia Angliae, Scotiae, Franciae et Hiberniae Rex, Fidei defensor etc. Serenissimo et Celsissimo Principi, Domino Georgio Wilhelmo, Duci Brunsuicensium et Luneburgensium, Consanguineo et Amico Nostro Charissimo, salutem!
Serenissime et Celsissime.
DUrissima illa Fortuna, qua per aliquot annos conflictati sunt innumerabiles fere e Gallia in exilium depulsi Protestantes, Celsitudinem Vestram non latuit, neque quenquam esse arbitramur adeo ab humanitate alienum, qui tantis hominum calamitatibus non magnopere commoveatur: prae ceteris vero in miseriis angustiisque versari maxime videntur, quos locorum vicinitas in Helvetiae oras ingentiori numero evocavit. Cumque istius Regionis
page 616, image: s0616ratio vix sufficit diutius capiendae sustentandaeque tantae hominum frequentiae, neque aliud ipsis restat solatium, nisi quod a Principibus, Fratribusque Christiana charitate incensis proventurum est, Celsitudinem vestram hisce obnixe rogamus, quae per manus Domini Jacobi de Bariac, Marchionis de Rochegude, et Domini Friderici de Loriot de la Grevilliere oblatae erunt, velit Ipsa, pro celeberrima sua pietate, et in miseros benevolentia, Genti Religionis causa afflictae languentique dextram porrigere, quotquot saevissima persecutionis tempestas in ditiones Ipsius adegerit, suffugium praebere, quot vero passim alibi per Europam jactantur, benignitate sua complecti, velit denique autoritate sua et cohortationibus apud subditos vicinosque efficere, ut publicis pecuniarum collectionibus, et alio quoque modo, eam, quam possint extrema patientibus consolationem impertiri non graventur, quod Nos unitique Belgii Ordines pro facultatibus etiam nostris facturi sumus. Celsitudinem Vestram rem Deo Opt. Max. gratissimam et inter homines laudatissimam sedulo promoturam neutiquam dubitantes Ipsam supremi Numinis tutelae ex animo commendamus. Dabantur in Aula nostra Haga Comitis Decimo quinto die Novembris Anno Domini 1698. Regnique nostri Decimo.
Celsitudinis Vestrae
Consanguineus et Amicus
GUILIELMUS REX.
G. Blachwagt.
page 617, image: s0617
Inscriptio. Serenissimo et Celsissimo Principi Domino Georgio Wilhelmo, Duci Brunsuicensium et Luneburgensium, Consanguineo et Amico Nostro Charissimo.
MXXXIV. Responsoriae GEORGII WILHELMI, Ducis Brunsuico-Luneburgensis, ad praeinsertas GVILIELMI III Magnae Britanniae Regis literas, 1699.
Serenissime etc.
QUas Regia Majestas Vestra in gratiam protestantium e Gallia pulsorum, praecipue eorum, qui in Helvetiam migrarunt, solum iterum vertere coactorum, 15. die Novembris anni proxime elapsi Haga Comitis ad Nos dedit literas, eas Dominus Jacobus de Bariac Marchio de Rochegude, his modo diebus nobis obtulit. Equidem innocentium animarum asperae persecutioni dudum indolentes, aliquot familias huc refugas lubenter recepimus, ac iis officiis, quae Christiana commendat charitas, sumus prosecuti. Neque minus tamen quando Regia Majestas Vestra eo nomine tam benigne Nos compellare voluit, etiam aliquibus ex eorum numero, quos necessitas Helvetia exire et Sedes alibi quaerere compellit, hospitium et levamen praebebimus, iis scilicet, qui quantum ratio Nostrae Regionis permittet, in ea habitatum venient, laturi opem et subsidia quocunque modo tum ipsi, tum e publicis pecuniarum collectionibus exhibituri. Qua quidem in re tanto faciliores erimus, quo magis miserorum calamitate commovemur, et Majestatis Vestrae laudatissimo exemplo
page 618, image: s0618ac benevolo monitu, ad Pium et Deo hominibus que gratissimum opus incitamur. Deus Majestatam Vestram longum servet, cui nos et Domum Nostram perofficiose commodamus. Dabantur in aula Nostra, Cellis 9. Mart. 1699.
Georgius Wilhelmus.
MXXXV. Literae STANISLAI MALACHOVII, Palatini Posnaniensis et Regni Poloniae ad Carolovicenses tractatus Plenipotentiarii, ad WOLFGANGUM COMITEM AB OETTING et LEOPOLDUM COMITEM A SCHLICK, Caesareos ad idem negotium Plenipotentiarios, quibus clariorem tertii in projecto articuli explicationem, et quousque tractatus Turcas et ipsos inter processerint, distinctam redationem postudat, 1698.
CErtus sum meminisse Excellentias Vestras promissae mihi explicationis tertii puncti in projectis ad facilitandas congressus conferentias mihi per illustrissimum D. Secretarium Tiel nomine Excellentissimorum DD. Mediatorum exhibitis, ut ego quoque consensum meum illis praeberem. Quod quidem praedictum punctum tertium, cum aliquid in se obscuri involvat, praecavi mihi primo apud eundem Illustrissimum D. Secrerarium, deinde apud Excellentias Vestras in tantum super hoc punctum consentire, in quantum mihi pro favoribus ejus dabitur explicatio et securitas, Scilicet nequaquam Excellentias Vestras in animo habere voluntatem conficiendi et conscribendi ullo modo tractatus cum Turcis, donec etiam nos in praetensionibus
page 619, image: s0619et tractatu nostro contenti reddamur. Quod si vero Turcae confectis cum Excellentiis Vestris punctis ejusdem tractatus, satisfacere praetensionibus nostris abnuerent, non deserturas nos Excellentias Vestras, neque pacem suscepturas, et subscripturas, sed tamdiu nobiscum in societate permansuras, secundum expressam conventionem sacri foederis, donec etiam nobis Foederatis satisfiat. Atque praesentibus Excellentias Vestras rogo, quatenus in responso ad me dando promissis suis stare dignentur. Hodierna die sperabam aliquam notitiam, prout Illustrissimus D. Secretarius promiserat, eorum, quae die hesterna cum Turcis in conferentia pacta. Rogo itaque, ut tam hesterni, quam hodierni tractatus possim esse particeps. Indoleo valde novos iterum Excellentissimum D. Moschoviae Legatum struere obices de praecedentia tractandi, cum ab illust, D. Secretario assecuratus fuissem, quod prout quisque ad sacrum foedus accessit, eo etiam ordine inire deberet; nunc quid novi evenerit, quod haec tempestas rursum mota, penitus ignoro, rem mihi sane jocosam heri Illust. D. Generalis Nehm super definienda hac lite alearum lusu proposuit, ast aliud medium, nempe ut scripto declararetur, nullam hic praecedentiam aut in tempore tractandi intelligi debere, servatis servandis acceptavi, sed miror, quod per ipsum nullum hac super re ab Excellentiis Vestris responsum acceperim, mo, cum ad illum pro accipiendo misi fato jam abivisse mihi nunciatum est; Nunc super his omnibus ab Excellentiis Vestris responsum, et significationem obnixe rogo, prout etiamsi Excellentiae
page 620, image: s0620Vestrae prout idem ipse mihi retulit, habeant in destinatis ex campo intra moenia civitatis hujus migrandi, et Turcis propter commoditatem domos suas relinquendi, quorum omnium notitiam cum summo desiderio ab Excellentiis Vestris praestolans optimam eisdem valetudinem et prosperos rerum successus ex animo exopto. Dabantur Peterwaradini die 14. Novembris 1698.
MXXXV. Literae FRIDERICI III. Electoris Brandenburgici, ad AUGUSTUM II. Poloniae Regem, quibus ad acerbas et immeritas exprobrationes, ab atrae bilis homine profectas et in universalibus stylo Polonico scriptis publicata, modeste respondet, 1698.
Serenissime ac Potentissime Rex, Domine cognate et Frater colendissime.
NIsi generosum ac magnum Regiae Majestatis Vestrae animum probe cognitum haberemus, esset, quod cum Eadem conquereremur de insolito scribendi genere, quod conspicitur in literis, quas vocant, Universalibus, die 15. Nov. ad Nobilitatem Polonam exaratis; sed tantum abest, ut easdem ex mente Reg. Maj. Vestrae confectas esse vel suspicari saltem nobis liceat, quin potius sole meridiano clarius constet, Scriptorem earundem abuti voluisse nomine Regio, ut virus odii aclivoris intra viscera conceptum, nec tantum contra Nos, sed et contra Reg. Maj. Vestram ac inclytam Rempublicam saeviens, sub tanto clypeo, tutius ignoto adhuc evomeret stylo. Privatorum est, convitiis ac maledictis certare, Reges ac Principes vile istiusmodi atque
page 621, image: s0621abjectum scribendi genus abhorrent, et infra dignitatem suam putant esse, nec immerito, cum Principum injuriae Principibus debeant esse cordi, nec fieri aliter possit, quin unius honor laesus in alterum redundet. Quod adeo verum, ut et illi, qui hostes aperti ac declarati bello invicem sese prosequuntur, indecorum tamen putent, convitiis sese proscindere. Sed nec injuriis tantum scatent istae literae, ipsa etiam veritatis lux et factorum evidentia apertissime iisdem impugnatur. Asseritur bellum nos intulisse Reipublicae. At nos publicis declaravimus scriptis, quod aeternum istud cum Republ. inclyta pactum foedus sancte ac inviolabiliter servare, et quae nobis ex eadem praestanda incumbunt, religiose praestare velimus. Nec verbis tantum hoc, sed et ipso jam declaratum facto, nam statim atque hypothecam, pacto jurato adeoque divino ac humano jure Nobis debitam, consecuti sumus, ab omni abstinuimus vi, quin et ex ipsis deditionis legibus patet, ultra hypothecarium istud jus nihil Nos prosequi, cum urbs ipsa adhuc in fide ac sub juramento Reg. Maj. Vestrae maneat, et jura, quae eandem Reipubl. alligant corpori, sarta tecta ipsi servata sint. Quod deinceps Scriptor istarum literarum ipsum foedus aeternum ac juratum Bydgostiense invidiose perstringere ac nobis ingratitudinis notam inurere satagat, in eo facit rem se uno tantum dignam. Expendantur saltem verba ac mens istius foederis, et constabit luce meridiana clarius, reciprocam in eodem spectari utilitatem; nec Prussiae supremum Dominium nec Elbingam, nec coetera, quae in eodem Nobis constituta
page 622, image: s0622commoda, absque gravissimis atque justissimis causis a Serenissima Republ. Nobis cessa esse. Non placet beneficia ad mensuram et pondus exigere aut aequare, sed actorum fides docebit utilitatem, quam Serenissima Resp. ex isto percepit foedere, tantum excedere eam, quae ad Nos inde redundavit, quantum restitutio ac redintegratio totius corporis Reipubl. praestat juribus ac incrementis quibusdam, quae ad Nos inde pro venerunt. Risu potius quam responsione dignum est, quod Autor per foedus istrud Nos ex Illustrissimo Serenissimum esse factum asserat, quasi vero non toti terrarum Orbi constet, Electores Brandenburgicos Serenissimorum titulo jam multo ante gavisos fuisse. Qui vero hic quadret, arrogans obsidionis Viennensis ante septendecim annos facta mentio, aliis examinandum relinquimus. Jura Gentium imo et divina laesa fuisse per negatam Nobis traditionem Elbingae, adeo luculenter scriptis Nostris demonstratum, ut soli praeferre facem videremus, si iis hic immemoraremur, quod quidem Nos ab omni contraria imputatione, quam Scriptor literarum Nobis affingere et Nos ex jurato Amico insidiosum hostem Reipubl, factum esse, impudenter non minus, quam calumniose asserere nititur, liberat. Porro si ob id, quod jus nostrum et fidem pactorum juratam exegimus, vix christiano nomine Nos dignos pronuntiare nitatur Scriptor iste, non reperimus, quo nomine illum compellemus, qui omnem decoxisse videtur pudorem, nec minus fidem per falsissimam Regii tituli a nobis usurpati imputationem. Ab vero pacta volunt, ut prius Commissarii constituantur aut mediatores moneantur, quam ad arma alterutra
page 623, image: s0623Partium progredi possit, sed ne in animum quidem induximus armis aggredi Remp. et deinceps eadem pacta volunt, ut quamprimum recuperata fuerit Elbinga, nemini quam Electori Brandenburgico vacua illius possessio tradi debeat, NB, Citra ullas praetensiones vel dilationes. Recuperata fuit Elbinga, traditionem Serenissimus Parens noster ex pactis per totum Quinquennium continuum literis, legationibus, Internuntiis, petiit et in secutis temporibus repetivit, sed frustra: Pacta clara ac liquida sunt, eorum executio petebatur, quid opus erat commissario aut Mediatore, ut id, quod pacto apertissime constitutum erat, ad effectum deduceretur. Nec non mediatoris erat cognoscere, an pacta ac promissa servari ac praestari deberent, ad res dubias ac controversas Mediatores aut Commissarii adhiberi debent, quod etiam pactorum tenori consentaneum est, non ad res claras et liquidas. Quae sane apertissima fuit mens Paciscentium, ut patet ex verbis dispositivis. Quod Elbinga citra ullas praetensiones ac dilationes tradi debeat. Et certe, si inclyta Respublica praetensilonum quid contra nos habeat, non defugiemus, nec mediatores, nec Commissarios, coram quibus longe graviores ac liquidiores, et quae nobis competunt, discuti debent, quin et oblatam a Serenissimo ac Potentissimo Imperatore Romano Mediationem jam acceptavimus. Praestabit utique de Elbingae restitutione unica tractatione juxta pactorum tenorem agere, quam dubiam armorum sortem sed pericula ac damna certa experiri: Scriptor quidem literarum jam classicum, jam arma virosque canit, jam ad bellum et caedes provocat,
page 624, image: s0624sed quo in Reg. Majestatem Vestram, quo in inclytam Rempubl. animo, Deo optimo Maximo, qui intima cordium scrutatur, notum est; an adeo leve ipsi videtur, amicas vicinas ac aeterno foedere junctas gentes in mutuam lanienam et ruinam propellere, ut nimirum mutuis attriti viribus tertio cuidam praeda fiant. Utcunque res cadat, si ad bellum deveniatur, excitium atque excidium utrique genti certum est, nec aliud victorum praemium manebit, quam ut lugeat Victoriam. An publicus Patriae hostis exitiosius quid suadere ac machinari posset? Nos quidem certi sumus non tantum Reg. Maj. Vestram, sed et omnes probos ac fidei amantes viros, qui Patriam ac Rempubl. amant, ab infaustis ejusmodi consiliis abhorrere. Quae mens nobis sit, ex scriptis, quae vulgavimus, patet. Reg. Majestatem Vestram colimus et amamus, inclytam Remp. aeterno amicitiae ac foederis vinculo stringimus ac complectimur, foederis aeterni, quod nos invicem jungit, observatio religiosa semper nobis curae cordique erit; quod si praeter spem et praeter jus fasque, sed juxta mentem ac votum Scriptoris, bellum nobis inferre animus sit, inviti quidem ac reluctantes adversus amicissimam ac foederatam gentem descendemus in arenam, sed freti justitia causae nostrae, et auxilio Dei, Vindicis violatae fidei, injustam vim justa vi repellere nitemur; Sed meliora nobis a Generosa ac justa mente Reg. Majest. Vestrae promittimus, quam sospitem ac florentem ac sanam ex animo cupimus. Dabantur ex arce nostra Coloniae ad Svevum die 22. Novembris 1698.
FRIDERICUS ELECTOR.
page 625, image: s0625
MXXXVII. Literae AUGUSTI II. Poloniae Regis, ad LEOPOLDUM Rom. Imperatorem, cui, quid ab Electore Brandenburgico Poloniae contra pacta Velaviensia intentatum sit, significat, ejusque in eo negotio mediationem interponi cupit, 1698.
EO ipso tempore, quo ex Senatus Consulto Majestati Vestrae, vi atque armis Seren. Electoris Brandenburgici obsessam Civitatem nostram Elbingensem, ac post deditionem coactam significare, tantoque vulneri medelam tanquam a mediatore foederis perpetui Velaviensis quaerere debueramus, accepimus literas ejusdem, quibus pro sua incomparabili aequitate insolens hoc factum et attentatum non damnare modo, sed et seorsiva Epistola Serenitatem Electoralem Brandenburgicam commonere voluit, ut ab inceptis abstineret. Jure merito tam aequa mens Majestatis Vestrae debitas sibi gratiarum repetit vices, easque tanto solenniores referimus, quanto gravior ac minus sperata injuria non in animis tantum civium hujus patriae, ac praeprimis nostro, sed alienis etiam justam movet acerbitatem. Igitur tum literis Majestatis Vestrae provocati, tum tabulis praedicti foederis insistentes enormem hanc atque hostilem Reip. laesionem eidem tanquam vicino Principi et tanquam mediatori manifestamus. Palam est obliteratam hanc, an verius praesuperatam tot justissimis Reip. indultis praetensionem excessisse contra pacta, quibus utique, si quid contra ea resultaret, amicabiliter non vi transigere cautum est; sacrum etiam foedus, dum
page 626, image: s0626maxime juvari debuerat, debilitasse, sociis in se conversis armis; Foederis denique perpetui Velaviensis, pro Vasallagio, ut sonat Articulus, permisso, amaram ac vix ferendam cunctorum cordibus poenitentiam injecisse. Haec omnia ubi profundius Majestas Vestra pensata esse voluerit, consulere tum suae autoritati, tum nostrae ac reipublicae indemnitati, et violatae securitati omni meliori modo non intermittet. Quod ferventissimis commendantes desideriis Majestati Vestrae optimam valetudinem ac faustissimos precamur successus. Dabantur Varsavia 17. Novemb. 1698.
MXXXVIII. Responsoriae LEOPOLDI, Rom. Imperatoris ad praeinsertas AUGUST II. Poloniae Regis literas, quibus Vratis laviam velut locum congressui habendo idoneum proponit, eumque ut durantibus tractatibus Polonos a vi et hostili irruptione abstinere jubeat, amanter hortatur, 1699.
LIteras responsorias Serenitatis Vestrae in causa Elbingensi die 17. Nov. nuperi datas, quibus ut suae, et Reip. Polonae indemnitati, securitatique consulamus, autoritatem nostram mediatricem interpellat; paulo quidem tardius accepimus, eas tamen sic interpretari sumus, ut cum aliis quibus cunque durioribus mediis concordiae et amicae transactionis tentamen praetermittere aequum et Christianum sit, Ser. Vestrae non ingrata sore officia existimemus, quae eidem, ut et Serenissimo Electori Brandenburgico hunc in finem, optima intentione, obtulimus, quemadmodum
page 627, image: s0627et praedictum Electorem illa prompte amplexum esse Serenitas Vestra ex Ablegato nostro Comite Siedlnicki jam tum uberius intellexerit, quandoquidem igitur publice interest, hujus tam salutaris operis quantocius fieri initium, visum nobis est Serenitati Vestrae non tantum pro loco amicabilis congressus urbem nostram Vratislaviam, qua vix commodior, omnibusque partibus opportunior dabitur, proponere, sed etiam ab eadem fraterne contendere, ut unum vel plures Plenipotentiarios suos illuc circa diem 14. vel 15. instantis Mensis Martii non gravetur ablepare, siquidem et nostrum eodem tempore ibi adesse jubebimus, et Brandenburgicum Similiter esse ibidem futurum non dubitamus, admissuri etiam libenter sociatam amicorum operam, si qui forte vigore pactorum Bydgostiensium, vel a Serenitate Vestra requisiti vel proprio animi motu addicti in initio aut progressu negotii illuc Ministros suos submiserint. Sed et illud a Serenitate Vestra petimus, ut, sicuti praedictus Elector ad hanc rem ex aequo et bono amicabiliter terminandam omnem facilitatem, quae quidem ab ipso desiderari possit, se allaturum pollicetur, exitumque pacate sine ulla armorum ostentatione praestolaturum; ita vicissim Serenitas Vestra ex sua et inclytae Reipublicae parte omnes hostiles et repressaliorum actus inhibere, et, quidquid memorato Serenissimo Electori justae defensionis praetextum suppeditare posset, id prudenter avertere et amoliri velit, quo tanto facilius et sine interruptione procedat officium, et ad optatum nobis perducatur
page 628, image: s0628effectum. Quod sicut a Serenitatis Vestrae prudentia, et aequitate, perspectoque in publicam tranquillitatem studio nos haud difficulter consecuturos, confidimus; ita eidem optimam valetudinem, et laetissimos rerum et consiliorum successus animitus apprecamur. Dabantur Viennae 22. Januarii Anno 1699.
MXXXIX. Literae AUGUSTI II. Poloniae Regis ad LUDOVICUM XIV. Galliae Regem, quibus ipsi Electorem Brandenburgicum Elbingam, contra expressum Pactorum Velaviensium tenorem, vi occupasse nuntiat, eique amanter injungit, velit tanquam primarius Pacis Olivensis Protector et vindex Poloniae rationibus hoc in casu candide consulere, 1698.
PErtulisse jam famam ipsam Majestati Vestrae violentum Sereniss. Electoris Brandenburgici attentatum, armis nuper tractae in deditionem suam civitatis Elbingensis, minime dubitamus, quo tamen clarius constet eidem summus noster ac Reipubl. ex nunquam sperato tali casu dolor, necessarium censuimus expressis hisce Majestati Vestrae, uti pactorum Olivensium, Rempublicam inter ac Sveciae Regem Seren, initorum, Velaviensia vero cum seren. Electore Brandenburgico pacta vel implicite tangentium mediatori et Guaranti palam facere. Factum hoc nequaquam convenire cum tabulis foederis perpetui, quibus valide cautum erat, ne parti contra partem praetendenti, vel, si quidpiam exequendum restaret,
page 629, image: s0629aliter procedere licitum esset, quam per mediatorum requisitionem. Eam itaque apertam foederis perpetui pro Vasallagio Reipublicae debito in gratiam domus Brandenburgicae concessi, violentiam, ac securitatis publicae laesionem, dum Majestati Vestrae communicamus, certi sumus non aliter suscepturam, quam mente aequa et justa, qua, ut provideatur fidei pactorum omni possibili modo, nullatenus intermittet. Quod nos proxime experturos sperantes Deum Ter Optimum Maximum precamur, ut Majestati Vestrae longaevam ac diuturnam vitam in bona valetudine, ac felici rerum usu concedere velit. Dabantur Varsaviae die 17. Novembris Anno 1698.
Nota. Literae ad Regem Angliae datae ejusdem erant tenoris, paucis saltem mutatis.
MXL. Responsoriae GUILIELMI III. Magnae Britanniae Regis, ad praecedentes AUGUSTI II. Poloniarum Regis literas, 1699.
EX literis Majestatis Vestrae die 17. mensis Novemb. ultimis ad nos datis, quam graviter ferat urbem Elbingensem ab Electore Brandenburgico in potestatem suam esse redactam, non absque decenti mentis motu percepimus, ortam etenim esse occasionem aliquam arctae illius amicitiae benevolentiaeque, quae inter Principes tanta inter se necessitudine, et nobiscum conjunctos, et quae ad pacem in illis orbis partibus conservandam adeo necessaria est, perturbandae, quam
page 630, image: s0630tamen tempestivo amicorum communium interventu bonisque officiis propediem rursus coalituram speramus, nec quidquam, quod in nobis situm est, et quod ad opus tam pium ac salutare facere possit, omittemus. Quod superest Majestatem Vestram Divini Numinis tutelae ex animo commendamus. Dabantur in Aula apud Kensington die 10. Januarii Anno 1699.
MXLI. Literae AUGUSTI II. Paloniae Regis, ad CHRISTIANUM V. Daniae Regem, de dissidio Elbingae causa se et Electorem Brandenburgicum inter exorto agentes et Comiti Galeckio fidem adstruentes, 1698.
PErtinet ad Majestatem Vestram rei atque causae apprehensio, in quam Nos et Rempublicam istam, nihil simile sperantes, Serenissimus Elector Brandenburgicus conjecit, civitate nostra Elbingensi vi et armis nuper in deditionem suam coacta. Cum enim pactis Velaviensibus, quibus loco Vasallagii Regibus Poloniae et Reipublicae debiti Electores Brandenburgici in perpetuum foedus cum eadem cooptati sunt, securitas conclusorum ibidem ad Majestatem Vestram relara, nec quidquam parti contra partem se judice et interprete, multo minus armorum ostentatione permissum, sed totum, quidquid ex iis exequendum vel praetensum resultaret per mutuam commissionem, ac, si haec non sufficeret, per autoritatem mediatorum, signanter Majestatis Vestrae, sopiendum cautum sit, minime dubitavimus, quantocius
page 631, image: s0631de tam atroci et insperato casu Majestatem Vestram informare. Quo fine ad eandem delegavimus Senatorem Regni illustrem et Magnificum Franciscum Comitem in Krotoszyn Galecki Palatinum Junivladislaviensem. Huic itaque praemissa uberius exposituro velit Majestas Vestra plenam fidem tribuere atque faciles concedere, quoties nomine nostro poposcerit, accessus. Nos interim eidem optimam valetudinem intra felicissimos rerum successus ex animo precamur. Dabantur Varsaviae die 17. Novembris Anno 1698.
Nota. Ejusdem tenoris Literae scriptae etiam ad Generales foederati Belgii Ordines, mutatis saltem mutandis, fuere.
MXLII. Responsoriae CHRISTIANI V. Danniae Regis ad praeinsertas AUGUSTI II. Poloniarum Regis literas, quibus ipsi, ut mitior a media omnia in removendis gliscentibus cum Electore Brandenburgico dissidiis adhibeat, sedulus suasor est, 1699.
QUo arctior est ea, quae nobis cum Majestate Vestra, uti et cum Sereniss. Electore Brandenburgico intercedit sanguinis foederisque necessitudo, eo major subit animum nostrum solicitudo, dum intelleximus adeo graves inter Majestatem Vestram ac dictum Electorem, occasione civitatis Elbingae, huic per pacta Velaviensia, et Bydgostiensia, jure hypothecae concessae, subortas simultates, ut verendum sit, ne res ad extrema
page 632, image: s0632decurrant, et bellum, quod auxiliante divina gratia non ita pridem in orbe Christiano extinctum fuit, denuo in oriente exardescat. Quum vero nobis persuadere non possimus Majestatem Vestram cum inclyta Republica Poloniae, pro sua in bonum publicum pietate et cura passuram, multo minus causam daturam, ut ejusdem arma, quibus summa cum gloria hactenus Christiani nominis hostes propulsavit, in viscera Christianorum convertantur; Idcirco facere non potuimus, quin pro fraterno et amicissimo, quo Majestatem Vestram, ac inclytam Rempublicam Poloniae complectimur affectu, hisce ab eadem contendamus, ne ob offensam, si quam ex occupata supradicta civitate putet accepisse, protinus ad arma, tanquam ad extrema, et quae facilius capiuntur, quam deponuntur, prosiliatur; sed prius ex praescripto ante memoratorum pactorum Velaviensium et Bydgostiensium amicae compositioni locus relinquatur. Eo Serenissimum Electorem Brandenburgicum quoque propendere non dubitamus, certaque nobis spes est, Principes et Status, quorum officio mediatorio saepius dicta pacta Velaviensia et Bydgostiensia conclusa fuerunt, eam inituros viam et rationem, ut orta dissidia aequis et honestis conditionibus utrinque componantur. Ad quod promovendum et perficiendum nostram pariter operam et officia sincere conferemus. Dabit hoc ipso Majest. Vest. cum tota inclyta Republ. Poloniae summe laudabile, et nunquam apud posteros intermoriturum aequitatis ac moderationis exemplum. Nos vero habebimus, quod nobis
page 633, image: s0633et orbi Christiano gratulemur, nullam de caetero intermissuri occasionem Majestati Vestrae inclytaeque Reipubl. Polonae promptissima nostra studia, et propensam voluntatem re ipsa comprobandi. Quod superest Majest. Vestram divinae clientelae ad longaevam incolumitatem, et omnium votorum felicissimos successus animitus commendamus. Dabantur in Regia Hafniae die 6. Decemb. 1699.
MXLIII. Literae AUGUSTI II. Poloniarum Regis, ad CAROLUM XII. Sveciae Regem, quibus ipsi Elbingam ab Electore Brandenburgico vi captam esse refert, et Franciscum Comitem in Krotoszyn Galecki, Legatum suum impense commendat, 1698.
GRavissimus, quo nos ac Rempublicam Serenissimus Elector Brandenburgicus affecit, dolor, dum recentissime Civitatem nostram Regiam Elbingensem, vi in deditionem suam adegit, coram Majestate Vestra uti vicino et amico Regni hujus Principe nec celari debet, nec potest. Turbata enim tam amici, tamque vicini Regni quiete et tranquillitate, adhuc dum stante bello Turcico, mala atque incommoda inde secutura existimamus Majestatem Vestram pro sua in foedera religione ad se derivaturam. Super qua, ut uberius Majestati Vestrae mens nostra ac Reipublicae constare valeat, ablegavimus ex Senatus consulto Illustrissimum et Magnificum Franciscum Comitem in Krotoszyn Galecki Palatinum
page 634, image: s0634Juniuladislaviensem Regni Senatorem. Ille, quicquid nomine nostro expositurus est, Majest. Vest. benevole acceptura atque plenam fidem adhibitura est. Nos mutuam semper in omni occasione spondentes benevolentiam, inter prosperos rerum successus Majestati Vestrae optimam valetudinem animitus precamur. Dabantur Varsaviae die 17. Novembris Anno 1698.
MXLIV. Responsoriae CAROLI XII. Svecorum Regis ad proxime praecedentes AUGUSTI II. Poloniae Regis literas, quibus pariter ad dissidium quam primum conficiendum mediationem suam offert 1699.
TAnta est sinceri nostri affectus erga Majestatem Vestram tamque solide fundata integritas, ut nihil nobis sit optatius, quam si evidentiori aliquo documento studia nostra voluntatibus et utilitatibus Majest. Vestrae plane addicta eidem comprobare valeamus, id quod ne hac quidem occasione permittendum censuimus, postquam crebris nobis innotuit nuntiis, aliquid dissensionis cum Sereniss. Electore Brandenburgico ex negotio Elbingensi obortum esse, facile majorum malorum inde emersura segete, nisi Divina ope ac mediis inter Christianos Principes, ejusmodi in casibus adhiberi solitis praeveniatur. Nec dubitamus Majestatis Vestrae generosam et magnanimam mentem conservandae in orbe Christiano quietis et tranquillitatis, tanto fore cupidiorem, quanto plus gloriae ex bellis adversus
page 635, image: s0635Christiani nominis hostes fortiter, feliciterque gestis hactenus consecuta est. Ea fiducia, ac in Majestatis Vestrae amicitia firma spe reposita non minus, quam sollicita publicae salutis cura commoti et impulsi intermittere non potuimus, quin Majestati Vestrae offeramus operam nostram mediatricem pro redintegranda cum Seren. Electore Brandenburgico pristina concordia, avertendisque motibus, quibus vicinae, et foederum eximia fide hactenus gavisae gentes collidi, mutuoque atteri possent, praesertim cum utrinque incolumitati ac prosperitati quam optime cupiamus consultum. Confidimus igitur Majestatem Vestram pro summa sua aequanimitate, et tanto fastigio digna haud aegre nostra admissuram ex optima et Majestatis Vestrae emolumentis faventissima intentione, oblata officia, quibus, si quid ulterius adjicere poterimus testandae intimiori benevolentiae, id omissuri neutiquam sumus. De caetero Majestatem Vestram ad diuturnam incolumitatem et prosperos rerum fuccessus Deo Ter optimo maximo ex animo commendamus. Dabantur in Palatio Regio Holmensi die 7. Januarii Anno 1699.
MXLV. Literae MARIAE CASIMIRAE, Reginae Poloniae viduae, ad ORDINES REGNI POLONIAE, quibus graviter conqueritur falsos contra se suamque Domum a quibusdam malevolis sparsos esse rumores, 1698.
page 636, image: s0636
Maria Casimira, Regina Poloniae etc.
Illustrissimi, Reverendissimi, Perillustres, Illustres ac Magnifici sincere Nobis dilecti.
INter caetera mala, quibus Nos dextra Domini tetigit, partim orbitate gravissima et nunquam satis deplorabili, partim coacto (sine exemplo) Varsovia discessu nostro, illud gravissimum ac intolerabile fuit sparsa contra Nos Domumque Nostram Serenissimam falsitatis fama. Sub hac enim evanuere et periere tam intra, quam extra aequalitatem, gloriosissima merita per aliquot annos vita et salute defuncti Serenissimi Regis Domini Mariti Nostri desideratissimi comparata. Haec mutavit veterem celeberrimorum Polonorum erga Dominos suos domosque eorum memoriam in Vatinianum odium; Haec serenissimos Principes filios Nostros dilectissimos effecit hostes Patriae, qui in amore erga illam nemini palmam sibi praeripiendam permittent, vestigiis gloriosissimorum Majorum suorum procedendo. Unica Nobis exinde superstes relicta consolatio, quod veritas possit premi, non opprimi, qua ipse Dominus orphanos solatur, nihilque tam occultum, quod non reveletur, prout jam perfectus rerum investigator tempus exhibet. Ubi illae Confoederationes, quae filios nostros inthronizare debuerunt? Ubi Tartarorum, Cosaccorum, Valachorumque exercitus, qui liberam electionem, pro parte eorum cogendam promiserunt? Quis illos in mente habuerit,
page 637, image: s0637eorumque opera uti intenderit, aut cujus nomine? Anne Nos cum domo Nostra ad eos recurrerimus vel minimo praetextu? Nolumus quenquam, quod Deus avertat, arguere, neque causam calamitatis Nostrae ulli imputare totum deponentes in illas manus, quae lachrymas viduarum, omniumque orphanorum abstergunt, singulariterque oblivioni tradendo, ipsum quoque characterem et unctionem personae Nostrae Reginalis. Rogamus per amorem ipsius, qui uti propter omnes, ita praecipue propter Viduas Regnorum Statibus minatur, quatenus dignentur sinceritates Vestrae, puris oculis rectae considerationis intueri ac investigare, utrum ad Nos Domumque Nostram omnes istae objectiones referri potuerint, id concedentes statui Nostro pro singulari consolatione conservabimus, reddere anhelamus, uti illuc, quo aspiramus cum voluntate et facultate eorum progrediamur ad limina Sanctorum Apostolorum stipatis persona et fortuna, et salvis juribus Nostris decore et auctoritate publica, libere et tute ab omnibus iniquis objectionibus ac suspicionibus. Supplicabimus igitur omnipotenti Deo, quatenus dignetur clementissimam huic patriae largiri benedictionem, bonamque Dispositionem ultimis diebus vitae Nostrae ita instituendam, pro ut ejus sanctissima voluntas exegerit, a quo et nunc Sinceritatibus et fidelitatibus Vestris prosperos successus et bonam valetudinem precamur, Anno 1698.
page 638, image: s0638
MXLVI. Literae PETRI, Czaari et Magni Ducis Moscoviae, ad CAROLUM XII. Sveciae Regem, quibus pro transmissis sibi tormentis in excidium Turcarum adhibendis gratias agit, ac Novogardiae Gubernatori dari veniam petit, nautas et homines rei maritimae peritos in ipsius ditionibus conducendi, 1698.
CUm Vestra Regia Majestate sinceram amicitiam fidamque vicinitatem colere Nos, magnus Dominus, Nostra Czarea Majestas, ex toto animo cupimus, optantes, ut mutuis officiis amicitia nostra indies crescat majoraque capiat incrementa: quod omni loco ac tempore Nos quaeremus. Sicut autem optamus, ut tormenda bellica, quae nobis missa sunt, in perniciem et excidium Mahumedanorum, Christiani nominis hostium, feliciter convertantur, ita Vestrae Regiae Majestati, amico Nostro ac vicino optimo et dilectissimo, pro tam insigni dono gratias agimus summas atque promittimus, Nos qualibet occasione operam daturos, ut hoc beneficium demereri possimus. Ultimo Nos magnus Dominus, Nostra Czarea Majestas, Regiae Vestrae Majestati voluimus indicare, nos nostro praefecto et gubernatori magnae Novogardiae in mandatis dedisse, ut in Vestrae Regiae Majestatis Regnum atque ad urbes viciniores, Revaliam, Narvam aliasque nobiles aliquot viros mitteret, qui in usum atque commodum Nostrum, inque expeditionem navalem, quam animo agitamus, capitaneos, navarchas, gubernatores atque nautas rei
page 639, image: s0639nauticae peritos conducerent. Et proinde Regiam Vestram Majestatem, carissimum Nostrum amicum et vicinum, maximopere rogamus, ut tam illis, qui a praefectis nostris mercede conducantur, quam aliis, qui sponte nomina sua profiteantur, venia concedatur, ad militiam Nostram transeundi. Quod auxilium, tum ad commune rei Christianae commodum pertinet, tum ad augendam stabiliendamque mutuam inter nos amicitiam et charitatem apprime faciet. Dab. Moscuae die 1. Decembris anno 1698.
MXLVII. Literae GUILIELMI III. Magnae Britanniae Regis, ad PHILIPPUM REINHARDUM Comitem Hanoviae, quibus ab eo amice contendit, velit Reformatae Religionis asseclis Gallia pulsis auxilio et sublevamini esse, eosque benigne sub tutelam suam recipere, 1699. Guilielmus Tertius, Dei Gratia, Magnae Britanniae, Franciae et Hyberniae Rex, Fidei defensor etc. Illustrissimo Domino, Domino Philippo Reinhardo, Comiti Hannoviae, Reinecciae et Biponti, Domino Munzenbergae, Lichtenbergae, et Ochtensteinii, Mareschallo Haereditario et supremo Praefecto Episcopatus Argentinensis, Consanguineo et amico nostro Charissimo, salutem!
Illustrissime Domine, Consanguinee et amice charissime.
CUm Evangelicae veritatis antiqui Professores Vallenses, multa et gravia jam diu ea de causa
page 640, image: s0640perpessi, et graviora merito timentes, solum mutare quam Fidem maluerint, et Sedibus Patriis relictis in exilio voluntario vivere decreverint, ut conscientiae libertate frui potuerint, nos pro fraterna illa Religionis necessitudine, qua illi nobiscum conjuncti sunt, Populi afflictissimi miseriis permoti, officii non solum nostri, sed et omnium Reformatam Religionem pariter amplectentium esse duximus acerbissimas eorum Calamitates, omni, qua possunt ope sublevare, Excellentiam itaque vestram ut eos in terras suas, et Clientelam suam recipiendos rebusque ad vitam necessariis pro Christiana Charitate juvandos esse jubeat, plurimum rogatam volumus, quo rem nobis gratissimam, eximia sua in Deum pietate dignissimam et ad famam nominis sui praeclarissimam faciet. Quod superest, Excellentiam vestram Divini Numinis Tutelae ex animo commendamus. Dabantur in Aula nostra apud Kensington die 9. Mensis Februarii anno Domini 1699. Regnique nostri Decimo.
Excellentiae Vestrae
Bonus Consanguineus,
Guilielmus Rex.
Inscriptio. Illustrissimo Domino, Domino Philippo Reinhardo, Comiti Hannoviae, Reinecciae et Biponti, Domino Munzenbergae, Lichtenbergae et Ochtensteinii, Mareschallo Haereditario et supremo Praefecto Episcopatus Argentinensis, Consanguineo et Amico nostro Charissimo.
page 641, image: s0641
MXLVIII. Literae ALEXANDRI MAUROCORDATI, Plenipotentiarii Turcici ad PALATINUM MARIAEBURGENSEM, quibus Tartarorum officiales, ob irruptionem praeter mandatum et praescitum supremi Vicarii in Poloniam factam sat duras poenas daturos esse, captivosque omnes et singulos confestim restitutum iri pollicetur, 1697.
Illustrissime et Excellentissime Domine, Domine colendissime.
PLaceat Excellentiae Vestrae recordari, quanta solicitudine institimus et enixi sumus, ut Excellentissimus D. Plenipotentiarius Polonus quantocius subscriberet suis tractatibus, quo omnes hostilitates opportune amoverentur. Semper enim Tartarorum occasionibus attenta insolentia suspicionem nobis praebebat, et curam nostram eliciebat ad compescendum illorum impetum, et nescio quo fato Dominus Legatus Venetus praelaudatum Dominum Plenipotentiarium Polonum sibi fecit obnoxium, et diu multumque subscriptionem ejusdem protraxit. Interea vero temporis Casigerejus cum turmis Bassiacensium Tartarorum incursionem instituit ante terminum temporis a subscriptione tractatus statutum, quam mandata Imperatoria statim sub severissimis poenis edita praevenire non poterant, etiamsi vero nullam de exitu istius excursionis habemus notitiam, tamen satis indolere non possumus, quod delatio terminationis subscriptionis tractatus tale quidpiam detrimentum afferre possit. Notum tamen atque
page 642, image: s0642compertum habeat Excellentia Vestra illico atque accessum ad fulgidam Portam maxima sollicitudine Nos procurasse restitutionem quorumcunque captivorum, quos Tartari poterant interea temporis abducere atque praeterea animadversionem in officiales, qui sine expressa facultate fulgidae Portae ausi fuerint, sese contra Dominos Polonos invehere. Et sane excelsus supremus Vezirius hac occasione voluit argumenta praebere suae benignitatis, quod nondum conclusam pacem enixe protegendam susceperit subinde et per se, et per celeberrimum recentem Hanum hic modo praesentem, tanta acerbitate contra insolentes istos invasores procedere sese resolvit, ut nihil ulterius possit optari, cujus rei certiorem voluimus facere Excellentiam Vestram, ut iis, quorum interest, non tam faciat hac de re mentionem alte memorati supremi Veziri, qui nec in posterum desinet severissime animadvertere in illos, qui consimiles excursiones ausi fuerint perpetrare. Interim si quid de hac re ex Polonia scire contingeret, rogo, nos informare ne gravetur.
Excellentiae Vestrae
Datum Adrianopoli die 25. Febr. 1699.
addictissimus Servtor et benevolus
Alexander Maurocordato.
page 643, image: s0643
MXLIX. Literae recredentiales a LEOPOLDO, Rom. Imperatore, Gabrieli Comiti ab Oxenstiern, Internuntio Svecico, ad CAROLUM XII. Svecorum Regem traditae, 1699. Leopoldus etc.
VIsum esse Serenitati Vestrae, suum apud Nos Plenipotentiarium Illustrem et Magnificum, sincere Nobis dilectum, Comitem Gabrielem Oxenstierna, ad Ducatus Bipontini administrationem ex Aula Nostra avocare, ex Literis Serenitatis Vestrae paucis abhinc diebus Nobis traditis perspeximus. Promeruit sane Ministri hujus exercitata longo usu prudentia, et in rebus agendis dexteritas, ut ad amplissima quaeque munia a Serenitate Vestra admoveatur, atque uti illum, vel ideo minus inviti dimittimus, quod eam, quam nactus est spartam ipsi majori honori et utilitati praemiumque quoddam laborum hactenus pro Republica exantlatorum fore speremus, ita et benevolentiam Nostram sibi tot nominibus conciliavit, ut quicquid ei gratiae et benevolentiae a Serenitate Vestra ulterius praestitum fuerit, id illum abunde meritum esse existimemus. Quod de caetero in Ejus locum Serenitas Vestra propediem alium ad Nos Ministrum colendae amicitiae mutuae submissura sit, Nobis peroptatum accidit, neque Nos paribus officiis respondere intermittemus: Secundos interim successus jugemque incolumitatem Serenitati Vestrae ex animo apprecantes.
page 644, image: s0644Dabantur in urbe Nostra Viennae, die quarta Martii, 1699.
ML. Literae LEOPOLDI, Rom. Imperatoris, ad MICHAELEM RADZIEJOVIUM, Regni Poloniae Primatem, a quo amantissime contendit, ut quicquid apud populum gratiae et autoritatis haberet, id omne ad tollendum funditus suspicionum et dissensionum fomitem, et confirmandum inter Regem populumque amorem, fiduciam et obsequium conferre haud gravetur, 1699. Leopoldus. (tot. tit)
INter praecipuas, quibus circa res exteras sollicitamur curas, nulla pene Nobis antiquior, quam ut vicinum conjunctumque Nobis multifariis nexibus Regnum Poloniae salvum sit et incolume, idque tam Noster erga inclytam gentem affectus, quam provinciarum Nostrarum rationes a Nobis videntur postulare. Haec profecto causa est, cur ab ultima praesertim novi Regis Electione omni studio in id incubuerimus et incumbamus adhucdum, ut dissidentes in Regno animorum motus penitus componantur, et firma integraque inter Regem et Proceres, universamque adeo Rempublicam stabiliatur concordia, mutuaque fiducia. Quod tamen non usque eo videmur esse assecuti, quin adhuc aliqua, uti dolenter advertimus, apud quosdam Reipublicae Cives supersint suspicionum et dissidiorum indicia, quae nisi communi studio et opera tempestive
page 645, image: s0645removeantur, in magnam aliquando Regni perniciem ingravescere posse perspicimus. Etsi igitur in praesentibus pacificationum Comitiis neminem fore speremus Patriae suae ita parum amantem, qui rei tam salutari consilia et operam suam pro virili gravetur impendere, non nescii tamen sumus, nullum id majori autoritate et fructu, quam Reverendissimam Paternitatem Vestram posse praestare, adeoque cum de Serenissimi Regis voluntate ita simus persvasi, fore, ut nihil a se patiatur desiderari, quo de sincero suo juxta pacta conventa tuenda libertatis, firmandaeque mutuae fiduciae animo enixoque studio, cunctas nationes reddere securas queat, in Reverendissimam Paternitatem Vestram potissimam solicitudinis Nostrae partem transfundentes, amice ab eadem requirimus, ut quidquid habet apud Proceres et populum gratiae et autoritatis, id omne ad tollendum funditus dissensionum et suspicionum fomitem, et solicitandum inter Regem et subditos amorem, fiduciam et obsequium conferre non recuset. Erit hoc opus insitae ejusdem pietati congruum, quo tam Nos haud minus devinctos fore statuemus, ac si id non tam sponte sua, quam rogatu nostro praestitisset. Qui, quod reliquum est, Reverendissimae Paternitati Vestrae jugem valetudinem exoptamus, et constantem benevolentiae Nostrae affectum addicimus. Dabantur Viennae Anno 1699.
MLI. Literae recredentiales quas HEDWIGIS ELEONORA, Sveciae Regina, Comiti d' Avaux, Oratori
page 646, image: s0646
Gallico, ad LUDOVICUM XIV. Galliae Regem tradidit, 1699. Nos Hedwigis Eleonora etc.REddidit Nobis Majestatis Vestrae honoratissimas literas ad Fontem Bellaqueum die 9. Octobr. anno praeterito datas, ejusdem legatus Extraord. Dn. d' A vauxius, idemque faciendo simul alloquio testatus est, constantem ac benignum Majestatis Vestrae egregiae erga nos voluntatis affectum, ante discenssum suum apud Nos relicturos. Non possumus non gaudere, tam frequentibus nos Majestatis Vestrae amicitiae testimoniis ornari eoque nomine Majestatis Vestrae Legatus Extraordinarius eidem sit relaturus, quanto in pretio ac honore apud nos sit Majestatis Vestrae declarata toties erga nos benevolentia, et quam nobis curae cordique sint, quae Majestati Vestrae prospera laetaque obveniunt. Nec hic dissimulare possumus, quam se dignum tanto Rege Minsitrum praestiterit, Dominus Comes d' Avauxius in hac Aula, toto quo apud nos vixit tempore, in cujus favorem, quidquid adjecerimus, meritis ejus minus erit. Itaque fusiore verborum ambage supersedentes Majestatem Vestram divinae tutelae ad longaevam incolumitatem ac gloriosos rerum successus ex animo commendamus. Dab. in Palatio Regio Holmensi Apr. 12/22. 1699.
Majestatis Vestrae
Hedwigis Eleonora,
Regina Sveciae.
Th. Polus.
page 647, image: s0647
MLII. Literae recredentiales, quas CAROLUS XII. Svecorum Rex, Comiti d' Avaux, Internuntio ad Aulam suam Regis Christianissimi, LUDOVICO XIV. Galliae Regi exhibendas commisit, 1699. Nos Carolus, Dei Gratia etc. Serenissimo ac Potentissimo Principi, Domino Ludovico XIV.
INter illustria Documenta, quibus sincerum amicitiae suae affectum testatum perspectumque nobis reddere Majestas Vestra voluit, non ultimo loco reponendum censemus, quod Majestas Vestra per Legatum suum Extraord. Illustr. atque Magnificum nobis sincere dilectum Dn. Comitem d' Avauxium, utpote Ministrum eximiis animi dotibus, et in tractandis arduis negotiis singulari prudentiae et dexteritatis laude jam pridem celebrem, ea apud nos jecerit fundamenta strictioris conjunctionis ac nexus, quae tum ad salutem et tranquillitatem Orbis Christiani asserendam, tum ad redintegrandam antiquam illam animorum et consiliorum unionem, inter Reges regnaque Sveciae et Galliae gloriose sustentandam plurimum momenti adferre possint. Hunc igitur Majestatis Vestrae Legatum Extraordinarium munere suo jam aliquot per annos apud nos praeclare et feliciter perfunctum nobisque ob conciliata nos inter et Majestatem Vestram mutuae benevolentiae et intimioris confidentiae augmenta summopere gratum, non sine testimonio nostrae erga
page 648, image: s0648eum singularis propensionis, dimittendum censuimus, amplioribus condecorandum elogiis, nisi Majestati Vestrae notiora ejus essent merita, quam ut aliena commendatione indigeant. Id saltem quin significemus praeterire non possumus, eum sedulitate ac solertia sua in exponendo Majestatis Vestrae erga nos affectu id effecisse, ut confidamus illum eadem integritate de nostra vicissim in Majestatem Vestram sincera et enixa voluntate firmoque nostro proposito cum Majestate Vestra amicitiam solidam ac indissolubilem alendi atque augendi fidum ac locupletem testem fore. De caetero Majestati Vestrae secundos et gloriosos rerum successus, jugemque incolumitatem, ex animo apprecamur. Dabantur in Palatio nostro Regio Holmensi die 27/17. April. 1699.
Carolus.
MLIII. Literae GUILIELMI PAGIET, Plenipotentiarii a Magnae Britannia Rege ad Carolovicenses tractatus missi, ad STANISLAUM MALACHOCHOVIUM, Palatinum Posnaniensem et in ante memorato congressu Regni Poloniae Plenipotentiarium [correction of the transcriber; in the print Pleninipotentiarium], quibus Turcicos Plenipotentiarios, omni sedulitate eo anniti asserit, ut Regno Poloniae ob irruptionem a Tartaris nuper factam plenarie satisfiat, 1699.
Illustrissime et Excellentissime Domine, Domine Colendissime.
CUm Excellentissimi Domini Plenipotentiarii Ottomannici fulgidam Portam ingressi
page 649, image: s0649de quadam Tartarorum in Poloniae limites invasione, quamvis ante notificationem pacis instituta, rumorem accepssent, protinus adhibita ad malum hoc inhibendum sedulitate per suas literas mihi nuntium participarunt, has autem prout modo facio, Excellentiae Vestrae transmittere, haud abs re fore duxi, illud animo revolvens aliter tam Excellentiae Vestrae, quam Dominis Ottomannicis Plenipotentiariis satisfactionis corresponaoriis videri. Dabitur Excellentiae Vestrae occasio inspiciendi, quanto religionis ardore alte memorati Domini pacis nuper conclusae integritatem sibi tuendam assumpserint. Ad hoc autem officium lubens devenio, cum inde commoda occasio suppeditetur mihi, ut Excellentiae Vestrae obsequia mea deferre, eandemque de candidi cordis non languescente affectu certiorem facere possim. Id velim sibi persuasum habeat Excellentia Vestra, me, prout in Carloviciensi congressu sincera cibi devotione addictum cognovit, sic etiam ubicunque eodem tenore firmissime permansurum. Tales enim enitent in persona Excellentiae Vestrae animi dotes, ut semel illis in perpetuum me profiteri velim et opto
Excellentiae Vestrae
Datum Belgradi die 18 Martii anno 1699.
Humillim um et addictissimum servum
Guil. Pagiet.
page 650, image: s0650
MLIV. Literae GUILIELMI III. Magnae Britanniae Regis, ad JOHANNEM WILHELMUM, Electorem Palatinum ad Rhenum, quibus ipsum modeste hortatur, ut Serenissimi Parentis sui mitissimae clementiae, legumac statutorum S. R. Imperii Christianaeque charitatis memor subditos Augustanae confessioni per Palatinatum addictos propitiori fortuna ac inturbata conscientiarum tranquillitate frui gratiose permittat, 1699. Guilielmus Tertius, Dei gratia Magnae Britanniae, Franciae et Hiberniae Rex, Fidei defensor etc. Serenissimo Principi, Domino Joanni Wilhelmo, Comiti Palatino ad Rhenum, Sacri Romani Imperii Archi-Thesaurario et Principi Electori, Duci Bavariae, Fratri Consanguineo et Amico nostro charissimo Salutem!
Serenissime Princeps, Frater, Consanguinee, et Amice Charissme.
CUm ex Literis Celsitudinis Vestrae Electoralis die 16. Decembr. ultimi nobis abunde constet, ipsi persuasum esse, Catholicos Romanos, quorum magnus numerus non in Hibernia tantum, sed et in aliis nostris regnis residet, nequaquam, ut rumor erat, male habitos esse, aut ullas Religionis suae causa molestias pati, quod non solum verum est, sed eadem libertate, eodem legum praesidio, iisdemque in illo regno privilegiis ac caeteri subditi nostri fruuntur, ita ut publicorum onerum immunes, conditione commodiore
page 651, image: s0651esse quam reliqui videantur. Quod cum ita sit, datam inde justissimam ansam et argumentum existimamus parem gratiam libertatemque in Palatinatu Rheni, Religionem reformatam profitentibus, petendi et impetrandi, quorum conditionem nunc temporis afflictissimam, ecclesiis ablatis, pulsis Pastoribus, et aliis varii generis molestiis affectorum, non sine multo dolore intelligimus, ut qui bello nuper cum aliis miseri, pace autem pacta, nullo suo merito miserrimi facti sint, cum id solum iis crimini vertatur, quod fidem suam arbitrio alieno mancipare recusaverint; Nec enim possibile videtur cuiquam id credere, quod aliis credendum propasuerit aut injunxerit, et cum eultus norma, in qua nati, eruditique sunt, adeo altas radices egerit, ut nisi cum vita simul evelli nequeat, patriam deserere, et in exilio cum libertate mentis, quam domi sub iniquo animi jngo vivere praeoptaverint. Quare Patris Celsitudinis Vestrae Electoralis ingenio excellenti et eximia prudentia Principis exemplum ipsi ante oculos ponendum erit, cujus in omnes suos subditos indulgentiae et benignitatis felicissimam ejus memoriam seculis omnibus consecravere. Praeterea pactorum Svevico-Hallensium meminerit Celsitudo Vestra Electoralis, de quibus ante aliquot annos de statu Ecclesiae et Academiae in Palatinatu praedicto conventum erat, monenda insuper videtur, nulla re magis quam mansvetudine et in omnes homines charitate praecipuam religionis Christianae vim consistere; Quare Celsitudinem Vestram Electoralem,
page 652, image: s0652ut subditos suos, eodem cultus vinculo nobiscum conjunctos, more magis tenero magisque Christianis congruente tractari jubeat, etiam atque etiam rogamus. Quod superest Celsitudinem. Vestram Electoralem Divini Numinis tutelae ex animo commendamus. Dabantur in aula nostra apud Kensington die 9. Mensis Aprilis Anno 1699. regni nostri undecimo.
Celsitudinis Vestrae
bonus Frater, et Consanguineus et Amicus
Guilielmus Rex.
J. Vernon.
MLV. Literae LEGATORUM ET DEPUTATORUM Statuum per S. R. Imp. Augustanae Confessioni addictorum, ad CAROLUM XII. Svecorum Regem, quibus ipsi Principales suos quandam Calendarii reformationem meditari nuntiant, eumque ut sibi, qua ad eam mente feratur confestim renunciet, submisse precantur, 1699
Serenissime ac Potentissime Rex, Domine Clementissime!
REgiae Majestati Vestrae constare nulli dubitamus, quanta incommoda, circa Calendarium, Julianum et Gregorianum, praesertim ex diversa dierum numeratione, de quibus superiora tempora et nunc passim querelae publicae testantur
page 653, image: s0653in Germania hucusque sint oborta, eaque propter tum Patrum nostrorum, tum nostra memoria de concilian dis habita fuisse consilia. Cum vero haec successu caruerunt, intereaque gliscere non desinant lites, in nonnullis Imperii locis etiam, maxime ubi Catholici et Evangelici mixtim habitant, in magnum scandalum erupturae; nunc ab omnibus et singulis Electoribus Principibus et Statibus Aug. Confessioni addictis, Dominis nostris Clementissimis, Superioribus et Committentibus de tollenda omni dierum praedicta differentia denuo cogitatur. Quae Weigelius Mathematicus Caesareus et Saxonicus, nuper defunctus, hanc in rem attulit, eorum fere haec summa est: Neque breviori neque tutiori via Julianum Calendarium ad Solaris cursus rationem, a qua, nimia illa quarto quovis anno facta intercalatione recessit, reduci posse, quam si decem dies ante finem anni vergentis eximantur, neque sequenti millesimo septingentesimo anno dies intercaletur, vel quod perinde est, si dicto anno supra millesimum septingentesimum, ante vigesimum quartum Februarii undecim dies una elidantur. Prout ex dicti Weigelii scripto hic adjuncto videre est. Haec sua se facilitate et commoditate Electoribus, Principibus et Statibus Imperii Aug. Confessioni addictis prae aliis omnibus in medium allatis, adeo commendant, ut in eam sententiam rem quam primum confici optent. Neque hoc erit, a Majorum, qui Fastos Gregorianos Superiori Seculo detrectarunt, instituto deficere, nisi, accedere propius ad cursum solis, Gregorianum
page 654, image: s0654sit; aut intercalatio centesimo quovis trium seculorum anno facienda, desinat esse inventum Mathematicum aut Calendarium Gregorianum sola dierum numeratione absolvatur, et copia festorum non exigua nullam ejus partem constituat; aut demum res haec a Romano Pontifice, nunc quoque, ut olim, inconsulto Caesare et non requisito Imperii statuum atque Ordinum consensu suscepta sit, ut adeo cavendum sit, ne Calendarii emen dandi praetextu ei nova in Imperium jurisdictio et potestas quaeratur. Nam non tam de re ipsa, quam de rei peragendae modo disceptationem tunc fuisse, Acta testantur. Nunc vero, cum manifestissimum sit, rem aliter se habere, neminem esse, qui Calendarium pro Imperio obtrudat, qui spectasse autoritatem alienam, quippe non sponte egisse, vel non pro suo jure, pro ea, quae Statibus Evangelicis competit, libertate statuisse, credi queat, non apparet nobis, quid huic instituto periculi subesse vel potius, quid Juri Evangelicorum Principum circa Sacra et profana ostendenda, magis aptum ratumque esse possit; praecipue cum Status Augustanae Confessioni addicti id operam daturi sint, ut causae, quibus moti saluberrimae rei sese accinxerint, Posteritati constent, ipsisque Edictis publicis hac de re promulgandis inserantur. At objiciat quis porro: Calendario ad hunc modum adornato quidpiam ad perfectionem defuturum esse. Sed non erit, cur a proposito recedatur,
page 655, image: s0655nisi incerta pro certis, speciosa dictu pro necessariis atque utilibus, longinqua difficiliaque pro expeditis promtisque captari placeat. Nequicquam enim Calendarium perfectissimum praedicet vel polliceatur, qui non id tale esse, mox universae Europae persuascrit, ac illud ubique gentium illico receptum iri, spondere possit, nisi Calendaria multiplicari et tertium nunc quoque duobus, quibus utuntur Christiani, adjici praeter rationem putet conducere. Est aliquid propius abesse a perfecto et viam munivisse, qua ad illud perveniri queat; Quod futurum aliquando Collegium Artium Mathematicarum sperare jubet. Nihil itaque moratur Electores, Principes et Status Imperii Augustanae Confessioni addictos Dominos ac Superiores nostros, quam quod nesciant, quid Regia Majestas Vestra, cujus prudentissima aeque ac saluberrima consilia semper ut in quavis re, ita et in hac plurimi faciunt, de anni sic emendandi ratione sentiat, et in Regnis suis Provinciisque Germanicis fieri velit. Regiam ergo Majestatem Vestram ea, qua par est, submissione rogamus, ne animi sui sensa hoc de negotio clementissime explicare, deque iis, quam primum fieri poterit, certiores nos reddere dedignetur, praesertim cum tempus urgeat, et ea Evangelicorum Statuum Imperii mens sit, ut quidquam in hac re, nisi unanimi omnium consensu statuere nolint. De caetero Regiae Majestati Vestrae quaevis fausta atque felicia ex animo apprecantes, ejusdem gratiae nos submississime commendamus.
page 656, image: s0656Ratisbonae ex Comitiis die 17/27 Maji 1699.
Regiae Majestatis Vestrae
humillimi
Sacri Romani Imperii Electorum, Principum ac Statuum Augustanae Confessioni addictorum Consiliarii et Legati ibidem Congregati.
Inscriptio. Serenissimo, Potentissimoque Principi ac Domino, Domino Carolo XII. Svecorum, Gothorum, Vandalorumque Regi ac Principi Haereditario, Magno Principi Finlandiae, Duci Scaniae, Esthoniae, Livoniae, Careliae, Bremae, Verdae Principi, Pomeraniae, Cassubiae et Vandaliae, Principi Rugiae, Domino Ingriae et Wismariae, ut et Comiti Palatino Rheni, Bavariae, Juliaci, Cliviae et Montium Duci, etc. Domino nostro Clementissimo.
MLVI. Responsoriae CAROLI XII. Svecorum Regis, ad praeinsertas LEGATORUM ET DEPUTATORUM Statuum per S. R. Imperium Augustanam Confessionem amplectentium literas, 1699. Carolus, Dei gratia, Svecorum, Gothorum, Vandalorumque Rex, Magnus Princeps Finlandiae, Dux Scaniae, Esthoniae, Careliae, Bremae, Verdae, Stettini, Pomeraniae, Cassubiae
page 657, image: s0657
et Vandaliae Princeps Rugiae, Dominus Ingriae et Wismariae; Nec non Comes Palatinus Rheni, Bavariae, Juliaci, Cliviae et Montium Dux, etc. salutem ac propensionem nostram singularem.Illustres, Generosi Magnifici, Nobile et Spectabiles, Nobis sincere Dilecti.
QUam gravibus de causis ab omnibus et singulis Electoribus Principibus, et Statibus Imperii Romano-Germanici Augustanae Confessioni addictis de tollendis incommodis circa Calendaria, Julianum et Gregorianum, ex diversa dierum numeratione obortis, litibusque exinde in Germania, maxime ubi Catholici et Evangelici mixtim habitant, indies gliscentibus, cogitatio curaque suscepta sit, et quemadmodum ex illorum mandato ac autoritate, industria ac solertia Vestra, collatis invicem Consiliis Ratisbonae, pro obtinendo tam salutari scopo, certae quaedam repertae initaeque sint rationes, ex literis vestris die 17/27. Maji anni currentis datis latius uberiusque percepimus; Cumque iisdem visum sit, Nostram desuper exquirere sententiam, et quid in Regnis Nostris Provinciisque Germanicis fieri velimus, non potuit non perquam grata et accepta Nobis accidere ista Vestra communicatio, atque inde elucescens singularis, tum Dominorum Vestrorum, tum Vestra in nobis collocata fiducia et de sollicitis Nostris in rem Evangelicam studiis accepta persvasio, ad reciprocae propensionis et confidentiae firmitudinem haud parum valitura. Fuit equidem
page 658, image: s0658dicti negotii ita ad nos delati ea indoles ac natura, ut nisi exploratis Nostratium Mathematicorum judiciis, quicquam de eo statuere in promptu non fuerit. Cumque illi diversis in locis degentes mutuam de hoc inter se communicationem fovere necessum duxerint, enata inde mora apud vos, utpote aequos rerum judices, excusationem aut veniam facile inveniet. Caeterum ex monitis illorum hic adjunctis non obscure patebit, quam et illi sentiant emendationem Fastorum necessariam esse, eamque in utroque Calendario desiderandam existiment, quo defectibus utrinque deprehensis, communi consensu idonea afferri medela, et imprimis ad normam calculi Mathematici veram ac solidam temporum supputatio redigi ac stabiliri possit, cum parti non magis uni quam alteri indecorum futurum sit, ex erroneis principiis natas hinc inde difficultates corrigere ac vim veritatis aliis omnibus praeferre considerationum momentis ac partium studiis. Sed si ad exactioris harmoniae compositiorem statum rem convalescere temporum ratio vetet, ac rationes politicae potius suadeant qualemcunque Calendarii utriusque conciliationem amplecti, reliquorum Dominorum Electorum, Principum ac Statuum Evangelicae Religioni addictorum destinatis neutiquam refragabimur, eorumque hac in re consulta et decreta nostris quoque in Germania provinciis accommodari facile patiemur; Ulteriori apud Nos deliberatione dispecturi, qua Regni nostri rationibus, utpote a Germaniae statu longe diversis congruere ac convenire possint;
page 659, image: s0659Quod, ut responsi loco ad literas vestras impertiendum vobis censuimus, ita de caetero benevola propensione vobis addicti permanemus. Dabantur in Palatio Nostro Regio Holmensi die 19. Mensis Augusti Anno 1699.
Vester
benevolus
CAROLUS
T. Polus.
Inscriptio. Illustribus, Generosis, Magnificis, Nobilibus ac Spectabilibus Nobis sincere dilectis Electorum, Principum ac Statuum Sacri Romani Imperii Augustanae Confessioni addictorum ad Comitia Ratisbonensia Consiliariis et Legatis.
MLVII. Literae recredentiales nomine CIRCULI FRANCONICI Domino de Chamoy Christianissimi Regis Plenipotentiario, ad LUDOVICUM XIV. Galliae Regem traditae, 1699.
Serenissime, Potentissime ac Christianissime Rex, Domine Clementissime.
Non solum ex literis Regiae Vestrae Majestatis die 13. Mensis Maji nuperi Versalliis ad Principes et Status Circuli Franconici, sive ad Conventum, eorum nomine hic Norimbergae congregatum, expeditis licuit cognoscere, quam ea constanter et avide conservationem tranquillitatis publicae per tractatus Pacis Ryswicensis tandem restabilitae
page 660, image: s0660intendat, sed id ipsum oretenus Dominus de Chamoy, Regiae Vestrae Majestatis apud Comitia Imperii Germanici Plenipotentiarius uberius nobis exposuit, et quemadmodum confidimus, illum pari dexteritate, qua tam aequissimos Regii animi sensus expressit, ac nos ad summam Regiae benignitatis venerationem adegit eidem relaturum, quam serio et ardenti studio praememorati Principes ac Status inclyti hujus Circuli, quantum in ipsis est, ad eundem saluberrimum scopum colliment, seque semper Regiae Vestrae Majestatis propensioni et gratiae commendatos desiderent; Ita Deum Ter Optimum Maximum enixe precamur, ut eandem omni prosperitatum genere affluentem diu sanam conservet, atque incolumem. Dabantur Norimbergae die 1/11. Junii 1699.
Vestrae Regiae Majestatis Christianissimae
humillimi
Principum ac Statuum Circuli Franconici Consiliarii, Legati et Deputati in Conventu generali congregati.
Inscriptio. Serenissimo ac Potentissimo Principi ac Domino, Domino Ludovico XIV. Franciae et Navarrae Regi Christianissimo, Domino Nostro Clementissimo.
MLVIII. Literae a DEPUTATIS ELECTORUM PRINCIPUM ET STATUUM S. R. Imp. Coloniae congregatis, ad LUDOVICUM XIV. Galliarum
page 661, image: s0661
Regem exaratae et, quibus ipsi neminem inter si super iis, quae a Legato ipsius inopinantibus proposita fuerint, instructum fuisse referunt, seque illius gratiae humillime commendant, 1699.Serenissime ac Potentissime Rex, Domine Clementissime.
EX literis, quae a Regiae Vestrae Majestatis Extraordinario in Germaniam ablegato, Domino Philippeaux exhibitae, et a nobis cum submissa veneratione perlectae fuerunt, propensam ejusdem pro conservatione stabilitae pacis intentionem pluribus intelleximus, et prout in commisso Nobis negotio non fuerunt praevisa, quae a Christianissimae Majestatis Vestrae Ablegato Nobis proposita sunt, nec alia, quam rem oeconomicam concernentia in praesentiarum pertractata sint, nemo Nostrum super iis instructus fuit, quae ad Regiae Vestrae Majestatis proposita responderi possent, sic condecentes et omnimode submissas, pro tam singulari in bonum tranquillitatis publicae collimante affectu et benevolentia agimus gratias, Christianissimam Majestatem Vestram protection divinae, Nos autem perenni ejusdem gratiae omni, qua decet veneratione humillime commendantes. Coloniae die Junii 1699.
Vestrae Regiae Majestatis Christianissimae
humillimi
Electorum, Principum ac Statuum hic congregati Deputati.
page 662, image: s0662
MLIX. Literae JOHANNIS HUGONIS, Electoris Trevirensis, ad INNOCENTIUM PAPAM XII. quibus ab ipso reverenter contendit, velit Jacobum de Boville canonicatum in Cathedrali Wormatiensi Ecclesia affectantem eo adigere, ut pro obtinendo gratiae sibi a sede Apostolica factae effectu, deductionem Nobilitatis suae memoratae Ecclesiae statutis conformem quamprimum exhibeat, 1699. Post debitam obedientiam et devota sanctorum pedum oscula. Beatissime in Christo Pater, Domine Clementissime.
Quod Sanctitatem Vestram congruo erga eandem respectu praesentibus interpello, urget me Capitulum Cathedralis Ecclesiae Wormatiensis, gravi cum querela exponendo, qualiter ad importunas instantias Jacobi de Boville, de Canonicatu ibidem per sedem Apostolicam provisi, sumptuosa aliquot annorum lite ac emanatis censuris eo sub praetextu summopere praegravetur, quasi ejusdem admissionem absque legitima causa in contemptum altefatae sedis contumaciter detrectet, cum e contrario nihil antiquius habuerit, ac etiamnum habeat, quam, uti novissime patet, per debitam paritionem et citationem ipsi de Boville legaliter insinuatam, Apostolicis mandatis, quoad omnia morem gerere, dummodo ea praestet, quae juxta perantiquam statutorum observantiam de probanda legitima Nobilitate, sicut in aliis
page 663, image: s0663Germaniae Metropolitanis Cathedralibus Ecclesiis, ita et in ipsa Wormatiensi hactenus inviolabiliter receptam, eidem praevia incumbunt; Nihil enim funestius posse Capitulo accidere, quam post illatum nupero bello totale excidium, reliqua adhuc jura et statutorum suorum privilegia, cum Pontificum, Imperatorum et Regum Indultis confirmata, ab aliquot seculis intacta, nunc prius labefactari: Cum itaque praefatum Capitulum hac in causa simul officia mea apud Sanctitatem Vestram interponi instanter efflagitaverit, atque ego de ferventissimae Justitiae zelo omnino persuasus non intendere ac minus velle Sanctitatem Vestram tanti momenti praejudicio praedictae ac consequenter aliis Cathedralibus Germaniae Ecclesiis, totique Equestri ordini in gratiam istius provisi, origine extranei, derogari: Hinc ejusmodi precibus commotus Sanctitatem Vestram humillime supplico, ut pro sua paterna erga inclytam nationem ac conservandis summarum ejusdem Ecclesiarum, nec non antiquae Nobilitatis juribus ac praerogativis hactenus gloriose testata propensione clementissime statuere dignetur, quatenus, praevia intentati processus et censurarum ejusmodi collatione, praetensus Actor, pro obtinendo gratiae sibi factae Apostolicae effectu, ad edendam Nobilitatis suae deductionem memorati Capituli statutis conformem et ab aliis Canonicis hucusque factam, remittatur; Quem justitiae actum tam Cathedralis Wormatiensis Ecclesia, quam omnes Ecclesiastici Germaniae Status, profundissimo submissionis ac gratitudinis cultu semper
page 664, image: s0664agnoscent; Ego vero speciali filialis observantiae debito aeternum permanebo
Sanctitatis Vestrae
Dab Ehrenbreitensteinii die 7. Junii 1699.
Devotissimus et obedientissimus filius
Johann Hugo, Archiepiscopus Elector Trevirensis.
MLX. Literae LOTHARII FRANCISCI Electoris Moguntini, ad INNOCENTIUM PAPAM XII. de actione a Jacobo Boville illiusque fautoribus Capitulo Wormatiensi injuste intentata agentes, ejusdemque plenariam abrogationem urgentes, 1699. Post debitam obedientiam et devota sanctorum Pedum oscula.
DEcisio in causa beneficiali ad instantiam Jacobi de Boville contra Capitulum Cathedrale Ecclesiae Wormatiensis a Domino Bennicusa 12. Julii 1691. emanata secutumque post eandem mandatum de exequendo, in eas conscientiae angustias conjecit dictum Capitulum, ut dictae decisioni pareat, semper reatum perjurii perhorrescat. Agnoscunt enim Canonici singuli se ad juratam Sanctitati Vestrae obedientiam obligari non minus, sicut jurasse se observantiam statutorum Ecclesiae suae, vi quorum admittere
page 665, image: s0665non possunt ad possessionem Canonicatuum et Praebendarum, nisi eos, qui se vere esse Nobiles Germanos, mediantibus juramentis, quatuor virorum, itidem Nobilium Germanorum, coram Capitulo probaverint, quod Jacobus de Boville hactenus non praestitit, quem tamen sub excommunicationis et interdicti poena recipere jussi sunt, quibus literis et jussionibus si pareant, perjurio se polluunt, dum ab observantia statutorum jurata recedunt; si non pareant, ne transgrediatur juramentum obedientiae Sanctitati Vestrae in professione fidei emissia praestitum, pertimescunt, vel si obedientia Sanctitati Vestrae jurata, ad negotia judicialia non extendatur, praecipue in casu praesenti, dum excommunicatio, reliquaeque censurae non a Sanctitate Vestra, seda Domino Bennecusa fulminata sunt, tanto fortius ad juris jurandi de servandis statutis, Religionem tenentur, quam ne violent per admissionem dicti Jacobi de Boville, donec Nobilitatem suam Germanicam modo supra dicto probet, et Theologorum doctrina potius ad excommunicationem, quae ad peccandum non obligat, humiliter in foro externo sustinendam et propria conscientia urgenter. Haec sola ratio fuit, et est, ex qua Capitulum praedictum, se literis Domini Bennecusae parere hactenus non potuisse, nec, donec Jacobus de Boville se rite qualificatum doceat, posse, existimavit et adhuc existimat. Quae cum in Germania sint notoria, nationibus vero exteris non alias cognita, hinc mandatum Domini Bennecusae nemo Germanorum Principum, salva
page 666, image: s0666conscientia, exequi se posse censuit; quod tamen nuper quidam Fabri, Prior Molmundariensis, non Germanus, non Justitiae zelo, sed carne et sanguine, utpote affinis Jacobi de Boville, permotus, facere conatus fuit, exemplo Germanis, uti hactenus vix audito, ita propter exequendi modum admodum odioso et forte Sanctae sedi Apostolicae non satis honorifico; Is enim in fulminatione suarum censurarum et aggravationum tumultuosa totam Germaniam (solo excepto Imperatore) involvit certo modo, homo peregrinus in favorem affinis itidem peregrini, jura Ecclesiarum et Privilegia Nobilitatis perrumpere conantis, quae res nationi huic adeo inconsveta est, ut quotquot rei gnari sunt, indignabundi et scandalizati, unice in executionem deduci, id quod Rex Romanorum juravit, officia sua interposituram se, ut causae Ecclesiasticae omnes a viris doctis et Status Patriae hujus peritis exemplo Galliarum Statuum, Veneti, Genuensis et aliorum in Germania discutiantur, et fine debito terminentur. In Germania non nisi Germani ad Ecclesias Cathedrales, iique ex praecipua nobilitate (ubi gradus in Theologia vel jure pro nobilitate non compuratur) admitti possunt, ex eo inter alia, quod ex Gremiis harum Ecclesiarum eligantur Episcopi et Sacri Romani Imperii Principes, cujus dignitatis exteri non sunt capaces, quale Privilegium cum apud varias alias nationes approbante Sancta Sede Apostolica, reperiatur etiam hoc in Germania Sanctitas Vestra minime extingui desiderabit; Gognitio autem an! et
page 667, image: s0667quis vere Nobilis Germanus censendus sit, utpote de re publica Imperatori aliisque Germanis competit nulli alterius nationis, ne janua aperiatur, per similia judicia, qua exteri in Privilegia, Ecclesias, Episcopatus et Principatus ingrediantur, cum totius Imperii convulsione. Ignoscendum est Domino Bennecusae, quod hunc Germania Statum ignoraverit, qui ipse utique non volet intelligi decisionem suam contra statuta et consuetudines Ecclesiae Wormatiensis a Sancta Sede Apostolica approbata et a nemine hactenus abrogata. Cum ipsi summi Pontifices se declarant in Capitulo primo de constitut. n. 6. quod constitutiones novae non debeant derogare particularium locorum statutis, utpote quae facti sunt et in facto non in jure consistunt, quod Vicarius Christi semper habet in scrinio pectoris, facta non item. Sane his aliisque rationibus a sacra Caesarea Majestate aliisque Imperii Principibus ad Sanctitatem Vestram perscriptis, eadem hactenus acquievit, donec saepedictus Fabri, sine novis mandatis Apostolicis conscientias Canonicorum Wormatiensium iterum angustiis implicat, Privilegia Ecclesiarum tollere, Haereticis calumniandi Tribunalia Catholicis tristitiam et in causis similibus a Decretis Romanis, instar Gallorum, libertatis desideria excitare attentat; Quod cum a Sanctitatis Vestrae paterna mente, tenerrima conscientia et erga Nationem Germanicam benevolentia longissime abesse mihi constet; hinc ex filiali observantia, ut Sacri Romani Imperii Archi-Cancellarius, cui protectio privilegiorum
page 668, image: s0668Germaniae, et praecipue Nobilitatis incumbit, haec omnia exponere, ac humillime prout his facio, rogare volui, ut Sanctitas Vestra Processus a dicto Fabri fabricatos cassare, excommunicationes et aggravationes ejus tollere, ne ulterius procedat, inhibere, ac Canonicatum Wormatiensem alteri cuidam ex Nobilitate Germaniae conferre clementissime dignetur. Qui praeterea Sanctitati Vestrae me measque Ecclesias quam humillime commendo. Bambergae 10. Julii 1699.
Sanctitatis Vestrae.
Devotissimus et obedientissimus
Lotharius Franciscus, Archiepiscopus Elector Moguntinus.
MLXI. Literae GUILIELMI III. Magnae Britanniae Regis ad FRIDERICUM IV. Ducem Holsato-Gottorpiensem, quibus ipsum amanter hortatur, ne hostile quid Danis intentet aut per suos attentare permittat, sed curam dissidii, quod se inter Daniaeque Regem ferveat, componendi, arbitrio Sponsorum pacis Altonaviensis prorsus permittat, 1699. Guilielmus III. Etc.
Serenissime,
CUm de benevola illa animi nostri propensione et sincera voluntate, qua in Celsitudinem Vestram semper fuimus, et Domus Vestrae felicitatem
page 669, image: s0669tranquillamque jurium suorum possessionem conciliare elaboravimus, Celsitudinem Vestram nunquam dubitasse arbitramur, non possumus hisce non agnoscere, Celsitudinis Vestrae literas 19. die mensis Augusti ad nos perscriptas eo nomine fuisse gratissimas, quod exinde intelligere est, nihil impedire, quae nuperrime suscepta sunt, quo minus Celsitudo Vestra publicae studendae tranquillitatis certo animo atque confirmato etiam nunc permaneat, cumque Celsitudo Vestra proferendae a Tractatus Altonaviensis Mediatoribus et Sponsoribus de aequa controversiarum compositione et justa jurium suorum decisione sententiae atque explicationi sese referre non abnuat, Ministro nostro Hamburgi commoranti in mandatis dedimus, ut institutum Pinnebergi pro terminandis litibus et contestationibus inter Seren. Majestatem Daniae et Celsitudinem Vestram exortis, conventum redintegrare enitatur, eaque omninia pro virili propaget, quibus diruptus diu tractatus ad felicem exitum producatur, cui si, quod maxime optandum est, praefixum aliquod statuatur tempus, id denique efficiet, quod de interpositis hucusque moris omnis conquerendi praecidatur occasio. Dato hoc interim spatio speramus et Celsitudinem Vestram amicissime obtestamur, ut neque suscipere, neque jussu suo suscipi quidquam velit, quo praebeatur iis, quibuscum controversia est, Celsitud. Vestrae aggressionis casum tribuendi ansae. Neque dubitamus, quin Celsitudo Vestra declarationis a nobis et Foederatis Belgii Ordinibus factae
page 670, image: s0670habita ratione, nec non constantis illius affectus, quo res suae curae nobis cordique semper fuerunt, eo omnia intendat studia, ut non modo turbatae publicae quietis causa Celsitudini Vestrae omnino non imputetur, sed et palam omnibus fiat nihil sibi esse antiquius, quam Septentrionis atque inferioris Saxoniae Circuli pacem illibatam conservare. Quod a nobis eo ardentius exoptatur, quo manifestius Celsitudinis Vestrae utilitatibus constare videtur. Quod reliquum est, Celsitudo Vestra certissima mentis persuasione sibi, volumus, polliceatur, quo commodis suis prodesse et favere possumus, nihil unquam a nobis fuisse praetermissum, adeoque Celsitudinem Vestram, cui prospera omnia vovemus, benignae divi Numinis tutelae valde commendamus. Quae dabantur in Aula nostra apud Loo die 11/22 Mensis Septembris anno Christi 1699. Regnique nostri XI.
Celsitudinis Vestrae
Consanguineus, et Amicus
Guilielmus Rex.
MLXII. Literae PROCOPII BEGDANOVIZ VOSNIZIN, Plenipotentiarii Moscovitici, ad STANISLAUM MALACHOVIUM, Regni Poloniae ad Tractatus Carolovicenses Plenipotentiarium, quibus ipsi, quae sibi difficultates circa pacis conclusionem a Turcis objiciantur, sedulo refert, 1699.
page 671, image: s0671
Illustrissime et Excellentissime Plenipotentiarie, Legate, Domine mi colendissime.
SIgnificandum mihi est cum querela Excellentiae Vestrae, Domino meo, Legatos, nescio qua erga suam Czaream Majestatem propensione contra stabilitum fundamentum pacis praetendere a me firmiterque huic adhaerere, nec alias nobiscum foedus inire velle, quam recuperatis illis arcibus supra Boristhenem sitis Kazikiermen, Tavar, Schingierey, Athlam dictis; quae magno impendio ab iisdem ereptae, et hactenus non semel ab invasione Turcicarum et Tartaricarum virium cum copiosa sanguinis effusione defensae et eliberatae sunt, quas mihi nedum cedere, sed ne quidem de cessione cogitare fas est, quemadmodum enim operose sunt occupatae, ita ingens ab iis Christianitatis pendet emolumentum, et possunt denominari Suae Czareae Majestatis, nec non Regiae Majestatis Polonae propugnaculum contra Tartaros, qui, quamdiu illas arces Turcae possidebant, quotiescunque illis libuit, Boristhenem trajiciebant, et improvisis excursionibus illa Dominia invadendo ingentes rapinas et devastationes patrabant, hodie vero illis arcibus hoc iter ipsis praeclusum et absolute abreptum est; Praeterea in proxima conferentia mihi a Turcicis Legatis clare dictum, quod Sua Czarea Majestas per aliquos Confoederatos a pace secludetur; quo ego audito, et multum admiratus sum, super quo Excellentiam Vestram requiro, dignetur disjudicare, quod etiam
page 672, image: s0672unusquisque sancte animadvertere potest, me nihil ex parte Turcica praetendere sed solummodo meo proprio insistere, in quo nec coram Deo, nec coram universo mundo Dominus meus, Sua Czarea Majestas in sua justitia condemnari potest, qua ejusdem justitia visa oportet Vestram Excellentiam huic Turcicae partis praetensioni, qualis a nullo confoederatorum peti visa est, ex debito pacis perpetuae et confoederatae obligationis, potissimum vero ob Suae Regiae Majestatis, cum Sua Czarea Majestate firmiorem, nec unquam interrumpendam amicitiam et conjunctionem contravenire, et huic firmiter, unanimiterque adhaerendo, nec suos praevie Tractatus finire, idque Suae Regiae Majestati et Reipublicae intimare. Quandoquidem ex tractatu perpetuae pacis et foederis constitutum est, ut si Turcicus Soltanus aut Hanus Tartaricus pacem postulaverint, ab alterutro magnorum Dominorum nostrorum tum unum sine altero nullos Tractatus celebrare pacemque cum iis concludere oporteat, sed fiat id communi consensu et determinatione. Ego vero pariter Suae Czareae Majestati Domino meo sincere referre obligabor, ad quam meam ablegationem non citius, quam intra decem septimanas adfuturum mihi mandatum spero, quod et simpliciter mihi praestolandum est, super quo a Vestra Excellentia quoque, Domino meo, posco convenienter resolutionem. Quod si vero Excelientiae Vestrae intervenirent ex eadem parte nonnullae difficultates, ratione quarum aliquod tempus impendendum foret, tum ego etiam ignarus meae
page 673, image: s0673ab iis futurae contentationis sine communi consensu nullatenus ad finiendam pacem accedere vellem: His maneo humillimus servus. Dabantur 15. Dec. 1699.
MLXIII. Responsoriae STANISLAI MALACHOVII, Plenipotentiarii Polonici, ad praeinsertas PROCOPII BEGDANOVIZ VOSNIZIN, Plenipotentiarii Moscovitici literas, 1699.
LIcet atrocissima injuria, qua hic ab Exccllentia Vestra non modo contra jura et leges stricte observatae in Serenissimum Regem Dominum meum Clementissimum, et Serenissimum Moschoviae Czarum amicitiae, sed etiam contra omne fas petitus sum, omne inter nos bonae correspondentiae abruperit commercium, meritoque etiam nunc nondum obducta tanti vulneris cicatrice evitanda haberem amica cum Excellentia Vestra colloquia, attamen, ut re ipsa demonstrarem, sanctiorem esse apud me observantiam et religionem mandatorum Sacrae Regiae Majestatis Domini mei Clementissimi, quam apud Excellentiam Vestram, eorum quibus instructum esse scio, ut scilicet strictissimam in hoc congressu coleret rationem et confidentiam, amice respondeo, ad literas Excellentiae Vestrae heri ad me datas, praecipue cum memoratam gravissimam, in persona mea Sacra Regiae Majestatis et Reipublicae laesionem in manus suae Majestatis et Reipublicae remisissem, quae laeso ejusmodi honori suo certo
page 674, image: s0674certius providebit. Indolere tamen satis non possum, praecipiti illo impetu Excellentiam Vestram abreptam inconsulto fuisse, qui, cum nihil ad rem certe principalis sui profuisset, locorum enim prioritas indistincta omnium nostrum et ipsius Excellentiae Vestrae consensu acceptata et declarata fuit, plurimum tamen communibus negotiis nostris concorditer promovendis obicem posuit. Multa namque in principio statim unito corde et labio pro partibus utriusque nostrum promovenda, stabilienda, et firmanda erant, quae quam difficile erat male cohaerentibus animis constituere, satis nunc etiam forsitan Excell. Vestra intelligit. Sed ut ad praesentem casum et literariam Excell. Vestrae compellationem presse respondeam, compatior doloribus Excell. Vestrae, quod Turcae tam pertinaciter et velut immobiles circa restitutionem fortalitiorum ad Boristhenem sitorum armis Moscoviticis possessorum persistant, in quo commune nostrum omnium, ac praecipue vicinae Poloniae negotium versari quis ambigit, sed ex adverso minime miror, fixum in iis immotumque sedisse animum, cum Excell. Vestra jam semel cum illis hoc in puncto concorditer transegerit, scilicet ut haec difficultas Constantinopoli per Extraordinarium Legatum illuc mittendum definiretur; Quod ipsum et ego pro summo argumento recepi, ut rem de tormentis pluribus quam mille Cameneci relinquendis ad Portam itidem remiserim; quod cum ita sit, non mirum, si semel placitis omnino resistere praetendant, remque
page 675, image: s0675constitutam nulli mutationi obnoxiam esse velint; quod cum Excell. Vestra secum ipsa perpenderit, inveniet non aliunde inextricabilem hanc difficultatem, quam a se ipsa ortam esse et promanasse. Nobis certe omnibus foederatis commune studium est, et esse debet, ut omnes quam optimos ex hoc tractatu fructus reportemus, unumque alteri in eo casu mutuo adesse oportet. Sed scit Excell. Vestra, quid Articulus II stabilitae ab Excell. Mediatoribus, a nobis vero communiter acceptatae ordinationis sonet, quod semel constituta amplius nullo modo mutari debeant; itaque per suum hunc agendi modum, efficacia succurrendi sibi Excell. Vestra nobis ademit media, cum, si eorum, quae ab Excellentia Vestra semel statuta sunt, destructionem promoveamus, per id ipsum eorum, super quibus cum Turcis pro parte nostra transegerimus, securitatem tollamus; Tempus 10. septimanarum, quod Excell. Vestra pro habendo a Seren. Principali suo super hanc controversiam responso posuit, non videtur mihi ullo modo nobis omnibus salutare, imo perniciosum illo tempore operationes bellicae activitatem suam reassument, nos vero inter bellum et pacem incerti neque quidquam provisum adversus hostem habentes, neque satis accincti inter consilia pacis elusi, Deus avertat, deprehenderemur. Sed et Turcarum animus respiciendus esset, utrum tamdiu tractatus protrahendi votum habeant, sed ante omnia mature perpendendum est, et pensato nostrum omnium. statu
page 676, image: s0676bene discutiendum, sitne ex re Christianitatis propter parvum horum fortalitiorum discrimen, de quorum difficultate jam Excell. Vestra convenerat, deinde nulla totaliter obtinendorum spe, a conventione resiliit, tractatum tam necessariae pacis abrumpere, et rem Christianam post tot gloriosos succesus et triumphos tali modo in discrimen dare; quod cum maturae Excell. Vestrae reflexioni et prudentiae in considerationem insinuo, me ejus favoribus recommendo. Dabantur Anno 1699.
MLXIV. Literae CONSILIARIORUM ET LEGATORUM Statuum per S. R. Imp. Augustanae Confessioni ab dictorum ad GENERALES FOEDERATI BELGII ORDINES, quibus ipsis Calendarium Juliano-Gregoriaman inveteratis erroribus sedulo purgatum, et ab universis per Germaniam Evangelicis receptum impense commendant, 1699.
Excelsi ac Praepotentes Domini.
QUam prolixis amicitiae officiis mutuaeque benevolentiae documentis omni tempore se devinxerint Electores, Principes et Status Evangelicae Religioni addicti et excelsa ac praepotens foederati Belgii Respublica, tot annorum abunde docuit experientia. Hac ipsa necessitudinis arctissimae fiducia impulsi Domini Nostri Clementissimi, Superiores ac Committentes nobis mandarunt, ut eorum nomine excelso ac praepotenti
page 677, image: s0677Ordini vestro id aperiremus, quod non levem tum religionis tranquillo exercitio, tum commerciorum incremento commoditatem pollicetur. Testantur scilicet querelae per totum hocce seculum passim locorum effusae, quantum incommodi hactenus habuerit diversa dierum in Calendariis Juliano et Gregoriano numeratio, cumque frustra saepius tentata sit conciliatio, nec consiliis iis locus fuerit, quae utriusque Calendarii defectibus ex aequo consulere potuissent; interim vero crescent, iis praesertim in locis, ubi Evangelici Romanoque Catholici mixtim degant, incommoditates ac simultates, augendae etiam cum dierum majori dissidio, quod anno proxime sequente contingeret; Placuit Dominis nostris Clementissimis, Superioribus ac Committentibus undecim dierum ejectione post 18. Februarii die styl. vet. anni proximi 1700. civilem Juliani Calendarii annum ad eam anni Astronomici rationem, quae Consilii Nicaeni tempore obtinuit, reduci; Paschatis vero tempus, unde festa mobilia pendent, non ad Cycli fallacem periodum, sed ad