10/2008 Reinhard Gruhl
text typed - structural and semantic tagging completed - spell check partially performed
NB: Greek words may not display properly on your browser (Sgreek Greek font installation required; see http://www.silvermnt.com/fonts.htm).
image: as000
[gap: illustration (portrait of Grynaeus)]
image: as001
JOANNIS IACOBI GRYNAEI CLARISS. OLIM THEOL. BASIL. EPISTOLAE FAMILIARES LXVI AD CHRISTOPHOR. ANDR. IVLIVM J. U. D. ET CONS. NORIB. SCRIPTAE QVAS VNA CVM VITA GRYNAEI EX TABVLIS MANVSCRIPTIS IN LVCEM ED. ET VARIIS SCHOLIIS ILLVSTRAVIT M. SIGISM. IAC. APINVS. ALVMNORVM NOR. ET OECONOMIAE INSPECTOR. NORIMBERGAE ET ALTORFII APVD HAEREDES IO. DAN. TAVBERI MDCCXX.
image: as002
[gap: blank space]
image: as003
VIRO PRAENOBILISSIMO AMPLISSIMO EXCELLENTISSIMO ATQVE EXPERIENTISSIMO DOMINO IOHANNI IACOBO BAIERO, PHILOS. ET MED. DOCTORI, PRAX. BOTAN. ET CHIM. PROF. PVBL. ORDINIS SVI SENIORI ET H. T. DECANO, PHYSICO NORIMB. ET POLIATRO ALTORF. NEC NON ACADEMIAE IMPERIAL. NAT. CVRIOS. COLLEGAE, PATRONO ET FAVTORI SVO SVMMO OBSERVANTIAE CVLTV VENERANDO S. P. D. M. SIGISMVNDVS IACOBVS APINVS.
image: as004
EX quo me diligere cepisti, Vir Excellentissime, animadverti plus vice simplici, quanta ex benignissimo Tuo affectu felicitati smeae incrementa efflorescerent. In meritorum equidem tuorum omnium amplissimum campum, ut hic excurram, tantum abest, ut mihi sumam ut potius illa tacito venerer silentio. Non inter postrema tamen singularis amoris et benevolentiae indicia illud mihi referendum duco, quod ex tuis scriniis, vario elegantis doctrinae monimentorum apparatu repletis, rari argumenti Epistolas edendas tradere non dubitaveris. Morem gessi, licet infirmitatis meae probe conscius, et divino auxilio ad illam, uti nunc
image: as005apparent, formam redegi. Reddo itaque tibi, Vir amplissime, quod tuum est, quodque tu ipse intelligis, nulli alii tribuendum fuisse. Id tantum abs te peto, ut praesens hocce [gap: Greek word(s)], tanquam piae mentis meae documentum indubitatum eo quo soles, animo accipias, et favorem illum, quem omnibus bonis alias elargiri soles, etiam mihi immerenti consevare non dedigneris: Ceterum Deum T. O. M. supplex animo et corde veneror, velit te seros in annos salvum sospitemque tueri, quo non solum Academia nostra et universa Respublica Literaria tuis luminibus porro collustretur, sed et aegrorum salus tua salute firmetur atque conservetur.
image: as006
PRAEFATIO AD B. L.
SIcuti omnium rerum humanarum, ita praecipue epistolarum, quae ex tabulis manuscriptis solent edi, singularis datur usus et abusus. Non dicam in praesenti, cum alii id jam fuerint exsecuti, de eximio usu, tum in universam Historiam Literariam tum Ecclesiasticam redundante, quem sane non sentire, nemo nisi stupidus veraeque eruditionis prorsus ignarus,
image: as007invidiose vero supprimere, nemo nisi iniquissimus rerum aestimator potest. Tantum vero abest, ut cum iis consentiam, qui, non habita vel dignitatis scriptorum vel publicae utilitatis ratione, omnia promiscue rapiunt, quicquid in scriniis delituit hactenus excutiunt protrahuntque in lucem, tanto ambientium studio et ardore, ut mora quaevis tardissima gravissimaque videatur. Extare hujus farinae multa, nemo negaverit, quae sapientum judicio domi satius latere potuissent. Sed quis non videt, hoc fieri vel ex nimia superstitione et veneratione erga claros viros vel nescio quo inclarescendi pruritu? Quis non cognoscit ejusmodi epistolas
image: as008contra intentionem scribentis edi, quae saepius inter nimias occupationes tumultuaria opera et extemporanea calami festinatione in chartam potius effusae quam exaratae sunt? Vnde fit, ut saepius multitudo rerum, quas continent, obstet, quo minus eo studio suscipiantur, ut quisque, qui legit, fructcus quaesitos percipiat. Cum igitur L. B. et ego tale opus sim adgressus, omnia illa, quae modo scripsi, iterum iterumque animo meo ponderavi, ut scilicet felicioribus et non infaustis auspiciis perficerem. Ab interitu libero tibique sisto LXVI. Epistolas, celeberrimi quondam Academiae Heidelbergensis postea
image: as009Basiliensis Theologi IOH. IAC. GRYNAEI ad Nobilissimum Virum G. A. IVLIVM transmissas, quae vero mihi a Viro Excellentissimo, Amplissimo Experientissimoque IO. IAC. BAIERO, M. D. ET P. P. ACAD. ALT. longe meritissimo, Patrono et Affini meo pie colendo, ad edendum benignissime sunt commissae. Quo meo percepto consilio, Vir Maxime Generosus CHRISTOPHORVS IACOBVS IMHOF, pro innato sibi aliis inserviendi studio, et ampla qua pollet multarum rerum cognitione atque eruditione varia multa eaque praeclara, quae ad historiam potissimum Noribergensem plenius cognoscendam faciunt benignissimo
image: as010affectu mihi communicavit, de quo praestito auxilio publice etiam ei gratias, quas mente concipere possum, persolvo maximas. Diutius itaque conspectui eruditorum Epistolas hasce subtrahere nolui, cum non solum ab iis, quae FRIED. SYLBVRGII Catalogo codicum M. SS. Graecorum Bib. Pal. additamenti loco adjectae sunt A. 1701, et ab ABRAHAMO SCVLTETO A. 1612. Offenbaci boni publ. causa collectae, longe diversae sunt (rectius enim Scultetus dissertationes quam Epistolas vocasset) sed multa continent, quae faciunt ad cognoscendam pariter Reformationem Ecclesiae Heidelbergensis,
image: as011quaeve subinde curiosis lectoribus indicant Vitam, Mores atque studia GRYNAEI, praecipue summam ejus in scribendo observatam elegantiam. Caeterum in collectione eam ordinis rationem observavi, quam mihi anni et menses suppeditarunt, hac porro lege praescripta, ut ex autographis accuratissime, una cum omnibus distinctionibus, ne jota, ut ita dicam, periret, describerem, et quia familiares plerumque solent esse obscuriores et intellectu difficiliores, ex historiarum monumentis quaedam scholia adderem, nec quicquam, quod obscurum esse et ad aliquam virorum cl. passim
image: as012allegatorum cognitionem facere possit, inevolutum implicatumque relinquerem. Grynaei denique vitam a MELCHIORE ADAMO in Vitis Theologorum pag. 873. descriptam, addidi, quia liber hic non in omnium manibus versatur, et illa, quae HR. WITTE in Diar. Biogr. ad A. 1617. P. FREHERVS in Theatro P. I. p. 392. et M. ERDM. VHSEN in dem Leben der berühmtesten Kirchen-Lehrer des 16. und 17. Seculi p. 196. habent, brevia nimis videbantur, ille vero ad specialia magis descendit, licet more suo favorem in Calvinianos ubique prodat. Lubentissime etiam Julii nostri vitae descriptionem subjunxissem, sed cum
image: as013multa adhuc desint, quae sufficientem cognitionem subministrare possint, ad aliam occasionem et forsitan novam editionem, si ea opus erit, differam. His itaque fruere mecum L. B., da veniam erroribus adolescentiae, tuaque benevolentia scribentem complecti non dedignare. Sic efficies, ut grati simus, et cum die et tempore, [gap: Greek word(s)], centuriam epistolarum, ex iisdem scriniis Excellentissimi BAIERI et autographis IOACHIMI CAMERARII, Papebergensis, ad MICH. RHOTINGVM datas et nondum editas majori dexteritate non mutilatas, quod filii olim in aliis, ex nimia timiditate impulsi, fecere,
image: as014tibi communicemus, quas ob stili elegantiam et variarum rerum, revera familiarum abundantiam ex asse tibi satisfacturas promitto. Vale et conatibus fave!
image: as015
VITA IOANNIS JACOBI GRYNAEI.
PLacuit Domino Jehovae, qui vita est nostra et longitudo dierum nostrorum J. Iacobum Grynaeum in hanc mundi scenam producere, Bernae, Helvetiorum urbe potentissima ac florentissima, ipsis calendis Octobris, anno Christi millesimo quingentesimo et quadragesimo, inter sextam et septimam vespertinam: quo eodem anno in Gallia Guilielmus Budaeus in Germania Eobanus Hessus, viri in suo quisque Genere doctrinae summi occiderunt: Nimirum
image: as016ut stellae aliae deprimuntur, aliae ex adversa parte emergunt: ita benigna Dei voluntate, cujus deliciae sunt cum filiis hominum, praeclarorum virorum obitus ortu aliorum sarciuntur.
Majores ipsius agricolae fuerunt Veringae in comitatu Zollerensi: ex quibus Iacobus Gryner proavus ex Anna uxore sua tres sustulit liberos, Iacobum Ioannem hujus nostri avum, et [note: De quo in vitis Philosoph.]Simonem: qui primus literarum ornamentis Grynaeam familiam illustravit. Pater huic fuit Thomas, mater vero Adelheida Stuberina, homines pii et honesti. Ac pater quidem ejus rexit studia juventutis,
image: as017quae munificentia inclyti senatus in caenobio quondam Franciscanorum Bernae, educabatur, annis tredecim. Postea Basileam ad literarum humaniorum professionem vocatus, eo migravit anno millesimo, quingentesimo, quadragesimo [note: Alii sexto.] septimo: ut non sine providentia divina prima hujus Grynaei pueritia in illud doctiss. viris abundans Athenaeum delata videatur. Vixerunt autem parentes ejus in conjugio Basileae, Bernae et Rotelae anno trigesimo tertio ad annum usque sexagesimum quartum. Eo enim, mense Augusto, peste grassante, pater ejus ecclesiae pastor, ad Dominum
image: as018migravit. Mater autem Adelheida viginti circiter sex annis post eum est subsecuta, anno nempe nonagesimo, die vicesimo primo Decembr.
Frequentare ludum literarium Basileae coepit cum fratre Simone, ipse nondum [note: septennis.] sexennis, rectore Thoma Platero, Felicis illius medici vere felicis patre. Florebant tunc in ecclesia et Academia Basileensi praeter alios Osvvaldus Myconius Lucernas, in summo templo: Martinus Borrhaus, Sebastianus Munsterus: ille veteris Testamenti, hic linguae Hebraeae professor: Wolfgangus Wissenburgius novi Instrumenti interpres:
image: as019Bonifacius Amerbachius, J. C. urbis oraculum. In bello illo Germanico Basilea tunc fuit asylum Christophoro Wirtembergico duci, et conjugi ejus: quae ibidem filiam enixa est, postea Guilielmo Hassiae Landgravio nuptam: patruo itidem illius Georgio comiti Wirtembergico, a Caesare proscripto: Baroni cuidam Heideccio item Schertelio et aliis. Venerunt eodem non pauci e Suevia Theologi suis nidulis ejecti: inter quos et Ioannes Brentius Hala Svevorum cedere coactus. Divertit is ad viduam Simonis Grynaei; et tum quidem ad Calvinum ac Bullingerum, tanquam fratres in Christo colendos, literas dedit:
image: as020postea longe alius. Sed haec [gap: Greek word(s)]
Anno quinquagesimo primo, pro more Academiarum, examinatus Grynaeus, prima suorum profectuum deposuitrudimenta; et e ludo literario in Paedagogium Academicum, ductus est atque artium studiosis adscriptus rectore Bonifacio Amerbachio, una cum fratre Simone, patruele Samuele, postea jureconsulto, et Felice Platero, deinde medico. Sub id tempus lue pestilenti populariter grassante est correptus: duodecimum agens aetatis annum; sed a qua Dei beneficio convaluit; studiorumque cursum gnaviter ursit. Audivit autem
image: as021in iilo Paedagogeo, quod hodie in Gymnasium translatum, Thomam Grynaeum patrem, Graeca et Latina: Huldericum Coccium Dialecticen: Ioannem Nisaeum Augustanum poetica et Rhetorica tradentes.
In secunda deinde Paedagogii classe anno quinquagesimo quarto, quinto et sexto, audiit Sebastianum Castalionem, Graeca Coelium Secundum Curionem, orationes Ciceronis: Iaannem Acronium Frisium, Logicen et mathematica: Ioannem Nisaeum Partitiones Ciceronis, et Aristotelis Rhetoricorum ad Theodecten libros proponentes.
Sub annum quinquagesimum
image: as022sextum pater ejus Roetelam ad inspectionem ecclesiarum, et pastoris munus fuit evocatus: ipse tamen cum fratre Simone Basileae substitit: atque Philosophiae studium cum Theologiae conjunxit: Cocuerunt tunc praeclare, et audivit ipse anno quinquagesimo septimo et octavo in classe tertia Ioannem Hospinianum, qui organum Aristotelis; Huldericum Huvvaldum, qui Ethicen Aristotelis; I. Acronium, qui disciplinas mathematicas; Marcum Hopperum, qui Physicem explicavit. Ex Theologis Borrhaus tunc Jesaiam erudite exposuit: et Simon Sulcerus, qui ab Helveticis ecclesiis declinare visus
image: as023in capite de sacra ccena. Ejusmodi igitur doctoris cum admirator esset Grynaeus; in errorum devia est abreptus; atque decennium totum, ipsemet loquitur in sua [gap: Greek word(s)], et seductus fuit, alios seduxit: donec tandem in viam veritatis, gratia divina eum reduxit.
Anno quinquagesimo non, cum aliquandiu vicariam operam in praefectura Roetelana concionando praestitisset: suffectus est Roetelae in locum fratris sui Theophili; cui ecclesiae Hauvingensis ministerium erat demandatum: cum pater ante triennium ad ejus ecclesiae pastoratum esset vocatus. Die ergo Bartholomaei manus imponente
image: as024Sulcero illo Superintendente superiorum ecclesiarum Marchicarum, inauguratus, et diaconus est creatus.
Hoc officio fundus est ad annu m usque sexagesinum tertium: quo de patris et amicorum consilio Tubingam, uberioris eruditionis causa abiit: quanquam ipse Wittembergam maluisset: cum quidem antea a Carolo Badensi Marchione, qui concionantem inarce Roetelana cum delectatione audierat, oblatum esset annuum centum florenorum stipendium: sed quo ipse, certis de causis, usus non est. Venit Tubingam supremo Januario, instructus literis commendatitiis tum parentis tum
image: as025Sulceri ad Iacobum Andream et Heerbrandum, adscriptus studiosis a rectore tum Iacobo scheckio: qui multis post annis meliores ipsi in Theologia curas gratulatus, cum ep amicitiam coluit. Ut primum ad Heerbrandum venit, percunctatus est de Sulcero, ecquid viveret ageretve? cui ubi Grynaeus respondit admodum esse occupatum: ille [gap: Greek word(s)] subjecit: ja er hat gern viel zu schaffen: imo lubens multis occupatur: id ideo dixit: quia Sulcerus inspectionem ecclesiarum superiorum Marchionatus obtinuerat, illo praeterito.
Incidit autem Tubingae bono fato in J. Guilimum Stuckium
image: as026Tigurinum adolescentem antea sibi notum: studiorum socium et amicum per omnem vitam fidelissimum. Cum hoc audivit ex Theologis Iac. Andream, Heerbrandum, Snepfium, et J. Brentium F. ex Philosophis Samuelem Hailandum in Ethicis, Georgium Liblerum in Physicis, Martinum Crusium in So. phocle: Samuelem Siederocratem in Theoricis planetarum. Erat imbutus tunc Grynaeus utcunque doctrina Melanchthoniana: sed dogma Lutheri de eucharistia serio profitebatur: nec improbabat Vbiquitatem: etsi hoc improbabat: bene meritos viros saepe hostiliter perstringi, qui secus sentirent, aut sensissent.
image: as027
Anno sexagesimo quarto, cum Tubingae commorari ipsi integrum non esset e consilio amicorum: adhibitus est a Iacobo Andreae ad thesium quarundam defensionem de ubiquitate et eucharistia: ut forte juvenem in suae causae patrocinium pertraheret. Habita est disputatio per sesquidiem; in quo Grynaeus maxime a Scheckio fuit repressus eoque adactus: ut necesse habuerit de illis opinionibus [gap: Greek word(s)] Postea in nundinis Paschalibus Francofurto rediens Heidelbergae in censores thesium illarum Iacobi Andreae eruditos incidit; Vrsinum, Erastum et Xylandrum, qui strenue eum exercuerunt.
Ab illa disputatione, cum
image: as028mediocriter Theologis Tubinganis satisfecisset, cursoriis praelectionibus, ut vocant, Danielem Prophetam enarravit: et ultima Octobris ejusdem anni, cum Conrado Wolfg. Placio, Philippo, Heerbrando, et Luca Osiandro Doctor Theologiae est renunciatus a Iacobo Heerbrando. Saepe postea ad amicos dixit: se fato Metelli doctorem designatum. Paulo ante gradum illum, fratrem amiserat, alios cognatos, peste longe lateque grassante.
Itaque sub initium anni sexagesimi quinti mense Januario Roetelam revocatus, atque autoritate Caroli Marchionis Badensis, consilio praesidis J. Alberti
image: as029ab Anvveil, voce Simonis Sulceri, parenti in officio pastorali est suffectus. Ibi dum egit; praeter ordinarios labores privatis ledionibus diaconis, publicis autem disputationibus alias alibi in templis provincialibus habitis, prodesse studuit et [gap: Greek word(s)] donum in se Dei: synodos item binas quotannis celebravit Deo laboribus ipsius largiter benedicente, et Halcyonia ecclesiis in Marchionatu benigne faciente.
Anno sexagesimo nono animum ad uxorem ducendam adjecit: et de consilio fratris Simonis, Laviniae de Canonicis, Bononiensis civis Catalani, et Lucretia Florentinae filiae, quam
image: as030Erastus medicus per octennium aluerat, fidem dedit conjugalem, nuptiis celebratis Haidelbergae. Cum hac annos quadraginta vixit placide: suscepit que ex ea liberos septem, inter quos filius unicus.
Interea autem dum Formula concordiae cuditur, ac variis obtruditur, ipse Biblia inprimis diligenter evolvit: deinde veterum et neotericorum scripta contulit; et aliorum judicia per literas atque coram cognovit.
Paulatim igitur lux ei veritatis affulgere cepit: donec e Labyrintho illo emersit: in quo ab anno aetatis decimo nono, ad vicesimum octavum, usque haeserat. Ibi ergo cum ab aliis modeste
image: as031se dissentire non dissimularet: nec ambabus illud ubiquitatis dogma amplecti vellet: in multorum incurrit odium atque offensionem. Interea rogatu Henrici Petri Episcopiique typographorum, recognovit et praelum emendatiora adornavit opera Eusebij, Origenis. Irenaei, Adagiorum Erasmi, alia.
Anno septuagesimo quinto Basileam, capessendae veteris Testamenti professionis ergo, magistratu inclyti illius urbis vocante, et Carolo Marchione adsentiente, cum familia, conjuge nempe et filiabus tribus, discessit, cum decennium Roetelae officio pastorali esset functus. Dimissus autem a principe suo
image: as032ea lege fuit: ut et ipse Marchicarum Ecclesiarum inspector esset et frater Theophilus in ministerio Roetelae succederet. Adsignavit illi princeps honorarium viginti florenorum annuorum.
Basileae ergo initium lectionum fecit mensis Octobris die vicesimo quarto, de difficultate suscepti muneris praefatus: quam pareret tum librorum Mosis, qui explicandi obvenerant, majestas, tum antecessorum, qui idem stadium decurrissent, praestantia singularis. Enarravit autem Genesin non totam, cum in auditorum gratiam ad Psalmos et Phrophetas aliquot minores deflexit. Gratis etiam habuit lectiones historicas, de quo tamen
image: as033nunquam fuit questus, memor illius Clementis: [gap: Greek word(s)] Expertus est etiam variorum voculas, quod de coena Domini secus doceret: quam volebant, qui in Lutheri verba jurarant, Sed ita Deo placuit ejus fidem explorare: qui et publicis et privatis laboribus ejus, ut et oeconomiae, large benedixit: deditque ut vulnus inter Tigurinam et Basileensem ecclesiam sensim coiret et sanaretur. Coluit ibiamicitiam maxime cum affine Erasto, Basilio Amerbachio, Felice Platero, Theodoro Zuingero, Christiano Vrstisio: et in convinctu suo habuit e longinquis etiam regionibus illuc missos, generosos
image: as034barones, nobiles, patricios, doctores, ac liter atissimos juvenes: de quo postea. Edidit et scripta quaedam illo novennio, de quibus etiam infra sub finem narratiunculae.
Anno octogesimo tertio, duodecimo Octobris Haidelbergae obiit Ludovicus Elector Palatinus: cui successit tutoris et Administratoris nomine J. Casimirus frater, princeps clarissimus. Is initio statim animum ad ecclesiam et Academiam Electoratus Palatini adjecit, consilio usus tum aliorum consiliariorum, tum D. Danielis Tossani Theolagi. Hic privatim per literas Grynaeum praemonuit: ipsum Grynaeum
image: as035Basilea: Argentorato autem Ioannem Sturmium evocatum iri: id quod sequenti anno factum. Eo enim a principe vocatus, adsentiente senatu Haidelbergam venit mense Martio: ac fere biennium ibi sacras literas atque historica docuit; ecclesiae et Academiae, ut et scholae consuluit: ac studium fidemque suam principi Casimiro egregie probavit. Inprimis autem memoranda hic venit, omissis aliis multis, quae cum heterodoxis fratribus ha. buit colloquis, disputatio illa anno octogesimo quarto mense Aprili praeside hoc Gryneo indicta, quam et ipse princeps sua
image: as036praesentia illustravit, et ad exitum deduxit optatum.
Ea in [gap: Greek word(s)] novendiali potissimum disceptatum de Eucharistiae negocio fuit, magna cum lenitate nostratium: sed parva, ne dicam, nulla cum modestia adversariorum: et audita sunt paradoxa permulta de quibus haec saltem gustui quasi dabimus. Dixerunt illi: Filij Dei appellatio denotat solum [gap: Greek word(s)]: Patres veteris Instrumenti nec promissionem nec mandatum habuerunt, de Christicarne manducanda; agnus Paschalis et Manna ex albo sacramentorum sunt expungenda: enunciatio haec: circumcisio est foedus, non extat apud Mosen: Infideles
image: as037manducant et quidem ore corporis Christi corpus: denique cum syllogistice jussi essent agere, quidam haec in verba erupit: Quorsum syllogismis opus est, aut rationibus? Hic quis non exclamat?
Ocapita, Anticyris vix expurg anda duabus!
Exitus tandem a congressione nona ejus velitationis hic fuit ut et Theologi et discipuli in collegiis: qui veritati locum dare nollent, inimicique pacis et tubae intestinatum discordiarum essent: saepius sint auditi; placide moniti; tandem benigne demissi. Ex eo in Electoralis Palatinatus templis et scholis orthodoxa de Christi
image: as038persona et sacramentis doctrina huc usque sonuit: pro quo Dei beneficio gratiae agendae sunt immortales.
Anno deinde octogesimo quinto, mortuo Sulcero, ipse absens incredibili piorum cum desiderio, antistes ecclesiae Basileensis designatur cum Haidelbergae biennium integrum nondum exegisset. Quae vocatio initium fuit ejus lucis, quae Grynaeum e tenebris eduxit. Certior itaque de vocatione illa factus, Basilea venit sub initium anni octogesimi sexti, cum applausu totius ecclesiae exceptus. Ibi habitis concionibus duabus, quae etiam olim adversariis probatae, Haidelbergam rediit:
image: as039principi, ecclesiae, et Academiae valedixit: cumque familia Basileam mense Martio remigravit. Dimissus Haidelbergae est bona cum principis gratia; qui et de vehiculo ipsi prospexit; et discedentem [gap: Greek word(s)] aureo suae imaginis donavit.
Hoc in officio ad beatum usque e vita exitum perstitit, omni cura, cogitatione, atque industria, ad ecclesiae Basileensis, ad studia scholarum, ad Academiae denique emolumentum et incrementum collata. Triplex enim laborum genus ei fuit impositum, ecclesiasticum, Academicum, et scholasticum In ecclesia antistitis quarti a reformatione, et fide pastoris munere
image: as040functus est: dum doctrina sana animos pavit: afflictos molestiis consolando livavit: aegrotis e coelesti pharmacopoleo remedia subministravit: et quae impedire cursum evangelii possent, sedulo removit. Et hoc fine ecclesias suae dioeceseos solenni visitatione obivit; inprimis anno nonagesimo quarto administro Ioanne Triphio pastore Basileae in aede D. Leonhardi: concordiam inter fratres aluit: utque sua ministerio constaret auctoritas, operam dedit.
In scholastico officio, scholae, ut vocant, triviali Basileae cum aliis doctissimis viris Bonifacio Amerbachio, Samuele Grynaeo, Theodoro Zuingero, Felke Platero,
image: as041et Christiano Vrstisio ita rationem habuit: ut et de idoneis praeceptoribus ei prospexerit: et studia discentum explorarit: et pauperiorum scholasticoruminopiae succurrerit: verbo ut dicamus; id effecit: breviut tempore schola ea in magnam juventutis frequentiam excreverit. Hoc etiam ipsi moris erat: ut quotannis binasin summi templi choro festivitates celebraret: quibus brabea distribuit diligentioribus, et ob profectus in superiorem classem promotis: deinde orationem de scholarum praestantia, de officio docentum discentumque, deque aliis argumentis jucundis habuit, et quidem, ob circumfusam
image: as042illiteratae plebis coronam, lingua vernacula.
In Academia tandem muneribus amplissimis et laboribus maximis est perfunctus; iisque tum statis, ut professione Theologico et historica: tum periodicis, rectoratu et decanatu. Novi Testamenti professionem cum Antistitis munere suscepit: inque eo ad vitae usque finem cum auditorum fructu versatus est. Huic professioni historiarum adjunxit explicationem: idque sine ullius salarii numeratione. Praeter istos labores legationes quoque subiit ecclesiasticas aliquoties, tum antequam Basileam veniretin Marchionatu Badensi, tum post
image: as043suum ad Basileensis abitum.
Anno octogesimo octavo Mulhusium in Sequanis bis fuit missus: ut et ministerio constituto cives rebelles ad pacem invitaret: et synodo interesset. Eodem anno Bernam ivit ad colloquium, de controversiis religionis instituendum: quas Samuel ille Huberus et Claudius Alberius, Lausannae Philosophiae professor, excitarant: de cujus conventus exitu alibi. Invitatus etiam Haidelbergam secundum abiit, salutandorum principis et fratrum causa.
Tandem decurso vitae in terris honeste, pie, et juste, curriculo, vires paulatim decrescere ceperunt in corpusculo laboribus,
image: as044curis, vigiliisque exhausto: inprimis autem videndi sensus natura in eo hebetior praesertim altero oculo, tandem fere totus defecit anno 72. ex cephalalgia. Compensa vit autem hunc defectum ingenii et memoriae felicitate. Accessitluctus ex obitu amicissimorum hominum, quibus ipse contra votum supestes. Praemisit parentes, fratres, sorores, liberos omnes, una filia excepta, generum Amandum Polanum, Veteris Testamenti professorem uxorem denique longe carissimam et desideratissimam, pestilenti lue, anno sexcentesimo decimo, mense Septembri, sublatum. Hos subsequi, cum unice in votis haberet,
image: as045anno seculi decimi sexti decimo quinto cholica gravissima laborare cepit: qua tamen Dei beneficio depulsa ad munus suum in templo et schola alacris rediit. Sed rediit quoque idem morbus anno decimo septimo: cumque abiisse iterum visus, ultimam ipse concionem et lestionem habuit mense Iunio: Sed recidivam passus immensos cholicos et nephriticos cruciatus per intervalla sustinuit, incredibili cum patientia, adeo ut in summa dolorum saevitia exclamaret:
Vt nunc triste mori est, sic dulce resurgere quondam,
Christus ut in vita: sic quoque morte lucrum est.
image: as046
In terris labor est: requies sed suavis in urna,
In summa venient gaudia summa die.
Postea cum et a cholica et calculo liberatus esset, lenta eum febris invasit: quae ipsum propemodum sine sensu confecit. Interea ipse totus in precibus, imo spiritu quasi jam in coelis aeternae vitae gustum praecipiebat: nihilque in votis erat aliud: quam dissolvi, et esse cum Christo: cui et voce et gestu serio se commendavit. Voti compos factus est die trigesima Augusti intra sextam et septimam matutinam: qua brachiis decussatim complicatis, quo modo se alias ad somnum
image: as047componebat, corporis carcere solutus, animam Redemtori suo reddidit. Corpus, per annos septuaginta septem animae illius habitaculum, calendis Septembribus, humeris aliquot pastorum ecclesiae Basileensis elatum, ac Christiano ritu, in summi templi xysto, honorifice est terrae mandatum; prosequentibus funus consulibus, senatoribus, pastoribus, atque professoribus, nec non populosa civium tam urbicorum, quam Academicorum serie; concionem habente Wolfgango Meiero S. Theol. D. quae typis excusa prodiit. Memoriae ejus et honori tum multa a dostissimis viris epitaphia scripta sunt carmina; tum monumentum
image: as048a suis ejusmodi locatum:
D. O. M. S. JOHANNES JACOBUS GRYNAEUS THEOLOG. CELEBERR. BASILIENSIS ECCLESIAE QUARTUS ANTISTES, ET ACADEM. PROFESSOR, POSTQUAM IN QUINQUAG. OCTAV. AN. ROETELAE IN MARCHION. BADENSI, ET HAIDELBERGAE IN PALATINATU, POTISS. VERO BASILEAE RAURACOR. SIMPLICITATE CORDIS, SINCERITATE DOCTRINAE, VITAEQUE INTEGRITATE, CONSCIENTIAM DEO PROBASSET, CURIS, LABORIBUS, SENIO, DOLORIB. COLICIS CONFECTUS, TANDEM LENTA FEBRE EXSTINCTUS, MORTALITATI AUREAM IMPOSUIT CORONIDEM; ET IN HOC TEMPLI XYSTO AETERNAE BEATITATIS CORONAM PRAESTOLATUR: [gap: a Greek Theta (i.a. thanatos, abbreviation for death)] TERT. CALEND. SEPTEMBR. ANN. XVII. DECIMI SEXTI A CHRISTO NATO SECULI, AETAT. CLIMACTER. UNDECIMO HOC MONUM. PRO MUNERE EXTREMO GENER. FILIA, NEPOT. CUM LACRUM. POSUER.
image: as049
ALIVD EX GROSSII EPITAPHIIS V. B. A NOBIS ADDITVM. Auff D. Iacobi Grynaei Grabstein.
Die Statt/ die G'mein/ die Schulen beyd
An diesem Ort mit grossem Leyd
Gelegt haben den frommen Mann/
Der ihnen sehr wol g'standen an/
Jacob Grynäus hochgelehrt/
Von meniglichen gliebt und g'ehrt/
Der wie ein schöner Sternen klar
Geleucht und glantzt hat immerdar/
Insonderheit in dieser Gmein/
Darein ihn Gott der Herre sein
Zum Bischoff gsetzt und g'ordnet hat/
Welchs Ampt er treulich früh und spath
Verrichtet hat mit ernst und Fleiß/
Zur Menschen Heil und GOtt zu Preiß:
Den Glauben und ein guts Gewissen
Zu b'halten hat er sich beflissen.
Das hat ihm auch der treue Gott
Gnädig verliehen biß in todt.
image: as050
Sein Leib zwar unter diesem Stein
Hie ruht/ aber die Seele sein
Bey Christo in der Herrlichkeit
Theilhafftig ist der Seeligkeit.
Starb Samstags den 30. Aug. Anno 1717. seines Alters 77. Jahr.
[gap: Greek word(s)].
Edita sunt a variis epicedia in obitum ejus collata, cum parentali oratione: nos Iani Gruteri addimus:
Te licet Grynaee, coelum jam gravem annis excipit:
Perque bis septena lustra lux ovasti publica;
Lux salubris, lux suavis, lux verax, lux byssina:
Haud secus desuderaris sic tamen passim a choro,
Summa quem doctrina clarum, summa quem virtus facit:
Atque si raptus fuisses sub iuventae exordio.
Idmeret mens fraudis expers; id meret pectus probri
image: as051
Labe nulla ad inquinatum, felle nullo lividum,
Corque simplex, osque verum: denique expressissimum
Seculi exemplar vetusti, nomen Aurum cui dedit.
O Grynaee, nulla non mors est virus immaturior;
Quem mori nunquam decebat; prae sidere quem solo
Omne oportebat per aevum: sicut aeternum e polo
Astra spargunt cuncta lumen, cumque Luna Lucifer.
Terra sed profecto tanto digna non erat bono.
Ergo te coelum recepit, unde originem hauseras;
Inque gratitudinem illinc exprobras viventium.
Nam licet simus te amore prosecuti plurimo:
Non tamen sat assecuti, quid fores, sumus, merum
image: as052
Quippe eras aurum, atque opiimi Margarita ponderis:
Cum videvere esse nobis, fulvidum aes, splendens vitrum.
Atque ita agona in terris suum absolvit Theologus hic, non unus de multis; cujus pietas tum in omni vita, tum in extremo ejus illustris exstitit. Ibi quotiescunque officii causa fratres eum inviserunt; petivit semper, ut ante colloquium recitarent articulos Christianae fidei, et formulam precandi, quam Salvator nobis ipse dictavit. Gratias praeterea Deo serio egit pro omnibus beneficiis; tum vero pro paterna illa castigatione morbi supremi. Ad D. Meierum testatus est, et ipsum haec testari ad alios voluit: se in fide
image: as053ac doctrina, quam aliis tradidisset, constanter mansisse et obijsse: Deum orasse ex animo ut de alio pacis veritatisque amante pastore prospiciat ecclesiae Basileensi: magistratui et civibus benedicat: collegis vale et gratias pro officiis dicat: mortem denique non simulate, sed vere expetiisse: quibus, haec subjecit: o praeclarum illum diem, cum ad illud animorum concilium coelumque proficiscar: et cum ex hac turba, et colluvione discedam! Si enim, dicebat, ethnicus ita sensit, cur nos Christiani eodem animo non simus?
Pietatem deinde in suos probavit summam: quando matrem viduam, piam matronam, nunquam sine munere
image: as054[gap: Greek word(s)] invisit; et fratri Tobiae non solum nuptiarum expensas; sed per novennium certam vini, frumenti, et pecuniae vim liberali animo donavit. Temperans fuit in omni vita, in vidu, in cultu corporis: humanus erga quemvis et affabilis: officiosus in omnes cujuscunque ordinis: concordiae studiosus, et amicitiae virorum bonorum et dodorum: id quod chiliades aliquot epistolarum, a magni nominis viris ad ipsum scriptarum, loquuntur. Ante solis ortum surrexit: diem totum precando, scribendo, legendo, aegros visitando consumens: nec meridianum somnum cepit unquam; nisi cum a medicis paucis ante
image: as055obitum annis id ei esset consultum. Fama nominis tanta: ut et principes aliique nobilitatis illustris ac patritiae viri et juvenes senem venerandum observarint: et e regionibus longinquis audiendi ipsius causa iter susceperint: e quorum numero Georgius Gelnicius Borussus, juvenis egregius: qui iter ad Grynaeum jam jam ingressurus, morbo correptus, moribunda manu hoc hexastichon ad J. Fabricium Dantiscani Gymnasii rectorum exaravit:
Te visurus eram, clara Haidelberga; Grynae,
Te quoque visurus, noluit Omnipotens.
image: as056
Sedibus aethereis, ait, est Academia vera:
Verus ubi doctor, megenitore, satus.
Haidelberga vale, valeas quoque clare Grynaee,
Ludus hic est melior: doctor hic est melior.
Convictu ejus usi sunt et libenter et jucunde permulti: ut ipse ultra trecentos, qui saltem memoriae tum fuerunt, adnotarit. Pavit autem eos non solum corporis, sed etiam animi alimonia, colloquiis omni ambrosia et nectare suavioribus, atque apophthegmatis et acroamatis, memoria perpetua dignis. Nam sententiose a breviter dictis maxime semper est
image: as057gavisus. Interrogatus aliquando a consule, cur Pistorli ad se literis, quas salvo aliquoties signo remittebat, nihil omnino responderet? Inhonestum est, ex Chrysostomo inquit, honestam matronam litigare cum meretrice. studiosos adolescentes uti, Liviani instar senis, ac doctrinae gloriam consurgentes laetus aspiciebat: ita ad mensam disputaturientes ad Polanum rejiciebat; plures addens esse, qui adorent solem orientem, quam occidentem. De Erasmi laboribus cum aliquando judicium ferret, Pontifici Romano, dicebat, Erasmum plus nocuisse iocando quam Lutherum stomachando. Cum brumae acerbioris
image: as058tempore, Arragosio Medico jam octogenario, in platea occurrissnt; isque, Ecquid quaeso tecum, Grynaee, modo meditabaris? Cogitabam, ait, parum superesse olei in mea lampade, quod facise bueat hoc exstingui frigore. Academiarum ornamenta quinque saepe recitabat: [gap: Greek word(s)], lucem doctrinae disciplinam: concordiam docentium et discentium: humanitatem et beneficentiam magistratuum. E Platina haec AEneae Sylvij apophtheg. mata laudabat: omnem sectam humana autoritate firmatam, ratione carere: sanctas esse leges, quae vaganti licentiae frenum imponant: ut in mare omnia flumina, sic in magnas aulas omnia
image: as059vitia fluere: Regem, qui nulli fidat, inutilem esse, nec meliorem, qui omnibus corpora a malis medicis, animum a malis sacerdotibus occidi: vagum monachum esse Diaboli mancipium.
Literis amicorum, praesertim historicis, plurimum est delectatus. Itaque cum aliquando ejus generis a Chytraeo accepisset: valde iis fuit exhilaratus, statimque ei rescripsit, et inter alia haec: si non amplius in his terris te visurus sum: ibi tamen conveniemus, ubi Luthero cum Zuinglio optime iam convenit.
In contumeliis ferendis Thrasibuli est [gap: Greek word(s)] imitatus: ac injurias non nisi Christiano silentio solitus ulcisci. Quoties
image: as060recordabatur primi suae professionis novenni, quo Basilea nec vitia sua poterat, nec remedia pati; recordabatur autem saepius: publici sese odij victimam extitisse dicebat. Accidit, cum thesibus publice ad disputandum propositis, magistrum quendam alumnum Academiae, respondentem delegisset; ut pridie disputationis sub multam vesperam alumnus ille ad Sulcerum accerseretur. Paret hic: praesto est: postero mane sibi in oppidum tertio ab urbe lapide excurrendum audit. Ostendens illico, sibi respondendi partes demandatas, quas deserere nefas sit: denuo audit, profectionem ante maturandam, quam
image: as061negotium plurib. innotescat. Anne ille iterum, ut vel praesidem praemonere non liceat? Ita quidem, ait ille, ni de stipendio periclitari velis. Percussus adolescens hoc fulmine, mane se in viam dat, praeses respondentem in subselliis auditorii expectare ratus, cum Fabricio, claro post Theologiae doctore, ad disputationem item properante, auditorium ingreditur Sed abierat jam respondens: considetur diu. Tandem olfaciens invidorum stratagema praeses, quod est difficilimum, ubique ita superior quando inquit placide, a respondente meo desertus sum, rogo amicum Fabridium; ut suscepta haud gravate hac provincia ad gloriam
image: as062Dei nunc suggestum conscendat. Quid multis? Obtemperante illo cum doctissima fuit disputatio, tum nullum in praeside immutati animi signum animadversum.
Scripta, quibus posteritati prodesse studuit, maximam partem sunt didactica, exegetica, vel historica, pauca polemica.
Cum vero non omnia Adami indicaverit, placet ex Catalogo librorum Bibliothecae Bodlejanae et Francofurtanae sequentem Catalogum librorum, a Grynaeo editorum, exhibere.
Variorum Patrum Graecorum et Latinorum Monumenta Orthodoxographa Basil. 1569. in fol.
image: as063
Scholia in aliquot antiquos scriptores Historiae Eccles. Basil. 1570.
Enamtio Psalmi 19, 101, et 133. Basil. 1570.
Epitome sacrorum librorum Pars I. Basil. 1577. 8tav. 5) synopsis historiae hominis Basil. 1579.
Chronologia brevis Evangelicae historiae et Analysis Ep. ad Rom. Basil. 1580. 8tav. quae anno 1591. Bail una cum Epistola de optimo genere defensionis Evangelii recusa est.
[gap: Greek word(s)] SS. Theologiae sec. tress methodi formas, una cum 60. Thesibus Theol. ibidem.
Commentarius in Jonam et Malachiam Basil. 1581. in 8tav.
Commentatius in Haggaeum, Obadiam, Habacuc Genev. 1581. in 8tav.
Commentarius in Obadiam et Ps. 73. et 84. Basil. 1584.
Disputationes Theologiae in Acad. Basil. habitae Genevae 1584. et Basil. 1586.
Verzeichnüß der vornehmsten lehren
image: as064
3. Prediger zu Basel gehalten Basil 1584.De Christianae doctrinae certitudine, s. Charact. Christianorum fide, spe, et Charitate Basil. 1584.
Unterschiedliche. Christliche Predigten ib.
Bericht von H. Abendmahl Christi Tigur. 1684.
De Eucharistica controversia disp. Heidelb. 1584.
Synopsis Orationis habitae, cum finem imponeret disp. Theol, de controv. Euchar. Heidelb. 1584.
Apologia, in qua respondetur ad Criminationes J. Andreas, de coena Domini 1584. ib.
Censura de prima Antichristianorum errorum origine Heidelb. 1584.
De primo humani generis flore ejusdemque corruptione et [gap: Greek word(s)] Heidelb. 1585.
De Theorico et practico fine historiae Heidelb. 1585.
Explicatio X priorum capitum Evangelii
image: as065sec. Matrhaeum et dicti: pater major est me. Heidelb. 1585.
Explicatio Epist. ad Coloss. et Hebraeos Basil. 1586.
Explicatio Ep. I. et II. Joannis cumvariis Probiem. Theol. ib. 1586.
Analysis Epistolae ad Galatas ib.
Explicatio V. priorum capitum Danielis Basil. 1587.
Theoremata et Problemata Theologica de quibus [gap: Greek word(s)] instituendae in Academia Basil. 3. Part. Volum. III. Basil. 1590.
Commonefactio de officio piorum hominum, qui neceste habent versari ad Catadupas Anathematismorum adversus s. dostrinam de s. Eucharistica Herb. 1589. in 8tav.
Exomolegesis ad Deum ed. cum Oecolampadio Dialogo Basil 1590.
Episiolarum Libri II. edit. a Sculteto Offenb. 1612. 8tav.
Oratio de Viris illustribus, quorum Opera Deus in reformandis Ecclesiis usus est Bipont. 1612.
Oratio de uno aeterno Dei testamento
image: as066cum comment. in Obad. ib.
Oratio de symphonia Prophetarum et Evangel, de Evangelio Christi.
Tantum de Grynaeo, Theologo vero, ex concione funebri a D. Wolfgango Majero habita: ex narratione edita de vita aque obitu ipsius, collecta per ejus nepotes I. Jocob. et Hieronym. a Brun: cumprimis vero ex oratione Ieremiae sohnii, vivo Grynaeo scripta, et ex amicorum M. S. aliis.
page 1, image: s001
A. D. A. EPISTOLA I. Argentoratum scripta.
UTinam, mi D. Juli, cum tanto flagres in patriam redeundi desiderio, magno tuo bono redeas, et V. CL. D. Parenti tuo [note: Qui erat Christophorus Fabius Jugel Quantum constat fuit J U. D. diversorum Principum et Statuum Imperii, ut et Reipubl. Noricae consiliarius n. 1530. Norib. 11. Martii obiit 1586. d. 10. Sep.] magno sis solatio. Quae reliqueris novisti, quae secteris propediem experieris, quae porro facienda tibi sit dies, juxta proverbium, docebit. Si te ipsum amas, fuge crapulam, ceu pestem, nec in gratiam sociorum grava cor tuum. Etsi magno dolore affectus sum, nocte quae praecessit abitus tui diem: sui tamen de te solicitus, quia verebar ne sic te afflixisses, ut equestrem vectationem ferre non posses. Scripsi D. Parenti tuo familiariter: et ita obsignavi literas, ut facile eas aperire et legere
page 2, image: s002possis. Cupio tuae conscientiae consultum, et velim te praemuniri adversus ea Satanae tela, quibus vestra praecipue aetas est exposita. Velim te diligenter curare, ut statim ubi Argentina redierit Hechtmeierus, tuo nomine mihi satisfaciat, numerata bona pecunia. Sic voco usitatam. Novisti enim quibus tricis infricatus sim, cum salarii solutio procrastinatur. Audio Tonsorem Wilhelmum duos seu flor. seu Taleros, tanquam a te debitos, exigere. Mecum nondum est locutus. Ego non magnifacio ejusmodi exactiones. Audiam tamen. Res tuos sacco coriaceo imposui; purpureum pileolum et sericum, nondum accepi. Dabo operam ut accipias. Multo plus vini absumtum est in coena, quam ego putarem. Voluisti in novas aedes meas aliquot mensuras perferri. Itaque circiter 37. mensurae allatae sunt. Servi ut rescivi, strenue biberunt, nobis mensae assidentibus. Praeterea igitur quae in cheirographo tuo notata sunt, debes, sutori 9. bz. Ancillis dari volebas 9. bz. Coenae caussa, non plus uno flr. exigo. Scio te non velle, ut jacturam faciam tua caussa, praesertim cum uxoris labores gratis tuo honori
page 3, image: s003servire voluerim. Dico haec ut Hechtmeiero dicere possis, quid illi praeter ea quorum fit mentio in tuo cheirographo, dari velis. Videlicet Talerum et florenum. Non arbitror ferre mores vestros ut prolixa oratione, filio reduci utendum sit. Vitanda est prolixitas, ne suspecta fiat oratio. Meministi autem quae tibi de sermonis usu praecepta dederim. In hunc modum si placet alloquere cum. D. Parens observande et carissime, quod a Deo aeterno precatus sum, ut domum rediens, et te et totam familiam, incolumem viderem, et fructu studiorum et peregrinationis meae exhilararem; id mihi divinitus darum esse valde laetor. Ago itaque gratias Deo primum qui et vobis omnibus et mihi benigne adfuit: deinde tibi, qui sumtus mea caussa fecisti liberaliter. Spero Deum daturum ut ejus beneficentiae nusquam te poeniteat, et ut fructus aliquis redeat ad te et fratres ac sorores meas. Plurimum autem te salvere jubent Viri Clarissimi Hottomannus, [note: Franciscus. Multos annos jura docuit passim in Germania, denique Basileae 1590. obiit.] Amerbachius: [note: Basilius De Patre Bonifacio Icto Basil. non esse sermonem ex eo patet, quia jam A. 1562. obiit literae vero hae 1579. exaratae.]
page 4, image: s004et hospes meus Grynaeus, cujus literas tibi jam affero. Visus mihi sum non apud exteros, sed in patria versari. Sic me Basileae tractavit etc. Cave putes prolixitate utendum. Saepe alias misce Germanicae orationi. Proverbia. Adagiorum Erasmi Exemplar meum vellem dolio tuo inclusum. Bonus Ermreitherus [note: fuit affinis Julii. Constat enim Ermreitheriam Christ. Gabrielis Julii uxorem fuisse.] eadem die qua abiisti, mihi dixit, se et alios constituisse te aliquo usque prosequi pedites. Ut tali conditione frui possit, qua tu, optat: nec ego homine vere nobili abhorreo. Delector sobriis et studiosis adolescentibus, quibus olim iucunda grataque esse possit mei convictus memoria.
Scio me interdum morosum fuisse, sed cum me occupatum esse, et exerceri a quibusdam, ac tui profectus et honoris rationem habuisse noris, arbitror te persuasum habere, eos demum bene velle Juventuti, qui ad virtutem eam assuefaciunt. Wirsingius [note: Philippus. Med. Doctor. Erat filius Christ. Wirfungi Diaconi Ecclesiae Augustanae, qui senectutis suae domicilium postea Heidelbergam elegit, ibidemque 1571. obiit.] spero, et literas meas, tibi dabit, et
page 5, image: s005saccum tuum coriaceum doliolumque monstrabit. Ejus enim fidei omnia libenter permisi. Si Noriberga ad me saepius scripseris, colligam te tibi similem esse. Valde autem te hortor, ut personam comitate tuearis: aequales diligas. Bene vale et saluta Nobilem Fridericum Tecelium, [note: Jodoci filius, Friderici nepos, Jodoci pronepos, Georgii abn. ex antiqua et patria gente Norib. natus 1556. Reipublicae Senator factus 1579. postea septemvir et denique 1610. Duumvir, qua praeclara statione obiit 1612. 23. Octobr.] Gabrielem Imhoff. [note: fuit filius Seb. Imhoff. n. 1556. obiit Romae 1581. d. 25. Jan. Conf, de hoc tab. II. Genealogica Gabr. Bucelini in Cotum. II. Germaniae Topo-Chrono-Stemmatographicae, ubi de familia Imhoffiana pluribus agit.] Praecipue vero A vum tuum maternum. [note: Erat Andreas Imhoff. de quo Epist. IVta.] Postridie discessus tui, Ser. d. 3. Julii. Vxor mea et liberi prosperum reditum tibi precantur.
Tuus ille [gap: Greek word(s)] J. Grynaeus.
EPISTOLA II.
S. Credo meas aliorumque literas, una cum libris manuscriptis accepisse a Wirsingio.
page 6, image: s006De debitis tuis ita res habet ut nuper scripsi: flr. unum nomine symposii requisitum deprehendes, caetera omnia in tuo cheirographo continentur, hac serie. a) 33. flr. alter Schuld halben. b) für achthalb Wochen/ jede 26. bz. c) viaticum tibi datum 5. Reinisch Goldgülden/ jeden zu 21. bz. d) Pueri tui caussa 1. flr. e) symposii 1. flr. f) 9. bz. dono dedisti ancillis nostris, Notum autem te fugere, Instrumentum Musicum D. Helii [note: admodum credibile mihi visum est, fuisse nepotem Conradi Heliae, quondam Archi diaconi Basileensis, abi etiam fatali sommo correptus obiit A. C. 1423.] accepisse incommodum cum illud prolabi patereris a caena. Diverterunt interea domimeae Mart. Schilling [note: fuit Patritius Vratislaviensis, ad quem Grynaeus duas dedit epistolas ab Abr. Sculteto 1612. editas p. 299. et 493. Quarum una Schillingum fratris Danielis obitum lugentem consolatur, altera de Allegoria lucis commentatur. Quaedam etiam de antiquo Schillingorum genere profert J. C. Beckmann in der Historie des Fürstenthum Anhalt/ P. VII. c. II. p. 264.] et Laurentius Scoltius [note: a Rosenavv, Phil. et M. D. et in Patria Poliater natus Vratisl. 1552. obiit 1599. videatur Joh. Hr. Cunradi Silesia Togata. p. 273.] Vratislaviens. et alii duo. Credo te memorem fore eorum quae tibi saepe dixi. Conjunge, ut [gap: Greek word(s)] coepisti, virtutum
page 7, image: s007et doctrinae studia. Historiam ne negligas. Fac ut Domino Parenti tuo praecipuae voluptati sis et usui: leniasque omnes illius dolores, quos Reip. et valetudinis suae caussa: perfert. Fratribus fac hortator sis ad omnem pietatem et et diligentiam. Semper eo enitere ut te ipso melior doctiorque evadas. Noli te [gap: Greek word(s)] iis qui dum mundo se totos dedunt, nec Deo, nec Reipub. nec suis parentibus et cognatis, nec denique sibi vivunt. Exerce stylum dicendi Magistrum. Proverbiorum Erasmi Indicem saepe relege. Mitto literas Monavii [note: Petri 1578. Basileae M. D. renuntiati, obiit A. 1588. relicto fratre Jacobo JCto Vratislaviensi, ad quem Grynaeus propter obitum Petri consolatoriam mittit, quae inter alias a Sculteto l. c. edita p. 168. et de officio atque sine Petri Monavii pluribus agit. Conf. Petri Lindenbergii commentarius rerum memorab. in Europa Gestarum p. 84. et 173.] quae meis fuerunt inclusae. Trib. verbis D. Baltassari Brunero, [note: fuit Archiater diversorum principum, et tanto amore Chymicis operationibus incubuit, ut, teste Frehero, 20. annorum decursu amplius 16000. florenorum cum animi delectatione consumpserit. Oblatum Heidelbergae, et Basileae Professoris munus ix: amore patriae modeste abnuit, et tandem 1597. Hala. Saxonum Apoplexia correptus obiit.] scribito, me illi mittere 40. Exemplaria mei scripti. Deus te et totam
page 8, image: s008familiam tuam servet. D. Friderico Tetzelio plurimam salutem.
Basileae 12. Julii 1579.
Grynaeus tuus.
EPISTOLA III. Noribergam scripta.
S. Credo, amicissime D. Compater, interea meas literas a quodam Silesio Studioso, redditas, in quibus Hechtmeierum bona fide mihi satis fecisse, D. Parenti tuo scripsi, et una Theses J. C. nostrorum tibi misi. Addam nunc alias, ut quibus de rebus actum sit, videas. Heri tuas accepi, quos 8. Augusti dederas: ac fateor me iis exhilaratum, laeto nuncio de fausto reditutuo in patriam. [note: forte ad invisendos parentes, et consultatione inita hinc ad exteros abeundi gratia.] Me quod attinet, cum incredibili quodam Noribergae videndae desiderio afficior, eam praecipue ob caussam, ut [gap: Greek word(s)] [note: haec lumina Grynaeo tam grata sine dubio fuerant Helingus, Durnhoferus, Herdesianus et id genus alii, de quibus alibi et ex parte in vita Helingi.] quosdam, qui apud vos sunt, coram videre et alloqui possim, [gap: Greek word(s)] et comitem esse potuisse
page 9, image: s009magnopere velim. Sed non ignoras, quae meae sint remorae. D. Herdesiano, Lutheri [gap: Greek word(s)], quo Confessio Basiliensis adprobatur, exemplar libenter nunc mitterem, si mihi hoc tempore ejus impetrandi non suspecta [gap: Greek word(s)] sese offerret. Cum intelligam recens Bernates, nostro Senatui scripsisse, man wolle bei Eidgnossischer Trew anzeigen/ ob ein Ersamer Rhat allhie/ darum gewust hab/ daß Coelestinus den Basel Stab [note: Erant insignia urbis Basiliensis formam baculi repraesentantia, quae publicis scriptis etiam praefigerentur, uti me vidisse aliquando recordor, in scripto, cui titulus: Erkanthnuß unsers beyligen Chriestlichen Glauben/ wie es die Kolch zu Basel hat. Conferantur theses miscellaneae Joh. Christ. Wagenseilii 1694. Alt. ventilatae Respondente Hier. Guil. Ebnere, qui §. 26. ita scribit: Explicatio insignium Vrbis Basileensis, mire torsit autores, nam Galli explicarunt ac si esset, un Estuy de Crosse, ein Futter über einen Bischoffsstab/ Germani ein fahr stachel/ alii ein Ding/ figura nigra. Ego vero, Anchoram, vel Hamum esse statuo, quia ex Christ. Vrstisio refert Petrus de Andlo, Baseleenses Piscatorum imperii Romani officium habuisse.] zu der alten/ unmundirten Augspurgischen Confession, neben andern hab trucken lassen/ existimo [gap: Greek word(s)] non attingendum, ne ii per quos me Dominus exercet vociferari possint me unguem in ulcere
page 10, image: s010esse, et nescio quid venari. [gap: Greek word(s)] suo autem tempore libenter summo illi viro gratificabor, interim in occasiones intentus. [note: patet ex hoc locoquomodo Chr. Herdesianus et Grynaeus clam ad promovenda placitasua in omnes occasiones intenti fuerint. Quae consilia cum Basileae et alibisuccesserint, Deo gratias ago maximas, quod in Ecclesia Noribergensi spes illa concepta decollarit. Poterit etiam colligi ex his verbis, quaenam Ambrosium Wolfium illum personarum in scriptis adornandis imprimendisque et dissemnandis juverint.] Equidem saepe fata mea intuens, demiror Domini opus mirandum. Destituor omni secundarum caussarum praesidio, quem sequar non habeo, plurimos autem quos fugiam. Antagonistas habeo astutos [note: fuerunt nempe qui Basileae Evangelico Lutheranae doctrinae addicti, vide quae infra de Sulcero dicenda erunt.] [gap: Greek word(s)]. Et qui [gap: Greek word(s)] esse debebant, epicurea sapientia fascinati, nihil ad se nostra pertinere, vel eam ob caussam fingunt, ut citra telorum periculum, se nobis [gap: Greek word(s)], eo modo prae se serant. Ego interea [gap: Greek word(s)] et Theologica et Historica trado et ingenue cum res postulat de Ubiquitate Commenticia, deque re Eucharistica
page 11, image: s011dissero. [note: in his duabus doctrinae tunc temporis controversae partibus Grynaeum praecipue elaborasse historia disput. et librorum ab eo scriptorum satis testatur.] Ad historicas lectiones, in quibus et vitam Philippi et Ecclesiae ac Reip. Imp. Carolo V. [gap: Greek word(s)] sapienter de scripsit Joachimus [note: Cimerarius, in libello de vita Melanchtonis.] tantus nunc concursus est, ut in nulla praelectione major sit frequentia. Complures e Suevis, Patricii et Nobiles, etsi domi sic edocti sunt de re Sacramentaria, ut a nostris abhorreant: Sic tamen virtutum Melancht. et aliorum commemoratione adficiuntur, ut in alio sibi coelo versari videantur, cum eos vere celebrari audiunt, quos Calvinianam sententiam [gap: Greek word(s)] probavisse intellexerunt. Saepeautem aspergo didactica emblemata, [note: Opera in his propagandis, qua usus est Grynaeus, luculentum est vaferrimi animi indicium. Camerarium vero a Grynaei mente parum abfuise e scriptoribus vitae ejusdem satis constat, quam suspicionem nostram non fictam esse ipsa Grynaei confessio adspersorum didacticorum etc. ostendit.] ut cogitandi ansam eis praebeam. Ac saepius mihi in mentem venit illud: Qui se mentem faciunt cum Lacrymis, metent cum
page 12, image: s012exultatione. Vellet sane Diotrephes me [gap: Greek word(s)] stomachari, conviciis pugnare nominum odiosam mentionem facere. Ego vero has amentatas hastas malae caussae patronis relinquo. Interdum etiam Diotrephis Achilleis stramineos, verbi divini igne adhibito, succendo, ut in fumum abeuntibus illis Auditores videant, quid eis sit deferendum. Non raro mihi irascor, qui plura hoc tempore requiram, quam Deo dare visum sit. Magnum hoc Dei beneficium est, quod me in Schola Theologica [gap: Greek word(s)] docente, Collega [gap: Greek word(s)] vel non potest vel non audet suscipere: quae res Diotrephi [note: Co f. III. Joh. v. 9. sine dubio Sulcerus intelligitur de quo infra.] haud dubie plurimum debet. De Statu nostrae Scholae nuper me scripsisse puto. Vt de frequentia Disputationum Juridicarum, Medicarum et nostrarum nihil dicam, Lectionum publicarum et privatarum ea ratio est, ut modo sibi ipsi Juventus deesse nolit, nihil habeat, quod desideret. Zwingerus [note: Theodorus, cum Theologo Antistite Basil. non confundendus; hic e. primum Basileae linguam Graecam. postea Ethicam et Politicam docuit. Ad Medicinam denique publice docendam vocatu est obiit 1588. 10. Martii.] sapienter Politica et Ethica
page 13, image: s013tractat. Amerbachii quae sit diligentia novisti. Hottomannus quotidie fere bis docet. Linguae, Artes, Historia, suos habent Professores. Itaque aliis decedentibus identidem alii Candidati et auditores succedunt. Comitis Hundingdoniae in Anglia Nepos, optimus sane adolescens, nunc mecum vivit. Credo futurum ut [gap: Greek word(s)] Schillingus brevi ad vos proficiscatur. Hic omnia narrabit. Heroico seni D. Avo tuo materno, et graviss. amplissimoque Viro D. Parenti tuo omnia fausta a Christo precor. Salutabis officiosissime meis verbis. V. V. cl. D. Camerarios, [note: intelligit Philigpum et Joachimum. Fuerunt filii Joachimi Polyhistoris Lipsiensis. Hic erat, Medicus Noribergensis rerum naturalium, fossilium, lapidum, etc. indagator solertissimus obiit 1598. Ille vero primum COnsiliarius postea 1581. Academiae Altdorfinae recens conditae primus procancellarius obiit 1624.] theses Medicas D. Joachimo dabis. Literas Vratisla vienses quaeso ut probe cures. Obsecro etiam ut sis Epistolae vice apud Reverendum et Clariss. D Dürnhoferum [note: Laurentium. Erat ad aedem AEgid. Norib. concionator, sed ob nimiam familiaritatem cum Grynaeo et alia certissima documenta Crypto Calvinismi suspectus, obiit 1624.] Wirsingius narrat, se literas meas Könicheno Moguntino dedisse Argentorati.
page 14, image: s014Si sic tibi eas reddidit, bene sunt. Martinus Friburgi aberat, cum haec scriberem. Bene vale. Basileae 27. Augusti 1579.
[gap: Greek word(s)].
EPISTOLA IV.
S. Gavisus sum magnopere, cum nuper indicio Patavini cujusdam Studiosi didicissem, te salvum esse, et Bononiae, cum nobilibus quibusdam Juvenibus, popularibus tuis agere. Hoc enim tibi persuadeas velim, memoria tui et Gabrielis Im Hoff, ac Friderici Tetzelii, me plurimum delectari. Privatim autem tibi gratiam habeo, quod [gap: Greek word(s)] tuae erga nos benevolentiae et liberalitatis pignus esse voluisti. Artificium sane sic certat cum materia, ut multi nostrum valde illud admitentur. Dabitur, spero, ut possim aliquando [gap: Greek word(s)]. Cum autem intellexerim generosum illum et heroicum Virum D. Andream im Hoff [note: Fuit Senator Reipubl. Noriberg. per annos 56. Duum Vir A. 35, natus 1491. 29. Octobr. Fuit magnus Patronus Matth. Vogelii Abbatis Alberspacensis, et Serenis. Würtenbergiae ducis Consiliarii, cui per quinquennium ad continuanda studia Theol. subsidia suhministravit vid. Fischlini memoria Theologorum parte I. p. 65. Multa legavit, ad pias cansas per testamentum vid. Bilib. Pircheimeri opera p. 34. confer de illius virtutibus quae exhibet autor Anonymus in disp. historica de antiqua et nobilissima familia Imhofiana Altorfi 1651. Ejus mortem 1579. factam Johannes Gualterus in Chronico Chronicorum Ecclesiastico L. II. p. 1144. descripsit.] diem suum
page 15, image: s015obiisse, tibi quidem et D. Gabrieli me [gap: Greek word(s)], ipsi autem qui caducam vitam cum aeterna permutavit et cum Christo agat, gratulari, ex animo profiteor. Beati mortui qui in Domino moriuntur: requiescunt enim a laboribus suis.
Nostra Academia mire floret. Multi nobiles Juvenes nobiscum versantur, interque illos tuus succenturiatus Volradus a Plessen [note: Postea factus insignis minister aulicus Heidelhergensis. Extat de eo libellus talis: Volradi Plessii Heidelbergensis olim Consiliarii Ajax. post oppugnatam frustra Cancellariam Anhaltinam in spongiam incumbens, sive Appendix Cancellariae Anhaltinae autore Fabio Hercymiano I. C. Salmenhemii, typis Germ. Rheinfelder 1624.] Megalburgensis, hospes meus, et Baro Serentinius [note: in Epist. XV. Lib. I. a Scultero edita dicitur Carolus Zerotinius, ubi in fine literarum ex societate cum Hulderico Barone a Kaunitz Bohemum fuisse, recte colligitur.] Bohemus, et alii complures. Hottomannus non docet. Videtur autem docturus, si Germani accedant. Apud
page 16, image: s016illustrem Dominum Rapoltsteinium, [note: Confer. Grynaei Epist. a Sculteto edita VII. Lib. I. ad Illustrem Heroem. Egenolphum Rapolsteiniae Dominum, qua de Illustrium familiarum ornamentis, et praecipue de stirpe prima Dominorum Rappolsteiniorum agit.] nuper fui, et Alsatiae partem cultissimam cum Volrado meo perlustravi. Omnia apud nos antiquum adhuc obtinent. Füglinus obiit. Diotrephes paralysi linguae sic laborat, ut docere non possit: ne sic tamen quiescit. [note: est Sulcerus de quo infra.] de patria tua literas saepius, interea dum abes, accepi. Quidam e cognatis tuis, cum in diversorio quodam, reduces Francfordia in eum incidissent Episcop. [note: Credo Simonem esse cujus vitam et itinera descripsit Freherus p. 502.] et D. Sam. Gr. [note: Erat filius Simonis et cognatus Joh. Jacobi fata et vitam cognosce ex citato Frehero p. 600.] visus est testari, te ad nos rediturum, id quod non potui aliunde colligere. Episcopus noster foedere cum Pagis Helvetiae inito, videtur [gap: Greek word(s)]. Anne Socrus mea et affines superstites sint, ignoramus. Precamur illis Domini Dei misericordiam et omne bonum. [gap: Greek word(s)] recte valeo.
page 17, image: s017Evula nostra, [note: cujus cum aliis noster Gugel susceptor erat, unde semper compater a Grynaeo compellatur, id quod patet ex Epist. XI.] et ei [gap: Greek word(s)] Virgo nobilis materiam de te loquendi soepius nobis subministrant: ambae autem recte valent. Iselius una mecum valde perturbatus est, falso, ut speramus, nuncio, de obitu nobilissimi tui cognati Gabrielis im Hoff. Dixi me [gap: Greek word(s)] rumorem inde ortum, quod Avus tuus maternus obiit. Si Bononiae est D. Gabriel (superstitem eum esse, ut velim, ita libenter credo.) salutabis illum, totius meae familiae, et D. Iselii nomine. Misit etiam ille (haec scribente me intervenit opt. Iselius, [note: Joh. Lucas, Theodori Zvvimgeri privignus.] ac se quoque scripturum dixit: cujus exemplo ad D. Gabrielem ipse quoque aliquid scribam) ut novisti poculum, quod ipsius qui misit gratia, mihi meisque gratissimum est, Atque hoc quidem ut scis Noricum, tuum [gap: Greek word(s)] appellare soleo. Audio Altorfianae Scholae mirum in modum efflorescenti Academiae Jura et privilegia concessa: [note: conferatur actus publicationis privilegiorum Doctoralium Vnivers. Alt. 1624. editus, et in renunciatione prima Doctorum Theologiae repetitus 1697.] eoque nomine valde laetor. D. Erastus
page 18, image: s018[note: Thomas. Erat affinis Grynaei, uti ex seqq. epistolis patebit, professione veco Medicus et primus autor, qui docuit excommunicationem et Ecclesiasticum Presbyterium, commentum esse pure humanum, fanctis scripturis et toti Israeliticae atque Christianae purae Ecclesiae in auditum, meram tyrannidem, quam regnandi cupiditas adversus Magistratum in Ecclesiam invexerit: non aliud esse denique, quam Deum illum Maozim, quem Daniel praedixerit. Conferatur Joh. Fechtius de excommunicatione Ecclesiastica p. 45. et Alberti Joachimi de Krakevvitz disp. de eadem materia Rostoch. hahita p. 69. ut et Christ. Thomasii notae ad Huberum de Jure civit. Lib. I. Sect. II.] venia impetrata ad nos concedet: jamque cum nostro Senatu de ejus adventu egi et transegi. De fratre, dubito an sit mansurus. [note: fuit sine dubio Joh. Christophorus Gugel, qui Ephori munere tunc temporis fungebatur, ut ex sequentibus colligitur.] Erbacensis Comes nuper mihi dicebat, se non posse sibi persuadere, futurum ut Princeps et Nobilitas eum dimittant. Plura alias ubi responderis. Bene vale, amicissime Domine Compater. Basileae 9. Julii 1580. Tuchtrengus [note: scribitur etiam, a Grynaeo in epistola a Scultete edita Eberhardus Tuestrenus. Fuit J. V. Licennatus, inclutae Reipubl. a secreris, et propter diversarum linguarum ut et veteris histonae exactam cognitionem valde l. c. laudatus, Confer. Ep. 6ta. et Alb. Fabrici memoria Hamburg. Vol. I. et II do.] et alii te plurimum salvere jubent, putantes te adhuc mecum esse.
page 19, image: s019
EPISTOLA V. Genevam scripta.
S. Hodie tuas literas constantis tuae erge me meosque benevolentiae testes accepi, ac ut tibi gratulor adventum in viciniam, et D. Bezae institutionem: [note: denuo elucet qui scopus fuit Grynaeo in colendis et fovendis Norib. quos ad placita Calvini imbibenda formare omni modo conatus est, sed spe sine dubio apud plerosque excidit sua.] sic precor ut tibi magis ac magis Deus benedicat. Libros, quos requiris emam, et una cum charactere Christiano [note: sive libro de doctrina fidei spei et charisatis Basileae 1580. impresso.] mittam, etsi hoc me monet, quod cum faceres spem tul ad nos reditus, qui certe exoptatissimus eveniet, tempus adeo angustum videtur, ut non ausim polliceri diu Genevae usui fore. Intra mensem vix fieri poterit, ut Genevam deportentur. Si hic nuncius, qui Lausannam tantum proficiscetur, non recusabit, fasciculum Thesium his literis adjungam, ut tempestive habeas. Videris mihi aliquid te, natalibus et Domino
page 20, image: s020Parente duo dignum meditari. Quod si conjectura me non fallit, existimo tibi argumentum mediocre, paucis thesibus tractandum. Nostri Candidati plerumque secum adferunt Theses, quarum conficiendarum potestas penes illos est. Ego si quid ad te ornandum conferre potero, seu praesenti, seu absenti nunquam deero: non minorem ex tuis sucessibus quam meis voluptatem percepturus. Vivunt in hac urbe populares tui Hallerus et Lazarus Kötzlerus, [note: J. V. D. filius Valentini J. V. D. et Consiliarii Norici N. 1556. vid. Panegyres Altorfinae 1571. a. Freigio editae, ubi programma III. in honorem Kotzleri factum, cum orationem de laude Logicae recitaret. Sunt nonnulli ex familia in Silesia et nominant se Koetzleri a Schellenhof de quibus vide Sinabii Olsnographiam p. l. p. 829 qui illorum originem ex Austria deducit. Noster obiic Spirae 1584. d. 22. Aug.] quorum hic de publico testimonio cogitat. Etsi neuter mecum habitat, tamen sunt mihi conjuncti. D. Parens tuus semel et amanter ad me scripsit. Proverbia Erasmi mensibus hybernis proxime praeteritis ptaelegi tribus Nobilibus Pomerano, Franco, Silesio. Et Epitomen aliam congessi. Vti volet Deus te ad nos venire, intra mensem Indicem cum voluptate et fructu percurremus. Si autem ad
page 21, image: s021nos non redieris, meam Epitomen, modo eam requiras, tibi dono mittam. Habeo hospites optimos et nobilissimos juvenes. Sed si tu accedas, tibi paratum hypocaustum et tu [gap: Greek word(s)] reperies. Mira tibi selectissimorum nobilium Juvenum copia apud nos videbitur. Hottomannus docet. Gratulor nobiliff. tuae sorori castum et liberale matrimonium. [note: erat Maria Magdalena, 1581 nupta Georgio Volckamero Senatori.] Apud nos omnia fere antiquum obtinent. Historica lectio omnium est frequentissima. Magnopere vellem tuo bono fieri posse, ut priusquam in patriam redeas, nos convenias, Tibi enim quaedam, de meis rebus, quae non sunt [gap: Greek word(s)] committere animus est. Sed si non dabitur ad nos proficisci curabo ut alia ratione innotescat. Lavinia [note: Uxor Grynaei, Catalani Civis Bononiensis filia, quam Erastus, Medicus, per octennium aluerat. Cum ea 40. annos transegit, et ex es septem liberos suscepit inter quos filius unicus.] suo et Evolae balbutientis caeterarumque charitum nomine plurimam salutem precatur. Bone Deus, quam exhilarares eas improviso adventu tuo: plane ut nuper Eberhardus Tuchtrengus Hamburgensis, qui a Senatu Spiram missius, ad nos
page 22, image: s022recurrit. Bockwoldius domi est. Cogitat tamen in Aulam Administratoris Magdeburg. Bene vale. Ornatiss. et amicissime Domine Compater, Deus tua consilia et studia prosperare dignetur, Amen. 9. Julii 1581.
T. Grynaeus.
P. S. Pro dolii tui, cujus pondus centenario constat, Aurigae dabis 28. batziones. Pro Arca D. Zerotinii, vecturae pretium socer nostri D. J. Lucae Iselii exsolvit. Id te scire volebam. pretium librorum, quod nondum quantum sit, rescivi, brevi significabo. Iterum vale.
T. J. Grynaeus.
EPISTOLA VI.
S. Ornatissime et amicissime D. Compater, Jam jam digredior ab Euseb. Episcopio, [note: ni fallor Nicolai Episcopii, Frobenii generis, typographi Basil. filius est.] qui libros Wesembecianos, quos postulas, ad Claudium Bibliopolam perferri curabit. Is una cum caeteris dolio includet, et Genevam rogatu meo mittet. Vellem ocyssime id fieri potuisse, verum nosti quae
page 23, image: s023impedimenta occurrant. Nudius quartus literas ad te dedi, et fasciculum Thesium a J. C. nostris propositam addi. Spero Hortinum, qui est Lusannae, quamprimum ad te esse missurum. Quod si interveniet mora, requires ab eo. Ego cum mea familiola recte valeo. Mater mea et Heroina Andloiana, [note: Georgii Andlovii Praepositi Basileensis et Lutenbacensis vidua. De obiru vide Ep. 27. De Andloviana familia vero Chronicon Alsatiae Bernh. Herzogii Libro VI. p. 218. et Gabrielis Bucelini P. IV. Germaniae topo-Chrono-Stemmatographicae sacrae et profanae p. 17.] decumbunt. Hervagiana [note: vidua nempe famigeratissimi illius typographi Basil. Hervagii, cujus editiones impressorum librorum ad hunc usque diem aestimantur.] illa vidua, quae tibi nota olim fuit, istis diebus exspiravit. Caetera antiquum obtinent. Rectorem habemus D. Zwingerum, qui Medicinam profitetur. Ei successit meus frater Simon, [note: habuit adhuc Theophilum et Tobiam fratres, omnes literis eximie exultos. Confer Ep. XIII. not. c.] in professione Ethica. Si generosus D. Carolus a Zerotini ad vos venerit, dices illi meis verbis plurimam salutem. Ego et Iselius res illius fideliter curabimus. Coronatum, quem ejus caussa Hippoplano dedi, accepi pridem. Si tibi notus est doctissimus et optimus
page 24, image: s024Vir D. Lollius, quaeso ut eum meis verbis amanter salvere jubeas. Dedi nuper exemplum Confessionis Tetrapolitanae, [note: cui adtuerant Theologi Argentoratenses Capito, Hedio, et Bucerus, quas confessio quatuor Civitatum Neostadii 1580. exc. vide V. L. a Seckendorf historia Lutheranismi L. II. Sect. 34. §. 75. et M. Gottl. Wernsdorff disputatio de confessione Tetrapolitana Wittenb. 1694.] id est, Confessionis Argentin. Lindaviens. Constantiens. Memmingensium, D. Hottomanno. Id Genevam deportatum credo. Si usui esse desierit, velim te illud cum tuis libris huc advehere. Si modo, ut speramus, ad hos, exoptatissimus hospes redieris. Habeo hospitem Mollerum [note: Vincentium filium Eberhardi Molleri Consulis Hamburgensis, confer Epist. Grynaei a Sculteto ediras Lib. I. Ep. 40. p. 311.] Patricium Hamburgensi filium Consulis Eberhardi, Is tui memoriam mirifice refricavit. Bene vale Basi. leae 15. Julii 1581.
Vere tui et familiae Juleae amans J. GRYNAEUS.
EPISTOLA VII.
S. En mittimus tibi, Ornatiss et amicissime D. Compater Libros, quos volebas, maxima
page 25, image: s025ex parte. Pretium schedis, cum erit, ocium requisitis, significabo. Et quia Generosus D. Carolus, Baro a Zerotim Iselium misit et me oravit, ut ipsius arcam Genevam mitteremus, te oro, ut eam inter tua recipias. Non enim prius te Geneva abiturum reor, quam ille accedat. Etsi vereor ne in Gallias potius proficiscaris, quam ad nos, quia tum peste et bello illa ardet, te hortor, ut patriae, tui, et Magnifici Domini Parentis ratione habita, tuae etiam et valetudinis et incolumitatis, non temere agas. Video te multum profecisse etiam in latinae linguae usu. [note: magnum stili purioris Grynaeum fuisse amatorem, testantur non solum epistolae nostrae elegantissime exaratae, sed et saepius repetita inculcatio, ut studio huicce unice operam det.] Tuae enim Epistolae et rerum bonitate et sermonis proprietate constant, et eo plus gratiae habent, quo plura in iis pietatis, curae de rebus piis singulis documenta in iisdem occurrunt. Vellem tum nos per hybernos mentes una vivere posse, si quid enim in me ingenii et doctrinae esset, id omne tibi communicare
page 26, image: s026paratus forem. Sed tu, quid ex usu tuo sit facile statues. Has nunc ternas ad de scripsi. Vale. Evola et mater ejus cum omnibus Charitibus te salutant. XX. Julii 1581. P. S. J. Grynaeus tuus. PRo D. Caroli arcae vectura precium numeravit D. Iselii Socer. Ut non sit cur cuicunque exsolvas. Signum literis hisce inclusum mitto. Tuo dolio Claudius inscripsit literas C. A. J. vel G.
EPISTOLA VIII.
S. Cum animadverterem Claudium Bibliopolam alios quoque ad te, nobiliss. et amicissime Domine Compater, libros missurum, ne [gap: Greek word(s)] foret. Proverbiorum [gap: Greek word(s)], cum auctariolo ex Xenophonte ad te mittere malui, quam dubia spe auctarii ex Apophthegmatis, diutius te detinere. Sed tu scis mihi varie occupato, et nonnunquam vix ad scalpendas, quod dici solet, aures, ocium habenti, opus esse Lectoris [gap: Greek word(s)]. Vetus est proverbium [gap: Greek word(s)]: Verum tu pro tua humanitate facile dabis, [gap: Greek word(s)] etiam iis deberi, qui [gap: Greek word(s)], quae [gap: Greek word(s)]
page 27, image: s027[gap: Greek word(s)] esse solent, iniquis temporis spaciis exclusi, vix probare possunt. Tibi itaque Indicem Proverbiorum propemodum [gap: Greek word(s)] congestum, mitto. Petit Claudius ut pecuniam (cujus rationes a se conscriptas, in Proverbiorum Elencho reperies) compactam et obsignatam des, vel Eustathio Vignoni, [note: Erat Bibliopola Basileensis.] ut dolio librario imponat, et huc mittat, vel Cigero Aurigae Basiliensi. Prius te facere malim. Sperabam per Nobilem Pilgrinium nostrum quondam in Helvetico itinere [gap: Greek word(s)], qui nudius tertius [gap: Greek word(s)] mihi occurrens amanter salutavit, et se Genevam iturum dixit, ad te daturum literas. Sed hodie visus sum audire oblatis comitibus abiisse. Utinam illi bene sit. Amanter saluto, D. Reichelium patricium Vratislaviensem, Dominum Salvardum et alios bonos Viros. Si meum silentium mirabitur, illustris Comes ab Ostrorog, [note: Vivebat his temporibus Altorfi Nicolaus Comes de Ostrorog, Polonus, qui A. 1583. Rectoris dignitatem obtinuit, prorectore Nic. Taurello, confer Sculteti epistolas editas p. 136, 378, 405. ubi literas ad hunc, fratrem Joannem, et patruelem scripta inveuies.] excusa me: novisti enim quod meum fatum
page 28, image: s028sit. D. Baro Zerotinius ad nos non venit, utinam sit salvus in aeternum: verae etiam pietatis et virtutis specimen amabile est. Praelegi literarum tuarum partem postremam Heroinae Andlovianae, et sponsae: et quidem bis. A lacrymis neutra abstinuit. Precatur autem et tibi eadem bona, quae tu illis precatus es: et te dignum judicat virtute, natalibus et aliis ornamentis vere nobili [gap: Greek word(s)], atque eam tibi tempore divinitus praestituto a Deo datam iri, non dubitant. Scripsi nuper ad te et Reichelium: ac nollem periisse literas. Nescio etiam anne tum cum te Genevam venisse didicissem missas theses plurimas acceperis. Ego antiquum obtineo, et inter contrarios fluctus versans, experior id quod est in proverbio: Hic ventus neque navigare neque manere sinit. Si me in portam aliquem Providentia ducere volet, libenter sequar. Sin me conteri istis fluctibus voluerit, spe coelestis Academiae meas miserias mitigare studebo. Vix credas quam eximios nobiles, virtute et doctrina hospites habeam. Illi leniunt dolores meos. Caetera non sunt [gap: Greek word(s)]. Spero brevi studiosum quendam, Noribergam iturum. Ei dabo literas.
page 29, image: s029Utinam stipendium eidem possem impetrare. Quod reliquum est te totum, et pia tua studia, et tuos [gap: Greek word(s)] Deo Patri per Christum unice commendo. Salutem tibi dicit Lavinia mea et Evolae et caeterarum Charitum nomine. Basileae 4. Octobr. 1581.
T. J. Grynaeus.
EPISTOLA IX.
S. Ante paucos dies literas ad te, nobiliss. D. Compater, dedi, et indicem proverbiorum libris tuis, a Claudio adjungi curavi. Velim te tibi soli sic servare, ne in aliorum manus veniat scriptum non politum et plane ex temporaneum. Ita enim et honori et pudori meo consules. Nolim autem magis amanter me ipsum, si Genevam venire contingerer, abs te excipi, quam hospites meos nobilissimos, D. Nicolaum a Seydlitz et D. Eberhardum Musseltin [note: Thomam, ad quem Grynaeus de Turture epistolam misit a Sculteto editam p. 457.] Lunaeburgensem Patricium. Tanta enim utriusque virtus et eruditio est, ut si genere nobiles non essent (sunt autem ambo nobilissimi) tamen
page 30, image: s030propter illa praeclara ornamenta, vere nobiles haberi debeant. Scio quam tu sis ad humanitatis officia praestanda natus et factus: itaque te rogo ut tui similis sis, et si qua fieri potest tuae mensae jungas propter colloquia. Uterque in Jure Civili sic versatus est, ut plura habeat in recessu, quam prima fronte promittat. Oro etiam tuum hospitem, quem nobilitate et humanitate excellere intellexi, ut tibi similes, si qua fieri potest, jungat: si secus ferant res oeconomicae, ut consilio juvet. Boni sunt, et nonnisi apud bonos libenter versantur. Honestiss. est eorum conversatio: aliena ab omni intemperie. D. Bezae dicito, me eos valde amare, ac petere, ut eos pro sua humanitate amanter excipiat. Si potero, addam literis hisce Theses Theologicas, [note: sive sciagraphiam Theologiae 60. Thesibus Thelogicis 1580. in 4. Bas.] quarum exemplar velim te dare doctissimo Viro D. Salvardo: qui si non modo judicium suum de illis libere exposuerit: sed etiam quid ipsi videatur de ratione Theologicas Theses conscribendi, indicaverit, rem mihi gratissimam fecerit. Audio Danaeum [note: Lam bextum, Ticulus hujus Operis est: Methodus Scripturae S. in Praelect. et Conc. tractandae Genev. 1579. in 8.] paucis pagellis rationem interpretandi
page 31, image: s031S. Scripturas, complexum: quas si in membrana ligatas miseris, exspectabis [gap: Greek word(s)]. (Mitte vel non ligatas, per Civem Basiliensem, qui D. Seydlitzii et Musseltini Equos reducet.) Non habuit Claudius exemplum. Audio esse 8. folia. Si quae Theses Theologicae istic proponuntur, quaeso ut earum mihi copiam facias. Egregium Juvenem D. Reichelium amanter saluto. Valde vobis metuo, ne Lues e vicinia proserpens, vestrum examen dissipet. Si quid novi habetis, fac intelligamus. Dominus Jesus te incolumem esse velit, et Magnificum D. Parentem tuum totamque Juliam familiam servet, et sororis tuae matrimonio benedicat. Amen. Basileae 8. Octobr. 1581.
Tetrapolitana Confessio est mihi reddita.
Per Equorum ductorem, poteris respondere. Epistolam quaeso ut D. Comiti des.
Vere tuns, J. Grynaeus.
EPISTOLA X.
S. Cum superioribus diebus tuas literas, nobiliss. et opt. Domine Compater accepissem,
page 32, image: s032statim adii Claudium et cum eo egi tuo et amicorum tuorum nomine. Venit mihi [gap: Greek word(s)] statuenti in mentem illud vetus: Petit iniquum, id ferat aequum. Sed cum ille negaret iniquum se exegisse et adderet optare se libros domi retentos et alia: respondi fieri potuisse, ut occupatus majus praecium annotasset: exspectandas vestras literas: petendum quod esset aequum, Animadverti autem citius clavam e manibus Herculis, quam ab isto homine aliud responsum impetrari posse. Quid autem nunc animi ei sit, nescio. Tuas eum accepisse et una suas rationes, non dubito. Ego qui propter usum decocti domi me contineo, interea hominem adire non potui. Dolet quod officio, quod libenter tibi praestarem, gratia abest propter moram, et viri illius [gap: Greek word(s)]. Ubi in publicum iterum prodiero, iterum agam cum illo: utinam experiar. Pro libello Danaei magnas habeo gratias: sed nonnisi unum exemplar requirebam, idque vel ligatum vel non ligatum. Nullas hoc tempore Theses, quas mittere possum, habeo. Nobilis Seydlitzius et Musseltinius valde praedicarunt in suis ad me literis
page 33, image: s033suam erga illos benevolentiam et promtitudinem. Laetor omnium vestrum nomine. Ac tu quanta illorum virtus sit, facile vides. Scripsi istis diebus pro quodam Norico Theologiae studioso ad Magnificum Dominum Parentem tuum et alios, ut si fieri possit stipendio vel Reipuh. vel Patricii alicujus instructus studia pie cepta prosequi possit. Utinam se occasio offerat: nam de voluntate non dubito. De obitu Gabrielis Imhoff, qui Romae die 15. Augusti incidisse dicitur, [note: confer quae supra p. 5. de illius obitu dicta, et videbis hic confirmari licet de die sit incertus Grynaeus.] jam antea scripsi. Sponsa Eva Truchsessia, una cum avia, tibi eandem circa [gap: Greek word(s)] felicitatem precatur: et quidem eisdem tuis verbis conceptis. D. Jacobo Reichel, Patricio Vratislaviensi, precor valetudinem prosperam et omne bonum. Vellem illum apud nos mansisse. Nam popularium officia et [gap: Greek word(s)] potuissent eum exhilarare. Utinam et te reducem inpatriam, [gap: Greek word(s)] videamus, sed hoc ut omnia alia [gap: Greek word(s)]. Bene vale. 12. Novembr. 1581.
T. J. Grynaeus.
page 34, image: s034
EPISTOLA XI.
S. Vir clarissims et amice optime, ut tibi publicum [gap: Greek word(s)]. J. C. ad caetera decora, propitio Dei consilio, accessisse, [note: hoc anno enim Ducum Saxon. Coburg. et Reipublicae Noricae Consiliarius factus est.] vehementer laetor: sic precor Deum, ut te Majorum laudatissimorum exemplo, gloriae suae, et patriae utilitati, servare velit. Apud nos omdia fere antiquum obtinent. Utinam Deus nobis det resipiscentiae donum, cum Genevensium pericula, quae a Sabaudo illis imminent, nobis quoque argumento sint, Deum nequaquam nos praeteriturum, nisi resipiscamus. Magis magisque efflorescit Academia nostra, et crescit ex miserandis tuderibus aliarum Scholarum. Historicis meis Lectionibus (quibus ideam veteris historiae sacrae et profanae, [gap: Greek word(s)] complector) plerumque intersunt, treis Solmenses Comites, Witgensteinius, Ostroroganus: Barones Wineburgius, Ronaviensis et alii. Rectorem habemus D. Felicem Platerum [note: natus est 1536. Basil. Patre Thoma Plattere Gyminasiarcha Basileensi. A. 1557. post multas peregrinationes M. D. renuntiatus, et paulo post Poliater a magistratu electus A. 1560. Prof. factus A. 1614. obiit.] Ego laboribus fere conficior, [gap: Greek word(s)]
page 35, image: s035haereo. Habeo enim quos fugiam, [note: erant Sulcerus et Coccius, utinam illorum saluberrima consilia secutus esset, nunquam tantae Reformationis autor extitisset.] quem sequar non habeo. Zwingerum vere [gap: Greek word(s)]. D. Hottomannus recte valet. Non docet, etsi praeter Comites et Barones Lectissimi Nobiles, minimum 50. apud nos versantur, ut demultis aliis nihil dicam. Rediturum tamen ad docendi exercitia spes est. Prodibit istis Nundinis Habacucus [note: prodiit commentarius in Obadiam, Haggaeum et Habacuc Genevae 1581. in 8. Hypomnematae vero in Habacucum Basileae 1582. exeusa prostant.] Propheta, cum Hypomnematis meis. Exemplar si qua poterit fieri, ad te mittam, ut videas quibus rationibus meipsum et alios erigam et consoler. D. Sturmius [note: Johannes, notissimus ille Graecae et Latinae linguae restaurarot A. 1507. Sleidae natus A. 1537. venit Argentoratum, cujus Scholam postea 1566. ad Academiae culmen evexit, privilegia largiente Imp. Maximiliano II. visu orbatus exspiravit ibidem 1589. aet. et 82.] mecum fuitcontulimus [gap: Greek word(s)]. Gratulor illi animi praesentiam, Idem plane illi accidit, quod
page 36, image: s036Aristidi, cum ostracismo pellendus esser, et rusticus [gap: Greek word(s)] testulam ei Epigraphes caussa, exhiberet. Sed memores esse oportebat, Cadmaeos fratres, quorum umbra bonis nunc obest, ejus quod est apud Thucydidem: [gap: Greek word(s)] D. Freigium a vobis discessisse, [note: Joh. Thomam. qui A 1575. Altdorsii secundus Rector a Senatu Norib. constitutus. Reversus vero Basilcam privatam vitam egit et A. 1583. pestis contagione obiit.] mirantur cordati omnes, quibusdam etiam dolet, ut Amerbachio. Nondum hominem vidi. Feceris mihi rem gratam, si causam discessus perscripseris. [note: Videtur offensus Altorfii, sed non tam causam penes offendentes, quam ex ipsius Freigii semper sibi displicenti ingenio petendam, quod Grynaei excusatio docet.] Intelligo Correctoris munus in Sebast. Henricopetri officina cum sibi sumsisse. [note: conferatur hic ante aliquot septimanas editus tractatus Joh. Conradi Zeltneri de claris correctoribus typogr. in 4. ubi Freigii vitae curriculum et singularia fata, quae alibi vix deprehendes, accurate sistuntur.] Equidem longe secus de Aristocratia vestra sentire videtur, quam ipse sentiam et pronunciem. Vos [gap: Greek word(s)] homines in Repub. vestra habetis: alii [gap: Greek word(s)] hospites experiantur. Sed quis
page 37, image: s037fatales errores hominum quorundam emendet. Praestantissimo Viro, D. Parenti tuo, vel plenam leuationem, vel mitigationem adversae valetudinis a Deo precor. Oro etiam Deum ut te, et totam familiam tuam magis ac magis sanctificet ad gloriam suam. Addam tristem coronidem, si humana: laetam si divina consilia spectes. Plantulam paradisi, Evolam nostram, quadriennem, Dominica Laetare, catarrho suffocativo exstinctam, e nostro contubernio in coeleste praemisimus. Locuta est mecum donec exspiravit. Id quoque te, qui illam e sacro levasti, fonte, scire volebam, Si potero adjungam his literis Theses Theologicas. Velim autem exemplar Thesium de Certitudine Doctrinae Christian, tradi eruditiss. Doctori Edoni, [note: Hilderco. Erat primum Th. D. et Prof. Heidelbergensis, postea vero A. 1560. a Philippo Geudero et Hier. Baumgartnero vocatus, Athenas Noricas accessit. Obiit 1599. Altorfii. Huic ceu sicco nimis Collegarum aliquis per jocum in coena dixit: Non sis semper Edo, sis aliquando Bibo.] qui mihi suarum de eodem argumento Thesium exemplar misit. Deus te custodiat ab omni malo, Basilea d. 25. Junii 1582.
Tuus ut antehac semper.
J. Grynaeus.
page 38, image: s038
EPISTOLA XII. Genevam scripta.
S. Est mihi, amicissime Domine Compacter tua opus opera, quam si mihi, ut mihi persuadeo, probaveris, magno me beneficio affeceris. Jonam [note: est commentarius in Jonam Basileae 1582, in 8. excus.] meum generosis Comitibus ab Ostrorog inscripsi. Humentes autem a praelo chartas ligandas Bibliopega dare non potui. Alterum igitur e duobus abs te peto aut, ut meo sumtu exemplaria duo ligari cures, et des meo nomine generoso Comiti Domino Nicolao, aut, ut non ligata des, meque excuses. Inclyto D. Baroni a Zerotim ubi is ad vos venerit, itidem exemplar dari velim. Tuum tibi servabis: et magnifico Domino Parenti tuo illud quod ei destinatum vides, cum poteris mittas. Recens 1. nudius tertius literas ejus accepi, at ut omnia [gap: Greek word(s)] complectar, gratulor tibi tali animo, tanta fide et sapientia Parentem: generis enim nobilitatem communem habes cur aliis patriciis et nobilibus. Exemplaria duo, quorum alterum
page 39, image: s039Domino Bezae [note: Theodorus. Natus est 1519. Primum Losannum venit Graecasque ibi literas docuit, A. 1559. digressus Losanua pimus Rector Scholae Genevensis constituitur A. 1561. Lutetiam, ad Antonium Regem Navarrae, proficiscitur ad conventum Possiacum, tandem Genevam ad pristinum officium reversus. 1 605. d. 13. Octobris aet. 86. obiit vid. Ereherus p. 336.] alterum Domino Salvardo inscriptum videbis, Domino Cevallerio [note: Ant. Rudolphus, Moncampiensis Normannus, Vir nobilis ac Hebraice doctissimus; docuit Argentorati et Genevae, obiit 1582. De cujus vita morte ac scriptis videatur Thuanus Lib. 54. fin.] dabis, ut cum literis offerat. Caussam habeo cur illi dari cupiam, ut offerat. Est apud nos Lazarus Koetzler: et Hallerus ab Hallerstein populares tui: quorum hic Sulceri [gap: Greek word(s)] est, ille Civis tibi notus. Vtrumque diligo propter patriam et optimos mores. Habeo quod tibi uni communicare cogito, seu per literas, si Geneva domum te recta rediturum monueris: seu coram si huc transeas, quod tuo bono fieri velim. Est enim tui Parentis auctoritas, tuaque fides eo apud me loco, ut non dubitem vobis committere, quod vel paucis aliis vel nemini. Video etiam Dominum Parentem tuum de Peste in vicinia vestra serpente,
page 40, image: s040edoctum. Ex ejus enim literis id cognovi De librorum praemissorum precio haud scio anne Claudius scripserit. Petii ut Episcopius et ipse indicarent. Id. nondum factum est. Gratulor Altorfianae immo Noribergensi Academiae Edonis Hilderici operam [note: gaudet forsitan Grynaeus, quia Edo tunc temporis explicationem locorum Theologicorum Melanchtonis in se recepir.] Etsi in Eucharistico negocio, idem cum Luthero sentit, tamen ab ubiquitate serio abhorret, et Vir bonus est. Colit mecum amicitiam, et interfuit superiore anno disputationi quam de forma Dei et servi cum Kirchnero Heydelbergae habui, [note: forsitan intelligit scriptum 1579. exc. sub tit. synopsis historiae hominis.] nec dissimulavit, se veram nostram Exegesin probare [note: utrum haec duo consistere possint, idem sentire cum Luthero in Eucharistico negocio, et Calvinianam sententiam probare, judicent alii me doctiores, mihi videtur Grynaeum plura sperasse de Edone, quam debuit.] Spero futurum ut etiam de Coena Dominica posterioribus curis locum det. d. 4. m. Septembr. 82.
page 41, image: s041
EPISTOLA XIII.
S. Libenter tecum, Clariss. et opt. Doctor et amicissime Compater, per literas colloquor, dum licet. Misi nuper ad te scriptum de Coena Domini et Concordia inter Lutherum et nostros, ut illud D. Herdesiano, dares. [note: intelligit sine dubio scriptum Buceri cui titulus: Axiomata apologeti a de S. Eucharistiae myscerio. et circa hoc Ecclesiarum concordia, quibus respondet thematis Nic. Amsdorfio 1535, Aygust. V. confer: Christoph. Hendreichii Pandectae Brandenburgiae p. 171. et 773. ubi expresse dicitur, Conradum Hubertum Ecclesiae Argentinensis ministrum, per multa Buceri scripta possedisse de re Eucharistica atque concordiae, et A. 1577. scripta Anglicana fere omnia in fol. Argent. cum historia Buceri et Pauli Fagii edidisse Evolve etiam M. Alb. Menonis Verpoortenns commentationem historicam de Martino Bucero Coburgi 1709. p. 51. ubi dicit: Postea singulari volumine scripta Anglicana, Conradus Hubertus, Buceri quondam per annos XVIII. administer, evulgavit Argentorati 1575. eodemque simul congessit plurima, ad ejus labores in disput. de sacramentis exantlatos pertinentia. Heidelbergae etiam 1575. Acta Concordiae edica sunt, quibus subdole et false probare conati sunt, Theologos post Lutherum, nominatim Capitonem, Bucerum etc. a vera Lutheri sententia recessisse. vide Ep. XIV. ubi Bucerianae hujus historiae iterum mentionem fecit Grynaeua.] Est antem illud ipsum exemplar, quod olim Hubertus mihi dedit, et quod D.
page 42, image: s042Fabricius meo rogatu Latine vertit, ut inscri posset Buceri Anglicano Tomo, qui prodiit superioribus annis. Spero te scriptum illud accepise: et an ita res habeat scire cupio. Perna [note: Petrus, est typographus Basileensis, cujus Epitaphium vide in M. Joh. Grossii Epitaphiis Urbis Basil. ib. 1622. excus.] 16. Augusti: Meus frater Simon [note: fuit Medicinae et Philosophiae Doctor, Mathe mata publice doecuit, ut etiam Ethica, quod patet ex epistola 6ta. Epitaphium vide in citato Grossio p. 85.] 4. Septembr. pie mortui sunt: confecti morbo [gap: Greek word(s)]. Ego postquam magna ex parte florentissimum Auditorum coetum, Comitibus Baronibus, et bona nobilitatis parte abeunte, velut [gap: Greek word(s)] dissipatum vidi, [gap: Greek word(s)] pergo: non enim omnes discesserunt: et qui obierunt inviti, redituri sunt magna ex parte, si Dei ferula remittat, Genevenses nondum sunt, si humana spectes, [gap: Greek word(s)] [note: A. 1579. Soloturni, Geneva in regis patrocinium suscipitur, certis conditionibus, et pax inter Franciae Regem, Helveticos, et vicinas urbes firmiore vinculo stabilitur. Hocque Grynaeus. verbis suis vult indicare. Videatur Thuanus P. III. Libro LXVIII. p. 461.] sed Deus murus igneus est in circuitu timentium se.
page 43, image: s043Nostri partem nervi bellici subministrant. Si non convenerit in conventu qui brevi colebrabitur, tum vero Bernates, Tig. Schafh. Basiliens. Solodorenses, Friburgii Genevatibus aderunt: caeteri Helvecii quiescent eruntque [gap: Greek word(s)]. Ita convenisse Rosetus mihi coram narravit. Ego cum tota mea familiola recte valeo, et ut Studiosae Juventuti satisfaciam docendo et disputando, [gap: Greek word(s)] pergam. Ecclesia Dominica Laetare concessit fatis caeterae Charites haec scribenti aderant et pingendis literis occupatae erant. Si me Deus evocabit ex hac vita, jam postremum sanctumque vale, Magnifico parenti tuo, tibi, fratribus et sororibus, totique familiae dixisse statues ac testis eris mei erga Noribergensem [note: ex quo compertum est, Grynaeum, quem primum Lutheranum fuisse in confesso est, ad Zvvinglii dogmata pro pius accessisse, non admograta erat haec insinuandi consuetudo Ill. Senatui Noribergensi, quippe qua paulatim Calviniana, sua dogmata Ecclesiae voluit inspergere, sed successu parum felici.] Ecclesiam et Rempub. studii et amoris [gap: Greek word(s)]. Sin vero me Deus superstitem esse volet et remiserit pestis (videtur autem non intendi) rebus bene constitutis
page 44, image: s044cutis fratri tuo, aut affini, de quo scripsisti, libenter hospitii jus praestabo, nec illius studiis deero. Vivit mecum Biorno filius Consiliarii cujusdam Regni Daniae et ea lege qua tu olim. Musei mei [gap: Greek word(s)] est. Pergratum feceris si quid de Comitiis [gap: Greek word(s)] scripseris; [note: credo respicere Grynaeum ad comitia fortassis Noribergae instituenda, quae A. 1582. Augustae a Rudolpho II. habita sunt, eoque missus a Pontifice Lud. Madrutius, ut suum Calendarium Imperio obtruderet. A Senatu Noriberg. vero Hier. Baumgartner, Joh. jac. Haller, D. Joh. Herold et Joachim König, Syndicus, delegati erant. Qua de re vide Klausingium de optima temporum emendatione p. 32. seqq. et Historische Nachricht von dem Ursprung und Wachsthum der H. freyen Reichs Stadt Nürnberg. p. 492.] et si caussas discessus Freigii ex vestra Academia, exposueris. Videtur Amerbachio et mihi, in vos et in se et in liberos peccavisse: et jam [gap: Greek word(s)] apud Marchicos Badenses [gap: Greek word(s)] etsi apud nos latitat. Saluta amanter et reverenter summos viros, Parentem, Herdess. Durnhoferum: Gratulare meo nomine nobili Tetzelio cui filium natum laetor. Basilea 13. Sept. 1582.
Theses tibi et amicis communes esse cupio. D. Edoni misi pridem theses de certitudine Christianae, ipsius thefibus piis et eruditis [gap: Greek word(s)]. Saluta D. Edonem. D Busercut. D. Philippum veterem amicum.
T Grynaeus.
page 45, image: s045
EPISTOLA XIV.
S. Clariss. et amicissime D. Doctor, sero mihi posteriores tuae literae redditae sunt, ad quas paucis respondebo. Non est e re, ut vestrihomines his mensibus hybernis suos liberos huc mittant. Nam ut ex proximis meis literis te intellexisse judico, pestis apud nos semina sunt. Terrorem autem multis incussit obitus, Caspari a Rhumrodt, Franci: et fratris mei Sim. Grynaei. [note: vide quae praecedenti epistola nota c de eo dicta sunt.] Etsi autem multi nobiles et alii discesserunt, Tigurum alii Friburgum Brisgoiae; ac si malum apud nos remittat, redituri sunt plerique; tamen, quia [gap: Greek word(s)] est: praestat eos alibi subsistere. Hoc autem meo nomine Magnifico illi Viro, D. Geudero, [note: Antonio, de quo in seq. Ep. pluribus agit. Post obitum fratris Philippi A. 1582. Senator in patria electus et tandem septemvir factus obiit 1604. De antiqua familia Geuderorum vid. Joh. Christ. Beckmanni Historie des Fürstenthum Anhalt P. VII. c. II. von Adelichen Familien p. 224. et Andreas Galliculus, Germ. Hänlein dictus, Pastor Herolizbergensis in concione funebri Antonii Geuderi, ubi omnia Genealogica accurate pertractavit. Hodienon pauci de postoris Religioni Reformatae addicti.] meis verbis pollicebere, Me, si sim superstes, et quod speramus, nullum sit a peste periculum eadem quae olim tibi, officia praestiturum
page 46, image: s046filio illius. [note: in Epistola 36. Andreas nominatur. Citatus Galliculus in concione funebri Parenti habita, de eo asserit, quod A. 1588. in optimo aetatis flore Senae in Italia vitam cum morte commutaverit, non sine ingenti Parentum dolore, qui ob singulares literarum progressus, et itinera per Germaniam, Galliam et Angliam suscepta, magnam spem de filio conceperant.] Ei si malit praeceptorem Studiorum morumque [gap: Greek word(s)], bene res habebit: sin, me praeceptore uti malit, non gravabor illi utilia et necessaria indicare. Sentio meos dolores et labores leniri, [gap: Greek word(s)] bene moratorum adolescentum. Porro libri mel, cum instrumenta sint parandae eruditionis, meis hospitibus servient. Idem et de fratre tuo scribo. Unum addam, mediocria me sectari, sed tamen nonnihil nitida et amabilia ac utilia doctrinae eruditae praesidia; ac delectari Melanchthonianis, [note: quia scil, talia continebant, quae ad stabiliendas hypotheses Grynaei maxime apta et idonea erant.]
page 47, image: s047sic tamen ut ab aliis bene dicta, me [gap: Greek word(s)] debere, censeam. Mitto theses. Jam pridem opera Lazari Koetzleri, misi Bucerianam Historiam, quam te D. Herdesiano [note: Christophoro A. 1563. inter Confiliarios Noricos cooptatus est, quo officio cerce JCtum eruditissimum, sed in Calvinismo palliando Vereratorem sine exemplo se praebuit, quod multa scripta [gap: Greek word(s)] edita confirmant, praesertim illud cujus verus autor et cui titulus est: Orthodoxus censensus. De fatali ejus morte infra dicendi locus erit.] jam dedisse, confido. Periisse scriptum diu quaesitum, nollem. Quaeso te, mi optatiss. Domine Compater, ut quod facis, Christum Jesum diligas, in corde et oculis feras, tota vita spires. Mundum et quae in eo sunt, disce contemnere e. Nihil magnum ducito, quod a pietatis studio avocat. Te ipso indies ut melior, doctiorque fias, satagito. Ignosce, quod memorem moneo. Facio etiam more meo et nunquam non auditoribus meis perinde cupio hortator esse ad pietatem, justitiam, patientiam, submissionem animi, ac si jamjam moriturus essem. Aeternam salutem et benedictionem, cum hujus vitae common dis precor praeclariss. Viris Domino Parenti tuo, Domino Geudero, quem amanter amicissimus meus Amerbachius salutat: et
page 48, image: s048hospiti quondam meo Domino Tetzelio: Domino Durnhofero. Benedictio Domini Jesu Christi, Ecclefiam, Urbem, Politiam, Academiam, Populumque Noribergensem perpetuo prosequatur. Basilea 20. Sept. 1582.
Si plane remiserit pestis, monebo ves. Sin [gap: Greek word(s)] ipsis nundinis huc accedat filius Magnifici Domini Geuderi, una cum Amerbachio, ipsi consulam e re nata.
Vere tuus
Grynaeus.
EPISTOLA XV.
S. Clarissime Vir, Non fui dehortator Ornatissimo Juveni Melchiori Schleudersdorfio, [note: Epistola XVII. vocatur Melchior Schlauderspachius, quali officio functus sit post absoluta studia nondum invenire licuit.] vestro, [gap: Greek word(s)] in Tubingense Academiam. Etsi enim apud nos nondum conticuerunt piae Musae, tamen cum ferula Dei nondum remittat, et [gap: Greek word(s)] sit, prudenter mihi facere visus est, quod abitum paravit. Diligere cum cepi propter modestiam, et alias virtutes: ac te oro ut ipsius discessum e nostra Academia, meo nomine
page 49, image: s049apud illius propinquos excuses. Vix autem quisquam alius, Magnifici illius Viri D. Antonii Geuderi filio, si quidem is rebus nostris melius habentibus, huc cum fratre tuo accedat, magis videtur, domi meae profuturus, quam hic noster Melchior, qui cum doctrinae studio virtutes non vulgares, et quod solet dici, cum Musis conjunxit Gratias. Cur autem hunc aliis praeferam, tute qui domi meae vixisti, non potes ignorare. Delector paucis hospitibus, sed ejusmodi, ut eos carissimorum filiorum loco habere, et liberali voluptate exhilerare possim. Ebriosos non possum ferre: sed ingenue hilariusculos, et interea operae pretium in studiis virtutum et doctrinae facientes. Certe tetricos non minus mihi, quam temulentos invisos esse novisti. Vestros autem homines nescio quo arcano genii mei ductu motus valde amo, ac sentio ea re confirmari affectum, quod neminem e vestris visus sum videre impium auc distortum. [note: Magna haec laus est. quam tribuit Grynaeus civibus Norib. et epistola 16. iterum confirmat. Videtur a Grynaeus hisce blanditiis benevolentiam colligere, ut curae su juvenes nonnulli eo lubentius concrederentur. Accedit et hoc, quod ubique ferme Academiae Bas. florentissimum statum recenseat, commensales laudet, inspectionem singularem in illos extollat, et nescio quae plura ad persuadendum idonea proferat.] Quaeso autem te,
page 50, image: s050V. cl. ut si quidem fasciculum Vratislaviam mittendum his adjunctum accipias: tuto mea caussa cures perferri Vratislaviam ad communem amicum D. Jac. Monavium: ut ejus opera transmittatur ad patronum meum magnum Sigismundum a Burckhaus, jusque filium Nicolaum, cujus literas hodie accepi. Nicolaus Episcopius privignus Doctoris Samuelis, [note: credo intelligere Grynaeum, Samuelem Grynaeum J. C. celeberrimum, Magni illius Simonis filium, qui Jus Romanum per 30. annos magna dexteritate docuit, obiit Basil. 1599. aet. 60.] de quodam Noribergensi, qui cum ipso locutus est Francofurti de Statu nostrae Academiae, me monuit. Suspicor fuisse vel D. Geuderi filium vel tuum fratrem. Praestat autem in Ver usque novum omnia differri. Omnia felicia Domino Parenti tuo et toti familiae, tibique inprimis precor, 5. Octobr. Basilea. 1582.
vere tui memor et amans
J. Grynaeus
EPISTOLA XVI.
S. Clariss. D. Doctor, Compater optatissime. Cum rogatu Lazari Kotzleri, pensum
page 51, image: s051Epistolicum ad Magnificum Dominum parentem tuum, jam absolvissem: et aliquid ocii nactus efsem, visum est mihi te quoque compellare. Amo enim te, non solum eam ob caussam, quod te constantem in tuenda amicitia experiar, sed etiam quia Te pietatis, virtutis et doctrinnae pia veraeque amantissimum esse vidi, cum primum familiariter mihi notus esse cepisti. Ac ut citra fucum, a quo me alienum esse novisti, dicam quod res est, memria contubernii tui mihi adhuc jucunda est. Tibi successerat Baro Zerotinius, [note: supra jam Epist. IV. nota c quaedam de Zerotinio dicta, nunc supplementi loco addo, quod in dedicatione Logicae Amandi Polani Rossicii etc. dominus vocetur. Unde simul colligitur, quibus Basileae et Genevae studlis operam dederit.] qui quam sit amabilis, propterea quod cum piis Musis officiosas Charites conjunxit, non ignoras. Ac si qui e tuis, tui similes huc accesserint, erunt mihi gratissimi. Si duo sint, tuus inquam frater et Geuderus, tertiusve aliquis accedat, malim eos nullum habere Magistrum, quam ignavum aliquem aut agrestem aut etiam indoctum. Nam ipse, modo velit Christus, velim hoc esse [gap: Greek word(s)] privatum studiorum domesticorum
page 52, image: s052bene mereri fideli institutione, delectissimis aliquot adolescentibus audituris quasdam publicas lectiones, domique officium facientibus, cum liberali alacritate. Hoc mihi semper palmarium visum est, alacritatem in discendo fovere, et laudis stinaulis Juventutem excitare [gap: Greek word(s)]. Sed de his vestri homines. quod ipsis videbitur statuent, nec alias dulcissimis liberis consulendi occasiones praeterire patientur. Mihi ista profiteri eo nomine visum est, quia genii mei ea est [gap: Greek word(s)], ut delecter vestrae Urbis hominibus, quam bene moratam esse, liberorum mores, quos hactenus videre licuit, testantur. Ex Academicis nemo praeter fratrem meum Simonem, hactenus obiit. Funera quaedam singulis septimanis habemus. Hottomannus Mombelgardiam [gap: Greek word(s)] concessit. Ego cum tota familia recte valeo. Etsi dimisi Silesios et Holsatos hospites: quidam tamen non discessuri sunt: nisi vis major pestis incumbat. Reverenter et amanter salutem dico V. Cl. D. Durnhofero. Nobili D. Friderico Tetzelio. Scriptum Buceri te accepisse confido. Precor Deum ut tua consilia fortunet. Mitto Theses. Bene vale
page 53, image: s053Vir Clariss. animoque meo carissime. d. 20. Octobr. 1582.
T. ut semper antehac
J Grynaeus.
EPISTOLA XVII.
S. Libenterad te, Vir Ciariss et mihi plurimum dilecte, scribo, quia tui ac tuorum memoriam circumfero et ea delector; ac me vobis omnibus cordi esse persuasum habeo. [gap: Greek word(s)] recte valeo: ac nudius tertius ex D. Zwingero (qui grassante peste fidelem patriae operam, sine [gap: Greek word(s)] praestitit, et optime novit quo loco res nostrae sint) didici; remittere luem, et neminem [gap: Greek word(s)] nunc decumbere. Fortassis Deus qui circa solstitium aestivum ferula sus nos, ob peccata nostra, castigare cepit, circa hybernum solstitium, nostri miserebitur, nec consumet. Atque ut nostri misereatur toto eum pectore oro. Etsi autem multi illustres nobilesque Academiae nostrae hospites, discessere: tamen nonulli remanserunt in hunc usque diem: nec pauci Exules Academici, e vicinia huc respectant, redituri, si quando [gap: Greek word(s)] positi videbimur. Est tamen
page 54, image: s054[gap: Greek word(s)]. Ideo nondum autor aliis sum ut accedant. Sed ubi videro nihil esse periculi, redire gestientes, velut laeto vexillo in altum sublato, monebo. Ex vestris si qui ad me aliquando accessuri sunt, Melchior Schlauderspachius opt. moribus et singulari diligentia Juvenis, eis commode posset adjungi. Haeret is Tubingae, sed propter Disputationum exercitia mellet ad nos redire. Promotiones non intermittentur: nec enim pestis plane [gap: Greek word(s)] reddidit Basileam. Ecclesiastica per Mycomorum urbes antiquum obtinent. Genevam Allobrox [gap: Greek word(s)], vexat. [note: confer Epistolam sequentem XLII.] Arx quaedam in vicinia Urbis illius nuper incensa dicitur, interfecto nobili, quem suspicor Clientem Ducis fuisse. Sed multa sunt inania in bellis. Magnifico Domino parenti tuo, totique vestrae familiae salutem et omne bonum a Christo precor. Saluta quaeso meis verbis D. Herdessianum: de cujus cum Principe Electore Saxone, colloquio, utinam aliquid certi cognoscere possim. Saluta etiam nobilem et mihi cariss. D. Jodocum Fridericum Tetzelium: et Reverendum Clarissimumque
page 55, image: s055Theologum D. Laurentium Dürnhoferum. Utinam propediem laetum de nuptiis tuis nuncium accipiam, ut vestris votis mea adjungam. De Statu Academiae vestrae cupio aliquid certi cognoscere. Bene in aeternum vale Vir clarissime, Basileae 6. Decemb. 1582.
T. vere ex animo
J. Grynaeus.
EPISTOLA XVIII.
S. Nobilis et clarissime Vir, Laetor hoc in amicitra nostra fatale esse mihi, ut dum tu officium a me requiris, beneficium auspicatissimum prasstes. Petis, ut Joan. Andreas Geudero, tuo propinquo domi meae locum dem. En habet locum tuum, usibus jam mancipatum tuis: Dabo autem operam ut et in Logicis, et in Styli exercitiis, me habest [gap: Greek word(s)] domesticum: et discat ad usum transferre necessaria [gap: Greek word(s)] praecepta. Beneficii autem loco mihi est, quoct tam amanter et honorifice de me loqueris et apud Nobilem et magnificum D. Geuderum, et apud alios. Etiam Sturmius amanter Adolescentem mihi per literas commendavit; et se Disputationem meam de Problemate:
page 56, image: s056Recte ne censuent Augustinus sententiam Patrum et nostram, signis, non autem substantia differre? illustrare ait. Magnifico Domino Parentituo, lectissimae etiam tuae Conjugi, totique familiae vestrae, salutem plurimam precor. Meus frater Theophilus ante dies decem apoplexia exstinctus, suae Ecclesiae magnum sui desiderium reliquit. Bene vale. Basilea 8. Octobr. 1583.
P. S. Dederam Silesio Tabellario libellum Evangeliorum Dominicalium cum expositione brevi, quam Heroinis gratificaturus scripsi. Illum nollem periisse.
Vesus ille tuus Hospes
et Compater
J. Grynaeus.
EPISTOLA XIX.
S. Cupio te, amicissime D. Compater, optime valere. Nondum a Claudio im petrare possum [gap: Greek word(s)] responsum, quo te et amicos tuos exhilarare cupio. Etsi ergo [gap: Greek word(s)] versor, et expectabo tuas literas, quibus de voluntate tua pluribus ages: ego tamen pro virili instabo apud Claudium, si quid forte impetrare possem ab eo homine, qui cum ad rem suam attentus
page 57, image: s057sit, ne cui videatur plus aquo postulasse, [gap: Greek word(s)] est. Velim scire an ad vos venerit. Illustris Dominus Baro a Zerotim: cujus sarcinas ad vos misit socer Iselii, qui pretium vecturae ex Italia, et Basilea Genevam, a me videtur exacturus: cum fuerim auctor ut praestaret hoc officium, Libenter autem Domino Baroni serviam numerata pecunia; si modo id velle intellexero. Deus eum servet in aeternum et nos omnes. Vivit mecum generosissimus Comes Leonsteinius Christoph. Ludovicus, cujus indole plurimum delector. Hottomannus privatim docet: Sed cooptatus in Collegium J. C. Basilensium. Versantur apud nos sane multi nobileset alii hospites Academici. Delectionibus Mense Februario inchoandis, tibi constare reor. Arbitror hypocriticam benevolentiam non sine [gap: Greek word(s)] nuper a Caesare et Electore Saxone Pragae, cum una essent, declaratam, [note: quale hoc fuerit colloquium ex speciali historia Saxoniea erit petendum.] similem fuisse ei qua olim Antiochus Epiphanes et Rex Aegyptius usi sunt, [note: cum propter brevitatem temporis in ipsis fontibus, sive antiquioribus historiarum monumentis hancce affectatam Antiochi benevolentiam cum Ptolomaeo evolvere non potuerim, L. B. ablego zum Bilder-Saal P. I. p. 281. ad 383. ubi satis prolixe descripta.] Ad circumcisionem
page 58, image: s058primogeniti Amuratis Turcici Impinvitatos Monarchas, Gallum, Caesarem, Hispannum, et interea damnum nostris in nPanonia illatum, te non ignorare reor. [note: de hac circumcisione Muhammedis filii 16 annos nati, quae magna celebrata est solennitate, in conspectu multorum legatorum, videatur Thuani bistoria P. III. Libro LXXVII. 52. p. 808.]. Vide quomodo temperetur res mortalium: Per eos dies quibus nobilis a Ress et Evae Truchsessiae nuptiae celebratur, mortuus est sororius sponsae, qui ante semstre cum Juditha nuptias celebrarat. De tuo in patriam reditu cupio aliquid cognoscere. Non requiro [gap: Greek word(s)] pro Adagiorum Elencho. Habeo enim [gap: Greek word(s)] Craterem, mihi gratiss. tuae beneficentiae documentum. Vale et vive quam felicissime. 9. Decembr. Theses tibi et Seydlizio ac Musseltinio mitto. 1582.
EPISTOLA XX.
S. Etsi nuper literas et Theses, ad te, clariss. et carissime D. Doctor et Compater,
page 59, image: s059mittendas, Argentina praemisi: quia tamen praeter omnem expectationem 3, Jan. huc venit, meque [gap: Greek word(s)] salutavit, vir cl. D. Giphanius. [note: Obertus, Buranus Geldriae, natus anno seculi superioris quarto et trigesimo. Hic in Juventutis suae flore Luca Fruterio, Jano Lernutio, Janoque Douza seniore. Lutetiae in Gallis usus est familiarissime; deinde Argentorati Philosophiam, et postea Altorfii et Ingolstadii Jurisprudentiam summa cum laude professus est; tandem in aulam Imperatoris vocatus et Consiliarii Caesarei ornatus titulo, obiit Pragae Anno seculi superioris hujus nono septuagenario major; vid. Magni Danielis Pmeisii gloria Altdorfina p. 44.] Visum est et has illis adjungere. Vivo etenim vestri, cum singulari amore memor. Gratulor autem indies, ut audio, magis magisque efflorescenti vestrae Academiae, quod nacta est D. Giphanium Antecessorem, nec dubito viri illius celebritate, ceu philtro liberali, multos Justinianeos commovendos, ut in Noribergensem sese conferant Academiam. Freigius certe mihi in memoriam revocavit, Tetricum illum, [note: Erat Tetricu Senior, unus ex triginta tyrannis, de quo Trebellius Pollio asserit, ab Aurelia no principe victum et per triumphum ductum esse. postea vero eum, quem triumphaverat, correctorem. (h. e. conrectorem) totius Italiae fecisse: ac Tetricum non solum vivere, sed etiam in summa dignitate manere, passum esse, cum illum saepe collegam, nonunquam commilitonem, aliquando etiam Imperatorem nominaret. Isaacus Casaubonus vero in notis ad Pollionem dicit: p. 480. Vopiscus longe aliter in Aureliano: Tetricum triumphatum correctorem Lucaniae fecit. Vopisco uterque Victor consentit et cum his Eutropius. Errat igitur Pollio.] qui cum Galliae toti praeesset, et imperator salutatus esset, legionibus hosti
page 60, image: s060traditis, Corrector anguli cujusdam in Italia factus est, imperio abdicato. Sed tute haud dubie meministi sermonum meorum, quibus testatus sum, non diu mansurum apud vestrates. Quid si autem pertaesus Typographiae Argentinam cogitet, [note: causa discessus Freigiani de quo p. 36. dictum haec erat. Venit hoc anuo, quo abiit, Proselytus Altdorfium, cujus nomen Franck erat. ibique publice docere incepit. Cum vero conatibus Franckii Freigius sese opponeret, hace res in disceptationem venit et tandem Freigius suspicatus est, Proselytum illum advenam apud Illustr. Senatum Norib. famae atque existimationi suae multa detraxisse. Accedebat deinde et hoc, quod officium Rectoratus per tres anno laudabiliter a se administratum, annuum pronunciaretur, et Edonis Hilderici de Varet humeris imponeretur. Quae omnia discessum Freigii maturarunt.] si thuris aulici, [note: confer Epist. praeced. XIII. ubi ad Marchicos. Badenses venire secum constituisse patet.] de quo cogitasse dicitur, nulla spes
page 61, image: s061sit? Sed nunc vivum mittamus, et Deum precemur ut et nostri misertus et illius, det ut in statione cuiquam nostrum divinitus assignata, naviter Dei consilio obediamus. Deum oro ut tibi et tuis omnibus clementer adsit, salutaria consilia suggerat, et eventus placidos concedat. Magnifico Domino Parenti tuo, fratribus et sororibus, salutem plurimam precor, et felix auspicium non hujus solum ineuntis, sed etiam omnium vitae vestrae an norum. Quaeso ut de Repub. et de Ecclesia [note: videmus ex his verbis solicitudinem Grynaei de Republ. et Ecclesia praetipue, quae tamen frustranea erat.] si quid [gap: Greek word(s)] habes, perscribas. De Nuptiis tuis nihil audio. Si quid est, fac ut intelligam, ut bene precari possim. Doctori Lazaro Koetzlero, amico mihi caro plurimam salutem dico. Bene vale 4. Jan.
Scripsi vernaculo sermone parvum libellum consolatorium, in gratiam Civium, quem lihenter tibi misissem: sed puduit onerare D. Giphanium. Bonus Vir Melchior Schlauderspachius huc ad nos redire cupit, ut ex literis ejus collegi. Hottomannus Mombelgardii haeret.
Qui te tuosque vere diligit.
J. Grynaeus.
page 62, image: s062
EPISTOLA XXI.
S. Quaeso, ut calamitatem Tibi caetera dictantem, audias, quae nunc occupatissimus, stylo prosequi non possum. Basilienses instant apud Principem, ut ad diem Johannis me redire cum familiola patiatur [note: cum ante Grynaeus decennium Roetelae officio pastorali functus esset, Carolo Marchione assentiente A 1575. Basileam discessit, ea quidem lege, ut adhuc Marchicarum Ecclesiarum inspector esset, non incredibile, fuisse tunc tem poris apud Principem, qui diutius quam par et gratum erat Basilcensibus, eum retinuit. Hinc de ejus reditu soliciti, apud principem instant.] si me reducere volet Christus, vellem equidem, ejus beneficio mihi concedi copiam Noribergam Deo et mihi carissimam, prius videndi: et te caeterosque Viros clarissimos salutandi: tuoque Christoph. Gabrieli [note: vide seq. Epistolam XLI.] suaviter vagiendo perficienti laudes Dei, eujus demiurgi recentia in tenero ipsius corpusculo conspiciuntur, bene precandi. Sed Dei voluntas fiat. Scito autem Deum mitigaturum vestras publicas aerumnas et vos paulo post liberandos ab intemperie Hierophantarum.
page 63, image: s063[note: Fuerunt adversarii Crypto-Calvinistarum, nominatim Joh. Schellhammerus, Joh. Kauffmann. Nic. Herold. Respicit etiam forte commotiones, tunc temporis propter Exorcismum ortas, ob quas Illustr. Senatus Norib. A. 1583. d. 18. Novemb. declarationem de sana exorcismi explicatione edidit, et eo ipso curam singularem de sincera fide retinenda, luculento specimine ostendit. Judicii trium laudatissimorum Theologorum titulus est: Bericht von dem Exorcismo, warum der. selbe zu dieser Zelt/ denen Niederländern zu gefallen nicht abzuthun noch zu ändern.] Bene vale 5. Januarii anni ineuntis 83. qui utinam tibi Tuisque sit faustus.
Panori
Jac. Grynaeus.
EPISTOLA XXII.
S. Amo, V. cl. fratres tuos: et bene spero de ipsorum studiis. Heri Paulum [note: Christophorus Paulus Jugel n. 12. Decembr. A. 1570. A. 1599. 10. Decembris Ambergae in Palatinatu superiori Praefecti officio functus obiit 1617. d. 23. Decembris et sepultus Kolbergae in palatinatu. Ceterum de familia Juliorum hoc notandum, quod a multis temporibus, omnes Christophori vocati sint. Causam si L. b. lubenter cognosceret, eam esse sciat, quod Christophorus Gugel Avus Fabii Julii, Imperatoris Maximiliani I. Caroli v, et Ferdinandi I, nec non multorum Principum et Comitum Imperii Consiliarius et Cancellarius, lectissimae Conjugi suae, Dorothea de Espelbach concesserit, ut in honorem S. Christophori, quem Patronum coluit, omnes futuri filii nomine Christophori scribrentur, quod cum etiam factum et in posteros quoque propagatum sit, per totam familiam omnes Julii Christophori, addito discriminis gratia alio nomine Gabriel, Paulus etc. vocati sunt.]
page 64, image: s064diligenter monui, ut maximorum Virorum, Majorum suorum vestigiis insistat, et cum eruditae doctrinae studiis optimos mores: cum elegantia corporis animi dotes [gap: Greek word(s)] conjungere pergat. D. Philippus [note: Christophorus Philippus Gugel n. 30. Martii 1566. Postea factus J. V. Licentiatus et Comitis de With et Isenburg Consiliarius obiit Francof. ad Moenum 1616, 12. Jan.] sui similis esse studet, pius, cordatus, studiosus. Certe plura in recessu habet, quam prima fronte polliceatur. Ad palmam contendit, et fratre prodest exemplo. Muffelii [note: Erat filius gabrilis Muffelii, cujus filiam noster Andreas sibi desponsavit.] subitam revocationem bene vertat Deus. A. DN. Kockerto [note: Est ille, quem in fine hujus Epistolae Augustinum vocat, Ephorus dicti Muffelii, non confundedus cum Jacobo, Lubecensis Scholae Conrectore. Cum vero Epist. 47. noster Lubecensis vocetur admodum credibile mihi visum est, vel filium aut cognatum hujus Jacobi fuisse.] non videtur sejungendus fuisse. Sed fieri potest ut conjungantur iterum. Muffelium certe id acturum reor, nam magnopere ejus interest. Sed vestrum
page 65, image: s065erit judicium. De ea re, post collationem, scribam ad Nobilem Virum Dn. Hallerum [note: Epistola 60. Tobias vocatur.] Tutorem. Quaeso, ut meas literas ad Schroeterum [note: Johannem Fridericum, Johannis filium, ob duplicem promotionem der doppel Doctor vocatum, qui A. 1583. 11. Novembr. inter publicos Medicinae Professores relatus. jena discessit 1588. Budissinum ad Physicatum, et in patriam redienus obiit 1625.] tuto et cito cures Jenam proferri: si fieri poterit ante nundinas. Causam disces ex praefatione in Theorema de nostra per sanguinem Christi justificatione. Annonae pretium apud nos crescit, et est hic magna pauperum ex Sabaudia, Lotharingia, Burgundia, vicino agro multitudo: Quam haec urbs alere cogitur. Hoc mihi grave erit, [gap: Greek word(s)] D. Augustino constituere, quod vobis et illi ex aequo probetur. Nam ille nil petit etiam pro magnis laboribus. Enitar tamen id quod justum est efficere. Salvere jubeo reverenter et amanter D. Durnhoferum, D. Camerarium Collegam tuum, D. Mauritium: [note: scil. Hellingum. Cujus vitam et placita tradens, historiae NOricae excussor diligentissimus, summe REverendus noster G. G. Zeltnerus D. defendendi parte in me transtulit sub titulo: Dissertatio historica, qua Mauritii Hellingi ad D. Sebaldi per annos XL. Antistitis Norib. vita, placita et studia percensentur Altdorf. 1714. in 450 plag.] D. Tetzelium, et alios bonos.
page 66, image: s066Bene vale cum tota laudatissima Republ. cum Ecclesia et familiiis vestris. Basileae 24. Febr. 1583.
Vere tui amans J. Grynaeus.
EPISTOLA XXIII.
S. Nescio qui fiat, ut quotiescunque mihi offertur Noribergam scribendi occasio, tu mihi inter primos occurras, efficiasque, ut quam me vitam ducere apud Te profitear, caeteris praestantissimis viris me satisfecisse confidam. Nimirum is tuus est genius [gap: Greek word(s)], ut non minus tuis omnibus, quam mihi sis [gap: Greek word(s)] mutuae benevolentiae testis. Voluit me Deus inter funera civium superstitem cum meis familiaribus esse. Si me postremum agmen decedentium claudere volet, vestrum fuerit oram solventi bene precari. Deum autem toto pectore oro, ut te cum Amplissimo Dn. Patre
page 67, image: s067suo cum dulcissima ovtyyw cum optimis fratribus et sororibus et amicis servet in columem propter gloriam nominis sui. Gratissimum autem mihi feceris si quid de liberali tuo matrimonio scripseris. Sive enim negocium jam est [gap: Greek word(s)] confectum: sive instant nupitae, opto ut vobis benedicat Christus Jesus. Mitto tibi Theses Theologicas, quas ut conscriberem vestrae Academiae hospes, [gap: Greek word(s)] mihi praebuit; Itaque vestris quoque bona ex parte debetur. Arminius [note: Jacobum fuisse ex eo colligo, quia 1582. Basileam migravit, et ob eruditionem singularem Doctoris titulum a facultare oblatum, modeste recusavit. vide P. Bertium. vitam Arminii, ejus operibus praemissam, fusius describentem.] mire ingeniosus juvenis sic respondit, ut omnibus fuerit et voluptati et admirationi ejus in disputando subtilitas. Praestantissimo Viro Dn. Parenti tuo, D. Laur. Durnhofero, D. Phil. Camerario, D. Fr. Tetzelio meo optatissimo hospiti, D. Lazaro Koetzlero (cujus silentium velim converti in [gap: Greek word(s)]) plurimam precor salutem: Si hisce adjunxero literas ad Monavium, quaeso ut Vratislaviam in gratiam utriusque transmittere non graveris. Vale felix in
page 68, image: s068aeternum. Deus vos a peste, corpora et animas infestantem servet et sub umbra alarum suarum protegat. Basil. Calendis Mart. 1583.
Tuus ex corde toto J. Grynaeus.
P. S. Oro etiam, ut si quas ad Schlaudersspachium adjunxero, eas Tubingam tuto mittas: nam includam consolatorias ad Dn. [note: Jacobum, Med. Prof. Tubing. qui A. 1577. visu penitus privatus est, cumque quidam Ophtalmicus sese ei visum restituere velle, pollicitus esset, respondit: se multa invita vidisse, quae maluisset non videre, optare se, ad nonnulla etiam surdum fuisse. Multa de eo notatu digna habet de Ecclesia [gap: Greek word(s)] Lutherana immortaliter meritus. Joh. Fechtius in Noctibus Christianis Tomo I. p. 17, 22, 47, 514, 895] Schreckium, cui etiam caecitatem quidam objiciunt.
EPISTOLA XXIV.
S. Libenter ad te, Vir Clarissime et Optatissime Dn. Compater me dare literas et ex eo facile colliges, quod cum nuper per D. Henr. Holtermann ad te scripserim, nunc has ideo adjungo: ut tibi una mitterem Tabulam meam de controversia Eucharistica.
page 69, image: s069[note: forte Bericht von heiligen Abendmahl Tigur. in 8. 1582.] Nolui meum nomen addere, ne quem ex crabronibus concitarem. Sic autem probata fuit Bezae, ut is eam excudi curaret. Vidi quosdam studio praepostero tenebras offundere luci, ne juventus fucum deprehendere posset. Ideo, ut [gap: Greek word(s)] de statu controversiae piis constare posset, juvenibus inquam veritatis amantibus secundum causas quatuor et circumstantias ac fundamenta utriusque partis rem persecutus sum. Potes eam tuis amicis ostendere, ut illorum [gap: Greek word(s)] accedere possint in secunda editione, si ea sit opus. Mihi cordi fuit dialectica brevitas. Erit autem mihi gratissimum, si Dn. Joanni Jonae, Moravo, qui in vestra Academia (quam utinam magismagisque Christus efflorescere velit) praeceptorem agit optime de me meriti Comitis Ostro. rogani, D. Nicolai. [note: hic inseri debet: perlegendam mittas. Praecedentia enim aperte monstrant, de contro versia Euchar. sermonem esse.] Nam cum eo colo frater nam amicitiam. Dices autem ei, me, [gap: Greek word(s)], moliri disputationem contra Ebionitas qui fingunt, Christum esse [gap: Greek word(s)]:
page 70, image: s070ac praefixurum nomen Generosi Dn. Joannis Comitis Ostrorogani, fratrisque ejus Dn. Nicolai. Esto mihi quaeso Epistolae vice apud Virum bonum doctumque ac mihi carum. Salutem autem dico Dn. Parenti Tuo, C. Herdesi ano, D. Tetzelio, Dn. Laurentio [note: scil. Dürnhofero.] et allis opt. et cl. ac inter hos meo veteri et integerrimo amico D. Doctori Philippo Camerario, cujus genio et ingenio sic delector, ut saepe Deo gratias agam, quod eum vidi, et cum eo suaviter [gap: Greek word(s)] potui. Si quaeris, quid agam? hoc habeto, labore docendi et scribendi solor laborem, et discutio aerumnas quae objiciuntur. Saepe gestit animus et me hortatur, ut ad vos usque excurram: Sed juventus me retinet sibique vendicat. Fortassis in hoc anno evolabo paulisper. Pestis sic desiit nos infestare, ut reliquias nonnullas jam carpat, ut solet. Decretum vestri Senatus de mundicie [note: Decreti hujus titulus est: Eines Erbaren Rahts der Stadt Nürmberg/ verneute Gesetz und Ordnung von wegen besorgender einreissenden sterbensleufft/ quod cum perlegerem, inter alia saluberrima praecepta, et hoc diligenter inculcatum vidi, ut plateae ab omni sorditie quotidie purgarentur, ne forsitan aeris salubritas per ejusmodi exhalationes et vapores sordidos inficiatur.] Osmolius
page 71, image: s071Polonus mihi dedit, Consulibus nostris ut exemplo prosit. Salutem tuae conjugi precatur mea Lavinia, quam Martham rectius dixeris. Bene vale d. 13. Matii 1583. Basileae.
Tuus ut semper antehac J. Grynaeus.
EPISTOLA XXV.
S. Legi tuas literas, magna mea cum voluptate, quod ex iis didicissem, tibi, providentia divina, [gap: Greek word(s)], ex praeclara Muffeliana familia, obtigisse. [note: hocque factum A. 1583. d. 23. Aprilis, qua Mariam, Gabrielis Muffelii et Mariae Plodtin filiam. in matrimonium duxit. Obiit uxor A. 1632. d. 1. August.] Gaudium autem meum conduplicatum fuit epistola Monavii nostri, in qua ille scribit, Dn. Martinum Schillingum, Patricium Vratislaviensem (qui nisi fallor tuo tempore aut paulo post meus [gap: Greek word(s)] fuit, et non minus prudentia et doctrina, quam generis nobilitate excellit) sponsum esse factum. Intellexeram autem paulo ante, meum carissimum fratrem Dn. Doct. Fabricium [note: Andream. Natus est 1547. et postquam Vratislaviae studia sua fundasset, Viennam Austrae proffectus et Baronum aliquot praeceptor factus, cum iis Styriam migravit. Exinde Tubingam venit, ibique 1578. J. V. D. creatus A. 1580. Ducum Borussiae Consiliarius factus est, et A. 1592. Vice Cancellarius, obiit Regiomontii 1602. 14. Jan. Et de hoc sermonem esse ex alio MSSto Grynaei mihi constat.] piam,
page 72, image: s072bene moratam, et venustam sponsam, conjugio stabili sibi junxisse propriamque dicasse; Enim vero cum lumina quondam meae mensae et domus meae ornamenta, te, Schillingum, et Fabricium, ne quidem in hac vestra festivitate, veteris hospitis immemores esse video, vobis omnibus [gap: Greek word(s)] insignem gratulor: et vota pro vestra felicitate faciens, repeto divinam vocem: Qui habet sponsam sponsus est, amicus autem sponsi qui stat et audit, cum gaudio gaudet propter vocem sponsi. [note: ex Joh. III. v. 29.] Vellem Deo ita visum esset, ut mihi liceret aestate hac, aut circa Pentecosten Noribergam adire, causa animi et te tuamque [gap: Greek word(s)] coram videre. Et si istis nundinis nil interveniat, fortassis mihi adeundus fuerit Ludovicus Comes Leonsteinius, cujus ditio non (ut conjicio) pluribus quam 16 miliaribus ab urbe vestra distat. Sed [gap: Greek word(s)]: nec
page 73, image: s073tute ignoras, quam pia et ingeniosa juventus me sibi vendicet. Pestis desiit. Speramus futurum ut non recrudescat: nisi peccata nostra severiorem vindictam extorqueant divinae clementiae, Oro te, ut meas literas his adjunctas curare digneris. Magnifico Parenti tuo reverenter salutem precor Basileae Pridie Palmarum 1583.
Tuus ille J. Grynaeus.
P. S. Ex nundinis a me promissas Tabulas de re Eucharistica, accipies.
EPISTOLA XXVI.
S. Etsi mihi nunquam, ex quo te, Vir clarissime, Domestice nosse cepi, dubium fuit de tua erga Deum pietate et gratitudine: tamen quum mirifice exhilaratus essem laeto nuncio, de honestissima tua vocatione ad munus vere sacrum [note: quale officium obtinuerit, jam supra Epist. XI. n. (a) a nobis indicatum est.] (nosti enim vetus proverbium: [gap: Greek word(s)], consultor res sacra:) et de Matrimonio casto et liberali: non potui non pro mea erga te, totamque tuam familiam, fide et studio, hortari,
page 74, image: s074ut, quod facis, Deo, tantorum bonorum autori gratitudinem, perpetuo studio serviendi illius consilio, probes. Intelligis autem accessisse tibi non solum honoris incrementa, cum tibi civilis sapientiae lampas, quam summa cum laude Avus tuus [note: qui erat Christophorus Gugel J. V. D. natus Harburgi in Reiß 1499. Consiliarius multorum Principum et Comitum, ut et Reipubl. Nor. per 52. annos. Obiit 1577. d. 16. August.] felicis memoriae diu gestavit, gestanda sit data: sed etiam curarum et laborum [gap: Greek word(s)] et in credibilem congeriem. Sed cum tota haec militia, Deo grata sit, laudatissimaetuae Patriae necessaria et utilis, tibi etiam tuisque magno ornamento [gap: Greek word(s)] constanter, ea, ceu munere divinitus tibi delegato, fungeris. Equidem magnum mihi esse videtur, propitiae Dei providentiae erga tuos Majores documentum, quod perinde Deus [gap: Greek word(s)] Magnifici Parentis tui esse [note: qui erat Fabius Gugel de quo Epist. I. n. a.] vult, quemadmodum is avi tui, viri sapientissimi celeberrimique [gap: Greek word(s)] fuit. Caeterum conjugio tuo, pacem, id est, bonorum aeternorum et temporalium, uberrimum quasi copiae cornu, ex toto meo corde, precor. hoc unum addo, orare me, ut in mediis
page 75, image: s075successibus istis memor dicti Simonidis ad Pausaniam: [gap: Greek word(s)] [note: confer hic AEliani Var. Hist. Lib. IX. c. 41. et disp. M. Georgii Alberti Hagendorn in Simonidis dictum [gap: Greek word(s)], memento te hominem esse Altd. 1680. habitam.] animum tuum tempestive antidotis adversus casus adversos munies: teque adsuefacias ad eam [gap: Greek word(s)], ut possis [gap: Greek word(s)], ut loquitur Aristoteles: ut nec secundae res obstent, quo minus intra moderationis gyrum te contineas: nec adversi casus nimium te dejiciant et commoveant: nam hoc constanter, eleganter, et patienter ferre, magna laus est. Erit autem aequitatis tuae, boni consulere, quod non ignarus virtutis pietatisque tuae, ad eum tamen modum tecum familiariter ago. Visus sum enim intra Musei mei amabiles et innoxias latebras, tecum more veteri a: nec sane aliter alloqui soleo multos inclytos juvenes, qui mecum vixerunt, et jam certatim e diversis locis literis amantissime scriptis me exhilarant. Mitto tibi theses Th. Ideo autem frequenter sisputo, quia Juventus, ne quidem peste grassante, me feriari passa: nunc ea Dei dono sic remittente, ut
page 76, image: s076non existimem vel duos peste laborasse istis diebus, multo magis me sibi vendicat. Certe oporcuit, me [gap: Greek word(s)] aliquandiu administrare Theol. Et Historica profitentem. Ac spero laborem meum non fuisse inanem in Domino, qui mihi adfuit. salutem precor, Magnifico viro Dn. Parenti tuo: honestissimae tuae conjugi: optimis fratribus. V. Cl. D. Ph. Camerario summe mihi caro Amico: D. Dürnhofero viro Rev., a quo diu nullas accepi literas, nobili Tetzelio et amicissimo D. Doct. Lazaro Köetziero, cui nuper scripsi. Si quibus ex omni eorum numero servire potero officii aliquo genere, faciam id libenter. D. Freigius. quum Lectioni mere, Theologicae inquam, interfuisset, rogassetque ut Ethices professionem, quae mortuo meo fratre vacare ceperat, ei impetrarem: paucis post diebus, ipso 16. Jan. peste extinctus est, quum e liberis ternos praemisisset: duo filii, unus e natu majoribus et alter e minoribus patrem statim subsecuti sunt. Eodem autem 16. Jan. die obiit vere Christiana Heroina Andloviana, nata annos 83. Extincta est hydrope. Quod te domi meae nosse cepisset, saepe de tua modestia et pietate
page 77, image: s077amanter et honorifice loqui, solita est. Tota iliius posteritas incolumis floret. Hottomannus adhuc Mombelgardiae agit, haud dubio brevi reversurus, ubi videret nos Dei dono [gap: Greek word(s)] positos. Etsi autem peccata nostra aliud merebantur: tamen experi. mur Deum in ira sua misericordiae memorem, mitigasse poenam publica; ac speramus futurum, uti istis Nundinis Academiae Panegyris crescat. Misi autem D. Hottomanno, literas Dn. Melissi, [note: Pauli. Insignis Poeta erat, etiam Noribergae clarus, et cum aliquando Spiram ad Comitia Caesarea venisset, cum Electore Friderico III. Heidelbergam venit A. 1570. cujus jussu Psalmos Davidis ad Melodiam Gallicam rhithmis Germ. edidit, qua opera ita se commendavit, ut A. 1586. ex Anglia revocaretur et Bibliorhecarius Palatinus constitueretur. Vocavit se etiam interdum Civem, Romanum, obiit 1602. Videatur Freherus p. 1497.] quas mihi dedit Casp. Ulricus. Quaeso ut cum dabitur. respondeas. Es quidem [gap: Greek word(s)], sed tamen facile erit epistolam exarare. Deum oro, ut Noribergam vestram a peste animorum [note: a quo utroque malo ex voto Grynaei urbs Norib. clementissime liberata est, utinam Grynaeus cum posterius effugisser, non in prius incidisset.] et corporum immunem esse velit. Bene Vale 14. Cal. Martii 1583. Vetus ille tuus Grynseus.
page 78, image: s078
EPISTOLA XXVII.
S. Existimo Euphemismum et gratulationem ob tuas, Vir clare et nobilis, nuptias tibi exhibitam, una cum Tabella deReEucharistica. Deum autorem sacri conjugii ardentibus votis oro, ut tibi et generosae conjugi, ubertim benedicat: et ut vos totos sanctificet, ut conjunctio vestra non vobis solum suavissima, sed etiam serviat laudi omnipotentis Dei, cujus ductu et auspiciis contractumest vestrum matrimonium. Nobilissimus Juvenis Spifamius, tibi gratulatur amicissime: ut ex ejus literis quas heri accepi, colligere potui. Postquam Deus nostri praeter nostrum meritum misertus ferulam pestilentiae sustulit: non mediocriter augeri cepic studiosorum numerus in Academia nostra. Venit ad me Nobilis Barnecovius, Danus: qui serio philosophatur. Adsunt et alii delecti Juvenes, quorum in me studium, nonnihil diluit amarorem aerumnarum mearum. Hottomannus ad nos rediit Viduus. Eleganter fert sortem suam, et privatim docturus videtursi Juventus Minerval dare parata sit. Sulcerus [note: De Sulcero et Coccio infra Ep. XL. commodior dicendi locus erit.] anthrace laboravit in dorso
page 79, image: s079per dies aliquot, et nondum convaluit. Curat valetudinem diligenter. Coccius veteri more ut et Amerbachius, Zwingerus, et caeteri recte valent. Thomas Erastus, quum haec scriberem, erat apud D. Suendium. Freigii vidua cum reliquis liberis mediocriter valet. Andloviana vidua cum fere implesset 83. aetatis annum pie et volens, nec, ut ajebat, mortem amplius extimescens, obdormivit. Lectissimos hospites habeo, qui se et propter colloquia literaria, et quod sciant mundiciem diaetae me cum temperantia conjungere, mecum se vivere malle, quam usquam alibi testantur. Utinam vero illis non solum institutio et exemplum vitae prosit, sed etiam precatio ad Deum, qua illorum studia et mores Deo perinde commendo, ac si filii mei essent. D. Carolus Baro Zerotinius, Genevae cum GeorgioComiti Wittgensteinio: [note: vide ad eum scriptam in Sculteti editis Epist. Grynaei p. 146. et confer etiam Nova literaria Germaniae A. 1703. p. 268. ubi extat quod D. Im. Weber Jurium et Histor. P. P. Giess. promiserit, se aliquando editurum thesaurum Epistolarum, quas Reformatae Relig. Theologi, Beza, Piscator. Urfinus, Grynaeus etc. etc. ad Comitem Ludovicum Wittgensteinium miserint.] et Philippo Barone Winneburgico suaviter
page 80, image: s080vivit et studia sua prosequitur. Mitto tibi theses et oro, ut fasciculum additum Altdorfium cito mittas ad Ostroroganum Comitem: nam mea interest et bene de me meritus est Comes ille. Salutem plurim. dico Magnifico Dn. Parenti tuo et D. Ch. Herdesiano Viro clar. Huic dices, me incidisse in disput. Eucharist., Flensburgi, praesente Christiano Holsatiae Duce, et Nobilitate, an. 1529, habitam a Pomerano, [note: Joh. Bugenhagio. Hic 1529. Flensburgi, jubente ita Serenissimo Daniarum Rege Friderico I. colloquium instituit, cum capite Zvvinglii dogmata profitentium Melchiore Hoffinanno [Kursnerus anostro vocatur, quia professione pellifex erat teste Seckendorfio l. c. L. II. Sect. 14. §. XLII. ] et Jacobo Hegge Dantiscano, qui a partibus Melchioris stetit, in quo sententiae horum hominum discuterentur. Sed tantum aberat, ut informationem admitterent, ut potius posthabitis omuibus admonitionibus mallet hic cum Hoffmanno suo solum vertere, quam emendationem, praestare. Hanc namque poenam erroribus istis decreverat Rex. Nondum tamen ex omnibus ejus terris excesserat, cum, agnito errore. Rectius sentire inciperet. Hamburgi igitur Joh. Bugenhagium, qui colloquium istud moderatus erat maxime, convenit, eidemque quod res erat confitebatur. Hic hominem semel iterumque repellebat, quod non ita multo ante, ad meliora monita aures obtura verat. Tandem tamen admisit, et delictorum imperticus est venia. Nequeore tantum sed et literis opiniones suas retractavit. Cujus revocationis formula legitur apud Christ. Guil. A. Vallo sive Walpurgerum, in libro Germanice edito, Hist. Consign. P. I. Sect. II. qui p. 21. colloquii hujus historiam, uti ex monimentis, fide dignis, a Bugenhagio consignata est, enarravit. Confer Viti Ludovici a Seckendorf Comment. De Luther. L. III. Sect. XX. §. 79. p. 243. et M. Joh. Hermanni ab Elsvvich disp. de Fanaticorum Palinodia Wittenb. 1715. habitam p. 26. §. 27. ex qua verba nostra desumta.] Wittebergam
page 81, image: s081accito, cum Melchiore quodam Kürsnero, nostram sententiam pie defendente, brevem commemorationem, quam a Bucero editam conjicio. Etsi Dux Christianus, qui postea Rex Daniae creatus fuit, [gap: Greek word(s)] fascinatus, alienus fuit a pia nostra sententia: cum tamen pronunciasset Pomeranus Melchiorem et tres Collegas [gap: Greek word(s)] pellendos esse e finibus Regis et Ducis, Christianus per Joh. Rantzovium, respondit, neque Patri Friderico Regi, neque sibi, neque ordini equestri, sed D. Pomerano, auf sein Leib und Seel vor dem Richter- Stul Jesu Christi decisivam sententiam esse tuendam. Pagellae paucissimae sunt, sed mire nervosa simplicitate causa a nostris, eoque spiritu, acta est, ut plurimi in eo conventu animadverterent, Pomeranum, fortiter multa affirmari:
page 82, image: s082sed timide probare; ea concededere quibus positis thesis ipsius solide subverteretur. Existimo etiam D. Herdesiano esse notum in [gap: Greek word(s)]. Aulae Charitinae [gap: Greek word(s)], spiritu lagen plenum, munitatum Empusam, quae proximis Nundinis proditura, et consensum Orthodoxum [note: cujus autor est Herdesianus, uti supra jam p. 47. indicatum.] sub versura esset. Si nihil aliud [gap: Greek word(s)] videbimus. Bene vale optime Dn. Compater et Doctor consultissime, Christus Jesus qui est sapientia aeterni patris tibi dextre adsit, et tibi [gap: Greek word(s)] Patris salutarem suggerat; Saluta etiam eximium Theologum Dn. Durnhoferum. Balilea Calendis Maji 1583.
Tuus J. Grynaeus.
EPISTOLA XXVIII.
S. Quoniam ante dies paucos, sacro tuo conjugio, vir praestantissime sum gratulatus: nunc nihil aliud habeo, quam ut terogem, ut fasciculum istis literis, inclusum Altdorfium mittere digneris. Scripserunt enim ad me peramanter D. Edo [note: de quo supra Epist. XI. p. 37 et 40.] et D.
page 83, image: s083Buserutaeus. [note: Joh. Busenreut N. 1548. Aug. Vindel J. V. D. et Prof. Alt. tandem Noribergam profectus, ibidemque Amplissimo ordini Cosililiariorum adscriptus est,] Nostra urbs Dei beneficio a peste liberata, multos et heroicos et alios hospites Academicos nacta est. Vivit apud me lumen nobilitatis Barnecovius, [note: Christianus, Nobilis Danus erat, propter studia adeo clarus, ut Polyhistoris nomine Ep. 31. allegetur. Confer ad illum scriptam Epistolam asculteto edutam p. 206.] cui latinus sermo prope vernaculus est. Is nullam aliam ob causam ad me se profectum ait, quam ut usum sermonis latini confirmet, et ut sobrie vivere possit. Adsunt et alii interque hos nobilis Malsburgius, qui in vestra quoque Academia vivit. Salutem plur: dico Magnifico Dn. Parenti tuo et tuae Conjugi totique familiae. Bene vale. Basileae d. 6. Maji 1583.
Tuus. J. Grynaeus.
EPISTOLA XXIX.
S. Hodie, tuas, clariss. D. Compater, accepi, et una epithalamia, et literas adjunctas. Deum precor ut tibi et Conjugi tuae ubertim benedicat: et magnas habeo gratias
page 84, image: s084pro honorifica invitatione ad sacrum nuptiale Deibeneficio a pestis contagione sic im munis jam diu fuit nostra Basilea, ut mirum sit spargi potuisse rumorem, quasi ea iterum nos tentasset: quum multi magni nominis studiosi ad nos profugerint, et nobiscum versentur. Quid serus vesper vehat nescimus: et probamus Socratis ad Aristippum vocem: [gap: Greek word(s)]: utinam tamen minus et a peste et a tumultu periculi sit multis aliis Urbibus, quam Dei beneficio Basileae est. Praeterivit nuper Gallica manus exigua, viciniam, et elusit thrasenismum pavonum quos nosti. DeGeudero et ejus [gap: Greek word(s)], quid sit statuendum viderit illius Parens. Academiae et domus meae quae sit ratio, optime novisti. Vivunt mecum pauci: sed rectissimi Juvenes, nobiles omnes: Malsburgium, propter modestiam, eo, quo te olim, loco, habeo. Erit et vestris locus, domi meae. Si id judicabunt expetendum. De praeceptore, [gap: Greek word(s)] sum. Saepe enim vidi minus bene moratos, minus etiam diligentes ipsis discipulis. Saepe enim parentes monendos duxi super ea re. Nolim temere eis quenquam adjungi. Nam
page 85, image: s085si opus erit [gap: Greek word(s)], facile, opinor animadvertero. Statuant Parentes illorum quod pro sua prudentia erefore judicabunt. Si venerint haud alio, quam filiorum loco erunt, modo sic sint assuefacti, ut [gap: Greek word(s)], per sualum habentes, non delectentur virtutis et nobilitatis divortio. Sin alio profecti fuerint, precabor ut in patrum crescant gaudia. De Hottomanno praelectioni publicae praeficiendo agitantur consilia. Magnificum D. Parentem tuum: et suavissimam tuam [gap: Greek word(s)], salvere jubeo. Basilea 9. Julii 1583.
T. J. Grynaeus.
EPISTOLA XXX.
S. Video meas Vobis non esse exhibitas, nec vestras literas (de plerisque loquor) mihi. Repeto itaque quod jam antea scripsi, Domini Geuderi filio me hospitium domi meae destinasse et omnia [gap: Greek word(s)] officia. Praeceptorem ipse agam, si ille Grynaei discipulum praestare vult. Omnino ea lege domi vivet meae (si accesserit) qua tute mecum, mihi optatis. hospes quondam, vixisti.
page 86, image: s086Sic eram varie ob nundinas occupatus quum haec scriberem, plura ut scribere non possem. Scis, optime Dn. Compater, quo sum ingonio. Amo pietatem, sobrietatem, diligentiam et alacritatem in studiis. Noctu non patior meos periclitari in plateis. Paucis et bonis hospitibus delector. Bene vale, Mea Lavinia honestissimae tuae Conjugi mittit libellum nunc dono, et petit ut boni consulac. Basileae 4. Septembris 1583. Vale.
EPISTOLA XXXI.
S. De mea erga propinquum, Vir clarissime Tuum Magnifici Domini Geuderi filium. benevolentia, et de hospitio domi meae eidem iam destinato: ea nuper mihi videor scripsissie, quae vobis satis esse factura, mihi persuadeo. Nunc te oro, primum ut meas ad D. Comitem Ostroroganum literas cum disputationis exemplari, mittere non graveris. Bene de me meritus est inclytus ille Juvenis, et solet is ad me [gap: Greek word(s)] seribere. Adjunxi autem hospitis mei, et egregii Polyhistoris Christ. Barnecovii, Dani (qui te Jenae sibi olim, notum, amanter salutat) ad Patricium Colerum literas: nihil dubitans, haud gravatim te illi exhibiturum. Academia
page 87, image: s087nostra in his alcedoniis floret suo more, delectu, non [gap: Greek word(s)] hospitum. Precor domui tuae toti ac nominatim Magnifico Viro Parenti tuo omne bonum. Disputationem de consolatione adjunxi: nam illam adversus Arianos, quam mihi Vulcani calumnia extorsit, te jam confido accepisse. Saluta quaeso amanter et reverenter meo nomine D. Herdesianum et D. Durnhoferum. Brutum fulmen Vulcanus [note: est sine dubio Vulcanius Bonaventura, qui postquam aliquando Basile commoratus, Burgis Hisp. in familiam Cardinalis Francisci Mendozae stipendio honorifico assignato adscitus, cum is tum temporis totus esset in scribendo libro de naturali nostra per dignam Eucharisticae sumptionem cum Christo unione; ipsum magnopere adjuvit in variis edendis scriptis. Eostea Lugduni Batavorum Prof. designatus, et annos 32. ibi docuit Obiit 1614. aet. 77. vid. Frcherus p. 1510.] in illum jam diu caedit. Nuper misi tuae uxori expositionem Dominicalium Evangeliorum, quae ita a me scripta est, ut requirebat captus et permittebac tempus. Balileae 13. Septembris 1583.
EPISTOLA XXXII.
S. Constantissimam tuam erga me benevolentiam, quamhonorificis de vetere nostro contubernio sermonibus te testari,
page 88, image: s088magni nominis viri in suis ad me literis profitentur; judico esse magnum bonae natur documentum: [gap: Greek word(s)] Hoc autem tibi, Vir nobilis et clariss facile arbitror persuadebis, etiam meos de tuisvirtutibus sermones candidos esse. Consobrinus tuus Joan. Andr. Geuderus, jam mihi [gap: Greek word(s)] notus est. Profuisset illi plurimum: si licuisset ei ante annum huc accedere. In eo tamen sum, ut istis hybernis mensibus proficiat in philologia: Mores illius verecundos valde probo: nec certe minus in ejus ingenio acuendo elaborarem, si filius esset, quam nunc laborem: et quidem cum voluptate. Summovi e meo contubernio quendam, paulo ante, quam Geuderus decessisset, quod nimia esset [gap: Greek word(s)] in eo fiducia. Laetor discendi cupidum esse Geuderum: cui ea instillabo, quibus perceptis, facile caetera Marte suo ad discet. Equidem neminem accusare libet: praeceptorem tamen, quo ille est usus, nec pronunciationis, nec ortographiae justam habuisse rationem, ideo demiror, quia intelligo a nobilissi D. Geudero patre magnis affectum beneficiis. Tota mea familiola te salutat.
page 89, image: s089Nuper sepelivi fratrem meum Theophilum, apoplexia exstinctum. Hottomannus, Erastus, Amerb. Zwingerus, Iselius tuus, caeterique recte feliciterque valent: ac teresalutant amanter. Bene sit Magnifico Domino Parenti tuo Literas ad Monavium, quaeso ut per D. Herdess. eures. Basilea 12. Novembris 1583.
Totus tuus Grynaeus.
EPISTOLA XXXIII.
S. VIR Clarissime et Compater Optatissisime, Recuditur nunc Christianorum Character ab Eustatio Vignone cum ceteris disputationibus eleganter, ut accepi. Faxit Christus, ut quem ille genium primum editus, habuit, (conciliavit mihi bonos amicos) cum renatus cum caeteris retineat: Est autem, de quo tibi amico fido certoque, scribendum censui, ea lege ut tuum consilium expetam. Meministi arbitror, quam selectos libros mea habeat Bibliotheca: quorum etiam nonnulli magni nominis virorum, fuerunt. Post tuum abitum alia Bibliotheca, quae habebat Graecos Interpretes Aristotelis
page 90, image: s090et alios libros Medicos et Philosophicos, accessit. Scio inter hos multos esse, qui quoniam jam diu non extant in Bibliopoliis, parari abiis, qui Bibliothecas instruunt, non possunt. Ac horum multos Dutitius [note: non dubium, esse nobilem illum ab Hotehovviza, Andream Dudithium, virum natalium claritate, ingenio omnium scientiarum genere exculto, et rara latine scribendi dicendique facultate prasditum, cujus vitam fusius descripsit Freherus p. 913.]pridem emere cupivit: sed nolui eos disjungere. Non numero et congerie (et si pauci non sunt) sed delectu spectabiles libri sunt: ao nonnullorum exemplaria bina mihi sunt, 1) Optimi quique Patres: et scriptores Neoterici, inter Theologicos libros, extant. 2) Historici Graeci et Latini Vet. et Rec. cum Cosmographis et Urbium ac Orbis Theatro: It. Globis coelesti et terrestri 3) Philosophi Principes Graece Latine Interpretes Aristotelis 4) Oratorum et Philologorum Veterum et Recent. scripta. 5) Medicorum vet. (inter hos Aldina Galeni opera Graece) et recent. Scripta Graeca et Latina. 6) Scholasticorum et Philosophorum quorundam ut Alberti quaedam et Thomae aliorumque Commentaria nonnulla 7) Recentiorum
page 91, image: s091quorundam opera, ut Cusani utriusque Pici, Erasmi etc. libri 8) Congeries librorum Polemicorum, Dialecticorum, Exegeticorum, quae renascente Evangelii doctrina 60. et amplius ab hinc annis, a Luthero, Oecolampadio et aliis scripta sunt et digna, quae asserventur, mihi videntur 9) Congeries Graecorum et Latinorum Poetarum tam veterum quam recentium 10) Congeries Opusculorum Philosophicorum Medicorum etc. Quum autem duos fratres Simonem et Theophilum et recens affinem Erastum sepeliverim, ac sentiam multa mortalitatis meae documenta quotidie: nec mihi sit, nolimque meis libris idem accidere, quod animadverti multorum piorum Bibliothecis accidisse, malim Erasmi exemplo [note: hocque ipse faretur Erasmus. quando in testamento suo extremo, quod cum vita sua impressum extat a Scriverio I. ugd. Bat. 1615. ait: Bibliothecam meam jam quidem vendidi D. Joanni a Laseo, Polono, juxta syngrapham super hoc contractu inter nos confectam: non tradentur tamen libri, nisi haeredi numeraverit ducentos florenos.] vivus et superstes bono alicui viro (paucis, quorum plura habeo exemplaria, retentis) Bioliothecam meam vendere: etsi scio vix ligaturae pretium rediturum ad me. Moveor et
page 92, image: s092hac causa, quod quum diversi diversos a me utendos accipiant, saepe fit ut pereant, seu oblivione seu incuria. Haec ideo ad te potissimum scribo, ut pro tua erga me benevolentia, non tam me quam uxorem meam et Charites, juves. Posset is, cui propositum est instruere Bibliothecam, 200. taleris [note: videmus ergo, quo modo precia nunc ascenderint. Emathodie quis optimos quosque patres Historicos, Cosmographos, Philosophos Gr. et Latinos 200 aut 600 flor. et publice ei de bona emtione gratulabor? Ceterum apparet etiam, non multitudine librorum sed bonitate eorum gloriandum esse. Hinc Th. Bartholinus dissert. de libris legendis hoc vitium carpit, cui de vana librorum Pompa praefatus est. J. J. Meuschen, qui inter alia exemplum Melanchtonis adduxit, cujus Bibliothecam ex Bibliis, Aristotele, Plinio, Plutarcho et Ptolemaeo constitisse, asserit.] plures libros conquirere: quam forte 600. fl. Audio Nobilem Virum D. Welserum integram Bibliothecam Academiae vestrae dedisse dono. [note: credo Grynaeum de splendidissimo auditorio quaedam audivisse, quod suis sumtibus, Jurisprudentis studio imprimis, cunctisque actibus publicis condendum, praeterea iconibus quatuor Ecclesiae Luminum Augustini, Chrysotomi, Hieronymi et Gregorii Magni exornandum curavit Seb. Welser. De origine vero Bibliothecae Altdorfinae et incrementis vid. M. D. Omeisii gloria Altdorfina pag. 145. et Excell. Job. Jac. Baieri Beschreibung von Altdorff.] Si quis ejus ordinis aut eo animo
page 93, image: s093Vir, hos emere vellet, index conficiendus foret. Visus mei imbecillitas facit, ut multi libri mihi non sint usui. Sed totum hoc negotium, tuae fidei prudentiae et amori, commendo. Bene vale et reverenter saluta Magnificum D. Parentem tuum et nobilem ac lectissimam tuam conjugem d. 29. Jan. Basilea 1584.
EPISTOLA XXXIV.
S. Vir clarissime et opt. D. Compater, quoniam de Heydelbergensi nostra disputationae [note: habita A. 1584. Heidelbergae mense Aprilis, inter ejus loci Theologos sincerae religionis propugnatores et J. J. Grynaeum. Titulus hujus disput. hic est: De Eucharistica controversia capita doctrinae Theol. de quibus, mandato III. Principis et Domini Dom. Job. Casimirii, Comitis Palatini ad Rhenum et c. etc. in inclyta Acad. Heidelbergensi [Respondente Marco Beumlero] die 4. Aprilis, in Theol. disp. e verbo Dei fidei orthodoxae rationem interrogantibus, placide, Deo juvante, reddet Job. Jac. Grynaeus. De colloquio Heidelbergensi A. 1560. de Coena Domini habito vid. J. VVigandi sacra mentarismus p. 417.] de Controversia Eucharistica, Adversarii in ipsa quoque urbe multa falsa spargunt; [note: scriptum respicit, cui titulus: Alma Heidelb, Univers, Theol. Facultatis Responsio ad Synopsin Orationis Job. Grynaei, qua disput. contra jura et privilegia Universitatis temere a se inchoatam turpiter abrupit et deseruit.] etsi fumos contemno, tamen
page 94, image: s094quaedam de ea tibi, caeterisque viris optimis, quos tibi pietas conjunxit, perscribere visum est. Princeps quod illi nescio a quo persuasum esset (existimo tamen Tossanum fuisse) mein Disputationibus etiamsi [gap: Greek word(s)] necesse foret, non excandescere, me vocavit ad Reformationem Scholae juvandam: mihique disputationes instituendi provinciam demandavit. Parui. Scripsi theses, in quibus majorem juventutis, quam deploratorum adversariorum rationem me habuisse, eoque nomine copia usum videbis. Septimus [note: die X. Aprilis. In universum erat [gap: Greek word(s)] novendialis.] hodie congressus publicus fuit. Initio, Adolescentibus [note: Erat M. Josephus Collinus et M Christ. Seizlerus SS. Theol. Studiosi, Opponentes, quos in praefatione ante actum septimum habita, variis contumeliis, affecisse traditur in dem warhafften Bericht was sich in der Statt Heydelberg mit Veränderung der Religion etc. und D. Grynaei Calvinischer disputationzugetragen/ wider dem unwahrhaften Bericht der Heidelbergischen Calvinischen Theologen/ so Sie unter dem Titul (Wahrhafftiger Bericht von der vorgenommenen Verbesserung in Kirchen und Schulen der Churfürstl. Psalt) in der Christenheit ausgesprengt Tubingae 1585, pag. 206.]
page 95, image: s095quibusdam satis immodestis et indoctis respondi. Marbachium [note: Philippum, SS. Theol. D. in Acad. Heidelb. Prof. ordinarium, tunc temporis Opponentem, qui postea, cum Job. Casimirus, Elector, Zvvinglianam religionem in provincias suas introduceret A. 1584. pulsus primum e domo sapientiae, mox e professione. Viedeatur jam laudatus Joh. Fechtius in supplem. Hist. S. Sec. XVI. pag. 51.] juniorem sensi virulentum. Et tamen is omnium turpissime sesc dedit, cum Theologorum [gap: Greek word(s)] esset. Caniculae instar panniculos arrodentis theses arrosit, maledicta aspersit: protulit inter alia haec absurda, Filii Dei appellationem ad [gap: Greek word(s)] tantum referendam: Circumcisionem cordis non esse rem Sacramenti in Circumcisione: Pascha et Manna non fuisse proprie dicta Sacramenta. [note: quod haec omnia recte a nostro Marbachio sint prolata vide Wahrhafften Bericht p. 238 ad 245.] Kirchnerus, etsi a me admonitus de nostra placida de forma Dei et Sacramenti, ante quinquennium habita collatione, tamen disputandi aleam timide declinavit. [note: apertum hoc mendacium esse docetur in wahrhafftem Bericht p. 237.] Cum
page 96, image: s096Schoppero [note: Jacoho, Theol. D. et Heidelb. Prof, Ordinario vid. Joh. Fechtius l. c. p. 158.] et Zimmermanno [note: Guilielmo. Videatur de eo Fechtius l. c. p. 150.] heri et hodie contuli. Zanchius sic abhorruit a Praesidis munere, ut, etsi adsit semper solum tamen patiatur agere causam: privatim autem confert de nonnullis: negat se ferre posse Lutheromanitarum internperiem. Vin' dicam cui animanti mihi videar similis? Cervo sed tamen stanti, et canes allatrantes, propiusque accedentes altero cornu, [gap: Greek word(s)], attollenti in sublime, sic ut non sine strepitu supini procidant in terram. Hactenus non habuerunt de quo glorientur: [note: neque etiam Grynaeus habet de quo glorietur; putida enim mendacia esse, [ut verbis illius utar] quae in tota hac epistola protulit, confirmat wahrhafter Bericht a pag, 181. ad 320.] ideo putida mendacia, de deploratissima causae nostrae defensione, in vulgus spargunt. Sed illa D. Tossanus [note: Daniel, Petri filius, natus 1541. Theol. D, Heidelb. moritur ibidem 1602.] pro concione solide diluet. [note: hocque aliis scriptis facere non intermisit, praecipue in der Verantwortung der reinen Lehr von H. Nachtmahl wider D. Job. Marbach.] Magnifico Domino Parenti Tuo et D. Geudero (hujus literae ad me huc
page 97, image: s097missae sunt) ac tuae Conjugi, quam Licentiatus Martinus ab Herden jam gravidam spem Ascanii tibi facere, mihi narravit, salutem plur. precor. Spero Illustrissi Principem post pascham, redeundi domum copiam facturus. Sed tamen ambigo nonnihil, tum quoniam multa adhuc peragenda restant, tum quia me hic retinere studet. De [gap: Greek word(s)] tamen nondum ipse constitui: nisi mihi Heidelberga admodum arrideat. Deus ista moderabitur, cui standum et moriendum est. Erit mihi pergratus si tuo more literas ad me dabis. Quicquid ad D. Tossanum miseris probe curabis. Heidelbergs 10. Aprilis 1584. P. S. D. Erastus obiit ultima Decembris, Frater meus Theophilus 26. Septembris.
EPISTOLA XXXV.
S. Quum Heidelbergam essem revocatus [note: Quod factum 1584.] ab Illustrissimo Principe ad Theologicas praelectiones instituendas et historicas iis adjungendas, animadverti Antagonistas meos, multa de se gloriose, de me contumeliose et dixisse et scripsisse: Quid facerem?
page 98, image: s098Persuasi mihi esse ferendos Simeios istos, qui quum turpissime et indoctissime et falsissime multa dixerunt in disputatione, tamen sibi placent. [note: haec melius ad Grynaeum quadrant. Audiamus studiosam juventutem Heidelbergensem, ubique judicium suum de hab. disparatione publice affigentem: Grynaeum non disputatoris sed calumniatoris, non Theologi sed sophistae partes egregie sustinuisse, vide wahrh. Bericht. p. 310.] Erroris illorum causae duae sunt; Ignorantia principiorum solidae Theologiae: et genus dicendi ab Ecclesiastico alienum. [note: quasi vero biblicum Ecclesiastico [seu forte rectius Calviniano] non sit praeferendum, quales enim ludos egerit Grynaeus subinde Sacramentalem praesentiam inculcando, sed sine substantiali ex libro citato satis constat.] Hodie autem quidam mihi blasphemas in D. Herdesianum [note: forsitan fuit J. J. Andre confutatio orthodoxi Consensus Calvinianorum 1583. publica autoritate edita sive: Erinnerung von etlichen Schrifften und Büchern/ so zum theil unter Ambrosii und Christophori Hessiandri [quali ficto nomino utebatur Herdessianus] zum theil ohne nahmen ausgegangen.] pagellas, a Jac. Andreae recens sparsas exhibuit. Etsi autem saepe repeto (audiens eundem in me quoque stylum stringere) illam parabolam: AEstate cum multum tonat, parum fulgurat, venti praenuaciantur: sic cum dicaces
page 99, image: s099et scribaces Harmostae vehementer tumultuantur censura in alios instituta, minime interim vitae inculpatae exemplo aliis praelucentes, evanidum [gap: Greek word(s)] est quicquid agant et brutum fulmen ac e pelvi fulgur: non tamen et D. Herdessiani et mea causa dolore ingenti afficior, quum nos deformari video; sed Ecclesiae causa et Reipublicae. Vereor enim ne non delicati [gap: Greek word(s)] isti homines regioni, in qua tripudium suum cum aliarum Ecclesiarum contumelia exercent, accersant Austriacam servitutem et Papismum. Non enim impune feret rabiosam istam petulantiam et maledicentiam. Ego nisi Princeps jubeat nunquam isti homini respondero vel [gap: Greek word(s)]: a quo reprehendi molestum quidem est, minus tamen quam laudari turpe. Salvere jubeo et Magnificum Dominum Parentem tuum et D. Geuderum cujus filium languentem nonnihil et de Zwingeri consilio Pharmacis utentem domi reperi. Si nihil obstiterit accersam familiolam meam circa Septembris initium, Basilienses vellent me tantum per semestre abesse, sed res moram longiorem requirit et Princeps vult, ut saltem per biennium hic doceam. Bibliothecae
page 100, image: s100thecae meae indicem mittet Schlaudersspachius. Si quid praestare poteris facies gratam rem: selegi enim mihi necessarios libros. Dn. Herdesiano. D. Durnhofero, plurimam salutem. AEdes et hortum mihi destinavit Princeps, sic, ut locum dare possem honestis Juvenibus, quorum aliquos jam accessisse video. Si quie vestra urbe me accesserint et salutarint, eis non deero. Vale in Domino et me exhilara tuis literis. Heidelbergae ex aedibus Ezechiae Fechii in quibus diversor. 10 Julii tibi [gap: Greek word(s)] mensis 1584. P. S. Si Ostroroganus Comes adhuc Altdorfii est, quaeso ut Epistolium hoc, quod mitto, ei exhiberi cures.
T. Grynaeus.
EPISTOLA XXXVI.
S. Istis diebus, Vir cl, scripsi ad nobilem virum propinquum tuum, D. Ant. Geuderum, de studiis filii illius, quem cum diligam magnopere velim omnino (si quid video) necessarium de illius studiis consilium meum sequi. Praeceptor, quo usus fuit, nec pronunciationis nec orthographiae nec [gap: Greek word(s)] ratione habita, Rami praecepta Logica
page 101, image: s101et Rhetorica, ut sola tractaret, assuefecit. Sed Praeceptoris est circa fundamenta non deesse discipulo, praesertim ea illius aetate [gap: Greek word(s)]. Non sibi deest Andreas: sed defuit illi monitoris judicium et labor. non ut praeceptorem accusem, sed ut optimo Juveni Andreae, qui nuper ad me scripta epistola, fassus est ita rem habere, consulatur. Ut Hectorem occisum olim Trojani ad se, contra Graeci ad sese pertrahebant. ita nunc Princeps illustrissimus et Basiliensis Senatus ad sese in diversa me trahunt. Postulat Princeps ut saltem per biennium hic doceam, si non velint Basilienses diutius mea carere opera. Intra mensem vehiculo Basileam misso, uxorem et charites meas huc deducet. Video quosdam lectissimos Juvenes mecum colloquiorum familiarum causa victuros. Equidem nescio quid praestare possim: ut prosim unice ago. Postquam Evangelium secundum Matthaeum enarrare cepi, a Dn. Consiliariis ad historicam lectiones instituendas, adductus sum. Habebuntur illae [gap: Greek word(s)] Mercurii et Sabbathi diebus, ea hora qua curialibus animi causa inter missis accedere integrum erit, videlicet ata pomeridiana.
page 102, image: s102Vidi Cl. D. Durnhoferum: [note: Profectus erat anno 1584. die 28. Augusti Francofurtum, unde vel excurrit Heidelbergam vel quod verosimilius Francofurto Heideibergam transiens per digressionem domum rediit. Nam die 12. Septembris Noribergam reversum esse constar ex Mstis literis Durnhoferi.] et brevi illius colloquio exhilaratus sum, ea praesertim parte, qua res tuas adeo secundas esse affirmabat, nullum ut amacie et pallore tibi sit perieulum. Sed extra jocum. Deus, quem te revereri animadverti tibi perpetuo aderit et benedicet. Nuper misi Orationem, qua finem disp, de controv. Eucharistica imposui. [note: De hac oratione testatur w. B. P. 303. daß da jedermann vermeinte Grynaeus würde disputiren/ da fieng er an eine Oration zu halten einer Stund lang/ darinnen er die verloffene Händel seines Gefallens wiederholet/ calumniret/ verkleistert/ und in Summa ihme selbsten palmam und die Victorie zugeschrieben etc. Sed quid postea a Marbachio suisque collegis factum vide p. 304. 306. Haec oratio Heidelberg 1584. impressa.] Edita est mandato superiorum: Senatus Academiae Basiliensis, Tubingenses admonuit, ne patiantur Jac. Andreae in me scriptum virulentum edere. [note: in digitat his verbis confutationem Andreae contra disp. Grynaei de S. Coena A. 1584. editam. Cui accessit admonitio de Synopsi orationis Grynaei eodem anno impressa.] Ego hominem
page 103, image: s103nullius viri boni responso dignum judsco. Magnifico D. Parenti tuo D. D. Herdesiano plur. salutem. Utinam huic pauperi studioso Theol. stipendium aut viaticum impetres. Deus totam Juliam familiam servet una cum bonis omnibus. Exhilara me responso. Heidelb. d. 3. Septembris A. 1584.
EPISTOLA XXXVII.
S. Ego tua, Vir cl. et multorum aliorum constanti benevolentia et [gap: Greek word(s)] magnopere me recreari sentio, quia eam divinitus mihi conciliatam esse non dubitans, perpetuam fore gaudeo. Inter magnos labores, quos juventutis (cujus singularem erga me [gap: Greek word(s)] et studium experior) caussa sustineo: Valetudine satis commoda fruor. Nullus est septimanae dies, in quo non doceam. Academici nostri satis sunt [gap: Greek word(s)] seu implacabiles. Sed video Deum benedicere nostris laboribus, et auditores lectissimos Mense hyeme ingruente confluere. Historicae lectiones omnium frequentissimae sunt. Senatus Basiliensis nuper me hortatus est, ut statim redeam post Calendas Jan. Queruntur Academici, Nobilitatem discessisse maxima ex parte: Theol.
page 104, image: s104Studiosos me secutos: denique eos Basileam, qui ob disputationem Theolog. venturi videantur, Heidelbergam nunc sese recipere. Quid faciam? Negat Princeps sese me diminttere posse, nisi effloreScentis hujus Scholae dissipationis autor esse veilt. Ipse itaque rem agit, ac eo nomine in horas tabellarium reducem expecto. Meministi autem optime Dn. Compater quae mihi ferenda fuerint. Sed nunc etiam adversarii mei ineo Senatu, revocandum clamant. Inhabito cum incolumi familiola, domum bene cultam, in qua tuo tempore D. E. Tremellius [note: Emanuel, Gente Judaeus. Heidelbergam venit ibique primum linguam S. docuit, Syriacam N. T. Interpretationem Latinitate donavit, et postea novam V. T. ad Hebr. veritatis fontes examinatam translationem molitus est, socio tanti laboris Fr. Junio vide plura de eo in Adami V. T.] habitavit. Optionem dederat princeps aedium Zanchii [note: Hieronymi. Gente Italus est, primum Genevae, deinde Argentorati Theologiam professus. Postea Heidelbergam, hinc Neostadium concessit, et rude donatus cum Heidelbergam denuo amicos salutatum abiisset A. 1590. ibi mortuus est.]et harum. Hospites paucos sobrios, nobiles, literatos habeo numero septem. Hi me exhilerant colloquiis eruditis. Defensio mea adversus Jac. Andr. excusa est Neostadii typis elegant.
page 105, image: s105mendose tamen: [note: titulus est: Apologia in qua respondetur ad criminationes Jac. Andreae, de coena Domini Neost. 1584.] Primum diluo mendacia ipsius: deinde decem causas adduco, propter quas nec mihi nec aliis honestis viris respondendum sit ad hominis in Ecclesia dudum infamis, calumnias: tertio synodo controversiae disceptationem me committere, ajo: Postremo sophismata praefatiunculae illius inspersa diluo: nam caetera Beumlerus retexat cui otium est. [note: in Apologia sua brevi et necessaria contra Jac. Andreae Tiguri edita A. 1515. ut et scripto peculiari, cui titulus est: Falco a M. Beumlero Tigurino emissus, ad capiendum, deplumandum et dilacerandum audaciorem illum Cuculum Ubiquitarium, qui nuper ex Jacobi Andreae, mali corvi, malo evo, ab Holdero, simplicissima Curruca exclusus, et a Daemonico Bavio Fessennio varii coloris plumis instructus, impetum in Philomelas innocentes facere coeperat 1585. Neostadii Palatinorum. Quorum utrumque de rebus ipsis vel pauca exhibet, vel scommata et cavillationes sine numero admiscet, ut non sine fastidio vel paginam unam aut adteram legere queas. Ceterum Synopsin Orationis Gryaeanae modeste et solide examinarunt, causamque suam defenderunt mascule ipsi Theologi, qui Heidelberga ejecti sunt, et prostat libellus dimidii Alphabeti Witteb, 1585. titulumque praefert facultatis Theologicae Almae Universit. Heidelb. ad synopsin etc. vide notas ad ep. XXXIV.] Mitto tibi Epistolam consolatoriam festinam: cui multum
page 106, image: s106dissimile est meum scriptum triste, patheticum, querulum. Magnificum D. Parentem tuum, Lectiss. conjugem, D. Herdesianum salvere jubeo Heydelb. ad lucernulam 16. Novembris 1584. Meum scriptum ideo nunc non mitto, quia nondum accepi Exemplaria. Mittam vero, [gap: Greek word(s)] brevi.
EPISTOLA XXXVIII.
SAlve plurimum clarissime D. Doctor, Compater honorande, credo mihi esse in fatis, ut cum diligam Noribergenses, multum quoque mihi sit cum iisdem negocii. Hodie antemeridianis horis interfui in augurali disput. Medicae, Cunonis [note: Johannis. Disput. inaug. de Phrenitide Heidelb. 1584. habita est, ubi postea M. D. creatus est, obiit 1610. relicto filio Joh. Clemente.] Noribergensis: deinde prandio excepi nobilem Pfintzingum: a lectione historica redeunti optatissimae tuae literae sunt redditae, ab adolescente, cui quum ob veritatem Diotrephes [note: Conf. III. Joh. v 9. qui sine dubio Joh. Shelhamerus est, et nisi error alicubi in anno commissus sit, [nam mensis cum nostra Epistola accurateconvenit] ille novus advena fuit M. Leonh. Schneccius. Vide supra laudatam disp. Excellentiss. D. Zeltneri §. 47. pag. 95.] vester exilii autor fuerit, spero nos hic
page 107, image: s107ei consulturos. Oro autem te ut cum post hyemen sequatur ver, bene speres nunc de vestra Ecclesia. Quando enim veritatis hostes maximo tumultuantur, tunc instat mitigatio. Deus post tenebras tristitiae, laetitiae lucem dabit. Ego tam fragilis homuncio poteram meis adversariis admirationi esse, primum quod tantos labores docendi sustineo: singulis diebus totius septimanae frequenti auditorio docens, deinde quod Juventus imo maxima bona pars Nobilitatis tanto magis sese mihi adjungit, quo majore studio adversarii me deformant, ut eam absterreant a mea institutione. Basilienses scriptis ad Illustr. Principem litteris, questi sunt, post meum discessum dissipatum esse gregem Acad. interquievisse lectiones sacras et historicas. Sed tamen in gratiam tanti Principis, se mihi facturos hic manendi potestatem ad festum usque Johannis Baptistae. Princeps vero et Consiliarii, quum sciant me non obligatum urbi, et videant Deum benedicere meis laboribus, hoc unum agunt, diutius utme retineant. Ego Deum sequar.
page 108, image: s108Bibliothecam Basileae reliqui, et dolet quod Index, qui ad te mittendus erat, periit, me absente; Vellem tamen illud consilium prosequi: nam mihi tanta copia opus non est et me mortuo miserae meae filiolae libris uti non possent nec frui. Habeo honestissimos placidissimosque hospites vere doctos, nobiles, interque hos veluti Pamphilum Eberhardum [note: Erat tunc temporis Academiae Rector Magnifieus et filius Illustriss. Domini Conradi Comitis Solmensis qui duos maximos natu filios Joannem et Eberhardum inspectioni Grynaei concredidit, uti hoc testantur literae a Sculteto editae p. 92. 98, 102.] Comitem Solmensem, qui etsi maturus est tamen modestissime se gerit. Nullus est thrasonicis moribus. Et fatum meum esse video, ut nunquam sim solus. Domum amplam cultamque beneficio Principis obtineo. Et si autem plerique mei hospites extra aedes habitant: si tamen tui fratres huc accesserint, (prudentiae D. Parentis vestri erit de ea re statuere) dabo illis locum in meis aedibus, eroque illis patris et praeceptoris loco, quia tui similes eos esse credo: ac saepe mihi celebrata est modestia fratris tui Christ. Philippi. Quod si fortassis me
page 109, image: s109Deus aliquando Basileam reducere vellet, nec vobis displiceret conditio abducerem eos mecum et fortassis profuturum illis esset contubernium meum, quod nunc quidam adeo expetunt, quia eleganter sed temperanter meos vivere animadvertunt. Collegas habeo D. Georgium Sohnium [note: natus Georgius Sohnius, Rosbaci, [quod est prope Fridbergam in Wetteravia oppidum] 1551. Absolutis studiis Academicis sub initium anni 78 suprema D. Theol, insignia suscepit promotore D. Nic. Rhodingo. Anno 1584. uno tempore Herbornam et Heidelbergam vocatus est. Et quanquam multae et graves erant causae, cur plerique consultius fore existimarent, ut Herbornam potius commigraret, tamen se Academiae potius jam constitutae, quam constituendae, et laboribus potius quam honoribus natum esse, pie et humiliter respondebat. Plura de eo vide in oratione de vita et obitu G. Sohnii, habita Joh. Calvino. Wetterano Philosophiae Ethicae Professore in Academia Heidelbergensi, quae praemissa est operibus Sohnii Tomis III. in 8. Herbornae Moscaviorum 1609. editis. Epitaphium vide in M. Grossii Epit. Urbis Basil. p. 383. ut et Joh. Danjolae Epitaphiis V. P. 1661. editis.] et Francis. Junium. [note: Natus in Gallia 1545. Primum Antvverpiae docet. Ob insidias vero ab hostibus Evangelii, sibi structa, inde discedere coactu, Heidelbergam venit, ubi a Friderico III. Electore clementer exceptus et cum Im. Tremellio opus illud magnum Versionis V. T. suscepit.] Hunc die 17. Septembris
page 110, image: s110Theol. Doctorem creabimus, cum 13. Juris Cand. et 4. Medicis. Ego novum Testam. explico, ac versor in fine cap. 5. Matthaei: et addo praeter historicas lectiones disputationum exercitia. Junius V. T. explicabit Sohnius Locos Theologicos. Cepi agere de J. Pacio [note: intelligit Julium Pacium N. 1550. In Academiam Heidelbergensem evocatus, Organum Aristorelis interpretatus est. Postea Sedani Logicam docuit, ut et Valentiae Jura, ubi 1635. AEt. 85. obiit Reimmannus incidenter Tom. V. Hist. Lit. p. 435. in descriptione vitae Marq. Freheri, testatur, Julium Pacium mortuum locum dedisse Frehero succedendi in hoc ipso munere.] accersendo, qui videtur expetere locum apud nos: postquam Hottomannus noster Genevam rediit. Toto pectore tibi natum esse filiolum Christ. Gabrielem [note: N. 1584. d. 29. Octobris Primum factus Praefectus Freystadii, postea 1631. administrator Neomarchiae obitt 1642. d. 21. Septembris.] laetor, ac tibi et nobili tuae Conjugi gratulor: precorque ut in parentum gaudia crescat, Deique consilio majorum exemplo serviat. Generationi rectorum benedicetur. Ego dum vivam tuae familiae amans ero: ac quum in viciniam vestram migrarim, opto, ut mihi liceat ad vos excurrere, vos salutare, ac vobis bene precari. Junior
page 111, image: s111Princeps bene educatur. Grunradius [note: Otho Grunradius, natus ex nobili familia Delitscii, Misniae urbe, 1545. Lipsiae primum deinde Wittenbergae Theologiae operam dat. A. 1584. posteaquam jam variis muneribus praeclaris functus esset, a Joh. Casimiro, Palatinatus administratore, Principis Friderici adolescentis regendi cura ipsi demandata est, cum Georgio Michaele Lingelshemio, Curiae Assessore. In eo munere Principem in Catechesi instituit et Scripturae textum fideliter ipsi explicuit. A. 1592. Fridericus IV. ut gratus se praeberet pro fideli informatione, Praesidem Senatus Eccles. fecit. Obiit 1613. aet. 68.] Aulae Magister in pietate et moribus eum instituit Doctor Lingelshemius praeceptorem agit: his jam adjunxit princeps optime moratum et in Jure feliciter versatum comitem Joh. Alb. a Solms. Bene spero de Juniore principe et Deum ardenter pro eo oro, ut ejus pectusculum pietate veritateque imbuatur Domini Spiritus. Quoniam ille ut fert puerilis affectus me quoque diligit, lupus me mordere conatur: ut monet carmen quod mitto. Princeps servos constanter et benigne agit: ac licet habeat, qui illum oppugnent, tamen pergit in Domini negocio. Mitto tibi pagellas Calabri hospitis Xenia: sed profecto nil aliud succurrit. Bene vale.
page 112, image: s112Magnifico Dn. Parenti tuo, ut et tuae Conjugi et toti familiae omnia fausta precor. Heidelberga d. 14. Decembris 1584.
EPISTOLA XXXIX.
S. Ante paucos dies, dedi, ei, quem aestus vestrorum Theologorum ejecit [note: est unus ex illis Theologis, qui propter Calvinismum detectum expulsi sunt, confer laudatissimam disp. Excel. D. Zeltneri de Hellingo.] ceu Jonam: Palatinatus autem suscepit, aliquot libellos tibi, vir animo meo carissime, reddendos, cum scheda non obsignata. Hodie vero tuas accepl, quas Episcopius non attulit. Ad eas respondeo. Sciat Magnificus Dn. Parens tuus, profecto magno vivere juventutem literatam in hac urbe. Credo mensam meam esse inter sumtuosissimas nam qui extra aedes habitant, numerant singulis septimanis 26 batzios, qui in aedibus habitant singuli 30. bz. Sed sunt qui alibi talerum pro victu dent: in contubernio: qui 24. fl. sed pro cibo. Tantos autem sumtus illorum quidam extra ordinem fecerunt: ut lectissimi quidam nobiles ad me confugerint, tum ut a temulentia ipsis nullum sit
page 113, image: s113periculum: tum ut minores faciant sumtus. Vivit mecum Eberhartus Comes Solmensis Rector Academiae, quem humanitas et doctrina valde commendant. Is me utitur praeceptore. Vivunt et alii docti, moderati, et Bockwoldio dissimiles (si [gap: Greek word(s)] spectes) nobiles, qui de bonis rebus loquuntur: et singulis septimanis Juridicas disputationes habent. Ac Domus mea collegii selecti loco habetur a Dn. Consiliariis ipsoque adeo Principe: qui Basiliensibus, solicite reditum meum ad diem Joh. Baptistae (colligendi gregis Academici causa) urgentibus, quid respondeat, negat se habere. Mihi itaque plane id accidit quod in proverbio est: Hic ventus nec manere sinit, nec navigare. Quod si ergo Magnifico viro Dn. Parenti tuo visum est ad me mittere suos caros filios, haud aliter illos excipiam, quam quondam te, qui mihi carissimus semper fuisti, excepi, et de victu domi meae, de hospitio itidem prospiciam. Certe tuorum causa alios quosdam, non admittam: quia pie educatos praefero caeteris omnibus. Sed si Basileam remigrare Deus me jubeat et D. Parens tuus, filios suos hic manere, velit, prospiciam
page 114, image: s114illis quam potero fidelissime: sin vero eos me sequi velit, deducam illos mecum in aedes meas veteres, quae nonnihil sunt instauratae. Utinam autem bene mereri possim de tuis fratribus: quorum unius, Philippum dici arbitror, sententia inscripta cujusdam libro Avtographorum, delectatus sum. Salutem plur. dico Dn. Parenti tuo, tuae conjugi: bene precor tuo filiolo: totique tuae familiae. Item bono nobilique viro D. Tetzelio. Demiror Laz. Koetzlerum nullas ad me dare literas: minus irascar si intellexero maritum esse. Bene sit illi quoque. Perscriptum Heydelbergae 10. Jan. 1585. In Paedagogio probo, reformato, Rector praelegit Dialecticam et Rhetoricam Phil. Melanchtonis.
EPISTOLA XL.
S. Credo Mumprechtum Doctorem Juris, hominem bonum, meas tibi Clar. et opt. Compater, literas, quibus ad tuas respondi jam exhibuisse. Reperient tui fratres domi meae paratum hospitium, quo si illis uti non erit integrum, moneri me velim, quia excludo alios, ut his locus sit, quos bene moratos
page 115, image: s115confido. Non tamen illud dissimulo, aleam profectionis Basil. subeundam ipsis, siquidem Princeps Senatui Basil. morem gerat quod se facere posse citra hujus Academiae periculum, negat. Mitto tibi theses de sanctificatione: salutem precor Magnifico Dn. Parenti tuo, tuae Conjugi, tuo Christ. Gabrieli caeterisque bonis. Coccius [note: Huldericus. Natus Friburgi Helveticorum 1525 patre Ulrico Köchlein/ unde latina terminatione Coccii sibi nomen sumsit. De ejus vita videatur D. Joh. Fechtii supplem. Hist. Eccles. Sec. XVI. p. 109. ubi die 5. Id. Februarii obiisse affirmatur, literae vero nostrae die XV. Cal Martii exaratae, hydrope laborare, non laborasse indicant. Incertus itaque emortualis dies, licet hoc mense factus admodum credibile.] apud Basileenses Hydrope laborat. Sulcerus [note: Simon. Natus Bernae 1508. amicus conjunctissimus Coccii, qui 22. Junii Basileae, ubi puriorem Evangelii doctrinam mira prudentia plantaverat, pertaesus dissidiorum de Coena obiit. Confer epist. 20. in notis. Multa notatu digna fusius pertractavit Joh. Fechtius Supplem. H. E. Sec. XVI. p. 58. 112. ad 124.] est anus subsultans quae strepitum edit. Caetera mediocria sunt. Amici res salvas fore, si redeam, opinari videntur. Bene vale. Scripsi noctu, quae 15. Febr. praecessit. 1585.
page 116, image: s116
EPISTOLA XLI.
S. Hodie a praelectione Theol. in qua [gap: Greek word(s)] Domine, serva nos perimus: [note: deest forte: explanavimus. Digitum videtur intendere ad praelectiones suas in Matth. c. VIII. quas enarrare cepisse supra fatetur.] tuas cl. et opt. Compater, accepi. Laetor, Deo nobis benedicente, caussas secundas nil bonae spei nobis facere: quia voluptatum instar, blandiendo et accedendo majora pericula creant, quam terrendo et subducendo. Stat enim a partibus nostris is, qui mari et ventis imperat; qui in medio inimicorum regnat: qui dixit: confidite, ego vici mundum. Ah! quid de sera posteritate dicemus, qui de nobis ipsis deque iis qui in conspectu nostro, nohis cari obambulant, tam sumus anxii? Parentes curis conficiuntur: interea vagiendo tuus Christ. Gabriel, in quo recentia Dei opificis, viscera miserationum Christi ipsosque adeo coelos expugnat. O felices nostros liberos, qui, quum nondum curis providentiam divinam adjuvare conentur, sub umbra Dei Omnipotentis securi agunt. Recte autem et nos habebimus, si id quod paradoxum initio videtur, nobis persuaserimus:
page 117, image: s117Non melius res humanes habere posse quam habent, quum nec benedictione suis filiis desit Pater ille coelestis: nec secus tractentur spurii quam est justum. Addam et aliud, nunquam aeque tutus fuit Daniel, quam cum inter Leones medios sedit. Et nobis inter Basiliscos et Leones incedendum est, sed eo duce qui laxat et retrahit frenum ipsi Sathanae. Addam coronidis loco (ne paradoxis nimium certare videar) et tertium, plus boni ex agone, plus mali ex longae carnalis pacis incommodis, ad nos rediturum, quam nunc intelligamus. Vive Christo cum tuis omnibus, et salvere jube in Christo Magnificum D. Parentem, tuam conjugem, tuum filiolum, cui precor ut virtute Dei excellat, ut nomine omen respondeat: Tuum [gap: Greek word(s)] Symmystam [note: easdem scil. tibias inflantes, alter in foro, alter in choro.] D. Herdes. et [gap: Greek word(s)] D. Durnhoferum. Heydelberga 9. Martii 1585.
EPISTOLA XLII.
S. Inter bonos bene agier, Vir Clarissime. Ego, vel hodie vel cras spero me intelecturum,
page 118, image: s118anne ad diem Palmarum, an vero ad festum Johannis Baptistae: bona cum gratia Principis mihi sit cum familiola migrandum? Migrandum video. Et non tibi optime D. Compater, dicere possum, quanto cum Basiliensium gaudio Ecclesiam nuper in aede Cathedrali sim bonis concionibus alloquutus. Etiam qui infesti fuerant pridem nunc animarum curam cupiunt mihi credere. Magna rerum mutatio facta est, [note: utinam non facta, et diutius hi veritatis testes et religioni Lutheranae addictissimi Theologi rebus humauis interfuissent. Quanto enim Ecclesiae pressae solatio fuerint, exponit fusius laudatus Fechtius Supplem. H. E. Sec. XVI. a pag. 113. ad 124. ubi inter alia notatu digna expresse scribit: Suppressa paulatim Sulceriana et Coeciana doctrina, Calvinismus post mortem imprimis Suloeri, cui successit Grynaeus, plene emergeret.] mortuis me absente Sulcero et Coccio. Et absentia mea ac discessus nobilitatis, quae me sequuta videtur, accendit desiderium mei. Sed ad rem. Si Muffelio Nobili bene moratum praeceptorem adjunxeritis, bene res habebit. Sin ille bene, ut arbitror, moratus, Grynaeum praeceptorem praetulerit sodalitiis, sine alio Ephoro ad me ablegari poterit. Si quo alio illi opus erit, acquiram idoneum.
page 119, image: s119Si non opus fuerit monitorem fidum agam. Instaurantur me absente aedes Sulceri, quas, [gap: Greek word(s)], in habitabo. Haec ea lege scribo, ut nil vobis praescribam. Tranquilla est Basilea. Et quidam elegantes nobiles me sequentur, quidam aliunde accedent. Praeter symposica historica colloquia et lectiones, nihil me praestare posse, novisti. Vereor in hac Rheni ripa tumultus militares: ac lugeo fatum hujus Scholae, quam valde diligo. Sed credo quosdam parentes heroicos malle suos liberos Athenis Helveticis mecum conversari, quia minus esse videtur a Bellona periculi. Genevam enim ab Allobroge non ita facile obsidendam, puto, Etsi avulsus est ex ea urbe Schlaudersspachius tamen te oro, ut optimam ejus rationem haberi cures, quum sit patriae usui futurus, et mores illius boni sint. Existimo illustris. Senatum ei sumtus subministrare debere, quando non solum loco laudato natus: sed etiam doctus et pius est. Noli aliquid tribuere querimoniis juvenilibus, quae evanescere solent. Resalutat te Lavinia mea et bene precatur Conjugi Ascanioque tuo. Credo futurum ut ad Palmarum diem Basileae sim. His ergo, qui familiares agere volent,
page 120, image: s120cum sint competitores non erit cunctandum. Ego vero vestratibus delector meo more. Heydelberga emortuali Philippi [note: forte scribere voluit Lutheri, qui die concordiae medio Februarii mense d. 18. A. 1546. obiit. Philippum vero medio Aprilis mortuum esse, constat.] 15. Febr. 1586. Librum Epistolarum caro hospiti meo Tobiae Hallero ab Hallerstein transmittendum dedi. Habeo gratiam, quod inspiciendum praebuisti.
EPISTOLA XLIII.
S. Salve Vir clarissime, Inter bonos bene agier. Ego vestro, nunc etiam institutionis jure, meo Muffelio non deero: ac mihi pollicebor bene tum natum tum educatum libenter meis monitis de virtute Christiana, de studiis, de temperantia, obsequuturum. Domi meae vivere poterit et frui colloquiis meis et nobilium literatorum et bene moratorum, quorum duo mecum proficiscentur Basileam: alii aliunde accedent, ut video. Quum autem mihi fatale sit, vestrates et quidem opt. parentum filios, hospites habere, id a Deo opto, quod heri Nobili viro affini tuo, D. Hallero dicebam, ut consilio votis et exemplo sic illis prosim, ut fructus aliquando, etiam me sepulto, redeat
page 121, image: s121ad inclytam Rempubl. Noribergensem, quam me magni facere, meque etiam diligere non te fugit. [note: Cum ambiguus sensus in his verbis monendum est, quod, si de se loquitur Grynaeus, de quibusdam in Republica, qui controversiis ea aetate celebribus commoti, non semper sibi constare videbantur, id facile concesserim. Sed de rota Republica id affirmare velle grandis est audacia; quippe quam Calvinianos magni fecisse sibi falsissime persuasit Grynaeus: quod eventus mox comprobavit, et postea in aperta luce positum est, cum paria sentientes et detectos ex Ecclesia sua serio excedere juberet.] Sed hoc ab istis adolescentibus magnopere requiro, ut honesto sodalitio, quo plerumque gaudent domi meae, contenti: memores sint dicti Pythagorae: [gap: Greek word(s)]. Sodalitia quaedam, ebriosos, aleatores, ardeliones efficiunt: ab his igitur cavendum. Nobilem ergo Matronam, Muffelii matrem, socrum tuam, exhilerabis spero, si dixeris, illius vitam et studia, serio mihi fore cordi. De vestitu et caeteris honeste illi prospicietur. Ad 15. Martii [gap: Greek word(s)] Iter ingrediemur. [note: factum hoc 1586. quo reversus Basileam in Ecclesia Pastoris, in Academia Theologiae et Historiae Professoris, et in Schola Inspectoris munere functus est.] In Itinere satis faciam ejus caussa: et Eques Basiliensium minister, qui me reducet,
page 122, image: s122ipsius equum curabit. Tibi commendo Schlaudersspachium et te hortor amanter, fac, ut naturae illius ratio habeatur, ne quid triste subsequatur. Succurrendum est in tempore et re et [gap: Greek word(s)]: ut aliquando sit usui. Magnifico D. Parenti tuo, D. Feurero, D. Nutzelio et Rev. Dürnhofero christianam salutem precor. Vale feliciter cum tuis omnibus. Postridie Calend. Martii 1586.
P. S. Vix credas, quam egregia ingenia Basileam nunc respiciant, et reditum meum praestolentur. Et multos invitat disciplina et tranquillitas Academiae. Ego tamen et ab optimo Principe et a D. Consiliariis aegre avelli possum.
EPISTOLA XLIV.
S. Mitto D. Baumgartnero [note: Hieronymo. Hier filio, Duumviro primario et praeturae Imperialis administratori splendidissimo. De patre D. Joh. Fechtius Supplem. H. E. Sec. XVI. p. 174. quaedam habet. Nostri laudationem funebrem suscepit Scipio Gentilis in Oratione Alt. habita 1602.] et Vobis Acta Mombelgardensia: [note: edita Jenae et Tubingae 1587. Ceterum colloquium hoc institutum est 1586. auspiciis. ducis Wurtem b. Friderici, petentibus Galliae exulibus, inter D. Jac. Andrea et Th. Bezam. In eo disputabatur 1) de coena Domini 2) de persona Christi 3) de templorum reformatione et imaginibus 4) de baptismo 5) de praedestinatione. Tertium articulum ad res adiaphoras numerarunt, de quatuor reliquis vero consensus fieri non potuit.] quae Berna
page 123, image: s123huc fuerunt missa. Et quia nullum aliud exemplar habeo, velim per occasionem istud huc remitti, propter symmystas meos, qui aliud nondum viderunt. Theses Juridicas Tibi et Amicis mitto. Theologicas D. Baumgartnero: Medicas D. Joach. Camerario. Salutem omnibus precor. Vix credas, mi optatiss. D. Compater, quantam [gap: Greek word(s)] animorum hic experiar. [note: Reversus enim Basileam, singulari fato, praetoriam et prope Regiam in Ecclesia et Academia obtinuit autoritatem, uti hoc testatur M. P. Cherlerus in Epist. ad Marbachium vid. Fechtius l. c. p. 767.] Senatus mecum agit amanter et officiose: et nunc quidam pro mea vita Deum orant, qui pridem infesti fuerant. Dn. Deus porro benedicat laboribus, instauret Ecclesiam et vobis quoque benedicat. Muffelius leviter febricula tertiana tentari cepit. Principiis ita obstamus, ut speramus brevi molestia illa liberatum iri.
page 124, image: s124Academiae nostra efflorescit. Pfinzingo [note: Epistola LX. Martinus vocatur.] et Gerbelio [note: forsitan fuit filius aut affinis Nicolai Gerbelii celeberrimi JCti, qui 1521. Hagenoae in aedibus Thomae Anshelmi N. T. Graecum edidit in 4.] jam prospectum est si mensam spectes domi meae, si musaeum domi matris meae. Doctor Fridericus Puhenerus rediit. Utinam nobis quod pollicitus est praestet. Deus vos omnes servet. Dabantur Basileae. 16. Maji 1586.
P. S. Doctor Adamus Henricopetrus [note: De hoc ipse Grynaeus in Epistolis a Sculteto editis p. 164. hoc elogium scripsit: Fecit Respublica jacturam non vulgarem, mortuo Archigrammateo, D. A. Henricopetri, qui ob scientiam Juris et linguarum Latinae, Gallicae, et Italicae, et ob industriam in rebus magnis peragendis patriae bene moratae magno usui esse poterat etc.] obiit, calculo et febre cum perpetua Syncope aliisque morbis confectus.
EPISTOLA XLXV.
SAlve Vir clarissime et nobilis. Muffelius tertiana tentatus, ultra quartum paroxismum non male habet. Debet id secundum Deum Doct. Bauchino [note: Johanni, alias Bauhinus scribitur. Erat Medicus Basileensis valde claris, uti etiam ex Epistola 53. patet. Collegam habuit Joh. Jac. Weckerum qui mutuum auxilium sibi invicem praestiterunt.] qui principiis obstitit.
page 125, image: s125Eidem autem Muffelio dare soleo scripta, quae ad te perferri cupio, ut occupatissimum hac cura levet. Visum autem mihi est, eundem etiam ad Grammaticam Linguae Latinae studium revocare. Gerbelio qui Pfintzingio bene prae est, injunxi, ut quotidiana Muffelii scripta emendet. Sum autem illi autor, ut contentus sit Dialectices Philippi Praeceptis. Caussam tenes. Multa Theologica, Juridica, Ethica, Politica, historica aspersa habent, quae adolescentem nobilem magis scire interest, quam de Rami praeceptis digladiari. Hoc ago Latine ut loqui et scribere congrue possit: ut terminos Juris recte discat: ut historiam sibi familiarem reddat. Haec tibi probari judico. Optimae Heroinae matri illius dicito, me ei non de fututurum in iis omnibus quae virtutis et: artis sunt: ac mihi polliceri, futurum, ut consilio meo potius obsequatur, quam temerario quorundam aliorum arbitrio. Tot eniim annorum et ingeniorum, circa quae tractanda et formanda me Dominus versari voluit, consideratio, tibi facile persuadebit, non me fugere quid ex usu juventutis sit. Cup io autem Muffelium cum fructu suo mecum vivere ac mihi polliceor semper modestiam et
page 126, image: s126obsequentem: ac a sodalitio non probato alienum fore. Salvere plurimum et reverenter jubeo Dn. Parentem tuum; Literas ad Monavium te quaeso ut cures Vratislaviam proferri. Vale et salve, vir clariss. et amicissime Dn. compater. Basilea 28. Maji 1586.
EPISTOLA XLVI.
S. Ego tibi, Vir Clar. et Compater optime ex animo [gap: Greek word(s)], ac cum heri tuas literas accepissem, hodie cum Ecclesia Basil. vota concepi etiam pro Magnifico Dn. Patre tuo, cui Deus aut invictam fidei et spei robur in chronico morbo, vel placidam vitae [gap: Greek word(s)] in [gap: Greek word(s)] convertendam, vel mitigationem dolorum largietur. Non enim fructu carent Ecclesiae preces. Muffelius quidem, ut ejus valetudo fert, aliquoties sensit ex mutatione aeris et aquae, vulgaria incommoda: Sed recte valet et hilariusculus est. Vellem ipsi Praeceptorem adesse non morum sed studiorum gratia: nam Ipse praeter publica et domestica colloquia nil praestare possum. Audit Professorem institutionum et meas lectiones historicas:
page 127, image: s127accedit ad disputationes et domi exercet stylum. Valde mihi probantur et Rieteri studia et mores. Non enim sibi deest. Deus porro eum quoque gubernat. Quod Pfintzingi mater filium hac hyeme Basileas non patitur studiis operam dare, mihi non videtur consultum. Boni autem consulo, quod satis turbulento Italiae statu (ut Ant. Rantzovius [note: Erat Nobilis Holsatus, ad quem Grynaeus expositionem dicti aliquando misit: Mihi Christus et in vita et in morte lucrum, a Sculteto editam p. 321.] Patavio ad me scripsit) me non in consilium adhibuit illa. Nam fuissem autor ut Zephyrus, et hirundine prima, filium in ea loca ab mandaret. Sed bene vertat Deus id quod agit. Apud nos omnia sunt tranquilla. Pax est in Ecclesia quae utinam sit perpetua. Academia satis floret. Muffelio dedi exemplaria novae disputationis de pretioso et vili, et jussi addere conciones de Eucharistia. Precor salutem toti tuae familiae. Basileae d. II. Septembris A. 1586. P. S. de profugis concionatoribus [note: fuerunt Constantinus Fabricius, Joh. Himmericus et Carolus Schoppius de quibus confer saepius citatam disput. D. Zeltneri de Hellingo §. XL. p. 81.] D. Beza aliquid certe ex me cognoscere cupit. De rationibus alias, quum erit opus, scribam. Muffelio enim dabo necessaria.
page 128, image: s128
EPISTOLA XLVII.
S. et O. Non ignoras, V. C. bonis occasionibus recte uti praecipuam esse sapientiam. Itaque quum aurea occasio esset, Muffelium adjungendi, hospiti meo integerrimo et doctissimo, Augustino Kokert, Lubecensi, quem tibi nonnihil notum reor, fiducia approbationis tuae et D. Curatoris Halleri, effeci, ut Augustinus eum in suum Musaeum deduceret. Libenter sane privatim praestiti Muffelio, epistolas corrigendo, libros quos legeret, lectiones quas audiret submonendo: Carus enim mihi est propter bonos mores: sed quum invalescere meas occupationes viderem Augustino eum recens adjunxi, a quo discere cepit Gallicam linguam, Juris principia, et cum quo sobrie et studiose vivere poterit. Spes est futurum, ut novo vere, aut paulo ante huc redeat Musseltinus, quem Augustinus in Italiam abiturus secum abducet. His tuto (si volueritis) adjungi poterit Muffelius. Valde autem te hortor Cl. Dn. Compater, ut quum Muffelii res, Dei dono, lautae sint, liberaliter agatur cum tam
page 129, image: s129docto et bono viro. Profecto paucis Comitibus datur talem habere studiorum Ephorum, qualis hic Augustinus est: in quo virtus tanta est, ut quum [gap: Greek word(s)] Muffelium diligat, non plane humiles gregarii praeceptoris, sed amantissimi Ephori vices susceperit. Scripsi breviter eadem de re ad D. Hallerum: Sapientibus satis dictum. Amplissimo Dn. Parenti tuo ut et Avo, mihi publice parentandum duco: sicut vides me Sturmio adhuc viventi, [gap: Greek word(s)]. Sed id tum faciam, ubi utriusque emortualem, quam primum indicaveris. Maturato opus est. Faciam autem [gap: Greek word(s)] et Herdesiani mentionem: Si et hujus emortualis [note: factus A. 1585. d. 5. Decembris secunda Dominica Adventus, et quod notatu dignum in concione Dürnhoferi, qua, cum verba legerentur: aspicite et capita vestra attolite, nam liberatio vestra appropinquat, e sella prolapsus, ex templo ad S. AEgidium domum deportatus, obiit.] mihi fuerit expositus. Delector fratrum tuorum conspectu et praesentia et genio. Deus toti vestrae familiae benedicat. D. Beza admodum queritur de publicis miseriis et difficultatibus urbis Genevensis. [note: videatur Thuani historia ad A. 1585. a pag. 165. ad 174.] Imploramus
page 130, image: s130div. praesidium, quia [gap: Greek word(s)] saepissime est [gap: Greek word(s)], imo non ficulnea tantum, verum etiam vix vitrea aut lutea. Salvere te jubet tota mea familiola. Academia nostra multos habet florentes et bene moratos nobilesque hospites. Sed annonae ingens pretium. Dei beneficio Ecclesia indies melius habere incipit. Saluta meo nomine Dn. Philip. Camerarium, Durnhoferum, Hellingium et alios bonos, [note: hos est Philippi discipulos ejusque fautores, quibus ceteri in Ecclesia Noribergensi ad versabantur.] Bene et feliciter Vale. Basileae 24. Octobr. 1586.
EPISTOLA XLVIII.
S. Vir clarissime et Ornatis. Memini Phil. Melanchtonem, literis ad patrem meum bonae memoriae, Th. Grynaeum scriptis, et e conventu, qui A. 1557. in Vangionum urbe [note: est hoc colloquium Wormaciense, habitum 1557. praeside Julio Pflugio per Theologos protestantes et Pontificios illo tempore celebres. Articuli XXII. fuerunt propositi, et inter alia articulus de P. O. proponebatur. Cum vero de eventu dubitarent Pontificii, eam excogitarunt fraudem, ut e protestantibus exigerent a pertam confessionem, quosnam damnarent distincte per suos articulos? et an etiam Calvinianos? cumque non statim horum declaratio sequeretur, colloquium abruptum fuit. Pluribus con ferantur Philippi Opera Tomo IV. p. 789. J. L. Hartmanni Conciliorum Illustratorum T. IV. Exercit. 36. p. 594.] celebratus fuit, opera fratris mei
page 131, image: s131Theophili b. m. quem vidisti, missis, repetere dictum Davidis; Generationi rectorum benedicetur: [note: Psalm CXII, 2.] et addere versus [gap: Greek word(s)] Pindari: [gap: Greek word(s)]. Fecit autem sanctus ille Vir eo potissimum nomine, ut pro sua pietate consolaretur parentem meum, bona spe de filiis facta. Ego vero qui inter Noricas familias vestram magnopere amo et magnifacio, non tantum majorum vestrorum gloriam admiror, sed etiam eos suis Euphemismis et votis, posteris benedictionem div. impetrasse, mihi persuadeo. Tibi vero Cl. Dn. Compater hanc eximiam felicitatem gratulor, quod inter optimos fratres tibi maximo natu, datum est magnifico parenti, ante hujus placidum obitum [gap: Greek word(s)] agere, et eum exhilarare virtute et doctrina. Meministi vocem Epaminondae, qui dicebat, amplissimum laborum, quos bello et pace, pro patria, urbe Thebana, sustinuisset fructum percepisse, quum suorum fortium facinorum
page 132, image: s132parentis habuisset spectatores. [note: conferatur Cornelius Nepos in Vita Epaminondae.] Profecto ejus rei recordatio, etiam seni olim jucunda erit. Praeclaram autem spem et de caris meis hospitibus fratribus tuis concepi: quia illi mihi cum pietate, eruditae doctrinae studia; cum his virtutum et moderationis exercitia, conjungere ceperunt. D. Christoph. Philippus et judicio valet, ut ex multis optima possit seligere, eaque apte ad usum transferre: et successus suos in studiis urgere pergit. Ideo non dubito futurum, ut brevi tempore plurimum obtineat, et mature uberes tructus ingenii sui proferat. Nec te fugit ingenium D. Christ. Pauli, esse [gap: Greek word(s)] et doctrinas capax. Itaque quum a me interrogatus, ecquid studia prosequi paratus sit? responderit, se memorem exhortationum Dn. Parentis, studiose prosecuturum illa: existimo non esse avocandum a studiis semel ceptis, nisi gravior aliqua causa obstet. Solent quidam, seu pravis sodalitiis, seu naturae infirmitate moti, studiorum cursum deserere. Sed ego mihi polliceor, futurum, ut fratrum similis non mutet sententiam: et ut conscientia pariter et exemplis adductus, spartam
page 133, image: s133quam nactus est, ornet. Muffelius habet [gap: Greek word(s)] studiorum fidum et prudentem, D. Aug. Kokert: qui illi certe non deest. Ego sane non defui Muffelio fere per semestre: Sed varietas occupationum fecit, ut alteri eundem commendare necesse haberem. Hoc autem et honestissima ipsius mater et Vir Ampliss. tutor ejus, [note: ex superioribus literis et seq. patet Tobiam Hallerum fuisse Muffelii tutorem.] una tecum sibi, spero, pridem persuaserunt, videlicet me nusquam illi deesse. Fratribus tuis nominatim inscripsi illustrem de [gap: Greek word(s)] disputationem, [note: quae etiam sub eodem titulo continetur in Epist. a Sculteto editis p. 161. et lectu dignissima est.] in cujus fronte mihi visum est parentare et justa persolvere, tum Magnifico Dn. Parenti tuo, tum aliis quibusdam magnis viris [note: qui sunt Fried. Widebramus, Chr. Herdesianus, Henr. Johamus, a Mundolsheim, Ad. Henricopetrus, M. Wesenbeccius, Lud. Lavaterus, et denique Fabius Jugel, de quo tota ultima pars Epistolae agit.] quorum benedicta est memoria. Id officium tibi quoque gratum fore confido. Bene Vale, Vir Clarissime. D. Jesus tibi et toti tuae familiae benedicat Basileae 25. Novembris 1586.
page 134, image: s134
EPISTOLA XLIX.
S. Vir clarissime et Compater animo meo carissime, Credo ego te una cum multis bonis et prudentibus viris, in magno dolore versari, patriae causa, propterea quod sententia Amphictyonum, 3. Julii repetita vulnus magnum inflixisse videtur. [note: de gravi et acerrima lite cum Serenissimis Marchionibus Brandenb. Inclyme Reipubl. Norib. vide fusius agentem. J. C. Wagenseilium in Commentatione de S. R. J. Libera civitate Norib. Lib. II. c. I. p. 289. 372. confer etiam disp. inaug. J. C. Donaueri de Jurisdictione in alieno territorio 1695. habitam, et quae incidenter protulit in disp. inaug. J. P. Endter de symbolica possessione Jurisdictionis criminalis 1712. Altd.] Fateor autem hunc dolorem mihi, amantissimae vestrae Reipubl. vobiscum esse communem. Sed ut qui in scapha periclitantur, iis qui in triremi magis periclitari videntur, fausta acclamatione animum addunt: sic ipse, minime [gap: Greek word(s)] una cum meis constitutus, vobis quanto maximo possum spiritu bene precor. Enim vero ita res habet ut nuper ad nobilem magnificumque vestrum Duumvirum D. Baumgartnerum scripsi, Rerumpub. eadem propemodum fata sunt, quae et hominum. E quot millibus autem hominum, unum, alterum, tertium ve mihi dabis,
page 135, image: s135qui non morbos saevissimos vehementissimosque senserit? Spectator ipsemet fuisti dolorum, quos Dn. Parens tuus, quos Avus maternus sustinuerunt. Cur igitur mirari et dulcem tuam patriam suos sentire paroxismos? Cratippus Pompejo respondit: [gap: Greek word(s)]. Addidit autem: [gap: Greek word(s)]: ita enim scribere malo, quam [gap: Greek word(s)]: quia nobis est unus Deus Vobis a Monarcha homine nullum est periculum: nec quisquam vestrum praenosse potuit, anne sententia diversa lata, aequis animis laturi fueritis fortunam: si quae fuisset. Jam quum non [gap: Greek word(s)] sed caussae, sententia accepta ferri debeat: agite Deo danti, subtrahenti, majora danti reverenter obtemperate. Spero futurum, ut pro terrenis, quibus subductis vivere et florere poteritis, Deus substituat coelestia majori copia et incremento quibus carere non potestis. Anne vero putatis, eum, qui illa terrena obtinuit, hominem [gap: Greek word(s)] non esse. Fere qui suis non bene praesunt, pluribus
page 136, image: s136praeesse cupientes, hydropen Politicam sibi accersunt. Orate igitur pro eo ut decet Christianos. Porro, annon multi morbos ut videbantur in curabiles habuerunt? Quid si ergo Respubl. vestra ita hunc morbum superet, ut se eo laborasse, aliquando laetetur. [gap: Greek word(s)], ut dicebat. Diodorus. Et Deus est, qui ista agit, qui initiis [gap: Greek word(s)] medetur, qui [gap: Greek word(s)] Mercurialium eompescit, qui licentiam [gap: Greek word(s)] vulgi coercet, qui Tribunitia [gap: Greek word(s)] stentoreos clamores conticescere facit. Hic cum omnia bene agat, laudandus nobis est. Ego sane Dominum oro, ut patriae vestrae pro ista jactura, centuplicem reponat benedictionem. Ac te hortor ut ingenti et Christiano animo sis. Fratres tui recte valent, et mihi cari sunt. Delector pietate Philippi et alacritate Pauli. Neutri deero. Geudero juniori indicabis, futurum ut isto autumno, sed jam finitis nundinis, cum Musseltino (cujus literae recens altatae sunt) Augustinus Kokertus abeat in Italiam. De Muffelio ideo non scribo, quia nil de eo cognovi si de sponsa magis cogitat, quam de Italia, bene vertat Deus institutum. sui nuper Mülhausii et consolatus sum
page 137, image: s137Ecclesiam. Audio autem Augustae de eo oppido crudeliter expugnato, mendacem narrationem Jesuiticam prodiisse. [note: confer hac de re Abr. sculteti Annales Evangel. et Münsterum in nova editione, et quae infra de recrudescente hac seditione dicentur.] Nostri, ut arbitror, non ut nebulonibus respondeant, sed ut piis magistratibus demonstrent, se sociis succurisse, historiam edituri sunt. Fatendum est, quum forti dextra, oppidum, ut novisti populosum et munitum esset occupandum et seditiose comprimendi, a mercenariis seditiosorum civibus Mulhusenis [correction of the transcriber; in the print Mûlhusenis] (horum fuerunt non plures 25.) et nostris Basil. Tigurinis, Bernensibus, Schafusianis, occubuisse circiter 430. non in ipso tantum conflictu sed et post conflictum: Saucii enim plurimi fuerunt. Nostri Basileenses bene de ipsis mereri student. Vive et Vale in Christo: et saluta communes amicos. Basileae d. 6. Augusti 1587.
EPISTOLA L.
S. Quum sciam, Vir Clar. piis omnia. etiam adversa, adjumento esse ad bonum: nec dubitem patriam tuam hospitium esse Ecclesiae Dei, Reipubl. studiorum honestissi
page 138, image: s138morum, artium quin etiam manuanarum, quarum usus maximus est in tota vita: equidem mihi persuadeo paroxismum illum Politicum, [note: confer quae in Epistola tota 49. de lite cum seren. Marchionibus Brand. dicta, ad quam respicit ad huc Grybnaeus.] quo ea nunc concutitur magis esse eidem profuturum, quam obfuturum: et ut id eveniat toto pectore Deum oro, illud persuasum habens, ardeniibus precibus, non modo multa bona nos obtinere a Deo, multa mala amoliri et propulsare sed etiam hoc assequi, ut bonis bene uti, mala quin etiam in rem nostram excipere, discamus. Hortor autem te optime et humanis. Dn. compater, ut [gap: Greek word(s)] pergas, ut bene speres, ut e tenebris lucem esse prodituram, ne dubites, Vidit Dn. Parens tuus, vidit Avus uterque, viderunt multi pii obsessam a truculento hoste patriam: [note: ab Alberto Brandenburgico A. 1452. videatur Sleidanus et VVagenseilius in Commentatione de S. R. J. libera Civ. Norib. p. 284.] Sed iidem patriam liberatam, hostem in solo alieno extinctum sepultumque videre. Experientia igitur spem alat et confirmet. Porro si animum dejicit dolor ob morum corruptelas et errores quorundam gubernatorum in
page 139, image: s139consiliis: horumque vagabundos impetus: et conscientia Religionis non omnino purgatae e fermento Pontificio: [note: Grynaeus forre Calvinismo jam totus obcoecatus ex suo ingenio alios judicat. Absit enim quicquam fermenti Pontificii in Norib. Ecclesia relictum fuisse: (nisi ritus quosdam externos, qui ad fidei substantiam nil faciunt, excipias) quod expurgatum jam a. 1522. ex nostris Ecclesiis grati in Deum agno scimus.] addat animum, quod licet paucos constantes tamen et sinceros sincerae fidei sectatores apud vos excitavit Dominus, qui suorum ceu pupillae oculi sui, exquisitissimam habet rationem. [note: bene est, quod nonnisi paucos agnoscat Grynaeus, et hoc quoque Dei gratia, qui palam sua prodiderant Calviniana dogmata ejectos esse ex Ecclesia scimus, clandestinos vero et callidiores morte ipsa sublatos non multum post, compertum habemus. Confer cit. disp. D. Zeltneri de Helingo §. 40. Spes ergo introducendi in Noribergensem Ecclesiam Calvinisini bonum Grynaeum fefellit.] Quum autem Ecclesia non regatur humanis consiliis ut sanctum hominem Melanchtonem dicere solitum, accepimus: age demus gloriam Deo, qui malum vobis in bonum vertet. Haec testandi sinceri amoris gratia scribo. Fratres tui recte valent. Moderatione Dn. Philippi plurimum delector. Nunc et tibi et D. J Camerario et aliis boni doctissimum doctorem Th. Finckium
page 140, image: s140[note: natus Flensburgi 1561. Philosophicis studiis imprimis Mathesi diligenter incubuit. Postea Italiam petiit Patavii. Medicinae operam dedit, et redux 1587. M. D. Basileae renuntiatus est. Inde celebriores partes germaniae perlustravit, qua occasione etiam Noribergam venit, et sibi forsitan a Grynaeo commendatitias expetiit, quas etiam ei concessas ex literis his videmus. Reversum Ill. Philippus Dux Hlsatiae Gottorpium vocavit Medicumque suum constituit, A. 1591. vero deltam in Hasniensi Academia Mathematieam Professionem adiit. Obiit 1656. aet. 96] Flensburgensem, commendo. Bene vale Basileae 26. Augusti 1587.
EPISTOLA LI.
S. Vir clarissime et Compater [gap: Greek word(s)]. Credo tam te non mirari meum silentium, quam tuum ipse non mirari meum silentium, quam tuum ipse non miror. Audio enim te varietate negociorum et legationum distrahi, ac ut par tantae moli sis, Deum, qui robore sufficit, oro et obtestor. Philippos tuus frater spem mihi Imaginis tui Dn. Parentis vestri fecerat. Pictam igitur expectabam. Sed tu auream misisti exemplar, non tantum id testificans, te vultu D. Parentem tuum repraesentare, sed etiam magnificentia, nisi cum Aristotele mediocritatem sectari et liberalitatem vocare
page 141, image: s141mavelis. Ego Agesilaum qui virtutum [gap: Greek word(s)] Iconum loco sibi esse volebat, nec faciem depingi patiebatur, sequutus sum: donec primum amicus Heidelbergae et jam heroici sanguinis Baro, mihi persuasit, ut vultus mei Iconem pingi patiar, dum alienum judicium meo praeferre necesse habeo. Etiam artificiosum [gap: Greek word(s)] habituri sunt isti duo. Caeterum tui fratres recte valent. Nuper Paulus nonnihil laboravit: Philippus sui similis est, pius, prudens, studiosus, quo nomine nostris JCtis valde probatur. Huic tu, mi cariss. Dn. Compater [gap: Greek word(s)] eris, quemadmodum tibi fuit D. Parens, qui te fratribus tuis, tanquam alterum se ipsum reliquit haeredem Gloriae et professionis in terris, cohaeredem vitae beatae in coelis. Gratiam autem pro Icone aureo habeo, Antidora cartacea mitto. Sed e duobus Concionum de Eucharistia exemplaribus alterum, meo caro veterique hospiti nobili viro D. Jodoco Fried. Tet zelio, cum salutis voto dari velim. Vale in Domino quam felicissime Vir cl. et animo meo carissime Basil. 17. Novembris 1587.
page 142, image: s142
EPISTOLA LII.
S. Vir clarissime et compater honorande, Probo tuam erga fratres [gap: Greek word(s)] et magnifacio nobilem vestram familiam et utriusque caussa, tuli mores Pauli diutius quam me decebat. De studiis cum eo ante annum egi. Coactus semel atque iterum officii eum admonui. Sed quia Generosorum famulum, Nobilium Gnathonem, fratris bene morati et studiosi [gap: Greek word(s)] contemtorem agere mavult: etquia recens garrulitate sua mihi in memoriam revocavit Pythagorae illud: Hirundinem sub tecto ne alas, jussi eum res suas sibi agere, dum Gallorum non virtutes sed vitia et [gap: Greek word(s)] imitatur, nec curat, quod etiam Amerbachio et aliis, gravitatem morum non probat: dum fratris studia interturbat: Institutionum Professorem, qui Academiae satisfacit, despicit: nec alias quam historicas lectiones, honorarius auditor, senum quorundam Gallorum, et nobilitatis exemplo, adit: jussi eum alibi de victu sibi prospicere. Id illi optatissimum accidit ut liberius agere possit. Jam si tibi videor difficilis, cogita quam multi et quam bene nati homines
page 143, image: s143cum bona gratia mecum vixerint et vivant. Enim vero Philippum in aedes meas paratus sum, suo tempore recipere: si eum hic reliqueritis studiorum suorum [gap: Greek word(s)] ipsemet agit: disputat in scholis theol. et JCtorum; alter studia sua negligit. Judicium omne penes vos esto. Equidem si malam ineo gratiam, qui familiae caussa diu mores illius tuli, scio futurum, ut non ita multo post agnoscatis, judicio me fecisse isthaec. Perire ergo si Paulum non vultis (ut mihi persuadeo) quam primum eum revocate domum et quid factu opus sit, dispicite. Mundus enim a noxa esse cupio. Philippum si hic reliqueritis, domi meae non gravabor instar filii fovere. Si Heidelbergam mittere malueritis, commendabo illum J. C. meis amicis. Haec bono animo scribo, illud non ignorans, nonnunquam hujus generis Epistolas parum esse gratas. Sed quum sunt necessariae, non sunt supprimendae. Vir clariss. Doctor Theod. Zwingerus [note: confer supra p. 12. nota K.] 10. Martii pie obdormivit in Christo. Heri mortales ejus ex uvias, cum planctu publico totius Basileae, terrae mandavimus.
page 144, image: s144Bene Vale clar. et opt. Dn. Compater et fracris tui Pauli nomine noli moras nectere: nam ille mihi videtur pecuniam a mercatoribus non indiligenter exacturus, Basileae d. 13. Martii 1588.
EPISTOLA LIII.
S. Vir clarissime et Compater amantissime, non te fugit, factum quum ante decennium a nobis domum redires, ut te nobili Johanni ab Vlm, Praesidis Roetelani fratri, qui jam praesidem Badenweilae agit, adjungeres, cumque eo Argentinam descenderes. Hic ipse nunc ad vos profectus, te potissimum nullo tuo sumtu, salutare cupit: ut patriae tuae loca [gap: Greek word(s)], quae hospitibus monstrare soletis tuo beoeficio ipse quoque intueri possit. Scio te libenter id praestiturum etiam non rogatum. Quod tamen vererer ne forte abesses, scripsi et ad D. Baumgartnerum. D. Ant. Geudero viro ampliss. salutem pl. dico et illud testor recens a Spectio et Stossiis nobilibus nunciatum, recte ipsius filium valere. Muffelius etiam recens mihi commendavit filium civis Noribergici, qui nunc in Collegio nostro degit. De illis Deus, ut se ipsos puros servent, et ut incolumes
page 145, image: s145domum redeant. Paulum certe etiam tua caussa amo: Sed quid facias? Negat Bauhinus Medicus se suadente Badenam profectum: et ipsum facti poenitere videtur, postquam thermarum incommoda in corpore et in crumena sensit. Credo vos cum revocaturos et recte quidem. Philippus praeclare sese gerit: et nunc habet in mensa mea convictores se dignos, quibus etiam carus est. Nullum tempus sibi perire patitur. Deus tibi illum aliquahdo ita adjungat, ut vobis duobus una euntibus, tu quidem illi dux viae sis, ipse vero subsidio sit tibi laboranti; ac ut patriae sitis tum adjumento, tum ornamento. Bene Vale Ciariss. Dn. Compater 11. Junii Basil. 1588.
EPISTOLA LIV.
S. Vir animo meo carissime, non miror tuum silentium. Scio quae vobis politicis quotidie occurrant. Fratri tuo Paulo ex animo bene cupio, et ut ejus studiis benedicat Christus opto. Scio [gap: Greek word(s)] nostras, utut sint initio amarae, postea tamen dulcescre. Ec me conscientia solatur. Philippum autem fratrem tuum, haud secus ac
page 146, image: s146si meus esset filius Heydelbergensibus amicis tam in Aula quam in schola commendabo et faxo, ut ei aditus ad Principem juniorem pateat. Ac profecto mihi multa bona de eo polliceor. Si, me superstite, huc aliquando redierit, curabo ornandum Doctoris testimonio: id quod facile mihi erit obtinere, quum ipse vitam, mores et doctrinam nostris JCtis ita probatit, ut illis quo que carus sit. Non fuit muta persona in disp. seu Juridis seu nostris. Post octiduum discedet. Sed cum Doctoribus Spraehtio et Winsio hospitibus. Is tibi res nostras exponet. Hortor te, ut pro tua pietate et [gap: Greek word(s)] benefacias posteris Viri praest. D. Herdesiani. Obfirma etiam animum tuum contra iniqua praejudicia tam vulgi quam [gap: Greek word(s)] quorum [gap: Greek word(s)] [note: durum judicium et parum modestum, ita pormiscue gubernatores Reipublicae, et pastores in gruenti Calvinisino adversantes [gap: Greek word(s)] accusare. Scilicet quod non iisdem praejudiciis ducerentur, quibus ipse Grynaeus ab agnita veruate et Tubingae quondam defensa, se abripi passus erat!] [gap: Greek word(s)] Fac ingenti animo sis: et proprer gloriam Dei plurima tibi ferenda
page 147, image: s147et superanda esse, ne dubita: Intuere majorum exempla, et imitare eorum [gap: Greek word(s)] nemo enim vir magnus unquam fuit, qui non senserit sinistrum fatum. Commendo tibi nobile dictum Tertulliani JCti et Theologi, quo Melanchton quoque delectatus fuit: si apud Deum deposueris injuriam, ille ultor erit: si damnum, ille restitutor erit: si dolorem, ille Medicus erit: si mortem, ille resuscitator erit. Bene sit tibi et Ecclesiae et Reipubl. Norib. Basilcae d. 27. Aug. 1588. Vetus tuus amicus.
P. S. Hic studiosus ad nos redibit. Istibi [gap: Greek word(s)] bona fide recensere poterit.
EPISTOLA LV.
S. Vir clarissime, non mihi opus esse duco, apud te, qui constantiam christianam in tuenda amicitia probas, repetere vetus proverbium de silentio multas amicitias dissolvente. Nam et tu tibi similis permanes in benevolentia et ego tui memor sum, quum res postulat, apud Deum et homines. Et plane persuasum habeo, tam te paratum mihi meisque benefacere, quam ipse me ad mutua officia obligatum esse profiteor. Ubi
page 148, image: s148nunc sint tui fratres me fugit. Paulum e vicinia nostra discessisse mihi persuadeo. Christophoro quoque Marco ut bene sit, opto: et si apud vos est, velim illum bene de oeconomicis vestris, in quibus benedictio Dei lucet, me erudire. Memini me valde delectari Ascaniorum tuorum numero, nominibusque. Arbitror autem et filias tibi esse. Utinam in gaudia tua crescant ad Dei gloriam. Bene precor et nobili viro Dn. Muffelio, affini tuo, quem adhiberi ad publica mihi persuadeo. Ultro, pro tua humanitate, misisti aliquando ad me librum Epistolarum Lutheri et aliorum. Nolim tibi creare molestiam. Sed si quid tale per Negelium aut alium aliquando mittere integrum foret, quod horulis succisivis inspici a me pusset, vel eam ob caussam magnifacerem officium, quia credo tuos majores multa selecta congessisse de rebus in religionis caussa, in colloquiis et comitiis Imperii gestis a nostris et a pontificiis. Credo enim te habere Bibliothecam vestra familia dignam. Facis autem quod videbitur. Si significabis tibi gratam fore inspectionem thesium, de quibus per sesqui annum Candidati Juris apud
page 149, image: s149nos disseruerunt, admonitus, nostris nundinis Martinianis per vestratem Negelium, mittam. Bene vale V. C. et Compater charissime Basil. 3. Octobris: cujus calendis exorsus sum [gap: Greek word(s)] aetatis an. 59. quod mihi bene vertat Christus. 1588.
EPISTOLA LVI.
S. Quum absolvissem meas, ad magnum urbis vestrae ornamentum D. Baumgartnerum, literas, visum mihi et hoc per te, Vir Clar. eidem et aliis bonis significare. Animadversa sunt in Tragoedia Guisiana [note: de hac tragoedia brevibus notetur, quod A. 1588. in Gallis Henricus III. a Guisiana factione commotus, simulata in Guisios fratres benevolentia insigni, cum spe ampla ad se venientes, occidi jusserit. Pluribus videatur Thuanus ad a. 1588. a pagina 571. ad 576.] haec duo [gap: Greek word(s)]. Primum, eo loco Arcis Bloysinae interfectum esse Guisium quo ipso loco conjuratio, de persecutione Bartholomaeana [note: intelligit notissimam illam Lanienam Parisiensem die Bartholomaei 1572. susceptam, ubi Guisius primus erat, qui cum aliis conjurationem suscepit, vidaetur Thuaxus Lib. LII.] conclusa pridem fuit. Ut Aristobulus Rex Judaeorum eo loco sanguinem
page 150, image: s150vomens, eoque die periit, quo ante annum fratrem occidi curarat. [note: Flavus Josephus L. I. cap. 3. ita loquitur: At vero Aristobulo confestim sceliris poenitudine morbus ingravescit: semperque facinoris cogitatione solicitus, perturbato animo tabescebat, donec moeroris acerbitate visceribus laceratis subito sanguinem vomeret. Hunc ergo unus e servulis ejus ministerio destinatus foras efferens, porvidentia numinis erravit, et ubi Antigonus erat occisus, super extantes adhuc caedis maculas cruorem interfectoris effudit. Unde patet Grynaeum interfectoris effudit. Unde patet Grynaeum memoriae lapsum commisisse, dum scribit Aristobulum sanguinem vomisse eo loco, quo ante annum fratrem occidi curarat.] Secundum, diem emorrualem Guysii, incidisse in diem Natalem regis Navarrae. Omnium judicio sanorum, Rex franciae est [gap: Greek word(s)] Guysiani subornabunt percussorem, qui gloriofum ducet regi tanto occiso, occumbere. [note: Vatem hic agit Grynaeus noster, uti enim dictum ita factum. Nam cum A. 1589 Rex Henricus, jam Romanensium dissipatis copiis. Lutetiam fame urgeret, detestando exemplo Jacobus Clemens, Dominicanus Monachus, a factione Guisiana subornatus, petito Regis alloquio, venenato ejus iliacultro perfodit, ex quo vulnere intra XIV. horas decessit, vid. Thuanus Lib. 94. 95. et 96.] Frater tuus Philippus identidem erudite et piescriptis literis me exhilarat. Erit magno adjumento tibi, patriae usui. Mitto et carmea de Guysio. Saluta Martinum Pfintzingum,
page 151, image: s151Tetzelium, Tob. Hallerum et alios bonos, imprimis D. Dürnhoferum. Ei dicito me septies septimum annum agentem, experiri illud Senecae: Cur septimus quisque annus aetati signum imprimat. Utinam ante mortem possim vos videre et Noribergam accedere, non eo animo quo deformator bulcanus: sed cum plena benedictione Evangelii Christi. Sed [gap: Greek word(s)]. Silentium tuum occupationibus tribuo. Ego vero ideo interdum scribo, quia saepe cogito, me vale extremum amicis dicere. D. Jesu Christi gratia te servet. 21. Febr. Basilea [note: licet in MSto annus non sit indicatus, quo literae hae exaratae sint. Circumstantiae tamen, post mortem Guisii et ante mortem Regis, eo ipso vero A. 1589. exaratam esse produnt.]
EPISTOLA LVII.
SAlutem et omne bonum. Etiamsi, vir nobilis et care Compater Scherbii caussa, tute mihi potius, veteri propemodum amico, quam Medicis, quam Amerbachio, quam utrique Senatui, irascare: ipse tamen non irascar, quando mihi bene conscius Epistoleo meo, quod vobis non placuit, nihil indignum sincero meo erga vos amore significare
page 152, image: s152voluisse, optimus haud dubie mentis meae interpres sum. Ideo autem non irascar, ut Julio, si velit, integrum sit redire in gratiam cum Grynaeo minime irato: et qui vocationis [note: patet ex hoc vocabulo, Phil. Scherbium Excellentissimum Medicum et Philosophum subid tempus Basileam evocatum, et metum fuisse exortum, ne forte illuc ad Professionem Medicam suscipiendam abiret. Sed frustraneum eundem fuisse ex eo constat, quod vir iste omni laude et admiratione major, patria Helvetius Episcopo Cellensis, A. 1605. d. XI. Julii Altdorfii commoratus placide exspiraverit. Vid. M. D. Omeisii gloria Alt. p. 67. et 103. ubi inter Philosophos etiam refertur, quia Logices et Metaphysices Professioni etiam fuerit ad hibitus. Confer Epistolas sequentes.] D. Scherbii negocium [gap: Greek word(s)], Deo commendat. Vafriciei, credo te domesticum vitae meae testem, et insiceritatis, aut fastus, nullum unquam argumentum in me deprehendisse. Noli ergo tibi persuadere me Matae ologorum [note: quos pungat hoc cavillo ex historia illorum temporum facile collectu est, sed quam recte, nostrum non est discutere.] quorundam instar, callide agere ingravescente jam aetate mea et obruente me occupationum congerie. Cum fratre tuo Philippo soleo per litteras [gap: Greek word(s)]. Et conciliavi amorem et studia etiam Grunradii [note: de hoc vide supra p. 111. nota h.] vere nobilis et
page 153, image: s153aliorum piorum. Paulum salvere jubeo: et hortor eum ut aetatis suae florem Christo et studio virtutum consecret, ut majorum insistat vestigiis. Neque enim illi ideo parum aequus sum, quod [gap: Greek word(s)], me insalutato, tunc abiit. Olim fatebitur non fuisse mihi probandam [gap: Greek word(s)] Gallicam: fatebitur et se et fratrem amanter a me habitos. Deus totam vestram familiam benedictione sua pergat sanctificare et illustrare. Is tibi et nobilis. conjugi et tuis liberis benefaciat. Muffelius pridem satis latinas ad me literas dedit. Basilea 8. Decembris 1589.
EPISTOLA LVIII.
S. Vir clar. hoc epistolio non responsum occupato extorquendum censui, qui ex me ipso, minime sane ocioso conjecturam de te facio: sed potius id agendum, ut, pro tuo candore intelligeres, te nihilominus a me diligi, et ideo magni fieri (neminem enim diligere possum quem non magnifacio:) [note: an neminem possim diligere, quem non magnifacio, aliis dijudicandum relinquam, mihi in utramque partem disputari posse videtur.] licet tibi hactenus integrum non fuerit testari
page 154, image: s154desiisse te [gap: Greek word(s)], eo quod D. Scherbium (jussus a Politarchis) expositis quibus movebar rationibus, ut ad nos cogitaret, admonui. Epistolium illud meum [gap: Greek word(s)] scriptum erat D. Scherbio: non JCto. Responsio autem hoc mihi tribuit, a quo me alienum esse novit Christus. Vellem sane a me non lectum. Sed haec posteris in mare Creticum demus portare ventis. Certemus antiquo more precibus ad Deum et officiis humanitatis, quae mihi a vobis polliceor, et vos a me optimo vestro jure exigere debetis. Optimus frater tuus Philippus me quandoque literis suis exhilarat, et vices tuas agit. Ego illum hortor ad ea quae bene natis ornamento et praesidio sunt. Si quando de axiomate vestro cogitabit, et huc veniet, me vivo, haud secus ac si filius esset, ornandum curabo. Salutem dico nobili Viro J. Fried. Tetzelio, D. Tobiae Hallero, D. Mart. Pfintzingo et Sigefrido, si is ex Italia cum tuo Affine rediit. Philippus Rieterus [gap: Greek word(s)] castra Regis Navarrae sequitur. Is mihi nuper salutem dici voluit. Placet mihi illius virtus. Sed nescio quae tempestas e Minervae in Martis castra eum perpulit. Cordatus
page 155, image: s155est nec sibi deerit. Deus eum custodiat. Eidem commendo te, conjugem et liberos, quos ubi omnes meos hospites in visero, audiam preces pias recitantes. Iterum Vale Basilea II. Junii 1589.
EPISTOLA LIX.
S. Mi carissime D. Compater, etsi mihi persuadeo de tuo candore, non serio te de me nuper, in causa Scherbii questum, quasi non admodum memor sim vestri: et quae ad rationes, quas illi objeceram jussus, sive abs te sive ab alio, ita responsa fuere, ut (prae sertim in odiosa collatione) mens non ita fuerit nec sit comparata: Tibi tamen et Amico et Compatri haec perpendenda proponere necesse habeo. Anne tibi is [gap: Greek word(s)] uti videatur, qui superiore tempore amore vestri ductus, hortator fuit Scherbio, ut ad vos quam primum accederet: qui superiore anno Heydelbergam vocatum rogavit, ut in statu apud vos perseveraret: nunc tandem in publico luctu hujus scholae assentiatur iis, qui huc revocandum ducunt, moti iis rationibus, quae tibi notae sunt, et quarum illa de Zwingeri judicio, vobis non potest [gap: Greek word(s)]
page 156, image: s156videri. Deinde anne justa causa sit, cur mihi uni succenseas non Amerbachio, non Rectori Plattero, non Scholarchis nostris. Fiat autem quod Deo videbitur. Ego vero in aurem tibi hoc edicere possum, quod res est, me autore factum, ne allegaretur coram nostris Jus Academiae nostrae in D. Scherbium, qui quum olim Erasmiano usus sit stipendio, revocari poterat pleno jure. Si ne nunc a quoquam allegabitur, tum id fiat quod opto, ut sui juris sit D. Scherbius: ubicunque tandem illi sit Deo serviendum. Fateor autem dolere mihi nonnihil, quod audio rationes, quas [gap: Greek word(s)] annotaram, quadantenus nigro sale aspersas. Sed hunc absterget Christus, cui experior me curae esse: cui etiam vos omnes et Remp. et Academiam vestram unice commendo. Otto a Grunrad et alii pii qui Heydelbergae sunt, per literas testati sunt, se tui fratris D. Philippi amicam rationem habituros. Bene vale 18. Octobris. 1589.
EPISTOLA LX.
S. Memoria Nominis tui sacra mihi est, Vir cl., et in dies virescens. Existimo autem
page 157, image: s157et te mihi bene cupere. Sepelivi nuper Susannam filiam, quae literarum et aliarum dotium caussa mihi valde cara etiamnum est. Hodie sepelivi D. Hottomannum, qui extinctus est tympanitide. In Christo nostri Templi locum mortalibus ejus exuviis esse volui. Si concionem edidero mittam. Arctopolitae [note: hoc Graeco-Latino vocabulo intelligit Bernenses in insignibus ursum gerentes.] incipiunt [gap: Greek word(s)]: Deo gloria. Frater tuus Philippus interdum suis literis me exhilarat. Laetor apud vos omnia esse tolerabili rerum statu: in quo quae bona insint grata mente agnoscere oportet. Gymnasii literarii aedes exaedificavimus ita magnifice: classes plures ita introduximus, ut mirentur cordati hospites: et mittantur huc Neanisci nati in nob. familiis. Ego cum gaudio visitatorem hoc tempore ago. Beza recte valet una cum D. Sadeele. [note: Antonius Sadeel, Gallus, Reformatus Theologus n. 1543. Lutetiis, Aureliae et Genevae docuit, variisque Synodis interfuit et plurima scripta Theologiea edidit, quatuor Tomis conjunctim excus. Obiit 1591. Vid. Melch, Adami V. T. exter. p. 153. et J. H. Boecleri de rebus seculi XVI. liber memorialis p. 757.] Brevi 6. lectiss. Juvenes Doctores Juris creabimus,
page 158, image: s158Promotore viro Nobili D. Hippolito a Collibus Reip. nostrae Cancellario, [note: nato 1561. Fundamentis jactis in Italiam profectus et redux Basil. J. V. D. creatus. A. 1588. in Academia Heidelbergensi inter primarios Juris Professores locum obtinuit. Cum vero ob quasdam privatas cum J. Pacio controversias alio cogitaret, Basileam revocatus, Reipublicae illi a Consiliis fuit Syndici munus obeundo. Postea Cancellarius Anhaltinus factus, saepiusque legati munere functus est. Obiit 1612. vid. Freherus p. 990, et Fried. Sylburgii Catalogus. Codicum Graecorum M. SS. qui p. 100. Orationem Hippolyti de Collibus in Comitiis Varsaviensibus habitam et alia plura de eo collegit.] qui et Senatui et Academiae ornamento est. Quaeso ut amanter salutes D. D. Cluverum, [note: Simon, son confundendus cum Philippo et Johanne. Noster enim A. 1586. consiliarius Noricus erat, postea A. 1596. Camerae Imperialis assessor factus. conf. disp. Excel. D. Zeltneri de Hellingo §. 60. et 61. p. 123.] qui quum mihi ante multos menses globos succini in pulverem redacti misisset, scilicet, ut Amerbachio et D. Samueli partem darem, si quid a me requiret, libenter [gap: Greek word(s)] praestabo. Filium D. Adami Henricopetri, qui e nostra Acad. in vestram proficiscitur, tibi et aliis bonis commendo. Vive et Vale in Domino. Basilea 13. Febr. 1590.
page 159, image: s159
EPISTOLA LXI.
S. Satis profecto literas scribendo desatigatus, Vir clar., te tamen salutandum, per votum de pace Christi, duxi: quia te constanter diligo. Fratem tuum Philippum, naturae placidae et pacatae, pietatis et jam patriae doctrinae, valetudinis denique nomine, in Italiam, hoc tempore neutiquam ablegandum: Si cui visum esset me in consilium adhibere. Boni consules meam libertarem quae cum studio et amore erga vestram familiam conjuncta est. Interea precor Deum ut consilio vestro, quod meo dissimile est benedicat. Quaeso autem te, ut communi et bonae fidei amico, Doct. Cluvero amicissimam meo nomine salutem dicas: et significes cochleare e succino majore successu ab eo mihi missum, quam poculum ex eadem materia, quod quum mei amans Trucsessius baro Waltburgensis adferre cupiebat, everso vehiculo, confractum fuit. Mulhausina seditio recrudescens, [note: de seditione Civium Mülhus. contra Senatum A. 1586. et 87. suscepta videatur Munsterus in nova editione et M. Stättlern in seiner Schweitzer-Chronick P. II. L. VII. f. 293. et 310. ad quam sine dubio respicit Grynaeus, dum seditionem recrudescentem vocat. confer Ep. 50. supra.] revera a Deo ipso repressa
page 160, image: s160fuit. Nocte quae praecessit 14. Junii, conjurati Landeknechtos aliquot in urbem introduxerant. Hi Senatum captum, in curiam abduxerunt: praedos agere ceperunt. Quum in acie novaculae essent res constitutae, Civis bonus implorat concivium opem in foro. Accurritur. Terrentur conjurati et milites et fugam capessunt. Attoniti haerent conscii conjurationis. Magistratus liberatur. Comprehenduntur etiam 6. Landsknechti et multi cives seditiosi: De illis capitis supplicium sumitur intra horae spacium 17. die ejusd. mensis. 26. die quinque cives dampati, ut in 4. partes dissecarentur, intercedentibus Tig. Bern. Basil. et Schaf husanis Legatis serio acta poenitentia, prius decollantur. Multi autem praefugerunt. Audio quendam ex vestris ministris, cum quidem pie docuisset de Coena Domini, dimissum esse. [note: incertum quis fuerit, et an non fama prorsus falsa haec nunciarit; hoc enim anno dimissos aliquos esse non constat. Interim ex hoc testimonio Grynaei videri potest, noluisse inclytum Senatum Noribergensem in Ecclesia sua heterodoxos Ministros tolerare.] Cupio verum cognoscere: quia
page 161, image: s161valde vos Noribergenses diligo et observo. Salutem dico viris Magnificis D. Nucelio et D. Feurero: et reverendo viro D. Durnhofero et D. Muffelio, cui opto ut optimam conjugem sortitus cum ea pie vivat: D. Tob. Hallerum D. Martinum Pfintzingum [note: omissum est: saluta quoque.] et D. Sigfridum Pfintzingum: Bene Vive et Vale in Christo Jesu, quem precor, ut tuis consiliis bene dicat. Basileae 25. Julii 1590.
EPISTOLA LXII.
S. Laetor, Vir cl. te Dei consilio in Republ. patriae tuae diligenter et seliciter servire: nam id singularis cujusdam gratiae Dei documentum est. Si id in tanta temporum asperitate, laboriose fit, et inter multas spinas, cogita mi D. Compater, quam praeclarum sit Deo servire in patria, exemplo majorum, aliquo cum successu et pari cum aliis bonis sorte. Intuere etiam domestica praesentis gratiae Dei [gap: Greek word(s)], conjugem bene moratam, bene natam, frugi liberos (de horum numero doceri cupio, singulis autem bene precor) facultates opum, quae sunt instrumenta et virtutum et vitae commodius agendae.
page 162, image: s162Perge autem ante omnia agere conjugi ducem ad Dei timorem. Ubi jam sit frater tuus Philippus, quem vere diligo, plane ignoro. Memini autem quid de honoribus ei promiserim, si me superstite veniat. Intellexisti Amerbachium nostrum migrasse ad Christum. Quam ille memor fuit bonae conscientiae quam beneficus! Eximiis Christi servis D. Durnhofero, Hellingo et ei qui micorum silesiorum [note: De Calvinismo Silesiaco A 1616. jamjam orto videantur Caroli Memorabilia Ecclesiastica p. 395. De recentiori confer Davidis Parei Thesaurum biblicum et quidem praefationem de vita autoris.] literas crebro mittit, D. Constantino [note: Est hic Constantinus Fabricius, patria Nordlingensis, Scholae AEgidianae primum Collega, deinde Diaconus et A. 1597. d. 14. Maji custodiae mandatus, unde d. 20. Junii cum tota familia dimissus, ex urbe excedere jussus est. Homo praeterea inquietus, et Cal vinismum aperte profiteri haud veritus. Quapropter etiam unus ex intimis Crynaei amicie erat.] salutem dico. Quid, et ubi agat Muffelius noster scire aveo. Si adest vobis, aut maritus factus est, aut si de uxore ducenda cogitat, (quod forte consultissimum foret) precor, ut Deo vivat, et ad virtutem Christianam declarandam strenue contendat. Christus Jesus Dominus noster
page 163, image: s163te et totam familiam tuam conservet. Salutat mea uxor tuam familiam. Basileae 10. Septembris 1591. Valde gratum faceres, siquid historici [note: forte de favore quorundam in Calvinismum.] perscriberes.
EPISTOLA LXIII.
S. Vir Clar. Memini te [gap: Greek word(s)], quum Heidelbergae essem, ad me mittete librum in folio, quo continebantur Epistolae Lutheri et multorum aliorum nunquam editae: memini te addere, si delectarer lectione, missurum te et alium tomum epistolarum talium. Ut in mentem ista venirent, fecit editio epistolarum Oecolampadii et multorum aliorum qui ad Rhenum et in vicinia [gap: Greek word(s)] evangelizarunt, quam admonitus a magno J. C. et Cancellario Electorali ad finem perduxi: ita ut proditurae sint exemplaria proximis nundinis, quorum spes est praeteritis facta. [note: de hac editione Epistolarum Oecolampadii videatur praefatio Celeb. Viri, laudes meas jam dudum supergressi J. F. Buddei, ad Epistola Lutheri.] Jam, Vir praestsi ad manum adhuc sunt illi tomi Epistolarum MStarum, si etiam per Negelium aut alium, cito ad me voles mittere, succisivis
page 164, image: s164horis, delectu adhibito excerpam optimas et lectu dignas, et eas si permiserit Deus edam in lucem. Sed velim id fieri paucis consciis, ne liber novitatis gratiam amittat. Nihil tibi, viro cordato, praescribo. Si molestum est quod peto, nolim te invitum morem gerere. Sed si probas consilium, fac, ut id intelligam. Nunc tibi mitto disp. Juridicas apud nos Inbitas: et Scholae apud nos Reformatae descriptionem. Hanc ideo mitto, ut tuo quoque praeconio exornes nostram Scholam, quae disciplinae et institutionis caussa ita bene audit, ut Nobiles, Barones et Comites habeat Scholasticos, et ut magnus sit discipulorum numerus. Quicquid Sturmiana apud Argentinenses Schola eximium habuit, id nos ad usum nostrum transtulimus. Ubi sit optimus frater tuus Philippus, ignoro. Deus illi caeterisque tuis fratribus tibi, Conjugi, literis, nobili Muffelio benefaciat. Vale in Christo. Basilcae 14. Novembris 1591.
EPISTOLA LXIV.
S. Vir clar. quem Deus et publici muneris, quo in illustrissima Republ. fungeris,
page 165, image: s165sibi in vicem succedentibus negociis: et familiae tuae, [gap: Greek word(s)], ut cum gaudio percepi: et animo tuo, inter crebras legationes, de coelesti patria adeunda, meditatione pia benedicat clementissime, toto pectore et Deum, omnis boni autorem, celebro: et tibi gratulor, tot et tam conspicua praesentiae et auxilii divini documenta. Fratri tuo Philippo, qui ut video, huc cogitat: si quidem me Dominus vivere volet et valere, non decro: quia certe dignas est, cujus habeatur ratio. De schola Reformata apud nos hoc habe, non solum aedificii eam esse ra tionem, ut etiam Princeps et nobiles [gap: Greek word(s)] soleaut inter alia eam quoque intueri: Sed et institutionis eam esse rationem, ut et Pontificii quidam nobiles, suos filios ad nos mittant erudiendos. Interalios autem et tres Rheingravii fratres eam frequentant, et video alios quoque heroicos adolescentes accessuros. Nobili Muffelio gratulor sanctum conjugium. Utinam statim initio matrimonio ejus memor sit, quod meo genero [note: qualis hic fuerit historiarum monumenta, quantum ego quidem scio, silent. Ob materiae vero analogiam placet addere A. 1596. Grynaeum Amando Polano a Polusdorff, gente Moravo, suam despondisse filiam et quidem gibbosam, cui in arrham dedisse dicitur 40. ducatos. Vid. D. Fechtii edit. Epist. ad Marbachios p. 768.] aliquando dixi: Precor ut Deum constanter
page 166, image: s166revereamini ut mutua inter vos charitas vigeat: ut patienter feratis adversus casus. Posthac [gap: Greek word(s)], mittam tibi disputationum Juridicarum exemplaria, per Negelium vestrum, hominem officiosum aut per alium. Salutem Chrittianam dico, viro cl. D. Laur. Durnhofero. Brevitatem boni consule, nam simul ad diversos erat scribendum Conservet te [gap: Greek word(s)] gratia Dn. nostri Jesu Christi. Basilea 17. Jan. 1592.
EPISTOLA LXV.
S. Vir Cl. Hoc nomine vere laetor, quod bona conscientia, etiam non rogatus, testari possum, fratrem tuum Marcum, [note: n. 1513. 26. Febr. A. 1604. factus AErarii Duumviralis praefectus obiit 1626. 24. Octobris.] iis animi dotibus et virtutibus excellere, per gratiam Christi, ut mihi et aliis qui hoc tempore mecum versantur charior esse non possit, quam suo merito etiam est. Credo tibi quoque id, caeterisque cognatis et propinquis
page 167, image: s167solatio esse. De ejus autem seu mansione seu discessione vestrae prudentiae erit statuere. Equidem spero futurum sui similem, id est, probum et cordatum, quocunque venerit. Ut benequoque sit D. Lic. Philippo, opto: et memini Dn. Baumgartnerum mihi scribere, praeter aliascausas etiam meo nomine sese adfuturum, si qua in re possit. De nuptiis si is cogitat, tuum erit praeter [gap: Greek word(s)], illum adhibere ad rerum vestrae professioni congruentium tractationem. Ac te id praestare ideo dubium non est, quia novi, quae tua sit [gap: Greek word(s)]. Ideo autem in hanc sententiam scribo, et quia te inter fratres natum eximium parentis alterius personam sustinere scio, et quia familiam vestram vere nobilem vere quoque veneror et diligo. Tota mea familiola tuae incrementa [gap: Greek word(s)] precatur.
Vale in Christo Basil. 24. Octobris
page 168, image: s168Per opportune accidit, ut Vir Illustris et Generosissimus Hieron Guilielmus Ebnerus Epistolam Grynaei ad Philippum Camerarium scriptam pro sua singulari in studia aemore, ex instructissima Bibliotheca communicaverit. Haec enim satis luculenter docet, quanta curae Grynaeus vel Noribergam vel Altorfium ab Ill. Senatu recipi, affectaverit, quae simal interpretis instar esse poterit blanditiarum ejus.
S. Facit Epistola illa mea, quam non ita pridem ad te, Vir clarissime, dedi, ut collectis jam non nihil viribus, necessarium videatur animi mei sententiam plenius tibi exponere, et quidem non eo nomine ut quicquam aucuper, sed ut tibi viro integerrimo, ingenue aperiam id quod annis jam aliquot varie me affecit, et adhuc negocium facessit. Magno et Senatus nostri et optimorum in hac Academia [note: Basileensi.] virorum studio, hoc ante septennium [note: 1575.] perfectum fuit, ut Principe [note: Carolo Marchione Badensi.] volente ad docendas sacras literas me adduci paterer; ubi toto fere quinquennio, eam provinciam recusassem [gap: Greek word(s)] (quam mihi a Hierophantis regnum in Ecclesia diu jam obtinentibus imminere
page 169, image: s169minere praevidebam.) metu deterritus. Quod aut multi omnia pacata fore pollicerentur, sic accessi ut solent ii, qui periculum ante oculos positum vident. Me vero non fefellit animus. Etsi enim publice privatimque docendo, et [gap: Greek word(s)] omni studio liberali prosequendo, multas etiam magnasque injurias devorando, pacem redimire in hodiernum usque diem pergo; et pergam dum me in hac statione consilio suo servire volet Dominus: tamen, quia luminibus officere videor nec injusto odio erga Ecclesias orthodoxas et technis quorundam servio, sentio me nunquam non per cuniculos, interdum etiam aperto Marte hostiliter oppugnari, Politarchis quibusdam conniventibus, nonnullis juvantibus: amicis vero attonitis artificiosae ipsius tragoediae spectatoribus. Etsi autem laboribus meis hoc perfeci, ut etiam aemuli fateri cogerentur, me non modo Theologica lectione ordinaria, mihi injuncta: sed etiam Historica in Academiam introducta et [gap: Greek word(s)] continuata, bene mereri de juventute: quia tum hanc in me respicere et inclinatu quodammodo recumbere viderent, aegre id quoque homines
page 170, image: s170invidi ferre ceperunt. Accessit calamitas collegii Petrini, cujus caussas perscribere non est [gap: Greek word(s)]. Illud mihi solatio est, quod totius Senatus judicto mihi salarii publici suspensione in biennium (quam quidam alii promeriti dicuntur, silentio et in curia) injuria maxima fit, quam tamen nemo ex Politarchis depellere studet: cum summi quidam vereantur ne si unius insontis rationem habeant, caeteris quoque [gap: Greek word(s)] ex solvere cogatur [gap: Greek word(s)]. Sed si ut Anaxagoras Pericli dicebat, Oleum lychno subtrahatur, non sane diu luce sua homini servire poterit. Sordidum eum esse judicem [gap: Greek word(s)] toties tanquam sancte promissa, exsculpere, etsi scio non esse temere cuique locum mutandum, sed Domini caussa multa dura ferenda: si tamen, Dominus id permittat, et spes sit alibi me servire posse gloriae ejus, non illibenter locum alium ab ipso commonstratum, adiero. Magnificam conditionem nequaquam expecto, contentus Scholastico vitae genere, in quo liceat divini nominis sanctificationi et juventutis institutioni, servire. Sentio autem artificio Sinonio Hierophantarum
page 171, image: s171duorum, [note: Simonis Sulceri.] qui primas obtinent, alacritatem si quae est meam in docendo non parum obtundi. Et tamen studiosae Juventutis studium et diligentia, me quoque diligentem hactenus reddidit, ac solatio mihi suit in mediis aerumnis. De his rebus saepius cogitanti, venit in mentem laudatissima vestra, Respub. quae cum territis hac tempestate Camoenis, novum hospitium aperieerit, admirationem pariter et amorem sui excitavit in animo meo, Aristocratiae vestrae [gap: Greek word(s)] et ornamentis, plurimum alioquin tribuente. Neque vero haec eo scribo, ut mei aliqua habeatur ratio. Nam si maxime summa habeatur, vix possem vobis probare mediocria [gap: Greek word(s)]. Sed ut intelligas, sic me affectum, ut modo per Dominum Deum meum liceat, paratus sim, Scipionis Tribunos Plebis fugentis, exemplo, [gap: Greek word(s)], in ea loca in quibus pie docendo et [gap: Greek word(s)] Scripta adornando. Ecclesiae et Reipub. servire liceat. Ultraneae merces patent, ut habet Proverbium. Ego vero Dei beneficio alienus sum ab impudente publicarum functionum ambitione. Vellem tamen iis me a
page 172, image: s172Deo praesidiis doctrinae instructum, quae vestris hominibus usui esse possent, apud quos mallem quam usque alibi consenescere, cum mihi vestra virtus, et Magistratus vestri sapientia, Noribergam multis modis amabilem reddat. Sed haec omnia Deo commendo, quem oro ut vos omnes incolumes servet ad gloriam suam et publicam utilitatem. Mitto Theses Juridicas et Medicas. Has velim te viro clarissimo fratri tuo: Doctori Joachimo dare, et plurimam meis verbis salutem dicere. Iterum vale. Dominica Laetare, Ignosce [gap: Greek word(s)] hominis, qui dum multis morem gerere studet, [gap: Greek word(s)] potius quam [gap: Greek word(s)] scribere cogitat, et literas fere in omnes Germaniae angulos missitare hoc tempore necesse sit.
Vere tui amatiss.
Joh. Jacobus Grynaeus.
FINIS.
page 173, image: s173
SVPPLENDA ET EMENDANDA
AD EPISTOLAM I.
PAg. 1. nota (a) De hoc Christophoro Fabio Julio Bernhardus Praetorius P. L. in epithalamio Marci Christophen Jugelii et Magdalenae Coeleriae etc. A. 1600. modulato, ita canit.
(Cui catus haut abs re nomen Fabii indidit augur)
Fama recens, et dexteritas in rebus agundis;
Multaque cognitio Regum, quo verba serente,
Juraque de dubiis reddente sagaciter actis;
In medio attonitus Pegnesus saepius undis
Haesit curriculo, facundi Nestoris artes,
Eloquiumque viri tacito miratus in alveo.Epitaphium vero cum suis majoribus reperitur in der Norischen Christen Freydhöfe Gedächtnüß bey den Monumenten auf S. Johannis Kirchhof. p. 117.
pag. 2. lin. 5. de Hechtmeiero quodam sermo est, quem mercatorem Basileensem fuisse, judico.
page 174, image: s174
pag. 3. nota (b) Franciscum Hottomannum ex antiqua et nobili familia Otmannorum apud Silesios Germ. ortum suum traxisse indicat ejus Epitaphium a M. Joh. Grossio in monumentis Basil. a se collectis, sed a Joh. Tonjola ordinatis et 1661. editis p. 40. quod neque Freherus in Theatro virorum erudit. neque ullus allus scriptor de claris Silesiis, observavit. Confer Tobiae Magiri eponymologium Criticum a Christiano Wilhelmo Eybenio auctum p. 463. Alia Epitaphia de eo Petrus Lindenbergius ex Bibl. Ranzoviana in Commentario rerum memorabilium in Europa ab A. 80. -90. gestarum ponit p. 175. et 176. confer Ep. 60. ubi tympanitide extinctum esse videbis.
pag. 4. nota. (e) Cum tabula Genealogica MSta familiae Wirsungiae mihi sit communicata, in veni, Philippum Wirsungum M. D. jam A. 1555. d. 17. Junii, allegante Crusio, Catharinam Pflaumiam sibi despondisse, ejus vero Parentem Marcum Wirsungum fuisse. Videtur ergo potius is, quem literae Grynaei memorant, David Wirsungus, M. D. qui A. 1583. Catharinam Orteliam duxit, cujus Parens Hieronymus Wirsungus,
page 175, image: s175frater dicti Philippi, quem Carolus V. 1555. nobilitatis insignibus ornavit.
pag. 5. nota (f) de Jodoco Friderico Tetzelio sermonem esse, confirmat Epistola XVII. p. 4.
AD EPIST. II.
PAg. 7. nota (e) notandum, quod G. Abr. Mercklinus M. D. in Lindenio renovato p. 109. observaverit B. Brunnerum obiisse apoplexia A. 1604. aet. suae 21.
NOTAE AD III.
P. 9. nota (c) Hier. Guil. Ebnerus, Vir Generosissimus, qui nunc non solum fasces Consulares Noricas sustinet, sed et res bellicas mira prudentia et dexteritate cum reliquis Dn. Collegis dirigit, magnus Musarum Mecoenas, ipse autor harum thesium Miscellan. est, cujus Bibliotheca, nunc multipliciter aucta, claret manuscriptis nonnullis selectis atque antiquis, quae enumerat Burcardus Gotthelfius Struvius in Introduct. ad notitiam Literariam p. 155. editionis 2dae.
p. 12. nota (k) Zwingeri epitaphium reperitur in Basileensibus Monumentis p. 136. p. 13. ad verba Comitis Hundingdoniae Nepos:)
page 176, image: s176Comes hic erat ex familia Hastingica, et titulum hujus Comitatus ab Henrico VIII. Rege Angliae acquisivit. Ejus Nepos, de quo hic sermo e filio Francisco appellatur Henricus, qui a Regina Elisabetha insignibus Ordinis Georgiani decoratus fuit; quem Camdenus in annal. Elis. p. IV. p. 683. tali encomio ornavit: Vir miti ingenio et plurimis religionis studio inflammatus, adeo, ut ministros flagrantiores impense fovendo patrimonium plurimum imminuerit, mortuus sine liberis 1595. confer D. Jac. GuiL Imhof in Historia Geneal. R. et P. Magnae Britanniae p. 122. et Tab. Geneal. LI.
ibid. linea 12 adverba avo tuo materno) qui erat Andreas Imhof, filius Johannis et Cath. Muffeliae, de quo in Epist. IV. n. (a)
ibid. nota (l) de his binis fratribus vid. Freheri Thetrum V. C. p. 1040. et 1300.
ibid. nota (m) de quo pauca Joh. Jac. Boissardus in Bibl. Iconum de III. erud. et doctrina viris P. I. p. 294. et 295.
Ad IVtam.
PAg. 15. nota (b) Heidelbergensis) imo et Cancellarius. Composuit quoque
page 177, image: s177carmina, quae occurrunt T. V. Delit. Germ. p. 104. indicante Georgio Matthia Koenigio in Bibl. V. et N. p. 648.
ib. not. (c) Hujus Zerotinii (Zirotin) familiam Borhur. Balbinus in Tab. Geneal. Regni Bohemiae in 9. Tab. pertractat. Bucelinus in auctario suo P. IV. Germaniae Topo - Chrono Stemmatographicae p. 320. exhibet fragmentum Stemmatographicum. Historice vero Georgius Crugerus e societ. jesu in Sacerrimis Memoriis Bohemiae Coronae M. Septembris ab initio recenset.
pag. 16. linea 15. ad verba Episcopus nester) erat tum temporis Dn. Jacobus Christophorus Blarer a Wartensee, Vir, uti Bucelinus in Vol-I. Germ. sacrae P. I. p. 57. ait, utilissimus, qui multa emit, arces condidit, et Collegium Bruntruti fundavit, electus A. 1575. De foedere hoc cum pagis Helvetiae inito vid. Joh. Jac. Hottingeri Helvetische Kirchen-Geschicht 7tes Buch p. 918.
p. 17. nota (i) Vivebant hoc tempore duo Iselii unius nominis. Unus erat Senator Basileensis Gallicae et Italicae linguae peritissimus, qui obiit 1588. d. 6. Aug. aet. 52. Alter Joh. Lucas Iselius Senior (ad discrimea
page 178, image: s178junioris, 12. annum agentis. ita dictus) Joh. Lucae et Theodori Zwingeri privignus, qui etiam Senator Basileensis erat A. 26. Triumvir 21. Scholarcha 23. etc Elaemosinarius 21. De quo autem ex utrisque sermo circumstantiae docent. Vid. Grossi Monumenta Basil. p. 39. 163. et 66.
p. 18. (l) Th. Erasti vitam breviter, scripta vero omnia recenset Mercklinus in Lindenio renovato p. 1013. Ejus Epitaphium Vide in Monumentis Basilcensibus p. 133.
Ad VI.
P. 23. lin. 13. Zvvingerum) evolvatur jam dictus Mercklinus in Lindenio renovato p. 997. confer supra ep. 3. p. 12. n. (k)
Ad VII.
P. 25. cum in contextu a typographo litera (b) sit omissa, adjecta nota b ad sequentem p. 26. referenda, ubi de Claudio sermo est.
Ad VIII.
P. 27. n. (b) cui Comiti, cum Rectoris dignitatem obtinuisset Paulus Melissus, de quo p. 77. dictum, Oden scripsit.
page 179, image: s179
Ad X.
P. 33. linea 14. Eva Truchsessia) Quia Bucelinus in Vol. I. P. III. Genealogicae notitiae p. 100. Truchsessiorum familias triginta octo enumerat, non licet cerro colligere e quanam haec nostra sit familia. Si tamen conjecturae locus est salvo meliora sentientium judicio, affirmare vellem, Evam hanc Truchsessiam e familia Truchsessiorum de Rheinfelden natam esse, quia ex monumentis Basil. constat, nonnullos ex hac familia Basileae sepultos esse.
ibid. linea 18. Jacobus Reichel in Tschanisch, Reipubl. Vratisl. Senator et illustriss. Principum ac statuum utriusque siles. Steurarius generalis. Obiit ex improviso ex altis casu, in secessu suo TSchanisch d. 18. April. 1613. aet. 51. vid. J. H. Conradus in Silesia Togata et confer Ep. 8. et 9. praeced.
Ad XI.
PAg. 34. et 35. n. (b) confer Lindenium renovatum Meroklini p. 271. et Grossii monumenta Basil. p. 59.
pag. 35. n. (e) vid. Pantaleonis Prosopographiam Heroum atque illustrium virorum
page 180, image: s180totius Germ. P. III. p. 261. Freheri Theatrum V. C. p. 1482. Edita scripta recenset autor Bibl. Bodleanae p. 184. et 185. qui vero confundit quaedam scripta Medica, quae alius hujus nominis, origine Machliniensis, compilavit, de quo legendus est Swertius in Athenis Belgicis p. 474. Confer Merckl. L. R. p. 688. Noster autem Sturmius, consolationem ad Argentinensem Senatum de Morte D. Jacobi Sturmii scripsit A. 1563. quae in Bodleana Bibliotheca non extat.
p. 36. n. (f) vide Freheri theatrum Virorum cl. p. 889.
Ad XIV.
P. 45. linea 11. adverba: Casp. a Rhumrodt) Ejus Epitaphium extat in Mon. Basil. p. 41. quod frater Johannes Georgius fieri curavit.
p. 46. n. (c) in epistola 18. vocabatur Andreas. Epitaphium Senae erectum hujus tenoris est: Joh. Andr. Anton. F. Seb. N. Neroberga ex Nobili et Patricia familia Geuderorum in Herolzberg etc. orto, perlustratis Germ. Gall. et Britan, regionibus, Senas studiorum gratias profecto, ibidemque pie
page 181, image: s181in Christo sed immatura morte defuncto parent: moestiss. perenn. memor: ergo p. vixit Annos XXIII. menses III. D. XXI. Obiit A. S. CIC IC LXXXIIX. XVIII. Kal. Octob.
Ad XV.
P 48. n. (a) Erat filius Georgii administratoris Vectigalium Norib. et Margar. Schliisselfelderiae n. 1561. d. 13. Maji den. 1588. Spirae Nemetum.
p. 50. l. 8. et 9. et verba: Sigis --- Nicolaum) Cunradus in Silesia Tog. p. 33. de parente ita loquitur: Sigismundus a Burghaus Dn. in Stolz et Schiltberg etc. Consiliarius Caes. et ducatus Monsterberg. praefectus obiit Stoltzenae d. 13. Maji 1587. De Filio vero Nicolao p. 32. dicit, quod fuerit Dominus in Stoltz, Jansdorff, Schiltberg Peterwitz etc. Consiliarius Caesar. et Cam. Sil. Praeses. nat. Francosteinii d. 12. Novembr. 1562. den. Vratisl. in Burgo Caes. 1. Jul. 1619. aet. 57. Conferatur Henelius in Silesiographia renov. P. II. c. 8. p. 344 --- 361. qui multa de his binis laude digna enumerat.
page 182, image: s182
Ad XVIII.
P 56. l. 8. Theophilus) Epitaphium in monumentis Basil. p 332. ut et vita praemissa J. J Grynaei indicant, quod Evangelium in Roët elanae provinciae Ecclesiis docuisset.
Ad XIX.
P. 57. l. 13. Comes Ludovicus) De cujus familiae origine videatur stemma Leostenianum sive Genealogia III. et Generosorum Dn. ac Heroum, Comitum in Löwenstein, Wertheim, Rupeforti, etc. deductum per continuam seriem ill. familiae a Friderico Victorioso, Electore Palatino, Gentis authore ad nostra usque tempore Francofurti 1624. Hic Christophorus Ludovicus propagavit lineam Evangelicam vid. Dn. J. W. Imhof Not. Proc. S. R. J. L. VIII. c. 7. p. 570. §. 5.
Ad XX.
p. 59. n. (a) Ejus scripta recenset Svvertius in Athenis Belgicis p. 586. Uxor ejus prima erat Anna Margaretha, Joh. Marbachii filia. Altera Justina Dn. Joh. Oethafii Dicasterii Norici Assessoris (qui quondam Wittebergae erat commensalis Ph. Melanchtonis)
page 183, image: s183filia, e qua 1586. suscepit filium Joh. a Giffen, Leopoldi Guilielmi, Archiducis Austriae Consiliarium, Judicem provincialem in Episcopatu Passaviensi, et praefectum in Schirnegg, nec non suae Serenitatis, voluti Magni Magistri Equestris ordinis Teutonici, ac Episcopi Argentin. Halberstad. et Pasaviensis et Landgravii Alsatiae etc. ad Tractatus Pacis Vniversalis Legat. Plenipoten.
Ad XXV.
P. 71. l. 17. Martinum Schillingum) Erat judicii provincialis Ducat. Vratislav. Scabinus n. 1551. 7. Novembr. Huic Zwingerus Vol. 21. Theatri sui dedicavit. Obiit in patria d. 13. Junii 1593. aet. 44. Conradus in Silesia Togata p. 266.
Ad XXVI.
P. 77. nota (e) confer quae de eo annotavit Boissardus in P. II. Iconum p. 30 --- 34.
Ad XXVII.
P. 79. (b) Georgius hic Comes de Witgenstein est Ludovici Senioris Comitis de Sayn et Witgenstein filius, qui lineae Berleburgensis
page 184, image: s184autor est vide Dn. Jac. Wilhelmi Imhof Notit. Procer. S. R. J. p. 438.
p. 79. l. 22. ad verba Philippo Barone Winneburgico) Spenerus in Operis Heraldici Parte speciali p. 542. mentionem facit cujusdam junioris L. Baronis Winnebergii et Beilsteinii, Consiliarii Palatini et Burggravii Alzeiensis, ejusque 16. majores enumerat. conferatur Bucelinus in Vol. 4. sive Auctuario operis Topo Chrono Stemmatograph. p. 469.
Ad XXXIII.
P. 92. n. (d) Bernh. Praetorius P. L. Epithalamio ad nuptias Gabrielis Harsdorferi et Barbara Welseriae A. 1600. de nostro Sebaldo Welsero egregie canit, et totam vitae descriptionem suppeditat, digna quae recudatur:
Ille, inquam Welserus is est, ille, ille Sebaldus,
Qui peperit tantam parvo sibi tempore famam.
Musarum juvenis per amoena vireta vagatus,
Felsinea, modico Rhenus quam perluit amne,
page 185, image: s185
Quum Themidis cultor sollers habitaret in urbe:
Tale sui specimen popularibus edidit; uno
Cunctorum ut fieret tum Consiliarius ore:
Nec male successit, nec eos spes cepta fefellit.
Namque duae veluti famoso ibi crimine pesteis
Et strumae quondam, damnique malique dedere
Plus rebus nostris, alii quam forte trecenti:
Sic ille his ipsis plus attulit unus honoris
Et frugis, centum quam non fecere priores.
Gentis enim leges, et libera jura, vicesque
(Testibus haut opus est, cum res heic ipsa loquatur)
Tam bene collectas propria digessit opella,
Et propria dextra; majori obstringere sese
Officio ut nunquam quisset: qua propter et ejus
Vivet ibi nomen, dum natio Teutonia vivet.
Argumentum ingens, in adulta aetate (dedissent
Vsuram vitae si numina floridiorem)
page 186, image: s186
Qualis erat, quantusque futurus! Deinde reductus
In patriam; Imhofio ductaque e sanguine pulchra
Magdalide, Andreae nata: Imperiale Tribunal
Mox sibi collegam legit: quo munere dum se
Strenuus exercet; simul heic peragenda signat,
Tam dextro in numerum et seriem ordinie cuncta redegit
Totius tulerit labor hic ut puncta Senatus.
Pro sacratietiam Lectoria Juris alumnis.
Splendida construxit, legatoque insuper auxit
Magnifico, Altdorphl, Musarum ub Regia surgit.
Ad populi fasces etiam post paulo vocatus,
Praefuit his tanta gravitate, fideque bonoque
Consilio, ut multis hinc admirabilis esset.
Optima prima fere manibus mors improba avaris
Praecipit: hunc nostrum quoque sic crudelis ademit,
Pro patria quando legati munus obibat:
Et proceres inter vix binos degerat annos.
Dignus ob ingenium rarasque in pectore dotes.
page 187, image: s187
Ter tria Nestoreae contingere secula vitae.
Andreas Christian Esthenbach Hist. acling, Prof. Publ. Gymnas. Nor. ad S. AEgid. in ossibus virentibus Dn. Caroli Welseri Duumviri p. 18. Sebaldi amorem singularem erga studia ita exprimit: Sebaldus Welserus tum ob infinita in Remp. merita, tum vel maxime ob singularem et rarissimi exempli erga literas, earumque cultores Amorem, aeterna proeconia meretur. Testantur hunc amorem, praeter bina stipendia Musarum probis et sedulis cultoribus abs eo dicata, binae quoque bibliothecae, quarum alteram venerando. Presbyterorum AEgydianae Ecclesiae collegio, alteram Gymnasio, huic templa ante fatale nuperum incendium, contiguo, consecraverat: maxime autem, magnificentissime ab se, propriis sumtibus exstructum Auditorium in Collegio Academiae Altdorfinae, An. 1583. cum Jurisprudentia studiis, tum vero maxime solennioribus actibus destinatum, quod hodiernum, in gratum erga Fundatorem memoriam, Welserianum audit.
Ad XXXV.
P. 97. n. (a) De hac vocatione et octiduana
page 188, image: s188disputatione de S. Coena vide a partibus quidem Grynaei stantem Hottingerum in der Helvetischen Kirchen-Geschicht 7. Buch p. 922. et paulo latius cum circumstantiis Henr. Altingii Histor. Eccles. Palatinam quae in Monumentis pietatis et Lit. P. I. p. 247. extat.
p. 98. (b) confer Lucae Osiandri Epitom. Historiae Eccles. C. 8. p. 962. ut et Leonh. Hutteri Concordiam concordem c. 47. p. 318.
Ad XXXVI.
P. 102. n. (a) Hoc iter Belgarum impensis suscepit, cum quibus semper amice vixit, et bis A. 1581. et 1584. Francofurtum ad nundinas profectus est, quod ipse in suo vitae curriculo, manu propriae exarato, fatetur.
Ad XXXVII.
P. 104. n. (a) Confer de hoc Joh. Henr. Boecleri liber memorialis Seculi P. C. N. XVI. p. 773. dicentis: Emanuel Tremelius, gente Judaeus, natione Italus, linguae Hebraicae peritissimus, Hornbaci, Heidelbergae, Divioduri ac Sedani docuit; obiit 1580. Praeter Grammaticam Chaldaicam et Syriacam, Biblia
page 189, image: s189ex Hebraeo translata brevibusque scholiis illustrata, Novum etiam Testamentum Syriacum, una cum versione in lucem emisit; ob quod tamen a Gilb. Genebrardo et Theoph. Raynaudo plagii accusatus, quasi nempe Guidonis Fabricii Boderiani laborem sibi vendicaverit; sed ab hoc crimine eum liberat Franc. Junius Dialogo colloquentis cum Genebrardo Tremelli quasi jam mortui, ejusdem operibus Theologicis sub titulo Specularii inserto. Vid. Jac. Thomas. de plag. liter. §. 427. 566. 567. Vinc. Placius de Script. et Scriptor. Anonym. et Pseudonymis p. m. 193. Jo. Deckherr. in conjectur. p. m. 27. Add. Melch. Adam. in Vit. Theol. exter. p. 142. Freher. p. 248.
ib. n. b. conferatur dictus Boeclerus p. 714. ubi ait: Hieron. Zanchius, gente Italus, Petri Martyris discipulus, primum Genevae, deinde Argentorati Theologiam professus Augustanae Confess. sub certa conditione: si nempe orthodoxe intelligatur; subscripsit. Post Heidelbergam, hinc Neostadium concessit, et rude donatus cum Heidelbergam denuo amicos salutatum abiisset, an. 1590. aet. 75. ibi mortuus est. In lucem emisit Miscellanea Theologica, Comment. in Hoseam,
page 190, image: s190in aliquot Pauli Epistolas, et multa alia. Thuan. lib. 99. p. 101. Melch. Adam. in vit. Theol. Exter. p. 148. sq. Freher. p. 279. seq. Ejus Epitaphium vide in monumentis Heidelb. p. 49.
ibid. n. (d) de hoc Beumlero vide: Hottingers Helvetische Kirchen-Geschicht VII. Buch p. 923.
Ad XXXVIII.
P. 106. n. (a) post verba: Joh. Clemente) de quo vid. Mercklini Lindenius renovatus p. 554. cujus epistolas distinctius refert Lippenius in Bibl. Medica p. 155. b. addatur Freheri Theatrum V. C p. 1335.
p. 108. n. (c) Eberhardus n. 1565. Rector Acad. Heidelb. constitutus 1585. quod patet ex programmate funebri Frid. Widebrami, ubi talis inscriptio legitur: Rector Academiae Heidelb, EBERHARDVS, Comes Solmensis, et Dominus in Munzenberg et Sonnevvalde, omnibus omnium ordinum Doctoribus, Candidatis et Dn. Studiosis S. P. D. Obiit 1596. laetali vulnere. Vid. Zeiblichs Genealogische Tabellen über das uralte Reichsgräffl. Hauß zu Solms Tab.
page 191, image: s1913. p. 6. n. 73. De fratre Joanne, qui in eadem epistola p. 3. l. 8 Comes Joan. Albertus a Solms vocatur, idem Zeiblichius loco citato et pag. n. 69. consulatur.
p. 109. n. (d) notetur, quod allegatio Sohnii ex Grossii Monum. Basil. p. 383. ita emendenda sit: Vide in appendice selectissimorum orbis monumentorum p. 60. Grossi Epitaphia Vrbis Basil. collect., et a Joh. Tonjola ordinat. Confer Monumenta Heidelbergensia p. 31.
Ad XXXIX.
P. 113. l. 8. Bockwoldio) est e famiha Nobili Holsatica, de qua vide Jonae ab Elvervelt Holsatiam, class. 2. in folio L. 4. et M. et auct. in M. Andreae Angeli Holsteinischen Chronick P. l. p. 42.
Ad XL.
P. 115. (a) Epitaphium ejus diem mortis aeque non indicat, ast tamen, hydrope laborasse, extat. Vt autem scrupulus, a nobis motus, tollatur, e Grossii Monumentis Basil. p. 134. haud piget illud addere, quod in parochia S. Petri est erectum, ita sonans: Deus
page 192, image: s192ipse charitas est, ejusdemque in Ecclesia atque schola fidus verusque minister, Huld. Coccius Theol. Basileensis oves Petrinas Petrina cura an. 24. pavit, Theol. cathedram illustravit, Spiritum pacis Christi amantem, autori suo sexagenarius reddidit: reliquias ex hydrope ossi carnique suae Margarithae et Merianae et Vrsusae Feschiae, cum quibus seorsim an. p. m. XL. in suavi vixit connubio, contumulari voluit A. S. M. D. XXCV.
Pag. ibid. n. (b) Epitaphium hujus in dictisMon. Basil. extans p. 33. hujus tenoris est: C. S. Simon Sulcerus aedis hujus Theologus vigilansque antistes, utraque manu vineam Domini sui excoluit, scholam Theologicam erexit atque rexit: fida docendi assiduitate suspiciendus vitae sanctimonia et probis moribus imitandus, Vixit A. LXXVII. Ob. CICIC XXCV. d. 12. Junii. conf. Freheri Theatrum p. 261. Vitae curriculum descripsit Panthaleon in P. III. Prosopographiae Heroum.
Ad XLII.
P. 119. lin. 18. Schlaudersspachius) Literis quoque incubuit Altdorf I. Noricorum,
page 193, image: s193ubi A. 1579. recitavit Penegyrin sub Rectore D. Joh. Th. Freigio. Vid. Emblemata Alt. p. 28.
P. 120. l. 7. Tobiae Hallero) Erat filius Joachimi ab Hallerstein Senatoris et Ecclesiarum Ephori, ob insignes virtutes et merita nunquam satis depraedicandi, natus 1560 d. 1. Jul. Postea factus praefectus Coenobii S. Clarae et Pildenreuth. Obiit 1647. 14. Septembr. confer Emblemata Alt. p. 21. ubi A. 1578. Orationem recitasse programma indicat.
Ad XLIII.
P. 120. l. 14. Muffelio;) de quo in Epist. praeced. 42. et 44. Nomen erat Joh. Jacob. parentes supra in Epist. 25. in not. (a) adducti sunt. Nuptias contraxit A. 1592. cum Maria, Antonii Geuderi filia et A. 1606. in Senatum receptus est, obiit 1632. 14. Octob. Georgius Olza, Noricus, in epithalamio narratonuptiis Dn. Ernesti Hülsii, (Dn. Achatii Hulsii J. V. D. S. C. M. nec non Episcopo Bambergensi a consiliis (qui anno aet. 75. biblia Graeca in Latinum vertitit, illudque opus 1608. in cepit, et 1612. felicitet finivit) filii, cum virgine Maria Magdalena, D. Joh. Jac. Muffelii filia 1612.
page 194, image: s194V. Idus Maj. celebratis, hoc encomio eum ornavit:
Janus Jacobus Muffel virtute fideque
Clarus, divitiisque potens, et splendidus auro,
Cujus Consiliis, et Curia nostra triumphat.Ad XLIV.
P. 122. n. (a) Huic laudationi funebri adde exequias Paumgartnerianas diversorum autorum editae a Cunrado Rittershusio J. C. It. Orationem funebrem in praesentia totius Communitatis Scholasticae ante funeris deductionem in Schola Xenodochiana publice habita 23. Decemb. 1602. a M. G. Mauricio Seniore ludi literarii ibidem Rectore. Phil. Camerarius in suo Calendario ad A. 1602. 18. Decemb. ita scribit: Obiit Dn. Hier. Paumgartner Duumvir, cum diu conflictatus esset podagricis et calculosis dolor ibus: Vir Ecclesiae et Reipubl. utilis. M. D. OMeis in Oratione fun. Joh. Paul. Paumgartneri S. C. M. Consiliarii et Duumvirii, de Hieronymo ait, quod cum Dn. Christophoro Furero primum jecerit lapidem struendi collegii Altdorfini.
page 195, image: s195
Pag. 124. n. (e) fuit et tum temporis vel paulo post quidam D. Gerbelius, homo eruditissimus, Bibliothecae Noricae custos, uti perhibet Joh. Saubertus in historia dictae Bibl. p. 26. Judicec itaque benevolus lector, annon de hoc sermo sit?
Ad XLV.
P. 124. n. (a) Parentem coluit Chirurgum Basilcensem ejusd. nominis. Confer Monumenta Basil. p. 32. Scripta Bauhini in Catalogo Bibl. Francofurtanae ad Oderam p. 27. et in Lindenio Renovato p. 539. recensentur.
Ad XLVI.
P. 127. n. (a) Erat filius Antonii Rantzovii de Neuenhof etc. et nepos Gotscalci de Rantzov. linguae latinae peritissimus vid. M. Andr. Angeli Holsteinische Chronick. p. 141 -- 143. quip. 180. expresse 120. Dominos de Rantzov. nominat, A. 1587. omn viventes.
Ad XLVII.
Pag. 128. lin. 10. Curatoris Halleri) est Joh. Jacobus qui A. 1587. obiit d. 25. Aprilis.
page 196, image: s196Bernhard Praetorius P. L. in Epithalamio in nuptias Joh. Ernesti Halleri, Ernesti Halleri ab Hallerstein in Kallckenreuth, Senatoris nobilissimi et Rei bellicae Noriberg. in Rep. praefecti strenuissimi, Filii sponsi, cum lectissima Virgine Barbara, Andreae Imhof filia 599. ita canit de nostro Joh. Jacobo:
Qua vero, qua fronte, mihi neglectus abiret,
Hoc in composito versu licet, ille Jacobus
Ille, inquam sponsi patruus, Vir factus ad unguem,
Pulcer et in sele totus teres et atque rotundus;
In commune bonus, civis gratissimus urbi,
Et vario praestans usu, excellensque Senator;
Quem quivis veritum patrio venetatus honore est.
Nec motui studuit, sed ab omni semper amari.
Quique vel interdum (livor dicto absit et ira!)
Quae concriptorum nollet pars plurima Patrum
Ducere in effectus, solus deduxit in actum,
page 197, image: s197
Nil actum credens, quum quid super esset agendum,
Quumque alias plures vix uni; pluribus unus
Vrbibus hic suffecisset cum laude regundis.
Tanta fides illi, tantum fuit instar illo!
Sed veluti nihil est ex omni paerte beatum,
Nec stabile est quidquam, sinceraque nulla Voluptas;
Omnia sunt fellis, sunt omnia plena absinthl:
Sic quoque, ceu semper manibus rapiuntur avaris
Optima prima fere; mors tantis invida rebus,
Praeripuit medio tendentem ad summa volatu.
P. 129. n. (a) addatur his, quod E. Rüdingerus, Papebergensis, Gener Joachimi Camerarii, scripserit [gap: Greek word(s)] de Jesu Christi Martyre Anno Burgio Gentis Gallicae, et Christophoro Herdesiano, Homologeta Germano, JCtis duobus et Viris clarissimis, quod scriptum in Monumentis pietatis et virorum in Republ. et literaria illustrium Parte posteriori p. 61. inveniri potest, ubi p.
page 198, image: s19884. notatu digna verba haec leguntur: Vterque autem et Burgius et Herdesianus doctrinam et veritatem testati sunt, ille mortte, hic scriptis suis etc. In sequentibus denique paginis Apologia pro Herdesiano, propter varias calumnias de morte Herdesiani sparsas, addita est, una cum vera narratione mortis. Boissardus P. IV. Iconum p. 15. variis. encomiis ortum et originem Herdesiani enarrat. An autem meruerit? sit judicium penes orthodoxos. Ejus scripta et plura alia indicat D. P. Freherus p. 898.
P. 133. n. d. Cum accuratius perlegissem Epistolas nostras, in veni Muffelii curatotem, non Tobiam Hallerum sed Joh. Jac. Hallerum fuisse, quod patet ex Epistola 47. p. 128., qui tunc temporis Consul senior et rerum bellicarum praefectus erat. Tobias vero Hallerus, ut supra ex epist. 42. constat, literis incubuit Heidelbergae.
Ad XLIX.
P. 134. nota (a) His allegatis auctoribus addatur Daniel Gramizer in disp. inaug. 1709. habita Altorphi, de Jurisdictionum fructibus cap. 2 et 4. Confer Anonymi cujusdam,
page 199, image: s199ast integerrimi Viri wohlgemeinte und unvorgreiffl. Anmerckungen zu dem Staat des Preussens. Ut et Auct. Decis. seu praejud. Cameral. Symphorem Supplem. T. III. p. 307. sub voce Revisio, ubi inter alia: Quoad Principales (missos) Collegium et Marchio succubuissent; Verum adjuncti videntes periculum, noluerunt tacere, sed etiam votum dare, quia dissentiebant cum collegis missis: et nisi majora vota fecissent adjuncti, causa cecidisset Marchio.
P. 137. nota (b) hanc Mülhausinam seditionem Hottingerus in Helvetica hist. Ecclesiastica Libro VII. p. 397. ad A. 1586. retulit.
Ad L.
P. 138, n. (b) Evolventi Lipsiae impressum scriptum Anonymi cui titulus: Historische Nachricht von dem Ursprung und Wachsthum des Heil. Römischen Reichs freyer Stadt Nürnberg 1707. occurrebat p. 380 - 448 Anno 1552. initium bellum hocce suum habuisse. In Wagenseilii itaque commentatione vitium typographicum corrigendum est.
page 200, image: s200
Ad LI.
P. 140. lin. (17) aureum exemplar) haec moneta in altero latere imaginem Christ. Fabii Julii cum inscriptione Christof. Fabius Gugel V. I. D. aet. 55. a 85. repraesentat, in altero insignia Juliana sistit cum lemmate: Consilium fortunam inhibeat f. f. A. M. D. LXXXII.
Pag. 141. l. 8. ad verba) vultus iconem pingi patiar) Pictoris nomen ignotum mihi est, signum ejus literas H. et DD. inversas gerit. Inscriptio imaginis aeri incisae talis est: Johannes Jacobus Grynaeus Theologus celeberrimus, Versus vero subscripti ita sonant:
Ore tuo pietas micat, et micat undique virtus
Grynaee, ut puro lucida gemrna vitro:
Et nullis vitae maculis conspersa refulget,
ceu sol qui nitidum fert sine nube diem.
Eloquio et Calamo pure divina recludis,
Te Christi servum quis neget eximium?[gap: illustration (a special sign, probably the monogram of an artist)] (pictoris, ut credo, signum est.)
JG. sculp. et excud. Heidelbergae.
In Boissardi continuatione Iconum seq. versus leguntur:
page 201, image: s201
Grynaeum patrem spira olim eduxit Jouae
Angelus, en Natum qui pietate micat.Ad LIII.
P. 144. l. 13. Joanni ab Vlm) Toparcharum et Baronum ab Ulm Genealogiam exhibet Bucelinus in Vol. 2. Gennaniae TopoChrono-Stemmatographicae sub Lit. V. et in Constantia Rhenana a pag. 103-106. in 4. tabb.
Ad LIV.
P. 146. lin. 5. Principem Juniorem) subintelligitur Friedericus hujus nominis IV. Princeps Electoralis Palatinus, qui tum temporia sub tutela Domini Johannis Casimiri, Comitis Palatini vivebat, a quo ejus curam regendi Othoni Grunradio et Georgio Michaeli Lingelshemio, Curiae Assessori, demandata est, ut supra p. in. in notis lit. h. patet. Vide Marquardi Freheri Originum Palatinarum P. I. p. 124. et p. 2 dam p. 95. It. Layriz historisch-Genealogischen Palm-Wald p. 137.
Ad LV.
P. 148. 1. 23. vestra familia dignam sic
page 202, image: s202sunt rerum vicissitudines et hominum conditiones: sunt enim nonnulli, qui suas bibliothecas summa cura exornant scriptis raris selectisque, imo et collectores ipsa sua scripta studio literario inservientia colligunt, eaque in illis in usum suorum sibi ipsimet et posteritati imo et usui publico solicice, tanquam gazophyracium pretiosum, asservant; sunt autem iterum alii, qui ejusmodi collectanea et bibliothecas dirimunt, vendunt, etc nonnulla in nihilum abire student, ut exinde nonnunquam magna jactura in causa tam publica quam privata existere constet, quae restaurari nullo modo potest. Quod et huic fato, imo hisce vicissitudinibus Bibliotheca Dn. Gugeliorum fuerit subjecta et vacuo cesserit in aprico est, multa enim sunt in ea deperdita, quae usum haud exiguum in publicis potuissent adhibere, unde igitur damnum irreparabile est factum et omnino de plorandum. Qui autem ejusmodi reliquias recuperant, eorum cura erit, ut vel eas bene asservent, vel bibliothecis publicis tradant, vel literis typographicis publice edanet; horum cura certe et folertia omni laude erit depraedicanda, quia eo ipso haud exiguum
page 203, image: s203benevolentiae erga studium literarium signum de se exhibent.
Ad LVIII.
P. 154. lin. 23. Martino Pfinzingo) supra p. 124. in notis (d) extat, quod Martinus appelletur. Erat autem filius, Domini Martini Pfinzingi II. Consulis Senioris, et Nepos Dn. Martini I. qui aeque Consul Noribergensis fuit, et bis Noribergensium et sociorum copias adversus Turcas duxit, at que ob virtutem bellicam a Carolo V. Caesare A. 1532. stricto Ense Eques auratua creatus, inque Consiliarium et familiarem assumtus est, uti verba diplomatis docent. Hic etjam arcem et vicum Henffenfeld magnis sumtibus comparavit et ad posteritatem suam transmisit. Vide Henr. Gottl. Tizens/ Vratislaviensis, sub praesidio Joh. Dav. Koeleri P P. et Academiae nostrae Bibliothecarii vigilantissimi, Patroni mei colendissimi, habitam disquisitionem von dem Theuerdanck p. 11. Fratres hujus Martini I. erant D. Melchior Pfintzing, Praepositus Ecclesiae S. Albani Moguntiae et Sebaldi Noribergae,
page 204, image: s204Canonicus Tridentinus et S. Stepha ni Bambergae, ut et Caroli V. Imp. Capellanus autor libri des Theuerdanck/ et Ulricus Abbas S. Pauli Vallis Lavinii in Corinthia. Occasione hac de libro Theuerdanck/ cum pace et permissione excellentissimi Dn. Koeleri, hic ex MSto Johannis Neudorfferi de artificibus ingeniosis et claris Noricis sub rubrica Formschneider annotetur de formis et literis, quae sunt adhibitae ad imprimen. dum a Joh. Schoenspergero Norib. praenominatum librum, qua de re in cit. disputatione p. 39. nulla mentio facta: Kayser Maximilianus ließ zuvor durch den Schönsperger eine Fractur machen/ darmit seinen Deuerdanck zu drucken/ welche Prob der Hr. Vicenz Rockner Kayserlicher Hofs Secretarius gemacht/ welche Johann Neudörffer der Rechenmeister (autor hujus MSti) gesehen/ dabey ihro Kayserl. Majestät mit eigner Hand die Wort Te Deum laudamus geschrieben.
Supra dicto Martino I. dedicavit Vitus Theodorus Concionator Eccles. Nor. ad D. Sebaldi A. 1542. Tract. wie man das Volck
page 205, image: s205
zur Buß/ und ernstl. Gebeth/ wieder den Türcken auf der Kanzel vermahnen sollt/ samt dem Unterricht vom Gebeth und einer kurtzen Auslegung des 79. Psalms mit diesem Titul: Dem Erbarn und Vesten Martin Pfinzing verordnetem Obersten über der Stadt Nürnberg Kriegs-Volck wider dem Türcken rc. Noster autem Martinus hujus nominis tertius Pfinzingus n. 1560. 26. Sept. et obiit 1619. 9. Decembris, cum ante biennium in Collegium septemvirale, et A. 1618. indignitatem triumviralem sit cooptatus. Praeceptoris Gerbelii, de quo supra p. 124. n. (e) dictum, praenomen est Carolus, uti patec ex Epistola Gissanii ad Joh. Lobbetium 9. Dec. 1585. scripta; quae inserta est monumentis Pietatis et Virorum liter. in Parte posteriori p. 149.Pag. 154. lin. ad. et Sigefrido) scil. Pfinzingo, ut patet ex Ep. LXI. Erat filius Caroli et Eleonorae Geuderiae, not. 1568. Possidet bona Heuchling et Weigelshof, obiit 1618. Cum autem noster Sigefridus nullos haeredes ex asse habuerit, pauperes et egenos suos haeredes esse, testamento ordinavit, ut inter
page 206, image: s206centum personas masculas annuatim et quidem singulo a capite usque ad calcem integrum vestimentum de panno griseo, cum pileo, tibialibus, calceis, indusio, collari, et 30. crucigeris pro viatico distribuatur.
P. ibid. lin. 23. Phil. Rieterus) filius Dn. Joh. Rieteri de Kornburg et Kalmsteinberg, Equitis, Circuli Franconici Consiliarii bellici, Reipublicae vero Noricae Triumviri et summi praefecti rerum bellicarum. Natus 1566. fuit Episcopi Eystadiensis Praefectus in Samsee et Comitis Palatmi Rheni in Hiltpoltstein Consiliarius, nec non Gonsors immediatae S. R. J. Nobilitatis Franconicae des Orts Altmühl. In matrimonium duxit Susannam, Erasmi de Siegershofen, Praefecti in Griesbach, filiam A. 1601. 12. Jan. Obiit absque liberis 1635.
Ad LX.
P. 157. lin. 6. de Eranciseo Hottomanno conferatur Vincentius Paravicinas, Conrector Gymnasii Basileensis, in singularibus de viris eruditione claris p. 18. et quae de ejus scriptura p. 20. de ipsius libro Fulmine brüte et p. 129. de ipsius vica scripsit.
page 207, image: s207
P. ibid. nota (b) Hottinger in der Helvetischen Kirchen-Geschicht L. VII. p. 952. hunc Sadeclem nominat, Anthonium Champ Dieu, qui postea se ex amore Hebraicae linguae Sadeel vocavit.
P. 158. n. (d) sub ipsius effigie extant verba Geda, quod Gedanensem significare judico. Insignia ejus sunt communia, cum eis Cluveris, qui in ducatibus Bremensi et Verdunensi degunt. Vide Mußhard Monumenta nobilitatis antiquae, familiarum, imprimis ordinis Equestris in Ducatibus Bremensi et Verdunensi p. 182. Sed Simon noster in Genealogia illorum non reperitur. Philippus Cluverus Geographus ille celeberrimus nostri Simonis Gentilis erat, est enim Dantisci natus, ut ait Freherus p. 1515. Johannes autem Cluverus, Theologus et Historicus, cum his non habet cognationem, fuit enim filius cujusdam sartoris, ortum habens ex urbe Crempis, in Stormaria sita.
Ad LXV.
Pag. 166. n. (a) notetur, quod Marcus non A. 1513. sed 1573. natus sit. Monumentum
page 208, image: s208sepulchrale vide in Norischer Christen Freydhöffe Gedächtnüß bey dem Monumenten auf S. Johannis Kirchhoff p. 206. quod erigi curavit A. 1706. de mortuus Christophorus Friedericus Gugel, assessor consistorii matrimonialis. Haec igicur sunt L. B. quae supplementi loco ad faciliorem epistolarum nostrarum lectionem addere volui. Restant equidem nonnulla, quae explicationis alicujus indigerent egr. de Mussartino, Mumprechto, Kockerto re Bernensi etc. propter temporis vero penuriam, qua eram inclusus, inevoluta manserunt.
Deo interim T. O. M. pro concessis ad hunc laborem viribus gratias persolvo maximas, et ut ad nominis sui gloriam, Ecclesiae incrementum et patriae utilitatem opera nostra pertingat, omnibus precibus contendo.
image: s209
[gap: indices; errata]