CAMENA Early Modern Latin Texts

NB: Greek words may not display properly on your browser (Sgreek Greek font installation required; see http://www.silvermnt.com/fonts.htm).

ISAACI CASAUBONI EPISTOLAE insertis ad easdem RESPONSIONIBUS, quotquot hactenus reperiri potuerunt, secundum seriem temporum accurate digestae. ACCEDUNT HUIC TERTIAE EDITIONI, PRAETER TRECENTAS INEDITAS EPISTOLAS ISAACI CASAUBONI VITA; EJUSDEM DEDICATIONES, PRAEFATIONES, PROLEGOMENA, POEMATA, FRAGMENTUM DE LIBERTATE ECCLESIASTICA. ITEM, MERICI CASAUBONI, I. F: EPISTOLAE, DEDICATIONES, PRAEFATIONES, PROLEGOMENA, ET TRACTATUS QUIDAM RARIORES. Curante THEODORO JANSON. AB ALMELOVEEN. [gap: illustration] ROTERODAMI, TYPIS CASPARIS FRITSCH ET MICHAELIS BÖHM, MDCCIX.

EPISTOLA D. JOSEPHO SCALIGERO.

[note: 1606.] SI vales, bene est; ego valeo Dei beneficio, quem assidue veneror, ut te praestet valentem, et annos Nestoreos tibi largiatur. Vidimus nuper carmen eximium, et vere [gap: Greek word(s)], quo memoriae magni senis [note: Theodori Bezae. Colomes.] parentasti. Non dicam tibi, quid mihi de illo videatur; sed praestantissimus Thuanus, [gap: Greek word(s)] judex, qui primus tuum mihi carmen ostendit, vix apud se erat, cum illud legeret, ac pene totum memoriae mandaret,. Beatum te, cujus remissiones animi [gap: Greek word(s)]. Vale, illustrissime Domine; plura enim nunc non possum. Scripsi raptim. Lutetiae Parisiorum, a. d. VIII. Kalend. Maj. CIC IC CVI.

EPISTOLA DI. DOMINICO BAUDIO.

[note: 1606.] PRimum tibi de constantia, quam praestas in amore mei, gratias, pro eo ac debeo, gratissimas agam. Fateor enim, me in aere tuo esse, neque semper in scribendi officio paria tecum posse facere Ut alia tempora omittam, nuper certe cum novissimas tuarum accepi, et quos adjunxeras libellos, debitor adhuc tuus eram, neque iis dum responderam, quae ante unum alterumve mensem a te mihi fuerant redditae. Habes confitentem reum, cui te ignoscere candor postulat naturae tuae, et [gap: Greek word(s)]. Accuses, per me licet, cessationem. meam; et supinam, si lubet, appelles negligentiam; feram aequo animo quidvis, modo ne animum tuum ulla tangat suspicio amoris erga te mei imminuti: [gap: Greek word(s)]. Accepi ab eruditissimo Rutgersio Orationem tuam, ad Studiosos Leidenses habitam; cujus lectio quantae mihi fuerit voluptati, verbis nequeo exprimere. Proprium hoc est omnium tuorum scriptorum, ut in animis legentium [gap: Greek word(s)], adeo tibi [gap: Greek word(s)] familiare est [gap: Greek word(s)]. Sed me nescio quomodo admiratione majore affecit, carmen illud tuum purissimae Latinitatis, quo [gap: Greek word(s)] N. [note: Theodote Bezae.] parentasti. O

[note: 1606.] Veneres, mi Baudi, tuas! ô elegantiam pari gravitate conditam! Exspectabam carmen a Poeta; inveni severum judicium de viro longe gravissimo. Revocavit mihi in mentem ejus carminis lectio, quae nuper super eadem re ad me scribebas; in quo miratus sum, adeo immutatum tibi fuisse animum, ut quem tot literis mihi commendaras, nunc ultro gravissimis verbis accusares. Equidem mutationis hujus causam e tuis literis parum capiebam, quam videor ex illo carmine luculento plane jam intelligere. Fraudi nimirum viro docto et pio (talem fuisse omnes narrant, neque tu negas,) fuit, scivisse aliquid, quod priores Magistros nostros fugerit. Jam enim, uti video, res eo rediit, ut in unius Doctoris verba omnibus sit jurandum, qui pii volent audire. Meum non est, de tantis rebus ferre sententiam: dissimulare tamen non possum, rem videri mihi admiratione omni dignissimam; neque ullo pacto mihi rationem illam satisfacere, quam ipse non semel commemoras; lapidem, vel male positum, non esse commovendum. Agnoscis enim tua verba: Toleranda sunt adulta vitia temporum. Enimvero ista ratio, et axioma istud, quam vim habeat, et quid ex eo consequatur necessario, acumen tuum fugere non potest. Verum de istis rebus plura, [gap: Greek word(s)], alias: nam, quod nolo te nescire, accidit mihi, dum cogente necessitate in lectione Patrum eo animo versor, ut totis ingenii viribus nostra placita propugnem, ut de nonnullis capitibus universae Ecclesiae antiquae admirabilis consensus in stuporem me daret, ac figere gradum cogeret. Atque hoc nunc me studium habet; quem ipse nôsti a Romana tyrannide sic aversum, ut nemo queat magis. Haec raptim exaravi; plura, ut spero, brevi scripturus. Vale, pater Latini sermonis, et omnium elegantiarum. Lute tiae Parisiorum, Kalend. Maj. CIC IC CVI.

Suetonium nuper editum in hac urbe, sed nondum plane absolutum, (desunt enim Indices nostrarum Animadversionum) brevi a me exspecta.

EPISTOLA DII. JOSEPHO SCALIGERO.

[note: 1606.] TRiduum vel quatriduum est, cum ad te lireras dedi, Vir illustrissime: eo nunc ero brevior; quum praesertim. vir nobilissimus, cui has trado, nihil certi habeat de sua isthuc profectione. Is est Peirescius [note: Nicolaus Claudius Fabricius de Peirese,] Provincialis, tui observantissimus. [note: 1606.] Ostendit ille mihi tuorum majorum, qui Veronae imperitarunt, [note: Senator Aquisextiensis, cujus Vita a Petro Gassendo accuratissime scripta ubique prostat. Colomes.] monumenta, si quid judico, [gap: Greek word(s)]. Utinam possent illa isthîc edi, cum tuis Notis. Sperem [gap: Greek word(s)] digni profecto homines, quibus rumpantur ilia. Exspecto, quid novi proferent hae nundinae. Sethum utique Calvisium habebimus, quem tibi adeo videmus probari. Sed illud potius opto, ut tuum opus quam primum absolvatur, et ut frui illo nobis liceat. [gap: Greek word(s)]. Vale, illustrissime Vir. Lutetiae Parisiorum, a. d. VI. Non. Maj. CIC IC CVI.

EPISTOLA DIII. EIDEM.

[note: 1606.] OMnibus tuis Epistolis respondi, praeter ultimam, quae erat de Justi [note: Responsoria ad Scaliger. Epist. CXX.] Lipsii, viri clarissimi, obitu. Gaudeo, te mihi semel aperuisse judicium tuum de illo viro; nam qui a multis annis sic judicabam, nunc cum tibi quoque idem videri intelligo, mirifice in sententia mea confirmor. Omnino magnam literae jacturam in eo fecerunt: majorem tamen facturae, si quam verbis docuit constantiam, vitâ exhibuisset. Ego non dubito, verum esse, quod ais, poenituisse ipsum levitatis suae, quod a Batavis, qui ceu numen aliquod [gap: Greek word(s)] eum coluerant, unquam discessisset. Habeo literas ipsius, et quidem [gap: Greek word(s)], quibus testatur, quam alieno animo esset a Del-Riis, et id genus portentis et certissimis veritatis hostibus. De Del-Rio nominatim scribit, quum ad eum scripsissem de furore illius canis in te et magnum Thuanum; contemtu ulciscendam esse imposturam hominis; neque enim ad posteros tam scelesta scripta esse perventura: et quum de paganico omnium Daemonum Amphitheatro aliquid scripsissem, sic rescripsit, ut satis palam faceret, detestari se id genus [gap: Greek word(s)]. Idem tamen cum ad alios scribebat, aut in familiaribus colloquiis cum amicis, longe alium animi sensum prae se ferebat; et volitabat non ita pridem Epistola illius, post visum Elenchum tuum scripta, quam sine indignatione neque tu potuisti legere, neque alii, qui te quâ par est reverentiâ, colunt. Haec pridem adduxerant me, ut miseram servitutem illum servire non dubitarem, quo quid miserius? quid cordato homine indignius? Illud vero gravius, quod dum superstitiosum se simulabat, plane occulto Dei judicio videtur esse factus.

[note: 1606] ment, et portees si genereusement, que vos amis et serviteurs, au nombre desquels je desire, s'il vous plaist, estre tenu de vous, ont eu plus d'occasion de louer Dieu, que de se mettre en peine pour vous consoler. Aussi nul d'eux n'eust peu eviter le proverbe des Grecs, [gap: Greek word(s)]. C'est pourquoy je n'ay ose prendre la hardiesse de ce faire, quoyque je desirasse vous faire connoistre combien j'estois deplaisant, et attriste de vos grandes pertes. Les vostres dernieres m'ont tesmoigne, que ces grands accidens non excusserunt ex animo tuo memoriam mei; de quoy je vous remercie bumblement. Par icelles, et les discours qu'ay eus avec Mr. Perillau, mon cher frere, et Mr. vostre Ministre, qui estoit avec lui, j'ay connu le desir pie et Chrestien, qu'auriez que servisse a la gloire de Dieu, en faisant imprimer quelques Peres Grecs; et le Seigneur scait quantâ flagrem cupiditate id faciendi, atque adeo castigandae eorum scelestae pravitatis, qui impune jactitant, stare a suis partibus contra nos Vetustatem omnem, et Patres impotenter adeo jactant. Ego homuncio, et ut illi impuri occitant, Grammaticus Genevensis, possem sexcentas ipsorum fraudes, imposturas, portenta ignorantiae in medium afferre. sed vides tu, Vir nobilissime, ubi sim, et cur heic sim. Id enim actum est, ne mea opera nostris aliquo modo utilis esse possit, quanquam scimus, plerosque nostrorum aliter de nobis sentire, et studia haec mirifice aspernari. Porro editionem Patrum heic curare non possum, quia non permittitur homini haeretico (sic asini nos vocant) id genus librorum attingere; multo minus quicquam adjicere mearum observationum. Ut extaret tamen egregiae voluntatis meae aliquod testimonium, feci non invitus superioribus septimanis, ut pusillum libellum ederem, quem tibi mitto. Is si tibi non displicuerit, gratulabor ipse mihi; et ad ejusmodi meditationes non mediocriter accendar: quae si non aliis sunt profuturae, mihi certe, ut spero, non erunt inutiles. Je vous supplie au reste, faire tenir a Mr. Perillau le livre que je luy envoye; et s'il vous plaist, m'excuser envers vostre Ministre, [note: Mr. Trochoreye.], qui a este icy; auquel ayant promis un exemplaire, je ne puis a present le luy envoyer, ne l'ayant peu avoir de celuy qui l'a imprime; homme fantasque, et qui fait des livres pour les garder, et quidem sub clave; mira enim hominis morositas. Ce que je vous supplie faire entendre au dit Sieur, duquel je connois, et la face, et l'erudition, sans scavoir [note: 1606.] le nom. A la premiere occasion, je tiendray ma promesse, Dieu aidant, au quel je fais voeus pour vostre prosperite vous demeurant a jamais, etc. De Paris, du 20. Juin, 1606.

EPISTOLA DX. JOSEPHO SCALIGERO.

[note: 1606.] DIu est, cum tuas exspecto; nec tamen miror: scio enim quam sis impeditus; nunc utique, cum ultima manus operi magno a te imponitur: quanquam speramus acta transacta jam esse omnia. Itaque exspectatione tam optati, et tam diu exspectati thesauri [gap: Greek word(s)], mirifice nunc animi cruciamur. Oro, adoroque Deum Opt. Max. ut qui dedit tibi tanti incepti finem videre, det porro alia feliciter ordiri, feliciter detexere. Nos in Polybio nostro strenue pergimus per aliquot hosce dies; inter miseram enim nuper [gap: Greek word(s)]. Dux Urbinas misit ad me scriptum manu codicem, notae sane optimae; sed qui non Polybium, verum Epitomen Polybii continet. Nihil in eo, quod non sit editum: et quamvis magnam vetustatem liber praefert, non multa tamen invenio meliora quam in aliis. Exspecto nunc codicem Bavaricum, si tantum apud Marcum Velserum gratiâ possum, ut ejus operâ impetrare illum queam. Interim procedit versio, et alia praesidia necessaria comparantur: cupio enim, si Deus annuerit, non perfunctorie eâ curâ defungi. Caeterum mitto tibi Albategnium, [note: Est hic Mahomet Albategnius, qui scripsit de Scientia stellarum.], monitus ab Alealmo, te etiamnum eum librum desiderare. Annus est, et eo amplius, cum traditus fuerat, ut tibi perferretur, diligentissimeque commendatus: culpâ eorum, qui acceperant, in urbe remansit: quum multo post in manus meas rediisset, putavi [gap: Greek word(s)] futurum [gap: Greek word(s)]. Simul mitto tibi amplissimi Servini libellum, ab eo acceptum, ut illum tibi curarem perferendum. Mitto et Capelli, viri optimi, opus novum [note: De Nummis.]; quod et literas ejusdem habet adjunctas. Puto accepisse te libellum Gregorii Nysseni, quem superioribus diebus misi. Vale, illustrissime Vir. Scripsi raptim. Lutetiae Parisiorum, prid. Non. Quint. CIC IC CVI.

Clarissimos viros, Vulcanium, Baudium, Heinsium, nisi grave est, salute impertiri hîc mihi licebit. Scripsi nuper ad amicissimum Heinsium, cogitare me, illi utendum dare codicem [note: Maximi Tyrii.], de quo non semel ad me scripsit: quoniam [gap: Greek word(s)] fuit hactenus mihi

[note: 1606.] [gap: Greek word(s)] ad tam egregium opus. Quae nunc edidisti, apud magnum Thuanum vidi; et in ipso vestigio statim eruditissimas tuas Notas percurri. Quae promittebas exemplaria, non accepi; neque tamen minus ex animo tibi gratias ago, et habeo. Erit, [gap: Greek word(s)], cum par pari referam; nisi potius hoc erit [gap: Greek word(s)] sed quae tua est [gap: Greek word(s)], voluntatem potius spectabis quam munusculum, quod brevi sum missurus. Vale, et me ama. Lutetiae Parisiorum, a. d. III. Kalend. Jun. CIC IC CVI.

EPISTOLA DVI. JOSEPHO SCALIGERO.

[note: 1606.] SPero tibi esse redditas, quas ante quinque, aut sex dies ad te scripsi; eas dico, quas accepit a me adolescens nobilis, qui militiae caussâ isthuc ibat. Heri venit ad me honestus juvenis, S. Theologiae candidatus, qui multo ante isthinc dicebat se esse profectum. Is narrabat, dixisse te petenti, nunquid velles; triduo ante tabellarium esse profectum, per quem ad nos scripsisses. Si ita est, scito eas literas non esse nobis redditas; quod eo molestius, quia de absoluta editione tui divini operis nihil adhuc certi habemus. Illud vero quanta cum aviditate a nobis exspectetur, ne tu quidem ignoras. Accendit cupiditatem meam tuus ille Sethus Calvisius, cujus ingenium quotidie magis me capit; in summa doctrina [gap: Greek word(s)]. Ille quidem omnia tibi debet, quantus est; sed et tu, opinor, illi aliquid, quod ad tua [gap: Greek word(s)] scripta rudioribus iter sternit. In Polybio, pag. 119. non nihil molesta mihi sunt illa verba, [gap: Greek word(s)] de Praetore AEtolorum est sermo; quem videtur dicere confecisse illo tempore semestre spatium annui muneris. Hoc quomodo sequentibus conveniat, non satis capio; teque oro, ut locum meâ caussâ inspicias, et tuam sententiam perscribas: hoc ego te vehementer oro. Deus te servet. Vale, illustrissime Domine. Lutetiae Parisiorum, a. d. VI. Eid. Jun. CIC IC CVI.

Scripsi per illum nobilem ad clarissimos viros, Vulcanium et Heinsium; quos una cum eximio Baudio salutare heic, ut mihi per te liceat, oro. Eo Polybii loco [note: Lib. VII. mox in principio.] [gap: Greek word(s)] interpretamur de fine veris et initio aestatis, ut scribit alicubi Galenus. Pro [gap: Greek word(s)] si [gap: Greek word(s)] scriberetur, longe diversa esset sententia.

EPISTOLA DVII. GEORGIO MICHAELI LINGELSHEIMIO.

[note: 1606.] VIr nobilissime, musteum libellum, [note: Gregorii Nysseni Epistolam.], et vix dum praelo excusum, tibi ausus sum mittere, amore tuo in me fretus; sed magis pietate, cui hanc qualemcunque opellam impendimus. Si alio loco essemus, et alia, et majora, [gap: Greek word(s)], moliremur: nunc hoc saltem piae oblectationis causâ tentavimus. Si conatus probetur tibi et piis, qui isthîc sunt, non poenitebit operae. Sed teneo generosissimos Barones abiturientes. Vale igitur, et me ama. Scripsi raptim. Lutetiae Parisiorum, a. d. XIII. Kalend. Quint. CIC IC CVI.

EPISTOLA DVIII. JOSEPHO SCALIGERO.

[note: 1606.] LIbellum [note: Gregorii Nysseni Epistolam.] tibi mitto, Vir maxime, per occasionem heic recens a me editum; qui si judicio tuo bonorum lectione indignus non est, gratulabor ipse mihi. Utut sit, tamen tuam de eo sententiam aveo cognoscere. Constitueram ad clarissimos viros, Vulcanium, Heinsium, et alios amicos exemplaria mittere; sed obstitit voluntati meae casus quidam, per quem factum, ut plura nunc quidem exemplaria nancisci non potuerim. Sed brevi, spero, et habebo, et mittam. Tui operis exspectatione quantopere ego, et Thuanus [gap: Greek word(s)], et optimi quique viri excrucientur, nihil attinet pluribus dicere. Equidem iter ad matrem cogito ab aliquot jam mensibus; et illa quae imperare suo jure potest, rogat: sed mihi durum, imo [gap: Greek word(s)] videtur, ut prius hinc pedem moveam, quam tuum opus videro ac devoravero. Sed moror te. Vale. Scripsi properanter. Lutetiae Parisiorum, a. d. XII. Kalend. Quint. CIC IC CVI.

EPISTOLA DIX. [note: +] A MONSIEUR DU PLESSIS.

[note: 1606.] LEs grandes visitations, qu'il a pleu a Dieu vous faire experimenter [note: La mort de son fils unique et de sa femme.] en peu de mois, ont este autant de temoignages de vostre constance et vraye piete. Car vous les aves, selon qu'ay appris de plusieurs, et senties si tendrement,

[note: 1606] et portees si genereusement, que vos amis et serviteurs, au nombre desquels je desire, s'il vous plaist, estre te nu vous, ont eu plus d'occasion de louer Dieu, que de se mettre en peine pour vous consoler. Aussi nul d'eux n'eust peu eviter le proverbe des Grecs, [gap: Greek word(s)]. C'est pourquoy je n'ay ose prendre la hardiesse de ce faire, quoyque je desirasse vous faire connoistre combien j'estois deplaisant, et attriste de vos grandes pertes. Les vostres dernieres m'ont tesmoigne, que ces grands accidens non excusserunt ex animo tuo memoriam mei; de quoy je vous remercie humblement. Par icelles, et les discours qu'ay eus avec Mr. Perillau, mon cher frere, et Mr. vostre Ministre, qui estoit avec lui, j'ay connu le desir pie et Chrestien, qu'auriez que je servisse a la gloire de Dieu, en faisant imprimer quelques Peres Grecs; et le Seigneur scait quantâ flagrem cupiditate id faciendi, atque adeo castigandae eorum scelestae pravitatis, qui impune jactitant, stare a suis partibus contra nos Vetustatem omnem, et Patres impotenter adeo jactant. Ego homuncio, et ut illi impuri occitant, Grammaticus Genevensis, possem sexcentas ipsorum fraudes, imposturas, portenta ignorantiae in medium afferre. Sed vides tu, Vir nobilissime, ubi sim, et cur heic sim. Id enim actum est, ne mea opera nostris aliquo modo utilis esse possit, quanquam scimus, plerosque nostrorum aliter de nobis sentire, et studia haec mirifice aspernari. Porro editionem Patrum heic curare non possum; quia non permittitur homini haeretico (sic asini nos vocant) id genus librorum attingere; multo minus quicquam adjicere mearum observationum. Ut extaret tamen egregiae voluntatis meae aliquod testimonium, feci non invitus superioribus septimanis, ut pusillum libellum ederem, quem tibi mitto. Is si tibi non displicuerit, gratulabor ipse mihi; et ad ejusmodi meditationes non mediocriter accendar: quae si non aliis sunt profuturae, mihi certe, ut spero, non erunt inutiles. Je vous supplie au reste, faire tenir a Mr. Perillau le livre que je luy envoye; et s'il vous plaist, m'excuser envers vostre Ministre, [note: Mr. Trochoreye.] qui a este icy; auquel ayant promis un exemplaire, je ne puis a present le luy envoyer, ne l'ayant peu avoir de celuy qui l'a imprime'; homme fantasque, et qui fait des livres pour les garder, et quidem sub clave; mira enim hominis morositas. Ce que je vous supplie faire entendre au dit Sieur, duquel je connois, et la face, et l'erudition, sans scavoir [note: 1606.] le nom. A la premiere occasion, je tiendray ma promesse, Dieu aidant, au quel je fais voeus pour vostre prosperite, vous demeurant a jamais, etc. De Paris, du 20. Juin, 1606.

EPISTOLA DX. JOSEPHO SCALIGERO.

[note: 1606.] DIu est, cum tuas exspecto, nec tamen miror: scio enim quam sis impeditus; nunc utique, cum ultima manus operi magno a te imponitur: quanquam speramus acta transacta jam esse omnia. Itaque exspectatione tam optati, et tam diu exspectati thesauri [gap: Greek word(s)], mirifice nunc animi cruciamur. Oro, adoroque Deum Opt. Max. ut qui dedit tibi tanti incepti finem videre, det porro alia feliciter ordiri, feliciter detexere. Nos in Polybio nostro strenue pergimus per aliquot hosce dies; inter miseram enim nuper [gap: Greek word(s)]. Dux Urbinas misit ad me scriptum manu codicem, notae sane optimae; sed qui non Polybium, verum Epitomen Polybii continet. Nihil in eo, quod non sit editum: et quamvis magnam vetustatem liber praefert, non multa tamen invenio meliora quam in aliis. Exspecto nunc codicem Bavaricum, si tantum apud Marcum Velserum gratiâ possum, ut ejus operâ impetrare illum queam. Interim procedit versio, et alia praesidia necessaria comparantur: cupio enim, si Deus annuerit, non perfunctorie eâ curâ defungi. Caeterum mitto tibi Albategnium, [note: Est hic Mahomet Albategnius, qui scripsit de Scientia stellarum.] monitus ab Alealmo, te etiamnum eum librum desiderare. Annus est, et eo amplius, cum traditus fuerat, ut tibi perferretur, diligentissimeque commendatus: culpâ eorum, qui acceperant, in urbe remansit: quum multo post in manus meas rediisset, putavi [gap: Greek word(s)] futurum [gap: Greek word(s)]. Simul mitto tibi amplissimi Servini libellum, ab eo acceptum, ut illum tibi curarem perferendum. Mitto et Capelli, viri optimi, opus novum; [note: De Nummis.]; quod et literas ejusdem habet adjunctas. Puto accepisse te libellum Gregorii Nysseni, quem superioribus diebus misi. Vale, illustrissime Vir. Scripsi raptim. Lutetiae Parisiorum, prid. Non. Quint. CIC IC CVI.

[note: 1606.] reperire, qui laborem conferendi suscipere [note: Ad hanc vessonlet Scaliger, Epist. CXXIII.] vellet. Erit occasio tuto curandi, cum novus Legatus proficiscetur; si modo serum non est futurum; de quo certior velim fieri: cupio certe illius caussa omnia.

EPISTOLA DXI. [note: +] JACOBO GUIJONIO.

[note: 1606.] SAlve a me, Vir doctissime; et si meam non aspernaris amicitiam, accipe me in eorum numerum, quos tibi singularis tua eruditio conciliavit. Hanc primum ex sermonibus juvenis supra annos docti, Salmasii, [gap: Greek word(s)], cognovi; postea accesserunt alia, non [gap: Greek word(s)], sed luculentissima argumenta tuae in literis Graecis et Latinis praestantiae. Audio etiam, in Hebraicis, Syriacis, Arabicis, AEthiopicis te magnâ foelicitate versatum, quae cum intelligerem, gaudium simul et dolor animum occuparunt; illud, quia literas amo, et omnes, qui earum notitiâ excellunt; hic, quia aegre mihi est, quod hactenus nullam tui notitiam habuerim. Non enim caruissem fructu amicitiae tuae, quam mihi non merita mea spondent, quae nulla sunt, sed tua eximia virtus, quae [gap: Greek word(s)], non potest non [gap: Greek word(s)]. Quod si in eundem affectum te conspirare mecum intellexero, non verebor posthac de studiis tecum agere. Cupio enim scire, quae praesidia habueris ad literas Arabicas intelligendas. Nos enim aliquid in eo genere conati, summam rei difficultatem sumus experti; ac quum otio deficeremur, proficere adhuc potuimus non multum. Confecimus tamen nobis Lexicon, et non pauca lectitamus, et hoc saltem sumus assecuti, ut amore illius linguae accenderemur; sed nos [gap: Greek word(s)] semper remorantur, [gap: Greek word(s)]. Urgent enim, qui multum ad scribendum compellant, qui tacere mallem, et [gap: Greek word(s)]. Sed mihi jam non licet esse tam beato; Maecenatem enim habeo, cui reddenda otii mei ratio. Itaque Polybium nunc habeo in manibus, quem divinum Scriptorem, paucis adhuc notum, versum a me Latine, siquid Latine scio, et operosis vigiliis illustratum, brevi, [gap: Greek word(s)], sum editurus, et Regi oblaturus, ut beneficiorum, quae ab eo. accipio, ratio illi constet. Sed non morabor te pluribus; tantum petam abs te, ut mutuum in amore facere mecum velis. Vale. Lutetiae Parisiorum, a. d. VIII. Kalend. Sext. [gap: Greek word(s)], CIC IC CVI.

EPISTOLA DXII. JOSEPHO SCALIGERO.

[note: 1606.] VIr illustrissime, scio adversis ventis imputare me debere, quod tot jam menses nihil literarum abs te habeo; nihilo tamen minus hoc incommodum, et grave damnum fero iniquo animo: cupio enim de tua valetudine ex te cognoscere: neque possum vel mediocrem cessationem tuam, aut quamcunque tandem remoram sine magno cruciatu animi experiri: profecto enim in spiritu tuo spiritus meus vertitur. Itaque Deum assidue veneror precibus, ut te quam diutissime servet incolumem. Narro tibi, quod miraberis: tuum illud malum, pessimum, nomen repente factum est optimum. Ecce habeo ipse in manibus, quod tibi debetur; quam summam quum hoc ipso pene momento temporis domum ipse attulerim, certum est, non prius conquiescere, quam invenero cui tuto illam credam, et isthuc deferendam tradam. Si nullam aliam invenio expeditiorem viam, Temporario tradam, ut ab amplissimo Legato eandem recipias. Vale, et diutissime vive laetus, per quem omnes bonarum artium amantes laetantur. Scripsi raptim. Lutetiae Parisiorum, a. d. III. Kalend. Sext. CIC IC CVI.

Alias narrabo tibi, quî perveneris ad tuum; nam scelestus ille tuus debitor de malitia nihil remisit; sed [gap: Greek word(s)] Thuanus, [gap: Greek word(s)], rem confecit. Viros clarissimos, Vulcanium, Heinsium, Baudium, nisi grave est, verbis meis salutes velim. Scripsi nuper ad Vulcanium, et Heinsium, nec semel: postea libellos Cyrilli, a Vulcanio missos, accepi; pro quibus gratias acturus sum, ubi primum erit facultas mittendi [gap: Greek word(s)], quod promisi. Dedi, quae misit, exemplaria Thuano, Labbaeo, et aliis amicis.

EPISTOLA DXIII. EIDEM.

[note: 1606.] VIr illustrissime, alteras jam ad te scripsi hodie, et harum et illarum idem argumentum: ut scias, pessimum illud nomen tuum derepente optimum esse factum. Est in manibus meis, quod plane periisse videbatur, aes alienum tuum: perfecit enim negotium lentum magnus Thuanus; quanquam ille sileri apud te officium suum percupit; neque ego plura ad te super eo prius scribam,

[note: 1606.] quam pecuniam ipse acceperis. Deus te servet, virorum maxime. Lutetiae Parisiorum, a. d. III. Kalend. Sext. CIC IC CVI. Raptim scripsi.

EPISTOLA DXIV. EIDEM.

[note: 1606.] NOn deerat, quod ad te scriberem, cum haec pauca raptim exarabam; tempus et otium deerat. Accepi post diuturnam exspectationem, quas ante duos ipsos menses ad me scripseras. Ego ab eo tempore tot ad te dedi literas, ut me earum numerus fugiat; nihil enim adeo libenter facio, et ab humanitate tua veniam [gap: Greek word(s)] meae mihi spondeo. De illo scelestissimo Apostatarum [note: Scioppio.], placet consilium tuum; eo quidem magis, quod libertas heic mihi non datur accipiendi hominis, prout furor hic tantus meretur. Quod ait provocatum injuriâ abs me, solens mentitur [gap: Greek word(s)]. fateor necessario mentionem illius me in quadam Epistola fecisse, sed honestiorem quam debuerim: hoc unum peccavi. Accepi Româ ab amico Medico, vix mihi de nomine satis noto [note: Hebelo Brunerio. Vide supra, Epist. CCCCLVIII.], literas superioribus diebus. Is faciebat me certiorem de amentia hominis, qui in urbe aversa ab omni bono et vero, sua in te, et me scripta jactat incredibili insolentiâ. Hic Medicus, cum de eo aliquid cognovisset, tanti odii causam propius cognoscere operae pretium duxit. Hominem igitur adiit, et in eum sermonem induxit, quod fuit facillimum; te enim et me passim in ore habet. Vix aliqua nostri erat injecta mentio, cum homo impurissimae linguae invehi in Grammaticos asinarios eâ truculentiâ vultûs coepit, ut furere [gap: Greek word(s)] videretur. Scribit Medicus ille, palam hanc causam praetexere [gap: Greek word(s)], quod jussus incumbere conversioni suorum Germanorum, animadverterit huic suo conatui multum obesse opinionem, quam multi habeant de tua divina in literis praestantia: et hactenus quidem puto verum dicere. Quod vero eidem albo nomen meum inscribit, [gap: Greek word(s)] haec quidem [gap: Greek word(s)] est: quid enim nos sumus? Addit Medicus, postquam omnia esset scrutatus, hoc comperisse, gloriolam inanem captari a nebulone impudentissimo; de cujus furore ea narrat, quae si in malam manum incidissent, Inquisitorum manus Autor Epistolae nunquam evitasset; quamquam [note: 1606.] audio, in comitatu Legati Gallici eum versari. Ipse cogitare se scribit in Graeciam, et Asiam. Ego tacere constitui; aut si expugnatur patientia mea, (quod et Romam scripsi) alium deligam Antagonistam majoris dignationis [note: Sic supra, Epist. CCCCLVIII.], quicum me exerceam; et scis, opinor, quem intelligam; de quo olim Douza filius elegantissime et verissime, scribendis Historiis id videri egisse, Populo ut placerent, quas faceret fabulas. Hic baro [note: Batonius.] si mihi stomachum moverit, faxo ut intelligat, non profecisse multum se subornando in me hoc Apostata. [note: Ad hanc et binas proxime pracedentes Epistolas respondet Scaliger, Epist. CXXIV.] Sed haec pluribus brevi, si Deus volet. Vale, meum decus. Lutetiae Parisiorum, a. d. III. Non. Sext. CIC IC CVI.

Heinsio non possum scribere; librum mitto, quem petit, neque de ejus fide dubitavi. Scribam et clarissimis Vulcanio, et Baudio, cis dies paucos.

EPISTOLA DXV. DAVIDI HOESCHELIO.

[note: 1606.] VIr clarissime, scripsi ad te ante aliquot menses, brevi missurum me Notas in Procopium [gap: Greek word(s)] uberrimas, e MS. codice, et [gap: Greek word(s)] alterius regii codicis: ne promissis hactenus starem, varia impediverunt. Natu et Notae illae sero, nec multos ante dies, mihi sunt traditae; et instituta collatio nondum est perfecta: Habeo enim neminem, qui in ea opera me adjuvet. Constitueram ad Bongarsium Notas illas [gap: Greek word(s)] mittere, ut tuto ad te deferendas curaret; sed ille maturius opinione meâ e Germania vestra est reversus, Itaque cogor exspectare solenne tempus nundinarum Francofordiensium. Si possum, adjiciam et alia; sed egregiae voluntati meae morbus reluctatur: in tertianam enim nuper incidimus, quae neque acerrima est, Dei beneficio, neque rursus ita lenis, ut statim remissura videatur: [gap: Greek word(s)]. Libellum a me accipies proximis nundinis; quem non dubito, fore tibi acceptum. Utinam de Velsero idem mihi possem polliceri: sed nos Deo et conscientiae nostrae gratificari studemus, [gap: Greek word(s)]. Tu de illius judicio facias me certiorem velim, nam et illi unum exemplar sum missurus, [gap: Greek word(s)], qui te servet. Vale, et me ama. Lutetiae Parisiorum, a. d. XIV. Kalend. Septemb. CIC IC CVI.

EPISTOLA DXVI. JOANNI CASELIO.

[note: 1606.] QUas ad me Nonis Maji dedisti, optime virorum, probe curatas scito; etsi paullo, quam oportuit, serius: nam Fridericus Guntherus, [note: Casaubonus ad Suetonium, pag. 178. hunc adolescentem vocat, Fridericum Oveni Guntherum. Comlomes.] juvenis eruditissimus, uno aut altero die prius urbe erat profectus. Itaque mittendae, quae illi erant inscriptae, Andes fuerunt; quod summo studio fecimus; partim, quia illum non mediocriter amamus; partim, quia nihil mihi gratius, quam tibi gratificari, viro omnium bonorum et eruditorum non amore solum, sed et observantiâ digno. Atque utinam, mi Caseli, majus aliquid tuâ caussa possem, scires, quanti faciam amari me abs te, et studia mea probari. Itaque fremant, et ilia rumpantur [gap: Greek word(s)], Thrasones et Athei, ut ille Daemoniacus Scioppius me nominat stulte et falso: nam si Thraso essem, aliter scripta mea loquerentur: si Atheus, plane Romae essem, quo non semel invitatum me fuisse, amici nôrunt, et habeo testes Baronii Epistolas. Sed mihi a puero fuit persuasum, eam sedem esse [gap: Greek word(s)]. Itaque bonis, et suae salutis amantibus nihil posse, aut debere esse commune cum illa [gap: Greek word(s)] matre. Sed de homine [gap: Greek word(s)] nimium multa. Ego semel apud me constitui, convitiis ejus canis nihil moveri, neque illucescat illa dies, quae me in arenam videat descendere cum tam infami gladiatore. Nos aliter educati sumus, Dei beneficio, in aliam spem literas docti ab optimo et sapientissimo parente. Quod si pergat homo amens in furore, et tandem mihi stomachum moveat; non ipsum quidem [ [gap: Greek word(s)]] sed alium majoris dignationis ex eadem urbe deligam mihi Antagonistam, [note: Baronium.] quicum componar. Et jam profecto pruriunt manus; ea cupiditas animum insedit tot mendacia arguendi, quibus veritas in ea urbe obruitur: [gap: Greek word(s)]. Ad te redeo, optime, doctissime Caseli, qui ut rebus omnibus floreas, valeas, annosque impleas Nestoris, Deum supplex adoro. Vale, et pignus nostri amoris habe libellum [note: Gregorii Nysseni Epistolam.] nuper a nobis editum, in eo genere literarum, quae nobis solae sunt in deliciis. Leges, si vacat, et corrige, [gap: Greek word(s)], et ut facias, oro; mihique ut tuum judicium impertias. [gap: Greek word(s)]. Lutetiae Parisiorum, a. d. IX. Kalend. Septemb. CIC IC CVI.

EPISTOLA DXVII. JOSEPHO SCALIGERO.

[note: 1606.] VIr illustrissime, quartus mensis est, cum nullas prorsus a te literas accipio, unicâ epistolâ exceptâ, quam ante menses fere tres scriptam, adolescenti cuidam, Juris studioso, tradideras. Minus mirarer silentium tuum, gnarus tuarum occupationum, nisi eo spatio temporis binas a nobilissimo Buzenvallio accepissem. Optassem scire, an omnes meas acceperis; plurimas enim scripsi. Varios etiam libellos misi, ab amicis acceptos, ut eos ad te curarem. In his unus fuit meus, hortatu amicorum et scriptus, et editus, Epistola nempe Gregorii Nysseni, cum Notis nostris. Misi et Leschasserii nonnulla; itemque alia; quae omnia an acceperis, verbo significari abs te velim, nisi grave tibi est. Cum nuper postremae Epistolae tuae responderem, oblitus sum de Jesuita illo [note: Frontone Duccaeo.], cujus benevolentiam erga te praedicare aliquando memini. Hunc adversus te scribere, ajebas. Conjeci statim quid esset; nam quia breve Chronicon ab eo paretur, persuasum est nonnullis, adversum te eam machinam comparari. Et profecto cum familiae illius ingenium cogito, vix aliter posse fieri existimo: nam ut plurimum hic te coleret, et ex animo veneraretur, liberum tamen ei non esset ex animi sententia, [gap: Greek word(s)] publicare. De hoc igitur nihil habeo affirmare, nisi hoc unum, palam ipsum admiratorem tuorum scriptorum se profiteri; praeterea de Chronico consilium mutasse, otii et librorum inopiâ: ita enim nuper mihi affirmabat; quae an vera sint, tempus palam faciet. Caeterum moestissimus haec tibi scribo, sub discessum in proximum pagum, Bretoneriam nomine; eo enim fugat nos ingravescens in dies pestilentia, quae domum meam pene undique cingit. Molestum est, museum deserere, et simul susceptum opus intermittere; molestissimum, prius ex urbe proficisci, quam de tuo statu ex tuis literis aliquid cognoverim, aut tuum Eusebium acceperim. Omitto alias doloris caussas. Deum oro venerorque, ut te nosque servet. Vale, et me semper ama. Scripsi Lutetiae Parisiorum, sub discessum meum, a. d. VII. Kalend. Septemb. CIC IC CVI.

Juvenem, qui mihi a te fuit commendatus, rus mecum abduco, ut in Mathematicis disciplinis filium meum instituat. Iterum te oro, scribas ad me de tuo statu, et quid jam moliaris. Sed

[note: 1606.] tuas, quaeso, te nemini credideris, nisi Buzenvallio: alioquin satius est, te non scribere; prius enim quam istas accipias, quintus agetur mensis, ex quo unas duntaxat a te accepi. Vale.

EPISTOLA DXVIII. CONRADO RITTERSHUSIO.

[note: 1606.] ISidorus [note: Pelusiotes.] tuus, de quo saepius scripseras, Vir clarissime, naufragium in terra fecit; ad nos certe non pervenit; quod culpâ Bibliopolae non putamus accidisse, neque ego, neque [gap: Greek word(s)] Thuanus. Is tibi Historiae suae tomum utrumque mittit; ego, pusillum libellum, quem hortatu amicorum ante aliquot menses et scripsimus, et publicavimus. Spero, bonis non ingratam fore opellam: at [gap: Greek word(s)] quid de nostris in eo genere conatibus sentiant, non interduim. Mihi propositum est, [gap: Greek word(s)], et pro ingenii copia illustrare; illis, veritatem obscurare, et sexcentis figmentis, aut potius [gap: Greek word(s)] ex hominum memoria delere. Sed est in coelis Deus, qui molitiones istorum baronum videt ridetque. Ille pro sua bonitate infinita viros excitare velit, scientiâ literarum, et amore veritatis juxta insignes, qui adversus furiosos istos [gap: Greek word(s)] stylum acuant. En erit unquam ille dies, cum exorietur aliquis, qui patrocinium verae [gap: Greek word(s)] fortiter suscipiat? Me certe etiam vitae piget taedetque, cum triumphare impune adeo conflatos ex mendaciis homines video. Atque haec cura tam me urit, quam illius Scioppi amentiam facile contemno, qui me Atheum et Thrasonem vocat. Homo impurus, si maledicere volebat, cur non aliquid fingebat, qued speciem veri haberet? Nunc ea mihi tribuit, quae omnes sciunt esse a me alienissima. Enimvero si Thraso essem [note: Sic supra, Epist. DXVI.], aliter mea scripta loquerentur, si Atheus, Romae essem, quo optimis conditionibus fuisse me evocatum, multi nôrunt. Sed esto ea per me sedes Scorpiorum similium Apostatarum, mea certe nunquam erit, [gap: Greek word(s)]. Sed de his plura alias. Vale. Scripsi raptim. Bretoneriae, quo nos pestilentia secedere coegit, a. d. V. Kalend. Septemb. CIC IC CVI.

EPISTOLA DXIX. CAROLO LABBAEO.

[note: 1606.] AMicissime, suavissime Vir, raptim: haec scribo, ut diligentiae exemplo tibi praeeam: in solitudine ista, alioquin amoenissima, scito nihil mihi gratius fore, quam si crebris literis tuis de tuo et amicorum bona valetudine factus fuero certior. Omnino sum auctor tibi, si latius malum grassetur, ne animum obdures, et pertinaciter in urbe maneas: scis periti gubernatoris esse, velificationem mutare pro flatu ventorum. Nos heic dabimus sedulo operam, Deo propitio, ut rusticationis hujus opus exstet, et Polybii versionem heic absolvemus, vel aliud quid moliemur, si minus illa opera potest procedere librorum inopiâ. De magni amici, Scaligerum dico, literis et libro, quam sim sollicitus, noli quaerere. Dum Lutetiae fueris, in te spes mihi sita. Vale, et me ama. Uxor te ex animo salutat. Bretoneriae. a. d. V. Kalend. Septemb. CIC IC CVI.

EPISTOLA DXX. GEORGIO MICHAELI LINGELSHEIMIO.

[note: 1606.] VIr nobilissime, nihil habebam, quod ad te scriberem; nec potui tamen solenne hoc scribendi tempus silentio transmittere. Puto accepisse te pusillum libellum, quem adhuc musteum tibi omnium primo misi, [note: Supra, Epist. DVII.] Dubitarem, essetne is liber cum meis tibi redditus, nisi affirmaret [gap: Greek word(s)] Bongarsius, esse illum a te acceptum. Spero non fuisse ingratum neque tibi, neque aliis bonis hoc velut [gap: Greek word(s)] nostrarum in eo genere lucubrationum. Equidem illud certe sperarem me assecuturum, si quae meditati sumus, ederentur, ut qui me Atheum vocat, Apostata ille [gap: Greek word(s)] Scorpius, [note: Scioppius.] Romanae Meretricis leno impudentissimus alium esse me cogeretur fateri. Enimvero si essem Atheus, Romae essem, quo fuisse me optimis conditionibus invitatum, ne ipse quidem ignorat. Sed perditi pudoris et oris impuri nebulonem missum faciam. Polybius noster propter pestilentiam, quae in urbe grassatur, serius praelo subjicietur: sed satis cito, modo satis bene. Est enim profecto dura provincia, et labor, ut quidem hae sunt vires, plane magnus. Atque utinam det Deus Optimus Maximus, ut hâc curâ defuncti ex animi sententia, melioribus

[note: 1606.] literis et cogitationibus totos dedere nos queamus. Vale, Vir nobilissime, et me ama. Bretoneriae, septimo ab urbe lapide, a. d. IV. Kalend. Septemb. CIC IC CVI.

EPISIOLA DXXI. JANO GRUTERO.

[note: 1606.] LIbellum tibi mitto, clarissime Grutere, oppido brevem, sed quem tibi non ingratum fore confido. Non enim dubito, quin habeas in deliciis id genus Auctorum, Patres dico Graecos, inter quos splendet merito suo Gregorii Nysseni nomen. Ejus pulcherrimi Scriptoris libellum publicavimus, antea non editum. Quod utinam opera ejus omnia edere possemus, et toto nos dedere huic generi literarum! Admonet enim nos aetas ingravescens, ut de raeliore vita serio cogitemus. Itaque sola sunt haec studia, quae nos hodie capiunt; etsi ea fortunae nostrae conditio est, ut quae in eo genere studiorum meditati sumus multa et varia, promere in publicum non possimus. Sed non deerunt, spero, feliciores alli, qui perficiant, quae ipsi cogitamus. Nos interim dolium versabimus nostrum, et Polybium, si faverit Deus, brevi praelo subjiciemus. Verti nuper, quae vir clarissimus [note: Justus Lipsius. Colomes.] *** fecit. Expertus sum, quod semper eram suspicatus, virum illum in Graecis plane puerum fuisse; qui si viveret, candorem meum in dissimulandis ejus peccatis amaret. Sed absit a moribus meis, ut propter ejusmodi observatiunculas viri bene de literis meriti manes laedam. Hoc ingenue profitebor, et ut omnes intelligant, faciam, postrema illius scripta partim non magni aestimare me, partim etiam abominari. Interest enim Reipublicae Christianae, ut sciat juventus, in * [note: Lipsii.] scriptis hoc discrimen esse necessarium. Exspecto, quid e penu tuo hae nundinae proferant novi. Vale, Vir clarissime. Bretoneriae, quo pestilentia migrare nos coegit, a. d. IV. Kalend. Septemb. CIC IC CVI.

EPISIOLA DXXII. DAVIDI HOESCHELIO.

[note: 1606.] NOtas ad [gap: Greek word(s)] mitto tibi: habes eas beneficio Caroli Labbaei, Jurisconsulti, viri eruditissimi, et nobis amitissimi. Eram adjecturus [gap: Greek word(s)] ex altero codice MS. Bibliothecae Regiae; sed perficiendi opus institutum facultas adhuc mihi defuit; [note: 1606.] multum enim temporis, ut scis, hujusmodi librorum collatio postulat: accidit autem perincommode, ut eo tempore, quod ei operae destinaveram, morbus me haberet. Ex quo ut sum recreatus, rus secedendum fuit ob pestilentiam, quae multos jam e vicinis meis [gap: Greek word(s)]. Accedit, quod experientiâ didici, ut non inutilem futuram illam operam, ita fortasse parum necessariam. Video enim, te plerasque lectiones ejus codicis ex aliis adnotasse. Utiliter observari quaedam posse, non negaverim; cujus rei [gap: Greek word(s)] tibi exhiberem, nisi casu relictus esset in urbe codex regius, cum acceptis a te chartis. Bretoneriae enim ista, non Lutetiae, scribimus. De versione quid constitueris, velim scire. Ego et maximus Thuanus eruditissimum Rigaltium pene compuleramus reluctantem, ut vertendi onus in se susciperet. Sed consilia nostra publica haec lues conturbavit, quae nos huc illuc divisit. Itaque de hac re nihil habeo certi polliceri. Mitto tibi libellum, de quo nuper scripsi; qui si tibi, viro doctissimo, et [gap: Greek word(s)], non displicuerit, omnium [gap: Greek word(s)] judicia facile contemnam. Vale, et me ama, et pro incolumitate nostra vota Deo Opt. Max. facito, sicut nos facimus pro tua. Bretoneriae, septimo ab urbe lapide, a. d. IV. Kalend. Septemb. CIC IC CVI.

EPISTOLA DXXIII. [note: +] CASPARO BARTHIO.

[note: 1606.] TUas accepi, Vir eruditissime, et simul amorem erga me tuum ex iis cognovi, qui ut mihi gratissimus est, ita persuadeas tibi velim, paria me tecum facere, et semper facturum. Vivit enim nemo, qui amari se a bonis et doctis vehementius quam ego cupiat. Soleo inter studiorum fructus hunc censere cum primis, neque ego aliam mercedem vigiliarum mearum mihi proposui, nisi hanc, ut Reipublicae literariae prodesse, et eruditorum hominum studia possem promereri. Et habeo sane, cur Deo Opt. Max. gratias agam, qui in hac ingenii tenuitate, scientia mediocri, amantibus literarum probare conatus meos ut possem, dedit: non hoc eruditio mea facit, sed candor, et [gap: Greek word(s)] Lectorum. Nam quas mihi tribuis laudes, si agnoscam, insanus sim. De locis Juvenalis gratum fuit, tuas conjecturas intelligere: eum Poetam gravissimum, si superi annuerint, accurate recensebimus. Vale. Bretoneriae,

[note: 1606.] quo pestilentia per urbem grassans migrare me compulit, a. d. IV. Kalend. Septemb. CIC IC CVI.

EPISTOLA DXXIV. [note: +] JOANNI KIRCHMANNO.

[note: 1606.] GRatum mihi fuit, Vir doctissime, post longi temporis silentium, tuas accipere, et de tuo statu cognoscere. Nam postquam ex Italia es reversus, de te nihil certo potueram intelligere; nisi quod ex eruditissuni tui libri lectione, quam esses in amore mei constans, luculente didiceram: neque sane ego tuas expectassem, si ubi locorum esses, aut quo meas mitterem, exploratum habuissem. Nunc cum literis tuis amantissime scriptis me lacessisti, dabo sedulo operam, ut tuae diligentiae tibi fructus constet; neque ullam scribendi ad te occasionem praetermittam, quam quidem satis tutam fuero arbitratus. De Mortualibus tuis quid sentiam dicerem, nisi effecisses, ne liberum mihi esset de eo pronuntiare: non enim possum eum librum non ferre in coelum laudibus, quo libro meae laudes, et quidem immeritae, tot locis attinguntur. Cum primis vero illud suave legenti erat, quod me alicubi ad eas literas illustrandas hortaris, in quibus solis diu est, cum ex omnibus vitae hujus aerumnis animus conquiescit meus. Quod nuper editione libelli cujusdam Gregorii Nysseni videor mihi abunde esse testatus; facturus id ipsum longe luculentius, nisi sederet [gap: Greek word(s)]; et praecisa mihi ista in loco ejusmodi scriptionis esset libertas. Sed de his alias fortasse plura: non enim facio quicquam libentius, quam ut de studiis cum amicis fabuler. Eum porro, quem dixi, libellum a Drovardis, mercatoribus nostratibus, nisi longinquitas itineris impedierit, spero, te accepturum. De magni Thuani Historia, tecum plane sentio, et omnes simul boni: quis enim ejus laudes satis digne exsequatur? Quis non admiretur sapientiam, constantiam, eruditionem? At non ita sentiunt [gap: Greek word(s)], quorum exarsit furor ad illius operis lectionem. Quid mirum? non enim aqua igni magis contraria, quam horum palatum [gap: Greek word(s)], cujus ipsi sunt hostes infestissimi. Quae te nunc studia habeant, quid pares, velim scire. Non in Polybio sumus, quem praestantissimum Scriptorem et vertimus Latine totum, et exquisitâ diligentiâ illustraturi sumus, si dabit Deus, ea posse in publicum edere, quae quotidie meditamur: sed incredibile dictu est, [note: 1606.] quam multa se subinde nostris conatibus offerant impedimenta. Itaque [gap: Greek word(s)] spes nostras ponimus. Vale, Vir eruditissime, et me ama. Bretoneriae, septimo ab urbe lapide: huc enim migrare nos coegit grassans per urbem pestilentia, a. d. IV. Kalend. Septemb. CIC IC CVI.

EPISTOLA DXXV. GEORGIO MICHAELI LINGELSHEIMIO.

[note: 1606.] SCripseram paucis ante diebus ad te, Vir nobilissime; sed discedentem a me amicum [note: Claudium Salmasium. Colomes.] hunc meum, ut studiorum causâ isthuc se conferret, non potui dimittere sine meis commendatitiis, est enim profecto dignissimus, quem omnes boni ament. Omitto incredibilem eruditionem pari modestiâ conditam; illud equidem pluris facio, quod puriorem Religionem palam non dubitavit nuper profiteri, patris voluntate insuper habitâ, qui [gap: Greek word(s)] optabat tacito sensu veram pietatem coli. Non miror frigus optimi viri, qui multos annos [gap: Greek word(s)], tandem succubuit infami illo anno septuagesimo secundo. At zelum pietatemque filii miror, et fausta omnia illi precor a Deo Optimo Maximo. Is nunc, aegre impetratâ a patre veniâ adeundi Academias Germaniae vestrae, et propriâ quasi voluntate, sed et suasu etiam meo, ex omnibus vestram potissimum elegit, ad quam se conferret. Sponsor illi fui tuae benevolentiae; neque dubito, fore ipsi ad tuam Amplitudinem, vel meâ gratiâ, aditum: ea est fiducia mea de tuo amore. Vale, Vir nobilissime: nisi grave est, an acceperis pusillum libellum, quem nuper misi, fac me ut sciam. Bretoneriae, a. d. IV. Non. Septemb. CIC IC CVI.

EPISTOLA DXXVI. DANIELI HEINSIO.

[note: 1606.] BRevitati mearum ignoscas oro; raptim enim ab urbe proficiscens, ista exaro. Profectionis caussa pestis est, quae eâ potissimum regione urbis saevit, quam habeo. Non tamen eram discessurus, nisi amplissimae familiae ratio mihi fuisset habenda. Abduco mecum juvenem, qui [gap: Greek word(s)] a magno Scaligero, te, et Baudio nostro attulit. Visus enim est [gap: Greek word(s)]. Huic igitur filium meum tradidi in Mathematis erudiendum tantisper, dum haec lues

[note: 1606.] grassatur. Maximum Tyrium puto accepisse te, et velim literis tuis statim significes. Sed quoties ad me scribere voles, amplissimo Buzenvallio tuae sunt tradendae; quod quia factum non est ab illustrissimo Scaligero, evenit ut per menses amplius quatuor literas illius desiderem: solas enim accepi, quas ille juvenis attulit; quum tamen et a D. Buzenvallio saepius interea literas acceperim, et ipse minimum ter quater singulis mensibus scripserim. Vale, amicissime Vir. Lutetiae Parisiorum, a. d. VII. Eid. Septemb. CIC IC CVI.

Gregorii Nysseni libellum, nuper a nobis editum, tibi mittendum dedi fratribus Drovardis, Francofurdum euntibus.

EPISTOLA DXXVII. CAROLO LABBAEO.

[note: 1606.] VIcit augurium meum; confeci enim iter, ne unica quidem gutta complutus. Etsi autem jucundissimum erat futurum, quod supererat diei, tecum et cum amicissimo Rigaltio, quem volebam invisere, literatis fabulis transigere; pudebat me tamen [gap: Greek word(s)] optimo viro esse oneri. Dolui, non fuisse occasionem compellandi Bellavenaei; ad quem scribo, ut vel prece, vel pretio libros recipiat. Sumptus, si qui erunt faciendi, eos meo nomine D. Magdalenus faciet; ipse omnia refundam. Orarem te, ut in eam curam incumberes, nisi certo scirem, [gap: Greek word(s)] nihil esse opus. Si quid tamen meae apud te possunt, rem suscipe una cum Bellavenaeo. Faber [gap: Greek word(s)], affirmabat heri mihi, apud Beys pridem visum exemplar optatissimi ejus operis. Sic enim ad te scriptum esse a doctissimo viro, qui viderat, legerat. Miserum me! quod hoc nesciam; Lutetiae enim fui. Sed omnes spes meae in tua diligentia mihi positae; quum praesertim tua, non minus quam mea res agatur. Uxor te ex animo salutabat. Vale. Bretoneriae, a. d. XII. Kalend. Octob. CIC IC CVI.

EPISTOLA DXXVIII. DOMINICO BAUDIO.

[note: 1606.] ETsi Lutetiâ nuper discedens propter grassantem ibi luem, dedi ad te literas, Vir clarissime; tamen quia sciebam, [note: 1606.] Everwinum nostrum, quem mihi commendasti, ad te scribere, lubens pauca haec exaravi; ut scires, me, ubicumque locorum tandem sim, tui memoriam jugem servare, te amare, te mirari, et illud praestantissimum ingenium, quo excellis. Legi his diebus incredibili cum voluptate carmen aureum, quo virum divinum, et novum ejus opus Eusebianum laudasti. Nihil poterat neque elegantius, neque Latinius. Jam sententiarum gravitas cum perspicuitate ita certat, ut nesciam utrum potius mirer; [gap: Greek word(s)], quae, meo judicio, praecipua virtus est; [gap: Greek word(s)]. Taceo pietatem [gap: Greek word(s)], quam totum carmen spirat. Itaque merito me rapuisti in admurationem tui; etsi jampridem gnarum [gap: Greek word(s)]. Nos paramus Polybium, quem Authorem si dabit Deus edere, ut est animus, non erit, spero, cur operae nos poeniteat. Sed magnum opus futurum est; mole quidem certe; utinam et re ac legitimâ aestimatione. Sed de his alias, volente Deo, qui te servet. Vale, et me ama. Bretoneriae, a. d. IV. Kalend. Octob. CIC IC CVI.

Peto a te, ut clarissimum virum, Vulcanium, meis verbis salutes quam officiosissime. Scripsi nuper illi, et libellum misi, missurus etiam tibi, si fuisset ad manum exemplar; sed culpam emendabimus, [gap: Greek word(s)], brevi.

EPISTOLA DXXIX. JOSEPHO SCALIGERO.

[note: 1606.] TAndem respexit nos melior Deus, et exoptatissimum illud opus [gap: Greek word(s)] tuum tandem accepimus. Cruciaverat nos longissima illius exspectatio mirum quantum; plane ut animum desponderemus, et de fruitione tanti thesauri saepe desperaremus. Sed erant ista majoris gaudii irritamenta, quo nunc fruimur tanto, tam cumulato, tam omnibus modis perfecto, ut vix capaces illius simus. Ergo habemus tandem Eusebium verum; imo Eusebios sexcentos pro uno: habemus verum [gap: Greek word(s)] thesaurum, vere thesaurum, et [gap: Greek word(s)] habemus divinum opus, Isagogicos Canones, clavem totius hujus doctrinae pulcherrimae, praestantissimae, utilissimae: habemus filum Thesei, quod per rerum antiquarum Labyrinthos tuto nos ducat: facem denique habemus et Pharum, cujus beneficio scopulos devitemus, ad quos omnium naves adhaeserunt, qui ad hanc diem credere se illi ponto sunt

[note: 1606.] ausi. O beneficium in Rempublicam literariam a te collatum prorsus admirabile, prorsus stupendum! imo vero, ut melius dicam, penitus divinum, et a Deo profectum! Deus enim est, Deus profecto, qui igneum vigorem ingenii tui etiam in hac aetate mala, ab omnibus senectutis incommodis praestat tibi sartum tectum. Ille est [gap: Greek word(s)], qui tot abstrusae sapientiae fontes tibi uni aperuit; qui ad illa adyta tot mysteriorum epoptam te admisit. Macte animo, magne Heros, habes ingens praemium ingentis tuae virtutis, et vitae sanctissime, castissime, [gap: Greek word(s)] actae. Nam quod res tam arduas, tam nemini dum mortalium ne tenuissimâ quidem suspicione notas, nôsti ipse, quodque illas tanta dexteritate, tantâ felicitate, tantâ elegantiâ caeteros doces; duplex miraculum est, et duplex superum erga te benignitas. Quis tuos annos cogitans, subtilitatem argumenti, et tot supputationum laborem improbum non stupeat? Quis memoriam tot rerum diversissimarum, tot Autorum, tot linguarum non excedere humani ingenii fines dicat? Quid dicam de elegantia scriptionis? [gap: Greek word(s)] nam Praefationem in Isagogicos Canones tanta cum voluptate, tantaque cum admiratione legi relegique saepius, ut non meminerim, pariter affectum me ab ullius unquam scripti lectione discessisse. Nae multum tibi fungi illi debent N. et N. quorum nomina divinis tuis scriptis toties inseruisti; at nos ipsis longe plurimum, absque quibus foret, tam venustâ scriptione, tam docta, tam omni lepore conditâ hodie careremus. Mihi vero non minori fuit voluptati, elogia illa videre, quibus Pyriphlegethontes, Annalium Conditores, et similia portenta ornas; quam tot luculentis testimoniis vehementiam tui erga me amoris agnoscere; qui illas tibi expressit tam immodicas laudes, tam immeritas, quibus me tot locis afficis. Nimium de tua existimatione securus fuisti, cum ea mihi tribueres, quae scriptiunculae nostrae frigidae et jejunae refellunt nimis. Verumtamen quo ardore penitus cognoscendi doctrinam tuam fuerimus inflammari lectione tuorum [gap: Greek word(s)], reapse, [gap: Greek word(s)], nos tibi probaturos esse confidimus. Quod superest, Deo Opt. Max. gratias immortales ago, quod molestiâ editionis hujus sis liberatus. Res ipsa arguit, cum homininibus rem tibi fuisse indignis, quorum nomen in ulla tuorum [note: 1606.] scriptorum parte extaret. Sed erit, spero, brevi alterâ editione opus; quae si per [gap: Greek word(s)] liceret, non alibi melius, quam Lutetiae curaretur. Iterum iterumque [gap: Greek word(s)] veneror, ut Nestoreos annos tibi largiatur, et hanc ad miraculum usque viridem senectam tuam in dies reddat valentiorem, teque omnibus bonis cumulet: [gap: Greek word(s)]. idem mecum vovebat Josias Mercerus, hospes nunc meus, vir eruditionis et judicii praestantissimi; qui de tuo Eusebio ita sentit, ut nihil adhuc ei comparandum sibi visum, affirmare non vereatur, Iterum vale; et quid jam moliaris, nisi grave est, significa. Bretoneriae, quo propter pestilentiam secedere sumus coacti, a. d. IV. Kalend. Octob. CIC IC CVI.

EPISTOLA DXXX. DANIELI HEINSIO.

[note: 1606.] EX iis, quas a magno Heroe accepi novissimas, intellexi, Maximum Tyrium tuum ad umbilicum esse perductum: itaque frustra tibi missus fuerit liber regius, quem scio Lutetiae unum alterumve haesisse mensem, postquam Procuratori amplissimi Domini Legati [note: Buzenvallii. Colomes.], Temporario, traditus a me fuerat. Dolet mihi, quod maturius voto tuo satisfieri non potuerit: sed illud me recreat, quod neque culpâ id factum est meâ; et tu eo ingenio es, ut defectum codicis [gap: Greek word(s)] facile suppleveris. Si quid erit aliud, in quo opera mea utilis tibi queat esse, utere jure tuo, et [gap: Greek word(s)] impera. Tandem sitim nostram explevimus lectione admirabilis [gap: Greek word(s)] operis Eusebiani. Deum immortalem, [gap: Greek word(s)]! Non fuit, non erit par aliud ingenium; patrem unicum excipio, vere dignum tanto filio. Beatum te, qui tanti Herois consuetudine tot annos frueris; et longum utinam fruaris; ille te. Polybius lente procedit; sed non stertit tamen. Longus illi [gap: Greek word(s)], priusquam perveniat ad metam: si modo dabit aliquando Deus, ut eo perveniat. Vale, et me ama. Bretoneriae, a. d. III. Kalend. Octob. CIC IC CVI.

EPISTOLA DXXXI. CAROLO LABBAEO.

[note: 1606.] TAndem aliquando nactus sum, quem tamdiu exspectaveram, librum, vel potius [gap: Greek word(s)] uberrimum thesaurum. Non dicam, superatam esse

[note: 1606.] pectationem meam; nam omnia summa ab illo exspectabam, ex quo nihil nisi admirandum proficisci posse nôram. Fatebor tamen, aliquid in illo opere invenire me, quod non putaram, illam dico scriptionis amoenitatem, [gap: Greek word(s)]. Nam, per Deum immortalem! quis aetatis illius conscius, Praefationem illam stupendam in Canones Isagogicos ab eo vel exegisset, vel exspectasset? Quid illi lepori cum aetate mala commune? Parum abest, quin illos [gap: Greek word(s)] fungos, Lydiaten [note: Thomam. Vide Scaliger. Epist. 117. 133. 240. 241.], et illum [gap: Greek word(s)] praedicem beatos, quod tanti AEneae dextrâ cadant: sed nos fortasse rustici homines soli ita judicamus; vos urbani quid censeatis, scire ex te cupio; quid doctissimo Rigaltio videatur; quid illis, quos etiam sine nomine satis designare me intelligis. Sed Annalium Conditor [note: Baronius.], cum parem honorem sibi, ac Volusio esse habitum, et quidem [gap: Greek word(s)] intelliget, quid dicet? Credo equidem facturum, ut de eo dici possit, quod olim de Pericle: [gap: Greek word(s)]. Sic ille profecto totam Italiam clamoribus miscebit, fortasse etiam fulmina e Tarpeio saxo conciebit; nam daturum manus veritati, stultum sit putare, non ea est hodie ingeniorum indoles; non utique illorum, qui anilibus fabellis pasci, in deliciis habent. Sed haec inter nos [gap: Greek word(s)]. Vale, amicissime Vir. Bretoneriae, a. d. III. Kelend. Octob. CIC IC CVI.

Scribebas nuper te D. Fabro Epistolam mittere, quam nulli vidimus; vide, oro te, ne perierit. Ille te amanter salutat. Quas ad magnum Heroem scribo, tuae fidei sic commendo, ut omnem cautionem a te adhibitum iri sperem, ne mihi opera, cum illam scripsi, pereat; hoc ego a te vehementissime contendo, eo magis, quia vereor ne D. Buzenvallius jam itineri se accinxerit.

EPISTOLA DXXXII. [note: +] CAROLO LABBAEO.

[note: 1606.] ITerum de tequeror, qui fasciculum magni Herois ad me transmisisti, in quo tuae erant inclusae. Quid fuit cur non aperires? Velim agas aliter mecum, aut non manebo [gap: Greek word(s)], qui te [gap: Greek word(s)] duco. Ex ingenti numero Fasciculorum et Epistolarum, quas famulus attulit, solae fuere Scaligeri sine argumento doloris; omnes aliae tristes; quaedam molestissimae, plus etiam quam exprimere verbis queam. Unis literis [note: 1606.] certior fio, matrem piam et ter venerandam, quae me tandiu vocavit ad se, in morbum gravissimum incidisse; quo nisi Deus Opt. Max. illam levaverit, et praestiterit mihi hoc beneficium, ut illa me, ego illam videre amplexarique possim, acerba mihi futura omnis vita. Sed Deus meliora. Aliis literis de rebus meis apud Genevenses fio certior. Omnia me cruciant, quae praetermitto, ne commemoratione rot tristium te quoque in moerorem adducam. Unum est, quod te nolo ignorare, Paulum Stephanum, de quo scripsisti, abesse illum quidem Genevâ; sed non ob eam, quam existimas, causam; verum ideo, quia dum satagit innocentiam ejus propugnare, quem nesciat esse perfidissimum et sceleratissimum, in fraudem incidit. Parum abest, quin dicam [gap: Greek word(s)]. Sed tamen hoc casu quin gravissime angamur, ego et uxor facere non possumus. Et profecto melior haec illi soror fuit semper, quam ille ipsi frater. Sed laetiora inde speramus; teque oramus, ne tam infaustum rumorem, praesertim falsissimum, dissipari, quod in te erit, sines. Uxor te ex animo salutat. Vale. Bretoneriae, a. d. III. Non. Octob. CIC IC CVI. Scripsi raptim.

EPISTOLA DXXXIII. FRANCISCO VERTUNIANO.

[note: 1606.] JE vous escris la presente de la Bretonniere, huict lieues de Paris, estant icy retire avec me famille pour la contagion. J'ay eu cest heur de passer une partie du temps des que je suis avec Monsieur Scaliger; c'est-a-dire, avec son Eusebe, lequel apres longues attentes j'ay receu, et n'ay cesse, que n'aye devore uno velut spiritu. Ayant doncques joui d'un si grand bien, je vous ay voulu donner advis, qu'il y en a a Paris, si desirez en avoir, comme je m'asseure que ne voulez vous priver de ce grand Thresor re et nomine; Thesaurum enim Temporum opus inscripsit. Quod si dicere incipiam, quantâ admiratione sim affectus, dum opus musteum lego, dies me prius deficiat, quam millesimam partem cogitationum mearum [gap: Greek word(s)] tibi indicavero. Duo tamen praetermittere non possum: prius, quod tam abstrusae eruditionis vir, tam alti ingenii, imperavit ipse sibi, ut Isagogicos Canones eâ methodo scriberet, quae vel a puero posset

[note: 1606.] percipi, qui non sit penitus [gap: Greek word(s)] posterius est [gap: Greek word(s)], quod in tam grandi aerate non aliter scribit, quam olim cum [gap: Greek word(s)] non loquor de doctrina, quae cum annis crescere solet; sed de scriptione ipsa et inenarrabili vigore animi, quem oratio [gap: Greek word(s)] senis prae se fert. Oro te, ubi primum fueris librum nactus, lege Prolegomena in Isagogicos Canones; certe mecum stupebis [gap: Greek word(s)], et illum [gap: Greek word(s)], in quo solus, meo judicio, regnat. Risi vero multum, cum Annales, quos hodie fatui mirantur, Volusianos vidi appellatos. De scelestis vero illis capitibus, Feu-ardentiis, Genebrardis, et similibus ea scribit, quae maxima cum voluptate sint lecturi, quicunque ad gloriam Dei et veritatis propugnationem, aut notitiam sua studia soliti fuerint referre. Sed abstineo, et te hortor, ut quam primum cures deferri tibi [gap: Greek word(s)]. Utor adhuc (si tamen hoc potius abuti non est) tuo libro [note: Celso. Vide Epist. Gallic. ad. Scaliger. lib. III. Epist. 98.]; de quo nuper cum verba facerem magno Thuano, essemusque in ejus Bibliotheca, ille statim e forulis suae illius opulentissimae Bibliothecae librum Capellani Archiatri promsit, et mihi ostendit. Inspexi obiter, et inveni multa, quae in tuo legeram. Omnino comparandi sunt hi duo libri, et concinnanda editio, cujus neminem jure poeniteat. Verum de his, in urbem reversi, [gap: Greek word(s)], plura. Je baise les mains a Monsieur vostre gendre, vous demeurrant,

EPISTOLA DXXXIV. CAROLO LABBAEO.

[note: 1606.] VIr amicissime, nihil habebam, quod ad te scriberem; sed famulum isthuc iterum sine meis ad te dimittere non poteram. Jussi igitur, ut te inviseret, et salutaret, et de tua valetudine nuntium referret. Constitueram isthuc cum familia reverti; et jam pars maxima est in Urbe: sed terrent amici novis nuntiis. Quid tibi videtur? An satis justa causa est, cur diutius absim a musaeo? cum praesertim et magnum opus maximi virorum [note: Scaligeri Eusebium.], et tua quoque [note: 1606.] eruditissima opuscula pridem devorar m. Itaque percupio veterem Bibliothecam repetere. Sed de hoc brevi [gap: Greek word(s)]. Vale, et me ama. Bretoveriae, a. d. IV. Kalend. Novemb. CIC IC CVI.

EPISTOLA DXXXV. PAULO PETAVIO. [note: Colomes. Clav. Epist. Casaub. pag. 174.]

NOn teram frustra tempus afferendis excusationibus, cur tamdiu nullas [note: 1606.] ad te literas dederim; non quia desint, quae vere caussari possim, et quae satisfacere tibi posse confidam, sed profecto silentii mei [gap: Greek word(s)] fuit, quod ajebat Plato, cum dicebat, [gap: Greek word(s)]. Nam quae, et quam gravis luctus caussa mox a tuo discessu iis omnibus, qui bonarum in Republica sunt partium, praecipue autem mihi, fuerit oblata, non clam te est. Fefellit enim nos, [gap: Greek word(s)], vana spes, quam ambo conceperamus de salute viri optimi, sapientissimi, probissimi, et jam [gap: Greek word(s)], D. Calignonis. Perculit me, fateor, hic casus ita, ut acerbiorem mihi nuntium ad aures accidisse a multis annis, non meminerim. Pars solatii fuisset, si aegrotanti adesse, et gravissimis [gap: Greek word(s)] sermonibus frui diutius per temporum conditionem licuisset: nunc vero hujus colloquii recordatione, quod mihi unicum et novissimum cum illo fuit, idque sub ipsam tuae profectionis horam, magis magisque in dies excitor ad tanti viri desiderium, et increpationem mei ipsius, qui non omnia postposuerim, quo assiduus illi, dum licebat, adessem: quod sane et factum esset, si impetrare ab uxore potuissem, ut rus proficiscens in urbe me relinqueret. Accepi ab iis, qui [gap: Greek word(s)], nullum ipsi in mediis ardoribus morbi, secundum Dei nomen jucundius aut gratius fuisse [gap: Greek word(s)], quam si tui fieret mentio, ut facile omnes intelligerent, unum te fuisse, quem vir candidissimus plurimum et amaret, atque adeo in cujus salute non minimam publicae salutis partem verti judicaret. Scio ego, vicissim, unum te esse, qui recte aestimes jacturam a Republica factam in viri integerrimi amissione; quod et vidua, foemina lectissima, non semel dixit mihi, cum ad illam visendam, et pro mea virili solandam statim accurrissem. Illa enixe contendit a me, ut et memoriam mariti, et se liberosque tuos tibi commendarem: voluit etiam ad te proficisci, ut de suis rebus tecum ageret, et

[note: 1606.] pro tuis in suam domum officiis gratias ageret: petitionem postremo adjecit, ut quem vivum amore tuo tanto dignum judicasti, mortuum eo digneris honore, ut tumulo, quem [gap: Greek word(s)] defuncto curatura est, [gap: Greek word(s)] scribas. Non dubito, bene interpretaturum te hanc [gap: Greek word(s)], et piae foeminae morem gesturum: spero etiam paratam mihi a te veniam, si vulnus hoc animi forrasse jam coire incipiens, renovare lireris meis sum ausus. Hunc porro tantum luctum Dei benignitas non levi gaudio mox mihi temperavit, cum exopratissimus et exspectatissimus ille Eusebius tandem aliquando ad me pervenit, quem quidem, vel thesaurum potius, ut semel sum nactus, non prius posui de manibus, quam totum percurri legendo. Nequeo verbis exprimere, quam varie lectione illâ sim affectus: nam ad stuporem atque admirationem, qui sunt affectûs perpetui comites omnium, quae ab illo Heroe proficiscuntur, accedebat etiam voluptas quaedam [gap: Greek word(s)] ei, qui non sit expertus. Omnino Sirenum cantus inefficaces autumo ego illecebras fuisse, praeut illa [gap: Greek word(s)] Praefatio est in Canones Isagogicos, plane divinum opus. Sensit magnus Senex, etiam praeter solitum litasse se Gratiis, quando illa scriberet: non enim abstinuit, quin Lectoribus spem eximiae cujusdam voluptatis in ipso Praefationis illius titulo excitaret. Quid dicam de altera Epistola longe gravissima et doctissima, quae in compellatione summi viri desinit? Nam opus ipsum laudare, virium mearum non est: singulae notae, totidem [gap: Greek word(s)]. Vidi qui ipsâ operis prolixitate senectutem Auctoris prodi dictarent; ego longe aliter sentio, video enim, semonem illum eâ ubertate esse ingenii, eâ eruditione redundare, ut exhaurire ipse se nequeat. Itaque postquam visus sibi est omnia expromsisse, quae ad aliquod argumentum pertinebant, si deincep offerat se occasio eadem de re agendi, non minus instructus accedit quam initio fuerat. Possum hujus rei dare exempla non pauca, quae mihi quidem summae fuerunt admirationi. At, bone Deus! [gap: Greek word(s)] quid dicent, cum illa legent, quae adversus Clavios, Genebrardos, Feu-ardentios, et id genus Stygios Pyriphlegethontas variis locis scribit? Conditoremque Annalium, quâ modestia est, spero non iniquo animo laturum, quando obiter Volusianorum Annalium fieri mentionem videbit. Bellarminum quoque omne suum virus in Paulum Venetum, Heroem magnanimum, [note: 1606.] et vere [gap: Greek word(s)], prius effusurum non dubito, quam ad nostrum amicum magnum [note: Joseph. Scaligerum. Colomes.] se convertat. Audisti, puto, quem in locum res nobilissimae illius Reipublicae pravis consiliis eorum, qui Ecclesiae Dei volunt [gap: Greek word(s)] imperare, sint perductae: nisi enim praeter omnium opinionem aliquis [gap: Greek word(s)] affulserit, quin ad arma veniatur, fieri haud potest. Scribebat nuper ad me vir amplissimus, Legatus Venetensis [note: Henricus Wotton, Britaniae Regis apud Venetos Legatus.], hortans, ut quia lues publica esset mihi fugienda, Venetias excurrerem; reperturum ibi, quorum caussâ laborem itineris non pigeret suscepisse. Cum primis vero, magnum Paulum visurum me, ipsa verba illius ponam, quem Deus necessario tempore ad magnum opus fortissimum athletam excitasset. Recte sane et vere ille; nam ut principia se dant, ingens aliquid molitur [gap: Greek word(s)], quod providere mens humana liquide satis non potest. Si editam ab eo considerationem super excommunicatione Venetorum legisti, non ambigo, quin de magnitudine illius ingenii satis tibi constet. Apologiam vero Gersonis, ab eodem publicatam, adversus [gap: Greek word(s)] tererrimi Sophistarum, Bellarmini, tanti equidem facio, ut in eo genere nihil adhuc simile putem legisse. Possem et aliud quid adjicere, quod demirareris, nisi esset consultius [gap: Greek word(s)]. Quare in adventum tuum, aut reditum potius meum ab eo itinere, quod serio nunc cogito, illa serventur. Ego interim, quod assidue facio, Deum orabo et obsecrabo, ut et te, Vir amplissime, et nobilissimam [gap: Greek word(s)], uxorem tuam, cum suavissimis pignoribus vestris, servet, fortunet, et omni genere benedictionum cumulet. Vale, et me ama. Lutetiae Parisiorum, pridie Nonas Novemb. CIC IC CVI.

EPISTOLA DXXXVI. JOSEPHO SCALIGERO.

[note: 1606.] ACcepisti, opinor, illustrissime Domine, quas ante mensem ad te dedi, paucis post acceptum Eusebium tuum diebus. Volui illis literis tibi significatum, quantâ sim admiratione tuae eruditionis et praecelsi ingenii affectus, cum tuum excellentissimum opus perlegi. Sed profecto si meum affectum ex verbis meis metieris, longe aberit, ut meos sensus intimos plene perspectos habeas: millesimam enim partem ejus, quod [gap: Greek word(s)] non possum, quae mea infantia est, tibi satis exprimere. Tamen scito,

[note: 1606.] postquam librum tuum legi, gratias Deo Opt. Max. prorsus ex animo egisse me, quod et tibi res tam abstrusas docere, et mihi discere ipsius beneficio contigisset. Quot sunt notae, tot [gap: Greek word(s)] mihi quidem videntur. Quis ante hunc diem de sarciendo, quae deerant illi Scriptori, cogitaverat? Cui de vera specie operis Eusebiani venerat in mentem? Omnia tua nova sunt etiam eruditissimis, nedum nobis, qui [gap: Greek word(s)] quaedam sumus in re literaria. Exspecto quid dicturi sint illi [gap: Greek word(s)], quibus bis duo non sunt quatuor, sed tria duntaxat. Fallor, aut insigni aliquo facinore injurias suas persequentur: [gap: Greek word(s)], suam injuriam [gap: Greek word(s)] interpretantur. Româ scribitur ad me, furere Scioppium [gap: Greek word(s)] qui quidem illustre tuum nomen in ore semper habeat, neque de me taceat. Non dubito, aut jam esse edita, aut brevi edenda, quae diversis libris in utrumque nostrûm effutivit canis immundus. Audio etiam, scelestum Amphitheatri Autorem [note: Carolum Scribanium.] nova convitia in te et me evomuisse superioribus nundinis; quae tamen ipse non vidi. Sum omnino anceps animi, quid consilii capiam adversus istos [gap: Greek word(s)] vereor enim ne probi viri et pii ignaviae mihi vertant, si taceam: quum praesertim non nostra heic caussa agatur; sed Dei, cujus notitiam delere ex hominum mentibus videntur isti velle, et pro vero numine [gap: Greek word(s)] substituere. Oro te, illustrissime Domine, vidisti, quae abreptitius ille B. [note: Bellarminus. Colomes.] nuper contra Venetos scripsit? Eam scriptionem ita concludit Sophista Satanicus, ut dicat, si quis putet P. [note: Pontificem.] esse Deum, nequaquam mirari quemquam debere. Tum [gap: Greek word(s)] putidas subjicit, cur id nemini debeat mirum videri. Hunc censen' aliud numen credere, aut colere, quam illud suum idolum [gap: Greek word(s)]? Sed magna Deo gratia, quod mediis Venetiis virum magnanimum, magnum illum Paulum [note: Sarpium; scilicet, Serenissimae Venetorum Reipublicae Theologum, cujus vitae a P. Fulgentio, Sarpiidiscipulo, Italice scripta est. Colomes.], excitavit, qui teterrimi Sophistarum fraudes et paralogismos, quibus orbi Christiano illudit, palam faceret. Puto vidisse te opuscula hujus Pauli, meo judicio, praestantissima, et dignissima, quae legantur a te. Laetaberis, scio, et magno Heroi votis favebis tuis. Quae nuper scribebas de quodam, qui Romae esset, non dubitavi ad Abbatem R. pertinere: et nisi vehementer ipse fallor, verissima et certissima est tua illa conjectura. Verum his missis, ad studia nostra redeo; teque oro, ut significes mihi, verum sit necne, quod clarissimus [note: 1606.] Bongarsius nuper mihi affirmabat, Tacticorum omnium Graecorum editionem esse a te susceptam; idque opus brevi a te iri publicatum. Exilui incredibili laetitiâ ad hunc nuntium; eo magis, quod in militiae veteris studiis jam sum totus. Cupio enim non imparatus ad Polybii mei, si tamen mei, illustrationem accedere. Rideas suaviter, si scias, quantum operae in ea parte [gap: Greek word(s)] nuper posuerim. Quid facerem? non possum aliter susceptâ provinciâ recte defungi: atque utinam vel sic aliquid praestem bonorum exspectatione non indignum! Quod si non vanus hic rumor ad nostras accessit aures, putem haberi aliquid in nostra Bibliotheca, quod usui tibi sit futurum. Id igitur vide; et quicquid volueris, jube atque impera. Amavi in novissima Epistola tua [note: Exstat n. 125.] sollicitudinem illam tuam de mea valetudine, pro qua immortales tibi gratias ago. Nos vero diu est, cum in urbem rediimus, idque multis de caussis necessariis, maxime autem, ut iter ad piam matrem institueremus; ad quod cis paucissimos dies nos accingere, Deo propitio, stat sententia. Aderit, spero, coeptis Dominus Jesus; qui te servet, illustrissime Domine. Vale. Lutetiae Parisiorum a. d. VII. Eid. Novemb. CIC IC CVI.

[note: Ad hanc et DXXIX. respondet Scaliger. Epist. 127.] Clarissimis viris, Baudio, Heinsio, et aliis amicis salutem ex animo. Scripsi ocreatus ad Regem proficiscens, ut veniam ad iter impetrarem.

EPISTOLA DXXXVII. CAROLO LABBAEO.

[note: 1606.] INvitus feci, quod te insalutato, itineri me accinxi; sed adivi ipse ad te pridie quam proficiscerer, nec domi offendi. Quod praesens non potui, per Epistolam facio, teque oro, ut ad illustrissimum Heroem scribas de profectione mea adeo subita, ut ne ad ipsum quidem literas dare potuerim, ut optabam. Scripsi vero nuper sub ipsam meam profectionem in aulam, quod etiam ut ipsi significes velim. Peto etiam a te, ut cum vacabit, meam et meos [gap: Greek word(s)] salutes, filiumque ad studia literarum tuis verbis accendas; quo mihi nihil optatius possit contingere. Ego dabo operam, ut quam primum ad libros revertar, quibuscum ut in gratiam redeam, durum mihi certamen propositum video: [gap: Greek word(s)],

[note: 1606.] [gap: Greek word(s)]. En! quibus oblectamentis nunc fruar. Sed Deus aderit, qui te servet. Vale, et me ama. Bretoneriae, a. d. XIII. Kalend. Decemb. CIC IC CVI.

EPISTOLA DXXXVIII. JOANNI KIRCHMANNO.

[note: 1606.] QUod serius Epistolae tuae, Vir clarissime, respondeo, per valetudinem factum, quae multos jam dies aut plane adversa, aut parum firma. Accedit occupationum nostrarum multitudo; quae ejusmodi est, tantaque, ut nemo, qui eam nôrit, comperendinationem nostram sit miraturus. Salvum te isthuc venisse laetor, utque ea res tibi vertat bene, cupio atque opto. Gratum etiam, quod de tuis studiis mecum per literas agere instituisti. Hoc malo, quam vel inanes et sine argumento literas mittas; vel inopiâ materiae sileas. Scribe igitur, et inceptum opus tuum acriter urge. De numero dierum, qui a morte [gap: Greek word(s)] intercedebant [note: Kirchman. de Funeribus Roman. lib. II. cap. 1.], frustra laboras. Nam congesti a te loci ad diversorum populorum mores spectant. Adde, quod plurimum interest, de legitimo funere loquantur Autores, an de eo, quod negligenter, aut parum benevole fuerit curatum. In isto enim omnia raptim, [gap: Greek word(s)], et ut ajunt, dicis caussa. Talia multa Suetonius, aliique commemorant. Praeterea non clam te est, in populo eodem, urbe eadem, non eundem semper morem servatum. Quod in hac etiam re usu venisse scimus nos. Haec si diligenter observaveris, multa in speciem pugnantia facile conciliaveris. De tibiis et flamine Diali quod me rogas, habes super hoc Scaligeri sententiam, si memini, ad Festum; cui et nos accedimus. De laudatione muliebri proximis literis, [gap: Greek word(s)], plura; eram enim impeditissimus. Vale igitur, amicissime Vir. Lutetiae Parisiorum, Eid. Decemb. CIC IC CVI.

EPISTOLA DXXXIX. JOSEPHO SCALIGERO.

[note: 1607.] VIr illustrissime, longiores literas te ad cogitabam; recens enim reversus ex nuper suscepto itinere [note: Ad matr. m.], argumento non carebam. Sed repentinus atque inopinatus tabellarii hujus discessus facultatem hujus rei omnem mihi adimit. Hoc unum igitur tantisper [note: 1607.] dum majus otium capto, scribam, recepisse me et literas, et libros, quos amplissimo viro, Buzenvallio, commiseras. Ab optimo vero et doctissimo Heinsio cum Maximi [note: Tyrii.] codicem receperim, literarum tamen [gap: Greek word(s)] accepi; quod quî factum sit, miror. Ex tuis aestum cogitationum tuarum videor cognovisse: verum aderit, confide, [gap: Greek word(s)]. Ille et vestram et nostram naves [gap: Greek word(s)] sustentabit, et ad portum perducet. Inter te et nos hoc interest, quod tu [gap: Greek word(s)] fortasse [gap: Greek word(s)] nos [gap: Greek word(s)], neque quid speremus, neque quid metuamus, satis compertum habemus. Omnino quidem illud non dubitamus, hanc [gap: Greek word(s)] nostram diuturniorem per Loiolitas [gap: Greek word(s)] esse non posse; nisi eorum conatibus [gap: Greek word(s)] [note: Ad hanc respondet Scaliger, Epist. 129.] se opposuerit. Vale, illustrissime Domine. Raptim. Lutetiae Parisiorum, a. d. VI. Eid. Januar, CIC IC CVII.

EPISTOLA DXL. CLAUDIO SALMASIO.

[note: 1607.] REversus domum e longinquo itinere, tuas accepi non unas, quibus dum in dies responsum paro, ecce tertiam tuam Epistolam, quâ [gap: Greek word(s)] mihi narras de invento codice [gap: Greek word(s)]. Deum immortalem, quibus ego laetitiis incessi, cum illa legerem! Sed ringebar simul, quod amoenissimis deliciis tibi soli frui liceret, non item mihi; qui si junior essem, et tot adamantinis vinculis heic non essem astrictus, isthuc advolarem, et me quoque in partem tanti [gap: Greek word(s)] admitti postularem. Id vero quia non possum, neque nobis licet esse tam beatis, ut opes illius [gap: Greek word(s)] Bibliothecae propius aspiciamus, per ego te Musas omnes, et quicquid tibi charum, oro atque obtestor, ut [gap: Greek word(s)] saltem aliquas et apophoreta nobiscum communices. Tune solus cum Sapphone, cum Callimacho, cum Anacreonte colloqueris, et nobis ad illorum [gap: Greek word(s)] admitti non licebit? Me cum dico, omnes intelligo, qui Graecarum Musarum [gap: Greek word(s)] oblectamur. Iterum iterumque a te peto, doctissime, amicissime Salmasi, ut dum publico convivio omnes [gap: Greek word(s)] ad has lautissimas epulas es invitaturus, privatim mihi partem aliquam earum velis impertiri. Si quis faciendus fuerit sumptus ad descriptionem, omnia quae impenderis, statim refundam: neque

[note: 1607.] hoc meo unius nomine a te peto, sed et amplissimi [gap: Greek word(s)] Augusti Thuani, quo nemo vivit omnis eruditionis amantior, ut nec Scaligero magno intelligentior. Accepi et a D. [note: De Jacobo Guijonio vide P. Colomes. Gall. Orient. p. 268.] Guijonio literas, omni lepore et suavitate conditas. O factum male, quod tantum ingenium ita in tenebris delitescit! Sed de eo plura alias. Tu velim isthîc illustria illa nomina, D. Lingelsheimium, D. Gothofredum, et D. Gruterum a me salutes. Deus te servet. Vale, et festinationi ignosce; nam adest famulus clarissimi Bongarsii, qui urget. Lutetiae Parisiorum, Nonis Februar. CIC IC CVII.

EPISTOLA DXLI. JOSEPHO SCALIGERO.

[note: 1607.] HEri accepi, quas ante paucos dies ad me scripseras. Ex tuis, et ex sermonibus illius, qui a te acceperat, de tua prospera valetudine cognovi; et maximas eo nomine gratias Deo Opt. Max. egi. Dolet mihi, tantum molestiarum tibi ab iis esse exhibitum, qui veteri hospitio excedere, et Lareis alio transferre compulerunt. Expertus sum meo magno malo, et studiorum detrimento, quid in ea re sit incommodi; neque puto esse aliquem hodie, cujus Bibliotheca majores mutationes sit passa, quam sit nostra, cuicuimodi tandem illa est: ne de magnis et frequentibus mutationibus illis dicam, cum ex alia in aliam provinciam sum translatus: heic certe spatio annorum vix septem, septies huc illuc libraria mea supellex est circumlata; ex quo factum, ut jam meos libros [gap: Greek word(s)], saepe non agnoscam. Tibi nihil simile posse evenire scio; cujus firmissimam memoriam scripta omnis generis arguunt. Tuus quidem Eusebius ita me statim visus cepit, ut mox a reditu e longinquo itinere lectionem illius repetierim, et totum devoraverim. Sed ad Canones Isagogicos, opus, meo judicio, si quid tamen in his videmus, absolutissimum, captandum nobis est otium luculentius, ut fructum ex doctrina tua referam, cujus sum cupidissimus. Nunc quae moliaris, quae sint a te speranda, aveo scire. Jambicorum tuorum editionem vidi apud alios; ad me enim non misisti: et profecto [gap: Greek word(s)], si quenquam mortalium lectione tuorum omnium plus me delectari existimas. Sunto qui Veneres tuae Latinitatis, aut [gap: Greek word(s)] melius capiant; qui [note: 1607.] tua omnia sive, [gap: Greek word(s)]; sive [gap: Greek word(s)] scripta, aut saepius, aut diligentius triverit, est, mihi crede, nemo: eo confidentius peto a te, ut eum libellum mihi ne invideas. Martialem tuum heic edi, jam ex aliis te puto intellexisse. At divinis illis tui Parentis in Historias Animalium lucubrationibus quid tandem fiet? Adeon' infeliciter cum melioribus literis agi, ut nemo adhuc sit inventus, qui publicandi ejus the sauri provinciam ambiret? Oro te, obsecro atque obtestor, illustrissime Domine, allabora, enitere, ac demum perfice, ut tot adoreis incomparabilis Herois, absque te foret, hic titulus laudis accedat. De Reipublicae vestrae statu, vel tuâ et literarum caussâ vivere me sollicitum, ut si quem alium, credas velim. Cogito enim, quanta sit biennii spatio isthîc facta fortunae mutatio: [gap: Greek word(s)], amicorum et inimicorum sermonibus nunc expositi, aliis commiserationi, aliis sunt contemptui: nôsti enim hominum judicia, aut levitatem potius, e praesenti semper fortuna pendentium. Quod si eorum aliquid eveniat, quae videntur impendere, vereor ne tuorum studiorum tranquillitati is casus sit nociturus. Sed dabit meliora Deus; cui et publicum Reipublicae vestrae statum, et tuum privatim curae esse, superiora ostenderunt. Equidem gaudio triumpharem, si rediturum te in patriam hac occasione confiderem. Sed me quo minus id sperare ausim, multa impediunt: quod si meum me non fallit augurium, pari intervallo nostrae vestraeque res a ruina absunt. Et ô beatum te, qui illa non vides, quae ipse video! quos enim faciant quotidie progressus [gap: Greek word(s)], dictu mirabile est atque miserabile: qui si quae moliuntur, facere permittantur, ilicet [gap: Greek word(s)]. Verum tristia mitto, et ad literas redeo. Accepi a Buzenvallio, edi isthic Paraphrasim quandam Nicomacheorum, quae tibi mirifice placeat: si constat de Autore, ejusque nomen mihi indicare non fueris gravatus, videro an in Bibliotheca nostra, talium scriptorum non egena, aliud quid Scriptoris ejusdem possim invenire. Mirarer, nihil literarum a praestantissimo Heinsio me accepisse a septem proximis mensibus, nisi scirem, omnes ipsum horas et momenta sui temporis melius locare. Maximi Tyrii editionem profligatam esse non dubito. Ego scripturus ad ipsum fui, et ad clarissimum virum, Baudium, si per temporis angustias mihi

[note: 1607.] licuisset. Opto te, Vir iliustrissime, valere, et una tecum illos quoque. Lutetiae Parisiorum a. d. XV. Kalend. Mart. CIC IC CVII.

Misi nuper ad te Epistolam juvenis cujusdam Tolosatis, sane quam eruditi, qui te singulari reverentiâ colit. Ei nomen est Paulo du May. Pater illi Medicus est; sed juvenis hîc in aula locum honestissimum obtinet. Velim scire, an illas acceperis. Est alius quidam juvenis Divionensis, Salmasius, ad miraculum doctus; qui Heidelbergae in Bibliotheca Palatina cum alios ingences thesauros reperit, tum quoque Agathianam [gap: Greek word(s)] ubi multae latent Graecanicae Musae delicatissimae deliciae; sed et nequitiae. Egi statim cum ipso, ut editionem procuraret [gap: Greek word(s)]

EPISTOLA DXLII. EIDEM.

[note: 1607.] VIr illustrissime, accepi per hos dies, quas tibi mitto literas: ipse tuas diu est cum expecto. Accepi ab amplissimo Buzenvallio, te valere, et adversus nescio quem sciolum aliquid edere. Opto tibi quam firmissimam valetudinem, ut monstra ignorantiae, quae caput exerunt in dies magis magisque, pergas debellare. Omnino de melioribus literis videtur esse actum ita adversus illas conspirant hodie omnia. Sed vidistine, obsecro, quae Venetiis prodiêre scripta [note: Scilicet, Fr. Pauli Servitae, Marsilii Neapolitani, Antonii Quirini, Patricii Veneti, etc. Scaliger, Epist. 131. Vide Jac. Aut. Thuani Histor. lib. 137. 138.] a paucis mensibus? Si vidisti, praesertim autem magni illius Pauli Veneti, de iis quid judices, cupio ex te intelligere. Ego enim cum illa lego, spe nescio quâ ducor, futurum fortasse illic aliquando et Literis Sacris, et meliori literaturae locum. Mirum dictu, quam multi quam brevi tempore animum ad scribendum applicuerint: atqui nemo erat, qui existimaret, in ea urbe unum aut alterum posse reperiri earum rerum intelligentem, quae a doctrina Loiolitica abhorrent tantopere. Exitum ejus controversiae, cum haec scribebam, omnes [gap: Greek word(s)] in hac urbe exspectabant. Deus ad gratum sibi finem omnia perducat, qui te servet, illustrissime Vir. Vale, et me ama. Viris clarissimis, Baudio et Heinsio, salutem amicissimam, nisi grave est, velim a me nunties. Lutetiae Parisiorum, a. d. V. Eid. Mart. CIC IC CVII.

EPISTOLA DXLIII. CLAUDIO SALMASIO.

[note: 1607.] TUas accepi, et quae adjecisti, Epigrammata antiqua, pro quibus quas tibi gratias agam? certe quantas habeam, potes conjicere e petitione mea prope impudenti. Quare suppudet me, quod tamum molestiarum tibi exhibuerim Non intelligo, quae sit tuorum studiorum ratio, et quae contentio. Itaque, mihi crede, sum de te et valetudine tua solicitus: duco enim te loco fratris. AEtate antecedo ego; tu, aliis dotibus, quae mirificam tui exspectationem mihi pridem conmoverunt. Tanrum moderare ingenio, habe curam valetudinis, fruere bono aetatis; et serva te in hac juventa, ut major annis ea praestare possis, quae exigi, nisi a te, non possunt. Videor mihi videre te, in mediis aquis Tantalo similem; neque enim potes omnibus perfrui Palatinae Bibliothecae divitiis. Aviditatem tuam e literis cognosco; et alioquin scio, quo impetu feraris ad disciplinas. Haec res facit, ut corpusculo tuo metuam. Caeterum de versibus, quos misisti, pluribus scribam alias; nunc sum occupatissimus. Si videris [gap: Greek word(s)] Bongarsium, ex eo intelliges, quae nunc sint meae curae; Polybium enim seposuimus [gap: Greek word(s)]. Vale, Vir amicissime. Lutetiae Parisiorum, Eid. Mart. CIC IC CVII.

EPISTOLA DXLIV. FRIDERICO TAUBMANNO.

[note: 1607.] QUî factum sit, Vir clarissime, ut tot meae Epistolae, quas ad te scripsi ad te non pervenerint, nescio: iis enim hominibus eas ipse tradidi Francofurtum deferendas, et ibi curandas, quorum in simili re fidem multis experimentis probatam habeo: qui si quid hac in parte peccarunt, non negligentiâ certe peccarunt, sed pravâ electione eorum, quibus meas commiserunt. Itaque peto a te ante omnia hanc aequissimam [gap: Greek word(s)], ne me tam barbarum, tantâ immanitate efferatum pectus habere, ribi persuadeas, ut adeo humane a te provocatus, nihil responderem: [gap: Greek word(s)]

[note: 1607.] [gap: Greek word(s)], iterum iterumque a te petimus, Vir doctissime, ne alienae culpae a nobis poenas exigas. Rescripsimus certe tibi: [gap: Greek word(s)] et priusquam munus egregium tuum acciperemus, et postea etiam non semel; tibique quantas poteramus maximas pro tam propensa voluntate erga nos gratias egimus. Nunc quoque idem facimus; verbis id quidem, sed magna cum voluntate, rebus ipsis et omni officiorum genere gratum animum nostrum tibi declarandi. Quod si viam certam indieaveris, efficiam profecto, ne posthac meum in scribendis literis officium possis desiderare. Vale, Vir eruditissime; et me, ut coepisti, amare perge. Clarissimis viris, qui isthîc sunt, et nostrum nomen, ut scribis, non ignorant, plurimam salutem, nisi grave est, a me nunciabis. Lutetiae Parisiorum, a. d. XV. Kalend. April. CIC IC CVII.

Clarissimus Bongarsius, Regis magni ad Germaniam Legatus, te plurimum etiam salvere jubet.

EPISTOLA DXLV. WOLFGANGO SEBERO.

[note: 1607.] GAudeo susceptam a te Pollucis editionem, Vir doctissime. Neque enim dubito fore utilem Reipublicae literariae, quam in eo posuisti, operam. Est sane Pullux, si quid judico, Scriptor optimus, eruditissimus, utilissimus; et eo saeculo, quod tot claros in lireris viros tulit, dignissimus. Olim cum in Athenaeo essemus, multa observaveramus, quae si tum edidissemus, aliquam fortasse gratiam ab eruditis hominibus iniissemus. Sed ab illo tempore ita diversa nos habuerunt studia, ut de eo cogitandi vix ocium aliquando fuerit. Verum non dubito, et plura, et meliora esse, quae observasti, qui ex professo eam provinciam suscepisti curandam. Itaque crucior exspectatione editionis tuae, cum praesertim adsit tibi David Hoeschelius, vir Graecarum literarum peritissimus, et judicii recti. Symbolae meae, si quam forte nactus otium, quo nunc careo, possim conferre, non debes ita rationem habere, ut propterea studiosorum vota putes tardanda, aut differenda. Vale. Lutetiae Parisiorum, a. b. XV. Kalend. April. CIC IC CVII.

EPISTOLA DXLVI. DAVIDI HOESCHELIO.

[note: 1607.] QUas misisti, chartas Procopianas, accepi, credo, omnes. Institutam cum Graeco codice Regiae Bibliothecae collationem nondum absolvi; nam et afui magnam hyemis partem, ad matrem profectus, et amanuensem meum Lugduno Genevam misi negotiorum meorum caussâ; ubi nunc quoque haeret. Itaque ante ejus reditum habeo hîc neminem, cujus operâ uti ad eam rem possim. Accedit, quod a paucis mensibus negotio magni momenti impedior dies noctesque; de quo, priusquam erit confectum, [gap: Greek word(s)], plura ad te scribere non possum. Quare obsecro te, ignosce lentitudini meae, et sortem meam potius miserare, quam mihi irascere: nam et Polybius adhuc in tenebris versatur, idque non unam ob caussam. Si ab imminentis, ut affirmant [gap: Greek word(s)], luis periculo urbem Deus liberaverit, haec aestas cum proxima hyeme Polybianis curis me absolvet. Ita velit Opt. Max. Deus, per [gap: Greek word(s)] Filium suum exratus. Audio, virum amplissimum [note: M. Vel. serum puro. Colomes.], tibi optime notum, in nupera Gregoriana lucubratiuncula [note: Gregorii Nyssenii Epistola ad Ambrosiam, etc. cum versione et Notis Casauboni.] multa improbasse. Ea si ad tuam pervenerunt notitiam, fac me, quaeso, ut sciam. Equidem summum virum ex animo veneror. Sed cur mea [gap: Greek word(s)] consilia damnet, certorum hominum [gap: Greek word(s)] ferat patienter, caussam non video. Demirari soleo, tantum virum, quo spectent hodie [gap: Greek word(s)] consilia, parum attendere. Vale, praestantissime Hoescheli. Lutetiae Parisiorum, a. d. XV. Kalend. Aril CIC IC CVII.

EPISTOLA DXLVII. SCIPIONI GENTILI.

[note: 1607.] CUm haec ad te exarabam, Vir praestantissime, ita curis variis distringebar, ut nemo magis: sed hoc quasi solenne tempus ad scribendum silentio transmittere, religioni mihi fuit, cum praesertim faciam nihil libentius, quam ut tecum per literas confabuler. Quod si non deficerer otio, amplum scribendi argumentum Italia vestra suggerebat. Nam, obsecro, vidistine, quae superioribus mensibus Venetiis prodiêre scripta? Ego vidi, si non omnia, certe maximam partem. O viros! ô

[note: 1607.] exactam earum rerum cognitionem, quas in illis oris nemini putabant plerique esse notas! Multa legi, imo pene omnia, et laudavi. Sed inter omnes mirum dictu quantum judicio Paulus [note: Servita.] excellat, quem scimus virum esse doctissimum, vitae innocentissimae, judicii tenacissimi. Hujus si scripta legisti, ecquid de vestra Italia sperare incipis? Videtur enim veri strictura aliqua illic affulsisse, quae, volente Deo, clarum lumen olim sit ibidem accensura. O si me vivo haec fieri videam! [gap: Greek word(s)]. Sed obliviscor occupationum mearum; quare desinam, et ut silentium meum apud doctissimum Ottonem excuses, te orabo. Vale, Vir clarissime. Lutetiae Parisiorum, a. d. XV. Kalend. April. CIC IC CVII.

EPISTOLA DXLVIII. SEBASTIANO TENGNAGELIO [note: Fuit hic Juris Utriusque Doctor, et Bibliothecae Caesarianae Praefectus.].

[note: 1607.] Utinam, Vir praestantissime, quanta mihi inest cupiditas tecum per literas de communibus studiis confabulandi, tanta semper isthuc meas mittendi esset occasio. Non committerem, mihi crede, ut meam in hoc officii genere fidem, aut diligentiam posses unquam defiderare. Nam ut primum tuas legi, tam exquisitae eruditionis refertas notis, tantae adversum me benevolentiae indices, incredibili statim sum cupiditate incensus; maxime quidem, si fieri posset, te videndi et amplectendi; aut certe, quia id fieri non potest, sermones tecum quam saepissime serendi, Quod si alia extra ordinem non se offerat ejus praestandi facultas; bis tamen in anno per commeantes mercatores ad Francofortenses nundinas id facere posse tuto videmur. Equidem segnis aut lentus hac in parte non sum futurus; neque si velim, esse mihi liceat. Habeo enim hujus officii assiduum admonitorem et exactorem severum; amorem dico ingentem, sincerum, [gap: Greek word(s)], quo te prosequor. Te oro, eodem sis in me affectu, quo ipse porro semper, dum spiritus hos reget artus, erga te fore, me sancte tibi polliceor. De Proverbiis Arabicis sic habe: Descripsi eum libellum mihi e codice, Româ in hanc urbem allato. Postea quam significaverat tergeminus Scaliger, eum libellum se necdum vidisse, curavi e meo exemplari illius causâ describi, quo munusculo vir ingenuus non parum, scio, est delectatus. Nisi essem nunc impeditissimus, et sexcentis cutis varie distractus, aut omnia, aut [note: 1607.] eorum partem tibi describerem; sunt enim quaedam in his oppido venusta, quorum copiam tibi si fieri cupis, [gap: Greek word(s)]. Ego ubi primum aliquid otii fuero nactus, voluntati tuae morem gerere conabor. Nos quidem ingenue fatemur, ad haec studia colenda non voluntatem nobis deesse, verum otium. Nam quum pars magna temporis in hac occupatissima otiosorum hominum matre, Lutetiam dico, ab amicis nobis quotidie cum lacrimis et gemitu nostro eripiatur, succisiva omnia aliis studiis cogimur impendere. Coepimus Lexicon nobis conficere. Aufi et eramus Geographiam Arabicam, Romae editam, facere Latinam. Posuimus et in Avicenna aliquid temporis. Sed ubi socium laborum istorum amisimus, adolescentem Flessingensem, ad miraculum usque in his literis versatum, spes nostrae retro coeperunt labi; neque adhuc opportunum tempus indipisci potuimus, sitis hujus nostrae explendae. Utinam propius abessemus, haberes me discipulum, ut quondam [gap: Greek word(s)] juvenis Flessingensis, cujus meminisse absque suspiritibus non possum, neque unquam potero. Habeo sane magnâ curâ comparata praesidia non inepta ad hoc inceptum, si ejus, quod puto, perficiendi unquam futura est facultas. [gap: Greek word(s)]. Tu, Vir praestantissime, si otio abundas, derelictam ab aliis provinciam honestissimam capesse, et de literis ac literatis bene mereri aggredere. Quod me hortaris, ut quorundam improborum contumelias asperner, qui fine caussa nomen nostrum arrodunt; ego vero et faciebam ante sponte meâ, et nunc tanto libentius et constantius faciam, quod ita placet tibi. Spero quidem ita me vixisse hactenus, (laus Deo sit Opt. Max.) ita stilum temperasse, ut si bonorum studia promereri non potuerim, odium certe cujusquam meritus non sim. Isti qui tam malevole de nostris libellis sentiunt, et imperitos Grammaticos nos vocant, si, quibus in studiis vitae multo maximam partem posuerimus, scirent, aliter fortasse pronuntient. Quanquam quid ego aequi mihi spondeam ab imprudentissimis illis nebulonibus, qui bonis omnibus obtrectare gloriosum ducunt? Sed canes mordaces mitto. Te iterum oro, Vir doctissime, ut quem semel tuâ benevolentiâ dignum judicasti, posthac etiam amare redamantem, idque a te contendentem velis. Deus te server. Vale. Lutetiae Parisiorum, a. d. XV. Kalend. April. [gap: Greek word(s)], CIC IC CVII.

EPISTOLA DXLIX. JOSEPHO SCALIGERO.

[note: 1607.] MIratus sum nuper, cum tuas legerem, [note: Haec est responsoria ad Scaliger. Ep. 129.] unas tibi mearum esse redditas post reditum meum a matre. Ego vero non binas aut ternas; sed jam quaternas scripsi: quod non ignorat nobilissimus Buzenvallius, cui omnes, unis exceptis, isthuc cum suis curandas dedi. Quare si Epistolas ipsius accepisti, meis quid sit factum demiror. Quod scribis de facilitate mea in tuis literis ostendendis, velim mihi. hoc sancte affirmanti credas, plures annos esse, cum literas, quibus beare me soles, nemini mortalium soleo ostendere, magno Thuano excepto, et Labbaeo. Sed ille paucas videt; hic suo quodam jure omnes exigit. Ille Apostata, qui tuas ad me praetexit, ut caussam videatur habere, cur nos oderit, perfidus perfide et sceleste hoc comminiscitur. Neque enim de Purpurato illo altero Apostata verbum tu ullum unquam ad me; neque si tu maxime fecisses, quisquam mortalium hoc me jactante rescisset. Dicam vero tibi, quod res est: si quid ejusmodi unquam dixit novus Purpuratus [note: Perronius. Colomes.], non de te, sed de me solo questus est. Anni quatuor sunt, ex quo scripsi ad Sedanensem amicum [note: Dan. Tilenum. Colomes.] paullo liberius de ipso. Forte accidit, ut Mazerius quidam meas ad Legatum Venetensem [note: Philippum Canaium a Fraxinis.]: mitteret, qui oblitus amicitiae, ad [gap: Greek word(s)], et omnes amicos meos magnos exempla illarum literarum misit. Quid multa? expostulavit injuriam a me sibi factam [gap: Greek word(s)], effecitque ut displicere hoc sibi, Rex ipse mihi diceret; sed hoc tam comi, tam benignâ oratione, ut luculentius bonitatis ejus argumentum nullum unquam sim expertus: nam actum de me esse, multis jam erat persuasum. Ego vero neque negavi factum, ut de eo scriberem, et nihil scripsisse, cujus poeniteret, constanter affirmavi. Habes veram historiam, quae fabulae illi Romanae occasionem praebuit. Vale, illustrissime Domine; ac tibi persuade, omnes Bibliothecae forulos tuâ gratiâ, [gap: Greek word(s)], brevi me [gap: Greek word(s)]. Lutetiae Parisiorum, a. d. V. Kalend. April. CIC IC CVII.

Everwinus noster [gap: Greek word(s)] cum haec scriberem, salutem tibi adscribi quam devotissimo animo optavit: nihil eo adolescente probius.

EPISTOLA DL. EIDEM.

[note: 1607.] TUas accepi, a. d. IX. [note: Forte XI. Vide Scaliger. Ep. 131.] Kalend. April. exaratas. Libellum adversus somnia [note: Elenchum Orationum Chronologicarum Paraei. Colomes.] [gap: Greek word(s)] nullus vidi; exspecto eâdem aviditate, quâ caetera omnia tua. Martialis tuus lentum negotium est: nôsti enim, opinor, ingenium Typographi [note: Roberti Stephani, R. F. R. N.]. Sed amabis diligentiam, fidem, eruditionem illius, qui saepe ob leviculum accentum ad consilium adit ad me; estque opus jam prope absolutum. Utinam omnia tua pari fide et elegantiâ essent edita! Videris, si quid aliud erit, quod hîc velis a nobis curari, qui regnare nobis videbimur, si tibi ulla in re possimus inservire. Scripsi haec raptim, et rogatus ab hoc honestissimo juvene, qui meâ commendatione tibi optavit innotescere. De Marcellini codice agam cum Frontone. Promisi nuper, excussurum me omnes angulos Bibliothecae tuâ gratiâ, det modo otium et [gap: Greek word(s)] Deus. Nunc quid agam, quibus in studiis sim, scies cum opus aliquod videbis [gap: Greek word(s)] [note: Librum de Libertate Ecclesiastica; de quo etiam infra, Epist. DLV. Colomes.]; quod nullorum preces importunae mihi expresserunt. Feci lubens, ut parasitos [gap: Greek word(s)] flagitiorum suorum admonerem. Deus opus autori velit esse innoxium: quicquid erit, gloriosum est; Dei et Regum caussam tueri contra istas pestes. Moderatione in scribendo eâ usi sumus, ut quis sim [gap: Greek word(s)], non tam ex iis, quae dicentur, quam ex iis, quae non dicentur, sint intellecturi. Hoc arcanum diutius continere in sinu non potui, quin ejus te, quem patris loco habeo, facerem participem Clarissimis Baudio, Heinsio amicissimam, nisi grave est, salutem velim meis verbis nunties. Vale. Lutetiae Parisiorum, a. d. VI. Eid. April. CIC IC CVII.

Post scriptas hasce literas, accepimus, acta transacta omnia inter N. et [gap: Greek word(s)] [note: Venetos ac Pontificem. Colomes.]. Ita exspectamus quid dicturi sint, quorum precibus manum calamo admoveramus; qui si, ut pro certo habeo, [gap: Greek word(s)], capiam cum amicis consilium, quid opus facto. Baronii enim, et aliorum mendacia multa confutavimus; etsi non eâ, quâ par erat, acrimoniâ et vehementiâ: alienam enim personam sustinebamus.

EPISTOLA DLI. DANIELI HEINSIO.

[note: 1607.] REspondi nuper iis literis, quas cum Maximo tuo acceperam, Vir clarissime. Auctorem quidem ipsum nondum ita tractaveram, ut, quid illi esset a te collatum, plene intelligerem: nunc feci, et magis magisque doctrinam illam tuam altam et reconditam sum admiratus. Tu profecto, mi Heinsi, unus hodie videris esse, qui nôris quomodo Authores veteres sint illustrandi: divinum senem semper excipio; a quo cum discessi, te solum habeo, quem in eo genere admirer. Hesiodus, Theocritus, et tot alia ingenii tui [gap: Greek word(s)], in magnam spem nos evexerant de tuis studiis: [gap: Greek word(s)] quo impensius Deum oramus, ut te servet, tua studia regat, et tam nobile ingenium omni indulgentiâ foveat. De Maximi praestantia nunquam aliter judicavi, quam ut ipse pronuntiasti; et saepe dolueram, tam bonum Scriptorem tam malum Interpretem esse nactum, qui nunc tuâ liberalitate civitatis Romanae jus consecutus, legetur, suspicietur, amabitur. Utmam Polybio meo parem felicitatem spondere postem: multa vetant; ne de aliis dicam, hoc vere affirmo tibi, in aliis studiis nos esse jampridem: coacti enim sumus a magnis viris ad tempus curare alia [note: Tacite indicat librum de Libertate Ecclesia.]: ea, quae sint, postea intelliges, [gap: Greek word(s)]. Vegetium Scriverii [note: Ex Officina Plantiniana Raphelengii, 1607. in 4.] heic vidimus: et pro navata hac opera Scriptori optimo multum illum amamus. Sed de Vegetio longe aliter sentimus nos, quam olim [gap: Greek word(s)] Lipsius, qui non semel mirum quantum illi detrahit. Nos caussam illius agimus in Polybianis curis; sed eo candore ac modestiâ, ut manes viri magni nequaquam simus sollicitaturi, quod Loiolitae faciunt. Velim meis verbis clarissimos viros, Grotium, et Scriverium, salutes, et me ames; utque meo nomine hunc charum meum tuâ benevolentiâ dignum putes. Vale. Lutetiae Parisiorum, a. d. XV. Kalend. Maj. CIC IC CVII.

EPISTOLA DLII. JOSEPHO SCALIGERO.

[note: 1607.] VIr illustrissime, quas petiisti, Notas in Marcellinum, ecce habes: mittit illas Fronto noster, vir profecto melior, quam ut pro germano Loiolita [note: 1607.] possit haberi. Is te singulari reverentiâ semper coluit, et praestantiam eruditionis tuae cum omnibus bonis miratur, neque suorum sycophantias moratur, sed quo candore est, abominatur. Utinam hoc ingenio omnes familiae illius sodales essent! firmiore heic pace uteremur; quam quotidie [gap: Greek word(s)] concutit, et novis subinde arietibus labefactat. Itaque noli dubitare, imminere aliquid novi; nisi conatus novatorum, qui solus potest, Deus immortalis fregerit. Redeo ad Frontonem; qui quum esset Agenni nuper, cum cura exploravit, pateretne tibi ad tua tutus et honestus reditus. Egit igitur cum Episcopo et sodalibus, ut quid facturi essent intelligeret. Sancte affirmat vir bonus, Episcopo, delendae infamiae, quam illi inussisti, cupido, nihil posse gratius accidere; nihil quod Loiolitarum Collegium, quod illic vivit, magis optet. Quid multa? ego delectus sum, qui te ipsorum nomine hortarer, ut nidum senectae velles repetere. Accedit, quod Raimundi quidam illic gratiâ et autoritate pollent; qui affinitate tuâ gloriantur. Habes legationem meam; quam utinam praesens obiissem, et quid ipse sentiam, possem tibi coram exponere! Sed neque tu is es, qui alieno consilio opus habes; neque propositum ejus est difficultatis, ut de eo multum tibi videatur esse deliberandum. Plura additurus eram; sed aderat, qui has reddidit, longioris morae impatiens. Vale, et me ama. Lutetiae Parisiorum, a. d. XV. Kalend. Maj. CIC IC CVII.

EPISTOLA DLIII. EIDEM.

[note: 1607.] MAne ad te scripsi; nunc scriptionem repeto. Ecquid tibi sum molestus? vercor sane: eo brevior ero: tantum petam a te, ut hunc juvenem eximie charum mihi, benevolentiâ tuâ indignum ne putes. Cur ab extremis finibus Galliae isthuc iter instituerit, caussa haec fuit; quod non parum se in literis profecturum credidit, si te posset videre, et loquentem audire. Idem quum in patria Eusebium tuum legisset, atque ex eo cognovisset de tuo erga me amore, faciendum omnino duxit, ut non alîus quam meâ commendatione ad notitiam perveniret tuam. Denique effecisti, ut [gap: Greek word(s)] nemo jam adire ad te cogitet. Non morabor te nunc pluribus. De Bibliotheca securus esto: si nihil aliud postum; at libros certe mathematicos, in quibus

[note: 1607.] est nonnihil [gap: Greek word(s)], brevi, Deo volente, habebis. Nos tuum Elenchum adversus N. [note: Paraeum.] adhuc exspectamus: epicedia quoque Lipsiana; sed haec patientius jam; quia illa legimus, simul ac sunt allata in urbem. Beatum Lipsium, qui tantum laudatorem meruit! nihil enim poterat augustius ad [gap: Greek word(s)] Manium illius. Vale. Lutetiae Parisiorum, a. d. XV. Kalend. Maj. CIC IC CVII.

EPISTOLA DLIV. DANIELI HEINSIO.

[note: 1607.] MIror silentium tuum; nam septem minimum lapsi sunt menses, a quo tuas novissimas accepi: ego interim non unas ad te dedi. An nostri oblivio te cepit? Nunquam putabo: quid igitur est? unum habeo, in quo acquiescam, ita te [gap: Greek word(s)], ut nullum omnino tempus perire tibi patiaris. Laudo: etsi nolo imitari. Vale, et nisi grave est, viros clarissimos, Vulcanium, atque Baudium, a me saluta. Lutetiae Parisiorum, a. d. III. Kalend. Maj. IC IC CVII.

EPISTOLA DLV. JOSEPHO SCALIGERO.

[note: 1607.] POstquam compertum mihi est, amplissimum Buzenvallium isthuc rediturum, inquisivi satis diligenter pro copia temporis et otii mei, ecquid lateret aliquid in Bibliotheca nostra, quod tibi, illustrissime Domine, posset usui esse. Inveni non pauca Mathematica, quae fortasse non sine aliquo fructu a te legerentur, de quibus memini non semel ad te scribere: ad quas literas meas, quia nihil unquam respondisti, suspicor minus te id genus Scriptores [gap: Greek word(s)] desiderare. Nullus est certe illorum, qui de eo argumento, in quo tantum tam feliciter ipse laborasti, ex professo scripserit, ut noster Chrysococces. Sed nonnulli illorum, quos habemus, observationes suas astrologicas interdum [gap: Greek word(s)] accommodant. Si ita velle significaveris, aut specimen aliquod, aut ipsos Autores mittemus. Accipies nunc ab amplissimo Legato [gap: Greek word(s)], non optimum illud quidem; quod facile intellexi, cum leviter percurrerem; ejusmodi tamen, quod malis, nisi fallor, visum tibi, quam invisum. Sed ut scires, quae cupiditas mea sit bene de Republica literaria merendi, dum voluntari [note: 1607.] tuae morem geram; mitto tibi Indicis librariae nostrae exemplum, ab nomine literarum ignaro descriptum; quod ubi legeris, velim remittas, et eos mihi libros notes, quorum te aliquod desiderium tanget. Nam virum maximum, Thuanum tuum, [gap: Greek word(s)], facilem ad hujusmodi [gap: Greek word(s)] se praebiturum, et tuâ, et literarum caussâ, non dubito. Sint modo, quibus tuto demus, quae tibi mittentur, et quae a te nobis remittentur; in quo tuam fidem integerrimam felix adhuc comitatus est eventus. Elenchum tuum proximis demum diebus accepi; quo nomine ago tibi gratias magnas. Demiror ingenii inexhausti foecunditatem: nam post tam multos de eo argumento libros scriptos, novus tamen semper, et [gap: Greek word(s)] accedis: et cum eadem doceas, omnia tamen nova dicis, omnia aliis ignota, praeter unum te: [gap: Greek word(s)]. Utinam hoc animo tua legerent omnes, qui te docente quotidie proficiunt! Utinam nostri saltem aequos se adversum te praeberent, et intelligere tua prius, quam vel imitari, vel carpere conarentur! Tacuisset, opinor, N. [note: Paraus. Colomes.] tuus, et severissimi censoris notam ignominiosissimam lucrifecisset. Ego vero non vicem ipsius tam doleo, quicum nulla mihi unquam intercessit notitia; quam fero impatienter, culpâ unius male conciliati datam esse occasionem [gap: Greek word(s)] hostibus veritatis, triumphandi de tota caussa: omnibus enim illius scriptis, quae audio multa esse, (ego nullum unquam vidi) fidem censura haec ademit. Equidem fateor, dignissimum fuisse, qui pro commerita noxa, pro stultissima sententia, quam tuetur, etiam durius abs te acciperetur: quid enim est pernitiem literarum moliri, si hoc non est? Intererat Reipublicae literariae, tam pernitiosum errorem, tam exitiabilem temeritatem severissime castigari. Unicum hoc, ut dixi, me male habet, quod ad N. N. pars magna ejus ignominiae redundatura est. Sapiet fortasse, et a scribendo posthac abstinebit: hoc solum haberem consilium, quod ipsi suggererem, si vel leviter hominem nossem. Si aliter faciet, morbum animi magis magisque patefaciet, seque indignum probabit, cujus nugis divinae lucernae tuae horas impendas. Vidimus in Catalogo [note: Nundinerum Francofurtensium.] librum [gap: Greek word(s)] [note: Scioppii.] adversum te scriptum. Nondum in quemquam incidi, qui perditissimi nebulonis, imo canis Tartarei

[note: 1607.] [gap: Greek word(s)] non detestaretur. Qui te magis ex animo venerantur, in quibus ego principem locum mihi deberi contendo, [gap: Greek word(s)], ne te ista gravius, quam par est, afficiant. Puto tamen, cum bestiae indolem consideraveris, cumque lustrum, ubi cubat, ad animum revocaveris, aequiorem te illi futurum; et facile permissurum, ut [gap: Greek word(s)] expromat. Nam ut tibi bene mereri de humano genere, [gap: Greek word(s)] est; ita illi Stygio cani, bonos allatrare. Demiror quid caussae sit, cur nomini meo parcere velle simulet scelestus hypocrita, nam adhuc liber in me scriptus supprimitur, cujus primum folium, Moguntiae editum, vidi ante annum. Significaveram tibi nuper de scriptione [note: Intelligit librum de Libertate Ecclesiastica.] quam a me certi homines exegerant; qui cum in gratiam nunc redierint cum Romuli nepotibus, [gap: Greek word(s)]. Sed si erit justa occasio, redibimus ad priores curas: non ut cum isto caligato et hordeario manus conseramus; sed ut arcem ipsam tyrannidis, [gap: Greek word(s)] invadamus. Hoc statuimus, [gap: Greek word(s)] hoc prae nobis ferimus, et Cancellario, aliisque Magnatibus praediximus. Pudet me, tamdiu vixisse Ecclesiae Dei inutilem; qui videor mihi posse fastum immanem [gap: Greek word(s)] illius baronis [note: Earonii.] certissimis rationibus retundere. Tu autem, Vir illustrissime, quid nunc pares, scire velim. Deus te servet, ac mihi amorem tuum. Notas Marcellini a Frontone missas, accepisse te, non ambigo. Lutetiae Parisiorum, a. d. III. Non. Maj. CIC IC CVII.

Est isthîc juvenis quidam Aquitanus, Vigierius [note: Japhetus Vigierius, Dominus du Montie, Ecclesia, qua colligitur in urbe D. Johannis Angeliaci Pastor, octogenario major hoc anno 1666. Colomes.] Theologiae studiosus, quem de meliore nota cupio tibi esse commendatum: idque a me petierant pater ipsius et frater, ambo singulari virtute praediti. Si potes de aetate libri, quem mitto, aliquid conjicere, velim significes, nisi grave est: habeo enim ejusdem characteris, et ut sic dicam, et [gap: Greek word(s)] alios codices, de quorum vetustare ex illo potest fieri conjectura. Petunt a te viri boni et magni, ut cum recudetur Eusebius tuus, verbis ornes Regiam Bibliothecam, quae et [gap: Greek word(s)] suggessit libros, et posthac suggeret, quos voles. Non sine caussa hoc a te peto, neque meo unius nomine, verum multorum Francici nominis studiosorum.

EPISTOLA DLVI. EIDEM.

[note: 1607.] ILlustrissime Vir, diu est, ex quo nihil a te literarum accepi. Opto, ut quam optime valeas, et valere confido, [gap: Greek word(s)] cupio tamen ex tuis literis id intelligere. Vidisti quae superioribus nundinis prodiêrunt adversus te: equidem digna non puto, quae te vel levissime commoveant; nam canes illi Antverpienses [note: Carolus Scribanius, Martinus Del-Rius, Herib. Rosweidus.], Moguntini, et Romanus Apostata [note: Scioppius.], quid aliud faciunt, quam; quod unum possunt et nôrunt? latrant, canes sunt, et quidem Stygii: veritatem mendaciis obruere conantur? [gap: Greek word(s)] nobilitatem tuam obscurare nituntur? non aliud exspectes a terrae filiis, quorum nomina nihil e tenebris vindicat, nisi virtutis, honestatis et omnis decoris Vatinianum odium. Me certe quod vituperent, qui re non amant, pluris ego facio, quam ludis Olympicis coronatum fuisse contra quemvis [gap: Greek word(s)]. Exspecto proximis nundinis proprium in me librum; qui si in meas manus inciderit, fortasse inspiciam in eo aliquid; non quaeram certe; quia constat mihi, neque doctiorem, neque meliorem posse me ab ejus lectione discedere. Ne Italis quidem, scio, persuadebit, Atheum me esse, vel arrogantem. Accepi his diebus a Cardinali Borromeo [note: Ad hunt scripsit Lipsius, Epist. Miscell. Cent. V. Epist. 88. et ad Italos Cent. Epist. 19. 73. 92.] literas, incredibili humanitate conditas; quem virum literarum amantissimum, et, ut audio, per tissimum [gap: Greek word(s)], scio ego, [gap: Greek word(s)] illius, [gap: Greek word(s)] scriptum, quod in te evomuit, ex animo detestari. Scripserunt et alii viri pereruditi [gap: Greek word(s)], Latine, Graece, Ebraice, solutâ et astrictâ metro oratione; ut satis mirari nequeam tantam hominis comitatem et honorem, quem non mihi, verum literis, quas putat in me esse, exhibet. Hoc volui nescius ne esses; quo minus dubitares, superesse adhuc etiam in illis oris [gap: Greek word(s)]. De inscriptione, quam tibi mitto, tuum judicium te posco. Mitto aliquot amicis exempla: ad nobilissimum Legatum, quem in dies exspectamus, non misi. Viris clarissimis, qui te colunt, me amant, amicissimam, nisi grave est, salutem: nominatim vero [gap: Greek word(s)] Heinsio. Lutetiae Parisiorum, prid. Kalend. Jun. CIC IC CVII.

[note: 1607.] Martialis tuus propemodum est absolutus. Ego si per occupationes licuisset, hodie scripturus eram quaedam [gap: Greek word(s)], utinam te digna; certe bonis, ut spero, futura non ingrata.

EPISTOLA DLVII. [note: +] ***

[note: 1607.] JE viens tout presentement d'entendre que Sa Majeste avoit receu grandes plaintes de Rome contre moy, pour quelque livre qu'on feint que j'ay faict contre le Pape; et m'a-t-on adverti que Sa dite Majeste estoit grandement indignee contre moy. J'ay eu desir de porter mon excuse a ses pieds, et par mesme moyen faire cognoistre mon innocence, et la laschete de ceux qui taschent a irriter Sa Majeste contre moy. Je vous eusse franchement dit, d'ou peut estre procede ce faux bruit: brief j'eusse faict voir clairement a Sa Majeste, et a vous, Monseigneur, que apres le devoir envers Dieu, je n'ay aucune affection qu'a servir, obeir, et executer tous les commandements de Sa dite Majeste: et entant qu'en moi sera, me faire cognoistre au tant desireux de paix et concorde, que certains boutefeux desirent noise, que depuis deux ou trois ans et notament je suis descript e plus meschant, impie, Athee qui fût jamais; car quant a la prodigieuse ignorance qu'ils disent estre en moy, j'en laisse le jugement aux untres; ne recognoissant en moy que peu de fruict de mes longues veilles. Mais aussi certes ne m'attribuant rien du tout qu'un desir passionne et infini d'apprendre. Et si les mesdisans avoient le mesme desir, j'ose dire qu'il en seroit mieux a la Chrestiente. Le seul respect que je porte a Sa Majeste, m'a contenu jusques a present; m'estant au reste tres-facile, Dieu merci, de faire cognoistre a toute l'Europe mon innocence et leur enragee imposture. Et d'autant, Monseigneur, que par le dernier livre compose a Rome, imprime a Maience, ils disent faire un particulier escript contre moy, plain de toute vilainie, comme j'ay veu par le premier feuillet que j'ay, imprime, je vous supplie faire envers Sa Majeste, que si la patience m'eschape, ne pouvant souffrir estre appelle Athee, et voir des lettres contrefaites soubs mon nom pour avoir occasion de mesdire, que Sa Majeste ne s'offence contre moy, ou me permette me retirer ailleurs, si-tôt que mon grand ouvrage de Polybe, qui s'imprime, sera acheve. Aussi ay-je beaucoup d'autres raisons, [note: 1607.] qui me necessitent du tout de ce faire. Derechef je vous-en suplie, demeurant,

EPISTOLA DLVIII. CHRISTOPHORO JUSTELLO.

[note: 1607.] MIrifice delectatus sum literis tuis, Vir eruditissime. Amavi ingenium et doctrinam exquisitam; amavi et manum admirabilem: nam quid pulchrius? quid aspectu suavius? Me certe ita cepit tuus character pari eruditione junctus, ut, quo plures a te literas accipiam, responsionem ad propositam quaestionem differre statuerim. Eris fortasse mei memoriam positurus. Inveni hoc [gap: Greek word(s)] non enim vereor, ne tibi excidam, quamdiu in aere tuo ero. Sed misso joco, ad ea, de quibus quaesiisti, pluribus parantem respondere otium defecit ac tempus. Ubi primum otii plusculum fuero nactus, dabo operam, ut cupiditatem saltem meam tibi satisfaciendi agnoscas. Sane cum nuper ea de re ad me eruditissimus, atque amicissimus Labbaeus retulisset, respondi eadem pene omnia, quae sunt in tua Epistola. Sed jure quaeris, quoniam sacer esset Persis, imo vero Deus magnus, Ignis; quî eo potuerunt uti ad supplicia? Ego memini, in Martyrologiis legere aliquot exempla, quae probent [gap: Greek word(s)], evincant, inquam, id solitum fieri, ut igne uterentur, tanquam [gap: Greek word(s)] velut, quod dicebam Labbaeo, de crematis super craticula in Perside: cujus supplicii etiam Beatus Chrysostomus meminit. Quare si constat [gap: Greek word(s)], non multum [gap: Greek word(s)] debemus esse soliciti, utique in talibus, quae, ut erant vanissimis rationibus introducta, ita facillime potuerunt mutari. Sed [gap: Greek word(s)], et otium majus exspecto. Vale, Vir doctissime, et me ama. Lutetiae Parisiorum, a. d. XIV. Kalend. Quint. CIC IC CVII.

EPISTOLA DLIX. DANIELI HEINSIO.

[note: 1607.] IRatus sum paci vestrae, quae facultatem mihi adimit saepius isthuc literas mittendi: nam equidem ex omnibus meis molestiis acquiesco in tuo, et illustrissimi Herois (si tamen placet Scioppio) colloquio; nihil certe majore cum voluptate facio, quam cum vestras lego, aut ad vos scribo. Accepi superioribus diebus Panegyricum tuum [note: Distum Josepho Scaligero. Exstat in Oration. Danielis Heinsii, n. 28. ed. 1627.], [gap: Greek word(s)]. Eram tum recens a lectione Latinorum, qui in eo scribendi genere se exercuerunt; ad quorum illustrationem cum multa alia posse afferri cogitabam, tum illud inprimis, ut de virtutibus, aut vitiis eorum Auctorum sententia feratur, et via muniatur juventuti ad recte aestimandum totum illud scriptionis genus. Nam aut fallor vehementer, aut in plerisque [gap: Greek word(s)] non pauciora sunt censurâ criticâ digna iis, quae veram laudem merentur. Haec meditanti mihi allatus est liber tuus, in quo omnes, quae capiebat argumentum et genus, [gap: Greek word(s)], virtutes videor mihi luculente observasse. Sed eminet in primis [gap: Greek word(s)] nam, Deus bone! quam multa, quam paucis! Quot verba, tot sententiae: neque eae affectae; sed graves, ac prorsus [gap: Greek word(s)] ut mihi videaris [gap: Greek word(s)]. Itaque quomodo tui libri lectione sim affectus, noli quaerere. Unica res fuit, quae me vehementissime offendebat, scripti brevitas: quod tamen repetitâ lectione longius fecimus. Neque hoc meum judicium est unius; sed Thuani [gap: Greek word(s)] item magni Fabri, [gap: Greek word(s)] omnium bonorum et eruditorum, qui legerunt. Beatum igitur praedicare omnes [gap: Greek word(s)] senem [note: Jos. Scaligerum.], qui immotus et [gap: Greek word(s)], hostem suum scelestissimum [gap: Greek word(s)] confici videt. Te quoque beatum, mi Heinsi, qui capitale ingenium istud ad tam bonae caussae defensionem tam alacriter confers. Expecto Menippeam tuam adversum [gap: Greek word(s)] [note: Scioppium. Colomes.]. Sed bonâ fide, num invides mihi, quod nullo meo merito cum tanto viro ad vapulandum jungor? Isti si scirent, quantum ipse eo nomine glorier, [gap: Greek word(s)], numquam eo amentiae venissent. Sed de his fortasse alias plura. Polybii folium [note: 1607.] quotidie scito edi. Erat fortasse consultius, non provocare latratus canum hac novâ operâ: sed jacta alea est. Baudii et Grotii, virorum clarissimorum, carmina adversus Apostatam teterrimum avidissime heic omnes expectamus. Vale, et me ama. Lutetiae Parisiorum, a. d. VI. Eid. Quint. CIC IC CVII.

EPISTOLA DLX. JOSEPHO SCALIGERO.

[note: 1607.] EA est ingenii tui magnitudo, ea nominis [note: Haec praemissa est Jos. Scaligeri Florilegio Epigrammatum Martialis, edit. Paris. 1607.] fama, summis in Rempublicam literariam meritis quaesita, Vir illustrissime, ut jam Scaligeri nomen sublimis cujusdam, et numeris omnibus absolutae eruditionis, non hominis appellatio esse, vulgo putetur; raroque in eruditorum circulis, et fabulis literatis habeatur de studiis sermo, ut non et tui statim occurrat mentio. Sic enim jampridem omnibus bonis et vere doctis est persuasum; salutem, dignitatem, decus, majestatem denique meliorum literarum, in tua propemodum unius salute verti; in tua industria et praesidio niti. Ac licet lucubrationum tuarum is fere sit genius, utique earum, in quibus vela pandis, et toto ingenio veheris; ut imperitos ab se abalienent, solos eruditos in familiaritatem admittant: quorum ut quisque plurimarum est literarum, ita plurimum illis delectatur, maximeque illa miratur: omnium tamen, indoctorum pariter et doctorum, qui modo non plane depuduerint, constans et consentiens haec opinio est, unum te nostro seculo extitisse, qui omnes literarum partes ingenii beatissimâ ubertate non solum sis amplexus, verum etiam mirifice excolueris; unum, cui tota Musarum sacris operatorum cohors assurgat; cui principes Musici coetûs fasces submittant; quem propter inexhaustam, et tantum non humanum captum superantem, reconditae doctrinae copiam orbis terrarum mirabundus suspiciat. Quippe ignorat nemo, paullo saltem qui sit humanior, quam multa, quam praeclara ad utilitatem et gloriam rei literariae promovendam sint a te profecta; quae propterea a nemine alio sperari poterant; quia nemini ante te de iis ulla suspicio erat oborta; quum ea primus praestiteris,

[note: 1607.] quae praestari posse in literis, nemini hactenus in mentem venerat; et fortasse absque te foret, nemini mortalium erat venturum. Ut mirum non sit, tuorum praestantissimorum scriptorum eâ cunctos bonarum artium amatores admiratione teneri, eo desiderio flagrare, ut neque legendo quae sunt edita, expleri mentem queant; neque eorum, quae affecta multa habes penes te, et publico debes, exspectationem sine impatientia sufferre valeant. Quemadmodum enim singuli solent, quibus ad tuam amicitiam patet aditus, quoties dubitatio molesta incidit, vel dignus Heroe vindice nodus apud Scriptorem aliquem Latinum, Graecum, Hebraeum, Syrum, Chaldaeum, Arabem, aut alîus linguae ex iis tam multis, quarum notitiam, intelligentiam, atque usum Dei Opt. Max. benignitas tibi largita est, haesitationes suas ad te referre, et [gap: Greek word(s)], Tripodem tuum consulere; sic quoties inter studiosos et humanitate praeditos de arduo aliquo in literis incepto existere sermo coepit, omnes tuam industriam respiciunt, tuam opem implorant, et omnibus votis te certissimum [gap: Greek word(s)], auxilium poscunt; neque ulla tam perplexa, tam difficilis, aut intractabilis provincia Reipublicae literariae, quam tibi, [gap: Greek word(s)], ultro communis vox non decernat, et extra sortem despondeat. Nam ut propter aetatem, in qua nunc es, cessatio et quies a prioribus laboribus tibi concedatur; id vero ne te quidem postulare, persuasum cuncti habent; qui divinitus contigisse tibi nôrunt senectutem prorsus [gap: Greek word(s)], et ei temperantiae congruentem, atque a voluptatibus etiam licitis rigidae abstinentiae, quam tui aequales in te quondam adolescente, mox viro, cum immortali tua laude, uno semper ore depraedicarunt. Qua ex re illud consecutus es, ut nunc senex, senectutis incommoda, vulgo aliis AEtnâ graviora, vix ac ne vix quidem sentias. Equidem non sine stupore magno nuper narrantem audire memini virum nobilissimum et amplissimum, Paulum Choartum Buzenvallium, Regis Christianissimi Legatum, quae tua esset hodieque in studiis contentio; quae diurni laboris et nocturnarum vigiliarum patientia; quas perferres aerumnas tot codicibus Autorum nondum editorum, Graecis, Hebraicis, Arabicis, maxime autem Syriacis describendis, quibus tuam Bibliothecam, jam instructissimam, facis in dies auctiorem: easdem enim te, etiam in hac aetate mala, corporis vires retinere, quibus in florentissima [note: 1607.] pollebas. De acerrimi vero ingenii vigore igneo, de subtilitate mentis, de memoria pariter nunc atque olim fideli, et ad omnia respondente, ne aliorum fide standum nobis esset, abunde cavisti, edito nuper EUSEBIO et EUSEBIANIS tuis, opere, Deum immortalem! quam vario, quantae, quam profundae, et uni tibi notae eruditionis pleno, atque ut paucis absolvam, quam te digno! hoc est, eo viro, cui an ullum prius seculum parem aliquando viderit, linguarum, Antiquitatis et scientiarum notitiâ, haut promptum dicere. Sed de Herculeo hoc labore tuo ita Sapientes judicant; quum sint omnia in eo admiratione dignissima; acumen inventionum, lectio infinita, tot supputationum labor improbus, stili splendor ac [gap: Greek word(s)] incredibilis, et illa naturalis orationis tuae gravitas: nihil tamen magis esse stupendum, quam quod senex illa scripseris, in quibus praeter judicii maturitatem, nullum prorsus aetatis senilis vestigium queat deprehendi. Mirati eramus paullo ante, et meritissime quidem, viri praestantissimi, longeque doctissimi, Arnaldi Pontaci, Episcopi Vasatensis, fidem, industriam, et in affecta pariter aetate diligentiam prope sine exemplo, in tot conferendis antiquis membranis, ex quibus pulcherrimam illam suam ejusdem Eusebii editionem concinnavit; quae prius ab ipso suscepta, quam de tuo consilio quicquam rescisset, [ut saepius ipsum mihi literis significasse, teneo:] eodem fere tempore edi coepta est, cum tua. Sed Praesulis amplissimi immaturus obitus, et tibi fructum vel jucundissimum amicitiae, quâ eratis invicem juncti, et ipsi gaudium ademit, quo nunc fungeretur inaestimabili, cum videret opus a se feliciter inchoatum, felicissime a te esse consummatum. Constat mihi, ipsum, si jam viveret, quâ eruditione fuit, quo erga te affectu, et candore in aestimandis tuis virtutibus, non minus acrem operis tui adversus invidos et obtrectatores vindicem futurum, quam assiduum tuarum laudum apud bonos praeconem. Nunc igitur, nobilissime Scaliger, postquam, Dei virtute, provinciâ tam durâ et arduâ es defunctus; quid jam pares, quid moliaris, quae te curae exerceant, non ego cupidius scire aveo, quam omnes faciunt viri graves et sapientes, qui in hac civitate, bonarum artium et disciplinarum matre, istius vitae amara studiis literarum solent [gap: Greek word(s)], et ut veteris Poetae vocem usurpem, edulcare. Ac quoniam satis ostendisti multis indiciis, quam tibi

[note: 1607.] acceptus charusque sit cognominis tibi Scriptor Josephus; ne dubitant quidem plerique jam, quin eximii Autoris, quem foedissimis ante mille ducentos annos mendis esse deformatum, neque Rufino, veteri Interpreti, neque ulli recentiorum suboluit, tu saepe demonstrasti; emendationem atque illustrationem et tu debeas suscipere, et nos exigere a te possimus. Sunt alii viri optimi, et cognoscendarum Antiquitatum Ecclesiae veteris cupiditate accensi, qui ad Epiphanium te potius vocent; cujus maximi et doctissimi Patris scripta verissimo elogio a te ornata meminerunt; cum [gap: Greek word(s)] illa dixisti. Porro quam familiarem illum Patrem habeas, quam multa in eo desperantia ulcera sanaveris, quam modico labore nitori suo pristino eum queas restituere; etiamsi aliunde nesciremus, neque a multis tuorum studiorum consciis accepissemus, Elenchus et Eusebiana tua argumento esse poterant. Animadversiones tuas in Septuaginta Interpretes, quarum in Eusebianis facis mentionem, et alias librorum [gap: Greek word(s)] versiones, praesertim recentes, incredibilem in modum videre gestiunt, quicunque illud serio imbiberunt; cognitionem linguarum, et reliquas artes universas ac scientias illi Reginae et Dominae ancillari, quae vere est apex et [gap: Greek word(s)] disciplinarum. Age igitur, Vir summe, capesse hanc provinciam, vere tuam; cujus enim potius? quum certissimum sit, a magno Hieronymo, incomparabili, ut recte tu quoque judicas, viro, neminem unum ad id negotium se accinxisse, iis praesidiis, quibus ipse abundas, aeque instructum. Noli ergo, obsecro te, venerande Senex, adeo bonam occasionem praetermittere, de studiosis literarum simul egregie merendi, et aequissimis eorum postulatis satisfaciendi, qui inusitatam hanc eruditionem non alio fine ab ingeniorum Parente in te collatam esse contendunt, nisi ut tuae industriae fructus, velut [gap: Greek word(s)] Christo et Sanctae ejus Ecclesiae, pro ea, quae in te est, pietate, animo devoto conferres. Arabicae vero linguae Thesaurum, cui solus dudum incubas, quamdiu studiosis Arabismi invidebis? Ecquid metuis, ne coitionem adversus te faciant ejus studii candidati, et in tuas fortunas aliquando irrumpant? Decem anni sunt, ex quo supra triginta millia dictionum Arabicarum ex Paraphrasibus variis Foederis utriusque, Alcorano, Avisena, Geographo, aliis innumeris Philosophiae, [note: 1607.] Medicinae, Mathematum et Historiarum Scriptoribus, primus Christianorum congessisti, digessisti, exposuisti:

Aut quo tuus hic labor [gap: Greek word(s)], si ejus fructum [gap: Greek word(s)] eras invisurus? Scio quid dicas, et quâ exceptione meas aliorumque preces soleas summovere, Exspectandum nempe esse, donec illis locis, ubi cum aeterna gloria maximorum Principum literae Arabicae excoli sunt coeptae, aliquid prodeat, quo uberiora et unctiora fieri tua queant. Bene sane; sperandum enim est, magnam ei studio lucem inde aliquando affulsuram: idque ut quam primum eveniat, diu est cum vehementissime exopto. Sed ut ipse aliorum [gap: Greek word(s)] magni facis, ita [gap: Greek word(s)] tuam, quanti par est, aestimant, quicunque aliquam in ea lingua operam posuerunt; quo in albo principem apud nos locum obtinet Stephanus Hubertus [note: Vide Colomesii Galliam Orientalem, pag. 146.], Aurelianensis, Regis Medicus, vir doctissimus, et qui tuas hoc genus vigilias juxta mecum sitit: quum praesertim Syllogen quandam vorcabulorum Arabicorum Latine versorum, et quorundam libellorum interpretationem iisdem ex locis allatas eximius Mathematicus, et linguarum etiam exoticarum apprime peritus, David Rivaltius [note: Colomes. Gall. Orient. pag. 110.] a Florentia, nobiscum communicaverit; quas experti sumus esse ejusmodi, ut si tua haberemus, facile illis carere possemus. Quod si de publicatione tui Thesauri stat sententia nolle flecti, dares hoc saltem petitionibus nostris, ut qui Caroli Clusii, Viri clarissimi, gratiâ tam multa e Geographo Arabe Latina fecisti; nostrâ quod reliquum est, absolveres, et in commune bonum edi patereris totum, qui partem es passus. At tui parentis Commentarios in libros Philosophi, De Historia Animalium, quando luce publicâ donatos videbimus? aut quamdiu operis divini desiderio sapientiae studiosis erit languendum? En unquam ille dies illucescet, qui nos voti hujus damnabit? [gap: Greek word(s)]. Per ego te paterni nominis reverentiam convenio, atque obtestor, nobilissime Scaliger, per amorem tuum in literas, per quicquid denique tibi charum est, ut inaestimabilem thesaurum, non librum, Herois [gap: Greek word(s)], primo quoque die in vulgus edas; et hoc munere optatissimo, quod jam manu Francisci Douzae, nobilissimi adolescentis, descriptum, et editioni paratum, te habere scimus, [gap: Greek word(s)] tibi devincias. Verum enimvero,

[note: 1607.] quum ea hactenus memoraverim, in quibus serias tuas horas occupari optant, qui de literis optime judicant; accipe nunc, mi Scaliger, gravem eorundem querimoniam, ut equidem arbitror, justissimam. Quum enim animus inquies tuus etiam ubi videtur cessare, opere pascatur, et oblectamenta tua sint opera; quid caussae esse dices, cur [gap: Greek word(s)] tuis, quae plerorumque [gap: Greek word(s)] sunt potiora, frui nobis per te non liceat? Scimus, Atticas Leges in unum corpus animi caussâ jam olim esse a te digestas. De Re nummaria Veterum Diatribam accuratissimam in scriniis tuis exstare, a multis didicimus, qui viderant. Libellum tuum super Plinii loco, ubi de papyro tractat, pauci e curiosis heic sunt, qui non legerint, aut non habeant. Dissertationem tuam de Judaeorum Decimis, et tota illa antiquitate, ipsi dudum nacti sumus, et in cimeliis nostris, ut et alia non pauca, quae rogatu amicorum scripsisti, servamus. Proverbiorum Arabicorum libellum elegantissimum postquam a me accepisses, versionis tuae et Notarum [gap: Greek word(s)] tertio vel quarto post die remisisti: quorum tamen publicandi potestatem ut mihi concederes, frustra adhuc te rogavi. Carmina vero, sive Graeca, sive Latina, quis vel ex istis [gap: Greek word(s)], hoc unum agentibus, plura te scripsit? aut quis, etiam Antiquorum, meliora te unquam fecit? Sed nullum tam bonum carmen Camoenae et Apollo semper tuus tibi dictarunt, quod non statim, ut natum erat, pater [gap: Greek word(s)] exponeres, pro derelicto habendum, et velut e censu rerum tuarum expungendum. Quantâ felicitate Graecorum Poetarum monumenta in Latinum vertere soleas, si quando interjungere juvat; per Ajacem Lorarium tuam e Sophocle expressam, Lycophroneae Cassandrae nunquam satis laudatam interpretationem, cujus editionem non tibi, sed Gulielmo Cantero, viro eruditissimo, debemus; ne osoribus quidem elegantiarum pariter et nominis tui, licet ignorare. Melius tamen hoc ipsum sciremus, et fructum e tuis uberiorem caperemus, si AEschyli Diras, Orphei Initia, et id genus alia in manus hominum dedisses; propter quae jam olim Florens Christianus, vir Graece et Latine sine controversia facundissimus, et rectissimi judicii, publice profiteri non dubitavit, in hoc exercitationis genere ita feliciter te versari, ut tua legentibus illud esset usurpandum, [gap: Greek word(s)]. At Romana quam bene Graece exprimas, [note: 1607.] vix sciremus, nisi Puteani fratres, Claudii [gap: Greek word(s)] filii, morale Poema Dionysii Catonis, et Publii Syri aureas Sententias, dudum a te munere acceptas, anno superiore publicassent. Quâ editione, ut magna accessio gloriae tuae facta non sit, quae graviorum lucubrationum vario et multiplici genere fulta, inde spernit crescere, unde plerique hodie castellanos nescio quos triumphos ducunt; ita profecto cumulus quidam prioribus tuis in Rempublicam literariam meritis est adjectus. Sic enim omnes harum rerum periti aestimatores sentiunt, duo ea opella simul te praestitisse, ad studiorum profectum longe utilissima. Nam et quam arduum, paucorumque hominum esset, Graece loqui castigate, [gap: Greek word(s)], praeclare omnes admonuisti, cum Planudem et Gazam, Graecos homines, neotericorum, de quo dubitat nemo, doctissimos, tam multa contra Hellenismi leges peccare ostendisti, et rectae interpretationis absolutissimum exemplar dedisti; futurum posthac omnibus cordatis, qui hoc pulcherrimo atque utilissimo exercitationis genere uti vellent, quod Polycleti Doryphorum sibi Lysippus ajebat fuisse. Nolo apud te dicere, quo favore, quibus [gap: Greek word(s)] tuus ille libellus heic fuerit exceptus, ab iis maxime, qui in orchestra sedent. A cujus lectione ubi me primum vidit Fronto Ducaeus, Theologus, doctrinâ et candore morum vir insignis, non abstinuit, quin eleganter simul et vere exclamaret: [gap: Greek word(s)]. Fridericus vero Morellus, qui Graecarum literarum professione regiâ tot jam annos hanc Academiam ornat; aliique item multi, summâ et ipsi eruditione viri, Graeca tua quantopere admirentur, et verbis saepe, et re etiam probarunt; cum Florilegium hoc tuum e Martiali, forte apud me visum, ut eliminarem, quotidianis prope convitiis me perpulerunt. Quartus enim jam annus, ut scis, agitur, postquam munere hoc pulcherrimo, et quo ne Athenae quidem ipsae magis Atticae, a te, Scaliger illustrissime, sum donatus; cujus publicandi provinciam nisi jam tum eruditissimus Scriverius suscepisset, non horam prius quiessem, quam rem confectam dedissem. Neque vero ut id negotium curarem, aliorum hortatu mihi opus fuisset. Audiat namque invidia licet; dicam libere, quod judico, imo quod judicare omnes bonos doctosque, compertum habeo. Ut gravioribus literis melius consuli non potest, quam si earum studiosi omnibus

[note: 1607.] illis fruantur, quae vel tu, vel tuus parens in eo genere multifariam commentati estis; sic linguarum et politioris literaturae studia nullum incrementum capere queant majus, quam si illis deditos nihil eorum fugerit, quae utrique vestrûm, non seriis dierum partibus, sed inter remissiones exciderunt. Plane, quod de Catone olim dictum, Versatile ingenium sic illi pariter ad omnia fuisse, ut natum ad id unum diceres, quodcunque ageret; id verissimum in te reperiri, non seria magis tua, quam lusus evincunt. Vel hic Martialis tuus, quam admirabilem ingenii tui felicitatem ostendit? Nam quum difficile semper sit, quae in aliqua lingua venuste dicuntur, pari venustate in aliam vertere; tum in argutissimo hoc Poeta longe difficillimum; tu tamen lectissimis verbis, et dictione purissimâ, absque ullo penitus sententiae damno id assecutus es, ut ipsum, quem sequeris, Autorem eruditâ quâdam elegantiâ antecedere videaris. Nihil in tua versione coacti; nihil quod ex alio versum putes; nihil in quo vernaculus ille sapor Graecae Poeseos non statim peritis deprehendatur: adeo emicat ubique incorrupta quaedam Graeci sermonis integritas. Quid dicam de perspicuitate orationis? quae quidem tanta est, ut multis in locis, de quibus inter se Critici digladiantur, pro commentario tua versio et mediocriter eruditis sit futura. Hujusmodi sunt tui lusus, praestantissime Scaliger; quos postquam aliud agens effudisti, ut pro tuis agnoscas, aut velis ipse publicare, nullis amicorum precibus adduci potes. Sed nihil agis. Ut vinum generosum, etiam nullâ appensâ hederâ, facile emprorem invenit; et bona forma neque commendatitiis, neque conciliatore opus habet: ita, quicquid erit ab ingenio tuo profectum, licet a te exponatur, inveniet tamen, a quo tollatur. Equidem quoties fere ad Danielem Heinsium, admirandae doctrinae, et ingenii maximi virum, scribo, monere, orareque non praetermitto, ut pro summa illa gratia, quâ apud te valet, omnibus [gap: Greek word(s)] artibus te aggrediatur; duritiem tuam in proprios foetus molliat; efficiat demum, [gap: Greek word(s)], quo descripta ex autographis tuis hoc genus opuscula, vel ut ipse mavis, ludicra tua, foras emittantur. Etsi enim non metuo, ut tuis desit vindex, qui liberali caussâ ea asserat; non tamen deest, quod illis et ab amicis, et ab inimicis tuis metuam; illis, ne, sicut toties jam accidit, parum emendate ipsa edant; his, ne si quid tuorum [note: 1607.] [gap: Greek word(s)] nacti fuerint, vel alienas culpas crimina tua faciant; vel turpi plagio pro suis tua ostentent. Viden' quam multi quotidie illiberalis ingenii homines subtilissima tua inventa certatim sibi vindicant; et iis, quae non capiunt, tanquam domi natis, utuntur pro suis, etiam cum adversus te scribunt? Scias eandem manere fortunam etiam illa scripta, quae ipse pro nihilo ducis. Illi ipsi Aristarchi, qui nuper, ut audio, sedere judices de tua Latinitate sunt ausi, et tanquam emotâ mente Critici, ut quidque exierat exquisitius, [gap: Greek word(s)] si vel Epistolam aliquam e tuis, vel elegiam, vel aliud carmen sublegere potuerint, quod pro suo venditent, quam superbe, quam impotenter, ut est miserorum ambitio, se jactabunt? Nam quod tibi obtrectant, tibi inclementer dicunt, tibi probra ingerunt, quibus sunt ipsi dignissimi, non est is contemptus, a quo insignis virtus semper est tuta; sed livor, et alienorum processuum aversatio, ex suorum desperatione nata. Ut sol vi eâdem alia indurat, alia liquefacit; et unde salutem boni petunt, mali pernitiem sibi accersunt; sic praestans virtus, velut ex alto inter mortales refulgens, in aliorum animis admirationem et amorem incredibilem, ut ajebat Plato, solet excitare; alios odio honesti inflammatos, in furorem agit, et quum oculos deflectere a laudatissimis quibusque viris non queant; miseri poenae incubant suae, dum taedet sui pigetque. Verissime enim Satyricus Philosophus [note: Persius Satyr. III. vers. 38.] dicebat, nullum esse dirius tormentum, quam si qui

Vis scire, quam te non contemnant, qui maxime videri volunt facere? Postquam infra Vatinium te dejecerunt, e vestigio id a te exigunt, quod unius Dei est praestare, ut nihil pecces: et quum maximi quique tuarum lucubrationum admiratores nihil amplius tibi tribuant, quam quod ingeniosissimo quidem, sed tamen homini, conveniat; isti adeo magnifice de te sentiunt, ut sicut Alexander Severus, optimus Imperator, gloriabatur, Imperium suum fuisse [gap: Greek word(s)] ita ingenium tuum postulent esse [gap: Greek word(s)] tanta illius admiratio eos incessit. Est superis gratia, quod non id tibi ingenium dederunt, ut Plinii Secundi [note: Lib. IX. Epist. 26.] vox de quodam suo amico in te locum habeat: eo peccare ipsum, quia nihil peccaret. Communis et pene plebejae indolis est [gap: Greek word(s)] quod de Apollonio

[note: 1607.] Rhodio Critici pronuntiarunt; quum denotare vellent, plus studii et curae in eo fuisse, quam ingenii. Igitur, magis vitiis carere, quam ut aliquam magnam laudem esset adeptus. Tenue sane praemium assiduarum vigiliarum; sed quod, si assequantur modici ingenii homines, bene secum actum putent. Mentis altae, et naturae inusitatae, cujusmodi nascuntur paucissimae, alia ratio est. Sublimia quippe ingenia, dum priorum inventis multa superstruunt, multa subinde nova, prius inaudita, eaque longe praestantissima in medium proferunt, humanitus interdum et falluntur. Quid mirum? aut quis ita vaecors, ut ignoret, Dei unius esse in nullo errare? [gap: Greek word(s)]. Quis facundior unquam fuit illo viro divino, cui aureum eloquentiae flumen nomen dedit? Quis eo vehementior, aut sublimior, et magnificentior fuit Orator? Et tamen fuere tam fatui, quibus Chrysostomus, propter nescio quae levia, parum dicendi peritus videretur: et [gap: Greek word(s)], homiliâ integrâ reprehensoribus respondere fuit coactum. Nesciebant enim obtrectatores tanti viri, naturae legem esse, ut maxima quaeque ingenia veniâ interdum opus habeant, propter illa, quae dubitant sapientissimi Criticorum, utrum [gap: Greek word(s)] appellent, an [gap: Greek word(s)]. Quid? quod etiam in me stomachum erumpunt, qui tibi sunt irati? Nempe inde est, quod non temere ex istorum officina liber ullus ab aliquot jam annis prodire solet, ubi postquam adversus genus et nomen illustre Scaligerorum caninâ eloquentiâ declamatum est, totum quod superest virus, in me postremo non effundatur. Quaereres ab iis, Quid Casaubonus commeruit, cur eum ne mediocritas quidem ingenii sui ab invidia praestare queat immunem? Non aliud responderent, si modo semel in vita verum dicere vellent, praeter hoc unum: Scaligeros colo; eorum stupendam doctrinam suspicio; vestigia, longo quidem intervallo et reptabundus, sed tamen sequor. Ita quum sit crimen tuum, ac tui parentis, virtutis possessio, et literarum scientia; meum erit, virtutis veneratio, et literarum amor. Adeo verum est, quod nobilissimus Annalium Conditor, Polybius, praeclare disputat: Ita naturâ comparatum esse, ut non solum corpora hominum aliquando efferentur, et omnem humanae speciei 1607. similitudinem amittant; sed multo magis hoc ipsum animis interdum usuveniat: [gap: Greek word(s)], inquit, [gap: Greek word(s)]. Omnino [gap: Greek word(s)] hujus et efferati animi certissimum argumentum praebent, qui nullâ re unquam lacessiti, propter animi dotes, quas tu obtines, ego in te veneror, adversus utrumque nostrûm in modum arenariarum ferarum ad ultimam rabiem saeviunt; qui literas, fundamenta virtutum omnium, modestiae, mansuetudinis et comitatis magistras, inauditi furoris instrumenta faciunt, qui denique scelestissimae immanitati caussam Religionem praetexunt; et libidinem maledicendi, omnia vaesaniae exempla supergressam, zelum Christianae pietatis, proh scelus! nominare sustinent. Ego vero persuasissimum habeo, istos, si mentis essent suae, et nisi poenas Deo immortali, quae sunt gravissimae, furore atque amentiâ penderent, nunquam profecto talia ausuros. At nos, mi Scaliger, horum aegrorum rabiem humaniter feramus; et phreneticorum insaniam, quia videntur nescire quid faciant, veratro curandam, non responso ullo irritandam statuamus. Ego certe majorem bonorum, et totius posteritatis reverentiam habere me ostendam, quam ut infami id genus scriptione nomen meum apud praesens, aut futurum saeculum velim traducere. Et quum indubitata res sit, publicorum malorum caussas in privatorum delictis esse inclusas; non committam, ut perditorum colluviem imitando, morbum hunc ingeniorum alere exemplo meo videar maluisse, quam vere piorum et [gap: Greek word(s)] acquiescere judiciis, quos talia monstra cum suis latratibus scimus abominari. [gap: Greek word(s)] isti Cleones, alieni nominis obtrectatores, sui decoctores. Mentiantur quae volent; fingant Epistolas, quas pro meis publicent; evomant in me, quicquid alicui pannuciae Baucidi, aut rixanti meretriculae ira, vel capturae cupiditas potest suggerere; ego animo tranquillissimo istos floccifaciam, et a nebulonum oris impuri contumeliis, non aliter quam generoso contemptu, atque eâ, quam Christus Dominus a suis exigit, animi magnitudine me vindicabo. Denique, non si omnia fecerint, assequentur tamen, ut scelestissima sua scripta, lectione, nedum responsione digner. Hoc pietas jubet; hoc ego semel [gap: Greek word(s)] idque jam nunc apud te, Scaliger illustrissime, subsigno, ut

[note: 1607.] si me aliquando parum mihi constare contigerit, in jus ad hanc Epistolam voces, et quiescere jubeas. Vale. Lutetiae Parisiorum, a. d. VIII. Kalend. Sextilis, CIC IC CVII.

EPISTOLA DLXI. EIDEM.

[note: 1607.] COnstitueram nihil ad te literarum prius dare, quam possem libellum tuum [note: Martialem Gracum.], qui hîc est editus, mittere. Sed tam bonam occasionem praerermittere nolui, quin hoc saltem significarem, valere me, et tuas, ut semper, vehementer experere. Habeo, quas petis, Frontonis Notas. Habeo item alia, quae in unum fasciculum conjiciam, et mittam ad te, ubi primum nactus fuero, cui tuto dem. Videbis Praefationem bene longam, quae istos latratores tui illustrissimi nominis male uret: non quia te digna est; [gap: Greek word(s)] sed quia ex ea cognoscent, quâ veneratione omnes boni tuum heic nomen colant. Panegyricum [gap: Greek word(s)] Heinsii [note: Vide supra, Epist. DLIX.] aliquot ex istis sceleratis ad restim esse redacturum spero; et jam miseret me illorum. Eram apud Legatum Anglicum, quando oblata mihi est haec scribendi facultas. Ille oravit me, ut tibi significarem, petere hoc a te eruditos et bonos viros ex ea gente, ne de se judicium faceres ex captu [gap: Greek word(s)] N. cujus temeritatem omnes abominantur cordati Angli. Postremo petit vir amplissimus, et sapientiâ, et eruditione, atque pietate praestantissimus, ut se in tuorum numerum referas. Gratum mihi erit, si hoc tibi officium virtuti tuae debitum non accidisse injucundum, ex tuis intellexero. Scripsi haec raptim, et plura cis dies paucos, [gap: Greek word(s)], scripturus. Deus te servet, Vir illustrissime, et clarissimos, Baudium, atque Heinsium. Vale. Lutetiae Parisiorum, a. d. III. Non. August. CIC IC CVII.

EPISTOLA DLXII. GEORGIO MICHAELI LINGELSHEIMIO.

[note: 1607.] NOn dubito, nobilissime Lingelsheimi, quin Dionysius Gothofredus, vir optimus, et omni laude dignissimus, postquam isthuc a nobis est reversus, eos sermones tibi ex parte retulerit, quos de te et multos, et crebros, dum heic versatus est, habuimus. Nam et ille libentissime faciebat, ut tuas laudes, et amorem in me commemoraret; [note: 1607.] et ego non minus libenter, quâ te observantiâ colerem, quoties erat occasio, significabam. Ex eodem etiam, opinor, didicisti, haec praesens [gap: Greek word(s)], quâ aliquot jam annos, Dei beneficio, heic fruimur, quam sit [gap: Greek word(s)] et omnibus suspecta, qui [gap: Greek word(s)] sciunt [gap: Greek word(s)]. Nuper adeo cum titubasset optimi Principis valetudo, in magno metu boni omnes fuerunt. Ego vero [gap: Greek word(s)] cogitare jam incipiebam; sed affuit mox Deus, et salutem illi attulit, in cujus unius salute nostra omnium vertitur. Spero equidem adeo funestum Galliae diem nunquam me visurum; veruntamen, si ( [gap: Greek word(s)]) secus evenerit, jam pene constitutum habeo ad vos, si modo possum, confugere, et meo ac meorum periculo praevertere. Sed [gap: Greek word(s)] mitto. Accipe vero, praestantissime Lingelsheimi, pusillum oppido libellum, sed elegantiarum ingens [gap: Greek word(s)]. Polybium non tam cito missurus sum, quam vellem, et tu fortasse non nolles; non cessant tamen operae: ego vero etiam sudo, qui describo ipse omnia propriâ manu, et omia, quae eduntur, folia corrigo. Quid prodest? postquam liber fuerit editus, reperientur harpyae genus Stygium, qui peccata mea annotent, et nihil vidisse contendant. Utinam paucis eruditis candorem meum et [gap: Greek word(s)] probem: hoc si assequor, satis est. Te certe cum paucis aliis, nobilissime Lingelsheimi, mea et [gap: Greek word(s)] benigne esse interpretaturum, non dubito. Deus Opt. Max. det illum diem videre, cum tu pro consummata editione totius operis mihi gratulaberis; idemque te servet, et omni bonorum genere cumulet. Vale. Lutetiae Parisiorum, a. d. X. Kalend. Septemb. CIC IC CVII.

EPISTOLA DLXIII. JOSEPHO SCALIGERO.

[note: 1607.] TAndem, illustrissime Scaliger, mitto tibi exemplum unum libri tui, hîc apud nos editi; in quo si quid erit, quod non displiceat, gratias agam superis: nihil enim potest mihi accidere gratius, quam si ulla in re voluntati tuae morem geram. Usus sum libertate, quam mihi dedisti, ut tuam purpuram meo panno praetexerem. Initio fuerat consilium, de recta interpretatione disserere, et caussas exponere, cur tua tantopere mirer. Sed ubi calamo admovi manum, Libellus pro Epistola est natus; qui in Prolegomenis Polybianis

[note: 1607.] melius, nisi fallor, locum habebit: ibi tum denuo orsus novum argumentum, ea scripsi, quae videbantur loco et tempori convenire. Poteram de tuis laudibus uberius dicere: sed caussas habui graves, cur intra modum orationem cohiberem. Erit, spero, alius locus et occasio alia idem argumentum [gap: Greek word(s)] tractandi: etsi post Heinsium tuum [note: Id Heinsii Panogyricum.] quid possumus nos? Ignosce igitur, si majora viribus ausi sumus tentare, ac tibi persuade, multa nos, vel potius plurima praetermisisse, non quia illa nos fugerent; sed propter alias caussas, quibus commemorandis impraesentiarum supersedebo. Vale, [gap: Greek word(s)]. Mittam primâ occasione plura exemplaria, Deo volente, qui te servet. Iterum vale. Lutetiae Parisiorum, prid. Kalend. Septemb. CIC IC CVII. raptim inter negotia [gap: Greek word(s)], et Polybianas curas.

EPISTOLA DLXIV. CLAUDIO SALMASIO.

[note: 1607.] EX iis, quas ad me isthinc dedit clarissimus Gothofredus, de tua prospera valetudine cognovi. Opto fruaris illâ perfecte bonâ, ut ea, quae moliris in literis, possis perficere. Stephano tuo quid factum sit, discupio scire; nam is liber nobis nunc cum maxime esset usui: multa enim, ut scis, Polybiana ille Auctor attingit; in quibus si quid a te fuerimus adjuti, antiquâ fide profitebimur, per quem profecerimus. Est sane is liber admodum depravatus; ut non mediocris laus eum videatur secutura, qui meliorem saltem publicaverit, quam priores [gap: Greek word(s)] fecerunt. Hoc ego a te spero, et certo scio, [gap: Greek word(s)], ita fore. Sed amabo, si quid [gap: Greek word(s)], aut affinis argumenti inveneris nondum publicatum, id omne studiosis communica. Non semper Heidelbergae futurus es, neque semper integrum tibi erit, haec studia tractare. Fac exstet luculentum aliquod tuae adolescentiae monumentum. Quod tamen non eo dico, ut tuam in studiis diligentiam intendam; moneo potius, et oro, atque obsecro, ut corpusculum hoc respicias, et ejus praecipuam semper rationem habeas. Tantum illud opto, ut et quam primum editionem matures, et ut nihil eorum omittas, quae videntur nostris studiis posse conducere. Polybius neque dormit, neque currit; sed [gap: Greek word(s)] procedit. Mitto tibi librum elegantissimum, et te dignum, qui nuper heic editus. Accipies eum a Drovardo, [note: 1607.] cui tuas dabis, si quid ad me ex ipsis nundinis es scripturus. Vale, charissime Vir, et me ama. Lutetiae Parisiorum, Kalend. Septemb. CIC IC CVII.

EPISTOLA DLXV. CONRADO RITTERSHUSIO.

[note: 1607.] NOn distulissem ad hanc diem tuis respondere, clarissime Rittershusi, si esset hîc inventus, qui eruditissimos tuos libellos vellet edere, de quibus nuper scripsisti. Equidem simul tuorum capitum indicem a te missum legi, cupiditate exarsi operis ipsius videndi. Sed nostrates Typographos id fere unum ab illius editione suscipienda avertit, quod vel maxime, si saperent, debuit allicere: Sacras enim tuas Lectiones nuncupas; qui titulus in homine tui meique simili statim suspectus. Quid faceres? Iis moribus hîc vivimus, et haec fatua sententia multorum animos insidet, de rebus sacris nemini hiscere licere, nisi [gap: Greek word(s)], aut etiam [gap: Greek word(s)]. Nam hic est [gap: Greek word(s)] hodie [gap: Greek word(s)]. Quod si eadem scribens, titulo illo formidoloso abstinuisses, fortasse nihil fuisset, quod editioni impedimentum afferret. Hoc igitur videbis. Ego certe quibus potero cumque rebus, enitar ea praestare, quae tibi fore grata cognovero. Mitto tibi libellum, hîc editum [note: Maritalem Graecum Scaligeri. Colomes.], a magno Scaligero scriptum; eo magis confido fore illum tibi gratum. Quia autem ejus muneris editores nos eramus, placuit eâ occasione uti, ut semel de sceleratis calumniatoribus nostris aliquid dicerem. Polybius strenue hîc editur, Dei beneficio; qui si dederit, instituti operis finem videre, spero fore, ut et bestiarius Scribanius, et Apostata Scioppius non minorem ex ea editione molestiam capiant, quam boni laetabuntur, nobilissimum Scriptorem velut ex orco [gap: Greek word(s)] aliquâ saltem sui parte vitae esse restitutum. Sed hoc [gap: Greek word(s)] est enim opus magnum. Vale, Vir clarissime. Lutetiae Parisiorum, Kalend. Septemb. CIC IC CVII.

EPISTOLA DLXVI. JOSEPHO SCALIGERO.

[note: 1607.] ILlustrissime Vir, tertium [note: Vide Scaligeri Epist. 134.] hoc habes libri tui heic nuper editi exemplar: quia enim non est ad manum, qui plura simul deferat, cogimur captare

[note: 1607.] occasiones singula mittendi. Utinam alia, quae heic ederentur, velles mittere. Daremus operam, ut posteriora cum prioribus elegantiâ certarent. Si possem a te librum de Re nummaria extorquere, equidem rex mihi viderer. Sed de hoc plura brevi, [gap: Greek word(s)]. Amicissimo Heinsio ex animo salutem. Deus te et illum servet. Scripsi raptim, oblata praeter spem occasione. Lutetiae Parisiorum, a. d. IV. Non. Septemb. CIC IC CVII.

Misissem ad amplissimum Buzenvallium et literas, et librum tuum, nisi intellexissem, ipsum in itinere esse, et cis dies paucos hîc futurum: sic enim ex ejus literis amici affirmant. Francofurdo ut plura ad te exemplaria curentur, efficiam. Iterum vale, meum decus.

EPISTOLA DLXVII. DAVIDI HOESCHELIO.

[note: 1607.] MItto tibi, Vir optime et doctissime, libellum heic nuper editum, cujus parens quidem [gap: Greek word(s)] Scaliger; editor vero et [gap: Greek word(s)], ego. Poteram ante multos annos idem facere; sed dum aliqua fuit spes, hoc officio alium esse functurum, abstinui. Nunc, cum alii cessant, et isti canes ob Scaligeri amorem in me furore perciti, allatrare meum nomen non desinunt; id libenter egi, ut et ipsi, et omnes scirent, quanta mea esset summi illius viri veneratio. Cupio scire, an Graecam Inscriptionem, heic editam nuper, acceperis, et de illa quid tibi videatur. Ego didici, te quoque in eadem palaestra sudasse, et interpretationem scripsisse; quam, si me amas, fac videam. Polybius noster strenue procedit, ut raro dies praetereat, quin folium integrum absolvatur. Ego, qui omnia manu meâ describo, omnia folia corrigo, quam sim occupatus, facile intelligis. Sed bene mecum agitur, cum horas matutinas habeo liberas ad illud pensum: nam reliquus dies varie mihi fere inter amicos perit. Opus futurum est foliorum amplius trecentorum et quinquaginta. Adde huc ferias et legitimas, et quas sibi largiuntur istae operae. Ex his colligere potes, quam procul a fine absim; quem Deus det videre. Idem te servet, optime, amicissime, doctissime Hoescheli. Vale. Lutetiae Parisiorum, a. d. IV. Nonas Septemb. CIC IC CVII.

Gaudeo operam a te positam, ut liber Epithetorum correctior et melior prodiret. Perge porro de literis Graecis, [note: 1607.] quae tantum jam tibi debent, mereri. Quid porro pares, scire cupio.

EPISTOLA DLXVIII. CAROLO LABBAEO.

[note: 1607.] TAndem ab amico magno nostro [note: Josepho Scaligero.] literae advenerunt. En quas tibi scripsit. Epistola, quâ me beavit divinus senex, eo gratior mihi fuit, quo longior. Apparet, gravissimum concepisse ipsum moerorem ex obitu [gap: Greek word(s)] Buzenvallii [note: De ejus inopina et subitanea morte vide Jos. Scaligeri Epist. 355.]. Nae funestus hic annus est clade summorum virorum! Nam de Abbate Vulcopio, et D. Mossaeo non ignoras. Obiit et Merula apud Batavos, vir et doctus et probus. Utinam tantis viris suppares sint, qui in vacuas illorum sedes succedent. Polybius noster nec dormit, neque currit. Opus erit longum, ut jam me hujus molestiae capiat taedium. Cui enim laboramus, aut quotus erit quisque e Lectoribus, qui conatus meos aequi boni interpretetur? Olim dixit Cicero [note: Ad Famil. IX. Epist. 22.]: stultorum plena sunt omnia: hodie ego non minus vere: [gap: Greek word(s)] paucos excipio, vere eruditos et viros bonos, hoc est, tui et amplissimi tui parentis similes. Deum veneror, vos servet, et optimum fratrem vobiscum. Vale, et redi. Lutetiae Parisiorum, a. d. VII. Kalend. Octob. CIC IC CVII.

EPISTOLA DLXIX. VIRO CLARISSIMO, ISAACO CASAUBONO, [note: +] LUDOVICUS TRIBALDUS.

[note: 1606.] QUi causam bonam quaerit, Casaubone doctissime, ut virum omnibus in literis numeris absolutum, sibi vel ignotum oculis ferendum existimet, is eam in te uno, vel nusquam alibi, inveniat, necesse est. Adeo enim doctrinae praestantiâ, eruditissimorum scriptorum varietate magni et excelsi ingenii splendore jam pridem effulges, ut non solam Galliam universam (quae tuis natalibus felicissima est) illustraveris; sed Angliam, Belgium, Germaniam, Italiam, ac denique Hispaniam nostram tui nominis gloriâ compleveris, atque omnem eruditorum Senatum, cujus tu Praeses nostris temporibus es; in tui amorem rapueris. Non possum igitur, qui mirifice humanioribus hisce disciplinis ab ineunte fere aetate delecter, occasionem se ultro offerenrem non avide

[note: 1606.] arripere, et tantam virtutem, quantovis locorum intervallo a te disjunctus, non vehementer amare, editis praesertim a te monumentis jam diu summa cum voluptate deditus, ac veluti mancipatus; eorum autem, quae propediem expectantur, desiderio pene confectus. Addidit praeterea sponte ad cursum incitato calcaria Roberti Schilderi, Juvenis Belgarum eruditissimi, et optimarum artium cognitione praeclari, mihique amicissimi, cui tu inprimis charissimus es, crebra tui, eaque valde honorifica commemoratio, quo hortatore hujus ad te scribendi audaciae poenas dare non abnuam. Libenter enim de praestanti tua Philologia, et exacta rerum omnium peritia multos cotidie ultro citroque sermones habemus, candorem plane et constantiam admirati, quod ne laesus quidem verbis de vindicta unquam cogitaris, sed imprudentum convicia ingenti animo despexeris; tum prudentiam, quod nil hactenus scriptis tuis asperseris, quod pietati apud quosdam praecipue nostrates offendiculo esse possit: id quod plerique vel magni nominis viri cum magno existimationis dispendio, et aperto abolendorum, quae in vulgus edidere, operum discrimine facere solent. At tu perge iter incoeptum, et non bonam tantum, sed optimam semper causam aliis dabis, quâ merito quovis tempore te summis in coelum laudibus evehant. Neque vero velim putes me hoc auribus tuis dare, cum, etsi quos amore prosequar, unice colam, plus tamen assidue veritati tribuendum censeam. Sed me ratio ipsa, verumque judicium in hanc mentem impulit. Atque utinam eâ pollerem eruditione, ut possem aliquid tuarum laudum pro dignitate attingere, quamvis id (eâ es modestiâ) minime postules. Nunc autem satis mihi est, si tuam humanitatem exorarim, ut me in eorum numero habendum curet, qui te tuaque omnia religiosissime colunt, suspiciunt, admirantur: deprecorque ut in hac Regia Hispaniae Curia versanti, et ad nutum paratissimo, fidenter et pro tuo jure utaris: nihil enim, quantumvis labore et curis anxium, tuo nomine subire recusabo. Vale. Matriti, ex aedibus Joannis Tassii, publici Cursûs Praefecti, et Comitis Villamedianae, ubi jam diu diversamur, a. d. VII. Id. Novemb. CIC IC CVI.

EPISTOLA DLXX. LUDOVICO TRIBALDO.

[note: 1607.] EGo vero, doctissime Tribalde, quas tibi grates agam, nescio; adeo mihi impar videor judicio de me tuo. Sed quicquid tu de me sentis, id ego totum humanitati et benignitati tuae acceptum ferri debere scio; non meritis ullis meis, quae nulla ex parte encomio respondent, quo me liberali adeo manu ornasti. Unica plane res ex omnibus, quas solent amici [gap: Greek word(s)] nobis tribuere, quam jure agnoscam, et salvo pudore; incredibile quoddam et discendi, et bene de literis merendi studium. Cui cupiditati si pares Deus Opt. Max. vires ingenii dedisset, tum ego fortasse non essem ab iis laudibus alienus, quibus tua Epistola, praestantissime Tribalde, me onerabat. Nunc tenuitatis meae probe conscius, quae scribis, ita interpretor, ut magnitudinem tui erga me amoris illa esse mihi persuadeam. Itaque pro hoc affectu tanto ago tibi quantas possum maximas gratias; teque oro, ut quem ultro amandum tibi judicasti, eundem rogatus pari semper benevolentiae tenore prosequaris. Ego, quod in me erit, dabo operam sedulo, ne hujus tui judicii poenitere unquam possit. Quod si fuit aliquid in nostris scriptis, quae adhuc vidisti, tuâ approbatione utcunque dignum, spero facile me, [gap: Greek word(s)], obtenturum, ut quae jam edidimus, aut deinceps, propitio Numine, sumus edituri, studii et diligentiae non minus prae se ferant, judicii vero etiam fortasse aliquid amplius. Polybium nunc in manibus habemus, ejusque editionem quantâ maximâ fide, curâ et industriâ curamus. Ac, ne quid praetermitteremus, quod ad nobilissimi Scriptoris illustrationem posset a nobis desiderari, ad Commentarios sane uberes versionem adjecimus, si quid Graece et Latine scimus, fidelem et Romanam. Nam priorum Interpretum flagitia tibi quoque, viro doctissimo, esse non dubito comperta. Rem militarem nostris observationibus, nisi fallor, multifariam illustravimus. Opus erit mole magnum; et cujus editio ante quatuor menses inchoata, vix ante menses quindecim, aut octodecim ad metam perducetur. Vale, praestantissime Tribalde, et me, ut coepisti, ama. Lutetiae Parisiorum, Kalend. Octob. CIC IC CVII.

EPISTOLA DLXXI. [note: +] DOMINICO BAUDIO.

[note: 1607.] ACcepi, quae misisti, tuorum pulcherrimorum carminum exemplaria; in quibus quum unum mihi inscriptum invenerim, quas tibi pro tanto munere grates agam, non invenio. Quid enim ego sum de te unquam meritus, ut tam exquisito munere, tam omni ex parte polito, me beares? Nec te paupertas mei censûs movit, unde nihil possum promere, quo paria tecum faciam. Scis enim, praestantissime Baudi, quam parum amicae nobis illae Deae sint, quas a pueritia tua ipse semper in potestare habuisti. Nos tantum profecimus, ut capi tuis deliciis, si quis mortalium, possimus; felicitatem ingenii tui admirari, et illam incredibilem in summa facundia facilitatem dicendi, quicquid lubet. Itaque semel acceptum librum vix de manibus ponere prius quivimus, quam totum devorassemus. Quid dicam nunc, quam multa invenerim, quae saepe legendo pene memoriae mandavi? Vel illa, quae ad defensionem magni Scaligeri scripsisti, quanta cum voluptate me legisse putas? Quid illa, quae de magno Beza, aut similibus aliis pietate et probitate viris insignibus? Memini, Franciscum Pithoeum dicere solitum, Musas esse haereticas, quum significare vellet, maxima quaeque ingenia ineptias [gap: Greek word(s)] non pluris facere, quam par sit. Hujus mihi saepissime venit in mentem, tua legenti; maxime cum illam suavissimam ad magnum Heroem, et rei literariae Atlantem, legerem Praefationem; cujus gratiâ si statuam deauratam in Capitolio positam iri tibi putas, nae tu multum falleris. Nam quid de Romanis exspectes, cum multos gentis nostrae tua divina [gap: Greek word(s)] offenderit. Hoc ego statim praevidi, cum tua exemplaria iis reddebam, quibus erant inscripta. Accidit autem, nisi fallor, peropportune, ut liber Cancellario inscriptus, pluviâ corruptus esset; nam ille vir, alioquin maximus, haud scio quomodo libertatem tuam dicendi esset interpretaturus, si ea legeret. Omnia igitur scito reddita praeter illud unicum. Miratus sum nullum fuisse, quod magno Thuano daretur: sed aliâ fortasse viâ misisti. Non injucunda fuit mihi illa narratio de itinere tuo in Angliam. Diu tecum multis rationibus adducor, ut non aliter de illis sentiam, quos describis, quam ut te nunc video sentire. Sed de hoc pluribus alias; nam haec scripsi sub ipsum [note: 1607.] discessum viri nobilis, cui eas tradebam; qui paucis ante profectionem horis me invisit, et statim se profecturum significavit. Vale, Vir praestantissime, et me ama. Lutetiae Parisiorum, Kalend. Octob. CIC IC CVII.

EPISTOLA DLXXII. JOHANNI VASSANIO.

[note: 1607.] SI prius datum esset aliquid otii, responsionem ad tuas non tamdiu distulissem. Sed me curae assiduae ita conficiunt, ut nullum supersit vacuum tempus, quod amicis impendam, nisi illud [gap: Greek word(s)] occupationibus surripiam. Ad proposita a te [gap: Greek word(s)], accipe quae veniebant in mentem tuas legenti. [gap: Greek word(s)], quid sit, accurate disputamus in Monobiblo de Coloribus. Auri bonitas tum aliis notis declaratur, tum vel maxime coloris genere: nam [gap: Greek word(s)] et obryzum colorem prae se fert [gap: Greek word(s)] vel [gap: Greek word(s)]. Hieronymus alicubi dixit, virorem auri, quum intelligeret [gap: Greek word(s)] sed pace tanti viri dictum sit, aliâ ratione atque notione [gap: Greek word(s)] herbae tribuitur, aliâ auro. Caeterum notae secundae aurum dilutioris est coloris, quod videtur albumaurum appellasse Herodotus, ex idiotismo vulgi: neque enim ea est vera [gap: Greek word(s)]. In libris Graecis Chymicorum, quales multos legimus e nostra Bibliotheca, [gap: Greek word(s)] fit mentio, de quo plura dicendi nunc non est otium. Tibiarum apud Veteres ut plurimus usus, ita differentiae multiplices. Potes eas legere apud Scaligerum Patrem in aureis libris de Poerica [note: Lib. 1. cap. 20.]. Inter alias differentias erant, quas vel aetates, vel sexus faciebant. Inde Igitur [gap: Greek word(s)], de quibus quaeris: viriles fortius inflabantur, et sonum masculum edebant; foemineae, contra. Potuerunt et aliae esse differentiae vel a longitudine, vel a numero foraminum, vel a materia. Et sane videntur foeminarum tibiae comptiores aliquanto fuisse virilibus. Sed haec magis conjecturâ possumus assequi, quam testimonio Auctorum firmare, quae nulla sunt. Noster Athenaeus de tibiis affatim. [gap: Greek word(s)] is est morbus, quem Philoctetae tribuit Martialis, versu primo Epigrammatis LXXXIII. Lib. II. Vide, si lubet: nam quod ea sit [gap: Greek word(s)], non alia, audi [gap: Greek word(s)] testem, Scholiastem Thucydidis, ad Lib. I. cap. I. [gap: Greek word(s)] Apud Ctesiam [note: Pag. 637. Herodat. ed. 1608.] corrupta

[note: 1607.] vox est [gap: Greek word(s)] si legas [gap: Greek word(s)], vocem habebis Graecam, sed de qua adhuc dubitem; ita enim appellatur pars superior columnae, non columna integra: atqui de totis columnis videtur loqui Ctesias, cujus mentem illustrabunt tibi, quae fuse disputat Cujacius in Observationibus [note: Lib. 1. cap. 13.] de eo, qui dicitur in jure latere post columnam. De supplicio [gap: Greek word(s)] poteram multa commemorare, quibus nunc supersedeo: tantum moneo, ut compares diligenter inter se, quae de ea re scripserunt Autor Maccabaici lib. II. cap. XIII. et Valerius Maximus, lib. IX. cap. II. Vale, eruditissime Vassani, et festinationi meae ignosce. Lutetiae Parisiorum, a. d. III. Non. Octob. CIC IC CVII.

EPISTOLA DLXXIII. DANIELI HEINSIO.

[note: 1607.] VIr clarissime, quum esset mihi hodie renuntiatum, allatum esse in urbem Interpretem Nicomacheorum [note: Andronicum Rhodium, vel potius Olympiodorum; talem enim appellationem in posteriori editione ab Heinsio habuit. Colomes.], a te editum; non prius conquievi, quam librum vidi, et quaedam in eo aspexi. Etsi autem de praestantia illius e tumultuaria paucarum paginarum lectione pronuntiare liquido non possum; tamen vel ex paucis illis, quae adhuc legi, facile adducor, ut magni Scaligeri testimonio, et Heinsii operâ dignum illum putem. Itaque, praestantissime Vir, de ejus publicatione multum te amo. Multum tibi graviores illae literae hoc nomine debebunt. Nam Eustratius, meo judicio, persaepe friget. Latinorum Interpretum duplex est secta; Scholastici, quos vocant, rem aperuisse contenti, de verbis Authoris parum sunt solliciti; recentiores contrariam plane viam, nisi fallor, institerunt. Nam quasi philosophari nihil esset aliud, nisi [gap: Greek word(s)], aut [gap: Greek word(s)], in verbis plerumque haerent, res parcius attingunt. Perge vero, mi Heinsi, de Philosophia bene mereri. Campus quidem, ut tute melius intelligis, patet amplissimus: in eo te exerce, ea esto tua palaestra. Vindica e tenebris Theophrastum. Platonis latifundia excole. Aristotelis mysteria divina profanis pande. Profanos appello omnes, qui sine ea cognitione literarum, quae in te est, pulcherrima Philosophi illius scripta tractant. Si quid erit in nostra Bibliotheca tuis inceptis accommodum, [gap: Greek word(s)]. Vale, charissimum mihi caput. Lutetiae Parisiorum, a. d. XIV. Kalend. Novemb. CIC IC CVII.

[note: 1607.] Scripsi nuper ad clarissimum Baudium, cui salutem ut meis verbis nunties velim.

EPISTOLA DLXXIV. JOSEPHO SCALIGERO.

[note: 1607.] ILlustrissime Vir: venerat in hanc urbem adolescens Aquitanus, Sacrae Theologiae studiosus, qui isthuc cogitans, cum domo proficisceretur, literas a tuis acceperat, tibi reddendas, quas istis adjeci. Nam quia sinistri admodum rumores passim dissipati sunt de vestratibus Theologis, nupera Synodus Rupellensis, quod hunc juvenem fugerat, expresse cavit, ne quis studiorum caussâ Theologiae candidatus isthuc proficisci vellet. Hoc nempe supererat, ut hac novâ [gap: Greek word(s)] Ecclesia Dei scinderetur. Quis piorum [gap: Greek word(s)] haec audiet? Sed accipe rem mihi privatim funestam et exitiosam, publice primum laetam. Ego nunc in eo sum dies noctesque occupatus, ut apud Regem, et [gap: Greek word(s)] de injuriis Genevensium, quas mihi fecerunt, conquerar. Barbari homines, scelerati praedones, postquam ego ab iis discessi, nullum temere diem praetermiserunt, quo non mihi, aut meis aliqua nocerent. Sororem meam, mediocribus facultatibus praeditam, longae litis sufflamine, annorum spatio duodecim, aliisque nefandis iniquitatibus, ita attriverunt, ut hodie misella ne unum quidem obolum in bonis habeat. Iidem nuper me, reliquias haereditatis Stephanicae colligentem, inaudito scelere, magnâ pecuniae summâ defraudarunt, ita ut fraude nequissimorum Pharisaeorum omnia mihi perierint, quae post naufragium clarissimae domûs, magnis impensis meis servaveram. Color fraudi quaesitus e Testamento Roberti Stephani; quod non magis ad rem pertinuit, quam folia Sibyllae. Sed erat aliquid praetexendum. Amisi aureos mille trecentos; quorum pars in commodum anteriorum creditorum cessit, pars maxima Diaconorum usuris est exhausta. Quod supererat, sententiâ perditissimorum Judicum, qua Diaconis iisdem, qua Scholae est adjudicatum. Haec pietas Genevensis: imo haec impietas, hic Pharisaismus: quem ego retegam, et scelestissimos homines suis coloribus depingam. Nunc id ago, ut Regi causam meam probem; quem spero patrocinium meum, et sororis, quam cum liberis suis ego alo, suscipiat. Quid profecerim, scribam alias ad te, illustrissime Vir. Vale, et

[note: 1607.] me ama. Lutetiae Parisiorum, a. d. XIV. Kalend. Novemb. CIC IC CVII.

EPISTOLA DLXXV. PETRO SCRIVERIO.

[note: 1607.] MUltum tibi debeo, doctissime Scriveri, propter illud munus eximium, quo sum nuper a te donatus; [gap: Greek word(s)] tuos [note: Scilicet Vegetium, etc. edit. anno 1607.] dico Auctores, quos ante mensem unum aut alterum accepi, tuo nomine a clarissimo Baudio mihi missos. Parum me tibi videlicet obstrictum putasti eâ obligatione, quae mihi cum omnibus bonarum literarum studiosis est communis; nisi ad id vinculum aliud insuper adjiceres, quo me tibi privatim redderes obnoxium. Bene de me, bene de publico meritus es. Qui plus in literis intelligunt, quam ipse faciam, ii melius aestimare poterunt tui excellentissimi muneris praestantiam. Ego, qui neque omnia in editis a te Scriptoribus capio, (et capio tamen, nisi fallor, aliquid in ejus argumenti libris plus quam vulgus,) ita statuo, id beneficium collatum esse a te in Rempublicam literariam, ut vix gratia par referri queat. Dedisti enim nobis ea Vetustatis monumenta, quibus nullum aurum, nullae gemmae possint comparari. Nihil dicam de Scriptore Coloniarum, a multis jam pridem expetito; sed ille de Castrametatione Tractatus, quam insignis, quam dignus lectione omnium eorum, qui rerum antiquarum cognitione delectantur? Sunt quidem in eo multa obscura, multa deplorata et conclamata; nos tamen assiduâ illius tractatione tantum profecisse videmur, ut operae in eo positae minime nos poeniteat. Itaque iterum ac tertio, vel potius [gap: Greek word(s)] grates gratissimas tibi agimus. Quod si per te liceat, constituimus in Appendice Polybiana locum illi dare; et quaedam in tam raro Vetustatis monumento explanare. Quod tamen ita facturi sumus, si veniam abs te prius impetraverimus. Veremur enim, ne [gap: Greek word(s)] nostram sis improbaturus, qui in alienam messem falcem non vereamur immittere. Movet tamen nos similitudo argumenti, quum Graeca quaedam nondum edita de re eadem simus edituri. Peto igitur a te, doctissime Scriveri, ut bonâ tuâ gratiâ id mihi in re tua usurpare juris liceat. Me certe juvabit publice profiteri, quid quantumque tibi ego, et omnes studiosi debeamus. Polybii nostri pars major jam est edita, [note: 1607.] Dei Opt. Max. beneficio; qui si finem operis suscepti dederit videre, non dubito, quin candidi Lectores [gap: Greek word(s)] nostram sint amaturi. Maximum enim Scriptorem non vulgari diligentiâ conati sumus serio illustrare. Sed exspectabo judicium tuum, Vir eruditissime. Vale. Lutetiae Parisiorum, a. d. XIV. Kalend. Novemb. CIC IC CVII.

EPISTOLA DLXXVI. PAULO DU MAJO.

[note: 1607.] MAgnam iniit a me gratiam adolescens ille, qui me hodie tuo nomine appellavit, et, si quid vellem literarum ad te dare, tuto se curaturum promisit. Id vero longe mihi fuit gratissimum, et quia in aere tuo eram, Vir doctissime, provocatus a te humanissime scriptâ Epistolâ, quam ante unum, aut alterum mensem accepi; et quia habebam a magno Scaligero literas ad te, quas fore tibi confido gratissimas. Scio enim, quâ veneratione Heroem illum, Heroe natum prosequaris; de cujus studiis Epistolam nuper edidimus [note: Intelligit Epist. DLX. quae est Praefatio, Martiali Graeco Scaligeri Praemissa.], quam nescio an videris. Magnitudinem divini ingenii conati sumus [gap: Greek word(s)] nam suis coloribus depingere Scaligerum, solus mortalium Scaliger potest. Nos, qui minores tibias inflamus, virium nostrarum modum non ignoramus. Sed redeo ad te, cujus reditum jam exspecto. Videbis Polybium nostrum magna ex parte jam typis expressum; quanquam neque textus Auctoris adhuc est absolutus; et Commentarii nostri intacti supersunt, opus longum, et sane quam molestum. Librum, quem mihi dedisti dono, legi, et cum alio contendi, quem in Bibliotheca Regia inveni. Delectatus sum amoenitate ingenii Auctoris illius; qui si politiore seculo vixisset, inter eruditos tueri suum locum videtur potuisse. Unum aut alterum inveni locum, qui futuri sint usui. Utar lubens eâ occasione, ut amicitiae nostrae memoriam ad posteros, [si qua tamen erit posteris nostri cura,] transmittam. Vale, et me ama. Lutetiae Parisiorum, propridie Kalend. Novemb. CIC IC CVII.

EPISTOLA DLXXVII. GEORGIO MICHAELI LINGELSHEIMIO.

[note: 1607.] NEque mihi otium superest ad longiorem scriptionem, neque profecto opus est, ut pluribus te nunc morer; habes enim virum clarissimum atque

[note: 1607.] optimum, Bongarsium, a quo omnia de nobis poteris intelligere, si quid nostra ad curam tuam pertinent. Probari tibi [gap: Greek word(s)] Scaligeri nuperum opus, non sane miratus sum: videor enim tui palati aliquam habere notitiam. Exspecto cupide, quid parient novi vestrates nundinae adversus magnum Heroem: nam cessare [gap: Greek word(s)]. Diu est, cum persuasi mihi, nullum ad hanc diem fuisse seculum, quo aeque illustratae essent omnes artes ac disciplinae; neque rursus, quo ita aperte veritas oppugnaretur. Priorum seculorum miseranda erat barbaries et imperitia; nostra haec aetas, ut scientiâ, ita malitiâ abundat: ignorantiâ enim peccare Bellarminos, Baronios, Serrarios, nunquam adducar, ut credam. Illud potius existimem, caecitatem hodie plerorumque [gap: Greek word(s)] esse [gap: Greek word(s)], et malae mentis justissimam [gap: Greek word(s)]. Sed moror te, Vir amplissime. Vale, et me ama. Lutetiae Parisiorum, a. d. XV. Kalend. Decemb. CIC IC CVII.

EPISTOLA DLXXVIII. DANIELI HEINSIO.

[note: 1607.] TU quidem raro ad nos scribis, optime ac praestantissime Heinsi; sed raritatem tuarum ingens aliquis semper [gap: Greek word(s)] compensat. Mirabar, tot jam menses silere; accepi tandem et literas tuas, et usurae nomine, Maximum Tyrium, a te editum, versum, emendatum. Perge sane, [gap: Greek word(s)] juvenum, omnium studia, qui literis delectantur melioribus, hac instantiâ et [gap: Greek word(s)] indefesse tibi demereri. Hesiodum excepit Theocritus; hunc, Maximus. Quis scit, an de Platonis, aut Aristotelis editione posthac sis cogitaturus? Hoc unum scimus, quo te cunque impetus tulerit, excellenti ingenio tuo omnia fore facilia et expedita. De versione pulcherrimi Scriptoris, multum te amo; neque enim cum iis sentio, qui perire omnem operam arbitrantur, quae in Graecis vertendis ponitur: atque audi lepidum acroama, quando ejus mihi nunc in mentem venit. Accepi nuper ex Italia literas viri cujusdam, ingenii praestantiâ et calamitate insignis; qui ante viginti annos usum manuum ac pedum amisit; ante decem, oculorum: est tamen adeo eruditus, adeo eleganter Latine loquitur, ut inter eruditissimos, si quid judico, censeri mereatur. Is mihi Scaligerum [gap: Greek word(s)] sic laudat, ut de meliore luto fictum ipsi cor esse, non dubitem. Scribit [note: 1607.] autem doctissimus ille vir, contentionem sibi fuisse super meis scriptis (vide otium Italorum) cum doctissimo alio quodam Italo, Vaticanae a paucis mensibus Praefecto; atque hanc disputationem ait, se scriptis mandasse, ejusque diatribae copiam brevi se mihi facturum. Monet interim, unum e capitibus reprehensionis meae esse, quod Graeca Latinis immiscens, illa non vertam; hoc sibi, hoc universis Italis mirum quantum improbari. Quid quaeris? pene victus sum; jamque apud me constitui, Italorum et Hispanorum aliquam posthac rationem esse habendam. Exspectabo tamen judicium tuum; nam illustrissimo Scaligero persuadere velle, ut vulgi hominibus stylum sublimem accommodare velit, ineptum sit postulare. Ego non dubito, quin vir ille eruditus, qui ad me scripsit, judicium suum et suorum popularium brevi sit aliquo scripto publicaturus. Nôsti ejus gentis [gap: Greek word(s)] quae alienorum spernax, sua tantum miratur. Sed viderimus. Vale, clarissime juvenum; et apud clarissimum virum, Vulcanium, silentium meum excusa; eram enim, cum ista exarabam, occupatissimus. Gregorianam Epistolam [note: Gregorii Nysseni Epistolam.] vobis non esse redditam, demiror; Drovardo enim tradideram, cujus in multis fidem sum expertus. Videbimus, et medebimur. Lutetiae Parisiorum, CIC IC CVII.

EPISTOLA DLXXIX. EIDEM.

[note: 1607.] DE Maximo Tyrio, qui vitam a te accepit, Vir clarissime, egi nuper tibi, quas poteram, maximas gratias. Accepi postea Lipsii Epicedia; parvum opus, sed plane Autoribus suis dignum: ne quid dicam de carminibus vestris [gap: Greek word(s)] ipsum [gap: Greek word(s)] non solum [gap: Greek word(s)]. Utinam incessat te libido excipiendi istos Anubinos latratores; prout merentur! Sed fallor, et revoco; neque enim profecto digni sunt, quibus defricandis horas tuas impendas. Nos ad Polybium longo quidem intervallo, sed serio redimus; et eo quidem animo, ut ante absolutam editionem, brevi, [gap: Greek word(s)], inchoandam, ab eo non abscedamus. Fateor tibi, quam magis eum Authorem lego, tam magis eo me capi; ut jam non poeniteat eorum voluntati morem gessisse, quibus suasoribus opus istud suscepi. Habeo multos [gap: Greek word(s)] Scriptores, qui non parvo fuerunt mihi usui. Quod si res tulerint, cogitamus partem illorum publicare.

[note: 1607.] Sunt enim, nonnulli praesertim, lectione [gap: Greek word(s)] dignissimi. Utinam ea mens tibi esset, ut venire in societatem hujus laboris una mecum velles! Equidem te Magistro, nedum socio gloriarer; neque dubitarem, oneri pares humeros tuos fore, quod mei posse ferre negant. Mitto ad magnum Scaligerum exemplum Indicis, qui libros nostrae Bibliothecae continet. Si quid erit, quod te alliciat, ut fieri ejus tibi copiam optes, [gap: Greek word(s)], experieris studium meum tibi gratificandi. Vale, Vir doctissime, et clarissimos viros, Vulcanium, Merulam, Baudium ac Grotium, meis verbis, nisi grave est, quam officiosissime saluta. Lutetiae Parisiorum, CIC IC CVII.

EPISTOLA DLXXX. PETRO JUNIO.

[note: 1607.] REsponsum, quod ais misisse ad veterem Epistolam meam, Juni clarissime, nullus accepi; eo gratiores accidêre, quas mihi abs te filius tuus, Johannes, adolescens doctissimus, superioribus diebus reddidit. Laetor plurimum hac tuâ erga me benevolentiâ, quam et ipse humanissimâ scriptione declarasti, et tuus gnatus verbis prolixe mihi exposuit. Pro notis in Strabonem [gap: Greek word(s)], longeque praestantissimi Scrimgeri, ago tibi et habeo grates gratissimas; teque adeo velut ex syngrapha convenio, id summopere contendens, ut fidem quam primum, nisi grave est, liberes. Olim adolescentes nescio quid in Scriptorem nobilissimum sumus conati; sed neque aetas sinebat, neque molestissimae curae, quibus tum obruebar, ut dignum aliquid eruditorum oculis praestarem; et ita parum instructus necessariis praesidiis ad inceptum me accinxeram, ut non semel postea facti poenituerit. Est animus, si dederit Deus, finem videre Polybianae editionis, revocare sub incudem priores notas, et tentare, si quid forte hac diuturnâ lectione studia nostra in eo genere literarum promoverimus. Quantum ad eam rem adjuvare nos tuae illae notae Scrimgerianae queant, ne dici quidem potest. Nobis res futura est jucundissima, per eum virum proficere, cujus memoriam magnâ veneratione colimus; neque tu, opinor, nescis, Henrico Stephano, patri uxoris meae, aliquid intercessisse affinitatis cum illo tuo avunculo. Filio tuo omnia officia nostra detulimus; qui, si ad Plessaeum sese contulerit, dabimus operam, ut quanti te, atque ipsum adolescentem faciamus, [note: 1607.] ex nostris literis Plessaeus intelligat. Vale, et nos ama. Lutetiae Parisiorum, a. d. XVIII. Kalend. Januar. CIC IC CVIII.

Vidimus hîc nuper librum, a Torto [note: Bellarmino sub Torti nomine. Colomes.] quodam scriptum, adversus libellum gravissimum, et summae pietatis, Triplici nodo [note: Hujus operis Auctor est serenissimus Jacobus, Magnae Britanniae Rex. Colomes. Vide Joh. Deckherrum de scriptis adespotis. sect. IV. pag. 93. ed. 1686.], etc. Nunc omnes boni responsum ex eadem officina exspectant. Nemo certo est literis illis melioribus excultus, qui tali Rege in exemplum genito, ceu sydere quodam novo illustrari seculum nostrum, non agnoscat, non gaudeat.

EPISTOLA DLXXXI. DANIELI HEINSIO.

[note: 1607.] SI meas literas accepisti, quas a tribus mensibus plures scripsi, quae me sollicitudo habeat, quae anxietas animum premat meum, non ignoras, praestantissime Heinsi. Postea enim quam de morbo, periculo divini senis [note: Jos. Scaligeri.] ad nos est allatum, ita sum, pro eo ac debui, perturbatus, eo moerore affectus, ut ex illo vix mihi mens constet. Quod unum possum, Deum Opt. Max. assiduis sollicito precibus, orans, obsecrans, servet orbi terrarum, etsi parum grato, [gap: Greek word(s)] hunc [gap: Greek word(s)] qui si semel occubuerit, ilicet, de literis et omni meliore eruditione est actum. Equidem silentium istud tuum quî interpreter, non scio; illud non dubito, si meae fuerint tibi redditae, aut illis esse a te responsum, aut magnum aliquid accidisse, quod ejus rei facultatem tibi adimeret. Sed oro te, Vir praestantissime, da hoc amicitiae nostrae, ut ex tuis literis cognoscam, quis jam sit status illius [gap: Greek word(s)], cujus de valetudine adversa sine lacrymis cogitare non possum. Postremae, quas ad te, et ad ipsum venerandum senem scripsi, Johanni Wouwerio, Antwerpiensi, sunt a me traditae, qui sancte promisit, se viâ tutissimâ curaturum: alias aliâ viâ direxi. Non scribo nunc ad ipsum; sed quas accepi, tibi mitto, ut cum erit opportunum, ei tradas. Simul confirmes, non posse fieri, ut ullus mihi prius illucescat dies jucundus, quam de recuperata ab ipso priore valetudine optatissimum nuntium accepero. O det mihi Dominus Jesus illum videre diem, qui hoc [gap: Greek word(s)] me beabit! [gap: Greek word(s)]. Interea in luctu et squallore scito me semper futurum. Vale, et nisi me odisti, tandem rescribe. Lutetiae Parisiorum, a. d. X. Kalend. Januar. CIC IC CVIII.

EPISTOLA DLXXXII. [note: +] JOSEPHO SCALIGERO.

[note: 1608.] REspondi omnibus tuis, illustrissime Vir, quas quidem hactenus accepi: nam illis, quibus de caussa praestantissimi Theologi agebas, statim eâ Epistolâ respondi, quam illi ipsi tradidi, a quo tuam acceperam. Conjeceram in eundem fasciculum et Molinei nostri literas, eadem, opinor, de re scriptas. Satisfeci et de exemplaribus tui Martialis; quae non fuisse isthuc perlata, ut jusseram, magno meo cum dolore intellexi. Id quomodo acciderit, ex illis literis intellexisti; si modo illae sunt ad te perlatae: quod ut ita sit, plurimum sane interest mea. Eram nunc missurus responsum Huberti, et aliquam ex Alcorano schidam: sed neque ille rem confecerat; et ego aliam exspectare malui occasionem, quam hunc adolescentem onerare. Habebam enim in manibus Cleomedem, a Belforeo Scoto editum, et ad me missum, ut illum tibi curarem. Illustrissimam Principem audiebamus brevi profecturam; et alter jam erat mensis, ex quo fasciculum, in quo aliquot Catonis exemplaria continentur, nobili virgini Bricomotiae tradidimus. Per illam pluribus ad te, [gap: Greek word(s)], scribemus, et de omnibus rebus certiorem te faciemus. Ego tuas illas cupidissime exspecto, quas Buzenvalida abs te habet, cum indice et libro. Quicquid jusseris, statim curabitur, propitio Numine. Deus te servet, illustrissime virorum. Vale. Raptim, inter multas curas et vehementissima frigora. Lutetiae Parisiorum, a. d. VI. Eid. Januar. CIC IC CVIII.

EPISTOLA DLXXXIII. EIDEM.

[note: 1608.] ILlustrissime Vir, postquam de tua valetudine anxius perdiu, et supra modum sollicitus fuissem, quum nihil certi de ea haberem compertum; sed incertis rumoribus, qui de gravi tuo morbo erant sparsi, aures meae quotidie personarent; accepi tandem Heinsii nostri literas; quae majorene dolore me perculerint, an virtutis tuae admiratione affecerint, nondum equidem constitui. Illam sane partem, quae de languore tuo erat, nobilissime virorum, siccis oculis, et sine ingenti animi cruciatu non legi. Neque vero meo privatim periculo magis moveor, quam universae Reipublicae literariae, quam [note: 1608.] tu, magne Senex, solus prope mortalium, tot jam annos dignitate ornas, et divini ingenii tui luce illustras. Cogito dies noctesque, quantum in uno capite literae omnes meliores periculi adeant. Sed Deus meliora: neque vero ad ultimum adhuc periculi esse ventum, Heinsii Epistola narrabat. Oro, venerorque supplex Dominum Jesum, ut Reipublicae literariae misereatur, tuique usuram diuturniorem bonis, et verae doctrinae studiosis velit concedere. Nemo hîc est, qui literas amet, quin pro tua salute superos mecum fatiget. Omnes interim tuum illud animi robur, et piam in morbo constantiam, quam ex literis Heinsianis cognovimus, miramur, eoque nomine Deo Opt. Max. gratias agimus, et tibi gratulamur. Hoc est, vere pium esse, id velle, quod magnus Imperator jusserit; non trahi, sed duci; et, quod pauci facimus, hominem se natum, tempore necessario meminisse: nimirum hoc est [gap: Greek word(s)]. Enimvero non poterat Scaliger, Scaliger non esse. Quam semper hactenus supremo Numini fueris charus, quum sciant omnes mortales, ipse non potes ignorare. Confide, Senex venerande, proprium et perpetuum hunc superum erga te favorem futurum; [gap: Greek word(s)] bonum certamen certasti; fidem servasti; restat nunc illa [gap: Greek word(s)] corona, in cujus spem tulisti tam multa. Iterum iterumque [gap: Greek word(s)] obtestor, ut tibi adsit; dolores tuos suavissimâ crucis suae recordatione leniat; pristinam tibi valetudinem restituat; te faciat ex animo velle, quod ipse voluerit. Parce affectui meo, et [gap: Greek word(s)], sapientissime Scaliger. Lutetiae Parisiorum, a. d. XV. Kalend. Februar. CIC IC CVIII.

EPISTOLA DLXXXIV. CLAUDIO SALMASIO.

[note: 1608.] ACcepi nudius quartus, quas anni novi Kalendis ad me dederas. Accidit mihi eas legenti, quod nunquam non, quoties aliquid a te accipio literarum, ut a tuarum lectione doctior semper discedam. Nam de Periplo Maeotidis, quam mihi gratum illud acroama fuisse censes? quum praesertim Auctoris nomen simile quid polliceatur iis Periplis, qui jam sunt editi. Itaque te hortor, atque adeo obtestor, ut opus integrum tibi describas, et tantum thesaurum tibi perire ne sinas. Ubi ad nos redieris, speramus ejus inspiciendi

[note: 1608.] libri fore aliquando nobis copiam. Neque enim te fugit, eo genere argumenti semper nos esse delectatos. Poteras cum Stephano tuo eum simul edere, nisi te graviora, ut video, tenerent occupatum. De Epigrammatis mira sunt, quae narras: etsi equidem non dubito ita esse, uti scribis. Opto tibi sic laeta omnia, ut brevi omnia, quae meditaris, perficere ex animi sententia queas. Ego certorum hominum [gap: Greek word(s)], multis repente calamitatibus obrutus, animum pene despondi [gap: Greek word(s)]. Deus, spero, mihi meisque aderit, quos multiplex fraus et iniquitas nonnullorum proxime ad inopiam redegit. Vale, optime et eruditissime Salmasi. Lutetiae Parisiorum, a. d. IV. Eid. Februar. CIC IC CVIII.

EPISTOLA DLXXXV. JOSEPHO SCALIGERO.

[note: 1608.] ILlustrissime Vir, quum spes nostras diu frustrata esset toties dilata profectio Illustrissimae Principis, erat jam mihi aliisque persuasum, non ante Pascha ipsam hinc discessuram. Ecce vero, nihil tale cogitanti significatur, in procinctu esse, et currum jam conscendisse. Raptim igitur haec exaravi, ut simul Huberti [note: Stephani Huberti, Aurelianensis.] literas mitterem. Volui et interpretationem [gap: Greek word(s)] Zohar [note: Super III. libros Mosis. Scaliger, Epist. 132.], quam petis, mittere: sed quia incertus sum, an fieri id nunc queat, aliud, nihil possum in praesentia, nisi quod me eum librum polliceor missurum primâ quâque occasione. Tandem enim libros, quo remisisti, et adjunctas literas tuas accepi. Dabo operam, quod in me fuerit, ut tuae voluntati morem geram. Te scio effecturum, [gap: Greek word(s)], ne quid detrimenti B. R. capiat eorum negligentiâ, quibus ea committes, quae a nobis acceperis. Accepi et munus Heinsianum, pro quo ne gratias quidem illi agere nunc possum: faciam, ubi primum potero. Doleo etiam, non potuisse me exemplaria tui Martialis adjicere, quae perfidiâ D. mercatorum non accepisti Francofurdo. Quaeso, ignosce; sarcietur, si quid est peccatum. Deus te servet. Vale, et me ama. Lutetiae Parisiorum, a. d. XIV. Kalend. Mart. CIC IC CVIII.

EPISTOLA DLXXXVI. DAVIDI HOESCHELIO.

[note: 1608.] QUum superioribus nundinis nihil a te, neque ab amplissimo Velsero [note: 1608.] literarum accepissem, praestantissime Hoescheli, accepi postea vestras amborum literas, longe mihi illas quidem, ut semper, gratissimas. Itaque etsi eram quotidianis curis non mediocriter districtus, constitueram tamen, ubi primum occasionem essem nactus, respondere utrique vestrûm. Sed me primo inusitati frigoris vehementia [gap: Greek word(s)] continere, vel ad ignes porrigere, perdiu compulit; deinde ut hoc [gap: Greek word(s)], ecce [gap: Greek word(s)], quod me dolore vehementissimo perculit. Amisi enim, mi Hoescheli, vel praemisi potius [gap: Greek word(s)], (ita confido in Dei clementia, et merito passionis Domini Jesu,) filiam, quam habui ex omnibus liberis meis natu maximam [note: Philippam, natam annos XVIII.], cujus desiderium propter amabilem ipsius idolem, et [gap: Greek word(s)] vix ferimus nos parentes; ferimus tamen, Dei virtute, qui pro sua illa [gap: Greek word(s)] benignitate dabit mihi et meis omnibus, id serio velle, et gaudere etiam, quod ipse nobis ostenderit, se velle. O beatos, qui hoc re possunt praestare! [gap: Greek word(s)]. Polybium adeo propterea non intermisimus, ut multo quam ante acrius opus institutum urgere voluerimus, ut a tristi cogitatione animum abduceremus. Sed nobis res cum miri ingenii operis, quibus dies totius anni sunt alternatim festi, aut profesti. Itaque Callipidae similes sumus. Accedit operis longitudo; haud paullo majoris, quam multi putent. Tu quid agas, scire cupio. Notas in Procopium non sum oblitus; sed otium hactenus ad eam opellam mihi defuit. Mihi crede, non sunt tanti mea, ut vestras operas morentur. Et semper erit opportunum, mea attexere iis, quae fuerint a vobis edita. Deus te servet, Vir doctissime. Vale. Lutetiae Parisiorum, a. d. VII. Eid. Mart. CIC IC CVIII.

EPISTOLA DLXXXVII. GEORGIO MICHAELI LINGELSHEIMIO.

[note: 1608.] Amplissime Domine, ex sermonibus optimi et clarissimi Bongarsii non semel didici, quae tua esset in suscepto semel mei amore constantia: nam et mentionem benevolentiae plenam nostri facis, quoties ad illum scribis; et quantae tibi sint curae meae fortunae, clarissime demonstras. Ago tibi, Vir nobilissime, quantas possum maximas gratias pro tuo hoc in me animo; quem ego nullâ re esse unquam promeritum,

[note: 1608.] nisi agnoscam et ingenue profitear, plane ingratus sim. Sed non sum, mihi crede, ingratus; scio enim, quod me honore hoc tanto digneris, tuae hoc totum esse [gap: Greek word(s)], non meriti mei: scio quam sit mihi suppellex curta; quam denique alius sim, atque tu me putas esse. Deum oro, obsecro, ut hanc naturae tuae bonitatem perpetuo suo favore prosequatur; teque inter tuos omni bonorum genere cumulatum quam diutissime praestet incolumem. Nos in suscepto opere, quo possumus modo, pergimus: etsi ab aliquot mensibus alacritatem illam prorsus amisimus, quae studia nostra plurimum sublevabat. Habuimus partem magnam fortunarum nostrarum Genevae collocatam, quo etiam post obitum [gap: Greek word(s)] mei parentis, sororem adduxeram, et dotem illi quingentorum aureorum dederam. Sperabam enim non posse melius illi esse prospectum, quam si in ea urbe ipsam collocarem, quae mihi videbatur pietatis et charitatis esse domicilium. Dico invitus, sed vere; expertus sum, non potuisse me deterius consilium inire. Nam et fortunas omnes meas amisi, et illa, relicta vidua ab optimo marito [note: Johanne Rigotio. Vide supra, Epist. CXXXI. pag. 71. et Epist. CXLVII. pag. 79.], et de civitate Genevensi, patria sua, bene merito, iniquissimis litibus per annos duodecim exagitata, tandem rebus omnibus suis nudata, et ad mendicitatem, quod ad attinet, redacta, cum filia ad me perfugit. Homines [gap: Greek word(s)] et feri, postquam omnia misellae bona absumserunt, me quoque vanâ spe lactarunt; qui, dum exitum infaustarum litium soror exspectat, aureos fere trecentos illi suggessi. Non potuit inhumanius, crudelius, iniquius cum illa agi. Jam mihi privatim factas injurias si aggrediar narrare, longum faciam; et animus meminisse horret. Sed hae profecto non accidunt [gap: Greek word(s)] quod eventus me docuit. Nam quum eâ tantâ jacturâ rei familiaris gravius commoveremur ego atque uxor, non adeo propter pecuniam amissam, ut propter filiam, quam habebamus supra modum nobis charam, cujus aetas nos admonebat, ut dotem illi serio pararemus; haec, inquam, cura post tantam cladem fortunarum nostrarum, quum nos ureret, eâ nos Deus liberavit, ereptâ nobis filiâ natu maximâ, quam propter singularem pietarem et eximiam indolem (ignosce affectui paterno) parens uterque vehementissime adamabamus. Deo filiam nostram fuisse curae, ex eo colligimus, quod mature ex hac faece vitiorum illam ad se recepit: [gap: Greek word(s)], ait vetus [note: 1608.] verbum, quod nos in ea verum extitisse, confidimus in Dei clementia infinita, et merito passionis Domini Jesu. Sed moror te, amplissime Domine. Vale, et me ama. Lutetiae Parisiorum, a. d. VII. Eid. Mart. CIC IC CVIII.

EPISTOLA DLXXXVIII. [note: +] JOHANNI DRUSIO.

[note: 1608.] TErnas omnino literas a te accepi, eruditissime Drusi. Primis respondi statim, easque literas ad clarissimum parentem tuum misi. Alteris quo minus responderim, fecit dubitatio mea de loco, ubi esses; quum praesertim dictum mihi esset a nonnullis, qui erant te familiariter usi, cogitare te in Galliam. Quod si a te fieret, non dubitabam, recta in hanc urbem esse te venturum; et nos statim invisurum. Haberes hîc profecto neminem, cui gratior esset tuus conspectus, nec qui advenientem [gap: Greek word(s)] te exciperet, atque amplecteretur. Debeo hoc eximie de literis melioribus illis merito, patri tuo, viro praestantissimo: debeo et tibi, mi Drusi, cujus eruditionem si non amarem, non magni facerem; literas ipsas, mihi crede, non amarem. Ex novissimis tuis didici, reversum te ex Anglia, et apud patrem jam esse. An igitur de invisenda Gallia sententiam mutasti? Sed non dubito, de parentis voluntate tua omnia, ut par est, consilia pendere. Non is ego sum, qui sententiae meae in hac deliberatione ullam a vobis habendam rationem putem. Existimo tamen, cupientibus Gallias videre opportunissimum esse hoc tempus; propter eam, quae jam toto Regno obtinet, publicam tranquillitatem; [gap: Greek word(s)]. Si veneris, omnia mea officia tibi fore parata, confidas velim. Opto tibi, charissime Adolescens, laeta omnia et fausta. Vale. Lutetiae Parisiorum, pridie Eid. Mart. CIC IC CVIII.

EPISTOLA DLXXXIX. [note: +] JANO DRUSIO.

[note: 1608.] ACcepi, clarissime Vir, quem dono misisti, Commentarium in Sulpitium. Bene locasti operam; nec est, quod te poeniteat. Doctissimi viri, qui hactenus cum librum suâ diligentiâ juvant expolitum, plus egregiae voluntatis, quam peritiae illarum literarum ad susceptam provinciam ornandam attulerant.

[note: 1608.] Tibi neque illa desunt praesidia, quibus ipsi praestabant; et eâ, quae ipsis deerat parte, quaeque omnium erat maxime necessaria, ita es instructus, ut ne Serarius quidem fuerit negaturus, eam tibi proprie convenire Spartam. Multum tibi omnes debent, qui non [gap: Greek word(s)], sed accurate in Historia Sacra volunt versari. Ego privatim me praeclara multa tuis observationibus didicisse profiteor. Itaque et publico, et privato nomine ago tibi, quantas possum, maximas gratias. Relaturum me dicerem, si esset aliquid ad manum, quod tibi mitterem [gap: Greek word(s)] sed nos in Polybio occupati, aliud nihil prius edemus, quam ad umbilicum fuerit suscepta magni ejus Scriptoris editio. Deum veneror, praestantissme Drusi, ut te servet, et quicquid tibi charum. Vale. Lutetiae Parisiorum, pridie Eid. Mart. CIC IC CVIII.

EPISTOLA DXC. CLAUDIO SALMASIO.

[note: 1608.] REspondi nuper iis literis, quas a te mihi paucis ante diebus reddiderat Gilbertus noster. Eo nunc breviores istae erunt; quum praesertim a nonnullis acceperim, te Heidelbergae amplius non esse. Pars repetiisse patriam affirmabat; quidam, ad virum clarissimum, et amplissimum Praesidem, Janninum, in Hollandiam esse profectum; hoc mihi nuper quidam affirmabat e tui parentis familiaribus. Ego cupidissime tuum Florum exspecto, quem prelis dicebas jam subjectum. Atque utinam, mi Salmasi, priusquam isthinc pedem moveres, praeclaras tuas vigilas nobis, et omnibus harum literarum amantibus communicasses! Meum semper fuit consilium, huic tuae aetati hoc studiorum genus optime convenire. Vereor enim, ne ubi [gap: Greek word(s)] alio animum converteris, nobis juveniles tuas curas invideas. Ne feceris, per Deum immortalem te oro; quem supplex veneror, ut te servet [gap: Greek word(s)]. Nos gravis casus nuper afflixit, obitus filiae natu maximae, utrique parentum suo merito et singularem ob pietatem charissimae. [gap: Greek word(s)] cui sit honos et gloria [gap: Greek word(s)]. Vale, charissime mihi Adolescens, [gap: Greek word(s)]. Lutetiae Parisiorum, Eid. Mart. CIC IC CVIII.

EPISTOLA DXCI. JOSEPHO SCALIGERO.

[note: 1608.] ILlustrissime Vir, multi praeterierunt menses, ex quo nihil a te literarum accepi; quum tamen scripserim ipse persaepe. Nec vero scripsi tantum; sed etiam multos fasciculos misi; quos an acceperis, scire vehementer laboro; et ut sciam, interest mea. Tres vel quatuor librorum fasciculos Illustrissimae Principi, isthuc eunti, ipse tradidi. In his erat unus, qui Zoharis versionem, quam petieras, continebat. Haec igitur omnia an probe fuerint curata, ut me certiorem facias oro; magis tamen, ut de tuo statu et valetudine aliquid scribas. Neque enim ea cura mediocriter sollicitum me habet; qui alioquin tot adversis obruor, ut aegre spiritum traham. Ne alia commemorem, et recentem matris venerandae obitum, ac fortunas meas funditus eversas scelere N. taceam; amissa superioribus diebus filia natu maxima, eo me luctu affecit, ut nunc demum, quam parum insit mihi roboris adversus id genus casus, agnoscam. Sed ignoscent parentum lacrymis, qui probitatem, generosam indolem, et firmam in pietate vera constantiam [gap: Greek word(s)] habuerunt notam. Mihi certe secundum ejus matrem nihil fuit, nec potuit esse charius: qui tamen facile consolor ipse me, quoties privatum, aut publicum omnium bonorum in hoc Regno statum intueor. Sed mitto tristia: [gap: Greek word(s)] neque aequum est, ut te a gravibus tuis curis mea adversa vel tantillum avocent. Te quae studia occupatum habeant; quae virum clarissimum, Danielem Heinsium, aveo scire. Peto a te, ut meum apud ipsum silentium excuses: non enim possum nunc ad illum scribere. Vale, illustrissime Vir. Lutetiae Parisiorum, prid. Kalend. April. CIC IC CVIII.

Fasciculus, in quo erant novem aut decem Martialis exemplaria ante multos menses Drovardo commissus, tandem Beisio traditus est, quum dixisset, praesentem sibi esse occasionem ad manum ejus curandi. An acceperis, quaeso te, fac ut sciam; item illos alios multos fasciculos, de quibus jam dixi. Iterum vale. Deus te servet.

EPISTOLA DXCCII. DANIELI HEINSIO.

[note: 1608.] PUderet me diuturnioris silentii, nisi haberem, quas afferrem, caussas illius et gravissimas, et justissimas: nam ab aliquot mensibus in luctu et moerore continuo ita vixi, ut mirari nemo debeat, scribendi officium minus diligenter fuisse a me culcum. Ne alia commemorem, obitus filiae natu maximae eo me angore nuper affecit, ut nunc primum expertus mihi videar, [gap: Greek word(s)] quam violenta res sit. Ea certe fuit charissimae filiae meae indoles, ut non solum uterque parens, sed et quicunque mores et pietatem singularem ipsius nôrant, fato functam nobiscum luxerint. Ego illam Deo non dubito fuisse charam, qui mature ad se recepit, et peccandi necessitate absolvit; nec te fugit vetus dictum, [gap: Greek word(s)]. Accepi tandem Paraphrasten tuum, de quo judicium meum antea ad te scripsi: legeram enim multo ante, quam tuum munus ad manus meas perveniret. Agerem tibi pro eo gratias, nisi deficerent me verba tuis meritis [gap: Greek word(s)]. Satyram tuam [note: Menippeam. Vide supra, Epist. DLIX.] quâ cupiditate expectem, vel sitiam potius, exprimere verbis non possum. Polybius noster, quod ad Authoris textum attinet, jam pene ad umbilicum est perductus: sed longe adhuc a meta absumus. Quod superest, peto a te, ut praestantissimum virum, et omni laude majorem, qui has tibi reddidit, eâ comitate excipias, quam excellens ejus virtus meretur. Vale, et nisi grave est, D. Baudium a me saluta. Lutetiae Parisiorum, Eid. April. CIC IC CVIII.

EPISTOLA DXCIII. JOSEPHO SCALIGERO.

[note: 1608.] POst gravissimum casum, qui me nuper [note: Haec est responsoria ad Scaligeri Epist. 135.] afflixit, et de quo ante aliquot dies scripsi plura ad te, literis primum tuis nonnihil sum recreatus. Nam ad caeteras meas aerumnas gravis cura accedebat de tua valetudine et statu; quod nihil a te literarum ab aliquot retro mensibus acceperam; et inaudita frigoris asperitas non mediocri de te metu me afficiebat. Heic certe plures saevitiâ hyemis sunt absumpti, quam pestilentiâ illâ, quae ante biennium urbe nos expulerat. Neque sane dubito, quin ea ex causa morbus ille fuerit ortus, qui me filiâ natu maximâ, utrique [note: 1608.] parenti longe charissimâ, longe dignissimâ amore nostro, orbavit. Ago Deo Opt. Max. grates gratissimas, quod meus de te metus fuit inanis; oroque illum, ut te, [gap: Greek word(s)], ultra Nestoris annos server [gap: Greek word(s)]. Zohar te accepisse gaudeo. Confidas velim nihil futurum in potestate mea, quod non tecum, si voles, communicem. Quaesivi, et quaeram adhuc diligentius, si quid eorum invenire potero, quae indicasti [note: Epistolâ 132. scilicet Alcoranum in Latinum translatum cum Arabico textu; Vocabularium Arabicum.]; tum, si quid erit, statim ad te; sit modo, cui tuto dem. Miratus sum quae scribis de amicis Heidelbergensibus. Inaudiveram equidem aliquid; sed serio id agi, neque putabam, neque adhuc puto. Quid enim sumus? aut quid ibi acturi? Itaque non raro cum imminentem procellam cogitamus, [gap: Greek word(s)] stuperfieremus, nisi repente oculos coelum versus attolleremus. Ea nostra patria est, quam nullus Loiolita nobis eripiet. Libellus de Libertate Ecclesiae neque absolutus est, neque heic potest absolvi: diserte enim rogatu [gap: Greek word(s)] vetuit is [gap: Greek word(s)]. Accedit, quod tempus praeteriit: et Autor ita festinato partum illum, vel potius [gap: Greek word(s)] effuderat, ut vehementer ipse gaudeat, ejus deformitatem perpetuis tenebris esse damnatam: qui si alibi esset, atque id serio ageret, in eo argumento nonnihil posset. Porro has traditurus eram viro summo, qui tui maxime videndi desiderio iter instituit. Is est, qui omnium optimum Eusebii codicem tibi commodaverat. Quo loco hîc sint boni, ex eo potes colligere, quod tantus vir, tam bene de Republica meritus, omni jam publicâ curâ est liberatus. Vale, Vir illustrissime, et me semper ama. Lutetiae Parisiorum, Eid. April. CIC IC CVIII.

Fasciculum, in quo novem, aut decem Martiales inerant, an acceperis, cupio scire. Traditus est Bibliopolae Parisiensi, qui librorum fascem isthuc mittebat, cui nomen Beisio. Novissimum fasciculum meum an acceperis, in quo erant literae et chartae quaedam ex Aquitania ad te missae, scire cupio. Tradidi eum Johanni Meursio.

EPISTOLA DXCIV. DANIELI HEINSIO.

[note: 1608.] SOmnium tuum, clarissime Heinsi, vidi, legi, relegi. Sciebam quantus esses in serio tractandis literis; quantus in omni genere seriae scriptionis: tantum inesse tibi leporis, tantum amoenitatis ac venustissimae venustatis, neque

[note: 1608.] ego sciebam, neque fortasse quisquam alius eorum, qui e tuis scriptis te nôrunt. Deum immortalem! quam ingeniosa [gap: Greek word(s)]! quam non e trivio, sed nescio unde ex abdito petiti joci! quam docti et salsi sales! quam alta denique, et profunda, atque effluens eruditio tua in singulis prope verbis apparet! Itaque etsi [gap: Greek word(s)], abstinere tamen non potui, quin lepidissimum scriptum saepe legendo producerem. Placuit etiam, filium meum natu maximum [note: Joannem.] ad epularum tuarum delicias admittere; ac propterea Satyram tuam cum eo relegi, ut quae minus assequeretur, ea ipse interpretarer. Sed accidit perincommode, ut praeter illa quatuor exemplaria, quae a venerando et illustri Scaligero sunt missa, nullum aliud in urbe reperiatur; eo namque factum, ut illo libro, quem acceperam, frui diu mihi non licuerit. Intelligo etiam non deesse, qui curandam hîc ejus libelli editionem suscipiant. Potes inde conjicere, quos plausus heic tulerit Somnium istud tuum. Omnium communis vox est, somniando te vel eruditissimorum virorum vigilias, et ad Cleanthis lucernam elaboratas lucubrationes superasse. Macte, Vir doctissime, hac pietate, hac generositate mentis, hac denique capitalis atque ignei ingenii beatissimâ copiâ. Equidem in eorum numerum adscribi postulo, qui propter hanc [gap: Greek word(s)] scriptionem multum se tibi debere, ingenue profitentur. Deum veneror, mi Heinsi, ut tuum hoc pietatis officium bene tibi velit evenire. Vale. Lutetiae Parisiorum, a. d. VI. Kalend. Maj. CIC IC CVIII. Scripsi raptim per occasionem.

EPISTOLA DXCV. JOSEPHO SCALIGERO.

[note: 1608.] ILlustrissime Vir, qui frustra hactenus conatus sum, virtutes tuas imitari; nactus tandem sum, quod imitari possem. Accepi enim abs te paucis diebus tria [gap: Greek word(s)], quorum brevitatem ad exemplum mihi proponere constitui. Libellus Heinsii me [gap: Greek word(s)] supra modum exhilaravit. Moriar, si legere quicquam simile in eo genere memini. Euphormionem geminum [gap: Greek word(s)] mirantur: habeo, quod illis opponam. Si quid judico, neque lepidius, neque doctius scriptum ullum a multis annis prodiit. At [gap: Greek word(s)] [note: Scioppius. Colomes.] Ratisbonae triumphum agit de veritate Dei [note: Vide Scaliger. Epist. 135.], et virtute tua ac parentis [note: 1608.] tui triumphata. Non puto eum esse, qui Tres capellas edidit, scriptum (Deus bone!) inficetum, impium, diabolicum. Symmachum ejus vidisti, et quomodo Lectium, et Juretum, virum de literis optime meritum, excipiat. Habes, quod gaudeas: nemo inimicum se tuum profitetur, qui omnibus bonis et doctis bellum non indixerit: [gap: Greek word(s)]. Polybii editio, ad textum quod attinet, prope jam ad metam est perducta. Superest Commentarius noster; ad quem priusquam me accingo, lectionem Diatribae tuae de Re nummaria vellem redemisse parte dimidiâ omnium bonorum, quae mihi [gap: Greek word(s)] N. N. [gap: Greek word(s)] reliqua fecit. Plura ne addam, pudor vetat. An literas meas acceperis, quas Bongarsio dedi, cupio scire. De fasciculo Martialis exemplarium, Beisio traditorum, pudet toties scribere: sed quiescere non possum, priusquam intelligam, recte illum esse curatum. Epistolam [gap: Greek word(s)] N. [note: David. Parei. Scaliger, Epist. 131.] [gap: Greek word(s)]. Vale, illustrissime Vir. Lutetiae Parisiorum, a. d. VI. Eid. Maj. CIC IC CVIII.

Ad clarissimum Heinsium, quia otium non dabatur, non jam scribo; neque ad praestantissimum Grotium, cujus auream tragoediam accepi. Scribam [note: Ad hanc Epistolam respondet Scaliger, Epist. 139.] ad utrumque intra biduum, [gap: Greek word(s)]. Utrumque, nisi grave est, et [gap: Greek word(s)] Baudium, salvere a nobis jubebis.

EPISTOLA DXCVI. [note: +] PETRO FABRO.

[note: 1608.] VEllem sane, praestantissime Faber, ita tulissent fata, ut quemadmodum ais optasse, suavissimâ consuetudine tuâ in gravissimo casu meo frui potuissem. Ea res ad leniendum dolorem meum quantum fuisset valitura, facile vel ex eo intelligo, quod unius Epistolae tuae lectione non mediocriter sensi, me isto AEtnâ graviore onere levatum. Quae duo plurimum possunt ad minuendum dolorem, [gap: Greek word(s)], ambo eximie abs te sunt praestita. Igitur quod te quoque non perfunctorie mea mala tangunt, agnosco pietatem, probitatem et amorem in me tuum. Ago tibi, venerande Senex, pro hoc affectu, proque officio, quod necessario meo tempore mihi exhibuisti, grates gratissimas. Omnino si unquam mihi fuit optandum, tui et similium tui virorum alloquiis posse frui, tum certe fuit, cum recenti matris obitu, et aliis malis gravissimis, quorum commemorationem supersedeo, prope confectus, alio insuper telo, ceu

[note: 1608.] fulmine quodam coelesti sum repente obtritus; amissâ filiâ natu maximâ, cujus ne nunc quidem sine lacrymis parentes meminisse possumus. Nam ut taceam [gap: Greek word(s)] vim illam [gap: Greek word(s)], ea fuit filiae nostrae [gap: Greek word(s)] (sic spero in Domino, et propter meritum Domini Jesu) indoles, ea constantia in puriore Religione, is zelus, ut amore utriusque parentis esset dignissima. Accedit quod morbi insidiosi ac fallacis violentia eam nobis pene inopinantibus rapuit. Fateor tibi ingenue, venerande Senex, dolorem huic similem nunquam doluisse me; nunquam ita expertum, quam parum firmus adversus hujus generis [gap: Greek word(s)] essem. Ignoscat mihi Deus Opt. Max. scio nihil gravius esse ferendum, quod ipse nobis immittit; scio esse partem impietatis, non ita affectibus moderari nostris, ut appareat ex animo quotidie nos dicere, [gap: Greek word(s)]. Sed enim, mi Faber, homo sum, [gap: Greek word(s)], imo lutum, non homo, qui tam parum ad hanc diem profecerim in Ecclesia Dei: piget enim pudetque me infirmitatis meae. Faxit Deus pro sua ineffabili clementia, ut ego et omnes mei melius posthac proficiamus, neque aliud quid unquam velimus, nisi quod ipsum velle cognoverimus. In hoc voto desino, eundem supplex venerans, ut te servet quam diutissime, et senectutem tuam magis magisque fortunet. Scripsi raptim. Lutetiae Parisiorum, a. d. V. Eid. Maj. CIC IC CVIII.

EPISTOLA DXCVII. [note: +] HUGONI GROTIO.

[note: 1608.] PUto jam accepisse te, praestantissime Groti, quas ante dies paucos ad te dedi. Eas literas isthac curavit clarissimus Meursius: qui quum repentino consilio mox profectionem ad vos institueret, sine meis ad te, hominem utriusque nostrûm amantissimum dimittere non potui. Ago igitur tibi [gap: Greek word(s)] pro recenti tuo munere gratias gratissimas; Tragoediam dico tuam, vere tuam, et eo viro dignissimam, cujus olim pueri, et adhuc [gap: Greek word(s)] rudimenta doctos omnes stupore perculerunt; ut magnum videri non debeat, si quae hac aetate adultiore scribis, nemo sanus et intelligens sine admiratione tui possit legere. Poematis vero hujusce tui peculiaris caussa est, in quo tu Lectoribus, ut incertum esset, effecisti, pietatemne tuam prius, an [gap: Greek word(s)] admirentur: [note: 1608.] utrâque enim istâ dote Auctorem suum Christus patiens tuus commendat. Opto tibi, clarissime Hugo, omnia laeta et fausta, ut et operâ tuâ forensi quam diutissime patria utatur, a quo recens novo hoc honore es auctus; et nos, qui literis delectamur, scriptis tuis subinde beemus. Vale, et me amare perge. Lutetiae Parisiorum, Eid. Maj. CIC IC CVIII.

EPISTOLA DXCVIII. DANIELI HEINSIO.

[note: 1608.] DE Satyra tua Menippea egi nuper tibi gratias, doctissime Heinsi, et quam grata ejus lectio mihi fuerit, significavi [note: Epistolâ DXCIV.]. Omnino, si quid mei judicii est, omnes a tergo reliquisti, qui nostrâ, aut patrum memoriâ simile quid sunt aggressi. Ne hostes quidem literarum, et Scaligerici nominis, sine admiratione summa altae hujus doctrinae tuae illa legent. Me vero quod inserueris tam ingenioso scripto, quas ego possum condignas tibi grates agere? Sed diu est, cum in aere sum tuo, sine ulla spe paria unquam tecum faciendi; quanquam animo certe faciam, etsi re non possum: [gap: Greek word(s)] urgent enim Polybianae operae, et aliae curae [gap: Greek word(s)]. Sed quum ad vos rediret clarissimus Meursius, facere non potui, quin haec pauca exararem. Vale, praestantissime Heinsi, et me ama. Lutetiae Parisiorum, Eid. Maj. CIC IC CVIII.

Virum clarissimum, Dominicum Baudium, meis verbis, nisi grave est, salvere jube; non enim vacat nunc mihi ad eum scribere; neque ita diu est, cum scripsi.

EPISTOLA DXCIX. JOSEPHO SCALIGERO.

[note: 1608.] DEderam paulo ante eruditissimo Meursio literarum fasciculum, quem ad te curaret; mox venit ipse ad me, suum isthuc reditum nuntians, et numquid vellem rogans. Etsi nihil erat novi, quod scriberem, facere tamen non potui, ut sine meis eum ad te redire paterer. Ille tibi nuntiabit, quo loco sint nunc res meae. Nam in illo gravissimo casu, qui ante menses fere tres me perculit, assidue mihi vir hic doctissimus adfuit, neque ab eo quicquam praetermissum, quo summum et prope [gap: Greek word(s)] dolorem meum mihi redderet leviorem; quo nomine quantum ipsi me debere sentiam, verbis exprimere

[note: 1608.] non possum. Per eam occasionem quum una multum essemus, multum etiam de te, et tuis in Rempublicam literariam ingentibus meritis loquebamur. Erat mihi suave, etiam in recentissimo luctu, de te et tuis studiis atque institutis novi subinde aliquid addiscere, quod mirarer. De Satyra Heinsiana nuper gratias egi, et quanta cum voluptate ac stupore lepidissimum libellum legerim, ostendi [note: Supra, Epist. DXCIV.]. Martiales tuos an acceperis, nondum scio; eâque re animi crucior: recens editos commiseram fidei Drovardi. Monitus a te officio illum suo defuisse, quum quaererem, quâ tutissimâ viâ fasciculum a Drovardo receptum ad te curarem, obtulit se Beisius, Bibliopola isthîc probe notus; qui sancte confirmavit, intra dies quindecim te, si operâ ipsius uti vellem, eos libros accepturum. Quid ex eo tempore illis sit factum, nescio. Ita rem esse gestam, mihi accredas velim. Si periit etiam ille fasciculus, mittam confestim alios. Polybii contextus cum Legationibus jam ad umbilicum vergit. Superest Commentarius, qui in lucem prodiret confidentior, si quam abs te impetrare plumam posset, quâ se ornaret; atque utinam tantum tibi abs re tua esset otii! Deum oro, ut te servet, illustrissime virorum, et mihi amorem tuum. Lutetiae Parisiorum, Eid. Maj. CIC IC CVIII.

EPISTOLA DC. [note: +] JOANNI DEODATO.

[note: 1608.] NUper cum tuis literis, amantissime scriptis, respondi, praestantissime Deodate, munus vere divinum, quo me beasti, nondum acceperam. Itaque pro illo sic tibi gratias egi, ut qui illud necdum vidissem, neque meam illius fruendi sitim lectione diligenti, quod postea facere conatus sum, explessem. Etsi autem ne nunc quidem tantum temporis in eo posui, quantum ponere constitui, qui non prius desinam, [gap: Greek word(s)], quam totum opus [gap: Greek word(s)] diligenter legero; non potui tamen debere tibi diutius hoc grati animi qualecunque testimonium. Ego enim, Vir doctissime, ubi primum in Versionem tuam et Notas, haudquaquam sane translatitias, oculos conjeci, ita captus sum, ut e vestigio constituerim totum opus perspicere, quantâ maximâ fieri poterit diligentiâ. Quod si per susceptam maximi Historicorum editionem licuisset, poteram diebus oppido paucis, quae erat alacritas mea ad id studium, negotium [note: 1608.] hoc profligare. Nunc quia curis aliis, iisque diversis, [gap: Greek word(s)], obruimus, lentius quidem, sed et attentius, in suscepta lectione pergemus. Atque id eo constantius sumus facturi, quia saepius jam sumus experti, quo et quanto cum fructu sive in Versione, sive in Notis simus versaturi. Quin etiam si quid erit, de quo dubitemus, de eo per literas tecum agemus. Solet enim mihi interdum accidere, ut dum plures Versiones, Veterum praesertim, inter se contendo, ecquae potissimum sententia sit amplectenda, subdubitem. Equidem operae illius, quam in discendis linguis hactenus posui, hunc, sine controversia, maximum fructum duco, diversarum linguarum interpretationes posse invicem comparare. Atqui utinam omnes hodie extarent Versiones, aut Paraphrases, quas eruditi homines, vel Graeci, vel Latini, vel Syri, vel Arabes, diversis temporibus et occasionibus procuderent. Nam licet persuasissimum habeam, nullam omnium earum posse reperiri, quae cum nostra Gallica, aut tua Italica fide, [gap: Greek word(s)] mereatur comparari; puta tamen, nullam adeo negligenter aut infeliciter fuisse curatam, quae non alicubi esset adjutura. Scimus superiore anno institutam Romae editionem Librorum Sacrorum, quae Origenis Hexapla longo intervallo sit superatura. Omnes enim nobiliorum linguarum Paraphrases, aut Versiones [gap: Greek word(s)] digestas exhibebit. Est praeterea unicuique e linguarum exoticarum Versionibus sua interpretatio Latina apposita. Dignum plane opus immortali laude, si cum fide et diligentia curaretur; nunc enim, ut de utroque addubitem, causas habeo gravissimas. Josephus Scaliger, cujus scripta quanti facias, ex Notis tuis eruditissimis cognoscent omnes, libri gemmei Psalmorum pentaplam editionem erat pollicitus; qui utinam vel nunc posset impelli, ut priora sua in Rempublicam literariam merita hac ingenti accessione cumularet. Saltem daret nobis vir summus tres illas inter se diversas Paraphrases Arabicas, quas in scriniis cimeliorum suorum multos jam servat annos. Inciderunt in manus nostras viginti admodum Geneseos capita, Arabicae cujusdam interpretationis; quae ita se mihi probarunt, ut plura in eo genere legendi magnâ me cupiditate inflammarint. Nam Psalterium Nebientis [gap: Greek word(s)] esse, nullus dubito; est enim expressum non e fonte, verum e Latina interpretatione, quam hodie Romanenses in Hebraicae veritatis locum imperitis obtrudunt, quum

[note: 1608.] sit depravatissima, et saepe absurdissima. Sed quo abeo? neque enim id a principio institueram, qui hoc duntaxat proposito ad hoc familiare tecum per Epistolam colloquium accessi, ut scires, non pessime locatum esse beneficium abs te, cum excellentissimo me donasti munere. Audebo dicere, ex omnibus, qui per te sunt profecturi, neminem unum futurum, qui aut ferventiore animo ad discendum se componat, aut candidiore mente tuas laudes, quantum mea tenuitas capere illas poterit, apud omnes bonos sit praedicaturus. De meis rebus quae scripsisti ad ornatissimum virum, cognatum tuum, vidi, pro quibus si pares meritis tuis grates tibi instituam agere, frustra sim; nullam enim unquam partem tuorum meritorum possim assequi. Sed me tot mala circunstant conserta invicem, et inter se concatenata, ut queri possim, et id quidem justissime; aliud vero nihil impraesentiarum possim, quum praesertim ita me occupatum studia teneant, ut serio adhuc cogitare de meorum malorum remediis per illa non sim quitus. Sive domum Stephanicam respicio, omnia sunt conclamata; sive negotia sororis, omnia acta transacta. Erat quidem facillima via et expeditissima funestae contentionis semel sopiendae, si certis hominibus posset probari, fore olim vindicem Deum injuriarum, quas viduae et pupilli acceperint. Sed haec jam vetus cantilena est, et quae videtur pro anili fabula a multis hodie haberi. Scito autem, praestantissime Deodate, vere illud queri me, [gap: Greek word(s)], quae isthîc perperam, et contra jus, adversus me, aut sororem miserrimam meam, non semel decreta sunt, ea gravius damnum fortunis meis intulisse, quam isthîc vulgo putetur. Quod quia paucis exsequi non possum, missum in praesentia facio: querelarum enim [gap: Greek word(s)], inutilium praesertim. Scripsi quaedam ea de re ad D. Gasparem Laurentium, Rectorem vestrum, quae esse verissima, amici hîc mei sciunt. Qui isthîc blaterant de re nihili, aut sine causa, tantum a me fundi querelarum non debere; ii, si meo loco sint, coelum profecto miscerent terrae. Et oratos velim [gap: Greek word(s)] homines, ne adigant me ad necessitatem cum auctoribus tot injuriarum scripto expostulandi. Uno verbo, reculae uxoris, eversione domûs Stephanicae, et multo magis detentione characterum, quando potui mihi consulere, sunt funditus eversae. Ego si quid habui, ejus magna pars ab iis absumpta, qui sororem per annos duodecim litibus continuis exagitarunt: nam ad aureos [note: 1608.] fere quadringentos accedit summa, quam interea temporis, dum aliquem litium infaustarum spero in diem exitum, subministravi. Sed abrumpo ingratos tibi mihique sermones. Deus te servet, charissime Vir, et quicquid tibi curae. Vale, et me ama. Lutetiae Parisiorum, a. d. III. Eidus Junias, [gap: Greek word(s)], CIC IC CVIII.

De libello Alberii promisso gratias magnas tibi illustrissimus Praeses, et ego cum illo. Sed non is est, quem ipse optat; diu nimirum est, cum illum habet. Is, quem petit, est a D. Faio editus Gallice.

Inscriptio. A Monsieur, Monsieur Diodati, Professeur en la S. Theologie, et es Lettres Hebraiques,

EPISTOLA DCI. DANIELI HEINSIO.

[note: 1608.] ACcepi nunc ipsas, quas decimâ hujus mensis die ad me dedisti, optime et suavissime amicorum. Miratus sum, de meo silentio te queri, quum paucis diebus ternas aut quaternas ad te dederim. Unas Bongarsio [gap: Greek word(s)] tradidi, binas Meursio; quem ego virum non magis literarum scientiâ praestare scio, quam fide, probitate, pietate, [gap: Greek word(s)]. Huic ego paulo ante quam a nobis discederet, fasciculum dedi isthuc curandum, in quo tres erant Epistolae, una ad reverendum senem, altera ad te, tertia ad Grotium: deinde certior ab eodem factus de subita profectione sua, alterum fasciculum totidem Epistolarum ipsi commendavi. Amissas incuriâ, aut aliquo casu meas putarem; nisi ex tuis discerem, clarissimum Grotium accepisse, quas ipsi scripseram. Oro te, dulcissime amicorum, inquiras ab Meursio, quid illis sit factum fasciculis: quos non esse amissos, mea plurimum interest. Ante omnia illud tibi persuade, ne fieri quidem posse, ut tam crassa, tam supina, et plane [gap: Greek word(s)] negligentia in eum hominem cadat, qui te et illustrissimum Heroem dies noctesque cogitat, et in recordatione vestri ex gravissimis aerumnis solet acquiescere. Noli igitur, per Deum immortalem, gravissimis doloribus et curis meis, quibus assidue conficior, hunc cumulum adjicere, ut propter diuturnius meum silentium, quod nullâ meâ culpâ intervenit, tuum erga me animum esse immutatum experiar.

[note: 1608.] [gap: Greek word(s)]. Deus te servet. Vale. Lutetiae Parisiorum, statim post tuas acceptas, die Junii XVI, CIC IC CVIII.

Pro tuo divino libello binis [note: Supra, Epist. DXCIV. et DXCVIII.] illis literis egi tibi gratias, non quantas debebam, scio; sed quantas poteram maximas. Aperueram tibi non judicium, sed stuporem meum ad tantae doctrinae tantulum scriptum. Quaeso te, repete meas a Meursio, et illi, nisi grave est, salutem meis verbis nuntia; nec non viris clarissimis, Baudio et Scriverio.

EPISTOLA DCII. [note: +] SAMUELI NAERANO.

[note: 1608.] VEllem tantum mihi esset aut facultatis aut otii, quantum est animi et voluntatis tuo desiderio, Vir eruditissime, satisfaciendi; non dubitarem, quin si minus re, certe benevolentiae significatione, essem tibi vel cumulate satisfacturus. Nunc adeo curis variis, et diverso studiorum genere sum impeditus, ut diem diffindere [gap: Greek word(s)], cogar. Quanquam, mi Naerane, si non penitus fallor, rem supervacuam a me petis. Quid enim tibi, hac doctrinâ viro, monitore opus? Qui tantum profecisti in itinere suscepto; potes mihi persuadere, viam rectam te ignorare? Ego non puto, et non dubito, si ut coepisti pergas, eo quo tendis, esse te perventurum. Longum sane iter ad doctas Athenas es ingressus; sed amoenum, Deus bone! et oppido fructuosum. Nam qui sine literis Graecis aliquid se putant in literis posse praestare dignum in Minervae arce poni, eorum fatuitatis, stuporis [gap: Greek word(s)] me sane pudet. Sed de hisce pluribus alias, [gap: Greek word(s)]. Gaudeo tibi esse commissam Sedanensis Scholae curam; idque munus bene tibi Reipublicae literariae evenire opto. Constituimus, si dabit Deus [gap: Greek word(s)], unum e meis filiis isthuc mittere; ubi confido amicos me habere; quorum numerum per te factum esse auctiorem, non parum laetor. Ea est futura occasio mutuae scriptionis inter nos saepe repetendae. Ita velit, qui solus, quicquid vult, potest. Lutetiae Parisiorum, a. d. XIII. Kalend. Jul. CIC IC CVIII.

EPISTOLA DCIII. [note: +] JACOBO CAPELLO.

[note: 1608.] REsponsum ad binas tuarum tibi debeo, optime Vir et doctissime. Puderet me diuturnioris cessationis, [note: 1608.] nisi cum benigno creditore mihi res esset, qui animum, uti spero, non ignorat meum. Quod meis adversis tangi te ostendis, et pervenit etiam ad te dolor aliquis ex obitu [gap: Greek word(s)] mearum Philipparum; agnosco probitatem, pietatem, et benevolentiam erga me tuam. Est hoc quidem naturale omnibus parentibus, ut liberos ament suos: sed illius [gap: Greek word(s)], quae [gap: Greek word(s)] utrique parenti quam arctissime alligabat [gap: Greek word(s)], non est adeo res communis. Nulla vixit unquam parentibus obsequentior filia, aut quae unice dilecta, et liberaliter habita, majore metu offendendi patris aut matris teneretur. Omitto ingenium ad omnia Minervae opera [gap: Greek word(s)] pietatem certe omittere non possum: quando ea vel praecipua fuit causa, cur ipsam praecipuâ charitate complecteremur. Si scires, Vir praestantissime, quam [gap: Greek word(s)] odium mendacii, et [gap: Greek word(s)] ejus animo fuit innatum, nostris fortasse lacrymis non invitus ignosceres. Memini, cum soliti ventilare ad me [gap: Greek word(s)], quos sermones ab ea audiverim: nam neque ipsa, neque mater manserunt [gap: Greek word(s)]. Deum immortalem! quâ pietate, quo zelo, et illo tempore, et saepe alias [gap: Greek word(s)] animos mihi addidit, et generositate suâ, pene dixerim, mihi praeivit ad fortem mundi contemptum. Jam ex quo Genevenses inauditâ [gap: Greek word(s)] et me, et sororem nostris fortunis nos spoliarunt, quoties illa me, ipsius potissimum caussâ moerentem, est solata? quum negaret, de se sollicitum esse me debere; sibi omnes spes suas non in paternis bonis esse repositas, non in sua industria; verum in unius Dei Opt. Max. benignitate, clementia, et providentia: illum aviculis necessaria omnia suppeditare; sibi quoque eundem, quae forent ex usu, suppeditaturum. Quid multa? et nos eo ingenio filiam educasse laetabamur; et amici, qui pietatem et dexteritatem, [gap: Greek word(s)] nôrant, [gap: Greek word(s)]. Ejus vero amissae (praemissam volui dicere) luctus eo gravior nobis accidit, quod pene citius nobis est erepta, quam periculose ipsam aegrotare suspicabamur. Hoc nos male habuit; hoc nos propemodum [gap: Greek word(s)]. Sed feramus, quod Deo placitum; neque enim dubitamus, [gap: Greek word(s)], Dominum Jesum, suo sanguine ipsam abluisse, et nostris suisque peccatis mundatum [gap: Greek word(s)] transtulisse. Tu vero ignosce, Vir optime, atque humanissime, quod querelis meis

[note: 1608.] diutius te moror. Equidem de industria diu me continui, et respondere ad tuas distuli, si forte longa dies aliquam rerum praeteritarum oblivionem induceret. Sed quotidie videtur dolor crescere: nunc utique absente uxore, in qua una ex humanis rebus, curarum mearum est solatium ac levamen. Illa, necessitate rerum nostrarum coacta, longum iter in Delphinatum, et quidem [gap: Greek word(s)], instituit, quae res adeo solicitum me habet, ut nunquam aeque fuerim. Unica res est, quae [gap: Greek word(s)] mihi affert; certa spes et fiducia [gap: Greek word(s)], qui te, eruditissime atque amicissime Capelle, servet. Vale. Lutetiae Parisiorum, a. d. XIII. Kalend. Jul. CIC IC CVIII.

EPISTOLA DCIV. JOSEPHO SCALIGERO.

[note: 1608.] ILustrissime Vir, ex iis literis eruditissimi Heinsii, quas modo accepi, cognovi, non esse tibi traditas Epistolas duas, quas ad te paucis diebus scripseram, et Joanni Meursio, patriam repetenti, dederam. Demiror, quî sit hoc factum; neque possum aliud nisi infelicitatem meam agnoscere; cui ab aliquot mensibus nisi ingratum, et contra animi sententiam, nihil ferme evenit. Egi per literas cum nostro Heinsio, ut eas Epistolas duobus fasciculis inclusas a Meursio repeteret. Puto etiam, accepturum te brevi, aut jam potius accepisse, quas clarissimi Bongarsii, isthuc cogitantis, fidei commisi. Ego a multis mensibus tuas vidi nullas, praeter Laconicas, opinor, ternas, paucissimorum verborum. Optarem uberiores; sed et sic scriptae, gratissimae semper erunt, modo valere te intelligam, et me amare. Deum veneror, magne Heros, ut te servet. Vale. Lutetiae Parisiorum, a. d. X. Kalend. Jul. CIC IC CVIII.

Pudet scribere toties rem eandem; sed tamen cupio scire, an illum fasciculum acceperis, quo Martialis exemplaria continebantur. Meursius unum habuit a Stephano [note: Roberto Stephano. R. F. R. N.] in coerulea charta tibi missum. Optabam aliquid a te mihi suggeri, quod Polybianis meis insererem: inveni tandem, opinor, ejusmodi aliquid: nactus enim sum Polybii codicem [gap: Greek word(s)] Buzenvallii, ubi criticas aliquot notulas offendi, quas non [note: Ad hanc respondet Scaliger, Epist. 141.] dubito esse a te profectas. Quicquid erat exquisitius, id sub nomine tuo apparebit; ut omnes intelligant, prius vitam me positurum, quam discendi te magistro cupiditatem.

EPISTOLA DCV. [note: +] JACOBO LECTIO.

[note: 1608.] SIc est profecto, Lecti clarissime, homini nato nihil est [gap: Greek word(s)], nihil [gap: Greek word(s)]. Quis olim mihi persuasisset, posse fieri, ut literis ad te, [gap: Greek word(s)], scribendis invitus accingerer? Ita accidisse tamen, et diuturnum meum silentium arguit, et hujus quoque ad novissimas tuarum responsionis [gap: Greek word(s)]. Ratio autem est, quia scribere ad te non possum, ut non refricetur mihi memoria ante malorum, quae isthîc passus sum indignissime: horret animus aerumnae illius meminisse, cujus memoriam esse mihi ereptam, magni aestimarem. Et si videri me scio isthîc hominem [gap: Greek word(s)], non is sum tamen, qui non assidue gemam, atque adeo acerbam mihi vitam putem, ob toties offensum a me magnum Numen ex irae vehementia; quoties subit animum, ab iis tot factas esse mihi meisque injurias, pro quibus mortem oppetere, suave mihi atque [gap: Greek word(s)] fuisset; ab iis, quorum urbem verae pietatis [gap: Greek word(s)]; justitiae, et omnis aequitatis sedem esse, et credideram semper, et praedicaveram: ab iis, quos si nihil aliud, certe [gap: Greek word(s)], (Deo uni sit laus et gloria) conciliare mihi debuerat. Saltem illud cogitarent auctores injuriae; si mihi meisque omnia adimerent, quae poterant isthîc adimi; at vocem tamen superfuturam et gemitus ad gravissime conquerendum de gravissima injuria; cogitarent pertinere ad Dei gloriam, ne tanti [gap: Greek word(s)], quo mihi bona mea nefarie eripiebantur, fama ad [gap: Greek word(s)] perveniret. Memini, Scholarcham vestrum bis ad me de eo, quod moliebatur, literas prius dedisse, quam illud iniquissimum decretum ederetur; quod quia hodieque suos isthîc patronos invenit, [gap: Greek word(s)]. Nondum equidem satis capiebam, quid ageretur: illud jam videbam, homines, quos minime oportebat, oculos cupiditatis rei prorsus alienae adjecisse: at eo ventum iri, ut in fraudem uxoris meae, et quo ne illi pars saltem aliqua dotis suae salva restaret, et de eo, quod scis, cimelio lis mihi moveretur; idque tam absurdo, tam iniquo praetextu; hoc vero fieri posse, animum ipse inducere non poteram: [gap: Greek word(s)] ille mihi aeternum erit, qui hoc primus consilium sceleste, nefarie, impie excogitavit. Postquam igitur Scholarchae literas accepissem, per ipsa Domini Jesu

[note: 1608.] [gap: Greek word(s)] sum illum obtestatus, ne me tantâ, tam manifestâ injuriâ ultro iret lacessitum; mihi nihil posse acerbius contingere, quam si ea ex re discordiae principium inter nos oriretur. Serio etiam monebam, si pergeret in fortunas meas invadere, tacitum me tantam injuriam non fore laturum. Cogitaret etiam et etiam, quid aggrederetur: non enim prudentis esse, aliquid committere, cujus postea caussâ illud sit usurpandum, Non putabam. Testor Deum immortalem, jam tum animo cohorruisse me, cum aliquid eorum conjecturâ olfacerem, quae deinde magno cum piorum scandalo acciderunt, quaeque possunt accidere. Eo impensius Dei hominumque fidem apud Laurentium literis illis meis sum testatus. Quid profeci? ille nihilo secius rem iniquam a Senatu vestro postulavit; postulatam abstulit; et quidem [gap: Greek word(s)], ne quid ad summam deesset injuriam. Neque est repertus in urbe vestra, qui dolore et jacturâ meâ, tantâ praesertim, non gauderet; paucos, hoc est, unum aut alterum excipio, qui praeter dolere nihil poterant. Laurentius vero ille meus quondam conjunctissimus sodalis, quasi victo insultaret, (nam quomodo interpreter, si hoc non est?) de exitu judicii literis suis [gap: Greek word(s)] me primus fecit certiorem. Scit Montignius, Pastor hujus Ecclesiae venerandus, quâ die nuntius ille mihi est allatus, in ipsius sinum effudisse me dolorem omnem meum. Qui eâ fine illum conveneram, ut si serio injuriam meam vobiscum suo et [gap: Greek word(s)] nomine vellet expostulare, paratum me ostenderem eo stare, quod jus et aequum esse, ipse pronunciasset; idque facturum me, sancte recepi. Quid postea acciderit, neque tu nescis, et ego si commemorare voluero, longum fecero. Hoc tantum dicam, quia juris speciem inusitati iniquitati videbam obtendi, rem detulisse me ad viros prudentissimos, probatissimos, et profesione religionis nostrae nobilissimos, Josiam Mercerum, Desiderium Heraldum, Diodatum, civem Genevensem illum quidem, sed probitate virum insignem, alios caussarum in hac Curia patronos eximios; qui lecto et diligenter expenso testamento [gap: Greek word(s)] Roberti Stephani, sine ullo dissensu judicarunt, facinus esse indignum, et exquisitae [gap: Greek word(s)] exemplum, quod isthîc erat factum. Daniel quoque Chamerius disquisitioni illi interfuit; neque aliter judicavit. Et obsecro te, Lecti, putasne tu, adeo impium fuisse Robertum Stephanum, ut caeteros, et nescio quos [note: 1608.] Laico-Ecclesiasticos sanguini suo anteponeret? Putas tantum virum ignorasse, deteriorem infideli illum dici D. Paulo, qui suorum curam negligit? Putas ignorasse, abominandum esse Pharisaismum, pietatis obtentu suos spoliare? Quis vestrum hoc in se velit admissum? Quis tam barbarus, qui velit in suos admittere? Egone Legatorum, quae pia vocantur, usuram tocullionibus ad stivam natis pendam, (scis ita esse factum) et uxoris dotem scelere eorundem amittam? Ubi pietas istorum Laico-Ecclesiasticorum? ubi judicium? Et tamen vulgo isthîc laudatum esse inceptum, et nunc quoque laudari, non nescimus. Quin etiam ubi isthuc renuntiatum est, liberam adversus auctores atrocis injuriae vocem hîc mittere me, priori immanitati hic additus est cumulus, ut, quo uno modo poterat in absentem saeviri, saeviretur: publice enim sunt immissi homines armati in aedes sororis, ut chartae meae explorarentur. Sciant qui tam inique de me censuerant, non apud me, sed apud ipsos quaeri debere furtiva scripta, quae publicam lucem metuant. Nostrae chartae ferunt, et ferent, [gap: Greek word(s)], Judicum aequiorum publicam [gap: Greek word(s)] nihil in illis clandestinae molitionis; nihil cur quisquam doleat. Sciant etiam, beneficio Dei Opt. Max. eo loco esse me, ejus Maecenatis benignitate foveri, ut a vi injusta nihil metuam. Sed video quid sit: quod semel isthîc factum est, eo ipso, quod isthîc factum est, justum, aequum, [gap: Greek word(s)] denique ab omnibus existimari debet. Istâ persuasione isthîc vivi, et fortasse vixisse me aliquando, non negaverim. Sed magnae superis gratiae, quod tandem [gap: Greek word(s)], et res, non personas didici aestimare. Nae catus erat, qui dixit, [gap: Greek word(s)]. At, inquis, si quam hoc loco fecisti jacturam, non nos, sed affinis tuus culpari debet. Imo enimvero, et de vobis, et de affine cur querar habeo. Ille fatali circa rem familiarem negligentiâ, et aliquid necessario esset mihi perdendum, effecit: vos, ne quid servarem, certo proposito, et animi destinatione effecistis. Quoties ego vobis significavi, aureos quingentos, ex Anglia missos, per annum integrum apud illustrem Legatum haesisse, pro illo, quod scis, cimelio mihi numerandos? Hanc summam isti mihi de manibus extorserunt, et meos liberos hoc gravi damno pro sua pietate effecerunt. Adde aliam querelam: nam si illi cimelio boni viri inhiabant, quid malum oportuit meâ pecuniâ illud redimi? Agerent, ferrent omnia, et mature procuratorem meum

[note: 1608.] facessere juberent. Nunc exspectatum ab illis est, donec ad pignoris liberationem aurei ducenti Clerico essent numerati: par summa alia cogeretur eidem praestanda, nisi a sorore mea (postquam simili aequitate viduae misellae omnia isthîc fuerant adempta) me inscio esset interversa. Quis vestrûm haec ita esse gesta ignorat? Quis malis meis ingemuit? Quis meam [gap: Greek word(s)] severus patruus, non accusavit? Nec defuere, qui joculari officio erga me fungerentur, et longe adeo per literas monerent, parcerem verbis, ne forte acerbiora dicta mea ad aures eorum pervenirent, qui rerum isthîc potiuntur. Adeone infelicem esse me, ut post tantam injuriam acceptam, etiam in media Lutetia, potentiâ Judicum Genevensium terreri debeam, quo minus libere conquerar? Haec quidem vis est, mi Lecti: atqui ne illi quidem ipsi monitores mei nesciunt, amplissimi Senatûs vestri dignitatem ante hoc tempus, vitâ meâ fuisse mihi chariorem. Nunc quoque pro salute vestra mortem pacisci non dubitem. Neque Deus sinit, illum diem videam, quo inimicis vestris aliquid in vos sit juris; quod totâ mente abominor. Caeterum si in privata mea caussa auctores injuriae pro hostibus, aut potius inimicis meis habui, rem, credo, novam feci. Quod ais remisisse tandem jus suum Scholarcham, et Diaconos; idque magno tuo factum esse studio et labore: etsi nihil, jam amissâ occasione, ea res mihi prodest, habeo tamen gratiam, et id officium aliis adnumero, quae sunt abs te in nos, dum isthîc essemus, collata. Sed fidem tuam, amicissime Vir, convenio, et quid jus appelles, scire cupio; ego hoc scio, hoc semper praedicabo, nullum illis exteris in rem meam jus potuisse competere. Illa vestra carmina, auctoritatem rerum judicatarum, fata caussarum, et similia his alia, equidem nihil moror. Nam si haec idonea tibi videntur, propter quae jura naturae convellantur; at mihi idonea non videntur, cur de tam manifesta injuria, uxori, liberis facta, tanquam [gap: Greek word(s)] Stoicus, aut [gap: Greek word(s)] atque inhumanus parens, et maritus sileam. Nolo detrahere quicquam officiis erga me tuis: sed hac in re operam, si quam insumpsisti, petitoribus iniquis illam te imputare, non mihi, verum est: ego ex ea re nihil prorsus capio commodi: illorum intererat, ne quod perperam orsi erant negotium, ad exitum perducerent. Quod scribis, viros graves, ad quos querulae meae voces deferuntur, libertate nimiâ dictorum offendi meorum; [note: 1608.] nimirum id tacite significas, debuisse me aliquo scripto jura hujus caussae illos docere. Quod sane pridem esset factum, nisi illud ipsum, quod initio dicebam, impediisset, et saepe gestientem id facere inhibuisset. Fateor, quoties sermo incidebat, aut aliqua necessitas cogebat, libere me, sive in colloquiis, sive per literas, apud amicos dolorem meum expromsisse: ut vero criminationibus inimicorum refellendis, quas ex urbe vestra passim disseminari audiebam, aliquid ex professo scriberem, hactenus impetrare ipse a me non potui. Videro in posterum, quid sim facturus. Nam quid ego commerui, cur isti post eversas fortunas meas, etiam existimationi meae maculam velint inustam? Ego vero opum jacturam possum pati; nomini meo inuri notam apud bonos, pati non possum. Nemo quae isthîc acta sunt, defendet, qui me summae iniquitatis non accuset; hoc ego non feram, neque bonam caussam silentio meo prodam. Hoc ut bona cum tua gratia mihi liceat, amicissime Lecti, per ego te veterem amicitiam nostram, tot publicis monumentis testatam, oro, obsecro, obtestor. Noli, per immortalem Deum, amicum tuum, quo pluris nemo te facit, in eas angustias cogere, ut vel amore tuo ei sit carendum, quod mortis instar fuerit; vel boni viri existimatio decoquenda, quod et morte ipsâ tristius sit futurum. Ego Deum precibus meis [gap: Greek word(s)] non cessabo, quo te, charissimum mihi caput, servet incolumem, et omni bonorum genere magis magisque indies cumulet. Sic te Dominus adjuvet, et hac liberet molestiâ, ut hoc tibi ex animo opto. Vale. Lutetiae Parisiorum, a. d. III. Non. Jul. CIC IC CVIII.

EPISTOLA DXCVI. JOSEPHO SCALIGERO.

[note: 1608.] ILlustrissime Vir, occupatissimo mihi oblata est occasio ad te scribendi: itaque habebis longe breviorem Epistolam hanc, quam fuisses habiturus, si otium scribendi suppeditasset. Ex iis, quas a te novissimas accepi, quantam ceperim voluptatem, dici non potest. Ostendebas enim luculentissimis indiciis atque argumentis, et quantum me amares, quae summa est gloriationis meae, [gap: Greek word(s)], et quam acriter mea adversa te pupugissent. Anno exeunte, qui proxime est elapsus, quum de sceleribus in me et meos a paralimnitis quibusdam tyrannis admissis, questus essem apud te, sensi ingemuisse

[note: 1608.] te malis meis, neque certorum hominum fuisse similem, qui impudentissime, inhumanissime, falsissime disputare audent, ut probent, illos [gap: Greek word(s)] nullam mihi fecisse injuriam: quos ego possum probare multis ipsorum literis, culpam hodie deprecari, et [gap: Greek word(s)] suas agnoscere; verum eo animo, ut rapto nihilo secius gaudeant. Initio hujus anni quum repentino quasi fulmine erepta mihi esset filia charissima, et utrique parentum non vulgarem in modum dilecta; quantum ex ea re dolorem ipse ceperis, testes habeo literas hasce tuas, quibus luctum meum consolando monendoque ivisti levatum [note: Vide Scaliger. Epist. 139.]. Non male operam posuisti, [gap: Greek word(s)] lectione enim gravissimae Epistolae tuae sensi me non mediocriter levatum. Itaque pro hoc pietatis et sincerae amicitiae officio quas tibi gratias agam, non invenio. Accipe nunc aliam non fabulam, sed rem gestam, et recentis casûs historiam, qui minimo minus curis et angoribus omnibus me [gap: Greek word(s)] liberavit. Scito igitur accidisse [gap: Greek word(s)] proxime elapsâ, (is erat dies hujus mensis vigesimus,) dum ad sacram [gap: Greek word(s)] adverso flumine deferimur, ego, uxor, duo natu maximi filii, et soror cum parte familiae, ut scaphâ fluviatili, quâ vehebamur, ictu repentino et inopinato magnae navis percussâ, et statim aquâ oppletâ, [gap: Greek word(s)] pene diem ultimum vitae clauderemus. Longum faciam, si [gap: Greek word(s)] quomodo res acciderit, exponere aggrediar: maximum certe periculum omneis adiimus; sed uxor longe praesentissimum, ego illi proximum. Nam cum majoris navigii marginem jam prehendissem, viso ejus periculo, mei immemor, dum illam jacentem supinam attollo, et porrigentibus brachia admoveo, cum sidente scapha pene eo sum delapsus, unde vix potuissem servari. Omnino quod servati sumus, ego praesertim atque uxor, singularis benignitatis Dei Opt. Max. erga nos et nostros est argumentum. Atque hoc te non nescire volui: neque enim dubito, et te, et praestantissimum Heinsium Autori salutis nostrae gratias nobiscum esse acturos. Scriptum, quo fabula Burdoniana refutatur, cupidissime exspecto. N. [note: David. Paraeum, uti patet ex Epist. DXCV. et Scaliger. Epist. 139.] rediisse ad se, et insanam Epistolam damnasse, gaudeo illius causâ magis quam tuâ. Polybii textus, beneficio Dei, superioribus diebus est absolutus. Restant nostrae observationes, quae me diu multumque et tenebunt et exercebunt. Vale, illustrissime Scaliger, et me ama. Lutetiae Parisiorum, a. d. IX. Kalend. August. CIC IC CVIII. Ignosce festinationi. [note: 1608.] Qui tibi has reddidit, tui nominis, si quis alius, cultor est insignis et devotus. [note: Ad hanc respondet Scalig. Epist. 142.].

EPISTOLA DCVII. DAVIDI HOESCHELIO.

[note: 1608.] QUas ad me Idibus Quintilis dedisti, eas ego ante dies, opinor, quinque accepi: quae si maturius mihi fuissent redditae, potuissem certius et exploratius de Arriani codicibus tibi respondere. Nunc enim brevitate temporis exclusus, aliud nihil queo praeter hoc unum, quod [gap: Greek word(s)], tibi recipio, omnia me cis dies paucissimos in Bibliotheca excussurum, [gap: Greek word(s)], ut voti tui compotem te faciam. Scio esse ibi nonnulla ejus argumenti, sed quae nunquam hactenus cum editis contulerim. Habes hîc virum optimum, tui amantissimum, Frontonem Ducaeum, cujus operam hac in parte confido mihi non defuturam. Fuit olim in potestate mea Simplicius, a Nicolao Fabro, viro clarissimo, cum scriptis collatus: sed is liber Monspelii turpi furto mihi est ereptus. Sed de Bibliotheca iterum confirmo tibi, nihil tibi defuturum eorum, quae in ea fuerint reperta. Inscriptionem veterem isthîc esse recusam, laetor. Ego, quae mihi iterum atque iterum illam percurrenti in mentem venerant, raptim exaravi, lubentissimo animo gratias iis acturus, qui me certiora et meliora docuerint. Tu fecisti ex parte; cujus judicio mea omnia semper, pro eo ac debui, permisi. Quod si meâ operâ unquam ea opella heic recudatur, videbis, quam non gravate errores meos corrigam. Polybii textus, Dei beneficio, est absolutus. Superest Commentarius; longus, ô Musae! labor, et a cujus meta procul adhuc absum. Nam quod saepe queri apud te memini, in ea urbe sum, ubi non male mecum agitur, si paucas horas diurni temporis studiis possim impendere: saepe enim ne id quidem licet. Spero tamen cis dies paucos principium me edendi nostra Polybiana esse facturum. Nam absoluto contextu paucos dies interjunximus. Vale optime, doctissime Hoescheli. Lutetiae Parisiorum, a. d. IV. Kalend. Septemb. CIC IC CVIII.

EPISTOLA DCVIII. GEORGIO MICHAELI LINGELSHEIMIO.

[note: 1608.] PAucis diebus priusquam tuas acciperem, praestantissime Lingelsheimi, fuit mihi super eo, quod tute scis, negotio [note: Scilicet ut Casanbonum vocarent Heidelbergam. Vide Scaliger. Epist. 135. Huic autem Benjamino a Buwinckhausen inscripsit Gregorii Nysseni Epistolam, edit. 1606.] cum insigni viro, Buwinckhausio [note: Quare hic in Galliam fuit missus, vide Lingelsheimii Epistol ad J. Bongarsium 92.], serium colloquium. Didici ex eo, ad aureis usque Serenissimi Electoris et aliorum Principum summorum rem pervenisse, neque ab eo consilio ipsos abhorrere: sic enim ille mecum eo de negotio est locutus, tanquam de re minime dubia ac plane certa, et jam decreta. Respondi viro nobilissimo pro eo ac debui, non adeo Suffenum memet esse mihi, ut honore hoc tanto quam parum essem dignus, non probe intelligerem. Satis mihi exilis atque angusti ingenii mei modum esse notum. Scire probe, opinioni huic de meis studiis concipiendae quinam Illustrissimis Principibus auctores extitissent. Vereri me etiam atque etiam, ubi ad rem fuerit ventum, ne praedicationi virorum mihi amicissimorum opera nostra parum omnino respondeat. Optare igitur, atque adeo orare me viros illos praestantissimos, videant diligenter, quid agant, quove, aut quorsum me vocent; neque committant, ut sui postea consilii ipsos poeniteat. Mihi quidem certe neque optatius, neque utilius temere quicquam posse contingere: unum namque illud esse studiorum genus, in quo solo jamdudum animus acquiescit meus; etsi perincommode illud acciderit, ut otium et occasio dedendi me totum iis literis, hactenus mihi defuerit. Fide, diligentiâ et ingenii contentione daturum sedulo operam, ut piorum et bonorum omnium judiciis, quantum Deus dederit, satisfaciam. Rerum porro nostrarum eum statum heic esse, ut honestam conditionem inter [gap: Greek word(s)] oblatam nullo modo repudiare debeam. Deo igitur Opt. Max. et eorum prudentiae, qui rem inchoassent, totum hoc negotium me permittere. Haec summa est colloquii cum viro nobilissimo tunc habiti; a quo ita tum discessi, tanquam post paucos dies iterum de re eadem collocuturus: ita enim ille tunc temporis existimabat, ex eo itinere, ad quod postridie se accincturus erat, post dies sex septem sese rediturum: quod longe aliter accidit; nam hic jam alter mensis est inchoatus, ex quo sumus una confabulati. Volui autem haec te scire unum fere mortalium, ut quid [note: 1608.] actum esset mecum, et quo loco res essent, quidve a te, Vir excellentissime, et caeteris ejus consilii auctoribus et suasoribus expetam, non nescires. Nam equidem non sustineo conscius mihi esse dissimulanti studiorum meorum, in eo praesertim genere literarum, infelicitatem; qui nescio quo fato semper hactenus, ne melioribus et nobilioribus curis [gap: Greek word(s)], ut optabam, incumberem, fui impeditus. Videte igitur, ac serio cum omnibus vestris expendite, hujus incepti quis sit futurus fructus. Caeterum de conditionibus, quae visa fuerint, post alterum meum cum viro nobilissimo congressum, faciam te ut scias. Familiam mihi peramplam esse, ne te quidem, opinor, fugit: sunt mihi, et sint, precor, tot liberi, quot Thebarum portae. Accedit nuperum onus sororis, et filiae ex ea natae; quando ita placuit perfidis [note: Genevensibus. Vide supra, Epist. DLXXXVII.] immanibus [gap: Greek word(s)] bonis omnibus suis spoliatam, planeque nudam ad me remittere: ut taceam mihi atque uxori meae factas ab iisdem illis injurias; quarum utinam ponere memoriam aliquando possimus. Vale, nobilissime atque amplissime Lingelsheimi, et me, quod facis, ama. Lutetiae Parisiorum, Kalend. Septemb. CIC IC CVIII.

Polybii nostri contextus Graecus pariter ac Latinus, ante mensem, Dei beneficio, est absolutus: nunc supersunt observationes nostrae, quarum editio multos menses nos exercebit; multum enim sudavimus, ut duas nobilissimas disciplinas, [gap: Greek word(s)], novâ diligentiâ illustraremus; det modo [gap: Greek word(s)], de absoluto opere gratias illi posse agere.

EPISTOLA DCIX. MARCO VELSERO.

[note: 1608.] AMplissime Vir, non dubito, quin Epistolam acceperis, quam ad te novissimam dedi. Erant illi adjuncta duo exemplaria editae heic nuper Inscriptionis, de qua tuum judicium discupio scire. Audio, clarissimum Hoeschelium isthîc eandem [gap: Greek word(s)], sive potius [gap: Greek word(s)], fuisse interpretatum; qui si lucubratiunculam suam mihi inviderit, aut tu ejus vicem non suppleveris, parum me ab utroque vestrûm amari putabo. Accipe nunc libellum, recens hîc publicatum, quem ut a magno Scaligero profectum, scio fore tibi gratum: ego eâ occasione usus sum, ut meis canibus semel responderem; si respondere est, profiteri me nunquam responsurum. Equidem neque

[note: 1608.] ita otio abundo, neque ita prostituti sum pudoris, ut descendere in arenam cum feris istis sustineam. Sunt alia, quae potius curem. Polybii editio omittenda foret, si pessima capita, et ex Orco emissa, accipere vellem uti merentur. Ego vero ne meminisse quidem illarum pestium posthac volo. Erit Deus vindex meae innocentiae adversus istos calumniatores. Illi spei incumbens, latratus istorum ne pili quidem unius faciam. Inchoata editio strenue urgetur superûm beneficio. Sed multi menses labentur, priusquam perveniamus ad metam; quam det videre [gap: Greek word(s)], qui te servet, Vir amplissime. Vale. Lutetiae Parisiorum, Kalend. Septemb. CIC IC CVIII.

Quum haec scriberem, venit ad me Theologus Nuntii Romani Pontificis, illustrissimi Cardinalis, qui monuit me ejus nomine, in nupera Inscriptione versum deesse in nostra editione, qui reperiatur amplius in exemplo ad se Romam misso: cupio scire an in tuis idem reperiatur. Literas, et librum, quem tibi mitto, fidei tuae commendo. Fato quodam accidit, ut audio, ut omnes, credo, meae perierint, quas ad virum clarissimum, Taubmannum, scripsi sane multas. Literis, quae Vratislaviam diriguntur, respondeo homini, cujus neque manum possum assequi, neque nomen unquam audivi. Itaque conjectans scripsi nomen, quod vides.

EPISTOLA DCX. [note: +] GUILIELMO CAMBDENO.

[note: 1608.] ACcepi, praestantissime Vir, et Epistolam tuam, et quod illi fuit adjunctum, munus a te longe pretiosissimum. Eram tibi dudum illâ communi obligatione obstrictus, quâ omnes literarum amantes et veteris Historiae cupidos (in quibus ego quoque nomen profiteor meum) immortali cum tua laude tibi devinxisti: sed tu praeter hanc obligationem, quae mihi cum caeteris erat communis, novo hoc insuper captum vinculo me tibi privatim asseruisti. Ego vero, mi Cambdene, in aere tuo esse non recuso; etsi expungendi hujus nominis apud te contracti non magnam, ne quid dissimulem, spem habeo. Quid enim mea tenuitas munificae liberalitati tuae [gap: Greek word(s)] potest rependere? Istud ego non magis sperare debeo, quam praestare aliquid in literis valeo, cum absolutissimo, et numeris omnibus perfecto opere tuo dignum componi. Sed bene est, quod cum eo mihi creditore est, cui [note: 1608.] gratâ voluntate magis, quam lance et librâ possum satisfacere. Hac fiduciâ Polybium meum post aliquot menses, si Deus dabit, tibi mittere non verebor. Si rem spectes, [gap: Greek word(s)], ad laborem quidem meum quod attinet; sin vires meas, quod poteram, maximum munus, ut ab ingrati animi vitio me vindicem. Est jam, Dei beneficio, ad umbilicum perducta contextûs Polybiani, cum nostra versione, editio; sed restat adhuc longe difficillima pars operis; nostras dico in illum incomparabilem [gap: Greek word(s)] Doctorem observationes; quibus utramque illarum disciplinarum sumus conati illustrare. Itaque procul adhuc a meta absumus, quam det consequi [gap: Greek word(s)], qui te, Vir clarissime, servet, atque omni bonorum genere cumulet. Vale. Lutetiae Parisiorum, pridie Non. Septemb. CIC IC CVIII.

EPISTOLA DCXI. CONRADO RITTERSHUSIO.

[note: 1608.] DOlui dolore tuo, quem novissimis literis mihi significabas, Vir praestantissime. Neque enim dubitabam, tibi acerbissimum eum casum fuisse, viro praesertim humanissimo et optimo: quo ingenio qui sunt, eos suorum obitus graviore solent dolore afficere. Morum vero tuorum candorem, [gap: Greek word(s)], vel ex scriptis tuis videor mihi satis certis signis collegisse. Tuli igitur permoleste, tanti et tam justi moeroris causam tibi esse oblatam. Quin tamen necessario tuo tempore virum te et vere Christianum praeberes, dubitavi equidem nunquam. Nôram, mi Rittershusi, tuae virtutis aut pietatis non esse, ut ad instar [gap: Greek word(s)] remedium a longa die potius quam recta ratione exspectares: eruditionis quoque tuae non esse, ut qui praeclare alios solari posses, tibi ipsi deesses. Cui enim bono literae, quae hanc nominis celebritatem tibi pepererunt, si aliis, non autem tibi, quae didicisti, prodessent? Didici postea ex amicorum literis, ita plane accidisse, ut ipse mihi persuaseram, teque in adversis non minus fortem atque constantem esse visum, quam rebus laetis moderatus ac compositus semper fuisses. Nos quoque nuper, quae esset literarum utilitas [gap: Greek word(s)], ostendere exemplo nostro sumus conati, cum fallaci genere morbi nobis esset erepta filia natu maxima, cum aliis nominibus multis, parentibus charissima, tum maxime

[note: 1608.] propter singularem pietatem, et adversus illecebras [gap: Greek word(s)] firmam constantiam. Sed me in eo agone vehementiae doloris interdum succubuisse, non possum negare: nunquam enim magis sum expertus, quam essem [gap: Greek word(s)]. Gratia Deo Opt. Max. qui nunquam ita me dereliquit, ut non statim me colligerem, et in ejus voluntate acquiescerem. Juvit me non mediocriter, quod per inchoatam dudum Polybii editionem cessare mihi non licebat: est enim, ut tute scis, melius [gap: Greek word(s)] praesentissimum, alio curas et cogitationes suas transferre. Pergimus igitur in suscepto opere, nihil praetermissuri, si vitam et otium Deus dederit ad ea perficienda, quae instituimus. Jam totus fere Polybii textus, cum nostra versione, est editus: sed longe adhuc absumus a meta, quam det videre [gap: Greek word(s)], qui te servet, Vir amicissime. Vale. Lutetiae Parisiorum, a. d. VII. Eid. Septemb. CIC IC CVIII.

EPISTOLA DCXII. DANIELI HEINSIO.

[note: 1608.] MUltum debeo vestrati Typographo, Paetzio, qui simul ac in urbem venit, memor acceptorum a te mandatorum, et tuo nomine me invisit, et simul libri, istîc editi, aliquot exemplaria mihi dedit. Nihil poterat neque opportunius, neque gratius, aut optatius mihi contingere; nam novissimis [gap: Greek word(s)] senis [note: Scaligeri.], editum istîc esse eum librum cognoveram. Expectabam igitur in dies, in horas, qui munus [gap: Greek word(s)] afferret. Sed Paetzius tuus spem meam antevertit, qui saepe expertus sum, quanta cum difficultate aut nostra ad vos, aut vestra ad nos transferantur. Quantis incesserim laetitiis, cum illa legerem, quae adversus nefarium sycophantam [note: Scioppium.]. Heros noster [note: Scaliger.] scribit, malo te conjecturâ tuâ assequi, quam verbis intelligere. Plane, si quid intelligo, ita oportuit cum illo monstro agi. Non deerant, qui absurdum figmentum silentio [gap: Greek word(s)] affirmari putarent: hoc amici dolebant; inimici laetabantur. Vidistin' sacerrimum scriptum De Tribus Capellis? Rursus ferebant animo iniquo viri praestantes sapientiâ, tantum honoris tributum iri vespillonis filio, ut existimare quisquam posset, summum Heroem aliquam ipsius habuisse rationem. Nunc ratio inita est, quâ et huic incommodo obviam itur, et ille alastor condigne pro commerita [note: 1608.] noxa castigatur. Omnino tantum id [gap: Greek word(s)] erat, ut ad illud conficiendum clavâ Herculis esset opus: nam sceleratissimos fabulae Burdoniae authores, quis praeter eum, cujus res agebatur, potuit confutare? Etiam illi, qui toties tam enixis precibus cum ipso egerunt, ne responsum ullum ederet, hoc genere scripti ita afficiuntur, ut ejus suscipiendi fuisse authores et suasores velint videri. Sed et Somnii tui additamenta, quae novae editioni accesserunt, ut quae venustate cum prioribus certent, nobis sunt gratissima. Scribebat nuper ad me illustrissimus Scaliger, urbe te abesse, et ad concelebrandas clarissimi Grotii nuptias nescio quo esse profectum, unde non esses rediturus, nisi gratâ vinctus compede. Id si ita evenit, gratulor scilicet tibi, et [gap: Greek word(s)], quod factum est, prosequor: sin aliter accidit, opto tibi virtuti tuae parem conditionem. Atque in hoc omine desinam, teque orabo, ut clarissimos viros, Dominicum Baudium, et Grotium, meis verbis salutes. Vale. Lutetiae Parisiorum, Eid. Septemb. CIC IC CVIII.

Clarissimum quoque Meursium, si isthîc est, a me, nisi grave est, salvere jubebis.

EPISTOLA DCXIII. SCIPIONI GENTILI.

[note: 1608.] MIhi quoque, praestantissime Gentilis, luctus tuus super obitu fratris, viri clarissimi, moerorem affert: [gap: Greek word(s)]. Puto accepisse te, quae nuper ea de re scripseram. Est adhuc in urbe vidua fratris, foemina lectissima, cui nuper alius dolor est objectus, cum in aequissima petitione sua apud tribunal [gap: Greek word(s)] caussa cecidit. Omnes fatebantur judices, caussam esse justissimam: sed addebant iidem, publicae rei interesse, ne jus illi redderetur. Ego, quae mea tarditas est, istud non capio tam subtile. Simul ac tuas accepi, sine mora lectissimae foeminae de tuo adventu, quod scribebas, significavi. Ac quoniam vix puto futurum, ut Altorphii hae literae te offendant, plura nunc non addam. Veni igitur, et de illo, qui martyrii coronam affectat, para te, ut suaviter rideamus. Est enim res urbanitate ingenii tui dignissima. Vale. Clarissimo atque optimo viro, Rittershusio, plurimam, nisi grave est, salutem. Lutetiae Parisiorum, a. d. XV. Kalend. Novemb. CIC IC CVIII.

EPISTOLA DCXIV. [note: +] SAMUELI NAERANO.

[note: 1608.] QUod dudum optabam, effeci tandem, ut filium meum studiorum causâ isthuc mitterem. Si mihi satis compertus fuisset tuus status, recta ab urbis porta illum ad te proficisci jussissem. Nunc quia neque de voluntate, neque de facultate tua satis liquet, egi cum amicis, ut tibi quid animi esset viderent. Spero si tuae res ferunt, non deteriore loco illum apud te futurum, quam caeteros, si quos forte habes. Tradita est vectori pecunia ad menses aliquot; neque est quod verearis, ullam, Deo bene juvante, moram in eo futuram. Non delicate illum haberi volumus ego et mater, sed commode et munde. Sed multo magis de studiis ejus sumus solliciti. Itaque, si ita evenit, ut tecum habitet, peculiari curâ ut ejus studiis invigiles, obnixe a te contendimus. Pietatem imprimis doceri illum optamus, et cum pietate bonos mores. Est nobis alius minor aetate filius, quem vere ineunte, si Deus dederit, et hujus educationi benedixerit, eodem mittere cogitamus. Ita velit, ita faxit [gap: Greek word(s)]. Vale, Vir eruditissime; et si me amas, novum discipulum habe commendatum. Lutetiae Parisiorum, a. d. XV. Kalend. Novemb. CIC IC CVIII.

EPISTOLA DCXV. [note: +] JOANNI STANISLAO SAPIEHAE.

[note: 1608.] ILlustrissime, amplissime Domine, cum mihi literae illae redditae sunt, quas pro insignita humanitate tua dare ad me es dignatus, et vidi nomen illustre Amplitudinis tuae, ut erubui. Pudebat me, et merito quidem, quod commisissem, ut scriptione literarum prius a te provocarer, quam officio meo essem ipse functus; quem antevertisse, et mea dudum obsequia tibi detulisse, verum erat. Non enim possum negare, ejus praestandi datam mihi tum fuisse occasionem, quando generosus Dominus, filius tuus, certum isthuc hominem misit. Sed me nimirum ingenita verecundia, et pudor quidam subrusticus. Nôram fortunae tuae celsitudinem; nôram meam tenuitatem. Cur igitur seria tua meis frivolis interpellarem, et in publica commoda peccarem? Haec cogitatio, Vir illustrissime, cupientem literis te affari, hactenus inhibuit. Nam alioquin optasse [note: 1608.] me persaepe, ex quo filii tui familiaritate sum usus, dari mihi aliquam ad tuam praestantiam aditum, scit ille, quem ne intimae quidem mortalium curae fallunt. Postquam enim gnatus tuus, juvenis ad exemplum probitatis, modestiae, atque omnis virtutis naturâ comparatus, studiorum suorum rationem nobiscum coepit communicare; quum ejus indole mirandum in modum caperer, volui persaepe fortunam tuam tibi gratulari, qui tantae spei adolescentem, haud dubie spem alteram patriae, genuisses. Nihil dabo auribus tuis; sed plane ex animi sententia, quod videor mihi certis indiciis cognovisse, dicem. Nam aut me omnia fallunt, aut eo ingenio, iis moribus, eâ virtute filium habes, ut gaudendi ipse luculentam in eo materiam habeas; amici, gratulandi. Equidem illum diem albo hotavi lapillo, qui eum mihi conciliavit. Itaque ejus caussâ, et alterius nobilissimi, praestantissimique adolescentis Poloni, studia mea, vitâ ipsâ mihi chariora, lubens intermisi; et ad civilis doctrinae notitiam comparandam, ipsorum conatus honestissimos pro mea virili sublevavi. Ejus operae nostrae si quis ad filium tuum, ut spero et opto, fructus rediit, feci quod volui. Tibi certe, amplissime Domine, atque illi, quae vestra est benignitas, potius satisfacero, quam ipse mihi. Quod superest, Deum Opt. Max. veneror, ut et tibi filium, et illi parentem suum incolumes quam diutissime servet, vestrisque coeptis propitius semper, et favoris sui auram aspiret. Vale, illustrissime Domine, et felix vive. Lutetiae Parisiorum, a. d. XV. Kalend. Novemb. CIC IC CVIII.

EPISTOLA DCXVI. DAVIDI HOESCHELIO.

[note: 1608.] CLarissime Vir, aderam uxori graviter laboranti, cum allatae mihi tuae literae sunt, a. d. XIII. Kalend. Novembris datae, quibus erat adjectum [gap: Greek word(s)] hominis [gap: Greek word(s)]. Non continui me, quin e vestigio ad amplissimum virum literas exararem, testes judicii mei de illo scripto et Scriptore Thrasonico. Quod rogas de Arriani codicibus, scito esse quidem unum aut alterum ejus libri exemplar in Regia Bibliotheca; sed ejus notae, ut nullum sit futurum operae pretium contulisse: itaque frustra in eo operam non perdam. Si tanti facerem illa exemplaria, et aliter desiderio tuo satisfacere non possem, mitterem illa

[note: 1608.] ipsa ad te, et tuae fidei dudum mihi perspectae ea committerem. Faciam idem in aliis Scriptoribus, quos prae manibus te scivero habere. Nisi me curae sexcentae impeditum et varie districtum tenerent, aut absoluta esset nostra haec Polybii editio, aut a meta certe optatissima propius abesset. Sed nostri Commentarii crescit difficultas in dies: atque utinam det Deus incepti operis finem videre! Jam certe [gap: Greek word(s)] quaedam sunt descripta, ex quibus, etiamsi caetera non sequerentur, de nostro conatu poterit constare. Verum haec, [gap: Greek word(s)], pluribus cis dies paucos. Audivi ab optimo Frontone, periisse meas, quas isthuc miseram, et ante nundinas Francofurdienses, et ipso nundinarum tempore per nostros Bibliopolas. Nollem factum; sed mutare non possum. Te oro, de mea in te voluntate securus semper vivas, neque de animo meo ex frequentia literarum aut raritate statuas. Juvenis Augustanus, quem ais [gap: Greek word(s)], et ignorari, ubi lateat, mihi quoque est ignotus. Vale. Lutetiae Parisiorum, pridie Kalend. Decemb. CIC IC CVIII.

EPISTOLA DCXVII. JOSEPHO SCALIGERO.

[note: 1608.] ILlustrissime Vir, si vales, bene est, et Deo Opt. Max. gratias ago. Me certe sollicitudo ingens de tua valetudine mirifice dies noctesque cruciat: postquam enim perlatus est ad nos de tua infirmitate rumor, non hora, non momentum ullum temporis praeteriit sine suspiritibus, aut lacrymis meis; neque enim aliter eo nuntio sum affectus, quam si parentis mei salus ageretur. Spero non cecidisse irritas tot bonorum et piorum virorum preces, qui vota assidue faciunt pro tua, illustrissime Scaliger, sanatione. Supplex Deum veneror, audiat nostras preces, efficiatque pro sua infinita bonitate, ut ex hoc morbo brevi convalescas, et pristinis viribus receptis, ut quam diutissime; quam felicissime, ad promovendam ejus gloriam, et labentem Rempublicam literariam fulciendam, inter mortales agas. [gap: Greek word(s)]. Vale. Lutetiae Parisiorum, a. d. VIII. Eid. Decemb. CIC IC CVIII.

EPISTOLA DCXVIII. DANIELI HEINSIO.

[note: 1608.] MI Heinsi, tene adeo mei esse oblitum, ut tot mensium spatio ne [note: 1608.] verbulo quidem uno nos sis dignatus? Scripsi ante menses fere tres, postquam editionem alteram tuae Satyrae accepissem, et magna cum admiratione legissem. Scripsi item postea, et meas literas Illustrissimorum Ordinum Legato, Arsenio, tradidi. Quid commerui, cur tu silentio hoc tam obstinato me crucies? Audivimus dudum, quam periculoso implicitus morbo fuerit magnus Heros, quem ego et tu pari veneratione colimus. Postea meliuscule eum habere rumor fuit; sed parum constans. Nunc plane quis sit illius status, quae valetudo, nescimus; eoque nomine acerba mihi vita est, ac prope jam non vitalis. Te oro, Vir praestantissime, liberes me hac curâ, et quid agat semo noster, literis tuis mihi significes. Nisi me totum ignoras, non potes nescire, quae mea nunc sit anxietas mentis, quis animi cruciatus. Deus Opt. Max. tantum scientiae et virtutis thesaurum mundo, etsi ingrato atque immerenti, conservet. Vale, Vir praestantissime, et si me amas, cito rescribe. Lutetiae Parisiorum, a. d. VII. Eid. Decemb. CIC IC CVIII.

EPISTOLA DCXIX. CLAUDIO SALMASIO.

[note: 1609.] EXanimarunt me literae, quas a clarissimo viro, Bongarsio, nudiusquintus accepi: cognovi enim ex illis, nutare valetudinem tuam, parumque firmam esse. Equidem meliora spero, neque, ut tua est aetas, illud ultimum tibi metuo: sed dolet mihi, tam infirmo te esse corpore, ut ingenio indulgere sine detrimento valetudinis non queas. Quoniam tamen ita placuit [gap: Greek word(s)], ut minus commode habitet divinus animus tuus, ferendum aequo animo et hoc incommodum, et quaecumque alia idem summus Imperator ferre nos voluerit. Scit ille, quid nobis expediat; nos magis quam pueri bimuli nescimus: illi igitur nos, nostraque omnia permittamus. Plura in eam sententiam adjicerem, nisi te quoque idem sentire, persuasum haberem. Opto tibi, praestantissime Salmasi, laeta faustaque omnia, quae ut tibi a Deo Opt. Max. contingant, supplex ejus numen veneror. Mihi certe longum erit tempus, donec intellexero, te [gap: Greek word(s)] et ad pristinam sanitatem rediisse. Auget sollicitudinem de te, quia magnum Scaligerum morbo difficillimo esse implicitum intelleximus; qua ex re quantum doloris percipiam, omnes sciunt, qui me nôrunt. De libellis, quos

[note: 1609.] nuper a te editos misisti, gratias agam pluribus, ubi te rediisse in gratiam cum bona valetudine cognovero. Unum scito, ita mihi placuisse hoc [gap: Greek word(s)] tuarum lucubrationum, ut neminem totâ Europâ tuorum aequalium putem tibi comparandum. Parum dixi; sed nolo in os. Iterum Numen convenio, et pro tua sanatione vota facio. Vale, mi Salmasi, et mei memor vive. Scripsi per occasionem. Lutetiae Parisiorum, pridie Non. Januar. CIC IC CIX.

EPISTOLA DCXX. DANIELI HEINSIO.

[note: 1609.] TAndem tuas accepi, amicissime virorum: ita dico, tandem; hoc est, tertio fere mense postquam ipse scripseras. Accepi autem binas simul, quarum posteriores, a. d. IX. Kalend. Novemb. fuerant datae. Mirabar equidem, et si fas dicere, indignabar tacitus apud me de re tanta nihil me a te cognoscere: nam rumor de morbo magni senis multos ante menses ad nos pervenerat. Atque ego quum ex eo nuntio dolorem tantum caperem, quantum ipse per te facile aestimas; quia tamen nullum a te verbum veniebat, inani scilicet spe memet lactabam, et famam ex vano multum hausisse, mihi persuadebam. Tuae literae, mi Heinsi, me primum exanimarunt, et [gap: Greek word(s)] prope reddiderunt. O tristem mihi nuntium! ô casum bonis, qui ubique sunt, luctuosum! ô fatum literarum! Erat certe dudum tantâ luce indignus mundus, qui falsi amore tantum [gap: Greek word(s)] ferre non poterat. Deum immortalem! quae nos nunc, amicissime Heinsi, vita manet? Quis nostrûm, (meum certe mihi) languorem excutiet? Quis errantes reducet in viam? Me fateri non pudebit, si quid paullo accuratius unquam est a me scriptum, magno Scaligero id totum deberi; de quo nunquam cogitabam, ubi in manus calamum sumpseram, quin totus quasi contremiscerem; ea reverentia hominis animum mihi insederat. Et ô beatum te, qui cygneas [gap: Greek word(s)] voces audis, diesque totos illi ades, et de loquentis ore pendes! Oro Deum immortalem, ut quantum vulnus animo meo tuae novissimae imposuerunt, tantum gaudii illae mihi afferant, quas proxime a te me accepturum spero. Ita velit, ita faxit Dominus Jesus, qui te quoque servet. Lutetiae Parisiorum, a. d. XV. Kalend. Februar. CIC IC CIX.

An meas acceperis, quas scripsi ad te persaepe superioribus mensibus, velim [note: 1609.] scire. Quaeso te, de statu reverendi senis facito me certiorem. Hoc et Thuanus te rogat.

EPISTOLA DCXXI. EIDEM.

[note: 1609.] CLarissime Heinsi, quid ego commerui, cur tamdiu expectatione tuarum me torqueas? Binas, easque junctas a te accepi, ex quo coepit aegrotare [gap: Greek word(s)], hei mihi! noster Heros; qui plures menses quum aegrotaverit, non defui mihi, quin et scriberem saepe ad illum, et saepius ad te, orans, obtestansque, ut de eo morbo sigillatim omnia perscriberes. Nescio an meas acceperis: ego certe nihil a te literarum habui post illas primas. Didici vero tandem ex literis Raphelengiorum, frustra me Deum orare assidue pro salute ejus, qui jam desiisset in vivis. O tristem mihi nuntium! ô incomparabilem Reipublicae literariae jacturam! Prae magnitudine doloris vix sum apud me. Secundum parentes, et quam nuper amisi primogenitam filiam, nemo obiit unquam meorum, qui me similiter afficeret. Cogito literarum damnum inaestimabile, irreparabile: cogito meam calamitatem, qui alterum parentem amisi. O dulce mihi nomen! O gaudia mea nunc [gap: Greek word(s)]! Tu restas, mi Heinsi, qui non merito meo, sed ex illius Herois commendatione coepisti me amare. Perge, obsecro te, etiam post illius fata, qui nos conjunxit. Quod si quid apud te possum, de morbo et fine illius fac me [gap: Greek word(s)] certiorem. Scripsi raptim, quum ad Legatum Ordinum per occasionem venissem. Vale, et me ama. Lutetiae Parisiorum, a. d. VII. Kalend. Mart. CIC IC CIX.

EPISTOLA DCXXII. PAULO DU MAJO.

[note: 1609.] POstquam a nobis discessisti, plures a te literas accepi, partim e Burgundia, partim ab urbe, quasdam superioribus diebus Tolosae datas. Quod non omnibus responsum a me sit, non occupationes duntaxat meae fecerunt, quamquam etiam illae; sed etiam ignoratio loci, quo meas mitterem, et tabellariorum inopia. Accedit, quod ex Italia ad nos recta venturum te, persuasum prius habebam, quam intelligerem ad penates tuos esse te reversum. Primum igitur tibi, pro eo ac debeo, felicem reditum gratulor, Deo Opt.

[note: 1609.] Max. qui te servavit [gap: Greek word(s)]. Deinde quod et longe adeo positus, memoriam tamen mei, hoc est, unius [gap: Greek word(s)], qui tuum hoc tantum studium nullâ unquam re promeruit, servasti. Eo nomine [gap: Greek word(s)], petoque a te, ut sic de me statuas, tibique semel persuadeas, officiis quidem, [gap: Greek word(s)], vinci posse me, sinceritate vero affectûs et candore nemini concessurum. Non clam te est, opinor, magni Scaligeri obitus, quo equidem nuntio sic sum afflictus, ut vix tristiorem, aut molestiorem accipere potuisse videar. Colebam illum pro summis ipsius in Rempublicam literariam meritis, et insigni erga me benevolentiâ, pari pietate, ac si meus parens fuisset. Ille me, quae fuit ipsius [gap: Greek word(s)] humanitas, semel complexus, constanter porro semper non dilexit, sed amavit. Ille mihi dies noctesque ante oculos abversatur. Quod meas nugas timide ac prope invitus in publicum proferrem, reverentia illius fuit, cujus eruditos oculos mirum in modum reformidabam. At rursus ille erat, qui languentem excitabat, qui cessantem increpabat, qui pro suo jure quidquid vellet, humeris meis imponebat. Nunc [gap: Greek word(s)]. Nam quo gaudio solitum me affici putas, cum tantus vir quisquilias meas boni consulebat, et ad majora animos faciebat? Sciebam, multum dare ipsum amori mei; sed hoc quoque sciebam, genus studiorum nostrorum. etiam seposito affectu illi non improbari. O illum prope mihi funestum diem, qui tantum amicum mihi eripuit! Sed feramus, mi Paule, quod mutare non possumus, et Herois incomparabilis memoriam sancte colamus. Vale, et me ama. Lutetiae Parisiorum, raptim, a. d. XVI. Kalend. April. CIC IC CIX.

EPISTOLA DCXXIII. GEORGIO MICHAELI LINGELSHEIMIO.

[note: 1609.] REdeunte ad vos Serenissimi Principis Legato [note: Buwinkhausio.], viro praestantissimo, etsi otio non abundabam, quin tamen te compellarem, clarissime Lingelsheimi, facere non potui. Nam etsi diu admodum est, ex quo nihil a te literarum accepi, non tamen de tua in amore mei constantia propterea dubito. Silentii vero tui quae sit causa, ex illa Epistola tua intellexi, quam nuper ad eundem virum eximium scripsisti. Et didiceram jam paucis ante diebus ex sermonibus [note: 1609.] excellentis viri, D. a Buwinkhausen, quo loco esset negotium ante annum fere institurum [note: Vide supra, Epist. DCVIII.]. Nec me sane fugit, quam difficile sit eo rem perducere, quo spes erat posse perduci. Video enim, quae id inceptum circumstent impedimenta. Itaque Deo Opt. Max. rem permitto. De meo Polybio piget verba facere; sed operarum lentitudinem accusent oportet, qui procrastinatione meâ offendentur. Spero tamen, cum bono Deo, non multo post Paschalem [gap: Greek word(s)] priorem Tomum in manibus hominum fore versaturum. Quod si obtulerit sese occasio, non expectato altero mercatu, ut inter primos novum opus videas, pro viribus enitar. Utinam modo tuis oculis eruditis dignus labor noster videatur; nam sive cum me respicio, sive cum aerumnarum venit in mentem, quas interea loci pertuli, dum hoc inceptum urgeo, subit vereri, ne infelicitatis meae in meis scriptis nimis multa vestigia alte impressa appareant. Quicquid hujus sit, animus certe bonus fuit, et cupiditas ingens bene de literis merendi. Inter adversa mea pono cum primis nuncium prope mihi funestum de obitu [gap: Greek word(s)] Scaligeri. O tristem et luctuosam mihi mortem! Amisi amicum, aut parentem potius alterum, mei amantissimum: amisi et praesidium et dulce decus meum. Vix sum apud me prae doloris magnitudine. Itaque non is sum profecto, qui prius eram; neque eâ alacritate, quâ prius solebam, literas nunc colo, aut curo. Accedunt aliae item curae et solicitudines longe gravissimae, quas te sermonibus D. Legati, quam verbis meis malo cognoscere. Unum hoc addam, teque orabo, ut ita de me tibi persuadeas, nihil unquam, faciente Domino Jesu, commissurum me, quo meam conscientiam putavero esse me offensurum. Sed moror te. Vale. Lutetiae Parisiorum, a. d. XIV. Kalend. April. CIC IC CIX.

EPISTOLA DCXXIV. [note: +] A MONSIEUR DU PLESSIS.

[note: 1609.] LE present porteur est fils d'un tresdocte personnage, qui a grand credit envers le Roy d'Angleterre, quo utroque nomine confido ipsum tibi fore acceptum et gratum. Que si outre ce il est besoin d'aucune recommendation, je vous puis attester, que le fils suit de pres les traces de son pere. Et pour cest effet s'en va il par de la, afin de s'employer

[note: 1609.] aux estudes a bon escient. Par vos dernieres me demandies des nouvelles de Mr. Scaliger, lequel aujourd'huy je croy que n'ignores avoir este retire de Dieu, pour se reposer de ses grands travaux. Cette perte des lettres m'a cause un incroyable regret, ayant en particulier perdu un autre pere. J'avois l'honneur d'estre aime de luy, et le venerois selon son merite. Ces chiens [note: Les Jesuites.], qui ont tant abbaye depuis quelque temps apres luy, jetteront maintenant leur rage, et feront leurs efforts pour deschirer sa memoire. Mais il ne manquera de deffenseurs, dum quidem literis melioribus suus honos stabit. J'ay perdu par sa mort tout le courage de rien faire; aussi ne puisse rien, ou comme rien. Depuis ma derniere, j'ay veu par occasion, et a cause de la Bibliotheque, Mr. le Cardinal de Perron, qui dit avoir respondu a vostre livre de la Sainte Eucharistie fort amplement. Et comme j'estois ches luy ces jours passes pour mesme occasion, (iceluy estant premier Chef de la Bibliotheque,) je le trouvay dessus, et me monstra sommairement quelques passages, comme deux jours apres je racontay a Mr. Martault, le rencontrant chez Mr. l'Ambassadeur du Prince Palatin. Je saeay que luy et d'autres ont mal pris mes propos, qui en simplicite ay dit ce que le dit personnage disoit. Je vous prie estre assûre, que nul de vos serviteurs ne vous honore plus que je fais. Et pour le reste, ma vie passee par la grace de Dieu, doit assûrer un chacun que moyennant la mesme assistance de Dieu, je ne feray jamais rien contre ma conscience. Sed de his nimium multa. Je vous demeure tousjours, Monsieur,

EPISTOLA DCXXV. GEORGIO MICHAELI LINGELSHEIMIO.

[note: 1609.] DIu est, cum nihil de te, Vir amplissime, intellexi: ego quoque ne ad te scriberem, per varias occupationes meas factum. Nam si nescis, hiems mihi per summos cruciatus transacta, non corporis quidem, sed animi: adeo gravia mihi certamina pro ea re, quam omnium habeo charissimam, fuere subeunda. Plane singulare fatum meum est. Altâ pace fruuntur omnes ad unum, credo, Galli: ego unus diem nullum [note: 1609.] quietum ago. Urgeor enim dies noctesque ab iis, qui me propter nescio quid literarum amant, et qui operâ meâ in hac Academia uti avidissime cupiunt. Quid ego commemorem, quibus machinis maximi viri negotium sint aggressi? Nec desunt ipsis post argumentationes alias etiam rationes [gap: Greek word(s)], quas ipsis suggerunt [gap: Greek word(s)] illi, qui meas fortunas diverso injuriarum genere attriverunt. Vident aerumnas, quas ea res mihi quotidie recentes parit: vident et probe cognoscunt meas difficultates omnes, et quam sim ab omni spe auxilii nudatus: hoc illos in spem erigit; cum praesertim certo sciant, in suo favore omnes, secundum Deum, spes mihi esse sitas. Adfuit hactenus pugnanti Deus, et, spero, aderit: quem equidem [gap: Greek word(s)] oro, ut priusquam adversus conscientiam aliquid audeam, ( [gap: Greek word(s)]) ex hac mihi aerumnosissima miseriarum valle me auferat, et in libertatem asserat. Oro eundem, Vir praestantissime, ut te servet, et annos tibi largiatur Nestoreos. Vale. Lutetiae Parisiorum, a. d. X. Kalend. April. CIC IC CIX.

EPISTOLA DCXXVI. CLAUDIO SALMASIO.

[note: 1609.] LIterae tuae, quas ante menses fere duos accepi, etsi non [gap: Greek word(s)] gaudium mihi attulerunt; magno tamen solatio mihi fuerunt [gap: Greek word(s)] propter nuntium de tua afflictissima valetudine, paullo ante allatum. Meministi, doctissime Salmasi, quoties tecum per literas egi, ut te respiceres, et corpusculi tui valetudini consuleres. Nôram animi tui impetum, quem sciebam corpori plura imperare, quam vires ejus ferrent. Itaque quoties tui recordatio animum subibat, (subibat autem saepissime) metuens valetudini tuae, tibi tacitus apud me irascebar. Nam qui nihil mediocre de tuo excellenti ingenio sperarem, iniquo animo ferebam non id agere te, ut Respublica literaria quam diutissime industriâ et laboribus tuis fruatur. Utinam fidelissimis meis consiliis esset a te obtemperatum! caruisses, opinor, illis cruciatibus, quos hic tibi morbus attulit. [gap: Greek word(s)]. Ego spero [gap: Greek word(s)], defunctum jam te omni periculo; nihil enim [gap: Greek word(s)] Epistola nupera tua prae se ferebat. Opto certe ita esse; et ut voti hujus damner, [gap: Greek word(s)]. Censeo tibi faciendum, ut quam primum, quod valetudinis tuae commodo fiat,

[note: 1609.] aerem repetas et coelum, cui es innutritus. Si hoc feceris, spero te Lutetiam brevi esse venturum, quo nihil mihi futurum sit jucundius. Non nescis, magnum Scaligerum mortalitatem exuisse. Scito, tam gravem ac molestum accidisse mihi hunc nuntium, ut nihil supra. Magnitudinem jacturae, quam in illo uno capite Respublica literaria fecit, nemo melius intelligit, quam ipse facis. Ego privatim amisi non amicum, sed parentem alterum. Itaque luctu et dolore conficior. Levabor non mediocri parte hujus aerumnae, si te valentem de reditu cogitare intellexero. Omnia igitur depone; corpori servi. Quantam diligentiam in valetudinem tuam contuleris, tanti me fieri a te putabo. Vale. Lutetiae Parisiorum, a. d. VIII. Kalend. April. CIC IC CIX.

EPISTOLA DCXXVII. DAVIDI HOESCHELIO.

[note: 1609.] QUum ante aliquot menses [gap: Greek word(s)] nescio quae hominis Itali missu tuo accepissem, respondi statim, et Epistolâ, si bene memini, satis longâ, quid de illo judicio judicarem, significavi. Eam Epistolam Lugdunum misi, ut inde per amicos isthuc curaretur. Sed neque literarum quicquam postea accepi abs te; et amplissimus Velserus novissimâ Epistolâ, quae mihi ab eo reddita heri fuit, an illum fasciculum accepisset, non docebat me. Fuerat animus, in Praefatione, quam scripsi de Historia et de Polybio, tam absurdae sententiae auctorem traducere. Sed mutavi, et tenebris oblivionis dignam opinionem [gap: Greek word(s)]. Velim tamen scire, docti Itali quid super eo problemate sentiant. Johannes Nauberger, de quo ad me scripsisti, mihi prorsus est incognitus; qui si [gap: Greek word(s)] nomen, ut scis, mutaverit, nec libenter prioris recordetur. Quod scire potuerim, Lutetiae is non est: an sit ad urbem, adhuc pervestigare non potui. Sunt sane Coenobia hîc nonnulla, in quibus amicos aliquot habeo: cum Augustinianis vero sodalibus nulla unquam mihi notitia intercessit. Polybium, si Deus vitam produxerit, ad paucos menses videbis publici juris factum: de priore Tomo loquor; nam alterum figurae et alia quaedam morantur. Ad [gap: Greek word(s)] Argentoratensem, cum propitio Numine, munus id a me exspecta. In magni Scaligeri morte quid Respublica literaria damni fecerit, quid ego privatim, sine lacrymis [note: 1609.] non queo meminisse. Amisi parentem alterum, qui me unice amabat; quem ego, pro eo ac debui, semper unice sum veneratus. [gap: Greek word(s)] et erat profecto [gap: Greek word(s)] illâ luce indignus. Vale. Lutetiae Parisiorum, a. d. VIII. Kalend. April. CIC IC CIX.

EPISTOLA DCXXVIII. [note: +] JOANNI KIRCHMANNO.

[note: 1609.] LIteras tuas, et quam adjecisti Orationem, accepi. Nôram ex scriptis et communi fama [gap: Greek word(s)] Merulam: nunc ex laudatione, quâ illi parentasti, merita hominis novi, et melius aestimo. Magnum in ejus morte res literaria damnum fecit: Academia vero Batava maximam. Nuper vero eadem [gap: Greek word(s)], magnum Scaligerum amisit. Quis satis jacturam illam deflere valeat? Quae lacrymae huic luctui sufficiant? Nam illi viro parem nulla prior aetas unquam vidit, nulla fortasse [gap: Greek word(s)] videbit. Quo majorem usum in literis quisque habet, eo melius et magnificentius de illo Heroe incomparabili, et de ejus scriptis necesse est sentiat. Ego vero pietatem Scaligeri, probitatem et [gap: Greek word(s)] non minus, quam [gap: Greek word(s)] solitus sum demirari. Sed haec omnia confido fuisse tibi notissima, qui, nisi fallor, etiam de facie ipsum nôras, quo ego bono carui; nec tamen eo secius amissum desidero, defleo, lugeo: colebam enim illum eâdem pietate, quâ olim meum parentem: ipse me non multo secus, quam si filius fuissem, amabat. [gap: Greek word(s)]. Tuum de Annulis Commentarium, ut omnia tua, perexspecto cupide. Perge igitur [gap: Greek word(s)], et rem auge literariam; [gap: Greek word(s)], ut si quis alius. Polybium, a nobis Latine versum et recensitum, videbis, [gap: Greek word(s)], post mensem unum aut alterum, vel ad summum, tertium. Sequetur, faveant modo superi, Commentarius in gratiam [gap: Greek word(s)] scriptus, opus laboriosum et longum. Adjectae sunt figurae, quibus praelia [gap: Greek word(s)] opus probetur; operae certe sedulo impensae conscii nobis sumus. Vale, Vir doctissime, et me ama, qui te ex animo. Lutetiae Parisiorum, a. d. VIII. Kalend. April. CIC IC CIX.

EPISTOLA DCXXIX. FRIDERICO TAUBMANNO.

[note: 1609.] COnstantiam tuam in semel suscepto amore mei literae omnes tuae, Vir doctissime, palam faciunt. Quo magis verendum mihi est, ne quantum eo nomine tibi debeam, parum videar intelligere. Mihi vero longe suavissimum est, iis in locis amicum, et quidem talem amicum habere, quo vel nomen nostrum potuisse penetrare, jure magnifaciam. Tua haec insignis humanitas est, clarissime Taubmanne, et mirifica [gap: Greek word(s)] qui prae insita bonitate ultro amare nos cum coepisses, [gap: Greek word(s)] muscam elephantem esse, (ô vim amoris!) et persuasisti ipse tibi, et aliis quoque idem credendi autor fuisti. Primus Josephus Scaliger, ille mortalium illustrissimus, de nostris studiis eam spem olim concepit, cui respondere mearum non erat virium: sed nescio quomodo ille quoque [gap: Greek word(s)], amore nostri occaecatus, omnia in majus solitus interpretari. Itaque si quid samae per Europam sumus consecuti, secundum Deum, id totum Scaligero ferimus acceptum. Ille me paternâ charitate complectebatur; ego ipsum pietate, quâ deceret, colebam et venerabar, qui nunc eo mortuo vitam acerbam duco, et prope non vitalem. O irreparabilem Reipublicae literariae jacturam! Quo plus proficio, si quid tamen adhuc profeci, eo magis ingenii illius stupendam magnitudinem admiror. Non fuit prioribus seculis, nec fortasse unquam erit, in quo ingenium, judicium, industria et [gap: Greek word(s)], dotes, ut scis, multum diversae, et raro in unum convenientes, sic [gap: Greek word(s)] et ex aequo excellant; tum autem pietate et [gap: Greek word(s)] nemini mortalium fuit secundus. O virum in exemplum natum. Sed desino lacrymarum. Deum oro, Vir clarissime, ut te servet, et magis magisque tuis coeptis indies pergat benedicere. Vale, et me ama. Lutetiae Parisiorum, a. d. VI. Kalend. April. CIC IC CIX.

Gregorii Nysseni Epistolas et Florilegium Epigrammatum Martialis meo et Scaligeri nomine mitto.

EPISTOLA DCXXX. SCIPIONI GENTILI.

[note: 1690.] PAuci dies sunt, ex quo literas tuas accepi, quas anni novi initio ad me dederas. Dolui tibi redditas non fuisse, [note: 1609.] quas super obitu [gap: Greek word(s)] fratris tui ad te scripseram [note: Exstat supra, Epist. DCXIII.]. Haec scilicet fides est persaepe etiam illorum, qui officia sua prolixe nobis deferunt. Nam memini in fasciculo illo curando hominis operâ usum me, qui omnia se meâ causâ cupere, sancte jurabat. Et tu miraris, viduam fratris tui jus suum consequi hîc non potuisse, qui videas etiam in literis, re sacra, fraudes quotidie nullo more committi. Vellem ita res tuae tulissent, ut optimae lectissimaeque foeminae, tempore ipsius necessario, cum ejus res agebatur, affuisses, aut gratiâ, aut consilio aliqua juvisses. Ipsam quoque hoc idem optasse, sed petere a te non ausam, certo scio. Quae quidem tua commoda et valetudinem pluris quam Crassi opes aestimat. Ego magnam spem tui adventûs conceperam, quam nunc e literis tuis et sermonibus illius pene totam amisi. O illum diem videam, cum de publicis privatisque rebus una tecum garrire licebit, et omnes meas curas et cogitationes in sinum tuum effundere! Cognosces, quam vanus sit rumor, quem accepisti de N. N. Nugae, nugae: [gap: Greek word(s)], ac prorsus aliter quam isthîc nuntiatum. De Germaniae vestrae nonnullis Principibus possum fere idem dicere: [gap: Greek word(s)]. Fateamur libere, nostris Magnatibus non inest is [gap: Greek word(s)], quo flagrant [gap: Greek word(s)]. Itaque velimus nolimus, [gap: Greek word(s)], qui fortasse alibi poteramus, certe optabamus [gap: Greek word(s)], Ecclesiae Dei prodesse. Sed mihi omnem alacritatem nuper ademit tristissimus de illustrissimi viri, Josephi Scaligeri, obitu nuntius, quem bonis doctisque omnibus luctuosum accidisse, non dubito. Verum ipse praeter communes omnibus probis alias privatas causas habeo, cur [gap: Greek word(s)] tantum virum, parentem alterum meum, defleam et lamenter. Ad graves alias curas molestiasque meas haec accessit aerumna omnino gravissima, quae me [gap: Greek word(s)] enecat. Ferendum [gap: Greek word(s)], et in illius voluntate acquiescendum; quum praesertim noster ille Heros, neque moriens, neque vivens lacrymis suorum ullam occasionem justam dederit. Vale, Vir clarissime, et si me amas, veni. Lutetiae Parisiorum, Kalend. April. CIC IC CIX.

EPISTOLA DCXXXI. DANIELI HEINSIO.

[note: 1609.] NOn possum in animum inducere, praestantissime Heinsi, ut credam nihil te literarum ad me dedisse, ex quo divinus vir, [gap: Greek word(s)] Scaliger [gap: Greek word(s)], reliquit. Affirmo tamen tibi, super re tanta nihil me ex te didicisse; quum ex illo tempore ne minimum quidem epistolium a te acceperim. Itaque de obitu tam chari viri tantum scio, quantum fama [gap: Greek word(s)] et incerta nuntiavit. Scripsere quidem Raphelengii fratres super ea re nonnihil; verum id eâ brevitate, ut cupiditati meae ipsorum literae non satisfacerent. Te, mi Heinsi, tacuisse si possem credere, possem illud quoque credere, [gap: Greek word(s)], plane ex animo et memoria tua meum nomen excidisse. Hoc quum nihil jam tristius evenire mihi queat, ut liberem tuam fidem, alienam accuso. Persuadeo enim mihi literas perisse, quas super tanto casu ad me scripseras. Ac fortasse meae quoque parum bene curatae, quas et ante obitum, et post obitum divini Herois ad te exaravi. Peto igitur a te, suavissime amicorum, et quantâ maximâ contentione possum, te oro obsecroque, historiam illam totam brevi compendio mihi narres; neque patiaris, me, qui tanti amicitiam tuam aestimo, sic neglectum a te videri posse, ut ne rogatus quidem desiderio huic meo satisfacere volueris. Qui has tibi tradet, vir nobilissimus est, et dignissimus tuo amore: potes per illum me beare uberiore scriptione. Scio curaturum probe, quicquid ei tradideris. Ego multa poteram de meo statu narrare; sed eo sermone supersedebo, donec tuas acceperim. Vale, mi Heinsi, et me saltem propter magnum amicum nostrum, [gap: Greek word(s)], amare perge. Lutetiae Parisiotum, a. d. XIII. Kalend. Maj. CIC IC CIX.

EPISTOLA DCXXXII. EIDEM.

[note: 1609.] VIr clarissime, post longam et molestissimam tuarum exspectationem, tandem [gap: Greek word(s)] Epistolam accepi, quae super obitu [gap: Greek word(s)] ad nos scripta est. O quas ego tibi gratias referam pro tali officio! Quid rependam tibi [gap: Greek word(s)] unius illius Epistolae? Quicquid a me fuerit profectum, minus erit tuo munere. Gratias [note: 1609.] igitur agam tibi quantas possum maximas: illum vero divinum parentem nostrum [gap: Greek word(s)] in qua verae pietatis et constantiae tot edidit testimonia. Plura tecum de rebus meis cupissem; sed narrabit tibi vir honestissimus, quanta cum celeritate ipso praestolante haec mihi exaranda fuerint. Plura igitur alias, [gap: Greek word(s)], qui te, et omnes amicos servet, imprimis Dominicum Baudium, cujus Epistola de rebus Theologicis isthîc turbatis magno mihi dolori fuit. Deus omnia componat, et vos servet. Vale, et me ama. Raptim. Lutetiae Parisiorum, a. d. VI. Eid. Maj. CIC IC CIX.

EPISTOLA DCXXXIII. EIDEM.

[note: 1609.] VIr clarissime, qui tibi has reddidit, amicus meus est; adolescens pietatis et literarum amans. Is studiorum caussâ isthuc proficiscens, commendatione meâ optavit tibi innotescere. Mihi magnae voluptati est, ita persuasum esse omnibus, qui utrumque nostrûm nôrunt, gratiosum apud te nostrum nomen esse. Fit enim [gap: Greek word(s)], ut ab iis, quos plurimum admiramur, amari nos plurimum optemus; et si ita contingat, plurimum laetemur; quod ego in te, mi Heinsi, mirifice experior; qui etsi [gap: Greek word(s)] parem caussam in nobis non habes, non eo tamen minus, spero, nos amabis; qui memineris, summum virorum, [gap: Greek word(s)], paria facere nobiscum, non fuisse dedignatum. Puto accepisse te eam Epistolam, quâ egi tibi gratias pro uberioribus illis literis, quibus obitum illustrissimi Herois exposuisti. Non possum verbis exprimere, quantum gaudii, ut in re tam tristi, eruditissima et pulcherrima illa Epistola tua mihi attulerit. Exspecto Epicedia tua, et quicquid aliud vestra Academia protulerit ad memoriam [gap: Greek word(s)] ornandam. Ego praeter lachrymas, quarum brevi meus Polybius testis erit, conferre nihil possum. Ex tuis didici, esse penes te Polybium, ejus manu adnotatum, et librum [gap: Greek word(s)] [note: Justi Lipsii. Comlomes.] de Militia Romana, pariter ab eo pellectum, et Notis inustum. Puto me non pauca similiter, ac fortasse eadem notasse: sed Scaligerum ignorarem, neque me nossem, nisi persuaderem mihi, multa in utroque libro eum vidisse, quae nos fugerint. Itaque postquam editionem meam videris, petam a te, ut hac in parte me adjuves; [gap: Greek word(s)]. Videbis autem, [gap: Greek word(s)], proximis nundinis, aut etiam si possum,

[note: 1609.] citius: dum Commentarii parantur, et figurae sculpuntur, textum publicari patiemur, quia sic volunt illi, quorum sumptibus liber editur. Adjecimus vetustissimum Scriptorem [note: AEneam. Colomes.], cujus publicatione vel solius non dubito, quin apud candidos Lectores gratiam sim initurus aliquam. Sed ipse melius statues; qui primus ante omnes, (modo possum ullâ ratione id consequi) nostrorum conatuum censor eris. Quare velim mihi significes, si quam nosti expeditam viam ejus libri ad te mittendi. Quae de pili Romani figura a Scaligero accepisti, ea ut proximis literis mecum velis communicare, vehementer etiam atque etiam te oro. Cupio etiam ex te scire, in quorum manus devenerint Strabo, Athenaeus animadversionis nostrae, et similes libri, quos a nobis acceptos [gap: Greek word(s)] suis obelis compunxerat, aut Notis illustrarat. Ubi didicerimus, penes quos illi hodie sint, nihil intentatum relinquemus, quo impetremus, ut ea nobis communicentur, per quae possumus proficere. Si quid igitur nos amas, effice, quod in te erit, ut voti hujus damnemur. Ego, sive libri redimendi fuerint, sive describendae illae Notae, nulli pecuniae parcam. Vale, optime amicorum. Lutetiae Parisiorum, Kalend. Jun. CIC IC CIX.

Viro clarissimo, Dominico Baudio, ad quem nuper scripsi, plurimam a me salutem nunties velim. Quas ad Raphelengios scripsi, tibi commendo; qui si potes in eo negotio me adjuvare, rem feceris gratissimam: cupio enim illud [gap: Greek word(s)] propter memoriam [gap: Greek word(s)] ad me perferri.

EPISTOLA DCXXXIV. EIDEM.

[note: 1609.] JAm te non ignorate puto, Vir clarissime, eam Epistolam fuisse mihi redditam, quae de obitu maximi virorum abs te mihi scripta est. Ego iis literis de ea re feci te certiorem, quas uxori Arsenii, Legati Illustrissimorum Ordinum, isthuc proficiscenti, dedi: simul gratias tibi pro eo officio egi gratissimas. Postea alias brevissimas accepi, quibus [gap: Greek word(s)] tueris a calumnia [gap: Greek word(s)]. Ea quoque Epistola longe mihi fuit gratissima; qui sensus intimos nosse illius viri divini [gap: Greek word(s)], magni aestimarem. Vidi enim qui negarent, de omnibus cum vulgo nostrorum illi convenisse; sed pro sua pietate et prudentia abstinuisse [note: 1609.] ab earum rerum tractatione, quod cujusmodi sit, si fas esset, scire vellem; eo magis, quod virum summum isthîc esse audimus, qui de nonnullis [gap: Greek word(s)] quem mirifice cum alii, tum ipse Scaliger, nobis commendarunt. Si viveret magnus Heros, meum illud decus, omnino absoluto Polybio, te atque illum vidissem; sexcenta enim erant, de quibus sententiam illius praesens cognoscere avebam: video enim [gap: Greek word(s)]. Mihi gratissimum fuit, constantiam [gap: Greek word(s)] illius semonis cognoscere; de quo tamen nunquam dubitaveram. Nuper de scriptis illius quaedam tecum egi: rogavi etiam te, ut mihi significares, quid libellis illis esset factum, quos a nobis acceperat: neque enim dubitamus, multa cum peccata nostra correxisse, quae scire nostra intersit. Quaeso te, adjuva me in hac parte. Equidem sive illi libri redimi potuerint, sive aliquid fuerit describendum, nulli pretio parcam. Iterum te obtestor, faveas mihi in hoc proposito. De silentio meo desine queri; omnibus enim respondi fide bonâ. Quod autem scribis, dubitare te, an ideo literarum nihil a me accipias, quia contemnaris: ô mi Heinsi, [gap: Greek word(s)]. Ego te contemnam, qui te unum hodie admiror; qui tuam eruditionem pluris facio quam opes Croesi, aut omnium Liciniorum? Male mecum agitur, si nondum illud sum assecutus, ut de me aliter sentias. Vide num aequius sit, metuere nos, ne ingravescens aetas nostra a te cum maxime florente contemtui habeatur. Sed bona verba: aliter enim sum de tuis moribus persuasus; tu de meis esse debuisti. Accepi Orationes tuas, et Virgulam Divinam. Si expectas, ut pro dignitate munerum tuorum gratias tibi agam, longe falleris. AEstimare fortasse possem illa melius, quam [gap: Greek word(s)] laudare pro merito non queo. Legeram illa omnia dudum, et apud amicos admirationem meam effuderam. Pindarica illa interpretatio spondet opus integrum, neque aliter accipio. De libro [gap: Greek word(s)] plane tecum sentio: sed accurata illa argumentorum explicatio doctrinam tuam arguit, me judice, insignem. Quid dicam de illa divina Apotheosi? Perge, magne Athleta, et bonas partes semper propugna. Caeterum adversus canes et Cerberos animum manture obfirma: citius enim sol luce suâ carebit, quam haec inusitata virtus obtrectatoribus. Deum oro, vires tibi largiatur ad literarios labores, quos video tibi fore subeundos maximos

[note: 1609.] [gap: Greek word(s)] maxima gloria e maximis provenit laboribus. Vale, et me ama. Lutetiae Parisiorum, Non. Quint. CIC IC CIX.

Dominico Baudio, viro clarissimo, velim significes, me literas ipsius gravissimas de negotio Hermodori accepisse. Optarem scire, quid id rei sit; quis futurus sit finis. Non possum nunc rescribere, vergente ad finem opere instituto, quod isthîc brevi, [gap: Greek word(s)], exspectate, et me ambo amate.

EPISTOLA DCXXXV. PETRO JUNIO.

[note: 1609.] QUas ego tibi gratias, Vir doctissime, pro misso nuper munere agam? Legeram equidem jam ante librum [note: Vide supra, Epist. DLXXX.] nunquam satis laudatum serenissimi sapientissimique Regis vestri, sed legeram cursim et beneficio alieno; nunc beneficio tuo, et lego ipse, ac relego divinum opus, quoties lubet: lubet autem quotidie; et legerunt porro alii plures, primores dignitate viri, beneficio meo. Nam cum fama ejus scriptionis ad omnes jam pervenerit, ipse vero liber ad manus adhuc paucorum, et Princeps Senatûs, Harlaeus, et alii praecipuae nobilitatis viri, quem a te accepi, codicem legere. Utinam quem sperat fructum operae suae Rex potentissimus, eum percipiat; percipiet autem, [gap: Greek word(s)], si potest ab iis obtineri, quibus praecipue scribitur, ut sincerum judicium ad illius operis aurei lectionem adferre malint, quam notiones anticipatas et [gap: Greek word(s)]. Mira plane res, Reges et Principes non posse adduci, ut piâ libertate frui, quam turpiter servire, satius et honestius esse ducant. Quem tantae rei miraculum non advertat? Quis neget, aut dubitet, [gap: Greek word(s)] esse [gap: Greek word(s)]? Beatum ter amplius Regem vestrum, qui hoc a Deo Opt. Max. beneficium accepit, ut in fatali aliorum caecitate oculis ipse uteretur. Sunt qui dicant, Reges et Principes ad lectionem libri sibi inscripti potuisse facilius pellici, si Rex magnus jura Principum asserere contentus [gap: Greek word(s)] alibi quam in Epistola illa tractasset. Haec audio quosdam dicere: sed Deus meliora, quam ut meas hîc judicandi partes ullas esse credam. Mihi quae istis delicatis non sapiunt, perplacent; neque mediocriter illius disputationis subtilitatem sum miratus. Redeo illuc, unde sum orsus, et pro tanto munere, quia rependere aliquid [gap: Greek word(s)], tenuitatis nostrae non est, quas solum possum, gratias [note: 1609.] ago immortales. Vale, et me amare perge. Lutetiae Parisiorum, a. d. V. Id. Jul. CIC IC CIX.

EPISTOLA DCXXXVI. SCIPIONI GENTILI.

[note: 1609.] VIr clarissime, inter summas occupationes et molestissimas haec raptim exaravi, magis instituti tenendi causâ, quam quod opus esset; nam de nobis omnia narrabit, qui has reddidit. Nos Polybium ad nundinas properantem paulatim dimittimus; sed tantis cum molestiis, ut nos respicere non possimus. Non dubitas, credo, habiturum te, cum primis, tibi destinatum pridem exemplar, [gap: Greek word(s)]. Potes idem confirmare doctissimo et clarissimo Rittershusio. Valete ambo, et me amate, qui vos aeternum. Lutetiae Parisiorum, Non. August. CIC IC CIX.

EPISTOLA DCXXXVII. DANIELI HEINSIO.

[note: 1609.] VIr clarissime, tres postremae tuarum de meo silentio querebantur. Plane, ut video, mutuum facimus: nam paullo ante de tuo ipse vehementer eram questus. Satisfecisti tu illâ longâ Epistolâ, cujus argumentum abominor, elegantiam admiror. Satisfacerem ipse quoque non minus prolixâ scriptione, si esset otii copia. Multa enim habeo de studiis, que tecum velim communicata: sed ignosce occupationibus meis, quarum multitudinem ex eo conjicere potes, quod tempus instabat, quo nostri mercatores Polybium ad nundinas erant delaturi. Nos tamen [gap: Greek word(s)] nondum absolveramus, pridem inchoata, sed postea casu quodam omissa. Accedunt aliae curae gravissimae. Iterum igitur oro te, brevitati ignoscas, et ad cognoscendum atque ignoscendum te pares. Quod superest, quantum me amas, tantum ames cupio doctissimum adolescentem, qui tibi has tradidit. Plura addere de summa illius eruditione, hoc vero esset operam perdere: nôsti enim tu melius. Addo etiam illud, ut de observation [gap: Greek word(s)] in nostras nugas voto meo, si potes, facias satis. Ego nulli pecuniae parcam, ut jam non semel scripsi. Quae isthîc pronuntiata et scripta sunt in obitum maximi virorum, necdum videre nobis contigit. Tui amoris erit, cogitare atque adeo efficere, ne illa diutius nobis sint expectanda. Ad Polybium tuum curandum

[note: 1609.] utemur viâ Francofordiensi, quam et tutissimam, et omnium expeditissimam sumus non semel experti. Vale. Clarissimum virum, Baudium, a nobis, nisi grave est, salvere jube. Lutetiae Parisiorum, a. d. IV. Eid. August. CIC IC CIX.

EPISTOLA DCXXXVIII. [note: +] JOANNI RUTGERSIO.

[note: 1609.] ETsi nunc primum literas a te accepi, eruditissime Adolescens, non tamen nunc primum tuum mihi nomen innotuit: nam quum in titulo Confutationis literas illas vidissem, J. R. ac scire vellem, quid illae significarent, adfuit quidam vestras, qui te mihi, et singularem tuam doctrinam indicavit. Itaque tuum statim nomen ad oram libri mei adscripsi, semperque ex illo omnia de te inquisivi, et Deum Opt. Max. oravi persaepe, ut spei tuae benediceret, et omni bonorum genere te cumularet. Quae quum ita accidissent, quam gratae mihi literae tuae acciderint, dubitare jam non potes. Nae bene dictum est, bonos, etiamsi sese invicem ignorent, esse tamen sibi invicem conciliatos: nam ut ex tuis didici humanissime scriptis literis, dudum est, cum etiam taciti in mutuo amore consentimus. Primum coagulum, ut sic dicam, hujus inter nos amicitiae fuit [gap: Greek word(s)], Scaliger, [gap: Greek word(s)] nam et mihi ut de te sollicite inquirerem, liber ab eo missus occasionem dedit; et tibi ut ad me scriberes, causa oblata est, ut quaedam illius mitteres. Non poterat meliore omine, aut melioribus auspiciis, adire noster hic amor; quem spondeo mihi ab hoc principio fore in dies valentiorem, et firmiorem. Salve igitur, Vir eruditissime, amice [gap: Greek word(s)], et me, quod facis ama, de meo affectu pari securus. Possum vinci a te officiis, benevolentiâ non possum, neque voluntate tibi gratificandi. Quoniam autem visum tibi, semel insigni officio me tibi demereri, te oro, ut nisi re confectâ non quiescas. Scis quanti divinum illum virum fecerim. Nulla unquam illi excidit litera, quam non magnifaciam me legisse. Non dubito autem, multa illum in libellis nostris et reprehendisse, et correxisse; quae omnia si operâ tuâ fuero consecutus, sublimi feriam sidera vertice. Interea pro illis, quas misisti Notis, quantas possum maximas ago gratias. Non potui nunc illis uti, quia omnia erant confecta prius quam illas acciperem. Video multa mihi similiter [note: 1609.] esse observata, ac pene omnia: sed ne sic quidem operae tuae fructus tibi perit; nam et nonnulla sunt, de quibus in mentem nobis non venit; et suspiciones meas judicio Scaligeri confirmari, id vero longe mihi est gratissimum; quod ut omnes intelligant, et simul sciant quantum ego tibi eo nomine debeam, sedulo operam dabimus. Non debes autem vereri, ne beneficio tuo abutar, et summi virorum [gap: Greek word(s)] impiâ manu contrectem. Non adeo rerum imperitus sum, ut quid et quantum repentinis id genus scriptionibus tribui debeat, ignorem: neque vero ita Scioppius sum, ut laedere existimationem velim ejus viri, cujus manes pene dixerim religiose colo. Cum Historiam Augustam edebam, misit ad me Petrus Faber, Curiae Tolosanae Princeps, librum observationum suarum, quem mihi elegante epistolâ inscribebat, et cum meis Notis edi volebat. Non erat accessurum nomini meo parvum decus ex illa dedicatione viri tam illustris dignitatis, et quidem Pontificii: sed quia erant illae Notae indignae, meo judicio, tanti viri famâ; editione libelli illius abstinui, et pauca selegi, ut haberem occasionem faciendi mentionem Fabri honestissimam. Hoc volui commemorare, ut omni dubitatione et te liberarem, et clarissimum Heinsium, qui etiam ea super re nonnihil ad me scripsit. Perge igitur beare me, et fore me accepti beneficii memorem, certo tibi persuade. Vale. Lutetiae Parisiorum, a. d. IV. Kalend. Septemb. CIC IC CIX.

Viro clarissimo, Petro Bertio, nisi grave est, amicissimam meis verbis salutem nunciabis.

Inscriptio. Eruditissimo Viro, JOANNI RUTGERSIO, amico singulari, LUGD. BATAV.

EPISTOLA DCXXXIX. JANO GRUTERO.

[note: 1609.] TAndem, mi Grutere, tandem aliquando ad finem perducta est inchoata dudum Polybii editio: quo nomine quas agam Deo Opt. Max. gratias, illi soli nôrunt, qui sciunt, quantum aerumnarum passi simus, dum in opere illo versamur. Confido, aliquam earum partem tibi esse notam; quo confidentius te orabo, ut exemplar [gap: Greek word(s)] accipias, quod tibi mitto; neque illo tetrico vultu, qui summam doctrinam

[note: 1609.] qualis in te est, solet comitari. Si voluntati par facultas responderet, veniâ doctorum opus non haberem, nunc quoties venit in mentem incommodorum, quae mea studia quotidie experiuntur, adeo longe absum [gap: Greek word(s)], ut pene pigeat aliquid scripsisse. Tua, mi Grutere, aequitas apud iniquiores judices mihi patrocinabitur. Accipe igitur, quod jussi tibi dari, exemplar, et conatibus meis fave. Ita vivas laetus, [gap: Greek word(s)] multa annorum lustra. Vale. Lutetiae Parisiorum, prid. Kalend. Septemb. CIC IC CIX.

EPISTOLA DCXL. GEORGIO MICHAELI LINGELSHEIMIO.

[note: 1609.] POlybium et AEneam, meâ operâ hîc editos, tibi mitto, Vir praestantissime. Spero fore munus non ingratum, nisi tamen [gap: Greek word(s)] quidam rumusculi, isthuc, ut audio, delati, tantum apud te valuerunt, ut tuum a me animum abalienarent. Dolebo, si ita est, et jure optimo fortis meae infelicitatem praedicabo; qui fortunas meas scelere quorundam e nostris amiserim; amicos autem astu, aut vanitate [gap: Greek word(s)]. Quis me vivit infelicior? *** [note: Protestantes. Colomes.] et Romanenses variis artibus ex aequo me infestant; sed isti digniores veniâ, quos in me nihil irritat praeter caussam religionis. Non puto ita leviter in animo tuo fundatum amorem mei, ut futiles rumores de me sparsi potuerint eum labefactare. Moveor tamen silentii tui diuturnitate, quod vereor ne aliam praeter occupationes tuas causam habeat. Ego, Vir clarissime, a puero sic vitam institui, ut bonis probatum esse me cuperem, malis ne notum quidem. Ad hoc propositum cum omnia semper mea dicta factaque retulerim, si effugere tamen calumnias non possum, solabitur me conscientia mea, et multorum probitate excellentium virorum exempla, qui malevolorum virulentas linguas vitare non sunt quiti. Sed redeo ad Polybium; quem velim sic a te legi, ut ab eo profectum, cui dolor ex variis causis ortus, [gap: Greek word(s)]. Si vitam si otium et praesidia necessaria fuerit deinceps largitus [gap: Greek word(s)], meliora et emendatiora non veremur polliceri. Illa erunt, ut potuerimus; haec sunt, ut potuimus. Me jactura rei familiaris ** accepta ita affecit propter [gap: Greek word(s)] in meos, ut etiam studia literarum aliquando averser, et odio habeam; quae [note: 1609.] me sibi mancipatum penitus dum tenent, injuriis hominum [gap: Greek word(s)] faciunt opportunum. Vale, Vir nobilissime. Lutetiae Parisiorum, Non. Septemb. CIC IC CIX.

EPISTOLA DCXLI. [note: +] GUILIELMO CAMBDENO.

[note: 1609.] EN tibi, Vir praestantissime, promissum ante aliquot menses Polybium, qui simul ac fuit absolutus, habui nihil antiquius, quam ut tibi memorem me probarem. Nolo in solutum munusculum hoc accipias; quod non esse idoneum agnosco, ut cum tuo munere comparetur. De iis loquor, quae sunt a me profecta: nam ipsum quidem Polybium non dubito magni a te fieri. Adjecimus Polybio comitem AEneam, Scriptorem, ut nostra opinio est, vetustissimum. Qui si alicubi in Britanniae vestrae Bibliothecis posset reperiri, rogarem te, ut vestrum exemplar cum mea editione curares conferendum: multa enim pessime affecta erant in eo libro, quo sumus usi; uti mirari nemo debeat, non omnia esse nos assecutos. Restat operis, a nobis suscepti, pars altera, Commentarii in Polybium; quos sperabamus una cum ipso Auctore nos daturos: sed ea intervenerunt, quae studia nostra non mediocriter interturbarunt. Verum haec [gap: Greek word(s)]. Te oro, me constanter ames, qui te nunquam non colam, dum ero. Vale. Lutetiae Parisiorum, Nonis Septemb. CIC IC CIX. raptim.

EPISTOLA DCXLII. DAVIDI HOESCHELIO.

[note: 1609.] EN tibi tandem. Vir optime et doctissime, Polybium nostrum, et cum eo AEneam. Quis iste? inquies. Si lubet scire, potes Notas consulere; et postquam cognoveris, quae fuerunt mihi de pulcherrimo Auctore comperta, tui erit amoris, si quid amplius ipse nôris, id me facere ne sim nescius. Ego caussas habere me credidi idoneas, cur vetustissimum eum Auctorem esse crederem. Tibi si aliter videbitur, vehementer mirabor, et id quoque scire docerique abs te expetam. De Commentariis, quorum titulus libri spem facit, noli aurem mihivellere; memorem enim monueris; sed me plenis velis currentem [gap: Greek word(s)] defecit: adhaesit igitur ad scopulos nostra navircula. Deus, spero, aderit, et me gravissimâ liberabit molestiâ. De Apollinari,

[note: 1609.] quod me sententiam meam rogas, (etsi nihil erat necesse; nam quis ista melius [gap: Greek word(s)], quam tu?) non verebor tamen judicium meum breviter ostendere. Judico autem de ejus Psalterio non aliter, quam ut tibi quoque placere video. Opus esse plane haud indignum, quod juventuti [gap: Greek word(s)] proponatur: nam et Graeca est oratio, et satis poetica; imo interdum [gap: Greek word(s)]. Illud credo, non negabis, cum veritate Hebraica saepe illi parum convenire; saepe etiam Graecae poeseos genium in eo desiderari. Neque enim nescis, aliud esse, versus facere; aliud, Poetam agere. Quod quum in vertendo sit perdifficile; non desunt tamen e recentioribus, quos anteponam Apollinari; quo in numero sunt Florens Christianus, Zanutius, et qui omnia omnium seculorum ingenia obscuravit, Josephus Scaliger [gap: Greek word(s)]. Sed haec, ut dicebam, tute melius. Vale, et me ama. Scripsi raptim. Lutetiae Parisiorum, Non. Septemb. CIC IC CIX.

EPISTOLA DCXLIII. CONRADO RITTERSHUSIO.

[note: 1609.] NUperas nuptias, de quibus cognovi ex literis clarissimi Gentilis, bene tibi cedere, ex animo cupio, praestantissime Rittershusi. Dolueram taedio [gap: Greek word(s)] esse interturbata studia tua, quae nunc spero in pristinum statum esse restituta. Quamobrem quid jam pares, et tuis illis observationum libris quid sis facturus, scire cupio. Epicedia in Lipsium memini te aliquando ad me misisse. In Scaligerum nihil vestram Academiam scripsisse, poterone credere? Ego solus hîc sum, qui publicâ voce ausus sim [gap: Greek word(s)] deflere: nam [gap: Greek word(s)] Thuanus justissimam silentii causam habet; qui tamen unus omnium maxime et amavit virum, admiratusque est, et nunc quoque fato functi memoriam religiose colit. Caeteri Loiolitis hunc respectum habuere, ut ipsorum in gratiam eum ne laudarent, quem ipsi quoque laude omni majorem fatentur. Nos voluimus, scirent omnes mortales, virtutis admiratione nihil nobis esse antiquius. Itaque etiam in libro, quem Regi Christianissimo dicabamus, judicium nostrum de Scaligero extare voluimus. Reperies, si facis tanti, in Notis ad AEneam; quem vetustissimum Scriptorem, a me recens editum, accipe una cum Polybio, mi Rittershusi; et si me [note: 1609.] amas, quascunque hallucinationes meas deprehenderis, et stili festinantis [gap: Greek word(s)] mecum [gap: Greek word(s)] communica. Vale, Vir clarissime, et me ama. Lutetiae Parisiorum, Non. Septemb. CIC IC CIX.

EPISTOLA DCXLIV. SCIPIONI GENTILI.

[note: 1609.] NUper cum isthuc proficisceretur fratris tui [gap: Greek word(s)] filius, dedi ad te epistolium, raptim exaratum. Accipe nunc istud non multo majus: nam ne nunc quidem major otii copia suppetit. Instar longioris Epistolae erit Polybius meus, quem tibi mitto [gap: Greek word(s)]. Non commendabo munus, nisi ab affectu mittentis; quem si spectas, nae verendum mihi non erit, ne parvum tibi videatur, quod a voluntate maxima proficiscitur. Gratum tibi accidisse hoc, quicquid est, muneris, tunc serio cognoscam, cum meorum me errorum admonueris. Per ego te Deum immortalem oro, ut si tanti facis nostra, ut lectione tuâ illa digneris, diligenter omnia observes, quae meliora posse fieri judicabis, et mecum, nisi grave est, tuas deinde notulas miniatulas communices. Sciunt amici et familiares mei, quam vera sit illa excusatio, quâ sum usus in fine illius Diatribae, quae est de Interpretibus Polybii. Si dabit Dominus Jesus, alteram editionem curare saltem Latinam, fidem meam omnes agnoscent. Prolegomenen prolixitatem noli accusare: nôram Maecenatis mei benignitatem, et erga me facilitatem ac benevolentiam; cujus grande monumentum essem consecutus, oblato hoc munere, si per religionem non stetisset: nam si pati potes semel apud amicum [gap: Greek word(s)], Proceribus nostris ea pars, qua Regem laudavimus, ita probata est, ut ad suscipiendum ejusdem argumenti Panegyricum, et Cancellarius noster, vir illustrissimus, et omnes certatim me hortentur; qui debuerant potius Regi auctores esse, ut jacturam rei familiaris, quam * [note: Forte. Genevae. Vide supra, Epist. DLXXXVII.] accepimus, iret sartum. Sed obstat id, quod dixi. Itaque illo nos solabimur, virtutem amplam sibi ipsam esse mercedem. Vides quam familiariter tecum agam: fretus enim amore tuo, sic cum absente loquor, ut si praesens esses. Vale. Lutetiae Parisiorum, Non. Septemb. CIC IC CIX.

EPISTOLA DCXLV. FRIDERICO LINDENBROGIO.

[note: 1609.] POstquam Lutetiâ discessisti, neque quo esses profectus, neque ubi locorum ageres, scivi; neque quicquam omnino literarum a te accepi: ante paucos menses enim eae sunt mihi redditae, quas superiore Aprili ad me dederas. Ut valde mihi illius tuae Epistolae principium mirum sit visum. Sic enim scribis, quasi defatigatus tot literis ad me exarandis, quarum nullum responsum tuleris. Ego iterum tibi sancte et liquido juro, ut semel hinc abiisti, neque Epistolam tuam mihi esse ullam allatam, ac ne salutem quidem unquam abs te nuntiatam. Denique plane ignorasse me, quae te haberent terrae, quidve consilii cepisses. Meministi enim, accidisse casu nescio quo, ut ne de profectione quidem tua prius quidquam cognoscerem, quam urbe excessisses: quod ego sic sum interpretatus, ut vel mea negotia, vel tua accusarem, per quae factum esset, ut vale mihi dicere non posses. De animo quidem tuo in me nunquam dubitavi: qui conscius mihi sim, sedulo cavisse me semper, ne de meo posses dubitare. Itaque gratae mihi supra modum tuae literae fuerunt, quas longo intervallo tandem accepi. Scito, mi Friderice, semper in amore mutuo paria me tecum facturum. Pars probitatis est, me judice, in suscepto semel amore praebere se constantem; quod ego faciam, [gap: Greek word(s)], dum terras colam. Ad [gap: Greek word(s)] tua, quia jam serum est, et tuae Notae jam, ut opinor, prodiêrunt, nihil respondebo. Fecissem autem, si vel tantillum vacui temporis habuissem. Polybius, quem videbis, de meis occupationibus tibi testimonium dicet; etsi quota pars mei temporis est, quam studia sibi vindicant? Sed in hac urbe, ut scis, non aliter vivitur. Calignonii fratres te salutant, quum paucos menses apud me fuissent rogatu meo, hodie ex aedibus nostris discedebant, et in Delphinatum se conferebant. De viro clarissimo, N. N. nihil te scripsisse, miratus sum. Ille per aliquot annos silet; Tu de eo ne sile, et meis verbis ipsum saluta. Vale, eruditissime Vir. Lutetiae Parisiorum, a. d. VI. Eid. Septemb. CIC IC CIX.

EPISTOLA DCXLVI. PATRICIO JUNIO.

[note: 1609.] QUas ad me Kalend. Augusti dedisti, superioribus diebus accepi, eruditissime Juni, libros etiam accepi, quibus Epistolam tuam adjunxeras. Ago tibi et pro literis humanissime scriptis, et pro missis libris grates grarissimas. Dicerem, relaturum me, si putarem posse aliquid a me proficisci, quod cum tam excellentibus scriptis ulla ex parte posset comparari. Accedit difficultas vecturae, quae me absterret, ne mearum lucubratiuncularum aliquod [gap: Greek word(s)] ad te mittam: vereor enim, ne eveniat in meo fasciculo, quod evenit in tuo, cujus vecturam aestimavit quatuor libris, qui tradidit; quum minore pretio et Româ, et Constantinopoli onera majora quotidie Lutetiam advehantur. Virum clarissimum, parentem tuum, in Scotiam esse profectum, ex tuis didici. Deum oro, ut et reducem illum ad vos sistat [gap: Greek word(s)], et ut universae domui vestrae magis magisque indies benedicat. De Strabone gratissimum est, quod polliceris. Adhuc me alia studia habent; spero tamen brevi veteres curas in illum Scriptorem me sub incudem revocaturum; sic auctas, ut novum opus possit videri. Sed hoc prius fieri non potest, quam dederit Deus Opt. Max. negotia quaedam perficere, quae me occupatum nunc habent. Tum ero tuae promissionis memor, et te appellabo, qui etiam sedulo cavebo, ne collati beneficii te possit unquam poenitere. Vale. Lutetiae Parisiorum, a. d. VI. Eid. Septemb. CIC IC CIX.

EPISTOLA DCXLVII. GOTHOFREDO JUNGERMANNO.

[note: 1609.] JAm exaraveram literas ad amicos per Germaniam mittendas, cum tuae mini sunt redditae, optime et eruditissime Jungermanne. Quia nihil responsi acceperam ad postremas mearum, incredibilem in modum eram de te sollicitus. Ago Deo gratias immortales, quod melius tecum agitur, quam suspicabar. Eundem supplex oro, ut quod incepit in te, perficiat, et priores vires tibi reddat [gap: Greek word(s)]. Mihi aegre erit, donec te plane convaluisse intellexero: neque enim mediocris est meus in te amor; quanquam etiamsi id non esset; non poteram tamen literas amare; ut

[note: 1609.] te non vehementer amarem, bono illarum natum. O illum diem videam, cum tu me beabis illo [gap: Greek word(s)] de recuperatis pristinis viribus [gap: Greek word(s)]! Interim bono animo te esse jubeo: afflictorum non minus quam [gap: Greek word(s)] pater est, qui nutu coelum et terras temperat. Ejus arcanâ providentiâ omnia accidunt, quae accidunt; et quod caput est, ita nobis expedire statuere debemus, quoties aliquid etiam [gap: Greek word(s)] nobis evenit. Quod si vere Christiani sumus, ea demum vera sapientia est, velle quicquid Deus vult. Sed spero de te omnia laeta. In Harpocratione te versari, gaudeo, et te hortor, ut et illum brevi edas. De locis propositis scribam alio tempore; nunc enim raptim ista exarabam, postquam omnes meas tradidissem, incertus cui traderem. Notas Loiolitae [note: Jacobi Greiseri.] in Epistolam Nysseni, a nobis editam, vidi, et ingemui, non eo loco esse me, ubi respondere possem libere: nam tacere malo, quam non vela pandere orationi. Evincerem istos nebulones, quicquid praetexant, [gap: Greek word(s)] evincerem illum asinum calumniari scire, idque insulse; aliud nihil: pudorem denique illi aliquem expressissem, nisi plane depuduit. Sed haec alias pluribus. Vale, corculum meum. Lutetiae Parisiorum a. d. v. Eid. Septemb. CIC IC CIX.

EPISTOLA DCXLVIII. [note: +] A MERIC CASAUBON.

[note: 1609.] MEric, Je suis bien aise que tu m'escris asses diligemment, et je serai encores plus, quand tu le feras plus souvent. Pourveu que toujours par tes dernieres je puisse cognoistre, que tu ayes profite quelque chose despuis les precedentes. Video te jam incipere themata Latina componere; sed non sine gravibus erroribus. Fac quotidie aliquid addiscas. Exerce memoriam assidue. Si isthîc docetur Terentius, volo ut eum librum a principio ad finem mandes memoria. Nemo Latine loquetur bene, qui Terentium non contriverit. Escris moi si par de la on lit Terence, et qu'est ce que on te lit. Sur tout sois sage; crains Dieu: prie le pour tes pere et mere, et freres et soeurs. Honore tes precepteurs, et leur sois obeissant. Garde toi de perdre le temps. Si ita feceris, Deus tuis studiis benedicet. Scripsi ad tuum Praeceptorem atque hospitem, ne quid tibi deesset. Mater te salvere jubet, et vous commende de baiser les mains a [note: 1609.] Madamoiselle Capel en son nom: comme je fais aussi. A Paris, ce 18. Septemb. CIC IC CIX.

EPISTOLA DCXLIX. [note: +] THEODORO CANTERO.

[note: 1609.] VEreor ne literis, quas a te novissime accepi, doctissime Cantere, serum jam sit respondere. Oblatam tamen [gap: Greek word(s)] occasionem praetermittere non potui. Scito illam Epistolam tuam incidisse in ipsam [gap: Greek word(s)] negotiorum, quae Polybiana editio mihi exhibuit. Itaque quum respondere non vacaret, aliud tempus expectare sum coactus. Post absolutam editionem, aliud genus curarum nos excepit, ut etiam abesse ab urbe plures septimanas nobis contigerit. Ne nunc quidem valde otio abundabam; quo tamen si vel maxime abundarem, vereor ut quaestionibus tuis possim unquam satisfacere. Scis multa esse in illis Scriptoribus, ad quorum Illustrationen, aut emendationem expectandus est, quod Hebraei dicere amant, Heliae adventus. Quid vero mirum, multa nos in libris Veterum ignorare, qui tam multa scripta Veterum amiserimus? Nos quando dico, me et mei similes intelligo [gap: Greek word(s)]. Plane [gap: Greek word(s)] quid sit, nescio; et pag. 267. apud Theophilum non probo, ut pro [gap: Greek word(s)] scribatur [gap: Greek word(s)] nam [gap: Greek word(s)] sine dubio legendum. Id nomen est veteris Comici, ex quo versus elegantissimos describit Stobaeus, [gap: Greek word(s)]. Sed locus hic allatus a Theophilo, valde est corruptus. Melius ita concipietur: [gap: Greek word(s)]:

Postrema ita possunt emendari, ut sit aliquis sensus, et stet metrum, [gap: Greek word(s)]. In lacuna deest vox aliqua, forte [gap: Greek word(s)], cujus vocis variam acceptionem Poeta notabat. Habes repentinam conjecturam meam: tibi si aliud videtur, [gap: Greek word(s)]. Vale, et me ama. Filios tuos, hospites quondam meos, salvere a me jubeo. Lutetiae Parisiorum, a. d. VII. Kalend. Decemb. CIC CI CIX.

EPISTOLA DCL. ANDREAE SCHOTTO.

[note: 1609.] QUi per se futurus erat gratissimus, [gap: Greek word(s)] Miraeus, eo tamen gratior advenit, quia literas a te, praestantissime Schotte, mihi attulit. Egi Deo gratias, quod te praestet valentem, et quidem [gap: Greek word(s)]. Nam quod scribis, in eo te esse, ut Ciceronem juventuti commendes, et vel aversanti eum obtrudas, moriar, nisi is mihi longe fuit jucundissimus nuntius: amo enim illum Scriptorem [gap: Greek word(s)], et stultitiam eorum demirari satis nequeo, qui Latinam linguam et facundiam ab alio potius sibi putant esse quaerendam. Inter morbos [gap: Greek word(s)] nostri saeculi hunc recenseamus licet. Quis igitur propositum tuum satis laudaverit? Quis tam Marrucinus, qui [gap: Greek word(s)] esse te dignissimum, non pronuntiaverit? Ego si quid in literis videor mihi posse affirmare, vix potuisse a te, hac authoritate viro, aliquid institui Reipublicae literariae magis utile, imo magis necessarium. Perge igitur, mi Schotte, et paene jam exulantem e scholis Marcum Tullium in pristinum siste locum. Civicam omnes tibi debere se fatebuntur, qui verae eruditionis sunt studiosi. Themistii Orationes, quas doctissimus Miraeus attulit, vidi, et summa cum voluptate legi. Bene meretur de Republica literaria, qui earum editionem parat [note: Petrus Pantinus, penes quem extitisse varias Themistii Orationes [gap: Greek word(s)], scribit Andreas Schottus ad Photium Cod. 74. Colomes.]: sunt enim pulcherrimae, elegantissimae, lectu dignissimae, [gap: Greek word(s)] Themistio dignissimae. Sed parum accuratius illas esse descriptas optarem, priusquam Typographo tradantur: sunt quippe in iis mendae non paucae, quae eruditissimum Interpretem non fugerunt. Videbis quae in illas adnotavimus [gap: Greek word(s)], inter legendum: loca enim aliquot sanavimus, in quibus aut ipse fallor, quod potest fieri; aut ille doctissimus, et ut audio, reverendissimus tuus amicus, est deceptus. Sed vos judicabitis: mihi satis est, si animum meum vobis deditissimum fuero testatus. Vale, et me ama. Lutetiae Parisiorum, a. d. VII. Kalend. Decemb. CIC IC CIX.

EPISTOLA DCLI. THOMAE ERPENIO.

[note: 1609.] VIdes, charissime Erpeni, quam sim datae fidei memor, qui prius te lacessam, quam de tuo isthuc adventu fuerim factus certior: sed volui scires, [note: 1609.] non mediocriter esse me sollicitum de tua valetudine et rebus tuis. Simul significari volui tibi, me fasciculum ex Hollandia accepisse, in quo literae erant, quas tibi mitto. Inerat et liber, de quo non dubito quin ad te scribatur. Scito igitur, non esse ausum me istum codicem prius ad te mittere, quam de tuis rebus omnia haberem comperta. Est enim liber ejusmodi, quem periculo exponere temere equidem nolim. Servavi illum igitur, donec didicissem a te, quid esset opus facto. Simul ac voluntatem indicaveris, fiet uti voles. In eo libro manum Scaligeri [gap: Greek word(s)] statim agnovi et amavi. Mea studia Arabica post tuum discessum frigent: jam enim in Bellarmini seria lectione occupamur, et aliis curis. Scis quod genus hominum me cogat dare operam studiis Theologicis: illi nempe, de quibus saepe me conquerentem audisti. Sed narro tibi: bene meriti sunt illi homines de me, atque adeo optime. Exegerunt ut Bellarminum suum legerem; invitum compulerunt: vix adhuc atrigi, et tot monstra horrendorum inveni mendaciorum, ut operae non pigeat. Sed haec alias. Exspecto literas tuas. Vale, optime amicorum. Lutetiae Parisiorum, a. d. III. Kalend. Decemb. CIC IC CIX. statim post acceptas literas, quas mitto.

Nobilissimum Dominum de Plessi, et Dominum Trochoregium meis verbis salutes velim.

EPISTOLA DCLII. RICHARDO THOMSONI.

[note: 1609.] GAvisus sum, non displicuisse tibi Polybium nostrum, quamquam scio, quid intersit amorem inter et judicium. Ubi serio legeris, quae sunt a nobis profecta, invenies, scio, quae reprehendas multa et gravia. Sed memineris, in ea urbe illa me scripsisse, ubi alia omnia mihi curanda potius sunt quam studia. Scit hoc Tomkys noster, qui aliquot jam menses apud nos agit: ille in patriam reversus tibi narrabit, quibus machinis, quam assiduâ operâ; quam variis artibus mecum ab iis agatur, qui traducere me ad alia castra conantur. Feci, et facio quotidie omnia, ut me semel liberem; scit hoc quoque ille idem amicus noster: sed frustra. Itaque vel im nolim Theologiae studiis cogor [gap: Greek word(s)]: quid proficiam, scirent [gap: Greek word(s)], si liberum mihi esset, scripro persequi cogitationes meas. Nunc, quod unum superest, id

[note: 1609.] facio assidue, ut quantum [gap: Greek word(s)] averser atque abominer, palam et altâ voce quotidie in os declarem. Quid mihi ex ea re sit metuendum, satis intelligo; et fungus sim, si non videam. Sed nos dudum et nos, et nostra omnia Deo Opt. Max. permisimus. Ille, spero, [gap: Greek word(s)] aderit, et adversus [gap: Greek word(s)] nos firmabit. De Polybii Commentario si quaeris, ille vero jacet, et aeternum jacebit, dum mihi cum Purpurato, viro maximo [note: Cardinali Perronio. Vide Merici Casauboni pietatem, pag. 56.], assiduae de Religione contentiones erunt. Is est, qui omnibus in hoc Regno Literatis, ac nominatim [gap: Greek word(s)] praeest. Non puto, majus extare hodie ingenium. Cum hoc viro assidue versans propter munus meum, assidue dimico: [gap: Greek word(s)] [note: Regis.]. Quare post absolutam versionem Polybii, illa studia ne salutavi quidem [gap: Greek word(s)], et omnino pessimo loco res studiorum nostrorum sunt positae. Deus nos respiciat; [gap: Greek word(s)]. Vale. Lutetiae Parsiorum, a. d. v. Kalend. Januar. quas Kalendas opto tibi felicissimas. CIC IC CX.

EPISTOLA DCLIII. DANIELI HEINSIO.

[note: 1609.] ANgit me tuum hoc silentium, Vir amicissime, et ut aliquando tandem id rumpas, te oro. Sextus prope est mensis, ex quo nihil a te literarum accepi: novissimae enim tuae fuere, quas libro adjeceras de vita et obitu magni Herois nostri [note: Scaligeri.]: illas dico eximias Orationes, quae sunt a te publicatae. Ex eo tempore et scripsi ad te non semel, et Polybii exemplar ad te misi; quod probe curatum fuisse, e literis cognovi, quas doctissimus Rutgersius ad me misit. Quod non e tuis id potius didicerim, ea res facit, ut de tua valetudine non mediocriter sim sollicitus, qui praesertim sciam, iter abs te fuisse susceptum, et eo confecto in patriam istam alteram tuam esse reversum. Omnino male me habet tuum silentium hoc tam diuturnum, cujus causam priusquam cognovero, non constitui longioribus Epistolis [gap: Greek word(s)]. Scripsi nonnulla ad [gap: Greek word(s)] Rutgersium, quae ipsum tibi fore communicaturum confido. Vale, et me constanter ama. Lutetiae Parisiorum, a. d. III. Non. Januar. CIC IC CX.

EPISTOLA DCLIV. [note: +] JOANNI RUTGERSIO.

[note: 1610.] BInas tuarum simul ante paucos dies accepi. Unis earum erant adjectae Notae [gap: Greek word(s)] Herois, ex illius codicibus operâ tuâ descriptae. Nequeo verbis tibi significare, quantum eo officii genere me tibi in aevum devinxeris. Gaudeo sane, hâc occasione amicitiam nostram coaluisse. Meae jam sunt partes, postquam a te sum provocatus tanto beneficio, cavere, ne in dolium pertusum id videri queas effudisse. Spero non defuturam occasionem testandae rebus ipsis benevolentiae et grati animi: nam equidem ingrati animi vitium [gap: Greek word(s)] Illud certe, [gap: Greek word(s)] saciam, ut per quem profecerim, sciant posteri. Neque enim ignoras, quanti ipse vel levissima magni Herois [gap: Greek word(s)] semper fecerim, qui quidem etiam in iis, in quibus aliter sentio, magni aestimem scire, quid ille existimaverit, et caussas ejus sententiae expendere. Nos jam a Polybio plane discessimus, cum aliis gravissimis curis mirifice occupati, tum etiam recensione Animadversionum in Suetonium, et Commentarii in Theophrasti Characteres. Utramque hanc operam pene convitiis extorserunt a me Typographi, prorsus alieno meo tempore, qui longe diversis studiis meas horas, quas habere hîc possum, succisivas, addixeram. Suetonium Parisienses edunt, ut potius inchoatam dudum editionem Genevae perficiunt. Characteres Lugduni Seytesianorum brevi, ut spero, adentur, non negligenter recogniti: nam Fortlanus, homo Graecus, atque is doctissimus, qui in eandem arenam post nos descendit, stomachum mihi movit: qui mihi ferme persuasit, etiam Graecos homines in sua lingua posse aliquid a nobis discere: [gap: Greek word(s)]. Sed ejus Versionem et Notas si vidisti et expendisti aliquando, non aliud, nisi fallor, senties. Ex tuis didici, Polybium, quem ad clarissimum Heinsium misi ante sex menses, probe fuisse curatum. Ipsum ex illo tempore nihil ad me scripsisse, demiror; itaque de ejus valetudine incredibilem in modum sum sollicitus. Beaveris me, si hanc mihi curam exemeris. Sunt hîc Puteani fratres memoriae [gap: Greek word(s)] cultores magni. Unus illorum variis Scaligeri scriptis collectis, dare illa in lucem constituit, jamque adeo editio est inchoata. Non est, quod verearis proditurum aliquid; quod

[note: 1610.] tanti viri famam aut existimationem laedat. Nihil enim publicabitur [gap: Greek word(s)]. nihil non ex ipsius autographo descriptum; nihil denique ipso indignum. Adde, quod praefatione munietur ea editio contra Theoninos dentes [gap: Greek word(s)]. Scio esse isthîc multa, quae nos desideramus: ut de Nummis doctam Diatribam; Leges Atticas, alia. Cur illa vos non editis? Cur nobis eorum lectionem invidetis? Obsecro te, hanc partem Epistolae ostendito amicissimo Heinsio, et quid illius sit judicii, fac me quam primum ut sciam. Quae ad Erpenium nostrum misisti, ea scito rite curata. Vale, et rescribe. Lutetiae Parisiorum, a. d. III. Non. Januar. CIC IC CX.

Inscriptio. Eruditissimo et ornatissimo Viro, JOANNI RUTGERSIO, Jurisprudentiae Candidato, amico intimo. LUGD. BATAV.

EPISTOLA DCLV. [note: +] EIDEM.

[note: 1610.] REspondi nuper duabus Epistolis tuis, quas simul acceperam. Eae literae an fuerint tibi redditae, scire cupio. Scripsi enim de variis rebus, super quibus responderi a te mihi, vehementer opto. Monebam te, edi hîc a Puteanis fratribus posthuma quaedam magni Scaligeri scripta, ex ipsius autographis desumpta. Orabam, si quid esset isthîc, quod deberet edi, ut vel ipsi ederetis, vel nobiscum communicaretis, ut editioni Parisiensi, quam spondeo fore non inelegantem, adjiciatur. Querebar etiam de silentio clarissimi Heinsii, et meam de ejus valetudine sollicitudinem ostendebam; atque ut me câ curâ liberares, obnixe rogabam. Nunc quoque idem a te peto, et prioribus tuis beneficiis hic accedat cumulus, etiam atque etiam a te peto et comendo. Vale. Scripsi raptim. Lutetiae Parisiorum, Nonis Januar. CIC IC CX.

Inscriptio. Viro ornatissimo et doctissimo, JOANNI RUTGERSIO. amico honorando. LUGD. BATAV.

EPISTOLA DCLVI. DANIELI HEINSIO.

[note: 1610.] CHarissime virorum, Tu quidem imperare tibi potes, ut me silentio crucies tuo; ego vero non possum. Nam qui paucos ante dies literas ad te dedi; qui binis ad Rutgersium scriptis de tuo silentio sum questus frustra; non possum tamen nobilissimum D. Legatum ad vos dimittere, quin haec verba inter summas occupationes meas exarem. Si quid igitur me amas, fac de valetudme tua aliquid intelligam; nam sextus, opinor, hic mensis agitur, ex quo nihil a te literarum accepi. Ego cum alias Epistolas ex illo tempore scripsi; tum unam, quâ significabam, edi hîc a Puteanis varia Opuscula [gap: Greek word(s)] Herois nostri. Quae potuere inveniri manu ejus scripta, placuit edere, ne vel perirent, vel male publicarentur. Scimus isthîc vos habere multa lectu dignissima, quae vel ipsi edite, vel nobiscum communicate. Hoc Praeses Thuanus te mecum rogat: at scin' quomodo? ut nihil magis obnixe queamus. Plura de nostro incepto, cum plus erit otii. Vale, et meis verbis, nisi grave est, saluta clarissimum Baudium, et doctissimum Rutgersium. Lutetiae Parisiorum, prid. Eid. Januar. CIC IC CX.

EPISTOLA DCLVII. THOMAE ERPENIO.

[note: 1610.] UTinam, Vir doctissime, possem verbis declarare tibi, quam gratum mihi acciderit munus illud [gap: Greek word(s)], quo me donasti. Sed quia desunt verba affectui meo paria, satius fuerit, ut tu ex animo meo, quem puto tibi non esse ignotum, facias conjecturam. Scis certe, amore ejus linguae, in qua magis magisque in dies admirabilem te praebes, non mediocriter me jam olim fuisse inflammatum; qui in ceptum studium deserere ducis inopiâ cum fuerim coactus, in tantis praesertim meis occupationibus. Quod nunc tam benevole operam tuam mihi commendas, et tuâ singulari industriâ meum laborem sublevas; hoc ego quanti aestimare debeo? Essem profecto bipedum ingratissimus, nisi te, meum [gap: Greek word(s)], omni laude prosequerer, et memoriâ tanti beneficii accensus, desiderio referendae gratiae flagrarem. Ego vero, doctissime

[note: 1610.] Erpeni, non prius bene agi mecum putabo, quam data mihi fuerit occasio significandae erga te voluntatis meae. Equidem qui heri tantum chartas tuas acceperim, pauca adhuc in illis legi, ex quibus tamen praestantiam scriptionis tuae non difficulter cognovi. Deum oro, det tibi otium ad studia illa, in quibus tantum potes, serio ac feliciter urgenda. Dabo operam, quantum ejus fieri poterit, ut utar beneficio tuo: utar autem solus, neque committam, ut te hujus facti queat poenitere. Nemo, crede mihi, id munus a me extorquebit; nemo leget, nisi tu jusseris. Facerem tibi injunam, si aliter facerem. Puto non nescire te, D. Vander Mylium Venetiis redeuntem, hac transisse. Fuimus una saepius. De Heinsio a sex mensibus nihil intellexi; nisi quod scripsit Rutgersius, Polybium, quem Heinsio miseram, probe esse curatum, eoque se usum. Heinsii silentium demiror. Vale, Vir eruditissime, et nisi grave est, nobilissimum Dominum de Plessi meis verbis saluta; nec non Trochoregium, et Graecum Professorem, [note: Joannem.] Benedictum. Lutetiae Parisiorum, Eid. Februar. CIC IC CX.

EPISTOLA DCLVIII. [note: +] SCIPIONI GENTILI.

[note: 1610.] NEque erat, quod ad te scriberem, neque otio sane abundabam: non tamen potui, praestantissime Gentilis, pauca haec ad te non exarare. Scito memorem amicitiae nostrae vivere me, et semper victurum, dum spiritus hos reget artus. Nostra studia, superiore hyeme pene intermissa, aut instaurabimus hoc vere, Deo propitio, aut amplius differemus, si iter susceperimus, de quo pridem cogitamus: id quale sit, scies, si futurum est aliquid. Recensuimus tamen etiam inter curas maximas, Suetonianas Animadversiones, ac multa adjecimus: perducta est ad umbilicum fere editio; quia tamen et Indices, et alia quaedam deerant, non curavi ad te mittere, neque ad clarissimum virum, Rittershusium nostrum, quem ut meo nomine salvere jubeas, te vehementer etiam atque etiam rogo. Vale. Lutetiae Parisiorum, a. d. X. Kalend. April. CIC IC CX.

Inscriptio. Viro clarissimo, SCIPIONI GENTILI, Jurisconsulto celeberrimi nominis, et amico plurimum colendo. ALTORPHIUM.

EPISTOLA DCLIX. GOTHOFREDO JUNGERMANNO.

[note: 1610.] ETsi de studiis tuis omnia libenter de te cognosco, quid agas, quid pares; me tamen cura de tua valetudine multo magis afficit, atque adeo sollicitum habet. Video enim morbi magnitudinem ex iis, quae scribis: etsi omnia jam melius habere spero. Opto quidem certe, ut ita sit; Deumque oro supplex, ut pristinam [gap: Greek word(s)] omnium corporis partium tibi per meritum Domini Jesu [gap: Greek word(s)] restituat: magnâ me curâ liberarit, qui hunc mihi nuncium attulerit. Tu interim, charissime Jungermanne, animum obdura; et aeterni Patris voluntati hîc acquiesce, ut confidas non posse tibi melius consuli, quam ab ipso aut jam consultum est, aut consuletur. Plura adderem in eam sententiam, nisi scirem, veris consolationibus abunde tibi pectus esse instructum. De Harpocratione gratissimum fuit, quod narrabas. Opto quidem, ut emendatior aliqua editio aliunde prodeat; quae non potest gratior mihi aliunde accidere, quam a te profecta: sed malo valetudinem tuam nunc cures quam literas. Erit, spero, tempus, cum corporis viribus recuperatis, et Harpocrationem, et alia plura nobis dabis. Jam Deus Opt. Max. velit, ut te nobis servet, ad nominis sui gloriam et literarum utilitatem promovendam. [gap: Greek word(s)]. Vale, Lutetiae Parisiorum, a. d. X. Kalend. April. CIC IC CX.

EPISTOLA DCLX. ANDREAE SCHOTTO.

[note: 1610.] ACceperam librum tuum in Marcum Tullium, et jam percurreram, cum postea literae mihi tuae sunt redditae. Utrumque mihi fuit gratissimum, et epistola et liber. Illa testis tuae erga me benevolentiae; hic tui in literis recti judicii, et immensae cupiditatis bene merendi de literarum studiis et studiosa juventute. Macte hoc animo, mi Schotte; Dominus tibi det Nestoreos annos, ut et operâ et exemplo Reipublicae literariae possis quam diutissime prodesse. Sed noli existimare, te nostris desideriis satisfacturum, nisi tuis in Ciceronem vigiliis seriam cohortationem adjeceris, quâ probos adolescentes ad bonam mentem revoces. Vides enim, quam frigeat hodie, et quam parum

[note: 1610.] vulgi palato sapiat ille admirandus Scriptor. Te oro, incumbe in causam: gloriosum erit tibi, aliis cessantibus occupasse hanc palmam. Omnes, quibus de meliore luto Titan praecordia finxit, laudibus te in coelum ferent. Ego eruditorum postremus, amore erga te inter primos, tuum triumphantis currum sequar, [gap: Greek word(s)]. Nos per aliquot menses Suetonius habuit, quem inter gravissimas curas recensuimus, uti poteramus. Adjecimus in Grammaticos, etc. Notas. Mittam exemplar, si erit, cui tradere queam. Vale, mi Schotte. Lutetiae Parisiorum, a. d. VI. Kalend. April. CIC IC CX.

EPISTOLA DCLXI. [note: +] GEORGIO UWENO.

[note: 1610.] QUam gratae mihi literae tuae acciderint, doctissime Uwene, vel illud declaraverit, quod simul ac illas accepi, statim ad respondendum me atque [gap: Greek word(s)] comparavi. Gaudeo, te honore auctum; quem opto bene ac feliciter tibi evenire; atque ut ita sit, Deum Opt. Max. non alio precor affectu atque obsecro, quam si res mea ageretur. Et vero igitur nisi per ludibrium illud veteris Sapientis quotidie usurpamus, [gap: Greek word(s)]. Nunquam equidem dubitavi; quin vel ad praecipuas dignitates pronus et facilis tibi aditus tempore suo esset futurus. Ita natus es, ut vel mediocris virtus te potuerit promovere: ita moratus es atque eruditus, ut vel sine meritis praestantissimi parentis, Senatoris integerrimi, etiam in hac juventa omnia magna [gap: Greek word(s)] sperare debueris. Equidem utri gratuler nondum constitui; tibine, qui in adolescentra locum adeo honestum in tam illustri civitate sis adeptus; an patriae, quae tanto judicio te elegit inter aequales tuos, futurum haud dubie (ita voveo, ita spero) magnum sibi omamentum. O beatam civium virtute Antwerpiam! O cives, prudentiâ eorum, qui civitatem regunt, beatos! Det vobis Dominus, ut longum fruamini, patria te, tu patriâ. Vale. Lutetiae Parisiorum, a. d. VI. Kalend. April. CIC IC CX.

EPISTOLA DCLXII. [note: +] THOMAS ERPENIUS ISAACO CASAUBONO.

[note: 1610.] LIteras tuas, Vir clarissime, a. d. VII. Idus Februar, datas, post integras [note: 1610.] tres septimanas quam scriptae essent, accepi, tabellarii, ut credo, negligentiâ, qui post adventum suum non raro integram adhuc septimanam, et amplius, ea, quae transferenda accepit, sibi servat: quod et postremis meis cum tabulis istis accidisse video, quippe quae cum circa Idus Januar, datae fuerint, circa Nonas Februar, primum sunt traditae. Quod autem meum istud munusculum gratum tibi acciderit, mirum in modum gaudeo: utinam tanta solum sit ejus efficacia, ut tibi persuadeat, auctorem suum tuam erga se humanitatem et beneficia in memoria habere, et nihil magis in votis quam gratitudinem suam posse declarare. Valeant verba tua, quibus id gratiam vis mereri. Studia mea quod attinet, varia tracto; potissimum tamen literas Arabicas, in quibus, divinâ gratiâ, solito versor successu. In grammaticis autem istis nugis serio laboro, quod videam, solidam earum cognitionem ad hujus linguae intelligentiam magis quam ad ullius aliae esse necessariam; ita quidem, ut absque ea nemo facile hîc quicquam fideliter intelligere, aut in aliam linguam transferre possit: cujus rei abunde fidem faciat vel solius Avicennae Latina translatio, in qua post rot tantorumque virorum recognitiones tam enormia passim adhuc occurrunt errata, causata non tam ex ignorantia significationum, quam flexionum et constructionum vocum, quae profecto in hac lingua sunt admirabiles; certae tamen et determinatae, adeoque ad regulas reducibiles, etsi non sine labore et attenta speculatione. Ego ex assidua Alcorani, Avicennae, Geographi, et quatuor Evangeliorum lectione praestabo, quantum potero, adjutis Arabicis istis Grammaticis, quibus beneficio tuo utor. Spero autem, a doctissimo Bedwello me et alias quasdem accepturum; siquidem jam diu est, quod mihi significavit, se tres aut quatuor habere, inter quas non dubito quin saltem quaedam sint aliae ab iis, quas habeo: nondum tamen eas ab ipso petii; nam post Arabicas meas, jam ante sex menses datas, nihil ad ipsum literarum misi, quod hactenus singulis septimanis avide responsum ipsius exspectaverim; at frustra, ob adversam ipsius, quantum ex aliis intelligo, valetudinem. Alcorani seriam lectionem nondum sum aggressus, (etsi eum aliquoties regularum indagandarum gratiâ percurrerim) quod ante mihi sit describendus, quo omnia in eo observanda commode in Dictionarium meum referre possim, citatis paginis

[note: 1610.] et lineis; nam azoararum citatio non potest mihi sufficere, cum quaedam nimis prolixae sint, et versuum, (quos [gap: Hebrew word(s)], id est, signa, vocant,) ratio ita incerta et varia, ut de ea ipsi [gap: Hebrew word(s)] nihil possint certi statuere, licet singulis azoaris eorum numerus superscribatur. Itaque necesse est, ut proprium aliquem habeam, et quam primum fieri potest, eum describam; etsi vix tantum otii sim nacturus. Etenim mox post caniculares Gallia mihi relinquenda est. Quocirca cis quatuor menses isthîc cogor adesse, siquidem ante discessum meum septimanas adhuc aliquot tecum cupio esse, et pro viribus meis, ut Graeci tui dicunt, [gap: Greek word(s)]. Quod si tibi tunc otium fuerit et animus ad Arabicandum, minime mihi dubium est, quin exiguo tempore plerasque ejus linguae difficultates etiam sine taedio sis superaturus; hac tamen conditione, ut ante adventum meum, quas misi tabulas conjugationum, probe calleas; nam istae ita subito bene edisci, et memoriae imprimi non possunt: sunt tamen ad linguae cognitionem imprimis necessariae, et basis, cui tota reliqua Grammatica superstruitur; unde mirum non est, quod plusculum difficultatis et taedii habeant; quod rogo, ut ante adventum meum devores. Reliqua nullo taedio, nullo labore, vel ex ore meo facile disces. Nec hae etiam conjugationes usque adeo tibi laboriosae et taediosae futurae sunt, si consilium meum nuperum sequaris, id est, paulatim in iis progrediaris, et posteriora ne legas quidem, antequam priora bene memoriae mandaveris. Sicubi vel minimam invenis difficultatem aut obscuritatem, mihi id indica; quam primum tibi succurram. Ubi eas noveris, aut etiam dum eas discis, autor tibi sim, ut facile aliquod caput Alcorani in manus sumas, et sola verba ad tabulas istas revoces, reliquis omnibus neglectis. Si Alcoranus displiceat, sume Evangelia, aut caput aliquod ex Geographo nostro. Conjugationum cognitio facile tibi puncta suppeditabit. Mihi crede, tantum videbis te proficere paucis septimanis, quantum etiam multis mensibus fortassis putas impossibile, et solidam tibi comparabis linguae istius intelligentiam; nam his incognitis in Arabicis sudare, laterem lavare est. Mirum fortassis tibi videri potest, verissimum tamen est, solas istas chartas, quas habes, utut sunt imperfectae, ex doctissimi Bedwelli Dictionario millia aliquot erratorum delere posse. Quocirca, mi Casaubone, per ipsas Musas Arabicas te oro, ut otii tibi aliquid sumas [note: 1610.] ad eas legendas, ut possis eas novisse ante adventum meum, qui futurus est, ut jam dixi, ad initium dierum canicularum, quibus elapsis Genevam sum discessurus; inde post paucarum septimanarum moram, Venetias; unde Deo volente, Constantinopolim; ubi octo aut decem septimanas solum sum commoraturus; Adhucne, inquies, iter istud in animo habes? Ecce, mi Casaubone, haec mea insania est, huc nie literae Arabicae adigunt: solum nimirum librorum Arabicorum comparandorum gratiâ, et dubiorum aliquot in hac lingua ex doctis inquirendorum, molestiam istam suscipiam; nisi fortassis animum adhuc mutem, et studiis Arabicis, quamvis non usque adeo infeliciter ceptis, valedicam; quod parum abfuit, quin nuper fecerim; certe fecissem, nisi id mihi hîc omnes amici mei dissuasissent. Etenim cum video, studia ista vix mihi permittere, ut seriae alicui scientiae, quae me meosque cum necesse erit, alere possit, incumbam, incipiunt mihi displicere; quippe quae non ob alium finem suscepta sunt, quam ut utilioribus et magis necessariis servire possint: unde illis tantum inhaerere velle, ut ad haec persequenda tempus vix sit superfuturum, insania esse videtur; quocirca ad me redire, et ardorem hunc meum literarum, quo ab utilioribus studiis detineor, si non penitus extinguere, saltem temperare cupio. Hanc itaque aestatem serio literarum Orientalium studio adhuc destino, et coronidis insuper loco iter istud in Orientem: quo peracto amplius in eo laborare non est mihi animus: laborare dico, id est, serio studere: omnino nimirum ab eo abstinere non est consultum, ne quae tanti mihi constat scientia, negligentiâ meâ detrimentum capiat; sed potius subcisivarum horarum studio interdum aliquantulum adhuc augmenti. Theologiam, et quae ei plurimum inserviunt, totis viribus urgere statui, quo Reipublicae Christianae fructum aliquem afferre, mihi autem viaticum in hoc itinere terrestri comparare possim. Etsi nimirum bonus Deus tantum parentibus meis benedixerit, ut etiam absque munere aliquo et stipendio satis magnifice vivere possum, ipsique id ultro mihi permittant; rerum tamen humanarum vicissitudo, et varii casus, qui rebus mortalibus incidunt, ulterius me faciunt prospicere: quam nimirum facile et multis modis bona ista caduca amittuntur? Huc accedit, quod Christianum non sit, sibi soli vivere, et cum servo isto inutili argentum acceptum sepelire. At,

[note: 1610.] inquies, et literarum studia tibi et publico prodesse poterunt. Certe, mi Casaubone, maximi facio literas, ac naturali quâdam inclinatione mihi videor ad illas ferri. Sed quid est literator, nisi excellat? Quam paucis autem id datum est! Quam rari sunt Scaligeri et Casauboni! De me autem nihil magni sperare possum; quippe qui sciam, vel mediocritatem supra vires meas esse, nec omni conatu vel hoc me consequi posse, [gap: Hebrew word(s)]. Sed et quid si id possem, imo vero et excellere, quam adhuc mihi incerta foret etiam post multorum annorum diligens studium, honesta aliqua conditio! Profecto si ejus vel exigua quaedam spes affulgeret, totum me ad annos adhuc multos literis darem, non Orientalibus modo, sed et Graecae et Latinae: (in quibus, proh dolor! parum praestiti, imo vero prorsus nihil sum conatus, ex quo scholam trivialem reliqui; adeo ut etiam literarum mearum ad te non parum me pudeat) at nunc, cum nullam videam, aliter studia mea instituere videtur consultum. Sed ut ad iter meum Constantinopolitanum redeam (quod velim nemini indices, ne forte divulgetur, et consilium meum irritum fiat) id mihi non dissuadet, imo vero assuadet nobilissimus Plessaeus, qui et literas mihi ultro offert, plurimum mihi in eo profuturas. Ejus itaque consilium sequens, Venetiis Ragusium navigabo; inde terrestri itinere cum mercatoribus Constantinopolin perrecturus. At quando id sit futurum, incertus adhuc sum, quia ignoro quando mercatores soleant ire: velim occasionem sese offerre mox post adventum meum Venetias, id est, mense Novembri; siquidem cogor, reducem me sistere ad parentes meos ante Julium anni sequentis: unde, si multos menses mihi Venetiis sit exspectandum, metuo, ut de isto itinere aliquid fiat. Quocirca plurimum te rogatum volo, mi Casaubone, ut, nisi grave sit, cum literas ad familiarem aliquem tuum Venetias mittis, paucis simul ab ipso petas, ut te velit certiorem facere, quando iter istud futurum sit commodissimum, et quando mercatores id potissimum soleant facere, adeoque ego me Venetiis debeam sistere. Optarim quoque scire, quanto tempore id soleat confici, et quibus sumptibus, et an post octo aut decem septimanas, quam Constantinopoli commoratus fuero, satis commodam Venetias revertendi occasionem sim nacturus. Haec nimirum omnia mihi cognoscenda sunt, [note: 1610.] antequam Venetias concedam. Quocirca, mi Casaubone, iterum te etiam atque etiam rogo, ut si me, si literas Orientales, quarum amore haec suscipio, amas, in hoc mihi velis gratificari; et quam primum aliquid intellexeris, id me certiorem facere. Vale; Vir clarissime, et me tui amantissimum, ut coepisti, perge amare. Salutant te plurimum, quibus tuo nomine salutem dixi, nobilissimus Plessaeus, D. Trochoregius, et D. Benedictus. Sal murii, Kalend. April. CIC IC CX.

Sed heus, mi Casaubone, oblitus sum monere, [gap: Hebrew word(s)] istud, quod in Alcorani initio et passim alibi occurrit, et in quo doctissimum Adrianum perpetuo haesisse mihi narrasti, absque dubio esse jurandi seu asseverandi particulam, et significare, certe, profecto, quod tum ipse contextus passim clamat, tum Hebraicum [gap: Hebrew word(s)] sufficienter comprobat: quomodo ab Interprete Latino Alcorani sit redditum, nescio; cum eum non habeam; memini tamen me ex te audire, quodam loco id ab ipso explicari. Quotidie mihi apparet major Arabismi cum Hebraeismo affinitas; ac tanta quidem, ut arbitrer totum pene Hebraicum sermonem secundum quasdam leges in Arabicum transformari posse, etiam ubi nulla interdum videtur esse convenientia. Credasne articulum [gap: Hebrew word(s)] ex Hebraeorum [gap: Hebrew word(s)] emphatico desumptum esse? Certe est; et quidem perexiguâ mutatione, eâque ipsâ gravibus de causis institutâ. At nunc id longum foret declarare: coram, Deo volente, id cum aliis multis fiet commodius. Opusculum aliquod de Linguarum Hebraeae, Aramaeae, et Arabicae affinitate meditor, in quo multa in singulis observatu dignissima notabuntur, et plurima Veteris Testamenti loca dubia determinabuntur, et obscura explicabuntur. Dabo operam, ut antequam hinc discedam, totius Grammaticae Arabicae compendiosum aliquod [gap: Greek word(s)], praccepta maxime necessaria breviter et methodice comprehendens, conficiam; quod si luce judicaveris dignum, dabimus id Lebaeo, qui id a me petiit imprimendum, una cum libro Proverbiorum et Scholiis grammaticis in eundem, ut habeant studiosi ejus linguae, quos multos ubique esse comperio, omnes de defectu Grammaticorum conquerentes, quo se promoveant, donec a me, aut aliis me peritioribus absolutius aliquid accipiant. Non nimirum est: mihi animus, in illud compendium omnia praecepta grammatica, ne ea quidem, quae

[note: 1610.] nunc in promptu habeo, referre; sed generalissima solum, et maxime necessaria; reliqua omnia ipsi operi grammatico, in quo universalia et particularia quaeque diligenter sum expensurus, reservans. Nunc nimirum ea omnia ob temporis angustiam expedire vix queam: nec etiam consultum videtur, principio tam multa discentibus proponere, ne absterreantur: praestar, generalia et magis necessaria primo proponi; quibus bene cognitis, postea specialia et subtiliora subjungantur, ut prudentiores in Hebraica et Graeca facere solent. Velim autem, cum Lebaeum videris, nisi molestum est, ex eo quaeras, quando putet se impressionem posse inchoare. Optarem ego id fieri posse mox post adventum meum, id est, ad initium Augusti: citius nolim, quod ad orthographiam absolvendam libri quidam isthîc mihi adhuc consulendi sint. Nescio autem, an typos notarum arithmeticarum habeat, quae quidem non videntur negligendae; quod eum mone, si placet. Tabulas istas conjugationum, si avet videre, potes ei ostendere: nolim tamen, ut ille, aut quisquam alius eas describat; quia imperfectae adhuc sunt et recognoscendae, et ne fraus mihi aliqua fiat. Iterum vale.

EPISTOLA DCLXIII. THOMAE ERPENIO.

[note: 1610.] MIrabar nihil me literarum a te accipere, et verebar ne meae periissent, quibus de misso munere gratias egeram. Itaque scripturus iterum eram, cum mihi tua Epistola redditur, eo gratior mini, quo prolixior, hoc est, amoris prolixioris testimonium. Rem mihi gratissimam facis, charissime Erpeni, cum de tuis rebus et studiis eâ familiaritate mecum agis. Omnium amicitiae fructuum, qui multi sunt et luculenti, hic mihi videtur esse vel suavissimus, habere quicum consilia tua communices. Mihi vero longe fuit, et semper erit jucundissimum, qua in re tuum occupes ingenium, ex literis tuis cognoscere. Video autem te consilium, quod multo ante suscepisti, fortiter urgere, neque propositum mutare. Laudo constantiam, et quantum possum, te hortor, ut maneas in sententia, neque ab illa te avelli ullâ ratione sinas. Debes certo statuere, [gap: Greek word(s)] factum, ut ad hoc genus literarum appelleres animum: facit fidem operis successus, et illa ipsa, quam ex his literis capis, voluptas. Nemo dubitat sanus, rem esse omnium [gap: Greek word(s)] votis expetendam, [note: 1610.] ut ad linguae Arabicae illustrationem aliquis se accingat, cujus opera [gap: Greek word(s)] possit esse usui et emolumento. Conjice oculos in quamcunque volueris orbis Christiani partem, neminem invenies, qui in iis literis eam viam sit ingressus, quae sola ad finem propositum perducere est idonea: de Christianis hominibus loquor, quorum nomina et conatus nobis innotuerunt. [gap: Greek word(s)] Scaliger nos simul et spem nostram destituit, Bedwellus, vir doctissimus, ita lente procedit, et cursum studiorum eum tenuit, ut quid de eo sperare queamus, nesciam. Ille Germanus, qui tanto cum strepitu se commovet, [gap: Greek word(s)], quod tu omnium optime nôsti. Itali postquam in spem magnam nos erexissent, repente nos deseruerunt. Tu unus es omnium, qui futuri, volente Deo, aedificii fundamenta jecisti firma et solida. Noli spem nostram fallere; neque dubita, vel alibi terrarum oblatum iri aliquam occasionem cum publica utilitate et tua, haec nobilissima studia excolendi. Denique Spartam [gap: Greek word(s)], aderit Deus inceptis. Quod spem celeris reditûs facis, beas me; atque utinam Dominus daret, non paucos menses, ut ais, sed plures annos una vitam posse degere. Spero, te, cum venies, intellecturum, quanti tuum nuperum munus fecerim. Etsi ita occupati vivimus, adeo vexati, [gap: Greek word(s)], ut amici et familiares affirment, in dies me canescere. Omnino propter multas caussas acerba mihi vita est. Si una essemus, effunderem in sinum tuum, quae me angunt. Unicâ spe sustentamur, quam in Dei Opt. Max. bonitate, benignitate, et elementia semper posui, et nunc eum maxime pono. Quae scripsisti de voce Alcorani [gap: Hebrew word(s)], lubens legi; neque adducor diffcile, ut tibi assentiar: neque longe abest [gap: Hebrew word(s)] ab [gap: Hebrew word(s)]. In Latino Alcorano quaedam de ea voce notata sunt, quae puto [gap: Greek word(s)] potius quam certa. Si quid isthîc scripseris, quod editum velis, spero Lebaeum votis nostris satisfacturum. Sed valde cuperem, de Proverbiis Arabicis te cogitare; nam in editione variorum Scaligeri libellorum, qui hîc cuduntur, constitui fidem tuam pariter et meam obstringere. Tuae partes erunt, videre ne homo falsus jure dici queam. Opto scribas ad me, quam saepissime facere poteris. Sunt in hac urbe, qui de instauratione literarum serio cogitent: poteram in eo negotio magnum locum obtinere, nisi ea caussa obstaret, quam nôsti. Sed poterit fortasse fieri, ut tuis

[note: 1610.] literis honestus sit in hac Academia locus. Verum haec nondum parata sunt. Vale, amicissime Erpeni, et bene rem gere. Lutetiae Parisiorum, a. d. VI. Eid. April. CIC IC CX.

EPISTOLA DCLXIV. [note: +] JACOBO, MAGNAE BRITANNIAE, SCOTIAE, etc. REGI.

[note: 1610.] ET ex sermonibus multorum, et nonnullorum etiam literis cognovi, Majestatem Tuam adeo mei memoriam in sublimi fastigio suo, et diuturno meo silentio non posuisse, ut nonnullam etiam aliquando significationem dederit, si me casus aliquis isthuc deferret, non ingratam sibi eam rem futuram. Agnosco etiam hîc, Rex maxime, divinam illam Majestatis Tuae benignitatem, et omnibus numeris absolutam virtutem, quae etiam apud exteras gentes immortale gloriae decus nomini tuo pepererunt. Tantum enim Principem, tam admirabili doctrinâ instructum, tantâ doctissimorum virorum copiâ circumfusum, etiam mei, propter nescio quid literularum, dignari meminisse, et rationem aliquam habere, [gap: Greek word(s)] cujusdam prope inauditae mihi quidem specimen videtur. Utinam superi faxint, contingat aliquando mihi facultas, luculento aliquo testimonio declarandi, quâ devotione animi, quâ admiratione Tuam ipse Majestatem venerer, et tacitus apud me, apud omnes praedicatione assiduâ multos jam annos colam! Si nihil possum aliud, illud unum constanter usurpabo, ut Deum Opt. Max. obsecrare pergam, quo magis magisque imperium tuum in dies firmet; ac laboribus, quos pro ipsius Ecclesia generosissimâ mente sustines, propitius benedicat. Macte animi, Rex sapientissime et [gap: Greek word(s)] ingens et arduum tu quidem certamen certare instituisti; sed majus te operae tuae et omnium aerumnarum manet praemium. Habes brabeutam Deum ipsum; habes spectatores omnes Europae viros bonos; quorum alii palam, alii in sinu faustis ominibus tua incepta prosequuntur; cuncti, ut Ecclesiae caussam semel susceptam ne deseras, omnibus votis optant. Quo super negotio quia diu multumque propter praesentem conditionem meam fuit mihi cogitandum, et cum multis utriusque hominibus gravissimis agendum, optavi persaepe, Majestatis Tuae sensus [note: 1610.] omnes propius cognoscere, et quae mihi in mentem veniebant, posse eidem communicare. Feceratque adeo ista cupiditas, ut excurrendi isthuc consilium ante aliquot menses inirem. Quod in praesentiarum exequi quum non possim, exspectabo occasionem aliquam, si quam forte Dominus mihi fuerit daturus. Atque interim pro ea benevolentia, quam erga me non semel, ut audio, declarasti, gratias Majestati Tuae, si minus, quas debeo, (neque enim possum) certe quantas possum maximas et habeo, agoque, et dum ero, habebo, atque agam indesinenter. Lutetiae Parisiorum, a. d. XII. Kalend. Maj. CIC IC CX.

EPISTOLA DCLXV. DANIELI HEINSIO.

[note: 1610.] POstquam Polybium ad te misissem, praestantissime Heinsi, quinque ipsi menses sunt elapsi, priusquam aliquid literarum a te acceperim. Non negabo, mirum mihi esse visum istud longum adeo silentium. Erras enim profecto, si putas, literis tuis posse aliquid mihi accidere jucundius. Amo te, et semper amavi medullitus, ex quo tuorum scriptorum gustum primum cepi: tum autem candor ingenii tui ita me delectat, ut soleam ex recordatione mutui nostri amoris incredibilem quandam percipere voluptatem; quum praesertim Heinsii mei in mentem venire nequeat, ut non simul augusta magni Scaligeri species mentis meae oculis sese offerat. Juvat meminisse, quod ne te quidem oblitum puto, tanti Herois auspiciis nostram amicitiam et primum coaluisse, et incrementa etiam postea accepisse. Quare vel hoc solo nomine certum apud me est, in conjunctissimi fratris loco te mihi semper esse habendum; neque aliter de tuis studiis mihi fas esse judicare, quam ut ille vir divinus praeivit. Haec, mi dulcissime Heinsi, ratio est, cur soleat mihi exspectatio tuarum longior molestiam afferre [gap: Greek word(s)]. Ipse, si isthîc essem, dies totos tecum ponerem: nunc a te disjunctus, si occasiones suppeterent, quotidie ad te scriberem: tu enim mihi jam Scaliger et Heinsius es: [gap: Greek word(s)]. Polybium tibi non plane displicuisse, miror; qui sciam, quantis conflictatus doloribus et [gap: Greek word(s)] fuerim, dum id opus habui prae manibus. Equidem ad Commentariorum novum genus, audebo dicere, me comparaveram, et de eo incepto spem non mediocrem conceperam;

[note: 1610.] nisi vis major ab iis studiis me plane depulisset, et in diversissimo genere literarum omnem me operam meam, omnem industriam et omne tempus meum collocare compulisset. Itaque jacent Polybianae [gap: Greek word(s)]. de quibus post ejus Auctoris editionem an semel, aut iterum cogitaverim, non satis scio. Nuper etiam a Typographo coactus Suetonunas Animadversiones recensere, vix paucas nancisci horas potui, quas illi curae impenderem. Nondum ea editio est absoluta; quae si ad umbilicum fuerit perducta, mittam ad te unum exemplar, magis adeo instituti tenendi caussâ, quam quod tuis oculis dignum opus censeam: etsi non pauca sane a nobis sunt adjecta. Ego vero quas tibi pro tuis muneribus gratias agam? Horatium simul acceptum statim devoravi. Non possum verbis exprimere, quantae voluptati mihi fuerit illa eruditissima dissertatio, quâ [gap: Greek word(s)] tuo Poetae ivisti assertum. Per me quidem, [gap: Greek word(s)] neque ego is sum, qui meas sententias [gap: Greek word(s)] putem: quin potius scito, ac tibi persuade, [gap: Greek word(s)]. Hanc ipse neque in magna re, neque in parva sciens prodam unquam. Quae de transpositionibus apud summos Scriptores commissis primus observasti, Lectoribus tuis conjiciendum relinquent, quam multa a te, nemmi dum mortalium observata, possint sperare. Det tibi, Vir eximie, Dominus Jesus et vitam longam, et omnia vitae ac studiorum necessaria subsidia ad illam ornandam Spartam, [gap: Greek word(s)] certa res fidem facit. Accepi et tua Poemata, [gap: Greek word(s)], pro quo ingentes ago tibi gratias. Legi etiam, quae in Nonnum scripsisti; legi, et judicium probavi: ut de eruditione taceam, quae in omnibus tuis scriptis admirabilem se prodit. Vale, suavissime amicorum, et me ama. Lutetiae Parisiorum, Kalend. Maj. CIC IC CX.

Doluit nobis, quod ad editionem libellorum et epistolarum Josephi Scaligeri nihil conferre volueris. Ipse scripist olim ad me, sibi consilium esse, edere aliquando disputationem de Re nummaria. Aut mitte, aut ede. Hoc ego per omnia amicitiae jura a re peto. Poemata si miseris cum tua Praefatione, curabuntur: sed habenda fuerit loci ratio.

EPISTOLA DCLXVI. [note: +] JOANNI RUTGERSIO.

[note: 1610.] PRioribus tuis in me beneficiis magnum addidisti cumulum, Vir eruditissime, missis muneri imaginibus elegantissimis Julii Caesaris Scaligeri, et filii Josephi; quos ego viros quantâ veneratione colam, quum non ignores, simul illud per te intelligis, eo munere nullum potuisse mihi accidere gratius, aut [gap: Greek word(s)]. Ago tibi, et pro hisce imaginibus, et pro facundissimi Baudii pulcherrima Oratione, grates gratissimas: dicerem me relaturum, si possem ex meis copiis paria tecum facere. Sed novi ego memet, neque eorum pretium ignoro, quae ab ingenio meo proficiscuntur. Quanquam ne plane ingratus audiam, mitto tibi, aut mittam certe cis dies paucos, Animadversiones in Suetonium meas, nuper hîc editas, et quantum per gravissimas curas licebat, non parum auctas. Liber dudum est absolutus; sed Indices restant edendi. Ipse Auctoris contextus ante multos annos Genevae fuerat impressus; sed a Parisiensi mercatore emptus, ut possent hîc meae Animadversiones edi. Spero me aliquot exemplaria Suetonii venerando Pastori, qui illustrissimos Legatos vestros comitatur, esse traditurum: neque dubito, ipsum illa cum fide esse curaturum. Characteres Theophrastcos curate recensere institueram; sed me ab eo incepto et ab uno isto genere literarum cura gravior revocavit, per quam neque Polybium attingere mihi licuit multos jam menses, neque ad amoeniores Musas vel saltem obiter oculos deflectere. Omnino vis major fuit, quae me consuetum studiorum cursum mutare [gap: Greek word(s)] compulit; qua de re scribam ad te, uti spero, plura alias. Beasti me nuntio de opere a te instituto, quo vitam et obitum [gap: Greek word(s)] Scaligeri suscepisti explicandam. Non potuisti argumentum eligere, hoc elegantissimo tuo ingenio magis dignum. O perge, amabo, et quod instituisti, perfice. Sed me illud male habet, quod neminem video, qui in hoc proposito possit te adjuvare. Nam quum partem vitae majorem [gap: Greek word(s)] in Gallia egerit, optarem tibi penitus esse nota atque perspecta, quaecumque eo pertinent; sed cujus operâ id consequi possis, equidem non video. Thuanus [gap: Greek word(s)] multa poterit, opinor, suggerere; quae, si vis, exquiram diligenter, et tecum statim communicabo. Egi etiam cum

[note: 1610.] Puteanis fratribus, ut de ea re serio cogitarent, et quae nota habent, in chartam conjicerent: eo quidem magis, quia pater eorum cum Scaligero ita familiariter vixit, ut nemo magis: quin etiam habent illi ingentem Epistolarum numerum, quas ad ipsorum parentem ipse scripsit, ex quibus videretur nonnulla [gap: Greek word(s)] posse cognosci. Ea ne te fugiant, per me sedulo curabitur: neque sane quisquam est ex omnibus mortalibus, qui memoria [gap: Greek word(s)] plus faveat, quam Puteani omnes fratres, doctrinae et probitatis eximiae viri, faciunt. De loco Horatii quod monuisti, gratum est; et in meo codice adnotabo, quae scripsisti. Nos scito nihil mediocre a te expectare; eo impensias Deum oramus, ut te literis et Reipublicae servet. Vale. Lutetiae Parisiorum, Kalend. Maj. CIC IC CX.

Nisi grave est, peto a te, ut D. Petro Scriverio, viro doctissimo, meis verbis salutem nunties.

Inscriptio. Ornatissimo, et longe eruditissimo Viro, JOANNI RUTGERSIO, amico honorando. LUTET. PARIS.

EPISTOLA DCLXVII. JOANNI MEURSIO.

[note: 1610.] BOnorum amicitias debere esse aeternas, scitum est [gap: Greek word(s)]. Mihi tecum, Vir doctissime, a multis annis amicitia est instituta, quam cupio perennem manere; et te idem quoque non nolle, singularis tua mihi spondet virtus. Eo magis sum equidem admiratus, te, postquam isthuc rediisti, nihil quicquam literarum ad nos misisse; certe nullas ipsi accepimus: quod non excusandi mei causâ dico, qui in eadem culpa versor; sed quia revera ita est. Ego sedulo omnia de te percontari non desino; qui etiam Deum oro obsecroque, ut te servet incolumem, et omni bonorum genere cumulet. Quod si aliquam mei rationem tibi esse habendam putes, opto de tuis rebus et studiis ex literis tuis cognoscere; quid edideris, postquam domum es reversus; quid mox, quid postea sis editurus. Equidem Glossarium [gap: Greek word(s)] tuum quam primum a te publicari, vehementissime cupio: deinde quaecunque habes, quae ad Tacticos Scriptores pertinent. Sed non est mei pudoris, [note: 1610.] leges tuis studiis ponere. Vale, et me ama. Lutetiae Parsiorum, Kalend. Maj. CIC IC CX.

EPISTOLA DCLXVIII. PETRO CUNAEO.

[note: 1610.] DIu est, Vir eruditissime, ex quo tuum mihi nomen innotuit, et singularis doctrina [gap: Greek word(s)]. Nam quum aliquot Graeca tua epigrammata in oculos meos incurrissent, advertit me singularis elegantia et puritas dictionis, ut non ante quiescerem, quam de te et tuis studiis eos, qui isthinc veniebant, sedulo essem percontatus. Omnes ea narrabant, quae me facile tibi conciliarent: neque enim dubitabam, ut sermones eorum erant, praeclarum aliquid in literis esse ab hac indole tua sperandum. Itaque ut primum in manus meas liber tuus [note: Petri Cunaei Animadversiones ad Nonni Dionysiaca. Colomes.] pervenit, quem muneri ipse misisti, dici nequit, quantâ cupiditate ejus lectionem inchoaverim; cupiebam enim mirifice cognoscere, ecquid falsus judicii fuissem, an conjecturam animi mei exitus comprobaret. Non diu anceps fui. Ipse titulus operis tui ad majora etiam speranda me statim erexit. Nam versus facere, libros Veterum interpretari, aut simile quid praestare, (quae hodie juventutis studiosae solent esse specimina,) longe minus est, quam de magni nominis Vare sedere judicem, et quae alii in eo miracula, culpas meras esse, rationibus evincere. Plane rem magnam ausus es, mi Cunaee; qui si efficere, quod institueras, non potuisses, vel egregiae tamen voluntatis causâ et exempli, omni laude dignus eras futurus. Nunc, re adeo feliciter gestâ, quae mereris encomia? quas [gap: Greek word(s)] eorum, qui tam eruditum scriptum cum fructu suo legent? In his ego nomen profiteor meum, qui ingenue profiteor, a tuorum lectione et meliorem me discessisse et doctiorem. Perge, quo coepisti, pede; et magnum Scaligerum pro tua virili redivivum nobis praesta: nam illius te secutum esse judicium et exemplum, non ambigo. Vale. Lutetiae Parisiorum, Kalend. Maj. CIC IC CX.

EPISTOLA DCLXIX. JOANNI MEURSIO.

[note: 1610.] CUm ante dies fere tredecim literas ad meos isthîc amicos darem, a quibus acceperam, etsi nullae mihi fuerant

[note: 1610.] a te redditae, non abstinui tamen, quin aliquid ad te exararem, saltem ut, constaret tibi de mea in amore tui constantia. Iisdem literis te hortabar, ut Glossarium. [gap: Greek word(s)], quod sciebam a te parari, ederes in vulgus, et nos tanto munere beares. Accidit post tertium quartumve diem, ut e nundinis Francofurdiensibus qui revertebantur, non spem tui libri, sed rem in hanc urbem afferrent. Quod ubi rescivi, nihil habui antiquuis, quam ut unum mihi exemplar compararem; atque illud statim etiam inter gravissimas, et toto genere diversas curas devorarem. Vix me voti mei compotem feceram, cum illustris Legatus, Dominus Mylius, jam prope ad reditum accinctus, misit ad me tuum luculentissimum, clarissime Meursi, munus; pro quo gratias et habeo, et ago tibi immortales. Satis erat, quod me, ut [gap: Greek word(s)], cum caeteris omnibus literarum studiosis, aeterno devinxeras beneficio, editione tam praeclari operis. Sed hoc parum tibi visum, nisi publicae obligationi adjiceres et privatam. Dabo peram, [gap: Greek word(s)], ne ingratus moriar; et jam exspecta novam Suetonii editionem cum Animadversionibus nostris. Volui tradere aliquot exemplaria venerando Utenbogardo: sed nondum extrema manus erat libro imposita, licet Francofurtum fuerit delatus. Habebis, spero, brevi. Scito autem, incredibili voluptate me esse affectum, quando vidi, voces Ecclesiasticas a te esse et collectas et expositas. Utinam de hujusmodi rebus tecum possem colloqui! Sed de his alias. Deus te servet. Vale. Lutetiae Parisiorum, Eid. Maj. CIC IC CX.

EPISTOLA DCLXX. [note: +] JOANNI UTENBOGARDO.

[note: 1610.] CUm a nobis discessissi, erat mihi constitutum, Vir venerande, quia nullum mihi in urbe datur vacuum tempus, rus secedere, et sacra studia serio aliquantisper meditari. Scis enim quae me cura exerceat, et somnos mihi eripiat. Vix coeperam otio jucundissimo frui, cum perculit me horribilis nuntius de parricidio, quo Rex maximus, Maecenas meus optimus, benignissimus et clementissimus, terris est ereptus. Incredibile dictu est, quantum ille teterrimus casus doloris, moeroris et luctûs mihi attulerit. Si non tangeret me, quae maxime tangit, publica haec calamitas; propria certe, quam ipse feci jactura, tanta est, ut videar posse dicere, omnes mihi candidos occidisse soles; amisi [note: 1610.] enim, quod nunquam [gap: Greek word(s)] sum recuperaturus; herum, dico, bonitate, comitate, humanitate inter omnes Principes insignem et admirabilem. Ille me multos jam annos ita indulgenter habuit, ut praedicare ipsius merita erga me satis nequeam. Quod si per Religionis causam non stetisset, magnis opibus ab ipso fuissem donatus. Has ego quum forti animo, (Deo sit laus,) semper repudiarim, non propterea destitit benignissimus Princeps, et amare me, quod saepe verbis est professus, et concessâ semel liberalitate me fovere. Sed haec prius fuerunt: nunc quis me status sit excepturus, [gap: Greek word(s)]. Ego certe quid facturus sim, nondum constitui: illud unum certum est, Deum sequi praeeuntem; neque ab ejus voluntate, quae quum cognita mihi fuerit, unquam recedere. Scito autem, in eo studio me nunc esse, de quo tecum egi; sed quae promiseram me missurum, non possum adhuc mittere. Faciam brevi, Deo propitio; quem toto affectu veneror, ut mala Ecclesiae suae, qui potest solus, velit sanare. Me, ne quid dissimulem, haec tanta diversitas a fide veteris Ecclesiae non parum turbat. Ne de aliis dicam in re Sacramentorum a majoribus discessit Lutherus; a Luthero, Zwinglius; ab utroque, Calvinus a Calvino, qui postea scripserunt. Nam constat mihi et certissimum est, doctrinam Calvini de Sacra Eucharistia longe aliam esse ab ea, quae in libro viri observandi Molinei nostri continetur, et quae vulgo in Ecclesiis nostris auditur. Itaque Molineum qui oppugnant, Calvinum illi non minus objiciunt, quam aliquem e veteribus Ecclesiae Doctoribus. Si sic pergimus, quis tandem erit exitus? Jam quod idem Molineus, omnes Veterum libros suae doctrinae contrarios respuit, ut [gap: Greek word(s)], cui mediocriter docto fidem faciet? Falsus illi Cyrillus, Hierosolymorum Episcopus; falsus Gregorius Nyssenus, falsus Ambrosius, falsi omnes: mihi liquet, falli ipsum, et illa scripta esse verissima, quae ipse pronuntiat [gap: Greek word(s)]. Sed haec pluribus alias; raptim enim ista exarabam, datâ repente occasione. Vale, praestantissime Vir, et contractae nuper inter nos amicitiae memorem te praesta. Amplissimum virum, Dominum Mylium, et amicos, quibus literas a me attulisti, verbis meis, nisi grave est, saluta. Scito me tuas exspectare, et quidem uberrimas literas. Iterum vale, et festinationi meae ignosce. Ad urbem, a. d. VII. Kalend. Jun. CIC IC CX.

EPISTOLA DCLXXI. CORNELIO VANDER MYLE.

[note: 1610.] CElui qui vous rendra la presente, est un mien amy [note: C'est Philippe Jaques de Maussac, President en la Cour des Aydes de Monspellier, decede l'an 1650. fils de Mr. Jaques de Maussac, Doyen des Conseillers du Parlement de Toulouse. Colomes. Vide ejusdem Biblioth. choisie. pag. 117.],homme docte, fils d'un Conseiller de Toulouse, grand personnage: icelui allant voir vostre pais, a desire avoir acces aux gens d'honneur par ma recommandation. C'est pourquoi je lui ay donne ce mot de lettre, pour vous prier que vel meo nomine amicitia tua dignum ipsum judices. Spondeo, fore nunquam, ut te humanitatis tuae poeniteat. Is tibi narrabit et publicum rerum hîc statum, et meum etiam privatim, si facis tanti, ut scire velis. Ego post obitum optimi Principum, Maecenatis mei indulgentissimi, moerendi et lugendi finem nullum facio. Deum immortalem, in quae tempora incidimus! Princeps mortalium clementissimus, optimus, tanto scelere potuit perimi? Vix prae dolore sum apud me. Oro venerorque Deum Opt. Max. ut auctores immanitatis hujus malos male perire velit faxitque. Je le supplie aussi qu'il veuille garder les gens de bien, et vous, Monsieur, particulierement, a qui je suis et serai toute ma vie,

Avec vostre permission, je salueray icy Monsieur Utenbogard, auquel j'escrivis il y a cinq jours, et baillay les lettres a Monsieur Aarsen.

EPISTOLA DCLXXII. DANIELI HEINSIO.

[note: 1610.] QUi hasce tibi reddidit, praestantissime Heinsi, amicus meus [note: Philippus Maussacus. Colomes.] quum sit, venire isthuc sine meis ad te noluit. Existimat enim, posse me illi ad tuam amicitiam fores aperire; atque adeo me, ut id facerem, opere magno oravit. Non utar longis ambagibus, illud serio tibi confirmabo, dignum esse tuâ et omnium eruditorum amicitiâ, qui amplissimo patre prognatus, eruditionem tanti facit, tantum amat, ut notitiâ virorum doctorum nihil habeat vel optatius, vel charius. Is te propter merita in Rempublicam literariam tua ita [note: 1610.] colit, ut nihil supra. Quare non dubitabis, si quid mihi tribtus, tuâ dignum esse amicitiâ. Ex eo intelliges, quam nunc afflictus sit meus status; qui Maecenatem amisi, cui parem nullum unquam sum habiturus. Itaque, mi Heinsi, occiderunt omnes mihi eandidi soles; neque aliud mihi restat, nisi ut squallidus et [gap: Greek word(s)] mei optimi, clementissimi et indulgentissimi Maecenatis mortem lugeam. Lugebo certe et moerebo tanti Principis casum, dum terras colam. Omnino par scelus nunquam est editum. Ceterum arcana Dei scrutari desino. Vale, et me ama; ac brevi exspecta editionem libellorum [gap: Greek word(s)] semonis [note: Scaligeri.]. Gryniaci, a. d. VI. Kalend. Jun. CIC IC CX.

Clarissimos viros, D. Baudium, Bertium, Scriverium, Rutgersium, et Cunaeum meis verbis salutes velim. Mittam brevi ad omnes exemplaria libri Scaligeri. Opto etiam scire, uti valeat, et quid agat clarissimus et longe doctissimus D. Vulcanius; cui salutem meis verbis nunties velim. In hoc secessu scito comitem te adesse mihi; attuli enim inter paucos libros Horatium tuum; quem, id est, quae in eum scripsisti, ego et Josias Mercerus, Joannis filius, vir maximus, magna cum admiratione doctrinae tuae legimus, relegimus.

EPISTOLA DCLXXIII. ISAACO CHABANAEO.

[note: 1610.] NOn male nuper, cum ad te scripsi, operam posui: videor commovisse te, et diligentiam tuam excitasse. Hoc mihi testata est tua Epistola, et Latine scripta, et non invenuste. Gaudeo, tibi grata esse mea officia. Qui te complectar charitate patris, Video lubens te mihi praestare officium filii. Scit [gap: Greek word(s)]. Sed haec obiter. Unum est, quod te volo, mi Isaace. Non clam me est, multos isthîc multa de me garrire, et amicos et inimicos. Scis quid intelligam. Volo tibi sit persuasum, eum esse me, qui sermonibus

[note: 1610.] imperitorum non movear: constat mihi facti mei ratio. Testor Deum immortalem, nullâ me levitate ad has cogitationes impelli. Una est, sola est, [gap: Greek word(s)], inquam, est veritas, cujus studio ducor: hoc exitus, volente et faciente Deo, certo probabit: res ipsa pudorem incutiet temere garrientibus, hominibus imperitissimis earum rerum, de quibus loquuntur. Hoc unum peto a te, ut cum erit occasio, affirmes, tibi satis exploratum esse, [gap: Greek word(s)] nihil apud me valere; valere veritatem, cui det Dominus Jesus litare. Vale. Gryniaci, a. d. VI. Kalend. Jun. CIC IC CX.

Vide, ut libri, quos peto, et inveniantur in museo, et contra pluviam muniantur. Epistolas sepositas obsignabis, et reddes illi, qui veniet quaesitum. Eae sunt sex.

EPISTOLA DCLXXIV. CLAUDIO SALMASIO.

[note: 1610.] TArditatem responsi hujus, doctissime Salmasi, excusabunt apud te partim occupationes meae, partim, si quando vocabam, tabellarii inopia. Nam Gilbertus noster, ut scis, longe cubat; neque occurrebat temere alius, qui id oneris in se reciperet. Ita evenit, ut qui tunc siluerim, cum minus tristis eram, nunc cogar inter gravissimos animi cruciatus te compellare. Caussa infandi doloris mei est parricidium nuper admissum in sacro capite [note: Rege Henrico IV.] O scelus! ô technas diaboli! ô maculam nomini Gallico inustam! Adeone [gap: Greek word(s)], ut reperiri potuerit tantae immanitatis homo, aut monstrum potius hominis, qui tanti parricidii crimine sese impiaret? En, mi salmasi, in quae tempora devenerimus! maximus Principum, qui terras colunt, a vilissimo et nequissimo bipedum est terris ereptus. Patria infelix quantam acceperit plagam, omnes intelligunt, moerent omnes boni: ego hoc amplius, Maecenatem amisi, herum amisi, cujus benignitatem, indulgentiam et comitarem adversum me satis praedicare, ne si maxime quidem velim, queam. Itaque angor, mi Salmasi, atque animi vehementer crucior. Te quoque non dissimili dolore affici, nullus dubito. Gemunt in urbe omnes ordines, omnis aetas, omnis domus: nemo tam rudis est rerum, quin acceptae calamitatis magnitudinem sentiat. Aderit tamen, spero, Dominus, et labantem patriam praesidio suo fulciet: magnum benignitatis divinae pignus habemus, cum omnes [note: 1610.] Principes et Proceres ad salutem Regni procurandam videmus consentire. Omnino [gap: Greek word(s)] respondeant modo posteriora primis, quod et futurum confidimus, Deo propitio. De erudita Epistola, quam a te accepi, noli expectare, ut gratias tibi agam: publice id libentius faciam; si tamen dabit Deus, aliquid amplius edere: nam status meus nunc quidem incertissimus; sed Deo me totum permitto, qui te servet, doctissime et amicissime Salmasi. Patri tuo multam a me salutem. Lutetiae Parisiorum, Kalend. Jun. CIC IC CX.

EPISTOLA DCLXXV. DANIELI HEINSIO.

[note: 1640.] ITavivam, suavissime amicorum, ut benignitatem naturae tuae sum admiratus, quando literas legerem, quas ad me scripsisti post funestum de morte magni Regis nuntium acceptum. Ita enim in illis tui erga me amoris vehementia, tua de me et meis sollicitudo sese prodebat, ut etiam inter dolores meos gaudium ex ea non mediocre viderer mihi capere; cepisse enim non audeo dicere, qui post illud teterrimum parricidium dolendi, gemendi, flendi nullum finem facio. Nam quis luctui mederetur, amisso Maecenate; sed privatam caussam omitto, Rege amisso, cui nescio an ulla aetas ventura similem unquam sit visura? Non si omnia maxima ingenia concurrerent, et vires suas experirentur in laudando eo Principe, ad veram tamen et debitam laudationem exprimendam non suffecerint. Fateantur hoc omnes, qui viderunt, necesse est; nos utique, qui tot annos illo Maecenate usi sumus, aliter neque sentire, neque loqui possumus. Et est tamen inventus parricida tantae immanitatis, qui Patrem Patriae perimere sustineret? O tempora! ô mores! Quod maxime doleo, illud est, tanti Regis mortem non vindicari, ut par erat. Scitur, quorum doctrina fatalis illi fuerit: scitur, quorum consiliis Reges et Principes occidi soleant: scitur, quid in posterum ab eodem genere hominum sit expectandum: et stertimus tamen, neque, ut par erat, excitamur. Angor animi, et plus quam exprimere verbis queam, mens mihi cruciatur. Neque vero putes meae salutis et fortunarum mearum respectum me habere: non illud est, quod me sollicitat, et noctes insomnes cogit agere: sed publicâ moveor calamitate, et metu ac sollicitudine pro domo regia, quae si cui vitâ

[note: 1610.] suâ charior non est, illum ego bonum civem nunquam habebo. Scito autem, afuisse me urbe, quando horrendus ille casus accidit; qui ubi primum rem cognovi, (cognovi autem post paucas horas) non adeo de uxoris charissimae et liberorum salute fui sollicitus, ut non mens tota in cogitatione de Rege occuparetur. Veni mox in urbem, ut quicquid bonis futurum esset, sors illorum mihi cum ipsis esset communis. Inveni sic pacata et tranquilla omnia, ut nulla videretur accidisse mutatio. Miratus sum rerum faciem; quae ex eo tempore semper duravit eadem. Credo, aeternum Numen, peccatis nostris offensum, quod unicum habebamus praesidium, et Reipublicae fundamentum, auferre nobis voluisse, ut eâ spe. destituti de emendatione vitae serio cogitemus, sine qua illius auxilium frustra speravimus. Caeterum an mansura sint haec alcyonia, scit unus Deus, qui solus praestare potest: [gap: Greek word(s)]. Verum ista omittamus, [gap: Greek word(s)] certe enim fata viam invenient. Suetonius aegre tandem est absolutus; qui prostare nudius tertius hîc tantum coepit. Absoluta est Opusculorum Scaligeri [gap: Greek word(s)] editio. Restat sola Praefatio, quam nos ante biduum aut triduum orsi, abripiente animi dolore [gap: Greek word(s)], non ad amicum Praefationem. Videbis, et fortasse dolebis, non fuisse mihi plenam libertatem invehendi in sicarios, zelotas, parricidas, aut parricidarum magistros. Ego possum, Dei gratiâ, omnia pericula contemnere pro veritate et salute publica: Sed amicis parendum, qui libertatem meam subinde castigant. Eâ Praefatione editâ, habebis simul, volente Deo, et Suetonium, et [gap: Greek word(s)], cum exemplaribus, quae amicis isthîc promisimus. Tu, qui omnes nôsti, atque inprimis clarissimum virum, Grotium, meis verbis salutabis, nisi grave est, et meum illis dolorem [gap: Greek word(s)] significabis. Habetis et vos, quod doleatis, amico tanto, tam fideli, tam potente amisso. Vale, [gap: Greek word(s)]. Lutetiae Parisiorum, a. d. VII. Kalend. Jul. CIC IC CX.

Amicis promissa exemplaria mittam, cum tua tibi: hoc volo illis meo nomine significes.

EPISTOLA DCLXXVI. CLAUDIO SALMASIO.

[note: 1610.] EX iis literis, quas nuper accepi, non cognovi, an postremae mearum tibi fuissent redditae. Interest tamen mea scire, an constet mihi apud te officii ratio. Tu vero ita statuere debes, neminem hodie vivere, quicum per literas, quia nequeo aliter, libentius quam tecum sim semper de communibus studiis collocuturus: atque utinam det Deus, ut omnis ejus rei facultas nobis non eripiatur; quod me plures causae cogunt male metuere. Nam quod sine lacrymis dicere non possum, amisimus, mi Salmasi, auctorem pacis, patrem concordiae, monstrorum domitorem, quae jam caput attollere incipiunt, et bonos terrent, et cogunt [gap: Greek word(s)]. Ego igitur tam sum incertus, quid me futurum sit, quam qui maxime. Det mihi, det tibi, et omnibus [gap: Greek word(s)] consilium, qui solus potest, Deus Opt. Max. [gap: Greek word(s)]. Suetonium, hîc nuper editum, tibi mitro, missurus brevi, [gap: Greek word(s)], Opuscula Scaligeri, in quibus et tuum nomen legitur. Ego de eodem oleo Regum maximo parentavi, et maximo doctorum postremum officium praestiti. Videbis et judicabis. Exspecto musas tuas lugubres in tam lugubri argumento. Cave autem, alii cuiquam prius illas mittas, quam mihi: nemo tua leget sinceriore affectu. Vale. Scripsi raptim. Lutetiae Parisiorum, Nonis Jul. CIC IC CX.

EPISTOLA DCLXXVII. [note: +] SAMUELI NAERANO.

[note: 1610.] VEllem, doctissime Naerane, et valde vellem, ita res meae ferrent, ut isthuc Lares meos transferre quam primum possem, et dulci otio frui, quo tu et alii amici mei isthîc fruimini: esset id mihi perquam gratum [gap: Greek word(s)], cujus desiderio a multis annis teneor. Sed nimirum fata nos, mi Naerane, trahunt saepius quo nolebamus, quam ducunt quo optabamus. Fata appello Dei Opt. Max. providentiam, in cujus decretis acquiescere nos, verum est, Quid igitur de nobis [gap: Greek word(s)] decreverit, nondum plane scimus. Illud videmur intelligere, placere illi, ut Lutetiâ relictâ, alio cogitemus, Sed quo nobis sit tendendum, adhuc exploratum non habemus.

[note: 1610.] Anglia, opinor, exilii nostri sedes erit, nisi vehementer animi fallor. Nam et Regem maximum, et illustrissimum Archiepiscopum Cantuariensem id optare, certo scimus. Adhuc tamen id negotium, propter certas causas, manet suspensum et [gap: Greek word(s)] Det Dominus consilio huic laetum exitum: erit autem mihi laetissimus, si facultas obtigerit inserviendi gloriae ipsius, et literulas nostras colendi. Nobis longe gratissimum est futurum, quod inter homines videmur victuri, qui aliquam et olim fuisse Ecclesiam Dei, non plane vituperabilem, persuasum habent. Quod cur dicam, exponerem pluribus, si praesens tecum loquerer. Arminium [gap: Greek word(s)], cujus ipse facis mentionem, virum magnum fuisse, non dubito: etsi nostrorum Pastorum nullum adhuc inveni, qui pro infami Haeretico illum non haberet, ut quibus [gap: Greek word(s)] sit sententia Calvini, quem ego virum vehementer suspiciens, eos tamen ferre non possum, qui omnes ab eo dissentientes male oderunt; neque item illos, qui, ut probent, veteres pios idem nobis credidisse, scripta ipsorum miserabilem in modum torquent, magno cum intelligentium et serio eruditorum scandalo. Sed haec mitto, et Deo Ecclesiam suam curae esse opto. Tu me ama, et vale. Lutetiae Parisiorum, a. d. v. Kalend. Aug. CIC IC CX.

De Epigrammatis tuis noli exspectare, ut tibi gratias agam. Sunt illa quam elegantissima; sed quae salvo pudore de me esse scripta, existimare non possum.

EPISTOLA DCLXXVIII. ANDREAE SCHOTTO.

[note: 1610.] EXpectabam ad novissimas literas meas tuum, doctissime Vir, responsum, cum ex inopinato affertur mihi liber tuus [note: Intelligit Schotti Tullianas Quastiones, seu de instauranda Ciceronis imitatione libr. ed. 1610.], recens Antwerpiae editus, te authore ad me missus. Gavisus sum, desiderii nostri habitam esse abs te rationem, et munus pulcherrimum maluisse te repraesentare, quam diutius differre. Bene meritus es de saeculo tuo, bene de juventute, bene de Latinis literis; quae omne suum decus, et veram gloriam videbantur brevi amissurae, nisi extitisset aliquis exquisitae eruditionis vir, qui bonos juvenes, inopiâ judicii, et culpâ doctorum suorum errantes, in viam rectam reduceret, et in studio eloquentiae [gap: Greek word(s)] docerer. Id tu cum hac operâ abunde praestiteris, quo honore esse dignus debes censeri? Redibit igitur, redibit in pristinum locum [note: 1610.] Marcus Tullius authore te; et illorum sententia veris rationibus victa explodetur, qui Patrem Romanae facundiae parum idoneum Latinitatis authorem existimabant. Viderint alii, quantum tibi se eo nomine putent debere; ego agendis tibi, aut habendis gratiis satisfacere mihi non queo: nam qui a primis annis divinum Marci Tullii ingenium semper suspexerim et amaverim, nunc senex, aut senectuti proximus ita ejus scripta admiror, ita eorum lectione delector, ut nemini hac in parte eorum, qui Ciceronianos sese dici volunt, sim concessurus. Et olim quidem facundiam atque doctrinam in illo sum miratus; nunc etiam probitatem, prudentiam, et alias magno Politico proprias virtutes. Sed moror te. Vale, Vir venerande. Lutetiae Parisiorum, a. d. v. Eid. Sext. CIC IC CX.

EPISTOLA DCLXXIX. JOANNI BRANTIO.

[note: 1610.] BEasti me, Vir eximie, eo munere, quod authore venerando Patre, Andrea Schotto, ad me misisti. Id vero eo mihi gratius accidit, quod in illius exspectatione eram dudum. Sciebam enim, doctissimum illum amicum nostrum in eo argumento esse versatum, avebamque mirum in modum, quae essent in eo genere ab ipso scripta, legere: nam et illum plurimi facere me, ne tu quidem, ut video, ignoras; et Ciceronem semper mihi fuisse in deliciis, ingenue profiteor. Itaque subiit saepe mirari stultitiam nostrorum hominum, qui unicum germanae Latinitatis auctorem scholis prope jam expulerunt. Quin eo insaniae multos venisse videmus, ut ille censeatur disertissimus, qui ab illo dicendi Magistro absolutissimo abierit quam longissime. Omnino inter saeculi nostri morbos hic, meo judicio, ponendus est non postremo loco. Deus benefaciat Schotto nostro, qui sui judicii authoritatem publico errori ivit oppositum. Vix poterat homo eruditissimus de juventute et re literaria melius mereri. Spero fore, ut candidati eloquentiae Latinae ad bonam mentem redeant, et quem stulte spreverunt Magistrum, moniti a tanto viro requirant, et cum eo in gratiam redeant. Ego hortari familiares meos non desinam, ut novum opus sibi parent, et viri optimi atque doctissimi consilio utantur. Tibi vero, eruditissime Joannes, pro munere egregio, et ea benevolentia, quam humamssime scriptis literis abunde mihi declarasti, magnas, maximas

[note: 1610.] gratias et habeo, et ago. Vale. Lutetiae Parisiorum, a. d. v. Eid. Sext. CIC IC CX.

Epistola DCLXXX. [note: +] THOMAS ERPENIUS ISAACO CASAUBONO.

[note: 1610.] Non dubito, clarissime Domine, quin literae meae postremae, jam ante duos menses per studiosum quendam missae, bene tibi sint traditae: ex eo tempore nihil a te literarum accepi, quod solis curis tuis et assiduo studio asscribo. Me quod attinet, studia Arabica hactenus adhuc urgeo; at propediem ea intermissurus, quia tempus alio me vocat: gratias interim agens Deo Opt. Max. quod labori meo tantum benedixerit, ut videri possim exiguo isto tempore, quod sum in Gallia, plerasque difficilis istius linguae difficultates superasse. Bonam Alcorani Arabici partem jam attente legi, et diligenter examinavi, nullius omnino puncti consideratione neglectâ; quod agendo multum didici, ac eo usque rem deduxi, ut vix putem in integro Alcorano punctum aliquod occurrere, cujus exactam et dilucidam rationem reddere non queam. Grammaticam integram jam composui; nondum tamen exacte disposui et polivi, quod exiguo tempore fieri poterit. De Proverbiis Arabicis nuper serio coepi cogitare, quo ea, quam fieri poterit, explicatissima et politissima propediem tibi queam offerre, ut facias iis [gap: Greek word(s)]. Multa omnino occurrunt in iis mutanda et corrigenda, tum in textu Arabico, tum in translatione Latina et notis Domini Scaligeri. Nam textus Arabicus pessime est punctatus, ac ita quidem, ut in compluribus proverbiis tot errata sint, quot syllabae. Rationem ejus esse puto, quod is, qui puncta apposuit, literalem Arabicam non novit, sed vulgarem tantum, secundum quam ea punctavit; etsi subinde paulo ulterius progredi voluerit, et doctorum punctationem adhibere, quam tamen infeliciter, aut non, didicerat. Itaque omnino statui etiam exacte secundum Grammaticam, et rationem Alcorani punctare (ita tamen, ut ea puncta, quibus mutatis sensus aliquomodo mutari queat, intacta relinquam) quo libellus iste commodus queat esse praelectioni; nihil enim tale hactenus impressum est: scelestissimus autem Alcoranus id non meretur, nec ejus etiam exemplar quilibet habere potest. Translationem Domini Scaligeri quod attinet, vix alteram partem [note: 1610.] bene videtur vertisse: interdum ab unius et alterius verbi; interdum a totius proverbii sensu aberravit; et certe quaedam sunt, quorum ne unum quidem verbum bene transtulit; cujus causa est proculdubio, quod pessime scriptum exemplar habuerit, et festinando et aliud agendo ea verterit. Ista itaque omnia, ut honori ipsius consulatur, corrigi necesse est. Ego id eâ ratione statui facere, ut ubi manifeste erravit in voce una aut compluribus; ita tamen, ut sensus proverbii salvus et integer maneat, simpliciter ea corrigam, nec dicam ea a me correcta esse. Ubi vero toro coelo erravit; et a sensu proverbii aberravit, quod non raro contigit, aliam quoque versionem et explicationem ejus loco substituam, quae notâ aliquâ cognoscatur non esse illius: cujus ratio dicetur esse in Praefatione, quod non omnia proverbia ei missa sunt, et quaedam ex missis ita male descripta fuerunt, ut ex illis sensum nullum convenientem elicere potuerit. Reliqua, quae notâ istâ non insignientur, dicentur esse illius, et a me intacta mansisse; quippe qui manum in alienam messem mittere noluero; qui dolus, ut non percipiatur, interdum, ubi scilicet sensus a Domino Scaligero expressus aliquâ ratione tolerari poterit, nec ita graviter ab eo peccatum erit, quae posuit, integra relinquam, additâ tamen aliâ explicatione, quam dicam, meo judicio, saniorem et convenientiorem esse. Obscuriora quoque quaedam proverbia, quae quidem satis bene transtulit; sed notis nullis illustravit, quod forte eorum usum non intellexerit, ego paucis explicabo, usu eorum, quem saepe satis feliciter conjecturâ aliquâ mihi videor assequi, indicato. Caeterum noli putare, me temere aliquid immutaturum, divinam divini tui judicii normam ubique adhibebo; qua de caussa jam coepi proverbia ista ordinate in librum aliquem digerere, sed jam dicto modo emendata, addens e regione cujusque proverbii quid emendaverim, et qua de causa, quidque Interpreti ansam errandi dederit, examinans simul alteram istam interpretationem Latinam, (quae quidem non ita Latina, sed plerumque multo felicior est quam ea, quae Domini Scaligeri,) ut rationes meas legens et examinans, videas et judices, num sufficientes eae sint necne. Absit nimirum a me, ut in correctione opusculi tanti viri solo meo judicio immaturo et rudi nitar. Impressionem eorum quod attinet, necesse est, ut videas, utrum futurum sit commodius, separatimne imprimantur,

[note: 1610.] an cum Grammatica mea Arabica. Si posterius, oportebit me in ea, aut saltem bonam eorum partem, analysin grammaticam scribere: sed tum fortassis libellus iste non ita conveniens est futurus praelectioni, quippe satis explicatus. Quocirca fortassis praestabit prius, et ut Grammaticae subjungatur analysis Historiae alicujus egregiae, ex Geographo nostro exacte punctarae. Quaeso, mi Casaubone, delibera de hac re, et confer cum Lebaeo, ut et ipse dicat, quid malit: nam si proverbia jungantur Grammaticae, opus futurum est magnum ob magnitudinem characterum Lebaeanorum: sola Grammatica futura est ad minimum viginti et quatuor, aut viginti et quinque chartarum. Deinde si separatim imprimenda sint, velim scire, utrum sit praetermittendum, quo res meas melius queam componere. Scripsi ad Lebaeum de Grammaticae impressione: latius rogo te, ut consilia cum illo velis communicare, et me quam primum de judicio vestro certiorem facere. Sed heus, mi Casaubone, aliud adhuc te rogo. Si fortassis Alcoranus aliquis Arabicus venalis in manus tuas incidat, velis eum pro me emere; modo tersus sit, et utcunque bene scriptus: de pretio nihil possum determinare, melius id me nôsti. Valde optarem quam primum unum habere, antequam scedulas meas in Dictionarium reponendas dissecem, quo cuique voci paginam et lineam Alcorani mei possim assignare. Hactenus nimirum non nisi azoaras notavi, quia proprium Alcoranum non habui. Coeperam eum describere; sed labor et amissio temporis ab incepto me revocavit. Si auderem, rogarem te, ut illud exemplar, quod hîc a te habeo, mihi venderis; si quidem alia exemplaria habeas, ita ut hoc sine incommodo magno carere queas; alias nollem. Loquor de nudo exemplari Arabico; nam quod ad annotationes Domini Adriani attinet, eas tibi essem relicturus, et quo eis commodius uti possis, ad paginas alterius cujusdam tui Alcorani convenientissime notis arithmeticis et lineis applicaturus. Quod si mihi hac in re gratisicari velis, aliud adhuc agam. Ea, quae Adrianus explicatione suâ non illustravit, quae fere quartam Alcorani partem constituunt, ego conformiter reliquis illustrabo; quin et Adriani Notas, ubi id requiretur, augebo, corrigam, illustrabo; et sicubi haesit et dubitavit, modo possim, explicabo et determinabo, ita ut Alcoranum egregie illustratum sis habiturus, quod valde necessarium illi est, qui in ea lingual. [note: 1610.] studet proficere. Nec tamen facile puto futurum, ut aliquis Christianorum Latinum Alcoranum emendatum et illustratum evulget. Quod si conditionem hanc accipias, fac id me quam primum certiorem; nam tempus meum in Gallia breve est, et multa mihi adhuc sunt agenda; plura, quam nôsti, ut coram ex me intelliges. Pro Alcorano tuo ego aut argentum tibi restituam, aut librum aliquem, quem voles, emam; si, inquam, illo carere potes, et jam propositam conditionem accipias. Neutiquam autem volo, ut si ea res incommoda ullo modo tibi futura esset, eâ mihi gratificeris. Mitto tibi quatuor aut quinque proverbia, ut specimen aliquod meae emendationis videas, sed valde negligenter et festinanter ea recensui et scripsi: longe exactiora et solidiora videbis, cum totum opus tibi obtulero. Miror a Bedwello me nullas accipere literas: nescio an ad te scripserit: puto eum adhuc febricitari. Vidi nuper initium secundi libri Avicennae, cum versione Latina et notis Kirstenii. Quam iste homo est nugator! quam parum peritus Arabismi, et coeptis suis impar! Finem tandem facio, Deum Opt. Maximum orans, ut te, mi Casaubone, diu servet incolumem, concedatque tibi requiem ad studia tua requisitam; fortem et robustum animum ad resistendum instrumentis istis Diaboli, quae fidem tuam labefactare, et conscientiae tuae quietem turbare student. Vale. Postridie Kalend. Julii, CIC IC CX. Salmurii.

Cupio quoque scire, an interdum in Arabicis aliquid agas, nec ne. Valde certo id cuperem: tu nimirum unus hinc studio aliquantulum incumbens, plus in eo illustrando praestare queas, quam reliqui omnes Christiani ei operam dantes. Quaeso, mi Casaubone, da ei interdum horulam. Ubi isthuc venero, quoties tibi placuerit, una conferemus. Iterum vale, et parce, quaeso, maculis meis; carius nimirum mihi est tempus, quam ut descriptioni Epistolarum id dare possim.

Monsieur DE CASAUBON, Conseiller du Roi, et Superintendant de sa Bibliotheque.

EPISTOLA DCLXXXI. THOMAE ERPENIO.

[note: 1610.] AMice suavissime, accepi tuas longe mihi gratissimas literas, quibus ne pluribus respondeam, caussae faciunt diversae. Tantum monebo te, de profectione in Angliam certam stare mihi sententiam, si Dominus Jesus, pro sua inexhausta misericordia, coepta secundare fuerit dignatus. Verum est, quod dicis, scripsisse ad me super ea re Archiepiscopum Cantuariensem, Praesulem illustrissimum, et omni laude majorem. Ego vero quâ flagrem cupiditate eo veniendi, ubi libertate plenâ possim frui, ne dicere quidem possum. Scit [gap: Greek word(s)], nihil aliud me spectare, nisi ut quod reliquum vitae superest, gloriae ipsius consecrare possim, et impendere: quod ô utinam mihi, iterumque utinam contingat. Sed non facile credas, quae et quantae difficultates huic consilio meo sese opponant. Ne te multis morer, charissime Erpeni, res eo demum devenit, ut obtinendae veniae a Regina spes tandem aliqua mihi sit ostensa, et quidem, ut spero, non una. Proximâ, si Deus volet, hebdomade, quid me futurum sit, sciam. Tum si, ut spero, quod peto fuero consecutus, non multo post itineri cogito me, cum bono Deo, accingere; eâ tamen lege, ut ad dictam diem sim huc reversurus, pro eo tempore, quod mihi fuerit definitum. Convenit autem inter me et amicos Anglos, ut regionem illam prius viserem, et praesens cum praesentibus agerem. Itaque paucorum dierum mora in Anglia suffecerit. Oro Deum, coeptis benedicat. Vides, si huc ante meam profectionem pervenire cupias, [gap: Greek word(s)] sed velis remisque huc esse contendendum. Mihi nulla res gratior possit accidere, quam si priusquam pedem hinc commoveam, te videro, et vel in medio foro fuero suaviatus: sed de eo quid sperare ausim, non satis scio. De toto negotio melius, si superi faverint, [gap: Greek word(s)]. Vale, et me ama; qui ista raptim et semisomnis exarabam, fretus benevolentiâ tuâ. Lutetiae Parisiorum, a. d. IV. Kalend. Septemb. CIC IC CX.

EPISTOLA DCLXXXII. JOANNI VASSANIO.

[note: 1610.] FRatrem tuum nuper heic vidimus, eruditissime Vassani, multumque ejus adventu gavisi sumus. Nam quantum in studiis profecisset isthic [note: Lugduni Batavorum.], primo statim congressu satis ostendit, cum coepissemus de literis colloqui. Itaque magnam voluptatem capio, cum venit in mentem, autorem melectissimae foeminae, matri vestrae [gap: Greek word(s)], fuisse, ut vos isthuc mitteret; cujus consilii fore nunquam, ut vel vos poeniteat, et praevidi ante, et nunc certum atque exploratum habeo. Multum vero te amo, quod de clarissimi viri, Merulae Geographico Opere illa ad me scripseris, quae pridem scire cupiebam. Opto illi et vitam longam, et valetudinem firmam, atque omnia laeta et fausta, ut institutum opus perficere, et alia porro moliri queat. De Bertio grata sunt, quae scribis. Confirma illi meis verbis, si quid unquam ejus caussâ potuero, nulla in re meum officium fore ipsum desideraturum. Qiod igitur scribis de Pelagii dogmate, si quid invenero, quod putem illi fore utile, dabo operam, ne eo careat. Vale. Lutetiae Parisiorum, Nonis Sept. CIC IC CX. raptim.

EPISTOLA DCLXXXIII. DANIELI HEINSIO.

[note: 1610.] SCito, post adventum amplissimi Mylii, qui nuper Legatus ad nos venit, nihil me literarum a te accepisse. Ego ad te, cum idem ille isthuc rediret, abunde scripsi de meis rebus, quae te optare scire non dubitabam. Post illa silui, non solum quia [gap: Greek word(s)] nihil erat, quod scriberem; verum etiam, quia de lustranda Anglia dies noctesque cogitans, ex itinere commodius me isthuc literas daturum credidi. Quoniam tamen id iter diutius aliquanto differtur quam putabam, amico adolescenti, ad vos se conferenti, haec pauca dedi, ut quo loco res meae sint, nescius ne esses. Nam si faverit coeptis [gap: Greek word(s)], hujus autumni bonam partem in Anglia sum acturus. Quae me rationes impulerint, ut hoc consilii susciperem, malo ex Anglia tibi significare, quam ex isto loco. Et quis scit, an in reditu per Hollandiam iter sim instituturus? Certe viveret [gap: Greek word(s)] Heros noster [note: Josephiss Scaliger.], in itu, non in reditu tui videndi cupiditatem meam explessem.

[note: 1610.] Quicquid constituero, faciam te statim ut scias: nam tibi quoque volenti id eventurum facile mihi persuadeo. Caetera ad iter dudum parata: sola superest discedendi venia, quam adhuc impetrare non potui: sed impetrabo, [gap: Greek word(s)]. Vale, [gap: Greek word(s)]. Lutetiae Parisiorum, a. d. VIII. Eid. Septemb. CIC IC CX.

EPISIOLA DCLXXXIV. EIDEM.

[note: 1610.] BInas de codem oleo ad te scripsi: duo enim erant amici, qui sine meis isthuc proficisci nolebant. Scripsi igitur per utrumque: priores cuidam Genevensi dedi; has nobili Germano, tui videndi cupido. Habet ille comitem, sive Praeceptorem, hominem eruditum, ut ex sermonibus cognosces. Per eos intelliges de rebus nostris [gap: Greek word(s)]. Verbo tibi dicam, in eum locum esse res redactas, ut videantur brevi omnes Galli fore mancipia Loiolitarum. Scio equidem, eo ingenio esse meos Francos, ut [gap: Greek word(s)] jugum non sint laturi; quin tamen admissuri sint, non dubito, urget enim vis major. Itaque malo loco res nostrae sunt. Dominus Jesus hoc Regnum respiciat, et vos quoque. Vale, et meas, si Deus volet, ex Anglia exspecta. Lutetiae Parisiorum, a. d. VIII. Eid. Septemb. CIC IC CX.

EPISTOLA DCLXXXV. JOANNI CASELIO.

[note: 1610.] SI vales, praestantissime Caseli, bene est; ego uti valeam, dicere non possum. Corpus sic satis, Dei gratiâ, valet; animus curis et aegritudine fessus jacet. Nam post illud horrendum parricidium, quo Rex maximus, Maecenas meus indulgentissimus, est e vivis sublatus, nulla dies, nulla hora, nullum momentum abit, quo non defixus in ejus recordatione animus meus stupeat. O diem, Senex venerande, [gap: Greek word(s)], quae Heroem tantum terris eripuit! Solet fama Principibus, alioquin magnis, multum addere; et saepe factum, ut Reges ac Dynastae venerationi longinquis populis essent, quos qui nôrant propius, non tanti faciebant; major enim plerumque ex longinquo majestas: de Henrico IV. nostro nuper Rege, cave tale quid arbitreris; cujus interiorem notitiam nemo [note: 1610.] unquam habuit, qui majorem famâ suâ ipsum non judicavit: iis namque virtutibus, quas regias. [gap: Greek word(s)] vocant, sic excelluit [gap: Greek word(s)], ut paucos ex omni memoria Principes sit reperire dignos, qui cum ipso contendantur. Ego vero in illius obitu quantum vulnus acceperim, illi soli possunt intelligere, qui sciunt, tanti Principis benevolentia quanti sit aestimanda. [gap: Greek word(s)]. Te, mi Caseli, opto valere, et omnibus numeris absolutâ frui felicitate. Scripsi raptim, non satis securus, an hae ad te essent perventurae. Lutetiae Parisiorum, a. d. VIII. Eid. Septemb. CIC IC CX.

EPISTOLA DCLXXXVI. [note: +] CLAUDIO DAUSQUEIO.

[note: 1610.] QUam varie sim affectus lectione literarum tuarum, Claudi doctissime, non facile verbis tibi significavero. Gavisus sum accessione nominis tui, viri in Graecis Latinisque literis, et vario genere doctinarum excellenter versati, amicorum meorum, (hae meae sunt opes) album fieri auctius. At dolui et vehementissime quidem, Epistolam, quam a te accipiebam primam, aequissimae, vel judice me, querelae plenam esse. Non enim ibo inficias, [gap: Greek word(s)], caussam habere te, cur, si moribus alienis potius quam tuis uteris, aliter longe mecum ageres. Ego vero, quod accidit, factum nollem; neque effectum sane esset, si tuae singularis virtutis, [gap: Greek word(s)] vel tenuissima notitia ad me pervenisset. Enimvero, qui mores mihi tuos narraret, nemo tum adfuit; qui me adversus te stimularet, non defuit, aut ut verius dicam, non defuere viri, magnâ familiaritate mihi juncti. Horum caussâ commotus fuisse me, ne tu quidem ignoras, qui profecto [gap: Greek word(s)]. Ita non meo nomine simul concitatus, verum humanâ quâdam [gap: Greek word(s)] erga amicum, qui se injuriam a te gravissimam accepisse dictitabat. Itaque oro te, mi Claudi, sicut memorabili exemplo fecisti hactenus, etiam porro, [gap: Greek word(s)]. Certe si tum mihi tua singularis virtus, pari eruditione juncta innotuisset, [gap: Greek word(s)] commisissem, ut vel levissimam tibi de me querendi occasionem praeberem. [gap: Greek word(s)] quum praesertim ita de me jam meritus sis, ut celebrandi humanitatem tuam

[note: 1610.] nullum finem, dum spiritus hos regit artus, sim facturus. Neque hoc dico, ut censoriam notam lucrifaciam, aut tuum retardem impetum publicandi, quae adversus notulas meas in Spartianum, et ejus socios, sunt a te animadversa. Tu vero ede quam primum illam opellam tuam, (sive id magnum opus est) et quae peccavi, corrige. Spondeo affectu sincero nihil eo mihi optatius posse contingere; multa enim, quae nescio, e scriptione me docebis. Quid autem viro cordato accidat gratius, quam [gap: Greek word(s)]. Ego a puero ad hanc diem sic vitam institui, ut cupiditate cognoscendi, quae ignorabam, nihil secundum pietatem haberem antiquius; sed illa mea aviditas, quam multis, quam gravibus, et assiduis impedimentis fuerit retardata, scit Deus, cujus nutu et [gap: Greek word(s)] providentiâ maxima peraeque administrantur. Nolo historiam vitae meae hoc loco memorare, et tua morari tempora. Breviter dicam, quod scio te miraturum. Anno aetatis nono, quam emendate scriberem, curâ optimi parentis educatus, undecimo vix literas nôram; afuerat enim domo parens meus, propter conditionem temporum, et infelicia illa bella, quae per annos fere quadraginta continuos Regni hujus incolas miris modis et afflixerunt, et efferarunt; per quae etiam factum est, ut doceri literas iterum ceptus ab eodem illo aeternum mihi venerando patre, per varios casus, varia et discrimina rerum jactatus, ad annum vigesimum prius pervenirem, quam vel nomina veterum Scriptorum nota haberem. Omitto caetera meorum studiorum impedimenta tibi commemorare, quae me ingenti quâdam alacritate ad cognitionem honestarum artium contendentem [gap: Greek word(s)]. Hujus igitur tantae in studiis literarum infelicitatis meae quum sim ipse mihi probe conscius, si tu, Vir doctissime, aut quivis alius [gap: Greek word(s)] in scriptis quaedam carpatis, vel etiam universa parum vobis placere ostendatis, adeo non indignabor, ut miror magis, si quid meorum vobis placuerit. Fruor interim, et semper fruar illo solatio, quod nullus Alastor, ne Scribanius quidem, Alastorum infandissimus, conscientiae meae unquam eripiet; voluisse me de studiosis literarum mereri; fecisse non quod volebam, sed quod poteram. Quamobrem si in meorum scriptorum suscepta censura fuerit animus tibi pergere, scito [gap: Greek word(s)] non solum bona cum mea gratia, et [note: 1610.] salvâ amicitiâ nostrâ, id facere te posse, verum etiam ingentes ex animo gratias, me et acturum tibi fore, et habiturum. Ego in una tua Epistola tantum candoris videor mihi deprehendisse, ut reprehendi a te, quam laudari a multis malim. Risi vero suaviter, cum illa legerem, quae de scelestissimo Amphitheatri Scriptore narrabas. Ille impurus si parem tibi eruditionem esset nactus, et mihi, et omnibus bonis molestus esse non desineret; qui nunc aliud nihil potest, nisi furorem suum et animi virus palam facere. O te, Vir candidissime, beatum! qui ejus portenti societatem ejurasti. Verum de tota illa re alias pluribus tecum agam. Quod nunc superest, Deum Opt. Max. oro venerorque supplex, ut te prioribus malis defunctum servet, porro incolumem, et honestissimis tuis studiis benedicat. Vale, et me semper ama; qui te vel invitum nunquam non amabo et colam. Scripsi raptim. Lutetiae Parisiorum, propridie Eid. Septemb. CIC IC CX.

EPISTOLA DCLXXXVII. JOANNI LYDIO.

[note: 1610.] PEr mihi gratae fuerunt literae, quas a te nuper accepi. Neque enim ignotum tuum nomen mihi erat; quo gratius accidit, cum te mei adeo studiosum esse cognovi: hoc enim Epistola illa tua amantissime scripta abunde significavit. Atque utinam, Vir venerande, mei vicissim affectûs tibi testandi detur aliqua occasio, experieris non indignum amicitiâ tuâ, quam ultro, quae tua est humanitas, prolixe mihi obtulisti. Age, fac periculum; et si quid tuâ caussâ possum, [gap: Greek word(s)]. Quod ad juvenem illum attinet, de quo scripsisti, dixi patri, quo essent apud nos loco studia philosophica: quanquam ego res Academiae hujus non magis attingo, quam vel tu, vel quicunque alius hinc abest, [gap: Greek word(s)]. Accedit huc, quod quamdiu in hac urbe sim futurus, non scio; postquam enim immani parricidio Rex gloriosissimus, Princeps clementissimmus, meus Maecenas indulgentissimus, fuit exstinctus, ita mihi Lutetia, imo patria universa mea facta est invisa, ut ex illo tempore nihil aliud nisi [gap: Greek word(s)] cogitarim, ubi Pelopidarum facta non audiam. Sed me impraesentiarum tenet hîc uxoris morbus, qui me habet mirum in modum sollicitum. Spero tamen meliora

[note: 1610.] [gap: Greek word(s)], qui te, Vir doctissime, servet. Vale. Lutetiae Parisiorum, a. d. XII. Kalend. Octob. CIC IC CX.

EPISTOLA DCLXXXVIII. JOANNI A WITTEN.

[note: 1610.] UT qui peregrinatione longâ et molestâ defuncti domum ad suos redeunt, incredibili quodam gaudio perfundi solent; ita plane mihi evenit, longo adeo intervallo literas a te accipienti, Vir praestantissime atque amicissime. Nam qui te ab illo tempore constanter amaverim, et tacitus coluerim, quo primum tua mihi virtus innotuit, cum post tot annorum silentium amicissime scriptâ Epistolâ sum abs te provocatus, et de rerum tuarum florente statu factus certior, mirificam ex ea re percepi voluptatem. Ago igitur Deo Opt. Max. gratias, qui te servavit hactenus, et dignitate eâ te ornavit, quam tua singularis virtus merebatur: didici enim, cum ex literis tuis, tum ex aliorum sermonibus, quem gratiae locum apud Principem omni laude majorem, Serenissimum Ducem Megapolitanum, obtineas. Utri prius gratuler, nescio; Principi, an tibi: nam et tu illâ statione es dignissimus; et Maecenas tuus, ut fama est hominum, iis praestat dotibus, quas jure omnes boni, etiam longe positi, omni veneratione debeant prosequi. Quare ex animo tibi gratulor, qui Principi inservias, quem sine adulatione etiam admirari cogeris. Nos simili felicitate nuper excidimus, amisso Maecenate nostro, Henrico IV. magno, Deus bone! Principe et incomparabili; de cujus admirabili praestantia quicquid dixero, minus erit. Itaque meminisse jam illius, immani nuper parricidio interempti, neque debeo, neque possum sine lacrymis. Illa vere atra dies res meas ita afflixit et perculit, ut jam omnia consilia mihi sint incerta, ipsa quin etiam vita exosa: nam quid bonis in eo Regno sperare jam licet, ubi optimi duo Reges religionis obtentu parricidarum sicis sunt confossi? Quem Gallia Regem, quâ pium est, animi devotione colet, quae suum [gap: Greek word(s)] et [gap: Greek word(s)], autorem suae salutis et omnium bonorum largitorem, ingrata, scelere nefario, vitâ privavit. Quanquam non universa Gallia in hoc parricidium. consensit, verum oppido pauci superstitione depravati, et omnis legitimae potestatis osores acerrimi. Qui utinam mali male [note: 1610.] pereant, et qui fuerunt parricidii illius conscii, et quicunque illi sint, quorum doctrina instar equi Trojani est, unde tot jam Tartarei parricidae manarunt. Quod me hortaris, ut in eruenda e libris Ciceronis doctrina politica operam velim ponere, etsi morem gerere voluntati tuae hoc mearum rerum statu, non queo, laudo tamen judicium tuum, et consilium remitto, si otium ad id genus curas Dominus Jesus aliquando dederit. Nunc enim in incerto fortunae meae nutant, prius stabiliendae, quam aliquid operis serii aggrediar. Accedit, quod in Commentariis Polybianis concinnandis proximum, quod Deus dederit, otium necessario mihi est ponendum. Polybium quidem ante annum edidimus, et simul interpretationem nostram Latinam; sed is labor nihil est prae opere, quod molimur; in quo doctrinam politicam et militarem ita illustravimus, ut earum disciplinarum studiosos meam operam probaturos esse confidam. Imprimis illud operam dedimus, ut viam indicaremus, et rationem legendi cum fructu Historicos omnis generis. Sed otio nobis est opus ad perficiendum, quod dudum inchoavimus. Nunc autem quis me status sit excepturus, quantum otii denique sim habiturus nescio; multas enim habeo causas, cur hoc in loco mihi metuam. Unicum est, quo fruor, solatium, spes in Domino Jesu, qui suâ inexhaustâ benignitate inopem consilii me non deseret: haec mea spes summa est, haec certa anchora. Uxor, cum haec scribebam, aegra decumbebat in lecto, quae te ex animo salutat, et optat bene rem gerere et valere, quod et meum est votum, et quod a Deo Opt. Max. peto, et contendo. Vale. Scripsi raptim. Lutetiae Parisiorum,... Kalend. Octob. CIC IC CX.

EPISTOLA DCLXXXIX. DAVIDI HOESCHELIO.

[note: 1610.] ITane est, ut scribis? [gap: Greek word(s)] Fronto tibi significavit, habuisse me Alexiadem Annae Comnenae? Miror plane; nam ego illum librum in mea potestate habui nunquam. Vis certum ejus rei argumentum? Legi nunquam: lecturus profecto, qui meus est amor in literas, si ulla unquam data esset facultas. Videor quidem apud virum amplissimum, Memmium, cum in ejus Bibliotheca essem, illam Historiam inter alios libros MSS. vidisse; sed ut illam in mea ipse potestate habuerim,

[note: 1610] hoc vero accidit nunquam. Itaque [gap: Greek word(s)] nam a me auxilium nullum potes sperare. At tu perge nos beare hujus libri editione; cujus jam ab illo tempore magnâ exspectatione teneor, quando operam dans Juri civili Romanorum, in scriptis magni Cujacii fragmenta quaedam illius adnotavi. Nostra studia quo loco sint, piget dicere. Illud scito, post Magni Henrici, Maecenatis mei, caedem, nullum temere diem sine gemitu egisse me; qui tam immanis parricidii recordari sine lacrymis ne nunc quidem possum. Multa hîc possem commemorare, quae me angunt; sed parrem eorum conjecturâ assequi, non erit tibi difficile. Ego in Angliam excurrere, cum bono Deo, constitutum habeo; jamque adeo itineri me accinxissem, nisi [gap: Greek word(s)] morbus uxoris detinuisser. Spero melius ipsam valituram; itaque eo impedimento sublato, nihil me morabitur. Caeterum [gap: Greek word(s)] Deus unus scit, cujus providentiae nos et nostra permittimus. Epitomen Athenaei redditurus fui, et reddam, quando jusseris; nisi eodem tempore rogatus essem a Typographo, Curas Athenaicas sub incudem revocare; quod si futurum est, tuo adhuc libro uti, li licet, lubet. Vale. Lutetiae Parisiorum, pridie Kalend. Octob. CIC IC CX.

EPISTOLA DCXC. JOANNI CASAUBONO, FILIO.

[note: 1610.] QUam grave mihi fuerit, te isthîc remansisse, me proficiscente, non facile dixerim; et persuadeo ipse mihi, [gap: Greek word(s)] illius [gap: Greek word(s)] vim, quam in me experior cottidie vehementissimam, non esse tibi incognitam. Nam ut ego subinde ad animum revoco, patrem esse me, ita tu filium te esse meum, nunquam non meminisse debes. Sed nôsti quid nos diviserit. Etenim quoties subit animum meum recordatio eorum, quae gesta sunt, toties precibus enixe a Deo contendo, ut suae voluntatis notitiam salutarem tibi inspiret, et tua confilia atque studia velit fortunare. Faciet vero dubio procul, si in voluntate ipsius inquirenda diligentem operam posueris, et spretis humanis rebus, de spe futurae vitae serio cogitandum tibi esse, in animum induxeris. Dominus Jesus tibi adsit, et te sincerae veritatis amore inflammet. Matris obsequium nolo tibi commendare, ne videar de tua erga ipsam pietate dubitasse; scis quam ea res fit [note: 1610.] mihi cordi. Exspecto tuas literas de omnibus, quae putabis mea interesse ut sciam. Salutabis amicos meos omnis generis, quorum nomina recensere parcam, cum sint illi tibi notissimi. Vale. Samarobrigae [note: Hodie Amiens.] Ambianorum, a. d. VI. Eid. Octob. proximâ a discessu meo die [gap: Greek word(s)], CIC IC CX.

EPISTOLA DCXCI. EIDEM, ET ISAACO CHABANEO [note: Isaaci Casauboni sororis filio.].

[note: 1610.] QUum in hanc urbem heri appulissem, maximis defunctus periculis, nihil habui antiquius, quam ut partem malorum, quae passi sumus, uxori per literas exponerem, ut illa Deo Opt. Max. gratias ageret, et vos omnes hortaretur, idem ut faceretis. Quo me aliquis vehementius amabit, eo impensius illi gratiae agendae sunt Domino Jesu, qui me servavit, non solum a praesentissimo periculo mortis, quam per multas horas exspectavi animo constante; sed etiam a plerisque malis, quae navigantes pati solent. Denique scitote, integrum [gap: Greek word(s)] nos fuisse jactatos; cujus spatii primae quatuor aut quinque horae fuerunt mihi permolestae propter nauseam, et stomachi dolorem. Reliquum tempus sollicitudinem habuit de vita; sed doloris nullum fere sensum; quo nomine et me, et vos gratias agere Numini gratissimas oportet: nam caeteri omnes, paucis exceptis, magnis interim doloribus cruciabantur; mihi vero [gap: Greek word(s)] magnas molestias praebuerunt, dum jaceo [gap: Greek word(s)]. Et Dominus, qui socius meus [famulum enim non habeo; sed [gap: Greek word(s)]] de vino Hispanico, et id genus aliis sibi prospexerat et mihi, sumptu meo: sed mihi illis uti non suit necesse. Ille usus est, qui toto itinere non minore sumptu sibi consuluit quam mihi; nam manum operi admovere, si quid forte curandum sit vel minimum, hoc non est ejus, qui, ut nuper scripsi, [gap: Greek word(s)] sit Theologus, et qui tantum sapiat: est alioqui de me non parum sollicitus. Sed de eo plura, [gap: Greek word(s)], alias. Peto a vobis iterum atque iterum, ut pro hoc tanto benesicio gratias [gap: Greek word(s)] et habeatis, et supplice animo reddatis. Nam, etsi plane naufragium non fecimus, navis tamen nostra fracta est, et nautae nostri, quod in extremis periculis faciunt, fecerunt, ut sibi diffidentes vocem in coelum tollerent, et magno clamore auxilium a Domino peterent. Caeterum et hanc, et alias itineris

[note: 1610.] totius molestias facile abstersit mihi comitas, benignitas, et amor erga me, tam illustrissimi Legati [note: Wotton, Legatus extra ordinem, qui Casaubonum in suum comitatum recepit.], quam uxoris illius, Heroinae omni laude dignissimae. Nunc Cantuariam cogitamus, [gap: Greek word(s)] ibi dies paucos sublistemus, ut puto; deinde Londinum proficiscemur; quo in loco si uxoris et vestras literas invenirem, beatum me praedicarem: sum enim de ejus valetudine supra modum sollicitus. Vos, si me amatis, et mea praecepta tanti facitis, date operam, ut cercior de ea re et aliis omnibus quam primum fiam. Libros meos et chartas omnes vobis esse curae maximae, et spero et cupio; et ut ita sit, mando vobis atque praecipio. Si Dominum Thuanum videritis, narrate illi de libro non tradito, quam scitis, historiam: illum vero librum ne quis me absente attingat, nisi ipse jusserit, videte. Bibliothecam tibi, Isaace, curae esse volo, et vide ne te nimis facilem praebeas in deducendis eo hominibus, praesertim pluribus simul, quod omnino fieri non debet. Scribite etiam ad me, quomodo uxor absentiam meam ferat. Dicite illi, me pecuniam Anglicanam, quam factâ permutatione dederat Domina Gentilis, quamque me reliquisse in museo nuper scripseram, invenisse in parte arculae, ubi eam ipse reposueram. Amicos meos, qui vobis noti sunt, salutate; cum primis Medicos, Dominum Guerinum, et Dominum Arbaldum, quibus valetudinem [gap: Greek word(s)] curae esse percupio. Ego non prius animo quieto ero, quam significatum mihi fuerit, febris ista recens quem exitum habuerit: memini enim, tertianae aliquot [gap: Greek word(s)] illam esse expertam prius quam proficiscerer, quod me male habet. Scribire etiam ad me, quam bene suo officio defungantur Gentilis, Joanna, et Anna: nam Paulum jam evasisse doctum, ex quo discessi, fere mihi persuasi. Scribite et de Maria, quam ipse discedens non sum amplexatus, ut caeteros liberos; et de tota domo D. des Bordes [note: Josia Mercerus, Joannis filius. Colomes.]; nec non, an rus uxor iverit; de villico quid fecerit, cujus ego improbitatem odi. Postremo sive publice, sive privatim acciderit aliquid meâ cognitione dignum, facite me ut sciam. Orate pro salute, consiliis et reditu meo, ut facio ipse pro vobis omnibus. Valete. Scripsi in celeberrimo Anglorum portu Douvres, quem Doroverniam quidam dicunt, postridie adventum meum in hanc beatam Insulam, qui est dies XIX. Octob. CIC IC CX.

Scripsissem ad Dominum Heraldum, [note: 1610.] virum clarissimum, et negotium Lotharingicum nostrum ipsi commendassem Salutate ipsum et uxorem amantissime verbis meis. Ego priusquam Regem convenero, ad amicos non scribam. Iterum valete.

EPISTOLA DCXCII. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1610.] FElicitatem itineris mei terrestris, et periculum in mari ex uxoris meae sermonibus puto te cognovisse, Praeses illustrissime: fuit sane et illa magna, et hoc maximum. Per horas quatuor et viginti inter Caletum et Doveram, sive ea Dovoernia est, sumus jactati; et quamvis naufragium plane non fecimus, (Deus enim adfuit, qui nos servavit) navem tamen ad extremum ex parte saltem fregimus. Equidem licet domi sedens universâ hac molestiâ poteram carere, quia tamen Regis tanti conspectu, tam diu mihi optato, aliter frui non poteram, haut muto factum; neque me consilii poenitet. Vidi enim tandem et praesens veneratus sum Serenissimum [gap: Greek word(s)] Regem illum, cujus de laudibus quicquid dixero, minus erit. Est ita comparatum naturâ, ut de magnis Principibus multa fingat fama, et si quae illis insunt bona, veris falsa affingens in majus extollat: ego vero Magnae Britanniae Regem ut veni, ut vidi, et de rebus diversis disserentem audivi, majorem famâ suâ inveni, et quotidie magis magisque invenio. Crede mihi, amplissime Thuane, nihil hodie sol videt hoc Principe humanius, nihil benignius, nihil literarum et omnis virtutis amantius. Adde eruditionem, quae vel in privato homine ad verae laudis adeptionem poterat sufficere; in Rege autem tanto, hisce praesettim temporibus, magni, si quid judico, instar miraculi queat censeri. Quid nunc commemorem ingens illud studium veri in omni re, et amorem omnium, qui eodem studio ducuntur? Quae quidem res ita tibi, Praeses illustrissime, Principem [gap: Greek word(s)] conciliavit, ut nulla de re mecum sit frequentius adhuc locutus quam de te et tuis Historiis; de quibus si pari candore Romanenses judicarent, nihil opus fuisset aureo illo carmine ad castigandam malorum Aristarchorum censuram. At Rex te amat, te unum in eo genere scriptionis probat, et solum regnare cum paucis Veterum affirmat. Quid multa? audivi non semel dicentem, multis se Thuanum anteponere Tacitis: nam

[note: 1610.] quod scire te volo, de Tacito non aliter sentit Rex prudentissimus, quam ut anno pronuntiavimus in Praefatione Polybiana. Itaque triumpho gaudio, et mihi jam aliquid in literis videre videor, qui in. judiciosissimi Regis sententiam mihi ignotam casu inciderim. Omitto de ingenio, memoria, et singulari facundia, etiam in sermone Gallico, plura commemorare. At pietatem et incredibilem quandam propensionem ad consilia pacis et concordiae, nequeo praetermittere. Sancte affirmo tibi, caetera fere omnia, quae agit, ut aut loquitur, instar [gap: Greek word(s)] illi effe, quum hoc unum [gap: Greek word(s)] assidue animo volvat, ut, si quâ ratione potest, dissidia pro sua virili minuat, et publicae tranquillitati consulat. Non is est Rex serenissimus, qui nihil nisi quod inter suos fit receptum usu, rectum putet. Scit ille, et saepissime profitetut, unicam ad conciliationem patere viam, si positis affectionibus, fides asseratur antiqua, et in hoc omnes serio consentiant; id esse verissimum, quod certo constiterit esse antiquissimum, et fuisse a principio. Quod autem aliquis existimet, Regem acerbitate aut furore potius eorum, qui adversus ipsum scripserunt irritatum, a concordiae consiliis factum esse alieniorem, id vero longe secus est: quippe animi Princeps maximi, malevolorum convitia, quum ad se nihil pertinere existimet, ne attendit quidem, qui si existimaret, furiosorum hominum habendam sibi esse rationem, facile obtineret, ut malo suo tandem docti, scifent longas Reguin esse manus; nimirum eos esse vaesanos, qui convitiis Principem appetunt, tot legionibus, tot classibus instructum. Enimvero Cardinalis Bellarminus, et quicunque illud argumentum pari protervitate urgent tractantque, quid aliud agunt, nisi ut Princeps benignissimus patientiam tandem rumpat, et suae Majestatis atque adeo omnium Regum ac Principum juratissimos hostes, quique cum ipsis sentiunt, flammâ ac ferro persequatur. Afferuntur mihi quotidie in hoc loco nova scripta, Romae, ut plurimum, edita, quibus Majestas Regum infandum in modum pedibus calcatur. In his nuper fuit liber Cardinalis Bellarmini adversus Barclaium; quem toto animo boni in his regionibus viri sunt abominati. Ego nondum legi; sed non dubito, quin sit plane [gap: Greek word(s)]. Verum de his alias. Quod superest, Deum veneror, ut te, Praeses illustrissime, et nobilissimam conjugem, cum liberis vestris servet, magisque ac magis in dies beet. Vale, [note: 1610.] et me ama, ac plura de me proximis literis exspecta. Londini, a. d. XV. Kalend. Decemb. CIC IC CX.

Scripseram has literas, cum Legatus Christianissimi Regis ad me venit, et dixit, Serenissimum Regem sibi mandasse, atque adeo se orasse, ut apud Augustissimam Reginam veniam mihi impetraret manendi in Anglia saltem ad tempus. Scito, illustrissime Praeses, nullâ meâ [gap: Greek word(s)] hoc esse factum, nullâ arte: nam equidem mecum de ea re agentibus respondi, me in potestate Reginae et esse, et semper futurum: itaque illa statuet, illa jubebit, ego parebo. Puto equidem si ad Dominum Sully res referatur, actum transactum esse negotium. Exspectabo, quid divina Providentia de me isatuerit; cui me totum permitto. Hodie Rex optimus me jussit suam benevolentiam tibi testari, et se missurum ad te rerum ad se pertinentium [gap: Greek word(s)]. Deus te server. Vale.

EPISTOLA DCXCIII. JOANNI CASAUBONO, FILIO.

[note: 1610.] FIli, vestras post meum discessum literas a te accepi: eae quum per mihi placuissent, sperabam officio scribendi te diligenter functurum; sed falsus sum, et vehementer quidem. Quaeso te, quid accidit, cur officio deesses tuo? nam ipse quanto literarum desiderio tenear, non nescis; quum praesertim matrem tuam reliquerim aegrotantem. Scito igitur, mire hîc anxium me vivere, vestrâ culpâ: nam Dominus Gentilis quotidie huc ad sororem dat literas: itaque crucior animi; et quid dicam, nescio. Ego apud Regem sum, qui me, si fas dicere, in deliciis habet; qui omnia prolixe pollicetur; qui primum advenienti duplum stipendium obtulit ejus, quod habeo Lutetiae; cum certa spe fore, ut liberalitatem ejus saepe experiar: non enim leviter illi cordi sumus; utut homines amici traduecre me apud ejus Majestatem sint conati longâ historiâ, neque nunc narrandâ. Spero [gap: Greek word(s)] fore, ut omnes calumnias vincat integritas mea: sed tu occasionem illis maxime dedisti. Scit Rex, quod est a te factum [note: Scilicet quod ad Pontificiam Religionem transierat]; sciebat [gap: Greek word(s)] Archiepiscopus [note: Cantuariensis, qui diem obiit supremum, Edid; Novemb. 1610.] in cujus obitu parentem alterum amisi: de his; ut spero, alias. Volo legas Episiolam ad matrem a me scriptam, ut scias, quo loco res sint meae: interest enim mea, ut rei veritatem omnes intelligant, ut de mea

[note: 1610.] fide erga regiam Majestatem constet; nam scito, meis studiis longe alia parta hîc esse praemia quam hactenus sim nactus. Adi Dominum Cardinalem Perronium, ad quem scripsi; et, quae legeris in Epistola ad matrem, [note: Forte deest dic vel nuncia, aut simile verbum.] illi. Ego hoc unum laboro, ur simplicitas animi mei non sit obscura: nam pertinet hoc ad existimationem fidemque meam, et praeterea mihi ac liberis meis volo esse consultum. Adi etiam ad clarissimum virum, Dominum [note: Nico laum] Fabrum, et officiosissime illum verbis meis saluta. Fac pendeant tibi studia ex ejus consiliis. Frontoni Ducaeo significabis, nondum me Savilium vidisse; sed chartam ipsius pridem ad illum esse missam. Pietatem erga Deum, studium virtutis et literarum, fili, tibi commendo. Fratres Puteanos, Magnum, et alios mihi notos saluta. Vale. Londini, a. d. XV. Kalend. Decemb. CIC IC CX.

EPISTOLA DCXCIV. PETRO JUNIO.

[note: 1610.] QUando in Angliam veni, noblissime Juni, habui nihil antiquius secundum officium erga Regem serenissimum, quam ut te inviserem e vestigio, et meum erga te amorem summum atque reverentiam coram probarem. Vivit enim in animo meo atque uxoris, suavissima recordatio nominis Scrimgeri, avunculi tui, et ejus affinitatis, quae viros praestantissimos [gap: Greek word(s)], Scrimgerum et Stephanum, olim inter se conjunxit. Itaque per mihi molestum accidit, quod in ea potissimum tempora incidit meus in hoc Regnum adventus, quibus tu, Vir clarissime, hinc aberas. Mollierunt tamen meum istud tui desiderium filii quaruor, quos hîc habes, qui me omnes salutarunt, et pro sua humanitare officia sua mihi non solum obtulerunt, verum etiam detulerunt. Ab illis accepi, non ante primum ver te huc fore rediturum; quo tempore an hîc sim futurus quum ignorem, faciendum duxi, ut cupiditatem tui videndi, quâ dudum sum incensus, literis saltem meis tibi significarem, oraremque te etiam et etiam, ut me, in tuorum numerum multo ante (spero) receptum, amare porro pergas, tuique vivere studiosissimum, ac laeta omnia tibi a Deo optare ac tuis, constanter credas. Ego, ubi sim futurus, te amare, et summâ observantiâ colere nunquam desinam. Vale. Londini, a. d. VI. Kalend. Decemb. CIC IC CX.

EPISTOLA DCXCV. [note: +] JACOBO, MAGNAE BRITANNIAE, SCOTAE, SCOTIAE, etc. REGI.

[note: 1610.] ACcepi hodie literas e Gallia, jussu Reginae ad me scriptas, plane quales optabam. Fit enim mihi potestas Tuo in Regno manendi, et seremssimae Majestati Tuae inserviendi; quin hoc Regina prudemissima voluit additum, eo me sibi fore in posterum acceptiorem, quo diligentius id operam dedero, ut meum humile servitium charo suo fratri, (sic enim est scriptum) gratum accidat. O salve igitur, mi Rex, mi Maecenas, mi Here! Patietur enim, spero, immensa illa clementia, bonitasque Tua, ut ego jam Majestatem Tuam non uc advena et peregrinus salutem; sed vero, ut [gap: Greek word(s)] subditus, et servus domesticus. Et fui certe jam a multis annis totâ voluntate servus tuus, Tuae Majestati devotissimus. Enimvero, Domine, quas ego Deo Opt. Max. gratias agam, nescio; qui meum inenarrabilem luctum ob caedem nefandam prioris Maecenatis mei, gloriosissimae memoriae Principis, sic dignatus est solari, ut spe, atque adeo votis meis major felicitas mihi jam obtigerit. Meae nunc sunt partes, in eam curam dies noctesque incumbere, ut ejus otii, quod beneficio MajestatisTuae me spero consecuturum, eidem possim rationem reddere; quod praestare, ac ne conari quidem potero, quandiu meâ carebo Bibliothecâ; oro supplex Majestatem Tuam, ut de futuro meo statu semel velit itatuere. Gestit enim mihi dudum animus, effectum jampridem opus, et longis vigiliis elaboratum, primo quidem die publicare; futurum, propitio Numine, Tuae singularis erga me benignitaris et liberalicatis apud omnes Europae Nationes, absit verbo invidia, vocalem praeconem. Promisit mihi amplissimae dignitatis vir, Thomas Laec, tempora se Majestatis Tuae captaturum, ut cum fuerit opportunum, memoriam mei illi refricet; qua etiam de re cum reverendissimo Episcopo Bathoniensi [note: Montacuto] per literas egi. Utinam hoc tribuat mihi clementia Tua, Domine, ut postquam fuero in Musaeum meum abditus, per alterum horum mea desideria Tuae Majestati exponere mihi liceat! non enim convenit humilitati meae, ad tantum Regem aliter quam per interpretem, accedere. De aureolo opere praestantissimi viri, Episcopi Eliensis, quid

[note: 1610.] mei sit judicii, jam ante significavi. Nunc in iis versamur, quae a serenissima Tua Majestate sunt profecta; laudatione, et approbatione omnium, non cujusquam censurâ dignissimae Una est generalis quaedam observatio, non magis mea, quam doctissimi viri, Decani Paulini; de quâ melius coram, aut si jussus fuero, aliâ Epistolâ. Veneror supplice voto Deum immortalem, ut spiritu suo vere [gap: Greek word(s)] Tuae Majestatis consilia semper dirigat, omni suarum maximarum benedictionum genere magis magisque indies beet, mihique benevolentiam servet, det meteri. [gap: Greek word(s)]. Londini, pridie Kalend. Decemb. CIC IC CX.

Tuae serenissmae Majestatis humillimus Servus, devotissimus Cultor, IS. CASAUBONUS.

Inscriptio. Screnissimo, potentissimo REGI, JACOBO, Magnae Britanniae, Franciae, et Irlandiae Monarchae, etc.

EPISTOLA DCXCVI. [note: +] JACOBO MONTACUTO.

[note: 1610.] TAndem advenerunt e Gallia literae, et quidem plane ex animi mei sententia. Nam sine metu offensae, imo cum spe gratiae apud Reginam fit mihi potestas Regi serenissimo serviendi. Quare inter fidelissimos Regiae Majestatis subditos et servos me quoque jam licet numeres. Det mihi Dominus Jesus, ut quantum ex ea re gaudii jam ipse capio, tantum adsit virium, ut sincerum studium meum Regi primo, deinde omnibus bonis possim probare. Est certe animus non cessare, neque labori parcere, ut officio meo ne possim videri defuisse. Vide vero, reverendissime Domine, quantum mihi sit fiduciae in tua benevolentia: ausus enim sum rogare serenissimum Regem, ut vel te, vel Domino Laec interprete mihi uti liceret apud ipsius Majestatem, si quid mihi eâ conventâ fuerit opus. Nam ubi semel in Musaeum me abdidero, in Aulam nisi jussus non veniam; neque enim temere tanti Principis curas ausim interpellare. Nunc te oro, ut de meo futuro statu, quae intellexeris ex ore serenissimi Regis, mihi significes. Cupio enim familiam quam primum accersere, aut saltem Bibliothecam, quâ vix possum diutius carere. An mentio de viatico apud aures Regiae Majestatis fit facienda, [note: 1610.] tui judicii facio; nolo enim ullâ re esse molestus. Vale, et festinationem meam boni consule. Londini, pridie Kalend. Decemb. CIC IC CX. raptim.

Tuae Dignitatis et Reverentiae Cultor sincerus, et [gap: Greek word(s)] IS. CASAUBONUS.

Inscriptio. Reverendissimo Viro, Domino, JACOBO MONTACUTO, Episcopo Bathoniensi et Wellensi. IN AULAM.

EPISTOLA DCXCVII. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1610.] ETsi magnitudo mihi nota est tuarum occupationum, Praeses illustrissime, non possum tamen abstinere, quin vel uno verbo (quod ajunt) te compellem. De meo huc adventu scripsi pluribus nuper, et de summo Principis maximi amore erga te. Me vero Rex, literarum amantissimus, eâ benevolentiâ est complexus, ut suos mihi portus ad reditum neget patere. Ego sancte affirmo tibi, Praeses amplissime, quoties mentio mihi facta est de mansione in his locis, non aliud respondisse me, nisi hoc unum, in potestate Reginae esse me; facturum quicquid illa jusserit. Scriptum igitur ad Reginam super eo negotio; et ita scriptum, sicut audio, facile ut appareat, Regem hoc valde cupere. Exspecto responsum illud, ex quo mearum fortunarum pendet ratio. Deo interim me et omnia mea permitto. Postquam erit certum, quid me sit futurum, spero isthuc me mox rediturum: tum colloquio tuo fruar, Praeses illuitrissime, a tua consuetudine nunquam sine gemitu divellendus. Oro interim Deum Opt. Max. ut te, cum nobilissima conjuge, et luminibus vestris, omni bonorum genere cumulet. [gap: Greek word(s)] Vale. Londini, Kalend. Decemb. CIC IC CX.

Dabis mihi, si placet, hanc veniam, ut virum clarissimum, Nicolaum Fabrum, Puteanos fratres, et Rigaltium tuos hîc salvere jubere mihi liceat.

EPISTOLA DCXCVIII. [note: +] RICHARDO MONTACUTO.

[note: 1610.] CUm mihi est nuntiatum, serenissimi Regis Majestatem Urbe esse profectam, neque ante Natalem Domini

[note: 1610] redituram, dolui non fuisse me prius facultatem nactum ipsius conveniendae. Jussus enim fueram legere, quae a viro praestantissimo, D. Eliensi, adversus Bellarminum sunt scripta, ut quid mihi de ea scriptione videretur, serenissimae Majestati exponerem. Ego vero et adsui D. Eliensi, sua legenti D. Decano, hospiti meo doctissimo, mihique; et postea domum allatas easdem chartas legi ipse, et quantâ maximâ poteram attentione singula expendi. Ac licet non ita insaniam, ut de tanti viri scriptis judicare me posse existimem; quia tamen jussus eram, optavi sententiam meam apud sapientissimi [gap: Greek word(s)] Regis Majestatem exponere. Cujus voti quoniam facultas non contigit, ad te, Vir reverendissime; ut per te, nisi grave est, Rex cognoscat, me, quod fueram jussus, incredibili quadam cum voluptate animi partim esse executum, partim quotidie exequi. Legi enim, et lego quotidie opus, in quo pietas sinecra cum eruditione varia, et suavissima quadam elegantia sic certant, ut quid prius laudes, aut mireris, non facile scias. Miserum vero Cardinalem, qui in hac effoeta sua aetate Antagonistam sortitus sit, ingenii copiâ, doctrinâ exquisitâ, et dicendi facultate cum maxime florentem, et omnibus plane rebus ad hujusmodi certamen necessariis longe superiorem. Quod si quid pudoris in fronte Cardinalis salvi superest, non puto ipsum cum hoc adversario in arenam unquam descensurum; certe enim impar congressus Achilli Sciat vero per te, obsecro, Regia Majestas, ita me in hoc negotio esse versatum, ut hominem [gap: Greek word(s)] et candidum decebat, nam qui omnia tribuam D. Eliensi, atque ipsum admirer summopere, sic ejus legi scripta, atque omnia expendi, quasi Auctori nihil tribuerem. Quare etiam dubitationes meas, si quid forte incidebat, de quo dubitarem, chartae illevi, et ad ipsum retuli. Sed nihil fuit ejusmodi, in quo non inter nos conveniret; neque hoc, quia auctoritati viri tanti modeste cederem; sed quia ex animo penitus cum illo sentio: nam et ipse cum antiquis Patribus consentit; quorum doctrinam, ubi consentire ipsos inter se video, probare et Religione quâdam me colere, adeo me non diffiteor, ut prae me feram. Utinam, reverendissime Domine, iterum utinam, qui in nostra Gallia Theologica tractant, D. Eliensem vellent imitari! Ausim affirmare, uberrimos fructus suae moderationis eos fore percepturos: nunc utique cum bonorum omnium animi a manifesta tyrannide Romani [note: 1610.] Pontificis abalienati, defensores illius cane et angue pejus oderunt, et perditos cupiunt. O illum diem det nobis videre Dominus Jesus! Ego literas e Gallia de meo negotio cupidissime expecto; miro flagrans desiderio serenissimae Majestati inserviendi, si ita Deo et ipsi fuerit visum: nam post Christianissimi Regis, mei quondam Maecenatis indulgentissimi caedem, sordet mihi patria, et ingratus est mihi ejus conspectus. Caeterum divinae providentiae me et mea permitto. Vale, et me ama, qui te animo colo. Londini Kalena. Decemb. stylo Gregoriano, CIC IC CX

Qui tibi has reddidit, negotium isthîc aliquod cupit perficere. Scio ego serenissimam maximi Regis Majestatem cupere nomini Juniano, et privatim illius [gap: Greek word(s)] arboris ramo huic. Sed tu quoque, reverendissime Domine, multum hîc quum possis, pro ea, quâ polles apud Regem, gratiâ, si quid hunc juveris, beneficium in me collatum putabo, et caeteris tuis meritis apponam.

EPISTOLA DCXCIX. [note: +] JOANNI RUTGERSIO.

[note: 1610.] HEri tuas accepi, Dordrechti IV. Novemb. scriptas. Etsi eram admodum occupatus, omnia tamen posthabui, ut pauca haec ad te exararem. Scribis multas te ad me literas dedisse, quarum nullum tuleris responsum: at scito, idem me quoque ex parte posse dicere; nam etsi pluries non scripsi, semel tamen scripsi, neque aliquid a te postea accepi. Misi et exemplar unum [gap: Greek word(s)], quod an acceperis, ne nunc quidem scire possum. Nam [gap: Greek word(s)] Heinsius delitias facit, et longâ expectatione suas Epistolas mihi reddit gratiores. Quanquam nescio, an post meum ex urbe Lutetia discessum aliquae a vobis literae ad meos sint perlatae. Jam hic tertius incipit mensis, ex quo ab uxore, ab liberis discessi, ut Regnum hoc, imo Regem hunc inviserem. Habui ejus consilii caussas gravissimas, quibus explicandis nunc supersedeo. Erat animus, mox in patriam reverti, qui aliter a Regina veniam impetrare non potueram, quam de reditu fidem meam adstringendo. Sed me Rex serenissimus, sapientissimus, et quod super omnia est, [gap: Greek word(s)],

[note: 1610.] eâ benevolentiâ, statim ut vidit, est complexus, ut repente negaret, suos mihi portus patere. Optare se, ut hîc manerem, beneficiis ipsius non vulgaribus fruiturus. Quid multa? Ita permovit me tanti Principis tanta benignitas, ut sine cunctatione me totum illi dederim; cum hoc tamen, si bonâ gratiâ Reginae meae fieri id possit, id ipse curaret, de meo animo securus. Dictum, factum. Per duos Legatos, suum et Regis Francici, id suscepit Rex serenissimus se confecturum. Ego me divinae providentiae totum permitto; facturus, quod honestas et fides postulaverint. Nam ut Christianissimi Regis et augustissimae Reginae offensionem suscipiam, neque consultum est, neque vel Attalicis conditionibus adducerer, ut facerem. Sin autem bonâ eorum gratiâ libertarem possum consequi de meis rebus statuendi, ilicet, mi Rutgersi, Anglus sum, vicinus tuus sum: nam patria, etsi multis nominibus charissima, post maximi Regis, Maecenatis mei indulgentissimi, caedem, ingrata atque invisa mihi est reddita. Non enim possum pati conspectum eorum, quorum doctrina Principem admirabilem terris eripuit. Oro obtestorque Dominum Jesum, ut auctores parricidii pessimos pessime perdat, et nomen eorum velit delere atque [gap: Greek word(s)]. Habes de praesente meo statu, quem amicis, quos isthîc habere me scis, velim significes: nam mihi jam occupatissimo scribere non vacat; scripturus, [gap: Greek word(s)], ubi erit aliquid certi. Redeo ad tuas literas. [gap: Greek word(s)], quam nactus es, an ipse legerim, non scio: legi certe ejus argumenti non pauca. Variarum Lectionum librum esse a te editum, et me nondum illum perlegisse, hoc vero non sine indignatione ferre possum: nam aviditate discendi, et cupiditate omnium, quae a te proficiscuntur, nemini mortalium facile concessero. Si est liber ille in hac urbe, dies non praeteribit, quin situm meam expleam. De mendis posthumi operis noli mihi esse, obsecro te, molestus. Scio quid sit, et doleo; sed aliud nihil potui. Vos docti, agite; et quod peccatum est, corrigite. Quicquid in me erit, symbolam paratus sum conferre. Nunc longe a Bibliotheca mea positus, longe ab amicis Parisiensibus, nihil possum. Videro quid me [note: An mihi.] Deus Opt. Max. fieri volet. Jam enim misere animi pendeo, non mediocriter de futuro meo statu sollicitus. Sed haec proximis spero literis [gap: Greek word(s)]. Scripsi raptim. Londini, a. d. V. Eidus Decemb. stylo Juliano, CIC IC CX.

[note: 1610.] Filius meus, cujus mentionem sacis, non hîc est, neque meorum quisquam. Cupio illum recipi a te in tuorum numerum, et quis scit, an simul patrem et filium visurus sis, ex Anglia ad vos animi causâ profectos. Det modo [gap: Greek word(s)] vitam et otium, ac mare pacatum, quod me inter Caletum et Dubrim pene submersit. Horas viginti et quatuor sumus jactati; navem ex parte fregimus; sed adfuit Christus.

Doctissimo ornatissimoque Viro, JOANNI RUTGERSIO, J. D Amico optimo, et plurimum colendo.

EPISTOLA DCC. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1610.] ILlustrissime Domine, quid responsum fit a Regina ad petitionem Regis Magnae Britanniae, non te, credo, latet [note: Responsum Reginae accepit Casaubonus, a. d. IV. Kalend. Decemb.]. Manebo hîc, volente ejus Majestate, quamdiu eadem ipsi manebit sententia. Nam si exoriatur occasio, cur mea opera isthîc desideretur, simulac augustissimae Reginae jussu id mihi fuerit significatum, fidem, quam discedens dedi, [gap: Greek word(s)], praestabo, et me subditum fidelem, veracemque, et patriae amantem civem probabo. Utinam vero ea deinceps tempora existant, ut de promovendis literarum studiis tibi, Praeses amplissime, et illustrissimo Cardinali Perronio liceat cogitare! Quod si futurum est, vestris ego votis pro mea virili conabor respondere. Interim quo loco meae isthîc fortunae sint futurae, in tua et ejusdem Praesulis praestrantissimi manu est. Audio Reginam jussisse, ut regiâ liberalitate etiam absens fruar. De Bibliotheca quid sit tantisper faciendum, vos statuite. Ego illam hactenus fide integerrimâ curavi, neque quum huc veni, vel literulam inde abstuli. Certus sum, Isaacum Chabanaeum, meum [gap: Greek word(s)], postquam ego sum profectus, pari fide esse usum. At in restituendis tibi libris, quos e Bibliotheca tua habui, memoriâ me lapsum scio, et quosdam reliquisse inter meos, quos jussi inquiri, et tibi reddi. Amo equidem libros, ut si quis alius; sed magis fidei et integritatis opinionem. Deum veneror, Praeses amplissime, ut te servet. Vale. Londini, a. d. V. Kalend. Januar. CIC IC CXI.

[note: 1610.] Scripsi nuper, quo in te esset affect u Rex hic optimus, et bonorum amantissimus.

EPISTOLA DCCI. EIDEM.

[note: 1610.] ILlustrissime Vir, rediens ex Aula didici a D. [note: Bauderiano] Legato discedere certum hominem, qui meas ad te esset tuto laturus: scripsi igitur raptim haec pauca, ut scires, paucis diebus ternas me ad te dedisse. Animi mei [gap: Greek word(s)] ex iis intellexisti. Neque facile dicere possim, quae suspiria quotidie edam, dum cogito perire mihi omne tempus, quod scis esse [gap: Greek word(s)], et cujus unius est honesta avaritia. Ego vero annum integrum libris carco, et aulam sequor, hoc est, nugas ago. Misit quidem uxor chartas meas; sed plerasque adhuc desidero; et si omnes haberem, quid illae mihi sine libris meis prodessent? Omnino aut revocate me serio, aut permittite libros afferri, ne male tempus omne perdens male peream. Uxorem in itinere esse, conjecturâ quâdam adducor ut credam. Utinam ita sit! utinam Dominus Jesus fortunas meas ex hoc salo recipiat tandem in aliquem tranquillitatis portum! alioquin [gap: Greek word(s)] sunt mea omnia incepta. Rex spem facit mittendi, quae exspectas brevi. Oro supremum Numen, ut te servet, Vir amplissime. Vale. In ipso discessu tabellarii, qui literas Domini Legati tibi reddidit. Londini... Januar. CIC IC CXI.

EPI STOLA DCCII. EIDEM.

[note: 1610.] ILlustrissime Domine, novissimae tuarum necessitatem mihi imponunt meis de rebus agendi tecum pluribus verbis. Jubes enim, ut semel tibi significem, de reditu in patriam quid constitutum habeam. Utinam, Praeses amplissime, ea esset temporum conditio, ut a voluntate mea deliberatio illa penderect! Non haererem animi dubius [gap: Greek word(s)], qui nunc in quo acquiescam, vix certi aliquid invenio, ne tum quidem, cum diu multumque apud me ea de re cogitavi. Hoc primum scire te, et firmiter credere cupio, [gap: Greek word(s)]. Nam quod dici solet, Sapienti omnem terram esse patriam, id nihil utique ad me pertinet, qui a sapientia absum quam longissime; neque tanto animi robore sum praeditus, [note: 1610.] ut exilii, quamvis [gap: Greek word(s)], mala sine aliquo doloris sensu possim perferre. Fateor, Serenissimi Regis singularem benignitatem, quam hactenus mihi consstanter praestitit, patriae desiderium non parum mihi lenire. Verum ego non adeo mei in hac deliberatione rationem habendam puto, ac conjugis, liberorum, studiorum denique meorum. Uxori aer inclementior, linguae imperitia, et non parum diversa ratio administrandae familiae, stimulorum instar sunt, qui oblivisci patriae ei non permittunt. Filii aetate maximi respectus parentem utrumque impellit persaepe, ut isthîc mallemus esse, quo illum consiliis rectis in hoc flexu aetatis juvaremus. Duo alii, qui hîc sunt, institui in literis, [gap: Greek word(s)], facile hîc possunt; sed cui bono? Medicina hîc non sane viget: Jurisprudentia illa vetus et vera plane jacet, vix de nomine paucis nota: denique literis hîc solis Theologicis praemia sunt posita; ad quae peregrini, et ii quidem Galli, vix possunt aspirare, ac ne vix quidem. De studiis vero meis quid opus est verba faciam? neque enim ipse ignoras, id omne, quod hactenus elaboratum nobis fuit ad publicam utilitatem studiosorum, [gap: Greek word(s)] periisse: de iis loquor vigiliis nostris, quae ad literas illas pertinent, in quibus aliquid nos posse multi existimant, tuque in his, amplissime et doctissime Praeses. Hîc omnis mea industria, omnes vigiliae in eo solo occupantur, ut Regis voluntati satis faciamus. Quum igitur maximi hujus Regis mens tota in hodiernis de Religione controversiis occupetur, nos quoque [gap: Greek word(s)] in iisdem studiis esse oportet, easdem curas suscipere. Quod etfi eo libentius facio, quia ingravescens haec aetas et parum firma valetudo dies noctesque me admonent, ut de vera pietate ac futura vita serio cogitem; non possum tamen sine cruciatu animi tot inchoatos labores sinere [gap: Greek word(s)] nunquam perficiendos. Accedit illud, quod tibi uni dictum cupio; [gap: Greek word(s)], in tanta animorum distractione, et opinionum super Religionis rebus varietate tam multiplici, aegre facere me, ut me istis controversiis immisceam; idque multis de caussis minime nunc commemorandis. Habes, Vir illustrissime, rationes breviter expositas, quae mihi reditum in patriam praecipue suadent: sed me ab hac voluntate longe aliquando rationes aliae revocant, quas ut nunc enumerare longum esset, [gap: Greek word(s)], pluribus tecum acturo. Ut paucis absolvam, summa consiliorum meorum est, quietem et

[note: 1610.] necessaria ad vitam praesidia optare me, ut quod supererit vitae, studiis possim impendere, et de eorum studiosis pro virili bene mereri. Hoc posse me isthîc melius, rebus pacatis et tranquillis, certum est: [gap: Greek word(s)]. Quod superest, te, Praeses amplissime, consilium peto atque opem; quid mihi studiisque meis sit optabilius, non erit tibi difficile statuere hoc usu rerum viro, et [gap: Greek word(s)]. Da igitur hoc mihi, veteri tuo clienti, ut expendere rationes dubitandi meas digneris, et ad extremum pronuntiare [gap: Greek word(s)]. Mihi id videbitur optimum et tutissimum, quod tibi fuerit probatum. Quare in hoc negotio a tuo judicio posthac pendebo. Epistolam ad [gap: Greek word(s)] Cardinalem nuper jussu Regis misi ipsi: illud unum exemplar adhuc e manibus meis exiit, nisi quod Rex alterum describi curavit, et ad Legatum suum mitti. Optavi unum ad te; sed non ausus sum, ne animum [gap: Greek word(s)]. offenderem, qui fortasse copiam sui tibi faciet, si putas esse tanti. Mihi ejus scripti causâ sexies minimum fuit petenda Aula, unde nuper sum reversus [gap: Greek word(s)]. Primo simplicior erat manus; sed postea multa sunt adjecta. Utinam non plane sit inutilis Ecclesiae Dei hic ferenissimi Regis labor! Plura de id genus rebus olim, si Deus voluerit, coram. Duo tantum breviter dicam; si quis putat, Magnae Britanniae Regem in ejus generis scriptis alienâ industriâ opus abere, fallitur: ipse harum controversiarum peritissimus est, et in Sacris Literis versatissimus. Etiam illi falluntur, qui scissurae hujus causas aliunde repetunt, quam ex horribili depravatione omnium fere rerum ante Reformationem institutam. Quae si non probatur, age, melior instituatur. De opinionibus recentiorum [gap: Greek word(s)] non contendent. Concedatur modo, Reformatione esse opus, atque illa praestetur. Qui hac viâ omiffâ eo vires ingenii conferunt, ut quicquid fit hodie, defendant, et cavillis tanquam praestigiis oculorum usum hominibus eripiant, ii frustra laborant, et tandem experientur, quod Polybius ait, [gap: Greek word(s)]. Equidem dum attentius lego id genus scripta, hoc assequor, non ut doctior ab eorum lectione discedam, sed ut peritior fraudum stupendarum, quibus illi utuntur, ut simplicium animos a veritatis notitia quam longissime arceant. Vale, Vir iilustrissime, et me ama. Londini, pridie Kalend. Januar. CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCIII. DANIELI HEINSIO.

[note: 1611.] SExtus, opinor, mensis est, ex quo nihil a te literarum accepi, Vir clarissime atque amicissime. Ego vero et priusquam Lutetiâ proficiscerer, semel atque iterum ad te scripsi, et nuper cum Rutgersio nostro rescriberem, ut meum apud te silentium excusaret, rogavi. Misi etiam ad te exemplaria aliquot [gap: Greek word(s)] [note: Josephi Scaligeri], quae Parisiis sunt edita. Et haec et. Epistolas meas an acceperis, nescio; equidem nihil prorsus literarum a te accepi ab illo tempore, quo amplissimus vir, Mylius, Legatus in Galliam venit. Te oro, nolis veteres amicos despicere; eos praesertim, quos negligere non potes, ut manes magni Scaligeri non laedas. De meo in hanc [gap: Greek word(s)] adventu ex aliorum sermonibus, puto, audivisti. Veneram cupidus Regis videndi, quem dudum admirabar. Ille pro sua incredibili humanitare, ut me semel est nactus, dimittere noluit. Quum dicerem, in potestate Reginae me esse, statim apud illam egit Rex maximus, ut per Heram meam liceret mihi hîc manere, quamdiu ipsi libitum fuerit. Ex eo in Anglia sum, ubi fruor duplici solatio: nam et conspectu scelestissimorum [gap: Greek word(s)] et parricidarum non crucior, et cum Regis benignitatem, tum doctissimorum virorum eam experior humanitatem, ut videar etiam patriae posse aliquando oblivisci, licet Thuani magni, et quorundam aliorum desiderium vix feram. Etiam illud solatio mihi est, quod in hoc Regno speciem agnosco vereris Ecclesiae, quam ex Patrum scripris didici. Adde, quod Episcopis [gap: Greek word(s)], doctissimis, sapientissimis, [gap: Greek word(s)], et quod mihi novum est, priscae Ecclesiae amantissimis. Satis vel in hac una re fuerit momenti ad dolorem exilii spontanei leniendum, mihi quidem, nam eorum judicia, quibus in Religione nihil sapit nisi novum, nihil moror. Verum haec [gap: Greek word(s)]. Vale, amicissime Heinsi, et [gap: Greek word(s)], qui quartum agir mensem procul a Bibliotheca. Londini, a. d. VI. Eid. Januar. stylo Liliano, CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCIV. [note: +] JANO RUTGERSIO.

[note: 1611.] CUm tuas accepi, die XXVI. Decembris scriptas, Vir eximie, quo minus

[note: 1611.] statim responderem, justam habui caussam; quod eae mihi sunt redditae proficiscenti ad serenissimum Regem, procul Londino tunc agentem. Erat vero animus mihi, simul ac ex illo itinere essem reversus, suavissimam Epistolam tuam statim in manus sumere, et sine mora responsum exarare. Sed non te latet, quam sit [gap: Greek word(s)] vita aulica, et susceptis consiliis saepe contraria. Mihi profecto contigit, ex quo in hanc nobilem Insulam veni, ut vix ullum temere diem otiosus duxerim. Ignosce igitur, quod serius exspectatione fortasse tuâ respondeam; et certus esto, Epistolâ illâ tuâ nihil potuisse mihi gratius, nihil suavius contingere; eo quidem magis, quia videbantur omnes mei isthîc amici omnem mei posuisse memoriam: mirum. enim omnium silentium a mensibus quam plurimis. Postea a Dominico Baudio, viro clarissimo, Epistolam accepi; sed a praestantissimo Heinsio nihil ne nunc quidem; quum tamen etiam post meum huc adventum ipse ad eum literas. dederim, quas confido probe fuisse curatas. Tu vero perge, optime et doctissime Rutgersi, literis me beare tuis: ego sedulo operam dabo, ne officium in ea parte meum possis desiderare. Quod scribis, opinari te, Reginam sapientissimam Regi serenissimo hanc [gap: Greek word(s)] non denegaturam, ut hîc mihi cum bona ipsius gratia manere liceat; nae tu [gap: Greek word(s)], et [gap: Greek word(s)] te probasti. Ego vix putabam futurum, memor eorum sermonum, quos Regina augustissima mecum discedente habuit. Sed quum urgeretur qua literis Legati sui, quem hîc habet; qua verbis Legati Angli, qui agit Lutetiae, noluit conjunctissimo et potentissimo Principi aliquid videri denegasse, quod in sua positum esset potestate. Sed scito, neque Regni Cancellarium, neque Praesidem Thuanum, neque alios ejus Aulae illustrissimos Proceres in consilium fuisse adhibitos; qui mox re cognitâ, indignissime tulerunt, quod factum erat, et ad tempus mihi datam esse veniam significarunt. Atque hie jam est meus status, quem velle cognoscere te ais. Ego neque praedicandi benignitatem et alias excellentes virtutes hujus summi Principis finem unquam sum facturus; neque porro oblivisci patriae suavissimae et mei amantissimae facile possum, qui praesertim negotia habeam gravia illic curanda. Accedit linguae difficultas, quam etsi minimo labore videor posse discere, ut libros Anglice scriptos intelligam; loquentes tamen posse me intelligere, nisi longo usu, vix spero. At [note: 1611.] facultatem [gap: Greek word(s)] adepturum me unquam despero; nam neque nôram ei rei operam dare, et tam grandem natu id curarum vereor ne putidum sit, et risu dignum. Turpis enim profecto res est, senex elementarius; nos autem, qui annum jam virae quinquagesimum transcendimus, (Dei sit gratia) alia aequum est curare. Possum hoc negligere incommodum; sed an uxor hanc molestiam aequo animo sit latura, id ego nescio. Est vero aequissimum, ut potissimam illius rationem habeam. Exspecto illam brevi, [gap: Greek word(s)] cui assidue vota facio, ut faciliorem maris transitum velit eam experiri, quam mihi contigit. Cras, spero, me illi Doveram usque obviam processurum, ut e navi exeuntem excipiam; quod det mihi atque illi Deus Opt. Max. Habes de meis rebus uberius etiam quam petebas. Sed fallor, aut ingratum tibi non erit, mea omnia cognoscere: ego vicissim [gap: Greek word(s)] doceri aveo. Varias tuas scito exspectari a me incredibili cum aviditate; quae si unquam in manus meas venerint, sitim meam cupidissime explebo. Opto tibi ex animi sententia omnia contingere, ut quae moliris in literis praeclara, ad exitum perducas, et nos doctrinae tuae cupidos quam primum scriptorum tuorum editione bees. [gap: Greek word(s)] Nigidii collatione multorum similis argumenti librorum possem illustrare, si in veteri meo Regno (Bibliothecam dico Regis Christianissimi) versarer; aut si meos libros hîc haberem. Nam et inter regios plures non dissimilis argumenti; et inter meos unus extat, quem si esset ad manum, tibi mitterem. Certum est, id genus libellos etiam Christianis hominibus ante multa secula coepisse esse in usu. Matthaei Parisiensis verba sunt in anno Domini CIC CC LII. de Constantia puella, filia Archiepiscopi Atheniensis. Haec puella pestilentias, tonitrua, eclipsin, et quod mirabilius fuit, terrae motum praedicens, omnes suos auditores infallibiliter praemunivit. Plura. adderem, nisi omni librorum praesidio meorum deficerer. Quare etiam de Commentariis Polybianis noli meminisse; quando rationes priorum meorum studiorum hoc iter mirifice conturbavit, ut vix sine suspirio ejus incepti possim meminisse, quod tot vigiliis mihi constitit. Sed neque adest mea Bibliotheca, neque ea studia multum sunt ad gustum illius, cujus solius, quamdiu hîc sum futurus, habenda mihi ratio: equidem perficiendi operis incredibili cupiditate sum incensus; id tamen quando futurum sit, [gap: Greek word(s)]

[note: 1611.] qui me ô utinam damnet hujus voti! idemque te fervet [gap: Greek word(s)]. Vale, et me ama. Londini, a. d. III. Kalend. Februar. CIC IC CXI. stylo in Gallias recepto.

Viro doctissimo atque ornatissimo, D. JANO RUTGERSIO, J. C. amico plurimum colendo.

EPISTOLA DCCV. GEORGIO MICHAELI LINGELSHEMIO.

[note: 1611.] DIu est, cum cessat inter nos mutua scriptio, praestantissime Lingelshemi; atque ego fateor, a me principium cessationis extitisse; qui acceptis a te literis de gravissimo argumento, dum occasionem capio serio respondendi, ecce de repente nefario parricidio tollitur magnus Henricus. Me vero is casus ita perculit, ut in ejus recordatione et doloris sensu perdiu animi mentem totam habuerim occupatam. Secuta est mea in hanc nobilem Insulam profectio; cui cum paucos menses destinassem, evenit longe aliter. Quid multa? permissu Christianissimi Regis et Reginae matris vel penitus, vel certe ad tempus non exiguum factus sum Anglus. Credo equidem, [gap: Greek word(s)] non enim sine Numine profecto Rex serenissimus, sapientissimus, doctissimus, et, quod supra omnia est, [gap: Greek word(s)] suâ me benevolentiâ est complexus [note: Vide Georg. Michaelis Lingelshemii Epistolam ad Goldastum, n. 389. 392. et 397.]. Scio, et fateor ingenue, in me nihil esse hac illius dignum gratiâ, his beneficiis; quo magis Deo Opt. Max. omnia fero accepta; cui honos sit et gloria [gap: Greek word(s)]. Ille est, qui me Regi, qui omnibus doctis et piis gratum reddidit. Faxit idem, ut meae in his terris morae exstet olim monuraentum ipsi gratum, bonis omnibus acceptum. Caeterum in rebus alioquin laetissimis ( [gap: Greek word(s)]) illud me enecat, quod a libris meis tamdiu absum; et spero quidem, illos huc allatum iri; sed multis de causis spissum hoc negotium est. Jacent igitur curae Polybianae, et fortasse aeternum jacebunt. Neque enim hic satis commodus ad illa studia est locus: itaque tot vigiliis exantlatum opus in magno jam periculo versatur, ne perpetuis damnetur tenebris. Hoc me angit supra modum. Fiat tamen etiam in hac re Dei voluntas. Interim ne plane sterterem, per Jesuitas [note: 1611.] est factum, qui occasionem mihi praebuerunt publice illos brevi scripto [note: Vide Georg. Michaelis Lingelshemii Epistol. ad Goldast. n. 397.] compellandi: id scriptum scito brevi proditurum in lucem, [gap: Greek word(s)], atque idem statim ad te, si ullâ ratione possum. Vale. Londini, a. d. VII. Kalend. Mart. stylo Liliano, CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCVI CAROLO LABBAEO.

[note: 1611.] NEque optatius mihi tuis, quarum spem facis, poterit quicquam contingere, Vir eruditissime; neque ego, qui te prior lacessivi, officio meo hac in parte unquam, [gap: Greek word(s)], deero. Erit suave mihi, dum procul absum a suavissima patria, missas e patria amicorum literas quam creberrimas accipere, et hoc [gap: Greek word(s)] solatio frui. Mihi cum omnia in hac florentissima regione ex animi sententia, benignitate Numinis, fluant; haeret tamen animo et patriae et amicorum, quos in patria reliqui, [gap: Greek word(s)] quaedam recordatio, non enim ferreus sum, quem haec [gap: Greek word(s)] non tangat. Unica est, in qua toto pectore acquiescam, divina Providentia, quae Regis maximi animum et omnium bonorum in me inclinavit. Itaque in [gap: Greek word(s)] qui eramus [gap: Greek word(s)], hîc locum honestissimum obtinemus: [gap: Greek word(s)]. Recte mones me de fraude mihi facta in libro contra Anti-Cottonem. Atqui impune non ferent, me vide. Exspecta a me breve scriptum, quo [gap: Greek word(s)] compellabo; placebit, spero, palato et tuo, et bonorum omnium, quod sum responsurus, ubi primum ex curis nonnullis respiravero. Si me amas, integritatem meam protege. Scripseram Frontoni Ducaeo sic: Tu non dixisti; socius tuus dixit. Priorem partem publicarunt; posteriorem dissimularunt. Haec est fides. Sed plura brevi. Vale, et me ama, vel propter communem amicum, quem ex aequo sumus venerati. Narro tibi: Praesatio in Opuscula [gap: Greek word(s)] ita placuit Pragae Legato Regis Hispaniarum, ut non abstinuerit statim, quin per virum eruditissimum animi sui sensum literis humanissime scriptis declararet. Hoc praemium meae in Scaligeri manes pietatis. Iterum vale. Londini, a. d. VI. Kalend. Mart. CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCVII. [note: +] JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1611.] QUas ad me nuper scripsisti, Praeses amplissime, eas ego serenissimo potentissimoque Regi ostendi, et Majestati ipsius legendas exhibui. Cupiebam jamdudum mirifice, ex ipsis literis tuis posse Majestatem ipsius cognoscere, quo tu animo erga ipsum esses; quâ observantiâ, quâ veneratione excellentissimas ejus virtutes et literarum doctrinarumque omnium notitiam prosequeris ac coleres. Atque hoc ego, quia compertissimum exploratissimumque habebam, non dubitavi, postquam veni in hanc Aulam, quoties tui acciderat mentio, clementissimo Regi omni asseveratione confirmare, neminem hodie mortalium vivere, qui aut sentiat de ipsius Majestate magnificentius, aut ejus laudes libentius usurpet, quam solitus sis ipse facere. Itaque tua illa Epistola, quâ hoc ipsum constantissime asserebas, et tuis verbis serenissimae Regis Majestati confirmari petebas, nihil ipso tempore opportunius, aut mihi gratius poterat contingere. Placuit Regi, veritatis amantissimo, tuus ille, quem iis literis abunde testaris, ejusdem veritatis amor. Placuit candor, quem profiteris, cum scribis, te si quid male doctus narrasti secius, ubi melius doctus fueris, mutare et corrigere paratum esse. Facis, Praeses amplissime, quod te dignum est, hoc est, eo viro, qui profeissonem veri, cum in caetera vita, tum in Historia scribenda vel maxime, rebus omnibus semper duxit antiquiorem. Enimvero cum ita sis ipse animatus, iniquissimo fert animo Rex, alioquin aequissimus, te in opere contexendo a certis hominibus deceptum, et extra veri regionem longe abductum, de gloriosissimi nominis Regina, semper veneranda sibi parente, ea persaepe in literas retulisse, et quidem aecuratâ diligentiâ [gap: Greek word(s)] commemorasse, quae scit ejus Majestas, et scit certissime, falsa esse, atque ab illis excogitata, quos universa novit Scotia perduelli animo erga [gap: Greek word(s)], fuisse, illi dum vixit, quibus poterant cumque modis et rationibus incommodasse, ac tandem consilia omnia sua, studia, industriam, operam ad miserandae bonis Reginae perniciem retulisse. Postea enim quam semel in factiones Scotia fuit divisa, dictu incredibile est, et memoratu horribile, quo furore pars serenissimae [note: 1611.] Reginae contraria in ipsam et eos, qui illi adhaerebant, sit grassata: [gap: Greek word(s)] est insanitum. Quid verbis opus? reperti sunt in illa [gap: Greek word(s)], qui regii nominis Majestarem in ordinem cogere; qui dictis, scriptis, factis Reginae serenissimae, meliori certe fortunâ dignissimae, res, famam, nomen, postremo vitam appetere, laedere, opprimere, pietatis officium esse ducerent. Solet serenissimus Rex, cui cognomen OPTIMI sui mores jure vindicant, de immanitate temporum et rerum omnium confusione multa narrare et mira. Nos plura et magis mira ab integerrimis viris saepe audivimus, qui reformationem tum in Scotia institutam caetera probantes, factiosorum [gap: Greek word(s)] sine horrore commemorare non queant. Georgium Buchananum, virum insignem literarum laude, sed meliorem profecto Poetam quam subditum, factiosis consensisse, et de Regina benignissima, Hera sua, atque ipso regio nomine pessime fuisse meritum, nemo potest ignorare, qui scripta hominis non ignoret. Unicus de Regno Scotiae liber habitum animi illius palam facit. Quis civis bonus, quis subditus fidelis, quis regii nominis amans sine odio et exsecratione dissertationem illam legit? Contendunt hodie boni omnes, et vere pieque contendunt, tot in varios Principes nostrâ memoriâ admissorum parricidiorum auctores censeri debere, non magis illos, qui manum nefariam sceleri nefario admovent, quam illos, qui pravae doctrinae traditione animos facinerosis addunt, et specie quâdam [gap: Greek word(s)] justitiae mentes eorum confirmant. Quid igitur de Buchanano et Scotis aliquot aliis dicemus, qui diserte verbisque expressis, (horresco referens!) legitimos Reges, quos ipsi Tyrannos appellant, vel publico supplicio afficiendos pronuntiant, vel privati cujusvis manu esse occidendos? Porro huncce animi habitum ad scriptionem Historiae suae Buchananum attulisse, et quaeritur Rex; et ipsa res arguit. Ut morari non debeas, Majestatem ejus ferre non posse, quod in Reginae matris rebus exponendis Buchananum tanto studio sis secutus, et malevoli hominis maledicta calamo digna censueris. Neque vero est, quod existimes, Praeses amplissime, id poscere a te Regem, ut in suam gratiam, vel transversum, quod ajunt, digitum a vero discedas: hoc poscit, et suo jure exigit ab omnibus rerum Scriptoribus, ne falsae narrationes, a perfidis subditis immani ausu concinnatae, pro veriscriminibus

[note: 1611.] posteritati obtrudantur. Jam si quid paulo liberius, auc etiam licentius a Principibus fuerit admissum, quod scire posteros nihil eorum intersit, proferri id in publicum, et ad memoriam posterorum transmitti, nulla, opinor, Historiae lex jubet. Non haec [gap: Greek word(s)] profecto est, sed hominum odio flagrantium mera et certa [gap: Greek word(s)]. Cujus vitii si quis nobile quaerat exemplum, legat, quae vel Buchananus, vel alii quidam male feriati Scriptores de eadem nobilissima Regina sceleste literis mandarunt: quanto prudentius tu, Praeses amplissime, et humanius, qui in componendo AEmari Ranconeti elogio, quam esses alienus [gap: Greek word(s)] clarissime demonstrasti; per te enim ignorabit ventura aetas [gap: Greek word(s)] viri sine controversia maximi, cujus divinum ingenium et stupendam doctrinam nemo satis unquam poterit mirari. Hac igitur plenâ prudentiae et humanitatis reticentiâ, et honori memoriae viri doctissimi consuluisti, et operâ eâdem omnes tibi devinxisti, qui literas, et literarum peritiâ excellentes venerantur. Cur vero et in summorum Principum rebus explicandis huic moderationi non sit locus? Humanum est, ajunt, peccare: atqui Reges et Principes non solum homines sunt, sed etiam homines in terris [gap: Greek word(s)], cum irritamentis peccandi luctantes assidue; quo in certamine si aut propriae naturae infirmitate, aut suorum familiarium culpâ saepius vincantur, miserari vicem eorum fideles subditos, non aurem cupide calumniari, aequum, nisi fallor, est justumque. Non enim de illis Principum peccatis loquor, quae publicari gloriae Dei interfit, aut conscientiae scribentis. At non ea mens factiosis Scotis fuit, qui nihil cum praetermittant eorum, quae ad gloriam Dominae suae obnubilandam putant pertinere; quaecunque laude digna ab ea Principe sunt gesta, improbo silentio oblivioni tradunt. Nam quis istorum felicem aliquot annorum Regni administrationem, postquam Regina e Gallia redierat, commemorat? quis eo nomine ipsam laudat? Ut igitur tot calumniis semel respondeatur, aut potius quo memoria earum ex animis hominum deleatur, visum est Regi piissimo faciendum, ut accuratam, certam, et verissimam Historiam rerum illarum curaret componendam, et ad te mittendam. Sperat enim Majestas illius, non invitum facturum te, ut vera falsis secernas, certa incertis, mendaciis [gap: Greek word(s)]. Sperat hoc, inquam, [note: 1611.] de te Rex serenissimus, atque adeo ut id facias, a te contendit. Est in hac urbe nobilis Eques, homo pereruditus rerum vetustarum, et omnis Historiae, sive priscae, sive recentis, studiosissimus; qui ex ipsis monumentis publicis et Epistolis duarum Reginarum Angliae et Scotiae veram eorum, quae gesta sunt, Historiam didicit, et jam Regis jussu eandem componit, digeritque in ordinem. Rex ipse, quo nemo est hodie callentior istarum rerum, singula recenset, atque ad exactissimam veritatis trutinam exigit, missurus statim ad te, ut veram narrationem turae Historiae inseras, falsam et calumniarum plenam rejicias. Neque autem verendum tibi est, ne propterea levitatis ullam apud bonos suspicionem incurras. Laudabunt quinimo aequi et docti judices omnes, quod ubi veritas primum affulsit, [gap: Greek word(s)], quod Philosophus ait, non sis cunctatus. Existimat Rex serenissimus, e re futurum, si cum novam narrationem publicabis, Lectorem feceris certiorem, quos olim, quos nunc fueris securus Auctores. Non erit longa promissorum [gap: Greek word(s)] expectatio; neque differeris ultra paucos a Paschali solemnitate dies; serio enim et sedulo Rex eam curat curam. Vale, Praeses illustrissime, Historiae recentis Pater unice. Londini, a. d. V. Kalend. Mart. CIC IC CXI

EPISTOLA DCCVIII. [note: +] JACOBO, MAGNAE BRITANNIAE, SCOTIAE, etc. REGI

[note: 1611.] UT auderem jam Majestatem Tuam interpellare, fecit reverendus vir, Dominus Episcopus Bathoniensis. Accepi enim hoc ipso momento Epistolam illius benevolentiae, quâ me Tua Majestas dignatur prosequi, testem luculentam. Narrat incidisse Majestatem Tuam in Posthuma Josephi Scaligeri, et quae ibi sumus praefati; atque adeo legisse illa, neque improbasse. Equidem, Domine, ut quae scriberem, bonis ne displicerene, optâsse me semper, idque operam dedisse, conscientia mea testimonium mihi dicit: sed posse aliquid a me proficisci dignum oculis Regis, et quidem Regis tam impense docti, tanti in literis judicii, hoc vero vel optare, nedum sperare, memor summarum difficultatum, quas in studiis meis sum a puero semper expertus,

[note: 1611.] et tenuitatis ingenii mei, sum ausus nunquam. Quo impensius gavisus sum (cur enim dissimulem?) et superis gratias egi, cum illa legerem, quae scribebat Dominus Bathoniensis. Utinam et quae nunc paro, et quae deinceps, [gap: Greek word(s)], sum elucubraturus, limatissimo Tuae Majestatis judicio possim probare! Sed mihi nunc spissum et difficile in manibus negotium est. Neque enim cum hominibus certamen instituisse mihi videor; verum cum aliquo Geryone tricorpore, aut tricipiti hydra. Nullus viperearum distinctionum finis; nullus exitus e labyrinthi illius gyris et Maeandris, quo se isti recipiunt. Omnia, cum lubet, negant, omnia, cum lubet; affirmant. Denique Sisyphis istis et Autolycis mentiri est verum dicere; tremendum Dei Opt. Max. Numen ludibrio habere, supremus est, proh scelus! apex pietatis. Artes porro ad fallendum plane admirabiles ac isupendae. Observo aliter Italos loqui sub umbra urbis [gap: Greek word(s)] deliciantes, et cogitata animi libere proferentes; aliter Gallos, quos aliquis adhuc a Senatu metus comprimit. Quid multa? putet aliquis scripta illorum contendens, Italos a Gallis corrigi, neque satis inter ipsos convenire. At non ita est. Plane enim in istis Sophistis verum est vetus proverbium: Sardi venales, alius alio nequior. Semper ad manum est aliqua distinctio, quae bellum inter ipsos dirimat. Quaeras ab iis, An Rex, qui fuerit excommunicatus, Rex est? negant praecise, qui mysteria sectae Satanicae non verentur enunciare. At meus Cotton disertis verbis contrarium affirmat: Non, inquit, desinit Rex esse; et qui occiderit, Regem occiderit. Quis neget esse vocem viri boni? Quis non credat hunc a suis dissentire? At esse in cauda scorpionis venenum: Rex, ait, est; sed caret jurisdictione. Hoc nempe vult, quod alii; sed hoc amplius, simplices vult decipere. Sexcenta sunt hujusmodi. Mihi, Domine, propositum est, scripto modestiae pleno, sed acri tamen, Frontoni Ducaeo hasce ob oculos fraudes ponere; et causas illi exponere, cur nemo civis bonus, nemo subditus fidelis, nemo humanae societatis studiosus, postremo Dei timens nemo scelesta id genus scripta non potest non execrari. Et quoniam in omnibus illorum libris nihil occurrit magis abominandum, quam Garnetus Martyr; feit animus, volente Deo, facienteque, quantum hoc sit istorum scelus, quam pestilens dogma, cum cura aperire. Itaque velim, si possum [note: 1611.] a Majestate Tuâ impetrare, etiam illas Garneti Epistolas, manu ipsius scriptas videre, quarum Dominus Eliensis in Tortura Torti meminit. Spero autem, daturum Te mihi veniam, Domine, si adversus personas non fuero invectus, neque fecero, quod Auctor Anti-Cottonis fecit; qui omnes rumusculos etiam [gap: Greek word(s)] collegit, et pro certis criminibus ei Societati objecit. Ego non amo scribere, quae facile sit refellere; aut quae viri boni inter Pontificios sine stomacho non sint lecturi. Monitorem quippe agere benevolum satius duco, ut nunc res sunt in Gallia, quam malevolum accusatorem. Morem tamen geram, cum in hac re, tum in omni alia semper Majestati Tuae, quam ut novâ semper laude florentem, et rebus omnibus felicem server Dominus Jesus, oro ipsum assidue, et supplex veneror. Londini, prid. Kalend. Mart. CIC IC CXI.

Tuae Majestatis humillimus Subditus, et aeternum devotissimus Servus, IS. CASAUBONUS.

Inscriptio. Serenissimo potentissimoque Regi, JACOBO I. Magnae Britanniae Regi, item Franciae et Hiberniae optimo et clementissimo Principi.

EPISTOLA DCCIX. [note: +] RICHARDO MONTACUTO.

[note: 1611.] NE dici quidem potest, quanta cum animi laetitia e literis tuis cognoverim, serenissimum Regem, tuum meumque Dominum, illam, de qua loqueris, Praefationem non improbasse. Jam calamo manum admoveram, cum immani parricidio [gap: Greek word(s)] Rex noster est occisus: abjeci ad infelicem nuncium calamos, et post unius mensis languorem, aegre urgentibus amicis, sum ad institutum revocatus. In [gap: Greek word(s)] recentis doloris effudi illa, potius quam scripsi. Non ausim dicere, accidisse mihi, quod vetus verbum ait, Dolor facti disertum: certe non sine lachrymis illa mihi scripta. Placuit, credo, Deo Opt. Max. affectus meus. Nam ut de aliis taceam, possum ostendere Epistolam, Pragâ ad me missam a viro nobili, quem Legatus Regis Hispaniarum jusserat mihi suo nomine significare, gratissimam sibi eam Epitolam fuisse. Tu vero literis tuis plane me beasti; non quia mihi propterea aliquid tribuam; sed quia nihil magis in

[note: 1611.] votis habeo, quam ut serenissimo et sapientissimo Regi me et mea omnia probem. Dabit, spero, Deus, cujus unius bonitati confido, ut Majestati ipsius fidem meam sinceram, humile obsequium, et ardens inserviendi desiderium, non uno genere meorum scriptorum palam possim facere. Certe eo jam vota omnia mea tendunt: caeterum eventus, ut Poeta ait, [gap: Greek word(s)]. Vide vero, Praesul praestantissime, quantum fiduciae Epistola illa tua mihi attulerit: ausus enim sum repente serenissimam Regis Majestatem compellare, et meum illi gaudium narrare. Meministi illud,

Quid, tanto Regi? tam pio, tam literato? Narro autem tibi, me hîc variis modis exerceri. Corpus tussis querquera dies noctesque vexat; animum, morbus uxoris; quo illa multos jam dies laborat. Sed haec, utut molesta sunt, non adeo me vexant, ut illi [gap: Greek word(s)], quorum in scriptis jam versor. Semper detestatus sum prava illorum ingenia, dolis amica et fraudibus: sed me quotidiana lectio sic afficit, ut nunc primum videar mihi eos odisse. Nihil tamen impatientius fero, quam novum Martyrem, qui proditione in Regem suum coelos meruit. Puto enitendum mihi esse, ut quanto cum

scelere haec fiant ab illis, omnes boni intelligant. Scio praestitisse hoc abunde D. Eliensem; sed quando istos necdum pudet, omnia constitui tentare, ut rei veritas magis magisque illustretur. An non enim portento simile est, ausum esse unum ex illa Societate me rogare, ut Regi maximo aequitatem causae suae ex illo libro, qui adversus Anti-Cottonem scriptus est, commendem? Sed et vidi literas Cottonis ad D. de la Bauderie, quibus hoc ipsum ab illo petebat, et librum egregie compactum, Regi, credo, offerendum mittebat. Ille vero negare, et dicere, non esse se tam stultum, qui Regi librum commendaret, erga ipsius Majestatem adeo iniquum. Est vero animus mihi, in hac scriptione ita stylum temperare, ut personas non offendam, rem serio et scriter urgeam; facileque in spem adducor, serenissimum Regem, qui moderationis laude omnes mortales superavit, hoc meum consilium non improbaturum. Verum de hac re tota plura coram. Te rogo etiam atque etiam, meas ad Regem, non aliter Majestati ipsius tradas, quam si judicaveris, nullum esse periculum offensionis. [note: 1611.] Vale, Praesul reverendissime, et mihi aeternum colende. Londini, pridie Kalend. Mart. CIC IC CXI.

Inscriptio. Reverendissimo in Christo Patri, Domino MONTACUTO, Episcopo Bathonensi et Wellensi. IN AULAM.

EPISTOLA DCCX. [note: +] PATRICIO JUNIO.

[note: 1611.] HEri accepi literas a reverendissimo Episcopo, Domino Bathoniensi. Eae literae occasionem mihi praebuerunt scribendi non solum ad Dominum Episcopum, verum etiam ad serenissimum Regem. Quoniam autem accidit mihi, ut quas ad eundem Episcopum scripseram, ipse non acciperet, nisi post aliquot hebdomadas; peto a te pro nostra amicitia, ut fasciculum, quem mitto, eures in Aulam tuto deferendum, et vel Domino Bathoniensi tradendum, vel etiam Regi, si ille absit Aulâ. Hoc mihi nihil gratius possit accidere. Jam pridem neque te, neque fratres tuos vidi. Si propius abessemus, inviserem vos saepe. Saluta ipsos meo nomine, ac vale. Uxor tibi fratribusque tuis salutem adscribi optavit. In Mufaeo, Kalend. Mart. CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCXI. THOMAE ERPENIO.

[note: 1611.] VIr amicissime, tuas modo mihi tuus affinis attulit. Ac quoniam rescripturum se ad re adfirmavit, ipse quoque raptim haec exaravi. Alcoranum meum tibi dono [gap: Greek word(s)], et ut amicitiae nostrae hoc [gap: Greek word(s)] serves, rogo. o [gap: Greek word(s)] [note: Procul dubio Hadrianus Flessingensis], a quo habui, popularis erat tuus: aequum est, ut illi quoque gratiam aliquam habeas, et memoriam ejus ad posteros transmittas. Quae meâ caussâ descripsisse ais, gratissima sunt mihi futura. Utinam tuis observationibus possem frui! Doler mihi ex animo, non posse te isthîc, quae habes parata, edere. Dixeram tibi, non placere mihi illius fatui ingenium, quem ais nos censere Haereticos: [gap: Greek word(s)]. Valeat, et res suas sibi; habeat; mihi posthac

[note: 1611.] cum homine tam infrunito nihil unquam rei erit. Quae habes a me, praesertim si quid ad Bibliothecam spectat, ea, spero, te sororis meae filio Chabaneo esse traditurum. In meis tamen plenâ libertate volo utaris. Tu nostrâ omnium cauflâ laboras; omnes tuis commodis tenemur inservire. Bedwellus Lexicon urget suum. O virum bonum, doctum et simplicem! De Grammatica Romana si quid didiceris, fac me ut sciam. Iter tuum ut feliciter suscipias, feliciter conficias, et perficias, supplex Deum Opt. Max. veneror. Vale, doctissime Erpeni. Londini, a. d. IV. Non. Mart. CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCXII. [note: +] RICHARDO MONTACUTO.

[note: 1611.] ACcepi a Domino Eliensi, et quas scripsisti ad me literas, et chartas simul nonnullas ad meum propositum spectantes. Eae quum sint scriptae Anglice, danda mihi opera est, ut alienâ operâ adjutus, ipsas perlegam et intelligam. Non est futurum in eo parum ponderis, quod liquido et sancte potero affirmare, ipsas me Garneti literas legisse. Video conspirationem Jesuitarum stupendam, ut totius illius historiae veritatem sceleste pervertant. Quo magis laborandum bonis est, ut furori huic Satanico sese opponant, et fraudes impudentissimorum nebulonum aperiant, qui novam in coelos viam repererunt per Principum parricidia. Accepi etiam superioribusdiebus, missu Senatoris cujusdam Veneti, viri praestantis, et bonarum partium, Capelli cujusdam librum adversus serenissimum Regem, et Dominum Eliensem. Credo Majestatem ipsius scriptum illud jam vidisse, et, de quo non dubito, contempsisse. Quid enim misellus novi affert? Hic est ille Capellus, qui ante paucos annos causam Venetorum contra Reverendos Patres non ignave tutatus est. Narrat vero mihi Epistolâ suâ Senator ille, duos fuisse omnino, qui a Republica sua ad [gap: Greek word(s)] transitum facerent; Fulgentium, qui laqueo et igne vitam finivit; Capellum istum, quem fame, inquit, perdere vult Papa: deseruit enim omni spe atque praesidio nudatum. Itaque ut vitam infelicem sustentet, malae causae patrocinium cogitur suscipere.

Audio serenissimum Regem brevi ad nos rediturum; qui mhi nuncius eo gratior [note: 1611.] est, quod non dubitem, Majestatem ipsius, pro sua sapientia, harum rerum notitia, et acri judicio, monita quaedam utilia mihi suggesturum. Vale, reverendissime Domine, et me constanter ama, qui te colam sincere semper. Londini, a. d. VIII. Eid. Mart. CIC IC CXI [gap: Greek word(s)].

Inscriptio. Reverendissimo in Christo Patri, Domino MONTACUTO, Episcopo Bathoniensi et Wellensi, summâ reverentiâ colendo.

EPISTOLA DCCXIII. [note: +] JANO RUTGERSIO.

[note: 1611.] BInas, postquam in hanc Insulam veni, literas a te accepi, Vir doctissime, quibus ipse binis meis respondi. Posteriores an acceperis, nescio; nam menses jam aliquot praeterierunt a mearum missione. Equidem graviores tuas curas insiticio hoc labore scribendi ad me, interpellari nolim. Si tamen habes vacuas aliquot horas, aperio tibi [gap: Greek word(s)] desiderium meum subinde intelligendi, uti valeas, et quid in literis moliaris. Jam illa, quae parata scio te habere, an lucem viderint, amo scire, si quis alius mortalium. Mox etiam illa prolixe cupio, quae ad memoriam ornandam maximi virorum, [gap: Greek word(s)] Scaligeri, scio te cogitasse. Nos hîc pingui otio fruimur, Dei Opt. Max. beneficio, et maximi Regis liberalitate singulari. Sed libris adhuc caremus nostris, quae maxima est studiorum nostrarum pestis. Caussas exequi nunc non possum, qui per occasionem haec raptim scribo. Vale, Vir doctissime, et me ama. Londini, a. d. XIII. Kalend. Apri. CIC IC CXI.

Inscriptio. Ornatissimo Viro, longeque eruditissimo, JANO RUTGERSIO, J. C. amico observando.

EPISTOLA DCCXIV. [note: +] RICHARDO MONTACUTO.

[note: 1611.] SPero te pro tua erga me benevolentia memorem fuisle ejus, quod a te discedentc petii; ut apud serenissimum Regem me excusares, quod rarius ejus

[note: 1611.] Majestati adfuissem. Nunc mitto ad Reverentiam tuam, quae scripsi ad Frontonem. Ac dolet quidem mihi, quod melius literas pingere nesciam: sed non aderat mihi ad manum, cujus operâ uterer. Utêris judicio arbitrioque tuo, et Regiae Majestati, si videbitur, ostendes, auc non ostendes. Frontonem, quem scio virum bonum, honorifice compello: de re vero quid sentiam, fatis videor ostendisse. Odi certe, cum alios Pontificiorum errores, tum istud dogma de tyrannide Pontificis vel maxime: ea enim scaturigo est, unde omnia in Ecclesiam manant mala. Si placuerit Domino Regi, paucas horas illis chartis impendere, da, quaeso, hoc mihi, reverendissime Domine, ut quid Majestas illius mutandum, detrahendum, aut addendum judicet, per te cognoscam. Ego animo alacri semper jussa capessam, et meum obsequium humile Hero et benignissimo Maecenati meo probabo; conabor certe probare. Cupio vero hâc opellâ defunctus, serium aliquid aggredi, in quo industria nostra (si qua est in nobis) desudet. Itaque licet reclamantibus amicis Gallis, qui hactenus voluntati meae se opposuerunt, statui tamen totam Bibliothecam curare afferendam, et reliquam partem familiae meae accersere. Sed quoniam negotia varia praesentiam uxoris aut meam desiderant, cogor illam ad mensem unum aut alterum dimittere, ut rebus compositis Larem heic figamus. Non dubito, Jesuitarum vipeream sobolem illi omnibus rebus pro virili incommodaturos, ubi praesertim hanc opellam meam viderint. Multum me et meos ferenissimus Rex adjuvaret, si Legato suo mandare dignaretur ejus Majestas, ut meos Lutetiae protegat, quod a Rege per literas petiissem, si ausus essem. Ego cras, Deo dante, ad Savilium sum excursurus, ac die altero, aut tertio, ut spero, rediturus. Chartas istas ut tua Reverentia statim remittat oro; nullum enim habeo exemplum aliud. Vale, reverendissime Domine. Londini, Kalend. April. CIC IC CXI.

Inscriptio. Reverendissimo et summâ observantiâ colendo in Christo Patri, Domino MONTACUTO, Episcopo Bathoniensi et Wellensi.

EPISTOLA DCCXV. DANIELI HEINSIO.

[note: 1611.] VIde quid possit occasio: nam cum paucis ante diebus ad te scripsissem, et pro recenti munere gratias egissem, nactus occasionem iterum scribendi per veterem amicum, Syndicum Middelburgensem, non potui manum a calamo abstinere, licet essem occupatissimus. Neque vero quid scribam, suppetit; nam praesentem meum statum hic vir optimus narrabit. Ego si quid vacui temporis habeo, totum pono in libris tuis legendis, quos etsi habeo domi tuo beneficio, heic tamen mihi comparavi, dum Bibliothecam exspecto. Relegi igitur his diebus Notas in Horatium, et novâ admiratione sum affectus. Deus tibi det, mi Heinsi, aetatem longissimam, felicitatem quanta maxima potest [gap: Greek word(s)] contingere. Vale, et me ama: et si amas, ignosce festinationi. Londini, Kalend. April, CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCXVI. [note: +] JACOBO, MAGNAE. BRITANNIAE, SCOTIAE, etc. REGI.

[note: 1611.] ETsi magnitudinem non ignoro negotiorum, quibus Tua nunc Majestas occupatur; differre tamen non possum, quin significem, literas a Praeside Thuano me accepisse; quibus suam magis magisque cupiditatem declarat, Tuae Majestati, quam sincero animo singulari cum admiratione veneratur, obsequendi. Itaque nuncium de chartis, quarum spem illi jussu Tuo, Domine, feci, exultabundus accepit; paratus, hoc illustri exemplo candorem suum in errore agnoscendo, palam facere: longe utique illis tenebrarum filiis dissimilis, qui veritatem in mendacium convertere, gratum esse Deo opus, docent. Ipsas Thuani literas e pluribus, quas ad me scripsit, hisce adjeci, si forte Majestati Tuae legere vacarer. Opto perduci quam primum ad finem Opus a Domino Cottone susceptum; ut desiderio Thuani satisfiat, qui Loiolitarum factione pulsus, privatam in suis jam praediis vitam degit, ut ex ipsius didici literis. Accepi et aliam Epistolam ab homine Pontificio, sed viro bono et erudito, qui librum Majestatis Tuae dono nuper a me acceptum, ita laudat scribens ad me, ut satisfacere

[note: 1611.] ipse sibi non queat. Ille genus dicendi, et senteritiarum gravitatem tanto Rege dignam, sic admiratur, ut pietatem tamen supra omnia suspiciat. O utinam ejusdem animi essent plures in nostra Gallia! et vero sunt quam plurimi erga Majestatem Tuam non aliter animati; sed prodere animi sensum, metu malorum, non audent. Crescit enim indies, quod gemens dico, Loiolitica factio in patria; sed et bonorum crescit indignatio: bonos appello, subditos fideles suorum Principum. Quae scripsi ad Frontonem, non displicuisse. Tuae Majestati, magno cum gaudio intellexi: dabo operam, faciente Deo, ut quae sum additurus, ne displiceant. Tuum erit, Domine, statuere, putesne eam Epistolam publiâ. luce dignam, et editione. Ego cum in hoc genere literarum, tum in aliis majora habeo, quae receptâ Bibliothecâ meâ, brevi cupiam publicare. Dominus Jesus Majestatem Tuam, Rex serenissime, protegat, et omnibus semper rebus praestet florentem. Scripsi Londini, a. d. IV. Eid. April, CIC IC CXI.

Tuae Majestatis humillimus Subditits, et Servus sincerissimi affectûs, IS. CASAUBONUS.

Inscriptio. Serenissimo potentissimoque Principi, JACOBO, Magnae Britanniae, Franciae et Hiberniae Regi, Fidei Defensori, etc.

EPISTOLA DCCXVII. [note: +] RICHARDO MONTACUTO.

[note: 1611.] PErgemus igitur alacres in proposito, quando non displicent Regi maximo, quae scripta sunt. Dabit, spero, Deus Opt. Max. ad cujus gloriam meos omnes conatus semper retuli, ut non videar lusisse operam: utut alii sentient, mihi Dominus Rex satis amplum futurus est theatrum; cujus unius Majestati ut me probem, unica hodie cura mihi est; atque ea ita magna, ut in parte pietatis ponam, jussa Regis adeo pii esse exsecutum. Praecepta, quae das mihi, observabo. Sed noli existimare, admonendum me fuisse ejus, cujus potissimum gratiâ hanc scriptionem institui. In caeteris causam Principum agam; in narratione colloquii mei cum Jesuitis, causam meam. Id praecipue [note: 1611.] spectavi cum ad hanc Epistolam scribendam animum primo appuli; et ut novo coeliti Garneto gratularer. Meminero igitur. Quanquam puto faciendum esse omnino, ut libro Eudaemono-Joannis, contra Acta publica scripto, serio respondeatur et accurate. Interest salutis Principum omnium, ne tam perditae audaciae liber careat responso; et ut nemo ignoret, quam acres, quam effrontes omnis veritatis hostes sint Romani. Librum Anglicum non habeo, quem jubeor consulere. Opto habere, ut lectione ejus proficiam. Unus est, qui habeat, serenissimus Rex; alius praeterea, quod sciam, nemo. Dignari Regem maximum aliquâ suarum curarum parte fortunas meas et meorum, grande mihi argumentum est bonitatis, ejus Majestati ingenitae, cujus tot jam extant erga me luculentissima testimonia. Veneror Deum immortalem, et supplex oro, ut tam inexhaustae benignitatis Regem, omni maximarum benedictionum suarum genere semper prosequatur. Ego non dubiro, si hic libellus fuerit tanti, ut edatur Jesuiras omnem lapidem esse moturos, uc mihi noceant: me vero ope Deifretum, et benignitate clementissimi Heri mei, nihil quicquam ea res movet. Accepi hodie, nondum metu ab hoste liberatos esse Genevenses; quos ego scio serenissimum Regem, si majus malum ingruat, non esse pro sua pietate derelicturum. Quod si acciderit, spero commendatione ipsius consequi me posse, ut aerumnâ liberer, quae plures jam annos misere me cruciat. Sed de his coram, si per tuam Reverentiam mihi licuerit. Vale. Londini, a. d. IV. Eid. April. CIC IC CXI.

Tuae dignitatis humilis Cultor, multis nominibus tibi obstrictus, IS. CASAUBONUS.

Inscriptio. Reverendissimo in Christo Patri, Domino MONTACUTO, Episcopo Bathoniensi et Wellensi, Patrono summâ observantiâ colendo.

EPISTOLA DCCXVIII. CORNELIO VAN DER MYLE.

[note: 1611.] JE veux vous tenir la promesse que je vous fîc a Paris il y a quelque tems, je vous escrire, et vous tenir adverti de mes nouvelles; lesquelles j'espere vous estre agreables, pour l'affection qu'il vous plaist me porter. Peu apres vostre despart de Paris, j'en partis aussi pour venir voir cest heureux paîs, et ce grand Roi; lequel tout aussi que j'eusse eu l'honeur de luy faire la reverence, me tesmoigna tant d'affection, que je ne saeaurois le vous dire; et au lieu de me congedier, comme je pensois, pour le moins pour aller querir ma famille, il moyenna avec la Royne que j'eusse conge de demeurer pres de Sa Majeste. Ce que la Royne luy a accorde pour le tems qu'il luy plairra, pensant que ce feut pour quelques mois; mais le Roy ne l'entend pas ainsi: il en sera ce que Dieu voudra, cujus inexhaustae bonitati acceptum fero, quod neque bonis in Gallia sim ingratus, et heic tum Regi, tum omnibus Ecclesiae Praesulibus et omnibus doctis charissimus. Illi sit honos et gloria. Uxor quinto fere mense, postquam ego Lutetiâ discesseram, ad me venit; sed mox reditura, ut de communi sententia res nostras in Gallia componat, et statim cum tota familia et Bibliotheca huc revertatur; quod det illi Deus posse feliciter praestare. Hic est jam rerum mearum status, quem volui te non ignorare. Quod si meas tibi gratas futuras intellexero, scribam saepius, ut hac saltem ratione meum animum tibi significem, et quantopere te colam. Tenez moi donc, si il vous plaist,

J'eusse escrit a Monsieur Grotius, et Monsieur Meursius, si j'eusse eu loisir. Je. vous supplie, Monsieur, qu'ils lisent ici mes humbles recommandations a. leurs bonnes graces.

EPISTOLA DCCXIX. THOMAE ERPENIO.

[note: 1611.] SCripsi nuper ad te statim postquam tuas accepissem. Nunc quia suspicor, te abitum ex urbe Lutetia parare, has raptim exaravi, ut te rogarem, ne peregrinationi diutius indulgeres; quam par esset. Scis pericula viatorum: scis quantum temporis in lustrandis regionibus amittatur: neque nescis, quae hactenus didicisti in linguis exoticis, ea te in museo tuo abditum didicisse, et quidem brevissimo tempore. Ecqua peregrinatio tantum docere te potuisset? Non tamen penitus damno consilium tuum; modo tempori parcas, [gap: Greek word(s)], et te brevi nobis reddas. Cupio enim mirifice te videre, et feliciter confecto itinere reducem amplecti salvum atque incolumem. Det tibi mihique Deus immortalis, illum diem videre, albo lapillo mihi profecto notandum. Exspecto Epistolam a te sub discessum tuum de tuis consiliis. Vale, charissime Erpeni. Londini Angl, a. d. VIII. Eid. April. CIC IC CXI. stylo novo.

Peto a te, significes Chabanaeo, meo [gap: Greek word(s)], valere nos, Dei beneficio; mirari quod neget, se ullas literas accepisse a Bauderiano, cui ego duos satis grandes fasciculos tradidi. Etiam amplissimumThuanum salutes a me velim, et petas, an binas Epistolas acceperit, quas ego per eundum Bauderianum illi scripsi. Iterum vale. Arabs tuus Magister olim est in Anglia, nec malo est loco.

EPISTOLA DCCXX. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1611.] MIratus sum, quod nuper ad me scripsit sororis meae filius, neque te, Vir amplissime, neque se quicquam literarum mearum a Domino Bauderiano, Legato hîc nuper Regis Christianissimi, accepisse. Atqui binas illi dedi ad te; unas, quas jussu Regis scripseram, et Regi ostenderam; alterae familiari [gap: Greek word(s)] erant exaratae. Exspecto ad illas responsum; neque possum adhuc in animum inducere, periisse eas Epistolas. Rei veritatem e proximis meorum literis spero me intellecturum. Interim quia se offerebat occasio, pauca haec scripsi; ut scires, non cessasse me, neque officio meo desuisse; utut literae fortasse perierint. Ego vero multo

[note: 1611.] ante scripturus fui, nisi perdiu abitum Domini Bauderiani essem praeltolatus. Novillimis literis [note: Supra Epist DCXCII] spem tibi feci Commentariorum, quos Rex ad te mittere cogitat, rerum ad matrem pertinentium. Non fallet Rex tuam exspectationem. Vidi partem Operis, quod ita contextum est, ut ad legitimam Historiam rerum Elizabethae quid in eo desiderari possit, vix intelligam. Per annos narratio est distincta a principio regni Elizabethae. Vidi adhuc paucos annos; sed ex quibus de Operis pretio feci conjecturam. De meis rebus multa haberem, quae ad te scriberem; sed exspectabo reditum ad vos uxoris, quae brevi isthuc reditura, ut nostras reculas componat, [gap: Greek word(s)]. Vale, Vir amplissime, et me ama, qui te aeternum colam. Londini, a. d. V. Eid. April. CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCXXI. DANIELI HEINSIO.

[note: 1611.] VEnit ad me nunc ipsum nobilis hic Anglus [note: Joannes Boisius, Ecclesia Cantuariensis Prabendarius vir Grace doctissimus, cujus super alia scripta, extant Notae in quatour Euangelia, non multis abhins annis Londini excusa. In his Pontificiorum Helena passim defenditur. Quod ante Boisium fere prastiterat Albericus Gentilis in libro de Latinitate vulgatae Versionis male accusatae Colomes. Verus libri titulus est: Veteris Interpretis cum Beza aliisque recentioribus Collatio in IV. Euangeliis et Apostolorum Actis, etc. Londini 1655. in 8.], vetus amicus meus, Vir clarissime, nuntians cogitare se ad vos, et nunquid vellem rogans. Etsi et ego eram occupatus, et ille jam itineri accinctus, non potui tamen haec pauca ad te non exarare. Quid autem putas me ad te scripturum? quod unum possum, querimoniam de tuo silentio acerimam. Cum Lutetiâ sum profectus, jam plures menses tuas. [gap: Greek word(s)] exspectaveram frustra. Jam hie fere sextus est mensis, ex quo me Anglia habet; neque tu id ignoras: nam et monui ipse te per literas paullo post meum adventum; et clarissimus Baudius, a quo semel saltem literas accepi, id te non fuerit passus ignorare. Obsecro igitur te, amicissime Heinsi, cur annum fere integrum apud me siles? an te inimici mei potuerunt a me abalienare? Sed novi simplicitatem generosae mentis tuae; neque ante persuadebo mihi, te erga me esse immutatum, quam ipse literis tuis hoc mihi significaveris. De meo in hac [gap: Greek word(s)] statu ne plura narrem, multa impediunt, ipsa imprimis amici hujus mei festinatio. Ille tibi de me, si curas scire, omnia narrabit. Tu, si me amas, literis tuis me beabis, et curas literarias tuas mihi indicabis: hoc nihil mihi gratius queat contigere. Vale, et ignosce festinationi. Londini, a. d. XIII. April. stylo Liliano, CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCXXII. EIDEM.

[note: 1611.] TAndem tuas accepi, hoc est, post menses amplius octo, ex quo nihil quicquam a te literarum acceperam. Mirabar silentium tuum, et querebar: atqui tu quoque silentium meum miraris et quereris. Sed eamus ad calculos, et rationes ineamus. Ego scripsi ad te Lutetiâ sub abitum meum [note: Vide supra, Epist DCLXXXIII et DCLXXXIV.], et profectionem in haec loca, et simul Scaligeriana misi; deque meo consilio, cur hoc iter susciperem, te monui. Postea vero quam huc veni, provocatus a clarissimo Baudio, de eodem oleo et illi rescripsi, et ad te scripsi. is fasciculus Thorio [note: Is est Raphael Thorius, Anglia Poetarum. Jacobi Regis judicio. Antesignanus; de quo adi Vulcanium ad Aristotelis, vel Theophrasti libellum, de Mundo, pag. 259. Colomes.], Medico, viro optimo, est a me datus, qui se curaturum spopondit. Deinde cum nobilis Anglus, D. Bois, ad vos cogitaret, dedi illi ad te literas, et ad nostrum Rutgersium, a quo ternas jam in Anglia literas accepi. Exposui caussam meam sincere et vere; nunc fluat tibi [gap: Greek word(s)]. Ego, si per te licet, hujus litis [gap: Greek word(s)] Baudium. Omisso joco, gaudeo quod meas Epistolas desideras. Moriar, si vix quicquam gratius facio, quam ut ad te scribam: recreor enim tantisper suavissimâ recordatione non tui solum, qui mihi charissimus; verum etiam [gap: Greek word(s)] Scaligeri, quem non nescis quantâ reverentiâ coluerim. Itaque noli putare, si officio ipse fungaris, fore me lentum aut remissum. Ego vero non ibo, sed curram. Una in re semper me vincas oportet, quod video te vix ullas ad me literas dare, quibus non sit adjunctum insigne aliquod tuae liberalitatis monumentum, et exquisitae doctrinae [gap: Greek word(s)]. Ego, amicissime Vir, caetera beatus Dei immortali beneficio, hac re miser sum, quod a libris meis tot jam menses absum; neque adhuc possum illos recipere: nam neque me in totum dimittere vult augugustissima Regina, neque de reditu meo magnam spem habet, si semel Bibliothecam omnem meam hîc habuero. Uxor, quae suo adventu me beaverit, eadem nunc reditu in Galliam me magnâ sollicitudine afficit. Deus immortalis, qui venienti primum per obscoenissimam tempestatem mediâ hyeme [note: Mense Jannario.] adfuit, aderit, spero, etiam redeunti. Dum meis libris et chartis omnibus plane careo, datâ occasione scripsi hîc Epistolam ad Frontonem Jesuitam, quam Rex maximus vult edi. Argumentum sine dubio probabis: mittam igitur exemplar unum statim, et alia

[note: 1611.] ad amicos isthîc meos; quo in numero sunt clarissimi viri, Vulcanius, Baudius, Bertius, Scriverius, et Cunaeus: nam Meursium Hagae puto habitare. Omnes si meis verbis fueris dignatus salutare, maxime autem omnium [gap: Greek word(s)] Grotium, feceris mihi rem gratissimam. De tribus libris, quos misisti ad me, immortales tibi ago gratias. Duos minores non ante videram. Senecam videram, et tuas Notas diligenter legeram; doctam, ita me Deus, opellam, et cujus doctrinam non omnes capient. Tu vero quam artem apud Aristotelem didicisti, eamdem usurpas in sententia ferenda de aliis. O vive diu, mi Heinsi; et quia omnes aequales tuos jampridem superasti, quod solum restat, te ipsum indies supera. Ita faxint Superi! Vale. Londini, pridie [gap: Greek word(s)] CIC IC CXI. raptim.

EPISTOLA DCCXXIII. [note: +] JANO RUTGERSIO.

[note: 1611.] PRo literis illis prolixis, quas te a me exspectare dicis, accipe pauca verba, raptim exarata. Ac scito, meam Bibliothecam nondum esse Anglia, idque ob caussas, quas nunc omitto. Uxor quidem mei desiderium longius non ferens, per obscoenissimam tempestatem, infirma licet ac parum valens, ad me venit; sed libros et liberorum maximam partem domi reliquit. Caussa enim veniendi praeter illam, quam dixi, fuit ut de nostris negotiis una conferremus, et in posterum de communi sententia statueremus. Nunc igitur eadem reditum parat, ut quae placuêre nobis, efficiantur. Exspecto celerem reditum, faciente et adjuvante Deo Opt. Max. qui in priore itinere sic illam benigne habuit, ut gratiis ejus bonitati, clementiae, et majestati habendis nunquam pares simus futuri. Tunc videbo optatissiraam Bibliothecam meam, [gap: Greek word(s)] ac starim [gap: Greek word(s)] ad te mittam, et si quid aliud habuero, quod tibi putem fore gratum. Interim de hospitio, quod offers, quas tibi agam gratias? Tune Crassus es, qui venientem ad te exercitum velis excipere, et [gap: Greek word(s)] praebere? Ego, mi charissime Rutgersi, si isthuc irem cum liberis et tota familia, te terrerem: nec eo tamen minus, si detur aliqua occasio, cum uno aut altero filiorum terras vestras in visam, dum superant adhuc vires ad labores itineris aut navigationis. Interim tibi et parent bus tuis, et habeo, et ago gratias gratissimas. Vale. Londini, [note: 1611.] pridie resurrectionem Christi, Domini nostri, [gap: Greek word(s)], CIC IC CXI.

Exspecta brevi a me, [gap: Greek word(s)], libellum, quem hîc scripsimus, sive prolixam Epistolam ad Frontonem Jesuitam.

Inscriptio. OrnatissimoViro, et longe doctissimo, JANO RUTGERSIO, J. C. amico plurimum colendo. DORDRECHTUM.

EPISTOLA DCCXXIV. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1611.] AMplissime Praeses, etsi magno repente affectus sum dolore, qui meus in te amor est et observantia, cum intellexi, non eam esse habitam tuae dignitatis rationem, quam tua in Rempublicam summa merita postulabant haberi, et boni omnes cupiebant ac sperabant; mox tamen, ubi ex illa indignatione colligere me coepi, et praesentem rerum in patria statum apud me reputare institui; rationibus, ut mihi quidem videbantur, non levibus sum adductus, ut tecum actum non male putarem, et dictum vetus usurparem: [gap: Greek word(s)] Fateor durum esse, eâ spe excidere, quae non ex inani arrogantia, sed ex merito concepta primum fuerit; deinde ab iis toties firmata, quorum in potestate erat efficere, ne verba viro gravi videri possent dedisse. At non clam te est, Vir sapientissime, rerum humanarum eam esse conditionem, ut ea saepius eveniant, quae nemo futura, aut fieri debere putaverat, quam quae [gap: Greek word(s)] suadebat eventura. Hoc cum in aliis vitae partibus potest observari, tum in bonorum vel maxime tributione, qui ad Aulicorum saepius voluntatem, quam Principum, qui fere in suorum potestate sunt, certo judicio deferuntur. Ut igitur nemo prudens mirabitur, hisce praesertim moribus, caculam aliquem militarem, cocum, aut lenonem, vel etiam archilenonem ad amplissimam fortunam et Provinciarum etiam Praefecturas potuisse pervenire; ita profecto mirari nemo debet, bonis, integris, doctis, aut quâvis aliâ virrute excellentibus ad summas dignirates aditum non patere, et debîta ipsis praemia terrae filiis deferri. Quid querimur, aut miramur? [gap: Greek word(s)], hac, inquam, lege et conditione nati sumus, neque huic

[note: 1611.] malo remedium, dum stabunt res humanae, unquam afferetur. Feramus, Vir amplissime, et feramus aequo animo, quod per rerum humanarum naturam emendari non potest: Simul Providentiam divinam [gap: Greek word(s)] contemplemur et admiremur. Nam quum susque deque ferri omnia fortefortunâ videantur, Deo tamen Optimo Maximo singulorum, quae fiunt, ratio constat, neque aliquid fit, quod non ei sit multo ante praevisum, et [gap: Greek word(s)] decretum, ut fieret. Sic igitur [gap: Greek word(s)] oderimus, ut in sapientia impervestigabili [gap: Greek word(s)] acquiescamus. Tu vero, illustrissime Vir, tot veris bonis, quae nulla vis auferre unquam tibi poterit, a superis ornatus, si te ipsum potius quam patriam; si tuos; si studia, quibus delectaris; si denique rem familiarem tuam respicis, cur magnopere gaudeas, justissimam, nisi fallor, caussam habes. Quid? putasne te eo loco positum, vel unum diem quietum fuisse habiturum, quum ad te vexandum omnes certatim operam studiumque suum conferrent, qui te propter pietatem, [gap: Greek word(s)] et caeteram virturem tuam cane et angue pejus oderunt? illine permitterent, ut moribus tuis Rempublicam regeres, quibus est propositum, quocunque tandem pacto eos de medio tollere, qui nefariis ipsorum consiliis sese opposuerint? Quod equidem eo confidentius dico, quod recens sum a lectione multorum librorum, ab illis pestibus profectorum, hac Satanicâ doctrinâ plenorum. Horret animus meminisse eorum, quae legi, quaeque pro fidei articulis docentur. Et crescit tamen furor quotidie, crescit audacia, quam alit successus. Ea doctrina Regem maximum nuper nobis eripuit; eadem tamen doctrina et ejus defensores in illa ipsa urbe, ubi tantus Rex [gap: Greek word(s)] est occisus, propugnatores est nacta, qui libris editis, vobis omnibus conniventibus, qui ad clavum Reipublicae sedetis, Marianam quidem verbo tenus damnant; at reliquos omnes perfidiae, rebellionis et parricidii magistros palam laudant, ne dicam, excusant. O tempora! ô mores! Et erit aliquis vir cordatus, qui pro magno ducat, principem locum inter eos obtinere, quibus haec sunt ferenda, et suo silentio comprobanda! Platonem ferunt dicere solitum, cum apud bonos excusaret, quod Rempublicam non attigisset, certo consilio se a publicis curis abstinuisse, ubi animadvertisset, iis legibus et institutis patriam regi, quibus mores sui congruere non possent. Enimvero contra torrentem [note: 1611.] jugiter niti, quis sine certa pernicie diutius potest? Haec, et fimilia his alia, sive exempla, sive documenta, ut revocares ad animum, te rogarem, Vir amplissime, si quod saepe multis viris bonis accidit, ab omni cura Reipublicae esses summotus. Nunc quid opus? Nam si vera sunt, quae mihi narrantur, [gap: Greek word(s)], et meliore loco res tuae jam sunt, quam essent futurae, si aliter contigisset. Opto ita esse; et Deum veneror, ita velit esse faxitque. Binas tuarum nudiusquartus accepi; alteras earum ad Regem misi, et de tua integritate prolixe ad ipsum scripsi. Cottonus, nobilis Anglus [note: Est hic Robertus Cottonus, Eques Auratus, et Baronettus, cujus vitam accurate descriptam una cum Catalogo Bibliothecae Cottonianae edidit Thomas Smithus, vir clarissimus, Anglicana Ecclesia Presbyter anno 1696.] in Historia pergit ad te mittenda. De meis rebus nihil jam scribam; omnia enim narrabit; uxor, quam, propitio Numine, brevi isthîc videbis. Vale. Londini, a. d. XI. Kalend. Majas, CIC IC CXI.

Puteanos fratres, et Rigaltium, viros optimos et eruditissimos, hîc ut salvere mihi fas sit, te oro.

EPISTOLA DCCXXV. FRONTONI DUCAEO.

[note: 1611.] BInas a accepi, postquam huc veni, clarissime Fronto: priores attulit uxor [note: E Gallia redux mense Februar. 1611.], alteras Savilius misit. Respondissem jam dudum ad priores, nisi gravis caussa moram attulisset. Eam caussam exponam tibi simplici animo et [gap: Greek word(s)], sicut meus est mos. Tu, quaeso, bonam in partem accipe quae sum dicturus; tibique persuade, non alium mihi heic animum esse, quam fuit in Gallia. Amo Antiquitatem, colo veritatem: quicquid aut huic repugnat, aut ab illa damnatum est, detestor et abominor. Quare aut silendum mihi est, aut danda mihi haec venia est, ut quae neque vera esse credidero, neque Antiquitati [gap: Greek word(s)], de iis libere, quid mihi videatur, dicam. Scis te discedenti mihi Parisiis per Epistolam et verbis etiam significasse, rem me tibi et omnibus tuis esse facturum gratam, si Regi Magnae Britanniae auctor essem, ut crederet, neminem vestrûm erga ejus Majestatem male esse affectum; optare quinimo laeta ei omnia, atque illud inprimis, ut facilem se praeberet in hac Ecclesiae Dei scissura tollenda. Quo etiam Epistola illa spectabat, quam mihi a te mei attulerunt; quâ agis mecum, ut de vestrae Societatis integritate verba Regi faciam: quando omnibus, quae nonnullis vestrorum scriptorum objici solent, plene per eum esset responsum, qui famosum libellum Anti-Cottonem novâ apologiâ refutavit. Haec

[note: 1611.] cum ita sint, postquam ego tua mandata serenissimo Regi exposuissem, evenit non ita multo post, ut Rex Apologeticum vestrum nactus, me statim vocaret, et coram multis Episcopis ac Proceribus diceret: En tibi, Casaubone, librum cum Patris Frontonis professione belle congruentem: invenies in eo defensionem Auctorum, qui istam Principibus perniciosam doctrinam docent: invenies nuperum Bellarmini scriptum Satanicum non obscure defensum: invenies auctorum proditionis pulverariae, quâ tetrius quicquam fingere ne Diabolus quidem potest, acriter defesam innocentiam, et ipsos glorioso Martyrum choro adscriptos: invenies denique, ait Rex, omnia contraria verbis Frontonis. Quin etiam jussit me ejus Majestas librum auferre domum, et rationes expendere, quae ad defensionem novae doctrinae afferebantur. Preacipue vero jussus sum iis attendere, quae de rebus Anglicis Apologista ille narrat. Quod ubi fecissem, et sincere Regi exposuissem quid mihi placuisset, quid displicuisset; placuit illi, ut haec omnia tibi significarem, quo semel efficerem, ut intelligeres, a quo sermonum genere esset iis abstinendum, qui benigne excipi a Majestare ipsius postularent. Se quidem huic Ecclesiae scissurae ingemiscere; sed omnia tamen potius esse facturum, quam ut iis aures praeberet, qui novam hanc doctrinam de regno temporali Papae, de caedibus Regum excommunicatorum, de martyrio proditorum, etc. aut palam defenderent, uc multi Alastores; aut per circuitus, ut Bellarminus, et Apologista hic, et sexcenti alii. Quod jusserat Rex, feci, et Epistolam ejus argumenti ad te Script, quam dudum misissem, nisi quaedam adhuc deessent, ex Epistolis Garneti manu scriptis adjicienda. Brevi, ut spero, eam Epistolam ad te mittam; teque rogabo, ut jam nunc rogo, afferas aequum animum ad cognitionem ejus caussae; nam ego te ubique judicem fero. Neque vero timeas aliquid ibi contineri contra [gap: Greek word(s)], aut omnino contra [gap: Greek word(s)]. Nihil reperies ejusmodi; quod serio tibi confirmo. Permitte vero mihi, doctissime et amicissime Fronto, ut candide apud te agam, et, quod sentio, aperiam. Existimo enim, nihil posse hoc rerum statu perniciosius fieri, quam fit ab iis, qui eam doctrinam nunc [gap: Greek word(s)], qui fictitium illud et ridiculum Romani Pontificis regnum temporale dum tanto conatu eunt stabilitum, universo mundo declarant, Ecclesiam Dei viventis nihil se [note: 1611.] curare; neque recusare se, quin simplices Catholici male pereant, dum modo ipsi regnent. Cogita, quot mala et jam olim a Gregorii VII. temporibus ab hac doctrina in Ecclesiam exundarint, et quot jam sint metuenda propter eandem caussam. Cogita proditiones horrendas, caedes et parricidia; non quidem eorum manibus, qui hanc doctrinam scriptis tuentur, patrata; sed eorum certe manibus, qui Reges pro Regibus non habent, ubi parum sese Papae morigeros praebuerint. Cogita, et certo tibi persuade, aut nullum unquam verbum apud prudentes Principes de concordia Ecclesiae esse faciendum, aut huic monarchiae et omnipotentiae temporali bonâ fide esse renuntiandum. Quod si aliquam vel levissimam eorum curam habetis, qui in hoc Regno vobiscum sentiunt, et sub imperio clementissimi, benignissimi, et optimi Regis hujus vivunt, liberate eorum stultam simplicitatem ab iis opinionibus, quas ex istiusmodi libris hauserunt; alioquin fanguis eorum super capitibus auctorum pestilentis adeo doctrinae. Sed haec ex ipsa Epistola melius cognosces. Quod superest, Savilium vidi Etonae, ubi sumptibus ingentibus et regiâ magnisicentiâ [gap: Greek word(s)] editio curatur ab homine privato. Haberem multa tibi dicere, quae malo in familiare colloquium servare, ubi dederit Deus, ut te isthîc videam. De meis rebus omnia mei narrabunt, si laboras scire. Scito, in Reginae potestate me esse ac semper futurum, dum spiritus hos reget artus. Patribus Sirmondo et Cottoni plurimam, nisi grave est, a me salutem. Vale, et me ama. Londini, propridie Kalend. Maj. CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCXXVI. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1611.] ILlustrissime Vir, quae nuper ad te scripsi, cum tuis respondi, puto esse tibi reddita. Ex iis dolorem meum cognovisti, quia dignitatis tuae ratio non est habita; quod tamen [gap: Greek word(s)] factum putamus, et magno tuo bono. Nam si tu illo dignus eras loco, et eras profecto dignissimus; haut tamen scio, an ferreum hoc seculum satis esset dignum, quod te videret ad clavum illum Reipublicae sedentem. Omnes hîc boni, qui tuam excellentem virtutem nôrunt, tibi gratulantur, et cum bonarum partium hominibus, quibus eum casum scimus accidisse molestissimum, gemunt.

[note: 1611.] Ac Deus quidem bene vertat! multi tamen putant, majorum malorum haec esse praeludia. Rex serenissimus literis meis factus certior de tuo consilio, privatam in praediis tuis vitam degendi, Deum statim oravit, ut aliam tibi mentem daret, meque jussit te hortari, ne Rempublicam, ne patriam desereres, in hac praesertim tanta virorum insignium penuria. Cogita, non esse te natum tibi solum, sed patriae; quam difficili tempore derelinquere, prodere est. Cogita, omnium bonorum oculos in te esse conjectos, quibus ad desperandum de salute patriae noli, per Deum immortalem! exemplo tuo praeire. Spero equidem, nondum omnes patriae nostrae occubuisse candidos soles. Si tamen peccatis nostris exigentibus, aliter superi statuerint; at magnos viros, ut de Imperatoribus olim dictum, stantes mori oportet. Tu vero mihi ignosce, qui tam libere de his apud te. Meas fortunas tibi esse curae, et meis studiis bene te velle, et scio ipse optime, et nemo nesoit. Quo confidentius te rogo atque obtestor, ut uxori meae consilii rui copiam facias. Illa narrabit tibi praesentem rerum mearum statum, quem ubi cognoveris, quid in posterum sit opus facto; pro tua prudentia statues ipse, et nisi grave est, uxori significabis. Mihi non abs re futurum videbatur, si mora mea in hac Insula adhuc produceretur, quod vehementer optat Rex serenissimus, neque augustissima Regina, opinor, non vult. Nam si ea tempora futura sunt, quae optamus, erunt fortasse isthîc, qui de meo reditu [gap: Greek word(s)] sint cogitaturi; sin [gap: Greek word(s)], quod omen abominor, videor posse hîc [gap: Greek word(s)] et tutum et honestum habere. Utrovis modo eveniat, libris meis carere diutius non possum; et carui profecto nimis diu: [gap: Greek word(s)]. Ne dici quidem potest, quam me haec res angat. Itaque nisi aliter tibi videatur, jussi sororis filium curare, ut hac me liberet sollicitudine. Scito vero, Praeses amplissime, mihi scriptum esse libellum, sive Epistolam ad Frontonem, in qua fraudes multae aperiuntur eorum, qui isthîc doctrinam Hildebrandicam tuentur; et item illorum, qui proditores patriae novos coelites indigitant. Ego Acta publica inspexi, literas manu Garneti scriptas in Museo habeo, quae mendacium horribile refellunt. De his breviter quaedam scripsi, brevi isthuc missurus. Iterum sancte polliceor, nihil esse, quod ad [gap: Greek word(s)] pertineat: neque in hanc veni Insulam, ut novorum hominum novas sententias [note: 1611.] defenderem. Regi scriptio haec perplacet; Proceres vero nostri si Gallis imponunt hanc necessitatem, ut adversus sceleratam doctrinam non sit mutiendum, male Regibus nostris, male existimationi suae consulunt. Postquam omnia descripsero, mittam ad te exemplar unum. Vale, Vir amplissime, et diu felix vive cum tuis omnibus. Londini, progridie Kalend. Maj. CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCXXVII. EIDEM.

[note: 1611.] VIr illustrissime, heri tuas accepi, et quas ad me scripseras, et quas ad amplissimum Legatum [note: Dominum Bauderianum,], nec non ad Emanuelem Demetrium. Illas statim reddidi; has ante diem crastinum non queo: tu tamen factum puta. Video te in praediis tuis adhuc haerere; de quo tuo consilio quid videatur Domino Legato, ex ejus literis intelliges, nam ego [gap: Greek word(s)] qui ausus tamen sum binis literis de eo negotio tecum agere. Serenissimus Rex e venationibus reversus, ut me primum vidit, de tuis rebus sollicite interrogavit; nec obscuram signisicationem dedit Suae erga te benevolentiae. Historiam, cujus spes est facta [note: Supra Epist. DCXCII. et DCCXX.], scito quotidie conscribi. Sed quum instituisset Auctor brevem in tuam gratiam [gap: Greek word(s)], exiit Opus grande, et fere justa Historia rerum Elizabethae: nihil ibi studio partium datum. Urget Rex propositum; sed tempore est opus. De meis rebus omnia, ut spero, jam narravit uxor, cui dedi in mandatis, ut tuo consilio se regeret, si modo tu, amplissime Praeses, ejus copiam illi facere fueris dignatus. Postquam ab illa literas accepero, pluribus ad te de meis consiliis scribam. Deum veneror te servet, Vir illustrissime, et una tecum nobilissimam conjugem cum pignoribus vestris. Scripsi raptim. Londini, a. d. IV. Non. Maj. CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCXXVIII. EIDEM.

[note: 1611.] VIr illustrissime, qui has tibi tradidit, vir bonus est, professione Theologus et Sacerdos. Is in patriam cogitans, quo posset tibi innotescere, exegit a me pro ea, quae intercedit inter nos, notitia, ut haec ad te scriberem. Puto accepisse te, quas ante discessum uxoris, quas eâ discedente,

[note: 1161] quas post discessum ad te scripsi. Ego ex literis meorum cognovi, te ad Fontem Eblaudi esse profectum. Utinam illud iter felix et fausum fuerit! Hoc velim tibi persuadeas, meam fortunam ex tua pendere; tuis enim consiliis regi [gap: Greek word(s)] cupio, qua de re plura uxorem tibi puto dixisse. Promissum a Rege Commentarium noli adhuc exspectare: magnum enim id futurum est Opus, ut Rex mihi non semel significavit, et ipse judico ex iis, quae vidi. Vale, amplissime Praeses, et quam diutissime vive felix cum nobilissima uxore et liberis. Londini, Eidibus Maj. CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCXXIX. EIDEM.

[note: 1611.] ILluistrissime Praeses, quia non constat mihi, an meas omnes acceperis, ideo crebras ad te mittere non vereor, ut scias respondisse me ad omnes tuas; nam post uxoris discessum ad te jam ternas dedi. Tuae ad Demetrium probe sunt curatae, et ipsi in manus traditae. Filium meum ut auctoritate tuâ in officio retineas, et lascivientem in studiis et vita, neque certum ullum sibi scopum proponentem, jubeas meminisse sortis suae et voluntatis meae, supplex te oro. Vale, Vir amplissime, et me ama, qui dies noctesque tibi, et universae domui tuae laeta omnia opto, et a Deo Opt. Max. peto. Londini, a. d. XVII. Kalend. Junias, CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCXXX. FRONTONI DUCAEO.

[note: 1611.] LEgi superioribus diebus, Fronto Ducaee, Vir eruditissime, librum Apologeticum, nuper isthîc ab uno [note: Bellarmino, uti constat ex Thuani Continuat. Histor. Lib. II. pag. 51. et 52.] Patrum Societatis vestrae scriptum, et de communi omnium sententia publicatum. Legi autem eo diligentius et accuratius, (praeter morem sane meum, qui nullius cujusquam mortalium samam solitus appetere, in polemicis hoc genus scriptis operam non amo abuti meam;) non solum, quia in magna exspectatione eam Apologiam, priusquam prodiret in lucem, fuisse intellexeram; verum etiam, et multo quidem magis, quia Epistolam non ita pridem a te ac ceperam, quae Responsionis ejus legendae cupiditate non mediocri me accenderat; quippe quâ ita ajebas esse confutatas famosi cujusdam libelli calumnias, ut jam multorum animi a Societate vestra prius admodum alieni, ejus lectione [note: 1611.] pacati, et vobis penitus sint conciliati. Quin etiam literis iisdem, si meministi, me pro ea consuetudine, quae plures annos Lutetiae Parisiorum inter nos intercessit, rogabas, ut serenissimo potentissimoque MAGNAE BRITANNIAE REGI, omni maximarum exquisitissimarumque laudum genere Principi dignissimo, hoc ipsum signisicare vellem; et postquam per novam hanc Apologiam caussae vestrae aequitatem cognovisset, id agerem apud MAJESTATEM ipsius, quo Religionis vestrae hominum persecutioni, (sic enim dicebas, et ita multis credere lubet,) finis tandem aliquis imponeretur. Atque haec eadem alium etiam Societatis vestrae non obscuri nominis Patrem a spectatissimae virtutis et integerrimo viro, Domino Fabricio Bauderiano, Christianissimi Regis Legato, qui munere suo felicissime hîc perfunctus, in Galliam ante paucos dies est reversus, per literas enixe petiisse, (et erat literis adjectum Apologetici exemplar,) non clam me erat. Itaque nihil mediocre jam de eo libro mihi spondebam, cujus freti genio et tu, doctissime Fronto, et ille alter tuus [gap: Greek word(s)] Regi maximo, literatissimo, judiciique acerrimi, cujus offensum erga Societatem vestram animum reformidare poteratis, probari ipsum tamen posse, nihilo secius confideretis. Mirifice vero gestiebat animus mihi ex ejus lectione cognoscere, quid Auctor ad illa responderet, quae a gravissimis viris atque inculpatae vitae, eandem vobiscum Religionis formam profirentibus, multis ex Ordine vestro solent passim objici; quasi erga Reges et Principes praepostero quodam Religionis zelo parum aequi esseris, et jura ipsorum ac dominationem alienae porentiae amplisicandae studio, multimodis, quoties se daret occasio, scriptis, factis, iretis imminutum. Equidem persuasissimum habebam, sieri vix aut ne vix quidem posse, ut quae tibi scriptio tantopere probaretur, [vide quanti te faciam,] cujus effectus adeo insignes praedicares, de qua tantam spem concepisses, quicquam eorum affine contineret, propter quae non Magnae tantum Britanniae optimi clementissimique Regis offensionem incurristis; sed et multis aliis illustrissimis Principibus, multis Rebuspublicis prudentissimis, universo etiam Ordini amplissimo Senatûs Parisiensis, et [de quo vos video non dubitare, ac multum queri,] omnibus Politicis Societas vestra dudum gravis evasit et suspecta, ne dicam, ingrata et invisa. Quo magis sum demiratus, et stupore

[note: 1611.] quodam inter legendum defixus, cum exspectationi meae adeo pleraque animadverterem non respondere, ut caussam dicere aut comminisci nullam possem, cur tibi, viro intelligenti et perspicaci; cur cuiquam alii, non plane Mamacutho et communis etiam sensûs experti, eos facere animos scriptum ejusmodi potuerit; quod recte aestimantibus non caussae vestrae justa proferre in lucem queat videri; sed illam potius opinionem de vobis, quae plurimorum mentes occupavit, (scitis ipsi, et in HENRICI MAGNI morte experti estis) voluisse confirmare, et magis magisque in legentium animos defigere. Atque ego jam hîc profiteor, de iis duntaxat loqui me, quae ad Principum jura, dignationem, securitatem, salutem denique et vitam pertinent. Nam si quae alia vestris hominibus a quoquam objecta, eâdem Responsione diluuntur, ea nihil ad hanc caussam; neque ego jam illa quicquam moror. Opto magis, eam ut vestri Ordinis Theologis mentem Deus immortalis inspiret, ita det se gerere, ita faxit ipsos [gap: Greek word(s)] [note: Coloss. 111:14.] nihil ut posthac inimici vestri praeter calumnias et ficta crimina habeant, quod vobis objiciant.

Scio quem hodie in multis orbis Christiani regionibus locum Societas vestra obtineat; quid quantumque valeat: quae si a defensione doctrinae Hildebrandicae et Bonifacianae, animique rigore illo praefracto, quem in plerisque vestrûm homines [gap: Greek word(s)] observant, ad aequitatem, lenitatem, et illam, quam pii Patres Graeci appellant [gap: Greek word(s)], Latini condescensionem, animitus traduceretur; magnum haud dubie ad communem Christianorum concordiam et re et exemplo momentum afferretis. Me ut haec ad te simplici animo scriberem, Vir amicissime, non odium aliquod impulit, aut obtrectandi cuiquam prurigo; a quo pestilente morbo, nimis hodie late grassante, mores meos abhorrere, [gap: Greek word(s)], nisi fallor, vel tacente me, fidem fecerint; sed illa ipsa, quam dixi, Epistola petitioque tua, ab optima quidem, credo, voluntate profecta; verum quae male posito prorsusque ruinoso nitens fundamento, plane mihi visa est parum aequa et [gap: Greek word(s)], ac proinde supervacua et [gap: Greek word(s)]. Magno enim in errore versati estis, et tu, optime Ducaee, et tuus ille [gap: Greek word(s)], cum putastis, ejusmodi Apologiam, eo filo contextam, eo scopo scriptam, et Principibus ita aperte [note: 1611.] inimicam, non dico Magnae Britanniae sapientissimo Regi, aut ulli alîi Principi, cui salus sua non fuerit vilis, placere posse; sed cuiquam omnino, qui Principi suo, et dignitati securitatique ipsius optet esse consultum. Equidem sic a libri illius lectione discessi, ut pro satis comperto haberem, te, cum illa ad me scriberes, aut ipsum non legisse, aut non tam judicium fuisse tuum secutum, quam alienae voluntati obsecutum. Novi enim te, et quam miti ingenio sies; neque memoriâ mihi crebri illi in mutuis colloquiis nostris sermones tui exciderunt, omni moderatione et mansuetudine conditi, in quibus te semper publicae tranquillitatis studiosum, subditum [gap: Greek word(s)], et in natis ante pauca secula controversiis, nostro hoc acerrime agitatis, quae ad jura Principum pertinent, plerisque aliis animadverti multo aequiorem; deque auctoribus et defensoribus doctrinae adeo exitiabilis sane, pieque et libere non semel audivi judicantem. Quo diligentius faciendum duxi, ut non magis meum, quam Regis ipsius et aliorum virtute praestantium virorum, qui [gap: Greek word(s)], de illa Apologia judicium et judicii potissimas caussas indicarem; si forte multarum rerum, praesertim Anglicarum, quae ibi ceu verissimae produntur, et tanquam indubitatae fidei affirmantur, horribili falsitate cognitâ, impetrare, quâ auctoritate es, a Sociis tuis posses, ut posthac falsas narratiunculas spernerent; veris, certis atque adeo publicis Actis fidem ne abrogarent, et ad necessarium, nedum justum sui odium Regem [gap: Greek word(s)], ac simul omnes veri amantes provocare desinerent. Quod si fecerint, honori suo, mihi crede, et totius Societatis vestrae melius in posterum consuluerint. Enimvero quam parum candide parumque apte ad conciliandam vobis Principum benevolentiam Apologeticon illud sit scriptum, non est difficilis demonstratio. Nempe hoc agitur magnâ totius libri parte, ut dicta quaedam et sententiae defendantur nonnullorum e vestris, eruditorum quidem hominum, fateor; sed quorum opiniones non paucas Principibus et Rebuspublicis esse pernitiosas, magno consensu prudentes contendunt, et tristissima confirmat experientia. Et appello conscientiam tuam, mi Fronto, num judicio tuo omnia probentur, quae in tuorum libris de hoc argumento legisti? An paratus sis, omnes illorum sententias, ceu [gap: Greek word(s)] defendere? Quod tamen sine ulla exceptione Auctor Apologiae facit. Omnia defendit, omnes tuetur, omnes laudat, uno Marianâ

[note: 1611.] aegre excepto. Equidem is non sum, qui, si quid forte incautius aut inconsultius viro docto in scribendo exciderit, protinus in deteriorem partem id velim interpretari, et in malae mentis argumentum rapere. Bonum virum haec [gap: Greek word(s)] et malignitas non decet; Christianam vero charitatem multo minus. At quoties salus Principum agitur, quoties publica res, cujus incolumitas in Principis incolumitate vertitur, sive apertâ molitione, sive per cuniculos in discrimen adducitur; tum enimvero longe alia res est, alia ratio; neque jam ulli [gap: Greek word(s)] aut molliori interpretationi quaerendae locus; quin immo haud secus ac si esset Pyrrhus aut Hannibal ad portas, commoveri tum bonos cives, contremiscere totis artubus; dirissima quaeque exempla ob oculos sibi ponere, et prae anxia sollicitudine omnia etiam tuta timere; non dico, fas, sed omnino necesse est. Omnis hîc honestus pavor; omnis trepidatio, fortis et laudabilis, omne durius dictum factumve justae suspicioni movendae idoneum est judicandum; in patria praesertim nostra, mi Ducaee, et hoc maxime tempore. Quid enim? Vidit Gallia non ita multos ante annos, quia jura principalia violabantur, divina humanaque jura foedum in modum subverti, omnia susque deque misceri, homines hominibus, cives civibus lupos fieri. Vidit Gallia, postquam Majestas Unctorum Domini in animis civium malorum, et pravâ doctrinâ corruptorum eviluit, duos optimos et fortissimos Reges suos teterrimo parricidio (et quidem eodem fere pacto utrumque) sibi esse ereptos; vidit et luxit, ac nunc etiam luget. Et erit aliquis tamen in Gallia, qui caede tam recente Henrici Magni, Regis heu nuper nostri, bonis omnibus acerbe gementibus, patrocinium eorum Scriptorum securus suscipiat, quos novit Orbis terratum Principibus omnibus esse infestos, eorum coronas imperio Jovis Capitolini [note: Id est, Pontificis Romani.] totis viribus ire subjectum; Majestatem modis indignis minuere; et clarâ jam atque altâ voce, Cornua quae vincatque tubas, contendere, unicum esse mundi universi Dominum; unicum, ut ipsi appellant, Vice-Deum; unum Imperatorem, unum Regem, unum vere Principem, Pontificem nempe Maximum; cujus imperio si quis Regum aut Principum parum se praebeat morigerum, sive in spiritualibus, ut multi saepe; sive in temporalibus, ut superiore seculo Joannes, Rex Navarrae; hunc illâ etiam falsâ imagine Principatûs, quam doctrina ista Regibus concedit, [note: 1611.] ipso jure, etiam ante prolatam a Pontifice sententiam, ut multis placet, velcerte statim a prolata sententia, excidere; ejus subditos omni vinculo naturalis subjectionis esse solutos; ipsum vel subjectorum populorum viribus, vel aliorum Principum solio detrahendum, et tanquam piacularem victimam finibus ditionis, aut etiam e numero viventium, si opus sit, esse exterminandum. Non ignota loquor, neque tibi incomperta. Teruntur omnium manibus Doctoris Martae Neapolitani libri, quibus haec omnia totidem fere literis, et quidem potissima horum in Epistola ad ipsum Pontificem, Paulum V. cui Opus nuncupatur, et cujus privilegio est editum, continentur. Neque vero infrunitus hic Marta quicquam dicit, quod alii multi et ante ipsum, et post ipsum, ore pleno non dixerint, et voce scriptisque docuerint. Nisi tu forte ignoras, quae super hac quaestione nostris temporibus (ne vetustiora attingam) ab Alano, Sandero, Andrea Philopatro [note: Josepho Creswello, qui sub Andrea Philopatri nomine scripta quadam vulgavit. Comlomes.], Treshamo, Carerio, Boziis fratribus, Mosconio, Mancino, Pesantio, Constantino Veruna, Simancha, et innumeris aliis, qua Juris Canonici Interpretibus, qua Theologis, sunt scripta. Omnium instar esse queant duo illustrissimi Cardinales, Baronius et Bellarminus; quorum ille, cum Ecclesiasticos Annales, ingens opus et laboriosum, susciperet contexendos, id unum emunctae naris hominibus videtur negotii sibi dari credidisse, ut hanc de infinita Summi Pontificis potentia mirificam doctrinam, per totam seriem temporum [gap: Greek word(s)] confirmaret: qui etiam Paulo V. Pontificatum ineunti, Gregorium VII. ceu perfectam aliquam ideam legitimae administrationis cum proposuit, hoc videlicet non obscure significavit, eum demum se judicare laude dignum Pontificem, qui dominationis suae caussâ coelum terrae miscere, et universam Europam caedibus et parricidiis implere non dubitaret. Cardinalis vero Bellarminus quantum in simili proposito urgendo sudarit, quantâ contentione et studio negotium gesserit, tot editae ab ipso lucubrationes, tot libri nuper in caussa Veneta contra Patrem Paulum, excellentis doctrinae virum, et alios scripti abunde testantur; omnium vero maxime qui postremus eo super argumento ab illo est paullo ante publicatus, liber adversus virum doctissimum, Gulielmum Barclaium, Jurisconsultum; de qua scriptione quod debeat eorum esse judicium, qui publicas res suas cupiunt esse salvas, ne vel ego aut tu, vel quisquam alius posset ignorare, Senatus primum

[note: 1611.] Venetus [nam ad hos liber prius pervenit] deinde Parisiensis Curiae Patres, quibus salus nostrorum Regum propriâ salute charior, satis caverunt. Sed quid verbis opus? Idem ille Cardinalis Bellarminus in illo suo infausti nominis Torto [note: Id est, libro, quem edidit sub nomine Mathaei Toriti. Vide Eman. van Meteren, Nederl. Geschied. XXXI. Bock Thuan Contin. Histor. Lib. II. pag. 51. 52.], et aliis adversus serenissimum Magnae Britanniae Regem scriptis hoc unum habet, cur Jusjurandum Fidelitatis nolit a Regis subditis Regi praestari, quia id illi videatur aliquo pacto (oblique sane et indirecte, quanquam ne sic quidem; et sunt vel rei ignari, vel meri sycophantae, qui hoc dicunt) Summi Pontificis omnipotentiae repugnare, in quo peccasse, ut quidem illi placet, fidem Catholicam sit abnegasse, et appellatione Christiani sese indignum reddidisse. Hinc videlicet illae lacrymae, et labor ille vestrorum praesertim hominum; qui ita persuasi, nunc cum maxime, quia vident ferrum suum in igne esse, ut aliis quoque idem persuadeant,

Atqui doctrina haec quam sit Principibus metuenda, evidentissime docent tot intra paucos annos aut patratae Principum maximorum caedes, aut tentatae, tot proditiones novae, inauditae, quibus nihil simile priora ulla secula viderunt. Quem vero esse existimas [gap: Greek word(s)] Gallum, cujus intimis praecordiis non haereat infixa, et aeternum sit haesura parricidae, qui [gap: Greek word(s)] Regi nuper vitam eripuit, vox observatione et acri Politicorum omnium meditatione dignissima? Qui a supremae auctoritatis Judicibus de caussa suscepti parricidu interrogatus, quum more patrio in reorum sellula sederet, non per ambages aut aenigmata, sed liquido et diserte respondit, Ideo se, quod fecisset, fecisse, quia Rex Protestantibus Germaniae Principibus opem ferre parans in caussa Cliviensi, Pontifici Maximo rem faceret ingratam; ac proinde dignus esset, qui periret: Deum enim se in terris Romanum Pontificem agnoscere, cujus voluntati, qui sese quovis pacto opponeret, cum se habere [gap: Greek word(s)], et exitio devotum. Ipsissima feralis illius prodigii verba sunt: Papa est Deus, et Deus est Papa. Tantos iste parricida in hac nova doctrina, quae Papam facit in terris Deum, fecerat progressus. Quae quum ita sint, nemo, opinor, sanus cerebri dicat, patricidarum sicas magis Principibus metuendas, quam venenata Alastorum scripta, quae doctrinâ Satanicâ infectas mentes ad parricidia ducunt. [note: 1611.] Non enim tunc incipit aliquis esse parricida, cum ad scelus patrandum manum expedit. Tunc, tunc scelus contrahitur, quando incipit mens doctrinâ Marianae, aut similium illis corrumpi; et parricidii hurror ac detestatio, omnium hominum mentibus a Deo indita, minuitur paulatim et labefactatur; quando, mutatis rerum appellationibus, quod prius existimabatur, ut est revera, [gap: Greek word(s)] inexpiabile, jam facinus laudabile, aut etiam meritorium (dictu horribile, sed multos ita hodie sentire infanda scripta faciunt fidem) incipit videri. Scias hunc certum esse parricidam, cujus animus doctrinam, parricidiorum magistram, semel imbibit. Praeclare, ut semper, B. Ambrosius Sermone primo in Psalmum CXVIII. libidinosum compellans, An putas inquit, tunc primum te intrare meritorium, cum fornicem meretricis ingrederis? Intrasti jam, quando cogitationes tuas meretrix intravit. Intrasti jam, quando ad potiendam prostibuli cupiditatem gressu mentis intrasti. Pulsasti lupanaris fores, quando ad mulieris concupiscendae decorem oculos mentis aperuisti. Nihil hoc verius, nihil certius. Sed et Stoici recte docent, probatque multis sapiens Epictetus; facta mortalium, quae mirari vulgo solemus, ex alta firmaque persuasione mentis [ [gap: Greek word(s)] ipsi appellant] proficisci; neque aliquid posse fingi tam arduum, tam durum aut dirum, quod non alacriter suscipiat; et, quod in se fuerit, intrepide ac constanter det effectum, sive vir, sive etiam puer, cui fuerit mens firmiter persuasa, sic esse opus facto. Igitur omnem laborem et difficultatem esse in persuasione illa informanda et [gap: Greek word(s)] constabilienda; quo semel facto, nihil jam mirum videri debere, si Calanus aliquis Indus, si multae Graecorum civitates, si plurimae hodieque mortuis maritis mulieres barbarae, incendio voluntario vitam finiant: si Mutius [note: Flor. lib. I pag. 10.] aliquis, aut Theodotus, sui periculi oblitus, per medios hostiles exercitus perrumpat; et per tela, per hostes haud dubiam in mortem vadat, quo Duci inimico jugulum petat, et morti illius ipse quoque immoriatur: si Herostratus: [note: Strabo lib. XIV. pag. 640.] aliquis cupiditate famae, quam levis, Deus bone! rei et frivolae, aedem sacram nobilissimam, futuri securus, incendat: si aliqua Arria [note: Martil. lib. 1. Epigr. XIV.] viro suo ad mortem sibi consciscendam praeeat exemplo, et simul dicat, Paete, non dolet: si alia foemina, quo sibi gravem vitam adimat, aut caput in parietes impingat, quia alia ad letum nulla patet via; aut prunam candentem

[note: 1611.] in os immittat: si Castellus aliquis (ut de hodiernis exemplis unum ponam) aetate pene puer, malitiâ senex recoctus, in Regem suum, Regem gloriosissimum et optimum, nullâque re quam clementiae laude magis admirabilem, audeat conspirare, audeat exitium illi machinari, audeat sacram ejus Majestatem pro nihilo ducere; audeat denique securi et Procerum suorum coronâ cincti, os augustum cultro temerare. O vim admirabilem persuasionis! Mihi haec scribenti, et magnitudinem sceleris animo reputanti, totum horrore corpus perfunditur; vix manus officium facit; vix oculi lacrymas tenent: illi ephebo, rerum imperito, nullo usu docto, aut firmato, ad patrandum, quod destinarat, scelus prodigiosum mens constitit; vultus non concidit, neque refugit manus, quod mens conscelerata jubebat exequi. Omnino res admiranda: sed memores tamen ejus, quod modo dicebamus, admirari desinamus. Nam ubi semel honestatis, nedum pietatis verae an falsae, specie mens est occupata, ilicet; periculorum respectus omnis cessat mortis, et cruciatuum, quamvis quaesitissimorum, metus. Quid autem non potest, qui perfectam mortis [gap: Greek word(s)] inducere in animum potest? Dominus est alienae vitae, quisquis prodigus suae. Nôsti vetus verbum:

Quamobrem male rationem subducunt, si qui existimant, securitati Principum suorum fore abunde consultum, ubi in parricidas novis et inauditis suppliciorum generibus fuerit animadversum. Atqui parum est, jam consummatum scelus ulcisci et punire, nisi [gap: Greek word(s)], ut Graecorum habet proverbium; et ad fontem ipsum, unde scaturiit malum, ascendimus; nisi omnes aditus, omnes viae, omnes semitae, quae sive recto, sive obliquo tramite eo ducunt, sollerter investigatae, et mature fuerint obstructae. Quis porro sanus cerebri ambigit, novam hanc doctrinam et libros ei afferendae conscriptos, quibus hodie nihil frequentius, ad Principum contemptum viam munire? Ex contemptu autem facile homines impelli ad prava quaevis consilia, rebelliones, conspirationes, caedes denique et parricidia, omnes intelligunt. At quorsum haec? Inquies; nemo enim eorum, qui in Apologia hac defenduntur, Principum occidendorum auctor unquam fuit. Viderimus postea, num alicujus Galli innocentia hîc defendatur; num aliquis Anglus [note: 1611.] dilaudetur, et coelis inseratur, qui ejusmodi criminis fuerint affines. Interim hoc dico, et eo confidentius dico, quia apud te, quem videor nôsse: etsi nemo eorum, quibus Apologia ista patrocinatur, ad Principum mactationem diserte Lectorem instigat; multa illos tamen docere, ac velut e sacro tripode pronuntiare; quae parricidium meditantibus animos facere, et in nerfando incepto confirmare sint idonea. Itaque talia scripta, et quidem ea ipsa illorum loca tam accurate defendere, an in eo sit ferendum, qui se bonum civem, subditum fidelem, et Domini Jesu discipulum ac sectatorem haberi postulet; te, mi Fronto, judicem fero. Simul velim illud cogites, quam sit periculosum, docuisse aliquid virum insignem, puta aliquem e vestra Schola Theologum, quod per [gap: Greek word(s)] et consecutionum mysteria, consilia dira animo volventibus videatur favere. Saepe enim, quod dicitur, exiguum est; quod e dicto sequitur, magnum. Hoc quam vim habeat, et habet, meo judicio, maximam, peto a te etiam atque etiam, ut mecum heic aequo placidoque animo velis expendere. Nam et operâ eâdem cognoscemus, quo candore Apologiae Auctor in hac defensione sit usus; Principibus aequum, an iniquum se praebuerit; spes denique illa vestra an ex merito venerit. Primus, de quo agitur, est Petrus Ribadeneira, Scriptor de nomine satis mihi notus; de scriptis non adeo. Nam praeter libellum, De tribulationibus hujus seculi, sane pulcherrimum, pauca illius adhuc vidi; et ille ipse liber, unde sunt desumpta verba, quae in controversiam veniunt, ad manum mihi non est. Sequar igitur Apologistae fidem, et concedam illi non invitus, venisse nunquam in mentem Petri Ribadeneirae facinoris tam execrandi, ut parricidia Principum suaderet, aut etiam laudaret, per se quidem et [gap: Greek word(s)] quia tamen non obscuram significationem dedit, Henrici III. dirissimam caedem se probasse; quia etiam parricidae tartarei sic meminit, ut propius multo absit a laudante, quam a detestante, quod in Sectatore Jesu non immerito aliquis demiretur, negari non potest, datam esse occasionem suspicioni haut injustae, quasi eorum saltem Principum caedem non improbaret, qui gratiâ Pontificis Maximi quoquo modo exciderint; quum praesertim pessimo exemplo Principi, quem perditissimus Monachus, proprius subditus, per immane scelus occiderat, ipse professione Theologus, maledicat; Principi,

[note: 1611.] inquam, mortuo, quod vix ab immanitate barbara queat excusari; et quidem ejusmodi Regi, qui vel fatente Apologistâ, utut illi cum Papa tunc non conveniret, semper tamen, dum vixit, et re et nomine fuit Christianissimus. Sed excusat Ribadeneiram Auctor, et furore illorum temporum ait abreptum. Quasi nihil peccaret, qui furorem aliorum sequitur: praecipue is, qui Theologus audiat; non unus e multis, sed primarius, et quidem e Societate Jesu: immo vero in peccato eodem non par culpâ eorum, qui ducere docereque debent, et eorum, qui duci et doceri. Nam [gap: Greek word(s)] [note: Math. v: 13.]. Laudo interim Apologistam, et quod dat, accipio. Nam is ingenue hîc confitetur, rebellionem adversus Henricum III. furorem merum fuisse temporum, quam verissimam sententiam suam nescio an Cardinali Bellarmino sit probaturus, qui Lutetiae egit per illos annos publici furoris, totius conjurationis (Ligam vocant, approbator, fautor et fax praecipua. Nam de Papis duobus, a quibus profectae excommunicationes funestissimum illud patriae furentis [ut hic fatetur] incendium conflarunt, nihil dico. Ribadeneira igitur, expressis ille quidem verbis parricidia Principum non laudat; quem tamen probavimus, videri possie non absurdâ consequentiâ quasdam Regum caedes non improbasse. Hoc vero quid aliud est, nisi animos potius addere parricidia meditantibus, quam a scelesta cogitatione scelestos avertere? Istud autem peccatum Apologistae videatur an bonum factum, equidem nescio; verum scit Deus [gap: Greek word(s)]. Omnes certe Principes, omnes Politici; omnes non ficti, neque artibus corrupti exoticis subditi, Regum praesertim Christianissimorum, gravissime Ribadeneiram peccasse contendent. Atque hoc si candide, ut bonos decet, Apologista esset confessus, ingenuo candori debitam laudem merito suo tulisset. Sequitur Auctor [note: Carolus Scribanius.] Amphitheatri Horroris, Honoris volui dicere; quem librum Apologista cum laudat, tanquam exquisitae eruditionis plenum, suo ipsiusmet indicio sorex se prodit. Nam totius literaturae melioris rudem esse oportet, ac plane quid sit Latine loqui, aut saltem, ut vetus Poeta ait, [gap: Greek word(s)], ignorare, cui naevosus ille liber et [gap: Greek word(s)], atque, ut cum Petro Apostolo dicam [note: 2. Pet. 2: 18.], [gap: Greek word(s)], potest placere. Nae illis, qui amphitheatralem illam et histrionicam verborum ampullatorum [note: 1611.] congeriem ex Apuleji Asino, et aliis praecipue Africanis Scriptoribus nullo judicio collectam admirantur, oleum misere periit et opera, si quam in libris verae Latinitatis evolvendis aliquando posuerunt: nam [gap: Greek word(s)] quidem [gap: Greek word(s)] et omnis solidioris eruditionis ipsos esse [gap: Greek word(s)], et mediocriter docti possunt animadvertere. Sed hujus litis ipsum te, Fronto eruditissime, [gap: Greek word(s)], et una tecum, si lubet, Andream Schottum, virum in his literis insignem, et Tullianae eloquentiae strenuum vindicem. Verum hoc fortasse leve: illud ego non concoquo, et homine candido indignum judico; quod dissimulat Apologista scire se, Clarum Bonarscium per anagrammatismum esse ipsissimum Carolum Scribanium. At quid illi sciunt, qui hoc nesciunt? an vero est aliquis vestrorum in Republica literaria adeo hospes et peregrinus, ut hoc ignoret? Statim ut in lucem [gap: Greek word(s)] illud prodiit, jactatus est Lutetiae Parisiorum liber musteus non una ex caussa: docti prodigiosum dicendi genus mirari; magni viri, qui ad clavum sedent Reipublicae, doctrinam Principibus pernitiosam detestari; omnes Auctorem velle cognoscere et quaerere. Quaesitus est, et nullo negotio statim inventus; neque dubitavit postmodum quisquam, scriptum esse librum [gap: Greek word(s)] a Carolo Scribanio, Collegii Jesuitici in inclyta Antwerpia Rectore; de quo homine quum amicos Flandros, viros ob doctrinam et simplicitatem morum mihi charissimos, interrogarem, nemo unus est inventus, qui vel specie saltem tenus negarent, ipsum esse Scribanium, qui se Bonarscium dici maluisset; virum caetera non inhumanum, [sic enim ajebant] et lectionis multae; virum, qui ubi de hodiernis in negotio Religionis controversiis ageretur, aut de Romani Pontificis potentia, soleat [gap: Greek word(s)],

Quod et verissimum est, et cuivis compertissimum, qui vel semel et in transcursu ejus Amphitheatri infames Ludos spectaverit. Neque hoc nescit Auctor Apologiae; verum dissimulat et tergiversatur. Parum ingenue hoc quidem: nam si librum probabat, cur tam serio negat esse [gap: Greek word(s)] Si non probabat, cur Operis [gap: Greek word(s)], cui ne ipse quidem ejus pater praefigere nomen suum aperte est ausus, defensionem suscipit? Audiamus vero praeclaram defensionem. Negat, Carolum Scribanium libri primi

[note: 1611.] mi capite XII. quicquam dixisse, quo Regum Christianissimorum Majestas sacrosancta, et jura antiqua minuantur. Deum immortalem! adeone frontem periisse de rebus, ut hoc dicere, hoc publicare in Urbe regia, vix dum peracto Henrici Magni funere, certe [gap: Greek word(s)], nec dum positis lugubribus, aliquis sit ausus? Scilicet injuriam Regibus nostris nullam facit, qui non obscure Romanis Pontificibus ita eos subjicit in temporalibus, [nam de his est quaestio] ut si eorum administratio fuerit culpabilis, in potestate sit Papae, non dico, spirituali gladio, paterno affectu in viam rectam revocare; sed temporali gladio, tanquam esset Papa Rex Regum in terris, Dominus dominantium, in ipsos saevire, eos deponere et solio deturbare. At quid est Majestatem gloriosissimorum Regum laedere, et nova jura in cos statuere, si hoc non est? Non sunt igitur, uti video, Reges Francorum sui juris; neque ab unius Dei, sicut hactenus est certo creditum, pendent nutu; sed precario regnant, et vicariam, nescio quam, potestatem habent, a Romano Pontifice, vero Gallorum Rege, ut Canonici sentire nos volunt, sibi demandatam. O Gallia, ô patria mea, quam tu alia longe nunc es, atque olim fuisti! Sed ignoscamus Apologistae: credamus, eum non perfidiâ in Reges suos, verum ignorantiâ peccare; nescit enim, credo, Regum Christianissimorum jura, quae nemo tamen germanus civis et cordatus Gallus aut potest, aut debet ignorare. Nescit, quid Papae Bonifacio VIII. Rex Philippus, Philippi Audacis filius, Pulcher, rescripserit. Nescit, quid ejusdem Regis magnanimi auspiciis Sarra Columna, et Nogaretus Narbonensis fecerint. Adiret igitur Sorbonam, et celeberrimae illius Scholae Doctores consuleret. Doceret eum Sorbona, quam fuerit hactenus in Galliis periculosum, hoc nescire. Narraret, quoties ipsa Ordini amplissimo assensum praebuerit, severe in eos animadvertenti, qui mitiora longe quam Scribanius dixissent. Commemoraret eorum exempla, qui vel prioribus seculis, vel hoc nostro, ut Joannes Tanquarellus, Florentinus Jacobus, et Thomas Blanzius [note: De his vide sis J. A. Thuanum Histor. lib. CXIV. mox in initio.], quod de temporali potestate Papae ausi essent mutire, poenas meritissimas luerunt. Omitto recens exemplum in thesibus de Jure Canonico editum, a viro docto, et alias optimo, utrique nostrûm notissimo, bonarum literarum Professore Regio publicatis. Sed nihil agimus: negat enim Apologista, de Gallorum [note: 1611.] Regibus loqui pseudonymum Bonarscium, verum de immanibus Tyrannis, quales olim fuisse accepimus Dionysios Syracusis, et alibi alios. Negat? hoc vero mirum et portenti simile mihi videtur, virum gravem, genere vitae Theologum, adeo sine ullo pudore esse, ut, quae verissima sciat esse, et omnium legentium oculis exposita, negare sustineat; quae nôrit esse falsissima, ea affirmare non vereatur. At quid igitur sibi vult, ô te appello, quisquis es, Apologiae hujus Auctor; te appello, et conscientiam tuam convenio, quid (inquam) sibi vult lemma hoc capiti illi ab Auctore praefixum? Societas, inquit Calvinista, evertit Galliae Regnum, cum docet, Pantificiam excommunicationem in Galliae Reges esse validam. Haec est thesis, adversus quam totius illius capitis disputatio est instituta. En Galliae Regnum; en Galliae Reges. Quorsum autem, si de Galliae Regibus non agitur? Ubi Apologistae candor? ubi sinceritas? ubi conscientia? Res ita habet. Scopus Bonarscii eo capite est, disertissimum virum, Arnaldum, Advocatum Parisiensem, refellere, et plures alios, qui scripserunt, Jesuitas contraria dogmata legibus Regni Gallici tueri, cum docerent, illam Paparum excommunicationem Regum nostrorum debere esse validam; quae non sacris arcere, verum Regno; non emendare vitam Regum, sed tollere, nisi cedant imperio, propositum habet. Adversus haec majorum nostrorum indubitata axiomata pertendit Bonarscius, Romanum Pontificem habere potestatem, si quis legitimus, verus, certus Rex Galliarum, jure suo abutatur, subditos vexet, denique Regni formam in tyrannidis speciem mutare videatur; hunc ut possit, non dico, Ecclesiae communione privare, quod olim fecit Ambrosius in Theodosio; nam de eo genere excommunicationis litem Arnaldus nullam moverat; sed deponere, dejicere, et in illius locum Regem alium instituere. Inde ista verba in ejus capitis contextu: Nihil tamen Pontifex in Galliae Regem? Audin'? Regem. Et paulo post: Vestigia P. Tarquinii in Collatini lecto sat justam causam dederunt: nulla justa est Gallum abrogandi? Deinde: Dices neminem retro Gallorum Regem anathemate percussum. Quid apertius? quid clarius? Ecquid Apologistam pudet? opto magis quam spero. Nam qui aequivocationis emplastro fraudes, mendacia, perjuria tegere nôrunt, his frontem aeream licet habere, cor involutum et multiplex. Notum

[note: 1611.] vero jam omnibus, quam lubrica vox sit apud doctrinae istius auctores, TYRANNUS; neque jam hoc verbo aliud aptius ad [gap: Greek word(s)] distinctionum et aequivocationum praestigias. Apologista igitur, cum dicit, Bonarscium non de Regibus Gallorum, sed de Tyrannis loqui; etsi manifestissime, ut probavimus, falso loquitur; non tamen mentiri, sed aequivocationis beneficio uti dicendus. Tyrannus enim publicâ notione in Schola Sorbonae et aliis antiquae simplicitatis legitimo Principi opponitur, et eum significat, qui imperium non suum per vim aut malas artes invasit. In doctrina vero Hildebrandica Tyrannus audit, quamvis legitimus Rex, qui a Pontifice fuerit excommunicatus. In hac ambiguitate ludere Apologistam, et fere omnes hujus doctrinae auctores, caeci sunt, qui non vident; Principum suorum hostes sunt professi, qui vident, et negare tamen sustinent. Par omnino et similis Apologistae ingenuitas, cum aliquanto post negare non reformidat, eundem Bonarscium octavo capite libri primi Guignardum designasse, cum totis ingenii viribus quendam Ordinis Jesuitici depraedicat, et in coelitum refert numerum, qui propter scripta seditiosa, (furore illorum temporum hic quoque abreptus, cujus equidem doleo vicem; sincere loquor, [gap: Greek word(s)]) et contra Regum nostrorum jura, supplicio fuit Lutetiae affectus. Minus miror, Apologistam ingenio heic uti suo. Nam Scribanius, cum illa scribebat, Ordinem amplissimum, cujus decreto supplicium illud fuerat exactum, reveritus, nomen ejus, quem coelo donabat, non est ausus enuntiare. Voluisse illum, sed magno aliquo metu fuisse impeditum, declarant haec ex illius capitis indigitamentis verba [note: Pag. 70. edit. 1606.]: Tenebris ego te nunc condam, amica lux: patere; fors dabo te aliquando, clarissimum sidus, liberiore campo. Iterum: Recludam te, illustris urna, clarissimi sideris fida custodia. Apparet voluisse, et vehementissime quidem voluisse nominare, nec ausum tamen; alio tempore constituisse nomen sideris novi effari, et quidem, sicut olim Pindarus fecit, [gap: Greek word(s)], praesens silentium foenore luculento velle pensare. Metûs autem caussam fuisse hanc, nemo ambigit; ne forte ea res Societati vestrae, ante paucos tum menses Lutetiam admissae, fraudi esset; et hoc Bonarscium ipsum significare voluisse, non ausim quidem pro certo affirmare, qui oraculorum interpretem non profiteor; suspicor tamen [note: 1611.] ex istis verbis: Tegat illa membrana dignitatis. Et statim: Satis magnam carnificinam tenue velamentum tegit. Quicquid hujus sit, Guignardum certe sequens dispuratio de caussa supplicii, ita perspicue demonstrat, ut ne sol quidem meridie claro sit clarior. Nam suaviludius est Apologista, cum argumentatur, non sentire Auctorem illo capite de Guignardo, quia illum, de quo sentiebat, appellet ultimum nihil amplius doliturae domûs innocuum piamentum. Non enim posse nominari ultimum, qui solus ex illo Ordine poenas in Gallia luerit. O argutias! Jam primum istud falsum est; nam et alii sententiam passi, ut Alexander Hajus [note: J. A. Thuanus. Historiar. lib. CXII. anno Christi 1595.], qui perpetui exilii damnatus. Deinde quam nugatorium est, exactam verborum proprietarem ab eo Scriptore exigere, cui nihil placet nisi novum et insolens? Sed injuriam facit Bonarscio Apologista, ignorans cum Jurisconsultis ipsum esse sic locutum, qui ultimum posse dici non abnuunt eum, quem sequitur nemo, etiamsi praecedat nemo. Si per graviora tua studia licet tibi, inspice, sodes, duo illa Amphitheatralia capita; non dubitabis, hoc sentire Auctorem, hoc docere: nostros Reges, Francorum, inquam, Christianissimos Reges, non minoris duntaxat excommunicationis telo peti posse a Papa; verum etiam majoris illius fulmine afflari; quae Principes aut mente, aut viribus destitutos, (nam his solis metuitur id fulmen) Regnis vere fuis exuit, et subditos impiâ audaci armat in Christos Domini, Dominos suos: quod si propter doctrinae hujus assertionem, legibus antiquis et piissimis poenae a quoquam fuerint exactae, hunc in beatorum Christi Martyrum, [ô novam et doctrinae Christi contrariam doctrinam!] numerum esse referendum, pro Martyre colendum. Haec ubi cognoveris, non peto a te, ut facias, quod ante paucos annos Joannes de Roa fecit in Hispania, qui Jesuita quum esset, professionem mutavit, et factus Augustinianus, librum scripsit, De Juribus principalibus defendendis et moderandis juste: quem librum ait Baronius Annalium Tomo sexto, Romae se exspectare incredibili cupiditate, ut statim publice cremandum curet. Hoc ego a te non peto; illud te vehementer rogo, ut de Apologistae fide et sinceritate erga Reges Christianissimos, quid sentire nos oporteat, ipse statuas. Nam equidem inter pestilentis alicujus doctrinae auctorem, et ejusdem defensorem, quid admodum intersit, non video. Sed omittamus Amphitheatralem

[note: 1611] istum Scriptorem, melioris omnis doctrinae pus atque venenum. Tertius ordine Cardinalis Bellarminus sequitur; in cujus crebro repetita defensione vellem Apologistam, quam acrem se suorum Symmystarum, et nominatim hujus propugnatorem ostendit; quod in caussa justa juste in eo reprehendere nemo posset, tam civem bonum et dignitatis securitatisque Regum nostrorum, ac Principum etiam aliorum a Deo institutorum studiosum, probasset; quod pietas, quod fides subditi, quod imitatio Jesu, quod recens Regis nostri caedes, exigebant ab illo, ut serio faceret. Nunc quis Principum suorum amans, et de salute eorum sollicitus, patienter ferat, eum sine exceptione Auctorem defendi et laudari, idque Parisiis, cujus doctrinae, ceu Principibus inimicae, exitiabilis et funestae, Ordinis amplissimi Patres nigrum theta nuper adeo praefixerunt? Quid? An illi Senatus Parisiensis inane nomen sine re videtur? et nihilne sibi metuit, qui tam manifesto Patrum amplissimorum auctoritatem aspernatur? At vir magnus est Cardinalis Bellarminus, et de Romana Ecclesia bene meritus. Non jam disputo, bene an fecus de Ecclesia Romana esse meritus dici queat is, cujus scripta cantum justissimae invidiae Sedi illi et Pontifici, nihil tam insolens sibi fortasse vindicanti, conflarunt: poterat certe Bellarminus et de Romana Ecclesia, et de universo nomine Christiano mereri haut paullo melius, si ingenium, quo excellit, et doctrinam, pio charitatis fervore succensus, ad tollendam potius quam augendam Ecclesiae scissuram contulisset; si quanto studio et diligentiâ non jam [gap: Greek word(s)], quem Patres Ephesini Concilii olim fugiendum in Ecclesia monebant, ut et Patres Carthaginenses, typhum seculi; sed Principibus terribilem Papae omnipotentiam, et spiritum superbiae, Ecclesiae exitiabilem, tot lucubrationibus suis acerrime propugnavit; tantum studii et diligentiae impendisset, ut malis Ecclesiae, per aliquot jam secula assidue gementis, et ad pristinam disciplinam revocari gestientis, aliquod pro sua virili remedium procurasset. Tunc vere magnus Bellarminus ab universi Orbis Christian is audiret; tunc unanimi concentu, Principes pariter et Principum subditi, laudes ejus nomenque celebrarent. Nunc quo pacto sine perfidiae nota fideles Principum subditi laudabunt, quae contra Regum jura, et in Principum certam perniciem Cardinalis Bellarminus scripsit tam multa? [note: 1611.] quae tibi quum sint non incognita, eorum commemoratione hoc loco supersedebo. Quare desinat, moneo, Apologista, piis et prudentibus hominibus, quos salus et securitas Regis Christianissimi et [gap: Greek word(s)] Ludovici XIII. et augustissimae Principis, Reginae matris, habet sollicitos; quorum oculis mentis observantur quotidie, tot horrenda bella, jam inde a temporibus Hildebrandi ex hac caussa in Europa exorta et crudelissime gesta; tot rebelliones, proditiones, caedes et parricidia, nostro seculo ab hoc fonte profecta; qui denique Gallici Imperii Majestatem illibatam et sartam tectam conservari, et ad posteros transmitti cupiunt: desinat, inquam, nominis Bellarminiani [gap: Greek word(s)] et inane terriculamentum objicere. Ad populum phaleras, ad pueros hanc [gap: Greek word(s)]. Viri graves sunt, qui se huic doctrinae opponunt, pietate erga Deum, fide erga suos Principes, constantia in dictis factisque, admirabiles. Hi doctrinam Gregorii VII. et Bonifacii VIII. gravissimis Edictis saepe olim, et nuper admodum a se damnatam, semper exsecrantur, semper exsecrabuntur. Neque vero indignari debet Cardinalis Bellarminus, hanc in Gallia prodigiosam doctrinam improbari, rejici, explodi; quam constat neque fuisse hactenus unquam in Regno Francorum probatam, neque antiquis Ecclesiae Patribus, per longam plurium seculorum seriem, fuisse cognitam; et cum disciplina atque exemplo Domini Jesu e diametro manifestissime pugnare. At per Deum immortalem! quid illis venerat in mentem, qui sibi tibique, mi Ducaee, persuaserant, Apologiam istam, quae tot locis Bellarmini scripta adversus serenissimum Magnae Britanniae Regem tuetur, et quae Garnettum Martyrem toties dilaudat, eidem Regi prudentissimo ratione ullâ posse probari? Existimarunt illi videlicet, Regem JACOBUM, multorum aliorum Principum similem, susque deque illa habere, neque ad ipsius cognitionem libros ejus argumenti pervenire. Itaque facile esse, Majestati illius persuadere quicquid luberet. Qui si Regem nôssent, tantae temeritatis nunquam sese obligassent. Nihil enim illum fugit eorum, quae a vestris hominibus, aut quibusvis aliis de hac Pontificis temporali potestate scriptitantur; adeoque Majestatem ejus nihil istorum latere patiuntur sui ministri, quos habet ubique fidissimos, ut hanc ipsam Apologiam ante plures menses, vix dum absolutâ ejus in Galliis editione, et nactus sit, et percurerit,

[note: 1611.] si quam forte ingenuae mentis et sincerae notam observaret; ac mox cognito, cum hoc elogio rejecerit: Qui hostes meos defendunt, inquiens, hostes mei sunt. Qui proditionis manifestae compertos, ac voluntate saltem parricidas laudant, et Martyres faciunt, pro communibus omnium Principum proditoribus et parricidis haberi digni sunt. Recte sane hoc et prudenter, ut omnia, Rex maximus: nam quid aliud de eo libro Majestatem ipsius par erat judicare, cujus pars magna Bellarminum hostem ipsius manifestum, et novos coelites, Garnettum atque Oldcornum, tuetur, et beatos praedicat? Ac de Bellarmino quidem plura nunc non addemus; qui suum illum librum contra Barclajum, a Barclaji filio, memoriae et doctrinae patris strenuo vindice, et a pluribus aliis, videbit brevi soricinâ naeniâ confossiorem redditum. Porro pergamus. Cardinalem Cardinalis excipit, Bellarminum Franciscus Toletus; Societatis quidem ejusdem; at mentis, ut vere affirmare posse videor, non ejusdem: multa enim Toletus scripta edidit; multos in Sacras Literas eximios Commentarios conscripsit, in quibus nullum, quod sciam, doctrinae Hildebrandicae vestigium, nisi forte leviter impressum, apparet. Memini, cum ante annos viginti, et quod excurrit, Toleti in Euangelium Joannis Commentarii ad Theodori Bezae manus primum pervenissent; qui tum forte eundem divinum Euangelistam in publicis Lectionibus exponebat; virum illum, ut erat doctissimus pariter, et doctorum candidissimus aestimator, impense Toleti illud Opus mihi in privato colloquio laudasse: et merito. Nam in ejus scriptis, quae legi, cum excellente rerum Philosophicarum et Theologicarum notitia par certat modestia; quae, judicio meo, tum in alio quovis Scriptore, tum in Theologo potissimum, laus est vel praecipua. Ac licet non negaverim, Toletum in ornando Romano Pontifice admodum liberaliter aliquando agere; nova tamen portenta sententiarum, qualia Bellarminus e foecundo suo pectore multa promsit, apud illum non invenies. Nihil dicam de libro contra Barclajum, qui quantus quantus est, totus est, non [gap: Greek word(s)], verum [gap: Greek word(s)] et portentum novi generis: sed vel unicus Recognitionum pusillus libellus, in quo Bellarminus [gap: Greek word(s)] scilicet [gap: Greek word(s)], scripta sua recensuit, quam foetus est novarum et mirabilium sententiarum? Unam aut alteram, exempli gratiâ, afferam. Pasce oves meas, hoc est, ait Bellarminus, Regio more impera. Et hae sunt Cardinalis [note: 1611.] illustrissimi [gap: Greek word(s)], quibus nihil melius ab eo possumus exspectare. Tale et illud: Paulus de jure Caesari subjectus non fuit; nec ad eum appellavit, tanquam ad Superiorem suum. Item istud ex eodem libro: Pontifex olim de jure Imperatori subjectus non fuit: et id genus alia multa, ad Romani Pontificis, in terris degentis, [gap: Greek word(s)] novo audaciae exemplo excogitata: quae aliquis fortasse credat Judaeus Apella; at nemo credet gnarus veteris fidei, veteris disciplinae et Historiae. Dolebunt potius veri Christiani omnium novitatum aspernatores, per istiusmodi novas inventiunculas ad priscam fidem abolendam (Deus omen avertat!) viam muniri. Enimvero Cardinalis Toletus, etsi eruditissimus, et Bellarmino, uti dicebamus, longe moderatior, homo tamen erat, et falsas opiniones cum suscipere ipse, tum aliis tradere poterat; quum praesertim in ea civitate et inter eos versaretur, qui dissentientes a se, in iis maxime capitibus, quae ad potentiam Pontificis amplificandam faciunt, haut facile, sicut accepi, essent laturi. Quae igitur ex illo afferri solent, de vi majoris excommunicationis in tollenda Principibus jurisdictionis exercendae facultate; quae item de usu aequivocationis et retentione mentali, ea quocunque tandem auctore prodantur, explodenda, et cum detestatione Christianis omnibus censeo despuenda; et eo quidem vehementius, quo majore probitatis opinione fuerit, qui illa docet. Quare Toletum nos quidem hîc non defendimus; quod solito candore facere Apologista conatur: miramur magis, virum, alias probum, adeo abominandis dogmatis et nomen suum, et scripta maculasse. Nam et Jesuitas nominare possum, quibus illa perfidiae magistra aequivocatio, humanae societati perdendae inventa, non probatur, ut quidem in ea disputatione Toleti explicatur. Sed non sine caussa dubitare hîc animadverti viros graves; fueritne illa vere Toleti sententia, quae hodie in illius instructione, sive Summa Casuum, legitur. Liber enim ille post mortem demum Auctoris, nisi fallor, est editus; et quidem sine ulla Praefatione, quae fidem faceret, omnia esse Toleti genuina. Tum autem editiones illius circumferuntur ita variae, et invicem discrepantes, ut suspicio sit, multa [gap: Greek word(s)] adjecta esse, quae Auctor fortasse, si viveret, obelo transfoderet: atque inter illa haec duo forsitan loca fuerunt, de quo tamen nihil affirmamus. Sane etiam in Maldonati Jesuitae scriptis, quae postquam ipse diem

[note: 1611.] clausit supremum, sunt edita, nonnulla auctoritate quâdam censoriâ fuisse mutata, et temporis praesentis opinionibus accommodata, audivi qui affirmarent, viros fide dignos. Transit deinde ad Marianam Apologista; cujus Institutionem Principum occidendorum [sic jure appello eam Marianae disputationem] cum damnat, facit, quod virum probum decet. Sed an serio damnat [gap: Greek word(s)], ut ait Euripides, an extremis labiis, et cum aliqua subtilitate, non abs re dubito. Video enim, non esse vestrae Societatis hunc morem, ut quod alii laudant, alii vituperent. Marianam autem partim aperte laudant, partim hanc ipsam illius disputationem defendunt P. Ribadeneira, Scribanius, qui se mentitur Bonarscium, Gretserus, Martinus Becanus, et plures fortasse alii, quos non vidi. Cur hoc vehementer magis magisque indies suspicer, accipe. Allatus est non ita pridem ad serenissimum Regem liber Anglicus, hîc deprehensus, nescio unde e regionibus transmarinis in hanc Insulam ad eos missus, qui Romano Poncifici adhaerent. Suspicari licet ex Epistola Auctoris, scriptum esse librum in Italia; quem etiam ibidem fuisse editum, nonnulla suadent; non minime autem illa verba, PERMISSU SUPERIORUM, quae imâ paginâ primâ habentur. Ejus libelli duae partes sunt: prior Epistolam continet P. Cottonis declaratoriam ad Reginam, in sermonem Anglicum versam; posterior, Dissertationem adversus eos, qui post Henrici Magni caedem accusare doctrinam vestram sunt aggressi. In hac parte, ubi primo doctrinam de occidendis Principibus Ordini vestro non probari testatus est; ubi etiam multa narravit (sed ficta omnia et falsa) de praemiis, a Ludovico XIII. Rege Christianissimo, et augustissima Regina in vos collatis, pensandae injuriae, quam ab osoribus vestris accepistis: mox ad Marianae seriam defensionem anonymus ille Scriptor se accingit; praefatus, propterea id a se fieri, quia P. Cotton in Epistola sua, sive modestiae, sive brevitatis caussâ, vel potius tempori serviens, Marianam reliquerit indefensum; velle itaque se, quod Epistolae illi deest, supplere; et operâ eâdem cum Jesuitas, tum Ecclesiam Catholicam a suspicione pravae doctrinae liberare. Affirmat igitur, Marianam totâ illâ disputatione non de Regibus loqui, sed de Tyrannis. Quod diabolicum esse mendacium, affirmamus nos; nam de Henrico III. Rege legitimo, non de aliquo invasore Mariana loquitur [note: 1611.] Tum addit, tractari eo loci quaestionem a plurimis agitatam; quos omnes quum moderatione superaverit Mariana, non ausus liquido affirmare, quod alii cerro definiunt; satis ex eo posse intelligi, illos, qui Marianae librum ejusmodi doctrinae obtentu Lutetiae condemnarunt, non Marianam, sed Jesuitas; immo non Jesuitas, sed ipsum Jesu Christi sanctissimum nomen, (ô blasphemum os!) odisse. Ipsa Auctoris verba hîc subjiciam, ut per eos, qui isthîc Anglice nôrunt, intelligas, nihil me comminisci: They are enemies of that holy name of JESUS, that condemned Mariana for any such doctrine. Hoc est, ad verbum: Illi sunt inimici sancti nominis JESU, qui condemnarunt Marianam propter talem doctrinam. En tibi, mi Fronto, unius Jesuitae; aut e magnis Jesuitarum patronis unius, sed non solius, judicium de prudentissimis Senatûs Parisiensis Patribus, qui illam Institutionem Marianae ultricibus flammis meritissime addixerunt. Quod si huic Scriptori fidem habemus, ne P. quidem Cotton aliter sentiebat, quando Epistolam illam ad Reginam matrem scribebat; sed animum dissimulans, Phocylidae praeceptum usurpabat, [gap: Greek word(s)]. Ego malo credere, magnam istum terrae filium P. Cottoni injunam facere: vides tamen, mi Fronto, quam longe absint ab eo multi hodie, ut Marianae illam dirissimam Diatribam detestentur. Et quare, obsecro, parricidarum magistrum exsecrarentur, quibus parricidia placent, parricidae laudantur, et beatitudine Martyrum digni censentur. Plane ejusdem hominis est, Marianae probare judicium, et prodirores ac patricidas consecratione dignos judicare. Nam Sixti V. Orationem, ut puto, non ignoras circumferri, vere an falso, in Consistorio Romano post Henrici III. caedem habitam. Neque fugit Romanorum Censorum Judicium, qui alia quaedam Marianae scripta nuper notarunt, istud non notarunt, in quam partem a rerum peritis sit acceptum. Nam in hac re, si unquam in alia, jure licet de illis Aristarchis regulam Juris civilis usurpare: Qui tacet, consentire videtur. Excusat tamen illos Apologista alicubi, et nihil pronuntiatum Romae adversus parricidialem Marianae Instructionem ait, propterea quod nemo fuerit, qui eo nomine Auctorem deferret et accusaret. Mirum vero, quum de Marianae libris instituta semel esset cognitio, nemini Censorum illorum venisse in mentem hujus dispurationis,

[note: 1611.] illâ, quam notabant, millies, imo [gap: Greek word(s)] millies pernitiosioris. At latebat eos liber ille Marianae. Hoc vero quis credat? Quis non videat, dictu esse ridiculum? Nisi quod aliis utuntur oculis, cum res Papae agitur; aliis, cum res Principum: in illis Argo oculatiores sunt; in his talpâ caeciores. Marianae igitur disputationem, quae Lectores ad Principum suorum parricidia instituebat, non viderunt: sanctissimum Senatûs Parisiensis Decretum contra parricidam Castellum, quia in eo pauca verba erant Papae ingrata, viderunt, et aeternum detestando exemplo, Censurae suae illud subjicere non dubitarunt: [gap: Greek word(s)] [note: Matth. XXIII. 34.]. Sed neglectis rationibus omnibus, quae suadere contrarium valerent, agamus cum Apologista benigne, et credamus ipsum vere [gap: Greek word(s)], sine fuco et fallaciis, simplicitate Gallicâ, non levem aliquem hiantis et male parati calami errorem in Mariana damnare; sed totam illam ejus Dissertationem detestari, sicut locis aliquot profitetur: adhuc tamen haeret in luto; nec qui se expediat, honestam satis rationem video. Nam quare aliorum caussam tuetur, qui adversus Protestantes Germanos Marianam magno studio defenderunt? Ego non capio, quomodo possit Apologistae constare facti ratio; cum defendi aliis probat eum Scriptorem, quem ipse non semel gravissimis verbis detestari se ostendit. Jam quod in illo sermone pronuntiat, libros alios reperiri, de quibus omnes sileant, millies Marianâ periculosiores; quos libros intelligat, aut quorum accuset silentium, multi, opinor, juxta mecum ignorabunt. Quibus autem periculosiores? Non sane Principibus, quorum Majestas minuitur, dominatio destruitur, vita petitur per Marianae doctrinam. De animarum fortasse periculo dicet se locutum et haeresi; sed de eo nunc quaestio non est: neque vero si id ageretur, difficile esset, qua rationibus, qua Patrum testimoniis probare, pestilentissimam haeresin esse doctrinam Hildebrandicam. Fallor vero, aut non defuturi sunt, qui ex illis Apologistae verbis conjecturam faciant, necdum satis intelligere eum magnitudinem criminis a Mariana admissi; quando parricidam Henrici III. Regis Christianissimi, non secus ac [gap: Greek word(s)] aliquem Heroem, laudibus in coelum tulit, et alios ut similia susciperent parricidia, diligenter instituit. Vide vero ingenium hominis et candorem! Wecheli haeredes gravissime accusat, quorum sumptibus posteriorem Marianae [note: 1611.] editionem curatam dicit; eos non accusat Jesuitas, qui Wecheli haeredibus ejus consilii fuerunt auctores, qui Moguntiae Typographo, Balthazari Lippio, potestatem imprimendi fecerunt; qui singula folia cum ederentur, videre potuerunt, et silentio saltem suo factum probarunt. At quae haec est iniquitas? quae [gap: Greek word(s)]? aut quid est nocentem absolvere, innocentem premere, si hoc non est? Wecheli haeredes mercatores sunt, neque literarum ullam peritiam profitentur; et Francofurti ad Moenum degunt. Significatum est illis a Jesuita non vulgaris existimationis, allatum esse ex Hispania Marianae librum; semel jam Toleti editum cum approbatione Superiorum Societatis Jesuiticae, et Regis Catholici privilegio; eum, novâ limâ perpolitum, bono publico in Germania editum iri. Ab illis nihil amplius petitum, nisi ut sumptus facerent; de caetero ne solliciti essent; Moguntiae enim curâ Patrum Societatis Jesu librum iri editum. Ita dictum, ita factum est: [gap: Greek word(s)]. Wecheliani pecunias, ut quidem iste ait, dederunt; caetera omnia Jesuitae administrarunt, idque Moguntiae; ubi Wecheli haeredes, aut quosvis alios Protestantium gratiâ multum pollere, audivi hactenus nunquam. At Jesuitae quid ibi possint, et Patres Archiepiscopalis Collegii, Christianus orbis jam novit. Et non pudebit Apologistam, ejus editionis culpam omnem in Wecheli haeredes transferre? Non pudebit, palam, ut Poeta ait, [gap: Greek word(s)]? Parricidam Henrici IV. [note: Franciscum Ravailliacum. J. A. Thuan. Histor. Contin. lib. III.] lectione Marianae ad scelus concipiendum fuisse stimulatum, alios affirmare scio, alios negare. Literarum nullam eum habuisse cognitionem, a pluribus accepi; quare concedamus Apologistae, quod scribit, nihil parricidae illi cum Mariana fuisse commercii. Sed quod addit idem Auctor Apologiae, non solum falsum fuisse eum rumorem; verum etiam quodammodo esse optandum, ut ille Alastor Marianam legisset; nos ejus voti gratiam illi facimus, et mecum, scio, omnes subditi fideles. Est enim falsissimum, eos, qui caedes Principum suorum cogitant, lectione Marianae ullo pacto ad mutandum propositum posse adduci. Nam quid invenient, quod eo ducat? Videbunt Theologum e Societate Jesu certo consilio hanc quaestionem tractare, An liceat Regem legitimum, puta Henricum III. Regem Galliarum Christianissimum, postquam a paucis seditiosis, sed dostis (nam his arbitrium permittit Mariana, ut de capite Principis sui statuant) coeperit Tyrannus

[note: 1611.] appellari, occidere? Videbunt concludi ad extremum, licere; videbunt infandam Satanae progeniem, fraterculum Jacobum Clementem [note: Hic Dominicanus occidit Henricum III. Thuan. Histor.], ob patratum parricidium magnificis verbis in coelum tolli. Haec scilicet prodigium hominis, Ravailliacum dico, adduxissent, ut scelus detestaretur. Velim igitur doceat me Apologista, quibus verbis Marianae utendum fuerit, quibus argumentis, ut scopum assequeretur suum; et subditis persuaderet, pium esse facinus, Regem suum, cum opus foret, occidere. Admirantur Graecorum Critici maximum Poetarum, qui Agamemnonem inducit, suis reditum in patriam suadentem, oratione quâdam miro artificio figuratâ, et verbis, si accipias simpliciter, plane contrarium suadentibus. An existimat Apologista, Marianam eodem artificio in illa disputatione usum? Haec quidem mira Philosophia est, paucis nota; cujus si Ordinis amplissimi Patribus venisset in mentem, in Marianae sacerrimum librum nunquam, credo, adeo severe animadvertissent. At ne sîrit Deus immortalis; Deus, per quem regnant Reges, ne sîrit, ut qui malo erga Principes suos animo sunt, [ecquis autem Principum tam felix, adversus quem nemo subditorum male sit animatus?] in Marianae librum incidant, et eum similemve alium Scriptorem in consilium adhibeant. Emanuelem Sa defendit post haec Apologista; in quo miseret me hominis frustra laborantis, ut qui [gap: Greek word(s)]. Vera defensio erat unica et sola haec; ut fateretur Auctor, multa Emanuelem, si minus animo malo, certe per imprudentiam scripsisse, et suis illis Aphorismis inseruisse, Principibus nimis periculosa, et proinde bonis omnibus detestanda; verum ista in postremis editionibus Lutetiae fuisse sublata. Hujusmodi oratio et speciem aliquam ingenui candoris prae se ferret, et spem nonnullam Lectoribus relinqueret, posse olim fortasse, etiam aliorum e vestra disciplina hominum similes sententias emendari a vobis, aut tolli. Nunc fatetur quidem Apologista, esse nonnulla sublata ex illis Aphorismis; sed errasse tamen Auctorem, cum illa scriberet, hoc vero negat et pernegat. Quidni autem? aquam e pumice citius expresseris, et Herculi clavam prius extorseris, quam ex ore Apologistae erroris alicujus consessionem elicias, quoties de Jesuitarum aliquo agitur. Nam in fide quidem Jesuitam errare non posse, atque adeo esse hoc unicum [gap: Greek word(s)], caeteris, quae solent a Poetis plurima commemorari, posthac adnumerandum, [note: 1611.] si nescis, mi Fronto, et puto nescire, docebo te, ab Apologista doctus, hoc ipsum disertis verbis affirmante. Sic ille capite tertio, ejus exemplaris, quod ad serenissimum Regem fuit missum, paginâ CXIX. Jungantur in unum, ait, dies cum nocte, tenebrae cum luce, calidum cum frigido, sanitas cum morbo, vita cum morte; et erit tum spes aliqua, posse in caput Jesuita haeresin cadere. Magnum hoc, Deus bone! et singulare Societatis vestrae privilegium. Loiola nimirum, Auctor vester, suis omnibus, ut jam disco, praestat beneficium, quod Jesus Christus [gap: Greek word(s)], et ipsa bonitas, singulis Christianis absolute nunquam promisit. Enimvero Apologistae parum est visum, si tantum Societati vestrae tribueret, quantum Patribus in Concilio congregatis, et ut Scholastici loquuntur, repraesentativae Christi Ecclesiae tribui vulgo solet; nisi etiam singulis Jesuitis [gap: Greek word(s)] largiretur; quod peculiare Papae, et quidem in Petri sella sedentis, (nam alioquin et Papas errare in fide, docuerunt satis Marcellinus, Liberius, Felix, Honorias Primus, Joannes duo, XXII. XXIII. atque alli) privilegium esse, hactenus audiebamus. In quo an summum Pontificem Paulum [gap: Greek word(s)] et consentientem sit habiturus, non est meum quaerere; ipse viderit. Gratulor interim Apologistae, quod tam inusitatae insolentiae dictum ei non exciderit, sedente Romae aliquo Sixco V. qui si jam viveret, doceret illum (nisi falsa sunt, quae de ejus animo erga Ordinis vestri Patres narrantur) Petri successor, Petri Apostoli verbis, [gap: Greek word(s)] [note: I. Pet 5:5.] doceret ipsum, [note: I. Cor. 11:3.] [gap: Greek word(s)] assidue cogitare, Evenire cuique posse, quod cuiquam potest.

Sed nihil humilis, nihil mediocris spirat hic Scriptor; qui etiam alio Apologiae istius loco, vocem docti viri et magni Poetae laudat hujusmodi: Imperium literarum est penes Jesuitas. Scire, credo, voluit Apologista, celeberrimae Academiae Parisiensis eruditissimos Professores, et inclytam Sorbonam, omnesque adeo, qui literas ubique colunt, quâ jam conditione viverent, sub quorum imperio militarent, et quos Imperatores colere ipsi manipulares aut gregales deberent. Nimis hoc quidem profecto candide; at quam

[note: 1611.] prudenter, hoc rerum statu, idque Lutetiae, haut scio; illud scio, in ipsa Lutetia, ne alia loca commemorem, viros extare doctrinâ et dignitatibus praestantes, qui hanc adeo ambitiosam jactationem, et ridiculum non minus quam superbum, [gap: Greek word(s)], sibilo sint excepturi; quique imperare se Jesuitis, non Jesuitas sibi, aequum esse sint dicturi. Verum e diverticulo in viam. Quaero ex te, eruditissime Fronto, nihilne Sa peccaverit, cum haec scriberet; haec Confessarios doceret? Clerici rebellio in Regem non est crimen laesae Majestatis, quia non est Principi subditus. Nihilne etiam, cum ista? Tyrannice gubernans juste acquisitum dominium, non potest spoliari sine publico judicio: latâ vero sententiâ, potest quisque fieri executor. Potest autem a populo, etiam qui juravit ei obedientiam, si monitus non vult corrigi. Nimis scire velim tuum super his judicium. Nam equidem cum e nuperis Parisiensium Typographorum editionibus ista animadverterem esse sublata, putabam inter vos constare, nequiter ea ac pernitiose dici scribique. Sed errasse me, ex Apologia hac didici; cujus Auctor in Aphorismis Sa nullum observat vitium, nisi quod homines quidam infirmi, ait, male ejus verba interpretabantur. Quinam autem, obsecro, isti sunt infirmi et [gap: Greek word(s)]? Ii nimirum, qui in doctrina Hildebrandica nondum satis magnos progressus fecerunt; qui tenerioris adhuc frontis sunt, quam ut palam profiteri audeant, Regem suum alîi, nescio cui, Regi subditum esse, in temporalibus pariter ac spiritualibus, jus in illum habenti vitae et necis: qui inducere in animum nondum possunt, rebellionem in legitimum Principem a Clerico profectarri, laesae Majestatis crimen dici non debere. Isti procul dubio sunt, quorum imbecillitati et tenellae adhuc conscientiae a correctoribus Pariliensibus est consultum; sceleratis quibusdam Aphorismis e conspectu eorum ad tempus sublatis, qui propter infirmitatem scientiae et conscientiae suae, sine gravi scandalo legere eos non poterant. Plane ut in Eleusiniis olim sacris et opertaneis non statim ad arcanorum omnium notitiam tyrones admittebantur; sed per gradus et longa temporum intervalla, epoptae ad percipienda [gap: Greek word(s)], et sanctiora sacrorum accedebant. Ita doctrina Hildebrandica temporibus est divisa, neque [gap: Greek word(s)] et semel tota solet tradi; tempore siquidem opus est, ut ingenitam omnium etiam Paganorum animis opinionem de reverentia et fide [note: 1611.] Principibus debita, etiam dyscolis, etiam persecutoribus, homines Christiani paullatim deponant; ut Regnum Christi non esse hujus mundi Regnum, (quod Christus ipse dixit) dediscant: et contra, Regnum Vicarii Christi Regnum esse hujus mundi, atque adeo mundum universum complecti, (quod Papae multi dixerunt, et hodie plurimi acerrime defendunt) discant sibique persuadeant; ut Pasce oves meas, doceantur esse, Regio more impera; ut Clericos omni Principum jurisdictione, in quorum terris nati sunt et degunt, esse penitus exemptos credant; atque hanc esse veram Libertatem Ecclesiasticam, ut omnes, sive privati, sive Principes, soli Papae et ejus ministris humilem servitutem serviant. Haec theoremata, et similia his, quae tantâ contentione Romae a Bellarmino, et passim ubique locorum a Bellarmini consecraneis, Hildebrandici dogmatis assertoribus, pro fidei Catholicae articulis, proh dolor! obtruduntur; sunt illa [gap: Greek word(s)], quibus longo tempore initiari eum oportet, qui sit futurus [gap: Greek word(s)] capiendo magno arcano de Romain Pontificis omnipotentia in Regibus deponendis, et Regnis auferendis, atque ad alios ex utilitate Ecclesiae, hoc est, Papae voluntate, transferendis. Apologista vero cum Sa excusat, et ait, eum, quando negat, Clericos rebellione crimen laesae Majestatis incurrere, non id agere, ut Clericorum crimen hoc pacto minuat; sed contra potius, ut multo id reddat atrocius; serione loquitur, an ludit? Ludit certe, et simplicitati Lectorum illudit. At tu mone iilum, sodes, quaerat Marrucinos, fatuos, stultos, et [gap: Greek word(s)], quibus tam lepidum commentum narret. Serenissimus Rex hujus sermonis fraudulentam vanitatem et intelligit, et ejus auctorem detestatur. Ecquis vero puer fraudem non deprehendat, qui modo non ignoraverit, quid in vestrorum Scriptorum libris hodie Libertas Ecclesiastica nuncupetur, et quam vim habere illam Hildebrandicae disciplinae Doctores contendant? Sciat Apologista, non ignorare sapientissimum Regem, quid de exemtionibus Clericorum Cardinalis Bellarminus, quid de vi mirifica Libertatis Ecclesiasticae, cum alias saepe, tum nuper in controversia serenissimae Reipublicae Venetae cum Pontifice maximo, Joannes Antonius Bovius, Carmelita [note: Thuan. Histor. lib. 137.], et plurimi alii Romae, in oculis ipsius Papae, scripserint et docuerint. Sciat, non latere Regem, ausum esse Marianam in illius ipsius Operis, de quo ante

[note: 1611.] diximus, lib. I. cap. X. hoc praeceptum Regi Catholico dare: Neminem, inquit, ex sacrato Ordine supplicio, QUAMVIS MERITO, subjicito. Est et illud frivolum ac ludicrum, quod pro magno tamen ab Apologista jactatur; verba, quae supra retulimus, ex Aphorismis Sa fuisse detracta. Nam hoc simpliciter ita dictum, nego esse verum, immo falsissimum esse pertendo: extant enim hodieque illa omnia in editionibus, Antwerpiae et Coloniae curatis. Quod autem in iis, quae Lutetiae a paucis annis prodierunt, non compareant, quis fraudem non suspectet? aut quis tam [gap: Greek word(s)] et fungus intelligat caussam, cur illa Parisiis omitterentur, quum alibi retinerentur, fuisse aliam nullam, nisi hanc, quod Henrico Magno Regni habenas tractante, exitialis haec Principibus doctrina non tam libere ab ejus assertoribus Lutetiae docebatur, atque fit alibi? Sunt, qui dicant, etiam Româ prodiisse eorundem Aphorismorum quandam editionem, locis aliquot emendatam. Verum id quoque jure merito cordatis fit suspectum. Nam quare Romani in Aphorismis Emanuelis quicquam mutarent ejusmodi, qui dies noctesque id agunt, ut ea dogmata probent esse Catholicae fidei vel praecipuum caput? Certe tanti momenti articulum, ut qui aliter sentiat, Christianus esse nequeat. Proferatur vel Papae, vel Aristarchorum sententia, adversus hanc illorum Aphorismorum doctrinam, palam, et quantâ par est, severitate pronuntiata. Tunc credere incipiemus, bonâ fide, non ad fucum faciendum, fuisse illa sublata. Tunc viri pii, qui pro Ecclesiae pace et concordia Deo Optimo Maximo preces cum gemitu et suspiriis assidue fundunt, mutare sententiam incipient, et credere desinent, quod fere jam ipsis est pesuasum; frustra aliquid moderationis ab illa civitate exspectari, in qua illustrissimus Cardinalis Bellarminus, et tot alii minorum gentium Scriptores, jussu Pontificis, ut multi existimant, aut permissu saltem, quod negari non potest; jura Principum et Regum Majestatem [gap: Greek word(s)], quod ajunt, novis quotidie paradoxis, ceu machinis quibusdam et tormentis bellicis oppugnant et funditus nituntur evertere. Venimus ad Andream Eudaemono-Joannem Cydonium e Creta, simul ad res Anglicas, in quarum mentione fidem illius Apologista sequitur, devenimus. Ergo de rebus Magnae Britanniae, quarum praecipue gratiâ, occasione et literis tuis natâ, ut initio dixi, haec mihi scriptio est instituta, si lubet, mi Ducaee, paucis [note: 1611.] agamus. Quanquam quid opus jam de istis? aut quid de illis dici potest, quod non dictum sit prius, et saepe reperitum? Cui autem bono toties eadem? Video enim, certum hoc esse fixumque, non dicam huic Apologistae, aut Germano Cretensi Andreae; sed omnibus omnino partium vestrarum Scriptoribus, ut rerum, quae hîc contigerunt, veritatem aegre admittere ad aures velint; cognitam vero ut palam agnoscant et fateantur, nullo pacto posse adigi. Placet, veras narrationes animis obfirmatis repudiare; placet, falsas fictasque consectari; mentiri denique sine ullo existimationis saltem suae respectu, aut mentientibus assentiri, placet ac lubet. Deum immortalem! quis vestros homines [gap: Greek word(s)]? aut quis illos fascinavit, ut prudentes scientes veritari, vinci ad extremum nesciae, filiae Solis, Naturae sorori, ut est apud Tertullianum, tantâ pertinaciâ cornua obvertant? Est pretium operae, hominum ejusmodi spectare iniquitatem et amentiam. Nam cum de rebus Moschorum, Moschis non inviti omnes credamus, Turcis de rebus Turcorum, Japonibus de rebus Japonum; neque ulla tam barbara gens est aut fera, cui propriam suarum rerum Historiam narranti, non plus fidei simus habituri, quam cuivis extero et alienigenae; de rebus tamen Anglorum isti veris Anglis fidem omnem abrogant, aliis credunt, nescio quibus, longe remotis, odio et malevolentiâ corruptis; postremo Graecis, et quidem Cretensibus. Jam cum sit scriptum, in ore duorum aut trium stabit omne verbum [note: Matth. XVIII. 16.], istis nulla copia testium, nulla dignitas personarum, non privata scripta, non publica Acta; ac ne ipsa quidem Regis optimi, quo veritatem nemo pluris aestimat, quo nemo illi magis devotus; tamen ne hic quidem efficere potuit, ut redire ad sese, pudori suo consulere, et desinere falsa comminisci aut probare propterea velint. Quid agas? stat sententia adamante fixa: in eos, qui de Religione non eadem per omnia sentiunt, convitia et maledicta oportet congerere. Hoc pietatis officium; haec laude digna et officiosa sunt mendacia; si tamen dicenda mendacia. Pontifex, qui, docente Bellarmino, potest efficere, ne peccatum sit peccatum, ne Caesar sit Caesar; cur non id quoque efficiat, ne mendacium sit mendacium? Et hoc scilicet est Dominum Jesum, qui audit ipsaVeritas, cui nihil falsum potest placere, imitari; et quidem non caeterorum hominum Christianorum more, sed peculiari instituto, et religione sanctiore:

[note: 1611.] id agere, id totis ingenii viribus contendere, ut veritas; veritas, inquam, certa, explorata, omnibus nota; de qua vel dubitare, insania sit, cui se opponere, furor est, artificio narrandi, constantia in mentiendo, et consensu mentientium obscuretur, ac de memoria hominum, si pote, tandem funditus deleatur. Nam quid aliud illi volunt, qui Elizabetham, gloriosissimae memoriae Principem, et dum vixit, Deo charissimam, Reginam praetensam, [barbarorum enim hominum hae sunt elegantiae] crudelem, immitem, cruoris avidam, Christiani nominis hostem acerrimam et persecutricem; Lupam denique Anglicanam, passim hodie appellant, et ut talis fuisse ab omnibus credatur, quantum ingenii viribus valent, annituntur? Texuntur multis paginis, sed magna ex parte vacuis, eorum catalogi, qui toto regni ejus tempore, quod longissimum fuit, vel ob proditionem, vel ob nefas aliud Regni vetitum, supplicio sunt affecti. Deinde istud esse Anglicanum Martyrologium, miseris populis, et rei veritatem ignorantibus persuadetur. Quin etiam ad conflandam Elizabethae ma jorem invidiam, simplici narrationi pictura est adjecta; hoc est, mendacia mendaciis sunt cumulata, scelera sceleribus, portenta portentis. Videre est in eorum libris de persecutione Anglicana, Catholicorum alios ferarum pellibus insutos a rabidis canibus dilaniari, alios ad equorum praesepia alligatos, foeno ibi pascendos. Cernas alibi glires pelvibus inclusos Catholicorum viscera exedentes. Omitto alias suppliciorum diras et horribiles species, in cerebris fingentium pingentiumque impie et sceleste natas, neque in hoc Regno visas unquam, aut videndas. Dicas, cum scripta istorum legas, quamdiu [gap: Greek word(s)] Elizabetha regnavit, vicos urbium Anglicarum sanguine Catholicorum inter dira tormenta effuso semper maduisse. Adeo, ne ad tentandam quidem inter membra Ecclesiae Dei concordiam, locum relinqui ullum voluerunt, neque spem ullam bonis superesse. Enimvero non semel, aut iterum; sed saepissime, idque a viris optimis responsum est; mitissimae Reginae et omnibus piis voluptatem nullam; verum contra, dolorem longe gravissimum mortes Catholicorum Pontificiorum solitas afferre: caeterum omnia ista supplicia, de quibus tantae tragoediae excitantur, partim falsissima esse; partim, si quae vera sunt, (et sunt nonnulla; pauciora tamen per totum spatium Regni Elizabethae, quod fuit annorum quinque supra quadraginta, [note: 1611.] quam per quatuor annos Reginae Mariae) ea horribili carmine Bullae Pii V. duobus annis minimum esse posteriora: illum esse fontem proditionum pene quotidianarum, quae in caput maximae Reginae ope Diaboli sunt contextae, ope Dei immortalis sunt detectae. Porro ex proditionibus leges natas esse, multo quam prius severiores. Harum legum poenas, qui postea subierunt, de fulmine Pontificis et dura necessitate, quae ab invita Regina et prudentissimis ipsius Consiliariis eas leges expressit, cur jure merito quererentur, habuerunt: de ipsa autem Regina, aut illis, qui fuere tum illi a Consiliis, cur quererentur? Licuit Romano Pontifici Pio V. Reginam diris devovere; omnes sibi morigeros Reges, Principes, populos, in ipsius pernitiem et ruinam universi Regni excitare, in eamque rem omnem lapidem movere? Reginae et Proceribus ipsius, quo pestem impendentem averterent, leges serre, quae sunt latae, non licuit? Quondam Romanus Senatus, postquam patresfamilias aliquot servorum suorum conspiratione periissent, Senatusconsulto, quod Silanianum esse dictum, servos omnes sub tecto heri occisi repertos, nullo sontis aut insontis discrimine, capitis damnavit. Non defuerunt in Ordine amplissimo, quibus ea lex durior videretur. Sed erat tanti salus et securitas civium Romanorum; cui ut consuleretur, ne illa quidem ratio est repudiata, quae aliquid ex iniquo trahebat; quod existimarent magni illi prudentiae civilis Antistites, paucorum privatorum injuriam publicâ utilitate abunde compensari. Legerunt dubio procul in antiquis Historiis et legitimae severitatis exemplum, et plura alia non minus memorabilia inimici hujus Regni: legerunt, inquam, et si quid in illis est aequitatis aut disciplinae politicae, probarunt. Quare igitur latas pro securitate Elizabethae leges damnant? Cur tantopere quiritantur? Si fateri verum licet, tot clamorum haec vera caussa est. Ut sicariis Cornelia lex non placet, neque Remmia quadruplatoribus; ita illis, qui Principum alicujus vitam habent invisam, quive aliquid de Marianae doctrina degustarunt, leges illae supra modum displicent, quae ipsum praestant innoxium et securum. Jam, quod dicitur, Religionis suae caussâ Catholicos morte affici solitos, regnante Elizabethâ; gravissimum id quidem esse crimen, si vere objiceretur; libenter fatemur: sed qui sciamus falso objici, meram esse calumniam, meram sycophantiam affirmamus. In hoc Regno, mi Ducaee,

[note: 1611.] legibus vivitur, legibus in sontem animadvertitur. Quomodo igitur Religionis caussâ morte affici Catholici in Anglia potuerunt, quum nulla unquam in hoc Regno lex fuerit rogata, quae Religionis Catholico - Romanae modestam sine factione, aut res novandi cupiditate, professionem morte afficeret? Quin ea fuit Reginae Elisabethae clementia, ut multos saepe legibus Regni damnatos, ipsa absolutos dimitteret; si modo agnoscere ejus legitimum impenum, et Hildebraudicae doctrinae magis pernitiosis capicibus vellent renuntiare. Hac moderationis prudentiâ, non autem Religionis mutatione, Joannes Hartus, Jesuita, post longam cum Joanne Rainaldo, viro eruditissimo, disputationem, et vitae suae consuluit, et libertarem sibi peperit; magnâ vel eo nomine dignus laude, quod damnatâ Edmundi Campiani obstinatione in asserenda Pontificis Romani potestate temporali, sive potius omnipotentiâ, aliis bene sentiendi exemplum, quod sequerentur, praebuit. Et vero secuti sunt, cum Jesuitae nonnulli, ut Bosgravius; tum alii plures, ut Risthonus et Hortonus; omnes eo nomine vitam et libertatem nacti. Qui si adhuc vitali aurâ apud vos fruuntur, et libere loqui audent, verbis sine dubio; sin autem, silentes, praesentiâ suâ mendacii omnes arguunt, qui Catholicos vestros solius Religionis caussâ solitos in Anglia tradi carnifici, impudentissime dictitant. Atenim nemo ignorat rerum hujus Insulae peritus, non in odium Religionis Catholicae, quae in Ecclesia Anglicana paucis emendatis, et ad pristinam simplicitatem revocatis, quoad ejus fieri poterat, cum maxime viget, leges latas fuisse, quae ab aliquot annis obtinent; sed temporum necessitatibus eas fuisse expressas adversus Romanos Pontifices, potestate sua licenter nimis abutentes; et tunc quando illae ferebantur, Reginae Elisabethae, fulmine a se afflatae, vitam eripere cupientes, atque omnia in ejus Regno sursum deorsum permiscere satagentes. Si Pii V. Bullam infaustam, quae [gap: Greek word(s)] jure dici queat, legisti; et quae deinceps ad sententiam atrocem executioni mandandam cogitavit, paravit, quantumque in ipso erat, effecit apud Gabutium et Catenam, Scriptoresque alios Italos, et ipsius Pii encomiastas, aliquando observasti; non potes dubitare verissimum esse, quod jam dixi. Ut interim nihil hoc loco referam, quod facillimum esset, de antiquis Romanae Curiae in Reges Angliae, Ordinem Ecclesiasticum, et cum Proceres, tum populum injuriis, vexationibus [note: 1611.] et angariis, alibi locorum nunquam auditis, et modum fidemque superantibus rapinis, quorum malorum tot hodieque exstant testes locupletissimi, quot rerum Anglicarum ab annis sexcentis supersunt Scriptores; tot testimonia ineluctabilia, quot fere paginis constant Matthaei Paris Historiae, viri omnium citimae aetatis Historicorum Anglorum (nisi cui placeat Willielmum Malmesburiensem excipere) eruditissimi, et Romanae alioquin Sedis acerrimi defensoris. Equidem postquam hoc genus Auctorum diligentius versavi, satis intellexi, Angliam, quando rerum potiente Henrico VIII. Pontifici Romano nuntium remisit, grande illud, et aeternum memorabile facinus ad extremum peperisse, quod dudum malis victa, per aliquot secula maximis cum aerumnis suis parturiebat. Possem hoc tibi sexcentis argumentis demonstrare, si id nunc agerem. Adferam huc tantum prophetiam cum primis memorabilem viri pietate et doctrinâ maximi, Roberti, Lincolniensis Episcopi, qui sub Pontificibus Gregorio IX. Coelestino IV. Innocentio IV. vixit, ac demum sub Alexandro item IV. moriens, ante annos CCCLVIII. posteaquam illâ ipsâ, quâ obiit, nocte et praecedente, longam querimoniam apud circumstantes Presbyteros ac Monachos de infelicissimo Ecclesiae statu effudisset; Papam omnium malorum caussam esse confirmans, eumque propterea Haereticum, et eatenus Antichristum appellans, tandem in his verbis beatam animam Deo reddidit: Non liberabitur [inquiens] Ecclesia ab AEgyptiaca servitute, nisi in ore gladii cruentandi. Nôrat videlicet sanctissimus Praesul, et vere Dei plenus, non solere eos, qui sive jura, sive injurias Pontificum defendunt, quicquam remittere, aut querimoniis cujusquam, licet aequissimis, vel tantillum moveri. Itaque multo ante futurum in Anglia divinavit, quod tandem aliquando factum videmus; ut Reges Angliae cum universo Clero, et cunctis Laicis, e dura ac longa captivitate, atque ut ipse loquebatur, e servitute AEgyptiaca, vi et armis sese in libertatem assererent. Non ignoro, varias esse hominum sententias de occasione, quam arripuit Henricus VIII. magni incepti perficiendi; sed mihi gravissime errare videntur, qui in Henrici facto haerent, neque ad priora tempora animum revocant. Quemadmodum enim mortis caussam nemo sapiens ultimae, quae hominem rapit, horae tribuit; sed prioribus vitae temporibus, per quae moriendi caussae paullatim sunt contractae: sic, repudiatae, et tanto

[note: 1611.] cum omnium Ordinum applausu rejectae auctoritatis Pontificiae, altius repeti caussae debent, in antiquis Anglorum Historiis inveniendae. Quare, etiamsi Henricus VIII. non fuisset, viam tamen fata invenissent, et quod factum est, futurum fuit, quodque in Anglia videmus accidisse, etiam in aliis Regnis, ne dubita, eveniet, cum erit mensura plena, et Deus volet. Nam [gap: Greek word(s)] mutationem hanc Anglicanam esse factam, longa pax insecuta, quies publica, inaudita felicitas primo Elizabethae, deinde serenissimi Regis Jacobi, videntur probare. Atque has Anglorum veteres Historias si isti adeo animosi Curiae Romanae Patroni, quantâ par erat diligentiâ, evolverent; si candide res memoriâ patrum, et heic et Romae gestas, aequis ponderibus examinarent, atque iidem Summo Pontifici eorum, quae legissent, veritatem simpliciter exponerent; nae illi rem facerent cum Ecclesiae universae utilem, tum ipsi Pontifici Maximo apprime honestam. Sperarem facile eo pacto futurum, ut caussas rerum in Anglia novatarum melius et [gap: Greek word(s)] caperent; prorsusque fore confiderem, ut de Elizabetha Anglorum honestius sentirent; et rationes ad defensionem illius a fidelibus ejus subditis saepissime allatas, quas modo breviter attigimus, non adeo superciliose et maligne rejicerent. Verum age, Elizabetham mittamus, Principem, vel fatente invidiâ, illustrissimam, et cuivis priorum Regum, vel nominatissimorum, comparandam. Quid? an cum serenissimo Rege JACOBO, nunc, Dei gratiâ, felicissime regnante, [qui utinam regnet quam diutissime, bono suorum subditorum natus, Regi Christianissimo conjunctissimus] multo aliter hodie agitur? An illi sua virtus admirabilis, et illa divina in negotio de Religione moderatio, quicquam apud vestros profuit? An caussae Pontificiae patroni, inter lenitatem aequitatemque tanti, tam eruditi Principis, tam paci studentis, et praefracta atque [gap: Greek word(s)] quorundam [gap: Greek word(s)] ingenia discrimen ullum statuerunt? Nihil minus; totum enim, quod postulant, aut nihil auferant oportet isti homines, si volumus Catholici aut Christiani dici; minoris non impetraveris ab illis earum appellationum usuram. Omnia sine exceptione probanda sunt, etiam quae priora secula ignorarunt. Alioquin statim audies: Qui peccat in uno, reus est omnium. Nec refert, si illud unum neque Sacris Literis fuerit contentum, neque priorum seculorum Conciliis cautum; cujusmodi illud est, [note: 1611.] famosum et funestum Ecclesiae (sic mens ominatur, neque aliter judicant prudentes [gap: Greek word(s)]) dogma de temporali Pontificis potestate, et jure deponendi Reges, ac Regna dandi. Serenissimus itaque Rex Jacobus, qui hanc doctrinam, ut priscae Ecclesiae inauditam, respuit; ut pernitiosam suo aliisque aliorum Principum Imperiis, Ecclesiae vero exitiabilem, detestatur, exsecratur; Cardinali Bellarmino Catholicus non est, ne Christianus quidem. Quid igitur est? Juliano similem appellat Cardinalis, cum suo diri ominis Torto; ipse torquendis Scripturis, quo ambitioni serviat, tam Juliano apud B. Cyrillum similis, quam Rex Jacobus est dissimilis. At enimvero testisest universa haec Major Britannia, et hoc nôrunt etiam in caetera Europa quam plurimi, serenissimum Regem, quando voluntate Dei et legibus Regni ad hanc, virtuti ipsius non minus quam generi et sanguini debitam, Coronam ejus Majestas est accita; inter reliquas animi dotes vere regias, infmitum etiam quoddam desiderium secum attulisse, (non temere profecto in illo horridiore axe conceptum; sed coelitus a Deo infusum) concordiae in Ecclesia Dei omni ratione honestâ procurandae. Et quum Majestati ipsius persuasissimum esset, nullam se Deo immortali victimam gratiorem, nullum [gap: Greek word(s)] acceptius posse offerre, quam si subditos suos a varietate opinionum ad mentium unionem, a dissensionibus ad consensum in vere antiqua fide primaevae Ecclesiae traduceret; ut hujus, alteri Josiae convenientissimi, voti compos fieri posset, quid ille statim initio Regni sui non fecit? Quid comitatis, humanitatis et benignitatis desiderari potuit, quod non abunde ejus Majestas illi parti subditorum suorum obtulerit, praestiterit? Non ad aulica ministeria, amicitiam et familiaritatem cum ipsius Majestate, non ad honores aditus, nullum denique beneficentiae genus est illis denegatum. Videres brevi spatio temporis multos ex Romana formula Catholicos, ad Dignitatem Equestrem per Regis munificentiam conscendere. Videres derepente, nescio unde ex ignotis locis, agmina Catholicorum vestrorum prodire, versari in luce, in ipsa interioris admissionis cubicula Palatii sine difficultate ventitare atque admitti. Et quum multos quotidie Rex pietate admirabilis, de controversiis hujus temporis cum illis sermones haberet; erant, qui ultro manus darent; erant, qui a proposito non dimoverentur; omnes sua libertate utentes, omnes religiosum animum

[note: 1611.] Principis sui, et in tam alta fortuna adeo exquisitam omnium hodiernarum controversiarum peritiam et facundiam attoniti stupentes. Restabat una nota, quae Catholicos Pontificios, et Catholicos Protestantes (ô quando haec distinctio cessabit, et fiet unus grex, unum ovile!) invicem separaret; mulcta quaedam florenaria, per superiorum temporum turbas vestris imposita. Hanc differentiam [gap: Greek word(s)] Rex Jacobus non patiens, statim sustulit; mulctam vetuit exigi; exactam jussit restitui. At scin' quomodo? non obiter, aut dicis caussâ, more Principum, quos non voluntas facit liberales, sed frontis infirmitas, chrestologos; verûm plane serio; ita ut magna pecuniae vis, (duo et quinquaginta millia florenorum semel sunt relata,) ex ea caussa collecta, eo rediret, unde fuerat ablata. Quid multa? Sola fere jam erat virtutis aut vitii nota, quâ cives a civibus, qui non parum diversâ conditione prius vivebant, distinguerentur; caetera pari conditione inter se agitabant. O vere tum beatos partium vestrarum Catholicos, sua si bona nôssent, et suo se pede metiri didicissent. Nam praeter publicam professionem et [gap: Greek word(s)], quam sperare in hoc Regno eo tempore, magna fuisset stultitia, quid restabat, quod possent viri prudentes jure desiderare? At dices, scio, mi Ducaee, non fuisse diuturnum hunc vestrorum in istis regionibus statum. Et vere dices. Neque enim clementissimo Regi suâ clementiâ, quamdiu optabat, uti licuit. Optabat autem semper uti; fecissetque adeo, nisi per illos ipsos stetisset, ad quos hic tantae bonitatis fructus perveniebat. Fictae et simulatae virtutes stabiles non sunt, et temporibus metuunt mutari. Serenissimi Majoris Britanniae Regis excellentissimae virtutes, atque illa cum primis bonitas, [gap: Greek word(s)] et benignitas, quas in ejus Majestate vel ipsi hostes praedicare coguntur, naturae ipsius, non minus quam spirandi et respirandi facultas, sunt coalitae, nunquam nutaturae, cum bono Deo, nunquam nutandae. Non igitur Rex animum priorem erga subditorum suorum illam partem mutavit, sed illi subditi erga suum Regem, suum [gap: Greek word(s)], fidem perfidiâ mutantes (de parte loquor, non de omnibus Catholicis vestris; ne hoc sîrit Deus!) vim indoli naturaeque ipsius attulerunt, et ad repudiata prius consilia invitum traxerunt; neque prius a furore destiterunt, quam indulgentissimi Domini sui Majestatem coegerunt, si se, si suos, si publicum [note: 1611.] statum vellet falvos, legibus, quarum vim hactenus inhibuerat, vim suam permitteret. Cum quidem et Rex, et omnes patriae suae amantes, sunt coacti summae prudentiae testimonium Reginae Elisabethae Consiliariis reddere; qui solam hanc impediendi vestros, ne res novarent, et Rempublicam a fundamentis verterent, rationem expeditam et efficacem, nec minus necessariam esse judicarunt, si aliquanto durius haberentur. Nam quis jam consilium hoc damnare audeat, aut mitius aliquid Regi prudentissimo suggerere? postquam vestrorum adeo multi, simulac mollius a benignissimo Principe sunt habiti; [gap: Greek word(s)], et aequa commodâ mente pati, vitio humani ingenii non valentes, melioris se fortunae capaces non esse, rebus ipsis comprobarunt. Regi enim, a quo benefica, ne spe quidem unquam antea sibi concepta, acceperant, eam gratiam retulerunt, ut ad delendam e memoria hominum ipsius Majestatem, una cum affectibus ejusdem omnibus, Regina conjuge, Principe Henrico, et caetera sobole tota, nec non Proceribus Regni universis, ingenii vires omnes conferrent. Equidem invitus facio, quod malorum praeteritorum memoriam hoc loco renovem; qui potius optarem, aut nunquam vestros ea hîc tentasse, quae scelestissime tentarunt; aut, quia facta infecta fieri nequeunt, postetioribus saltem consiliis et fidelitatis argumentis a se editis, contractam ignominiam penitus delêsse. Verum cogit me instituti ratio, pauca hoc loco de rebus, a vestris Catholicis hîc gestis, disserere. Novi enim et te, et multos alios viros probos certorum hominum veteratoriâ malitiâ deceptos, de rebus, quae sunt hic gestae, et quae geruntur quotidie, falsa credere, falsa opinari; et quum mentiendi animum non habeatis, saepe tamen in earum rerum mentione falsa dicere. Video Apologistam, quum plus fidei tribueret, mendacissimo nebuloni, portentosissimo falsarum rerum hamaxario, certo et germano Gretensi Andreae Eudaemono-Joanni, [gap: Greek word(s)] [note: Rom. III: 14.], quam publicis Actis, quam Regis veracissimi affirmationi constanti, quam testimoniis sexcentorum fide dignissimorum virorum, de praesenti Catholico-Romanorum in Anglia statu, deque persecutione Religionis caussâ hîc eum maxime vigente, multa pro veris narrare, quae ficta sunt et falsa; Pulverariae Conjurationis, cui par immanitas ne inter paganas quidem et feras gentes prioribus seculis unquam fuit audita, manifestissime convictos, eoque

[note: 1611.] nomine [gap: Greek word(s)], pro insontibus habere et veris Christi Martyribus; multas item alias ineptas et cassas veritate nugas libro suo inserere. Video denique plerosque omnes vestros Scriptores, quoties Anglicana attingunt, ita palam [gap: Greek word(s)], ut spem omnem rei bene gerendae in strenue mentiendo videantur locare. Ridicule istud quidem et stulte,

Propterea rem me tibi non ingratam existimavi facturum, Fronto eruditissime, si veram caussam hoc loco tibi exponerem, cur vestri duriore aliquanto conditione in isto Regno sint hodie, quam essent primis Jacobi Regis temporibus. Nihil autem tibi ex me dicam, qui sum in Anglia, ut scis, [gap: Greek word(s)]; sed ea dicam, quae ex ore serenissimi aequissimique Regis persaepe accepi; quae Proceres illustrissimi, et omni reverentiâ dignissimi Praesules, aliique ex omnibus Ordinibus viri graves et moderati, non semel mihi dixerunt. Postremo ea dicam tibi, quae Anglos multos partim hîc, partim in Gallia mihi notos viros, caeteroquin vestrorum omnium dogmatum tenacissimos, animadverti sentire. Et sunt horum nonnulli, quod fortasse miraberis, qui Romam eo proposito profecti, ut rei veritate expositâ, praecipitia et [gap: Greek word(s)] certorum hominum consilia, patriae exitiabilia, et Religioni Romano-Catholicae [gap: Greek word(s)] megistanibus ibi probarent, et omnes violentas rationes deprecarentur: deinde cognito, plus Romae antagonistas suos quam recte monentes valere, reversi in patriam moesti et gementes; acquiescere praesenti statui ac conditioni, satius duxerunt, et Christianae professioni convenientius, quam turbulentis Tribunis, aut perditissimis Catilinis potius, socios sese adjungere. Quid quod ausus est non nemo Anglus Romae P. Pearsonio, Jesuitae, quem superiorum omnium ab annis ferme triginta susceptarum proditionum et conscium et architectum fuisse credebat, diem dicere, et in jus ad Patrum, Inquisitioni praefectorum, consessum vocare, rationem ibi rerum a se, aut consiliis suis gestarum, redditurum? Hoc, inquam, Anglus est ausus, vir bonus et cum Sacris, tum aliis omne genus Literis apprime eruditus: sed generosae mentis incepto defuit successus; sicut ipse mihi saepe narravit. Igitur mutationis paullo ante memoratae, quae altero demum anno Regni Jacobi contigit, caussam esse comperior, [note: 1611.] non mutatum Regis animum, in clementia et benignitate constantissimi, (appello testes omnes, qui nôrunt) sed praeposterum nonnullorum e Romano-Catholicis zelum et immoderatam cupiditatem, Romanam fidei formulam, sive bonis, sive malis artibus; patere, quaeso te, dicere me, quod res est; promovendi, et liberam ejus professionem passim toto hoc Regno instaurandi: quod zelotae isti, quum sibi persuaderent, aliâ fieri ratione nullâ posse, nisi eversâ funditus Republicâ; quo destinata perficerent, omnia sibi fas esse tentare, et nullum non scelus experiri, pium opus, et Deo gratum fore, in animum induxerunt. Hic nimirum est ille male sanarum mentium dirus morbus, quem jam olim nonnullos e Christianis legimus invasisse, et ad rixas in Ecclesia Dei ciendas transversos egisse. Gregorius Nazianzenus, quod te non latet, quodam loco pronunciat, foedam illam Ecclesiarum lacerationem, de qua toties et ipse, et magnus. Basilius conqueruntur, ab hoc potissimum fonte manare. Multos enim pietatis zelum obtendentes, pietatis arcem, metropolin omnium virtutum Christianarum, charitatem perdidisse; et in studia varia, partes et factiones Ecclesiae membra distraxisse,

--- [gap: Greek word(s)], inquit, [gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)].

Haec Theologus de suis hominibus; qui si ad novissima heac tempora pervenisset, quas, Deus bone! querelas institueret; cernens hodie multos, praepostero isto zelo percitos, Religionis et pietatis obtentu, impie et irreligiosissime, non, ut olim, verbis tenus lites serere, et umbratilibus velitationibus invicem decertare; sed rebelliones, proditiones, caedes et lanienas innocentium populorum crudelissimas, legitimorum Dominatuum eversiones, ac Principum suorum teterrima parricidia ausos esse suscipere. Paulus quidem Apostolus, quem zelo sanctissimo, pariter et ferventissimo flagrasse, ac fide in Filium Dei, Dominum nostrum Jesum Christum, omnes, qui nunc vivunt, mortales longe superasse, nemo gravate, opinor, concedet; monitus, esse qui jactarent, probari ipsi vetus dictum, Faciamus mala, ut bona eveniant; clamat blasphemiam istos loqui; esseque eorum [gap: Greek word(s)] [note: Rom. 111: 8.]; quasi anathema maranatha adversus prosanos homines pronuntians. At zelotae hodierni, licet eandem cum Paulo Christi

[note: 1611.] doctrinam profiteantur praedicare; quoties tamen ejus aliquo inferendae voluntas eos cepit, Deum immortalem! quam B. Paulo sunt contrarii? et severissime ab illo damnatam sententiam ut probant? ut libenter usurpant? Quid in aliis Europae partibus nostrâ et patrum memoriâ ab ejusmodi zelotis in eum finem sit factum, non est instituti mei commemorare. In hoc vero Regno quae facinora designarint, quibusve sceleribus suos huc ritus introducere sint conati, quoniam ad rem facit, et tua id scire te interest, paucis indicabo. Ut igitur omnes illas tam frequentes, adeoque exsecrabiles proditiones missas faciam, quibus Reginae Elizabethae charum superis caput est appetitum; adversus hunc optimum et vere [gap: Greek word(s)] Regum Jacobum, ut Regno ipsum aut initio excluderent, aut admissum deturbarent, homines [gap: Greek word(s)] [note: Rom. XII. v. II.], sed non secundum Pauli doctrinam, quas fraudes non excogitarunt? quas nocendi artes siverunt intactas? Id egisse omnibus viribus zelotas Anglos, ut Regem a debita sibi jure majorum et Regni legibus successione, multo ante legitimum tempus excluderent, pactiones clarissime arguunt, cum Hesperiae Rege ab illis factae, et potentissimi illius Principis universo mundo notissimus conatus, Reginam Elizabetham armis expellendi, et Regni hujus occupandi. Postea vero quam periculum illud ingens Dei Opt. Max. virtute et gloriosissimae Reginae felicitate admirandâ, erat depulsum et profligatum; Cleones iidem in scelene semel suscepto obstinati, Brevia duo a Clemente VIII. impetrarunt, quibus jubebantur omnes Romano-Catholici operam dare, quantum in ipsis esset, ut post Elizabethae obitum, Rex eligeretur, omni sangunis propinquitate spretâ, ad Religionem Catholicam bene affectus. Henricus Garnettus, Jesuita, in Anglia Provincialis, de quo plura nobis paullo post erunt dicenda, duo in eandem sententiam Brevia sub extrema tempora vitae Elizabethae, ut postea ex ipsiusmet confessione voluntaria liquido constitit, Româ accepit; quorum alterum Archipresbytero, et reliquo Clero Anglicano erat inscriptum; alterum, Principibus et Nobilibus Angliae Cathiolicis; ut communi omnium Ordinum operâ negotium procuraretur, si quâ forte perduci ad exitum posset. En ergo tibi novam, et Apostolis atque omnibus priscae Ecclesiae Patribus inauditam Religioni consulendi rationem. Qui sedentem in solio avito Reginam dejicere frustra toties [note: 1611.] tentaverant, ne idem solium tempore suo haeres legitimus occupet, jubentur cavere; et privatis hominibus, ut Regnum, cujus nascuntur Reges, non fiunt, suâmet ipsorum auctoritate et electione propriâ, cui velint, deferant, modo sit Pontificius, fit potestas. Vestrorum nempe Catholicorum istud hodie est Privilegium admirandum, ut, non dicam, graves cives et Senatores illustres in unum congregati, (quamquam ne hoc quidem licitum) sed retrimenta hominum, sine ullo publico consilio, Regna auferendi, et ad quos voluerint cunque transferendi; leges denique omnes et jura specie pietatis abolendi, potestatem sibi vindicent: quod nulla, opinor, Religio, quamvis profana atque impia, praeter vestram, (vestram dico, quam multi e vestris sibi fingunt) aut jam concedit, aut prioribus seculis unquam legitur concessisse. Neque mirum. Nulla enim est, nulla unquam fuit Religio, quae Pontificem, unde haec omnis potestas [gap: Greek word(s)] derivatur, ceu [gap: Greek word(s)] Numen coleret, mundi totius Dominum, solum Imperatorem et Regem verum Orbis terrarum; cui sas sit, caeterorum omnium Regum ac Principum capitibus ludere; deque eorum Imperiis, et vita pro libidine sua statuere, sive directe, sive indirecte, in ordine ad spiritualia. Agnoscis novam atque barbaram locutionem, novae prorsusque barbarae disciplinae. Sunt tamen, qui negent, Brevia illa eo consilio fuisse impetrata, ut Regi Jacobo praejudicium ullum fieret. Verum haec major profecto amentia est; ne dicam, impudentia, quam ut ita scribentium ratio ulla haberi debeat. Nam cujus igitur latus mucro ille petebat? Puerile, insipidum et ridiculum mendacium. Porro haec lutea Brevia, magnas ad excludendum Jacobum turbas excitatura, si petitiones [gap: Greek word(s)] Zelotarum Anglorum per Christophorum Wrightum ipsi delatas, (quum statim a Reginae morte eo sine in Hispaniam fuisset missus) non, esset pie et sapienter Rex Hispaniarum aspernatus; mox ad suadendam ejusdem serenissimi Regis dejectionem, quam vim habuerint, paullo post videbimus. Risit enim vero Deus immortalis ex alto impias impiorum molitiones; et pro sua providentia atque justitia ita res disposuit, ut simul ac Regina Elizabetha fatis concessit, Rex legitimus legitime a prudentissimis Regni Proceribus accitus, imperii hujus hereditatem cerneret, populi totius votis expetitus, incredibilique omnium alacritate exceptus. Ostendimus

[note: 1611.] vero jam ante, auspicia Regni Jacobi qualia fuerint, et quantam Romani Catholici occasionem tum habuerint, Regis optimi clementiam incomparabilem praedicandi; et [gap: Greek word(s)], meliora indies sperandi. Verum quid profuit? Docuit enim paullo post experientia, humanitatis officiis velle certare cum hominibus zelotis; hoc vero nihil esse aliud, nisi operam ludere, et littus infelix arare. Nam quum beneficiorum haec natura sit; praesertim autem eorum, quae inopinata aut exspectatione majora obveniunt, ut dantem accipienti concilient; et vel infensissimorum hostium odia atque inimicitias minuant; (sic leones tigresque, et quasvis alias feras animantes, escâ porrectâ, mansuetudinem aliquam videmus induere, et positâ feritate, ita cicurari, ut societatis speciem quandam cum hominibus colant) vestrorum tamen Catholicorum; vel, ut melius dicam, Zelotarum Anglorum animos insperata Regis indulgentia, ante nobis exposita, adeo non mitigavit, ut non secus ac si beneficiis irritarentur; quae, auctore Polybio, immanitatis ultima linea est: eo ipso tempore, quo melius cum ipsis agi incipiebat, de auctore felicicatis suae perdendo; (ô feras indomitas atque intractabiles!) coeperint cogitare. Nisi tamen verior est eorum sententia, qui feralia consilia non tunc primum, sed multo ante fuisse suscepta existimant; idque animis ita obstinatis, ut ne inopinata quidem Regis benignitas revocare ipsos a diro proposito potuerit. Quicquid hujus sit, Watsonus et Clercus, duo Sacerdotes, uti vocant, seculares, Regem vix in Angliam ingressum, nondum certe coronatum, anno CIC IC CIII. machinatione clandestinâ tollere de vivis sunt aggressi. Prima haec conspiratio in Regis pernitiem, postquam in Angliam appulit, in apertum et hominum cognitionem venit, sed alias quoque tempore eodem fuisse texi coeptas, et monuerunt iidem Watsonus Clercusque, et quae deinceps sunt secuta, comprobarunt. Dixerunt illi, saepeque ac constanter affirmarunt, se quum sua consilia Jesuitis in Anglia tum degentibus communicassent, petiissentque ab iis, ut tam praeclari scilicet incepti participes esse vellent; responsum tulisse, non posse Jesuitas illis sese adjungere; ut qui suam ipsi quoque parilem telam orsi, memorabilem in aevum technam pararent, tempore opportuno exitum habituram. Et omnino ita erat. Nam etsi anni demum CIC IC CV. mense Novembri [note: 1611.] patefacta est sequens Conjuratio, quam e re, Pulverariam vocant; prima tamen ejus initia anno primo regni Jacobi, et secundi principio jacta esse, ex illorum Presbyterorum testimonio constat liquido; tum multo magis ex iis, quae infandae proditionis hujus Rei apud Judices, rebus perditis, sunt confessi. Plane ex indubitatae fidei Actis, quae de hac tota Conjuratione publice sunt edita, potest intelligi, Catisbejum, hujus dramatis primum actorem, statim ut de Rege armis pellendo, et auxiliis Hispanicis spes est amissa, [altero autem tertiove mense a Regis adventu ea spes decollavit] ipsum nullâ interjectâ morâ, a vi aperta ad dolos et Sinonias artes sese contulisse. Neque multo post, cum machinationem per pulverem tormentarium, ipso haut dubie Satanâ, qui a principio homicida est, suggerente, idem excogitasset; aliis deinde, ut sese dabant opportunitates, horribile secretum indicasse, et incepti socios sibi accivisse. Scitum est, rerum magnarum tardas esse molitiones; ut mirandum non sit, Proditionem Pulverariam, quâ majus ausum haut temere sit invenire, anno CIC IC CIII. delineatam; sequenti, rebus necessariis adornatam, usque ad anni CIC IC CV. mensem Novembrem fuisse tractam. Quin illud potius omni admiratione dignissimum, inter homines natos esse aliquem repertum, qui scelus ita inhumanum, ita impium, excogitaret; semel excogitatum, probaret; adeoque ad facinus patrandum animo obstinato pergeret, ut ne tam longi quidem temporis intervallo, morsus conscientiae ullus, aut poenitentia aliqua mentem subiret. Quid loquor de poenitentia? Certum est, plerosque complicum ad suscipiendum scelus persuasione meriti esse impulsos; quum nihil dubitarent, rem se aggredi, non dicam, levis apud Deum offensae; sed contra, meriti ingentis. Itaque Joannes Grant, perduellium unus, quo die supplicium de ipso ad portam occidentalem Ecclesiae Cathedralis Sancti Pauli erat Londini sumendum, monitus a Sacerdote, viro pio et erudito, rediret nunc saltem ad se, et magnitudinem sceleris reputans, veniam delicti a Deo, serio poenitens peteret; alacris et fiduciae plenus respondit, satis se acceptum habere, in suscepto negotio adeo nihil fuisse delicti, ut e contrario confideret, generosi incepti id esse meritum, quod pro satisfactione omnium suorum in caetera vita peccatorum abunde sufficeret. En Religionis praeposterus zelus quid possit! En Zelotae homines Principibus et Rebuspublicis

[note: 1611.] quam sint metuendi! Nam quid satis tutum ab iis esse potest, qui caedes infandas et detestanda parricidia dissidentium a se in Religionis caussa, viam esse in coelos et sedes beatorum compendiariam autumant? Ut propter hujusmodi exempla, adeo praesertim crebra hodie, rerum imperiti, et sanctissimae atque innocentissimae Religionis Christianae imperiti, non immerito sint illud usurpaturi,

Nam obsecro te, Fronto humanissime, ecquod post homines natos Conjuratione Pulverariâ majus aut horribilius scelus fuit unquam susceptum? Ecquod ferinae crudelitatis tetrius exemplum legisti unquam editum? Ut populus Romanus unam cervicem haberet, Caligulae, Principis furiosi, et humani sanguinis avidissimi, narrant Historiae votum fuisse; sed votum duntaxat, praetereaque nihil: Zelotae Angli, non voverunt illi quidem fortasse, ut universa Major Britannia cervicem unam haberet, uno ictu praecidendam; sed quod longe majus est, subtilissimam rationem novi Sisyphi vel Autolyci excogitarunt, quâ id ipsum fere in Anglia effectum darent, quod Romae Caligula voluit, nec potuit. Regem enim, Reginam, Principem Henricum, cum fratre, Eboracensi Duce; item cunctos Regni Proceres, cunctos Episcopos; cum ipso flore caeteri Ordinis Ecclesiastici; Magistratus praeterea majores omnes, minores plerosque omnes, nec non aliam populi multitudinem infinitam, uno impetu difflasse, et in aerem impulsos, (ô crudelitatem inauditam!) membratim ac frustillatim discerpsisse; quid futurum erat aliud, nisi Magnae Britanniae Caput unâ, veluti cervice nixum, amputasse, et reliqui corporis trunco vitam eripuisse? Et Caligulae quidem votum, ut erat temeritate subitaneâ conceptum; ita fortasse, si ejus exsequendi potestas ex inopinato esset ipsi facta, poenitentiâ fuisset emendatum: Zelotae Angli, non repente neque temere, sed destiriato consilio parricidium, omnia prioris aevi exempla supergressum, susceperunt; femel susceptum jugi meditatione concoxerunt, et ad consummationem illius cupiditate summâ anhelantes, integrum ferme triennium in tanta immanitate obfirmati, duraverunt. Tum autem quae comparatio Imperatoris Pagani, et mente capti, cum optimi Regis subditis, cum hominibus, qui se Christianos dici habenque vellent, denique cum salutaris [note: 1611.] Christi doctrinae praeconibus, et iis quidem Jesuitis; Nam quod negat Apologista, teterrimae huic proditioni fuisse quenquam immixtum e Societatis vestrae Patribus; vellem ita esset. Non enim tam multi hodie dira illa consilia amplecterentur, si vestra Societas [gap: Greek word(s)], illa se ex animo detestari serio ostendisset. Sed longe aliter vestros esse animatos, facta, ut de scripris taceam, evincunt. Quare sive prudens, sive imprudens, errat turpiter Apologista, et quicunque idem cum illo sentiunt. Enimvero Conjurationis Pulverariae negotio Jesuitas minimum quatuor intervenisse, certo certius est [note: Vide Torture Torti pag. 280. et seqq.]. Quatuor illorum nomina fuerunt haec: Henricus Garnettus in hoc Regno ab annis novemdecim Provincialis; Hallus, qui et Oldcornus; Oswaldus Tesmondus, sive Grenwellius; et Joannes Gerardus. Ac caeteri quidem, pro sua quisque virili, singula quae res aut tempus postulare viderentur, exsequentes, negotium per partes curarunt: Henricus vero Garnettus, ut qui dignitate supra alios emineret, magnaeque auctoritatis homo esset, propter longum rerum tractandarum usum, prudentiae et solertiae laude inter Anglos Pontificios longe clarissimus, de universo negotio cum unico fere duntaxat Catisbejo solitus fuit communicare, caeterorum omnium conscientiam refugiens, quod non semel in Epistolis ipsius, propriâ manu scriptis, legere memini. Rationem hujus consilii infra exponemus. Ad hune in rebus dubiis, ceu ad oraculum, Catisbejus, doli totius architectus, ventitans, aut Grenwellium suam vicem missitans, oracula petebat. Et erat is Garnettus, in quo, si Hildenbrandicae disciplinae amorem excipias, neque rectum judicium, neque doctrinam, [gap: Greek word(s)] praesertim, desiderares. In Actis condemnationis ipsius lego hoc illi tributum elogium, Quod a Deo et meliore naturâ dotibus fuerit ornatus multis; quod fuerit arte eruditus, linguarum usu peritus. Postremo, praestantes ejus dotes, si a proditionis scelere separatae seorsim expenderentur, misericordiam posse commovere. Meretur hic candor illustrissimorum Heroum. et aequissimorum Judicum, qui de Garnetti caussa cognoverunt, ut etiam in caeteris, quae de eodem pronunciarunt, et mox scriptis prodiderunt, fides eis ab omnibus habeatur. Nam insulsus plane est Andreas Eudaemono-Joannes [gap: Greek word(s)], qui prolatis superioribus elogiis, probare nititur, Garnettum nullius sceleris convictum, odio duntaxat

[note: 1611.] Religionis, aut Jesuitici nominis, fuisse damnatum. Ea hominis sinisteritas est, ea vecordia et malitiae furor. Sed de isto Cretensi, patre mendaciorum pariter ac patrono, paullo post. Interim ad sermonem institutum revertamur; si prius tamen testificati hoc loco fuerimus, testem Deum ipsum appellantes, nihil quicquam nos studio calumniandi de hoc viro dicturos esse, aut quod non liquido nobis constet esse verissimum. Nam praeter Acta publica, inconcussae fidei monimentum, quicquid mendax Cretensis allatret, illas quoque Garnetti Epistolas diligenter legimus, quas de se et rebus suis in Arce Londimensi scripsit plurimas. Poteramus quidem hoc labore supersedere, quum ex iis literis [gap: Greek word(s)] dudum descripserit et publicaverit integerrimus reverendissimusque vir, Dominus Episcopus Eliensis [note: Lancelottus Andrews.], Auctor Torturae Torti; de cujus alta doctrina in omni genere disciplinarum, quicquid dixero, minus erit: sed ut scires, non alienis testimoniis, verum propriis oculis credidisse me, feci non invitus, ut dictas Epistolas inspicerem, et quae in illis scribebantur, diligenter observarem. Apparet vero ex universa narratione, quae Actis publicis continetur, et ex. illis ipsis Epistolis, Henricum Garnettum, zeli praeposteri fervore sideratum, et caeco studio Romanae Religionis promovendae accensum, ea gessisse, aut geri permisisse, quae nemo vere Christianus et pius ab honesto viro, nedum primae notae Theologo, exspectaverit; sed ab homine potius omni plane probitatis, humanitatis et sincerae pietatis sensu destituto. Pulverariae Conjurationis fuisse ipsum conscium, ne illi quidem negant, qui pro Martyre haberi volunt. Nos autem certo scimus, et sine ulla haesitatione affirmare audemus, P. Garnettum sceleris illius non tantum fuisse conscium; verum etiam approbatorem, et genere quodam auctorem. Nam etsi principem illum proditorem Catisbejum, doli totius primarium architectum, initio machinationis ipsum consuluisse, non satis constat; non tamen rationes desunt evidentissimae, quae id ipsum pene evincant. Illud certe liquet, mox cum facinoris socios idem quaereret, eas difficultates incidisse, quarum gratiâ adire ad Garnetti oraculum oportuerit, ut rem esse licitam cunctis persuaderetur. Ipse quidem Catisbejus, pro ea consuetudine et familiaritate, quae illi cum Garnetto intercedebat, non ignorans, ad excludendum Regem Jacobum Brevia duo ipsum Româ accepisse; nihil [note: 1611.] haesitans in hac ratiocinatione acquiescebat: Quem voluit Papa aditu prohiberi, eum sine dubio vult admissum deturbari. Sed quum non jam dubitaret Catisbejus, ad. Regem dejiciendum omnes sibi licitas esse fraudes, [gap: Greek word(s)] ac dolos; quia tamen placitae machinationis ea ratio erat, ut Rex cum Protestantibus tolli aliter non posset, nisi ut multi Pontificii eodem [gap: Greek word(s)] involuti simul perirent; super hoc dubio Catisbejus, ut et se, et alios scrupulo molesto liberaret, non multo post anni CIC IC CIV. initium, ut Acta insinuant, Garnettum consuluit. Non dico, quid Theologus Jesuita responderit; nam id jam non ago: sed hoc volo, tam ex hoc colloquio et pluribus aliis Catisbeji cum ipso, quam ex Grenwellii saepe repetitis sermonibus; de quibus et Acta, et plurimas Garnetti Epistolas testes habemus; luce clarius probari, Patrem hunc Jesuitam Conjuracionis nefariae non minus conscium fuisse, quam alium quemvis complicum. Neque vero solum arcani conscius Garnettus; sed plerisque conjuratorum, ut Wintero; Rookwodo, et ipsi Fauxio incendiario, quâ fuit auctoritate, audendi auctor exstitit, cunctantibus et horrescentibus, priusquam probari rem tanto viro, ex verbis Catisbeji cognôssent; sicut fuse narratur Actione in proditores priore. Iccirco ubi tempus advenit, dolum, quem diu Zelotae isti foverant, excludendi; quum inter conjuratos convenisset, Coughtonam omnes convenirent, de rebus necessariis in commune consultaturi. Inter caeteros adfuit Garnettus, omniaque ibi egit, quae a Conjurationis conscio, suasore et cupidissimo incentore agi par erat. Omitto alia ejus rei indicia, in Actis diligenter exposita; postea vero ab Episcopo Eliensi ita perspicuis argumentis demonstrata, ut ne ipsi quidem hostes professi veritatis possint jam de eo dubitare. Tantum afferam huic, quo res sit testatior, apertissimam ipsius Garnetti Confessionem, ex literis propriâ manu scriptis Dominicâ in Ramis Palmarum; quarum est: inscriptio, Ad dilectissimos Patres et Fratres. His graviter ipsi succensentibus, quod proditionem sibi innotuisse confessus esset, ita respondet: Nam quid facerem? Primo accusabant me reliqui omnes conjurati. Secundo, Catisbejus usus semper apud eos fuerat auctoritate meâ, quâ adduxit bene omnes, ut bene sentirent de negotio; quo factum, ut ad unum omnes me haberent pro reo. Tertio, duo quidam Corycaei inaudierant me cum Oldcorno colloquentem, atque tota de re

[note: 1611.] apud eum disserentem, quid ad objecta singula responsurus effem? Quarto, literae etiam a me aurantiarum succo scriptae ad D. Annam, nescio quomodo in illorum manus pervenerant; quibus sententiam meam non obscure confeâus sum. Plura, si lubet, ex eadem Epistola descripta, quibus idem confirmatur, legere potes in Tortura Torti. Praetermitto simires confessiones, partim pro tribunali, partim aliâ occasione factas, ut legere est in Actis, et in eadem, quam modo nominavi, Tortura Torti, exactissimae fidei et diligentiae scripto. Quamobrem hoc primum esto crimen Garnetto objectum, quod Pauli Apostoli doctrinam aut oblitus, aut insuper habens, ut bonum, quod existimabat, eveniret, malo consenserit, atque adeo totis viribus malum procurarit, quo majus aliud non temere a conditu mundi Sol adhuc vidit. Non utique hoc facturus, si Jesu Christi, a quo appellationem sibi acciverat, verum esse imitatorem voluisset praestare. Nam ubi benignissimus Dominus noster Garnetto stragem horrendam molienti, vel exemplo praeivit, vel praecepto? Aut quis putet, Filio Dei, Agno illi [gap: Greek word(s)], qui pro sua inexhausta misericordia, tollit peccata mundi, diras ejusmodi caedes et parricidia, e praepostero zelo ortum habentia, placere posse? Qui meminerit, Jacobum et Joannem Apostolos, propter similis nonnihil zeli votum, ut Samaritas, Regem Messiam non recipientes, ignis de caelo cadens consumeret; graviter a Christo fuisse reprehensos, zelum legitimum ab illegitimo verbis illis, si attendimus, distinguente: [gap: Greek word(s)] [note: Luc. IX:55.]: quo spiritu, inquit, ducamini, nescitis. Bono zelo agi vos creditis, cum Samaritas dedi exitio optatis: ego vero zelum illum crudelem, sanguinarium et destruentem a meis non exigo; charitatem exigo, patientem, peccata tegentem, aedificantem: hanc probo, hanc praestari ab iis volo, quibus pacem meam sum relicturus, [gap: Greek word(s)] [note: Marc. XII:33.]. Non, inquam, facturus, quod fecit, Garnettus fuit, si satis meminisset gravissimae sententiae, quâ Dominus Principem Apostolorum Petrum severe castigavit, postquam zelo percitus, aequissimo illo quidem, sed non secundum scientiam, Malchi auriculam praecidisset; [gap: Greek word(s)], ait Servator mundi, [gap: Greek word(s)] [note: Matth. XXVI: 52.], peribunt quicunque pietatis obtentu aut zelo praefervido impulsi, perdere alios aggredientur. Garnettum igitur et caeteram [note: 1611.] conjuratorum manum, qui praepostero istiusmodi corrupti zelo, caedes, tam atroces praesertim, parabant, quis dubitat justissimas poenas Deo et hominibus pependisse? De supplicio corporis loquor; nam vere poenitentibus, sicut ad extremum visus est poenituisse Garnettus, Dei misericordiam speramus non fuisse praeclusam. Hoc vero Garnetti crimen quam grave assertoribus doctrinae Hildebrandicae videatur, non scio: omnibus pietate non fucatâ piis et bonis civibus, ac Principum subditis fidelibus, inexpiabile scimus videri; planeque ejusmodi, cui neque nomen satis aptum, neque par supplicium ullum queat inveniri. Accipe nunc, Fronto eruditissime, Garnetti ejusdem crimen aliud, aut crimina potius varia; ei, de quo diximus, connexa. Non enim virtutes solum consertae sunt invicem, mutuoque sese consequuntur; sed et vitia quoque nexu adeo arcto inter se colligantur, ut non facile cuiquam ad insignitum aliquod scelus, nisi per plura alia scelera, pateat via. Scias, in Garnetto hoc apparuisse verissimum, qui illud unum scelus quum intenderet, ut Rege et Regiâ Domo extinctâ (quod Deus omen avertat!) sublatisque omnibus, qui credebantur ipsius conatibus posse obstare, res in Anglia novaret; quo sui hujus voti posset compos fieri, quot quantisque sceleribus aliis se obstrinxit? Nihil hîc fingimus, nihil hîc studio partium damus; multo minus mortuo, et sententiam passo insultamus. Apage hanc plus quam barbaram inhumanitatem; licet multis hodie falso creditis Christianis nimis usitatam. Quin potius, sicut affectu sincero sortem hominis miseramur; ita et vicem nostram dolemus, qui ut veritati adversus prodigia hominum patrocinemur, inquirere accuratius in defuncti facta; et peccata illius (quae melius premerentur silentio, si per hostes veritatis liceret) proferre in lucem vel inviti cogimur. Ita vero mihi sit Deus propitius in die illa, ut hoc non odio cujusquam, sed solo amore veri impulsus facio! Quare de hoc viro non omnia, quae sunt mihi comperta, commemorabo; sed ea solum, quae ad caussam proditionis faciunt. Quod dixi, Garnettum unius sceleris patrandi studio multis sese contaminasse, tam facile probatu id mihi jam est, quam fuit ipsi difficile et [gap: Greek word(s)] illam abyssum evitare, ubi semel zelus Religionis praeposterus a recta consiliorum via abduxit. Quid faceret? Posteaquam enim [gap: Greek word(s)], ut contra Julianum ait Gregorius

[note: 1611.] Nazianzenus, [gap: Greek word(s)], exedendum illi erat, quod ipse sibi intriverat. Sero enim, ubi jam longe a portu profecti sumus in altum, ea consilia respicimus, quibus erat in terra locus. Non solent vero Zelotae a scopo, quem sibi semel proposuerunt, ullo, sive divini, sive humani juris respectu revocari; facileque omnes, si opus est, ad finem optatum per pietatis et humanitatis leges calcatas pergunt; quod utinam patria nostra superiore civili bello minus esset experta! Quid magis inhumanum aut belluinum, quam prae studio vindictae in amicos et inimicos pariter saevire? omnes nullo discrimine velle perdere? Atqui Garnettus vester a Catisbejo consultus, essetne licitum, sontes insontesque perdere, si alteri sine alteris extingui non possent, semel ita respondit in privatis suis aedibus: Licere, si tantum ex ea re boni proventurum esset, quantum aliquot insontium necem compensare potest. Iterum in Campis suburbanis, quibus a Palude nomen, in hanc sententiam: Et posse et licere, cum sontibus insontes exsufflari; magnique adeo meriti rem fore, si id magno alicui bono Catholicis cederet. Constat de veritate hujus responsionis primum ex Actione in Proditores posteriore, et brevi oratione illustrissimi viri, Domini Comitis Northamptoniae; qui inter Primores Regni sedens, et Garnettum ipsum compelians, historiam omnem hanc fuse nirravit; quae si parum certa esset, aut aliquid dubii contineret, cur tacuit Garnettus? cur silentio suo rem approbavit et fassus est? Sed et ratione aliâ clarâ ejusdem rei veritas est comprobata. Servantur enim duae [gap: Greek word(s)] ipsius Epistolae, quibus res omnis ingenue exponitur. Scripta est earum Epistolarum altera pridie Nonas Aprilis, altera III. Eidus mensis ejusdem. Potestne vero aliquis me docere, quânam e Schola Theologus hic istam doctrinam hauserit? Certe quidem, si aliqua est, quae ita doceat, et ad hanc rabiem homines incitet, Christiana illa non est; Antichristiana est; Satanica est. Homicidia namque Satan et nunc, et a principio, verus certusque Abaddon et Apollyon [note: Apocalyps. IX:11.] At Domini nostri Jesu Christi doctrina, toro genere ab hac diversa, aperte cum ea pugnat. Scilicet tam diris cruciatibus deartuari discerpique innoxios cum noxiis vellet Filius Dei, Deus ipse aeternus, qui olim impiorum Sodomitarum integrae urbi veniam se indulturum promisit, si vel decem in universo populo probi et Dei timentes potuissent reperiri; qui [note: 1611.] in Evangelio suo zizaniis jubet parci, ne cum mala semente aliquid fortasse bonae simul evellatur; qui in eodem illo Salutari Nuncio, vindictae cupiditatem severissime suis interdicens, exemplum mansuetudinis per totam vitam praebuit: [gap: Greek word(s)] [note: I Peter. 11: 13.] neque aliud remedium adversus omnes injurias suos docet, nisi fugam, patientiam et preces; ut spe gaudentes, quod ait Apostolus, in tribulatione patientiam praestantes, assidueque orantes, victoriam de inimicis suis reportent. His solis armis Apostoli sunt usi, cum praedicationis Evangelii prima per Orbem terrarum fundamenta jecerunt. Haec sola nôrant veteris Ecclesiae Patres, cum opus, ab Apostolis inchoatum, felicissime urgentes: ullius se miscere morti [nôsti verba Gregorii Magni] ne tum quidem fas duxerunt, quando ad Christianos summa jam rerum pervenerat. Nemo illorum Religionem Christi aliquo inferre cupiens, armis rem gessit temporalibus, aut pulverem tormentarium sibi paravit: nemo bellum cum ullo Principe suscepit; nemo dixit, Ut hoc Regnum ad rectam fidem convertam, Regem et universum nomen Regium inaudito proditionis exemplo occidam; tum autem quicquid in eo Regno eminet [gap: Greek word(s)], ac si ita res poposcerit, in amicos pariter saeviam; id namque Deo gratum est futurum, et facientibus meritorium: Haec non Christi, aut priscae Ecclesiae placita sunt; sed hujus seculi aut proximorum exitiabilia inventa. Hi fructus Hildebrandicae doctrinae; quae Imperatorum, Regum ac Principum petens capita, multis persaepe Europae Provinciis ferro flammâque saeviens, quod ex Historiis scimus, horrendam vastitatem intulit. Quod autem Catisbejus rem primo sic proposuit [gap: Greek word(s)], ut ad hypothesin non descenderet, esset hoc alicujus fortasse momenti ad minuendum Garnetti crimen; nisi et voce in judicio apud Dominos Delegatos, et scripto in Epistolis, quae exstant illius, saepissime fassus esset, Catisbeji haec verba statim percussisse animum sibi, ut repente conjiceret, magnum aliquid, hoc est, nefariam aliquam proditionem ipsum cogitare. Deinde jam probavimus, totius fraudis conscium fuisse Garnettum, non minus quam complicum quemlibet. Quum igitur in sententia semper ipse manserit, neque responsum unquam revocaverit; sed contra, consummationem incepti omnibus semper viribus procuraverit; nullum est dubium, quando ita primum respondit, rei ipsum

[note: 1611.] fuisse intelligentem, neque ullo errore lapsum. Mimus autem ille quo pertinuerit, inferius ostendemus. Et de crudelitate quidem immani Garnetti, postquam Zelota est factus, haec dicta sunto. De AEquivocatione vero, hoc est, mentiendi et pejerandi arte, quae eidem tantopere est probata, quid dicemus? aut quid pro rei magnitudine dici potest? AEquivocandi scientia, aetate nostrâ inventa, (quae et maledicendi artem, huic affinem et geminam, prima protulit) quos auctores habuerit, non facile dixerim. Constat, multos vestri Ordinis Theologos, fortasse et alios; verum illos ego non vidi, eam artem magnâ curâ et explicuisse, et asseruisse. Sed qui praecipue AEquivocationem excoluerunt, eos video fuisse Anglos. Exstant Jesuitae Pearsonii, Angli, qui Romae diu vixit, et mortuus est, Disputationes ejus argumenti acres et prolixae, a doctissimis hujus Regni Theologis, praesertim a Thoma Mortono, Decano Wintoniensi, moderatissimi ingenii viro, confutatae et jugulatae. Exstat etiam libellus, ab eruditis Pontificiis in hoc ipso Regno scriptus, et hoc titulo publicatus, ac typis expressus: AEquivocationis Tractatus; Blackwelli, Archipresbyteri, et Henrici Garnetti suffragiis, ut valde doctus, (verba sunt Archipresbyteri) et vere pius et Catholicus comprobatus. Nam Apologista, qui negat in secunda Apologia, ullum unquam ejusmodi tractatum in rerum natura fuisse; et qui ejus meminerunt, vocat impostores; quantus et quam insignis ipse est impostor? Si sexcentorum Anglorum testimoniis credere non vult, qui partim viderunt legeruntque eum librum, partim hodieque servant, si Actis publicis, ubi res fuse exponitur, fidem vult abrogare; at suo saltem consecraneo, Andreae Eudaemono-Joanni, scio, credet. Cujus Apologiam si inspexerit capite secundo, levitatem et imprudentiam suam, ne quid gravius dicam, velit nolit, cogetur agnoscere. Quod autem Apologista idem, Solos esse dicit homines Dei amantes, quibus AEquivocatio placeat: et aliquanto prius, caecitatem eorum Catholicorum e vestris lamentabiliter deflet, (putes cum legas, de primario aliquo fidei nostrae articulo agi) qui persuaderi sibi non patiuntur, boni viri esse, nedum Christiani, aequivocare; videndum est, quo jure haec dicantur. Nam si appellatione AEquivocationis simplicem quandam et modestam reticentiam significet, aut dissimulationem consiliorum, in hac misera vita saepe necessariam, [note: 1611.] plane cum ipso sentio; qui multa alibi de ista simulatione aut dissimulatione, quam magnus Auctor [gap: Greek word(s)] nominat, disputo, ejusque fines et legitimum usum ostendo. Verum haec [gap: Greek word(s)] prudentia nihil quicquam prorsus commune habet cum nuper nata mentiendi arte, quam AEquivocationis auctores docent, et mordicus tuentur. Naturam hujus AEquivocationis paucis hoc loco juvat explicare; idque non e tractatu solum, de quo diximus, aut Pearsonii scriptis; sed ipsius Garnetti verbis, quae fideliter ex illius autographo descripta sunt, et in Latinum sermonem versa. ls enim vir, quamdiu in Arce Londinensi mansit captivus, hac consuetudine est usus; ut sive Rex juberet, sive Domini Delegati exigerent, aut etiam occasio alia existeret, sine ulla difficultate sententiam suam scripto consignaret; unde illa copia chartarum manavit, manus ipsius exaratarum ac subscriptarum, quae in Archivis hujus Regni diligenter servantur. Garnettus igitur de toto hoc argumento quid sentiret, explicare jussus, die Martii vicesimo anni CIC IC CVI. hoc responsum dedit: De AEquivocatione ita censeo. In rebus moralibus et communi usu vitae, quando veritas inter amicos requiritur, uti AEquivocatione haut licet; id enim societati hominum magno malo cederet: quare huic remedio in istis nullus locus. Quoties vero de necessaria defensione agitur, deque injuria aliqua evitanda, aut damno, aut de consequendo aliquo non parvi momenti bono, sine ullo cujusquam periculo, tum licita est AEquivocatio. Attende mirabilem distinctionem. Inter privatos non licet aequivocare, hoc est, mentiri et pejerare; apud Magistratum licet, modo id sit utile. Deum immortalem! quae haec nova Theologia est? Nam illa, sine ullo cujusquam periculo, videbimus deinceps, quam vim habeant in hac arte: revera enim non nisi ad speciem adjiciuntur. Subjicit deinde Garnettus AEquivocationis exemplum Coventriense, sermonibus multorum in Anglia jactatum, ex illo AEquivocationis Tractatu, ubi sic narratur, et defenditur: Grassante per Angliam pestilentiâ, quidam Londino ubi vis maxima erat mali, Coventriam venit. Ad portam urbis occurrit Magistratus, qui delato jurejurando ipsum interrogat, veniat necne Londino? Ille negat strenue, et dictis jurejurando fidem facit. An peccavit? Negant Magistri in illo Tractatu. Caussam afferunt hanc: Principali enim, ajunt, et finali propositae quaestionis scopo; scilicet, an sic venit, ut

[note: 1611.] civitati pestem afferret; responsum dedit, licet immediatus quaestionis sensus fuit, scire, utrum Londino sit profectus necne. De hoc bonâ conscientiâ jurare ut posset, persuasio praestabit, aut scientia certa, quam jurans habuit, vel pestem non jam esse Londini, vel aerem non esse ibi infectum, neque praetereuntes inficere; vel se equo vehentem citato cursu absque noxa transiisse. Haec est decisio illorum Magistrorum; qui ut illustrent novam doctrinam, admirabilem proferunt theoriam, non planetarum quidem, sed nescio cujus abstrusioris doctrinae, de differentia propositionis verbalis, et reservationis, sive retentionis mentalis; item de propositione scripta vel mixta. Nam haec sunt artis mirificae vocabula [gap: Greek word(s)], nondum apud veteres Philosophos, aut beatos Patres, quod meminerim, mihi inventa. Appellatur autem in hac arte, ut hoc quoque addam, Propositio mixta, quae partim vocis prolatione, partim silentio constat; quando animi sensum pirtim verbis exprimimus, partim silentio premimus, et in mente reservamus. Ridere licet Veteres, qui crediderunt boni viri et amantis veritatis orationem cum mente debere consentire, et simplicem esse: quoniam [gap: Greek word(s)]. Homerus etiam, quem omnium aetatum Sapientes sunt demirati, pueriliter cum vulgo erravit, cum sub Achillis persona gravissime hominem detestatur, qui aliud in mente celat, aliud lingua loquitur:

Sed et Regius Vates, cum inter notas perditissimorum hominum hanc etiam ponebat, quod unusquisque ad proximum suum corde et corde loquantur [note: Psalm. XI: 2.,] parum attendebat. Ignorabant videlicet Antiqui hanc de propositione mixta et reservatione mentali doctrinam, apud Magistratum praecipue usurpandam; de qua Philosophum in [gap: Greek word(s)] nihil scripsisse, (is erat locus proprius, ubi natura propositionum omnium explicatur) non est mirandum. Adhuc enim tantum arcanum homines latebat, de cujus revelatione est, quod seculo nostro gratulemur. Redeamus nunc ad Garnettum; qui in illo, de quo diximus, scripto, post allatum hoc exemplum, cum superioribus Magistris consentiens, rationem decisionis ita explicar: Possum eo casu, inquit, jurare. Pono enim, rem mihi fore commodissimam, ut in urbem admittar, ex eaque [note: 1611.] re nullum damnum aut noxam posse ad Coventrienses pervenire. Nam civitas quidem Coventria aliud nihil spectat, quam ut a morbo sit immunis; quae si exploratum haberet me valere, et a pestilentia esse liberum, sine mora me admitteret. Haec P. Garnettus: ubi vides cautionem superiorem non esse neglectam, ne cum alieno periculo fiat AEquivocatio. Sed quid, si fallatur aequivocans, et inscius pestem secum gestet? Nam hoc saepe evenire, ne pueri quidem ignorant. Quare res nugatoria est ista cautio. Nam exempli gratiâ: Fur quidam in jus vocatus est, et an sit fur interrogatus, negat se esse furem. Quidni enim? faciet namque periculi vitandi caussâ. Quare ex superiore doctrina dicet, Non sum fur: cum hac tamen, aut simili reservatione mentali: ut in hac urbe furtum faciam: simul enim apud se statuet, urbe illâ excedere; ut sine alieno periculo possit beneficio AEquivocationis frui. Sed hac cautione quam bene cavetur urbi? Nam fieri potest, ut simul ac dimissus a Magistratu fuerit, oblatâ occasione ad ingenium redeat: [gap: Greek word(s)] [note: Homer. [gap: Greek word(s)]. II. Vers. 294.,] et ipsâ olera ollâ legit, quod ajunt. Iterum dico, futilis, fallax et nugatoria est illa cautio. Proferamus aliud exemplum ex eodem Tractatu. Quidam post contracta sponsalia per verba de praesenti; mox ad alias nuptias convolans, fidem suam alteri sponsae similiter per verba de praesenti obligat. Vocatur in jus ad Episcopi Consistorium, et praestito jurejurando verum dicere jubetur; deinde interrogatus, annon priori sponsae per verba de tempore praesenti sese obstrinxerit; negat ille, et pernegat. Quaerunt Magistri, an hoc sit peccatum, et respondent sic: Judicis quaestio eo tendebat, ut justum necne esset prius matrimonium, cognosceret. Quum igitur reus id matrimonium pro irrito et illegitimo haberet, nullo conscientiae periculo, jurare potest, non fecisse, quod fecerat; cum hac utique retentione mentali, eo animo, ut id esset legitimum matrimonium. Quis negabit mihi, quantivis pretii esse hanc AEquivocationis doctrinam? quae ut his quidem subtilissimis Doctoribus placet, tam facile omnia secus admissa aut scelera potest excusare. Sed illud quoque fateantur omnes oportet, per hanc novam disciplinam ad omnia quamvis execranda [gap: Greek word(s)] latam patefieri non fenestram, sed januam; ut merito facturi sint homines facinorosi, et ad omnem impietatem projecti, si assertores AEquivocationis pro bene meritis patronis habuerint, et omni observantiâ

[note: 1611.] coluerint. Hoc melius sequentia demonstrabunt. Est et scitum ejusdem disciplinae, ab Auctore libelli defensum, et a Garnetto ipso cum verbis, tum scriptis, quae ipsi vidimus: Licere criminis alicujus reo pejerare, et omnimodis factum negare, si ab eo interrogetur, qui auctoritatem legitimam non habet: etiam apud legitimum Judicem licere; non tamen [gap: Greek word(s)], sed cum hac exceptione, tantisper dum probationes deficiunt. Atque istud axioma egregie in rem suam vertit P. Garnettus toto judicii sui tempore. Nam ex ejus ore nulla unquam fuit prius ex pressa veritas, quam teneri se [gap: Greek word(s)] indubitatae fidei testibus, aut testimoniis cognosceret. Quoniam autem Rex clementissimus quaestionem de eo per tormenta haberi vetuerat; ut aliquid fieret, nec semper lateret veritas, excogitatum est a viris prudentibus, ut Garnetto et Oldcorno, Jesuitis, qui in eadem Arcis parte vicinis cubiculis servabantur, sermones una serendi potestas fieret, quos exciperent viri honesti ad id ministerium electi, in proximo latentes. Post haec jussus Garnettus pro tribunali sese sistere, et an ullum sibi cum Hallo sive Oldcorno fuisset colloquium interrogatus, petitione etiam adjectâ, ut sine AEquivocatione verum diceret; pertinacissime per animi sui salutem jurans, negavit, idque toties cum tantis tamque horrendis execrationibus repetiit, ut audientium animis grave vulnus infligeret. Non mea sunt haec verba; sed viri illustrissimi Domini, Comitis Salisburiensis, ipsum Garnettum compellantis, cum inter quinque illustrissimae dignitatis Comites una cum aliis primariis totius. Regni viris Judex in ea caussa sederet. Mox ut Halli confessione, et testimoniis eorum, qui sermones exceperant, irretitum undique se teneri Garnettus animadvertit; pudore suffusus, miser senex, veniam delicti sic petiit, ut beneficio AEquivocationis id sibi licere contenderet. Nam dixit: Cum aliquis de crimine a Magistratu interrogatur, is Magistratui respondere, antequam testes fuerint producti, non tenetur quia nemo tenetur Prodere seipsum. Atque haec constans fuit illius sententia, in qua semper mansit, omnia pernegans, et facti rationem hanc postea afferens. Quâdam etiam die Magistratum ultro accusare ausus est, quod legitimis probationibus instructus, non esset veritus ipsum interrogare. Rem exponam pluribus ex scriniis publicis. Die vicesimo septimo Aprilis interrogatus per Presbyteratum suum, rectene fecisset, [note: 1611.] quando coram Magistratu negavit, manibus etiam appositis (nempe sacro Euangelii codici) se neque nuncium misisse, neque scripsisse ad Tesmundum, sive Greenwellum, Jesuitam, ex quo una fuerant Coughtonae; quum sciret id esse falsum? Respondit, Nihil se fecisse non legitimum; sed Magistratus rem illegitimam fecisse et malam; qui de ejusmodi rebus se interrogarint per Presbyteratum suum, quando ipsi literas a se scriptas haberent. Neque enim fuisse animum sibi, eas denegare; siquidem scivisset, eas in potestatem Magistratûs devenisse. Nunc quia crederet, illas literas non esse interceptas, rem negasse, idque fieri a se legitime potuisse. Ecce rem novam, nova jura. Reus Majestatis Magistratibus praescribit, quo pacto de sceleribus suis debeat interrogari: et si non pareatur a Magistratu, gravissime cum eo expostulat. Satis istud quidem pro imperio; nisi quod per hanc praestigiarum plenam doctrinam novus scelerum nascitur ordo, ac propterea [gap: Greek word(s)]. Legi etiam scriptum aliud Garnetti, responsiones quasdam continens ad varias ipsi propositas quaestiones die decimâ Aprilis, ubi leguntur haec ipsius verba: Si quis suscepit, aut suscepturus est consilium Regis occidendi; is non tenetur verum fateri, licet adducatur ad legitimum Magistratum, donec probationes exstiterint ad convincendum ipsum idoneae. Credo, te, mi Fronto, pro tua humanitate inhorruisse; doctrinâ enim istâ ne excogitari quidem alia essicacior videtur posse ad tollendos Principes, et universae hominum societatis jura conturbanda. Existimo etiam, satis te jam ex iis, quae diximus, cognoscere, quale genus monstri sit illa AEquivocatio, quam Theologi Pontificii, ac praesertim Jesuitae in hoc Regno tam acriter defenderunt. Unum tamen adhuc cum primis memorabile exemplum afferam; ut eo melius intelligas, defensores et approbatores aequivocantis doctrinae quale sit hominum genus, quam veritatis et fidei inimicum; et Dei, qui est ipsa veritas, in ipso etiam mortis articulo contemnens. Accipe igitur veram historiam, et ex uno disce omnes. Franciscus quidam Treshamus fuit, inter proditores non obscurus; qui post Conjurationem Catisbejanam captus, et a Magistratu jussus dicere, si quid de conjurationibus adversus Regnum sciret, respondit, Sibi hoc compertum esse, conspirationis sub mortem Elizabethae initae, quâ Regis Hispaniarum copiae advocabantur contra serenissimum

[note: 1611.] Regem Jacobum, Garnettum fuisse cum primis auctorem. Neque hoc Magistratus nescicbat; nam Garnettus ipse, diplomate fretus, quo priorum delictorum omnium veniam mense. Januario anni CIC IC CIV. a Regia Majestate impetraverat, non gravate et Dominis Delegatis, et aliis etiam id ipsum erat confessus non semel. Sed id Treshamus ignorabat; qui paullo post naturali morte publicum supplicium lucrifaciens, tribus duntaxat antequam ageret animam, horis, suasu, ut creditur, uxoris, famulo scriptum dictavit, atque ipse manu moribundâ subscripsit; quo priorem Confessionem verissimam, et ex certa scientia profectam, antiquabat; perque salutem animae suae jurans confirmabat, se Garnettum ipsis sexdecim minimum annis proximis non vidisse. Mandavit etiam, ut haec charta se mortuo ad Dominum Comitem Salisburiensem deferretur. Uti jusserat, factum est, et delata, eaque per eundem illustrissimumque Comitem Garnetto pro tribunali ostensa, qui saepius jam, ut modo dicebamus, coram illo maximorum virorum consessu fassus, negotii illius Hispaniensis participem se fuisse, novo casu deprehensus haesit, judicium suum silentio tegens. Sed non est passus solertissimae industriae Comes, ipsum tacendo Dominis Delegatis illudere. Itaque Garnettum interrogavit, de Treshami facto quid judicaret? qui respondens, Verisimile est, ait, AEquivocationis beneficio ipsum uti voluisse. Et haec quidem de ista re in Actis. Sed nolo praetermittere uberiorem ejusdem super hoc Treshami facto responsionem, quam inter chartas, quae mihi, jubente Rege, sunt communicatae, inveni. Ait ibi, Videri quidem sibi exemplum Treshami non temere esse imitandum; putare se tamen ignorantiam hominis excusare ipsum posse. Nihil enim fecisse, nisi quod rite se facere posse existimaret. Non probare se, quod nullâ necessitate exigente, ultro ad AEquivocationem tam abruptam prosiluerit; quum praesertim de proditione, re gravissima, ageretur: Verum si quis quaerat, inquit, an liceat in ipso mortis articulo Treshami aequivocantis exemplum imitari, urgente aliquâ necessitate, ut periculo amici; sane licet: idque probare possumus argumento a Confessionibus ducto. Nam Theologi consentiunt, posse quaedam in Confessione omitti, quoties notabile aliquod periculum immineat, se confitens omnia sigillatim exposuerit, quorum est sibi conscius, atque hoc jus, ait, quum durante vitâ unicuique fas sit usurpare, cur non etiam a moriente [note: 1611.] usurpetur? Vides quam non aegre potuerit hic Pater adduci, ut in ipso momento, quo ad judicium Dei se sisteret, AEquivocatione homines falleret; atque ut ego interpretor, veritati simul, et Praesidi veritatis, Deo, renunciaret. Nam quia commune nihil habent veritas et mendacium; qui ludicris fretus argutiis ad ejus castra palam ttansit, de quo scriptum est, [gap: Greek word(s)] [note: Joh. VIII: 44.,] an non manifeste a Domino nostro Jesu Christo desciscit, qui est [gap: Greek word(s)] et qui ut suos amori veri assuesaceret, praeceptum dedit: Sit vester sermo, Est, est; Non, non. [note: Matth. V: 37.] Porro aequivocandi disciplina non hoc solum permittit hominibus, ut simplici affirmatione mentiantur; sed etiam ut fidei faciendae gratiâ nihil eorum praetermittant, quae inter mortales eo valere censentur. Jurabunt igitur, Sacra Euangelia tangent, et quidvis aliud facient; atque adeo si opus sit, sumptione corporis Christi (horresco referens!) mendacium firmabunt. Quo auctore hoc probabis? inquies. Illo ipso, de quo nobis sermo; vestro, inquam, Garnetto; qui die quâdam convictus, multa apud cognitores suae caussae esse mentitus, reductus in Arcem, et postea ibidem interrogatus, ecquid poeniteret artis infamis, et an id. serio licitum crederet? An pro tempore, necessitate premente, illa diceret?. ipse manu suâ responsi loco in charta quadam haec scripsit, ut erat illi mos, et interrogantibus tradidit: This I acknowledge to be according to mine opinion and the opinion of all the Schoolemen; and our reason is, for that in cases. of lawfull Equivocation, the speech by Equivocation being saved from a lie, the. same speech may be without perjury confirmed by oath, or by any other way, though it were by receiving the Sacrament, if just necessity so require. HENRY GARNET. Haec sunt ipsissima Garnetti verba, quae ex autographo ipsius descripsi, et fidei meae caussâ hîc apposui. Sonant autem haec, si Latine reddantur, sic: Hoc ego agnosco esse consentiens opinioni meae et omnium Scholasticorum: [vidi aliud autographon Garnetti in eandem sententiam, ubi erat, of all Divines of our side, Omnium Theologorum partium nostrarum, quod nomen multo est augustius, quam Scholasticorum.] Et ratio eorum est, quod ubi de legitima aequivocatione agitur, sermo, qui per AEquivocationem liberatur a mendacio, idem etiam per jusjurandum sine perjurio potest confirmari, et per quemvis alium in eam rem usitatum modum; quamvis id fuerit per sumptionem Sacramenti, si justa necessitas

[note: 1611.] ita requirat. HENRICUS GARNETTUS. Habes quam AEquivocationem Garnettus defenderit, et quam praefracte illam defenderit. Apologista vero, et mendax Cretensis, qui AEquivocationem prolixe defendunt, et ejus exempla etiam in Sacris Literis conantur invenire et in Patribus; si de ea, quam hactenus exposuimus, mentiendi apud Magistratum et pejerandi nova arte intelligunt; eos ego non dubito, nisi mature poeniteant, impietatis suae et manifestae blasphemiae poenas Deo Opt. Maximo, et veritatis acerrimo vindici esse olim daturos. Optarem posse hîc desinere, et ingrato mihi sermoni finem imponere. Sed non possum. Restat enim crimen aliud Garnetti omnium longe gravissimum. Nisi quis fortasse pro levi ducendum putet, rerum sacrarum profanationem adeo horrendam, ut Sacramenta, quae divinitus ad salutem hominum sunt instituta, ut essent gratiae instrumenta, canales et [gap: Greek word(s)], ad scelus inexpiabile confirmandum, et Regni hujus eversionem sanciendam adhiberentur. Quid sanctius Religio Christiana habet sacrosanctâ Eucharistiâ? de qua pii Patres Ecclesiae veteris pariter et Latini, ne mentionem quidem facere paullo apertius unquam sunt ausi; nisi omnes prius exclusissent profanos homines, aut non Christianos, vel etiam Semi-Christianos, id est, Catechumenos. Haec tamen res tam sancta, et mysterium [gap: Greek word(s)], ad Conjurationem Pulverariam promovendam, et fidem complicum adstringendam, passim a Jesuitis, totius negotii administris, est adhibitum. Certissimum est, et principio statim, ut quisque ad Societatem infandi criminis est admissus, eum sumptâ Eucharistiâ ad servandum silentium fidem suam obstrinxisse; et postea non semel in eundem finem hoc Sacramentum esse repetitum. Extant probationes in Actis; quas praetermitto. Garnettum autem hoc non ignorasse, sed potius, ut rem piam imperasse; vel proxima verba, quae ex illius manu descripsimus, clarissime evincunt. Nam qui ad mendacia et perjuria apud Judicem stabilienda corpus Christi sine periculo sumi posse [gap: Greek word(s)] definit; cur ad silentii fidem faciendam idem nolit fieri, ratio nulla dici potest. Haec vero plusquam barbara immanitas quam e diametro pugnet cum doctrina Evangelica, quid attinet dicere? Dominus quidem noster Jesus Christus, ut extaret in Ecclesia sua semper recens et viva eorum memoria, quae pro sua inenarrabili bonitate in gratiam humani generis [note: 1611.] passus est [gap: Greek word(s)], quando peccata nostra sustulit in crucem, et [gap: Greek word(s)] [note: Coloss. 11: 14.] reatum, inquam, nostrum una cum Legis sanctionibus, quae nos peragebant reos, peremit; sacramentum hoc augustum et [gap: Greek word(s)] instituit: isti vero Zelotae, quasi esset Coena Domini symbolum furoris et sceleris, et incentivum ad caedes et parricidia, a participatione divini mysterii diabolicam Conjurationem sunt auspicati; atque ut Regem, Regiam Domum, et non pauca millia hominum innocentissimorum; in commune congregatorum, animosius delerent, ad altare convenerunt, sacra peregerunt, Communionem sumpserunt. Jam quum tantâ curâ doceat nos Apostolus [note: I. Cor. XI: 27.,] ut severo peccatorum nostrorum examine, et non fictâ poenitentiâ praeparati, ad Sacram Mensam accedamus, nisi velimus pro Pane benedictionis pignus aeternae damnationis nostrae comedere; Zelotae isti, quasi vellent Dominum nostrum in partem sceleris vocare, (absit vero blasphemia,) per ipsum mystici hujus Panis interventum novae et inauditae feritatis novo reatu sese obligarunt. Hoc videlicet est, quod Paulus praecipiebat, [gap: Greek word(s)], non autem [gap: Greek word(s)] [note: I. Cor. XI: 17.] Tu, Fronto eruditissime, qui Theologus es, et in Patrum, praesertim Graecorum, lectione versatissimus, impietatis hujus magnitudinem, quam nulla vis humani ingenii, nulla verborum facundia satis expresserit, optime omnium intelligis. Quod si posset aliquid ex universa Historia Ecclesiastica aut Patrum monumentis proferri ad nefariae hujus profanationis defensionem; tu profecto, si quis alius, posses Zelotarum caussam hac in parte adjuvare. Sed non vereor, ne id vel tu sis facturus, vel quisquam mortalium. Novum hoc quoque inventum est: Hildebrandicae doctrinae hic quoque est surculus. Quid nunc commemorem preces et supplicia, Catholicis a Garnetto sub tempus perficiendae proditionis indicta, ut magnum inceptum, promovendae Religioni Catholicae susceptum, ad felicem exitum produceretur? Scilicet vere Catholica Religio; hoc est, vera, scelere tanto ut promoveatur, opus habet. Pudeat Christianos impietatis tam manifestae, tam projectae. Turcas, non Catholicos, decet haec sententia. Sane ipse Garnettus, cum postea a Magistratu interrogaretur, quâ fronte ausus esset ad precationem adeo detestandam ovibus sui gregis praeire? facti pudendi infamiam se amoliri quoquo modo est conatus. Dixit enim, se orationes illas

[note: 1611.] fieri jussisse, non eo animo, ut ex sententia proditorum; sed potius, ut contra proditorum mentem res eveniret, utque eo pacto saluti Regis ac Regni consuleretur. Puerile istud quidem commentum fuit; sed quo tunc maluit tamen uti, quam fateri, usque adeo abominandae rei auctorem se fuisse. Apologista vero, qui factum negat, solennia delirat, et de re sibi incomperta temere affirmans, ridicule sibi credi postulat. Legat TorturamTorti, a viro maximo [note: Supra, pag. 408.] conscriptum Opus, et sibi responsum putet. Venio nunc ad genus aliud profanationis rei sanctae; certe ad finem sanctum ab Antistitibus Religionis Catholicae ante plura secula institutae: Confessionem dico; cujus rigidam necessitatem, quae apud vos obtinet, Ecclesia Anglicana molliendam sibi certo consilio putavit; rem quidem ipsam neque sustulit ullâ unquam lege, neque damnavit. At vos, qui Sacramenti loco eam habetis, non minus quam Baptismum, aut Eucharistiam, magnâ omnino reverentiâ eam tractare, et finis semper meminisse oportuit, cujus gratiâ fuit inventa; neque quicquam committere, cur homines sibi persuadeant, alio fine eam hodie a vobis exerceri, quam fuerit olim instituta. Nam si hodierna Confessio modo et fine diversa est ab antiqua, quî potest, salvo pudore, ut antiqua defendi? Hac tamen in parte quam graviter, quam odiose peccari hodie a vestris soleat, nemo jam ignorat; quippe eo dudum est ventum, ut Confessio multis telum sit ad mala peragenda efficacissimum. Quamobrem hocce animarum pharmaco male utendo (bonos et pios semper excipio) id assecuti estis, ut non dicam, [gap: Greek word(s)] quidam et [gap: Greek word(s)], quibus vinum vetus prae novo haut sapit: sed praecipui admiratores antiquorum institutorum dubitant, sitne Ecclesiae conducibilius futurum necne, Confessionem illam arcanam penitus esse sublatam, quam ita exerceri, ut a non paucis fit hodie factiosis et male curiosis. Causas hujus dubitationis gravissimas possem commemorare hoc loco, et illustribus exemplis confirmare, si a proposito vellem digredi. Nunc, aliis omissis, ea duntaxat commemorabo, quae ad institutum sermonem faciunt. Spero autem, si me non fallit judicium de tuo candore meum, non magis tibi, quam serenissimo Regi probatum iri, quod ex simplici et vera narratione mea. hîc gestum esse intelliges. Apologistam etiam, scio, et alios tenebriones damnabis, quos non pudet scribere, Garnettum [note: 1611.] non aliam ob caussam supplicio fuisse affectum, nisi quia sigillum Confessionis violare noluerit. Nam ille quidem, nullâ vi corpori ejus adhibitâ, violavit; si violare sigillum est, rem, quam in Confessione te dicas accepisse, efferre; quod fecisse ipsum saepius, atque omnia esse confessum, antea probavimus. Sed non in hoc peccatum illius consistit: peccavit enim Garnettus etiam circa Confessionem, primo profanatione nominis, quod in magna veneratione, utpote Sacramenti [sic enim docetis] esse debuerat; deinde falsae doctrinae et periculosissimae assertione. De utroque paucis dicam. Quemadmodum igitur si quis communes epulas, aut convivium a facinorosis hominibus ad statuendum de patrando scelere condictum, Eucharistiam appellet, ac [gap: Greek word(s)], caussa dici non possit, quin profanatione nominis sacrosancti reatum magni criminis et ingentis impietatis sit contracturus: ita Garnettum, qui sermones inter se et Greenwellum de conjuratione habitos, et consuetudines crebras Confessionis nomine valebat, nemo pius profanationis crimine absolverir. Nam quid Confessioni commune cum deliberatione plures dies continuata, et saepius repetita, super modo et rationibus Pulverariae Conjurationis ad finem optatum perducendae? Confessio, quod equidem sciam, enumeratione seriâ constat praeteritarum offensarum, et Confitentis poenitentiâ non fictâ, nec non consolatione et absolutione Confessarii. Horum ubi nihil interveniat, quis eam dicere ausit esse Confessionem? Quam vocabat illo nomine Garnettus, eam consultationem potius fuisse, de patrando scelere, quam religiosam Confessionem noxae praeteritae, ordo gestorum luculentissime ostendit, ut aliâ probatione nihil sit opus. Is a Dominis Delegatis interrogatus, unde, et quo pacto modum Pulverariae Conjurationis, et [gap: Greek word(s)] de illa cognôsset? respondit primo, a Greenwello se illa in Confessione accepisse: deinde vero, seu quod puderet ipsum mendacii; seu. potius, quod convinci metueret, saepius super eadem re interrogatus; ita varie, ita perplexe, ita trepide semper respondit, ut nemo audientium dubitaret, quod initio responsum fuerat, fuisse falsissimum. Exstat autographum illius, mensis Martii die ultimo scriptum, cujus initium est: Rogatus veritatem exponere et dicere, utrum Dominus Greenwellus proditionem mihi in Confessione declaraverit, an extra Confessionem? respondeo: Nos tum obambulasse; verum esse consuetum,

[note: 1611.] si long am deliberationem negotium aliquod desiacret, vel si libris inspectis sit opus, ut vel ambulando, vel sedendo Confessio peragatur. Quod autem quaeritur, Esset necne Greenwellus poenitens? Respondeo; Illum non quasi culpam suam hoc mihi dixisse verum ut rem sibi probe cognitam, atque hoc per viam consultationis. Exstat aliud quarto Aprilis die scriptum autographum, cujus initium est: Interrogatus per fidem meam erga Regiam Majestatem, an quod a Greenwello de Pulveraria Proditione primum cognovi, in Confessione dictum mihi fuerit, an extra Confessionem? Respondeo: Inambulasse nos, et Greenwellum enuntiasse mihi rem totam sub Sigillo maximo; quod ego de Sigillo Confessionis accepi; quamquam ille fortasse de minore aliquo intelligebat. Praeter ista habeo in potestate adhuc mea schedam aliam, sexto die Aprilis manu propriâ Garnetti exaratam, quae ita incipit: Ut satisfaciam Regiae Majestati quantum per memoriam meam licebit, declaro hîc. Et post pauca: Quod ad colloquii illius. modum attinet, quo Pulverariam Conjurationem Greenwellus mihi aperuit; equidem pro certo affirmare non possum, animum illi fuisse ea narrandi tanquam sub Confessione. Ipse tamen credidi, debere me sic illa accipere. Nam Greenwellus offerebat se ad Confessionem; sed ego nihil opus esse dixi; me enim sic accepturum tanquam si confitens rem indicasset. Dicere etiam solebat, Non Confessionem quidem eam fuisse, verum habuisse relationem ad Confessionem postea futuram. Quid? quod habentur aliae cjusdem literae ad D. Annam tertio die Aprilis scriptae, in quibus Confessionem quidem eam fuisse narrat; sed quam non aliâ lege a Greenwello acceperit, nisi ut integrum esset eam revelare, si quaestio unquam de eo haberetur. En latebras, en haesitationem et in defendendo mendacio miseram fluctuationem! En novam doctrinam! Ubi enim aut in Sacris Literis, aut in scriptis Patrum, ubi denique in ullo Doctorum, qui ante hoc seculum vixerunt, mysterium illud invenias? Non est Confessio, sed habet relationem ad Confessionem. Item istud: Non ut culpam suam dixit mihi, sed per viam consultationis inter ambulandum, et tamen est Confessio. Quam vero absurdum, ridiculum, et ejus auctoritatis viro indignum, sermonem inter duos habitum, una modo ambulantes, modo sedentes, saepeque repetitum, uni collocutorum Confessionem esse, qui tamen exploratum non habeat, alterum congerronem de Confessione cogitâsse? Dicerem ridendam hanc amentiam, nisi [note: 1611.] tremendum potius ducerem, de rebus Religionis ita ludere. Adde quod magnitudini rei, qua de agebatur, lacrymae potius conveniunt et justa indignatio, quam risus. Agebatur Regis et Reginae mors crudelis, totius Regiae Domûs miseranda pernities, Procerum, Praesulum, Equitum et floris omnium Ordinum internecio, et universi Regni eversio; cum interim Garnettus et Greenwellus Conjuratione probe cognitâ, ut hominibus persuadeant Religione se impedire, quo minus viri boni, et cives probi sint, puerilia sophismata nectunt, et ut leonem excipiant, subulâ se instruunt. Hoc placet? Hoc Religio vestra hodie suadet? At quis adeo abonini humanitatis sensu est alienus, qui vel solâ recordatione harum rerum non afficiatur? Impius vero sit oportet, cui non doleat pietatem Christianam, et Domini nostri Jesu Christi praecepta fuisse illis ludibrio, qui de nomine ejus adorando propriam sibi appellationem vindicabant. Nec multo minus nova aut minus detestanda doctrina est, de Confessione non detegenda, ne in caussa quidem Majestatis, et praesenti Regis ac Regni periculo; quam Garnettus idem animosissime defendebat: immo vero cujus gratiâ fabula illa ficta est de Greenwelli Confessione. Nam eo totus hic mimus spectabat, ut colorem saltem dicere aliquem Garnettus posset, si quando esset ab ipso quaesitum, cur in tanto Regis et patriae periculo siluisset. Quia enim nôrat Garnettus, simplices Catholicos, et minime factiosos consilium proditionis non probaturos; non dubitabat futurum, ut multis daretur occasio secius de Religione Catholica vestra existimandi, et Societatem cum primis Jesuiticam detestandi; si esset evulgatum, ipsum sceleri consensisse, et participem omnium fuisse: cum liber erat, summâ semper diligentiâ cavit, (sicut ipse in multis suarum scriptionum locis narrat) ne quisquam e populo resciret, suis consiliis proditores uti. Ideo Catisbejus coram aliis rem in abstracto (ut loquuntur) proponit: ideo etiam simulatur Confessio, multaque alia per simulationem geruntur. Postea vero quam doli omnes patuerunt, observatum est, Garnettum non adeo de vita servanda fuisse sollicitum; ac de damno, quod vestram et Religionem et Societatem non dubitabat accepturas, si semel quae ipse in hoc negotio et alii Jesuitae gesscrant, palam essent facta. Ut igitur aliquid haberet, quod apud simpliciores praetexeret, tuebatur totis ingenii viribus, Sigillum Confessionis ne in tam

[note: 1611.] enormi quidem proditione esse violandum; neque ullam posse existere satis justam caussam, cur accepta in Confessione ullo pacto indicarentur. Acta narrant, illustrissimum Comitem Nottinghamiae die quodam Garnettum pro tribunali ita interrogasse: Si quis mane apud ipsum confiteretur, se die sequenti Regem pugione transfixurum, an putaret rem sibi occultandam? Garnettum affirmasse, neque aliud quicquam adaidisse. Sed in scriptis schedis invenio eundem super hoc ipso interrogatum, plenius responsum dedisse, hoc pacto: Quod quaeritur, si in Confessione proditio fuerit detecta, cum praesenti periculo Regis et Regni conjuncta, nisi confestim provideatur, quia confitens neque poenitentiâ ullâ tangitur, neque propositum velit mutare, an possit Presbyter eam revelare? Respondeo: Non poterit quidem absolvi, qui confitetur; verum sic clavibus Ecclesiae idem se subjiciat, tunc obligat Sigillum Confessionis. Tenetur tamen Presbyter omnes rationes mali impediendi tentare. Quid hîc appellat Clavibus Ecclesiae se subjicere? quum ponatur, confitentem non poenitere, et omnino velle scelus perficere. Nam si Ecclesiae obsequi paratum se ostendat, poenitebit utique, et ab incepto desistet. Neque enim caedem, opinor, Ecclesia suadebit; tunc autem nullum periculum. Quare aut ego non capio hoc tam subtile; aut hic Doctor respondere ad propositam quaestionem astu declinavit. Et esset quidem aliquid, quod hîc dicitur de cura diligentissime adhibenda a Presbytero, quo ne malum eveniat: [neque enim confitentem indicari [gap: Greek word(s)], et simpliciter petimus; sed ut destinato sceleri obviam eatur] nisi constaret certâ experientiâ, Zelotas hodernos non solum confitentem non indicare, sed etiam scelus ipsum adjuvare potius quam impedire. Appello testem Garnettum ipsum. Nam hic non e plebe homo; sed Theologus, et Pater Jesuita, quid fecit, quid vel solum tentavit, quo minus execrabilis Conjuratio exitum haberet? Enimvero hoc quoque paradoxum, de Confessionis sigillo, ne in caussa quidem Majestatis, et praesentissimo periculo Regis et Reipublicae non resignando, novum est, et Hildebrandicae doctrinae appendix non poenitenda. Dogma esse novum, liquet ex eo, quod neque in scriptis Prophetarum aut Apostolorum, neque in Patribus antiquis aut priscis Conciliis, ullum ejus vel tenuissimum vestigium reperitur. Posterius autem esse doctrinâ Hildebrandicâ, claret; quando ejus assertores nullum possunt [note: 1611.] laudare auctorem suae sententiae, Gregorio VII. non posteriorem. Sane vetus Ecclesia, quae summorum Pontificum Manliana in Principes iniperia penitus ignorabat, dogmate isto opus non habebat. Hodierna vestra, quae Imperatores, Reges et Principes cogit in ordinem, et excommunicatos a Papa vult occidi, aut dominationibus suis spoliari; hoc quoque adminiculo persaepe opus habet. Fatemur alioquin, scitum esse Ecclesiae vetustum, pietatis et prudentiae plenum; ne auditam Confessionem liceret Confessariis enunciare. Sed nemo piorum illorum Patrum hoc Ecclesiasticae disciplinae praeceptum tantâ necessitate sancivit, ut ejus gratiâ [gap: Greek word(s)] [note: Matth. XV: 6.], et Legem Dei viventis aeternam vellet negligi, ridiculis sophismatis vafrorum hominum illudi, denique violari. Sciebant, quoties aliquis evenit casus, ut locus sit contentioni officiorum, hinc lege Ecclesiasticâ silentium suadente, inde lege divinâ rumpi exigente; Deo potius parendum esse, quam hominibus. Sciebant, Davidem laudatum esse a Filio Dei [note: Marc. II: 25.], cujus est, Legem interpretari, quod tempore necessitatis Panes Propositionis comederit, [quos non erat illi fas comedere, ait Christus,] potius quam inediâ sese enecaret. Sciebant, Dominum nostrum in Evangelio hypocrisin Pharisaeorum damnare, cum mandata hominum Legi anteponentes, et miserum populum specie pietatis decipientes, sinebant esse impium, atque ut Christus ait [note: Matth. XV: 8.], labiis Deum honorare, nihil interim curantes; quod cor haberent ab ipso remotissimum. Nunquam igitur pii Patres occidi Reges et Reginas, exsufflari Regiam progeniem, Regnum integrum everti, satius esse pronunciassent, quam aliquid detegi in Confessione auditum. Nunquam dixissent pii Patres, quod mihi Lutetiae dixit Binetus, Ordinis vestri Theologus, in Bibliotheca Regis Christianissimi, altero tertiove mense post Henrici Magni caedem, cum de Garnetti supplicio (ipse martyrium vocabat) loqueremur: Praestaret Reges omnes perire, quam si vel semel Confessionis Sigillum violaretur. Et caussam simul addens: Regum enim, ait, imperium, juris humani est; Confessio, juris divini. Obstupui, fateor, ad hanc vocem,

Qui postquam vestrorum hominum doctrinam lectione accuratâ librorum ab ipsis editorum didici, desii admirationis, et meam imperitiam damnavi. Nihil

[note: 1611.] enim mihi ille dixit, quod non alii multi, etsi verbis fortasse non iisdem, docuerint, et quotidie voce scriptisque doceant. Et erat tum Binetus, ut mihi quidem videbatur, recens a lectione Apologiae pro Garnetto; cujus Auctor, Andreas Eudaemono-Joannes, capite XIII. diserte pronunciat: Nullum tantum posse esse malum, cujus vitandi caussâ Confessionem prodere liceat. Et affert ibi Andreas Auctorum recentiorum tantam catervam, ut nudis eorum nominibus et librorum ab ipsis editorum paginas impleat: Si prorsus nullum malum potest esse tantum, ut ait Andreas; ergo ne omnium quidem Regum interitus erit tanti, quae est affirmatio Bineti. Regum vero imperium esse juris humani; at Confessionem, divini, plerorumque e vestra Schola, et aliorum etiam opinionem esse hodie, quis ignorat aut ambigit? Docet hoc Sanderus, docet Bellarminus, docent alii plurimi. Quare sine caussa miratur, et non credere se fingit Apologista, Binetum illa mihi dixisse. Cur miratur dixisse illum, quod ipse dubio procul credit, et tot novi Doctores credi ab omnibus volunt? Dixit vero, dixit illa mihi Binetus, quae modo retuli, totidem verbis Latine versa. Testem advoco Deum immortalem, nihil fingere me. Et aderas tu quidem, mi Fronto; sed aliâ parte Bibliothecae, in libris Graecorum Patrum evolvendis occupatior et remotior, quam ut nostros sermones audire posses; nedum ut ipse mihi ea verba diceres; quod temere quidam [note: Notat Anti-Cotonis Auctorem, qui Bineti dictum Frontoni Ducao asseruerat. Colomes.], nescio unde acceptum, affirmarunt. Si Epistolam super ea re meam ad te, aut alteram ejusdem argumenti ad P. Cotonem, quibus vestris respondebam, totam descripsisset Apologista, nec partem alteram, quae erat de Bineto, reticuisset; candorem illius laudarem, qui nunc fidem cogor desiderare. Sed ut scias, quam sint hoc tempore multi Scriptores Regibus iniqui, audi novam Theologiam, et seculi perversi infelicitatem mecum agnosce. Nam ubi semel inter disputantes de Summorum Pontificum potestate super Reges amplificanda, aemulatio est accensa; quo furoris nonnulli in contumeliam Regum sint progressi, dictu mirabile est. Exemplo sit M. Antonius Capellus, Franciscanus conventualis, qui nuper admodum in Italia adversus serenissimum Regem, et reverendissimum Episcopum Eliensem scribens, capite sexto probat, indignos esse Reges, qui Ecclesiis suarum ditionum ullo modo praesint; quos Deus, inquit, in Moîse sibi displicere, aperte commonstravit. Et statim: Ecclesia, [note: 1611.] cum aedificatur, de Regibus et Principibus seculi nulla ratio habetur. Huic enim Franciscano, neque Magi Reges fuerunt, neque Abgarus Edessenus; ut de Candace Regina nihil dicam. Tanti facit iste [gap: Greek word(s)] traditiones. Bene speremus;

Jocari enim tecum, mi Fronto, lubet, [gap: Greek word(s)], quod tuus ille Pater aureus [note: Joan. Chrysostomus, quam edidit Fronto Ducaus.] dicere solet. Postea subjicit idem: Et hi, qui negliguntur, qui respuuntur, erunt Ecclesiae Principes? Vide mihi acumen hominis. Quia Christus, pro sua [gap: Greek word(s)] prudentia, ad primam Euangelii praedicationem et potentiam Verbi divini rebus ipsis demonstrandam infirma mundi elegit, non autem Romanum Imperatorem, aut nescio quem alium Regem; ergo contemnuntur, negliguntur, respuuntur a Deo Reges. O Logicum eximium! ô disputatorem subtilem! Nam pari ratione aliquis dicat: Dominus noster Jesus Christus in stabilienda initio doctrina Salutaris Nuncii nullo Pontifice Maximo usus est, nullo Episcopo Romano, qui temporali potestate praeditum se diceret, sive directe, sive indirecte; qui Reges infra pedes suos poneret; qui Imperatoribus coronas suas pedibus imponeret, pedibus decuteret, ut in Henrico VI. Papam Coelestinum fecisse, probatissimi Auctores scribunt; qui solus Imperator, solus Princeps a suis dici se compellantibus pateretur; quod supra dicebamus, non ita pridem essem factum: ergo Jesus Christus contemnit, negligit, respuit Pontifices, terrenum imperium sibi vindicantes: fallor, aut haec consequentia illâ priore Franciscani nihilo deterior est. Quid? putatne hic Magister, Deum, quando inter alias factas Abrahamo promissiones hanc ponebat, fore ut ex semine ejus multi Reges orirentur, maledictionis loco hoc ei esse pollicitum? qui si Pontifices ibi Regum loco nominasset, gloriam Pontificum procul dubio videretur ivisse auctum. Certe non contemsit Deus Opt. Max. Regem Jacobum, servum suum, quando nefariae Conjurationis obscurâ suspicione injectâ, nemine tam arcanum mysterium conjecturâ assequi valente; solus ipse extitit, qui rem totam planissime divinaret. Quod sine Numine factum non esse, et credit Rex serenissimus, quae est ejus pietas; et omnes, qui viderunt, persuasissimum habent; illi praecipue, qui futuri alioquin ejusdem exitii (Deus meliora!) cum Majestate ipsius participes, Regi soli fecundum Deum salutem

[note: 1611.] suam ferunt acceptam. Porro quod diximus de Sigillo Confessionis, ubi Regum aut Regni agitur salus, resignando, non Protestantium duntaxat eam esse sententiam; sed multorum etiam e vestris, aut Juris Canonici Interpretum, aut aliorum, atque inprimis inclytae Sorbonae, aut etiam nunc esse, aut olim certe fuisse; quia multi graves Theologi probarunt, et in his nuper D. Episcopus Eliensis [note: Supra, pag. 408.] in Tortura Torti ubertim hoc demonstravit, verbum de eo non addam hîc amplius.

Habes, Fronto eruditissime, de rebus Anglicis, et nominatim de Henrico Garnetto, quae tua et tuorum interesse ne nesciretis judicavi. Atque ea verissima, et hîc omnibus compertissima quum sint; tuum erit jam, pro tua prudentia, aequitate et [gap: Greek word(s)] statuere, utrum malis verae narrationi, quam ex ore ipsius Regis, Procerum, qui judicii Garnettiani pars magna fuerunt, Actis. Publicis, e Garnetti denique ipsius scriptis autographis hausi, et fideliter exposui, fidem habere: an illi anonymo scripto Apologiae vestrae, cujus Auctorem, quicquid fere de iisdem rebus scripsit, vel ex fictis rumoribus, vel ex fallacibus Scriptoribus, aut proditorum, qui evaserunt, sermonibus accepisse; sacramento, si opus sit, non dubitaverim contendere. Nam Garnettum Religionis, non autem immanis Conspirationis caussâ poenas dedisse, Zelotae primum Angli rumoribus incertis distulerunt; deinde eos rumusculos alii prae magnitudine zeli inconsulti ita [gap: Greek word(s)] et cupide amplexi sunt et propalarunt; ut quod initio, fatuis duntaxat aut osoribus Regni et Religionis Anglicanae vix ac ne vix quidem persuaderi poterat, jam ubi fama vires acquisivit eundo, etiam libris ex professo ea super re editis verissimum esse, impudentissime quidem et sacerrime, sed tamen disputetur: et Garnettus e manipulo proditorum per hos expunctus, in Martyrum Christi numerum sit transcriptus. Prima, quâ usi sunt Zelotae isti techna, ut veritatem mendacio obruerent, et de Garnetti supplicio, quae volebant, hominibus persuaderent, stramentitium nescio quod fuit spicae miraculum; quod ab impostoribus lepide excogitatum, etsi parum venuste a malo pictore concinnatum; mox cum testimonio Joannis cujusdam Wilkinsoni, Angli juvenis, rerum imperiti, superstitiosi, fanatici et deliri publicatum, fidem nihilo secius apud non paucos invenit. Adeo absurda, ridicula, fallax pariter et falli facilis, atque ut uno verbo omnia complectar, veritati [note: 1611.] inimica res est zelus iste praeposterus. Propter hanc maxime spicam miraculosam, puto, factum, ut Garnettum recens extinctum plurimi Scriptores, qua Ordinis vestri, qua alii, certatim dilaudarent, et martyrium illius obiter in suis libellis celebrarent. Itaque Martinum Del-Rio vestrum, scis qualem virum, non piguit Dionysium Areopagitam, coelestis Hierarchiae mirificum [gap: Greek word(s)], et Henricum Garnettum, ceu par nobile virorum maximorum et invicem [gap: Greek word(s)], inter se comparare. Sed neque rumoribus incertis, neque spicae miraculo, neque etiam scribentium laudationibus, (nam isti quidem tanquam caeci de coloribus, de re sibi penitus ignota, pronunciabant) satis erat factum eorum desideriis, quibus omnino placebat novo Martyre numerum augere Coelitum. Neque enim ipsos latebat, esse hîc Acta, publicâ auctoritate edita, ex quibus liquido et sine ullo dubio constaret, Garnettum, non ut scelesti quidam deploratae caussae patroni dixerunt, proditionis aliquo rumore fuisse aspersum; sicut vere atque eleganter adversus Tortum a viro summo scribitur, veritatis voce et vi tabularum, testium, probationum luce, soliditate, pondere convictum, ore proprio, manu propriâ fuisse confessum. Unica igitur restabat consecrandi Garnettum spes et ratio; si Acta illa, per quae stare consecratio non poterat, infamarentur, et fides eorum convelleretur. Erat hoc quidem ridiculum, et desperatae vecordiae inceptum; quod hominem desideraret non usitato more veritati inimicum, naturâ et arte factum ad mentiendum. Sed nihil volentibus difficile. Ne te longis ambagibus morer, post diuturnam inquisitionem aegre tandem repertus est Andreas nescio quis Eudaemono-Joannes, Jesuita, qui veritatem oppugnare, mendacium stabilire, et veteri Sophistarum instituto, [gap: Greek word(s)], palam atque alacris susciperet. Bene habet; invenit tandem patella operculum [note: Od. Homer P. Vers. 218.], [gap: Greek word(s)]. Pseudo-Martyri destinatur patronus, homo Graecus origine, domo Cretensis, professione Rhetorculus. GraecisVeteres multa vitia, (ignoscat mihi natio, alias, ut scis, amica; sed nulla suis peculiaribus vitiis gens caret) dixerunt esse propria; ingenium leve, vafrum et versipelle, fidem etiam in testimoniis fluxam, aut potius nullam; Cretensibus mendacitatis palmam tribuerunt. Sed mendacitati addit feritatem et malitiam vetus versus, etiam apud Paulum Apostolum: [gap: Greek word(s)],

[note: 1611.] [gap: Greek word(s)] [note: Tit. l: 12.]. Iste vero Andreas et Graecus et Cretensis est et hoc amplius, Sophista, sive disertulus Orator. Quid spectarint, qui hisce potissimum dotibus instructum, inter aliquot millia praestantiorum ingeniorum elegerunt, cui hanc provinciam mandarent, neque debet ambigi, neque potest. Recte enim judicarunt homines solertes et similium negotiorum [gap: Greek word(s)], ad labefactandam fidem verissimorum Actorum, et Garnetti, rei proditionis peracti, martyrium asserendum, quas diximus dotes esse aptissimas, atque adeo omnino necessarias. Graecorum quidem vitia a natura sibi inolita tanto facilius Andreas iste retinuit, quia doctrinam Graecorum, peculiarem olim nobilissimae illius gentis laudem, parum ut videtur, curavit. Nulla certe in scriptis solidior eruditio apparet; nulla veterum Auctorum, nisi M. Tullii lectio accuratior, ne Historiae quidem Ecclesiasticae, aut Patrum, vel institutorum decretorumve priscae Ecclesiae, ullam deprehendas saltem tolerabilem in eo viro cognitionem. Graecae quin etiam linguae ipsum esse imperitissimum, quae legi illius, mihi dudum persuaserunt. Neque aliter te quoque judicare confido; si tamen fecisti illa tanti, ut vel obiter aliquando inspiceres. Cretensium vero mentiendi artem quam probe calleat, quantus sit in illa artifex, et caeteri quidem libri ipsius de rebus Anglicis non obscure declarant; sed omnium maxime et insignissime, quae est ab ilio scripta, atque inscripta, Aplogia pro Garnetto. Hîc mendacitatis et impudentiae vela panduntur; hîc obtrectationi, maledicentiae, virulentiae, et harum virtutum matri, calumniae egregie litatur. Volo ejus libri gustum aliquem tibi exhibere; sed paucis, ne tua morer tempora. Capite primo negat, mirari quenquam debere, quod de rebus Anglicis scribere non vereatur; multa enim etiam arcana Regni hujus longo usu didicisse ab Anglis, quibuscum vixit: qui autem fuerint illi Angli, ne verbo quidem significat. Sed dubium non est, Societatis vestrae aut aliarum Sodales fuisse, vel Monachos, qui Romae, aut alibi in Italia sunt non pauci; nec non perduelles, qui res hîc frustra novare conati, ne poenas proditionum suarum luerent, Romam ad asylum commune, [sic multi existimant] confugerunt; ut Tesmundus fecit, sive Greenwellus, et Gerardus; quos nonnulli e Cardinalibus, sicut audivimus, parum amico vultu initio exceperunt. Quis vero non videt, Andream nostrum de proposito ipsi ad [note: 1611.] scribendum argumento ab illis quidem prioribus, Scholasticis hominibus, et qui fere multo ante solum verterant, nihil admodum potuisse discere; a posterioribus vero nihil nisi falsi? Quare siquid illi restat ingenui pudoris, fateatur libere, quod res ipsa arguit; de Conjuratione. Pulveraria et Garnetti caussâ pleraque ipsum necessario ignorasse; plura, quae falsa erant, pro veris credidisse. Capite secundo, ut novam de. AEquivocatione doctrinam defendat, quantum illi temporis in captiosa disputatione periit? Nam qui tam multa dicit, quod ad rem faciat, nihil quicquam dicit. Ut praestigiatores, quos psephopaectas olim vocabant, acetabulorum et calculorum subtili transpositione spectantium oculis illudunt; ita ingeniosus hic Cretensis, dum AEquivocationem tuetur, vocis ambiguitate fucum facere Lectoribus conatur. Profert loca nonnulla Scripturae cum interpretationibus Patrum; quae ubi legeris, intelliges nihil ex iis posse evinci, nisi hoc duntaxat; non omnia Sacrae Paginae verba simpliciter accipi debere, ut sonant. Quis nescit? aut quis ignorat, multa occurrere in utroque Foedere et dicta figurata, et facta [gap: Greek word(s)], mysteriorum plena, quae non sint secundum literam pingui Minervâ accipienda? Scimus etiam multa, saepe de toto Christo dici, in quo est [gap: Greek word(s)], ut in sacrosancta Trinitate, [gap: Greek word(s)]; quae alteri tantum naturae proprie conveniant, propter illam, quam appellant Theologi, [gap: Greek word(s)]. Sed illas sententiarum Theologicas figuras. et obscuriores enunciationes, quis veterum Patrum dixit esse AEquivocationes? Quis in illorum locorum explicatione hoc corollarium inde elicuit, ut per illa artem mentiendi pejerandique apud Magistratum, qualem ante descripsimus, diceret stabiliri? Perperam igitur putat Andreas, esse haec AEquivocationis in Verbo Deiexempla. Apologista vero multo magis ridicule, Christum ipsum quinquies AEquivocatione usum: (si Personium diligenter legisset, poterat numerum ponere multis partibus majorem, hoc est, impietatem suam augere) et adfert hujusmodi exempla; ut cum Lucae capite altero, Doctoribus quaestiones proponit solvendas, quasi ignorans; et cum alio loco velut nescius ficum explorat, an ficus habeat. Non exagitabimus hanc insaniam, quae; summa cum impietate est conjuncta; rogabimus tantum, ut nos doceant, quid loca haec similia habeant commune cum ea, quam descripsimus, AEquivocatione? Hoc doceat

[note: 1611.] nos Apologista; et per nos Rex esto. Etiam illud fraudem habet apertam; quod et Andreas iste et fere omnes, qui de AEquivocatione hac scribunt, multa prius de Romano-Catholica Ecclesia praesantur; quae, ut ait Eudaemono-Joannes, mendacium omne, quamvis leve, quamvis jocosum, quamvis officii humanitatisque plenum, abominatur. Aurea haec quidem verba sunt, nec minus Ecclesiae vere Catholicae, quae audit columna veritatis, convenientia, quam praxi quotidianae multorum Catholicorum e vestris manifesto contraria. Quare aut Garnettianam AEquivocationem isti pro mendacio non habent; quam probavimus, exquisitissimam et [gap: Greek word(s)] esse mentiendi rationem, aut apertissime, cum ista dicunt, mentiuntur; nisi praesto sit illis, quo suam nuditatem tegant, beneficium AEquivocationis, vere [gap: Greek word(s)]. Eodem capite narratam superius de Treshamo historiam non veretur in dubium vocare. Sed quem jam repetiet, qui fatuas ipsius conjecturas non irrideat, postquam illa, quae ante scripsimus, legerit? Capitis tertii disputatio ita palam falsa est, et toties a magnis viris confutata, ut ipsum Andream sine risu illa non arbitrer scripsisse. Itane vero de Papae in Principes omnipotentia nihil docent Jesuitae, quod non pariter defendant omnes Catholici? Diceret, aliquos Catholicos vestros, et verum diceret. Nunc falsum est, Catholicos omnes, sive antiquae, sive praesentis Ecclesiae in illo dogmate consentire; falsum est, omnes vestros. Si nescit Andreas, legat Torturam Torti, nec pudeat a tam exquisitae doctrinae viro discere, quae ignorat. Ibi etiam inveniet solide confutatum, quod eodem capite malis avibus conatur demonstrare: Nihil esse in Religione Catholica, cur metuere Principes debeant. Hoc de hodierna vestra tam falsum est, quam de antiqua fuit verissimum. Fraudem et illud continet, in excommunicato Rege expressam sententiam necessariam esse, ut nocere illi quisquam jure queat. Nempe hoc eo pertinet, ut horribilis doctrinae invidiam minuat; et serenissimi Regis fidos Consiliarios reddat omissiores. Sed operam miser abutitur suam. Nôrunt enim, Zelotas hodiernos sine ullo dubitatione Thomae assentiri, qui diserte pronunciat, ipso facto excommunicati subditos esse absolutos a dominio ejus et Juramento Fidelitatis: quod et alii multi sentiunt. Nôrunt, cujusmodi doctrina eo libro doceatur, cui titulus est, Directorium Inquisitionis; et quid juris [note: 1611.] in Reges, qui vobis sunt Haeretici, Inquisitores Romani sibi vindicent. Nôrunt praxin Zelotarum Ecclesiae vestrae; et haeret memoriae vox Catisbeji: Quem Papa voluit excludi, eum procul dubio admissum vult detrudi. Sic etiam de expressa excommunicatione, an sit necessaria, varias esse vestrorum sententias, non ignoramus: sed quid Zelotae probent, doceant, sequantur, ne id quidem ignoramus. Prophetarum imperium in Reges Judaeorum, et jus eos deponendi, de quo capite eodem, profanorum hominum stultum et ridiculum est commentum. Deinde ut ita esset, quid hoc ad Pontificem? Nam Prophetae quicquid gerebant, expressâ Dei jussione gerebant, tanquam illius Ministri extraordinarii. Utinam placeret Papis Prophetarum exemplum; et quoties fulmine suo temporali saevire in aliquem Principem cogitant, vocem Dei, et jussionem expressam sibi ducerent exspectandam! Piget pergere ulterius; nam ad hoc instar totus liber est compositus; et vel novae doctrinae immanitas caute dissimulatur, vel Confessiones Garnetri et caeterorum proditorum impudentissime negantur. Invehitur etiam singulis fere paginis in virum Regni hujus primarium, D. Edoardum Coquum, nunc supremum communium Placitorum Judicem; tempore vero judicii de Conjuratis celebrati, Generalem Fisci Regii Advocatum. Quumque ipse sit mortalium mendacissimus, audet tamen viro in maximis Reipublicae negotiis spectatissimo, qui in illo judicio nihil propriâ auctoritate gessit; nihil, quod non ab ipso ratio officii exigeret; qui nihil dixit, nihil fecit, quod non quivis alius ex illo virorum illustrissimorum et amplissimorum Consessu fuit dicturus, si partes Regii Advocati sustinuisset; audet, inquam, Cretensis fraterculus, quantus quantus est, totus ex mendaciis conflatus, viro tanto mendacium objicere; idque tantâ protervitate et inverecundiâ, ut videatur existimasse, cum aliquo Cretensi sui simili rem sibi esse. Sic lupae castissimas matronas vocitare lupas amant; merobibae et multibibae abstinentissimas quasque, ebriosas et temulentas. Sic etiam Proceres Regni hujus et Ecclesiae Anglicanae moderatissimos Praesules non dubitat idem hic Andreas, ejus libri capite secundo, appellare homines Catholici sanguinis avidissimos; saepeque alibi crudelitatem eis exprobrat, ipse eo elogio dignissimus, ipse crudelissimus, ipse caedium et parricidiorum defensor et auctor teterrimus. Nam qui

[note: 1611.] lanienam dilaudat, in plerisque omnibus Galliae urbibus anno CIC IC LXXII. furore inaudito patratam; hunc quis ambigat caedibus delectari, caedes spirare, caedes optare, et sanguinem Christianum sitire? Laudat autem Cretensis noster Bartholomaejanum facinus in Anti-Cotonis Confutatione capite tertio. Nec enim puduit Theologum, et quidem Jesu imitatorem peculiarem, tantae immanitatis facinus commendare. Non puduit animum suum patefacere, cruoris Christiani avidissimum. Ipsi, qui exoticis consiliis corrupti lanienam illam probarunt, qui imperarunt, mox a patrato facinore, atrocitatem illius et sceleris magnitudinem tum demum intelligentes, ejus consilii auctores sunt detestati; ac poenitentiae suae certis testimoniis editis, a caedibus perpetuo deinceps abhorrentes, Christianorum sanguini parcere studuerunt. Huic Theologo, huic Jesuitae semel facta laniena non est satis. Idem in alio libro, quem Parallelum [note: Scil. Torti.] appellavit, filium Henrici IV. Imperatoris laudans, quod in patris mortui cadaver saevierit; annon clarissime docet, dirissimum quodque scelus se facile probaturum et laudaturum, quod specie pietatis fuerit admissum? Apage Theologum sanguinarium, et cruoris humani avidum. Non hoc Domini Jesu doctrina suadet; non doctrina Pauli, vetantis malum fieri, ut bonum eveniat; non exempla piorum Patrum. Romae quid hodie suadeatur, nescimus; ad nuncium infamis lanienae quid factum sit, quid dictum, scimus; et illorum furorum memoriam ut longa dies aboleat, optamus. Et miraris, mi Fronto, vestram Societatem Regi serenissimo et omnibus prudentibus Politicis esse exosam cane et angue pejus, quae talia monstra pariat? Avertat vero Deus Opt. Max. talem pestem terris, neque permittat ejus bonitas, ut Principibus Europae adsint Consiliarii huic homini similes; vel potius ferae belluae, et ut agnoscas germanum Cretensem ex superiore versiculo, [gap: Greek word(s)]. Haec si doctrina est vestrae hodie Ecclesiae Catholicae, protinus

Sin pauci mali totum corpus infamant, et scimus ita esse, cur feruntur, cur laudantur isti Alastores, hostes humani generis? Redeo ad Andream, cujus ut hoc etiam addam, totus ille liber Parallelus, quid aliud est, nisi foetidissima convitiorum et impudentissimorum mendaciorum cloaca? Nam qui rationibus [note: 1611.] viri sine controversia maximi, integerrimi, et undequaque doctissimi, respondere non magis posset, quam Pygmaeus aliquis aut Thiodamas Lydius Herculi clavam extorquere; ne ad libri conspectum factus esse repente mutus suis [gap: Greek word(s)] videretur; rationibus calumnias opposuit, argumentis convitia, doctrinae stupendae detestandam maledicentiam. Accusat gravissimum Praesulem, quod Terentium et Plautum legerit juvenis in Academiis; nam ex eo tempore, hoc est, ab annis triginta, Plautum vix in manus aliquando meminit sumsisse; Terentium ne semel quidem attigit. Si qua igitur veteris lectionis vestigia in scriptis senis venerandi apparent, accuset felicem illius memoriam, et cum Deo, ejus beneficii auctore, expostulet. Sed quid sibi novi Critici volunt, et Andreas iste et Capellus Franciscanus [note: Vila suprae, pag. 419.], qui stylum Plautinum vel Terentianum auctori illi objiciunt? Nos, qui Plautum non semel legimus; qui Terentium plurimum amare profitemur, nihil ejusmodi animadvertimus. Nimirum ita est: Capellus, ut fatetur ipse, literarum imperitus, ad sententiam de stylo ferendam plane albâ lineâ est. Andreas vero, in colligendis e Cicerone flosculis hactenus occupatus, quicquid in Tullio non observavit, putat Plautinum esse vel Terentianum. Accusat Praesulem, quod non alienus sit a doctrina Catholicae Ecclesiae in non paucis; et homo amens persuasurum se Regi serenissimo putat, melius se, qui Romae est, quam Majestatem ipsius Episcopum nôsse, cujus intimi sensus ex quotidiano usu Regi omnes patent. Nos vero hoc scimus et affirmamus; si caetera Ecclesiae vestrae omnia illi probarentur (quid autem probet, quid improbet, scripta faciunt fidem) vel unicum tamen de Papae omnipotentia et tyrannide in Reges dogma ita ipsum abominari, ut Ecclesiam, in qua ea doctrina vigeat, pro vera et incorrupta nunquam sit habiturus. Desinat vero Andreas Regi sapientissimo palpum obtrudere, quamdiu Episcopo obtrectabit, cujus innocentiam, integritatem et [gap: Greek word(s)], nemo novit melius, nemo praedicat libentius, quam serenissimus Rex Jacobus; qui judicii maximi Princeps quum sit, quo haec Cretica techna spectaret, statim animadvertit, et ejus auctorem multis adstantibus, et me quoque praesente atque audiente, piâ oratione est detestatus. Quare si sapit, [gap: Greek word(s)]. Rex Jacobus [gap: Greek word(s)] et sublime volans Aquila est, cui non bene haec retia tenduntur.

[note: 1611.] Si pateretur instituti mei ratio, disertuli hujus vanitatem et mendacia impudentissima spectanda tibi, et quasi manibus palpanda exhiberem. Sed neque mihi id propositum est; et hoc melius praestabunt Angli, viri doctissimi, quos scimus in eo suam nunc occupare industriam, ut et Apologiam pro Garnetto, et Parallelum veris argumentis confutent; et vestram Societatem doceant, quam saepe Cretensis Andreas caussam Ecclesiae vestrae male agendo prodat, et vobis omnibus odium bonorum concilier. Mihi satis erit, indicasse tibi paucis, qualem Garnettus martyrii sui assertorem sit nactus; et quam erret Apologista, cum [gap: Greek word(s)] fidem habet, eum laudat, et sequitur. Nos in caussa Garnetti, et quaestione hac decidenda, Sitne ipse Martyr, annon censendus; magnum et omni exceptione majorem habemus arbitrum, quem omnibus Cretensibus, omnibus Apologistis, omnibus Zelotis fortiter opponamus; quo nemo liti huic terminandae magis idoneus inveniri possit, ac ne cogitari quidem. Nam quis de Garnetto melius judicet, quam ipse Garnettus? Audiamus igitur hominis, mortem meditantis, veram vocem, et de ipso secundum ipsum pronunciemus. Paucis diebus priusquam ultima lux Garnetto illucesceret, venêre in Arcem et cubiculum ipsius, ut omnia humanitatis officia ei praestarent, aliquot e praecipuis Regni totius Theologis, una cum viro nobili, Arci Praefecto; quos inter hi quoque erant. Doctor Jacobus Montacutus, Decanus tum Regii Sacelli, nunc Episcopus Bathoniensis et Wellensis; Doctor Neilus, Sacellanus tum Regius, Regiique Oratorii Clericus et Westmonasteriensis Decanus, nunc Episcopus Lichfeldensis, et Doctor Joannes Overalus, Decanus AEdis Paulinae Londini; doctrinâ, humanitate et pietate viri omnes praestantissimi. Hi unâ cum Garnetto multa quum essent locuti, forte evenit, ut unus ipsorum quaestionem hanc illi proponeret: Si post supplicium Ecclesia Romana Martyrem ipsum declararet, ecquid factum laudaret, et verum Martyrem futurum se crederet? Tum ille ex alto suspirium trahens, humerosque adducens: Martyrem me! inquit; ô qualem Martyrem! Sed neque Ecclesia hoc faciet, et ego Deum oro, ne hujus unquam illi in mentem veniat. Equidem si pro Religione Catholica mortem obirem, neque aliud infelix scivissem praeter illa, quae per viam Confessionis scivi; poteram fortassis honore martyrii non indignus videri, [note: 1611.] et judicium Ecclesiae promereri. Nunc ego peccatum agnosco meum, et sententiam, quae adversus me est pronuntiata, fateor esse justissimam. Deinde iterum atque iterum suspiria. ingeminans, et poenitentiae non simulatae signa exhibens: Utinam, inquit, quae facta sunt, possem infecta reddere! Utinam quivis alius mihi potius accidisset casus, quam ut nomen meum. proditionis infamiâ deturparetur; quod tamen peccatum, etsi gravissimum, per veram poenitentiam spero delendum, et Christum mei miserturum! Ego certe si. vel universum Orbem terrarum in potestate mea haberem, universum lubens darem, ut a proditionis crimine, quod conscientiae meae impressum est, quodque in elogio meae condemnationis extabit, purus mori possem. Hanc ego historiam, scitu dignistimam, quum a Decano Paulino, antiquae pietatis viro, Angliae suae singulari ornamento, in familiari colloquio didicissem, eademque mihi postea. ambo reverendissimi Episcopi, quos interfuisse colloquio. ostendimus, narrassent; putavi faciendem, ut illam tecum communicarem. Utinam. vero et Andreas Endaemono-Joannes, et Apologista, et quicunque alii e vestris de rebus Anglicis hactenus scripserunt, Garnetti exemplo admoniti, errorem suum agnoscere, veritati manus dare, et candide posthac velint agere! Utinam serio tandem. aliquando vellent cogitare, quam foedam Ecclesiae Catholicae notam inurant, qui viam in coelos per proditiones, nefaria facinora, caedes et parricidia docent patere. Egerat Garnettum praecipitem zelus praeposterus, ut hanc etam ipse insaniam insaniret: poenituit, mutavit factum, damnavit, et serio est detestatus. Laudent vestri poenitentem, et sequantur potius, quam ut insanientem cum proditoribus per mendacia defendant, et supplicium ex ea caussa passo martyrii coronam induant. Martyrem non poena facit, sed caussa: quum igitur meritas dare se poenas toties ille sit confessus; quae insania, immo quae impietas est, pronunciari a vobis eum Martyrem, qui justissimâ se damnatum sententiâ agnovit? Et de his quidem hactenus. Superest, ut de persecutione vestrorum in hoc Regno, cujus in Epistola tua facis mentionem, pauca respondeam. Est vero facilis responsio, et ea quidem vera et certa: Nullam fuisse unquam in Anglia, nedum nunc esse, sub Principe tam miti et benigno, vestrorum Catholicorum ex caussa Religionis persecutionem. Nam quum, ut supra vere dicebamus, nulla hîc unquam

[note: 1611.] lex lata fuerit, quae poenam capitalem vestris ob id solum irrogaret, quod ex formula Romana Catholici essent, quî potuit adversus illos persecutio institui? Quo jure actor niteretur? Quâ Judex lege in eos animadverti juberet? Nulla igitur est, nulla prius fuit Catholicorum Pontificiorum, [gap: Greek word(s)], persecutio in his regionibus. Quare ego, qui tot jam menses in Anglia haereo, quum sedulo inquirerem, nunquam vidi, nunquam audivi, quenquam eo nomine fuisse in jus vocatum, nedum capitis periculum subiisse, quod de Religione idem vobiscum palam sentiret. Amplius dicam, et vere dicam; [gap: Greek word(s)] noti mihi sunt in urbe Londino nonnulli, quos nemo ignorat e vestris esse, neque ipsi dissimulant, neque propterea minus aut conspiciuntur in publico, aut ad domos aliorum civium libere minus ventitant. Quaenam igitur haec, rogo te, persecutio est? aut cui dicemus similem ex illis decem, quas B. Augustinus et Orosius observant accidisse, post Christi mortem ad tempora Constantini? Haec ita esse quum ne ipsi quidem ignorare possitis, restat, ut persecutionem appelletis minus liberam vestrorum rituum celebrationem, et necessitatem praestandi Jusjurandum Fidelitatis. De libertate hoc tantum dicam. Nôrunt omnes Angli, quibus hodie legibus in Anglia vivatur; quas si parum probant, liberum illis sibi consulere et suas fortunas, si ita malint, alio transferre. Utantur libertate hac suâ, et sibi consulant; at de libertate Religionis ne querantur moneo: periculum enim est, ne querimoniis suis leges excitent, quas Regis clementissimi bonitas pene jam dormire sinit. Metuant igitur, ne irritata patientia in severitatem mutetur, et voluntatem imitandi exempla, quae in Italia, Hispania atque alibi inter vos quotidie eduntur. De Fidelitatis Juramento, cui occasionem praebuit Pulveraria Conjuratio, et quod ne cui sit fraudi, in potestate est Summi Pontificis, miror, cur querantur Angli Pontificii. Quererentur potius de Cardinale Bellarmino, et nonnullis aliis, qui Paulum V. initio renuentem (non temere dico; sed quia magnos auctores habeo) obdurare animum coegerunt; ut quantum hîc est vestrorum, perire potius sineret, quam ut rem aequissimam et justissimam illis permitteret. Quid justius, quam ut Regi suo subditi fideles se futuros polliceantur? post Conjurationem praesertim adeo barbaram, adeo immani crudelitate insignem. Oro, quaesoque [note: 1611.] te, mi Fronto, positis affectibus, rem velis paulo accuratius expendere. Respublica, ut scis, domus magna est: Rex in Republica, quod paterfamilias in domo privata. Putasne igitur fore consultum patrifamilias alicui, si in familia sua famulos habeat, de quorum fide erga se non ipsi constet? immo quorum fidem merito suspectet? Nemo, opinor, non insanus hoc dixerit; nedum tu, hac probitate vir et doctrinâ. Quamobrem aut Regi Jacobo in Regno suo non licet, quod privato cuivis. in sua domo, aut hae de Juramento Fidelitatis subditorum ipsius querelae inanes sunt et injustae. Equidem multos, partim in Gallia, partim in Anglia, Pontificios conveni, multorum scripta legi; qui hoc Jusjurandum non solum aequissimum, verum etiam sanctissimum esse judicant. Quare etiam multi e vestris Catholici, quidam etiam Presbyteri, ipseque adeo Archipresbyter Blackwellus, sine ullo conscientiae scrupulo praestiterunt jam illud non inviti, et aliis ut simile facerent, auctores fuerunt. Sunt tamen nonnulli, apud quos plus Bullae Pontificis et Bellarmini Epistolae valent, quam Lex Dei, jus naturae et omnium gentium, aut etiam exempla sapientiorum. In hos si lex vim suam exerat, quis locus est querelae? Et vos, qui persecutionem Catholicorum hoc vocatis, quo jure, quo Vetustatis exemplo hoc faciatis, ne ipsi quidem dicere possitis. Nunquam enim factum, nunquam auditum, ut populus aliquis Christianus persecutionem pati se diceret, si legitimo Principi suo Fidelitatis Jusjurandum praestare juberetur. At contra legimus, in Conciliis Anathema pronunciari in eos, qui Sacramentum fidei suae temerassent, quod pro patriae statu, vel conservatione Regiae salutis essent polliciti; cosque ab Ecclesia Catholica effici extraneos declarat Concilium, ut scis, Toletanum quartum. Adde, quod legis hujus executio ita lente a Regiis Ministris exercetur, ita molliter et per intervalla, ut vel illud ipsum fidem facere vobis debuerit, invito Rege optimo, dolente ac gemente, fundi sanguinem, si quis forte aliquando ex ea caussa fundatur. Quam multis in recusando Juramento obstinatis semel, iterum, saepius pro graviore poena indictum exilium? Testis sit ille Presbyter Robertius, qui saepius vitam cum accepisset, donante Rege; et quidem semel petente nomine Regis Christianissimi, Henrici IV. ipsius Legato, viro praestantissimo, D. Fabricio Boderiano; accepisset autem eâ lege atque omine, ut vel in Angliam

[note: 1611.] rediret nunquam; aut si reverteretur, sciret sine ulla spe veniae legis poenam sibi fore subeundam; mox contra fidem datam utriusque Regis ministris, viris amplissimis, reversus, et in pervicacia sua etiam confirmatior repertus, tandem cum altero ejusdem sententiae et meriti Presbytero, legi, quam toties violaverat, satisfecit. Hic est ille Robertius, qui nuper a Dominicano quodam isthîc, ut audio, sine suffragiis consecratus, et edito libello verus ac sanctus Martyr est declaratus. Equidem non crederem, hominibus e superstitione insanientibus tantum isthîc licere, ut ejusmodi figmenta impune publicarent; nisi ipse mihi Rex serenissimus eum libellum se vidisse ac legisse confirmasset. Quid? an id ergo agitis, ut omnes, qui ubique gentium sunt, intelligant, viam vos novam in coelum et [gap: Greek word(s)] aperuisse per rebellionem erga Principes, perfidiam, caedes, parricidia? At quanto major laus vos maneret, si id potius ageretis, ne illis perire esset necesse, quos ubi perierunt, magni honoris specie, magna cum omnium indignatione, afficitis. Hoc potius curaretis; et infelicium Anglorum conscientias liberaretis adstrictas vinculis [gap: Greek word(s)], quae ipsis Cardinalis Bellarminus magis quam Pontifex Maximus, nexuit. Agite, probate hoc argumento, non esse vobis Christianorum, fratrum saltem vestrorum, sanguinem vilem. Probate, pertinere ad vos alienas miserias. Probate, veram charitatem et [gap: Greek word(s)] vobis non deesse. Postremo, nolite pati, ut Rex serenissimus, quem ipsi Haereticum dicitis, et Juliano comparatis, frustra vobis ad humanitatem viam praeivisse queat videri; cum in Monitoria dudum sua non alienum se ab eo fuisse ostendit, ut quo saluti suorum paterno affectu consuleret, quae in Juramenti formula duriuscule sonare viderentur, ea aut deleret plane, aut benignâ interpretatione molliora redderet. O bonitatis admirandae Principem! cujus sinceram charitatem et [gap: Greek word(s)] si vos quoque imitaremini, fructum vestrae pietatis longe maximum sine controversia Ecclesia Dei ferret. En erit unquam ille dies, cum vestrorum Praesidum coryphaeos, penes quos est summa rerum, haec pia cogiratio occupabit? Enimvero satis, ah! plus satis studio partium utrinque hactenus est datum. Satis turbarum in Europa excitatum. Non hoc nobis Dominus noster coelum repetiturus dedit mandatum. Pacem ille nobis reliquit, pacem suam. Cur rejicimus? cur jurgia e jurgiis [note: 1611.] serimus, et de concordia Ecclesiae ne cogitari quidem patimur? Quin potius ad Filium Dei, omnis boni auctorem, totis animi viribus serio conversi, supplices illum veneremur, ut quam nobis peccata nostra ademerunt Ecclesiae pacem, ipsius ineffabilis misericordia nobis restituat, restitutam servet, atque in aeternum firmam praestet. [gap: Greek word(s)]. Vale, Fronto Ducaee, Vir eruditissime; et meum hoc de Apologia vestra judicium, ut a sincero affectu est profectum, aequo animo accipe, et in bonam partem interpretare. Tum autem responsi hujus rarditatem occupationibus, valetudini et cupiditati meae fer acceptam, omnia, quae hîc scripsi, accurate cognoscendi. [gap: Greek word(s)]. Data ad Londinum, metropolin Anglorum, a. d. VII. Non. Julii, CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCXXXI. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1611.] OMnes, quas ab uxore accipio, literae, de tua humanitate, quam ipsi praestas, et assiduis officiis certiorem me faciunt. Quod etsi mihi ita gratum accidit, ut gratius nihil queat, percipio tamen in summo gaudio hunc dolorem, quod eo ipso admoneor, a quo et quanto amico sim divulsus. Nam etsi laudare comitatem illorum, inter quos hodie versor, jure possum et debeo, non tamen ita sum amens aut [gap: Greek word(s)], ut Thuanum aliquem me hîc fore reperturum autumem. Itaque tui desiderium vix jam ferrem, nisi putarem, [gap: Greek word(s)] contigisse quicquid contigit. Illi ego me totum permitto, et divinae ejus Providentiae, quae non dicam, [gap: Greek word(s)], ut est in proverbio de casu; sed semper [gap: Greek word(s)]. Non potest male nobiscum agi, si ut speramus, Deum consilii hujus auctorem habemus. Caeterum [gap: Greek word(s)] scito plane certi constitutum nihil nobis esse, ut qui secundum Deum Opt. Max. a tuis fidelissimis consiliis pendeamus. Quo vehementius peto a te, Vir amplissime, ut nos in clientelam tuam dudum receptos, tuâ curâ digneris, et quae futura sint ex usu, monere ne graveris. Spero, uxorem cum adveniet, multa mihi monita atque praeccepta esse allaturam. Nos enim, qui patriâ procul absumus, veritatem de plerisque rebus patriae ignoramus, ac proinde quid porro sit aut sperandum aut metuendum, nescimus. Scito autem, librum [gap: Greek word(s)] simul ac convalui,

[note: 1611.] esse absolutum. Habet illum Rex, a quo postquam recepero, videro quid sim acturus, et cum Domino Legato consilium capiam. Serenissimus Rex, audito accepisse te Historiam a se missam, laetus eo nuncio, jussit serio tibi confirmare, omnia esse vera, quae decem illis libris continentur. Caetera brevi promittit se missurum. Deus te servet, Vir illustrissime, et quicquid tibi charum. Londini, a. d. v. Eid. Jul stylo Galliarum, CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCXXXII. [note: +] DOMINICO BAUDIO.

[note: 1611.] QUando mihi novissimae tuarum sunt allatae, praestantissime Baudi, aeger eram, et Thorii nostri imperiis obtemperare, non autem literas curare cogebar. Diu enim me tertiana habuit, sane quam molesta; in haec praesertim solitudine, uxore absente et omnibus meis. Venerat quidem uxor mediâ hyeme superiore, ut me inviseret, sed quae res domi incompositas reliquisset, Lutetiam ad negotia perficienda reverti est compulsa. Reversam pene detinuit Regina; vetuit certe, redire in Angliam. Sed mox consilium de me revocando aut omissum est, aut intermissum. Hoc potius. Nam etsi serenissimus Rex per Legatos serio de me egit cum Regina; aliud tamen non impetravit, nisi ut rediret uxor, et ego hîc aliquamdiu manerem; atque interim maneret mea Bibliotheca Lutetiae, quod mihi longe acerbissimum est; qui ab optimo Rege nunquam, nisi gemens, sum discessurus; nunquam, nisi vis major compulerit. Clarissimum Heinsium ita credo in literis esse occupatum, ut nostris respondere ei non vacet. Opto et illi, et tibi omnia laeta et fausta. Vale. Scripsi raptim. Londini, a. d. v. Eid. Jul. CIC IC CXI.

Joannem Meursium, Virum clarissimum, salvere meis verbis ut jubeas, rogo te quaesoque.

EPISTOLA DCCXXXIII. [note: +] JANO RUTGERSIO.

[note: 1611.] LIteris, quas a te accepi heri, scriptas ultimâ die mensis prioris, quereris de me, et meum silentium graviter accusas, [gap: Greek word(s)]. Vellem, si ita Deus voluisset, occasionem non esse mihi datam silendi, vel potius caussam justam de tua querimonia querendi, Nam tu ita mecum agis, charissime [note: 1611.] Rutgersi, quasi semper valuerim; qui toto illo fere tempore et corpore et animo aeger fui. Corpus tertiana et [gap: Greek word(s)] acriter vexarunt diu: animum cruciavit, et nunc cum maxime cruciat desiderium meorum, et in tam frequente urbe, ubi tam multos amicos habeo, tristis solitudo. Solus enim mihi videor esse, cum ab uxore absum, a liberis et Bibliotheca. Scripsi nuper tibi, conjugem, quia res domi reliquerat incompositas, coactam fuisse a me discedere, ut negotia nostra Lutetiae conficeret; ac mox, cum bono Deo, ad me rediret cum liberis et libris. Haec nostra erant consilia: sed scis, vere scriptum esse: Homo proponit, Deus disponit. Illa igitur, ut Lutetiam venit, longe aliam rerum faciem invenit, atque ipsi opinabamur. Quam ubi Regina primum vidit: Opportune, ait, rediisti; nam ego marito tuo scripsi, ut statim rediret; neque volo, ut ipsa in Angliam revertaris. Haec et uxori, et mihi valde nova acciderant: sed caussam puto me ante tibi significasse. Nam animadverti, a principio versari errorem in meo negotio inter Reginam Galliae et Regem Magnae Britanniae. Hic putat me sibi [gap: Greek word(s)] concessum: illa ait, ad tempus. De hoc scito, necdum inter eorum Majestates convenire. Itaque urgente serenissimo Rege, mihi quidem facta est facultas manendi hîc diutius, et uxori redeundi, sed librorum afferendorum negata illi est potestas. Caussa redditur in scriptis ad me literis: Ne semel nactus meam Bibliothecam, patriae obliviscar. Vide mei statûs incertitudinem; qui nunquam, nisi gemens, ab optimo Regum sum discessurus. Jam detinet uxorem Lutetiae morbus filiolae, utrique parentum charissimae. Nunc judica, habuerim necne, justam silentii causam. Mea isthaec profectio, ut omnia mea consilia adhuc incerta. Turbas novas esse exortas Lugduni Batavorum, doleo. Ego libellum [gap: Greek word(s)] absolvi dudum; et Rex habet, qui valde probat. De editione, dum mei erunt Lutetiae, haeremus. Vale, et festinationi ignosce. Londini, a. d v. Eid. Jul. CIC IC CXI.

Inscriptio. Ornatissimo doctissimoque Viro, D. JANO RUTGERSIO, J C. amico conjunctissimo, DORDRECHTUM.

EPISTOLA DCCXXXIV. DAVIDI HOESCHELIO.

[note: 1611.] QUi tibi has reddidit, cum de suo discessu ex his locis me certiorem fecit, et nunquid vellem rogavit, simul adjecit, se per. Belgium iter habiturum, et aliquam in illis locis moram facturum. Itaque veritus, ne gradu plus quam testudineo meae ad te deferrentur, aliud nihil jam scribere constitui, nisi valere me, Dei Opt. Max. Gratiâ; cujus ope nuper e morbo convalui, illo quidem non admodum gravi, [tertiana quippe erat] sed quem reddebat gravissimum haec solitudo, quae me enecat. Nam postquam Lutetiâ discessi, a meis absum; nisi quod uxor mediâ hyeme nuper me invisit; sed mox, quia res domi reliquerat incompositas, repetere Galliam coacta, ne nunc quidem rediit. Et sunt multae graves cautsae, quae illam detinent. Interim Bibliotheca mihi carendum, et omnibus chartis meis: nihil enim praeter Hebraicum Psalterium, et duos aut tres alios libros huc veniens mecum attuli. Itaque conficior moerore, et Chrysostomi lectione assiduâ animum recreo. Sed scribam ad te, et ad nobilissimum Velserum plura cis dies paucos per mercatores, qui Francofurdum sunt ituri. Saluta, nisi grave est, magnum illum virum meis verbis. Vale. Scripsi raptim. Londini, a. d. XV. Kalend. August. CIC IC CXI.

De Vita Antonii, quam nuper accepi a te missam, gratias ago, quantas possum, maximas. Perge, Vir clarissime, de literis bene mereri. Ego Deum oro, ut tuis omnibus inceptis benedicat.

EPISTOLA DCCXXXV. [note: +] THOMAE MORTONO.

[note: 1611.] ETsi gratissimae mihi literae tuae fuerunt, Vir praestantissime, mallem tamen; si ita rerum tuarum rationes ferrent, te et consuetudine tuâ longe mihi gratissimâ frui, quam tuarum lectione oblectari. Sed quando tu, uti video [gap: Greek word(s)], et se mihi necessario carendum; superest, ut [gap: Greek word(s)] tui desiderium frequentiâ literarum levemus. Ego, qui jam bis a te sum provocatus, mearum partium esse intelligo non cessare, ne tuâ tantâ illâ humanitate possim videri indignus, quam mihi ipsi praesens, absens luculenter praestitisti. Unica res est, quae [note: 1611.] me possit, quandiu quidem valebo, reddere omissiorem, inopiâ tabellariorum, quibus dem meas. Nam mihi peregrino homini non sunt notae opportunitates literarum isthuc mittendarum. Dabo tamen operam, ne propter illam causam diligentiae meae fructus mihi pereat: cupio enim hoc saltem genere officii, quia aliter non possim, testatum tibi facere, suavissime amicorum, quantum me tibi debere sentiam. Utinam tibi intimum pectus meum pateret, scires quanti te facerem, et quam me tibi gratum probare cupiam. [gap: Greek word(s)]. Libellum, quem nôsti, paucis diebus absolvi post tuum a nobis discessum. Scis, [gap: Greek word(s)] esse [gap: Greek word(s)] sed bene grandis profecto ea Epistola est. Reverendus vir, Dominus Episcopus Eliensis, operâ sui amanuensis uti me voluit, ut quae properans chartis illeveram, describerentur [gap: Greek word(s)], ut Veteres dicebant. Ita liber est descriptus, et serenissimo Regi statim traditus, qui nondum reddidit. Ac licet amici dissuadeant editionem, quia adhuc Lutetiae sunt uxor, liberi, libri, hoc est, omnes opes meae, parebo tamen prudentissimi Regis voluntati, et si jusserit, Typographo dudum petenti sine mora tradam. Cur enim metuam, qui Deum a partibus meis habeam? Ego vero conscientiâ meâ fretus, nihil quicquam timeo, ut qui omnes spes meas habeam in Dei providentia et inenarrabili misericordia collocatas. Neque tamen diffiteor propter illam, quam dixi, causam, eo temperamento esse me usum, ut praeter homines [gap: Greek word(s)], adversus quos scribo, jure possit nemo queri. Optarem, ut libellum ipse vidisses, idque magno redimerem; nam, quae tua est humanitas et doctrina, aut re, aut consilio me juvisses. Si differtur ejus editio, quod volunt reverendissimus Eliensis, et praestantissimus Decanus, hospes meus, conabor efficere, ut aliud exemplar describatur, quod possim ad te mittere. Sin autem accelerabitur editio, non solum mittam ad te unum exemplar, sed etiam per te, ad reverentiâ omni atque observantiâ mihi colendum virum, Dominum Episcopum Wintoniensem, quem ex tuis primum et aliorum sermonibus coepissem venerari, postea e scriptis et familiari colloquio Domini Eliensis sic sum admiratus, ut priusquam [gap: Greek word(s)] senem viderim, eximium Angliae decus me non vidisse sim semper existimaturus. Oro, venerorque [gap: Greek word(s)], ut et illum, et te, Vir doctissime, Ecclesiae suae quam diutissime servet incolumes. Vale, et me

Uxor te ex animo salutat per suas ad me literas. Detinuit eam aliquandiu Lutetiae voluntas Reginae, quae mei revocandi impetum ceperat; sed hanc mentem Deus et Rex serenissimus fecerunt, ut mutaret: deinde filiarum una nostrarum in morbum incidit gravem et longum. Ea nunc causa est, cur non veniat uxor: at veniet, spero, brevi, cum bono Deo. Non esse te otiosum in illo tuo otio honesto, certo scio. Quid igitur moliaris, scire aveo. Iterum vale.

EPISTOLA. DCCXXXVI. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1611.] ILlustrissime Vir, scripsi nuper ad te, renuntiasse me Regi serenissimo, quae ex tuis didiceram de accepto libro, quem miserat ipsius Majestas. Spero, te post menses oppido paucos Tomum alterum, qui pertingit usque ad caedem Mariae, esse habiturum. Nam et Rex id me jussit ad te scribere; et Auctor ejus Historiae, vir nobilis Cotton, confirmavit, pene jam ad umbilicum eam partem esse adductam. Tuae postea partes erunt, postquam omnia consecutus fueris, quae hinc sperare potes, ita rem temperare, ut neque veritatem prodas, et ostendas tamen habuisse te magni hujus Regis rationem. Is mihi non semel sancte affirmavit, non permissurum se, ut aliquid hinc ad te mittatur, de quo non constet sibi liquido, id esse verissimum. Memini tamen eorum, quae nuper in quadam familiari Epistola scribebas; neque dubito, plus satis fore tibi negotii, ut [gap: Greek word(s)] fiat satis. Sed facile invenies, quâ prudentiâ es, [gap: Greek word(s)]. Ego in ea [gap: Greek word(s)] incidi, unde nullum video exitum; neque putes, hoc me dicere prae animi mollitie, quod meis tam diu caream, quorum desiderium, modo intelligam valere omnes patientissime, ut si quis alius, fero, et semper feram. At libris meis carere me tam diu, hoc ego nullâ ratione pati possum. Itaque dies noctesque angor, dum cogito, quantum mihi temporis pereat, quod melius potuit collocari in perpoliendis tot inceptis, quae alioquin futura sunt me mortuo [gap: Greek word(s)]. Utinam potuissem [gap: Greek word(s)]! Non hoc dico, quia de Principe omnium optimo possim ullo pacto conqueri; sed amor literarum et cupiditas perficiendi quae institueram, misere me excruciant. Nam dum libris careo, nihil possum, Itaque [note: 1611.] vere [gap: Greek word(s)]. Oro Deum immortalem, liberet me ab hac anxietate et inopia consilii: non enim statuere possum, quid agere debeam, incertus quam diu hîc sim futurus. Sed de meis rebus brevi plura. Quod superest, te rogo, Praeses amplissime, cures hunc fasciculum uxori per aliquem tuorum famulorum reddendum. Ego, sit ipsa in urbe, necne, ignoro. Filium in Navarreno Collegio habitare, didici ab aliis: curarum mearum pars non minima is filius est, qui nisi tuis salutaribus consiliis morigerum se praebuerit, nulla de eo spes mihi reliqua: [gap: Greek word(s)]. Veneror Filium Dei, [gap: Greek word(s)] Dominum nostrum, ut tibi, Vir illustrissime, omnia laeta largiatur. Londini, a. d. VII. Kalend. August. stylo Liliano, CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCXXXVII. GEORGIO MICHAELI LINGELSHEMIO.

[note: 1611.] QUod tuis serius respondeo, praestantissime Lingelshemi, partim inopiâ tabellarii factum, partim occupationibus et morbo, qui me aliquandiu vexavit. Augebat vim morbi aegritudo animi propter diuturnam solirudinem meam. Solus enim meorum cum parvo filio, qui literis dat operam in Gymnasio Etonensi, in Anglia adhuc sum. Uxorem, postquam omnia ad iter praeparasset, morbus filiae [note: Anna.] longus et difficilis detinet. Accedit alia calamitas, quod Bibliothecam meam huc transferri, nisi ex parte, Regina Galliarum non patitur; quae sic me concessisse ait serenissimo Regi, tanquam aliquando repetitura. Ita mihi et libris et chartis carendum meis, quod mortis instar mihi est. Nam quid Commentariis Polybianis fiet, quid aliis tot vigiliarum lucubrationibus? Omnino res meae ita impeditae sunt, ut solus Deus illas sit expediturus. Detinent me hîc causae gravissimae. Rex sapientissimus, eruditissimus, qui sua benevolentiâ non vulgari modo nos est amplexus: amicitia et consuetudo cum maximis Theologis, quos hîc inveni mei amantissimos: metus, ne artibus Loiolitarum res turbentur in patria. Omitto alias causas istis non leviores. Sed rursus amor inceptorum operum, quae nulla spes est posse hîc perfici, angit me dies noctesque, nisi quod [gap: Greek word(s)] cogitationes meas in Deum rejicio, et illius divinae Providentiae me totum permitto. Est hîc votum et spes bonorum, posse fieri, ut brevi,

[note: 1611.] occasione quâdam insigni multi huc veniant ex illustri Senatu nostro [note: An non legendum, vestro.], et serenissimi Principis Palatini Consilio. Ego huic publico bonorum voto privatum hoc meum adjicio, ut inter mittendos tu quoque censearis. Qui si huc veneris, et ego tuo colloquio frui potuero, coelum mihi adeptus videbor. Scripsi nuper de libello a me componendo [note: Vide supra, Epist. DCCV. Intelligit Epistolam ad Frontonem Ducaeum.]; eum scito pridem fuisse Regi maximo traditum; qui nunc quoque in venationibus suis comitem ipsum habere voluit: spero te, cum leges, non improbaturum. Vale, nobilissime Vir, et longe praestantissime. Scripsimus raptim, ad Eliam, in suburbano Episcopi Eliensis, qui Torturam Torti [note: Vide supra, pag. 408. et 416.] scripsit, et alia; cui viro utinam Ecclesia Dei plures similes haberet Praesules! Iterum vale, et me ama. Kalend. August. CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCXXXVIII. DAVIDI HOESCHELIO.

[note: 1611.] ANte mensem unum aut alterum, cum essem in Aula, accepi literas a te exaratas ante annum fere tertium: nam is, cui tu eas tradideras, per Hispanias, Italiam, et Galliam eas circumtulit; deinde quum in Aula forte nomen meum audivisset, illas mihi reddidit. Idem cum ad vos redire se diceret, meas tibi, Vir clarissime, adferre voluit; quas spero probe curaturum. Ego postquam huc veni, saepius ad te scripsi, et de meis rebus certiorem te feci. Ad magnum Velserum non scripsi, quia de iisdem rebus ubertim scripseram Lutetiâ discedens; neque ex eo tempore quicquam ab ipso literarum accepi. Quod si meas ipse accepisti, scis in omnibus fecisse me ipsius mentionem pro nostra veteri amicitia. Hoc ideo tibi narro, quia idem vir amplissimus ad Savilium in Angliam scribens, gravissime de me est conquestus, quasi ex arrogantia et contemptu ( [gap: Greek word(s)]) hoc officium neglexissem. Miratus sum illarum literarum vehementiam, et nonnihil etiam dolui. Spero si dignatus fuerit legere, quae scripsi, fore, ut aliter de me sentiat. Ego, mi Hoescheli, postquam huc veni, diem nullum a gravi sollicitudine aut curâ liberum habui. Nam quod a meis absim tam diu, quodque libris meis caream, instar mortis hoc mihi est. Uxorem in Gallia morbus filiae detinet. Libros nisi ex parte, et quidem aegre sinit Regina augustissima deferri. Plane enim me dimittere sine spe recipiendi non vult. Ita omnia mihi sunt [note: 1611.] incerta. Interim perit mihi tempus omne, et facultas mihi eripitur pupublicandi meas vigilias, quae fortasse Reipublicae literariae non erant futurae inutiles. Sed haec [gap: Greek word(s)]. Tu, doctissime Hoescheli, orna Spartam, quam nactus es, sicut fecisti hactenus felicissime. Vidi nuper, quae sunt a te missa, Vitam Antonii, Graece et Latine, cum tuis Notis. Vellem omnium veterum Patrum scripta simili diligentiâ curarentur: sed meliorum illarum literarum mirum quoddam est fatum; nam eorum, ad quos proprie illa cura pertinebat, alii oderunt omnem Antiquitatem, alii sic illam amant, ut de ipsius seria illustratione parum sint solliciti. Hic Chrysostomus a Savilio editur, privatâ impensâ, animo regio. Ejus fere lectione aerumnas meas levare soleo. Utinam isthîc existant, qui in simili opere velint tuam industriam occupare. Vale, Vir optime et doctissime. Londini, in praetorio Episcopi Eliensis, admirandae doctrinae et pietatis viri, et mei amantissimi, Kalend. August CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCXXXIX. [note: +] DOMINO OVERALDO, S. TH. D. DECANO PAULINO.

[note: 1611.] VIde rerum mearum [gap: Greek word(s)], Vir praestantissime. Nam cum sic a te discesserim, tanquam mox Londinum rediturus, vigesimum jam diem hîc haereo, neque tamen de reditu certi aliquid adhuc habeo constitutum. Putabam omnino, quando huic itineri memet accinxi, fore ut altero tertiove die post meus [gap: Greek word(s)] me sequeretur, ut Academias vestras una lustraremus. Itaque discedens mandata reliqueram, quibus ipsum jubebam, simul ac Londinum venisset, ad me velis remis contenderet. Sed me hactenus spem aliquam foventem expectatio illa ad extremum destituit. Nunc postquam ejus spes decollavit, videro quid sim facturus. Etsi enim reverendissimus Dominus Episcopus suâ ingenti humanitate me quasi vinculis quibusdam astrictum hîc detinet, cogito tamen Londinum proximâ hebdomade, aut ad summum, alterâ, [gap: Greek word(s)], redire; ut omnia experiar, quo de uxore et meis aliquid resciscam. Accedit et causa alia quod hîc in summa ferculorum et omnium [gap: Greek word(s)] copia, librorum subsidio plane destituor: quippe celerem reditum cogitans, vix unum aut alterum mecum attuli. Quod si Dominus Richardsonus et Thomsonus noster suâ

[note: 1611.] copiâ meam non sublevassent inopiam, literas, credo, jam [gap: Greek word(s)] dedidicissem. Multus mihi cum utroque illorum de te sermo, et cum eramus Cantabrigiae, et postea, cum illi huc ad Dominum Episcopum venissent. Te non esse Londini, ex binis famuli mei literis cognovi; quo tamen secesseris, neque ille significat, neque ego aliunde didici. Opto, Vir praestantissime, ut omnia tibi, lectissimaeque foeminae, Dominae uxori tuae, laeta contingant, et ex animi sententia. Ego quantum tuae benignitati [gap: Greek word(s)] debeam, cogitandi finem nullum facio; neque adeo dispudet, quod grati animi nullum adhuc testimonium vobis exhibuerim. Verum de his, cum bono Deo, alias. Vale, optime virorum, et amantissimam salutem Dominae conjugi meis verbis, nisi grave est, nuntia. Dunaniae, Non. Augusti, [gap: Greek word(s)], CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCXL. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1611.] ILlustrissime Vir, etsi vercor, ne mearum [gap: Greek word(s)] literarum frequentia, siquidem illae isthuc omnes perferuntur, tibi jam incipiat esse molesta; dabit tamen, spero, mihi humanitas singularis tua hanc veniam, ut vel solatii mei caussâ liceat te affari in hac mea solitudine, et a meis separatione: quae res quantum mihi dolorem afferat, nihil necesse est pluribus hoc loco exponere. Ego ut valeat uxor, ut liberi, a duobus fere mensibus ignoro: a libris autem meis abesse me tam diu, vix sine lacrymis recordari possum. Uxor se partem aliquam librorum missuram, spem fecerat; cujus promissi exspectatione quum recreassem me aliquamdiu, nunc eâ spe missâ, nec quid dicam scio, nec quid metuam aut sperem. Certe mea studia non jacent; sed extincta sunt Quid facerem? [gap: Greek word(s)]. Me in tanto dolore hoc unum aliquo modo solatur, quod sciam, [gap: Greek word(s)] miseris mortalibus evenire. Quaero avocamenta a sensu doloris, quae nisi in meditatione de voluntate divina et precibus ad [gap: Greek word(s)], nulla invenio. Est in hoc Regno admitandae vir pietatis et doctrinae, Episcopus Eliensis, et magnus Regis Eleemosynarius. Hic Praesul optimus, et mei amantissimus in haec loca sui Episcopatûs me adduxit, ubi sermonibus cum ipso, et librorum, quos hîc nancisci possum, lectione me sustento. Heri perlegi vitam Melanchthonis, a Camerario scriptam [note: 1611.] eo quidem libentius, quia subinde tui memoriam ea lectio in animum mihi revocabat. Quaeris quomodo? non sane quod illarum rerum, quas ipse describit [gap: Greek word(s)], aliquid fere in tuis Historiis legissem; sed quia solet Camerarius in contexenda illa vita omnium doctorum meminisse, qui iisdem floruere temporibus; quod etiam a te factum, laetantur boni, improbi dolent. Quas his adjeci, velim, nisi grave est, illustrissime Praeses, ad uxorem cures deferendas. Ego pro hac benignitate tua et tot beneficiis, quibus me tibi aeternum tenes obstrictum, debitorem tibi Deum Opt. Max. delego, qui te servet cum illustri foemina, Domina uxore tua, et quicquid vobis charum. Vale. Ad Eliam, in aedibus Domini Episcopi, qui te summopere veneratur, a. d. VI. Eid. Aug. CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCXLI. EIDEM.

[note: 1611.] ILlustrissime Vir, heri Londinum redii ab Elia et Episcopi Eliensi, qui ipsos dies quadraginta et octo me tenuit, et vix tandem discedendi a se potestatem fecit. Est omnino vir ille ejusmodi, quem si notum haberes, vehementer adamares. Dies totos cum illo de Literis, praesertim Sacris, saepe disserui; neque possum verbis exprimere, quantum probitatis et verae pietatis in eo Praesule observaverim. Utinam et vestri, et Protestantes ejus ingenii et doctrinae plures haberent Episcopos! sperarem ad concordiam fore viam planam et facilem, quae nunc culpâ hominum non dicam difficilis, sed plane jam patet nulla. [gap: Greek word(s)]. Dum eram Eliae, ne sederem semper otiosus, regionem lustravi, multaque observavi, quae cogito, si Deus animum aliquando dederit ad studia tranquillum, integrâ Epistolâ tibi exponere. Ibi etiam alia quaedam sum meditatus, quae ubi prodierint, [si tamen hoc Deus dabit,] spero tibi non ingrata, neque viro optimo et doctissimo, Domino Fabro. Quod miraris, nec dum misisse me isthuc [gap: Greek word(s)], scito, Praeses amplissime, nullâ id accidisse culpâ meâ; qui ubi primum tertiana me reliquit, paucissimis diebus ei libello finem imposui, eamque [gap: Greek word(s)] accurate descriptam manu Sacellani Domini Episcopi Eliensis, serenissimo Regi tradidi; qui altero fere mense post Salisberiâ per certum hominem Eliam usque mihi remisit, jubens id agere, ut liber

[note: 1611.] sibi, ut quidem scribebatur ad me, mirifice probatus, quam primum ederetur. Erat animus, et nunc quoque est, tibi et aliis e Procerum Ordine copiam ejus scriptionis facere, ut si quid minus commode dictum esset, judicio vestro emendaretur: neque enim improbabit, credo, quisquam, me in causâ regiâ liberius aliquanto versatum, et [gap: Greek word(s)] parricid orum auctoribus detraxisse. Hoc si mihi conceditur, nihil erit, spero, quo offendantur [gap: Greek word(s)] sin aliter ipsis placet, ego tamen honesti facti conscientiâ solabor. Volui, inquam, hoc facere, et cupio etiam nunc; sed me describendi labor terret; qui postquam aliquâ defunctus sum curâ, aegerrime ad illam redeo. Sperabam, Chabanaeum venturum, et operâ ejus me usurum. Sed vides, Vir maxime, calamitatem meam, qui totum jam annum libris careo, et familiâ meâ; neque tamen certi aliquid habeo, quod de uxoris adventu et librorum mihi spondeam. Itaque angor animi, ac dies noctesque crucior, ut olim Bellerophon [gap: Greek word(s)], et ut Turnus apud Poetam, amissâ pugnandi facultate, imam sibi optat tellurem dehiscere. Sic ego, quoties subit animum cogitatio meis prioribus inceptis et studiis, vitae hujus lucem prope jam habeo exosam; vivere enim, cordatis hominibus agere est: ego autem nihil ago, et vivo tamen. Quid uxorem jam isthîc detineat, non scio, et moram illius incipio mirari, etsi scio, culpam illius nullam esse; mitteret saltem libros, quibus carere diutius, instar mortis mihi est. Finem faciam, si hoc unum addidero, post longam expectationem allatam mihi esse a Domino Cardinali Perronio Epistolam multarum chartarum, et docte et eleganter scriptam. Eam ubi Regi ostendero, si ejus Majestas jusserit, respondendum [note: Respondet ad eam v Eid Novemb. 1612. Vide infra.] mihi fore video: quod si acciderit, enitar ea scribere, quae bonis partis utriusque sint futura grata, ac ne ipsi quidem [gap: Greek word(s)] Cardinali ingrata: admiror enim virum illum, et colo summopere. Deus te servet, Praeses amplissime, cum universa domo. Londini, Kalend. Septemb. CIC IC XI.

EPISTOLA DCCXLII. JOANNI LYDIO.

[note: 1611.] REspondebo paucis Epistolae tuae, Vir doctissime. Gaudeo, edi a te Opera Clemangis. Bene operam locabis; bene de Ecclesia Dei mereberis. Si ejusmodi scripta pudorem non exprimunt [gap: Greek word(s)], nae frons illis aerea. [note: 1611.] Perge igitur in proposito, et cito nos bea ejus libri editione. Jure quereris de licentia nostri seculi in proferendis novis subinde dogmatis. Nova et impia sunt, quae nuper apud vos quidam [note: Conradus Vorstius. Vide 149. Epist. Ecclesiasticar. et Theologicarum, ed. 1684. in fol.] de natura Dei ausus est proferre in lucem. Ego librum non legi; sed Rex, qui legit [note: Uti ipse testatur Epistolâ 171. et 172. Epistol. Ecclesiasticar. et Theologicar.] diligenter, mira mihi narravit et detestanda. Audio tamen, plerisque isthîc eum librum probari: credo, quia nova sunt, quae dicuntur: [gap: Greek word(s)] enim plerique sunt e nostris; [gap: Greek word(s)] amant. Pelagianismum quod detestaris, laudo, et ego tecum sentio; sed videndum nobis etiam atque etiam, ne dum haeresim illam vitamus, in Manichaeismum incidamus, et fatum nescio quod stabiliamus. Denique sic existimo, veterem Ecclesiam, quae utramque haeresin pie damnavit, non temere esse pedibus calcandam, quod multi hodie faciunt. Errores Papisticos detestor, si quis alius; sed dum tendimus in contrarium, excedi modum nolim. Miratus sum, displicuisse tibi, viro optimo, mentionem concordiae in Praefatione Polybiana obiter factam. Quid? ergone optare quidem licebit finem discordiae? Sed fortasse aliâ mente illa sunt a te scripta. Mihi animus fuit, Regem maximum laudare, quod conciliatâ civili pace inter cives, visus esset viam patefecisse aliquam ad consensum in negotio Religionis; et ita est omnino. Illud non dixi, probaturum me, si contra doctrinam Sacris Literis comprehensam fieret aliquid. Malo ego dissentire membra Ecclesiae, quam in malo consentire. Sed de his, cum voles, plura. Vale; et ad illa, quae nunc paras, scito nihil tibi sperandum a me auxilii; facturus alioquin, ubi fuerit facultas, tuâ caussâ omnia. Scribam Oxonium, ut voto satisfiat tuo, et bene sperare te jubeo. Vale iterum, Vir eximie atque optime. Londini, propridie Kalend. Octob. CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCXLIII. PETRO BERTIO.

[note: 1611.] VIde quam bene conjeceris, cum rem gratam te mihi facturum credidisti, si librum tuum ad me mitteres: nam ego frustra conatus eum reperire Londini, in eo eram, ut precibus eum a te extorquerem. Nonus jam mensis agitur, cum in rustica domo Magnatis cujusdem Diatribam illam tuam ostendit mihi Richardus Thomson, vir doctissimus, et mihi amicissimus; ac licet animi causâ festo die eo diverteram, percurri tamen Dissertationem tuam [gap: Greek word(s)]

[note: 1611.] [gap: Greek word(s)]. Si quaeras, quid sentiam, respondebo tibi, Theologum me non esse, et nôsse [gap: Greek word(s)]. Pronuncient igitur, quorum est ea cognitio. Non negabo tamen, multos annos id agere me, ut [gap: Greek word(s)] veteris fidei penitus cognoscam. Capior lectione Patrum; admiror pietatem; novitates non sapiunt palato meo. Tua quaestio pendet ab alia, vel aliis, de quibus video nostros contraria docere antiquis Patribus. Ridicule faciunt, qui hoc negant. Multa in eam rem haberem, de quibus tecum agerem, si una essemus; quae scribere non est e re. Pelagianismum sunt qui fugiunt, quum non animadvertant, se transire in partes Manichaeorum palam et manifesto. Fugiamus illa abrupta. Non solum moralis virtus; sed etiam vera pietas posita in medio. Qui deserunt, incidunt in Scyllam, cupientes vitare Charybdin. Ego ita comparatus sum, ut consensum primaevae Ecclesiae magni faciam; illis longe dissimilis, qui scelerate Cyprianum Anabaptistam vocant; et dum petunt hodiernos Pontificios, veterem Ecclesiam feriunt. Inde igitur novae quotidie sententiae; donec eo tandem ventum est, ut Deus negaretur esse infinitus, aeternus, omnipotens, futuri gnarus [note: Tacite carpit Conr. Vorstium, cujus defensionem lege Epist. 175. Epist. Eccles. et Theolog. ed. 1684.]. Quid miremur? Postquam reverentia sublata est, quae debetur primis Ecclesiae Doctoribus, non potest evitari, quin novae subinde pullulent opiniones [gap: Greek word(s)]. Non enim hodie creditur Petro, qui negat [gap: Greek word(s)] esse [gap: Greek word(s)]. Quoties audivi concionatores, qui dicerent: Omnia pervia esse; omnia cuivis aperta; omnibus petentibus aspirare Spiritum Sanctum? Audivi Parisiensem Ministrum [note: Petrum Molinaum.] centies defendentem hanc thesin: Sacram Scripturam nullâ cujusquam interpretatione opus habere; quod etiam obiter significat in libro de Eucharistia. Quum objicerem periculum ei insanae sententiae conjunctum, nihil egi. At quae haeresis non admittitur, si haec doctrina admittitur? Talia multa istorum placita sunt, a quibus animus abhorret meus. Liber Richardi Thomsonis ejusdem argumenti cum tuo mihi lectus est. Eum puto jam editum in Germania, et tibi visum. Si meo consilio usus esses, tuum librum ad Praesulem illum non misisses. Is vir summus est, et [gap: Greek word(s)] sed, ut multi credunt, alterius sententiae. De me volo tibi notum esse et persuasum, licet Sacrae Paginae lectioni, quâ possum diligentiâ, incumbam; non tamen id mihi tribuere, ut putem, in summa fidei aliquid vel minimum ingenio meo esse mihi indulgendum. Sed [note: 1611.] de his, cum voles, plura: sit modo certa ratio literas mittendi. De munere tuo gratias ago tibi gratissimas. Vale. Londini, propridie Kalend. Octob. CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCXLIV. DANIELI HEINSIO.

[note: 1611.] UTinam, clarissime Vir, possem exprimere tibi, quantae voluptati fuerint mihi tuae literae, a. d. III. Jul. scriptae, quas nudius tertius accepi! Mirabar silentium tuum, et ad caeteras aerumnas meas, quas fero gravissimas, dolebam hunc accessisse cumulum longe molestissimum. Accepi a multis, nihil esse facilius, quam Londino Lugdunum literas mittere, vel contra; singulis enim hebdomadibus naves ultro citroque commeare, eamque esse viam tutissimam. Si ita est, cur silemus? Cur, dum studiosis nostras committimus, alter alterius spem frustramur? Ego feci in istis periculum; quae, si recte fuerint curatae, assiduus in scribendo sum futurus, [gap: Greek word(s)]. Risi, cum legerem in tuis, me in partes Loiolitarum transiisse. Expecta paululum, et videbis, quam bene mihi cum illis pestibus conveniat. Epistola ad Frontonem mea, judicio Regis, et Archiepiscopi Cantuariensis, et plurium doctissimorum virorum mirifice probata, docebit meos sycophantas, aliud esse, pietatem veteris Ecclesiae admirari, abhorrere a novitatibus, et optare concordiam in Ecclesia Christi; aliud, perditissimae factioni sese adjungere. Ea Epistola dudum scripta, pene jam edita est. Itaque mittam ad te ejus libri exemplar cis dies paucos, ut spero [gap: Greek word(s)]. Sed, mi Heinsi, quas ego tibi gratias referam, quod meam existimationem tantâ diligentiâ isthîc defendis? At scito, eos mihi maledicere, qui Patres priscae Ecclesiae ludibrio habent, imo oderunt cane et angue pejus. Est enim genus hominum, qui se putant solos sapere, solos intelligere S. Scripturam, solos esse Ecclesiam Dei, et illum [gap: Greek word(s)]. Isti unius viri, maximi illius quidem; sed errori tamen obnoxii, authoritate freti, ne pati quidem possunt illorum sanctissimorum Patrum nomina, quorum operâ Deus immortalis olim usus est felicissimâ. Istorum unus est Molinaeus, Minister Parisiensis, quem non puduit in quodam scripto suo Beatum Cyprianum appellare Anabaptistam; ut recentis haereseos infamiâ Martyris Christi memoriam macularet. Quid commemorem ausa aliorum, similis temeritatis

[note: 1611.] plena? Volunt enim isti, Patres fuisse Semi-Paganos, imperitos Scripturarum, fatuos, stultos, bardos, impios. Hinc est, quod errores Papisticos ita oppugnant, ut saepissime per illorum latera jugulum priscae Ecclesiae petant. Mihi haec lascivia, aut potius detestanda impietas non placet: video enim, istos, dum superstitionem oppugnant, latam profanationi rerum sacrarum, et totius Religionis Christianae fenestram aperire. Clamant igitur, Pontificium esse me, qui errores Pontificiorum acrius quam ipsi faciant, paratus sim confutare. Est vero haec mea sententia: quum una sit futura, atque esse possit vera Ecclesia, non temere recedendum esse ab iis dogmatis fidei, quae consensu omnium vetus Catholica Ecclesia probarit; et quum basin verae Religionis praeter S. Scripturam [gap: Greek word(s)] nullam agnoscam, opto cum Melanchthone et Ecclesia Anglicana, per canalem Antiquitatis deduci ad nos dogmata fidei, e fonte Sacrae Scripturae derivata. Alioquin quis futurus est novandi finis? aut [gap: Greek word(s)] ingeniis quod frenum poterit imponi? Poteram et cupiebam multa in hanc sententiam disserere; sed melius hoc fecero, si de certa ratione literas isthuc mittendi constiterit. Equidem magno redimerem, te, suavissimum mihi caput, videre posse, et in tanta varietate opinionum de istis rebus ubertim tecum communicare. De me velim credas, etsi omnis mea voluptas est et sola, versari in lectione Sacrae Scripturae; nullam tamen inde me hausisse propriam sententiam, nullam habere, neque unquam, [gap: Greek word(s)], esse habiturum. Magni Calvini haec olim fuit mens, cum scriberet Praefationem suam in Commentar. Epistolae ad Romanos: Non debere nos [gap: Greek word(s)] a consensu Ecclesiae recedere. Sequor hunc Ducem; et istos novos Doctores, qui negant, Deum esse infinitum, aeternum, omnipotentem, detestor, abominor. [gap: Greek word(s)]. Tuam ad Baudium nostrum lucubrationem cupio videre. Si prodiit, beaveris me, si eam miseris, aut de illa accuratius scripseris. Si una essemus, symbolam fortasse ad illud scriptum conferrem; nisi tu me dedignaveris [gap: Greek word(s)]. Theologi sunt in Anglia, viri quidam admirandae et pietatis; ut Episcopus Eliensis, Episcopus Vintoniensis, Decanus Paulinus [note: Is tum erat Joannes Overallus, Lichfeldensis postea Episcopus. Colomes.], alii. Horum ut quisque est [gap: Greek word(s)], eum sciro [gap: Greek word(s)] maximum. Vellem illos nôsses. Age, veni ad nos; paratum tibi erit cubiculum apud me. Spero enim [note: 1611.] fore, ut interim Dei benignitas uxorem et liberos mihi reducat; quorum et librorum desiderio [gap: Greek word(s)], et lamentabiliter crucior animi. Plane non vivo; sed aegre vitam traho; quantumvis maximi Regis et omnium bonorum gratiâ floream. Sit Deo [gap: Greek word(s)] laus et gloria, qui te servet, Vir clarissime. Londini, Non. Octob. styl. Jul. CIC IC CXI.

Theophrastum a te edi audio; si optasses, communicassem subsidia e MS. nonnulla. Si me amas, et levare cupis dolores meos, rescribe quam primum.

EPISTOLA DCCXLV. EIDEM.

[note: 1611.] SCripsi nuper ubertim de rebus meis. Paullo post venit uxor cum parte librorum. Ita meae fortunae divisae dividunt animum mihi. Sed de ea re alias. Nunc mitto tibi librum, a me scriptum adversus Jesuitas. Utinam arrideat tibi illa scriptio! Utinam exstaret isthîc, qui vellet illam edere! Cupio enim hoc exstare testimonium judicii mei de illa Societate; quae si mihi fuerit molesta, adfuturum spero, Deum conatibus meis, et vires daturum, ut fortiter veritatem pro virili tuear. Tuum de hoc scripto judicium [gap: Greek word(s)] exspectabo quam primum. Misissem plura exempla D. Baudio, D. Bertio, et aliis, nisi parcere eorum pecuniae voluissem, propter vecturae caritarem. Tibi non peperci, quia videbaris impense eum librum desiderare. Vale, praestantissime Heinsi. Londini, raptim, a. d. XV. Kalend. Novemb. CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCLVI. FRONTONI DUCAEO.

[note: 1611.] QUam promiseram Epistolam, mitto ecce tibi, Vir clarissime. Mitto autem editam; non, ut constitueram, manu meâ descriptam. Hoc non voluntate meâ, sed jussu serenissimi Regis, in cujus potestate sum, esse factum, si mihi serio affirmanti credere non vis, candorem meum utique non nôsti. At scit Deus [gap: Greek word(s)], hanc fuisse et initio, et semper mentem mihi. Neque vero te fugit, eos, qui apud Reges vivunt, non ex suo pendere arbitrio; sed alieno. [gap: Greek word(s)], ut ait vetus Poeta, [gap: Greek word(s)]. Quum igitur ea scriptio mihi esset absoluta, et Regiae Majestati ostensa, statim jussus sum id agere, ut quam primum typis vulgaretur. Deinde, ubi

[note: 1611.] cessare sum visus, iterum atque iterum repetita jussio est, datumque negotium illustrissimo Praesuli, Domino Archiepiscopo Cantuariensi, ut perficeret, quod Rex cupiebat. Ita liber est editus, in quo nihil te reperturum confido, quod queri possis cum aliqua tua injuria esse conjunctum. De re acrius fortasse dictum videbitur; sed cogita rei atrocitatem, et quid sibi velint exitiabilis doctrinae auctores. Mihi illa scribenti ob oculos semper est versatus Henricus Magnus, cujus caedes est fructus ejus disciplinae. Apologetici vestri Auctorem prorsus ignoro. Quisquis sit, sibi imputet, si quid inclementius putabit dictum. Nam quare defendit tam perniciosum dogma? Nulla mihi cum vestra Societate privata simultas intercedit. Colo doctos in illa viros: Bonarscios non amo, neque ab illis amari laboro. Si nemo praeter te mihi responsurus est, extabit exemplum controversiae inter amicos modeste agitatae. Si fuerit Bonarscius, qui tantâ petulantiâ in me est invectus tot locis, paratum est telum, quod magnâ vi retorqueam. Sed meliora Deus immortalis! Tuam amicitiam cupio mihi manere sartam tectam: manebit autem, si scriptum meum comparaveris cum [note: Anti-Cottonibus, Theatris Antichrisii, Mysteriis Iniquitatis. Colomes.] *** et id genus aliis hominum, qui, ut olim Augustinus dicebat, destruunt aliena melius, quam propria tueantur. Vale. Londini, a. d. VIII. Kalend. Novemb. CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCXLVII. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1611.] ILlustrissime Vir, librum tibi mitto, sive Epistolam, de qua antea scripsi. Utinam qui rerum isthîc potiuntur, ex rei veritate judicent, non ex anticipatis opinionibus! Sed ut nunc vivitur, vereor ne male omnia interpretentur. Ita mihi dulcissimâ patriâ fuerit carendum. Omen avertat Deus Opt. Max. Si tamen id acciderit, dabo operam, ut exilii mei caussam omnes intelligant. Pacis amantissimus, ut spero te nôsse, semper fui: si ad defensionem tam justae causae arma mihi expedienda, [gap: Greek word(s)] profecto non ero, neque veritati per meam ignaviam deerit patronus. Utinam tuo, Vir maxime, et praestantissimi Fabri judicio libellus hic approbetur. Vos duo mihi eritis [gap: Greek word(s)]. Misissem ad illum exemplar, nisi defuisset cui darem. Plura brevi scribam; nunc occupatissimus sum. Vale, et me ama. Londini, a. d. VIII. Kalend. Novemb. CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCXLVIII. JOANNI MEURSIO.

[note: 1611.] DAmno utriusque nostrûm silentium: non stabit per me, quin posthac frequentia literarum sarciamus praeteriti temporis jacturam. Tua studia magnae mihi curae sunt: multa enim a te exspecto, quae ut quam primum edantur, cupio; teque, ut ita facias, oro quaesoque: Leonem inprimis, quem hîc non habeo. Itaque mea in eo genere studia [gap: Greek word(s)]. Tu praestabis, quod nos optavimus. Ego nunc quid agam, docebit te hic libellus, quem ad te mitto, et legi a te cupio. Iterum peto a te, ut mutuam porro exerceamus scriptionem. Vale, doctissime Vir, et mihi [gap: Greek word(s)]. Londini, a. d. VI. Kalend. Novemb. CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCXLIX. [note: +] DOMINICO BAUDIO.

[note: 1611.] VIr clarissime, ut scias, quibus in studiis nunc sim, mitto ad te libellum, a me hîc scriptum. Argumentum scripti, et [gap: Greek word(s)], scio, probabis; [gap: Greek word(s)] an sis probaturus, nescio. Ego relictis omnibus meis libris in Gallia, dum subinde Londino in Aulam excurro, hoc assecutus sum, ut videar mihi jam [gap: Greek word(s)]. Et est quidem pars librorum allata; sed non multum eâ re studia mea sunt sublevata. Omnino rerum mearum rationes mirifice sunt perturbatae: nondum enim a Regina plenam missionem impetravi. Atque ut ingenue tibi dicam, etsi supra modum capior humanitate tanti Regis, tamque insignium Praesulum; multa sunt tamen, quae desiderium patriae in animo meo excitant: sed nihil magis, quam amor pristinorum studiorum, quae hîc persequi nullo modo possum. Sed de his alias. Te valere, et bene rem gerere, ex animo opto. Vale. Londini, a. d. VI. Kalend. Novemb. CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCL. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1611.] ILlustrissime Praeses, beasti me tuis Epistolis, quibus tamen adhuc respondere non parabam, tertianâ impeditus, quae magnum mihi affert languorem. Sed venit nunc a serenissimo Rege, qui librum promissae Historiae, vel

[note: 1611.] ejus partem deferret, ut illum ad te curarem. Simul jussit, ut te verbis suis monerem, atque adeo rogarem etiam atque etiam, huic Historiae fidem tribueres. Non potes ullâ ratione tuum erga Regem optimum, atque tui amantissimum probare animum, quam si ejus Majestati in hac re morem gesseris. Exspectabo literas a te de eo argumento, quas ipsi sim indicaturus. Pervenit rumor ad Regis aures, velle Reginam [gap: Greek word(s)] me revocare; quod ille statim in contumeliam suam fieri dixit. Suspicatus est tamen postea, malevolos meos id consilium Reginae suggessisse, de me, opinor, ne cogitanti quidem. Multa haberem, quae tibi scriberem, si nunc haberem tempus. Ego sanste juro, me in potestate Reginae semper futurum: oraturum tamen, ne velit esse [gap: Greek word(s)]. Nam ut illi doctrinae consentiam, aut desinam detestari, nulla vis me adegerit. Verum de his alias. Quod superest, commendo tibi, Vir illustrissime, non aliquem amicorum meorum, quod saepe feci; sed uxorem, omnium mearum aerumnarum fidelissimam consortem. Non deerunt illi, scio, doloris causae, dum isthîc erit. Tu, quaeso te, faeminam, rerum aulicarum rudem, subleva, quod in te erit. Ita Filius Dei viventis tibi benedicat. Vale. Londini, pridie Kalend. Novemb. CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCLI. [note: +] THOMAE MORTONO.

[note: 1611.] NUper cum in Aulam jussu serenissimi Regis properarem, egi cum Bilio, ut meas ad te curaret, quas ipsi tradebam. Literis duo exemplaria jussi adjungi libri, nuper a me hîc editi, quorum alterum servares tibi pignus qualecunque meae in te observantiae; alterum reverendissimo Domino Episcopo Wintoniensi meo nomine, nisi tibi aliter videretur, offerres. Itaque miratus sum, cum tuas ante triduas acciperem, tam negligenter illud negotium a Bilio fuisse curatum. Nunc ut existimo, et ille affirmat, fasciculum illum accepisti. Itaque judicium tuum de illa scriptione expecto, idque ut mihi [gap: Greek word(s)] impertiaris, te rogo. Erunt, qui lenitatem meam accusent, aut nescio quid aliud: ego doctorum et piorum judiciis cognitis, quanti illi faciam, jam re ipsâ ostendam. Quum autem nuper otium suppetiisset scribendi ad reverendissimum Praesulem vestrum, atque uti ingenue tibi fatear, appellare tantae dignitatis virum non essem ausus; [note: 1611.] nunc postquam ex tuis didici, benevolentiam illius tuâ operâ mihi esse conciliatam, deesse officio meo nolui, et literis meis ipsum affari non dubitavi; sed quod mentionem injicis nescio cujus muneris, rogo te et obtestor, ne oneres verecundiam meam; neve mihi necessitatem imponas subeundi criminis ingrati animi. Nam quid ego de tanto viro aut meritus sum, aut mereri possum? Satis bene actum putabo mecum, si notitiâ et benevolentiâ suâ indignum me reverendissimus Antistes non judicaverit. Hoc quoque tibi debebo, non meritis meis. Vale, amicorum suavissime atque integerrime. Uxor, tuae singularis humanitatis memor, te ex animo salutat, et una mecum laeta omnia tibi precatur. Vale. Londini, pridie Kalend. Novemb. CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCLII JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1611.] ILlustrissime Vir, accepisti jam, opinor, meam ad [gap: Greek word(s)] Epistolam. Ego certe simulac liber fuit editus, quatuor exemplaria in unum fasciculum conjeci, et Praefecto Equorum dispositorum statim tradidi. Audivi, non confestim fuisse eum fasciculum missum; esse tamen missum, serio affirmat, qui accepit a me, Praefectus. Tuo exemplari tria erant adjecta; duo ad illustrissimae dignitatis viros, Dominum Cancellarium et Dominum de Villeroy; et tertium ad ipsum Frontonem. Jam igitur ego pendens animi magnâ aviditate exspecto, quis futurus sit ejus scriptionis eventus. Non desunt, qui dictitent, omnia isthîc [gap: Greek word(s)] Loiolitas posse, quibus facile sit futurum, et Augustissimam Reginam, et multo magis Regem Christianissimum in me irritare. Omnino igitur futurum, ut gratiâ Majestatis utriusque excidam, et spe omni beneficiorum ab illo fonte manantium. Ego nondum in animum induxi hoc credere qui tamen velut [gap: Greek word(s)] paro me ad durissimum quemque nuntium; non minus propterea futurus et Regis, et Reginae, quos Dei benignitas servet, humilis et totâ voluntate addictissimus subditus servusque. Hanc mihi mentem, imo hanc pietatem, nemo eripere mihi potest. Fremant, et proscindant conviciis nomen meum, qui volent cunque; nunquam efficient, ut pro salute patriae suavissimae, et servitio Regis ac Reginae vitam ponere non sim paratissimus. Opto petoque a superis, ut de mei animi integritate constet

[note: 1611.] Majestatibus ipsorum. Sin aliter evenerit, (ut sunt res humanae, praesertim vero aulicae) ipsa mihi pro solatio erit mea conscientia. Putant etiam nonnulli, atque ego ita credo, exititurum aliquem ex ea Societate Bonarscium, aut Graeculum [gap: Greek word(s)], qui plaustra convitiorum in me evomat, et ut Grammaticum infelicem exagitet. Id si evenerit, dabimus operam, Deo propitio, ut rebus et veris argumentis maledicta refellamus. Quicquid futurum sit, te, magne Thuane, spero animum erga me non mutaturum, et quo loco meas isthîc res posthac futuras prospicias, sine fuco et fallaciis expositurum. Omnino, ut vere nuper scribebas, fortunarum mearum haec erit quaedam [gap: Greek word(s)], cujus eventum eo patientius exspectabo, quia spes omnes meas in Dei immortalis providentia et bonitate habeo sitas. De responsione ad illustrissimum Cardinalem ne sis sollicitus. Erit, spero, eâ modestiâ temperata, ut ipsum illum virum maximum nihilo propterea minus fore mihi confidam amicum. Filium meum ut ad virtutis amorem tuis exhortationibus accendas, supplex a te contendo. Deus studiis illius benedicat. Qui te, Vir amplissime, servet, et omni genere suarum benedictionum cumulet. Tuas exspecto. Vale. Londini, a. d. VI. Eid. Novemb. CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCLIII. CAROLO LABBAEO.

[note: 1611.] QUod silentium excusas, Vir amicissime, est id mihi gratissimum; atque ego non invitus excusationem tuam accipio. Scribo tamen, ita esse plane, uti scripsi, nullas tuarum, quas ais scripsisse, ad me pervenisse. Nam ad hanc diem binas, postquam huc veni, a te accepi. Si lubet tibi, posthac erimus officii observantiores. Mihi nihil jucundius accidere potest, quam ut veteres amicitias colam, et sancte, quod in me erit, foveam. Laudo consilium a te susceptum, de Historia Regum nostrorum illustranda. Vellem aliquid possem conferre. Sed in hoc Regno nihil adhuc inveni ejus generis: unicam excipio Bibliothecam Nobilis Angli, Roberti Cottoni [note: Vide supra, pag. 382.], ejus notae libris instructissimam. Invisam illum; est enim amicus mihi; et sciscitabor, an possit laudabile propositum tuum adjuvare? Ego quid hîc agam, si cupis scire, hoc unum respondebo, omnia priora studia mea funditus interiisse. Nam maximus Rex et literatissimus [note: 1611.] unico genere literarum sic capitur, ut suum et suorum ingenia in illo detineat. Non temere dies praecerit, quo ad Majestatem illius non adferatur novus aliquis liber, ab aliquo, ut plurimum, Jesuita conscriptus, de martyrio Garnetti, aut de suppliciis Catholicorum in Anglia, et id genus argumentis. Ejusmodi libri nobis legendi sunt, et nostrum judicium illi exponendum. Utinam optimum et potentissimum Principem sinerent quiescere diabolicae doctrinae propugnatores! Nuper jussu Regis quaedam in eo genere scripsi [note: Epistolam ad Frontonem Ducaeum.], quae ejus Majestati sic sunt probata, ut statim juberet edi. Si sit cui tradam, mittam ad te unum exemplar, ut et tuum et aliorum de ea scriptione judicia intelligam. Si aliquis extiterit Amphitheatralis Scriptor, qui solito furore in me insurgat, exspecta neque furiosum, et acre tamen responsum. Vides, quae jam me habeant curae: [gap: Greek word(s)] qui te servet, doctissime Vir. Vale, et me ama. Londini, a. d. VI. Eid. Novemb. CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCLIV. DANIELI HEINSIO.

[note: 1611.] CLarissime Vir, etsi negotiis obruor, et nutat valetudo, non possum tamen diutius differre, quin tuis proximis respondeam. Illas dico tuas, XXII. Octob. datas, quae ante dies fere quindecim mihi sunt redditae. Casu acciderat, ut illâ ipsâ die juberet me Rex se Londino proficiscentem sequi. Eo factum, ut respondere tuae illi Epistolae non statim potuerim; facturus utique, si causa sontica non intervenisset. Dolui equidem, auferri mihi facultatem per literas tecum colloquendi, saltem ut ex me scires quam ingenti laetitiâ sim affectus tuis legendis: nam de libro a te misso, cavi satis, ne imperatum iter ejus lectionem impediret. Abstuli enim mecum, et quicquid datum est vacui temporis, in ea lectione et admiratione tuae doctrinae consumpsi. Caeterum in hoc commodo illud sum consecutus, quod longe fuit gratissimum; ut abunde suppeteret facultas mentionem de te faciendi apud Regem sapientissimum. Aderant tum Episcopi cum alii, tum etiam Eliensis, Auctor Torturae Torti [note: Hunc librum contra Bellarminum scripsit Lancelottus Andrews, Eliensis primum, dein Wintoniensis Episcopus. Colomes.], vir, mihi crede, pietate, probitate et doctrinâ maximus. Et Rex, et hic Episcopus, atque alii, quum partim a me audissent, quae sine crimine tacere non poteram; partim etiam literas tuas legissent, non solum [gap: Greek word(s)]

[note: 1611.] laudarunt te omnes, ut virum doctissimum; sed etiam adamarunt propter singularem, etiam [gap: Greek word(s)], prudentiam et sinceritatem. Bis, ter illa pars Epistolae tuae lecta est, quae [gap: Greek word(s)] nuper exortam describebat. Erat omnibus gratissimum, tibi illuxisse [gap: Greek word(s)]. Ne te diutius morer, potes confidere, te et Regi maximo de meliore nota esse commendatum, et a multis antiquae fidei et pietatis viris hîc non mediocriter amari. Ipse D. Archiepiscopus, qui tuas legit, magnam ex illis voluptatem accepit. Eliensis vero Episcopus [note: Lancelottus Andrews.], ut te verbis suis salutarem, obnixe rogavit; et quum multi te hîc optent videre, mature stipulatus est a me D. Eliensis, suo te hospitio esse usurum; eâ tamen lege et conditione, si tu meas aedes fastidieris. Mihi cum illo Praesule quotidiana consuetudo intercedit; atque ille vir mihi in hoc loco magni Thuani desiderium cum oppido paucis aliis lenit: nam et profundâ hominis doctrinâ capior, et comitas incredibilis in summa dignitate mirifice illum mihi commendavit. Venio ad tuarum principium. Ago tibi gratias, clarissime Heinsi, et longe mihi charissime, quod adversus meos. calumniatores firmus semper steteris. Sed, amabo, sine illios latrare quantum volent. Quicquid hostes professi antiquae Ecclseiae dicant, [gap: Greek word(s)], quod Deo propitio dicere liceat, impune. Plane scire te volo, et quod Jesuitae me oderint, et quod isti [gap: Greek word(s)] ab eodem fonte utrorumque odium proficisci, amore nempe veritatis, quem et hi et illi in me deprehendunt. Non dico, me aliquid sapere eximium [gap: Greek word(s)] illud gratiâ Dei vere possum dicere, quum nullam habeam mihi propriam opinionem, id agere me quotidie, ut in S. Scripturae lectione, et monumentis primaevae Ecclesiae magis magisque proficiam: [gap: Greek word(s)] et fremant, quicunque me oderunt; certum mihi, a cursu instituto nunquam revocare gradum, [gap: Greek word(s)]. At reditum in patriam cogito; sic enim ais istos garrire. Magnum vero crimen, si patriam civis amat. Tamen quod isti ajunt de reditu, vellem scire, a quo mea consilia acceperint. Quis hoc illis arcanum indicavit? de quo ne mihi quidem, aut uxori meae aliquid hactenus inauditum. Ego, mi Heinsi, a teneris annis ita me divinae Providentiae regendum permisi, ut totus ab illa pendeam. Deus est, qui me huc adduxit; qui si [note: 1611.] plane solutus essem a vinculis, quae me Reginae Galliarum tenent adstrictum, non dubitarem affirmare, ossa mea in Anglia post obitum meum quietura, Deo coeptis meis aspirante. Caeterum super ea re plura scribam, cum ipse plura scivero. Pro libris, a te missis, quas ego tibi gratias agam? quas referam? Sed hujus quidem facultas neque mihi nunc adest, neque fortasse unquam est adfutura. Animum igitur vide, plenum [gap: Greek word(s)], plenum admirationis doctrinae tuae. Valeant jam tot Interpretes aureoli libelli Aristotelis [note: De Poetica.]: tu solus mentem es assecutus, solus exposuisti. Legi illam tuam Diatribam diligenter et attenre, non solum quia omnia tua mihi sunt gratissima; sed etiam quia sentiebam eâ lectione multum me proficere. Aristarchum vero tuum quando videbimus? Age, libera fidem tuam, et nos bea. Bene vero sit amplissimo viro, D. Honerdo [note: Huic Rocho Honerdio, in Supremae Hollandiae Curia Senatori, librum de Constitutione Tragoediae dedicavit Daniel Heinsius.] qui te ad illa scribenda impulit. Miratus sum elegantiam ejus Tragoediae, quam ipse edidit, tu ad me misisti. Quaeso, pone me in gratiam apud tantum virum; ut hoc saltem sciat, me praestantem ipsius virtutem et doctrinam atque pietatem summopere venerari. Epistolam nostram ad Frontonem acceperis necne, scire velim. Nuper Regis jussu aliam Epistolam [note: Ad Cardinalem Perronium. Colomes.] scripsimus, quam ut ipse videas, mea non parum interest: occasionem ex ipsa cognosces; argumentum scio piis fore gratissimum. Non potest edi illa Epistola; sed dabo operam, ut descriptam tibi mittam. Notas in Theophrastum meas possem mittere non paucas, si esset ad manum meus codex; qui adhuc Lutetiae haeret, cum duabus partibus meae Bibliothecae. Interim mitto Notas e libris MS. excerptas, et ad exemplar, opinor, Aldinum adnotatas. Utinam meum ipse librum haberem! Memini, magnum Scaligerum patrem in prima periodo [gap: Greek word(s)] hallucinatum esse, nisi me fallit mea memoria. Characteres Theophrasti an es additurus? Puto te non praetermissurum. Itaque volo mittere ad te unius, aut alterius loci correctionem elegantem, quae me fugerunt, cum Notas scribebam. Habeo paratum exemplar, ubi multa adjeci. Multa feci meliora: sed ubi editurus sim, nescio; nam hîc frigent meliores literae. Tuis erant adjunctae literae a clarissimo viro, Bertio, et illius Epistolae inclusa erat alia Dom. Vorstii [note: Forte illa, quae exstat n. 175. inter Ecclesiastic. et Theologie. editas anno 1684.] Quaeso te, significa illis, non vacasse mihi ipsis respondere. Rex, qui Dom. Vorstii Epistolam vidit, paullo accuratius

[note: 1611.] jussit me respondere. Quod, volente Deo, facturus sum, ubi primum et otium, et meliorem valetudinem fuero nactus. Scripsi enim ista non [gap: Greek word(s)] sed ut tecum loquar, etiam morbi possum oblivisci. Deus maximus te servet, et tuis conatibus benedicat. Vale, Vir clarissime, et festinanti calamo et manui infirmae ignosce. Londini, die XXVI. Novembris, ut hîc numerantur tempora, CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCLV. THEODORO CANTERO.

[note: 1611.] ET voluptatem magnam ex primo aspectu tuarum, venerande Cantere, accepi; et mox ex earundem lectione dolorem longe maximum. Sciveram, aliquid molestiarum tibi esse obortum, nescio ex qua causa: de carcere, exilio, jactura bonorum, nihil adhuc audiveram. Itaque perculit me is nuncius. Atque utinam, Vir optime et amicissime, quantâ afficior tuae calamitatis [gap: Greek word(s)], tantum in me esset virium afflictis rebus tuis opem ferendi; experireris animum meum in amore constantem, et a charitate, quae verum Christianum [gap: Greek word(s)], Dei gratiâ non alienum. Quod me rogas, ut serenissimum Regem appellem, petamque ab ejus Majestate, ut gratiâ suâ apud Ordines te sublevet; id vero ego, rei gestae penitus ignarus, qui satis commode possim, non video. Accedit illud incommodum, quod frigusculum quoddam intercedit inter ipsum Regem et Ordines. Videbo tamen, si quid tuâ causâ potero, et ad omnes occasiones ero intentus, ut quibuscunque modis, si non possim commodis tuis consulere, existimationem tamen, quod in me erit, tuear sartam tectam. Non committam modo, ut longiori oratione te consoler; nam et raptim has scribo, statim post tuas lectas. Et eâ doctrinâ te scio esse instructum, ut domi tibi nascantur, quaecunque solent aut possunt in eam rem afferri. Instar omnium consolationum esse debet Dei Opt. Max. voluntas, qui suos durius aliquando exercet, quam ipsi vellent. Omnia tamen piis cedere in bonum, Sacra Pagina docet. Neque possumus dubitare, Deum, qui Pater est, non solum Creator noster, filiis suis optima quaeque largiri, etsi non suavissima. Oro illum et supplex veneror, te servet, soletur, et in pristinum [note: 1611.] locum restituat. Vale, Vir clarissime. Londini, a. d. XV. Kalend. Decemb. CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCLVI. GEORGIO MICHAELI LINGELSHEMIO.

[note: 1611.] QUum mihi significasset Dom. Le Sieur [note: Lesierius vocatur a G. M. Lingelshemio in Epist. ad Bongars. n. 127. 132. 135.], scripturum se isthac, et meas simul curaturum; nolui committere, quin ad te pauca, Vir amplissime, exararem. Scito igitur, tuas, Kalendis Octobris datas, nudius quintus mihi esse redditas; easque me summa cum voluptate legisse, et quia laeta de te narrabant, et quia tuae constantiae in suscepto dudum amore mei testes luculentae erant. Oro Deum immortalem, ut te quam diutissime servet incolumem, tuumque hunc erga me animum velit esse perpetuum. Mihi bonorum, doctorum, et quod supra omnia est, vere piorum amicitiâ nil quicquam potest accidere jucundius. Te vero, praestantissime Lingelshemi, quanti ipse faciam, et mutuus noster amor quantam mihi jucunditatem afferat, omnes mei familiares nôrunt. Utinam existat occasio, quae tibi huc veniendi necessitatem imponat [note: Vide supra, Epist. DCCXXXVII.]. Scis quid intelligam. Ego multos hîc singularis pietatis viros novi, qui id vehementer cupiunt. Verum id [gap: Greek word(s)]. Ex tuis cognovi, de meis studiis sollicitum te esse; quo etiam nomine ago tibi gratias immortaleis. Omnino postquam huc veni, priora mea studia jacuerunt. Annum amplius integrum familiam et libros expectavi. Tandem venit uxor, cum liberis, et librorum tertia fere parte. Totam Bibliothecam meam auferri non permisit Regina: ita partem aliquam habeo; plures desidero, et fere magis necessarios. Accedit, quod vita, quam nunc vivo, aliis me curis occupatum tenet: plerumque enim Regem sequi cogor, et alia meditari. Edita nuper est Epistola nostra ad Frontonem, quam dudum misissem, si fuisset, cui darem. Nunc aliud scriptum [note: Epistolam ad Cardinal. Perronium.] absolvi, quod si tuas in manus veniat, gratum erit sine dubio: sed ea scriptio, jussu Regis suscepta, vix edetur. Occasionem et argumentum alias tibi exponam. Vale, Vir praestantissime, et me ama, qui te ex animo veneror. Londini, a. d. V. Kalend. Decemb. CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCLVII. JOANNI CASAUBONO, FILIO.

[note: 1611.] FIli, heri reverso mihi ab Aula mater tui amantissima literas a te reddidit, quas illa quidem pro suo jure aperuerat; sed quia Latine erant scriptae, parum intellexerat. Dum has illi [gap: Greek word(s)] e morbo pedis, assidens lego, et de te sermones cum ea habeo, et communibus votis Deum pro tua felicitate, hoc est, pietate et virtute oramus, ecce a cursoribus affertur fasciculus, quem ipsis tradideras mihi afferendum. Etsi immani pretio redimendus fuit mihi ille fasciculus, laetatus sum tamen diligentiâ tuâ, cujus adhuc nullum par exemplum edideras: binas enim tuarum, satis copiose scriptas, eodem die me accepisse, gaudeo equidem; teque oro non jam, ut alios; sed ut te ipsum imiteris, et hac in parte sis semper diligentissimus. Me ut vincas diligentiâ, tibi contendendum erit strenue: nam ego me vinci in eo genere, ne a filio quidem patiar. Faxit [gap: Greek word(s)] Christus, ut semper occasionem habeas laetam scribendi ad laetos parentes. Quod quereris, non eum honorem esse tibi a me habitum, ut Epistolae nuper editae exemplar ad te mitterem, laudo cupiditatem, probo querimoniam: nolo enim aliquid committere, cur possit quisquam existimare, quicquam in rebus humanis secundum matrem tuam mihi esse te carius. Sed debes, fili, hanc opinionem de me sic fovere, ut quicquid eveniat, benigne interpreteris, et semper in partem meliorem. Noli credere, officio meo unquam me, [gap: Greek word(s)], defuturum: tu vide, ne desis tuo. Scripsi vero ad te jam ante, propterea me ad nullum amicorum meorum isthuc exemplaria misisse, ne pro vectura cursores duplum aut triplum exigerent ejus quanti liber potest aestimari. Semel tibi exponam quid gestum sit. Tu, ut me apud amicos tuearis, vide. Quâ fere die ad serenissimum Regem librum misi post absolutam editionem, eâdem quatuor exemplaria cursoribus regiis tradidi, inscripra D. D. D. D. Cancellario, Thuano, Villaregio, et Frontoni. Putavi officii mei esse, ut et Magnatibus illis facti rationem redderem; et Frontoni hunc honorem haberem, ut primo illi e privatis omnibus amicis meis mitterem. Postridie quum esset data occasio duorum cursorum, misi unum exemplar ad illustrissimum D. Cardinalem [note: 1611.] Perronium, alterum ad Legatum serenissimi Regis Magnae Britanniae. Postremo, quia Drovardus significaverat, velle se ejus libri exemplum habere, quod amicis ostenderet, unum illi misi per alium cursorem, parum sollicitus quantum esset pro vectura exacturus. Habes, fili, historiam omnium librorum, quos ad hanc diem in Galliam misi. Volui ad te et amicos mittere; sed putavi exspectandam facultatem mittendi sine ulla cujusquam graviore impensa. Hinc excusationem volo te probare, et aliis, quae dixi, narrare. Venio ad colloquium illud, cui te ais interfuisse. Narras, clarissimum Frontonem et Peleterium cum nobili Anglo, te praesente, de illo scripto sententiam tulisse; et quidem Peleterium plenis velis in me esse invectum; Grammaticum vocasse, stylum damnasse, virum nullius judicii appellasse. Primum tibi de Frontone respondebo: si ita ille animatus est, ut doctrinam parricidialem aut palam aut clam probare queat, non mirari debere me, si ei parum probatur ea scriptio, quae tota adversus Satanicam et novam doctrinam est suscepta. Ego adhuc de illo sensi melius. Si non respondet, et veritati assentitur, faciet quod verum Theologum decet. Si tacet ipse, et alios submittit, e re nata consilium sumemus; neque caussam Dei aut Principum unquam prodemus. Scribant quicquid voluerint Bonarscii, Gretzeri, Andreae Graeculi, et quicquid est turbonum; non magis movebor, quam si musca in me involaret. Deus Opt. Max. a me stat; veritas a me stat. Caussa Regum agitur, et quidem contra parricidas inauditos; et ego timebo? aut deerit mihi animus? Deus meliora! Peleterii vero judicium non magis reformido quam par est. Illene me Grammaticum vocat? Ille meum stylum damnat? Asinus, stultus, imperitus, nebulo, vappa; de eo viro sine honoris praefatione loqui non debet, quem scit orbis terrarum (absit verbo invidia) non sine aliqua utilitate publica literas Graecas et Latinas excoluisse. Abeat Peleterius ad lustra et popinas; ibi judicet de forma scortorum, et vini saporibus; de literis abstineat judicare [gap: Greek word(s)] Taceo quam tota, Lutetia novit in rebus Religionis indifferentiam, quae ab Atheismo quot gradibus differat, ipse viderit. Et his notis insignis nebulo de me graves sententias dicet? Ego vero Deo gratias ago, quod ea scripserim, quae illi displiceant: bonis sine dubio placebunt, quae pessimo viro non placent. De

[note: 1611.] stylo quidem judicare meo adeo non potest, ut priusquam intelligat mea scripta, multi illi anni in Scholis sint ponendi. Si ausus sit in me aliquid, erit unus e meis famulis, qui illum excipiat, ut meretur ipsius detestanda malignitas. A me responsum ne exspectet; tuus fortasse cognarus [note: Forte, Isaacus Chabanaeus.], aut certe unus famulorum meorum illum depinget suis coloribus. Tu vero, fili, maledictis impurissimi nebulonis ne movearis. Ut nulla sine crista nascitur galerita, sic nemo aliquam ex his studiis gloriam consecutus, quem non comitetur invidia. Scis, fili, meam [gap: Greek word(s)], qui si quid scio, et non multa sane scio; sed tamen si quid scio, Deo Opt. Max. id totum fero acceptum. Illi honos, illi laus, illi gloria [gap: Greek word(s)]. Moneo te, fili, abstineas a societate id genus hominum. Novi illum, de quo loquor, intus et in cute: acta, verba ingenium produnt in causa Religionis profanum; neque hoc te potest fugere. O fuge tales, abhorre, odi, ac detestare: saepe hoc te praesens monui nunc absens moneo, quia est data occasio. Oro Deum immortalem, et quotidie orat pia mater tua, ut tibi adsit, te servet, tibi benedicat. Vale. Lodini, a. d. IV. Kalend. Decemb. CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCLVIII. HUGONI GROTIO.

[note: 1611.] VIr magne, ex quo me Dei voluntas et admiranda providentia in hoc Regnum traduxit, volui saepe commercium literarum tecum instaurare: nam et amo te dudum sincero affectu, et tuam virtutem pari pietate junctam summopere, pro eo ac debeo, veneror. Sed me hactenus vel otium defecit, vel te dignum argumentum. Quod quidem etiam nunc cum maxime mihi deest: ne tamen perpetuo silerem, usus sum occasione oblatâ. Nam quum libellum hîc ediderim Regis sapientissimi jussu, cujus argumentum scio tibi non improbatum iri, placuit eum ad te mittere, si nihil aliud, saltem ut scires vivere me tui memorem et plane amantem. Rogarem te, ut mutuum facias, nisi certo confiderem, fore te in suscepto semel amore mei firmum ac constantem. Deus immortalis te servet. Vale, Vir praestantissime. Londini, Kalend. Decemb. CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCLIX. DANIELI HEINSIO.

[note: 1611.] VIr clarissime, heri prolixas ad te literas dedi: simul Notas in Theophrastum e MSS. adjeci. Cupio scire an acceperis. Miseram ante aliquot septimanas et tibi, et paucis aliis amicis exemplatia libelli cujusdam, nuper hîc a me jussu Regis editi. Etiam ille fasciculus an tibi fuerit redditus, scire aveo. Plura scribendi nunc otium non habeo. Exspecto tuas, valdeque opto, ut saepe ad me scribas: ut sis diligentissimus, non tamen diligentiâ me vinces, cum bono Deo; qui te servet, et tuis studiis magis magisque in dies benedicat. Vale. Londini, a. d. V. Eid. Decemb. CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCLX. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1611.] ILlustrissime Vir, tuas hodie accepi, sub finem superioris mensis datas. Beasti me, quod varia hominum judicia de nupero libello significasti. Vir amplissimus, Villaregius, super eo argumento literas scripsit ad me, politicae prudentiae et integritatis plenissimas, prorsusque tanto viro dignissimas. Non male operam posui: hoc assecutus sum, ut boni intelligerent, adversus impiae doctrinae auctores scriptum esse, quicquid ibi est scriptum. Sed me tua Epistola, Vir amplissime, in suspicionem adducit, voluntatem mei revocandi mutatum iri in nonnullorum animis propter illius libelli editionem. Ego vero constitui, cum bono Deo, semel huic haesitationi, quae pestis est studiorum meorum, finem imponere. Constitui igitur prolixe de ea re tecum proximâ Epistolâ, [gap: Greek word(s)], agere [gap: Greek word(s)]. Non possum diutius carere libris, quos isthîc habeo: planeque aut mihi ad Bibliothecam meam accedendum; aut, si aliter ferant fata, curandum, quo ne diutius illis caream. Haec deliberatio difficillima est, et fortasse in mea non est potestate; quasi esset tamen, aperiam tibi meas in utramque partem rationes, et pro tua erga me benevolentia consilium a te petam. Deus Opt. Max. te servet, Vir maxime, cum tuis. Vale. Londini, a. d. V. Eid. Decemb. quae nobis hîc sunt Kalendae, CIC IC CXI.

[note: 1611.] respondebo post alterum tertiumve diem, ut spero. Mensis jam fere alter est, cum scripta est Epistola ad [gap: Greek word(s)]. [note: Perronium.] sed Rex illam secundo apud se habet, qui longe hinc abest. Epistola de peregrinatione Eliensi [note: Vide supra. Epist. DCCXLI.] otium exspectat, quo hactenus carui. Nunc jussus sum Vorstio, [gap: Greek word(s)] Theologo Leidensi, qui ad me scripsit, respondere. Horret animus ad has [gap: Greek word(s)]. Deus nos respiciat.

EPISTOLA DCCLXI. JOANNI CASAUBONO, FILIO.

[note: 1611.] HEri accepi a Rege Epistolam ad illustrissimum D. Cardinalem, cum expressa jussione, ut statim mitterem. Missuro, ut Regis voluntati etiam aeger satisfacerem, in ipso articulo afferuntur tuae literae longe mihi gratissimae: quanquam ex iis, quas ad piam matrem scripsisti, didici te parum valere. Doleo, fili, et Deum supplex veneror, ut tibi adsit, te servet, et [gap: Greek word(s)] praester valentem. Volo cures valetudinem: nolo ulli pecuniae parcas, quoties postulabit ratio valetudinis. Imprimis Deo Opt. Max. te supplex quotidie commenda, neque obliviscaris disciplinae domûs, in qua es educatus. Per mihi fuit molestum, quod scribis de editione Epistolae nuperae isthîc curata. O tetrum genus hominum, unius sui lucri studiosum! Quid faciam? Ita vita est hominum; multa ferenda sunt dura et molesta. Sed, obsecro, nôstin' D. Blakvodum, Advocatum, Medici filium? Alter jam fere mensis est, ex quo ille a nobis discedens, crassum fasciculum a me accepit, cui multae inerant literae ad te, et amicos alios Inerant et piae matris Epistolae ad te: inerant et novem aut decem exemplaria ejus Epistolae. Illa omnia te non accepisse demiror, et stupeo. Quaeso te, scribe quid sit factum; nam ego summopere confido benevolentiae Blackvodi. Scribis, Dominum Cancellarium velle me revocare; et hortaris, ut mihi constem, simque in porestate Regis et Reginae. Agnosco, fili, tuam [gap: Greek word(s)] sed vide ne reversum poeniteat. Scis irritatos adversus me omnes Jesuitas, et eorum fautores, ut multi judicent, ab illis mihi esse metuendum. Scis honesto loco me hîc esse. Lutetiae quo loco sim futurus, nescis. Tum autem stipendia hîc honestissima, ne dicam amplissima, possum consequi. Lutetiae quis status rerum me maneat, quae fortuna, neque ullâ possum conjecturâ [note: 1611.] assequi. Haec tibi fimiliariter scribo, fili, ut prudenter apud eos te geras, penes quo est mei revocandi potestas. Equidem in potestate Regis et Reginae sum futurus, si ea fuerit Majestatis ipsorum voluntas. Sed cogita tot filias, tot naufragia rei familiaris, et senectutem meam. Ante omnia Deum ora, ut praesit huic negotio. Inquire, quae sit Procerum voluntas, et statim significa. Narro tibi, misi tandem ad illustrissimum virum, Dominum Cardinalem Perronium, responsionem Regis ad ipsius Epistolam. Ego Regiae Majestati fui Secretarius. Observa, quaeso te, an scriptionis modus summi illius Praesulis animum a me alienarit. Certe id cavi, ne ipsum offenderem, et Rex ipse cum ipsius honore totum hoc negotium curavit transigi. Ego nullum in Gallias, aut usquam terrarum misi exemplar, nisi ad ipsum Dominum Cardinalem: sed Rex sua interesse putavit, ut unum ad suum Legatum mitteret. Aliud nullum est in Gallia, neque futurum est, nisi Rex jusserit. Si essem ausus, tibi unum exemplar misissem, et alterum viro illustrissimo, Domino Thuano. Nuper scripsi ad te iratus contra Peleterium, vappam hominem, qui si mihi bilem moverit, faxo poeniteat impudentiae suae. Illae sunt litterae, quas Blackvodo dedi. Fac quam primum sciam, quid illis literis et libris sit factum. Scripsi haec languente manu e morbo: sed cum ad te scribo, finem facere non possum. Scribo autem meam et matris tuae vicem, quae sine lacrymis de te nec loqui potest, nec cogitare. Tanta est vis [gap: Greek word(s)]. Illa scribet otium nacta, [gap: Greek word(s)] qui te, fili, servet, ac spiritu suo regat, et dirigat in viam operum sibi gratorum. Vale. Raptim, die XXVIII. Decemb. stylo Gall. CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCLXII. JOANNI LYDIO.

[note: 1611.] HEri tuas accepi, Vir doctissime. Gaudeo, meas priores tibi fuisse redditas, tum autem eas tibi accidisse non ingratas, id quoque gaudeo. Veneror studia Literarum, praesertim Sacrarum, ut si quis alius: quare praestantes earum cognitione viros non ignotos mihi reverenter colere soleo. Scigres serio me haec dicere, si ulla existeret occasio, per quam animum meum possem tibi probare. Sed quod scribis de serenissimo Rege Magnae Britanniae, non ita se res habet, ut putas: [gap: Greek word(s)].

[note: 1611.] Neque enim hîc admittuntur ad Ecclesiasticas dignitates alii, nisi Angli [gap: Greek word(s)] et est in Anglia Theologorum ingens copia; eo enim fere omnes sua studia referunt. Belgica autem Ecclesia, quae Londini est, non magis ad curam Regis pertinet, quam Lugdunensis in Batavia, aut Hagensis. Si in hoc Regnum aliquando veneris, quod equidem vehementer opto, scies quantum inter peregrinas Ecclesias Gallicam et Belgicam intersit et Anglicanam. Hanc, ut suam, Rex [gap: Greek word(s)] agnoscit, et curat, si opus est: illas ad se pertinere non putat, nisi ut Majestatis suae praesidio illas protegat. Quare non est, quod putes, Regem ea in parte posse aliquid adjuvare. Videris an aliud sit, in quo operâ meâ uti velis: ego ad omnia sum paratissimus, quae jusseris, [gap: Greek word(s)]. Vale, Vir doctissime. Londini, a d. V. Eid. Decemb. CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCL XIII. [note: +] SAMUELI COLLINO.

[note: 1611.] INspexi, ut petiisti, Vir eruditissime, loca a te indicata in Paralello Andreae Eudaemono-Joannis, quae ad nostram Galliam pertinent. Quaeris, quid invenerim? Plane [gap: Greek word(s)] imo, quod erat necesse, hominem, videlicet peregrinum in regione ignota errantem, [gap: Greek word(s)] ferri per avia. Neque vero mirum foret aut [gap: Greek word(s)], Galliae res a Graeco ignorari; nisi pessimo exemplo et audaciâ intoterabili de iis sersbere esset aggressus, quae penitus erant incognita, pro veris multa ausus tradere, quae omnes in Gallia pueri sciunt esse falsissima; multa rursus rejicere, ut falsa, quorum veritas sole meridiano fulget clarius. Dicet, opinor, Andreas, non defuisse duces sibi Gallos, quos sit secutus. Credo facile duces ipsum habuisse, et quidem Gallos; sed quod res arguit, caecos, id est, odio partium excoecatos. Ut mirari non debeat, evenisse sibi, quod Christus ait in Evangelio, Coecus si coeco ducatum praebeat, ambo in foveam cadent. Hoc paucis demonstremus; nam singula persequi nunc non vacat. Tanquarellum palinodiam cecinisse, quod reverendissimus Episcopus Eliensis scripserat, negat Andreas. Nos contra affirmamus, qui hoc negare sustineat, vel rerum Galliae esse imperitissimum, vel impudentissimum. Est enim hoc in Gallia notissimum publicis monumentis consignatum, et a Scriptoribus fide dignissimis [note: 1611.] memoriae proditum. Lege, sodes, magni Thuani Historiam, quae mihi jam non est ad manum. Thuanum nomino, quia instar omnium hic unus esse queat. Fuit ejus judicii Auctor praecipuus Christophorus Thuanus, Jacobi Augusti pater, tum Curiae Parisiensis Praeses; vir summus atque integerrimus; qui licet a Protestantibus semper vixerit alienissimus, doctrinam tamen de temporali Romani Pontificis in omnes potestate, quae tantopere hodie urgetur, vehementissime, quamdiu vixit, est detestatus; et constantissime eandem, quoties oblata est occasio, oppugnavit. Igitur inter praeclara hujus patriae suae amantissimi Catonis [gap: Greek word(s)], hoc etiam fuit, quod ipso Praeside, Ordo amplissimus Tanquarellum ad palinodiam adegit. Jussit quippe eum Senatus damnare voce sua, quae paulo ante in Thesibus scripserat, et contrarium ejus, quod posuerat, verum esse, coram Delegatis a se, multisque aliis audientibus profiteri. Hoc si palinodiam canere non est, velim doceat me Andreas, quid sui Graeci [gap: Greek word(s)] appellent. Crimini Tanquarello versum est, quod contra Libertates Ecclesiae Gallicanae, jura Regum Christianissimorum, et [gap: Greek word(s)] Sorbonae doctrinam potestatem Romani Pontificis tribuisset. Principes praeceptis suis non obtemperantes, Regno et dignitatibus privandi. Mirum hoc, credo, videtur Andreae, omnipotentiae Pontificiae vindici acerrimo. Discat igitur, si nescit, Curiae Parisiensis amplissimos Patres a Romanae Inquisitionis Patribus, in hac gravissima quaestione dislentire, et sententiam plane contrariam tueri. Quis mediocriter rerum peritus ita Historiae Gallicae veteris et recentis est rudis, ut istud ignoret? Non commemorabo hoc loco innumera Curiae illius gravissima decreta, ex quibus de Senatus sententia potest constare. Unicum afferam exemplum, idque recentissimum, ex quo intelliges, Patres illos sui semper similes, quod adversus Tanquerellum decreverunt, aeternam esse legem in simili causa, [gap: Greek word(s)] usurpandam. Obiit non ita pridem Lutetiae vir quidam admodum eruditus, inter Regios Professores non postremi nominis; qui ante annos quatuor Juris Canonici Doctoratum ambiens, Theses quasdam in ea disciplina scripsit, et pro recepto in Scholis more, typis exprimendas curavit, atque amicis dividendas dedit; inter alios et mihi. Eas Theses quum Doctores nonnulli e Schola Sorbonae legissent, et perniciosae doctrinae de temporali Papae

[note: 1611.] potestate aliquid in eis deprehendissent, Senatum ejus rei certiorem fecerunt. Erat ille vir bonis omnibus charus propter eruditionem, et eum, quem in Parisiensi Academia obtinebat, locum; nihilo tamen minus dies illi dicta, et decreto Ordinis amplissimi. Theses, quas paraverat, ut suae in ea disciplina peritiae specimen publice daret, damnatae sunt atque abolitae. Neque profuit illi quicquam, quod illustrissimo cuidam Cardinali tyrocinium illud suum inscripserat, et accurate scriptâ Epistolâ nuncupaverat. Enimvero si quis scire aveat, quid Senatus Parisiensis, quid Theologi aliique viri moderati Lutetiae super doctrina illa sentiant; legat Orationes paucos ante menses in Curia habitas, cum a Rectore magnifico Academiae, Petro Hardivillierio; tum ab ejusdem Academiae in caussa adversus Jesuitas patrono Martilierio, viro eruditissimo et facundissimo. Exitus celeberrimi illius judicii, et controversiae inter Academiam et Patres Societatis Jesu fuit hic. Cautum est Senatusconsulto, ne fas esset Jesuitis, aut privatim, aut publice, prius docere, quam praecipuis doctrinae illius exhibitis capitibus quatuor renunciassent. Paulo post, quum Richerius, Doctor et Syndicus Sorbonae, de Ecclesiastica et Politica Potestate librum, a se scriptum, publicasset, quo videbatur Romanus Pontifex in ordinem cogi; effecit quidam Nuntius Papae precibus suis et instantiae vehementiâ, ut Censurae liber editus subjiceretur: sed ut privilegiis Ecclesiae Gallicanae, quorum vel nomen ipsum Romanis bilem ciet, ulla in re derogaretur, id vero efficere Nuntius non potuit. Exstat Censura illa, a Cardinali Perronio et paucis Episcopis edita; ubi hanc clausulam reperies: Sic libellum illum a se damnari, ut tamen velint Regum Christianissimorum jura et Ecclesiae Gallicanae manere sarta tecta. Quâ paucorum verborum exceptione somnium illud de temporali Pontificis in omnes potestate respuitur penitus, atque exploditur. Eat igitur Andreas, et imperitis rerum Galliae persuadeat, vel Sorbonam, vel Curiam Parisiensem de quaestione illa idem cum Romani Pontificis adulatoribus, Principum suorum perduellibus, sentire. Porro qui sensus est et judicium Parisiensis Senasûs, idem est omnium Senatorum, qui in caeteris Regni Curiis (Parlamenta dicimus) sedent ad clavum. Falsum vero est, quod scribit Andreas, Senatum Parisiensem ex hominibus esse compositum, Civilis quidem Juris peritis, sed Canonici nescientibus. [note: 1611.] Ignorat videlicet hic Cretensis, e duobus generibus Senatorum constare amplissimum Ordinem; alteri sunt et dicuntur Consiliarii Laici; alteri audiunt Consiliarii Clerici; e quorum numero sunt quidam Abbates, alii Decani, plurimi Canonici, aut aliis dignitatibus Ecclesiasticis ornati. Quin ex ordine Episcoporum non pauci, jus veniendi in Curiam, et inter Senatoren primarios sedendi, Regni legibus habent. Non minus ridiculum est, quod de Jacobo Florentino et Thoma Blancio subjicit Andreas; qui vir bonus omnia Papae tributa quum cupiat, Regibus et Principibus omnia adempta, [gap: Greek word(s)] Episcopum ferre non potest, vere et ex fide ea describentem, quae docti piique Galli ex Actis publicis vere item et ex fide transcripta in libros suos retulerunt. Id genus Historiae, quia Andream et Andreae consecraneos urunt, falsae omnes sunt Zelotis quidem. Hildebrandicae enim doctrinae assertoribus unica veri et falsi, justi atque injusti norma est, unicus lapis Lydius, Papas extollere, Principes deprimere. Ex isto genere hominum est Richeomus, (quem hic laudat Andreas (professione Jesuita, zeli fervore etiam prae ferventissimis Sociis insignis, quod et alia quidem ejus scripta ostendunt; sed eximie quae adversus Arnaldum effutiit, celeberrimi nominis Advocatum, cognitione rerum forenfium praestantissimum. Ejus farinae homines sunt, qui in rebus Gallicis Cretensi tuo bucatum praexuerunt; non propter naturae vitium, sed propter [gap: Greek word(s)]. Sed processit oratio longius quam putabam. Finem igitur Epistolae huic imponam. Respondebo ad caetera tua [gap: Greek word(s)] alio tempore, [gap: Greek word(s)], qui te servet, Vir eruditissime. Vale. Londini, a. d. XVII. Kalend. Jan. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCLXIV. DANIELI HEINSIO.

[note: 1611.] AMicus hic meus, hi hasce tibi reddidit, ad vos profecturus rogavit, nunquid vellem. Ego vero garrire tecum per literas nunc quoque, ut semper, cupiebam; sed enecant me occupatissimum negotia a serenissimo Rege imperata. Accidit vero percommode, ut manum calamo admoturus, quo haec tibi scriberem, tuas acciperem, tradente mercatore Belgâ, viro honestissimo, qui suam operam in literis mittendis prolixe obtulit. Erat cum ipso Minister

[note: 1611.] Ecclesiae Belgicae, hîc coactae, vir mihi amicissimus. Haec propterea dico, ut eam viam porro insistas, quam nuper es ingressus, tuas ad me mittendi. Ego ante dies quindecim tradidi eidem Ministro faseiculum tibi inscriptum, ubi erant literae raptim exaratae, et libellus Notarum in Aristotelem et Theophrastum e libris MSS. Cupio ex te scire, an illa acceperis. Ac nunc quidem plura non possum: mox nactus plusculum otii, literas ad te exarabo, quae utramque manum impleant. Amicum hunc meum, virum probum et eruditum, tibi et caeteris, qui me isthîc amant, cupio esse commendatum. Deus immortalis te servet. Clarissimum vitum, Dominum Baudium, et caeteros amicos saluta. Vale. Londini, a. d. XIV. Kalend. Januar. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCLXV. JACOBO GILLOTTO.

[note: 1611.] AEGer eram et [gap: Greek word(s)], cum tuas accepi, Vir praestantissime: sed cum eas legissem, statim exilui [gap: Greek word(s)], ut haec ad te exararem. Pupugit enim me acerrime, quod scribis de Epistola, privatim ad Frontonem scripta [note: Ea est, quae exstat supra, n. DCCXLVI.]; quam ipse in aliam partem rapit, quam fuit a me scripta. Eam Epistolam ad te mitto. Videbis, propositum mihi fuisse, lenire ejus indignationem propter editionem: ille interpretatur, me invitum ad ea scribenda esse compulsum, et de tyrannide optimi Principum queri: [gap: Greek word(s)]! ô gentem viperinam! Eo tempore fuit uxor mea cum liberis et libris Lutetiae. Constitueram igitur, ne pestes illas irritarem, senptam Epistolam meâ manu ad Frontonem mittere. Maximo Regi aliter visum est. Jussit edi. Parui jubenti, et de editione me excusavi. Nam ego aliquoties scripseram ad Frontonem, me Epistolam illam missurum manu meâ descriptam. Quid peccavi, nisi hoc unum, quod fidem habui ei viro, quem putavi non malum, et mihi amicum? Hoc peccatum meum est, et quidem, ut video, gravissimum. Bene est, quod ab hoc errore sum liberatus. At ille tantum scelus non feret impune, et quoniam clamat locum e veteri Poeta obiter usurpatum, revocabo illi in memoriam, quae in illis tribus abominandis Orationibus tribuuntur Loiolae per summam impietatem et inauditam impudentiam. Spero, me facile apud bonos assecuturum, ut mihi potius credant de animo meo, quam sycophantis improbissimis. Ego [note: 1611.] statim post tuas acceptas exemplum illius Epistolae privatae ad Frontonem misi [note: Scilicet, Regi.], et rem illi exposui; neque vereor, ejus Majestatem magis magisque detestaturam fraudem illam hominum. Scivi, cum illas scripsi, non quieturos Jesuitas: sed molitionibus ipsorum oppono bonae conscientiae clypeum, et paratum animum respondendi ad omnia, quae digna responsione aut Rex serenissimus, aut alii amici graves judicaverint. Quare de Epistola illa ad Frontonem expecta brevi plura, [gap: Greek word(s)]. Vale, Vir amplissime, et me ama, meamque innocentiam adversus calumniatores importunos protege. Londini, a. d. VIII. Kalend. Januar, CIC IC CXII. raptim.

Peto a te, ut hanc Epistolam communices cum illustrissimo Praeside Thuano, ad quem longas literas scripturus sum, [gap: Greek word(s)], de rebus meis, ubi melius habuero.

EPISTOLA DCCLXVI. CONRADO RITTERSHUSIO.

[note: 1611.] EXspectabam sane cupide literas a te, Vir praestantissime, cum allata est tandem Epistola tua, et, quem dono misisti, Salvianus, vere jam tuus. Utinam, mi Rittershusi, interiora animi mei nôsses! scires quam soleat mihi esse gratum quicquid a te fuerit profectum. Salvianum vero qui pluris faciat quam ipse facio, non facile invenias. Itaque pro ea opera, quae illi optimo Scriptori a te est impensa, ago tibi pro mea virili grates gratissimas. Bene de literis meritus es, bene de studiis pietatis, bene de nomine Gallico. Deus Opt. Max. cujus gloriam tibi curae esse, omnia tua scripta ostendunt, magis magisque indies tibi benedicat. Ego quod referam nihil habeo; nisi lubeat illa cognoscere, quae proximâ aestate scripsi adversus Jesuitas. Epistola est ad Frontonem satis prolixa, cujus argumentum et occasionem ejus scriptionis malo te ex illius lectione cognoscere. Misissem jam eum ad te libellum, nisi defuisset cui darem. Si ulla se offerat occasio, eam non praetermittam. Videbis quod me nunc literarum genus habeat. Fateor equidem, naturam meam quam longissime ab omni contentione abhorrere; sed quia semel stadium sum ingressus [gap: Greek word(s)]. Nam quo progrediatur certorum hominum furor, non nescis. Parum est, quod aniles superstitiones et

[note: 1611.] meras fabulas totis animorum viribus propugnant; nisi etiam Reges et Principes Romani Pontificis pedibus turpiter subjicerent calcandos, soliis deturbandos, mactandos. O tempora, ô mores! Haec scelesta doctrina Henricum Magnum, Regem [gap: Greek word(s)], et Maecenatem meum indulgentissimum, sustulit e vivis. Quare ignoscendum mihi est, si peculiari quodam odio et doctrinam diabolicam, et ejus assertores odi. Omnes boni, quos vulpinae artes non infatuarunt, mecum sentiunt. Scis quid nuper de secta Jesuitica amplissimus Ordo Lutetiae pronuntiarit. Mihi crede, [gap: Greek word(s)]. Laus sit Deo Opt. Max. suae veritatis vindici acerrimo. Scio quos crabrones adversus me excitarim. Sed conscius infirmitatis meae, in Deo fiduciam certam pono. [gap: Greek word(s)]. Venio ad tuas [gap: Greek word(s)]. Ac primo de privilegio ad editionem Novellarum, securo esse te animo jubeo. Nam Typographi Angli ejusmodi libros non curant. Sola est, quae hîc floreat, S. Theologia; soli fere libri Theologici, et fere Anglorum, qui hîc eduntur. Quum enim magni constet editio, carius hîc edita vaeneunt quam alibi. Quare igitur alibi vulgata sub incudem revocarent? Adde, quod Jus civile vestrum, hoc est; Romanorum, quod docetur in Scholis, plane hîc, si paucos excipias, ignoratur. Si nihilo secius privilegium desideraveris, spero non fore difficile tibi id impetrare. Ego a te monitus eam curam curabo. [gap: Greek word(s)]. Sumes inde consilium tibi. Interim hoc tibi candide et sincere affirmo, non posse te aliquem ex omnibus mortalibus digniorem tuâ praedicatione, quam sit Magnae Britanniae Rex, quaerere: ut omittam caeteras laudes, pietate, doctrinâ, candore et liberalitate parem huic Principi alium vix hodie invenias. Vale, Vir praestantissime, et me ama. Londini, pridie Kalend. Januar. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCLXVII. REVERENDISSIMO PATRI, [note: +] EPISCOPO ELIENSI.

[note: 1611.] NOn displicuisse Regiae Majestati appendiculam ad Epistolam Cardinalis, [note: 1611.] vehementer gaudeo. Oro Deum immortalem, ut velit faxitque ejus opellae, quae mea non est, sed Regis [gap: Greek word(s)], aliquem fructum existere. Sed de illius edinone in hac urbe differenda, cur priorem sententiam Dominus Rex mutaverit, caussam non video. Ego postquam editionem vidi, quam per te Regia Majestas ad me misit, modis omnibus accelerandam hîc editionem judicavi. Quod quidem proximâ hebdomade fiet, nisi Rex impedierit. Non debent, quae alibi parantur, editiones hanc impedire: quae sine dubio futura est omnium optima. Tum erit locus inserendi, quae placet Domino Regi adjici. Si ante non constiterit mihi de voluntate serenissimi Regis, die certe Dominico id me precibus ab ejusdem Majestate impetraturum spero. Quod si Hockinsonii tui operâ nobis fuerit opus, confido id quoque a tua Reverentia nos fore impetraturos. [gap: Greek word(s)]. Londini, statim post tuas acceptas, ... CIC IC CXI.

EPISTOLA DCCLXVIII. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1612.] ILlustrissime Vir, vir nobilis, qui has tibi reddet, ante plures dies monuerat me, ut ad te scriberem; quod et aliquanto prius Rex jusserat. Scripsi igitur ad te statim, atque eâdem viâ bene longam Epistolam aliam exaravi, [gap: Greek word(s)]. His binis literis adjeci Epistolam ad eruditissimum Rigaltium, cui etiam suas omnes chartas remisi. Eum fasciculum, quia cessabat hic nobilis, tradidi ante dies ipsos decem D. Legato, quem confido aut jam misisse, aut brevi missurum. Quare omnino illam difficillimam [gap: Greek word(s)] nunc non attingam; te duntaxat orabo per Deum immortalem et quicquid tibi charum, scribas clare et liquido [gap: Greek word(s)], postquam omnia expenderis, quae in eam deliberationem cadunt. Ego magnâ aviditate tuas exspecto [gap: Greek word(s)]. Deus adsit consiliis! Quod superest, habes alterum Tomum Historiae Cottonianae. Sperat serenissimus Rex, multa hîc te

[note: 1612.] inventurum, quae ad magnum Opus tuum faciant. Jussit ergo me verbis suis rogare, ut huic scriptioni fidem habere neverearis; omnia sibi lecta, expensa et dijudicata esse. Dabis igitur hoc aequissimae Regis petitioni, ut ex hoc Commentario ea seligas, per quae tuae Historiae meliores possunt fieri et auctiores. Hoc quia scio te sponte tuâ facturum, faciam verborum compendium. Deum supplex veneror, ut te, illustrissime Thuane, servet sospitetque. Scripsi raptim. Londini, ipsis Kalendis novi anni Anglicani, CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCLXIX. HUGONI GROTIO.

[note: 1612.] VIr amplissime, beasti me literis iis, quas superioribus diebus a te accepi. Nam quod pacis et concordiae studia tibi esse curae ostendis, ne dici quidem potest, quantam ea res mihi voluptatem afferat. Vides in patria tua, quam facile sit hodie, rixas concitare inter fratres; quam sit difficile, excitatas sedare. Puta ubique Bataviam esse; tanta omnibus in locis [gap: Greek word(s)] copia, qui pacem in Ecclesia fovere inter [gap: Greek word(s)] habent, aut ne id quidem. Parum est, quod amor concordiae illorum animis [gap: Greek word(s)] novi multos, quibus nullum hominum genus ita suspectum et exosum est, ut [gap: Greek word(s)]. Quo magis demiratus sum Regis Jacobi pietatem, qui veritatis studium ita amplectitur, ut a studio non recedat unitatis. Poteram multa de hoc argumento scribere; sed quia cogito ad tuam Epistolam [gap: Greek word(s)] ferio respondere, ubi primo iis de rebus cum serenissimi Regis Majestare egero, scribendi finem nunc faciam; Deum supplex orans, ut tibi hunc servet animum, et omni benedictionum genere te cumulet. Vale, Vir magne, et me ama, ac meas exspecta, [gap: Greek word(s)], brevi. Londini, a. d. XV. Kalend. Februar. CIC IC CXII.

Amplissimum Dominum Vander Mylium (nisi grave est) a me salutes velim. Si [gap: Greek word(s)] Heinsium videris, quaeso, meis verbis illum amantissime saluta. Misi nuper ad illum Notas quasdam e manuscriptis in Theophrastum, quas an acceperit nescio. Non vacavit nunc ad illum literas dare.

EPISTOLA DCCLXX. [note: +] CONRADO VORSTIO.

[note: 1612.] UTramque Epistolam accepi, Vir doctissime, quam ad me scripsisti. [note: 1612.] Quod autem priori nondum responderim, per occupationes primo factum est meas; deinde alia caussa accessit, quam animo candido paucis tibi jam exponam. Quum enim jussus fuissem a serenissimo Rege, literis illis tuis sic respondere, ut ad pacem Ecclesiae fovendam, et [gap: Greek word(s)] omnes, quaeque ex illis nascuntur, contentiones vitandas serio te hortarer; postquam ultima Apologia tua prodiit, in qua priores tuas sententias constanter tueris, et Rex serenissimus animum mutavit, et ego propositum scribendi. Vidi enim manere te [gap: Greek word(s)], quaeque de natura Dei prius docuisti, velle ad extremum defendere. Id vero quamdiu facies, neque sapientissimo Magnae Britanniae Regi, neque Ecclesiae Anglicanae acceptus erit, quicumque tecum communicaverit. Equidem, mi Vorsti, qui studia Theologiae non profitear, sumere hoc mihi non debeo, ut de opinionibus tuis, tanquam Censor aliquis, et novus Aristarchus, quid rectum sit, quid non rectum, pronuntiem. Sed neque peregrinus adeo sum in illis Literis, ut verear affirmare, deprehendisse me in illis tuis Dissertationibus non pauca nova, [gap: Greek word(s)], et cum fide veteris Ecclesiae palam pugnantia. Quare erat omnino optandum, sicut mihi quidem videtur, non prius ut illa a et te publicarentur, quam fratres consuluisses tuos, et judicia ipsorum explorasses. Liberasses operâ eâdem te magnis molestiis; Ecclesiam Dei magno scandalo. Jam illa, quam passim celebras, prophetandi libertas, bonis et piis hujus Ecclesiae viris mirum in modum suspecta res est et odiosa. Nemo enim dubitat, de pietate Christiana actum esse inter vos, si quod videris agere, Illustrissimis Ordinibus fuerit semel persuasum, ut liberum unicuique esse velint, viâ regiâ relictâ semitam ex animi libidine sibi aliisque apetire. Atqui veritas, ut scis, in omnibus rebus, scientiis et disciplinis, unica est; et [gap: Greek word(s)], inter Ecclesiae verae notas, fateantur omnes, est non postrema. Ut nullum esse dubium possit, quin tot [gap: Greek word(s)] semitae, totidem sint errorum diverticula. Quod olim de politicis rebus prudentissimi Philosophorum dixerunt, id mihi videtur multo etiam magis in Ecclesiasticis locum habere, [gap: Greek word(s)] esse [gap: Greek word(s)] atque optabiliorem. Cogita, obsecro te, et diligenter expende, qualis intra paucos annos hac licentiâ admissâ Ecclesiarum vestrarum futura sit facies; quot sectae, quot haereses ex illo fonte sint exoriturae.

[note: 1612.] Hujus libertatis studio si Romani Pontisicis tyrannidem bonis detestandam Illustrissimi Ordines excusserunt, vereor valde, ne posterior error sit priore deterior, et verae Religioni multo perniciosior. Tanti mali contagio ne ad ditiones suas vestris vicinas, ut fit, paulatim serpat, modis omnibus cavere serenissimus Rex animo sixum habet. Utinam, Vir etuditissime, eadem tibi quoque mens esset! Utinam serio ad animum revocare velles, omnibus Ecclesiis Reformatis quantum sit nociturum hoc scandalum! quantum ex ea caussa detrimenti Batavicae vestrae sint accepturae! Ego, qui inter Pontificios diu sum in patria mea versatus, hoc tibi possum affirmare, nullâ re magis stabiliri [gap: Greek word(s)], quam dissentionibus nostris et dissidiis. Deum veneror supplex toto pectoris affectu, ut malis Ecclesiae suae mederi velit, et te consiliaque tua omnia ad gloriam suam et Ecclesiae utilitatem, ut semper, dirigat. Vale. Londini, a. d. VIII. Kalend. Februar. [gap: Greek word(s)], CIC IC XII.

EPISTOLA DCCLXXI. DANIELI HEINSIO.

[note: 1612.] VIr clarissime, alter praeteriit jam mensis, ex quo misi ad te Notas e MSS. in Aristotelis nonnulla, et Theophrasti pleraque omnia. Has an acceperis, scire percupio. Nam ut est hodie fides hominum, suspicione res non caret, quando a tempore tam longo nihil ad me scripsisti. Si Theophrastus meus, quem aliquando legi diligentissime, esset ad manum, poteram notas aliquot tecum communicare, fortasse non poenitendas. Haeret is liber cum maxima parte meae Bibliothecae Parisiis. Tu quid agas, maximeque uti valeas, cupio scire. Deus Opt. Max. nostris precibus exoratus, te literis servet, et studiis tuis benedicat. Vale. Londini, a. d. VI. Kalend. Februar. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCLXXII. HUGONI GROTIO.

[note: 1612.] LIteris tuis suavissimis sine mora respondissem, si fuisset Rex serenissimus in urbe. Nam qui scirem, ejus Majestatem non sine voluptate Epistolam tuam fore lecturam, priusquam tibi respondeo, volui tuas ipsi ostendere: neque vero spe meâ falsus sum, Sapientissimus enim Rex, et pacis atque [note: 1612.] concordiae studiosissimus, sic quae scripseras, legit, ut tuam pietatem pari prudentiâ junctam satis laudare non possit. Optaret ejus Majestas, eodem essent tecum animo omnes, qui hodie in Regnis aut Rebuspublicis Christianis ad gubernacula sedent; neque dubitat, magno Ecclesiae Dei bono id futurum. Probat etiam mirum in modum, quod suggeris, consilium de procuranda omnibus modis inter nostros saltem concordia. Quod si ratione aliquâ, Deo propitio, posset effici, pro certo Rex habet, multos viros bonos, qui hodie [gap: Greek word(s)], quo se vertant in tantis nostrorum discordiis, Romani Pontificis tyrannidem gementes ferunt, libertati conscientiarum suarum fore consulturos. Equidem de aliarum regionum Pontificiis nihil volo pronuntiare: de meis Gallis hoc videor posse affirmare; optimum quemque inter illos diem Domini exspectare, et cum anilium superstitionum, tum Romanae tyrannidis defensores ex animo detestari. Amplius dico, nec dico temere: si in nostra Gallia ea reformatio esset instituta, quae formam veteris Ecclesiae non adeo immutasset, multa hominum millia nostris partibus fuisse accessura, quae nunc a doctrina Ecclesiarum nostrarum sunt alienissima. Hoc ego quum nostris ministris in Gallia saepe dicerem, paucos inveni, qui [gap: Greek word(s)] suam aequis ac moderatis consiliis non anteferrent. Hîc longe aliter animati sunt et Rex, et e Clero Anglicano doctissimus quisque. Inveni in hoc Regno plures Episcopos, doctrinâ et pietate eximios, qui easdem tecum dies noctesque animo volvunt cogitationes. Neque vero dubium mihi est, si ullum existeret principium, aut occasio ulla emergeret efficiendi id ipsum, de quo prudentissime est a te scriptum, et serenissimum Regem, et totam Ecclesiam Anglicanam, atque in primis reverendissimos Episcopos omnia experturos, quo pium adeo negotium promoveretur. Voluit Regis Majestas, jussitque me hoc tibi significare. De Concilio tamen cogendo, diutius esse deliberandum existimat; petitque a te, ut serves hanc mentem, et tua consilia nobiscum velis communicare; ut ego ipsius Majestati referam, si quid erit, quod scire ipsam cupias. Vale, Vir magne. Londini, a. d. VI. Kalend. Februar. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCLXXIII. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1612.] ILlustrissime Vir, accepi nudius quartus, quas ante mensem et dies aliquammultos ad me scripseras. Tantae morae quae fuerit causa nescio; hoc scio, nullum mihi tempus unquam visum esse longius, quam suit nuper cum grassante per hoc Regnum fama de tumultu ingente Lutetiae excitato, [gap: Greek word(s)], multi ad me ventitabant, quo certi aliquid scirent. Ego vero, qui per plures hebdomadas nihil isthîc acceperam, quum nihil haberem, quod responderem, spem rerum laetarum vultu prae me ferens, intus animi cruciabar exspectatione literarum, quae rei veritatem me docerent. Ago Deo immortali gratias toto pectore, quod falsa tandem esse cognovimus, quae [gap: Greek word(s)] quidam pro veris affirmabant. Nam ne augustissimae quidem Reginae parcebant linguae viperinae: fugisse illam orto tumultu ex Arce Lupara, et in Bastiliam se cum paucis recepisse; Regem illi esse ademptum; D. Cancellario mortis periculum imminere; omnia denique facta esse [gap: Greek word(s)]. Deus omen in capita fingentium vertat, et Regem, Reginam atque universum Regnum ab omni malo et periculo protegat! Ego fidem infandis rumoribus habui nunquam; quia tamen ne Dominus quidem Legatus ullas literas toto fere mense accepit, ne quid dissimulem, animi angebar mirum in modum. Nondum scio, an longam Epistolam acceperis, quam super deliberatione gravissima ad te exaravi, consilium te poscens. Illi Epistolae erant adjunctae chartae Rigaltii nostri cum meis ad ipsum. De privata ad Frontonem Epila [note: Exstat supra, Epist. DCCXXX.] accipio admonitionem tuam, ut ab amico et alta prudentia profectam, et grates ago quantas possum maximas. Agnosco ingenue stultitiam meam, qui aliorum animos ex meo metiens, candide et simpliciter scribo [gap: Greek word(s)]. Posthac admonitione tuâ factus prudentior, cavebo. Sed de illa Epistola libero te metu. Ego ipsam edi adeo non metuo, ut vehementissime cupiam. Chabanaeus [note: Isaacus Chabanaus erat sororis Isaaci Casauboni filius.] meus casu exemplum servavit. Utinam ita insaniant, ut ad invidiam mihi constandam eam publicent! Evincam rebus ipsis, eos esse imperitos et malignos. Ego serenissimo Regi Epistolam illam tradidi, et mox munere non poenitendo sum ab illo affectus. Utinam nascatur occasio [note: 1612.] aliquid ea super re scribendi! Audio, fuisse isthîc illam Epistolam editam. Per ego te, Vir illustrissime, Deum immortalem oro, obtestor, digneris unum exemplar inquirere, et ad me mittere. Parata est responsio, quam non invitus, scio, leges. De Epistola rerum Eliensium, quaeso, da adhuc veniam. Nullum enim vacuum tempus sum nactus illi opellae impendendum. Meminero tamen, et quidem, uti spero, brevi. De Pelleterio assentior tibi, et urar consilio tuo; sed quoniam ille scribit, me nescio quae monstra fingere de Loiolitis, quae ipsis nunquam in mentem venerunt, neque ulli alii Catholico, multo autem minus Papae; scito brevi editurum me aliquid ex meis in Cardinalem Baronium Animadversionibus, quod plane contrarium evincat. Non discedam ab ingenio meo, et summa cum modestia gravem cum Baronio disputationem instituam. Adsit Christus coeptis. Spero ea me scripturum, quae boni omnes vehementer probabunt. Plura de eo libro, in quo nunc sum, proximis literis, [gap: Greek word(s)]. Ego quae responsurus es, et ad propositam [gap: Greek word(s)] de rebus meis, totâ aviditate expecto. Deus Opt. Max. te servet, Vir illustrissime. Londini, Kalend. Februar. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCLXXIV. DANIELI HEINSIO.

[note: 1612.] VIr clarissime, plura haberem, quae scriberem, nisi tempore deficerer. Amicus hic meus per literas significavit, quam benigne ante annum esset a te exceptus, cum meas ad te attulisset. Gaudeo, atque adeo glorior, non esse obscuram tuam erga me benevolentiam. Crede mihi, ex unius tui recordatione plus voluptatis capere me, quam sim capturus molestiae e plaustris convitiorum, quae e Germania exspecto ad reditum mercatorum, qui ad nundinas sunt profecti. Scioppius dicitur adversus me virus omne evomuisse; item alii, ut accepi, plures. Me facti praeclari solatur conscientia: qui, si respondeo, docebo canes impuros, scelestos, apostatas, quantum sit discrimen inter eum, qui solum Deum adorat, [gap: Greek word(s)], et homines [gap: Greek word(s)], et multis modis idololatras. Mihi cum istis certamen erit etiam jucundum. Illorum morsus aegre fero, qui odium veteris Ecclesiae nomine pietaris velant, et solos sapere se putant. Sed de his plura alias. Tandem accepi utramque Epistolam tuam, etsi ordine praepostero;

[note: 1612.] breviotem prius multo, quae posterius fuerat scripta; alteram ante paucos dies. Utrique respondebo, [gap: Greek word(s)], brevi. Nunc ad gravissimas occupationes accede bat molesta [gap: Greek word(s)]. Vale. Londini, sub Februar. finem, stylo veteri, CIC IC CXII. Quaeso, ignosce festinationi.

EPISTOLA DCCLXXV. HUGONI GROTIO.

[note: 1612.] LIteris tuis, quas paulo ante acceperam, respondi affatim, praestantissime Groti, ante dies paucos [note: Vide supra, Epist. DCCLXII.] Significavi tibi, quanta cum animi voluptate serenissimus Rex tuam illam prudentissime [gap: Greek word(s)] scriptam Epistolam legerit. Sciebam, non aliud Regis futurum de iis, quae scribebas, judicium. Itaque ad ejus Majestatem tuas statim misi: quas, si meas accepisti, fuisse ipsi gratissimas non ignoras. Non repeto nunc caetera, quae nuper scripsi: tantum te rogabo, ut quas istis adjeci, cures deferendas. Scripsi jam semel ad Bertium [note: Supra, Epist. DCCXLIII.], et etiam Vorstium, quae jussus fueram scribere. Faxit Deus, ut pio sine tota illa controversia terminetur. Ad clarissimum Heinsium nunc non potui, et debet ille quaternis mearum responsionem. Miror unde hoc illius silentium: [gap: Greek word(s)]. Utinam ipse valeat! Deus te servet, Vir magne. Amabo te, [gap: Greek word(s)] [note: Ad Joannem Lydium. Colomes.] curato. Vale. Londini, a. d. XIV. Kal. Mart. stylo Anglico, CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCLXXVI JOANNI LYDIO.

[note: 1612.] TArditatem hujus responsionis noli mirari, Vir doctissime. Nam et tuae literae gradu plane testudineo iter sunt emensae; et ego, qui ante mensem illas accepi, ex eo tempore fui semper occupatissimus. Gaudeo, priores meas tibi accidisse gratas. Velim persuasissimum habeas, mihi pietatis studiis nihil esse antiquius. Ita factus sum, ita educatus ab optimo parente meo et doctissimo, ut nihil ardentius a Deo quotidianis precibus contendam, quam ut vincat Veritas, et veniat Christi Regnum. Quod scripsi de vitando Manichaeismo, dum fugitur Pelagianismus, propterea scripsi, quia videor mihi observare, quosdam studio evitandi Charybdin, in Scyllam incidere. Humano ingenio hoc est [gap: Greek word(s)], ut quam in partem coepit inclinare, eo totum propendeat, imo ruat; quod scimus olim [note: 1612.] accidisse viris magnis, qui aut divinam aut humanam [gap: Greek word(s)] naturam pio animo et sancto proposito defendebant. Quis nescit, quid ea super re observent Athanasius et Augustinus de Dionysio, Alexandriae Episcopo, viro sanctissimo. Et Dionysitis quidem sine errore erravit, si quid minus commode est ab illo dictum: [gap: Greek word(s)]. Alii fuerunt multi, qui delapsi in barathrum semel haeserunt in luto. Multi, quod non ignoras, dum Nestorium persequuntur, Nestorio evaserunt nihilo meliores. Si quae hodie est controversia Religionis, in qua cauto et suspenso pede sit ambulandum, ea, meo judicio, est, in qua de Praedestinatione agitur. Atque hoc simplici animo a me dici velim credas. Nam qui Theologus non sim, sequi vos Theologos et debeo, et cupio. Si quis mortalium privatas opiniones horret, is ego sum, Dei beneficio. Quae gesta sunt a serenissimo Rege in caussa Vorstiana, clam te non est. Ego testis sum zeli incomparabilis, quo fervent [gap: Greek word(s)] hujus sapientissimi Principis praecordia. Faxit Deus immortalis, ut totum illud negotium fine terminetur sibi grato! Arminium et Bertium sunt qui involvant in eandem criminationem: de quo vestrûm est pronuntiare, non nostrûm, qui a vobis longe absumus. Scripsi ad utrumque, Vorstium, inquam, et Bertium, post acceptas ab illis literas non unas; et jussu Regis, ac meapte etiam sponte ad concordiam eos sum hortatus, [gap: Greek word(s)]. Inprimis displicet mihi illa, quam tuentur, libertas prophetandi, certissima pernicies Religionis, nisi certis finibus acriter coerceatur. De libris Clemangii nihil dum accepi; sive ea est negligentia eorum, quibuscum ea de re egi, sive alia caussa intervenit sontica. Vellem significasses mihi, quos ejus Autoris libros habeas. Ego brevi, [gap: Greek word(s)], Oxonium cogito, atque ipse tuum negotium geram, [gap: Greek word(s)]. Deus immortalis te servet per Jesum Christum, [gap: Greek word(s)]. Londini, a. d. XIV. Kalend. Mart. stylo Anglico, CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCLXXVII. ANDREAE SCHOTTO.

[note: 1612.] PRaestantissime Vir, accepi nunc primum literas tuas, quibus liber erat adjunctus Caroli Scribanii, vin clarissimi; ac licet multis gravibus negotiis eram occupatus, nolui tamen differre

[note: 1612.] responsionem, [gap: Greek word(s)]. Gaudeo, te valere; neque dubito, bonam tuam valetudinem cum publica utilitate esse conjunctam. Quo impensius Deum veneror, ut quam diutissime [gap: Greek word(s)] te servet, tuaque praeclara incepta ut fortunet. Video incidisse in manus tuas Epistolam ad Frontonem, et genus hoc totum scriptionis tibi displicere: nec miror; nam et ipse [gap: Greek word(s)] ad tractationem ejusmodi argumenti animum appuli. Quis coegit? inquies. Dicam tibi, mi Schotte, quod res est. Illa atra et nefasta dies, quae Henricum Magnum terris eripuit, eadem totam meorum studiorum rationem conturbavit. Tantus enim me sceleris immanis horror invasit, tantum vitae hujusce taedium, ut ex illo tempore, prioribus curis relictis, id fere unicum agam, ut vel caedi factae illachrymem, vel faciendae causam inquiram. Nemo autem dubitat peritus rerum, parricidium illud ejus doctrinae fructum esse, quae statuit, Reges ac Principes, si Romano Pontifici coeperint displicere, deponi, tolli, occidi posse impune. Scio abhorrere tuam pietatem ab illa immanitate. Sed illud non potes nescire, multos hodie libros conscribi asserendae illi impiae doctrinae. Ne alios commemorem, meministi, opinor, eorum, quae scribit Thomas Bozius, lib. XVII. in signo LXXVI. ubi causas colligit, propter quas jus esse contendit Romano Pontifici, Imperatores, Reges et Principes, soliis avitis deturbandi, et Regna transferendi Quae doctrina quamdiu docebitur, et ut Papae grata difendetur, certum est, nunquam defuturos, qui parricidia aggrediantur. Ego igitur, quum ex quo in Angliam veni, plurimos ejus argumenti libros legerim, et magnâ attentione considerarim, ita coepi horrere et doctrinam Stygiam, et ejus assertores, ut perfidae ignaviae reum me futurum crederem, nisi gliscenti malo pro mea virili me opponerem. Adde, quod ejus Epistolae scribendae occasio nota est, quam ipse nec quaesivi, nec oblatam potui declinare. Cupio sine offensione bonorum e vestris posse me [gap: Greek word(s)]. Mihi cum vestra Societate nulla intercedit simultas privata. Colo doctos e vestro Ordine, et me illis probatum cupio. Sed parricidialis doctrinae assertores zelotas nihil moror. Spero etiam illud me, [gap: Greek word(s)], effecturum, ut quam sit natura mea a contendendi studio aliena, illa etiam scripta declarant, quae adversus ejusmodi Zelotas, si fuerit opus, publicabo. Praevidi, cum Epistola ad Frontonem est edita, non [note: 1612.] defuturos a vestro Ordine, qui totis viribus me invaderent; quod tu quoque futurum denuntias, et ut arma expediam, me admones. Accidet id quidem mihi [gap: Greek word(s)]. Sane aequiores futuri sunt erga me vestri, si cogitaverint, Lutetiae viros gravissimos, et de Religione per omnia vobiscum sentientes, odisse eam doctrinam, non minus quam ipse faciam. Nobis Gallis, qui duos Reges optimos amisimus a Zelotis per summum scelus extinctos, tas est, imo necesse nobis est, tam horribilem doctrinam detestari atque execrari, etiam gravius quam ab aliis fiat, qui similia in suis Principibus parricidia non sunt experti. Sed mitto hunc sermonem: in libro, quem misisti, invenio haec verba, dono Auctoris, cum mei nominis perhonorifica mentione. Miratus sum, quum illa legerem, novam humanitatis exemplum; si quidem ab ipso Bonarscio illa verba sunt profecta et munus. Itaque vix temperavi mihi, quin ad eum scriberem, et gratias agerem: in certamine enim humanitatis nolim posteriores ferre. Quaeso te, significa mihi utrius missu, tuone an ipsius, munus illud ad me sit allatum: tum illud etiam, nisi grave est, adde, sitne meas in bonam partem interpretaturus. Quod si per illum licet, exponam animo candido, si quid in novo libro minus probavero. Non hodie aut heri de salute mea coepi esse solicitus; et fidem Ecclesiae primitivae si quis admiratur, is ego sum. Assumenta posteriorum saeculorum tantâ contentione hodie defendi, neque aliquid publicae concordiae dari; id vero ego demiror, et vehementissime doleo. Legam accurate eruditissimi Bonarscii librum; caussas, cur assentiri illi in omnibus nequeam, paratus exponere, si auctor faciendi fueris. Quod scribis invitum te in meis legisse, velle me hîc haerere; fallor, aut illud nunquam scripsi: nam ego totus ab augustissimae Reginae voluntate pendeo; quicquid ipsa jusserit, facturus. Caeterum divinae providentiae me totum permitto. Priora certe studia mea Galliam desiderant. Vale. Londini, a. d. x. Kalend. Mart. CIC IC CXII. raptim. Ignosce festinationi.

EPISTOLA DCCLXXVIII. THEODORO CANTERO.

[note: 1612.] PEr mihi molestum est, venerande Cantere, quod ex tuis modo acceptis

[note: 1612.] didici, necdum iis aerumnis esse te liberatum, quibus voluit [gap: Greek word(s)] pietatem tuam exercere, et patientiam in affecta jam aetate probare. Nondum videlicet praefixus a Deo terminus liberationi tuae advenit; quem tamen confido, mox esse venturum, et lucem tuis rebus [gap: Greek word(s)] affulsuram. Utinam ita sit! atque adeo ut ita sit, veneror supplex [gap: Greek word(s)]. Tu interim, venerande Senex, [gap: Greek word(s)] neque te moerori dede, [gap: Greek word(s)]. Est quidem, fateor, [gap: Greek word(s)], quod magnus ille rerum omnium Arbiter humeris tuis imposuit: sed novit tuas vires, qui periculum tui facit. Quod superest, Legatos, de quibus ad me scribis, ego non novi. Anglicum, qui est apud Batavos, vidi olim Lutetiae, neque ex eo tempore ullum mihi cum illo intercessit literarum commercium. Vestratem, qui Londini habitat, nunquam vidi. Conabor tamen vel per me, vel per amicos tuam causam utrique commendare. Utinam aliquid te possem adjuvare sive re, sive consilio! experieris tui amantem, et cupidum tuis commodis inserviendi. Vale. Scripsi raptim, statim post tuas acceptas. Londini, a. d. x. Kalend. Mart. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCLXXIX. HUGONI GROTIO.

[note: 1612.] VIr amplissime, quod rariores ad te do literas, caussum scito esse meas occupationes, quae vix aliquas mihi succisivas relinquunt horas. Operis, quod sum aggressus, magnitudinem et difficultatem nunc demum intelligo, quando [gap: Greek word(s)] fas non est Neque vero in confutandis naeniis Paronianis magnus mihi est labor: pueriles saepe sunt; ipse indoctus, [gap: Greek word(s)] sed labor est in ea parte, quam ipse mihi [gap: Greek word(s)] imposui. Nam quia id egerat Baronius, ut suae Historiae primus hic Tomus probat ones contineret omnium eorum, quae hodie in controversiam vocantur; nos contra, evertere ejus disputationes non contenti, id agimus, ut fidem Veterum in singulis capitibus proponamus. Videbis, [gap: Greek word(s)], disputationem de Coena Domini, accuratâ diligentiâ elaboratam; de qua tuum, Vir magne, judicium gestit jam animus cognoscere. Hoc interim pro certo habe, nullam me novam haeresin allaturum; veterem doctrinam [gap: Greek word(s)] illustraturum; quae hodie ab aliis ignoratur et odio habetur, ab aliis sceleste jactatur et ab iisdem evertitur. [note: 1612.] Post duos, opinor; menses Pars prima praelis subjicietur, si voluerit [gap: Greek word(s)] urgeor enim a maximo Rege. Vale, Vir amplissime, et me ama. Londini, a. d. IX. Kalend. Mart. CIC IC EXII.

EPISTOLA DCCLXXX. EIDEM.

[note: 1612.] NUper postquam tuas accepi, accidit commodum, ut evocarer a serenissimo Rege in Aulam. Usus sum câ occasione, ut Majestati ipsius Epistolam tuam pietatis et prudentiae plenam ostenderem, deque proposito negotio pluribus cum ipso agerem. Non morabor te longa oratione; sum enim occupatissimus, et tabellarius urget. Id solum dicam, et omni asseveratione tibi confirmabo, ita animatum Regem esse, ut nulla in re sit defuturus. votis bonorum, si nullam ipsi Deus Opt. Max. occasionem obtulerit promovendae ipsius gloriae, et de Ecclesia Christi bene merendi. Hanc de sua pietate persuasionem Rex sapientissimus alte infixam tuo et bonorum omnium animis esse cupit. Quod igitur scribis, non tibi soli, verum etiam aliis et prudentibus videri, incumbendum esse in eam curam, ut Ecclesiarum Reformatarum Synodus cogatur; respondet Rex, sibi quoque a multis annis idem esse votum, idque saepissime se precibus suis a Deo petiisse. Verum hac de re cogitanti tot difficultates animo sub isse, ut velle hoc tentare, id vero sibi videretur [gap: Greek word(s)]. Nam quomodo conveniet Synodus, nisi indicta fuerit? aut quis hoc rerum statu jus sibi arrogabit, Concilium indicendi? Sibi quidem nolle se hoc vindicare; qui meminerit universae Ecclesiae se membrum esse, non caput: nolle autem committere, ut rerum imperitis aut malevolis [gap: Greek word(s)] aliena curare possit videri. Quod si Illustrissimi Ordines consilium tentandi omnia in eum finem probarint, et suum hunc animum sibi aperuerint; pollicetur serenissimus Rex, fore id sibi longe gratissimum, et tam sanctum propositum omni operâ atque studio esse se adjuturum. Quamobrem tuae jam partes sunt, Vir praestantissime, ut Illustrissimorum Ordinum animos explores, et de serenissimo Magnae Britanniae Rege omnia ipsis prolixe pollicearis, quae a tanto Principe, vero fidei vere Catholicae defensore, possunt sperari. Probabit Rex dictis factisque suis,

[note: 1612.] semper puritate Religionis et concordia inter Ecclesiae Dei membra nihil sibi esse antiquius. Veneror supplex Deum immortalem, ut et Regi, et omnibus, qui paci Ecclesiae cupiunt esse consultum, recta consilia suggerat. Omnino arduum hoc et insperatum opus est; sed [gap: Greek word(s)]. Illi honos, laus et gloria [gap: Greek word(s)] idemque te, optime Groti, servet, et tuis inceptis benedicat. Vale. Londini, a. d. IX. Kalend. Mart. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCLXXXI. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1612.] DE meis rebus quas tibi, Praeses amplissime, gratias agam, nescio; ago certe quantas possum et animo concipere, et verbis exprimere maximas. Quanquam equidem sic sum a multis annis persuasus, nihil esse tantum, quod meâ caussa non facile praestares. Quod igitur in reculas isthîc nostras et Reginae beneficia nondum sit involatum, tibi uni et illustrissimo Cardinali Perronio fero acceptum. Testis mihi conscientia mea apud Deum, eo animo me isthîc profectum, ut qui intra mensem alterum essem rediturus. Avebam enim mirifice Ecclesiae hujus formam cognoscere [gap: Greek word(s)], et cum doctissimis viris, qui sacra hic administrant, conferre. Me vero nunquam poenitebit hujus consilii. Inveni viros maximos doctrinâ, pietate et amore concordiae: cum his plurimum vivo, et piis cogitationibus animum multis nominibus languentem reficio Hîc mihi licet, studium priscae veritatis profiteri: hîc mihi licet, eorum amentiam detestari, qui in caussa Religionis id solum probant, quod a SS. Patrum institutis abhorreat: hîc mihi licet, eorum furorem impium abominari, qui tyrannidem in Ecclesia Dei exercent dirissimam. Isti sunt, qui me nuper scriptis suis inseruerunt, et subtili vaframento [gap: Greek word(s)] maculam nomini meo inusserunt; quam ego brevi, Deo volente, sic delebo, ut non verear tibi et bonis omnibus probatum iri libellum, quem eâ occasione sum editurus. Confido nihil in ea scriptione dicturum esse me, quod Reginae animum possit a me abalienare. Egi cum viro prudentissimo et longe optimo, Domino de la Bauderie, ut omnibus isthîc confirmaret, esse me, et semper futurum in Regis et Reginae potestate. Atque hoc tibi quoque, Praeses [note: 1612.] amplissime, cupio esse quam persuasissimum. Quando tamen ita placet Reginae, ut unum hîc alterumve annum maneam, vehementer optarem libros hîc habere meos, quo ne tempus mihi periret, quod, dum libris et adversariis meis careo, prorsus pereat est necesse. Jussi Chabanaeum meum super hac deliberatione tuum exquirere consilium, atque eo uti. Erit fortasse consultius, uxoris reditum isthîc exspectare, quae nostra isthîc negotia de sententia amicorum, maxime autem tua, Praeses illustrissime, semel gestit componere. Deus Opt. Max. te servet. Vale. Londini, a. d. VI. Kalend. Mart. CIC IC CXII.

Puteanos fratres, Fabrum, virum clarissimum, et doctissimum Rigaltium tuum, ut in hac parte salutare mihi liceat, te vehementer oro.

EPISTOLA DCCLXXXII. GEORGIO MICHAELI LINGELSHEMIO.

[note: 1612.] ACcepi literas tuas nudius quintus, Vir amplissime. Dolui, morbo te podagrico fuisse implicitum; ac statim Deum oravi, ut hoc te incommodo liberaret, aut cruciatus saltem levaret. Caetera in Epistola tua voluptatem mihi non mediocrem attulerunt. Gaudeo enim, tibi, viro tanto, probatam esse Epistolam ad Frontonem. Non omnes probant, scio, meam in scribendo moderationem. Sunt enim homine, qui praeclare de Ecclesia Dei meritos se putant, si ea scripserint, quae nemo [gap: Greek word(s)] sit lecturus. Nam cum sint multi inter Pontificios viri optimi et [gap: Greek word(s)], vix tamen aliquem reperias tam patientem, qui maledica aut sarcasmis et convitus plena scripta legere amet. Memini, divinum virum Thuanum, quum illi saepe quorundam e nostris scripta commendarem, solitum respondere, non posse ferre se illos, qui genere scribendi plus destruerent, quam dostrinâ aedificarent. Quod si Deus immortalis, cujus gloria scopus est mearum lucubratiuncularum, coepto operi faverit, videbis brevi Animadversiones meas in Baronii Annales, quibus ad illa omnia respondetur, quae finxit ille vir Romanae potentiae amplificandae studio. Putavi optimum factu, ut ad certa capita referrentur, quae in Tomis Annalium merentur reprehensionem. Suscepi jam, [gap: Greek word(s)], illud caput, quod est de Papae in spiritualibus et temporalibus potestare. Duodecim Tomis totidem libros oppono;

[note: 1612.] neque intactum quicquam relinquo. Pudet dicere, quas fraudes viri gravis deprehendam, et quam frequentes. Sed mihi propositum est, ita stylum temperare, ut modestiam meam omnes sint laudaturi. Nihil ego fingam in odium Pontificis, quod fit a multis quotidie; nihil detraham judicio veteris Ecclesiae, quam toto affectu veneror. Neque tamen omittam aliquid, quod jure poterit culpari. Gregorium vero VII. ut Stygium [gap: Greek word(s)] suis coloribus describam; prorsusque, Deo propitio, testatum faciam, veritate nil mihi esse antiquius: adsit modo conatibus meis propitius [gap: Greek word(s)]. Accepi a veteri amico Gueretino, qui Lutetiae est, repeti librum Arabicum, quo sum usus beneficio tuo. Scis, partem maximam librorum meorum Lutetiae adhuc haerere, in dolia conjectam. Ego, cum ab urbe discessi, prorsus habebam persuasum, intra paucos dies fore me rediturum, sive in Angliam redeundum foret, sive non. Ex eo factum, ut alienos libros a meis non sejungerem. Brevi, ut spero, certum erit, quid me sit futurum; ac statim librum illum Gueretino tradam; aut, si res trahatur adhuc, jubebo meos, qui Lutetiae sunt, solvere dolia, et petitioni vestrae satisfacere: neque enim is ego sum, qui velim, bis a me, quod alienum est, peti. Obsecro te, Vir nobilissime, brevis temporis usuram mihi concede. Non fallam fidem [gap: Greek word(s)]. Vale, et me ama. Londini, propridie Kalend. Mart. CIC IC CXII.

Excidit mihi ad ea respondere, quae scribis de nupero scripto quodam meo, nondum publicato. Ita est, ut conjicis: respondi illi Epistolae Cardinalis, qui nunc parat rescriptum in secessu ad urbem: itaque nostra nondum eduntur, quando Cardinalis factam se invito Epistolae suae editionem Vulcano tradidit. Si res differtur, curabo exemplum ad te mitti, quo uteris ex animi tui sententia. Mitto tibi exemplar Epistolae ad Frontonem missae: prius, si nactus fuissem, qui deferret. Gaudeo, isthîc esse editam, sine Epistola, quam ego pro mea non agnosco. Scripsi quaedam in eam sententiam; sed non eo sine, ut ederentur: nihil tamen scripsi, quod Rex non viderit. Audio, esse Lutetiae editam aliam Epistolam meam ad Frontonem, quâ editionem excusabam. Ille, ut accepi, hoc aliorsum trahit, et mira fingit. Utinam prodeat illa Epistola! parata est responsio, quam lubentissime sis lecturus. Scioppium adversus me scribere, ut illam Epistolam ad Frontonem confuret, [note: 1612.] significatum est. Si adversus illum Alastorem calamus erit sumendus, vereor, ne omnis moderationis statim obliviscar: odi enim hominem [gap: Greek word(s)].

EPISTOLA DCCLXXXIII. CONRADO RITTERSHUSIO.

[note: 1612.] NOvissimis literis, quas a te accepi, respondi non ita dudum, neque dubito meas recte fuisse curatas. Nunc occurrit nihil scriptione dignum, in hac praesertim [gap: Greek word(s)], ubi alta pax et rerum facies semper eadem. Quae insignita felicitas utinam sit illis perpetua! Plane experitur hodie Britannia, quantum sit bonum, Regem habere Philosophum: appello Philosophum, studiis sapientiae imbutum, et imprimis verae pietatis. At vos jam morte Imperatoris Rudolphi in ipsam videmini [gap: Greek word(s)] negotiorum incidisse. Oro Deum immortalem, ea Principibus Electoribus suggerat consilia, quae cum sui nominis gloria, et Germaniae vestrae salute sint conjuncta. Quod superest, mitto tibi libellum hîc a me editam, de quo jam fortasse inaudisti. Ego citius fui missurus, si fuisset, cui darem. Audio, Scioppium confutationem ejus libelli suscepisse. Nae ille duram provinciam suscepit: [gap: Greek word(s)], veritas, inquam, vinci nescia. Ejus defensionem nos aliquanto alacriores, nisi insanimus, aggrediemur, quam mendacii et impietatis homines perditi: tum autem Scioppium ego jam pro debellato habeo, insanabilibus confossum plagis e certamine cum divino Scaligero. Vides, optime virorum, quae me nunc studia habeant. Cogitamus tamen ad priores curas postliminio redire, postquam operi hîc inchoato finem imposuerimus; de quo alias, [gap: Greek word(s)], plura ad te scribam. Vale, et me ama. Londini, pridie Kalend. Mart. veteri stylo, CIC IC CXII.

De Michaele Piccarto [note: Fuit hic primum Logices, deinde Poeseos ac Metathysica Professor Altorph.], viro doctissimo, diu est cum nihil intellexi. Cupio scire, ubi sit, et in quibus studiis. Justum quoque Zinzerlingum video e scriptis probe tibi esse notum. Etiam ille quid agat, quo genere vitae utatur, quidve de ejus studiis sperare debeamus, cupio cognoscere: faveo enim, ut si quis alius, proferentibus se ingeniis.

EPISTOLA DCCLXXXIV. DANIELI HEINSIO.

[note: 1612.] UBeriores illas literas, quas ais scripsisse, mihi scito non fuisse redditas. Doleo periisse tibi tuae diligentiae fructum, mihi illam [gap: Greek word(s)] voluptatem, quam soleo e tuis percipere. Mirum est, ei te Epistolam tuam credidisse, cujus fidem plane perspectam non habebas. Credo illius lectione cogniturum fuisse, de quo etiam nunc dubito, Notas ad Theophrastum acceperis necne. De editione Characterum immortales tuae humanitati gratias ago. Eram in eo, cum Lutetiâ discessi, ut editionem novam adornarem. Adjeci igitur nonnulla; correxi quaedam. Restabat Praefatio, sive Diatriba, judicium continens de Notis Furlani Graeci, qui in Opuscula aliquot Theophrasti scripsit prolixe, et non indocte. Is nostra in libellum [gap: Greek word(s)] non vidit, et, nisi fallor, homo Graecus hominem Gallum non superavit. Volui igitur quaedam illius candido animo expendere: sed priusquam illa scripsissem, liber meus Lugdunum missus est, unde folia aliquot superioribus diebus accepi, specimen editionis, quae ibi paratur. Viderimus quomodo id negotium fuerit ibi curatum; teque de omnibus faciemus certiorem. Caeterum, si potes, videris ne illa mihi uberior Epistola tua pereat. De editione [gap: Greek word(s)] alias. Vale, [gap: Greek word(s)]. Deus te servet. Londini, Kalend. Mart. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCLXXXV. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1612.] EGo, Vir illustrissime cum apud me reputo, quod saepe facio, quantum tibi propter vetera officia debeam, quantum propter recentia, et ea, quae mihi quotidie praestas, infantiam meam statim sentio, qui nullam inire possum rationem declarandi tibi, sicuti optarem, quantis me tibi agnoscam esse devinctum beneficiis. Nam a quo primum nomen meum tibi innotuit, nullus, credo, dies abiit, qui me tibi aliquo pacto non devinciret. Genevae eram obscurus in obscuro loco, certe ad nominis commendationem mei parum idoneo. Primo tibi, credo, venit in mentem, traducendum me esse in Galliam, ut existimatio nostra vix dum radices agere incipiens, [gap: Greek word(s)] [note: 1612.] et solum nacta felicius et caelum clementius humo se attollere, et paullatim [gap: Greek word(s)] posset. Hoc tuum consilium [gap: Greek word(s)], optimeque de me merito viro, Philippo Canajo, quum aperuisses, effecit ille, quâ erat industriâ, ut pedem in Gallia primum [gap: Greek word(s)] Musae nostrae ponerent. Et ego quidem agi mecum optime credebam, quod in patriae parte aliqua, et ea quidem non pessima, fortunas meas haberem collocatas. Tibi vero, amplissime Vir, hoc parum est visum, nisi me e luce sublustri protraheres [gap: Greek word(s)]. Quid multa? non prius cessasti, quam ope magni viri, Domini de Vic, Monspelio eductum Lutetiam traduxisti, et quod ne dormiens quidem unquam cogitaveram, effecisti, ut maximus Rex suo favore me non judicaret indignum. Veni igitur Lutetiam Regis auspiciis, meque ac meos in tuam clientelam dedi: ex illo non arca tua mihi defuit, non opera, non patrocinium. Magnum hoc est moribus istis; sed istud majus, quod videris absentem majori etiam charitate esse prosecutus quam praesentem. Omitto alia merita ingentia, quae post discessum meum in me et meos diebus pene singulis contulisti. At quae nuper meâ gratiâ fecisti, ut illustrissimo viro, Domino Cancellario, mei refricares memoriam, et meis utilitatibus consuleres, quî possum absque rubore commemorare? Tene, virum hac dignitate et amplitudine, tanto studio mea negotia gerere, et ut mihi bene sit, tantum operae sumere? Mearum erat partium, ad Dominum Cancellarium scribere, et summissis precibus, ut mei haberetur ratio, eum orare. Neutrum est a me factum, quae mea est insignita rusticitas, ac ne cogitavi quidem. Tu mihi, tu, Vir praestantissime, vicariam operam praebuisti: tu effecisti in mea caussa, quod vix facturus eras in tua, ut de pensione annua alteri supplicares. Fruemur igitur, Praeses amplissime, etiam hoc anno regiâ liberalitate, et ruinas eversae domûs nostrae aliqua saltem ex parte sarciemus. Quin hoc quoque agi video, te utique auctore et impulsore, ut me [gap: Greek word(s)] Regina cupiat domum revocari, non sine spe honesti otii. Pro tantis beneficiis quas ego tibi, [gap: Greek word(s)], gratias agam? qui ne habendis quidem, prout tua meretur praecellens humanitas, par esse posse mihi videor, Quoniam vero spem facis uberiorum super ea re literarum tuarum, illas exspectabo

[note: 1612.], neque jam te pluribus morabor. Quantis enim in negotiis soleas esse occupatus, probe mihi est compertum. Accedit, quod hasce traditurus eram Chabanaeo meo, profectionem ad vos instituenti; qui de meis rebus, si quid est, quod scire cupias, verbis suis omnia exponet. Quod superest, Filium Dei supplex veneror, ut consueto favore te semper prosequatur, et cum tibi, tum tuis omnibus magis magisque in dies pergat benedicere. Vale, Praeses illustrissime, et me ama. Londini, Kalend. Martiis, stylo vestro, CIC IC CXII.

Quibus nunc in studiis verser, oblitus sum significare. Exigebatur a me quotidie, ut cum terrae filiis in arenam descenderem. Uc ab hac me necessitate redimerem, opus institui satis grande, Animadversiones in illa omnia, quae scripsit Baronius in XII. Tomis Annalium suorum [gap: Greek word(s)]. Singulis Tomis libros singulos oppono. Scio non esse id argumentum in Gallia admodum plausûs et [gap: Greek word(s)] sed neque defuturi erant, qui idem aggrederentur; neque fortasse alius facile reprehensiones necessarias eâ aequitate ac moderatione temperaret, atque nos facimus. Rem a capite arcessimus. Papae tantum tribuimus, quantum priora saecula fere ad Gregorium VII. ei tribuerunt; nihil maligne interpretamur; Antichristos non pingimus. Hoc volui nescius ne esses: caetera alias pluribus, [gap: Greek word(s)]. Iterum vale, et festinationi ignosce.

EPISTOLA DCCLXXXVI. JACOBO. BONGARSIO.

[note: 1612.] SCripsi tibi superiore hebdomade et amicissimo Grutero, cujus munus paucis ante diebus acceperam. Eum fasciculum fidei commisi Florentini [gap: Greek word(s)], cujus tu quoque eras usus. Nunc ab eodem monitus scribere, si quid vellem, hoc solum indicabo, valere me, gratiâ Dei; et pensum urgere sane, ut vires ferunt, non negligenter. Utinam det mihi Deus exitum illius incepti, videre, et simul fluctuationi huic meae finem imponere! Certe absque instituto opere esset, nihil est, cur ego suavissimae patriae ullam terrarum omnium anteponam. Sed quando jacta alea est, Domino Jesu exitum viarum nostrarum permittamus. Ille, ille (non, ut stulti Graeci dixerunt, [gap: Greek word(s)],) [gap: Greek word(s)]. Si quid esset, quod mihi scrupulum moveret, illa duntaxat natio [gap: Greek word(s)] id posset efficere, [note: 1612.] quae per suos emissarios [gap: Greek word(s)], undique in me insurgit. Subit enim interdum vereri, ne si in potestatem meorum inimicorum semel venero, dirum suae [gap: Greek word(s)] exemplum aliquod in me statuant. Non enim furorem illorum sanabunt Exercitationes nostrae Baronianae, in quibus videbunt fabulas infinitas solide confutatas, [gap: Greek word(s)] illius viri, ineptias, fatuitates, [gap: Greek word(s)] aliquando non sine falibus [gap: Greek word(s)]. Nam quis tam fuerit crassus, qui sine risu legat, imagines esse adorandas, quia umbra Petri sanabat infirmos; aut Papam esse Deum in terris, quia Synesius Andronicum inter Poenitentes sedentem est miseratus? nam literarum Hebraicarum imperitiam et Graecarum etiam pueri possunt deprehendere. Ingenue fatebor tibi, dum abstinere a risu nequeo, sic crescit opus, ut alacritatem scribentis vel ejus magnitudo sit declaratura. Ac quoniam vir eruditissimus, Erycius Puteanus, parat mihi Epitaphium tanquam Musis mortuo, faxo volentibus superis, ut vivere adhuc me, et non deliciari omnes cogantur fateri. Sed pecco in publica commoda. Vale, Vir amicissime, et me amare perge. Londini, a. d. IV. Non. April. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCLXXXVII. [note: +] THOMAE MORTONO.

[note: 1612.] VIr clarissime, etsi occupatissimus sum, abrumpo tamen silentium, ut te rogam, accipias [gap: Greek word(s)] libellum, quem mitto. Non enim patiar, ut meorum quicquam ignores: eam habeo fiduciam de tua erga me benevolentia, quam tot argumentis declarâsti. Puto te non sine risu postremas paginas Praefationis lecturum. Ego, ut puto te nôsse, si quis alius, modestiam amo; sed est genus hominum perditorum, quos vehementer animus meus execratur. Ex isto genere est meus Pellio, bipedum nequissimus, de quo, si dignus fuisset, longam Iliadem potui contexere. Ille infelix asellus cum adversus Dominum Plessaeum scriberet, me aggressus est. Volui respondere; sed vetuerunt viri graves, amici mei Parisienses; indignum enim esse, de quo vel cogitarem. Parui. Accidit vero nuper, ut serenissimus Rex alium Libellum ejus pestis mihi ostenderet, ubi iterum in me insurgit. Putavi semel defungendum illâ molestiâ, cum praesertim maximo Principi id placeret. De Epistola ad Cardinalem Perronium exspectabo

[note: 1612.] judicium. Misissem ad reverendissimum Dominum Wintoniensem exemplum, nisi certo affirmatum esset, ipsum brevi hîc affuturum. Vale, Vir doctissime et amicissime. Uxor te ex animo salutat. Londini, a. d. VII. Id. April. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCLXXXVIII. D. THOMAE EDMUNDO.

[note: 1612.] VIcit tandem propositum nostrum, Vir amplissime, importuna hominum curiositas; per quam neque illi Epistolae, quae isti scribendi occasionem praebuit; neque item huic, in Auctorum suorum scriniis licuit delitescere. Nos quidem a consilio edendi quam fuerimus initio et semper deinceps alieni, tute scis optime, et alii viri graves possint testari; qui id me quum exigerent, frustra fuerunt. Postea vero quam vir tantus alienae cedere voluntati est coactus, nos quoque fecisse idem, nemo mirabitur. Etsi autem non eo fine scripta haec Responsio est, ut in vulgus ederetur; si tamen ii, quorum in manus est Ventura, aequum placidumque animum, et ab affectibus liberum attulerint; speramus caussam nullam fore, cur aut nos publicationis, aut ipsos lectionis debeat poenitere. Cognoscent boni, et publicae inter populos Christianos concordiae cupidi; quales fere in utrisque partibus esse animadvertimus optimum quemque virum, et rerum divinarum intelligentissimum; habere se sanctissimi sui voti socium, et eum quidem cupidissimum, MAGNAE BRITANNIAE serenissimum ac potentissimum Regem JACOBUM; qui licet jure confidat, dictis, scriptis, factis denique hoc se dudum assequutum, ut universo orbi Christiano de sua eximia voluntate possit constare; tamen ne hanc quidem animi sui declarandi occasionem forte oblatam sibi putavit esse contemnendam. Quis erit ab omni pietatis sensu tam aversus, qui hunc affectum in tanto Principe non exosculetur, non admiretur? Quis tam efferate barbarus, qui secus interpretetur? aut quis dubitet, hanc regiam Responsionem ex vehementi concordiae cupiditate esse profectam? Cognoscent hoc amplius pii et cordati viri, ecquod genus pacis ac concordiae piissimus Rex Ecclesiae Dei optet; quibus legibus et conditionibus parata sit ejus Majestas facere conventionem. Eâ namque moderatione temperata est haec Responsio, ut cum studio defendendae veritatis, [note: 1612.] par certet studium sarciendae omni honestâ ratione unitatis. Et est omnino haec Regis mens, haec firma sententia; frustra de Ecclesiae pace cogitare, aut mentionem facere illos, qui hanc coelestem bigam et solvi metuentem, solvere atque invicem sejungere non verentur. Frustra igitur veritatem dogmatis illos ostentare, qui aliena omnia maligne interpretando, consequentias absurdas ex animi libidine deducendo, et id genus [gap: Greek word(s)] pravis exemplis, charitate, matre unitatis, destitutos se esse probaverint. Frustra et illos charitatis unitatisque aurea nomina usurpare, qui sincerae pietatis basim veritatem nolint admittere. Praeclare olim B. Hilarius: Speciosum quidem, ait, nomen est pacis, et pulchra est opinio unitatis; sed quis ambigat, eam solam Ecclesiae unicam pacem esse, quae Christi est? Pax Christi, quam solam beatissimus hic Pater docet Ecclesiae probandam, ea utique est, per quam doctrina Christi, quam ipse Apostoli primitivam Ecclesiam docuerunt, sarta tecta manet atque inconcussa. Offerant serenissimo Regi pacem ejusmodi, quorum interest id facere, quique in Ecclesia Christiana principes locos occupare sese postulant; et finita discordia est. Separent ingenue et candide a divinis humana, a piis superstitiosa, a vere antiquis post nata ac recentia, a necessariis non necessaria, aut minus necessaria. Iterum dico, et quanto possum clamore contendens dico, ut omnes exaudiant; per serenissimum Regem et Ecclesiam Anglicanam finita discordia est. Porro perveniendi ad tantum bonum regia patet via unica, majoribus a principio Ecclesiae semper trita, universalis Concilii, atque ejus liberi, celebratio; in quo populorum omnium querelae audiri, controversiae disceptari, et pax in posterum, Deo propitio, queat sanciri. Hanc solam rationem pravas opiniones ex animis hominum evellendi, et disjunctos populorum animos ad concordiam adducendi omnium seculorum Ecclesia novit, solam usurpavit, non vim, non arma. Sed quoniam propter nostra omnium peccata Synodi universalis spes nulla ostenditur, illud interim mali levamen aliquod foret, si libertas haec tanta, aut potius effraenis licentia de rebus Theologicis scribendi quotidie et libros publicandi, severis legibus utrinque coerceretur. Nunc enim quae potest bona spes superesse, quum totâ passim Europâ novi Scriptores subinde prodeant, oleum camino

[note: 1612.] infundere idonei potius, quam incendium aquâ infusâ restinguere? Non ferebat in suis hominibus ille admirandus Theologus Gregorius Nazianzenus curiositatem de rebus divinis disputandi; et caussam prope unicam eorum malorum nostris hodic similium, quae illa aetas est experta, hanc esse, non uno loco suorum scriptorum asserit, quod de rebus spiritûs, sive spiritu, vulgo homines promiscue disputarent, et sacrosanctam Theologiam in technologiam verterent: [gap: Greek word(s)], inquit, [gap: Greek word(s)] hominibus. Theologia facta est materia disserendi et sermonum, instar caeterarum artium ex ratione humana. Ex hac licentia, quam passim fere videmus hodie obtinere, nascuntur tot [gap: Greek word(s)] et formularum ac sententiarum diversitates, quae Ecclesiam Dei magis magisque indies dividunt. Apage igitur illam prophetandi libertatem, quae tantopere nonnullis hodie placet; si eo nomine licentia intelligitur, nova commenta proferendi, et a doctrina primis Ecclesiae seculis omnium consensu recepta aberrandi. Quid nunc commemorem insulsos, indoctos, vix primorum Religionis Christianae elementorum callentes Scriptores, ex illis potissimum locis quotidie prodeuntes, ubi nullo morum bonorum an malorum discrimine, nullo scientiae aut inscitiae, praemia iis malo publico sunt proposita, qui libellum aliquem, quamvis inanem omnis doctrinae, quamvis plenum furoris, in diversarum partium homines fronte semel perfrictâ emiserint? At quid boni ab iis speres, quibus divina scientia non est aliud, nisi ars vitae, subsidium et [gap: Greek word(s)]? Quibus scribendi caussa est non gloria Dei, non amor veritatis, non Ecclesiae aedificatio, multo minus piae et sanctae concordiae cupiditas; sed merces duntaxat et auctoramentum [gap: Greek word(s)], aut inanis gloriae titillatio? Juvat hoc loco unius e multis ejus farinae Scriptorculis audaciam [gap: Greek word(s)], de quo scire te volo serenissimi Regis judicium. Is, quem dico, quemque nominare mihi religio [note: Est is N. Peleterius, Gallus Jesuita, qui plenis velis in Is. Casaubonum fuit invectus. Vide supra, Epist. DCCLVII.], tanta vilitas novi Doctoris; de trivio et compitis circumforaneus Pellio quidam est; homo idiota, nullarum literarum, non Graece, non Latine doctus, sine scientia, sine conscientia, bonis obstrepere, et fruges natus consumere, aliud nihil. Hic, quod inter mulierculas sciolus, et in vernaculo sermone disertulus habetur; in omnes diversarum partium Scriptores censoriam nuper accepit virgulam; eo quidem libentius, qui ante [note: 1612.] biennium aere alieno oppressus, septingentorum aureorum mercedem pactus, ad expungenda vetera nomina, et stipendium annuum (narro quae vera sunt, quaeque ipse mihi dixit) mutatis partibus transfugium fecit; quique inter eos, quos deseruit, a suspicione Atheismi infamis, et bonis omnibus, qui propius nôrant, exosus vixerit, novi zeli fervorem iis, ad quos transiit, hoc est, quos decepit, necesse nunc habet approbare. Igitur Doctor a se creatus Pellio, novos cottidie libellos scribit, vel potius vomit. Primum novae professionis tyrocinium posuit ante biennium, cum adversus Monitoriam serenissimi Regis, Principis longe doctissimi, ipse vitilitigatorum postremus, [gap: Greek word(s)], inscitiae retrimentum, librum emisit; in quo si paucula excipias, nihil non protritum, nihil non millies dictum, non haustum e faece: paucula vero illa, cui suppilaverit, neque ignorat quisquam eruditorum Lutetiae, et nobis compertissimum est. Non enim nescimus, sub cujus mensa colligere micas sit solitus, ex quibus sua fercula instruit. Idem Pellio, quum ante paucos menses virum nobilissimum, et celeberrimae famae esset aggressus, eum et nobis honorem habuit, ut suâ censurâ, novus Aristarchus, columen sapientiae, dignos judicaret; sed obiter et velut in transcursu. Credo ne si aliter fecisset, dignitate tanti antagonistae nomini nostro aliquid splendoris accederet. Edideramus paullo ante Epistolam ad Frontonem Ducaeum, Societatis Jesu Theologum: in qua res in hoc Regno a nonnullis ejusdem Societatis gestas, fide historicâ ipsi exposuimus. Hanc Epistolam Pellio in fine ejus, quem dixi, libri, non refutat ille quidem; [neque enim poterat,] sed uno vehemente confodit obelo: deinde ad maximum Regem sermone converso, multis ab eo petit, ne quicquam eorum credat esse verum; quae universum hoc Regnum vidit; quae in Acta publica sunt relata; quae Orbis jam terrarum scit esse verissima. Haec omnia falsa, et adulandi studio ficta audet dicere, et quidem Regi dicere meus Pellio; quasi is esset mitissimus hic et innocentissimus Princeps, cujus aures in perniciem sontium patere soleant. Quis laqueus, quae crux tantum scelus expiabit? Vidi ego serenissimum Regem, quum illa legeret, et mihi ostenderet, qui prius non videram, inauditam Pellionis audaciam atque impudentiam severe detestantem. Me quoque adulandi artificem quod vult videri,

[note: 1612.] sapientissimo Principi insignitam facit injuriam, potius quam mihi.

Ait vero Pellio, me cum illam Epistolam scriberem, spiritu vertiginis esse actum. Mirabar, quid appellaret spiritum vertiginis: nam eum, qui res gestas ex fide narret, aut potius e publicis monumentis describat, quis, nisi quem possidet [gap: Greek word(s)], spiritu vertiginis dicat agitari? Ecce vero ante triduum incidit in manus meas alius liber ejusdem Pellionis adversus virum eruditissimum scriptus; in cujus item fine ego repetor, et spiritu reformationis agi dicor. Huic nempe Alastori spiritus reformationis et spiritus vertiginis idem sunt. Omnes igitur vertiginosi, qui a seculis jam multis reformari Ecclesiam Dei omnibus votis optaverunt, et testes desiderii sui, libros multos nobis reliquerunt. Quid? an et Patres Concilii Tridentini vertigine agebantur, cum tot locis reformationis mentionem fecerunt? In eodem libro monet me Pellio, caveam aliquid scribere, quod sibi displiceat: alioquin daturum poenas propriis ipsius telis conficiendum. O Zelatorem domûs Dei eximium! qui zelum suum etiam ad illa transmittit, quae non sunt in rerum natura. Beatum vero, si possum AEneae magni dextrâ cadere! Unus tamen restat scrupulus, qui me sollicitum habet; nam quomodo mea scripta confutabit, qui illa ne intelligere quidem potest? non enim mulierculis Galliae scribimus. Ego vero Pellioni dabo consilium, quod hunc mihi pariter et illi scrupulum eximet. Meminerit veteris praecepti: Quam quisque nôrit artem, in ea se exerceat. Quod igitur solum didicit, solum recte potesi; curet cuticulam; agones literarios doctis relinquat. Utique tantam ne sumat superbiam, ut me existimet aliam sui rationem unquam habiturum, quam canis latrantis, aut asini calcitrantis. Ego bonas horas non soleo ita prodigere, ut sperare debeat, me styli mucronem in se fore aliquando conversurum. Vides, Vir amplissime, quale sit hoc nuper exortum Theologorum genus, qui fungis similes unâ nocte crescunt, quos propterea Graecorum Theologus [gap: Greek word(s)] eleganter appellat, et meritissime a sacrorum arcet tractatione. Sed redeo ad hanc Responsionem, quam nactus parum emendate in regionibus transmarinis editam, relegi et correxi. Eam ad te mitto, mutui nostri [note: 1612.] amoris, et meae erga te observantiae monumentum, tibi, scio, futurum non ingratum. Vale. Londini, a. d. IV. Eid. April. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCLXXXIX. CORNELIO VANDER MYLE.

[note: 1612.]IL y a quelques mois que receus celles qui il vous pleust m'escrire, ausquelles desirant faire response, j'ay tarde plus que je ne pensois ni devois. Vous excuserez, si il vous plaist, mes continuelles occupations, et me tiendrez, tousjours constant a vous honerer et desirer servir. Je vous envoie un petit Ouvrage, qui n'avoit este fait pour imprimer: mais j'y ay este force, apres que l'Epistre, a laquelle je respons, a este quatre fois imprimee. Plusieurs ne trouvent pas bonne la faaeon respectueuse, de laquelle j'ay use en ceste response. C'est mon naturel, qui ne se changera jamais, envers les gens de qualite. Je suis marri que vos troubles ne sinissent ponit. Je pensois du commencement, que ce fut pour apporter quelque moderation envers ceux, qui deïfient un nouveau Docteur, pene in singula verba illius jurantes: quod minime omnium ferret ille ipse vir maximus, si viveret. Mais je vois avec regret qu'on va a travers champs a des estranges nouveautez. Libere dico, odi profanam novitatem in rebus sacris; et tyrannidem Pontificiam laudaverim potius, quam licentiam adeo temere nova dogmata publicandi: unde horrenda confusio sequatur necesse est. Sed Deus medebitur et Illustrissimorum Ordinum alta prudentia. Je prie Dieu qu'il vous garde, demeurant a jamais,

EPISTOLA DCCXC. DANIELI HEINSIO.

[note: 1612.] VIr clarissime, respondi ad omnes tuas, et jam incipit mihi tempus videri longum, ex quo nihil a te literarum accepi; quas vel eo nomine mittere debes frequentiores, quia me amas, et rem facere mihi gratam cupis:

[note: 1612.] nihil autem facere potes gratius, quam si tuis Epistolis me subinde invisas, et mecum sermones, [gap: Greek word(s)], misceas. Atque utinam ego illum diem videam, quo te queam amplecti atque suaviari. Cerneres oculis, quam alte descenderit in cor meum tui amor. Interim accipe a me munusculum, ex quo intelliges, quibus in studiis jam sim. Quanquam ego me, quantum possum, revoco ad priores curas, hoc est, [gap: Greek word(s)] nam [gap: Greek word(s)], ut hodie tractantur, meo ingenio parum conveniunt. Paucis enim probavero, quam tantopere admiror Antiquitatem. Cupio de hac responsione tuum cognoscere judicium. Quod si Dominus Jesus, [gap: Greek word(s)], me servaverit, et coeptis faverit, videbis brevi particulam inchoatae adversus Baronium disputationis. Tu quid nunc agas, et tuus Theophrastus quo loco sit, cupio scire. Vale, optime amicorum, et me ama Scripsi raptim, oblatâ occasione. Londini, Eid. April. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCXCI. JOANNI LYDIO.

[note: 1612.] SI esset mihi otium, longas literas ad te darem: nihil enim facio lubentius, quam ut tecum per literas loquar. Itaque et tuas accepi nuper magna cum voluptate, et has scripsissem prius, si licuisset. Nunc quum esset repentina occasio oblata, praetermittere nolui, quin libellum ad te mitterem, cujus editio heri solum absoluta. Erunt illae paucae chartae mei in te amoris qualecunque testimonium. Cupio autem scribas ad me libere, de hoc libello quid tibi fuerit visum. Scito autem opus magnum parare me, si Deus immortalis faverit coeptis, ut fraudes Baronii detegamus; cujus laboris fortasse primam partem brevi sumus edituri. Speramus hoc nos assecuturos, favente Domino Jesu, ut boni intelligant, gloriâ Dei et amore veri nihil nobis esse antiquius. De tuo Clemengis te rogo et obtestor, ut pergas, et quantum potest, matures editionem. Dabo operam, ut cum proximis literis meis habeas, quae Oxonio potes sperare. Scribam etiam ad amicos Lutetiam de tuo incepto. Vale, et festinationi ignosce. Deum veneror, ut te servet, Ecclesiisque vestris ut pacem restituat. Postremus liber Vorstii et serenissimo Regi vehementer displicuit, et mihi magnum dolorem attulit. Iterum vale. Londini, Eid. April. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCXCII. JOANNI MEURSIO.

[note: 1612.] VEre scripsisti nuper ad me, Vir clarissime, eam me telam esse orsum editione Epistolae ad Frontonem, quam non tam facile detexerem. Ita prorsus est; videoque paullatim, me delabi in illa studia, quae semper sum veneratus, et quibus in privatum usum meum a multis annis meliores horas meas impendi. Videbis ex eo libello, quem tibi mitto, provocatum me fuisse ab illustri viro, Cardinali Perronio; sed amice, et modeste, itemque ab alio barbaro et agresti nebulone [note: Peleterio. Vide Epist. 757. et 788.], qui nuper, pretio accepto, conscientiam prodidit. Huic vappae et atheo quum non putarem esse respondendum, placuit Regi, ut obiter illum perstringerem. Audio has nundinas non carituras libris adversus Epistolam ad Frontonem scriptis; quos equidem, nisi aliquid afferant, quod ad rem faciat, aspernabor, et hostes veritatis sinam latrare. Nunc mihi in manibus est disputatio adversus Baronium; cujus fraudes infandas est animus palam facere, ad gloriam Dei, et publicum bonum; faveat modo coeptis [gap: Greek word(s)]. Vale. Londini, Eid. April. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCXCIII. [note: +] HUGONI GROTIO.

[note: 1612.] VIr magne, novissimis tuarum eximiae pietatis et prudentiae plenis quum hactenus respondere non potuerim, ne nunc quidem id possum. Quando enim serenissimus Rex est in urbe, non multum habeo tempus vacuum, quod literis seribendis impendam. Alias igitur, [gap: Greek word(s)], de illis rebus agemus tecum uberius. Interim mitto tibi libellum, hîc recens editum; quem ubi legeris, si tuam mihi de eo sententiam candide aperueris, rem gratissimam feceris. Placuit Regi, ut in Praefatione nebulonem quendam Parisiensem perstringerem, qui postquam pretio conscientiam vendidit, sine caussa me est aggressus, ipse vix satis scribere Gallice doctus. Peleterium vulgo vocant; si forte de illa peste aliquid inaudisti. Odi male illa portenta, et me hostem illorum ultro profiteor. Responsionem, ut parum virulentam, scimus esse improbatam iis, qui inter nos Jesuitas agunt. Fruantur suâ insaniâ; mihi alia mens; quam Deo me probaturum spero,

[note: 1612.] et bonis. Nunc magnum opus sum aggressus, de quo brevi plura scribam. Si adfuerit auxilium boni Jesu, spero [gap: Greek word(s)] fore scriptionem gratissimam. Vale. Te oro, ut tuo exemplari adjunctos libros cures, et me ames. Deus te servet. Londini, Eid. April. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCXCIV. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1612.] ILlustrissime Vir, binas tuarum simul accepi, nec sine magna voluptate legi. Gaudeo, conjecturam meam de injuria tibi facta reperiri verissimam. Est omnino id genus hominum quale describis, quale in suis literis [gap: Greek word(s)] S. [note: Scaliger Colomes.] depingebat. Quotidie mihi res est cum viro quodam nobilissimo [note: Savilio. Colomes.] et doctissimo illo quidem; sed ira iniquo in manes viri divini, ut non veritus sit, me audiente, aliquoties pronuntiare, fuisse [gap: Greek word(s)] praeipitem Grammaticum, imperitum Philosophum, furiosum Mathematicum. Respondi ego, et steti pro veritate quantâ debui [gap: Greek word(s)] scripsique adeo ad illum eo de argumento aliquot literas. Sed illi solemne est, omnes mortales, qui pro eruditis sunt habiti, pedibus calcare, et pro bipedibus asellis habere. Non ita judicat Rex serenissimus, et quod vere possum dicere, sapientissimus; non etiam praestantissimus Eliensis, neque item alii pauci longe doctissimi viri, quos ego quoque solos meis studiis aequos experior. Sed redeo ad tuas; quarum alteras a me acceptas Rex legit, et jussit reddi. Fui ex eo tempore persaepe cum ejus Majestate, et prolixos sermones cum illa habui; sed optimus Princeps ita erat commotus lectione novorum librorum a Vorstio editorum, ut in eo argumento totus semper fuerit. Pergit enim ille Doctor suum virus effundere ac palam tueri; idque tantâ libertate, ut non sit dubium, plerosque ex Ordinibus eo veneno esse infectos: quod piissimum Regem habet, nec immerito, pessime; qui etiam nuper indignissime tulit, [gap: Greek word(s)] Cardinalem Perronium sese viro docto opposuisse in doctrinae verae defensione. Purat Rex doctiorem illum esse, neque ita ignorare antiquam veritatem, ut potuerit ex animi sententia illa gerere. Sed haec quaerela non est hujus loci. Scito autem, Vir illustrissime, placuisse [note: 1612.] Regi, ut Epistola ad Cardinalem Perronium hîc ederetur, postquam ille suam edere fuit coactus. Et quoniam libellus infamis Peleterii eo tempore in Regis manus incidit, jussus sum vappam illum et nebulonem perstringere. Scripsi igitur Praefationem in eam Epistolam. Deus Opt. Max. te servet, amplissimeVir, et quicquid tibi charum. Londini, a. d. XIII. Kalend Maj. ut vos tempora numeratis, CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCXCV. GEORGIO MICHAELI LINGELSHEMIO.

[note: 1612.] AMplissimeVir, binas a te paucis diebus accepi. Prioribus erat adjunctus liber aureus adversus Bellarmini scelestissimam pro Romani Papae imperio disputationem; posterioribus carmen adjunxeras, quod ego nondum legi: scribere enim haec parabam, cum ille fasciculus mihi est allatus. Ago tibi, Vir praestantissime, quantas possum maximas gratias, majores acturus, cum Auctorem masculi illius scripti indicaveris. Non sum curiosus alieni arcani; sed me ita cepit ejus libelli lectio, ut statim cogitare coeperim, quis illius Auctor. Fir enim nescio quomodo, ut quorum gloriae favemus, eos propius nôsse cupiamus. Apparet, hominis Galli esse eam opellam: quod si quaedam non obstarent, auderem pronunciare, [gap: Greek word(s)] Bongarsii ingenium et genium me agnoscere: sed, ut dixi, propter nonnulla haereo, et [gap: Greek word(s)]. Quisquis sit, opto illi omnia laeta, ut similibus scriptis saepe Rempublicam Christianam juvet. Mitto tibi Epistolam ad Cardinalem Perronium hîc editam, et aliquanro meliorem Parisiensi. Adjeci Praefationem, ut nebulonem quendam, [note: Peleterium.] Parisiis libros vomentem quotidie, admonerem sui loci. Ridebis, credo, cum leges. Scioppii librum avide expecto; quanquam cupidius mulro expectarem, si possem ab illa peste aliquid sperare boni: scitum enim est, etiam ab hoste capiendam esse utilitatem. Sed perditissimus Apostata quid potest boni me docere? Itaque, si mei arbitrii res est, responsum non feret. Possum meas horas in penso Baroniano melius collocare. Et profecto indignus est Scioppius, cujus gratiâ opus institutum, vel ad diem unum intermittam; quod quidem video prolixius futurum, quam putaram. Nam etsi mere Theologica in hac scriptione parce attingo, tanta est tamen ineptiarum seges, ut multa cogar dissimulare. Videbis aliquid,

[note: 1612.] spero, quod te delectet, atque omnes bonos et veritatis amantes; malos et mendaciorum patronos non parum urat. Efficiam, cum bono Deo, cujus unius gloriam ob oculos propositam habeo, admiratores illorum Annalium suae pudeat vanitatis, fatuitatis et stultitiae. Verum hoc [gap: Greek word(s)]. Nos certe id strenue agimus, quantum per corporis infirmitatem licet. Vidi hîc Legatos serenissimi Principis vestri, fuitque mihi longe gratissimum cum nobilissimo Plessenio non unum colloquium. Ex illo et literis tuis prioribus cognovi de obitu [gap: Greek word(s)] Domini Hippolyti [note: Nempe, a Colibus, qui fuit Nobilis Tigurinus J. U. D. et Professor Heidellergensis; dein le Syndicus Basiliensis; postea Cancellarius Anhaltirias; Consiliarius intimus Elector. Palatini; ejusque ad Ordines Foederat. Belg. Legatus.], in cujus morte Respublica literaria non mediocre damnum fecit. Non morabor te pluribus; tantum petam a te, apud virum clarissimum Freherum meum silentium ut excuses. Accepi autem ante perpaucos dies, quas ipse fere ante menses ipsos tres ad me dederat. Ego existimo fuisse ipsi redditas, quas mercatoribus Francofurtum petentibus dederam, quibus illum faciebam certiorem de oblato per me libro, quem serenissimo Regi ante biennium fere nuncupavit. Vale, et festinationi ignosce. Londini, a. d. v. Kalend. Maj. CIC IC CXII.

Liberasti me solicirudine magnâ de Codice Arabico, qui apud Thuanum cum parte majore meorum asservatur: sed brevi, Deo dante, consilium capiam, quid sit opus facto. Carere enim libris meis diutius non possum.

EPISTOLA DCCXCVI. [note: +] PETRUS BERTIUS ISAACO CASAUBONO.

[note: 1612.] JAm in eo eram, ut prioribus illis tuis responderem, quum ad me per Dominum Grotium mittuntur aliae, quibus me [gap: Greek word(s)] ad pacis studium iterum hortaris. Ego vero uti grato animo utramque admonitionem tuam, pro eo ac debeo, admitto, in eaque candorem tuum exosculor, et singularem in me benevolentiam; ita non possum non dolere, quod me illic differri tntelligam tanquam Ecclesiae turbatorem; maxime quum videam, serenissimi quoque Regis animum in idem quoque judicium inclinare, de quo tamen non possum non quam optime sentire; ut qui facile intelligam, quantum et Majestati potentissimi Regis, et piae sanctaeque ipsius pro Christi Ecclesia, proque socia Republica sollicitudini tribuendum sit. Caeterum ut apud te, mi Casaubone, [note: 1612.] cujus judicium facio maximi, dolores meos deponam, non sum ego, aut fui unquam, aut ero, per Christi gratiam, pacis publicae perturbator. Ea, quae hîc [note: Al. gerimus.] geruntur, diu gesta sunt a viris maximis sine me; imo multo antequam ego provinciam istam capesserem. Potuisti etiam ex Epistola et Praefatione, quam Hymenaeo praefixi, facile intelligere, invitum me abiisse in partes. Lacessitus sum importunis quorundam quaestionibus, qui quum sperarent, sua me dogmata probaturum, ubi se frustratos senserunt, amorem protinus in odium verterunt. Scripsi igitur tunc illa, quae vidisti; sed scripsi primum mihi. Edidi postea, suadentibus amicis, sed ut virorum eruditorum judicia sciscitarer. Itaque paucula admodum exemplaria hactenus distributa sunt nec nisi inter doctos et notos; caetera adhuc servantur apud me. Tria habet universa Britannia, eaque tuto deposita; Germania, Dania, Suecia, Polonia, in quibus tamen pleraeque Ecclesia et Scholae a me stant, nullum habent, quod sciam; uti nec Gallia. Interea tolero dissentientes, et ad tolerantiam, quos queo, verbis atque exemplo invito. Non auditur vox mea ad populum. Scholae spatiis et umbrâ istâ contentus vivo. Fero factiosorum hominum [gap: Greek word(s)] fastidia, seditiosas et plane tribunitias conciones, minas etiam et ludibria; atque ista omnia concoquo, non Catonis stomacho, sed eo, quem Christus praeepit suis. Et post haec omnia adhuc audiam Ecclesiae Christi perturbator? Certe non ita de me judicant Domini mei, non melior Reipublicae nostrae pars. [gap: Greek word(s)] De D. Vorstio judicare publice non est meum. Unum hoc scio, me, quae in ipso a vobis damnantur, non amplecti. Novitas mihi omnis et altercandi studium non minus displicere quam optimo cuique. Non sum ego ex eorum numero, quos Apostolus dicit [gap: Greek word(s)]. Si negat D. Vorsitus [gap: Greek word(s)], si [gap: Greek word(s)], si [gap: Greek word(s)], si [gap: Greek word(s)] adhaec, si Deum loco dejiciat, nec fatetur infinitum, [gap: Greek word(s)], aeternum, incorporeum, omnipotentem, futuri gnarum; [gap: Greek word(s)], res suas sibi habeat. Quid autem ista ad me, qui contraria omnni et credo, et doceo? Ego alienam culpam praestare non possum; nec puto in rerum natura esse, hoc a me jure exigat. Detestor [gap: Greek word(s)], et de Deo religiosius puto quaedam ignorare, quam multa curiose scrutari, et temere eloqui. Neque vero

[note: 1612.]fieri posse puto, ut qui Scripturis ac venerandae illi et canae Antiquitati tantum defert, quantum ego, unquam tam insanum dementem, ut ista, quae in D. Vorstio culpamus, referat. Atque haec ad caput illud, quod erat de caussae meae cum Vorstiana conjunctione; in qua parte puto et serenissimum Regem, et Proceres Regni, et quotquot illic sunt vel veri amantes, vel mei, tuto posse [gap: Greek word(s)]. De Divina vero Praedestinatione, fateor ac prae me fero, aliter me sentire ac docere, quam docuit vir longe maximus, D. Beza, et quam nunc apud nos sentiunt illius Sectatores, [gap: Greek word(s)]. Sed cur mihi non liceat publico bono frui, et ab eo modeste secedere, qui [gap: Greek word(s)] non est veritus palam recedere ab antiquis Patribus, imo et a B. Paulo, et totius Scripturae genio, idque ita aperte, ut nihil videatur cum istis omnibus commune habere voluisse? Profecto, quum scalam illam et Synopsin ipsius de gradibus salutis intuear, videor mihi Adones spectare Valemini, vel potius, ut scite dixit Tertullianus, [note: Advers. Valentinian. cap. 3.] Lamiae turres, et pectines solis. Cedo enim aliquem ex orthodoxa Antiquitate, qui id, quod ille docet, docuerit. Pelagii errorem vitare voluit, et incidit in [gap: Greek word(s)] Manichaeorum.

Nihilominus tamen, ex quo ultimas tuas legi, revocavi gradum, et a calce redii ad carceres. Imperavi mihi ignorantiam vel potius [gap: Greek word(s)], factusque [gap: Greek word(s)], contuli me iterum ad examen eorum, quae didiceram. Expendi ea, quae in hoc negotio B. Paulus scripsit; quae Graeci illius Interpretes, Chrysostomus, Theophylactus, Oecumenius; et inter Latinos, Ambrosius, Hieronymus, alii. Consului etiam, quos ante saepe legeram, Ignatium, Justinum, Clementem, Theodoretum. Deprehendi, in Ecclesia Graeca magnam de hoc capite, quaeque illi adnexa sunt, semper fuisse, et adhuc esse opinandi libertatem: ex quo vero ista in Ecclesia Occidentali coeperunt definiri, maximas in Ecclesia tempestates ortas, multa audita anathematismorum tonitrua. Et tamen observanti utrosque, Graecos pariter et Latinos, atque adeo quotquot amplissimo Christianorum aut Catholicorum nomine censentur, [gap: Greek word(s)] omnia de Divina Praedestinatione et Perseverantia Sanctorum docuisse D. Bezae sententiae adversa. Decrevi igitur ab illis stare, donec aliter edoctus fuero; ut autem intelligas, [gap: Greek word(s)] quandam in me esse [gap: Greek word(s)], paratus sum quidvis pro ista sententia experiri. Fiat ergo de me quicquid magno illi et clementi Deo visum fuerit, non [note: 1612.] desinam modeste, quantum quidem sciam poteroque, illud sequi, quod ego ex animi sententia verius aequius esse deprehendi. Non desinam, inquam, partes Antiquitatis adversus novatores et profani (ita adhuc censeo) dogmatis architectos tueri; neque dubito, quin Deum mihi sim in hac caussa habiturus propitium, ipsumque adeo, quum rem omnem plenius intellexerit, serenissimum REGEM. Mathematicus aliquis nullo pretio aut minis adduci potest, ut neget, lineam rectam aequaliter sitam esse inter suas [gap: Greek word(s)] et ego in hominum gratiam, Patrum mentem et veritatem contestatissimam abnegabo? [note: Al. addunt: Ad quos autem me conseram. istos, quos dixi, disces desevam.] Enimvero si ego illos recte novi, qui nobis hîc in Batavia omnia conturbarunt, erit mihi abjuratâ veritate redeundum in gratiam cum illis, qui quae dicunt, ipsi non intelligunt; quorum oratio [gap: Greek word(s)], mens intricata, principia pugnantia; qui Antiquitatem omnem usque adeo despiciunt, ut eam ex sua vel D. Bezae, non altius, aetate aestiment, quasi ante istos natos nec tempus ullum fuerit, nec veritas, et quasi ob haec capita a Pontificiis secessio facta [note: Al. sit.] est; quibus nihil pensi est, sanctissimum Verbum Dei contorquere ad sensus suos, priscorum judicia eludere, denique homines rapere ad admirationem sui, et contemtum Patrum. Nam, ut ne sis nescius, sunt apud nos, qui palam ac [gap: Greek word(s)] ista tueri audent:

II. Hypotheticas formulas, Si credideris, salvaberis, et si quae sunt istius generis, resolvendas esse hoc modo; [note: Al. quem ego.] Amen juxta decretum electionis [note: Al. aternae salvari, infundam fidem.] salutem volo, ei infundatur fides.

III. Quum Apostolus dicit, [gap: Greek word(s)], ita ista aliaque esse intelligenda, ut eximendus sit comminationibus istis et exhortationibus Apostolus, per figuram quandam, quam D. Beza, omnium quod sciam hominum primus, sine ratione et exemplo vocavit [gap: Greek word(s)].

IV. Quum fides dicitur reputari a Deo credentibus in justitiam, tunc [gap: Greek word(s)] significare Christum ipsum et justitiam Christi per [gap: Greek word(s)].

V. Deum per vim inevitabilem infundere quibusdam resipiscentiam, fidem, [note: Al. sanctitatem.] humilitatem; cum reliquis vero sic agere, ut solent agricolae, qui [note: Al. pomarium.] pometum consituri, arbores plantant plerasque, quibus succum et medullam primum subducunt.

VI. Justum pro Hypocrita sumi, quum dicitur, Si justus deseruerit justitiam suam; Mundum pro solis Electis, quum

[note: 1612.] dicitur, Ecce Agnus Dei, qui tollit peccata Mundi; Peccatorem similiter pro Electo; verbi gratiâ, Nolo mortem Peccatoris.

VII. Poenitentiâ ante fidem opus non esse, sed prius hominem credere quam agat poenitentiam; prius justificari quam resipiscat; justificari enim dum adhuc peccator est, et mortuus in peccatis. Itaque verba B. Petri, Poenitentiam agite, et convertimini, ut deleantur peccata vestra, sic esse resolvenda, ut intelligatur, Deus condonare scelerato peccata sua in illum finem, ut postea poenitentiam agat, et convertatur.

VIII. Esse quosdam, qui nullis peccatis suis possint justitiam semel collatam amittere, aut salute suâ excidere; scilicet quia scriptum est, Num infidelitas mea fidem Dei inanem reddet? Et, [gap: Greek word(s)].

IX. Maximam mundi partem in id conditam, ut salvari non possit: sed quum citra antecedentem actualis peccati conditionem exitio destinata sit, decreto impediri, ne ad Dei misericordiam, aut gratiam Christi confugiat.

Sexcenta sunt alia [gap: Greek word(s)], quae tam a quibusdam confidenter et importune affirmantur, quam a me aliisque modeste negantur. Neque. finis adhuc est cudendorum istiusmodi placitorum, quum decem erroribus opus sit ad unum errorem fulciendum; et scis quam sit per se foecundus error.

Damnatus aliis, ipse neminem damnat,
Modestiaeque limites premens, donat
Nunc verba vero, nunc silentium [note: Al. pari.] paci.

Tentavi reipsâ haec praestare; ratus, tutam fore silentii mercedem. Nunc protractus in publicum, insuperque accusatus horrendi criminis, patiarne cum fama et persona mea ipsam quoque veritatem periclitari? Quumque videam postes Religionis non tam malitiose quam imprudenter (ita interpretor) revelli, et nervos incidi tum Christianitatus, tum omnis omnino virtutis, insuperque a me adsensum, imo et operam, hoc est, consilium auxilumque exigi; egone is sim, qui vel silentio veritatem prodam, vel contra conscientiam loquar, vel [gap: Greek word(s)] faciam falsa docentibus? Ne sinat hocDeus! Quae quum ita sint, non [note: Al. feret.] ferat [note: 1612.] ibi quispiam moleste, si, quod nobis Illustrissimorum DD. Ordinum clementia concessit, in quotidiana Scripturarum explicatione, quoties mihi de veritate pronunciandum est, modeste ea dicam, et sine cujusquam insectatione, quae Sanctae Dei naturae, bonis moribus et Sacrarum Literarum vocibus congrua esse scio. [gap: Greek word(s)].

Utri ergo videntur, fidem tuam testor, involare in Dei arcana; ego qui consilium Dei vocatione ipsius definio et hominis officio, an D. Beza, qui aliud decretum supra verbum statuit, verbo ipsi adversum, quique eo ipso Deum necessario facit partim [gap: Greek word(s)], partim [gap: Greek word(s)]. Fateor quidem, [gap: Greek word(s)] esse [gap: Greek word(s)] sed velim idem illi cogitent, qui me ita indigne apud sanctissimum Regem traduxerunt. Ego non didici veritatem cauponari, certus [gap: Greek word(s)], non [gap: Greek word(s)]. Malo imo cum aliquo fortunarum et famae dispendio [gap: Greek word(s)], quam novitiorum quorundam premendo vestigia, veritate, Deo, et salute aeternâ excidere.

Quocirca iss, qui me ita amanter invitant, ut sententiae vulgatae cedam, quod quidem per conscientiam facere non possum, quantisper aliter edoctus non sum, respondebo hoc tempore id, quod Socrates amicis rogantibus, ut Senatui Atheniensi cederet, evaderetque supplicium, respondisse fertur: [gap: Greek word(s)] praesertim quum dictum hominis Gentilis Beatus Petrus suo et suffragio, et vitae exemplo comprobarit.

Doleo, Illustrissimo Praesuli non placuisse, ut literae meae serenissimo Regi offerentur: nam si quid ego in humili loco positus de excelsa illa Majestate possum divinare, nihil in iis erat, quod posset offendere serenissimum Regem. Christum, aeternum Dei Filium, [gap: Greek word(s)], supplex rogo venerorque, ut nos in vias suas deducat. Vale. Dat. Lugduni Batavorum, Non. April. anno CIC IC CXII.

Mitto ad te Dissertatiunculam, de qua, si molestum non est, velim sententiam tuam intelligere. Rhetoricus est [gap: Greek word(s)], sed non exigui in Theologia momenti.

EPISTOLA DCCXCVII. PETRO BERTIO.

[note: 1612.] VIr clarissime, accepi nudius quintus fasciculum a te missiim. Didici ex tuis, non sine voluptate mea, Vorstio non adhaerere te in illa, quam tuetur, nova doctrina de natura Dei. Doleo ex animo, non posse illum virum ad rectam mentem et [gap: Greek word(s)] revocari; neque vero possum rationem excogitare, cur ille sua adeo pertinaciter, cum tanto bonorum atque eruditorum scandalo, tueatur. Plane vereor, ne Deum vindicem experiatur, qui solum se putat sapere. An ille nihil facit, quod hostes Reformacionis proprer novas subinde discordias, ludibrio nos habent? Ago Deo Opt. Max. gratias, quod in ejusmodi quaestionibus sejunctum ab illa peste te profiteris. Quod ego serenissimo Regi quum statim renuntiassem, non mediocrem ex eo nuncio voluptatem cepit. Utinam vero in titulo libri, a te nuper editi, alia verba usurpasses! haberes et Regem aequiorem, et multos alios viros optimos, quos ipsa novitas tituli offendit. Quod si ipse non fallor, poterat minore invidiâ ea doctrina proponi. Calvinum et Bezam etsi omnes magni faciunt veritatis amantes, nemo tamen est paulo judex aequior, qui jurari in verba illorum postulet. Disputationem tuam, quam misisti, legam ipse, et magnis Theologis, amicis meis ostendam, quos novi in veteris Ecclesiae doctrina acquiescere. Illorum praestantissimorum virorum de tuo scripto judicium non te celabo: qui utinam tibi inservire aliquâ ratione possem! experireris quanti te faciam. Vale, et me ama. Londini, Kalend. Maj. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCXCVIII. HUGONI GROTIO.

[note: 1612.] SIgnificavi nuper, cum novi nescio quid libelli tibi mitterem, Epistolam tuam illam me accepisse, quâ tuum consilium de publicandis Ecclesiarum Reformatarum Confessionibus aperiebas. Postea etiam altera tua mihi est reddita Epistola, quâ rationem exponis promovendi generosissimi incepti, cujus tibi dudum venit in mentem. Non est, quod longis ambagibus tua morer tempora: breviter sic habe; quaecunque hactenus super eo maximi momenti negotio sunt a te scripta, ea videri sapientissimo [note: 1612.] Regi ab optima mente et singulari prudentia esse profecta. Itaque solet [gap: Greek word(s)] Princeps tuas Epistolas non sine voluptate legere, et plures ejusmodi [gap: Greek word(s)], qualis ipse es, tuae Reipublicae optare, imo Reipublicae Christianae. Quae si hodie similibus consiliis regeretur, a spe concordiae non esset adeo aliena. Quoniam autem serenissimus Rex jam in aliis negotiis [note: In legendis libris Vorstii. Vide Epist DCCXCIV.] totus est, non potest ejus Majestas nunc huic curae sic vacare, ut optaret. Tu interim, praestantissime Vir, age quod agis, et tuam solertiam in tam pio proppsito exerce. Ego maximum Regem non desinam [gap: Greek word(s)], ut se dabunt occasiones, et ferent ipsius negotia. Quae scribebas de Confessionibus nostrarum Ecclesiarum, isthîc, nisi fallor, possent commodius perfici; ubi neque eruditorum Theologorum copia deest, et libros edendi ratio est quam hîc aliquanto expeditior. Mihi quidem illi curae vacare non licet, qui totus jam sum in disputationibus adversus Cardinalem Baronium susceptis. Nam quia eo rem videmus rediisse, ut adversariis nostris Canon Antiquitatis Ecclesiasticae sint Baroniani Annales, faciundum duxi, ut illos commonerem, quam sit [gap: Greek word(s)]. Spero sane, si faverit operi [gap: Greek word(s)], effecturum me, ut admiratores illorum Annalium suae pudeat inscitiae et fatuitatis, quae summa est. Servabo tamen institutum, ut debitam laudem Auctori non eam ademptum, neque malitiose carpam, quae possint excusari; quod hodie solenne est nostrorum hominum peccatum. Sed ex ipso opere melius meam menten capies; idque brevi, si Jesus Christus [gap: Greek word(s)] vires fuerit largitus. Vale, Virmagne, et me ama. Londini, Kalend. Maj. stylo veteri, CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCXCIX. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1612.] VIr illustrissime, scripsi nuper ad te, et libellum misi, qui hîc editus paucis ante diebus fuerat. Fasciculum diutius servavit D. Legatus, quo tutius tibi deferretur: tandem puto delatum, ac nisi animi fallor, jam perlatum. Iis literis narrabam tibi, serenissimum Regem post tuas lectas, quibus satisfacere ipsi optaveras, adeo occupatam animi mentem habuisse in recente quodam libro Vorstii, ut nuper plures dies alia de re fere null mecum

[note: 1612.] ageret. Postea accepi ab ejus Majestate mandatum, ut tibi significarem, tuis illis literis nihil ipsi potuisse gratius accidere, abunde enim te votis suis satisfecisse. Dolet Regi, materiam sibi esse suggestam secius suspicandi de tua summa integritate et erga se benevolentia. Jam intelligere se ait Anglum, qui ejusmodi suspicionibus occasionem praebuit, tua loquentis verba audisse fortasse, at certe non intellexisse. Petit serenissimus Rex, ut in eadem mente et voluntate pergas. Petit autem, non quia existimet, id opus esse; verum ut scias, et tibi persuadeas, Majestati suae hoc tuo erga ipsam animo nihil gratius posse contingere. Nam ut altas virtutes tuas nemo e libris tuis melius ipso Rege intelligit; sic profecto nemo est, qui pluris te faciat, quam ipse facit. Possem in hanc sententiam plura addere, sed novi mores tuos. Mea studia quo loco sint, scire si cupis, cogita hominem magni aliquid molientem, et necessariis instrumentis carentem. Significavi tibi, rem mihi jam esse cum Cardinale Baronio: sic est, atque gliscit opus; sed me librorum meorum enecat desiderium. Multos hîc non invenio: illis ipsis, quos invenio, non sic possum uti ut meis, quos longo usu prope contrivi. Itaque eo nomine miserrimus sum, eo magis quod mederi huic malo non possum, neque invenio quid consilii capiam. Hoc ni esset, auderem polliceri, opus non contemnendum fore, quod jam paro, faveat modo coeptis Dominus Jesus. Quicquid. sit, spero, si inceptis superi faverint, id me assecuturum, ut eorum Annalium admiratores suae pudeat stultitiae. Verum haec tibi uni dicta sunto. Quod superest, veneror Deum immortalem, ut te omni suarum magnarum benedictionum genere cumulet. Vale, Vir illustrissime. Clarissimum virum Fabrum, et doctissimum Rigaltium, nisi grave est, salvere a me jubebis. Londini, a. d. v. Non. Maj. stylo Gallico, CIC IC CXII.

EPISIOLA DCCC. DANIELI HEINSIO.

[note: 1612.] BInis tuarum debeo responsionem: quum prioribus omnibus satisfecerim, illis nondum respondi, quas ante paucos dies [gap: Greek word(s)] accepi, cum adjunctis muneribus tuis. Horatius prior ad me pervenit; Socrates, posterior. Utrumque librum statim devoravi, qui meus est mos. In Socrate delectavit me propositum tuum hortantis [note: 1612.] adolescentes ad eam Philosophiae partem, quae, ut scis, Stoicis [gap: Greek word(s)] Philosophia dicebatur, et pars omnium utilissima censebatur: neque abs re; nam quid utilius, quidve majus a literis sperari potest, quam ut artem vitae discamus? Quod igitur studiosos ad illud genus studiorum excolendum vocas, facis quod virum bonum decet: quod autem Socratem illis in exemplum proponis, id ego in eam partem interpretor, ut existimem ad Academiam et Lyceum tuos te vocare, hoc est, ad Platonem et Aristotelem, duos sine controversia principes Philosophiae viros, planeque admirandos. Hanc viam studiorum animadverti dudum te esse ingressum; neque dubito effecturum te, [gap: Greek word(s)], ut literarum calumniatores intelligant, quid inter veram Philosophiam et [gap: Greek word(s)] intersit. Macte, mi Heinsi, hoc proposito. Oro Deum, ut te quam diutissime praestet valentem, [gap: Greek word(s)]. Det tibi [gap: Greek word(s)], Platonem illustrare, et Principem Philosophorum serio recensere. Diu est, cum id fieri optant harum literarum intelligentes. Olim Auberius Trioncurianus, Lausanensis Professor, id negotium susceperat; quem scimus magnum usum illius Philosophiae habuisse: caeterum, an tanto ponderi pares humeros haberet, id vero nescimus. Scribebas nuper venisse tibi in mentem de paranda hîc Operum Aristotelis editione, subsidio [gap: Greek word(s)]. Sed ut alias scribere memini, si hîc esses, de eo ne cogitasses quidem unquam: [gap: Greek word(s)]. Quin si notum haberes, quae sit toto hoc Regno studiorum ratio, scires T. C. [note: Theologiae culsoribus. Colomes.] praemia amplissima esse proposita; caeterarum disciplinarum amatoribus pene dixerim nulla, [gap: Greek word(s)]. Venio ad Horatium, quem accepi a te [gap: Greek word(s)]. Excitaveras magnam expectacionem tuarum observationum ante biennium, brevibus Notis editis, quas ego non semel legi. Hanc tu spem non destituisti, sed [gap: Greek word(s)]. Itaque gratulor tibi, non poenitendam famae prioris accessionem; gratulor Poetae excellentissimo, atque, ut tibi placet, longe doctissimo, qui idoneum suae praestantiae praeconem te tandem est nactus: [gap: Greek word(s)]. Ego meum nomen inter illos profiteor, qui te docente multa coeperim admirari, quae solitus eram prius praeterire. Tuam vero

[note: 1612.] de Satyris et Satyrica Poesi eruditissimam Diatribam majore fructu, an voluptate legerim, nondum constitui. Nos, mi Heinsi, ii sumus, qui nostra refelli a doctis et modestis viris aequissimo animo feramus. Unum nobis est propositum, ut veritas investigetur. Hanc si invenimus; sin minus, [gap: Greek word(s)]. Sed meum de tua illa Diatriba judicium exspecta a me, ubi primum aliquid nactus fuero otii. Volo enim te non nescire, quâ diligentiâ etiam inter assiduas curas tua legere soleam: quippe [gap: Greek word(s)] ab eorum lectione nunquam me nisi doctiorem discessurum. Utinam ejus candoris, quem in te admiror, et doctrinae, quam agnoscunt in te et praedicant omnes cruditi, micam saltem aliquam haberent illi bomo viri, quos adversus me concitavi duobus illis [note: Id est, duabus Epistolis; aliera ad Frontonem Ducaeum; altera ad Cardinalem Pervonium.], quos hîc scripsi, libellis! Sed hoc sperare insanire esset, et mores illorum ignorare, qui caussam illam defendendam susceperunt. In his est [gap: Greek word(s)] Scioppius; quem accepi ab excellente viro, Domino Lingelsheimio, furiose in me debacchari, pedibus manibusque nitentem demonstrare, me Latine loqui nescire, neque in istis literis quicquam intelligere. Ego nullam Latini sermonis facultatem unquam ostentavi, hoc unum scio, verba mihi non defutura, si probare instituero, Vespillonis filium Deo et bonis omnibus esse meritissime exosum. Sed non faciam tanti canem impurum, qui, si quid saperet, tuis telis et [gap: Greek word(s)] [note: Scaligeri.] confossus, chirurgo operam daret, et vulnera sua sanaret. Sed moror te. Vale, optime virorum, et mihi longe charissime. Londini, a. d. v. Eid. Maj. stylo Gall. CIC IC CXII.

An fasciculum acceperis, quem nuper misi, in quo erant aliquot novi libelli exemplaria, scire cupio, et Theophrastus tuus quo sit loco.

EPISTOLA DCCCI. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1612.] ILlustrissime Vir, heri accepi, quas exeunte Martio scripseras, et Chabanaeo meo tradideras. Puto jam tibi esse redditas, quas jussu Regis ad te dedi ante hos quindecim dies. Eas ego Domino Legato tradidi, qui affirmat jam misisse. Quod si eas accepisti, eâ curâ penitus es levatus, quam aliae meae jussu item Regis scriptae tibi attulerant. Omnino Regi optimo ita satisfecisti iis literis, quas ad me scripsisti illi ostendendas, ut nihil magis ex animi ejus [note: 1612.] sententia fingi potuerit. Hoc ego et scripsi ad te nuper pluribus, et nunc peto a te, ut tibi sic plane persuadeas. Nihil aequius, nihil mitius hoc Principe, qui te propter literas et virtutem suspicit, et a te amari cupit. Illa eadem Epistola tua monebat me, sermones quosdam de me tecum habuisse illustrissimum Dominum Cancellarium, quem mei adhuc meminisse gaudeo, etsi non puto multum illum de me revocando esse sollicitum. Quod si eâ lege sum revocandus, ut non liceat mihi modestâ scriptione errores Cardinalis Baronii detegere, etiam atque etiam deliberandum est, quid sit opus facto. Amo patriam meam, et ut in illa mihi liceat diem ultimum claudere, peto a Deo quotidie. An tamen ea sit justa satis caussa, cur susceptum bonae causae patrocinium debeam deserere, adhuc dubito, et non liquere pronuntio. Mihi in opere, quod molior, propositum est [gap: Greek word(s)], non attingere, aut parce; [gap: Greek word(s)] peccata accuratissime persequi, et oculis spectanda exhibere. Si hoc scelus est, cavendum mihi. Sed hoc alias pluribus. Agam ea de re cum illustrissimo Duce Bullioneo, quem nuper aureo carmine Spartes tuae etiam illustriorem reddidisti. Scripsi haec raptim. Vale, et vive felix. Londini, Eid. Maj. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCCII. [note: +] THOMAE MORTONO.

[note: 1612.] LEgi tuas magna cum voluptate. Gaudeo, non improbari tibi nostros conatus in hoc genere literarum. Si dabit [gap: Greek word(s)], majora moliemur, atque adeo jam molimur. Nam quantum per occupationes nostras licet, toti sumus in certamine cum Baronio suscepto; de quo alias ad te scribam plura. Locus ex Epistola Gregorii Thaumaturgi, Archiepiscopi Neocaesariensis, corruptus est. Graeci passim constituunt quatuor gradus poenitentiae, [gap: Greek word(s)] Balsamus, Interpres Juris Canonici doctissimus, ad Canonem IX. scribens Epistolae illius Canonicae, cujus est a te facta mentio, ait, ex quorundam sententia addi [gap: Greek word(s)]. Verba illius sunt: [gap: Greek word(s)]. Habes quod petebas: si esset otium, possem multa in eam rem adnotare, sed obrutus curis finem facio, Deum orans ut te servet. Vale, et me ama. Londini, statim tuis acceptis, Eid. Maj. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCCIII. [note: +] PATRICIO JUNIO.

[note: 1612.] VEnit ad me Adamus Scotus, tibi notus, petens, ut sibi testimonium exhiberem probitatis suae mihi perspectae. Nescio in quem finem id ille a me jam perat. Quia tamen velle se id ad te deferre dixit, pauca haec e vestigio exaravi, ut revocarem tibi in memoriam, quae memini aliquando dixisse, me videlicet in Gallia usum ejus ministerio, et postea hîc semper expertum esse pium, probum, et fidelem. Aliud, quod scribam, non habeo. Vale. Lodini, Id. Maj. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCCIV. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1612.] ILlustrissime Vir, plures paucis diebus dedi ad tuam Dignitatem Epistolas; quod ut sperem fore tibi non ingratum, facit tua singularis erga me benevolentia, toties tot certissimis argumentis mihi comperta. Nunc sane quod scriberem, nihil admodum erat} quum ante paucos dies de meis rebus prolixas ad te literas dederim: sed quia Dominus Scaeva de sua ad vos profectione me fecerat certiorem, haec raptim exaravi, ut cognosceres, nullum me tempus jucundius ponere, quam quod literis ad te scribendis impendo. Utinam colloquii esset facultas, quae olim fuit! regeres me in eo, quod jam habeo prae manibus, opere: in quo si quid exciderit, quod vere piis et bonis sit minus gratum, plane invito exciderit [gap: Greek word(s)]. Consilium enim mihi est, ita stylum temperare, ut unius veritatis studiosum esse me omnes facile intelligant. Paucis, scio, placebo; plures offendam, qui veritatem volunt esse quicquid amor partium suadet. Caeterum in hoc nobili incepto quantâ quotidie crucier librorum inopiâ, piget commemorare. Itaque didici [gap: Greek word(s)]. Verum de hac mea miseria pluribus alias. Constitui, si bonitas Dei permiserit, opere confecto aut affecto, vel ad paucos menses vester fieri, ut sitim meam, si possum, expleam. Interim veneror Deum immortalem, ut te, Francorum decus, servet, et quicquid tibi charum. Londini, a. d. x. Kalend. Jun CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCCV. HUGONI GROTIO.

[note: 1612.] VIr amplissime, laetatus sum non displicuisse tibi, quem nuper misi, libellum. At quam multi erunt e nostris, qui damnabunt? Jam e Gallia plures literae huc venerunt querelarum plenae, imo gravissimarum accusationum. Nam plerisque meorum Gallorum norma veri est, ab antiqua fide abire quam longissime. Ego nihil scripsi, de quo non saepissime cum magno Rege et doctissimis Episcopis deliberaverim. Itaque clamoribus [gap: Greek word(s)] non magis moveor, quam Scioppii perditissimi nebulonis ineptiis. Si dabit Deus immortalis perficere quod nunc habeo prae manibus opus, intelligent aequi Lectores, quâ diligentiâ hoc genus Scriptores [gap: Greek word(s)], et multo magis quantâ flagremus cupiditate promovendae gloriae Domini Jesu. Quod superest, peto a te majorem in modum, ut quem mitto fasciculum, cures ad Lydium: quaedam ibi sunt chartae Clemengii, quibus est illi opus. Deus te servet, Vir magne. Vale. Londini, pridie Kalend. Jun. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCCVI. JOANNI LYDIO.

[note: 1612.] SCripsi nuper ad te, Vir eruditissime, et simul nescio quid novi libelli misi. Nunc ista raptim exaro, ut scias fuisse memorem promissionis et datae fidei. Volui citius morem tibi gerere; sed non potui. Ubi primum data est occasio, eam avide arripui. Ludovicus Capellus, Sedanensis, (cujus frater tibi fortasse e scriptis, quae edidit, innotuit,) Oxonium petens, rogatus est a me, ut de libris Clemengii serio inquireret. Is mihi paulo post chartam misit et literas, quas una jam ad te mitto. Si aliud tuâ caussa possum, utere operâ meâ. Oro Deum immortalem, ut tibi coeptisque tuis benedicat. Vale. Scripsi inter gravillimas curas. Londini, pridie Kalend. Jun. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCCVII. DANIELI HEINSIO.

[note: 1612.] VIr clarissime, accepi quas Bibliopolae vestrari dedisti: alteras apud praestantissimum Grotium depositas nondum vidi; et vereri subit, ne perierint: quam jacturam scito me gravissime laturum;

[note: 1612.] nam qui tuis omnibus mirifice delecter, illas peculiari quodam affectu exspecto, quas ais scripsisse de Epistola ad Cardinalem Perronium. Cupio scire, de illa scriptione quid tui sit judicii. Multos scio esse e nostris, qui clamitent; sed hostes veteris Ecclesiae et hujus Anglicanae. Nihil enim scripsi, cui Rex maximus et doctissimi Episcopi non sint assenii. De Scioppio libero te curâ: neque enim existimare debes, me illius pestis ullam rationem unquam habiturum. Profert ad invidiam meam literas, quas scripsi ad divinum Scaligerum post disputationem inter Pl. et Episc. Ebr. [note: Plesseum et Episcopum Ebroitensem. Colomes. Est Fragmentum Epistolae CCXXV. quod Scioppius profert in Alexi-Pharmaco Regio contra Plessaum, pag. 16.] habitam. Ego vero non recuso, quin de meis moribus et sensu pietatis ex illa Epistola judicium fiat: sunt enim verissima, quae scripsi, omnia; et si potes [gap: Greek word(s)], piae prudentiae plena, Nam certo crede, mi Heinsi, [gap: Greek word(s)]. in eo quidem incepto nihil se dignum fecisse, negotium temere susceptum, temere administratum, pudendo fine conclusum. Utinam aliter accidisset! Caeterum fingere [gap: Greek word(s)], meum non est. Videbunt posteri, quae solito candore scripsit ea de re praestantissimus Thuanus [note: Historiarum lib. 123.], cui soli fides habenda. Nemo rei veritatem melius novit quam nos. Sed cupientem plura cogunt negotia finem scribendi facere. Audio ediros esse Lugduni in Gallia, (prostabant Francofurti superioribus nundinis,) Characteres nostros. Sunt in ea editione quaedam a nobis adjecta non vulgata, cum ad caput, [gap: Greek word(s)], tum alibi. Tuus Theophrastus quid agat, scire cupio. Vale, et festinationi ignosce. Londini, pridie Non. Jun. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCCVIII. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1612.] VIr illustrissime, ex iis literis, quas Justello et Capello dedi, praesentem rerum mearum statum confido tibi esse notum. Ego animi suspensus haereo, exspectans quid D. Cancellarius super rebus meis Dignitati tuae responsi dederit. Si sedet animis [gap: Greek word(s)] me revocare, et id serio agitur, non, ut suspicor, [gap: Greek word(s)] sequar omnino consilium tuum. Interim opus susceptum, de quo nuper scripsi, ut possum, urgeo: infeliciter sane et durâ prorsus lege, careo enim libris meis, quae est insignita meorum studiorum calamitas. Hîc enim neque [note: 1612.] omnes possum nancisci, quos isthîc habeo; neque alienis perinde uti queo ut meis, quos longo usu contrivi. Et est tamen inceptum nostrum ejusmodi, quod librorum subsidium requirat vel maximum. Amplissimum namque est argumentum, et genus omne literarum attingit. Videbis [gap: Greek word(s)] loca plurima serio tractata; ritus Ecclesiae multos illustratos; sigmenta stultissima [gap: Greek word(s)], vel [gap: Greek word(s)] profecta, modeste quidem, sed solide tamen confutata. Hoc vero opus esse me aggressum necessariis subsidiis destitutum, ita mihi aliquando videtur absurdum, ut cerebri satis sanus fuisse mihi saepe jam ipse non videar. Igitur si, ut puto, veniam Rex Christianissimus est mihi concessurus manendi in hoc Regno ad ver proximum, jussi Chabanaeum meum paucos libros seligere e meis, quos ad me curaret. Qua tamen in re praecepi illi, ut consilio tuo pareret, idque fore mihi gratum crederet, quod placuisse tuae illustri Dignitati intelligerem. Potest id negotium [gap: Greek word(s)] et paucis consciis transigi. Velim vero persuasum esse omnibus, si de me revocando isthîc serio fuerit cogitatum, tam facile id futurum, etiamsi libros omnes meos hîc haberem, quam futurum esset facile, si nullum haberem. Omnino aurem serenissimo Regi rem feceritis louge gratissimam, si ad pertexendum opus inchoatum, quod superest hujus anni, et paucos menses mihi concesseritis. De moderatione, quam toto opere servabo, nihil addam ad ea, quae nuper scribere memini. Quod si quos isthîc veri amor tangit, res ipsa, opinor, facile ab iis confessionem expresserit, postquam nostra legerint, non fuisse quae observavimus, tenebris damnanda. Te quidem, [gap: Greek word(s)] Thuane, non sine aliqua voluptate nostram hanc lucubrationem confido esse lecturum. Age igitur, per Deum immortalem, veterem tuum clientem, quod dudum facis, perge amare, et tuis prudentissimis consiliis regere dignare. Sic te Dominus Jesus [gap: Greek word(s)] adjuvet, servet, fortuner. Vale, Praeses illustrissime. Londini, Non. Jun. CIC IC CXII.

Vellem abesse propius a praestantissimo viro, Domino Fabro, cujus judicio observationes meae aut starent, aut caderent. Sancte affirmo tibi, plus solidae eruditionis in unica illius Epistola, quam recitat primo Annali Cardinalis Baronius, invenire me, quam in quovis XII. illorum crassissimorum Tomorum. Deus servet venerandum Senem, et faxit, ut de istis literis cum ipso

[note: 1612.] conferre aliquando possim [gap: Greek word(s)]. Virum quoque eruditissimum, Rigaltium, opto valere, et me amare.

EPISTOLA DCCCIX. EIDEM.

[note: 1612.] ILlustrissime Praeses, puto accepisse te partem promissae Historiae, quam in libro grandi descriptam Rex misit ad te cum meis literis per Dominum de Vitri. Peto vero a te, si liber ille probe curatus est, ut ejus facias nos certiores. Potes autem ex eo conjicere, quanti Rex serenissimus tuas Historias faciat, cum illarum ergo tantum opus curavit suscipiendum. Ex omnibus tuis literis cognosco propensum erga ejus Majestatem animum tuum, quod scito ipsi esse pergratum. De meo isthuc reditu cum admiratione accepi, quod nuper isthîc decretum fuerat. Quod si id agitur, ut malevolorum potestati subjiciar, nemo amicus suadebit, ut hunc splendorem omittam, et me illis dedam. Hoc dico, quia scio, eorum suggestione exortam in animo Reginae voluntatem mei revocandi. Et illud est, quod maxime Regem male habuit. Postquam isthîc visus fuerit libellus, quem hîc scripsi, (et dudum misissem, si per gravem morbum licuisset,) sciemus quanti isthîc aestimentur veritas, fides, ingenuus candor, et animus erga Principes sincere devotus. Nam si isthîc his virtutibus locus non est, optabilius mihi exilium patria, cujus alioquin desiderium vix fero. Sed de his brevi plura: constitui enim a tuis consiliis, quae semper sum expertus fidelissima et saluberrima, pendere. Optimum et [gap: Greek word(s)] Fabrum convaluisse gaudeo, et Deo gratias ago. Legi non sine magno dolore, quae de ejus morbo ad me scripsisti. Veneror Deum immortalem, ut te servet. Vale. Londini, a. d. XII. Kalend. Jul. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCCX. EIDEM.

[note: 1612.] DE serenissimi Regis in te animo, Praeses amplissime, binas jam ad te jussu ipsius literas dedi. Quae si ex side fuerunt curatae, omni jam re curâ liberatum esse oportet. Optimus namque Rex e tuarum lectione eam voluptatem cepit, iisque lectis adeo ubertim et [gap: Greek word(s)] in tuas laudes sese effudit, Dominum Episcopum Eliensem et me compellans, ut videatur infrunitus [note: 1612.] ille [gap: Greek word(s)], qui huic gratiae, ut sic dicam, reconciliationi occasionem praebuit, non sine caussa factum iliud suum tibi imputare posse, et gratiarum actionem a te exspectare. Ego quoque multum tibi debeo, qui vates non vanus per illam Epistolam tuam sum declaratus. Dixeram enim Regi, et [gap: Greek word(s)] confirmaveram, fore omnino ut ad primas, quas a te acciperem, literas aequissimus Rex re multo etiam magis quam antea amaret. Plane ita evenit; et tu, Praeses amplissime, fidei, ingenui candoris et constantiae laudem retulisti ingentem; ego aliquam [gap: Greek word(s)]. Quare gloriari possum [gap: Greek word(s)] esse me, in hac re certe fuisse conjectorem non malum. Accepi vero ternas a te Epistolas, quibus sermones mihi exponis, quos [gap: Greek word(s)] et illustrissimus Dominus Cancellarius pro sua erga me benevolentia habere apud te est dignatus. Narras enim, jussam esse Dignitatem tuam mihi significare, placere Majestati Regis Christianissimi in patriam me revocare. Tum autem jubes ipse me ejusdem illustrissimi Domini verbis, ut animi mei exponam tibi mentem. Parebo igitur tibi, amplissime Vir, petamque a te etiam atque etiam vehementer, ne clientulo tuo hanc stultitiae notam inuras, imo vero impietatis, ut me existimes propter locum mutatum animum mutasse, et illius suavissimae dulcedinis esse oblitum, quam patriae charitas fruentibus patriâ suâ etiam barbaris hominibus solet conciliare. Crede, obsecro te, et illustrissimo Domino confidenter persuade, quidvis potius eventurum, quam ut illa [gap: Greek word(s)] animo excidat mihi. Et agrestis aliquis ac ferus homo patriam tamen suam, horridam licet ac gelu rigentem, amat, et translatus in mitorem terram lacte et melle manantem, miserum se credit, et mala exilii commemorat, ego non penitus ab humanitatis cultu alienus, patriae meae desiderio non afficiar, aut quanto caream bono, quantâ jucunditate, parum intelligam?

Quod si tam essem Stoicus, hoc est, ut equidem censeo, bardus et communis sensûs expers, habeo sedulam monitricem uxorem meam, quae ejusmodi stuporem facile mihi excuteret. Verum crede mihi, nihil est opus [gap: Greek word(s)]. Haec eo pluribus exposui tibi, Vir integerrime, ut de mea cupiditate, ne dicam voluntate

[note: 1612.] certus, illustrissimo Domino Cancellario sine dubitatione spondeas, vere et ex animo scribere me, quod jam scribo, et saepius memini scripsisse: non pendere nimirum a voluntate mea reditum meum, sed a jussione Regis Christianissimi et augustissimae Reginae. Duo tamen petere me quantâ maximâ humilitate et submissione animi possum, ut et serenissimi Regis habeatur ratio, et familiae meae, quae maxima est. Ego quantum debeam optimo huic Principi, ne vos quidem puto ignorare. Opto igitur, et supplex a Majestatibus Regis et Reginae contendo, ut mihi liceat bona cum ipsorum gratia, priusquam ex Anglia pedem effero, librum perficere, quem Regi serenissimo est animus nuncupare. Id opus cujnsmodi sit, non semel indicavi tibi proximis literis meis. Nam ut immunitatem aliarum angariarum mihi pararem, et maximo tamen Regi satisfacerem, disputationem suscepi adversus illustrissimum Cardinalem Baronium; quam fore illis non ingratam spero, qui jura Regum et Principum adversus Romanum Pontificem sine ulla ipsius Pontificis injuria defendi non nolunt. Neque enim potest jure Summus Pontifex queri, fieri sibi injuriam, si tantum illi tribuitur, quantum vetus Ecclesia et Concilia Oecumenica tribuerunt: etsi fatemur, adulatoribus Papae parum hoc videri. Scis edi libros quotidie, et Romae, et alibi, quibus Monarchia vere [gap: Greek word(s)] in Imperacores ac Reges et Principes Papae attribuitur, cum plenissima potestate capitibus eorum ludendi ex animi libidine. Nisi ipse libros legerem assidue, Romae et aliis in locis scriptos, quique scribuntur quotidie, calumniari crederem, si quis hoc diceret, quod ego jam dico. Quum igitur observaverim, illustrissimum Card. Baronium totos XII. suos Tomos eo praecipue sine scripsisse, ut hanc perniciosissimam doctrinam in animis legentium ingeneraret; disputationem adversus ipsum institui, non de aliquo Religionis Christianae capite, sed de ista Romani Pontificis infinita potestate, sive potius, ut ejus parasiti loquuntur, omnipotentia. Quae ad dogmata Religionis Christianae hodie controversa pertinent in Annalibus, ea certo consilio ne attigi quidem. Universam scriptionem eâ moderatione remperavi, ut aequis Lectoribus satisfacturum me sperem. Hoc unum opere toto egi, ut erranti viro docto comiter monstrarem viam. Utinam viveret illustrissimus ille Cardinalis! si minus rem, at modestiam certe meam [note: 1612.] ipsi probarem: multa enim illi exciderunt, ne mediocriter quidem docto viro digna. Spero ad finem anni hujus, aut non multo post edirurum me, quae in primo Annali observavi. Hunc librum si Magnae Britanniae Regi dedicavero, quod vehementer cupio, nihil est, quod me in hoc Regno vel horam unam teneat. Si igitur tantum me Superi amant, et Regem Christianissimum aliqua tangat mei cura, qui postremus sum subditorum ejus Majestatis, et plane [gap: Greek word(s)], puto equidem, ubi semel hoc quasi aes alienum expunxero, facile hoc a Rege iri impetratum, ut patriam repetere mihi liceat. Tum vere illud soum supererit, ut illustrissimi Domini Cancellarii et tuâ commendatione impulsus Rex Christianissimus aliquam mei rationem habeat, et honesti otii spem mihi faciat. O utinam illum ego diem videam, et det mihi clementia divina, ea perficere incepta, quae honori Regis mei in animo meo dudum destinavi! nam hîc quidem vel cogitare de prioribus studiis non possum. Itaque pendent opera interrupta minaeque Murorum: quod sequitur verbum, de meis lucubratiunculis non ausim usurpare. Deum immortalem supplex veneror, servet Regem, Reginam matrem, regiamque Domum totam; servet etiam fideles ejus Majestatis ministros, cum primis illustrissimum virum, et singulari observantiâ mihi colendum, Dominum Cancellarium, et te, Praeses amplissime, ac quicquid tibi charum. Vale. Londini, a. d. VII. Kalend. Jul. ut tempora isthîc numerantur, CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCCXI. [note: +] FRATER PAULUS VENETUS ISAACO CASAUBONO.

[note: 1612.] SAne magno gaudio affectus sum, cum jam annum te in Angliam transmigrasse audivi. Timebam tibi, si Italum aerem inspirasses, ut constitueras. Saepe in animum induxi meum, ut studia tua aliquibus literis interturbarem; utde semper distuli, majorem opportunitatem exspectaturus. Nunc id facere cogor, ut pro tuis literis, pridie Kalendas Majas datis, gratias agam. Et ne putes, nos incuriosos esse eorum, quae isthîc scribuntur, Epistolas tuas ad FRONTONEM et ad PERRONIUM, legi, et apud me habeo. Hujus postremae exemplar a te missum mihi carius erit, ut a te profectum, et manu tuâ subscriptum. Profuerit libellus ille multis bonis viris, qui inviti errant; nam vir, ad quem scripsisti,

[note: 1612.] licet multis nominibus notus, nullum ex eo fructum percipiet, cum voluntas suaderi non possit.

Quod in Baronium scribere paras, gaudeo, et pergere hortor, licet illum Antagonistam dignum te non putem. Saepe ipse mecum animo volutavi, quid causae esset, cur in magna existimatione apud plerosque sit, absque ullo suo merito, ne dicam, absque ulla culpa; cum, quid in tam magno opere laudandum foret, videre nequirem. Nulla pars est, quae confutari non possit, solo adminiculo eorum, quae ab eodem proferuntur. Nullus est magni vel parvi nominis Historicus, quem non saepe commendet, et saepius confutet. Mitto adulterina et detorta testimonia, prolixitatem maxime fastidiosam, et judicia perversa ac insulsa, quae nemo in Historia ferre potest. Paedagogiam in Lectores petulanter exercet, quos singulis passibus intempestive sistere jubet. Divinae providentiae consilia in bonis distribuendis et malis infligendis ad solius Papatûs rationes adstringit. Reliquum, video fortunam bonam illi favorem conciliasse, quae adhuc illum sequitur, cum tu illius scripta oppugnare [note: Al. impugnare.] instituis; nam magni AEneae dextrâ cadet. Cedet tamen in publicam utilitatem opus tuum procul dubio; verum quod illum fraudis et doli mali convincere paras, vereor, an probaturus sis iis, qui morum hominis gnari fuerint. Vellem potius levitatis et temeritatis accusares. Ego illum Romae novi, antequam honoribus manum daret, et prurigine scribendi tentaretur, cum solius animi tranquillitati et puritati conscientiae daret operam. Nunquam hominem vidi simpliciorem, quem unico [note: Al. uno.] verbo tibi exprimam. Nullas habebat [note: Al. habet.] opiniones proprias; sed eas e conversantibus sine delectu sumebat; quas tamen quasi proprias et bene perfectas [note: Al. perspectas.], pertinaciter defendebat, donec alias jussus potius fuisset, quam edoctus. Si multi prudentes et cordati, fatali poculo ebibito, spiritu vertiginis circumacti sunt, minime mirum, si miser unicus purpureis laqueis commune malum effugere non potuit. A dolo malo abfuisse crediderim, a levitate et temeritate [note: Al. securisate.] minime. Haec, ut ad amicum, liberius, et ultra epistolii modum scripsi. Tu veniam dabis.

Quod sapientissimi REGIS benevolentiâ fruaris, tibi gratulor ex animo. In eo (rarum) cumulatae sunt virtutes Principis et Viri. Regum idea est, ad quam forte anteactis seculis nemo formatus fuit. Si ego ejus protectione dignus essem, nihil mihi deesse putarem ad mortalis vitae felicitatem. Tu, Vir praestantissime, nihil te dignius efficere potes, [note: 1612.] quam tanto Principi mea [note: Al. tua.] studia commendare. Deum veneror, ut tili et soboli vitam incolumem et diuturnam donet, et tibi favores illius adaugeat Vale, et me, tuum cultorem, eâdem benevolentiâ prosequere. Venetiis, VIII. Jun. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCCXII. [note: +] VIRO VENERANDO, P. PAULO VENETO.

[note: 1612.] QUo rariores tuas accipio, PAULE praestantissime, eo gratiores illas experior, quanquam, vel si quotidie ad me scriberes, rem mihi faceres semper gratissimam. Optavi aliquando Italiam vestram, Venetias cumprimis, illum Italiae ocellum, invisere; sed non tenuit me unquam tanta cupiditas illorum locorum videndorum, quantum fuit in me desiderium tui videndi, et sermones tecum de rebus gravissimis serendi. Ex quo primum scripta tua legi, sum captus admiratione tuae singularis doctrinae et judicii excellentissimi, quo excellis; cum tempore crevit illa admiratio, non parum iis literis confirmata, quas variis temporibus a te accepi. Postrema vero Epistola tua paucos ante dies mihi reddita, ut te dignissima, ita mihi accidit longe gratissima.

Non poteras Baronium magis graphice depingere, quam fecisti paucissmis verbis. At vulgus imperitum, ut scis, in admiratione illorum ANNALIUM stupet; vulgus cum dico, etiam multos intelligo, qui se plurimum sapere in literis videri volunt. Nam quotus quisque est hodie [gap: Greek word(s)], qui de illo Scriptore Annalium non dicet, quod olim de Pythagora: [gap: Greek word(s)]. Vidisti novissimam Conciliorum editionem, et flagitia in illa admissa, propter unius Baronii auctoritatem. Sed dudum observavi, omnes illos, quibus summae pietatis est, adorare [gap: Greek word(s)]; id totis viribus agere, ut omnia Historiae Ecclesiasticae antiqua monumenta, prae uno Baronio nihili esse facienda, cunctis mortalibus persuadeant. Et merito illi quidem; nam causae Pontificiae nullus ne cogitari quidem porest animosior illo Scriptore defensor: omnia confert [note: Al. eo refert.], imo trahit; omnia audet, imo [note: Al. omnia.] fingit, in illum unicum finem: ut valde mirari soleam, pati Reges et Regum Consilarios tantum pestilentissimae doctrinae Magistrum tanto ubique esse in pretio; omnino [gap: Greek word(s)] ei hoc [gap: Greek word(s)]. Fit enim ex hoc justissimo Dei judicio, ut

[note: 1612.] qui mendaciis et fabulis anilibus in negotio Religionis delectentur, iidem haec quoque pernitiosa venena omnipotentiae Pontificiae a suis subditis hauriri atque imbibi patiantur.

Equidem de illis Annalibus sic semper judicavi, ut in eo Auctore, quid praeter diligentiam probarem, nihil omnino invenirem. Apparet, ei propositum fuisse, omnia colligere, bona, mala, vera, falsa, nullo discrimine recti. Veri judicii quantâ laboraret inopiâ, in apparatu ipso statim ostendit. Vix attingit, quod erat necesse, gravissimas quaestiones; et multum perdit verborum, ut, quae erant per se clara, aut certe non adeo obscura, tenebris involvat, et congerie mendaciorum verum abscondat. Josephum, Scriptorem gravissimum, quod ejus simplex et vera narratio, vanissimis, quos instituit, epilogismis non congruat, Praesides Syriae cum Judaeae Procuratoribus puerili errore confundens, Josepho inclementer dicit, et mendacii reum illum agere conatur, qui suas ineptias atque fatuitatem accusaret melius. Atque ut uno verbo dicam, [gap: Greek word(s)] suam ita ubique ostentat, ut simul linguarum et meliorum disciplinarum et [note: Al. atque.] artium imperitissimum se fuisse probet. Et hic tamen est Baronius, e cujus rhapsodiis volunt hodie nos pendere, quibus omnipotentiae Pontificiae commentum placet. Nos igitur amore veri flagrantes, id nunc agimus, ut scopum illorum Annalium aperiamus, et, quanti parens illorum fieri debeat, doceamus. Quo in proposito eam moderationem tenemus, ut praeter Dei gloriam nihil quaesivisse nos, facile omnes sint intellecturi, si ad breve tempus [gap: Greek word(s)] Jesus Christus vitae usuram concesserit. Videbis quae in primum Tomum scripsimus. Id caput est totius operis: quod si probaverimus vix aliquid sani habere, de caetero corpore quid sit judicandum, non erit adeo difficilis conjectura.

Arduum est opus, quod incepi; vel propter congestarum in id volumen rerum copiam. Sed mihi bonitas causae animos facit, et cumprimis serenissimi sapientissimique REGIS Majestas, quem et auctorem habeo nobilis incepti, et assiduum [gap: Greek word(s)]. Scit Princeps, pietate et doctrinâ excellentissimus, quanti Christianae Reipublicae intersit, Baronio detrahi personam, ut talis omnibus appareat, qualis est revera, non qualem ipsum stulta hominum persuasio fingit. Hoc igitur MAJESTAS ipsius mihi muneris mandavit, ut meam in eo negotio occuparem industriam. [note: 1612.] Existimat enim REX, non alibi melius quam in illo [note: Al. eo.] argumento omne id, quantulumcunque est literarum, quod Dei beneficio sum consecutus, posse occupari. Spero Deum immortalem conatibus affuturum meis; ego certe cupiditate ardeo incredibili, efficiendi, ne ejus benignitatis, quam mihi quotidie exhibet. REGEM prudentissimum possit aliquando poenitere.

Gratissimum vero mihi fuit, ex literis tuis cognoscere, de tanto PRINCIPE non aliter te ex ejus scriptis et hominum sermonibus judicare, quam hic optimus quisque facit eorum, quibus assiduo usu pietas, virtus ipsius et doctrina sunt notae. Plane ita est, ut scribis. Quod querit Philosophus, an cadat in Principem laus viri boni, eam controversiam REGIS hujus exemplum prope unicum decidit; quippe nulla est aut viri boni laus, aut boni Principis, quâ non sit REX JACOBUS dignissimus. Cui ego tuum de ipsius Majestate judicium, cum significassem, magnam optimum Principem ex verbis meis animadverri capere volupratem. Magni enim re, PAULE venerande, Rex sapientissimus idemque doctissimus facit, ut nemo mirari debeat, gratum ipsi esse a tam laudato viro laudari. Cum autem verba haec in extrema Epistola tua ipsi ostendissem: Si ego ejus protectione dignus essem, nihil mihi deesse putarem ad mortalis vitae felicitatem; statim jussit me REX de sua erga te benevolentia omnia tibi prolixe pollicieri. Optare quidem se, ut popularibus tuis face virtutum tuarum praeluceas, quod fecisti hactenus; si tamen aliter eveniat, scire vult te serenissimus REX, paratum tibi esse in ipsius magnificentissima liberalitare solatium, et scito scripsisse ejus Majestatem ad suum, quem isthîc haber, Oratorem, ut nulla in re tibi desit. Experire, si necesse sit, senties REGI JACOBO ad bene merendum de bonis longas esse manus. Oro supplex Deum Optimum Maximum, ut Principem, natum in exemplum maximarum virtutum, terris quam diutissime concedat; idemque te servet, Vir venerande. Vale. Londini, Kalend. Jul. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCCXIII. CORNELIO VANDER MYLE.

[note: 1612.] J' Ay receu celle qu'il vous a pleu m'escrire touchant l'Epistre au Cardinal

[note: 1612.] du Perron; laquelle quand j' ay escrite, je n' ay pas doubte que ceux, qui mesprisent l' Antiquite, la condamneroient: mais j' oppose a ces Messieurs-la l' auctorite du Roy de la Grand' Bretagne, et de tous les sages Evesques de ceste Eglise: outre la certaine science, asseurance, et ferme creance que j' ay, que je n' ay escrit un seul Jota en ceste Epistre, qui repugne a la Sainte Parole de Dieu, nid a la foy de l' Eglise ancienne. Quant a feu Monsieur de Serres, ce que vous dites, est tres vray [note: Il faut expliquer cela du dessein qu' avoit eu Mr. de Serres, d' accorder les Religions: ce qu' il temoigna, publiant le Livre intitule, Apparatus de fide Catholica. Colomes.] J' estois en Languedoc, quand il mourut. Ce n' est a moy de juger de son intention, ni ae ceux qui l' ont si estrangement condamne. Seulement diray-je, que si le dit Sieur n' a eu autre desir, que de servir a la paix en l' Eglise de Dieu, salvâ veritate, il est plus louable pour ce dessein que ne sont ceux qui par leurs nouveautez, troublent l' Eglise. Est genus hominum, qui putant ante hos centum fere annos coepisse mundo apparere veram Ecclesiam, quae nullo priore seculo fuerat visa. Horum amentiam ego ex anino detestor; atque ita judico, non magis nocere Ecclesiae Dei Pontificios, dum suos errores Vetustatis obtentu hodie tuentur, quam homines novitatum amantes, qui Sacram Scripturam ex libidine sua interpretantur, et quicquid suis interpretationibus non convenit, falsum et impium putant. Je ne veux m' estendre sur ce propos, craignant vous ennuier. Faisant donc fin, je vous prie me tenir tousjours,

EPISTOLA DCCCXIV. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1612.] ILlustrissime Vir, post reditum ad vos Ducis Bullionii unas tuarum accepi, idque hesternâ die, quum ante viginti dies essent scriptae. Scripseram binas ad te discedente Bullionio Duce; unas Capello Theologo tradideram; alteras Justello, qui Duci a secretis. Harum Epistolarum alteram periisse, ex tuis didici. Doleo non una ex causa. Scripseram multis de rebus familiariter; neque consultum est, ejusmodi literas in manus alienas incidere. Erant in eodem fasciculo plures aliae de re familiari [note: 1612.] nostra scriptae. Periit mihi opera, periit tempus, cujus unius rei inopiâ laboro, ut qui maxime. Venio ad tuas. Quod scribis de illustrissimo Cancellario, gratum est. Exposui tibi causas non semel, cur opus adversus Baronium sim aggressus; et puto consilii illius habuisse me justas rationes. Metui tamen, ne Dominum Cancellarium offenderem, quo nihil molestius poterat mihi contingere. Liberasti me sollicitudine, cum verbis illius nuntiasti, non propterea fore me. illustri ipsius Dignitati minus gratum. Ego dabo operam, quantum fieri poterit, ut neminem bonorum offendam. Optassem potuisse sine meo nomine librum edi: sed hoc quî fieri potuerit, non video. Eam provinciam mihi esse demandatam, omnes hîc sciunt ut libros mihi pararem, qui meis careo infelix, omnes Londinenses Bibliothecas excutere opus habui. Ego vix sum apud Regem unquam, quin pensi rationem exigat, idemque ut me juvaret, magnam sibi parare Bibliothecam instituit quae tota in aedes meas infertur. Haec quomodo poterant dissimulari? Adde, quod a Principe optimo vix putem impetrari posse, ut meum nomen taceretur. Scriptio denique ipsa, nisi fallor, [gap: Greek word(s)] statim arguisset. Multa Scaligeri mentio, multa e Graecis Auctoribus deprompta, et id genus alia Scriptorem certo designassent. Richerius [note: In Libro de Ecclesiastica et politica Potestate, cujus censura legitur Tom. II. Mercurii Gallici, pag. 307. et seqq. colomes.] nomine abstinuerat. Quid profuit? Quod igitur superest, Deo exitum permittamus. Ego mihi conscius sum, nihil quaerere me praeter gloriam Dei, defensionem veritatis, causae regiae patrocinium. Propter ista si me calamitas manet, dolebo; Stoicus enim non sum: in mediis tamen suspiriis vocem illam usurpabo, [gap: Greek word(s)]. Fiat igitur Dei Opt. Max. voluntas. Me cum vitae hujus taedet, diu est. Scripsi aliquoties ad te, Cottonium ab urbe abesse, in contexenda Historia occupatum. Nuper quum mihi serenissimus Rex indicasset, ipsum esse in urbe, memor tuorum mandatorum, statim adii. Respondit, se totum in eo esse, ut coeptam Historiam absolvat; quam ipse Anglico sermone componit, Camdenus Latinam facit. Schedium a te missum ei tradideram, ut de re illa cogitaret. Post paucos dein dies respondit, sibi compertum esse, Mareschallum de Retz semel post lanienam Parisiensem in Angliam venisse; se enim, ut certo rem exploraret, omnia scrinia et tabularia sedulo inspexisse. Addidit tum, si quid aliud occurreret, in quo posset ejus opera tibi esse utilis, et dignareris ad

[note: 1612.] se scribere, daturum operam, ut tibi satisfaciat. Oro Deum immortalem, ut te, Vir illustrissime, servet, ac magis magisque in dies fortunet. Londini, Kalend. Jul. CIC IC CXII.

Permittat mihi, obsecro, tua benignitas, ut Dominum Fabrum, quem ex animo colo et observo, hîc salutem, et Dominum Rigaltium, ac Puteanos fratres, merito suo mihi charissimos.

EPISTOLA DCCCXV. DANIELI HEINSIO.

[note: 1612.] VIr praestantissime, tandem accepi, quas diu exspectavi, literas tuas, post lectam Epistolam ad Cardinalem Perronium scriptas. Nihil memini legisse majori cum voluptate. Caeterorum meorum scriptorum laudatio [gap: Greek word(s)] semper mihi visa: hunc libellum a te commendari, vehementissime sum laetatus; non enim propria mihi illa laus est, sed ad sapientissimum Regem pertinet, gravissimosque hujus Regni Episcopos, quorum ex mente libellus ille est scriptus. Ego si privato nomine ejusmodi scriptum edidissem, a Zelotis nostris in plura frusta discerptus essem, quam olim vel Actaeon, vel Pentheus a suis canibus et thiasotis. Ne nunc quidem post illa tanta nomina satis securus lateo: non enim desunt, qui haereses meas adnotent, et gravissime de me pronuntient. E Gallia ad Episcopum Bathoniensem [note: Jacobum Montacutum.] plures Epistolae venerunt, quibus ego gravissime accusor, ut Papismi patronus. Ex Hollandia vestra vir doctus et bonus ad me scripsit, damnare se non pauca in eo libello; quaedam etiam toto animo execrari: sic enim loquitur. Quid facerent hi censores, si aliqua Regis tanti reverentia et Ecclesiae Anglicanae eos non teneret? Te et divim ingenii virum, Grotium nostrum, aliter sentire, non mihi est magis jucundum, quam ferenissimo Regi reverendisque Episcopis, qui omnem [gap: Greek word(s)] ex animo oderunt. Ego conscientiae meae integritate fretus et judiciis vestris, quid de meis scriptis judicent, aut judicaturi sint Theologiae omnibus seculis inauditae patroni, pili non facio unius. Pergo igitur alacris in opere adversus Baronium suscepto; totis ingenii viribus id contendens, ut verae pietatis amantibus et solam Dei gloriam quaerentibus meos conatus approbem. Dura omnino provincia est, quam suscepi; sed spes mea omnis non in propriis viribus, quae nullae sunt, verum [gap: Greek word(s)]. Qui putant nos in literis [note: 1612.] humanioribus consenuisse, opus haut dubie mirabuntur, suâ exspectatione longe majus. Theophrastus tuus quando prodibit? Jussi meum codicem Lutetiâ afferri, qui si fuent allacus, nonnulla tecum statim communicabo, alicujus fortasse momenti: quanquam scio nihil tam parvum, nihil tam magnum esse, quod tuam diligentiam possit effugere. Deus immortalis te servet Reipublicae literariae. Vale, charissimum mihi caput. Londini, a. d. IV. Non. Jul. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCCXVI. HUGONI GROTIO.

[note: 1612.] VIr praestantissime, si quantum voluptatis e tuis capio, tantum et otii suppeteret ad confabulandum per literas tecum, haberes me importunum congerronem. Sed mihi omnem ejus rei facultatem curae, negotia, studia denique eripiunt. Nam et occupatissimus fere sum; praesertim cum Rex optimus est in urbe, aut ad urbem; tum autem operis suscepti magnitudo ea est, ut aegre a proposito divellar. Videbis, si Deus immortalis faverit inceptis, novi generis scriptionem; rerum nempe veteris Ecclesiae nudam et simplicem explicationem, sine affectu partium. Nihil maligne fingimus, nihil veri dissimulamus, omnia ad gloriam Dei refe, rimus, non ad partium victoriam. Baronii vero imperitiam, fatuitatem, stuporem sine dubio miraberis. Nam qui summam Religionis faciunt, Pontificem Romanum adorare, illis Baronius quanto in pretio sit, non te fugit. Quid ergo dicturi sunt, quando videbunt certis argumentis demonstrari, illum melioris totius literaturae fuisse imperitissimum? Et nos quidem summâ moderatione semper utemur; sed non propterea odium [gap: Greek word(s)] vitabimus. Ne illis quidem, satis scio, gratum erit opus nostrum, qui omnes opiniones [gap: Greek word(s)] natas, volunt semper obtinuisse in Ecclesia Dei, et insano errore quicquid non probant, putant esse recens et ab Antichristo excogitatum. Isti sunt, qui in Epistola ad Cardinalem Perronium foedas haereses deprehendunt, et gravissime de me pronuntiant. Est quidam in regione vestra Theologus, vir bonus, et mei amans, qui nuper libere scripsit suum de illa Epistola judicium. Damnat non pauca, ut parum Theologice scripta; quaedam execrari se ait toto animo: sic enim loquitur, et addit, velle se accuratê

[note: 1612.] meos errores mihi demonstrare: qui si quantum est novorum libororum, evolvat, nihil afferre poterit, cur aut Rex sapientissimus, aut eruditissimi Episcopi hujus Regni, aut ipse literulam unam in ea Responsione velimus mutatam. Te aliter judicare de illo libello laetatur serenissimus Rex; laetantur et Episcopi gravissimi, quibus tua pietas et singularis doctrina non sunt incognitae. Deus hanc tibi mentem servet, eandemque aliis suggerat; ut tandem aliqua patefiat illius negotii promovendi ratio, de quo non unis jam literis inter nos egimus. Scribam ea super re ad te brevi plura, volente Deo. Vale, Vir magne. Londini, a. d. IV. Non. Jul. CIC IC CXII.

Peto a te, ut quas tuis adjeci, cures perferendas. Invitus hoc tibi oneris impono; sed cogit necessitas.

EPISTOLA DCCCXVII. [note: +] JOANNI DRUSIO.

[note: 1612.] QUod postquam in hoc Regnum veni, nullas ad te literas adhuc dederim, Vir praestantissime; id ut meis occupationibus adscribas cum primis gravibus et continuis, etiam atque etiam vehementer a te peto. Constitueram certe, simul atque in Angliam appuli, dolorem meum tibi significare, quem ex obitu filii tui, juvenis supra annos docti, et mihi longe charissimi, cepi maximum. Sed me alia ex aliis negotia sic tenuerunt hactenus occupatum, ut culpam deserti officii vitare non potuerim. Iterum iterumque te rogo, ne de meo affectu in te e literarum mearum raritate velis judicare. Si id ageretur, ut ego tuis commodis ulla in re possem inservire, tum ego omnia postponerem, ut fidelem tibi operam praestarem. Tam triste argumentum cunctatus sum attingere, postquam videbatur cicatrix obducta. Nolebam [gap: Greek word(s)] sed abrumpo tamen silentium, et pauca haec ad te exaro, ut meam in amore tui et observantia constantiam tibi approbem. Si nulla esset alia caussa, cur te literarum studiosi, quos inter nomen ego profiteor meum, colerent, vel solâ editione tuarum in Novum Testamentum Observationum, quae nuper prodiit, omnes [gap: Greek word(s)] aeterno beneficio tibi devinxisti, Equidem libri illius lectione ita sum delectatus, ut nihil supra. Accurata enim illa comparatio doctrinae et [gap: Greek word(s)] Evangelicae, cum scriptis veterum Magistrorum incredibilem in modum mihi arrisit. Opto tibi, [note: 1612.] Senex venerande, senectutem aquilae, et [gap: Greek word(s)], ut publicatione tuarum lucubrationum bene de literis pergas mereri. Video latere in tuis adhuc scriniis multa, publicâ luce dignissima. Deus faxit, ut omnia edendi sit tibi facultas. Ex tuo libro didici, Buxtorfium vixisse; quod si satis certum, quantum in eo viro literae vestrae jacturam fecerint, ne dici quidem potest. Nos hîc refutationi Baronii otium nostrum impendimus: quae scriptio a Literis Sacris non est plane aliena. Miraberis hominis adeo celebris imperitiam [gap: Greek word(s)]. Taceo alia et flagitia, quae ad gloriam Dei palam faciemus. Vale, Vir venerande. Londini, a. d. IV. Non. Jul. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCCXVIII. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1612.] VIr illustrissime, heri scripsi ad tuam Dignitatem, neque erat quod vellem additum; sed amico huic petenti [gap: Greek word(s)] ad te non potui denegare: quum praesertim ex uno aut altero colloquio compererim, virum esse doctum, et judicii in literis non vulgaris. Ille enixe petiit a me, ut fores aperirem sibi amicitiae tuae: quâ si illum ex commendatione mea fueris dignatus; mox, nisi fallor, dignum pronunciabis, quem referas in eorum numerum, a quibus velis coli. Hoc volui, neque nunc plura licet. Vale, Vir illustrissime, decus tui seculi prope jam unicum. Londini, a. d. VIII. Eid. Jul. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCCXIX. EIDEM.

[note: 1612.] VIr illustrissime, accepi responsum ad illas tuarum, quas mihi D. Scaeva reddidit. Putabam Epistolam meam periisse, quam Justello tradideram. Haec tua Epistola illam potius periisse me docuit, quam Capellus acceperat tibi deferendam. Si bene memini, illius argumentum erat de meo ad vos reditu. Hujus varium et multiplex: quantum tamen animo repetere possum, cum meam memoriam interrogo, pars maxima ejus scriptionis erat de opere instituto; cujus scopum cupio esse tibi perspectum. Doleo, intercidisse illam Epistolam; non quia folium chartae raptim exaratum tanti faciam; sed quia familiarem scriptionem in alienas manus devenire, periculosae aliquando

[note: 1612.] plena res est aleae. Ego fretus humanitare tuâ, et erga me benevolentiâ, sic soleo tecum per literas garrire, ut solitum facere memoriâ teneo, cum isthîc essem. Quae refers mihi illustrissimi viri, Domini Cancellarii verba, incredibili me laetitiâ affecerunt. Nunc videor mihi cognoscere, serio de me revocando esse isthîc aliquando actum; nam hactenus quidem mentio aliqua ejus consilii fuerat facta: sed hoc ita frigide, ut saepe dubitarim, quo fine illa dicerentur. Postrema haec illustrissimi Cancellarii responsio persuadet mihi, illustrem ejus Dignitatem de eo negotio serio aliquando cogitasse; non enim putem e re nata dixisse illum, quae adjicis de duplici incremento commodorum meorum, si Deus dederit isthuc redire. Siquidem igitur illa vera sunt et satis certa, accipio lubens conditionem, et bene mecum agi tum credam, si dederit aliquando [gap: Greek word(s)] illâ Christianissimi Regis liberalitate posse uti frui. Sed quia id, quicquid est, incrementi petendum videtur ex illa pecunia, quae in usum Scholae est assignata, causam suspicor esse justam, cur ego metuam, ne exitu res careat: neque fortasse aequum fuerit, ut ipse ex alieno incommodo capiamcommodum. Nam ut ipse doceam, vix credam posse fieri, ut tempora sunt et hominum ingenia. Quare peto a te, Vir amplissime, ut quantum sit in istis firmitudinis, diligenter explores, et nisi grave est, mihi significes. Non sum ausus Domino Cancellario obstrepere, cui tamen gratias agere optavi; imo ut puto, debui. Omnino persuasum ipsi esse cupio; si illa sunt rata et certa, quae scripsisti, et tempus mihi conceditur perficiendi opus, quod serenissimo Regi nuncupare est animus, nullam postea fore in me moram. Ardeo enim cupiditate incredibili colophonis imponendi operibus variis, quae isthîc incepta, aut. perficientur isthîc, cum bono Deo; aut... sed nolo male ominari studiis meis. Nonnihil tamen movent me inimici, quos videor apud vos habere plures quam putabam. Sed de his alias pluribus. Interim oro Deum immortalem, ut te servet, Vir amplissime, et quicquid tibi charum. Londini, a. d. IX. Kalend. August. CIC IC CXII. vestro more numerandi.

Scribebam haec in tantis caloribus, ut dubitem an in Gallia Narbonensi majores sim unquam expertus: sed scito, postridie quam haec scripseram, alsisse me vehementer.

EPISTOLA DCCCXX. THOMAE ERPENIO.

[note: 1612.] SI vel decem mihi linguae essent, non possem tibi exprimere, charissime Erpeni, quantum sincerae voluptatis nuntius ille mihi attulerit, quo te in patriam ad parentes rediisse cognovi. Sustuli in coelum manus, et Deo immortali gratias egi, quod mihi tantum amicum; Reipublicae literariae tantum vindicem servasset. Oro illum toto pectore, ut pergat tibi et conatibus tuis benedicere. Quod et facturum spero, imo ausim dicere, confido; teque hortor, ut de tuis studiis omnia tibi laeta promittas. Non solet Deus Opt. Max. honesta proposita destituere ope suâ. Quare licet non statim, quid te futurum sit cognoscas, bono tamen esse te animo par est, et paululum exspectare. Quid? putasne difficile, illum [gap: Greek word(s)] loco deturbare, qui nunc Lugduni Batavorum alienam sedem vult ire occupatum? Ego, qui procul a vobis absum, mihi videor posse tibi recipere, non debere te ea de re dubitare. Nolo ut tu illi negotio te immisceas. Habeo amicos, ad quos serio scripturus sum; quos scio meâ caussâ aliquid facturos; Grotium cum primis, et Heinsium, duo Hollandiae clarissima lumina. Tu si putas aliquid me posse, fac me certiorem; ego nihil intactum relinquam, quo meam fidem tibi probem, et summam benevolentiam, quâ te prosequor. Neque enim vereri debes, ne temporis longinquitas, aut locorum intervallum animum immutarit. Quin potius crede certo, me de te absente dies noctesque cogitasse, et multa etiam apud doctos in Anglia viros esse locutum. Atque utinam te videre hîc possem, et de variis rebus sermones tecum serere! Spero sane te, postquam tui conspectu optimos parentes satiaveris, huc excurrere non gravaturum, et nos tuo adventu beaturum. Invenies Arabica studia nostra plane jacere; cupiditatem tamen discendi in animo haerere nobis, quanta olim fuit. Sed nostros in eo genere conatus, postquam huc venimus, multa retardarunt. Nam et libri nostri fere omnes Lutetiae adhuc haerent; et nos alia studia mire occupatos habent. Habemus in manibus, mi Erpeni, opus arduum, cujus finem si dederit Deus videre, fructum, ut spero, non mediocrem e vigiliis nostris Ecclesia Dei percipiet. Animadversiones enim scribimus in Annales Baronii, et fraudes illius atque imperitiam stupendam orbi

[note: 1612.] patefacimus. Non tamen a studiis linguarum Orientalium ita sumus alieni, ut non aliquando de illis quoque cogitemus. In Rabbinis praesertim succisiva temporum nostrorum, quoties licet, collocamus. Sed de his rebus brevi, ut spero, una agemus. De [gap: Hebrew word(s)] quae scripsti, et nova mihi fuerunt, et longe gratissima. Non habeo hîc Alcoranum Latinum; in quo memini aliquid legere, sed non dubito tua esse veriora, imo verissima. Scito, optimum virum Bedwellum iter isthuc cogitare, ut Lexicon [gap: Greek word(s)] Scaligeri inspiciat, si potest, et aliquam sui Lexici edendi rationem incat. Ille te admiratione singulari prosequitur, ex illis Notis, quas ad ipsum misisti in Observationes suas ad Alcoranum. Magno illum afficiam gaudio, cum te rediisse ei nuntiabo. Scripsi, ex quo huc veni, duos libellos; quorum alterum non habeo jam ad manum; alterum tibi mitto, ut scias, quo in genere literarum nunc sim totus. Vale, amicissime Erpeni, et me ama. Parentes tuos ut meis verbis salutes velim. Scripsi statim post tuas acceptas, gaudio ebrius, propter acceptum de tuo reditu nuntium. [gap: Greek word(s)]. Uxor te ex animo salutat. Londini, a. d. vii. Eid. Jul. Angl. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCCXXI. DANIELI HEINSIO.

[note: 1612.] VIr clarissime, qui tibi has reddidit, amicus meus [note: Wilhelhelmus Bedwellus, de quo nos alibi. Colomes.] est; amicus de meliore nota, vir doctissimus, et D. Episcopi Eliensis a multis annis [gap: Greek word(s)]. Is quum multos annos in illustranda lingua Arabica consumpserit, optavit priusquam sua ederet, posse inspicere [gap: Greek word(s)] Herois. Ea sola illi fuit caussa suscipiendi hujus itineris, hortatu [gap: Greek word(s)] Eliensis, qui nullis parcere cupit sumptibus, ut studiis literarum consulatur. Ille vir magnus, a quo scis te amari et aestimari [gap: Greek word(s)], petiit a me, ut huic communi amico aditum patefacerem per literas ad tuam amicitiam. Speramus per te posse ipsi fieri copiam inspiciendi, quem servas, thesaurum. Quia vir simplex est, probus et pius, putamus non eum indignum tuâ benevolentiâ et gratiâ. Neque dubitare debes, si quid illi hoc iter ad voti summam profuerit, fore memorem et [gap: Greek word(s)] praedicaturum ingenue et candide. Nolo mihi fidem habeas; ipse experieris hominem non minus [gap: Greek word(s)], quam serio doctum in illis literis, quas praecipue colit. Habetis isthîc Erpenium, cui meus [note: 1612.] Bedwellus, (sic enim vocatur is, de quo ad te scribo) probe est notus. Tibi vero, clarissime Heinsi, notum esse Erpenium existimo. Ille vir videtur mihi divinitus nactus esse spartam ornandi linguas exoticas, praesertim Arabicam, cujus eam cognitionem labore improbo et magnis impensis est consecutus, ut ipsis Arabibus fuerit miraculo jam ante unum aut alterum annum. Ego certe stupore defigor, quoties de illo portentoso ingenio cogito. Audio Illustrissimos Ordines alere Professorem Arabicum. Oro igitur te, maxime Heinsi, ut efficias, quo illa provincia huic tradatur, ne desit illi occasio occupandi ingenii. Versatur ille quidem, vel potius ejus pater, in re lauta; sed occupari oportet ipsum in aliquo vitae genere honesto. Scio, ipsum non esse a voluntate docendi alienum. Magnum decus adjeceris Academiae vestrae, cui vel solus tu satis magnum es ornamentum, si effeceris, ut in ea professione Illustrissimi Ordines Erpenii operâ utantur. Me, ut haec ad te scriberem, impulit insanus amor literarum, et cupiditas conatus doctorum promovendi. Tu, quaeso, et Bedwellum, et Erpenium tuâ benevolentiâ complectere, et quibus poteris cunque rebus adjuva. Ego opus urgeo; sed negotium lentum est, et vix dum satis inchoatum. Videbis defensionem Scaligeri adversus Serarium super Herode alienigena aecuratam et gravem. Amisimus nuper, vel praemisimus potius Bongarsium, virum omni laudatione majorem. Beatum illum, qui non vidit mala patriae, quae parant duo genera hominum, Jesuitae [gap: Greek word(s)] habemus enim et nos Jesuitas. Deus misereatur Ecclesiae suae: qui re servet, [gap: Greek word(s)]. Vale. Londini, Kalend. August. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCCXXII. HUGONI GROTIO.

[note: 1612.] VIr magne, proficiscenti huic meo amico [note: Willae Bedwello.] ad vos non potui non dare aliquid literarum, ut notitiam illi tuam conciliarem. Vir est pietate et doctrinâ excellens, et simplicitate morum inter suos conspicuus. Scripsit opus ingens ad literas Arabicas illustrandas. Sed priusquam sua ederet, certo scire voluit, quid restaret spei de editione Thesauri [gap: Greek word(s)] [note: Josephi Scaligeri.]. Scripsi ad clarissimum Heinsium, ut benigne hunc. excipiat, quod non dubito facturum: [gap: Greek word(s)]. Nos hîc in exspectatione sumus adventûs

[note: 1612.] Electoris Palatini [note: Vide supra, Epist. DCCXXXVII. et DCCLVI.], ut perficiatur, quod inchoatum est, negotium [gap: Greek word(s)] [note: Ut scilicet Fredericus in uxorem duceret Magnae Britanniae Regis filiam unicam. Vide J. A. Thuani Histor. Contin. lib. v.]. Si quem offendero in ejus comitatu aptum ei negotio promovendo, de quo saepe egimus, imminebo occasioni, et lapidem omnem movebo, siquidem spes aliqua fructus fuerit ostensa. Scribunt amici, quos isthîc habeo, graves de me querelas passim apud vos jactari, de haeresibus, quae in Epistola ad Cardinalem Perronium continentur. Non miror, neque indignor, neque [gap: Greek word(s)] praevidi namque hoc futurum. Habeo [gap: Greek word(s)] omnium, quae scripsi satis, credo, idoneos. Vale, Vir praestantissime, et me ama. Londini, Kalend. August. CIC IC CXII.

Rogavi clarissimum Heinsium, ut si posset fieri, in professione literarum Arabicarum isthîc occuparetur industria viri admirandi in eo genere [gap: Greek word(s)], Thomae Erpenii, quem credo ipse nôsti; vestras enim est, educatus in Academia Lugduno. Batava. Bene merebitur, qui otium il viro procuraverit, in quo te et posse multum scimus, et velle etiam nostrâ caussâ aliquid confidimus.

EPISTOLA DCCCXXIII. THOMAE ERPENIO.

[note: 1612.] VIr amicissime, habes Bedwellum nostrum; cujus utinam potuissem esse comes in itinere! Vidissem te et amicos; quos habeo isthîc, arctâ benevolentiâ mihi junctos. Te imprimis, quo nemo mihi amicior; nemo, quem ipse plus diligam. Bedwellus noster narrabit tibi praesentem nostrum statum. Dies noctesque ponimus in suscepta scriptione adversus Baronium; in quo incepto, si Deus nobis benedixerit, multa legentur non passim omnibus nota. Quod si studiorum socium haberem, non leviter me in libros Rabbinorum immergerem, quos aliquando coeperam diligenter evolvere. Sed me aliae curae inde revocarunt. Utinam ita feliciter Dei clementia mecum ageret, ut possem te videre hîc in aliquo honesto loco ex animi tui sententia collocatum! Sed quia nihil spei inde adhuc allucet, scripsi ad virum clarissimum, Heinsium, et ad amplissimum Grotium, ut omni ope atque operâ efficerent; ut tu in Academia Lugdunensi constituereris Arabicarum literarum Professor. Videbimus quid sint acturi. Ego tuas avidissime exspecto, qui nuper scripsi ad te [gap: Greek word(s)]. Vale, et me ama. Londini, Kalend. August. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCCXXIV. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1612.] ILlustrissime Vir, respondi nuper ad oblatam conditionem per illustrissimum Dominum Cancellarium: qui si re praestare potest, quod verbis spondet, et pax mansura est in nostra Gallia, nae ego stultus sim, si exilium hoc charitati [gap: Greek word(s)] praetulero. Sed plura scripsi nuper ea de re. Audiveram de obitu viri clarissimi, [gap: Greek word(s)] Bongarsii, prius quam tuas acciperem. Quam tristis autem ille nuntius mihi fuerit, ne tu quidem, Vir amplissime, ignoras. Anni sunt fere viginti, ex quo primum in Germania amicitiam contraxeramus; a quo tempore vir optimus, et vere publico bono natus, nullum finem fecerat bene de me et studiis meis merendi. Nam qui esset longe doctissimus, quibus ipse subsidiis opus haberem ad ea, quae parabam in literis, optime nôrat, et qui me vehementer amaret, ea mihi sponte suâ saepe providebat, non exspectatis precibus meis. Sed me non tam privata jactura angit, quam damnum ingens, quod universum nomen Gallicum in obitu illius fecit. Haec vero jactura quanta sit, ipse omnium optime intelligis, qui et praestantiam illius ingenii nôras, et more tuo [gap: Greek word(s)], non ex Aulicorum sermonibus, aestimabas. Habuit Bibliothecam instructissimam; sed variis locis dissipatam. Eam colligi cupio a Domino Petavio, ne is thesaurus Galliae nostrae pereat. Parabat alteram partem operis a te suscepti, cujus prior ante annum prodiit. Memini, cum is liber mihi esset allatus, incredibilem quandam voluptatem cepisse me e lectione Praefationis, summae pietatis, probitatis, charitatis, et exquisitae eruditionis notis refertae. Quo magis dolui, non esse plura a tanto viro edita: qui si in Germania diem ultimum obiisset, habuissent docti viri rationem funeris ejus, et ornandae illius memoriae pro meritis ingentibus [gap: Greek word(s)]. Sed vivet Bongarsii memoria in animis bonorum et eruditorum,

Ego incipio observationes meas describere, et habeo jam quaedam descripta, quae utinam possem ad te mittere! Sed nemo est ad manum, qui manum commodet. Quaeram tamen, et omnino, [gap: Greek word(s)], aliquid mittam. Initio

[note: 1612.] occurrit dispuratio de prophetia illa Jacobi: Non auferetur sceptrum de Juda, etc. Nam Cardinalis Baronius cum vulgo Patrum et multis hodieque putat, in Herode alienigena adimpletum esse oraculum. Quod figmentum est vetustissimum; sed eorum, qui neque Sacram Historiam, neque Judaicam posteriorem nôrant. Tractavimus accuratissime illum locum, brevius tamen, nisi fallor, quam Pererius in Genesim. Ibi etiam caussa Scaligeri magni agenda fuit contra Serarium. Nam cum scripsisset Scaliger, Herodem alienigenam falso fuisse creditum a Veteribus; Serarius Scaligerum non multo aliter excepit, quam si alter Judas Dominum nostrum prodidisset. Ego Serarium non parvi facio; doctus vir fuit, multarum literarum, multae industriae; in hoc tamen libello contra Scaligerum virum profecto bonum non egit, falsa tuetur; falsis argumentis, et sine caussa verissimam viri incomparabilis observationem [gap: Greek word(s)] sinistre interpretatur, quasi nefas esset hac in parte a sententia Veterum discedere. Et tamen ante alterum tertiumve annum Torniellus Italus in media Italia in eadem re longius multo a Patribus discessit quam Scaliger: et tamen nullus est inventus Seranus, qui illas tragoedias excitaret et clamaret: Porro Quirites; [gap: Greek word(s)]. Utinam propius a te abessem et clarissimo viro, D. Fabro. Vos essetis mearum observatiuncularum [gap: Greek word(s)]. Occurrunt quaestiones gravissimae in ipsis principiis; ubi nihil temere pronuntiamus, difficultates nostras proponimus, et lapidem omnem movemus, quo bonorum exspectationi opus nostrum, Deo propitio, respondeat. Factiosorum certe palatis parum sapiet, scio; et jam adversus illorum judicia animum obduro. Sed desino [gap: Greek word(s)], Deum immortalem venerans, quantâ maximâ possum pietate, ut te, Vir amplissime, servet, et magis magisque in dies fortunet. [gap: Greek word(s)]. Vale, meum decus. Londini, a. d. XIII. Non. Aug. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCCXXV. GEORGIO MICHAELI LINGELSHEMIO.

[note: 1612.] VIr nobilissime, cum hinc discessit amplissimus Plessenius, ita occupatus fui, ut scribere ad te non vacaret. Et vero scripseram ante paucos dies, et libellum miseram non magis meum, quam serenissimi Magnae Britanniae Regis. Qui si vestris Theologis parum [note: 1612.] placuit, scito ne literam quidem ibi esse mihi propriam. De singulis enim Rex deliberavit cum suis Episcopis, viris pietate et doctrinâ praestantissimis. Scimus, et scriptum ad nos e variis locis, multis multa displicuisse, et graveis de ea scriptione sententias dictas esse: sed nos parum ista movent, qui ad omnium defensionem, si id ageretur, parati essemus. Etsi nunc quidem occupatissimi profecto vivimus, dies noctesque disputationibus Baronianis impendentes: non enim eâ curâ leviter defungimur. Det modo Deus immortalis et vitam et vires tanto oneri pares. Sed me nuper currentem inhibuit tristissimus nuncius de obitu viri pietate et doctrinâ maximâ, Bongarsii, [gap: Greek word(s)]. O jacturam gravem! Amisit patria mea magnum lumen; amisit Respublica literarum insigne prasidium. Nihil [gap: Greek word(s)], neque probius illo viro; qui in omni genere [gap: Greek word(s)] quantus esset, et tu scis optime, praestantissime Lingelshemi, et nemo eruditorum potest ignorare. Ego amico sum orbatus, cujus fidem, sinceram mentem et solidum judicium nunquam satis praedicaverim. Scripserat ad me, se properare in Germaniam, et Francofurti futurum proximis nundinis. Vix illas literas acceperam, cum de ipsius obitu per literas amicorum factus sum certior. Ita saepe consilia nostra aliter longe eveniunt quam proposueramus. Optassem, si ita Deo esset visum, in Germania potius ipsum obiisse diem suum: Germania ejus memoriae honorem aliquem habuisset; quod per Reformationem Gallicam non licet; quae ad versum Poetae facta est: [gap: Greek word(s)] nôsti caetera. Ego virum optimum beatum praedico, qui sit iis malis ereptus, quae Ecclesiae Dei videntur impendere. Vale, Vir amplissime, et me ama. Londini, Non. Aug. inter fervores Sirii prorsus hîc insuetos, CIC IC CXII.

Vir amplissime, jam claudebam hanc Epistolam, cum literae mihi allatae sunt a Davide Hoeschelio; ex quibus didici, tribui mihi etiam ab amicis foedas mendas, quibus verba mea furia illa, Scioppium dico, depravavit. Statim igitur alteram ad te Epistolam exaravi, si tibi probetur consilium, illam isthîc cures edendam. Ideo exemplar aliena manu descriptum mitto; quod operis. poterit exhiberi. Ego tibi rem totam permitto: nam vix potui relegere, tanta celeritate usus sum.

EPISTOLA DCCCXXVI. CONRADO RITTERSHUSIO.

[note: 1612.] DIu est, ex quo nihil a te literarum accepi, Vir clarissime. Quod eo impensius miror, quia tuam in scribendo diligentiam habeo notissimam. Opto omnia tibi ex animi sententia succedere. Opto etiam scire, quid agas, et quid jam prae manibus habeas. Nos pensum nuper susceptum urgemus, et cum Baronio dies noctesque disputamus. Opus est futurum, Deo bene juvante, magnum, et in quo fidem ac diligentiam nostram boni, ut spero, non desiderabunt. Puto vidisse te libellum a me scriptum adversus Cardinalem Perronium; jussi enim mitti unum ad te exemplar. Scito, quicquid eo libello continetur, non magis tribui mihi posse quam universo Clero Anglicano. Hoc propterea dico, quia multos esse audio e nostris, qui quaedam improbent. Clarissimum Bongarsium diem suum obiisse Lutetiae, superioribus diebus cognovimus, et immensum quantum ex eo nuntio dolorem percepimus. Amisit patria nostra magnum lumen, literae magnum praesidium. Sed quoniam Deo ita placuit, feramus [gap: Greek word(s)]. Vale, Vir clarissime. Londini a. d. VI. Eid. Aug. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCCXXVII. DAVIDI HOESCHELIO.

[note: 1612.] HOdie tuas accepi, quas nobili Anglo dederas ex Italia redeunti. Nihil potuit opportunius; nam ego jam ad Lingelshemium scripseram: sed acceptâ Epistolâ tuâ, quia video mihi adscribi foedam depravationem loci Homerici a scelerato Scioppio factam, aliam Epistolam raptim exaravi ad eundem Lingelshemium, quâ culpam rejicio in scelestum illud caput. Est quidem illa Epistola tantâ feitinatione scripta, ut vix relegere potuerim. Existimo tamen interesse mea, ut ea publicetur. Misi ad Lingelshemium, virum optimum, qui judicio suo utetur. Cupio sane, illam ut videas. Intelliges, quam parum movear perditorum clamoribus: [gap: Greek word(s)] Deus, inquam, immortalis, ad cujus gloriam mea semper studia retuli: non ad [gap: Greek word(s)] Romani Episcopi, quae hodie est Theologia multorum; sed eorum, qui totam Antiquitatem ignorant, et [note: 1612.] Historias non legerunt rerum gestarum a sceleratissimo Hildebrando, et aliis deinceps. Reddatur antiqua disciplina, et tot mendaciis opus non erit, quibus hodie defenditur tyrannis [gap: Greek word(s)]. Ego caede magni Maecenatis mei ita sum irritatus in illud [gap: Greek word(s)], ut partem maximam pietatis putem, veritatem in hoc articulo profiteri. Si vis scire causam caedis Regiae, lege Directorium Inquisitionis, quâ parte agitur de suppliciis Regum. Ab illo fonte ea caedes, certe scio. Quid simile in Turcarum Historiis legimus? [gap: Greek word(s)], quicunque ejus consilii auctor. Scito parare me responsionem ad primum Baronii Tomum, moderatam quidem, et plenam reverentiae erga illum; sed tamen seriam, accuratam, et in qua pulcherrimas quaestiones videbis novo more explicatas, non ex lacunis recentium; sed ex ipsis Patrum fontibus. Opus jam describi inceptum. Sed vix dum satis inchoatum. Superest, ut Deum mihi propitium precentur, qui me amant. Ego Dei gloriam et Ecclesiae concordiam in omnibus meis inceptis semper spectabo. Epistolam tuam [gap: Greek word(s)] accepi. Non possum nunc respondere. Videbis ea de re, quae observamus in hoc opere, si volet Deus. Peto a te, ut amplissimum virum Velserum meis verbis quam officiosissime salutes. Scripsi nuper; neque scio, an offenderim. Vale. Londini, a. d. VI. Eid. Aug. CIC IC CXXI.

EPISTOLA DCCCXXVIII. GEORGIO MICHAELI LINGELSHEMIO.

[note: 1612.] VIdi tandem [note: Tota haec Epistola in Scioppium scripta est. Colomes.] infames strenas nebulonis infamis, de quibus ad me paullo ante scripseras, praestantissime Lingelshemi. Vidi, et paucas paginas delibavi, avidius cognoscendi quid sibi pestis illa jam vellet; ecquem post illustrissimum Heroem, Josephum Scaligerum, coelis dudum receptum, rabiosis suis latratibus, canis impurus sibi delegisset invadendum. Pergit nimirum Alastor in suscepto semel scelere; mutavit adversarium, non mutavit ingenium: eadem vaecordia, idem furor. Qui doctrinae, virtuti, pietati in Scaligero bellum indixit, oppugnare easdem ne nunc quidem cessat, neque porro cessabit; me vide: [gap: Greek word(s)] est hoc [gap: Greek word(s)]. Deum deserere tum coepit,

[note: 1612.] cum veritati [gap: Greek word(s)] coepit. Nôsti vocem terribilem: [gap: Greek word(s)]. Quod quidem miser iste vespillonis filius strenue nunc facit: contra scientiam enim suam, contra conscientiam, (si tamen restat illi jam aliquid verae conscientiae) veritatem conatur opprimere, et aliâ quidem fortasse impulsus mercede; sed nullus dubito, praecipuam illi mercedem esse sceleris, scelus ipsum. Solet laesa veritas ab osoribus suis has primum poenas expetere; ut qui semel ad se oppugnandam certo consilio animum appulit, postea, ne si velit quidem, redire cum ipsa in gratiam queat. Paucissimis, quos Deus aequus amavit, ex illo barathro datur emergere. Nam ubi semel [gap: Greek word(s)] est contractum, gliscit malum in dies, neque prius desinit, quam ad ultimam impudentiae atque [gap: Greek word(s)] lineam sit perventum. Furere tum miseri, et diro agitati oestro ad exscindendum ipsum veritatis nomen, si possent, totis viribus, coeco impetu ferri. Vidit nostra haec aetas ejus vaecordiae exempla aliquot illustria: sed ex omnibus nullum illustrius, quam quod in vespillonis filio videmus jam edi. Ut canis rabiosus vagans huc illuc obvios mordet, ac veneno suo inficit, sic iste furore quodam Cerbereo [gap: Greek word(s)] bonos quaerit, in quos virus evomat suum: non adeo hominum ductus odio, a quibus nullâ unquam injuriâ, ne minimâ quidem, fuit lacessitus; sed virtutis ipsius, atque veritatis, quas extinctas quum cupiat, bellumque illis [gap: Greek word(s)] indixerit, earundem cultores pro inimicis habet. Primus illius impetus fuit-ante aliquot annos adversus Josephum Scaligerum, vitae innocentissimae virum, et de Republica literaria sic excellenter meritum, tanto patre prognatum, tam illustribus majoribus, ut etiam privatas simultates, si quae intercessissent, tantis in literas et universum genus humanum meritis fuerint condonandae. Dedit quidem, dedit nebulo poenas justissimas suae illius immanitatis; notis infamiae propterea inustus, quas nulla unquam delebit aetas. Sed sunt ingenia quaedam adeo sinistra, ut sua ipsos oblectet infamia. Igitur Scaligero succedit nobilissimus Plessaeus; quicum sic agit filius iste Belial, ut miserationem illius potius quam iram videatur excitaturus: nam quis homini [gap: Greek word(s)], non suae spontis; sed certissime insanienti irascatur? AEger animi est, oculis mentis non utitur, rationis usum morbi vis eripuit. Quis non misereatur? Serenissimus certe Magnae Britanniae [note: 1612.] Rex, cognito suum quoque nomen a vespillonis filio esse usurpatum, et chartis suis insertum, belluae illius vaesaniam demiratus, et saeculi licentiam detestatus, quâ abutens hic scelestus, genimen viperarum, foetor orbis, spurcitia saeculi, tantum audet; ubi paucis obiter inspectis pagellis genium Scriptoris et scriptionis genus cognovit: Omittamus, inquit, palam furentem: neque enim meretur, qui talia scribit, ut ulla vel minima ipsius habeatur ratio. Medicinâ miser opus habet, sed violentâ.

Simul infames libellos abjiciens, conspectu suo posthac se quicquam unquam fore dignaturum negavit, quod ab illa Strige et mendaciorum cloaca esset profectum. Enimvero etsi veritati magnisque virtutibus plerique hominum parum sunt aequi; non tamen ita male cum humano genere agitur, ut metuere tantus Rex debeat, ne aliquid gloriae Majestatis suae vilis adeo homuncio, bipedum postremissimus, perditorum perditissimus, detrahat. Scribat filius vespillonis, dicat, agat quicquid furor et insita animo [gap: Greek word(s)] suaserit; Regis maximi et sapientissimi, addam etiam doctissimi, fama in tuto est; nullis canum latratibus, nullis viperarum morsibus obnoxia. Sublime tanti Principis fastigium, et vespillonis filii, tot praesertim criminibus infamati, projectissima vilitas majore disjunguntur intervallo, quam ut jacta ab isto tela ad Regis Majestatem possint pertingere. Erat facile Regi e corona doctissimorum hominum, quâ solet Majestas ejus cingi, aliquem deligere, cui respondendi munus demandaret: verum hoc ille adeo non fecit, ut affirmare ausim, nunquam Rege auctore simile quid quenquam fore aggressurum. Mendacia mera sunt, merae sycophantiae, aut nugae certe merae, quicquid scribit [gap: Greek word(s)]. Quid igitur responsione ullâ opus? Ne nos quidem, nobilissime Lingelshemi, maledicentissimi hominis convitiis movemur, quae plenâ manu in nos effudit. Redeat in caput auctoris maledictum necesse est, quod generoso animo fuerit spretum. Sit Deo gratia, non veremur nos, ne quis aut generis sordes, aut juventutem per flagitia transactam vere possit nobis objicere. Parentibus nati sumus, quorum excellentissimam pietatem, probitatem, et prudentiam, ne quidem satis possumus admirari. Inter bellorum

[note: 1612.] civilium furores nati, studio optimi parentis (qui juvenis Burdigalae Praeceptoribus erat usus Gelidâ, Goveano, Mureto, summis eorum temporum viris) in literis instituti, quum ille viveret semper in negotiis publicis occupatissimus, maximamque temporis partem domo abesse cogeretur; profecimus scilicet non quantum aut pius parens optabat, aut ego vellem; sed quantum per temporum iniquitatem fieri poterat. Longum facerem, Vir amplissime, si totam studiorum meorum rationem, et impedimenta, quae meum juvenis cursum remorata sunt, instituerem tibi hoc loco narrare; etsi vere possum [gap: Greek word(s)] gloriari, mereri patris mei absolutam virtutem et exquisitam eruditionem, ut cognoscatur ejus vita; quod quidem si ambitiosus essem, jam pridem per me oportuit esse praestitum. Quum igitur Thersitae istius maledicentiam, Dei virtute, possimus jure contemnere; insignitam injuriam, quam fecit nobis, tacere non possumus, nec debemus. Nactus enim Epistolam [note: Vide supra, Epist. DCCCVII.], quam ad magnum Scaligerum pro mutua conjunctione nostra aliquando scripsimus, prostituti pudoris nebulo nobis inconsultis partem illius edidit. Non cogitavit Alastor, Epistolam alienam proferre se non posse, quin furti manifesti, et quidem turpissimi, reum sese ipse perageret. Nam unde habet? quis illi dedit? aut quid furtum est aliud, nisi alienae rei invito domino tractatio? Didiceram ex gravissimorum scriptis, felem hanc librariam viri clarissimi, Oberri Gifanii, scrinia olim in juventute sua nefarie compilasse. Nunc prodit se indicio suo sorex. Fur igitur est iste furcifer, et quidem in maxime infami furti genere [gap: Greek word(s)] deprehensus. Literae ad familiares scriptae, juris publici non sunt; privati juris, privatae possessionis sunt. Itaque olim quum inter Paganos Graecos et Romanos virtus vigeret, quam in falsis Christianis cogimur hodie desiderare, magni duces captas suorum hostium literas inspicere noluerunt. Recte: nam qui jus literarum violat, jus gentium violat, humanae totius societatis jura conturbat. Scelestus igitur est, [gap: Greek word(s)] et piacularis,

Ad tantum scelus accedit belluae istius incredibilis ignorantia. Et audet homo vaecors agere mentis meae interpretem? qui priusquam mea verba interpretetur, hoc est, suis spurcitiis contaminet, turpi flagitio illa corrumpit; [note: 1612.] sive ea simplex ignorantia est, Graecarum praesertim literarum, sive malitia plus quam diabolica. Scripseram sic: Nunc ea acciderunt, quae verissime dictum arguant a divino Vate: [gap: Greek word(s)]. Iste asinus ita postrema verba descripsit: [gap: Greek word(s)]. Vertit autem, qualem Deus nobis immittit. En qualem nactus sum interpretem! et audebit de meis scriptis, tanquam novus Aristarchus, pronuntiare, qui nullius ope Lexici, [nam inde sapit miser, et totus pendet] versum Homericum in subitanea scriptione mihi usurpatum, potuit intelligere? Si quam habet tagacem dexteram in sublegendis rebus alienis, tam haberet exercitatam in Graecis Scriptoribus pervolutandis, non ignorasset respexisse me, cum Epistolam illam more meo subito effunderem, ad divinos Poetae versus: [gap: Greek word(s)]. V. 135.

Scivisset tanti Veteres fecisse hunc locum, ut Archilochus, cujus alias quoque ex Homero [gap: Greek word(s)] notat Clemens in sexto Miscellaneorum suorum, pulcherrime sit illum sic imitatus:

Denique si melioris literaturae gustum aliquem haberet, praecipua totius sententiae verba [gap: Greek word(s)] non adeo foede corrumpens a Poetae mente et mea sententia aberrasset. Vere quidem dictum Apostolo, dona Dei esse [gap: Greek word(s)], neque Deum unquam poenitere suae erga mortales liberalitatis, sed hoc in bene utentibus praecipue verum apparet. Docet namque usus, eum qui hodie fortissime se gesserit, die crastino fieri posse ignavum, et idem est in caeteris Dei [gap: Greek word(s)]. Homerus igitur naturalis lucis ductum secutus, divinitus monet, non debere aliquem propter quascunque ingenii, corporis vel fortunae dotes superbire; hominem enim tantum posse, quantum illi Deus in dies singulos bonae mentis et auxilii sui suggerat. Divina prorsus sententia, et non minus digna quam posteri imitarentur, et memoriae mandarent, quam indigna quae ab imperito nebulone corrumperetur. Vertit eam olim Tullius in Latinum sermonem; sed ita, ut genuina mens Poetae ex ejus versione non satis appareat. Beatus Augustinus de Civitate Dei, lib. V. cap. VIII. Illiquoque

[note: 1612.] versus Homerici huic sententiae de fato suffragantur, quos Cicero in Latinum vertit:

Tales sunt hominum mentes, qualis pater ipse
Juppiter auctiferus lustravit lumine terras.

Minus miror istorum in extrema Epistola verborum: [gap: Greek word(s)] aut non vidisse istum mentem, qui est illius stupor; aut exprimere noluisse, quâ malitiâ est. Apage ergo illas glossas impuras, quibus mea verba inquinat magister artis calumniatricis: apage item illas fatuas consequentias, quas malus Logicus ex iisdem elicit. Ego talem conjectorem nihil moror. Est mihi frons aperta, pectus niveum et candidum. Abeat Morboniam cum suo maledicendi morbo. Non potest apud eos, qui me nôrunt, factum alienum vel tenuissimam existimationi meae labeculam aspergere. Hoc volui nescius ne esses: nam ut ad putidissimas sycophantae calumnias respondeam, neque mihi integrum jam est per eam legem, quam ipse in Epistola ad Scaligerum ante annos quinque edita mihi dixi, neque si vel maxime vellem, possem tamen auctoritatem consilii tui contemnere, cujus est apud me pondus gravissimum. Meministi autem, quam serio mecum egeris novissimis tuis literis, ut et latratorem hunc, et similes ei omnes alios contemnerem; semelque apud animum meum constituerem, facinus fore indignum, si propter hujusmodi hominum levissimas et putidissimas naenias a magno incepto, quod prae manibus jam habeo, sinerem me avocari. Parebo, Vir maxime, consilio tuo; et, quod in me erit, ab omni tali scriptione posthac constanter abstinebo. Vale; et viris amplissimis, Plessenio et Frehero, plurimam, nisi grave est, a me salutem. Londini, IX. August. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCCXXIX. DANIELI HEINSIO.

[note: 1612.] VIr clarissime, scripsi ad te paucos ante dies per Bedwellum Anglum, Verbi Dei Ministrum, quem non dubito, [gap: Greek word(s)], meas tibi reddidisse. Nunc aliud nihil habeo, quod tibi scribam, nisi hoc unum, ut pro tuo in me amore cures illi reddendas, quas ad te mitto. Literae sunt uxoris ipsius, valde mihi commendatae: [gap: Greek word(s)]. Accepi ante quatuor, puto, dies [note: 1612.] clarissimi Baudii Epistolam, ad quam respondere nunc quum non possim, peto a te, ut verbis meis ipsum salutes, et ei confirmes, me [gap: Greek word(s)] fide sincerâ accurate responsurum, ubi primum omnia exploravero. Valde enim fallitur [gap: Greek word(s)] Baudius, cum putat, deesse me hac in parte amici officio, qui ut fieret, quod ipse cupit, magnâ parte fortunarum mearum redimerem. Sed de his brevi, et ad ipsum, et ad te etiam. Vale, meus amor. Londini, die XII. August. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCCXXX. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1612.] ILustrissime Vir, etsi jure postum vereri, ne frequentia mearum tibi sit taedio, non potui tamen Cambdeni Epistolam ad te mittere, quin te paucis affarer. Puto autem, significasse me tibi de Epistola ad D. Careri tua, quam ipse detuli, qui etiam animadverti tuas esse ipsi longe gratissimas. Ipse quid agam, noli quaerere: qui nôris susceptum opus, nôsti omnino, qua in re totum tempus collocem. Equidem nulluni tempus intermitto; etsi quantum promoveam me sane poeniteret, nisi ea esset dignitas materiae, quae morae longioris excusationem facile mereatur. Sudavi plus satis per hos intensissimos calores; nec dum tamen pars aliqua [gap: Greek word(s)] operis totius est confecta. Utinam quae scripta sunt, videres! Delectaret te Josephi Scaligeri adversus hostes veritatis defensio. Nam in illis Antiquitatibus primis, de quibus in Apparatu suo Baronius incredibile dictu est quantum ille [gap: Greek word(s)] viderit, quantum alii caecutiant. Ego nullam ex professo suscepi Apologiam pro Scaligero, cujus ipse aliquot hallucinationes insignes saepe observo, quas Serarii et Delrii non viderunt; sed quia veritas mihi proposita est, quam in plerisque divinus Scaliger vidit, non possum, nisi sim ingratus, praeterire ejus mentionem. Sane unicus libellus contra Serarium tantâ doctrinae reconditae copiâ est refertus, ut omnes inimici Scaligeri, si in unum conveniant et capita conferant, parem librum nunquam sint daturi. O si isthîc essem, quanta cum voluptate de his rebus tecum, et cum praestantissimo Fabro agerem! Obtunderem vos meâ loquacitate; sed amorem operis incepti dissimulare non possum. Vale, amplissime Vir, et si tibi molesta est [gap: Greek word(s)], ulciscere, et dic cum Platone: [gap: Greek word(s)].

EPISTOLA DCCCXXXI. [note: +] STEPHANO HUBERTO.

[note: 1612.] ET vos Lettres, et celles, que m' avez envoye, m' ont este tres-agreables. J' aime ce bon personnage, en qui je n' ai jamais recognu que toute probite. Je vous prie lui faire tenir les miennes. Je vous conjure per omnia sacra Musarum, ut in incepto pergas, neque prius desinas, quam aliquid effeceris, quod studia illa promoveat. Hîc sunt nonnulli, qui non negligunt. Sed unus est mihi notus Bedwellus in iis literis longe [gap: Greek word(s)]. Quo nomine cum sit mihi charissimus, tamen propter mores longe est mihi charior. Est insitum huic nationi, ut sua amet, aliena ne admittat quidem ad aliquam comparationem. Florentissima enim et ditissima sua Collegia ipsis animos faciunt, ut omnes non vereantur prae se contemnere. Hoc vitio qui non laborant, inter Anglos sunt viri admirandi, ut noster Bedwellus, homo simplicissimus omnium, quos memini vidisse; alienus ab invidia, ab opinione sui, et a studio obtrectandi, quod hodie est [gap: Greek word(s)] morbi genus. Vidi ejus Thesaurum Arabicum; sic namque jure appellavero: est enim magna libri moles. Is nunc Lugduni Batavorum alterum mensem agit, eo profectus auspiciis et sumptu viri maximi, Domini Episcopi Eliensis. Hic dignissimus Praesul non solum est doctissimus, sed etiam egregie favet literis; itaque Bedwello pecuniam pollicitus est necessariam ad Thesauri Arabici editionem, et faciet; nam et potentissimus est, et, ut dixi, litterarum amantissimus. Ille unicus est Angliae Phoenix, in omni re moderatissimus, cujus vota, cogitationes et sermones ad Literas Sacras et studium concordiae semper referuntur. Quemadmodum Gallia alterum Cardinalem Perronium non habet, ita haec Insula unico superbit Eliensi: non quod desint hîc viri magni; sed aliis rebus sunt magni. Ille si praestiterit, ut Thesauro Bedwelli aliquando fruamur, incredibile dictu est, quantum illi simus omnes debituri. Sed vereor, ne Erpenius, qui jam est cum Bedwello, illius conatus retardet; non quod Erpenius id habet propositum, est enim vir optimus, sed si Bedwellus, qui illum valde admiratur, intellexerit Erpenium serio cogitare aliquid simile, statim languescet [note: 1612.] ejus impetus. Ego possem multum proficere, nisi in aliis studiis jam essem, quae ita me occupatum habent, ut nihil supra. Jam opus magnum inchoavimus; jam crescit, in quo apparebit inimicis meis, quâm parum illi me noverint. Sed de sceleratis terrae filiis, qui me undique invadunt, alias plura. Opere meo peracto, in quo dies noctesque sudo, aut ad vos redibo, si mei adhuc aliqua restat memoria, aut de perpetuo exilio mihi erit cogitandum: sed hoc divinae providentiae permittamus, et nos sinamus ab illa regi. Miror queri te de inopia characterum Arabicorum, nam Lebbaeus, obsecro, in quem usum suos paravit? An ille non

Cogitat, [gap: Greek word(s)]? Quando igitur fruetur gloriâ, quam meretur ob nobile inceptum? Sin velit vendere, Episcopus Eliensis lubens emet in gratiam Bedwelli. Sed maneat in Gallia decus illud. Optarem existere vobis aliquem Maecenatem, qui pensum a vobis exigeret, ut et tu, et Lebbaeus cogeremini opes vestras in publicum conferre. Sed aureis catenis trahi vos ad hanc necessitatem vellem. Ego si isthuc unquam rediero, et quies studiis meis ailqua concedetur, dies noctesque vobis imminebo, donec aliquid a vobis expressero. Kirstenius propriis impensis aliquid potuit; vos nihil poteritis, idque Lutetiae, id est, in ea Musarum sede, cui parem Orbis terrarum non habet? Sed alacritatem animi tui satis novi: itaque verbum non addam amplius: Je prie Dien qu' il vous donne et sante, et longue vie, et ensemble a Monsieur vôtre frere, auquel vous prie presenter mes tres-humbles recommandations. Ma femme vous baise les mains, estant sur le point d' accoucher avec l' aide du bon Dieu. Tenes me, s' il vous plait,

EPISTOLA DCCCXXXII. [note: +] JOANNI DRUSIO.

[note: 1612.] QUm ante aliquot menses Notas in Novum Testamentum tuas legissem,

[note: 1612.] Vir praestantissime, ita me sensi adjutum [gap: Greek word(s)] eâ lectione, ut ingratus viderer futurus, nisi eo ipso nomine gratias tibi agerem. Scripsi igitur ad te illâ occasione, et quantum me tibi debere agnoscerem, pro eo ac debui, sum professus. Literas illas misi ad [gap: Greek word(s)] Grotium, virum optimum, et merito suo clarissimum; neque dubito siquidem illi fasciculus meus fuit redditus, quin meas ad te curavit. Quare vehementer sum admiratus, cum tuas nunc ipsum accepi, videri te Epistolam meam non accepisse. Id si ita est, doleo periisse mihi fructum officii mei; magni enim aestimabam scire te, quam acerbus mihi luctus [gap: Greek word(s)] accidisse. Tu illum luxisti, ut filium, ego ut amicum bono Reipublicae literarum natum, et incredibili eum ejusdem detrimento denatum; [gap: Greek word(s)]. Alterum erat, quod volui te ex meis cognoscere; dum ego vivam nunquam defuturum, qui tuas laudes sincero animo praedicet, quique se tibi debere plurimum profiteatur. Atque utinam tibi possem [gap: Greek word(s)], haberes discipulum discendi cupidissimum. Fit enim nescio quomodo, ut crescente aetate, et jam ad senium vergente crescat in animo nostro [gap: Greek word(s)]. Literas autem illas, in quibus tu regnas, semper eqindem sum veneratus. Accepi nunc ipsum et literas tuas, et quod erat literis adjunctum munus [gap: Greek word(s)] pro quo immortales tibi gratias ago. Non parum oportune illud venit. Nam quidquid superest vacui temporis, ejus magnam partem impendo a paucis diebus lectioni Commentarii Hebraici in Pirke Avot. Nactus nuper eum Codicem diu mihi desideratum. Continet autem liber, quo utor, Commentar. R. Samuel, et Rasi, editus Venetiis. E Notis tuis in Novum Testamentum didici, te alios meliores esse adeptum. Capio ex hoc genere studii voluptatem incredibilem, etsi aliis curis occupatus vix possum ad has literas oculos aliquando referre. Vidi jam pridem tuam editionem, quae mihi saepe usui fuit; ut omnia tua scripta, quae domi habeo, hoc est, Lutetiae, ubi pars multo maxima Bibliothecae meae adhuc haeret. Quod mea scripta desideras, non faceres, si habuissem, per quem illa ad te transmitterem. Tu enim, Drusi clarissime, unus inter paucos es, quibus meas lucubrationes cupio esse probatas. Scito autem magnum opus jam moliri me, Animadversiones adversus Annales Baronii. Constitui, [gap: Greek word(s)], primum illius Tomum funditus evertere. Illa dico, quae [note: 1612.] propria Baronii sunt, errores nempe et mendacia numero prope infinita Mirabuntur qui nostra legent, tantum in literis nomen esse consecutum, qui neque Graece, neque Hebraice, ac ne Latine quidem doctus esset; qui Historias ignoraret; qui omnia misere confunderet. Jam, Dei beneficio, inchoatum opus, et pars illius non poenitenda est confecta. Si vires dabit [gap: Greek word(s)], exspecta adversus primum Tomum non minorem ipso librum. Ibi legent aequi Lectores de plerisque hodiernis controversiis, non quid ego aut Cluvierius sentiamus; sed quid pia Antiquitas crediderit. Scio Romae flammis addictura iri opus meum, quando illis summa pietatis est, [gap: Greek word(s)] Deum fovere: neque mihi proderit moderatio, quâ utar, in puerilibus Baronii erroribus confutandis. Sed hos ego Censores nihil moror. Illi me sollicitum habent, quos video inter nos nihil amare, nisi novum et contrarium veteri Ecclesiae. Vellem hic morbus non regnaret inter nostros; sed res manifesta est, et ut me tibi aperiam, detestanda. Leguntur Patres, ut repraehendantur; tum ut trahantur ad hodiernas novitates, quot machinae sunt illis adhibendae! et quod valde mirari soleo, in tanta licentia novandi nihil minus in nostra Gallia licet et multis aliis in locisquam veteris Ecclesiae fidem et instituta sacratissima in lucem proferre. Nuper quum esset edita Epistola ad Cardinalem Perronium, non defuerunt, qui me haerese [gap: Greek word(s)] multarum reum deferrent. Saluti fuit, quod maximi Regis nomen ea scriptio praeferebat. In meo opere eadem doctrina continebitur; neque auctoritate ullius Regis defendam, sed veris, solidis et certis rationibus; det modo Dominus Jesus perficere quod incepi. Vale, Vir clarissime, et me ama. Dabo operam, ut quaeram occasionem, per quam utrumque libellum hîc editum ad te mittam. Londini, a. d. XV. Kalend. Oct. CIC IC CXII.

Virum amplissimum, Dominum Saeckmam, veteri amicitiâ mihi junctum, meis verbis, nisi grave est, quam officiosissime salutabis.

EPISTOLA DCCCXXXIII. THOMAE ERPENIO.

[note: 1612.] VIr amicissime, tuas accepi, et quas tuis djunxeras. Respondebo alias pluribus, et tecum [gap: Greek word(s)] ubertim. Multa enim habeo, de quibus tecum garrire cupiam. Doleo, non esse tibi aditum ad illam professionem, cui sustinendae

[note: 1612.] solus par es [gap: Greek word(s)]. Noli animum despondere. Scit Deus immortalis, quid tibi conducat; in illum rejice omnes curas tuas. Interim conare, si potes, de literis bene mereri. Video characterum inopiam conatibus tuis obstare. Noster Bedwellus quid isthîc effecturus sit nescio. Si ille posset nancisci, quod petit; auctor essem tibi, ut venires ad nos. Exspectemus; multa nos dies docebit, quae ignoramus. Ego in opere magno pergo, et pergam, dante vires Deo, donec perfecero quod cupio. Optamus ego et uxor laeta omnia tibi et parentibus tuis. Vale. Londini, a. d. VIII. Kalend. Octob. CIC IC CXII.

Tuas chartas Grammaticas accepi, et non unis literis tibi gratias egi. Utinam plura acciperem! Utinam tua possent edi!

EPISTOLA DCCCXXXIV. DANIELI HEINSIO.

[note: 1612.] VIr clarissime, quas ultimo Augusti ad me dedisti, accepi nudiusquintus. Habent hoc omnes Epistolae tuae, ut incredibilem mihi semper voluptatem afferant. Videor videre oculis mentis [gap: Greek word(s)] inter nos. Quod si parum me credis oblectare, erras. Quo pluris te facio, eo vehementius gaudeo eandem utrique nostrûm mentem esse, eundem sensum. Multum ea consideratio alacritatis mihi affert, ut pergam [gap: Greek word(s)]. Spartam meam voco, quando me divina providentia ad haec studia traduxit, ut simplicem veritatem tuear, et piis Lectoribus spectandam exhibeam. Scio parum hodie gratum id institutum esse [gap: Greek word(s)]. Spero tamen [gap: Greek word(s)], ita me stylo moderaturum, ut facilius sit futurum [gap: Greek word(s)], quam confutare. At [gap: Greek word(s)] mirabuntur diligentiam nostram in detegendis erroribus, hallucinationibus, mendaciis [gap: Greek word(s)] det modo [gap: Greek word(s)] perficere, quod dedit inchoare. De filio [note: Joanne Casaubono, qui ad Pontificiam transiit Religionem.] [gap: Greek word(s)] non possum infeiicis juvenis sine fletu et suspiriis meminisse. Non illi deerat ingenium; indoles quoque non pessima. Sed dum ego illum urgeo, eat per mea vestigia, et superet; quod fuit illi facile, si fata sivissent. Reperti sunt viri graves, qui illum a me abducerent, et a professione purioris Religionis. Ita ille [gap: Greek word(s)]. Longa historia est, longae ambages, sed ego immorari huic sermoni prae luctu [note: 1612.] nequeo. Nunc quid ille agat, juxta scio cum ignarissimo. Deus [gap: Greek word(s)] in viam rectam illum sistat. Hoc vere possum affirmare, avertendo illi cum primis occasionem praebuisse diversitatem inter nostras hodie opiniones, et Ecclesiae veteris: quam differentiam certi homines magni cum illi summo studio ostendissent, me inscio est effectum, quod fieri posse non putabam. De Bedwello ago tibi magnas gratias. Non est in urbe Dominus Eliensis; qui ubi redierit, ex me tua in se merita cognoscet, et erit fortasse tempus, cum tu non adeo [gap: Greek word(s)], ut huc excurrere dedigneris. Urgerem te magis, nisi scirem averti te a tuis studiis sine damno Reipublicae literarum non posse. Quas ad te mitto, velim, si me amas, [quis autem me amat, si tu me non amas?] diligenter cures. Scripsi aliquoties ad virum clarissimum, Drusium, nec meas accepit. Tu facito, quaeso, ut accipiat. Poemata Graeca tua non dubito fore similia caeteris ingenii tui monumentis. Ego nihil possum ad te mittere ante absolutum magnum istud opus, quod me assidue exercet. Itaque Exercitatiomes illi, opinor, nomen faciam. Utinam perficiendi det bonus Jesus facultatem! Vidisti P. librum [note: Erycii Puteani Stricturas. Lovanii excusas anno 1612. Colomes.] adversus me, quem ante aliquot dies Rex ad me misit. Legi avide, et ne dissimulem, capiebat me scriptionis elegantia. Sed dolet mihi, virum eruditum tam fatue, tam insulse, tam perdite patronum agere doctrinae parricidialis. Minatur in extremo libro fulmina, tonitrua, et nescio quas [gap: Greek word(s)]. Sancte juro tibi, non aliter affici me talium scriptorum lectione, quam si nihil ad me pertinerent. Id doleo unicum, Satanicae caussae tot existere patronos. Constitui silere, donec opus perfecero: tum si Deus volet, unicâ Praefatione omnes istos canes intrepidus aggrediar, et veritatis gladio accinctus facile [gap: Greek word(s)]. Fruantur interim insaniâ suâ, dum ego strenue cum magno Athleta me exerceo. Deus Pater Jesu Christi Ecclesiae suae misereatur, idemque te servet, amicissime amicorum. Londini, a. d. VII. Kalend. Octob. CIC IC CXII. stylo Galilarum.

Virum clarissimum, Dominum Grotium si videris, meis verbis, ni grave est, officiose salutabis.

EPISTOLA DCCCXXXV. PETRO BERTIO.

[note: 1612.] RAriores a me accipis, quia occupatissimus sum. Suscepi serium certamen

[note: 1612.] cum Baronio. Crescit animus indies cum voluntate bene de Ecclesia Dei merendi. Det modo Dominus Jesus perficere aliquid sibi gratum, et Ecclesiae ipsius non inutile. Mirabuntur hostes veritatis, qui admiratione illorum Annalium stupent defixi, tantam errorum et mendaciorum copiam potuisse a me deprehendi. Magnis vigiliis hoc opus mihi constat. Sed dabit, si placet, vires, qui dedit cupiditatem gloriae ipsius inserviendi [gap: Greek word(s)]. Video quasdam mearum periisse. Noli putare, me, utut occupatum, officio deesse meo in respondendo amicis. Tu in his, Vir doctissime, quod experieris, si quid unquam tuâ causâ potero. Jam multi menses sunt, cum ab urbe absunt Rex, Episcopi, et fere doctissimi quique. Communicavi tuam Disputationem alteram cum paucis. Qui viderunt, etsi diversam sententiam probabant, in tuo tamen scripto quid reprehenderent, nihil inveniebant. Ego vitae meae jacturâ vellem redemtum, ut tollerentur omnia scandala, quo junctis viribus omnes Ecclesiae hosti communi resisterent. Sed sunt inter nos, qui nimis fortasse Vetustati tribuant; plures, qui nihil illi deferant; et qui ante Lutherum et Calvinum, viros summos et incomparabiles, nullam veram credant fuisse Ecclesiam. [gap: Greek word(s)] ubi multi Ministri politica tractant, et adversus Jesuitas artes Jesuiticas adhibent. Gemeres mecum, si scires, quid ibi jam agatur. Prodeunt oratores novi, rerum imperiti, ad seditiones excitandas contra Regem suum apti, praeterea nihil. Sed melioribus aderit, spero, Deus. Ubi nostra Aula redierit, dabo amicis tuam Diatribam legendam, et de eorum judicio te certiorem faciam. Vale. Londini, a. d. VII. Kalend. Octob. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCCXXXVI. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1612.] ILlustrissime Praeses, binas tuarum simul accepi. Ago tibi gratias gratissimas pro tanto hoc tuo studio respondendi ad omnes meas. Curabo mandata tua, quâ debeo fide et diligentiâ. Spero et Cambdenum et Cottonum desiderio tuo facturos satis. Rex gaudio triumphat, tantam suam diligentiam tibi fuisse utilem. Simpliciter tibi dico [gap: Greek word(s)], haec literarum negotia non levi esse ipsi curae. Oblitus sum jam aliquoties cum tibi scriberem, [note: 1612.] petere a te, quod nunc etiam atque etiam peto, ut cures pro tua auctoritate conferendum in Regia Bibliotheca locum Josephi infra scriptum cum MSS. Codd. Magni momenti est ille locus ad investigationem annorum [gap: Greek word(s)]. Mihi certo constat, male scribi [gap: Greek word(s)]. pro [gap: Greek word(s)]. idque certissime demonstravimus. Sed sunt quidam cervicosi [gap: Greek word(s)], quibus placet [gap: Greek word(s)] inventis frugibus. Vidistine Bavari illius [note: Joannis Georgii Herwarti, de quo nos plura in Germania Orientali Colomes.], qui ante sex menses prodiit in lucem, novam Chronologiam? Montes auri pollicetur, et postquam exspectatione magnâ nos implevit, quisquilias plani Anniani imputat nobis in solutum. Is Scaligerum, cui matulam porrigere dignus non fuit; a quo habet, si quid habet boni, nunquam nominat, nisi ubi est, quod reprehendat. Baronius vero Deus illi quidam est terrenus. Quem quidem stultissimum, fatuissimum [gap: Greek word(s)] asininum errorem nos multis, [gap: Greek word(s)], adimemus, etiam ipsi rationis modo sint capaces. Et hic Bavarus, et alii [gap: Greek word(s)] errorem librorum Josephi pro certo fundamento ponunt suarum nugarum. Etsi autem de veritate mihi liquet lectionis, in qua magni viri consentiunt, Scaliger, Calvisius, Kepplerus, Torniellus, Liveleus Anglus; beaveris me tamen, si ope tuâ possum discere, quae sit regiorum MSS. lectio. Ego et Labbaeus pauca contulimus, et habeo cur gemam, tam bonis libris necessario meo tempore esse me privatum. Sed moror te. Deus immortalis te servet, Vir amplissime, cum omnibus tuis. Londini, pridie Kalend. Nov. stylo vestro, CIC IC CXII.

Josephi libro XIV cap. XVII pag. 430. [gap: Greek word(s)]. Nos contendimus et clarissime demonstramus, scribendum esse [gap: Greek word(s)]. nec movemur librorum consensu, aut Photii assensu.

EPISTOLA DCCCXXXVII. CLAUDIO SALMASIO.

[note: 1612.] SIve mea culpa est, sive tua, sive utriusque, largiter certe peccatum est, cum literarum commercium hactenus intermisimus. Ego non teram tempus occupationibus meis commemorandis; malo enim emendare errorem, quam excusare. Gaudeo te bene valere. Eram dies noctesque de te sollicitus, non solum quia te vehementer amo; sed etiam quia literas amo, et illis cupio; quae a te quid possint sperare, non ignoro. Utinam te servet [gap: Greek word(s)]! Utinam det vires pares nobilibus tuis inceptis. Sed miror, nihil

[note: 1612.] te scripsisse de tuis studiis. An tu me putas [gap: Greek word(s)]? Sed falleris, si ita putas: haec enim gens nihil minus est quam barbara; amat et colit Literas, praesertim autem Sacras. Quod si me conjectura non fallit, totius Reformationis pars integerrima est in Anglia. Ubi cum studio veritatis viget studium Antiquitatis; quam certi homines dum spernunt, in laqueos se induunt, unde nisi mendacio postea exuere se nequeunt. Ita hostibus veritatis non solum risus praebetur; sed etiam partes illorum mirifice confirmantur. Nemo serio versatus in Antiquitate hoc verum esse negaverit: sed multos amor partium cogit mentiri. Nos in opere jam versamur, quod fama hominum, scio, jactabitur, si dederit Deus immortalis finem ejus videre: Baronium enim, nomine Antiquitatis misere abutentem, examinamus, et Historiam ac res Ecclesiasticas pro nostra tenuitate illustramus. Jam pars operis est confecta, [gap: Greek word(s)] sed procul absumus a meta; nam adversus I. Tomum responsionem paramus ipso primo Tomo vix minorem. Magnis sudoribus constat nobis haec scriptio. Sed vires hactenus suggessit Deus, qui et suggeret, spero, dum expediet gloriae ipsius; cui promovendae si quid meae vigiliae possunt inservire, beatus sum. Miraberis utilitatem nostrarum literarum in tam gravi scriptione. Nunc totus in luctu sum, non privato, sed publico: ereptus est enim vi morbi spes altera hujus Regni, Regis maximi spei filius [note: Henricus, Walliae Princeps. Colomes. Qui cum equo agitato incaluisset, et siti ardens paulo avidius bibisset, morbo inopinato correptus, VIII. Eid. Novemb. Vitam cum morte commutavit. J. A. Thuani Histor Contin. lib. V.], Princeps admirandus. Lugent boni, luget pietas, luget virtus. Sed [gap: Greek word(s)] nôsti caetera. Vale, et me ama. Londini, raptim, a. d. VI. Eid. Nov. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCCXXXVIII [note: De hac Epistola vide P. Colomesii Bibliotheque Choisie, pag. 126.] JACOBO DAVY PERRONIO, CARDINALI.

[note: 1612.] ILlustrissime et reverendissime Domine, videor mihi usu rerum atque experientia magistra didicisse, nullum esse tantum malum, ex quo, aut cujus saltem occasione, bonum aliquod nascinon possit; atque, ut dici solet, mel generare fel; sic non absurde aliquis dicat, e felle mero merum mel interdum existere. Ne aliunde argumenta petam; fel purum putum erat, idque virulentissimum, perditissimi nebulonis scelestissimus liber, qui primum materiam mihi praebuit ad illustrem tuam Dignitatem [note: 1612.] serenissimi Regis jussu scribendi [note: Vide supra, Ep. DCCLIV. DCCLVI. et DCCCVII.]. Tuae vero binae literae, quas ad me postea ex occasione illa dedisti, singulari comitate, humanitate, atque, prudentiâ conditae, niveum candorem Auctoris prae se ferentes, quovis melle dulciores mihi fuerunt. Quare neque ego Regi optimo et sapientissimo tuas ostendere, ac legendas exhibere sum veritus; et Majestas ipsius, quum non omnia in illis, [neque enim fieri aliter poterat] probaret; utramque tamen Epistolum tuam non gravate, neque illubenter legit. Gratum ipsi vehementer fuit, unum saltem aliquem vestrarum partium Theologum sibi innotuisse, virum primarium, summae dignationis, summae eruditionis, qui ad hodiernarum controversiarum tractationem placidum et mansuetum ingenium posset adferre. Nam quo spiritu plerique hodie agantur, qui ejus argumenti libros edunt, vel illi tot numero Scriptores abunde probarunt, qui Apologiam serenissimi Regis hactenus oppugnarunt. Omnes enim, si unum aut alterum excipias, mendaciis, maledictis et convitiis miseras chartas implerunt. Praecipue vero illa verba posterioris tuarum Regem, sincero pietatis zelo flagrantem, delectarunt; quibus spem facere videbaris, amicam hanc de rebus ad Religionem spectantibus communicationem fructu non carituram. Quod ut mirandum in modum Regi placitum est, quemvis laborem hac mercede parato subire, quamlibet aerumnam perpeti; ita deficiente hac spe, cur aut ejus Majestas, aut tua Dignitas sibi negotium facessant, justa caussa nulla fuerit. Spero equidem, si in hanc curam serio tua praestantia incubuerit, effecturum te, cum auxilio Dei Opt. Max. quâ auctoritate es inter tuos, et ingenii atque doctrinae famâ apud omnes, ut non poenitenda aliqua utilitas ad Ecclesiam Jesu Christi ex hac mutua scriptione perveniat. De serenissimo vero Majoris Britanniae Rege, in cujus Aula annum jam integrum, et eo amplius egi, ausim tibi spondere, et omni asseveratione confirmare, ita animatum illum esse, ita rationes totius virae esse illi comparatas, ut studio pietatis nihil ipsi esse antiquius, facile omnes intelligant. Non privata negotia, non publicae Regni curae ita solent Majestatem ipsius afficere, ut immensum quoddam desiderium res Religionis omni ope atque operâ promovendi, et quae maxime cogitatio Regem tantum decet, ingens cupiditas concordiae inter dissidentia Ecclesiae membra, omni rectâ atque honestâ ratione procurandae. Atque

[note: 1612.] hanc Christiano Principi convenientissimam sollicitudinem Rex piissimus non finibus imperii sui, quamvis amplissimi, circumscribit; sed memor Defensorem Fidei audire se, etiam ultra orbis sui limites, non animi curiositate, verum zeli vehementiâ, putat sibi hactenus esse extendendam, ut et regionum aliarum Ecclesiis suâ prudentiâ et Majestatis auctoritate, si occasio detur, commodet; sibique Religionis Christianae conservationem praecipuae esse curae, Deo et hominibus in dies reddat testatius. Nuper adeo, et illo ipso tempore, quo tuae literae posteriores sunt ipsi a me ostensae, hujusce animi [gap: Greek word(s)] grande documentum Majestas ipsius dedit, quod bonis piisque hîc omnibus meritissime et probatum et laudatum, ne tibi quidem, illustrissime Cardinalis, cognitu futurum est, uti spero, injucundum. Nam quum certiorem per literas Regem fecisset illustrissimus reverendissimusque Praesul, Dominus Archiepiscopus Cantuariensis, pervenisse ad manus suas, allatum nescio unde e Germania, aut Belgio librum [note: Conradi Vorstii Tractatum, de Deo.], quo doctrina contineretur de natura Dei, nova, perversa, et cum antiqua fide Ecclesiae Catholicae in nonnullis pugnans; rogassetque ejus Majestatem, ut ad reprimendum malum recens exortum, veri Defensoris Fidei zelum exerens, apud Magistratus ditionis illius, ubi Auctor libri degebat, intercederet; peteretque ab illis, ne doctrinam adeo [gap: Greek word(s)] in Ecclesias, et Scholas suas paterentur introduci, neve haec profana novitas ejus inventori maneret impunita: Rex literas illas, descendenti sibi e rheda post longam venationem redditas, et librum simul notis obelisque vigilantissimi Antistitis confossum, ut semel accepit, negotium sine mora sibi cognoscendum duxit. Ac licet corpus ipli e labore et inedia langueret; quod coeperat tamen agere, uno tenore et calore perfecit: neque ab adstantibus Proceribus exorari potuit, ut rationem sui ullam prius haberet, quam re totâ diu multumque consideratâ cum reverendissimo Episcopo Lichtfeldensi [note: Joanne Overallo.] aliisque e Clero, et penitus perspectâ, quod suarum erat partium, et pietas jubebat, accurate praestitisset. Liber [note: Scilicet Conradi Vorstii, de Deo.] damnatus est, exemplaria jussa comburi, cum in urbe metropoli, tum in utraque Academia, (quod et postea factum) literae gravissimae ipso Rege dictante, ad regium Legatum eo loci commorantem scriptae, ac statim missae, judicii, quod de nova doctrina Rex et Ecclesia Anglicana fecissent, testes: simul addita mandata de appellandis [note: 1612.] ea super re Magistratibus. Viderint illi, ad quos ejus mali tollendi cura proprie pertinet, quam Deo immortali rationem suae cessationis sint reddituri; si, quod fieri posse non existimamus, neque sponte suâ, neque post exemplum tam insigne, veritatis patrocinium, quanto par est studio et ardore, susceperint. Rex Jacobus ad primum rei nuntium sic est commotus, ut nefas ingens se admissurum crederet, si necessitati corporis aliquid prius indulgeret, quam pietatis hoc officio plande esset perfunctus. Non dubito, illustrissime Cardinalis, quin factum istud sis ipse probaturus impense et praedicaturus. Ego non ut Regem apud te nunc laudarem, quod erat gestum, narravi; verum ut scires, quam sit priscae fidei tenax, et dogmatum verae Catholicae acris atque animosus Defensor is, quem vestrorum Catholicorum plerique censeri aut dici Catholicum non ferunt; multi ne Christianum quidem. Regi primo visa inutilis de appellationibus contentio, dummodo rem teneas. Quod facere se, et optat Majestas ipsius, et in Dei misericordia plane confidit, quoniam tamen vulgo homines privationem ejusmodi appellationum, rei ipsius privationem esse et carentiam interpretantur; non solet Rex, neque consultum putat, injuriam dissimulare. De appellatione Christiani nulla ei tecum lis, nulla controversia, neutra enim Epistola tua hunc ei titulum negavit competere. De Catholici titulo quaestio jam est. Priore enim tuarum postquam eâ, quâ excellis, dicendi facultate significasses, in Magnae Britanniae Rege maximi te Principis ideam agnoscere numeris omnibus absolutam; ad extremum illam exceptionem adjecisti, si ad caeteras animi dotes, Catholici nominis gloria accederet. Et quum Regis jussu esset responsum, non posse ei titulum illum denegari, qui tria Ecclesiae Catholicae Symbola, Concilia quatuor Oecumenica prima agnosceret; quique omnia crederet, per quatuor primorum seculorum seriem credita, tanquam ad salutem necessaria; parum tibi hac responsione satisfactum esse, posterioribus tuis accurate et subtiliter scriptis ostendisti. Hasce literas a serenissimo Rege raptim, aut velut in transcursu lectas fuisse, nolim existimes; nam et totas legit, et momenta rationum mirâ animi aequitate et placiditate expendit. Quod autem ne post lectam quidem responsionem tuam, a priore sententia discedit, neque propterea minus Catholicum se esse, gratiâ Dei fretus, confidit; voluit ejus Majesta, ita statuendi,

[note: 1612.] quas rationes habebat, tibi non esse incognitum. Accipe igitur, Cardinalis illustrissime, ad posteriorem Epistolam tuam breve Responsum; quod ex ore ipso serenissimi Regis exceptum, scripto complecti, et ad te mittere sum jussus. Non petam nunc a te, ut ad haec legenda eam adhibeas aequitatem, quam Rex ad tua cognoscenda; mihi enim satis nota est tua eximia prudentia, et omni laude dignissima moderatio.

Universa posterioris Epistolae disputatio duabus constat partibus. Priore quinque observationes in medium afferuntur, quae thesin istam; Catholici appellatio nemini denegari potest, qui tria Symbola admittat, Apostolorum, Nicaenum, Athanasianum; qui item quatuor Oecumenica Concilia prima, Nicaenum, Constantinopolitanum, Ephesinum et Chalcedonense; postremo, qui omnia credat, primis quatuor seculis existimata ad salutem creditu necessaria; illustrant, et quomodo accipi debeat, ostendunt. Haec thesis in Responsione Regia locum propositionis majoris obtinebat. Altera pars adversus hypothesin sive assumptionem, quatuor affert [gap: Greek word(s)].

I. OBSERVATIO.

NOmen Catholici non simpliciter fidem denotat, sed etiam communionem cum Ecclesia Catholica. Iccirco veteres noluerunt Catholicos appellari eos, qui a communione Ecclesia recessissent, licet fidem retinerent. Unam enim esse Ecclesiam Catholicam, extra quam fidem et sacramenta habere aliquis potest, salutem non potest. In eam sententiam afferuntur multa e B. Augustino.

RESPONSIO REGIS.

CRedere Ecclesiam Catholicam, et credere Communionem Sanctorum, ut res diversae in Symbolo Apostolorum distincte ponuntur. Ac videtur prius illud eo potissimum fine insertum, ut discrimen statueretur inter Judaicam Synagogam, et Christianam Ecclesiam; quae non ut illa, populi unius finibus erat circumscribenda; sed longe lateque per omnes mundi regiones spargenda. Quare satis manifesta ratio non est, cur hujus observationis initio dicatur Catholici appellatio Communionem denotare. Sunt quidem duo ista conjunctissima; diversa tamen, sicut ostendimus. Credit vero Rex simpliciter, sine fuco et fallaciis, unicam esse Ecclesiam Dei, et re et nomine Catholicam, sive universalem, toto diffusam mundo; extra quam ipse quoque nullam salucem debere sperari affirmat. [note: 1612.] Damnat et detestatur eos, qui vel jam olim, vel postea, aut a fide recesserunt Ecclesiae Catholicae, et facti sunt Haeretici, ut Manichaei; aut a Communione, et facti sunt Schismatici, ut Donatistae: adversus quae duo praecipue hominum genera, omnia illa sunt a S. Augustino scripta, quae in hac observatione afferuntur. Laudat etiam Rex piorum Episcoporum prudentiam, qui in IV. Concilio Carthaginensi, ut hic vere observatur, formulae examinis Episcoporum interrogationem super hac re adjecerunt. Neque ignorat Rex, multa saepe veteris Ecclesiae Patres [gap: Greek word(s)] fecisse, pro bono pacis, ut loquebantur, id est, studio conservandae unitatis, ac mutuae Communionis abrumpendae metu. Quorum exemplum se quoque paratum esse profitetur aemulari, et sectantium pacem vestigia persequi ad aras usque, hoc est, quantum in hodierno statu Ecclesiae per conscientiae integritatem licet. Nemini enim se mortalium cedere, aut in dolore, quem capit gravissimum e membrorum Ecclesiae distractione, quam pii Patres tantopere sunt abominati; aut in cupiditate, quâ tenetur, Communicationem habendi cum omnibus, si posset fieri, qui membra sunt mystici corporis Domini nostri Jesu Christi. Haec quum ita sint, existimat nihilo tamen secius Rex, justissimam habere se caussam, cur ab iis dissentiat, qui simpliciter sine ulla penitus distinctione, aut exceptione, hanc Communionem sine fine urgent. Inter proprias Ecclesiae notas hanc fatetur esse cum primis necessariam; non esse tamen autumat veram ipsam Ecclesiae formam, et quod Philosophus appellat, [gap: Greek word(s)]. Didicit Rex e lectione Sacrae Scripturae, (neque aliter Patres olim sentiebant ad unum omnes) veram et [gap: Greek word(s)] Ecclesiae formam esse, ut audiant oves Christi vocem sui Pastoris, et ut Sacramenta administrentur rite et legitime, quomodo videlicet Apostoli praeiverunt, et qui illos proxime sunt secuti. Quae hac ratione sunt institutae Ecclesiae, necesse est ipsas multiplici Communione inter se esse devinctas. Uniuntur in capite suo Christo, qui est fons vitae, in quo vivunt omnes, quos Pater elegit pretioso sanguine ipsius redimendos, et vitâ aeternâ gratis donandos. Uniuntur unitate fidei et doctrinae, in iis utique capitibus, quae sunt ad salutem necessaria; unica enim salutaris doctrina, unica in coelos via. Uniuntur conjunctione animorum et verâ charitate, charitatisque officiis; maxime autem precum mutuarum. Uniuntur

[note: 1612.] denique spei ejusdem communione, et promissae haereditatis exspectatione: gnari se ante jacta mundi fundamenta praedestinatos effe, (de electis loquor) ut sint [gap: Greek word(s)], quod divinus ait Apostolus [note: Ephes. III: 6.]. Sed addit Rex, eandem tamen Ecclesiam, si aliquod ejus membrum discedat a regula fidei, pluris facturam amorem veritatis, quam amorem unitatis. Scit supremam legem esse in domo Dei, doctrinae coelestis sinceritatem, quam si quis relinquat, Christum relinquit, qui est [gap: Greek word(s)] Ecclesiam relinquit, [gap: Greek word(s)] [note: 1 Tim III: 15.] atque eo ipso ad corpus Christi desinit pertinere. Cum hujusmodi desertoribus nec vult, nec potest vere Catholicus communicare. [gap: Greek word(s)] [note: 2 Cor. VI: 15.]? Fugiet igitur horum Communionem Ecclesia, et dicet cum Gregorio Nazianzeno, [gap: Greek word(s)]. Nec dubitabit cum eodem Beato Patre, si opus fuerit, pronunciare, esse quendam [gap: Greek word(s)]. Quod autem in Ecclesia futura esset aliquando necessaria hujusmodi separatio, cum aliis Sacrae Paginae locis clare docemur, tum illa aperte declarat Spiritûs Sancti admonitio, non temere profecto Ecclesiae facta: [gap: Greek word(s)], inquientis, [gap: Greek word(s)] [note: Apoc. XVIII: 4.] Quaenam sit illa Babylon, unde exire populus Dei jubetur, non quaerit hoc loco Rex, neque super eo quicquam pronunciat. Hoc quidem res ipsa manifestissime ostendit; sive privata quaedam Ecclesia eo loco intelligitur appellatione Babylonis; sive universae pars major; eam prius fuisse legitimam Ecclesiam, cum qua pii pie communicarent: postea vero quam longius processit ejus depravatio, jubentur pii exire, et communionem abrumpere: ut facile sit ex his intelligere, non omnem communionem cum iis, qui de nomine Christi appellantur, Fidelibus esse expetendam; sed illam demum, quae fit salvâ doctrinae coelitus revelatae integritate. Jam ut ad propositum accedatur propius, negat Rex accuratam illam locorum Beati Augustini collectionem ad se quicquam pertinere. Omnia enim illa testimonia hoc solum evincere: nullam spem salutis superesse iis, qui a fide Ecclesiae Catholicae, aut ab ejusdem Communione discesserint: quod quidem et Rex, ut ante diximus, ultro concedit. Hîc vero Majestas ipsius petit a te, illustrissime Cardinalis, ut revocare in mentem velis, atque apud te perpendere, quantum sit discrimen inter [note: 1612.] Beati Augustini tempora et haec nostra; quam diverso sensu Ecclesia Catholica hodic nominetur, atque illis temporibus: quam sit mutata Ecclesiae facies et tota exterior forma, ut de interiore jam nihil dicamus. Nam olim quidem Ecclesia Catholica, civitati similis supra montem constitutae; quae, ut ait Christus, non potest abscondi, nullo pacto dubia erat; sed nota omnibus, perspicua, certa, ut de ea ambigere nemo sanae mentis posset. Erat enim, non ut stulti Donatistae dictitabant, nescio ubi in Meridie cubans, coacta in aliquem mundi angulum; sed longe lateque per Orbem terrarum diffusa, sub Imperatoribus florens, quorum dominatio ab Ortu ad Occasum, a Septentrione ad Meridiem porrigebatur. Erat videre Episcopos Orientis et Occidentis quotidie per Epistolas et proprios nuntios communicantes, et cum res postulabat, sibi invicem suppetias ferentes. Quod enim scribitur in Constitutionibus Clementis, omnes Episcopos [gap: Greek word(s)], atque ita esse quodammodo Oecumenicos, nunc attoniti legimus, nec credimus: tum autem quotidiana praxis esse verissimum ostendebat; potestque hoc exemplis ex Historia sexcentis facile demonstrari. Erant tum etiam in frequenti usu literae formatae, quarum commercio et contesseratione mirifice inter omnia Ecclesiae membra, quantumvis spatio locorum remota, Communio exercebatur. Accedebant, quoties erat opus, Concilia vere Oecumenica, non ut postea factum aliquando videmus, nomine Oecumenica, revera ex aliquot Europae Provinciis coacta. Et erat hoc temporibus priscis vinculum firmissimum, quo Ecclesiae Catholicae membra omnia in unius corporis compagem devinciebantur. Quod quidem corpus admodum propterea eminebat, in conspectu et certa notitia omnium sic positum, ut ignorari ne a volentibus quidem posset: una fides, una [gap: Greek word(s)], unum Catholicae corpus, partium frequens inter se visitatio, mirus omnium membrorum consensus, mira [gap: Greek word(s)]. Exciderat aliquis aut propter haeresin, aut propter schisma a Communione Ecclesiae unius; non dico unius e primariis, quae sedes erant quatuor Patriarcharum; sed eujusvis e longe minoribus? is, statim ut hoc innotuerat, a Communione totius Ecclesiae Catholicae censebatur exclusus. Nam quod exempla contrariae observationis occurrunt nonnulla, id vero jus commune non erat; sed usurpatio. Ausus erat aliquis, fidem toto Orbe approbatam

[note: 1612.] quamvis leviter incrustare? facile erat vel puero [gap: Greek word(s)] in sua novitate deprehendere. Fure autem veritatis deprehenso, omnes Pastores totius Orbis, si erat opus, commovebantur; nec semel commoti prius quiescebant, quam de medio malum sustulissent, et securitati ovium Christi consuluissent. Haec erat quondam Ecclesiae Catholicae designatio et felicitas; sed quae multa secula non duravit. Postea enim Imperio everso, mutatâque Reipublicae formâ, novae dominationes sunt exortae, multae, variae, moribus, linguis, legibus atque institutis invicem distinctae. Distractionem Imperii distractio Ecclesiae Catholicae est secuta; et illa omnia paullatim cessarunt, quae modo dicebamus conservandae unioni, et Communioni exteriori corporis Catholici apprime serviisse. Ex illo tempore Ecclesia Catholica, non desiit illa quidem esse; erit enim semper; neque portae inferorum praevaliturae unquam sunt adversus ipsam, in Christo vera petra, et fide Petri caeterorumque Apostolorum fundatam: sed minus illustris esse coepit; utpote in plures divisa, inter se, quod ad Communionem externam attinet, penitus separatas. Tum autem, quod praecipue dolendum, hac dissipatione effectum, ut partibus minus esset virium, quam fuerat toti corpori compacto ad resistendum inimico hominis, quem Christus docet, ad omnes occasiones esse intentum, ut bonam sementem lolio et zizaniis conspergat. Atque hoc evenisse quum hodie videamus oculis nostris, atque manibus ipsis palpando deprehendamus; ridiculum et longe absurdissimum, disputare an fieri olim potuerit, aut jam possit. Romana igitur Ecclesia, Graeca, Antiochena, AEgyptia, Abyssina, Moschovitica, et plures aliae, membra sunt, doctrinâ quidem et fidei sinceritate multum praestantia alia aliis; sed tamen membra Ecclesiae Catholicae; cujus compages, quod ad formam exteriorem, dudum est soluta. Quamobrem demiratur serenissimus Rex etiam atque etiam vehementer, cum videt, Ecclesias, quae fuere quondam integri corporis membra, jus omne universitatis ad se jam trahere, appellationem Catholicae sibi propriam facere, et reliquas omnes, quae in ulla re a se dissentiant, aut jugum servitutis detrectent, excludere Communione suâ, ac statim illas ad Catholicam nihil pertinere, audacter pronuntiare. Neque vero soli vos estis, qui hoc jus vobis vindicatis; faciunt hoc ipsum et alii. Nam quod gemens [note: 1612.] Rex dicit, multae hodie privatae Ecclesiae sunt, quae solas se credant esse illum populum [gap: Greek word(s)], quem appellant, Ecclesiam. Dares his vires quantas Romana habet; facerent quod illa jam facit; nec de caeteris clementius pronuntiarent. Quid quod multae hodie celebrantur sectae, quarum sectatoribus persuasissimum est, solos se aliquid in Literis Sacris videre, atque ut Poeta ait,

Verum quidem est, nullo unquam seculo defuisse Conventicula Sectariorum et [gap: Greek word(s)], quae de nomine Ecclesiae Catholicae se jactarent, et imperitos hoc illicio ad se attraherent; sed postremorum, ad quae pervenimus, temporum, peculiaris haec est calamitas insignita, quod Catholica Ecclesia, cui necessario, vel reipsa et actu, vel voluntate saltem et voto est adhaerendum, minus est hodie, quam erat olim, illustris, minus exposita oculis hominum, magisque [gap: Greek word(s)]. Quo studiosius faciendum sibi serenissimus Rex putat, ut in tanto variarum opinionum diluvio ad montes Sacrae Scripturae se recipiat, et quod olim Beatus Augustinus Donatistis consilium dabat, in verbis Christi Ecclesiam Christi quaerat. Sic et Beatus Chrysostomus, cum alibi, tum ex professo in Homilia in Acta XXXIII. tractans illam quaestionem: Quo pacto vera Ecclesia inter plures societates, quae hoc sihi nomen vindicant, possit discerni? duo docet esse instrumenta judicandi, et quaestionis hujus decidendae: primo quidem Verbum Dei, tum autem antiquitatem doctrinae, non ab aliquo recentiore excogitatae; sed ab ipso Ecclesiae nascentis principio semper cognitae. Haec duo [gap: Greek word(s)] Rex cum Ecclesia Anglicana, totâ voluntate amplectens, pronuntiat; eam demum se doctrinam pro vera simul et necessaria ad salutem agnoscere, quae e fonte Scripturae Sacrae manans, per consensum Ecclesiae veteris, ceu per canalem ad haec tempora fuerit derivata. Ut igitur huic sermoni finis imponatur, ad primam observationem respondet Rex: non posse eam sine vitio multiplici ad propositam hypothesin aptari. Ecclesiam enim Anglicanam adeo non descivisse a fide veteris Ecclesiae Catholicae, quam veneratur et suspicit, ut ne a fide quidem Romanae Ecclesiae desciverit, quatenus illa cum vetere Catholica consentit. Si quaeritur successio personarum; in promtu sunt nomina Episcoporum et series a primo nusquam interrupta. Si successio doctrinae: agite, periculum

[note: 1612.] facite: Concilium liberum date, quodque ab unius voluntate non pendeat. Parata est Ecclesia Anglicana fidei suae reddere rationem, et rebus ipsis evincere, auctoribus Reformationis hîc institutae non fuisse propositum, novam aliquam Ecclesiam condere, ut imperiti et malevoli calumniantur; sed quae erant collapsa, ad formam revocare quam fieri posset optimam; optimam autem judicarunt, nascenti Ecclesiae ab Apostolis traditam, et proximis seculis usurpatam. Fatetur Rex, Ecclesiam suam a capitibus non paucis ejus fidei et disciplinae, quam hodie Romanus Pontifex probat, et omnibus tuetur viribus, discessionem fecisse; verum eam Rex et Ecclesia Anglicana non defectionem a fide veteris Catholicae interpretantur; sed potius ad fidem Catholicam pristinam, quae in Romana novis inventis fuerat multipliciter mire deformata, reversionem, et ad Christum, unicum Ecclesiae suae magistrum, conversionem. Quare, si quis doctrinâ hujus observationis fretus, inferre ex illa velit, Anglicanam Ecclesiam, quia Romanae placita nonnulla rejicit, a veteri Catholica discessisse; non hoc illi prius Rex largietur, quam solidis rationibus probaverit, omnia, quae a Romanis docentur, (illa praecipue, quae volunt ipsi ut necessaria ad salutem credi ab omnibus) antiquae Catholicae a principio probata fuisse et sancita. Hoc vero neminem posse facere, aut unquam facturum; neminem certe hactenus fecisse, tam liquido Regi constat et Ecclesiae Anglicanae Antistitibus, quam solem meridie lucere. Postremo addit Rex, magnum se quidem crimen judicare, defectionem ab Ecclesia; sed huic crimini affinem se esse, aut Ecclesiam suam, penitus pernegat: Non enim fugimus, ajebat ejus Majestas; sed fugamur. Scit vero tua illustris Dignitas, ut qui optime, quam multi, quim praestantes pietate et doctrinâ viri, ab annis minimum quingentis, Reformationem Ecclesiae in capite et membris optarint; quam graves bonorum Regum ac Principum querelae sint saepe auditae, statum Ecclesiae fuis temporibus lamentantium. Quid profuit? nihil enim quicquam eorum ad hanc diem videmus esse emendatum, quae correctionis egere cum primis censebantur. Quare non veretur Ecclesia Anglicana, ne candidis aestimatoribus, in hac separatione, Donatistis simile quid fecisse videatur. Illi gratis et sine ulla caussa Ecclesiam Catholicam, gentium cunctarum assensu comprobatam; cujus neque disciplinam culpare poterant, [note: 1612.] deseruerunt: Angli ab ea Ecclesia, necessitate dirâ cogente, secessionem fecerunt, quam innumeri populi Christiani, veram Catholicam et universalem esse non concedunt, ut modestissime dicam, quamque in dogmatis fidei, et disciplinae forma multum variasse ab antiqua, multa assuisse nova vetustis, mala bonis, etiam e vestris Scriptores quam plurimi ingenue dudum sunt confessi: et vero notius jam est universo mundo, quam ut possit quisquam vel negare, vel etiam ignorare. Adde quod jugum Romanae servitutis ita durum per aliquot retro secula erat experta Ecclesia Anglicana, novis subinde vexationibus, et inauditis angariis atque exactionibus supra hominum fidem cruciata; ut vel illa sola caussa apud judices non iniquos a schismatis suspicione, et ut loquitur Augustinus de Donatistis, iniquae discissionis, posse videatur ipsam liberare. Non enim profecto Angli a charitate fraterna animi caussâ dissiluerunt, ut Donatistae, neque ut decem tribus populi Judaici, metu impendentis mali, quod nondum premebat, sed post plurium seculorum patientiam, post exanclatas inenarrabiles aerumnas; onus intolerabile, cui ferendo pares amplius non erant, neque permittebat conscientia, subductis cervicibus tandem excusserunt. Et vetus quidem Ecclesia, ut refractarios Donatistas ad suam Communionem revocaret, etiam commodis temporalibus Episcoporum resipiscentium, et aliorum quoque, admirabili charitate prospicere solita. Romana vero Ecclesia, ut gratiam cum Anglicana redintegraret, fulmina primo Bullarum, deinde vim, modo apertam, modo occultam adhibuit, proditores nefarios suscepti hîc parricidii manifestos, gremio suo excepit, et nunc cum maxime fovet; sententiam ex eadem caussa passos Martyribus adscribit, et eorum innocentiam contra divina omnia humanaque jura quotidie propugnat. Ipse Cardinalis Bellarminus, (dico [gap: Greek word(s)] sed dico, quod res est) inter parricidarum patronos princeps familiam ducit; qui etiam nuper, ut Regem serenissimum alliceret, istud mirae efficaciae ad persuadendum argumentum adhibuit: Angliae Regnum ad Papam pertinere; et Regem Angliae Romani Pontificis etiam in temporalibus esse subditum, atque feudatarium. Omitto alias et Regis et Ecclesiae Anglicanae, qua veteres, qua novas querelas, minime hoc loco commemorandas.

II. OBSERVATIO.

[note: 1612.] PRaeter absolute necessaria ad salutem, duo sunt genera rerum, quas vetus Ecclesia credidit: harum alterae utiles ad salutem; alterae licitae, et non repugnantes saluti. Si quis igitur fidem Antiquorum velit amplecti, etiam istas res ipsum oportet amplecti, et eo loco habere, quo habuit vetus Ecclesia.

RESPONSIO REGIS.

QUae non sunt existimata a piis Patribus absolute ad salutem necessaria; sed tantum utilia aut licita, parum abest, quin censeri inter [gap: Greek word(s)] debeant: erat enim initio libera eorum usurpatio, utpote non simpliciter necessariorum. In ejusmodi rebus necessitatem aliquam hodie comminisci aliquanto durius videtur. Statim enim sequetur necessitas usurpandi; sicut videmus usuvenisse in Ecclesia Romana; quae multa hodie observat ceu [gap: Greek word(s)] ad fidei integritatem necessaria; quae vetus Ecclesia vix nôrat, certe non ita usurpabat, tanquam plane essent necessaria. Pauca e multis exempla afferemus. Constat in primitiva Ecclesia usurpatam fuisse peccatorum Confessionem; sed longe aliter quam fit hodie: nam Auricularem Confessionem, uti apud vos exercetur, primis seculis fuisse in usu, nemo, opinor, dixerit. Fatetur Rex, primos e Patribus, qui illam instituerunt, suas habuisse rationes, cur existimarent, Confessionem illiusmodi ad salutem facilius inveniendam fore non inutilem; rem quidem absolute necessariam non crediderunt; multo minus sacramentum; aut non omnes certe: nam de B. Chrysostomo satis liquet, Auricularem Confessionem ipsum a suis non exegisse. Nunc ventum eo videmus, ut vix aliquid minus huic Confessioni tribuatur, quam precioso Christi sanguini, quo sumus redempti: adeo praecise ejus absoluta quaedam necessitas urgetur. Unde paullatim nata illa doctrina in Ecclesia Romana, de arcano Confessionis nullam omnino ob caussam evulgando. Quia enim credebant, ad salutis portum sine hac Confessione perveniri non posse, omnia ejus impedimenta putarunt tollenda esse necessario. Tandem igitur eo processit haec doctrina, ut jam Reges occidere, aut sinere occidi, ne peccatum quidem esse videatur, praeut si quis Confessionis sigillum rumperet: quod multi vestrorum Theologorum, imprimis autem Interpretes Juris Canonici libris editis docuerunt. Quin etiam hoc ipsum mihi totidem verbis [note: 1612.] Lutetiae affirmavit Binetus Jesuita [note: Supra, pag. 418.], sicut mox dixisse tibi memini. Scimus etiam, neque fortasse tua illustris Dignitas illud ignorat, esse alium in Galliis Jesuitam, qui nuper ausus dicere: Si Dominus noster Jesus Christus in terris versaretur morti obnoxius, et aliquis sibi in Confessione dixisset, velle illum occidere; prius quam Confessionem revelaret, passurum se, (horresco referens!) ut Christus occideretur. Quae horrenda blasphemia a quo principio sit orta, vides. Sic abstinentiam a vino delicatioribusque cibis, et stata jejunia, atque xerophagias, inter res utiles ad salutem facilius consequendam vetus Ecclesia posuit; neque Rex negat, si commoda adjiciatur interpretatio, ex mente ipsius primitivae Ecclesiae, Sed harum observationem severius jam exigi Rex non probat, quam eorum, quae diserte Literis Sacris continentur. Sic caelibatus Ministrorum Ecclesiae olim laudabatur, nunc imperatur, et ceu res penitus necessaria exigitur; de quo mox plura. Sic quum dicat Paulus [note: Corinth. IX: 27.] se corpus suum [gap: Greek word(s)], eos qui divini Apostoli exemplum imitantur, laudat Rex, et beatos pronuntiat; illos vero detestatur, qui cilicia, Laconicas [gap: Greek word(s)], et id genus corporis vexationes, vel ut ipsi appellant, satisfactiones, aut inter caussas ponunt salutis, aut tanti certe faciunt, ut illuviem, paedorem, scabiem, et agmen pediculorum ex ea caussa ortum, instar perfectae sanctimoniae habeant. Sed ex omnibus istiusmodi eos potissimum Rex detestatur, qui more Sacerdotum Baal corpus sibi verberibus lacerantes, Deum nobis fingunt humani sanguinis avide sitientem, qualem Pagani suam Bellonam crediderunt. Illos vero laudat Rex, qui flagellandos suam vicem pretio conducunt; ut meritum poenarum, quas alii luerunt, sibi applicetur: ita fit ut quicquid delirent divites, plectantur pauperes; nec sequitur nocentem poena, sed miserum et egenum. Rex igitur ut non invitus dabit, nemini hodie fas esse damnare ea, quae constiterit primorum seculorum Patres unanimi consensu probasse, tanquam utilia aut licita; sic adstringi se ullâ necessitate absolutâ eadem usurpandi non patitur. Existimat enim, res esse naturâ suâ contrarias, [gap: Greek word(s)]. Sed de his uberius in sequenti observatione.

III. OBSERVATIO.

QUum in Religionis negotium non una species necessitatis cadat, videndum est, ne vocis ambiguitate fallamur,

[note: 1612] quoties de rebus loquimur ad salutem necessariis. Esse enim necessitatem quandam absolutam, quandam sub conditione; aliam medii, aliam praecepti. Esse etiam necessitatem credendi, quae omnes sine exceptione Christianos adstringat, et quae non omnes generatim. Postremo esse necessitatem aliam actionis, aliam approbationis.

Responsio Regis.

OBservationis hujus doctrinam, quae varias necessitatis species docte, accurate, subtiliter et admodum copiose explicat, adeo non improbat serenissimus Rex, ut contra existimet, his distinctionibus sublatis multiplicem confusionem in rebus Religionis exorituram. Nam quid periculosius fingi potest, quam si aut absolute necessaria credantur, necessaria sub conditione, aut contra? Nec minus utilis, ut in domo Dei omnia recte atque ordine gerantur, distinctio est, inter alias necessitatis species, quae hîc explicatur. Ne in exemplis quidem appositis, quicquam Regi observatum, quod admodum improbaret. Verissime autem scriptum esse in explicatione [gap: Greek word(s)] Rex arbitratur, rerum absolute necessariarum ad salutem, non magnum esse numerum. Quare existimat ejus Majestas, nullam ad ineundam concordiam breviorem viam fore, quam si diligenter separentur necessaria a non necessariis: et ut de necessariis conveniat, omnis opera insumatur; in non necessariis, libertati Christianae locus detur. Simpliciter necessaria Rex appellat, quae vel expresse Verbum Dei praecipit credenda faciendave, vel ex Verbo Dei necessariâ consequentiâ vetus Ecclesia elicuit. At quae ex institutione hominum praeter Verbum Dei, quamvis pie et prudenter, pro tempore in usum Ecclesiae sunt recepta, mutari, molliri, antiquari posse existimat; et quod Pius II. de caelibatu Clericorum dicebat, Bono olim jure sancitum, meliore nunc iri antiquatum, id in genere de plerisque observationibus Ecclesiasticis, extra Verbum Dei introductis, posse usurpari Rex credit. Si ad decidendas hodiernas controversias haec distinctio adhiberetur, et jus divinum a positivo candide separaretur, non videtur de iis, quae sunt absolute necessaria, inter pios et moderatos viros longa aut acris contentio futura; nam et pauca illa sunt, ut modo dicebamus, et fere ex aequo omnibus probantur, qui se Christianos dici postulant. Atque istam distinctionem serenissimus Rex tanti putat esse momenti [note: 1612] ad minuendas controversias, quae hodie Ecclesiam Dei tantopere exercent, ut omnium pacis studiosorum judicet officium esse, diligentissime hanc ex plicare, docere, urgere. Nunc de exemplis nonnullis, quae in hac observatione proponuntur, quaedam dicemus. Inter absolute necessaria, non quidem simpliciter, verum ex institutione divina, ponitur baptismus infantium, quem nos, inquis, ad hanc speciem necessitatis referimus. Deinde subjicitur locus B. Augustini, quo negatur praecise, posse infantes non baptizatos servari. Hîc primum Rex profitetur, necessitatem baptismi ex institutione divina non minus aut sibi, aut Ecclesiae Anglicanae probari, quam vobis. Non astringit quidem Ecclesia Anglicana gratiam Dei mediis, quod ne per doctrinam quidem Scholasticorum aliquot e melioribus licet; quia tamen hanc Deus rationem ordinariam ad peccatorum remissionem impetrandam in Ecclesia sua instituit; et eos, qui renati non fuerint ex aqua et spiritu, intrare posse regnum coelorum Christus ipse negat; sedulo hîc provisum est legibus Ecclesiasticis, ut quovis tempore et loco baptizandi infantes suos parentibus esset facultas. Quod igitur de nascente olim Ecclesia dixit Tertullianus [note: De Baptismo, cap. XVII.], baptizare Episcopum, Presbyterum, Diaconum; postremo etiam Laicis jus esse, in extremae videlicet necessitatis casu; hoc ipsum in Ecclesia Anglicana, quod ad Episcopos, Presbyteros et Diaconos, hodieque servatur, sine ulla vel loci vel temporis rigida et penitus inviolabili observatione: Laicorum vero baptismum, aut foeminarum, ut fieri legibus suis vetat, sic factum ex legitima formula quodammodo non improbat, baptismum esse pronuntians, etsi non legitime administratum. Serenissimus vero Rex tanti hoc Sacramentum facit, ut quosdam in Scotia Ministros, quum nescio quas novae disciplinae ordinationes praetexerent, quo minus moribundos infantes rogati a parentibus baptizarent, metu supplicii injecto ad officium compulerit, minatus extrema, nisi parerent. Itaque verba Augustini, quae non baptizatos vitâ aeternâ privant praecise, si de via ordinaria intelligantur, quam solam Christus nos docuit; nihil Rex habet, quod illi sententiae opponat: sin autem negatur simpliciter, posse Deum Opt. Max. [gap: Greek word(s)] servare; diritatem hujus sententiae et Rex, et Ecclesia Anglicana abominantes, Augustinum durum et [gap: Greek word(s)] infantum patrem fuisse pronuntiant. Omnino utrumque extremum

[note: 1612] pari diligentiâ Rex fugiendum autumat, ne aut Dei manum abbreviemus, et infinitae bonitati ipsius injuriam faciamus, si rigidam hanc sententiam amplectamur; aut Baptismum ponentes, cum nonnullis, inter ea, quae adsint, vel absint, non multum interest, Sacramentum a Deo institutum pro re levi ducere videamur. Magnus sane vir fuit Augustinus, pietate et doctrinâ admirabilis; cujus tamen proprias opiniones neque Rex pro dogmatis fidei admittit, neque vos admittitis. Nam verbi gratiâ, S. Eucharistiam infantibus ad salutem esse necessariam, non minus quam Baptismum, credidit post Innocentium Primum Augustinus, et multis suorum scriptorum locis pronuntiavit: vos non creditis, neque acceptam a vobis doctrinam Ecclesia Anglicana mutavit. Inter illa, quae necessitatem actionis certis personis imponunt, conjugium numeratur: Si quis sobolem tollere voluerit, inquis. Rursus autem paullo post, ubi exponitur necessitas approbationis, recensetur electio vitae in virginitate aut caelibatu degendae. Quae Rex quum legeret, non reprehendit ille quidem; sed potuisse tamen aliquid ad utrumque exemplum commode adjici, judicavit. Nam e priore exemplo videtur sequi, nullam esse aliam matrimonii caussam necessariam, praeter spem sobolis: atqui expressis verbis docemur a Paulo Apostolo [note: 1 Corinth. VII: 9.], etiam illos teneri nuptias cogitare, quibus non contigerit continentiae donum: [gap: Greek word(s)] Non est exigui momenti haec adjectio. Remedii enim necessarii et regulae Apostolicae contemptus, quibus quantisque flagitiis quotidie in Ecclesia Romana occasionem praebeat, ignorat nemo. Studium igitur vivendi in virginitate aut caelibatu, in continentibus mirum in modum sibi probari Rex profitetur: et quum singulari Dei beneficio, Sacrae Literae familiarius sint ejus Majestati notae, quam vulgo soleant esse Principibus; non fugit ipsum, quid Paulus de re tota pronuntiet, quae ejusmodi vitae in utroque Foedere legantur exempla, quae praemia [gap: Greek word(s)] sint proposita. Sed quod Theologi apud vos passim docent, praesertim autem Juris Canonici Doctores, concubinatum, scortationem, et foeda alia, [gap: Greek word(s)], tolerabiliora esse in Ministris Ecclesiae, quam legitimas nuptias, et [gap: Greek word(s)] id vero Rex facinus esse judicat plane detestabile, Dei atque hominum odio dignissimum. Opponit Rex omnibus omnium Sophistarum cavillis, atque [note: 1612.] adeo omni humanae auctoritati, Spiritûs Sancti oraculum, per Apostoli, [note: 1 Corinth. VII: 9.] os pronuntiatum, [gap: Greek word(s)]. Quemadmodum autem magno belli Duci antiquior cura esset debet, ne damnum aut cladem ipse accipiat, quam ut hosti inferat; sic in electione vitae aut conjugatae, aut caelibis, piis hominibus ante omnia cavendum esse Rex affirmat, ne jus divinum migrent: tum autem, si cui est facultas, utatur sane bono naturae. Scimus usu tritam esse calumniam, non esse Ecclesiam Anglicanam legitimam Ecclesiam, quia ejusmodi votorum usus hîc nullus. Quid tum vero, si non fiat votum, quum res ipsa non ignoretur? Sunt enim multi inter Episcopos, et alios Ecclesiae Pastores, qui sine ostentatione voti nuptiis abstineant, et sine ulla fabula, sine ullo sinistro rumore, caste sancteque vitam exigant. Ipsa quoque Monachorum Coenobia Rex optimus et pietatis studiosissimus soluturus omnino non fuit, [certe non omnia] ut saepe affirmantem audivi, si invenisset integra, et primae institutionis legem servantia. Optaret vero serenissimus Rex etiam atque etiam, ut Patribus Tridentinis, qui ne precibus quidem summorum Regum et Principum adduci potuerunt, quo publice honestati hac in parte consulerent, venisset in mentem, a quo principio hodierna doctrina sit profecta. Nam quum initio caelibatus inter utilia instituta poneretur et consilia, postea sunt adjecta vota; postremo ad hanc absolutam necessitatem est perventum, quae hodie apud vos obtinet, lege Dei valere jussa, et pedibus mortalium indignissime conculcata. Quod in fine observationis hujus additur, male illos affirmare, fidem se et disciplinam eandem cum veteri Catholica retinere, qui alia eorum probent, alia improbent, quae prisca Ecclesia ad salutem credidit necessaria, ersi sub diversa specie necessitatis; id quo spectet, satis Rex intelligit. Respondet igitur: nolle se quidem Ecclesiam suam, ut speculum sine macula, et quasi perfecte pulchram sine ruga, sine naevo praedicare; hunc enim Pharisaismum se suosque aliis lubenter relinquere: illud tamen certo, clare et liquido sibi constare, si notae [gap: Greek word(s)] quaerantur, et vere necessaria ad salutem spectentur, aut etiam ad decorem. Ecclesiae, nullam in Orbe terrarum, [Deo uni sit laus et gloria] inventum iri, quae propius ad fidem, aud speciem antiquae Catholicae accedat. Nullam excipere se, ne Romanam quidem; quae novis inventis, cum ad augendam

[note: 1612] superstitionem, tum ad stabiliendam dominationem suam, et imperium in Reges et Principes, et populos terrae universos excogitatis, fidem et disciplinam veteris Catholicae, varie interpolavit, varie mutavit, et a primitivae Ecclesiae puritate atque simplicitate in multis quam longissime recessit.

IV. OBSERVATIO.

QUando quaeritur de fide antiquae Ecclesiae, sunt qui uno aut altero seculo, post jacta Ecclesiae fundamenta, Antiquitatem circumscribant; aequum vero esse, ut ad disceptandas hodiernas controversias id potissimum tempus sumatur, de quo inter contendentes constabit, non solum veram fuisse Ecclesiam temporis illius Ecclesiam; sed etiam tunc maxime floruisse, et splendorem illum obtinuisse, quem ipsi tot Prophetarum oracula erant pollicita. Id autem esse tempus, quo prima quatuor Concilia Oecumenica includuntur, a Constantino Imperatore ad Marcianum. Atque hoc vel propterea aequissimum esse, quia primorum seculorum paucissima extant monumenta; illius vero temporis, quo praecipue Ecclesia florebat, longe plurima; ut facile ex ejus aetatis Patribus et eorum scriptis, fides ac disciplina veteris Catholicae possit agnosci.

Responsio Regis.

HOc postulatum parum illis aequum videbitur, qui in universam Ecclesiae primitivae Historiam, Actuum Apostolicorum, divino illo quidem, sed tamen unico libello, volunt contineri. Ab horum sententia longe abest aequissimus prudentissimusque Rex, qui in Epistola Monitoria sua, quanti face ret Patres, etiam quarti aut quinti seculi, ingenue declaravit. Nec dubitat Rex cum Augustino pronuntiare; quod probatum fuerit, Ecclesiam a prima sua origine, ad illa usque tempora servasse, id tanquam impium velle rejicere, insolentissimae esse insaniae. Tres enim recti notas Vincentii Lirinensis, a principio, ubique et semper, dudum amplecti se, vere, nec simulate ejus Majestas est professa. Rex igitur et Ecclesia Anglicana, quatuor prima Concilia Oecumenica quum admittant, eo ipso satis declarant, verae ac legitimae Ecclesiae tempus non includere se uno aut altero demum seculo; verum multo longius producere, et Marciani Imperatoris, sub quo Chalcedonense Concilium est celebratum, tempus complecti. Sed quod in hac observatione pluris videntur aestimari tempora post Constantinum, [note: 1612] quam anteriora; id vero serenissimus Rex valde miratur, et omnino haut probat. Fatetur Rex, quarti seculi Ecclesiam gloriâ, splendore, opibus ac doctorum virorum copiâ, magis quam priora floruisse; at rectitudine fidei, quam [gap: Greek word(s)] dicunt, et incorruptae disciplinae sinceritate, aut purem, aut etiam superiorem priorum seculorum Ecclesiam fuisse, dubitare posse putat Rex mortalium neminem. Leguntur passim apud pios Patres quarti seculi, Basilium, Nazianzenum, Hieronymum, Chrysostomum, Augustinum, alios, gravissimae querelae de vitiis Ecclesiarum suarum, et variis depravationibus; neque potest ambigi, quo longius ab origine prima recedebatur, eo etiam longius a primaeva puritate et simplicitate esse recessum. Quare si de verrenda et mundanda domo Dei serio cogitatur, cur ad Apostolica tempora, aut Apostolicis proxima non potissimum respiciatur? Verum quidem est, partem multo maximam illius temporis in tenebris, situ et squallore, propter continuas persecutiones, piis esse transactam; sed videamus etiam atque etiam, ne in hac quoque re, melius sit ire ad domum luctûs, quam ad domum convivii. Paupertas et Calamitas bonae mentis sorores audiunt; divitiae et gloria non eandem famam obtinent. Quod si non adeo multi eorum temporum Scriptores ad nostram aetatem pervenerunt, at pervenerunt tamen nonnulli, quorum ratio habeatur dignissimi. Vel unicus certe Christi Martyrsanctissimus Cyprianus, primitivae Ecclesiae [gap: Greek word(s)] et disciplinam totam melius nos docuerit, quam multi alii, qui in quarto seculo vixerunt. Summa igitur Regiae Responsionis ad hanc observationem est, facile passuram ipsius Majestatem, ut e Patrum scriptis quarti seculi argumenta afferantur; eâ tamen lege atque conditione, ut pro vere antiquis, et ad salutem necessariis illa sint admittenda, quae non nunc primum fuerint nata; sed quae ab origine prima nascentis Ecclesiae observatione continuâ ad illos pervenisse constiterit.

V. Observatio.

CUm unanimis Patrum consensus quaeritur, sunt qui tunc de eo satis liquere contendant, quando res eadem totidem verbis apud omnes Patres reperitur: quorum sententia, quum sit palam iniqua, aequius fuerit ad consensum Patrum cognoscendum, duas hasce regulas adhiberi. Prior est, ut tunc existimetur satis probatus esse consensus Patrum, quando eminentissimi quique singularum

[note: 1612] nationum, in rei alicujus affirmatione consenserint, neque illis sese quisquam opposuerit, qui quidem orthodoxus censeretur. Sic B. Augustinus contra Donatistas, postquam e prioribus Scriptoribus insigniores undecim laudasset; Patres Concilii Ephesini, postquam contra Nestorium decem protulissent, de unanimi consensu Ecclesiae prioris fidem se abunde fecisse crediderunt. Posterior regula haec est: Quando Patres non ut Doctores loquuntur, neque dicunt hoc aut illud sic esse credendum, aut sic faciendum; sed tanquam testes eorum, quae suis temporibus Ecclesia universalis credebat, aut faciebat, dicunt hanc esse fidem aut praxin Ecclesiae Catholicae per totum orbem terrarum; tunc eum honorem illis habendum esse, ut ad unanimem consensum Ecclesiae, ejusmodi affirmatio satis credatur valere.

RESPONSIO REGIS.

ESt quidem aequissima postulatio, ut de communi consensu partium hodie contendentium, ratio ineatur utiliter utendi veterum Patrum auctoritate. Nam primitivae Ecclesiae testimonio et pondere sublato, controversias hodiernas finem nunquam, [gap: Greek word(s)] accepturas, neque ullâ disputatione fore terminandas, ultro serenissimus Rex agnoscit. Ut igitur conveniat inter utrosque, quid et quantum Patribus sit tribuendum, et quatenus eorum auctoritati sit deferendum, non fuerit inutile certas regulas de mutuo partium consensu componi, quae modum rei praescribant. Inter alios plures ei proposito utiles ac necessarios Canones, etiam duobus hisce locum posse concedi, Rex autumat. Sed quoniam hodie non de Ceremoniis controvertitur, aut aliis mediocris momenti rebus; verum de fidei articulis aliquot, et de dogmatis ad salutem pertinentibus, multo sollicitius dandam esse operam Rex judicat, ut ante omnia de hac regula inter omnes conveniat: Dogmata fidei, et quicquid ad salutem necessarium meretur credi, e sola Scriptura Sacra peti debere, neque aquorumvis mortalium auctoritate pendere; sed e Verbo Dei duntaxat, quo suam ipse nobis voluntatem per Spiritum Sanctum declaravit. Patribus enim et Ecclesiae veteri, fidei articulos eliciendi e Sacra Scriptura, et explicandi jus fuisse; novos articulos comminiscendi nullum jus fuisse. Isto posito fundamento, [gap: Greek word(s)] Paginae sua majestas manebit sarta, tecta, et piis Patribus quae debetur reverentia praestabitur. Hoc voluisse omnes veteris Ecclesiae Doctores, facile potest ex [note: 1612] eorum scriptis demonstrari. Nam quid in eorum libris occurrit frequentius, quam haec verba? [gap: Greek word(s)]: quae docentur in Ecclesia Dei, e Verbo Dei peti debent: aut haec? [gap: Greek word(s)], judicium de controversiis in causa Religionis penes Scripturam esto. Aut cui jam nota non sunt verba aurea Basilii Magni, in libello de Fide? [gap: Greek word(s)] Et ad propositas quidem observationes haec dicta sunto.

Sequuntur jam quatuor [gap: Greek word(s)]. Accedens enim tua illustris Dignitas ad hypothesin, ut evincat, non credere serenissimum Regem, quae olim Catholica Ecclesia credidit, quatuor id argumentis instituit demonstrare, ex iis rebus petitis, quae ad exteriorem Dei cultum pertinent, sive liturgiam, et praxin quotidianam. Cur autem has potissimum [gap: Greek word(s)] afferat, hanc rationem postea reddit; quia si de his esset conventum, de caeteris futura sit facilis conventio. Optaret equidem Regia Majestas, illustrissime Cardinalis, posset hoc sperari: sed recordanti ipsi et animo reputanti, quid illud sit, quod a vestris Scriptoribus praecipuâ curâ et acriore contentione urgeatur, non magna illi concordiae spes apparet, ne tum quidem, si de istis quatuor capitibus a te propositis fuerit conventum. Non enim jam de istis, aut omnino de ullo Religionis Christianae capite, acrius disputatur, quam de Romani Pontisicis imperio. Is unus est hodie fidei articulus, a quo caeteri omnes pendent. Quid igitur bonae spei restat, nisi in illius bonitate et misericordia, cujus unius est, malis Ecclesiae medicinam facere? In illo speremus, etiam contra spem. [gap: Greek word(s)]. Ut redeamus in lineam, quatuor [gap: Greek word(s)] contra Liturgiam Ecclesiae Anglicanae allatae sunt istae:

SI in sacrosanctis Religionis Christianae mysteriis nihil credere Fideles existimandi sunt, nisi cujus rationes

[note: 1612] omnes habent perspectas, et modum tenent; nae multa Christiani reperientur non credere, quae ipsi tamen firmissimâ se fide credere non dubitant, Christum Dominum nostrum Dei Patris Filium esse, ante omnia secula a Patre generatum; eundem quum sit verus Deus, carnem humanam assumsisse in utero B. Virginis; ex illa natum esse, virginitate matris illaesâ; divinam naturam humanae in eandem hypostasin uniisse: haec, inquam, et similia his plura, credere se omnes profirentur Christiani, a quibus tamen si modum quaeras, quo ista sunt facta, aliud fidem esse Theologicam dicent, aliud humanam scientiam; pieque usurpabunt Galeni, parum alioquin idonei pietatis magistri, verba eximia e libro XV. de usu partium: [gap: Greek word(s)] Patres vero quoties nos dehortentur a quaestione [gap: Greek word(s)] et curiositate modi explicandi in divinis mysteriis, si aggrediar hîc adnotare, longum fecero. Gregorii Nazianzeni verba sunt tibi nota in Oratione priore, De Theologia: [gap: Greek word(s)]. Et alio loco idem: [gap: Greek word(s)] Erat Gregorio res cum Arrianis, pervicacissimis Haereticis; quorum impiae curiositati, non subtilitate disputandi conatur satisfacere; sed tanti arcani modum et rationem quaeri vetans, silentium illis indicit. Hac piâ moderatione si Rex et Ecclesia Anglicana in sacrosancto Eucharistiae mysterio utuntur, quae, obsecro, invidia est? Legimus in Euangeliis, Dominum nostrum, cum hoc Sacramentum instituebat, panem sumpsisse, et dixisse, Hoc est corpus meum: quomodo panis corpus suum esset, ne verbulo quidem uno explicuisse Christum legimus. Quod legit Ecclesia Anglicana, hoc pie credit; quod non legit, pari pietate non inquirit. Mysterium istud magnum esse, humano ingenio incomprehensibile, ac multo magis inenarrabile, fatetur et docet: de efficacia illius sentit quam augustissime: ad Sacram Mensam accessuros conscientiae omnes scrutari recessus, et peccata confiteri, utique apud Deum; sed et, si opus fuerit, apud Presbyterum, jubet; accedentes, ut ad omnem humilitatem et devotionem se componant, sedulo monet; genibus flexis Communionem corporis Christi accipit; nec [note: 1612] solum in communi Conventu panem mysticum Fidelibus dividit; sed etiam morientibus hoc viaticum, ut appellant Patres Concilii Nicaeni, et tota Antiquitas, administrat. Postremo, quum ab omni curiositate velit Rex suorum ingenia abstinere, quaecunque tamen pii Patres primorum seculorum, ad commendationem ineffabilis mysterii dixerunt, ea ipse admittit: Patrum etiam verba, [gap: Greek word(s)] et similia, ex mente ipsorum si accipiantur et exponantur, non rejicit. Haec Regis et Ecclesiae Anglicanae doctrina, si vobis non satisfacit, nempe illud restat, ut Transsubstantiationis dogma, quo vobis placatis possit uti, approbet. Istud vero non est rei veritatem pie credere; sed importunâ curiositate modum decernere; quod Rex cum Ecclesia sua nunquam est facturus, nunquam probaturus. Miratur vero serenissimus Rex, quum fateatur tua illustris Dignitas, non [gap: Greek word(s)]; quaerere vos, ut credatut Transsubstantiatio, sed ut de praesentiae veritate ne dubitetur; Ecclesiam Anglicanam, quae toties id se credere publicis scriptis est testata, necdum vobis fecisse satis. Ut igitur certo cognoscas, quid in hac Ecclesia super illa re credatur, quid doceatur, describam hîc reverendissimi viri, Domini Episcopi Eliensis [note: Lancelotti Andrews.], locum integrum, e libro, quem paucos ante menses adversus Cardinalem Bellarminum edidit. Sic ille capite primo: Quod Cardinalem non latet, nisi volentem et ultro, dixit Christus: Hoc est corpus meum; non, Hoc modo est corpus meum. Nobis autem vobiscum de objecto convenit, de modo lis omnis est. De Hoc est, fide firmâ tenemus, quod sit; de Hoc modo est, (nempe transsubstantiato in corpus pane) de modo quo fiat, ut sit Per sive In, sive Cum, sive Sub, sive Trans, nullum inibi verbum est. Et quia verbum nullum, merito a fide ablegamus procul; inter scita Scholae fortasse, inter fidei articulos non ponimus. Quod dixisse olim fertur Durandus, neutiquam nobis displicet; verbum audimus, motum sentimus, modum nescimus, praesentiam credimus; praesentiam, inquam, credimus, nec minus quam vos veram. De modo praesentiae nihil temere definimus; addo, nec anxie inquirimus, non magis quam in Baptismo nostro, quomodo abluat nos sanguis Christi; non magis quam in Christi Incarnatione, quomodo naturae divinae humana in eandem hypostasin uniatur. Inter mysteria ducimus (et quidem mysterium est Eucharistia ipsa,) cujus quod reliquum est, debet igne absumi, id est,

[note: 1612.] ut eleganter in primis Patres, fide adorari, non ratione discuti. Haec fides Regis, haec fides Ecclesiae Anglicanae. Quae ut brevi compendio rem omnem complectar, in Coena Domini realiter participem se fieri credit corporis et sanguinis Christi, ut Patres Graeci dicunt, et quod Bellarminus ipse fatetur, spiritualiter. Per fidem enim Christum apprehendunt et manducant; creduntque nullum aliud manducationis genus ad salutem utile esse posse. Quod et omnes vestri semper fassi sunt.

Ad II. [gap: Greek word(s)] de sacrificio in Ecclesia Christiana.

VEteris Ecclesiae Patres sacrificium in Religione Christiana unum agnovisse, quod in locum successisset omnium Legis Mosaicae sacrificiorum, neque ignorat Rex, neque negat. Sed hoc sacrificium nihil esse aliud contendit, nisi commemorationem ejus, quod semel in cruce Christus Patri suo obtulit. Quare Beatus Chrysostomus, quo frequentius nemo hujus sacrificii meminit, in nonum caput Epistolae, postquam [gap: Greek word(s)] nominasset, continuo subjungit, sive explicationis, sive etiam correctionis loco, [gap: Greek word(s)]. Illa locutio [gap: Greek word(s)], quam vim habeat, scis ipse omnium optime. Saepe autem Ecclesia Anglicana professa est, de verbo nullam se litem moturam, si modo impetrari a vobis posset, ut pristinâ fide in integrum restitutâ, quae contra usum veteris Ecclesiae a vobis usurpantur, tollerentur. Nam Eucharistiae celebrationem sine communicantibus, et universam illam privatarum Missarum nundinationem, multis etiam vestrorum Theologis damnatam, certum est a perversa doctrina de hoc sacrificio originem habuisse. Quod autem ad extrahendas defunctorum animas e flammis Purgatorii sacrificia Missarum exiguntur, et quidem saepe repetita; otiosorum hominum et simplicitate populorum ad quaestum suum impie abutentium, delirium esse, Rex non dubitat. Tollantur hi et similes his alii crassi foedique abusus, qui apud vos obtinent; ab Ecclesia Anglicana, quae in sua Liturgia expressam sacrificii mentionem habet, facile impetraveris, ut in veteris Ecclesiae usu acquiescat. Quamobrem serenissimus Rex quum nuper ei essent narrata, quae paullo ante in celeberrimo Conventu Dominicanorum docte fuerant a te dispucata, de duplici sacrificio, expiationis nempe, et commemorationis, sive religionis sibi quoque idem probari, multis audientibus pronuntiavit, et nunc etiam [note: 1612.] ut hoc ipsum tibi confirmarem, ejus Majestas me jussit.

Ad III. [gap: Greek word(s)] de precibus pro mortuis.

COnsuetudinem esse vetustissimam, ut in publicis Ecclesiae precibus commemoratio fiat defunctorum, et quies illis petatur a Deo, qui in pace Ecclesiae sunt mortui; pauci hodie ignorant, nedum serenissimum Regem hoc fugiat. Eum morem a charitatis vehementia esse profectum, non videtur ambigendum. Sed et fidem suam de futura resurrectione, vetus Ecclesia eo pacto approbavit. Hunc ritum Ecclesia Anglicana etsi non damnat in primis seculis, hodie tamen sibi non putat retinendum, idque propter caussas et plurimas, et gravissimas. Nonnullas de mulltis hîc attingemus. Prima omnium est, quia sine ullo praecepto supremi in Ecclesia sua Legislatoris Christi primo fuisse eum morem introductum, habet persuasissimum; neque hactenus contrarium hujus a vestris Doctoribus potuit demonitrari. Quare etsi non tantum sibi sumit Rex, sicut in Monitoria sua dudum est protestatus, ut veteris Ecclesiae usu probatum institutum ausit condemnare; nihil tamen dubitat ejus Majestas, Ecclesiam suam nullâ ejus necessitate hodie teneri. Nam quicquid est, quod hac in parte veteres Fideles fecerunt; id omne Rex ad illud caput utilium vel licitorum refert, de quo in secunda observatione est dictum; ad ea certe, quae absolute necessaria sunt, nullâ ratione persuadebitur, hunc ritum pertinere. Unde enim illa necessitas? Non ex Lege Dei, qui hoc nunquam imperavit. Si ab eo fonte non est, nulla profecto est. Posuimus enim sola ad salutem necessaria existimari debere, quae aut expresse continentur in Verbo divino, aut necessariâ consecutione inde fuerint deducta: quorum neutrum hîc locum habet. Ea vero, quae vetus Ecclesia sine ulla necessitate aut credidit aut fecit, libera hodieque nobis esse debere, ante dictum est. Secunda ratio est, quod licet fateatur Rex, hanc consuetudinem antiquissimos Auctores habuisse; a principio tamen et temporibus Apostolicis, unde omnis Ecclesiae antiquitas repeti debet, sic factum esse, nemo ad hanc diem potuit probare. Accedit, quod preces, quae olim fiebant, et modo et fine multum ab iis differebant, quae fiunt hodie et docentur. Tertiam rationem adjicit Rex, quod ubi semel preces pro defunctis admissae fuerunt in Ecclesiae ritus, mox pudendorum errorum et plus quam anilium superstitionum

[note: 1612.] caterva ingens agmine facto in Ecclesiam irrupit. Judicent vero aestimatores aequi, utris potius Catholicorum appellatio sit deneganda; Regine et subditis ipsius, qui rem nullâ necessitate introductam, propter insecutos errores desinunt usurpare, aut jam sibi licitam putare; an vestris hominibus, qui omnes superiorum seculorum, quamvis foedos et perniciosos errores, sophisticis cavillis mirâ pertinaciâ defendere malunt, quam corrigere.

Ad IV. [gap: Greek word(s)] de invocatione Sanctorium.

DE Sanctorum invocatione serenissimus Rex dicit idem, quod de precibus pro defunctis. A tenui principio, quod nemo jam nescit, res postea magnum incrementum cepit; donec tandem eo ventum, ut superioribus seculis (atque utinam nunc quoque multis in locis non idem fieret) populus Christianus plus fiduciae et praesentis auxilii spem certiorem poneret in Sanctis, quam in ipso [nefas dictu] Servatore; qui [gap: Greek word(s)], ut salutem hominibus, hostibus suis pararet, [gap: Greek word(s)] [note: Philip. II: 6, 7.]. Et quum Dominus ipse, quae est illius omnem superans admirationem bonitas et clementia, in Evangelio, suavissimae dulcedinis verbis ad se miseros peccatores vocet, Venite ad me, inquiens, omnes, qui laboratis, et ego reficiam vos; exticere tamen perverse ingeniosi Doctores, qui invitationem adeo blandam inutilem conarentur reddere; et unicum apud Deum Patrem humani generis Advocatum, terribilem et semper immitem depingentes, miseris hominibus persuaderent, nullum ad Christum sine intercessione plurium Advocatorum aditum patere. Fuerunt etiam, qui palam docerent, justitiae severitatem Christum sibi reservasse; gratiam et misericordiam Beatissimae Virgini reliquisse. Tum autem officia inter Sanctos et curationes solertiâ admirabili, ne dicam superstitione detestabili, sunt distributae. Et olim quidem suffragia illorum duntaxat expetebantur, ut suâ gratiâ apud Deum intercederent; postea vero etiam libris repletus est mundus, qui proprie pertinerent ad hujus illiusve Sancti cultum, et formulas docerent petendi ab eo necessaria. Igitur in locum Psalmorum, quem Libellum divinum omnes olim Christiani, viri, foeminae, senes, juvenes, divites, pauperes, docti, indocti, perpetuo in ore et manibus habebant, successerunt Horae Beatissimae Virginis, et Legendae, [note: 1612.] sive potius fabulae, ut plurimum, impiae ac delirae, (de veris Martyrum Historiis non loquor) et similes quisquiliae. Parum est, quod excussus est de manibus Fidelium tam divinus, tam necessarius Libellus; nisi esset repertus, qui ad honorem Beatissimae Virginis Psalmos omnes transferret, omnia illi tribuens, quasi inter Deum et hominem [gap: Greek word(s)] nihil interesset, quae spiritu prophetico de unico Filio Dei fuerant praedicta. Serenissimus Rex gloriosissimam Virginem Matrem Dei, praedicat beatissimam; neque dubitat, in supremum honoris gradum esse evectam, qui humanae creaturae a Deo creatore potuit tribui. Perplacet etiam illi, quod Ecclesia Anglicana memoriam Beatissimae Virginis certis anni diebus concelebrat. Sed nullis technis ab ejus Majestate hodierni Sophistae expresserint, ut quod diximus, Beatissimae Virginis Psalterium approbet, aut omnino ferat. Nam Cardinalem Bellarminum, qui nuper defendit, ne vestris quidem hominibus, qui sensum pietatis non plane exuerint, probari, serenissimus Rex autumat. Hisce morbis intercutibus quum lethaliter prope jam Ecclesia Romana laboret, demiratus est Rex, quod in tua, illustrissime Cardinalis, Epistola legit, invocationem Sanctorum, quae hodie a vestris usurpatur, primitivae Ecclesiae temporibus fuisse in usu. Breviter igitur respondet, primis nascentis Ecclesiae temporibus, alium praeter unum Deum Opt. Max. fuisse orari solitum, demonstrari omnino haut posse. Nullum ejus rei praeceptum extare in Verbo Dei; nullum penitus exempli alicujus vestigium. Solus Deus adorabatur, solus orabatur per Filium suum unigenitum, Mediatorem inter Deum atque homines unicum, solum, [gap: Greek word(s)]. Postea morem esse introductum, orandi ad memorias Martyrum; ac paullatim coepisse apostrophas fieri ad Sanctos, extra Dei cultum; optari etiam et vota fieri non ad illos quidem primo, sed ut illi Deum orarent. Quod si hac fine exempla nova stetissent, ne Rex quidem illorum temporum consuetudinem vehementer reprehenderet; certe non ita damnaret, ut quod postea receptum est moribus: Beatos enim Martyres et alios Sanctos, cum Christo, capite utriusque Ecclesiae, triumphantis et militantis, nunc regnantes, veneratur ipsius Majestas, eosque pro necessitatibus Ecclesiae assidue orare non dubitat; precesque ipsorum non esse inutiles, firmiter credit. At quo auctore et quasi sponsore credatur, orantium preces ab ipsis audiri,

[note: 1612.] ac propterea pro Diis penatibus et tutelaribus eos esse habendos, id vero nescire se ingenue fatetur. Quamobrem quae deinceps post prima secula sunt secuta, mirifice Rex improbat. Per gradus enim ad ea perventum est, quae modo dicebamus; et quae Ecclesia Anglicana cum summa impietare esse conjuncta, non veretur affirmare. Quod si in Patribus quarti seculi exempla reperiuntur alicujus invocationis, [et quidem reperiuntur, neque hoc Rex nescit] fuit hoc nempe deficientis antiquae simplicitatis et mali jam gliscentis indicium; ejusmodi tamen mali, quod nullo pacto cum iis sit conferendum, quae hodie in Ecclesia Romana, et ferri, et doceri, atque defendi cernuntur. Postremo seculi illius morem inter utilia aut licita si admiserunt pii Patres; at inter absolute necessaria ad salutem nunquam profecto posuerunt. Atqui de his, non de illis, proprie sermo fuerat institutus. Et de quatuor quidem objectionibus adversus Liturgiam Anglicanam propositis hactenus.

Putat vero Rex, consulto factum esse a te, ut ex omnibus, quae in ipsius Religione minus probabas, ea potissimum seligeres, quae ad Synaxes pertinent. Nam Communio inter Fideles, in publicis maxime pietatis exercitiis est posita atque hoc est optatae bonis unionis vel praecipuum coagulum. Quare si de hac saltem re inter Christianos hodie conveniret, nihil vetaret, quo minus invicem populi Europae communicarent: factâ interim Doctoribus S. Theologiae facultate, ut dogmatum aliorum veritatem in Scholis placide inquirerent. Quod quidem valde esset optandum; et hoc semel posito fundamento, bene de caetero, cum auxilio Dei, videri posset sperandum. Propterea serenissimus Rex, tuum hac in parte judicium apprime laudans, faciendum putavit, ut ipse etiam ex iis, quae in Liturgia vestra reprehendit, quaedam hîc adnotaret. Quod si propter illa quatuor, quae ipse in Liturgia Anglicana desiderasti, justa satis caussa est, ut tibi quidem videbatur, cur qui illâ utuntur, nec credantur nec dicantur Catholici; viderit tua illustris Dignitas, quid de Romana Ecclesia Regem pronuntiare oporteat; in cujus Liturgia (nam alias partes Religionis vestrae Rex nunc omittit) tam multa pii viri dudum observarunt, Verbo Dei et veteri fidei Catholicae palam repugnantia; quae tamen defendere hodie, in hac luce veritatis, Romanus Pontifex mavult, quam emendare. Et poterat quidem Rex nullo negotio, plurimos hîc commemorare Liturgiae Romanae [note: 1612.] gravissimos errores; sed placuit ipsius Majestati, quatuor duntaxat afferre, quae tuis illis quatuor, de quibus diximus, opponit. Primum esto, Linguae ignotae usus, contra Pauli admonitionem et primitivae Ecclesiae praxin, quae nihil habuit antiquius in suis Synaxibus publicâ utilitate, et audientium aedificatione. Itaque verti Sacram Scripturam in omnes linguas Patres curarunt, et ut notat Epiphanius, [gap: Greek word(s)] habuerunt, qui si opus esset, linguam in linguam verterent [gap: Greek word(s)], inquit ille; hoc est, cum Scripturae populo legebantur. Sane vulgo fuisse intellecta, quae recitabantur, vel illud unicum evicerit, quod in singulis fere Patrum Graecorum et Romanorum homiliis occurrit, ut audistis legi; vel, ut hodie lectum est: quod hodie si vestri concionatores dicerent, ridicule facerent. Nam si quae leguntur e Libris Divinis, nihil eorum miser populus intelligit; qui tamen multo magis hodie, quam olim opus haberet, saltem in Ecclesia Verbum Dei, cum recitatur, intelligere. Veteres enim cogebant unumquemque, ut Libros Sacros domi assidue legeret; qui nunc sub anathematis poena vetantur attingi sine venia, adeo ut inter libros prohibitos primum locum Libri Sacri, et a Deo profecti, horrendum dictu! teneant. Non ignorat Rex, etiam inter vos reperiri Bibliorum Versionem in linguas vulgares: sed docuerunt ejus Majestatem Sacerdotes Angli, qui Duaci Sacram Paginam in sermonem Anglicum verterunt, ab invitis vobis esse expressas illas Versiones, importunitate Haereticorum, ut loquuntur Duacenses. Nam illis velle Dei Verbum sobrie et reverenter legere, haeresis est. Neque ignorat Rex, quum in Gallicum idioma Renatus Benedictus Presbyter Biblia vertisset, quantum illi molestiarum eam ob caussam Romani Pontifices exhibuerint; qui etiam semel, literis ad Episcopum Parisiensem datis, id agere eum jusserunt, ut omnes Gallicae Librorum Sacrorum Versiones de manibus populi tollerentur: quod et factum procul dubio fuisset, si nulli in Galliis Protestantes extitissent. Nuper etiam legebat serenissimus Rex in libro Angli cujusdam, Presbyteri Pontificii, preces incognitâ linguâ conceptas, nescio quid majoris efficaciae habere, quam si intelligerentur. Quod insulsissimum delirium ab Ethnicis primo excogitatum, hodie non est illius Presbyteri proprium. Sic olim Valentiniani Haeretici Hebraicis verbis, vulgo ignotis, in suis mystagogiis utebantur, ut plebi imperitae

[note: 1612.] admirationem et stuporem excitarent, atque, ut ait Eusebius in quarta Historia, [gap: Greek word(s)]. Secundus error esto, Sacrae Eucharistiae mutilatio contra institutionem Christi, exemplum Pauli, et praxin continuam Ecclesiae in publica Synaxi, per annos minimum mille, fatente etiam Cassandro, viro eruditissimo. Tertio loco sunto Missae sine Communicantibus, item privatae atque angulares. Jam ante dictum, originem haec habuisse e perversa doctrina de sacrificio in Ecclesia Christiana. Restituantur vetus fides, vetus praxis. Quarto loco profert Rex imaginum hodiernum usum, cultum atque adorationem. Fatentur abusum etiam Patres Tridentini; et Catechismus Romanus quaedam utiliter monet. Quid refert? manet error, probatur, defenditur, et gliscit in dies. Omittit Rex adorationem Sanctorum atque invocationem. Ut fit hodie, excusari res non potest, non debet. Corrigantur, non autem excusentur, quae palam cum Lege Dei et usu primitivae Ecclesiae pugnant. Omittit reliquiarum adorationem religiosam, quae et docetur hodie et exhibetur, ut res necessaria; aut plurimum certe ad salutem conducens. Accedit rei absurditas intolerabilis; ut cum falsae reliquiae pro veris obtruduntur, aut palam ridiculae: ut cum Lacrymae Christi ostenduntur, aut Lac Beatissimae Virginis, et id genus alia. Omittit licentiam concionantium, extra Dei Verbum aberrantium, quibus lex poni debuerat, ne ullam populo doctrinam proponerent, velut ad salutem necessariam, quae ex Oraculis Divinis non sit hausta, et primaevae Antiquitatis fidei consentiens. Ea namque est illa [gap: Greek word(s)], quam tot locis Apostolus commendat. Hac lege semel sancitâ, ruent sponte suâ, quae hodie in Ecclesia Romana fiunt permulta; ruet doctrina de indulgentiis; ruet putidum illud commentum de poena intensiva in Purgatorio; ubi multa annorum millia in una minuta comprehendi docentur, vi poenae istius in precibus ad Deum inanes battologiae, quae sibi non placere, Christus ipse nos docet; neque amplius credetur magnum esse meritum, si quis Rosarium suum, aut alias preces, vel Psalmos, ignotâ sibi linguâ decies, vicies, quinquagies, centies repetat. Istis incommodis, et similibus aliis si esset a vobis prospectum, cur ab Ecclesiae vestrae Synaxibus Dei timentes viri putarent sibi abstinendum, nulla fortasse amplius satis justa caussa restaret. Ne illud quidem [note: 1612.] praetermittendum sibi Rex putavit; quod sub finem tuae Epistolae habetur. Scribis enim, de Romano Pontifice nolle te verba facere, quum vel mediocriter in Historia Ecclesiastica versatis compertum sit, primorum seculorum Patres, Concilia et Imperatores Christianos, primas illi semper detulisse, et praecellentis dignitatis praerogativam, in omnibus negotiis, ad Religionem aut Ecclesiam spectantibus: atque hoc solum exigere Ecclesiam vestram pro articulo fidei credendum ab iis, qui Communioni suae se adjungunt. Ad haec respondens Rex, fidem tuam appellat, illustrissime Cardinalis, petitque a te, ut animo reputes facta Romanorum Pontificum ab annis fere septingentis. Non vult ejus Majestas Camarinam illam nunc movere; scire tamen te cupit, plane sibi fide certâ notum atque exploratum esse, hodiernos Pontifices ejus Sedis usque adeo primorum Paparum esse dissimiles, fidei integritate, proposito vitae, et totius administrationis formâ ac scopo; ut longe iniquissimum putet, rebus sic stantibus a prioribus seculis ad praesens tempus trahere argumenta. Reddatur Ecclesiae sua pristina forma, et tot nova jura olim inaudita penitus tollantur. Denique rebus ipsis probet Romanus Pontifex, non suam se, verum Dei immortalis gloriam quaerere, et populorum pacem, concordiam ac salutem sibi esse curae; tum serenissimus Rex, quod in Monitoria sua dudum est protestatus, sine cunctatione primas illi deferet, ipsumque [gap: Greek word(s)], cum Gregorio Nazianzeno, dicet non invitus. Nunc de illa Sedequid Ecclesia Dei statuere debeat, imprimis autem Reges ac Principes, vel teipsum serenissimus Rex fert judicem. Non enim ignoras, quam multi quotidie et Roma, et ex omnibus jam Europae angulis subinde libri prodeant, ad temporalem Papae potestatem, sive potius omnipotentiam, et in Reges, Principes, ac populos Orbis terrarum universos [gap: Greek word(s)] stabiliendam. Non ignoras, Cardinalem Bellarminum super illo argumento ea nuper scribere, et statim a morte Henrici Magni publicare esse ausum, quae omnes boni etiam e vestris sunt detestati. Boni, inquam, et pii sunt ubique locorum detestati; at complices ejusdem conspirationis, ceu profectum oraculum ex ore Pontificis, qui errare non potest, totâ voluntate suscipiunt, et pro virili sua multi defendere conantur. Itaque Jesuitae Ingolstadienses, in recente libro, quem adversus Joannem Gordonium,

[note: 1612.] Decanum Salisburiensem, virum nobilissimum et doctissimum, ediderunt, ex illo Bellarmini scripto non secus argumenta ducunt, quam si ea esset omnium Catholicorum constans et consentiens opinio. At cogitet, quaeso, tua illustris Dignitas, quid simile primaeva Ecclesia viderit; quo tendat hic vesanus furor; diligenterque apud se expendat, in quantum ruinae ultimae periculum Ecclesiam Christi conjiciant quicunque ea, quae hodie fieri docerique videmus, probant aut ferunt. Nam ut hoc solum dicam, de reconciliatione dissidentium Ecclesiae membrorum, quamdiu apud vestros ea manebit rerum facies, et factae divisioni esse praebita occasio negabitur, vel cogitare merus fuerit stupor, mera stultitia. Ultimum illud erat in tuis; paratum esse te, perspicue demonstrare, quam bene in articulis hodie controversis, Sedibus Patriarchalibus, quae adhuc supersunt, cum Romana Ecclesia conveniat. Verum eo labore posse te supersedere serenissimus Rex autumat. Scit Rex, sciunt alii omnes, harum rerum paullo saltem curiosiores, non solius Occidentis, sed etiam Orientis, Septentrionis ac Meridiei Ecclesias, ab aurea simplicitate primorum seculorum longe discessisse, ac longius etiam fortaste multo quam par erat; nisi quod praedictam in divinis oraculis defectionem a priore fide, evenire fuit omnino necesse. Scit etiam, apud illos populos, ritibus ritus subinde esse accumulatos, et hominibus superstitiosis nimium ubique ab annis mille et amplius licuisse. At enim cum de reformanda Ecclesia Dei agitur, non hoc, opinor, quaeritur, quid hodie Orientalis Ecclesia, aut Moschovitica, vel aliae credant faciantve: sed id potius quaeritur, quid ab initio docuerint Apostoli; quid eorum temporibus, et proxime secutis Ecclesia universalis usurparit. Illud est illud exemplar, quod omni amotâ exceptione, sequi velle se Rex ingenue atque ex animo profitetur. Quanquam ne istud quidem rerum Ecclesiasticarum periti cuiquam concesserint, doctrinam Ecclesiae Romanae per omnia hodie congruere cum doctrina, quae in Ecclesiis aliorum Patriarcharum jam obtinet. Ne de cultu statuarum hodierno, igne purgatorio vestro, praecisâ caelibatûs observatione, aut Romani Pontificis infinita potestate etiam supra Concilia, similibusve aliis articulis quicquam hîc dicam; certum est, in ipsa S. Eucharistiae mystagogia multum diversos esse Graecos a vobis Romanis: adeo ut non dubitarit Marcus, Ephesi Archiepiscopus, de [note: 1612.] Missa Romana loquens, affirmare ipsam in maximi momenti rebus, cum Verbo Dei, et antiquis Liturgiis pugnare: [gap: Greek word(s)] (ait) [gap: Greek word(s)]. Eos autem, qui ritus Romanos hac in parte defendunt, idem Marcus pronunciat [gap: Greek word(s)] Sed haec impraesentiarum satis. Habes, illustrissime Cardinalis, expositas caussas, cur serenissimus Magnae Britanniae Rex etiam post Epistolam tuam lectam, Catholicum se esse, et Ecclesiam suam Catholicam, misericordiâ Dei fretus, credere, et certo affirmare non vereatur. Qui si infinito quoquam desiderio adjuvandae publicae concordiae non flagraret, aut te esse alienum ab eo proposito judicaret, hujus Responsionis labore profecto supersedisset; quum praesertim ejus Majestas quotidiana vestrorum hominum facta scriptaque ad animum revocans, prope jam habeat ratum et fixum, sicut ante dicebamus, nullam per illos jam superesse amplius ineundae concordiae neque spem, neque rationem. Tueri namque omnia est illis propositum, non proficere in melius, et seriâ rerum depravatarum emendatione piorum animos sibi conciliare. Quo in proposito quandiu vestri pergent, neque ullum Antiquitati aut vericati locum dabunt, semel profitetur serenissimus Rex, nihil se illos morari, neque ullam sibi communionem cum Ecclesia Romana unquam futuram. Quod superest, Dominum Jesum veneratur ipsius Majestas, ut quas in te largiter contulit animi dotes excellentes, ad sui nominis gloriam, et utilitatem Ecclesiae velit semper dirigere. Vale, illustrissime Domine. Londini, a. d. v. Eid. Novemb. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCCXXXIX [note: +] EIDEM.

[note: 1612.] EN fin je vous envoye la Repense qu'il a plu au Roy de la Grand' Bretagne de faire a vôtre Epître. Le Roy s'est servy de moy pour Secretaire, mais la piece est de Sa Majeste. Et ceux qui pensent qu'il emprunte l'industrie d'autruy pour traiter les choses de Theologie, ne connoissent pas combien Sa Majeste est versee es ecrits des Theologiens. En quoy je puis dire sans flatterie que ce Roy est admirable. Il a exactement medite cette sienne Reponse; et j' ay fait maints voyages en Cour pour cette cause,

[note: 1612.] ayant eu cet honneur d` y aller toûjours en la compagnie de Mr. PEvêque d' Ely, (Lancelott Andrews) personage tresdocte, tres-modere, et d` une singuliere humanite. Je pense qu` en ecrivant Sa Majeste a garde toute douceur, au moins ae' a ete son desir. Jeprie Dieu, MONSEIGNEUR, qu'il vous conserve loguement.

EPISTOLA DCCCXL. [note: +] JANO RUTGERSIO.

[note: 1612.] TUas ante dies aliquot accepi: quod non statim responderim, feres acceptum occupationibus meis, nunc quoque animo ad scribendum vacuo non sum, quem totum occupat dolor [gap: Greek word(s)] e morte illustrissimi Principis Walliae, quem mors inopinata nobis ante diem tertium ademit. Desiderabunc amissum Principem omnes, qui virtutes illius et pieratem admirandam nôrant. Amisit enim Anglia Principem, de cujus praestantia quicquid dixero, minus erit. Certabant in eo corporis et animi dotes. Nemo illum vidit prudens, quin imperio natam indolem sit admiratus. In juvenili aetate nihil cernens juvenile; pietas singularis; amor et reverentia erga Patrem non affectata; caeterarum maximarum virtutum concursus etiam hostis amorem poterant elicere. Nunc tantus Princeps vi morbi confectus jacet! [gap: Greek word(s)] At non periit optimo Principi suae pietatis fructus; quem solum miseri mortales si speraremus et spectaremus, cum humanis rebus melius ageretur. Rediisse te Lutetiam, gaudeo. Fateor, miratus sum silentium tuum, amo enim te, et amari a te cupio. In Seneca et Censorino nihil possum te adjuvare. Proficiam lectione tuorum [gap: Greek word(s)]. Mei illi libri, cum aliis fere omnibus adhuc Lutetiae haerent. Ego opus magnum urgeo, quod aeternam bonorum benevolentiam [gap: Greek word(s)] mihi conciliabit. In eo totus sum. De Variis et Negidio fefellisti exspectationem nostram; distulisti enim gaudia nostra ulterius quam putabamus. Libellum Graecum, nugarum plenum, de quo aliquando scripli, mittam, si voles. Vale, et me ama. Londini, die IX. Novemb. CIC IC. CXII.

[note: 1612.] D. Morellium, veterem amicum et affinem meum, saluta, nisi grave, ex animo.

Inscriptio. A Monsieur, Monsieur Rutgersius, Gentilhomme Hollandois, a l' Hôtel de Venize au Fauxbourg St. Germain, ou chez Monsieur Morel, Professeur. A PARIS.

EPISTOLA DCCCXLI. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1612.] ILlustrissime Vir, quod non temere alias mihi evenit, ternis tuarum responsum debeo. Binas simul accepi; tertias nobilis a Duce Bullioneo missus paulo post reddidit. Satisfaciam omnibus paucis verbis: [gap: Greek word(s)]. Egi de tuo proposito cum D. Cottonio. Ivi etiam ad Cambdenum, qui longe hinc summotus ad tertium milliare habitat; sed cum domi non inveni. Non dubito, Cottonium, qui tuas legit, cum illo de omnibus egisse. Ille mihi saepius dixit, atque hoc jam aliquoties scribere ad te memini, si tu dignareris ad se scribere, et mentem tuam sibi aperire, daturum se operam ut rebus ipsis, quanti te faciat, probaret. Quare auctor sum tibi, ut illi scribas: vir optimus est, candidissimus et vere nobilissimus. Cambdenus dubio procul, quod iu se erit, omnia praestabit, est enim tui magnus admirator: [gap: Greek word(s)]. Quas misisti ut traderem [note: Henrico Wottono. Colomes.] ***, ipse attuli, non multo propius habitanti quam facit Cambdenus. Frustra fui; domi non est inventus semel atque iterum. Scripsi igitur illi, et rogavi, ut horam mihi condiceret; me velle ipsum convenire. Dies jam multos frustra exspecto: ne quid dissimulem, nihil inde exspecto. Ego mores Anglorum non capio. Quoscunque ipse habui notos priusquam huc venirem, jam ego illis sum ignotus, vere peregrinus, barbarus: nemo illorum me vel verbulo appellat; appellatus silet. Hoc quid rei sit, non scio. Hic [note: Henricus Wotton, qui fuit Angliae Legatus apud Venetos. Vide Epist. ad G. Cambdenum, n. 99.] ** vir doctissimus, ante annos viginti mecum Genevae vixit; et ex eo tempore literis amicitiam coluimus. Postquam ego e Galliis; ille Venetiis huc convenimus, desii esse illi notus: meae quoque Epistolae responsum dedit nullum; an sit daturus nescio. Ego omnia experiar, quo voluntati tuae mos geratur. Quae scribis de illustrissimo

[note: 1612.] Domino Cancellario, per mihi. grata sunt. Quod ille cupit, ego discupio; sed adhuc tenet me propositum ipsi non ignotum. Itaque peto veniam, ut differre adhuc licear. Tu per Deum immortalem, serva mihi illius voluntatem integram. Plura de ea re brevi, [gap: Greek word(s)]. Opus meum ad tempus interruptum est; memor enim mortalitatis, ne periret quicquid jam scripseram, repentino consilio cursum abrupi, et ad describenda illa me contuli, quae jam composueram. In eo nunc sum, et futurus sum totum Novembrem; ad cujus finem, si dederit Deus mihi pervenire, extra periculum erunt illa saltem, quae jam sunt composita: atque ea, Dei beneficio, operis magni pars est non poenitenda: sed longe absum a meta; crescit enim opus, et parata ad scribendum mareria non videtur decrescere. Diligentiam nostram, aequitatem et studium bene merendi de Ecclesia, nisi fallor, probabis; fortasse etiam [gap: Greek word(s)] admiraberis. Det modo [gap: Greek word(s)] perficere, quod inceptum est. Sed heus tu, vidistine Alastoris Scioppii Ecclesiasticum? Ibi illa infernalis Furia plenis velis in te invehitur. Quod si iniquo animo fers, indignus es illo honore, quo te Deus immortalis afficit, quando [gap: Greek word(s)] ab illis, quos scis esse Diaboli instrumenta, certissimosque Dei hostes. Parricidae in hoc libro defenduntur, coelis inferuntur. Alibi [gap: Greek word(s)] Herum nostrum, Henricum Magnum, certâ manu Francisci Ravaillaci occisum esse scribit, et factum non obscure laudat. Deum immortalem! in quae tempora reservati sumus? Qui haec tuentur, illi mihi Paganis et Mahumedanis longe pejores. Eant, valeant, pereant. In ejusmodi libro tuum nomen cum ignominia legi non minor tibi gloria et, quam laudari a bonis. Sed moror te. Ego autem hac scriptione dolorem meum solor, quem bonis omnibus attulit nobis inopinata mors Principis Walliae [note: Vide supra. Epist. 837.], quae nullis lacrymis satis defleri queat. Amisit Anglia Principem multis nominibus admirandum. Dotes et corporis et animi in eo excellebant: animus ingens; pietas supra annos. Ad perficiendam magni Principis ideam nihil temere desiderares, cum illum cerneres. En homunciones quid sumus? [gap: Greek word(s)]. Deus, Pater Jesu Christi, te servet Reipublicae. Vale, et me ama. Londini, IX. die nostri Novemb. CIC IC CXII.

Clausam nunc Epistolam recludi oportuit, ut haec adjicerem. Scripsit tandem ad me D. Wotton, in cujus [note: 1612.] Epistola haec verba habentur: Legi quae ad me scripserat ornatissimus Praeses, cujus voluntati ne obtemperem, hoc unum obstat, quod ipsi idem meditamur. Conveniam illum, et videbo si est [gap: Greek word(s)], et plura scribam. Iterum vale.

EPISTOLA DCCCXLII. GEORGIO MICHAELI LINGELSHEMIO.

[note: 1612.] FAsciculum tuum modo accepi. Laetor non displicuisse tibi repentinam scriptiunculam adversus [gap: Greek word(s)] [note: Casparum Scioppium.]. Laudo consilium tuorum amicorum, qui nolebant re cum illa teterrima bellua collidi; sed magis laudo pietatem tuam, qui hac prudentiâ usus non es. Quid? poenitebit te illi Satanae bellum indixisse, qui omnibus suis scriptis certissime Dei hostem se prodit? Qui in Ecclesiastico suo Verbum Dei viventis ita contumeliose tractat? Qui Papam facit Deum in terris? Qui dicit, pietatem Christianam tollere omnes Reges? Qui Ravaillacum [o superi!] laudat; Henricum Magnum vituperat? Omitto alia. Recte igitur et pie, Vir maxime, qui id genus pestibus displicere laudi te duecre scribis. Ego etiam glorior, obrui ab illis pestibus contumeliis. Haerent enim animo meo alte impressa verba Lucae, [note: Actor. V: 41.] [gap: Greek word(s)] O me beatum, si etiam ipsam vitam pro gloria Dei Creatoris mei et Redemtoris possim ponere! Sed quia hoc non possumus, quod possumus, id assidue curamus, ut ingenioli vires ad veritatis defensionem referamus. Vidit optimus et doctissimus Scultetus partem operis inchoati Et est Deo gratia, quod aliqua saltem pars descripta est, et in tuto posita. Ego enim reputans humanos casus, descripsi, quam composueram, ut Archiepiscopi, viri maximi, et aliorum Episcoporum censurae illa subjiceretur. Sed de his alias plura, [gap: Greek word(s)]. Vale, optime et praestantissime Vir, ac me ama. Londini, die XXVI. Novemb. CIC IC CXII. raptim.

EPISTOLA DCCCXLIII. HUGONI GROTIO.

[note: 1612.] SI plus otii suppeteret aut temporis, responderem accurate novissimae Epistolae tuae, quam mihi Bedwellus noster attulit. Legi in illa incredibili cum voluptate mea tuum judicium de nonnullis controversiis, quae isthîc agitantur. Atqui non omnes ita judicant, et

[note: 1612.] sunt viri pietate et probitate insignes, qui omnes non solum improbant, verum etiam oderunt, quibus non placent extrema. Haec magna calamitas est; sed cui medicinam facere solus Deus potest. Ego beatum me praedico, quod in toto primo Tomo Baronii, quem serio jam confuro, de illis scholasticis quaestionibus verbum occurrit nullum. Nam quid facerem; extrema defenderem? Ego vero non possum a consensu priscae Ecclesiae discedere. Tacerem? hoc esset Papistam se prodere. Sunt enim multi hodie, qui pro hostibus omnes habeant, qui in arduis quaestionibus non per omnia ipsis assentiantur. Ago quotidie gratias Deo meo, qui in illis locis me coliocavit, ubi et sapientissimus Rex, et [gap: Greek word(s)] aliter sunt animati. Verum haec mitto. Opus meum crescit quotidie, beneficio Dei: nisi quod memor humanorum casuum, Novembrem totum impendi descriptioni corum, quae jam erant composita, ut illa saltem in tuto essent. Nuper editus est in Gallia. meus Commentarius in Characteres Theophrasti, a me recognitus: mitto tibi unum exemplar. Misissem etiam Epistolae, quam adversus Scioppium scipsi, exemplar [note: Exstat supra, n. 828.], si plura habuissem: sed illa edita est Lutetiae et Heidelbergae, unde vix tria aut quatuor exempla sunt allata. Vale, Vir magne, et me ama. Londini, die XXVI. Novemb. CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCCXLIV. JACOBO CAPELLO.

[note: 1612.] VIde, [gap: Greek word(s)] Capelle, rerum humanarum [gap: Greek word(s)]. Dies sunt, opinor viginti, cum in ipso Regis cubiculo occurrit mihi ille Nobilis, qui tuas attulerat. Erat tunc et Regis et omnium bonorum, non sollum in aula, sed etiam urbe tota gaudium incredibile propter exspectationem nuptia. rum [note: Erederic. Elector. Palatini, cum filia unica Regis Magnae Britanniae.], quas sperant pii bono Ecclesiae Dei cessuras. At cum post dies paucissimos in aulam rediissem, inveni omnia in contrarium versa: gaudio ingenti successerat luctus inaestimabilis; exultationi planctus, lamenta, lacrymae. Et merito quidem; ereptus enim erat morte inopinatâ (nam morbus contemnebatur) Princeps illustrissimus [note: Henricus, Walliae Princeps. Vide supra, Epist. 837.], bonis piisque omnibus charissimus, Regni hujus spes longe maxima. Puto te, cum hîc eras, vultum illius contemplatum esse, ut recordari etiamnum queas: non potes igitur ignorare, quae esset de illo Principe expectatio omnium qui viderant. Studia, et mores cum vultu consentiebant: [note: 1612.] praecipue autem [gap: Greek word(s)] in spem erigebat magnam pietas singularis quae. in illo eminebat. Audivi pro concione affirmantem Ministrum ante annum, Institutionem Calvini tantâ diligentiâ fuisse ipsi lectam, ut pene totam memoriâ teneret: quod eo erat notabilius, quia Pallade relictâ Martem assidue colebat. Quare ne dubitandum quidem est, Deum nostris peccatis iratum, tam praeclarae indolis Principem nobis eripuisse. Sed video quid sit: non est Deo gratum, Ecclesiam suam humanis praesidiis [gap: Greek word(s)] in illo igitur solo spes omnes nostras collocemus. Quod equidem pro mea virili magis magisque in dies facio, et meos hortor, ut spretis rebus caducis, [gap: Greek word(s)], ab illo toti pendeant. Quod utinam det nobis Deus rebus ipsis praestare. Principis obitum secuta sunt statim amicissimorum mihi virorum et praestantissimorum mortes; in Gallia Nicolai Fabri, in Anglia D. Karrew, quem vidisti in Gallia Legatum ante paucos annos; neque ita diu est, cum amisimus maximum virum Bongarsium. Haec tot funera admonent me, ut de meo cogitem: itaque opus institutum nuper repente abrupi, ut priusquam ulterius pergerem, quae jam erant composita, describerem, et illam faltem partem in tuto collocarem, si quid mihi humamtus contingeret. Heri descriptionem illam absolvi, rediturus, si Deus volet, die crastinâ ad opus intermissum. Quae sunt descripta, paginas hujus chartae occupant 324. atqui ad annum Christi pervenimus tantum XXXIII. Sed miraberis fortasse diligentiam nostram: omnia enim excutimus, et nihil praetermittimus, quod justam reprehensionem mereatur. Occurrunt multa philologica: non sine voluptate mea sit, quod praeterita studia tam gravi instituto ancillentur. Prolegomena diu nos habuerunt; nam quot ineptiae fuerunt refutandae? Quam stulte de Josepho Baronius judicat? Quam multa alia peccat imperitiâ bonarum literarum? Non dissimulabo tibi, magnam ex hoc genere studiorum capere me voluptatem: lubentissime enim facio, ut meditationi rerum sacrarum [gap: Greek word(s)], atque etiam immoriar. Spero Deum immortalem coeptis benedicturum, [gap: Greek word(s)]. Sed de meis conatibus nimium multa. Tu vero, praestantissime Capelle, beasti me nuntio laetissimo de editione tuarum lucubrationum Chronologicarum [note: Id est Historiam Sacram et Exoticam ab Adamo usque ad Augustura.], quibus utinam frui brevi possimus. Ego

[note: 1612.] parce illa attingo; attingo tamen; et vanitatem Baronianarum opinionum solide confuto. Obsecro te, fac me ut sciam, quomodo procedat operis tui editio; et quod sit tuum institurum; fortasse enim incidemus in propositum idem aut simile. Nam si annorum post Christum seriem pertexis, non dubito, quin eâdem operâ Baronium sis confutaturus. Opus, quod jam prae manibus habeo, primi duntaxat Tomi refurationem continebit, sed ita accuratam, ut par mole futurum sit ipsi Tomo, adversus quem est comparatum. Laetabor, si tu quoque in eodem verseris argumento; neque dubito, quia veritas una est, multa nos eadem dicturos; sed non eodem fortasse modo: tu nempe, cujus haec propria palaestra est, docte omnia; ego, ut potero. Cedam non invitus; qui aliud nihil quaero his tantis vigiliis, nisi ut vincat Veritas, et ut gloria Dei promoveatur; tum autem a tam charo capite superari in eodem stadio currente, etiam voluptati erit. Perge igitur, cum bono Deo, [gap: Greek word(s)]. Interim cura valetudinem, et me ama, [gap: Greek word(s)]. Vale, et festinanti calamo ignosce; obruor enim curis et negotiis. Londini die XXVI. Novembris nostri, CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCCXLV. THOMAE ERPENIO.

[note: 1612.] INcredibili nuper dolore me affecerant literae clarissimi Heinsii, tristia nuntiantes de tua valetudine, optime et doctissime Erpeni: sed recrearunt me postea sermones Bedwelli nostri, laetiora narrantis. Tandem omni curâ liberatus sum, brevi Epistolâ a te acceptâ, quae fidem fecit tuae [gap: Greek word(s)] recuperatae. Ago Deo immortali gratias, oroque illum supplex, ut te server quam diutissime, et facultatem tibi det bene de studiis literarum merendi, quando dedit [gap: Greek word(s)]. Ego, mi Erpeni, etsi totus esse in studiis Arabicis non possum, aliquando tamen illis me oblecto. Quod si penes te sunt Euangelia Arabica diversa ab editis, habeo quaedam, de quibus te cupiam consulere: nam etiam proposito meo inserviunt aliquando illae literae; ut videbis, si dederit Deus immortalis absolvere, quae scribo jam contra primum Baronii Tomum. Hoc igitur, quaeso re, fac ut sciam. Plura volui adjicere; sed urgebar curis et negotiis. Exspectabo tuas literas, quae mihi solent esse gratissimae. Vale, charissimum mihi [note: 1612.] caput. Saluta parentem tuum meis verbis. Uxor tibi ex animo salutem dicit. Vale iterum. Londini, a. d. x. Kalend. Decemb. ut hîc numeramus, CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCCXLVI. [note: +] DANIELI HEINSIO.

[note: 1612.] ACcepi plures tuarum [gap: Greek word(s)] quereris enim de silentio meo. Ego non nego, causam habere te justam mei accusandi; nam diligentiâ scribendi nunc quidem certe vicisti tu. Sed audi; non solus [gap: Greek word(s)] etiam haec palma vices suas habet: nunc penes te est; non sic et olim erit: quanquam quid ego olim dico? quem tot repentini casus, tot mortes Principum, notorum et amicorum admonent, ut de meliore vita dies cogitem ac noctes. Audivisti obiisse in Galliis Principem Regii Sanguinis, Comitem Suessoniensem, pacis et publicae tranquillitatis studiosissimum, et a factione Hispanica alienissimum. Quo tempore allatus est in hanc Aulam ille nuntius, incipiebat aegrotare Princeps Wallensis, Regis filius, quem etiam mors immatura et vere acerba omnibus bonis abripuit. Non potest verbis dici, quantam in illo uno capite universa Dei Ecclesia jacturam fecerit; quantam hoc Regnum. Amisimus enim Principem, in quo jure dubitares, animine an corporis dotes praestarent. Scires natum ad magna, cum vultum intuereris, et illud vere [gap: Greek word(s)]. Corpus ita firmum, ut longaevitatem merito illi sponderes. Pietas erga Deum notissima; [gap: Greek word(s)] erga parentes et inaffectata reverentia plane insignis. Prudentia in prima adolescentia senilis. Quid alias virtures commemorem? Hic tantus Princeps paucorum dierum morbo terris ereptus est. Secuta est statim mors pene repentina nobilis Senatoris Angli, Dommi Karrew, qui ante paucos annos Legarum Regis egerat in Gallia. Dum hic moritur, afferuntur illi literae [note: Vide Epist. seq.] a maximo viro, Domino Thuano; quibus erat adjuncta Epistola ad me, qua certiorem me facit de obitu Nicolai Fabri, viri, mi Heinsi, doctrinae magnae, sed probitatis et pietatis longe maximae. Amabat ille me, ego ipsum venerabar, vere ut [gap: Greek word(s)]. Omitto obscuriores amicos: nam etiam haec scribenti nuntiatur, diem obiisse Northonus, Bibliopola Londinensium, ordinis sui hominum longe ditissimus, et bonarum partium homo. Tot funera

[note: 1612.] me admonent, ut de meo ipse cogitem; quod et facto assidue [gap: Greek word(s)] erga meos affectus. Uxorem merito suo longe mihi charissimam, et tot liberos, quibus praeter memoriam nominis, non magnam hereditatem sum relicturus. Nam post ruinam fortunarum mearum, quae Genevae erant, secutae sunt aliae et multae et graves. Caeterum scito, quandocunque illa facilis hora adveniet, laetum me terras relicturum, in quibus ita palam et impune grassatur iniquitas et impietas; ubi non [gap: Greek word(s)]! Conjice oculos in quamcunque volueris, Europae partem, si te zelus gloriae Dei habet (quod ego certo scio ita esse) multa intueberis, quae te angant necesse est. Quod longe miserrimum est, spes meliorum nulla: omnia enim in deterius vergunt. [gap: Greek word(s)] de me ipse conjecturam facio, qui a virtute et singulari pietate patris mei, viri sanctidimi, sentio me longe abesse; et ne mei longius etiam abeant, metuo. Quod ne eveniat, ego et uxor dies noctesque operam damus, et assiduis precibus a Deo contendimus, per meritum [gap: Greek word(s)]. Haec cogitatio impulit me nuper, ut cursum abruperem institutae scriptionis adversus Baronium. Venit enim mihi in mentem, quia properanter scripta erant, quae jam composueram, peritura illa, si quid mihi humanitus eveniret. Ita mensem jam fere integrum descriptioni illorum vaco, ut illa saltem ne pereant. Ubi omnia fuerint descripta, redibo ad pensum, [gap: Greek word(s)], et pergam quamdiu providentia divina permiserit. Unis literis tuis significas, portentum illud Scioppium iterum manibus magni Scaligeri insultasse. Ego illud scriptum non vidi: alia vidi plena horribilis impietatis et sexcentarum blasphemiarum. O patientiam Dei! Ecclesiasticus belluae illius certissimum est testimonium, quam veri Papistae hodie contemnant VERBUM DEI viventis; quam nihil aliud cogitent praeter Monarchiam sui [gap: Greek word(s)] quam parati sint ad caedes omnium Regum, qui magnam Meretricem non adoraverint. Quis vere pius sine lacrymis potest illa legere? illa dico maxime, quae ad contemtum Divinorum Oraculorum spectant. Nam Reges sibi imputent, quos certo mihi constat, vino magnae Meretricis inebriatos, in suam certam pernitiem conjurasse. Praeter gemitus et lacrymas apud Deum, quid hîc privati homines possint, non equidem satis video. Quoniam tamen [gap: Greek word(s)], ut confidimus, [gap: Greek word(s)] confutandi nugatorem [note: 1612.] lepidum, dum supererit vita, [gap: Greek word(s)]. Scripseram ante paucos menses Epistolam ad Georgium Michaelem Lingelshemium, virum maximum, contra furorem Scioppii; brevem, sed satis acrem. Sed casu nescio quo factum, ut illa Epistola illi non deferretur; neque proximo mercatu, ut optabam, ederetur. Lutetiae nuper edita est, et ego unicum exemplum habeo, quod mittere ad te non possum: nemo enim adhuc in Anglia vidit. Curabo ut videas, si possum. Sed tu, praestantissime Heinsi, cur cessas? cur susceptam caussam, et divinitus defensam deseris? O ne feceris: istae sunt literae, quae divinum favorem tibi conciliabunt; quae nomen tuum venerabile apud bonos reddent. Age, para te ad certamen: non potes neque obscurus vivere propter singularem doctrinam tuam, neque a contencionibus liodiernis abstinere; nisi tuo silentio bonam causam velis perdere. Me, ut delicias priorum studiorum linquerem, non spes alicujus commodi, sed sola pietas, sed zelus Dei, sed desiderium vitae aeternae cogit. Utinam dederit bonus Jesus absolvere, quae inchoavi in primum Baronii Tomum! Vere haec a me dici, omnes intelligent. Oro Deum immortalem, ut te servet, Vir clarissime, et dotes ingenii, quibus excellis, det referre semper ad gloriam suam promovendam. Vale, et amicos [gap: Greek word(s)], imprimis [gap: Greek word(s)] Grotium, cujus pietatem satis nequeo in ejus Epistolis admirari. Iterum vale. Londini, Kalend. Decemb. stylo Gallico, CIC IC CXII.

Quaeso, bea me tuis literis, quas incredibili cum voluprate soleo legere. De Bedwello ago tibi gratias: ille nobis narravit tuam humanitatem.

EPISTOLA DCCCXLVII. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1612.] ILlustrissime Praeses, proximae literae, quas ad te misi, de obitu maximi Principis, Regis Magnae Britanniae silii, te certiorem faciebant. Quo die illas dedi, obiit vir primarius in hoc Regno, bonis omnibus charus, D. Karrew [note: De Georgio Karrew, vide J. A. Thuani Epistol. ad G. Thuanum, n. 99.], quem isthîc Legatum vidisti; et qui te summâ veneratione prosequebatur. Eodem die, cum maxime [gap: Greek word(s)] animam Deo redderet, allatus est in ejus domum tuus fasciculus, cui inerant etiam ad me literae ipsae quoque funebres;

[note: 1612.] nam ex iis cognovi de Nicolai Fabri, viri clarissimi, transitu ad meliorem vitam. Etsi autem is fuit, atque ita vixit incomparabilis ille vir, ut ipsum lugere [gap: Greek word(s)], nihil aliud sit nisi suam ipsi felicitatem invidere; paucos tamen arbitror futuros probos et pios, quibus sine gemitu et suspiriis mors ipsius audita. Male enim cum rebus humanis agitur, cum id genus exempla singularis virtutis et [gap: Greek word(s)] pietatis e conspectu nostro subducuntur. Ego sine lacrimis recordari non possum, quo amico sim orbatus; cujus solâ recordatione contineri in officio potui, ne ab illis sinerem me abripi, qui hodie in Ecclesia Dei viventis, dum extrema sectantur, et Ecclesiam et veritatem coelestem, quae ejus anima est, sceleste eunt extinctum. Ab horum furore quam fuerit alienus [gap: Greek word(s)] Faber, nemo scit melius quam tu, illustrissime Thuane; qui ejusdem ipse quoque sententiae quum sis, merito et amasti illum semper plurimum, et exquisitissimam doctrinam pari pietate junctam jure optimo suspexisti. Quantam in eo viro jacturam fecerit, hoc praesertim tempore cum in dies crescit impietas, patria nostra, quis exprimere verbis queat? vereorque ne multa sint lapsura saecula, priusquam talis prodeat Theologus [gap: Greek word(s)] comparandus. Soleo cum incredibili voluptate sermonum recordari, quos ex illius ore in communi colloquio aliquando excepi: sed dolet mihi, prius ereptum esse terris tantum virum, quam potuerim cum ipso de opere, quod jam paro, serio communicare. Hoc ego quantâ aviditate expetiverim, scit Deus immortalis, et puto me non unis literis desiderium illud meum tibi significasse. Nunc igitur ejus rei facultatem mihi esse ereptam vehementissime doleo, et quanto praesidio sim destitutus, [gap: Greek word(s)] dies noctesque cogiro. Consilium mihi est, si Deus operis finem dederit. videre, cum viris probis, eruditis et piis scriptionem communicare; et priusquam mea edantur, in eum praecipue finem isthuc, [gap: Greek word(s)], iter suscipere. Sed quem inveniam [gap: Greek word(s)] peritiâ Fabro parem! quem inveniam aequum judicem uni addictum veritari? Itaque animum prope jam despondeo, et ad pertexenda, quae restant, defecit me prior alacritas, quae omnes labores reddebat mihi leves: sed obfirmabo tamen animum, si potero; et quamdiu spiritus hos reget artus, [gap: Greek word(s)] conabor. Deus immortalis coeptis benedicat! quem veneror supplex, Vir illustrissime; ut [note: 1612.] te servet [gap: Greek word(s)], et quicquid tibi charum. Vale, et me ama. Londini, Non. Decemb. ut isthîc tempora numerantur, CIC IC CXII.

EPISTOLA DCCCXLVIII. N. N [note: Forte, Paulo Petavio. Colomes. Mihi videtur. J. A. Thuano: confer Epistolam DCCCXXXVI.].

[note: 1612.] ETsi vercor, ne saepius etiam quam par sit, gravissimas tuas occupationes interpellem, aegrê tamen contineo me, quin poene quotidiana per literas colloquia tecum habeam. Occurrunt enim multa [gap: Greek word(s)], quae scriptionis occasionem praebere sint idonea. Non loquor de publico statu, qui Dei gratiâ et singulari virtute serenissimi Regis eandem tranquillitatem obtinet quam prius. Non ignoro, esse multos, qui loquantur multa, et nescio quae [gap: Greek word(s)] sibi fingant. Sed me illae prudentum suspiciones propterea minus movent, quia constat mihi, optimum hunc Regem, pacis et omnis aequitatis pariter amantem, Deo curae esse. Ille, ut confidimus, prava pravorum consilia dissipabit. Omissis igitur publicis rebus, de meis tecum agam familiariter. Ego, amplisiime Vir, toties a te monitus, ut semel statuam de futuro. meo statu, eas difficultates in ea deliberatione experior, ut [gap: Greek word(s)] exprimere verbis nequeam. Animus quidem certe is est, quem literis non unis Amplitudini tuae exposui. Hoc ego cupio esse tibi quam persuasissimum: [gap: Greek word(s)]. Sed [gap: Greek word(s)] caussae extra me fere sunt. Postquam enim providentia divina, sic enim mihi blandior, onus scriptionis hujus mihi imposuit, neque inchoatum opus sustineo relinquere, neque possum confidere eo edito fore omnia mihi integra, quae videntur adhuc esse. Quid igitur faciam? [gap: Greek word(s)]. Dicam quid consilii inierim. Cogitaveram Responsionem accuratissimam adversus primum Baronii Tomum. Ac possum sine vanitate confirmare, diu esse, cum ad opus illud [gap: Greek word(s)] perficiendum necessariis praesidiis videor mihi instructus. Verum quia evitare non possum, quin magnum id opus sit futurum, ne maneant res meae tamdiu [gap: Greek word(s)], cepit me impetus dividendi Responsionem meam in partes duas, et priorem, quam habeo ferme jam ad [gap: Greek word(s)] paratam, statim publicare. Illud fuerit rerum mearum certum [gap: Greek word(s)]. Nam si isthîc locus est antiquae veritari, [gap: Greek word(s)] sin autem [gap: Greek word(s)]. Dedi operam ne aut discederem

[note: 1612.] a veteris Eeclesiae doctrina, aut asperitate bonos offenderem: sed incidi in tantas absurditates, [gap: Greek word(s)], fatuitates, insulsitares, [gap: Greek word(s)], in tantas tamque impias novitates, ut stylum cohibere semper non potuerim. Hoc si exilio dignum est crimen, longum vale, [gap: Greek word(s)]. Sin est aliquis isthîc respectus veritatis et melioris cruditionis, non despero fore mihi isthîc locum etiam post mearum observationum editionem; quae philologicae magna ex parte quum sint, [gap: Greek word(s)] cur sint displiciturae caussam video. Haec mihi caussa una maturandi et suscipiendi novi consilii. Accipe nunc aliam, quam, nisi fallor, miraberis. Anglus quidam, homo doctus, et acris ingenii, [note: Richardus.] Montacutus, qui nuper Gregorii Nazianzeni quaedam edidit, postquam animadvertit in magna exspectatione esse hîc opus meum, ut mearum scriptiuncularum suis popularibus desiderium leniret, ad propositum idem se accinxit, et consectam Responsionem ad Prolegomena statim Etonâ, ubi est apud Savilium, Londinum edendam misit. Etsi autem serio mandatum erat, ut clam negotium haberetur, ne isti peregrini ex Anglorum scriptis proficiant, [haec enim fuere verba magni cujusdam viri] tota res tamen mihi patuit, et traditus est Index Capitum libro Montacuti tractatorum. Cum primum coepi eam chartam legere, paratus fui jurare, illum Indicem confectum fuisse in capita operis mei. Idem ordo, eadem series, cadem reprehensa, iidem Auctores allati; ut postquam rei veritatem novi, vel fraudem vel [gap: Greek word(s)] satis mirari nequirem. Quanquam nolim existimes in ista tractatione eandem congruentiam esse repertam, ut dixerunt qui viderunt. Est ille quidem vir doctus; sed nos annis graves fortius pedem figimus. Itaque in summa propositi similitudine scopus tamen et ipsa tractatio plurimum differunt. Atque ego meae existimationis interesse puto, ut alienum opus edatur. Illud me male habet, non esse habitam ab homine juvene (certe inferioris mihi aetatis) tot vigiliarum mearum rationem; non D. Archiepiscopi, qui partem maximam operis mei legit, et quanti faceret, faepe ostendit; non Regis ipsius, Principis optimi, et maximo in his rebus judicio praediti. Quod si in Gallia degenti mihi haec injuria esset facta, non ferret impune: detestor enim hanc [gap: Greek word(s)], et illustrissimus Archiepiscopus, cui liber erat dicatus, consilium detestatus est, et vetuit edi. Erat praefixa Epistola furoris plena in Morellium [note: 1612.] nostrum. Opinio multorum est, alieno instinctu Auctorem id egisse; nempe ejus, qui tertio quoque verbo jactare soleat: S. [note: Scaliger. Colomes.] praeceps Grammaticus, stultus Philosophus, furiosus Mathematicus; praeterea nihil. En ingenium, en probitatem, en pietatem. Cum ejusmodi hominibus vel sermonem serere [gap: Greek word(s)]. Sed moror te, Vir amplissime. Ego autem quoties te alloquor, verborum finem nullum invenio. Quod superest, peto ab humanitate illa tua toties mihi perspecta, ut, quod fecisti hactenus, me amare pergas, et meas fortunas in tuo praesidio magna ex parte positas tuâ curâ ne putes indignas. Deum veneror, ut te server [gap: Greek word(s)], et quicquid tibi charum. Hoc eo impensius a Deo Opt. Max. peto, quia hic erat novi anni primus dies, quo bene precari amicis solemus. Vale, Vir amplissime. Londini, Kalend. Januar CIC IC CXIII.

Admonitio tua de vitandis Chronologicis disputationibus per mihi placet. Ego illum scopulum viravi, nisi quod immanes errores Baronii planissime refutavi. De loco Josephi [note: An illo, de quo suprae, Epist. DCCCXXXVI.] mecum communicato habeo maximas gratias. Nullus in Josepho locus majoris momenti. Ego si junior essem, et alibi viverem, auderem promittere non poenitendam editionem illius maximi Scriptoris. Videbis in hoc opere multa loca emendata.

EPISTOLA DCCCXLIX. DANIELI HEINSIO.

[note: 1613.] PLures a te brevi tempore literas accepi, Heinsi praestantissime, omnes [gap: Greek word(s)] et querelarum plenas. Fateor aliquando plusculas fortasse praeteriisse hebdomadas dum sileo, sed non sum mihi conscius omissae penitus responsionis ad ullam e tuis. Ego eâdem semper utor viâ, quae an sit tuta et commoda, nescio. Amicus est quidam meus, vir probus et [gap: Greek word(s)], qui operam suam non semel ultro obtulit. Quare semel apud animum tuum, si me amas, constitue, non solere me in scribendo ad te indiligentem esse aut lentum; nihil enim facio libentius, nihil majore cum voluptate quam aut lego tuas, aut scribo ad te. Et hoc et illud [gap: Greek word(s)]. Nuper clarissimus Theologus Scultetus dicebat, se petiisse a te, an velles venire: sed tua nobilia incepta ejus boni fruitionem nobis invidisse. Utinam aliter aliquando eveniat! excipieris a Domino Eliensi [note: Lantilotto Andrea.] sane quam amicissime. Nuper

[note: 1613] eram apud illum, quando amicus tuus et ipsi et mihi tuas reddidit. Excepit prolixâ humanitate tuum amicum, quem neque ipse, neque ego postea vidimus. Dixit etiam mihi Dominus Episcopus, se tibi statim responsurum. Utinam omnes docti viri, quos habet hoc Regnum non paucos, (etsi pares Eliensi oppido paucos) pari candore cum ipso essent praediti! Sed quam longe aliter se res habeat, paucis cognosce. Non te fugit, opus moliri me, quo Baronii Annales confutem: id ego opus et voluntate meâ suscepi, et jussu maximi Regis. Quum apud eruditos magna esset exspectatio nostrarum in illo genere vigiliarum, repertus est Etinae, qui [note: Richardus Montacutius. Colomes.] occupare hanc laudem conaretur, et ut scirent omnes, nihil ad eam opus esse Anglis homine peregrino, magno. studio Prolegomena Baronii confutare aggressus, vix absolutam opellam curavit edendam. Hoc etsi magno silentio actum, innotuit tamen, et mihi allatus est Index capitum eo libro tractatorum; quem ego statim inspiciens, firme credidi in meas vigilias esse factum. Idem ordo, eadem ratio scriptionis, eadem testimonia allata, digressiones quaedam simillimae; at tractatio longe diversa, quod didici ex iis, qui legerunt: et omnino etsi vir ille doctus est et acris ingenii, nihil tamen, ut certo scio, ad nostram diligentiam. Ei viro nomen est Montacuto. Is est, qui quaedam Nazianzeni ante biennium edidit. Acciderat, ut operis nostri partem maximam illustrissimus Archiepiscopus paullo ante legisset: itaque aemuli libellum, etsi nuncupatum sibi, edi vetuit, et factum detestatus est: [gap: Greek word(s)] [note: Montacutum Grace sie dictum. Colomes.] [gap: Greek word(s)] [note: Henricius Savilius, vir ex Chrysostomi editione notissimus. Colomes.] [gap: Greek word(s)] Ille est, qui ad omnem de viro divino mentionem hoc oraculum in ore semper habet, Sc. [note: Scaliger. Colomes. de quo etiam supra, Epist. DCCCXLVIII.] fuit praeceps Grammaticus, stultus Philosophus, furiosus Mathematicus. Hanc historiolam volui te non nescire, [gap: Greek word(s)]. Hoc postremum adjiciam: plures tuarum non esse mihi redditas, ex eo conjicio, quod misisse ais libellos quosdam; qui mihi non sunt redditi. Ego quum diligenter quaererem, tui nihil inveni apud nostros Bibliopolas noviter a te editum praeter Orationes tuas, quas statim comparavi, statim et legi: nec sine admiratione ingenii tui, nec sine risu propter [gap: Greek word(s)] [note: 1613.] argumentum et [gap: Greek word(s)], quod ingeniose tractatur oratione mtegrâ. Deus immortalis te servet, et coeptis tuis magis magisque in dies benedicat. Vale. Londini, a. d. IV. Non. Januar, styl. Lil. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCL. DOMINICO BAUDIO.

[note: 1613.] DEbeo responsum ad binas tuarum: prioribus significabas, non esse tibi redditas meas postremas; posterioribus illas ais accepisse. Gaudeo non dubitare te de fide mea, et summo amore erga te: sed quod ais, gratiâ me non uti, quâ valeo apud Regem longe Optimum et longe sapientissimum; tu, si hic sis, aliter sentias. Verum quidem, non obscura Regem dedisse, et quotidie in sermonibus suis dare testimonia suae erga me benevolentiae; sed non ignoras, aulica negotia non ab unius voluntate pendere. Ne plura dicere cogar, scito me peregrinum esse in Anglia, ubi peregrinis non aliter bene est, quamdiu [gap: Greek word(s)] magis possunt quam [gap: Greek word(s)] vel unica historiola, quam ad [gap: Greek word(s)] Heinsium, fidem dictis meis abunde fecerit. Sed haec inter nos. Quod scribis, uxorem tibi contigisse ex animi sententia, gaudeo, et tibi toto pectoris affectu gratulor. Spero magnum tuis studiis accessisse [gap: Greek word(s)] illâ ratione; et ut ita Sit, oro, obsecro Dominum JeSum [gap: Greek word(s)]. Ego Dei singulari beneficio expertus scio, quantum in eo sit positum felicitatis. Itaque si quis mortalium, facio lubentissime, ut consentientis martimonii pii et honesti laudes praedicem. Sed haec tua Sparta erit, qui mihi visus es in tua elegantissima et mellitissima Epistola ad id argumentum [gap: Greek word(s)] tractandum esse aptissimus. Sed fortasse occupabit te bono publico suscepta Historia patriae. Accepi a nonnullis, jam aliquod te singularis industriae tuae [gap: Greek word(s)] Illustrissimis Ordinibus exhibuisse et plausum tulisse. Quare eo etiam nomine iterum iterumque tibi gratulor. Quem mihi nuper commendasti adolescentem, vidi tantum semel. Is si operâ meâ opus habuerit, dabo operam, ut intelligat quanti ego te faciam. Vale, Vir clarissime, et summopere mihi colende. Londini, a. d. IV. Non. Januar. CIC IC CXIII. styl. Gregoriano.

EPISTOLA DCCCLI. [note: +] HADRIANO SARAVIAE.

[note: 1613.] COgnoveram de tuo morbo etiam prius quam tuae literae mihi redderentur. Eramus igitur ego et uxor de tua valetudine admodum solliciti; et cum aliud nihil possemus, supplicibus precibus a Deo Opt. Max. subinde petebamus, ut te sublevaret, et priori [gap: Greek word(s)], si ita esset ipsi gratum, brevi restitueret. Sed didici a tuis, quas modo accepi, nondum remisisse dolores illos acerrimos, quibus exerceri patientiam tuam magno illi rerum omnium Arbitro placet. Non hortabor te, Pater venerande, ut non sollum aequo, sed etiam forti et generoso animo hoc, quicquid est, cruciatuum feras; scio eâ pietate ac virtute esse te instructum, ut monitore opus non habeas. Nemo te melius novit, levia esse quaecunque huic misero corpori adversa possunt contingere, prae illis, quae vicem nostram passus est Servator Mundi, Dominus noster, [gap: Greek word(s)], Jesus Christus: levia etiam esse prae illis bonis, quae pios manent. Haec et similia his pauci Christiani ignorant; sed harum rerum notitiâ sese consolari, proprium est illorum, quorum nomina in Libro Vitae sunt in scripta. Te eorum ex numero esse, observande Pater, et vita tua omnis fecit fidem hactenus, et scripta etiam tua luculenta demonstrant, cum caetera, tum etiam illa, quae nunc tibi remitto. Legi illa pari cum fructu et voluptate. Longam Epistolam super ea re ad te scripseram; quae errore nescio quo non Cantuariam, sed Cantabrigiam delata est ad Dominum Duportum. Ne te morer diutius, ego atque uxor Deum supplices veneramur per Filium ipsius, Jesum Christum, ut te doloribus hisce liberarum praestet valentem, et Ecclesiae suae, lectissimaeque foeminae uxori tuae, ac nobis amicis tuis te adhuc conserver. Nos siquid suâ causâ vel Dominae conjugis tuae possemus, scito et confide, ad omnia obsequia esse paratos. Londini, die Januar. 13. CIC IC CXIII.

HADRIANO SARAVIAE, Sacrae Theologiae Doctori, et Ministro Verbi divini, amico observando.

EPISTOLA DCCCLII. DANIELI HEINSIO.

[note: 1613.] VIr magne, feresne me ita ex abrupro tribus verbis recum agentem? Feres, opinor, quia amas, et scis vehementer a me amari. Mihi quidem argumentum non deest, de quo scribam; sed deest otium, deest tempus [gap: Greek word(s)] igitur de aliis alias. Nunc scire ex te cupio, verane fama sit, quam accepi, de proditara brevi editione omnium scriptorum [gap: Greek word(s)] Scaligeri. Audio curari illam nunc Genevae. Quod si magnâ curâ a te non est actum, ut fides adhiberetur, exspecto monstra, non librum. Vidisti Josephum, illic editum, priores ante annos? In nupera editione Commentariorum in Suetonium annotatiunculam sceleste truncaverant, ut sumptui parcerent aurei unius aut alterius ad sculpendum Galbae veterem nummum. Scripsi ea de re ad venerandum virum, Dominum Faium, qui abunde satisfecit, et reficienda illa folia curavit. Utinam serio per literas cum illo egisses! Quicquid sit, aveo scire quid in eo negotio sit a te factum. Nos, grariâ Dei, [gap: Greek word(s)], pergimus tamen [gap: Greek word(s)]. Vale, amicorum suavissime, [gap: Greek word(s)]. Deus te servet. Londini, pridie Non Februar. stil. Gall. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCLIII. DOMINICO BAUDIO.

[note: 1613.] NActum esse te uxorem ex animi sententia, proximae tuae me docuerunt. Gratulor tibi, Vir clarissime, et ex animo gratulor; eo quidem impensius, quo mihi notius est, [gap: Greek word(s)], quantum sit studiorum adjumentum, grata et [gap: Greek word(s)] uxor. Erexit me is nuntius in magnam spem de tuis praeclaris inceptis. Deus immortalis, verus ille [gap: Greek word(s)] et conjugii autor et praeses, effundat in te et uxorem tuam genus omne suarum benedictionum. Quod ais optare te, ut de te cum ipso Rege potius quam cum aliis egissem, falleris; nam et cum ipso Rege egi, et cum viris magnis [gap: Greek word(s)]. Multi sapientissimum Regem et eruditissimum plenis velis [gap: Greek word(s)] in tuas laudes non semel audiverunt. Sed non est mos Anglorum, ut viros eruditione claros aliunde accersant. Dictum sapienti sat est. Si quid me volueris curare, quod

[note: 1613.] erit [gap: Greek word(s)], utere operâ meâ, neque falleris expectationis. Vale. Londini, pridie Non. Febr. stylo Gallic. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCLIV. JOANNI A WITTEN.

[note: 3.] ERam occupatissimus, cum amicus hic tuus monuit me, ut ad te scriberem; se enim mox discessurum: nolui tamen occasionem dimittere tam bonam mei erga te animi declarandi: vivimus enim ego et uxor tui memores, atque omnia tibi laeta ex animo precamur. Doluit nobis, cum intelleximus, Joannem a Wouweren, tuum veterem sodalem, fato functum esse. Literae in eo viro non mediocrem jacturam fecerunt. Audieram, illum occupari in editione paranda Ciceronis operum ex emendatione Jani Guilelmii, qui ante multos annos Avarici Biturigum in Gallia obiit. Haec quoque erit magna Reipublicae literariae jactura, si propter obitum Domini a Wouweren intermittatur suscepta editio; nam ego accepi, Guilelmium praeclara quaedam habuisse in Ciceronem; et fuisse illum excellentis ingenii virum, omnes sciunt. Si quid de ea re cognovisti, erit mihi gratum ex tuis id intelligere. Ego nunc dies noctesque occupor, quantum ferunt tenues corporis vires, in respondendo Annalibus Baronii. Primum illius Tomum serio sum aggressus; id enim operis totius argumentum. Ostendam, volente Deo, quam inique faciant, qui ad tuendos hodiernos errores tuentur se obtentu Vetustatis. Sed erit haec tota scriptio modesta, ut Christianum virum decet. Ideoque non mediocrem fructum sperant viri summi, qui legerunt quae jam sunt a nobis scripta. Quae scribimus adversus Tomum primum, satis sunt prolixa; nam evertenda sunt serio illa fundamenta totius molis: caeteris, si Deus dederit vitam, breviores futuri sumus. Spero ad proximas nundinas Francofurtenses vernales operis mei partem publici juris futuram. Exegit hanc operam a me Rex serenissimus, idemque pietate, probitate et doctrinâ omnium Principum longe praestantissimus. Decessi gemens a Polybiano Commentario, quem tot laboribus concinnaveram: sed Regi optimo parendum erat, et fortasse bonis, qui isthîc sunt, opus nostrum non displicebit: scopum enim habemus, non lacerare Ecclesiam Dei, sed omnibus potius prodesse pro nostra quidem virili, et quantum Deus immortalis virium [note: 1613.] suggesserit Absoluto primo Tomo, quod opus adhuc unum annum minimum me occupabit, spero, opto quidem, lente excurrere ad Commentarium Polybianum; et, si aliter non possum, per partes illum edere, volente et favente Deo Opt. Max. qui te servet, Vir nobilissime atque amicissime, et tuis inceptis benedicar. Vale, et festinationi meae ignosce. Uxor officiose te salutat. Londini, Non. Februar. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCLV. [note: +] JANO DRUSIO.

[note: 1613.] QUaesivi diu occasionem mittendi tibi quosdam libellos nostros; sed hactenus invenire nullam potui. Neque enim magnum intercedit nobis cum illis commercium, qui talia curant. Ex inopinato obtulit operam suam honestissimus adolescens, cui has dedi, et simul Epistolam ad PERRONIUM, cum postrema editione Characterum Theophrasti; quem libellum spero fore tibi non ingratum. Habet haec editio nonnulla fortasse non poenitenda, quae nuper adjecimus. Aliud quod mitterem, in praesentia nihil habui. Tu, Vir summe, quid agas, scire ex te cupio. Opto ut bene mereri de Republica literaria et Ecclesia Dei nunquam cesses. Ego quotidie cum Baronio manus consero. Si dabit Dominus Jesus exitum videre, spero opus nos edituros non minus gratum bonis, quam ingratum [gap: Greek word(s)]. Deus te servet. Vale, et me ama. Scripsi raptim. Londini, Non. Februar. CIC IC CXIII. stylo Gallico.

EPISTOLA DCCCLVI. FRIDERICO TAUBMANNO.

[note: 1613.] MUnus a te missum accepi, Vir clarissime, pro quo ingentes tibi et habeo et ago gratias. Facis recte, quod possessionem ejus laudis retines, quam dudum tibi peperisti. Optimus Poeta et Latinae linguae parens multum jam ante tibi debuit: nunc tu cumulum addidisti. Perge vero de bonis literis bene mereri: non est alia ad nominis aeternitatem munitior via, hoc tempore praesertim, exstincto prope jam semine [gap: Greek word(s)] illorum, inquam, hominum, qui patrum memoriâ literas aeterna cum sua laude divinitus illustrarunt. Melanchthones, Camerarios, Xylandros, Wolfios, et alios plures in

[note: 1613.] vestra Germania miratus est orbis terrarum: nunc tuis et paucorum aliorum humeris provincia illa incumbit. Oro venerorque Deum immortalem, ut et tuis, Vir doctissime, et tui similium laboribus propitius sit. Mihi satis acceptum est graviores illas literas, quae vitam magno Luthero debent, sine harum mitiorum adminiculo florere diu non posse. Omnino veritati inimica est [gap: Greek word(s)] quod superiorum seculorum experientiâ satis superque est probatum. Nos in suscepto cum Baronio certamine nunc exercemur, nullâ aliâ mercede impulsi, nisi studio cognoscendae et defendendae veritatis, quam ille pater Annalium miris artibus ivit oppugnatum. Speramus fore, [gap: Greek word(s)] candorem nostrum probent. Verum hoc [gap: Greek word(s)]. Vale, Vir clarissime, et me, quod facis, ama. Londini, a. d. VII. Eid. Februar, CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCLVII. GEORGIO MICHAELI LINGELSHEMIO.

[note: 1613.] VIr nobilissime, debeo responsum ad ternas tuarum; puderetque adeo me tantae [gap: Greek word(s)], nisi tua diligentia exquisita effecisset, ut ego negligens videri queam; paucis enim diebus omnes illas tres Epistolas accepi: itaque oppressisti me. Sed quas ego tibi grates agam, praestantissime Lingelshemi, pro navata opera in conquirendis et mittendis Graeculi Antagonistae [note: Joannis Eudaemonis.] foliis? Omnino non solum de me bene meritus es, verum etiam de ipso Rege; cui tuum hoc officium accidit longe gratissimum; nam etsi alia habet majora, quae curet ipsius Majestas, tamen ne sic quidem literas omittit. Itaque folia a te missa statim legit; et suum mihi de ea scriptione judicium significavit. Non vult autem serenissimus Rex, ut ego vel horulam unam ponam in naeniis illis confurandis. Jubet securum esse, et opus institutum urgere. Quod et facio eâ contentione, ut sperem, si Dominus Jesus coeptis benedixerit, brevi partem non poenitendam Typographo me fore traditurum. Ardeo cupiditate cognoscendi judicia bonorum, cum de rebus, quas tracto, tum de ratione scribendi, quam sequor. Ego Deum [gap: Greek word(s)] supplex veneror, ut det scribere sibi grata, et Ecclesiae ipsius non inutilia. Serenissimi Electoris reditum vos isthîc vehementer optare, tuae omnes significant; et videtur omnino aequum ae justum [note: 1613.] esse vestrum desiderium: sed quod Rex optimus consuetâ magnificentiâ nuptias [note: Vide supra, Epist. DCCCXXII.] vult curari, mirari aut aegre ferre non debetis. Ut regiam taceam Dignitatem, meretur singularis virtus illustrissimae Principis, Dominae Elizabethae, ut nuptiis suis hic honos habeatur. Sed bene sperate; jam enim ad ipsam [gap: Greek word(s)] est ventum. Scribebam enim haec eo die, quo solennitas nuptiarum erat inchoanda. Verum ista omnia e vestrorum literis vobis sunt nota. Quod superest, Deum supplex veneror, ut te servet [gap: Greek word(s)]. Vale. Londini, a. d. VII. Eid. Februar. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCLVIII. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1613.] BInas tuarum simul accepi, quibus respondere hactenus quum non potuerim, ne nunc quidem id possum; obruor enim curis, per quas spiritum ducere vix mihi licet. Serenissimus idemque optimus Rex eâ flagrat cupiditate videndi edita, quae jam scripsi, ut urgendi finem nullum faciat. Ego quum vehementer ejus voluntati morem gerere cupiam, rerum tamen difficultate impedior, ne tantopere festinem. Interim omnia temporis momenta recte occupare conor: et est gratia Deo, quod partem aliquam in tuto jam collocavimus. Utinam exitum videre hujus curae liceat! Sane aut animi fallor, aut partem aliquam publico dare possumus circa illud tempus, quo editurum accepimus Dominum Cardinalem Perronium, quae adversus Epistolam nostram scripsit. Magnâ teneor cupiditate id opus videndi; in quo si propositum habuit Auctor veritatem antiquam sistere redivivam, facile illi nobiscum erit certamen: id enim solum quaerimus, id totâ mente optamus, eo diurnas nocturnasque omnes nostras cogitationes referimus. Sin aliam [gap: Greek word(s)]. ingressus est viam, non est quod laboris sui magnum fructum speret. Sed de his alias. Quae scripsisti mihi, Vir amplissime; quae item ad Dominum Legatum [note: Buzenvallium.] de me, adducunt me in spem, non pessimo loco meas isthîc res esse. Et quidem si pacis et concordiae certa spes est, (ita multi jam existimant) abesse a patria sine crimine vix mihi videor posse. Semper dixi, postquam hoc quasi aes alienum expunxero, ut Regi mei amanti gratias egerim; de caetero nulla in me mora. Quod si Epistola

[note: 1613.] ad [gap: Greek word(s)] Cardinalem reditûs mihi spem non ademit, non puto caussam esse cur ea, quae jam scribo, suspicer eandem spem fore ademtura. Hoc igitur viderimus, et quidem, uti spero, brevi. Vale, Vir amplissime, et curam tui clientuli ne depone. Ego et uxor assiduis precibus [gap: Greek word(s)], ut te, et primariam foeminam, Dominam uxorem tuam, cum pignoribus vestris, omne genus bonis cumulet, et servet [gap: Greek word(s)]. Londini, a. d. VII. Eid. Febr. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCLIX. JANO GRUTERO.

[note: 1613.] SCripsi nuper ad te, Vir clarissime; nec jam quod scribam, habeo: nam quae publice hîc geruntur, ea scio te ex aliis cognoscere. Exspecto cupide tuas, ut quid spei sit reliquum de editione tuarum Inscriptionum, ex iis intelligam. Si quis est, qui acri desiderio stimuletur ut illam editionem videat, is ego profecto sum. Cum intellexero, serio nos de editione cogitare, mittam aliquot Hebraicas Inscriptiones, quas habeo, fortasse non poenitendas. Ego in suscepto opere totus sum: quod si vivam, et vires Deus immortalis fuerit largitus, spero me partem aliquam prelis subjecturum cis breve admodum tempus; moram enim editionis Rex optimus idemque doctissimus non fert: itaque morem gerere ipsius voluntati constitui, [gap: Greek word(s)]. Vale, Vir clarissime, et me ama, qui te ex animo colo. Londini, a. d. VII. Eid. Februar. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCLX. CONRADO RITTERSHUSIO.

[note: 1613.] EX iis literis, quas ad me nuper dedit vir clarissimus, Georgius Remus, cognovi, incidisse te, Vir praestantissime, in gravem morbum; sed ex quo poene jam convaluisses, cum ipse ad me scribebat. Egi Deo immortali gratias, petiique ab ejus bonitate, quod et nunc peto toto affectu, ut te servet valentem [gap: Greek word(s)]. Habemus hîc ab aliquot jam mensibus virum clarissimum et optimum Scultetum, qui de tua singulari pietate multa mihi non semel narravit. Avide igitur nuntium exspecto de tua convalescentia, et in priorem statum restitutione. Omnes, qui literas amant, idem mecum [note: 1613.] optant. Ego, Dei beneficio, mediocriter valeo, et in opere suscepto quantum ferunt vires corporis, assidue pergo. Brevi, [gap: Greek word(s)], pars operis Typographo tradetur. Vale, Vir clarissime, et valetudinem cura. Londini, a. d. VII. Eid. Februar. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCLXI. DAVIDI HOESCHELIO.

[note: 1613.] INfrequentiam mearum desine mirari, Vir optime et clarissime. Occupatissimus enim sum, ut si unquam fui. Scripsi tamen nuper, cum literas dedi ad virum magnificum Velserum. Eae literae an fuerint ipsi redditae, nescio; nihil enim postea ab illo accepi. Et sunt, qui dicant, ipsum nonnihil a me esse abalienatum propter Epistolam ad Frontonem. Vir summus duram mihi legem imponit, si ut illius gratiam teneam, queri de parricidio Regis mei non possum. Ego sceleris admissi auctores nunquam dixi esse illos, quos ipse tantum amat. Hoc dixi, et semper dicam: Doctrinam, quam Jesuitae tuentur, esse caussam illius parricidii. Sed haec querela non est hujus loci. Scito, me in opere suscepto, Dei beneficio, strenue pergere. Pars jam non poenitenda editioni parata est. Ibi videbis [gap: Greek word(s)]. Nos quidem non rixamur; sed doctrinam veteris Ecclesiae cum cura proferimus in lucem. Spero, te illam disputationem non improbaturum. Auxilia librorum MSS. noli a me sperare. Hîc Londini vix ulla est Bibliotheca, in qua extet aliquid manu exaratum Graece. Oxonii esse quaedam intellexi: fortasse etiam Cantabrigiae. Sed quid illis in locis habeatur, nescio. Oro Deum immortalem, ut tuis coeptis benedicat. Vale. Londini, a. d. VII. Eid. Februar, CIC IC CXIII.

Jam erant clausae fere hae literae, cum accepi Epistolam Velseri, cui rescripsi statim.

EPISTOLA DCCCLXII. MICHAELI PICCARTO.

[note: 1613.] NUdius tertius tuas accepi. Gratissimum mihi fuit de tua bona valetudine et studiis ex te cognoscere. Amo enim te, et quia de tuis conatibus spem magnam concepi, opto, atque adeo precor tibi a Deo Opt. Max. fausta omnia. Orationem tuam cum animi voluptate legi, versus vix sine lacrimis; certe non sine suspiritibus.

[note: 1613.] Revocarunt enim mihi in memoriam damnum, quod nuper fecimus, amisso Principe [note: Honrico, Principe Waliiae.], de cujus laudibus quicquid dixero, minus erit. Scito, mi Piccarte, iis virtutibus [gap: Greek word(s)] fuisse praeditum, ut saris aestimari jactura non possit, quam Respublica Christiana (non enim dicam, hoc Regnum) in ejus morte fecit. Nemo illum serio contemplatus est, qui spem ingentem de eo non conceperit. Ad res gerendas factus a natura videbatur, et in morte apparuit consilia illum voluisse omnino annis majora. Pietas et reverentia, [gap: Greek word(s)] erga optimum parentem, in factis dictisque omnibus eminebant. Quae paucissimorum Principum laus est, ut serii sint et rerum curae attendant, illi erat [gap: Greek word(s)] ut si cui unquam fuit. Denique videbam mihi in ejus indole characterem Henrici IV. agnoscere, qui Rex gloriâ rerum gestarum, et arte imperandi fuit [gap: Greek word(s)] quoniam quidem, ut canit idem Vates, [gap: Greek word(s)]. Quod me hortaris ad Commentarii Polybiani editionem, vellem ita res meae ferrent, ut morem tibi possem gerere. Multum enim in illo opere sudavimus, multas noctes insomnes egimus. Sed hoc Lutetiae dum fui, Postquam huc veni, mutara est ratio studiorum meorum, quae a voluntate Regis nunc pendent, cujus omnia studia circa pietatem occupantur. Ille cum intellexisset, meditatum esse me adversus Annales Cardinalis Baronii, voluit ut illa proferrem in lucem, et id argumentum omni alii anteponerem. Itaque in eo toti nunc sumus. Primum Tomum serio examinamus, errores prope innumeros [gap: Greek word(s)]. Sed modeste, ut Christianum decet: res veteris Ecclesiae magnâ curâ Illustramus, idque sedulo agimus, ut qui partium studio corrupti non sunt, candorem nostrum possint agnoscere. Partem operis, si Deus volet, videbis brevi. Interim vale, et me ama. Londini, a. d. VII. Eid. Februar. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCLXIII. GEORGIO REMO.

[note: 1613.] ANte paucos dies tuas accepi. Gaudeo valere te, et mei memoriam servare. Opto tibi [gap: Greek word(s)]. Miratus sum quod scripsisti, esse editos in Germaniae diversis locis libellos [note: Scilicet, Epistolam ad Frontonem Ducaum Scioppium et Cardinalem Perronium.], quos hîc scripsi. Neque enim tanti mea facio, ut digna putem quae studiosius requirantur. Utraque scriptio [note: 1613.] ex occasione est nata. Sic autem est, ut tu dicis, Vir [gap: Greek word(s)]; certamen ingressus sum, quod video mihi deinceps esse certandum. Sed bono animo sum: [gap: Greek word(s)] veritas, inquam, et Deus veritatis pater. Quid igitur metuam? Metuerem, et merito metuerem, si vel ingenioli mei, vel corpusculi vires spectarem. Sed mihi spes omnes in unius Dei immortalis bonitate sunt repositae. Itaque plenus fiduciâ sum, et meam [gap: Greek word(s)] bonis me probaturum spero. Est jam in manibus ingens opus, quod meas adversus Baronium disputationes continet. Respondeo ad primum Tomum [gap: Greek word(s)] et accuratissime. Si faverit Deus Opt. Max. brevi partem operis videbis, et judicium feres. Summi viri, qui hîc degunt, bene sperare me jubent. Mea autem spes [gap: Greek word(s)]. Virum clarissimum Camerarium, [gap: Greek word(s)] filium, meis verbis velim salutes. Ego [gap: Greek word(s)] oro Deum, ut excitet Camerarios in vestra Germania, in nostra Gallia Scaligeros. Vale, Vir amplissime. Londini, a. d. VII. Id. Februar. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCLXIV. PHIL. JAC. MAUSSACO.

[note: 1613.] GAudeo rediisse te in patriam, eruditissime Maussace; gaudeo, et tibi ex animo gratulor. Peto etiam a Deo Opt. Max. ut quietus jam in patria fructum percipias tuorum laborum. Quod miraris, nec dum reversum esse me [gap: Greek word(s)], qui paucas hebdomadas me haesurum in Britannia spoponderam, desine mirari, et illud cogita, quam raro in hac vita eveniat, ut consilia nostra habeant exitum, qualem ipsi animo conceperamus. Est profecto Deus, qui nos et nostra omnia pro sua voluntate [gap: Greek word(s)]. Fatum volentem ducit, nolentem trahit. Sancte juro tibi, ex ammi mei sententia locutum esse me, cum celerem reditum spondebam; quod aliter acciderit, neque consilio neque voluntate factum. Rex enim, ut primum in sua me potestate habuit, petiit ab augustissima Regina, ut me retinere sibi liceret. Illa annuit: ego mansi, prope dixerim, [gap: Greek word(s)]. Cum repetar, et serio repetar, ostendam non esse me degenerem civem, qui [gap: Greek word(s)] posuerim; [gap: Greek word(s)]. Gallus enim sum, et intimis fibris cordis mei reverentia Liliorum alte est impressa. Interim vero; dum permittit Regina, fruor, amore hujus Regis

[note: 1613.] sane optimi, et multo doctioris, quam plerique existiment. Scito hoc magno Rege nihil ne fingi quidem posse probius aut humanius. Literas supra fidem hominum amat: judicat de scriptis et vecerum et recentiorum, ut vir doctissimus, non ut Rex maximus. Etsi occupatissimus est, et nullam partem officii sui praetermittit; libris tamen carere non potest. Ad mensam illius videas semper Episcopos insigni doctrinâ viros, qui de literis disserant, aut Regem audiant disserentem. Hoc multis videtur novum spectaculum. Jam illius erga me benevolentia obscura non est. Sed, ut dixi, mea consilia omnia pendent a nutu augustissimae Reginae. [gap: Greek word(s)]. Tuae ad D. Heinsium an perierint nescio. Hoc scio, tot naufragia a mense Septemb. facta esse, quot ab annis fortasse viginti non erant audita. Tu quid jam rerum agas, scire ex te cupio. Peto etiam a te, ut amplissimum virum, parentem tuum, meis verbis salutes. Londini, a. d. VII. Eid. Februar. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCLXV. [note: +] JANO RUTGERSIO.

[note: 1613.] SIc est ut scribis, Vir eruditissime: in obitu divini Principis non sola Anglia ingens detrimentum fecit; sed omnes vicinae terrae, et remotiores etiam. Ut rationes politicas sileam, amissum est, certe ex oculis ereptum, rarum pulcherrimarum virtutum exemplum. [gap: Greek word(s)]. Nunc rerum facies mutata est; omnia enim gaudio et laetitiâ perstrepunt propter nuptias illustrissimae Principis, Dominae Elisabethae; de cujus excellentissima indole et summa pietate quicquid dixero, minus erit. Deus immortalis illi benedicat. Quod consilium petis, an Duci Eboracensi tuum Senecam dicare debeas; ego non is sum, qui velim tibi auctor esse, ut aliquid meo impulsu facias, quod [gap: Greek word(s)] facturus non fueras. Quare consilium tu quidem a me nullum accipies; at testimonium accipias necesse est, quod debetur excellentissimae ejus Principis indoli; nihil probius, nihil amabilius: denique [gap: Greek word(s)] fratri viribus corporis quum cedat, quod ad caetera attinet, palmam cum eo [gap: Greek word(s)] habet. De meo isthuc reditu certi nihil possum scribere: pendet ea res, secundum Deum, a voluntate augustissimae Reginae, cujus permissu me Rex optimus in sua potestate habet. Cum [note: 1613.] erit editum opus, quod jam cogito praelis subjicere, [gap: Greek word(s)], semel statuam. Parabam plura; sed jam non licet. Vale, Vir doctissime, et me ama. Londini, a. d. VII. Eid. Februar. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCLXVI. GEORGIO MICHAELI LINGELSHEMIO.

[note: 1613.] VIr amplissime, omnes tuas accepi, et quas misisti chartas; quae etsi malae sunt, a bono tamen affectu tuo proficiscitur, quod tanto studio illas ad me mittas. Non possum exprimere, quantum eo nomine me tibi censeam obnoxium. Rex ipse non parum tibi debet; nam ejus Majestati gratum est videre, quid diabolus per suos moliatur, et quantum possit. Isti boni viri, si possent me parricidii reum facere, beatos se putarent. Gratia Deo immortali, quod nihil habent, quod objiciant; peccata enim mea tegit Dei bonitas: illi autem Satanicum virus produnt, et libidinem calumniandi, etiam cum deest argumentum. Quid facerent, si ego aut alii ejusdem professionis artem doceremus mentiendi, pejerandi, Reges occidendi? Sed quis ille est, cujus Praefationem misisti? Risi cum illas ineptias legi, et statim Regi ostendi, qui affatim risit. Iterum ago tibi gratias quantas possum maximas. Liber Ledresserio [note: Dissertatio Politica super controversiis inter Academiam Parisiensem et Jesuitas, Lutetiae excusa, anno 1612. Colomes.] inscriptus, ab amico meo est compositus, viro pietate et doctrinâ insigni, cujus verum nomen sine dubio audisti. Is est Desiderius Heraldus, qui Arnobium olim, nuper Tertulliani Apologeticon edidit. Plura ab eo ingenio, volente Deo, sperari possunt. Nos dolium urgemus nostrum, et ea paramus, quae scelestis hominibus cordolium sunt allatura: benedicat modo inceptis Deus Opt. Max. cujus honori labores nostros consecramus. Plura cupiebam; sed jam otii copia non est. Vale, Vir maxime, et vive felix quam diutissime. Londini, die XIX. Februar. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCLXVII. DANIELI HEINSIO.

[note: 1613.] POst novissimas, quas ad te scripsi, praestantissime Heinsi, binas tuarum accepi, non sane a cursoribus allatas; nam priores ante annos duos erant scriptae; alterae ante menses, opinor, tres. Vides fidem et diligentiam eorum, quibus tuas committis. Potui minore spatio ex ultima India literas accipere. Posterioribus ad junctum erat munus tuum, quo me beasti, Peplus et Orationes tuae. Orationes ante aliquot menses mihi paraveram [note: Vide supra, Epist. DCCCXLIX.], et ab earum lectione recens quaedam ad te scripseram. Peplum non ante videram; quo avidius acceptum [gap: Greek word(s)]. Vere opus tuum; id est, eo viro dignissimum, qui in cognitione [gap: Greek word(s)] paucos habet pares, scribendi usu omnes longe superat. [gap: Greek word(s)]. Sed Theophrasto tuo quid fiet? tum autem de editione Aristotelis si cogitas, facis id quod te decet; quis enim praeter te par tanto incepto? Ego pensum urgeo. Ac quoniam quae jam scripta sunt, mediocre volumen possunt conficere, placet sapientissimo Regi editionem non differri. Quod si Deo Opt. Max. visum fuerit, ad nundinas Francofurdienses partem aliquam edendam existimo. Quod utinam cum aliqua Ecclesiae Dei utilitate fit! Oro illum et supplex veneror, ut te servet. Vale, Vir praestantissime. Londini, a. d. IX. Kalend. Mart. CIC IC CXIII.

Clarissimum virum Baudium, et amicissimum Erpenium meis verbis ut salutes, te rogo. Scripsi non ita pridem ad utrumque, et Domino Baudio nuperas nuptias sum gratulatus.

EPISTOLA DCCCLXVIII. [note: +] JOANNI SAECKMA.

[note: 1613.] EGo vero tui memoriam et jucundissimam pristinae nostrae consuetudinis et servo et servabo [gap: Greek word(s)]. Quod rarius scribo, partim argumenti fit inopiâ; partim, et multo quidem magis otii penuriâ: vivo enim, ut si quis mortalium, occupatus: curis saepe obruor; studia porro ita me totum sibi vindicant, ut totum periisse tempus existimem, quod illis non fuerit impensum. Laetatus sum tamen veternum excussisse te mihi eâ Epistolâ, quam ante biduum accepi. Suave mihi cum [note: 1613.] primis fuit, de rebus tuis laetis ex literis tuis cognoscere. [gap: Greek word(s)]. Atque ego Deum oro, ut pergat porro tibi inceptisque tuis benedicere. Ego, quod video jam tibi innotuisse, in confutandis naeniis Caesaris Baronii operam pono. Multa illi viro Ecclesia Dei debet, propter inexhaustam diligentiam, quâ est usus in Historia illa componenda. Sed hanc laudem corrupit ille ingentibus vitiis, quae non intelligunt, neque volunt intelligi, qui solum in Historia Ecclesiastica regnare hodie Baronium volunt. Scis olim magno viro in Epistola quadam quid exciderit Justo Lipsio. Nos contra censemus, Annales istos, si diligentiam excipias, nullâ admodum aliâ laude posse censeri. Sed caussas mei hujusce judicii melius alibi exposuero. Opto ut Ecclesia: Dei aliquam utilitatem mei labores afferant: quod tamen in tali rerum statu an sperare debeam nescio. Verum hoc [gap: Greek word(s)]. Illud certe confido, bonis me meum candorem et veri amorem fore probaturum. Vale, Vir amplissime, et me, quod facis, ama. Londini, a. d. IX. Kalend. Mart. CIC IC CXIII.

Virum clarissimum, Sibrandum Lubertum, nisi grave est, meis verbis salutes velim.

Inscriptio. Viro amplissimo, D. JOANNI SAECKMA, Jurisconsulto, et in suprema Frisiae Curia Senatori, amico observando. FRANEKERAM.

EPISTOLA DCCCLXIX. [note: +] JANO DRUSIO.

[note: 1613.] GAudeo tandem fuisse tibi redditas duas Epistolas, quas superiore aestate ad te scripsi, Vir praestantissime. Nuper etiam studioso cuidam ad vos proficienti libellos quosdam tibi deferendos tradidi; quos etsi non magni ipse faciam, nollem tamen esse amissos; cupio enim extare illos apud te mei amoris et observantiae erga te testes. Scriptorum tuorum editionem difficulter isthîc te posse curare, vehementer doleo: vereor enim ne ea res studiis nostris sit fraudi, qui nunquam sine fructu in tuas eruditas observationes oculos soleam conjicere. Ego pergo in suscepto

[note: 1613.] opere; et pergam, [gap: Greek word(s)], donec absolvero Responsionem accuratam ad primum saltem Tomum. Id caput est operis totius, ubi jaciuntur fundamenta omnium: itaque serio a nobis oppugnantur. Quid praestiterimus, Ecclesia Dei judicabit, et viri eruditi pariter ac docti; tu cum primis, Vir doctissime; nam et occurrunt non pauca, de quibus tuum est proprium judicium. Deus immortalis te servet. Vale. Londini, a. d. IX. Kalend. Mart. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCLXX. [note: +] JOANNI PRIDEAUX.

[note: 1613.] SIgnificavit mihi Praesul illustrissimus, Dominus Archiepiscopus, se tecum egisse, Vir doctissime, ut Responsionem susciperes ad librum Cretensis fraterculi, quem nuper in me evomuit. Non dubito, virum prudentissimum te potissimum delegisse cui id oneris imponeret; quia nôsset omnia praesidia tibi abunde esse comparata, illam provinciam subituro necessaria. Et ipse mihi dixit, quam de tuis studiis opinionem haberet. Sed quia mihi nondum satis compertum est, quid ipse super eo statueris, nactus occasionem haec pauca ad te exaravi, ut tuas exprimerem. Scio rem te serenissimo et [gap: Greek word(s)] Regi longe gratissimam facturum: nam de Domino Archiepiscopo dubitare non potes. Imo vero audeo dicere, opus Deo gratum fore, ut tot mendacia aperiantur et solide confutentur. Me ejusmodi scripta non aliter commovent, nisi propter communem veritatis coelestis caussam, quam [gap: Greek word(s)] ire exstinctum aegre mihi est. Si oneri subiturus es, utriusque nostrum interesse puto, ut semel conveniamus. Postea ego te rebus omnibus ad refellenda diabolica mendacia necessariis, abunde, [gap: Greek word(s)], instruam. Age igitur, et pro defensione veritatis [gap: Greek word(s)] arma indue. Ego Interim alium [gap: Greek word(s)], qui valde veritatis hostes uret, propitio Deo; qui te servet. Vale, et me ama. Clarissimum virum, Dominum Doctorem Abborum, meis verbis ut officiose salutes velim. Londini, a. d. III. Non. Mart. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCLXXI. [note: +] EIDEM.

[note: 1613.] NUnc ipsum tuas accepi, Vir amicissime. Gaudeo esse tibi eum [note: 1613.] animum, quem luculente ostendit Epistola tua. Non dubito, eam quae tibi est imposita, provinciam sic fore te administraturum, ut et serenissimo Regi, cui haec quoque cura est curae, et illustrissimo [gap: Greek word(s)] Domino Archiepiscopo sis abunde satisfacturus. Bene habet: [gap: Greek word(s)]. Sentiet Graeculus Parricidarum defensor, non minus amari in Anglia veritatem, quam Romae mendacium et amatur et propugnatur. Miseret vero me infelicis Graeculi, quem tu, scio, pro commerita noxia digne tractabis. Macte, Vir eruditissime, hac animi generositate. Sed dolet mihi, non tibi esse redditum librum integrum, quem ego ante dies admodum multos tradidi illustrissimo Archiepiscopo tibi mittendum. Spero tamen fore brevi, ut illum nanciscaris. Quod superest, una convenire nos oportet, ut per otium ex me intelligas plurima ei proposito necessaria. Parricida Alastor ita in me invehitur, quasi jurejurando se obstrinxisset, ne veri aliquid dicere fas sibi esset. Quia mei criminatio conjuncta est cum aliquo dedecore Regis maximi et partium nostrarum, opto confutari illa serio, ut omnes intelligant, parricidas nisi per diabolica mendacia suam causam tueri non posse. Nihil dicturus tibi sum, quod magnis testibus probare non possim: neque dubito, miraturum te quae ex me es auditur, [gap: Greek word(s)]. Scito igitur, constituisse me intra paucos dies sitim explere meam et cupiditatem ingentem Academiam Oxoniensem videndi. Non possum diem adhuc certo definire: sed ne dubita brevi, [gap: Greek word(s)], isthuc me venturum, et tuo colloquio fruiturum et aliorum virorum doctissimorum, quos isthîc scio esse, et tacitus dudum observo: in his est cum primis, vir venerandus, D. Abbotus, quem ut meis verbis salutes velim. Scripsi raptim post tuas acceptas. Vale. Londini, a. d. V. Eid. Mart. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCLXXII. HECTORI BOURICIO.

[note: 1613.] PAuci dies sunt, cum tuas accepi, Vir doctissime. Quam grata autem mihi tua illa Epistola fuerit elegantissime et humanissime scripta, noli quaerere. Habent hoc literarum studia, ut omnes eorundem sacrorum participes sibi invicem concilient. Quemadmodum igitur opinio alicujus eruditionis me ut amares effecit; sic eadem causa

[note: 1613.] sic te mihi carum reddidit, ut posthac te inter primos meorum amicorum sim mumeraturus. Atque ego de nuper inter nos contracta amicitia eo melius spero, quia intervenit illi quasi proxeneta vir amplissimus et integerrimus, Joannes Saeckma, quicum vetus necessitudo mihi intercedit. Ego non ita pridem literas ad ipsum dedi, quae an fuerint ipsi redditae, nondum scio: scripsissem et nunc, nisi otium defuisset; sum enim dies noctesque occupatus in opere conscribendo, quo errores Caesaris Baronii, conditoris Annalium Ecclesiasticorum, palam facio; sunt autem plurimi, et crassissimi interdum. Atqui hodie qui jurarunt in verba Pontificis Romani, unum nobis obtrudunt Baronium, quasi is esset solus omni exceptione major Historiae Ecclesiasticae vindex. Nos illi suam gloriam non invidemus; sed ut auctoritate illius Purpurati antiqua veritas opprimatur, id vero ferre aequo animo non possumus. Irritabo, scio, crabrones, qui agmine facto in me irruent; sed me istud non movet: [gap: Greek word(s)] veritas, inquam, cui uni litare ad Dei immortalis gloriam optamus. Ea cura excussit mihi de manibus longarum vigiliarum opus, Commentarios in Polybium. Sed quamdiu in Anglia futurus sum, video statuendum mihi esse, ut ab earum literarum seria meditatione semper abstineam: nam Rex optimus atque [gap: Greek word(s)] rebus theologicis ita delectatur, ut aliis curis literariis non multum operae impendat. Ego autem quae nunc scribo, ante multos annos fui scripturus, si id mihi Lutetiae fuisset permissum. Brevi, sicut spero, pars aliqua operis mei edetur: quod viris antiquae pietatis peritis si placuerit, magnas Deo immortali gratias sum acturus. Hostes aut contemptores veteris Ecclesiae quid sint judicaturi, [gap: Greek word(s)]. Sed moror te. Vale, Vir doctissime, et quod facis, me ama. Londini, a. d. V. Eid. Mart. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCLXXIII. N. N.

[note: 1613.] SI quoties cepit me impetus garriendi tecum per literas, toties calamo manum admoverem, nae facerem ut otio me abuti tuo meritissime pronuntiares; multa enim ferme quotidie occurrunt, quae posse in sinum tuum effundere, in magnae cujusdam felicitatis parte ponerem. Fraterculi Cretensis [note: Joannis Eudamonis.] librum, quem nuper in me evomuit, scio te videre adhuc non potuisse. Ego non potui [note: 1613.] non videre, qui habui in Germania ita mei studiosos amicos [note: In primis G. M. Lingelshemisim. Vide supra. Epist. DCCCLVII.], ut singula folia, prout illa edebantur, ad me mitterent. Non fui requisiturus, nisi ultro in meas manus venisset. Ego jamdudum constitui, (et faciam, cum propitio Deo, semel in Praefatione operis, quod jam paro) omnes inimicos meos unâ exceptione procul a me submovere, Clamant illi, imperitissimum esse me Grammaticum, omnium artium et disciplinarum rudem. Esto: sed mirum est, unicam Epistolam [note: Intelligit Epistolam suam ad Frontonem Ducaum.] hominis adeo in docti insulsique Scriptoris, tantopere illam Satanicam Societatem commovisse. Quid facerent, si aliquis eruditus eorum scelera persequi esset aggressus? Clamant, perditissimis moribus esse me; pecuniae [gap: Greek word(s)] mancipium; neque vident, si vaenalem conscientiam habuissem, et Lutetiae et Romae emptorem potuisse me reperire. Scit hoc reverendissimus Episcopus Parisiensis; scit illustrissimus Cardinalis Perronius, scivit omnium maxime Henricus Magnus; cujus testimonio ne possem meam integritatem defendere, provisum est a parricidis, qui per suum emissarium ipsum extinxerunt. Hoc majus crimen est, opinor, quam in Grammaticis aetatem trivisse. Quid dicet Stygium illud genus, quando videbit hominem adeo nihili tot foedos, stultos, asininos in Baronio errores annotasse! Et tamen Baronius Bellarmino melior, homine ad strophas, sophismata, mendacia apto, nulli alii rei idoneo. Norma illi veri est non Sacra Scriptura; sed libido Papae, quem ut Deum in terris constituat, quam sceleste, quam saepe mentitur? Quaedam obiter attigi, quia dissimulare non poteram: potui plurima notare, quae praetermisi. Equidem cum doctrinae parricidialis assertoribus amicitiam nullam mihi opto: odi illos, et semper odero. Sed polemicis scriptis cum illis rixari propositum mihi non est. Itaque ne isti quidem Graeculo Alastori [note: Joanni Eudamoni.] sum responsurus: faciet hoc alius meam vicem, idque jussu Regis et D. Archiepiscopi, quibus mea integritas est perspecta. Quoniam igitur per alios me oppugnare conatur [gap: Greek word(s)] Fronto, par illi referetur [gap: Greek word(s)]. Responsionem illustrissimi Cardinalis [note: Perronii.] cupide exspecto, quae utinam votis et desideriis eorum respondeat, qui veritatem antiquam amant, et adversus nova inventa eam cupiunt defensam. Scis quanti faciam illud ingenium: sed vercor ne [gap: Greek word(s)] placere enim Romae non potest, qui aperte non indixerit veritati bellum [gap: Greek word(s)] vere an falso, hoc metuam, [gap: Greek word(s)]

[note: 1613.] quod ajunt. Quod superest, veror Deum immortalem, ut te, Vir clarissime, servet. Vale Londini, a. d. V. Eid. Mart. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCLXXIV. [note: +] JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1613.] SIgnificavit mihi Chabanaeus meus, optare te, ut de loco Polybii, ubi pilum Romanum describitur, meam sententiam tibi exponerem. Est sane ille locus admodum ancipitis sententiae: nam si verbis scriptae lectionis, quae consentit cum edita, adhaeremus, videtur describi pilum Romanum ejus magnitudinis, ut emitti in hostem vix potuerit, Movit ea res Justum Lipsium, ut quod dicitur Polybio, quadrata pila habere latus palmare, interpretaretur de tota quatuor laterum magnitudine et crassitie, non de singulorum mensura. Ita fit pilum quadratum valde exile et tenue. Sed cum testentur omnes Historici, hoc telum fuisse maxime terribile; cujus tota vis esset in ipso pondere, non possum probare illam interpretationem. Ego autem non intelligo, quid in eo sit absurditatis, si dicantur pila rotunda habuisse dimentientem palmarem; et quadrata singula latera itidem palmaria. Plutarchus Graece pilum dicere solet [gap: Greek word(s)] quae est propria Latinae vocis sigmficatio. Pila autem, quibus in mortariis res atteruntur, et conteruntur, pondus habere solent non modicum; levia enim in eum usum sunt inepta. Hodie ferreis, ut plurimum, pilis utimur. Sed illa, quae huic telo nomen dederunt, lignea videntur fuisse, brevia satis, sed grandia [gap: Greek word(s)], et crassa. Dionysius Halicarnasseus [gap: Greek word(s)] appellat [gap: Greek word(s)], ut et Lipsius observat. Si interpretationem Lipsii admittimus, multum aberit, quin manum hominis staturae legitimae impleant. Fateor non posse ejus crassitiei pilum procul in hostem mitti. Sed quis hoc pilo Romano tribuit? Non Dionysius, qui contra potius scribit, [gap: Greek word(s)]. Si pila tantum jaculabantur in hostem, quando cominus res agebatur, quid opus est [gap: Greek word(s)] interpretationes comminisci? Multa in Commentariis nostris de eo telo disseruntur, quae jam huc attexere non vacat, et ut puto, necesse non est. Neque enim satis exposuit mihi Chabanaeus mentem, quid potissimum te offenderet in descriptione Polybiana. Id ipse mihi si indicaveris, [note: 1613.] conabor tibi satisfacere si possum, aut certe ductu tuo aliquid melius addiscere. Nunc alia me habent studia; quorum scopus unicus est gloria Dei, et defensio Antiquitatis verae contra imposturas Baronianas. Res Ecclesiae Dei eo hodie redierunt, ut doctrinam et [gap: Greek word(s)] primae Ecclesiae alii falso et sceleste sibi vindicent; alii ne minimum quidem curent. Inde tot mala; nam Verbo Dei, quae unica est regula fidei, ad libidinem suam quis hodie non abutitur? Sed haec querela hujus loci non est. Vale, Vir amplissime, et me ama. Londini, a. d. V. Eid. Mart. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCLXXV. [note: +] *** SWERTIO, ANTWERPIENSI.

[note: 1613.] DE misso libro gratias ago magnas. Agnosco tuam benevolentiam, et affectum exosculor. Ego ope amicorum singula fere folia, prout edebantur, vidi; et ante aliquot dies librum integrum vir magnus mihi dedit. Tuum exemplar opportune advenit, ut traderetur viro dicto, qui jussu Regis et illustrissimi Archiepiscopi respondendi provinciam suscepit. Ego nunquam Graeculum nebulonem eo honore dignabor, ut respondeam. Et quia per alios mecum pugnat Fronto, docebimus cum bono Deo, non minoris fieri in Anglia veritatem, quam mendacia aestimentur Romae; ubi est officina mendaciorum, scelerum, parricidiorum in Reges. Hoc certo mihi constat, et nemo oculis utitur, qui non agnoscat. Miratus sum, virum optimum, cujus schedam misisti, sic mecum agere, quasi me lucri cupido hîc teneret. Hoc ille didicit a mendace Andrea. Me, Vir doctissime, si commoda spectarem, unam horam in Anglia non futurum sancte juro tibi. Contempsi opes semper; itaque nullas habeo: dives liberorum sum; aliae divitiae nullae mihi sunt. Cum Lutetiae fui, Fortunam auream per vim irrumpere in domum meam saepe cupientem, fortiter semper repuli. Scivit hoc Rex a parricidis Jesuitis occisus. Alii manum commodarunt; illi doctrinam parricidialem stabiliverunt, et quotidie stabiliunt. Mira possum de illis proferre, non omnibus nota. Scivit hoc, inquam, Rex maximus; et nunc sciunt illustria illa nomina, Cancellarius Galliae, Cardinalis Perronius, Episcopus Parisiensis. Istis testibus innocentiam

[note: 1613.] meam adversus defensorem parricidialis doctrinae possum tueri; et faciam cum erit opportunum. Interim scito, me opus parare, quod bonorum omnium benevolentiam, ut spero, mihi conciliabit; malorum odia exacuet. Brevi, Deo volente, partem videbis editam. Multos annos optavi facultatem, meas in eo genere ingentes vigilias publicandi. Sentient parricidialis doctrinae Magistri, hostes mei, quibus in studiis magnam partem meae aetatis contriverim. Magnum opus est, quod incepi; cui dum incumbo dies noctesque, honores omnes aspernor; opes rideo, res humanas insuper habeo, et totum me compono ad reddendam Deo meo rationem otii, quod in re tenuissima, aut potius nulla, ejus bonitas mihi praestat. Si Jesuitae, qui in Polonia, Germania, Gallia et alibi locorum sunt, non pluris pecuniam facerent quam ipse ad hanc diem feci, non essent tot stupendae opes ab iis congestae; tot villae, tot oppida non essent acquisita praesertim in Polonia. Novi illorum scelera, descripta mihi [gap: Greek word(s)] a nobilibus Pontificiis, magnae pietatis et probitatis viris. Vale, Vir amicissime. Glarissimum Miraeum meis verbis, nusi grave est, salutabis, et me amabis. Londini, a. d. IV. Eid. Mart. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCLXXVI. [note: +] ANDREAE SCHOTTO.

[note: 1613.] SUnt aliquot menses, cum donum a te accepi, mihi gratissimum, Nodos tuos, Vir doctissime. Volui gratias agere pro eo ac debui; sed veritus sum, ne mea scriptio, ut sunt tempora, tibi fraudi esset nam ne tu quidem dare aliquid literarum ausus fueras. Laudo propositum tuum, Romanam eloquentiam [gap: Greek word(s)] illustrandi. Literae meliores tibi debebunt, quantum adhuc Societatis vestrae nemmi. Quod me revocas a contentione in negotio Religionis, facis quod virum probum decet. Atque ego ad hanc diem vitae meae rationes sic institui, ut pie vivere, quam de pietate disputare, satius ducerem. Sed me nescio quod fatum (Dei voluntatem melius dixero) nonnullis ex Ordine vestro [gap: Greek word(s)]. Necessitas primo me compulit, ut calamum arriperem: provocatus enim sum variis modis; neque tum mihi fuit animus, alios laedere nisi parricidialis doctrinae Magistros: qualis est iste Graeculus, qui parricidarum, in Anglia justo supplicio punitorum, patrocinium [note: 1613.] sceleste scelestus suscepit. Cum ita animatis nullam amicitiam volo: odi illos; odero semper. Vidi duos meos Reges scelere parricidarum extinctos: alii manum commodarunt; sed origo sceleris penes auctotes et defensores doctrinae parricidialis haeret. Nam quod Puteanus vester me accusat, quod tragoedias excitem propter duos Reges nostrâ memoriâ occisos; quum nulla aetas pauciorum Principum caedes, quam haec nostra viderit, id vero et falsum est, et absurdum: nam et plures pari scelere sunt occisi et plurimi appetiti, quos Deus sersavit; parricidae, quod in ipsis fuit, occiderunt. Deinde non videt Puteanus discrimen inter caedes antiquas et hodiernas. Illae privatis consiliis edebantur; editae omnibus erant detestationi: nunc parricidia docentur, imperantur, desenduntur. A quibus? hoc ne tu quidem potes ignorare, qui nostri saeculi historiam non nescis; qui Directorium Inquisitionis legisti, opinor, aliquando, qui tot libros in defensionem parricidarum Anglorum scis esse editos; qui tot decretis amplissimorum Patrum Senatûs Parisiensis coercitos esse auctores doctrinae parricidialis, probe meministi. In eorum albo nomen suum pridem professus quum sit Alastor Graeculus, qui nuper adversus me plaustra mendaciorum evomuit; dolui, Praefectum Societatis vestrae caussam fuisse omnium communem, quae pertinuit ad paucos. Sed ut video, id agunt vestri, ut de communi omnium sententia, facta esse omnes intelligant, quae a nonnullis constat esse patrata nefarie. Id quando illis placet, mutandus, ut video, nobis stylus erit: non enim veritatem prodemus; et multa quae habemus comperta, proferemus, quae silere fuit animus. Tum autem innocentiam nostram ita, volente Deo, defendemus, ut tu quoque mutaturus sis sententiam; qui persuasus a Graeculo Cretensi, scripsisti nuper in scheda, quam vidi; Auri sacra fames non tantum quantum conscientia valeat. Agnoscis tua verba:

Ego ut aliquid contra conscientiam? ego ut pietati aurum anteponam? aut omnino ut aurum sitiam? Non ita est; non ita est: et hoc qui mihi objicit, parricidarum defensor plus quam Cretice mentitur, et de suis moribus meos sceleratus existimat. Ego si aurum pluris quam pietatem fecissem, in Anglia hodie non essem. Scit hoc magnus Galliarum Cancellarius; scit illustrissimus Cardinalis

[note: 1613.] Perronius; scit reverendissimus Episcopus Parisiensis; sciunt Lutetiae quicunque me nôrunt, et quibuscum familiariter sum verfatus, vestrae professionis viri amplissimi, et omni majores exceptione. Possem ei Magnum Henricum meae integritatis, quam ipse notam et certissimis argumentis compertam habuit, testem excitare; nisi illum dirus Alastor doctrinâ parricidiali imbutus terris eripuisset. Itaque, Vir clarissime, si qua veritatis tibi est cura, si qua innocentiae, recanta opprobrium, et homini Graeculo Cretensi, parricidarum defensori, posthac cave ne fidem habeas. Ego, volente Deo, cum erit opportunum, faxo ut mendacia perditissimi nebulonis, et omnium, qui cum illo faciunt, in claram lucem proferantur. Interim opus magnum, quod prae manibus habemus, tanto alacrius et animosius urgebimus; qui sciamus eo edito futurum, ut nostrarum longarum et assiduarum a multis annis vigiliarum in eo genere literarum, quas retrimentum illud inscitiae, Graeculus Andreas, mihi putat esse ignotas, tot testes habeamus, quot sunt totâ Europa [gap: Greek word(s)] homines paulo cupidiores. Sic juvat inimicorum meorum sycophantias diluere. Vale, Vir doctissime. Londini, a. d. III. Eid. Mart. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCLXXVII. [note: +] JOANNI PRIDEAUX.

[note: 1613.] FAcio invitus, quod meum isthuc itet differo. Ardeo enim cupiditate videndi Academiam vestram et viros doctos, qui eam illustrant; sed me [gap: Greek word(s)] quaedam adhuc morantur. Confide tamen, ubi primum quaedam erunt expedita, quibus nunc impedior, statim me isthuc, [gap: Greek word(s)], advolaturum. Non potui ante hunc diem meum hoc consilium serenissimo Regi aperire. Hodie multa cum ejus Majestate de meo itinere, de te, de ea, quam paras, Responsione sum locutus. Jussit me Rex tibi significare, optare se, ut ad omnia illa accurate respondeas, quae ad jura Regum quoquo modo pertinent. Dixit mihi ejus Majestas, se in iis foliis, quae legit, observasse longam disputationem quandam ex Aristotele, eo spectantem, uti probet [gap: Greek word(s)] Cretensis, non posse magna ingenia imperium Regis alicujus pati. Dirum venenum Lectori simplici propinari eâ parte serenissimus Rex ait; et ut tuâ industriâ faus Satanae detegatur, cupit. [note: 1613.] Quicquid igitur aut ad jura Regum, aut ad optimum Regem nostrum spectabit, id serio tractandum, et probandum portenta ista Loiolitica capitales esse omnium Regum hostes, parricidialis doctrinae defensores, meros parricidas. Jam quae ad me pertinent, aut ad pietatem referri possunt, aut ad doctrinas, aut ad mores. Quae ad pietatem, ea mihi tecum et cum omnibus bonis communia. Meum votum est, ut caussa Dei acriter defendatur. Haereticum me appellat dirus ille Alastor; ego illum cupio Haereticum, aut Parricidam semper nominari: est enim profecto utrumque; alterum re, alterum voluntate saltem. Quae ad doctrinam spectant, non movent me. Scio quam exiguum illud sit, quod hactenus didici; itaque nihil mihi tribuo, nihil unquam tribui, praeter infinitam discendi cupiditatem, Possum et illud vere dicere, quantum per civilia bella licuit, et alias occupationes, nullum me diem otiosum egisse In literis humanioribus ornandis multa sum molitus. Pars adhuc parva exiit eorum, quae meditati sumus. Characteres Theophrasti cum Latine vertissemus, et Libro Commentario illustrassemus, paulo post Furlanus, Graecorum doctissimus, idem tentavit. Utri plus debeat Theophrastus, propter operam illi pulcherrimo libro impensam, tui facio judicii, Vir doctissime. Ego videor passe vere dicere, ipsos Graecos in notitia [gap: Greek word(s)] ab Europaeis longo esse superatos. Ego Praeceptore usus sum Genevae viro maximo, et quidem Cretensi, sed [gap: Greek word(s)], et vere pio, Francisco Porto; cui in ea professione successi, natus annos viginti et tres. Qui putant me in solis Poetis aut Historiis aetatem trivisse, mirabuntur cum legent, quae scripsimus adversus Baronium. Cogentur enim fateri, longis et assiduis vigiliis confectum esse id opus; siquidem dabit Deus Opt. Max. quod cupio perficere. Spero sane post mensem alterum, Deo propitio, me partem alteram Typographo traditurum. Sed de eruditione statuat quisque ut volet: nam qui abjectissime de studiis nostris sentiunt, mecum sentiunt. [gap: Greek word(s)], et praeter amorem [gap: Greek word(s)] literarum nihil quicquam mihi arrogo. Restabat tertium caput criminationis, de moribus. Atque in eo spero me facile consecuturum, ut ne tenuissima quidem suspicio eorum vitiorum in me residat, quae mihi [gap: Greek word(s)] attribuit. Sed hoc erit vel proximae Epistolae, vel sermonum nostrorum argumentum, et quidem, ut spero, brevi. Hoc interim scico; si [gap: Greek word(s)] in meis moribus mica haeret,

[note: 1613.] potuisse me fortunas meas in Gallia constituere, et opes congerere, quas non temere aliquis meae conditionis antea congessit. Regi maximo vixi charissimus. Ille stimulatus a Papae mancipiis, nihil reliquit intactum, quo me ad se traheret. Stupebis ad ea, quae in eo genere tibi sum narraturus, cum bono Deo. Quot dies fui Lutetiae, tot fere pugnae mihi fuerunt pugnandae adversus Fortunam auream, irrumpere in meas aedes conantem. Maximi in Gallia Proceres sciunt, a Clemente VIII. vocatum me esse Romam, proposito aureorum IC CCC. stipendio; ita ut nihilominus fruerer Regis mei liberalitate et stipendio. Habeo aliquot Baronii Epistolas, incredibilis humanitatis plenas; habeo Cardinalium et aliorum Principum, etiam Italorum. Si vaenalem conscientiam habuissem, emptores dudum multi fuerunt parati. Laus Deo et gratiae magnae, quod [gap: Greek word(s)] ego et uxor fortiter ad hunc diem contempsimus, [gap: Greek word(s)]. Postquam huc veni, quomodo vixerim, ex aliis malo te discere, quam ex sermonibus meis. Me [gap: Greek word(s)] puderet, nisi amor veritatis me cogeret: [gap: Greek word(s)]. Vale, Vir doctissime, et me ama. Virum venerandum, Dominum Abbotum, meis verbis salutes velim. Scripsi raptim. Londini, Mart. XXIII. CIC IC XIII.

Viri graves scribunt ad me Antwerpiâ, Sanctos Patres famam spargere, me postquam vidi scriptum [gap: Greek word(s)], ex desperatione vitae renunciare, et studia abjecisse. Non credit hoc uxor mea, quae alacriorem me nunquam vidit, quam fui semper, gratiâ Dei, post lectum illum librum. An autem desierim artem, brevi, volente Deo, cognoscent canes illi impuri, faex Haereticorum et parricidarum. Spero etiam te non permissurum, ut ex desperatione responsionis male mihi consulam. Quid censes de Sanctis Patribus?

EPISTOLA DCCCLXXVIII. [note: +] ALEXANDRO HUMIO.

[note: 1613.] NOn morabor te longis sermonibus, Vir eruditissime. Neque enim tibi quod agas, puto, deest; et ego gravissimis curis sic distineor, ut vacui temporis non multum habeam. Quod existimas serenissimum Regem de tua Grammatica mecum egisse; non frustra es: egit enim; neque hoc solum; sed etiara [note: 1613.] librum ipsum postea misit, jussitque percurrere, ut de eo quid mihi videretur, sibi exponerem. Legi igitur librum tuum, aut, ut melius dicam, partem ejus aliquam inspexi. Neque tamen propterea quod fueram jussus, praestiti. Solet Rex quoties vult aliquid a me curari, rationem negotii gesti exigere. Putavi facturum idem in tuo libro: sed evenit aliter; nam post missum codicem verbum nullum unquam super ea re mihi postea fecit. Silui igitur etiam ipse. Ego, mi Humi, iis moribus sum: laudare alienam industriam soleo quam libentissime: ubi minus aliquid probo, aegre atque invitus facio, ut de eo loquar, utique apud Regiam Majestarem. Quare si quid ex illo tempore aut dixit aut decrevit Rex contra animi tui sententiam; noli existimare auctore me aut suasore id esse factum. Eruditionen maximi Regis tu quoque, opinor, notam habes; et monitoribus ipsum in talibus non indigere, non ignoras. Cogitare etiam debes, alios praeter me viros literatos in Aula Principis literatissimi quotidie versari; et quidem nonnullos eorum, viros longe doctissimos, quibus novitas in scientiis et disciplinis non placet. Ego sancte confirmo, semel duntaxat Regiam Majestatem de te et libro tuo mecum verba fecisse; idque priusquam ego de tuis inceptis vel ex fama agnovissem. Quoniam autem meum quoque de tuo instituto judicium videris velle cognoscere; faciam quod virum bonum decet: mentem meam non dissimulabo; sed candide exponam tibi [gap: Greek word(s)]. Video multum operae in eo te posuisse, ut docendi artem Grammaticam invenires commodam aliquam rationem. Non dubito, quin bono animo in eam curam incubueris. Laudo igitur cupiditatem tuam et propositum: sed doleo, te eam iniisse rationem bene de juventute merendi, quam iniisti. Nam Rami inventa, quae tantopere ipse probas, et quibus hodie multi [gap: Greek word(s)] mihi non placere prae me semper tuli. Ut nihil de caeteris ejus scriptis dicam, lucubrationes illius Grammaticae cur aestimari ab eruditis mereantur, equidem caussam invenio nullam. Nova apud Ramum, et eos qui sectam illam sequuntur, rerum facies; nova artis vocabula; nova Praeceptorum dispositio. Mihi tamen illorum libellos aliquando versanti, ne una quidem occurrit nova observatio, quae rem Latinam faceret auctiorem. Quorsum igitur illa novitas tanta? Vir. incomparabilis, Josephus Scaliger, solitus dicere; multos hodie de methodo linguas docendi disputando, impediri

[note: 1613.] eo ipso, quo minus linguas disscant. Quod quidem verissimum est; nam qui in ea arte rotundis mutant quadrata, multos hodie invenias; solide eruditos, et linguarum callentes oppido paucos. Rami vero tam insignis fuit amentia, ut etiam linguae Graecae, quam penitus ignorabat, praecepta dare auderet. Ego ingenue fateor, rem absurdam mihi semper esse visam, per definitiones et [gap: Greek word(s)] artem aliquam pueros velle docere. Illa aetas definitiones non capit. Et est omnino definitio scientiarum tradendarum nobilius instrumentum, quam ut apud pueros illo sit utendum. Tum autem illa ars exquisita mera mihi videtur esse confusio: ut cum Prosodia inter prima praecepta traditur; et cum alia multa incipientibus proponuntur, quae jam provectis melius tradantur. Audio sane periculum te artis tuae per aliquot annos in juventute fecisse, neque operam lusisse: gaudeo ita esse; verum hoc ego dexteritati ingenii tui, industriae et [gap: Greek word(s)] tribuo, non praestantiae artis. Habes judicium meum; quod ne in deteriorem partem accipias, per ego te Deum immortalem etiam atque etiam rogo. Vale, Vir eruditissime. Londini, propridie Kalend. April. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCLXXIX. [note: +] JOANNI PRIDEAUX.

[note: 1613.] NOn facile verbis expressero, quam gratae mihi tuae literae fuerint, Vir doctissime. Priores in magnam me spem adduxerant de tuis inceptis; istae posteriores me prorsus bearunt. Animadverto enim omnia in te reperiri abunde ad id quod paras necessaria; doctrinam, judicium rectum, probitatem, et supra omnia pietatem insignem pari zelo junctam. Certe non potest digne versari in eo negotio, quod tuis jam humeris incumbit, quem non commoverit vehementius extraordinarium furoris exemplum. Te non solum damnare factum Graeculi, sed etiam indignari, atque adeo irasci nebuloni, ex tuis facile intelligo. Itaque nullus dubito, te [gap: Greek word(s)]. Mihi in hoc negotio nihil molestius est quam quod cogor [gap: Greek word(s)], a quo vitio natura mea abhorret. Scripsi non pauca: nullum puto extare in meis libellis vestigium vani [gap: Greek word(s)]. Sed me [gap: Greek word(s)] cogit de meis studiis quaedam hîc exponere, ut veritas defendi per te queat. Quaeris quos libros hactenus ediderim. Quaesiverunt hoc a me amici multi; quorum nemini, uno duntaxat excepto, [note: 1613.] morem gessi; non enim tanti mea facio. Tibi morem geram, si forte hoc ad rem faciat, de quo tuae prudentiae judicium permitto. Subjeci igitur Indicem librorum, quos hactenus edidi. Vere enim affirmare possum, multesimam eam esse partem mearum ingentium vigiliarum; quum tamen totum fere pueritiae tempus amiserim, et magnam adolescentiae partem. Anno aetatis nono poteram Latine loqui, a patre optimo et doctissimo institutus. Anno duodecimo aetatis ne declinare quidem nomen meum poteram. Caussa tantae mutationis fuit, quod parens piae memoriae, Verbi divini Minister, domo abfuit integrum fere triennium, coactus castra sequi; quoniam non sola Ecclesia, cujus ipse Pastor erat, sed omnes universae Galliae [gap: Greek word(s)] in corpus unum convenerant. Integrum fere triennium illa expeditio patrem tenuit; quum interim mater, et nos liberi, latitaremus, inter Summa pericula versantes. Ubi rediit pater, novus illi labor fuit suscipiendus, non peraeque, ut ante, gratus: accedebat enim morbus fere continuus, et occupationes plurimae gravissimae. Nam, quod vere affirmare possum, totius Provinciae negotia Ecclesiastica ille maxime sustinebat; vir pietatis admirandae, et profundae prudentiae. Perduxerat me labor patris ad elementa linguae Graecae, cum ecce infamem illam lanienam Parisiensem, quae aeternam nostrae Galliae ignominiam inussit. Hîc ego possem de beneficiis Dei erga meos parentes, de admiranda patris mei constantia in rebus trepidis, multa narrare; sed illa melius coram, [gap: Greek word(s)], brevi. Unam in Isocratis Paraenesi ad Demonicum lectionem me pater docuerat, cum fugiendum fuit. Latitarunt aliquandiu pii in ea Provincia, in quam pater se receperat: sed mox rediit virtus in praecordia, et veritatis defensio armis tentata est, Deo sic propitio, ut paucis diebus Ecclesiae multae resurgerent, quae videbantur tanto casu aeternum extinctae. Factum hoc quarto mense post lanienam in ea parte Galliae Narbonensis, quae Vivaretum hodie vocatur, ab urbe Episcopali Viviers, olim civitas Albensium. Tum vero ita publicis negotiis pater est occupatus, ut studia filii cogeretur omittere. Ea fuit altera magna clades meorum studiorum. Anno aetatis decimo nono Genevam sum missus studiorum caussâ. Eram ibi natus, quum pater et mater ex Aquitania eo confugissent, metu vivicomburii propter Religionem; sed inde bimulus puer fueram in Galliam relatus. Hîc ego quantum poteram, dies

[note: 1613.] noctesque vires contendens, sitim meam conatus sum explere. Itaque Dei bonitas vigiliis nostris benedixit, ut anno aetatis vigesimo quarto Francisco Porto Cretensi, Graecorum omnium nostri saeculi longe doctissimo, viro admirandae probitatis, et pietatis singularis, in professione literarum Graecarum successerim. Vixi annos quatuordecim Genevae Professor, primo Graecarum literarum, deinde etiam Latinarum, aliquando etiam Hebraicarum; magno Bezae longe charissimus: quum ego illum observarem ut parentem; ille me amplecteretur ut filium. Itaque si vellem gloriari, gloriarer, tot annos fuisse me tam admirandi viri Collegam, a quo didici [gap: Greek word(s)], si quid est quod praestitimus in literis. Coetus universus Pastorum et Professorum Genevensium me semper, Deo sit laus, habuit charissimum, et nunc etiam habet. Ego interim Juri civili et Philosophiae operam dabam, cupidus redeundi in Galliam. Tres annos impendi iis studiis, publice et privatim usus Doctore Pacio; cujus Organon, et alia scripta philosophica, opinor, vidisti. Scito illum ingentem Commentarium in Organon mihi privatim et duobus amicis scriptum esse, cum ille nos domi suae doceret mercede ingenti: sed parens meus nulli pecuniae parcebat, ut meis studiis consuleretur. Sub illa tempora ortum est bellum Ligae, uti vocant. Ego parente orbatus, dejectus spe redeundi in Galliam, in languorem incidi, quo ut me liberarem, Juris studia penitus reliqui, et repentino quodam impetu omnes libros barbarorum Jurisconsultorum, quibus multum insudaveram, mutavi libris Theologicis. Factum hoc ante annos viginti et octo; quo ex tempore nulla mihi sincera voluptas, nisi in lectione Scripturarum aut piorum Patrum, quos venerari didici usu ipso et assiduâ tractatione, quantum quidem alia studia mihi permittebant. Ita factum, ut ad certamen cum Baronio, novus ut putant Graeculus [gap: Greek word(s)] Puteanus, [gap: Greek word(s)], et caeteri inimici mei, imparatus non accedebam. Sunt anni decem, cum ego veniam petii ab Henrico Magno, meo indulgentissimo Mecaenate, ut liceret mihi modeste Baronii mendacia refellere. Responsum tuli ab ore sacro illo, nondum tempus advenisse. O utinam Princeps admirabilis aliam consiliorum viam iniisset! Viveret hodie terror ille Hispanici nominis, et ipsius [gap: Greek word(s)]. Advenit certe tempus, cum ego umbrâ tectus maximi, sapientissimi, [gap: Greek word(s)] nostri [note: 1613.] Regis, meas cogitationes possum in publicum promere; et pro mea virili Gigantem illum debellare. Jam paginas habeo conscriptas amplius quingentas. Et Rex morae impatiens longioris, vult illa edi. Quod eo libentius facturus sum, quia illustrissimus vir, Dominus Archiepiscopus, magnam partem legit, et Ecclesiae Dei opus fore non inutile, mihi affirmavit. Mirabuntur qui Baronium pene pro Deo colunt, tantum foedissimorum errorum in ejus scriptis potuisse deprehendi. Quotquot sunt inter Pontificios boni, (sunt autem in nostra Gallia plurimi) ii mei operis editionem impatientissime expectant. Sed de nobis nimium multa. Mitto etiam tibi librum quem petis, et alium pusillum, de quo multa garrit [gap: Greek word(s)]. Cum huc veni, rogatus sum a Frontone benigna verba Regi serenissimo nuntiare a Societate diabolica. Noli putare tam fatuum fuisse me, ut obirem illam legationem. Nôram [gap: Greek word(s)] Et absit a me tantus furor, ut de ea Societate aliquid mihi aut aliis boni promittam. Hoc solum feci, ut Magno Regi per occasionem exponerem quid mihi dixisset Fronto; quid ego de illo judicarem, quid de aliis. Mox affertur in Angliam impudentissima haec Apologia; et illa acciderunt, quae initio meae Epistolae narrantur. Judica nunc, Vir doctissime, an de me queri Jesuitae possint; quibus ego discedens Lutetiâ, testatus sum, me ipsorum artes et doctrinam ex animo horrere et abominari. Ego vero lectâ illâ Apologiâ, ita sum commotus, ut vix apud me essem, quum reputarem impudentiae hujus magnitudinem. Sed ait Graeculus, me Jesuitis multum debere. Ego ut Jesuitis aliquid debeam? quos Lutetiae semper expertus sum hostes infensissimos? qui nullum non moverunt lapidem, ut ego gratiâ Henrici Magni exciderem; qui me saepe apud illum sunt calumniati. Sed modus esto huic Epistolae. Tu, Vir eruditissime, calamo festinanti ignosce. Vale, et me ama. Londini, die septimo April, CIC IC CXIII.

Oblitus sum tibi significare, Regem mihi saepe de tuo incepto verba fecisse, qui etiam cupit, ut una colloquamur: sed ejus Majestati dictum est, isthîc grassari morbum [gap: Greek word(s)], de quo Rex quaerebat ex me si quid intellexissem. Cupio igitur mihi significes, quid ejus sit. Ego tuam Epistolam, quam heri accepi, ipsius Majestati ostendam; qui sciam fore illi gratam. Domino Abboto, Doctori clarissimo, meis verbis, nisi grave est, salutem nuntiabis. Graecus

[note: 1613.] ille, qui post me vertit Characteres, non est Fontanus, ut videor scripsisse in proximis literis; sed Furlanus.

EPISTOLA DCCCLXXX. GEORGIO MICHAELI LINGELSHEMIO.

[note: 1613.] NObilissime Vir, significavi jam tibi literis non unis, omnes tuas fuisse probe curatas. Gratias etiam egi tibi, quantas poteram maximas, hoc est, quantas debeo, pro navata opera in mittendis foliis Graeculi nebulonis. Noli putare, aliquid molestiae ex illo fatuo libro me cepisse. Ego, Dei gratiâ, non ita vixi, ut bonorum offensionem metuere debeam. Illum parricidarum defensorem odi, et certo consilio depinxi suis coloribus. Non muto factum, nec erit ulla unquam dies, quo me poeniteat parricidialis doctrinae assertorem lacerasse. Visus mihi sum levare nonnihil dolorem, quem immanis caedes mei magni Maecenatis mihi imposuerat. Nihil dixi de Graeculo, quod verissimum non sit. Faciat idem in me, et gratias habebo. Illa maledicta, quibus appetor, arrogantia, perfidia, avaritia, in me non cadunt. Si avarus fuissem, potui Lutetiae ingenti mercede conscientiam addicere; quod ut facerem, quid relictum est intactum? Mirareris, Vir praestantissime, si omnia scires [gap: Greek word(s)]. Sed me, Dei gratiâ, nihil rei humanae moverit, dum adspiro ad coelestia. Quid me, dico? uxor mea omnes omnium conatus fortiter contempsit semper, et ex animo est detestara. Quod me imperitum clamitat; esto: at tanto turpius erit, ab hoc imperito tot tamque asininos Baronii errores esse confutatos. Videbis brevi, Deo dante, et fortasse miraberis stuporem hominis; neque illius solum, sed et Bellarmini. Verum de his alias, Deo volente; qui te servet, et mihi amorem tuum. Non potui ad Dominum Freherum scribere, quum vehementer optarem: et illi, et [gap: Greek word(s)] Plessenio, et clarissimo Sculteto, si isthîc sunt, meis verbis, nisi grave, amicillimam salutem. Vale. Londini, a. d. IV. Eid. April, CIC IC CXIII.

Quae tibi has reddet, veteri amicitiâ mihi et uxori conjuncta est; petoque a te, ut illam tuâ benevolentiâ digneris.

EPISTOLA DCCCLXXXI. DANIELI HEINSIO.

[note: 1613.] RAptim haec ad te scribo, ex inopi nato hanc occasionem nactus. Scito igitur me valere, et eo quod consuetudine maximi viri, Hugonis Grotii, interdum fruar, selicitatem meam satis praedicare non posse. O virum admirabilem! equidem scivi hoc etiam ante; sed praestantiam divini illius ingenii nemo satis capiet, nisi qui vultum praesentis viderit, et sermones loquentis audierit. In vultu probitas habitat; sermones doctrinae exquisitissimae, et pietatis sincerissimae sunt indices. Nec putes solum me illius viri admiratione captum esse; omnes docti et pii, quibus ille innotuit, similiter sunt affecti. Rex ipse cum primis, et D. Eliensis [note: Lancelottus Andrews.], de quorum judiciis plura, si jam vacaret, possem tibi narrare. Quam saepe autem in nostris colloquiis tui fiat mentio, ex ipso melius intelliges, quando ad vos redierit. Ille tibi significabit, quo tui videndi desiderio ipse flagrem. D. quoque Eliensis te posse aliquando in aedibus suis complecti vehementer cupit. Quod si hujus Insulae invisendae cupiditas te unquam invadat, debes illos menses omnino evitare, quibus urbe abest [gap: Greek word(s)] Eliensis: sunt autem fere hi, Julius, Augustus, September: solet ille per hoc trimestre spatium in Episcopatu suo manere; digna sane regione, quam semel videas: ille autem dignissimus, quem docti invisant, ubicunque tandem locorum fuerit. Sed ego aegre passurus fuero, in Anglia te esse, nec mecum tamen esse. Volui te hoc monitum, qui spem tui adventûs non semel fecisti. Vale, Vir clarissime, et me ama. Londini, pridie Eid. April, CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCLXXXII. [note: +] JOANNI PRIDEAUX.

[note: 1613.] POst scriptas superiores literas Regem adii, qui ut primum me vidit, Quid, inquit, de itinere tuo Oxonium statuisti? videris enim rem non multum curare. Respondi Majestati illius, me etsi differrem iter certis de caussis, non tamen negligere institutum negotium: postea indicavi, quae a te acceperam; quid de te sperarem: quae lubentissime ille cognovit. Incidi postea in librum Graeculi, et pauca in eo delibavi; non

[note: 1613.] enim vacabat multa percurrere. Video in principio et in sine avaritiam meam verbis extolli. Certe stultitiam hominis Rex nuper eo nomine detestabutur. Tu, ajebat ille, neque in Gallia cum eras, neque postquam venisti, a me nummum ulium unquam petiisti: qui si petiisses, ablaturus fuisti. Sic autem habe. Avita bona vexationes propter Religionem partim patri ademerunt, partim matri piae, quae patri multos annos superstes fuit. Siquid e tot cladibus rei familiaris fuit reliqui, ad sublevandam meorum egestatem, quos iniquissimae lites attriverant, concordi animo ego et uxor erogavimus. Itaque liberorum et nominum divites sumus; alias opes non habemus. Accidit enim, ita Deo permittente, ut et soror, quam unicam habeo, Genevae [note: Vide supra, Epist. DLXXXVII. Et DCV] omnibus suis fortunis privaretur; et uxoris meae frater in similem calamitatem incideret. Omitto alia conjunctarum personarum [gap: Greek word(s)] qiubus omnibus dum cupimus prodesse ego et uxor, pene liberorum nostrorum sumus obliti. Haec mea avaritia est Ante annos minimum duodecim serenissimus et [gap: Greek word(s)] Rex e Scotia humanissimas ad me dedit literas, et postea literis non unis suam benevolentiam significavit. Non sum abusus benignitate maximi Regis, neque vel nummum unum ad hanc diem ab ea petii. Ultro dedit mihi ejus Majestas stipendium, quod in patria habui, ubi sunt omnia duplo [gap: Greek word(s)]. Sic egi et cum Rege Galliarum, a quo sciebam me amari. Sed abhorret natura mea a sordido verbo Peto. Stygii Jesuitae, si iis moribus essent, non tam invidiosas gazas congessissent in omnibus Europae angulis. Paucis annis in una Polonia quatuor millia vicorum aut pagorum obtentu pietatis sibi quaesiverunt, et mira sunt, quae de illis possunt narrari. Perfidiam mihi objicit Alastor. Quae perfidia? Illi me, quod in ipsis fuit, iverunt saepe perdirum, et cum Rex suae Bibliothecae curam mihi demandasset, nullum lapidem non movit Satanae cohors, ut Princeps optimus sententiam mutaret. Ego ridendo eorum conatus, et spes omnes meas semper in unius Dei praesidio ponendo, de eorum sceleribus triumphavi. Possum de molitionibus eorum clandestinis in meam perniciem [gap: Greek word(s)] texere. Est quidam Belga [note: Claudius Dausqueius.], vir eruditissimus, qui diu inter Jesuitas vixit, non obscurus. Is est, qui Basilium Seleucensem Latinum fecit. Hic vir, ubi notas habuit artes diabolicas Jesuitarum, a Trimalchione Romano aegre tandem obtinuit, ut Socictatem malignantium desereret. Volo [note: 1613.] te non ignorare, quae ille ad me scripsit. Ecce igitur Epistolam illius, sed quâ nolim te uti in boni viri pernitiem. Non igitur nomine suo indicandus erit; ac he ejusmodi quidem paraphrasi, quae illi possit esse fraudi. Objicit mihi Alastor vitium foedum adulationis. Fateor, laudasse me Regem; sed judicio et affectu sincero. Sic mei Deus misereatur. Scelerati homines, si unum e suis, non dicam Regibus, non dicam Principibus, aut etiam Nobilibus haberent, in quo sic pietas emineret cum doctrina conjuncta, ut eminet in maximo hoc Rege, quomodo illum jactarent? Adulari, Vitium Parasitorum Papalium, qui illi persuadent, nec Deum ipsum esse, nec hominem; sed Vice-Deum, Omnipotentiae Pontificiae vindicem; et ejusmodi multa, non simpliciter [gap: Greek word(s)] sed detestandae blasphemiae plena. Et quid aliud sunt aut Baronii Annales, aut farrago Bellarminiana, nisi perpetua mendacia ad extollendum [gap: Greek word(s)]? Objicit Epigrammata Graeca in Castellum: nec miror, parricidarum Patronum versiculos in parricidam scriptos invitum legere. Ego Bezâ authore scripsi: Beza probavit: ego illius judicium insuper habere non potui. Quanquam, ubi ego mea jactavi? Ait, me peccare in metro. Asinus, nescit quid dicat. Scripsi multos versus Graecos rogatu amicorum; nego in centum meis versibus tantum usurpatum esse licentiae, quantum usurpavit Gregorius Nazianzenus (ar qui vir!) in minimo Epigrammatum, quae leguntur inter illius opera poetica. Negat, me aliquid Graece scire. Fortasse non multum scio: scio tamen, nullum hoc saeculo Graecum extitisse, cui literae Graecae plus debeant quam mihi. Sed ille asinus nihil unquam meorum vidit praeter Suetonium, et pauca alia. Scio etiam, me in Baronio et Bellarmino insinitos errores asininos deprehendisse, e Graecae linguae pudenda ignorantia ortos. Nam Hebraicam, aut alias Orien, tales Baronius ne attigit quidem: alter vix levissime attigit; idque non ut fieret doctior; sed ut cum ratione insaniret; praesertim in illo putido Commentario in [gap: Greek word(s)]. Scito me ante annos decem in Notis ad Spartianum et alios Auctores Historiae Augustae, multas ineptias Baronii in Annalibus modeste reprehendisse. Quod ille adeo non neglexit, ut statim Notas extra ordinem ediderit, quibus erant insertae emendationes omnium ferme errorum, quos notaveram. Cum agitabatur Caussa Veneta, rogatu ejus Reipublicae orsus sum scribere De Libertate Ecclesiastica;

[note: 1613.] cujus libri edita sunt folia quindecim, atque horum nonnulla quum essent Romam allata, Papa per Legatum Regis Franciae cum ipso egit, ut ego ab incoepto desisterem. Ita coactus sum opus institutum relinquere [gap: Greek word(s)]. Scribebatur enim tantâ festinatione, ut statim ederetur, ut quidque erat compositum. Graeculus hoc, opinor, non ignorat. Nuncius Papae, qui tum Lutetiae fuit, vir eruditus et vere nobilis, legit, et modestiam meam laudavit. Deinde liber [gap: Greek word(s)] in Germania est editus iterum. Mirum vero audere Societatem execrandam vel mutire in caussa, quae ad Reges pertinet; quum tot jam decreta Ordo amplissimus Parisiensis promulgarit, et quotidie, ubi est occasio, promulget. Atque illi non sunt Protestantes. Quid Sorbona? an haec haereseos est suspecta? Hanc tamen detestari illam doctrinam certum est. Puto faciendum tibi, ut hanc [gap: Greek word(s)] Cerbeream acriter perimas. Poteram plura adjicere; sed vereor ne tibi prolixitas mearum sit taedio. Te rogo, si quid erit, in quo dubitabis, aut si quo libro opus habeas, qui in potestate mea sit, id ut significes, atque ego vel mittam, vel afferam, [gap: Greek word(s)]. Scito me inibi esse, ut finem imponerem parti jamjam edendae operis mei, si Deus faverit. Uxor autem mea necessariis de caussis profectionem in Galliam parat; cui ego ad iter se accingenti non possum non adesse. Haec ubi erunt expedita, et me et opus meum isthîc habebis. Ita quidem constitutum mihi est: caeterum [gap: Greek word(s)] qui te servet, Vir doctissime. Virum clarissimum, Dominum Abbotum, meis verbis, nisi grave est, salutes velim. Londini, Eid. April. CIC IC CXIII.

Characteres Theophrasti nuper in Gallia sunt editi, et Notae meae auctae. Mitto unum exemplar.

EPISTOLA DCCCLXXXIII. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1613] SOleo gratias agere Deo immortali, quod me in hac aerumnosa vita contra animi sententiam multa velit experiri. Disco enim quotidie, quod nemo unquam satis didicit, [gap: Greek word(s)], et veram patriam sedulo meditari. Hunc ego maximum, imo fere solum fructum percipio diuturnioris hujus [note: 1613.] in [gap: Greek word(s)] morae meae. Ubi ad caeteras molestias illa etiam accedit, quod toties cogor [gap: Greek word(s)], ut est apud Platonem, a me separare. Sed ferendum est aequo animo, quod mutari non potest. Nam cur me auctore hoc iter uxor susciperet, graves caussae fuerunt. Nunc igitur peto a te, Vir amplissime, ut cupienti illi de nostris reculis tecum communicare, aliquid tui temporis concedas, et prudentissimi tui consilii copiam facere digneris. Mandavi illi discedenti, ut ex tuis unius sermonibus penderet, et in posterum quid sit opus facto, ex uno te disceret. Sperabam futurum, ut illa tibi aliquot folia deferret operis nostri; sed id propter caussas nonnullas praelis adhuc subjici non potuit. Perveni tamen, Dei beneficio, ad ipsum fere jam finem ejus partis, quam nunc sum editurus; quae etsi satis erit magna, ultra vitam Domini tamen non pertinget. Visa mihi illa epocha commodissima dividendo operi, quod adversus primum Tomum paro. Inter caussas dilatae editionis fuit absentia Bilii, quem audio jam rediisse. Itaque si faverit coeptis Deus, scito non ita multo post inchoandam operis nostri editionem. Editâ autem hac parte, quid me futurum sit, quaeve studiorum meorum futura sit ratio, [gap: Greek word(s)], ego juxta scio cum ignarissimo. Nam aut illo tempore ad vos rediturus sum; aut, [gap: Greek word(s)]. Me in hac deliberatione unica fere impedit cogitatio, quod inter malevolos vix vitalis vita videatur futura. Vides quo furore illi in me insurgant. Ego tacere possum, si tu mihi silentii auctor fueris; sed non deerunt, scio, qui meam innocentiam tueantur. A viris bonis, qui primaevae Antiquitati deferunt plus quam novitatibus insecutis, equidem nihil mihi metuo. Haec velim a te expendi, et quid videatur, uxori indicari; nam editio ubi fuerit inchoata, brevi, ut spero, consummabitur. Nolo nescias, vidisse me hîc Hugonem Grotium, virum probitatis et doctrinae admirandae. Multus mihi cum eo fuit, et quotidie est sermo de tua Dignitate, teque ille, uti par est, et amat et suspicit. Scripsit Historiarum libros XXI. de Rebus gestis in patria ab annis circiter L. Pauca adhuc legi; sed quae valde mihi sunt probata. Sunt aliae virtutes illius, propter quas pluris etiam illum facio: nam de hodiernis contentionibus in negotio Religionis et docte et pie judicat, et in veneratione Antiquitatis cum iis sentit, qui optime sentiunt. Dominus Jesus hunc animum det istis [gap: Greek word(s)], qui per vias diversas eodem

[note: 1613.] tendunt, hoc est, ad novam doctrinam stabiliendam. Idem te quoque servet, Vir illustrissime, et una tecum foeminam primariam, Dominam uxorem tuam, et quicquid vobis charum. Vale. Londini, a. d. XII. Kalend. Maj. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCLXXXIV. PETRO PITHOEO.

[note: 1613.] FAcis quod te decet, Petre Pithoee, Adolescens eruditissime, cum illorum expetis amicitiam, quos scis vel a doctrina, vel a moribus patruis tuis viris omni laudatione majoribus fuisse probatos. Ostendis hoc ipso luculente, quanto desiderio flagres eundi per illorum vestigia. Macte hoc animo, Pithoee, et quam videris ingressus viam constanter insiste. Spera et confide, adfuturum tuis inceptis Deum immortalem, si, quod tui patrui semper fecerunt, de genere humano, praesertim vero de literaria Republica omni studio atque operâ bene mereri contendas. Verum quidem est, in difficilia tempora adolescentiam tuam incidisse; quando neque literis, neque virtuti sua semper sunt praemia parata: sed tu illud potius cogita, virtutem et doctrinam a generosis hominibus propter spem praemii non solere expeti; verum propter ipsas, quia sint [gap: Greek word(s)], quod tu non nescis. Ecquod vero tam beatum unquam saeculum fuit, quo defuerit bonis quod dolerent, et in quo facerent suae constantiae periculum? Nunquam ita bene cum humano genere est actum, ut instituta, quae vulgus hominum probaret, Sapientibus probarentur. Hoc neque legimus in ulla Republica aliquando factum, neque sperare debemus aliquando futurum. Hodie vero in hoc mundi senio ire pessum omnia, mirari admodum non debemus; sed quantum in nobis est, publicam salutem et bene sentiendo et vivendo bene ire adjutum debemus. Atque haec ego non ideo ad te scribo, quod de tua constantia in premendis patruorum tuorum vestigiis addubitem; sed quia praevideo non defuturos, qui te alio trahere volent, non potui non hortari atque adeo rogare, ut quorum gloriam participas propter nominis et sanguinis communionem, eorum facta et egregia [gap: Greek word(s)] constante animo aemuleris. [gap: Greek word(s)] [note: Nicolai.] Fabri transitum ad meliora nuper veris lacrimis flevi; nunc etiam vicem tuam doleo, ejus immaturo obitu altero parente te [note: 1613.] esse orbatum, qui adolescentiam tuam praeceptis saluberrimis fuit instructurus. Verum si patruos tuos assidue tibi, uti par est, ob oculos posueris; neque monitore, neque hortatore alio opus tibi fuerit. Oro venerorque Deum immortalem, ut te servet, te regat, et tuis studiis atque inceptis benedicat. Vale. Londini, a. d. X. Kalend. Majas, CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCLXXXV. N. N. [note: Forte, J. A. Thuano. Colomesius putat, Paulo Petavio, Senatori Parisiensi.].

[note: 1613.] PUto accepisse te, quas nuper discedenti uxori tradidi: etsi nondum constat mihi, quid sit ipsa factum, postquam a me discessit. Ego fine imposito illi parti magni operis, quam sum jam, [gap: Greek word(s)], publicaturus, Oxonium, dum abest uxor, cogito, mansurus ibi, volente Deo, plusculos dies. Scio cogitare illos titulis magnificis me ornare; sed mihi dum vivam, nullus unquam praeter proprium nomen titulus erit. Jam olim [gap: Greek word(s)]. Hoc iter editionem cogit me differre. Verum erit aliquod morae pretium, spero; mira enim praedicantur de Bibliotheca Oxoniensi, quam homo privatus [note: Thomas Bodlaeus, ob erectam illam Bibliothecam Ptolomaei Oxoniensis nomen adeptus. Colomes.] extruxit, qui in ipsum aedificium, aut libros, vel alia Academiae ornamenta impendit vivus centum millia librarum Gallicarum; nuper autem rebus humanis renuntians, legavit Academiae septuaginta millia librarum. Hujuscemodi [gap: Greek word(s)] exempla non pauca eduntur in hoc Regno. Vale. Londini, pridie Non. Maj. CIC IC CXIII.

Nolo te nescire, plures me jam literas accepisse e Flandria, ubi [gap: Greek word(s)], quibus rogor, ut pergam similia edere Epistolae ad Frontonem. Haec scripseram, cum tuas accepi novissimas. Graeculi scriptum mihi fuisse molestum, noli putare. Me illa non tangunt. Unicâ Praefatione [note: Praemissae Exercitationibus Baronianis. Vide supra, Epist. 873.] omnibus satisfaciam [gap: Greek word(s)]. Iterum vale.

EPISTOLA DCCCLXXXVI. HUGONI GROTIO.

[note: 1613.] REversus domum inveni famulum D. Decani Paulini [note: Joannis Overalli.], qui me heri sui verbis rogavit, ut te cras mane ad prandium ducerem ad se. Quum respondissem, non posse id a me fieri, quia die crastinâ Rex esset adeundus; de proximo die voluit idem a me impetrare.

[note: 1613.] Negavi eandem ob caussam. Ille non quievit, donec de quarta feria (diem Mercurii vocant) et tuam et meam fidem obligassem. Sumsi hoc mihi jure nostrae amicitiae, ut etiam pro te sponderem. Spero, te quod actum est, ratum habiturum. Sin aliter videatur, fac me ut sciam. Vale, Vir amicissime.

EPISTOLA DCCCLXXXVII. EIDEM.

[note: 1613] QUod oblitus sum tibi dicere, cum apud te fui, brevi hoc pittacio tibi significabo. [gap: Greek word(s)] Eliensis [note: Lancelottus Andrews.] heri quaesivit a me, quando te esset visurus. Dixi, te vel Mercurii, vel Jovis die ad illum cogitare. Petiit ille tum a me, ubi tu hospitium haberes. Cum in eo essem, ut tuum ipsi diversorium indicarem, et de die certi aliquid constituerem, ecce Regem, qui suo interventu colloquium nostrum abrupit. Quare nihil certi constitutum. Sed fieri potest, ut D. Episcopus ad te mittat. Volui igitur nescius ne esses quid egissemus. Tu condictae diei apud D. Decanum memineris. Vale, [gap: Greek word(s)]. Dominus Jesus annos tuos multiplicet. De carmine iterum te appello; semel enim frontem perfricui; sed eâ lege, ut meas lucubratiunculas prius inspicias diligentius, quam scriptioni te accingas. Atque utinam maximi Heinsii Graecos versus mihi exprimere queas! Tu igitur operi meo apud illum praebere testimonium debebis, domum reversus. Vestris duorum testimoniis nullum aliud adjicietur.

EPISTOLA DCCCLXXXVIII. EIDEM.

[note: 1613.] CUm heri in te incidi, veniebam ab Aula; ubi Regem conveneram; sed occupatiorem, et qui serio quodam sermone me detinuit, quamdiu cum ipsius Majestate fui. Ita factum ut non potuerim, quod maxime optabam, tui mentionem facere. Sed egi apud D. Episcopum Bathoniensem [note: Jacobum Montacutum.], qui a Regis latere non discedit, ut Regi significaret, quod ipse volui illi indicare. Hodie redeundi in Aulam vix erit mihi facultas. Cras, Deo dante, iturus sum, nisi intellexero D. Bathoniensem praestitisse, quod recepit facturum. Vale, Vir amplissime. Cum eris expeditus ab aliis curis, nihil mihi gratius tuo [note: 1613.] colloquio; atque ego ad te non raro itabo [gap: Greek word(s)] qui te servet. [gap: Greek word(s)]. D. Eliensis aegrotabat heri, nec fuit in Aula.

EPISTOLA DCCCLXXXIX. EIDEM.

[note: 1613.] QUod non possum coram et [gap: Greek word(s)], id facio absens per literas, ut tecum sermones seram. Valde autem dolemus et nobilissimus Savilius et ego, non licuisse tibi per tua negotia hoc iter una nobiscum conficere. Equidem si potuissem illud differre, non carerem nunc facultate confabulandi tecum; quo nihil mihi jucundius in vita memini contigisse. Sed ea est conditio [gap: Greek word(s)]; ut semper aliquid aloes habeant admixtum; neque sint [gap: Greek word(s)], sed [gap: Greek word(s)]. Saepissime hoc sum antea expertus; sed nunquam illustrius quam hoc tempore. Nam quum justas laetitiae caussas habeam, quod nobilissimâ fruar Bibliothecâ; quod tamen eam ob caussam te mihi carendum est et suavissimâ tuâ consuetudine, vix mihi jam grata sunt, quae, absque eo fuisset, gratissima erant futura. Dabo operam, [gap: Greek word(s)], ut accelerem reditum tuâ unius gratiâ. Verum de meis rebus certiora narrabo proximis literis, volente facienteque Deo; qui te servet, Vir maxime, et tuos omnes Collegas, nominatim Dominum cognatum, vel affinem tuum. Vale. Oxonii, a. d. VII. Eid. Maj. CIC IC CXIII.

Dominus Savilius te amantissime salutat; valde irascens tuis negotiis, quae te isthîc detinuerunt.

EPISTOLA DCCCXC. EIDEM.

[note: 1613.] NOn possum verbis exprimere, quam varie sim affectus lectione tuarum literarum, quas accepi binas eodem tempore. Priores dolorem mihi [gap: Greek word(s)] attulerunt, quod de viro summo, quem scis a me summopere coli, omnia [gap: Greek word(s)] narrarent. Is vir [gap: Greek word(s)] admirandus quantum possit [gap: Greek word(s)], ne tu quidem nescis. Itaque metui statim, ne moderatissimum consilium, quod non ita pridem vobis datum fuerat, non [gap: Greek word(s)] corrumperetur. Ego autem ingenia turbonum, quibus cum res vobis est, nôsse mihi videor; neque dubito, si tanto praesidio suffulciantur,

[note: 1613.] nihil remissuros quo minus isthîc omnia perturbent ac susdeque misceant. Haec cogitanti mihi et serio ingemiscenti Ecclesiae malis, allata est tua posterior, ne ipsa quidem satis laeta: (nam spes mihi adimitur eâ Epistolâ tui inveniendi Londini, cum illuc rediero) eo tamen gratior, quia spem aliquam saltem superesse nuntiabas. Utinam ita sit, et benedicat bonus Jesus eorum laboribus, qui paci Ecclesiarum cupiunt ire consultum. Tu, Vir maxime, in promovendo illo negotio multum potes: noli animum despondere, quaecunque tandem sese offerant difficultates. Parum est quod aperti Dei hostes, ministri Antichristi, pio proposito sese opponunt, [gap: Greek word(s)]. Illud genus adversariorum molestius est, quod domi nascitur, et ipsa penetralia Reformatarum Ecclesiarum invadit. Sed etiam adversus hunc [gap: Greek word(s)] confirmatos esse oportet eos, qui malis Ecclesiae pro sua virili cupiunt medicinam facere. Ego reditum cogito Londinum, ubi tuas exspectabo, si forte illae daturae mihi sunt aliquam occasionem publicae utilitati inserviendi. Deum supplex veneror, ut te servet, Vir maxime, quem ego, dum vivam, summâ observantiâ semper sum culturus: ita me ceperunt pietas, probitas, et admiranda tua doctrina. Oxoniae, a. d. XVII. Kalend. Jun. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCXCI. DANIELI HEINSIO.

[note: 1613.] PRaeter exspectationem meam accidit, ut [gap: Greek word(s)] Grotius sine meis ad vos rediret. Sperabam me hoc itinere Oxonium instituto prius Londinum reversurum, quam ille negotia publica, quorum caussâ ad serenissimum Regem missus fuerat, ad exitum perduceret. Miratus itaque sum, cum literas illius acciperem, paucis post meum ab urbe discessum diebus scriptas, quibus in procinctu se esse significabat, biduo post discessurum. Ita factum, ut sine meis ille ad vos rediret. Puto autem te accepisse, quas scripsi ad te non ita multis diebus ante quam Londino discederem. Accepi postea duas tuas Orationes sacras [note: In Natalem, et Passionem Domini.]; quas statim cum legissem, cupidus tamen easdem saepius legendi, in hoc itinere solas illas cum Peplo [note: Graecorum Epigrammatum.] tuo, et uno aut altero libro mecum attuli. Utinam plura scribas in eo genere! Quod hodie pauci faciunt, ad veram pietatem, et eam, quae devotio dicitur, omnia tu pie et prudenter [note: 1613.] refers. At nostrorum [gap: Greek word(s)] quotus quisque hodie de his serio cogitat, ut melior evadat? Omnes disputando, pauci bene vivendo, vincere adversarios studemus. De Peplo vero tuo quid dicam? Admiror [gap: Greek word(s)], quem hodie in paucis observo. Tibi vero lingua Graeca magis quam Belgica videtur esse vernacula. Tuum igitur est de nostris scriptis pronuntiare, non illius [gap: Greek word(s)] Graeculi Cretensis [note: Andreae Eudaemon-Joannis.], qui negat me vel prima elementa doctum. Opus quod, volente Deo, jamjam sum editurus, inimicos meos adiget ad laqueum. Certe hoc spero me assecuturum, ut ipsi, si quid est in eis candoris, laqueis dignissimos se esse pronuntient. Impii homines, quos non pudet, cum adversus me scribunt, suspicionem injicere, quasi parens meus suspendio vitam finierit. Equidem nesciebam quo spectaret in illorum scriptis illa crebra laquei aut restis mentio; sed docuit me Swertius [note: Vide supra, Epist. DCCCLXXV.], vir optimus, [gap: Greek word(s)] Bonarscium hanc fabulam excogitasse, et sic multis persuadere. Deum immortalem! quae est haec plus quam diabolica rabies! Parens meus [note: Arnaldus Casaubonus, apud Deiates Verbi Divini Minister. Colomes.] Diae Vocontiorum fato functus est. Kalendis Januariis ante annos viginti et septem in morbum incidit. Kalendis Februariis beatam animam Deo reddidit. Elatus est humeris honestissimorum ejus urbis civium. Deduxerunt funus omnes fere Nobiles Religionis nostrae, qui tunc ad comitia in eam urbem convenerant. Decem millia hominum [gap: Greek word(s)] in testimonium possum advocare. Quis igitur inauditam istorum canum Cerbereorum rabiem non miretur? In Praefatione operis mei [note: Adversus Baronium.] si volet [gap: Greek word(s)], respondebo istis parricidis, sed paucis; non enim irâ meâ digni sunt. Sed moror te. Vale, Vir praestantissime, [gap: Greek word(s)]. Oxoniae, a. d. XVI. Kalend. Jun. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCXCII. JOANNI MEURSIO.

[note: 1613.] UNus jam aut etiam alter mensis praeteriit, Meursi doctissime, cum redditae mihi sunt tuae una cum Hesychio illustri, et eruditissimis tuis Notis. Doleo, nihil jam habere me, quo misso paria tecum facere queam. Sed me ita occupat susceptum opus adversus Baronium, ut aliud nihil jam cogitem. Interim gratias ago tibi quantas possum maximas. Video, te in Historia, et omnis generis monumentis posterioris Graeciae mirum in modum esse versatum;

[note: 1613.] quae pars eruditionis cum a paucis adhuc sit culta, bene procul dubio de literis mereris, quando ea profers in lucem, quae etiam doctissimi viri prius ignorabant. Exspecto tuas in Curopalatam Observationes, quarum aliquando spem fecisti. Faxit Deus immortalis, ut quae hactenus premis, omnia publicandi facultas tibi contingat. Eâdem operâ et Rempublicam literariam, et gloriam tuam auxeris. [gap: Greek word(s)]. Scripsi raptim. Oxoniae, a. d. XVI. Kalend. Jun. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCXCIII. GEORGIO MICHAELI LINGELSHEMIO.

[note: 1613.] PAucis diebus priusquam Londino proficiscerer, tuas accepi, et quicquid supererat de libro Graeculi, qui sceleratus etsi [gap: Greek word(s)], parum tamen me movet; animadverti enim e paucis paginis, quas inspexi, [gap: Greek word(s)] Cretensem nihil pensi habere, quid dicat, imo quid comminiscatur, modo aliquid Satanae instinctu comminiscatur. Itaque simul librum abjeci, et curam omnem respondendi. Opus enim dies noctesque urgeo, quod, favente Deo immortali, instar apologiae adversus omnes omnium canum latratus est futurum. Eâ potissimum sine Oxonium veni, ut in hac instructissima Bibliotheca libros quosdam percurrerem, qui Londini mihi non sunt inventi. Hîc inter alios pietate doctrinâque insignes viros amicum reperi [note: Joannem Prideaux, Sacro-Sanctae Theologiae Doctorem, et Collegii Exoniensis Rectorem.] ante mihi ignotum, qui magnâ alacritate respondere [gap: Greek word(s)] Graeculo instituit. Ille me admonuit, ter in illo brevi libello objici mihi patris mei suspendium. Obstupui ad hanc inauditam malignitatem. Nam vel ex hoc uno certo mihi constar, Diabolum esse [gap: Greek word(s)], qui eas naenias Graeculo dictitavit. Pater meus ante annos viginti et septem, et quod excurrit, Diae Vocontiorum in Delphinatu ipsis Kalendis Januariis in morbum incidit. Habuerat eâ die concionem ad Nobilitatem in ea urbe comitia agentem, in qua vir pius et sanctus, [gap: Greek word(s)], zeli incomparabilis specimen ediderat. Itaque totus sudore madens e suggestu descendit: mox illum febris occupat; quae lenta erat, nec vehemens; sed continua. Mensem integrum aegrotavit. Kalendis Februariis animam Deo Creatori placide reddidit. Elatus est humeris honestissimorum civium. Deduxerunt funus cives omnes, [note: 1613.] et Gallicae Nobilitatis ejus Provinciae pars maxima. Ingemuit morti illius tota Provincia; neque hoc nesciunt Jesuitae, qui Turnoni habitant, aut in aliis vicinis oppidis. Quis igitur negabit, Jesuitam impurum [note: Carolum Scribanium. Vide Epist. 891.], qui id mendacium excogitavit, omnes impudentiae lineas esse supergressum? Sed facit, quod Jesuitam decet, quod parricidialis doctrinae defensorem, quod Haereticum perditissimum. Ego, dum vivam, dabo operam, ut omnes inimici Dei, id est, omnes Jesuitae me odio habeant. Non enim melius probavero me piis et bonis omnibus, quam si illa Satanae progenies me oderit quam vehementissime. Equidem in hac illustrissima Academia tantam omnium doctorum benevolentiam sum expertus, tantaque illorum fuit contentio, quo me cunctis honoribus ab Academia deferri solitis honestarent, nunquam ut par sim futurus meritis eorum erga me celebrandis. Titulos tamen omnes respui [note: Vide supra, Epist. 885.], benevolentiâ tantorum virorum contentus; neque dicere aetatem meam ratus, ut cupiditati ipsorum morem gererem. Sed moror te. Vale, Vir praestantissime, et me semper ama. Oxonii, a. d. X. Kalend. Jun. CIC IC CXIII.

Peto a te, ut verbis meis amplissimos viros, Plessenium et Freherum, ne graveris salutare.

EPISTOLA DCCCXCIV. GEVERHARTO ELMENHORSTIO.

[note: 1613.] GRatum mihi fuit, quod longo adeo intervallo rediisti ad inchoatam olim mutuarum literarum scriptionem. Ego etsi occupatissimus vivo, non patiar tamen, [gap: Greek word(s)], ut meum in hac parte officium possis desiderare. Accepi etiam quos misisti libros, pro quibus ago tibi gratias maximas. Tradidi affini tuo, qui tuas mihi reddidit, [gap: Greek word(s)] levidense, Epistolas duas [note: Alteram ad Frontonem Ducaeum, alteram ad Cardinalem Perronium.], quas hîc et scripsi et publicavi. Nunc scito in examinandis Baronii Annalibus totum esse me. Nam Romanenses id agunt, ut pro omnibus Ecclesiasticarum rerum Scriptoribus unum imperitis obtrudant Baronium; cui ego etsi suam laudem non cupio ire ademptum, vere tamen affirmare posse videor, in tanta mole scriptionis non pauciora esse [gap: Greek word(s)] quam [gap: Greek word(s)]. Atqui illa hodie jubentur credi. Nos igitur fraudem hanc serio castigare instituimus, cum bono Deo. Jam operis pars est absoluta, et praelo subjecta. Postquam illa

[note: 1613.] editio fuerit ad umbilicum perducta, sastinebo paullisper, et judicia hominum praestolabor. Interim non desinit Satan per suos ministros, maxime autem per Jesuitas, me lacessere, et plaustra convitiorum in me congerere. Omnium vero hostium meorum truculentissimus et furiosissimus est Andreas Eudaemon, Graeculus, Cretensis, Jesuita. Huic quia fingere ausus, parentem meum [gap: Greek word(s)] laqueo vitam finiisse, paucis paginis respondi. Si absoluta fuisset illius libelli editio, misissem ad te. Cupio enim omnes bonos querelae meae notitiam habere. Brevi mittam, spero, tabellarii opportunitatem nactus. Vale, et me ama. Londini, pridie Kalend. Jun. CIC IC CXIII.

De Scioppio bene mones. Scito opera illius nonnulla non solum hîc jussu sapientissimi Regis, sed etiam Lutetiae eodem annitente publice cremata esse manu carnificis. Ego adversus illam belluam scripsi Epistolam, quam mittam, si potero.

EPISTOLA DCCCXCV. JOANNI MEURSIO.

[note: 1613.] ATtulit mihi Bedwellus noster, Vir clarissime, literas tuas, quae non mediocri voluptate me affecerunt. Video enim te constanter id agere, ut de Republica literaria quotidie bene merearis. Macte hoc proposito! Etiamsi minus posses, tamen haec voluntas tua summopere mihi videretur praedicanda: sed tu, doctissime Meursi, et facultatem habes, non solam voluntatem. Quantum tibi debeant studiosi literarum propter Scriptores Graecos, a te jam publicatos, non omnes fortasse intelligunt. Nos, qui intelligimus, profitemur multum studia nostra tibi debere, et tuas laudes apud omnes libentissime praedicamus. Scripta tua, quorum spem facis, eo avidius exspecto, quia de praestantissimo Francisco Junio plane idem tecum sentio. Ignoscamus vero [note: Notatur hîc a Casaubone Francisci Junii Curopalates, sub nomine Hebraeo Nadabi in lutem emissus. Colomes.] [gap: Greek word(s)], qui facile [gap: Greek word(s)]. Quotidie addisco, hominem esse [gap: Greek word(s)] et quotidie ad veram [gap: Greek word(s)] me componere laboro. Opus, quod jam prae manibus habeo, fallor, aut bonis et vere piis erit longe gratissimum. Plura de eo scriberem, si vacaret. Nunc raptim haec exaravi, et in summa festinatione. Deus Opt. Max. te servet. Vale. Londini, a. d. IV. Non. Jun. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCXCVI. [note: +] JOANNI PRIDEAUX.

[note: 1613.] QUia nondum mihi constat an ad pensum redieris ex itinere suscepto cum isthîc eram; propterea nihil ad te dare literarum constitueram. Scribam vero, [gap: Greek word(s)], ubi otium fuero nactus, literas uberiores. Faxo ut intelligas quanta sit Cretensis Haeretici immanitas, cum illa de parente meo scelerate fingit, quae ipse mihi indicasti. Nam antequam te convenirem, nihil ejus scivi. Peterem a te, ut in proposito pergeres, nisi scirem non esse opus [gap: Greek word(s)]. Quaesivit a me serenissimus Rex, simul ac me vidit, quando opus proditurum esset. Respondi partem illius me vidisse, quod non dubitarem Majestati ejus fore gratum. Interim narravi ipsi itemque Domino Archiepiscopo, quam comiter et tu, et Dominus frater tuus me excepissetis. Mallem vero existere aliquam occasionem rebus ipsis comprobandi quantum me utrique vestrûm debere sentiam. Sed de his alias. Vale, Vir eruditissime et amicissime. Londini, a. d. IV. Non. Jun. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCXCVII. HUGONI GROTIO.

[note: 1613.] HAEccine data fides? Mensem jam abes, et nihil a te accipio. Me cum dico, intelligo non simplicem amicum tuum, sed Ministrum serenissimi Regis; cui promisisti te literas ad me daturum. Scito optimum Regem, tui promissi memorem, subinde me appellare. Serio dico, tuum officium jam Rex desiderat, et an exciderit tibi data fides, addubitat. Tertius dies est, cum colloquium vestrum mihi ejus Majestas exposuit. Animadverti mire eum tuis sermonibus delectatum. Habeo [gap: Greek word(s)] mandata, quae tibi non prius exponam, quam tu mihi indicaveris, cui me velis meas dare. Oxonio postremas acceptas scripsi ad te, et fasciculum misi, in quo erant literae ad [gap: Greek word(s)] Heinsium, et Baudium, et Meursium. Tradendum curavi fasciculum Legato illustrissimorum Ordinum. An acceperis, scire cupio. Narro tibi: Oxonii didici, quod prius ignoravi; patrem meum

[note: 1613.] laqueo periisse. Vix urbem eram ingressus, cum ille vir doctus [note: Joannes Prideaux.], cui mandatae sunt partes respondendi scelesto Graeculo, me adiit, petiitque quid ad hanc objectionem responderet. Ter hoc affirmare Graeculum Cretensem.

Statim domum reversus dum ad editionem operis principium paro, nactus occasionem commodae digressionis, respondi illi Satanae. Mitto ad te illam partem, ut, si placet, cum amicis illam communices. Impius enim sim, si parenti factam injuriam dissimularem. Ego vero ut furori inimicorum meorum obviam eam, constitui, [gap: Greek word(s)], de patris mei vita et obitu brevem narrationem edere, quam spero fore bonis gratam: magna enim exstiterunt Dei immortalis in illum beneficia. Sed de his alias. Tuas exspecto, imo, ut jam dixi, Rex exspectat cupidissime. Vale, et me ama. Londini, Eidib. Jun. CIC IC CXIII.

Viros clarissimos et amicos, ad quos nuper scripsi, nisi grave est, meis verbis salutes velim.

EPISTOLA DCCCXCVIII. THOMAE ERPENIO.

[note: 1613.] SUnt jam aliquot menses, ex quo parens tuus, vir honoratissimus, mihi tuas reddidit; quibus prius respondissem, nisi tua illa Epistola me suspensum habuisset propter exspectationem aliarum literarum, quas te brevi missurum significabas. Exspectavi igitur illas, ut de eadem, quod ajunt, fidelia duos parietes dealbarem. Vidi hîc Lexicon Raphelengii, cum tuis Notis. Bene operam posuisti, et quid in eo genere eruditionis posses, luculente ostendisti: sed Grammaticam et Proverbia quando audiemus edita? Ego nullum adhuc exemplar illius Lexici potui hîc nancisci. Duo tantum hactenus vidi exemplaria, unum in manibus Eliensis, alterum Oxonii apud Professorem Hebraeum. Cupio illa studia ex intervallo revisere, et quidem serio, volente Deo. Quo impensius a te peto, ut in illustranda ea lingua animose pergas, et mecum tuas lucubrationes communices. Vale. Scripsi raptim. Londini, Eid. Jun. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCXCIX. N N.

[note: 1613.] SCripsi ante mensem ad te, Oxonium proficiscens, ut nobilem illam Academiam inviserem, et Bibliothecam, de qua multa audiveram. Inveni omnia exspectatione meâ majora. Collegia et plurima, et pleraque eorum longe ditissima. Studiosorum, qui publico sumptu aluntur, hoc est, e reditibus ipsorum Collegiorum, magnam copiam; nam superant duo millia, plerique omnes honesto loco nati, quidam e Nobilitate etiam primaria; abest enim e Collegiis Anglorum illa, quam vocant nostri paedagogicam vitae rationem. Hîc literae coluntur nobiliter, capita Collegiorum instar nobilium virorum splendide vivunt, imo magnifice. Sunt inter illos, qui decem millia librarum Gallicarum in annum expendant. Res studiosorum et rationes separatae sunt; quod valde probavi. Reperiuntur quotidie, qui priorum magnificentiam imitentur. Itaque nova opera quotidie surgunt: quaedam Collegia a fundamentis nova exstruuntur; quaedam augentur novis aedificiis, ut Mertonense, cui praeest Savilius, et alia plura. Unum ibi est a Cardinale Volsaeo institutum, quod si ad finem perductum esset, prorsus erat futurum admiratione summâ dignum. Sed ille vir morte suâ multa a se inchoata aedificia destituit imperfecta, nunquam, ut omnes putant, perficienda. Sed me non adeo Collegia capiebant, ut Bodlaeana Bibliotheca; opus vel Rege dignum, nedum privato Constat Bodlaeum ducenta millia librarum Gallicarum aut vivum, aut morientem contulisse ad ornatum illius Bibliothecae. Locus est elegantissimus, quod figuram literae T exprimit. Partem, quae stipitem erectum exprimit, olim Princeps aliquis e saxo aedificaverat, opere satis magnifico; alteram partem Bodlaeus adjecit magnificentiâ parem priori. Inferior pars auditorium est Theologicum, cui haud scio an sit aliquod comparandum in Europa. Opus est fornicatum, sed singulari artificio confectum. Superior pars est ipsa Bibliotheca valde affabre facta, et ingenti librorum copiâ referra. Noli cogitare similem hîc reperiri librorum MSS. copiam, atque est in Regia: sunt sane et in Anglia MSS. non pauci; sed nihil ad Regias opes. At librorum editorum admirandus est numerus, et qui incrementum quotannis est accepturus: reliquit enim Bodlaeus annuos reditus

[note: 1613.] sane luculentos in eam rem. Quamdiu Oxonii fui, totos dies in Bibliotheca posui; nam libri efferri non possunt; patet vero Bibliotheca omnibus studiosis per horas septem aut octo quotidie. Videres igitur multos semper studiosos pararis illis dapibus cupide fruentes; quod me non parum delectabat. Expertus sum doctorum omnium summum erga me studium. Omnes [gap: Greek word(s)] sunt ab iis adhibitae, ut me summis honoribus insignirent. Ego constanter titulos omnes repudiavi. Est Oxonii quidam vir eruditissimus [note: Joannes Prideaux.], qui jussu Regis et D. Archiepiscopi parat Responsum ad librum Graeculi Cretensis adversus me. Ille me statim adiit, ut sciret ex me, an pater meus fuerit suspensus; hoc enim Jesuitam impudentissimum ter affirmare. Obstupui ad novitatem hujus calumniae; nam quae haec est plus quam Turcica rabies, viri probi manes sollicitare annis ipsis viginti et octo post ipsius obitum? Cogito hanc calumniam brevissimo scripto refutare, in quo si justae irae habenas laxavero, spero omnes bonos veniam mihi daturos. Mihi pater tot exquisitae virtutis exempla reliquit, ut tantam scelestissimorum hominum audaciam coercere omnino debeam. Heri ostendit mihi Rex Indicem Expurgatorium Hispaniae ipsi missum, in quo furorem suum impudenter exercuerunt Patres in Scaligeri scripta et mea. Jam intelligo meram esse insaniam sperare, posse aliquid profici moderatione. Haec gens impia bellum [gap: Greek word(s)] juravit adversus veritatem. Itaque jam me fere poenitet, quod Baronium clementius tractaverim: [gap: Greek word(s)] Sed de his alias, Deo volente; quem supplex veneror, ut te servet incolumem. Vale, Vir amplissime. Londini, a. d. XVI. Kalend. Jul. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCC. [note: +] JOANNI PRIDEAUX.

[note: 1613.] RESpondissem ad tuas citius, nisi consulto consilio distulissem, ut eâdem operâ Jacobum nostrum tibi commendarem. Quanquam non nescio, vix illi commendatione meâ esse opus apud te, cujus propensum erga se animum rebus ipsis toties est expertus. Peto nihilominus tamen a tua humanitate, ut vel meo nomine priori benevolentiae aliquem adjicias cumulum. Jam tum, quando primum apud te mihi contigit ipsum alloqui, ex paucis verbis cognovi, quantum ipse usum in [note: 1613.] illa Thalmudica doctrina haberet. Sed multo magis id sum expertus, quoties mihi per gravissimas occupationes meas licuit cum ipso de illa studiorum meorum parte conferre. Atque utinam ejus operâ diutius uti potuissem! Sed me nunc editio mei operis totum occupat. Itaque libellum institutum de venerandi Parentis mei vita et obitu in aliud tempus rejeci; contentus uberiore digressione, cujus opportuna mihi dabatur occasio, Satanicum mendacium refutasse. Ea digressio in operis mei pagina opinor 35. locum habebit; estque plurium paginarum. Edetur et seorsim, ut tibi possit communicari, et ad nundinas mitti. Noli dubitare, totum illud agmen Satanae hac scriptione aculeatâ irritatum, in me involaturum. Sed stat a me Deus. Quid igitur metuam? qui praesertim sciam, quâ ipse alacritate ad veritatis defensionem te accinxeris. Redeo ad nostrum Rabbinum, quem serio fieri Christianum, serenissimus Rex et illustrissimus Archiepiscopus vehementer optant. Ego illi auctor fui, ut curaret se in negotio Religionis ante baptismum diligenter instituendum. Praestat paulo serius, modo firmius. Video ipsum in Thalmudica doctrina mire versatum, multis tentari dubitationibus; quas evelli ex ipsius animo pretium fuerit operae. Accedit quod memoria parentum, quos habet sui amantissimos, et divites, reflectere oculos ipsum aliquando cogat. Hoc ego non semel animadverti, qui tamen videor posse affirmare, ipsum voluntate jam Christianum esse. Opto ipsum Oxonii manere; persuasus posse olim ejus operam illustrissimae Academiae vestrae decus aliquod afferre. Iterum igitur atque iterum te oro, ut pro tua pietate negotium hoc tuâ curâ indignum ne existimes. Ego interim Deum orabo, ut te servet, et una tecum Dominum Prais, virum eruditissimum, et nobis amicissimium. Londini, a. d. IX. Kalend. Jul. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCCI [note: +] EIDEM.

[note: 1613.] NUper ad te scripsi per nostrum Judaeum; nunc ad vos amico huic meo et [gap: Greek word(s)] petenti, pauca haec raptim exarata dedi, ut me scires tui semper memorem. Opto omnia tibi laeta et [gap: Greek word(s)], ut opus institutum perficias.

[note: 1613.] Nos pergimus in editione operis nostri. Digressio contra Graeculum pridem est edita: sed brevi separatim edetur in parva forma, et statim tibi mittetur. Vale, Vir charissime, et communes amicos meo nomine saluta; nominatim Dominum Doctorem Abbotum, cujus literas ante triduum accepi. Saluta et Dominum Prais, tuum contubernalem, nobis amicissimum. Binas a nostro Jacobo accepi, quibus non possum respondere; mox facturus, favente Deo; qui te servet, Vir doctissime. Londini, a. d. III. Non. Jul. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCCII. DANIELI HEINSIO.

[note: 1613.] NOn patitur rerum mearum status, ut multis te morer; nam et curis molestissimis et negotiis diversissimi generis obruebar, cum haec ad te exarabam. Sed veterem amicum, virum probum, doctum, et apud Rupellenses Graecarum literarum Professorem, sine meis ad te venire nolui. Ille tibi de nostro statu plura narrabit; si tu, uti spero, ad tuam amicitiam aditum ipsi patefeceris. Puto esse isthîc Isaacum Chabanaeum, sororis meae filium, juvenem propter singularem suam pietatem et probitatem mihi charissimum. Scripsi illi, ut te inviseret, quem velim ut alterum me amplectaris. Ille de meis rebus omnia tibi exponet; quas quidem ipse melius quam ego notas habet. Vale, Vir clarissime, et me ama. Si ad [gap: Greek word(s)] Grotium scripseris, rogo te significes ipsi, me Regis nomine ad ipsum scripsisse; sed literas post unum alterumve diem Legato Illustrissimorum Ordinum sum daturus, [gap: Greek word(s)] qui te servet. Londini, a. d. IV. Eid. Jul. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCCIII. [note: +] JOANNI PRIDEAUX.

[note: 1613.] NIhil erat, quod ad te scriberem: sed quum literas isthuc exararem ad clarissimum virum, Dominum Abbotum, non potui facere, quin de eodem oleo pauciste compellarem. Utinam propius abessem! non literis tecum agerem, sed assiduus congerro tuus essem. Ita me nuper cepisti, cum isthîc te primum vidi; multo magis, quum te loquentem audivi. Erant enim omnes tui sermones doctrinae et humanitatis notis, tanquam sesamo et papavere conspersi. [note: 1613.] Quod scripsi nuper, digressiunculam meam mox ad te me missurum; fortasse tarditatem meam accusabis, aut memoriam culpabis. Noli facere; et scito me propter diuturniorem uxoris meae moram in Galliis, necdum ausum esse oculis hominum exponere aculeatam illam scriptiunculam, quae tamen in ipso opere dudum est edita. Veritus enim sum, ne irritati crabrones molestiam aliquam ipsi exhiberent. Interim quotidie promovetur operis editio, et Dei gratiâ jam pars non poenitenda est edita. Vale, Vir doctissime, et me semper ama. Londini, a. d. XIV. Kalend. August. CIC IC CXIII.

Viros clarissimos, quos scis me isthîc amare, nisi grave est, meis verbis salutabis; nominatim Dominum Decanum, et lectissimam ipsius uxorem; necnon Dominum Prais, cui ob novi honoris accessionem ex animo gratulor. Judaeum tibi commendo.

EPISTOLA DCCCCIV. LAURENTIO BOCHELLO.

[note: 1613.] MIraris credo, Vir doctissime, quod responsum ad literas tuas differo tamdiu, fortasse etiam, ut fit, silentium meum in deteriorem partem interpretaris. Noli, obsecro; et veram cessationis meae caussam accipe. Statim ut tuas legi, constitui faciendum, ut priusquam tibi respondeam, tuum consilium serenissimo Regi significem, non enim posse me certi aliquid de re tanta tibi scribere, priusquam illud oraculum consuluerim, facile vel silente me ipse intelligis. Sperabam Regem, e cujus Aula pridie tantum eram reversus, vel in urbem brevi rediturum, vel in unum aliquod ex illis praetoriis suis, quae habet ad urbem plura. Erat igitur mihi animus, ob id ipsum ejus Majestatem convenire, et tuam illi mentem rationesque consilii tui indicare. Sed spe meâ falsus sum, et Rex illa ipsa ex arce, in qua tum fuit, cum ego illum conveni, ad illud iter se accinxit, quod vulgo vocant Progressum Regis. Est vetus institutum hujus Regni, ut quotannis Rex aestate exeunte aliquam partem e remotioribus Regni sui locis invisat; qui mos religiosissime ab hoc Principe servatur. Haec caussa est, cur ego neque Regiam Majestatem convenerim, neque tuis respondere hactenus potuerim. Magnâ vero sum perculsus admiratione, cum tuas legerem. Nam

[note: 1613.] video tibi, Vir optime et doctissime, ea contigisse, quae satis arguant, quantas in patria nostra vires jam habeant [gap: Greek word(s)] O tempora! ô mores! Quod autem vir amplissimus, et omni laude dignissimus, Ludovicus Servinus, non potest ab injuria te sartum tectum praestare, tam novum id mihi accidit, ut nihil posset magis. Nam quae bonis spes restat, si vir eâ dignitate, iis in Rempublicam meritis, id non potest? Uti video, malo sunt loco patriae nostrae res et fortunae. Hîc Dei gratiâ non tantum illae pestes possunt, ut nobis sit ab illis metuendum. Quanquam scito, ne hoc quidem Regnum ab illis Harpyis esse immune. Mira sunt, quae de illis quotidie narrantur; et de progressu, quem singulis diebus faciunt. Sciunt quantâ sit bonitate Rex serenissimus; iccirco crescunt illis animi, et nova in dies audent. Frangat Deus immortalis scelerata illorum consilia. Caeterum si quid optares a Rege, apertius esset mihi a te significatum; exponerem tibi fide sincerâ, quid mihi de tuis postulatis videretur, et ipse quid posses sperare: nunc hoc solum tibi affirmabo, sapientissimum Regem ejusmodi Principem esse, qui bonis omnibus faveat, praecipue autem iis, quos eruditio commendat. Tuum autem propositum, de quo scripsisti, fore ipsi gratissimum, persuasum habeo. De me sic velim tibi persuadeas, ut caussa tui adventûs [gap: Greek word(s)] nihil potest mihi accidere molestius, ita adventu tuo nihil gratius. Si quid est quod possum, (possum autem non multum) confidas velim, nullâ re me tibi defuturum. Ipsa propositi mei cum tuo similitudo me tibi magis magisque adjunget. Quantum enim mea studia consuetudine tuâ possint adjuvari, probe intelligo. Unum non debeo praetermittere; si mores gentis, et quomodo hîc vivatur, uberius scire cupias, esse isthîc uxorem meam, quam potes consulere. Vale, Vir eximie, et magnum Servinum a me salvere jube. Vale iterum. Londini, a. d. VI. Eid. August. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCCV. GEORGIO MICHAELI LINGELSHEMIO.

[note: 1613.] NIhil habeo, quod ad te scribam; scribo tamen instituri tenendi causâ, et ut scias nihil esse mihi jucundius, quam per literas tecum loqui, quando praesens non possum. Scito [note: 1613.] operis mei [note: Exercitat. in Baronis Annales.] partem jam tertiam esse editam, [gap: Greek word(s)]. Inserui digressionem adversus [gap: Greek word(s)] Graeculum acrem, et ipso dignam. Erat animus separatim illam edere, et isthuc mittere ad has nundinas: sed quia uxor haeret adhuc in Galliis, non sum ausus irritare illos [gap: Greek word(s)] crabrones. Mandavi uxori iter instituenti, ut diligenter curaret quaerendum inter meos libros illum Arabicum, qui ad Bibliothecam vestram pertinet: spero ipsam mandati memorem futuram. Quod si vel ea tamen de causa in Gallias mihi esset eundum, faxo, [gap: Greek word(s)], ut fide nihil mihi esse antiquius intelligas. Verum, ut dixi, spero uxorem id negotium curaturam; scio enim esse illi cordi, quicquid scit mihi esse. Operis editi exemplum tibi statim sum missurus, Deo volente et faciente; qui te servet, Vir amplissime, et tuis inceptis omnibus benedicat. Vale. Londini, a. d. V. Eid. Aug. CIC IC CXIII.

Viris amplissimi, Plessenio et Frehero, officiosissimam salutem meis verbis nuncies velim.

EPISTOLA DCCCCVI. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1613.] NOvi quod ad te scribam nihil habeo; scribo tamen, ut scias me in summis curis et occupationibus tui semper vivere memorem. Operis nostri editio Dei gratiâ postquam est inchoata, nullum diem est intermissa. Quotidie folium unum editur: ita duratura est haec editio dies [gap: Greek word(s)] centum et quinquaginta, plus minus. Tertia pars jam profligata est. Mirabuntur multi prolixitatem scriptionis nostrae; sed fortasse si lectione suâ, quae scripsimus, dignati fuerint, invenient nonnulla, de quibus ante ne cogitaverant quidem. Certavimus diligentiâ cum homine diligentissimo. Judicio et eruditione uter superior fuerit, vos docti judicabitis. Unum spero me assecuturum, ut modestia desiderari in me non possit. Errores sic castigavimus, ut nihil esset mollius. Tunc demum pio zelo abripi nos passi sumus, cum aliquid occurrebat, quod Scripturarum majestatem labefactaret, aut gloriam Dei palam imminueret. Titulum operis Billius noster tibi, spero, ostendet. Ignosce mihi, Vir amplissime, quod tuam Dignitatem sermonibus hujusmodi detineam; nullum enim aliud jam scribendi argumentum suppetebat. Vale. Deus immortalis

[note: 1613.] te servet [gap: Greek word(s)]. Londini, a. d. v. Eid. August. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCCVII. DAVIDI HOESCHELIO.

[note: 1613.] SPerabam me tibi missurum brevem Responsionem ad calumnias [gap: Greek word(s)]. Diu est, cum eâ opellâ paucarum horarum sum defunctus. Sed me tamen graves caussae [note: Vide supra, Epist. DCCCCVI.] retinent, quo minus eam Responsionem nunc publicem: [gap: Greek word(s)] in Galliis nunc est; ut non sit consultum pestes illas irritare. Quin etiam ut apud te hoc arcanum habeas, te vehementer rogo. Scito autem operis suscepti partem aliquam prelis jam esse expositam. Qui putant, me hîc artem desiisse, et voluptatibus me dedisse, intelligent, quantum eos sua opinio fefellerit: nec minus illi, qui existimant, totam aetatem in Grammaticis egisse me. Anni sunt decem, cum ego veniam petii ab Henrico Magno tale quid publicandi. Sed non putabat summus Princeps rebus suis tum id expedire. Utinam alia potius occasio, quam caedes tanti Principis, libertatem mihi attulisset meas in hoc genere meditationes publicandi! Tu, Vir doctissime, quid agas scire cupio. Deus immortalis te servet, ac coeptis tuis benedicat. Vale. Londini, a. d. v. Eid. Aug. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCCVIII. DIONYSIO GUERINO.

[note: 1613.] LIterae tuae, Vir eximie, quas ante mensem fere integrum accepi, jucundissimae, ut semper, mihi acciderunt. Gavisus sum valere te, tuam et tuos; eoque nomine gratias egi Deo immortali; quem supplex veneror, ut te servet [gap: Greek word(s)]. Videor mihi Lutetiae esse, cum tuas et aliorum amicorum literas lego isthinc missas. Non potes autem dubitare, si meos nôsti mores, desiderium patriae et tot amicorum, quos in patria reliqui, subinde ad occasiones recrudescere, et animo meo [gap: Greek word(s)] infligere. [gap: Greek word(s)], qui patriam non amat, aut fidelium amicorum desiderio non tangitur. Mihi quidem cornea fibra non est, neque [gap: Greek word(s)], ut Stoicorum [gap: Greek word(s)] possim probare. Quamquam ea quotidie mihi narrantur de rebus patriae, quae meum illius defiderium [note: 1613.] magis ac magis in dies levent. Ne alia commemorem, doctrinae parricidialis assertores, genus hominum [gap: Greek word(s)] plurimum isthîc posse, et potentiam illorum quotidie crescere, e multorum sermonibus et literis nonnullorum intelligo. Gratulor igitur ipse mihi, quod illa saltem non video, quae sine dolore ingenti audire non possum. Constat mihi, pestes illas quiescere non posse. Habent propositum sibi scopum, cujus ut fiant compotes, nihil relicturi sunt intactum. Facile est [gap: Greek word(s)]. Quoties venit in mentem concionum Gonterianarum, quas per illam Quadragesimam habuit quae Henrici Magni caedem praecessit, toties contremiscunt mihi artus metu futuri. Avertat hanc pestem Deus immortalis! Ex istorum grege est impudens ille Graeculus, qui nuper librum adversus me edens, hoc inter caetera nefaria excogitavit, quod mihi convicii loco objiceret, patrem meum sententiâ judicis laqueo vitam finiisse. Refutavi hanc calumniam brevi scripto ante duos menses ediro; sed quod majori insertum operi [note: Ad Annales Baronli, Exercitationis prima section. IV. pag. 37. et. 38.] lucem adhuc videre non potest. Habent qui me amant, cur mihi gratulentur; non potuisse perditissimum nebulonem invenire, quod mihi exprobraret, praeter convitium ita falsum, ut ne Diabolus quidem illius pater falsius aliquid posset excogitare. Ingratus sim erga Deum, nisi illi gratias agam, eo patre esse me natum, cujus vita speculum est probitatis et omnium virtutum. Illi ego debeo quicquid in literis didici; sed tu, Vir optime et doctissime, si parentis mei vita tibi esset nota, negares profecto dignum me, qui tantae prudentiae et sapientiae viri filius audiam. Inchoavi librum de ejus Vita et morte, quem si Deus dabit absolvere, facile mihi, scio, ignosces, si de patris laudibus tacere non possum. Calumnias infandi Graeculi scito a me sic esse confutatas, ut vereri non debeam, ne post sanatum ulcus cicatrix maneat: verum, ut dixi, nondum ea scriptio lucem potest videre. Esse qui molestiam aliquam tibi exhibeant, non sine dolore e tuis didici. Sed esto bono animo, Vir optime et doctissime; conciliant hos tibi inimicos tua virtus, et quae in te est eruditio. Oro Deum immortalem, ut in omnibus tuis inceptis tibi adsit, et modis omnibus te fortunet. Vale. Londini, a. d. IV. Eid. August. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCCIX. [note: +] JOANNI SPOTISVODO, ARCHIEPISCOPO GLASCOENSI.

[note: 1613.] ETsi nihil erat quod scribere te dignum, nactus tamen occasionem tam bonam, facere non potui, quin pauca haec ad te exararem. Cupio enim Reverentiae tuae persuasum esse, vivere me semper tui memorem, semper cupidum inserviendi tibi, si qua in re idoneus sum qui tibi inserviam. Juvat meminisse quantum tibi debeam, qui primus aditum mihi patefecisti ad serenissimi Regis benevolentiam: numquam enim scribere ad ipsius Majestatem fuissem ausus, nisi tu me compulisses. Itaque quantum tibi debeam, ne dicere quidem possim. Faxit Deus immortalis, ut laetetur aliquando Rex optimus et sapientissimus, quod me eo sit honore dignatus, ut in servorum suorum numerum me reciperet. Ego certe id ago dies noctesque, ut otii, quo nunc fruor, Dei benignitate rationem ejus Majestati possim reddere. Quam diligenter curetur operis mei editio, narrabit amicus hic meus, qui partem illius vidit. Sed procul tamen adhuc absum a meta; quam det mihi Deus contingere. Idem te servet, reverendissime Domine, et tuis laboribus benedicat. Vale. Londini, a. d. XVI. Kalend. Septemb. CIC IC CXIII.

Est domi meae juvenis Scotus magnae spei, Jacobus Olderburnus, qui tuam Reverentiam quam officiosissime salutat.

EPISTOLA DCCCCX. PETRO JUNIO.

[note: 1613.] AMicus hic meus patriam repetens, interrogavit me, nunquid vellem? Rogavi illum, ut meis verbis plurimam tibi salutem nunciaret, tibique ut significaret, vivere me tui memorem, petereque a Deo immortali assiduis precibus, ut te servet, tibique ac tuis benedicat. Cujus mandati ne memoria illi excideret, pauca haec raptim exaravi, et otio et argumento carens ad longiorem Epistolam scribendam. Quaesivi saepe a filio tuo Patricio, optimo et doctissimo juvene, quid didicisset de tuo itinere. Is mihi paucis diebus antequam iret Oxonium, confirmavit, et te et uxorem tuam [gap: Greek word(s)] in patriam rediisse. Quo nomine Deo gratias egi, et nunc ago ex animo. [note: 1613.] Ego adhuc uxorem exspecto, quae hac longiore suâ morâ non cruciat me; sed enecat. Culpâ tamen ipsa vacat; quam non voluntas in Galliis detinet, sed negotia et minus firma valetudo. Servet illam mihi Dominus Jesus; quem supplex veneror, ut omni benedictionum genere et te, et uxorem tuam atque liberos omnes prosequatur. Vale, et festinanti calamo ignosce. Londini, a. d. XV. Kalend. Septemb. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCCXI. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1613.] SCribit ad me uxor, nullam esse aliam suae isthîc diuturnioris morae caussam, nisi quod dudum exacti semestris stipendium recipere nequeat. Quantum ejus absentia meis studiis afferat detrimentum, vel propter curam rei familiaris, vel propter tristissimam solitudinem, in qua hîc versor, Rege absente et paucis illis viris doctis, quibuscum aliqua mihi intercedit consuetudo, facile ipse intelliges; qui non ignoras, contentionem in studiis omni prorsus amoenitate destitutam, et corporis et ingenii vires atterere, ac penitus conficere. Quo impensius a te peto, Vir amplissime, ut velis illi in tua auctoritate aliquod esse praesidium. Adjeceris prioribus tuis in me meritis cumulum longe maximum. Qui tibi has reddidit, Scotus est, adolescens eruditissimus et probissimus. Is tibi narrabit quam acerbam viram hîc agam, quod suavissimo tuae consuetudinis fructu tamdiu mihi sit carendum. Sed Deo gratia, quod urgetur strenue in dies editio libri, qui ancipiti huic meo statin finem, [gap: Greek word(s)], est impositurus. Oro Deum immortalem, Vir illustrissime, ut te servet cum foemina primaria, Domina uxore tua, et liberis vestris. Londini, a. d. x. Kalend. Septemb. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCCXII. BENJAMINO CARRIERO.

[note: 1613.] MAgno cum gaudio tuas accepi, quae mihi fuerunt heri redditae. Quaesiveram saepe de te, et communes amicos interrogaveram; sed certi nihil ad hanc diem discere poteram: tantum narraverat mihi reverendissimus Eliensis, ad Aquas Spadanas te esse profectum, et ibi aut in itinere morbo

[note: 1613.] correptum haesisse. Ago gratias Deo immortali, quod de te ex tuis non solum certiora, sed etiam meliora cognovi. Opto celerem tibi reditum, et faustum. Legi accurate scriptum, quod misisti, quodque ut Regi ostendam a me petis. Ego vero, Vir doctissime, voluntati tuae hac in parte morem non geram: constat enim mihi liquido et certo, eam scriptionem magno tuo damno cessuram, si in Regis manus illa perveniret. Optat quidem Rex serenissimus pacem Ecclesiae, et concordiam inter dissidentes partes magno redimeret: sed nullis unquam conditionibus ejus Majestas adducetur, ut societatem cum ea Ecclesia ineat, quae tot horrendis depravationibus deformata sibi plaudit, et dicit, Formosa sum, neque est in me ruga. Cogita vero, Vir praestantissime, quid hodie Romae agatur, nisi ut per omne fraudum, scelerum, parricidiorumque genus, illa infanda Omnipotentia Papalis astruatur. Quo spectant libri ad defensionem Garneti Romae scripti et editi? quo illi, quos Parisiensis Senatus cremavit manu carnificis? Quot impietates scelestus ille Bellarminus defendit contra Regem, et in suis aliis scriptis omnibus! Haec tibi nota sint necesse est. Gravissime tu quidem disputas de erroribus eorum, quos Puritanos vocant. Sed non videtur ea esse ratio adducendi Papam ad aequas conditiones, cum nostra crudelissimo tyranno mala aperimus. Ridet Phalaris; ridet, et omnia nostra brevi ruitura sibi pollicetur. Ego ex iis, quae legi in illorum scriptis, quae animadverti in eorum factis, persuasissimum habeo, toto coelo aberrare eos, qui aliud a Papis exspectant, quam superstitionem, perfidiam, caedes, et rapinas. Moneo autem te, pro mea in te fide atque observantia, ut diligentissime etiam atque etiam caveas, ne tuum illud scriptum in manus veniat [gap: Greek word(s)]. Nam quia Videris id moliri, ut Papae autoritas in hoc Regno restituatur, sine dubio in magnum fortunae tuae periculum adducerentur. Atque, ut ingenue tibi animi mei sensum exponam, ineundae concordiae via alia ineunda est, si Deo et hominibus operam nostram probare volumus. Quis nescit sanctissimam Paparum autoritatem dudum versam esse in horribilem tyrannidem? Jam elapsa sunt multa saecula, cum omnes boni hoc vident, et gemunt. Unus Matthaeus Paris probationi ejus rei satis superque fuerit. Nunquam ullus tyrannus crudelius saeviit in viscera subditorum, ac saevitum est in [note: 1613.] miseros Anglos, quam diu illos Papae in sua potestate habuerunt. Denique Regnum istud Papae est, et illud Papis vindicant Bellarminus et id genus detestanda Paparum mancipia. Sed de Regno parum est, prae veritate Religionis; quam hodie retineri a Papistis dici non potest.

[note: +] Ut illud autem intelligas caussam habere me justam, cur tuum scriptum Regi non offeram, narrabo tibi recentem historiam, quae ad rem cum primis facit. Paucae elapsae sunt hebdomades, cum venit in Aulam hanc Nemauso (quae magni nominis est urbs in Gallia Narbonensi) juvenis quidam a patre ob hoc missus, ut Regi Paraenesin ad pacem in causa Religionis ostenderet, cui erat praefixa Epistola ad ipsum Regem sane elegans et concinna. Auctori ejus libri nomen est Cornelio: et fuit hic quondam Minister, deinde stationem deseruit, aut eâ dejectus est. Quum esset [note: Alii. erat.] is liber Regi traditus, jussus sum illum legere, et cum primum in Aulam redirem, scopum scriptionis ejus Majestati indicare. Legi, et quod eram jussus, feci. Serenissimus vero Rex ubi cognovit per cuniculos Papae potestatem revocari, neque reformationem necessariam institui, gravissime indignatus, parum abfuit quin miserum filium noxam patris luere juberet. Illustrissimus autem Archiepiscopus Vulcano tradendum id scriptum pronuntiavit. Et erat profecto dignissimum, in cujus [note: Vir doctus, qui similis argumenti Epistolam edidit in sua ad Car. Praefatione pro acutorem legit latere, et ridicule pervertit. Vide et Epist. Ded. ad Exercit. pag. 19.] Auctorem animadverteretur; qui non potuit ignorare, quis sit Regis animus, et in negotio Religionis quid probet, quid improbet. Si tua haec scriptio, quae Papae tyrannidem videtur in hoc Regnum revocare, in manus aut Regis, aut Domini Archiepiscopi veniret, suspicor illos non minus iri commotum. Habes, Vir clarissime, causam consilii mei, et cur ego morem tibi non sim gesturus. Si tamen aliter tibi visum fuerit, et hoc a me iterum petieris, obsequar voluntati tuae potius, quam judicio meo. Deus Opt. Max. te servet. Londini, a. d. x. Kalend. Septemb. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCCXIII. DANIELI HEINSIO.

[note: 1613.] QUod rarius ad te scribo, scito duabus de causis id fieri. Prior quia editione novi operis occupatus, curis obrutus et molestiis pene absorptus, vix jam sum par oneri; quum praesertim ad

[note: 1613.] caetera [gap: Greek word(s)] accedat diuturna uxoris absentia, quae in Galliis quintum jam mensem agit. Altera ratio est, quia ne tu quidem scribis. Nam quod valde miror, post reditum isthuc [gap: Greek word(s)] Grotii unas a te accepi literas; ego ternas ad te misi. Quid sit cur frequentiores tuas mihi invideas, divinare non possum, nisi quod totum te in studiis esse nullus dubito. Benedicat Deus immortalis tuis conatibus et inceptis omnibus. Sed noli, amabo, propter nimiam in studiis contentionem veteris amici oblivisci. Theophrastum tuum percurrebam his diebus, et tuas Notas avidissime desiderabam. Etsi me studia habent diversissima; refero tamen oculos interdum ad priores delicias. Quanquam scito, ab annis quam plurimis ita me alias literas tractasse, ur semper tamen sacrae, et quae ad sacras pertinebant, me sibi vindicarent. Quid profecerim, Ecclesia Dei brevi, ut spero, judicabit. Operis, quod jam sum editurus, pars fere dimidia est profligata: procul tamen adhuc absum a meta; quam det contingere [gap: Greek word(s)] qui te, Vir clarissime et amicissime, servet. Vale. Londini, a. d. VIII. Kalend. Septemb. CIC IC CXIII.

Qui tibi has literas reddidit, adolescens est probus, amici mei cujusdam filius, quem tuâ amicitia velim digneris. De magno Grotio diu est, cum nihil intellexi. Scripsi nuper jussu Regis. Illi et Domino Baudio, nisi grave est, salutem a me nuntiabis.

EPISTOLA DCCCCXIV. HECTORI BOURICIO.

[note: 1613.] INter curas plurimas haec ad te scribo, Vir doctissime: quo minus brevitatem mearum debes mirari. Cum plus otii nactus fuero, scribam ad te uberius, [gap: Greek word(s)]. Scito occupatum me esse in operis editione, de quo nuper scripsi. Jam fere centum folia sunt edita; nondum tamen ad metam perveni hujus primae partis, quae nunc editur. Magnâ diligentiâ usi sumus, ut istos, qui se [gap: Greek word(s)] videri postulant, suae infirmitatis admoneremus. Utinam et nostri omnes consentirent in defensione verae doctrinae! Quod patres nostri, viri maximi, ex summa pietate aedificaverant, nos levitate nostrâ destruimus. Sed missum facio hunc sermonem, Deum venerans, ut Ecclesiae suae misereatur. Idemque te, Vir doctissime, servet, inceptisque tuis benedicat. Vale. Londini, a. d. IV. Non. Septemb. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCCXV. [note: +] JOANNI PRIDEAUX.

[note: 1613.] TUas accepi; te quoque meas existimo. Die Dominicâ Regem conveni, et de te sum collocutus; qui mihi visus erga te benevolus. Petiit a me, quando librum tuum esset visurus. Non dubito, quin ea res optimi et [gap: Greek word(s)] Regis animum tibi sit conciliatura. Opto igitur prodeat quamprimum. Mitto tibi, quae Oxonio reversus effudi raptim in progressu operis mei. Cupio tuis adjici. Atque utinam tua possent hîc edi! Ego essem sedulus inspector. Hoc dico, quia vereor, ne Typographus, qui meum opus edit, offendatur, si aliqua pars operis a se editi prostet operâ alienâ. Facio hoc tui juris. Vale, Vir praestantissime. Londini, propridie Kalend. Octob. CIC IC CXIII.

De Puteano ipse statues. Omnia ejus sic levia sunt, ut exsufflanda tantum sint. Non praetermittes, de quo mihi constat, dolio vini Hispanici impulsum misellum Scriptorem, ut adversus me scriberet. Hoc facetum est. Scito opus meum jam pervenisse ad pag. CCCI. sed procul adhuc absum a fine. Placebit tibi scio mea diligentia. Veritatem nostrae Religionis sexcentis novis argumentis confirmo, ex interioribus literis magna ex parte petitis. Faxit Deus, ut operis finem videam; qui te servet, Vir amicissime.

EPISTOLA DCCCCXVI. DANIELI HEINSIO

[note: 1613.] QUid acciderit, cur tam raras aut potius nullas a te literas accipiam, nescio. Ego tamen, quoties possum, scribo; et porro scribam, nisi tu non vis. Adeo [gap: Greek word(s)] est meus in te amor, ut ne si velim quidem, possim abstinere, quin de te cogitem et tuas desiderem. Cupio scire ut valeas, et quid jam pares. Me Exercitationes meae ad Cardinalis Baronii Annales mirum in modum habent exercitum. Jam Dei beneficio ad paginam est perventum CCCV. et procul tamen absum ab optata meta: feram te judicem, simul ac liber erit editus. Atque utinam prius tecum de multis [gap: Greek word(s)] licuisset! Utinam viveret [gap: Greek word(s)] [note: Josephus Scaliger.]! exigerem ab eo ceras mi niatulas. Commovi totum agmen Loiolitarum

[note: 1613.] Asinitatem [gap: Greek word(s)] multis locis patefeci. Noli putare me ab illis mihi metuere: [gap: Greek word(s)] qui te servet, Vir clarissime. Vale. Londini, pridie Katend. Octob. CIC IC CXIII.

Mortem [gap: Greek word(s)] Baudii iniquissimo animo tuli. Magnam vestra Academia fecit jacturam. Legi ejus Inducias, et eo magis dolui. Si postumus illi nascitur, omnem movebo lapidem, ut illi aliquid boni procurem. Jam conveni quosdam Proceres, ut nobilissimum Sidneum, qui operam suam promisit.

EPISTOLA DCCCCXVII. [note: +] HUGONI GROTIO.

[note: 1613.] POstquam a nobis discessisti, unas tuarum accepi; ego ternas ad te dedi. Unae mearum erant, quibus ad tuas respondebam conscio et jubente Rege. Quod ex illo tempore silueris, miratur Rex optimus, et saepe ex me caussam requirit. Mihi [gap: Greek word(s)] qui de tuo statu nihil intelligam. Peto a te, ut datam in discessu fidem serves. Multa haberem, quae tecum communicarem, si vacaret. Vidimus librum Sibrandi [note: Lubberti. Vide Grotii Epist. 19.] contra Vorstium, quem eatenus valde probavimus. Allatus est ad Regem liber MS. [gap: Greek word(s)], quem Rex non dubitat a te profectum, cujus paucas paginas legi, et agnovi facile [gap: Greek word(s)] miratur Rex tua te consilia ita clam habere. Ego in operis mei editione sum dies noctesque. Jam ad paginam perventum est CCCV. et procul tamen adhuc absum a fine. Quod superest, qui hasce tibi reddidit, adolescens est eruditus, et tuarum virtutum intelligens; qui si operâ tuâ uti voluerit, rogo te, ut ipsi ad te pateat aditus. Vale. Scripsi raptim. Londini, pridie Kalend. Octob. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCCXVIII. THOMAE ERPENIO.

[note: 1613.] NIsi de tua constantia in mei amore mihi constaret, suspicarer excidisse nomen meum memoriâ tuâ, et dolerem. Post parentis tui adventum in haec loca nihil a te accepi literarum, neque omnino de te quicquam intellexi. [note: 1613.] Scripsi tamen aliquoties ex eo tempore. Nunc peto a te, ut mihi significes, quomodo in tuis Paraphrasibus Arabicis aut [gap: Greek word(s)] Scaligeri sint versa haec verba Matth. XVI. 18. [gap: Greek word(s)]. Gravissima causa est, cur hoc a te petam. Observo Paraphrasin Romae editam aliquando [gap: Greek word(s)], ut in illis verbis. Hoc me doce, quaeso te, et me beaveris. Plura vellem; sed non vacat. Vale, et me ama. Londini, pridie Kalend. Octob. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCCXIX. [note: +] JOANNI PRIDEAUX.

[note: 1613.] ANte paucos dies scripsi ad te, et editam in opere meo digressionem adversus Graeculum nebulonem ad te misi. Spero te significaturum an illum fasciculum acceperis. Nunc longe alia mihi caussa est, haec ad te scribendi. Audio miserum Judaeum ivisse se perditum, stultitiâ suâ nescio dicam an perfidiâ. De re nihil possum dicere, quae mihi est ignota. Perfricabo tantum frontem, et pro meo erga literas amore, te rogabo ut ruentem ne impellas; neve sententiae adversus illum asperioris auctor esse velis. Agnoscat Judaeus obstinatus Christi mansuetudinem ex illorum clementia, qui nomen Christi profitentur. Miraberis fortasse audaciam meam; sed liceat mihi, Vir [gap: Greek word(s)], pro eo viro pudorem apud te ponere, quo uti mihi contigit Praeceptore. Misereatur illius Dominus Jesus, [gap: Greek word(s)]. Vale, et me ama. Londini, a. d. IV. Non. Octob. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCCXX. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1613.] NOn quia oblitus sim tuorum mandatorum, quae edita sunt de meo opere, ad te non mitto; sed quia accipere illa a Typographis adhuc non potui. Bilius enim quum hinc discederet, adeo severe denuntiavit suis, ne folium ullum domo sinerent efferri, ut eo absente efficere quod petiisti, quum maxime cuperem, non potuerim. Videbo postquam redierit, quid sim ab illo impetraturus. At tu, Vir amplissime,

[note: 1613] [gap: Greek word(s)] meam in deteriorem partem noli interpretari. Nam si rem adeo pusillam tibi denegatam a me existimaveris, non potes quin tuâ benevolentiâ indignum me operâ eâdem judices. Avertat a me Deus hoc infortunium, quo vix aliud majus mihi queat contingere. Narro autem tibi, vergere jam opus ad finem: ultra dimidium certe, [gap: Greek word(s)], est perductum. Haec editio deliberatione difficili me liberabit, quae animum meum tot jam annos tenet suspensum, et miris modis exercet ac cruciat. Oro Deum immortalem, ut te servet incolumem tuis atque universae Reipublicae. Vale, Vir illustrissime.Londini, Eid. Octob. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCCXXI. EIDEM.

[note: 1613.] QUod voluntati tuae morem non gesserim de mittendis foliis, caussam reddidi nuper, et ostendi non esse id [gap: Greek word(s)]. Sancte juro egisse me ea de re cum Bilio, simulac fuit e Germania reversus, studiosissime; sed non fuit mihi exorabilis. Quin se daturum operam confirmavit, ut quamprimum opus editum in manibus omnium versaretur. Ego in eam curam dies noctesque incumbo, cupidus cognoscendi eventum, quem Deus dabit. Multa mihi in mentem veniunt, quae me terrent, quoties cogito, in quae tempora vivi pervenerimus. Sed me solatur conscientia mea; quum non aliquam novam doctrinam meis vigiliis iverim stabilitum aut defensum; sed cum sanctis Patribus semper sim locutus. A quibus si deflectere aliquando mihi contigit, veniâ dignus sum; imprudens enim peccavi, non certo consilio. Patres cum dico, consensum intelligo primitivae Ecclesiae. Non existimabo periisse mihi fructum tot laborum, si bonorum judicia fuero promeritus. Hoc a Deo exspecto, non a viribus meis, qui sum [gap: Greek word(s)], et si quid est isto vilius. Tu, Vir praestantissime, brevi, [gap: Greek word(s)], judicabis. Interim esto mihi, obsecro te quaesoque, quod fuisti hactenus, benignus patronus; et apud Proceres, quos scis mihi nocere posse, caussam meam agere perge. Bono animo esto, brevi liberabo te, volente Deo, istâ curâ; editione enim hujus operis lis illa terminabitur. Ego praeter labores in studiis, molestiis conficior diversis. Uxor vix redierat, cum languere coepit, deinde gravius aegrotare. [note: 1613.] Accessit nuper immigratio in novas aedes, quae studiorum meorum cursum non mediocriter retardavit. Dedi tamen operam ne cessarent ex ea caussa operae. De tomo Historiae tuae, quem nuper misisti, oblitus sum nescio quomodo gratias tibi agere. Factum vero est partim per occupationes meas, partim lentitudine compactoris, ut minus adhuc operae in lectione posuerim: sed habeo tempus constitutum, quod illi curae impendam. Invisit me ante paucos dies Tobias Scultetus, Silesius, qui de rebus Ungaricis et Transsylvanicis [gap: Greek word(s)] certae fidei se ad te missurum dicebat. Quod superest, Deum veneror, ut te servet, et omni bonorum genere cumulet. Vale, Vir amplissime, et me ama. Londini, a. d. V. Kalend. Novemb. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCCXXII. [note: +] JOANNI PRIDEAUX.

[note: 1613.] JAm receperam me ad nocturnam lucubrationem, cum tuas accepi. Non potui igitur illustrissimum Dominum Archiepiscopum adire, ut voluntatem ipsius cognoscerem super consilio tuo edendi isthîc tua. Sed non videtur dubitandum probaturam ipsius Reverentiam, quicquid Dominus Doctor ipsius frater probaverit. Quare in eo nihil puto esse morae, quo minus voluntati huic tuae morem geras. Gratum erit si folia miseris serenissimo Domino Regi communicanda. De Treshamio priusquam [gap: Greek word(s)] Dominum Eliensem convenero, nihil habeo quod respondeam. Hoc scio, nihil temere me scripsisse. Sed non videtur res esse magni momenti. Versibus ab altero Graeculo scriptis adversus me commodissime opponentur versus a viro summo, Graeco et Cretensi facti, Francisco Porto, quibus luculente ostendit, quid ante annos triginta et tres de meis studiis ominaretur. Sed de his plura, volente Deo, proximâ Epistolâ; nunc enim occupatissimus sum; et nisi fallor, illi versus in fine libri tui sunt collocandi. Erit igitur otium de eâ re cogitandi. Vale, optime virorum, et me ama, atque a me saluta Dominum Doctorem Abbotium, et Dominum Decanum, cum Domino Price, viro mihi amicissimo. Judaeum humanitati tuae cum gemitu commendo. Iterum vale. Londini, a. d. V. Kalend. Novemb. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCCXXIII. [note: +] HADRIANO ***.

[note: 1613.] DEbeo responsum ad binas tuarum. Caussa [gap: Greek word(s)] est, moles negotiorum, cui jam vix sum par. Opus meum fervet, [gap: Greek word(s)]. Ipse manu meâ omnia describo, et describendo conor facere meliora. Qui putant [note: Alii. putat.] me [gap: Greek word(s)] in hac Aula et literis [gap: Greek word(s)], ut scribit Puteanus, parum nôrunt [note: Alii. nôrit.] aerumnas laboriosissimae vitae meae. Quod si Deus immortalis huic corpusculo vires non sufficeret, diu est cum essem confectus. Praevideo quos Lectores sim habiturus; quam paratos ad maledicendum et omnia reprehendenda, etiam ubi nihil fuerit justae reprehensioni obnoxium. Quo diligentius caveo mihi, ne quid excidat [gap: Greek word(s)]. Totum opus, uti spero [gap: Greek word(s)], fidem Auctoris et diligentiam prae se feret. Caeterum an aliquid praestiterim, aequorum, piorum, et eruditorum esto [note: Alii, est.] judicium. Tu unus es inter primos, quem ego [gap: Greek word(s)]. Det modo Deus finem videre. Jam paginae fere 500. sunt editae; sed longe tamen adhuc absum a fine. Sed dic mihi, Grotio [gap: Greek word(s)] quid ego feci, cur ille post reditum suum ad vos, scribere ad me desierit. Unas ab eo ex illo tempore accepi, ego scripsi saepius. Tu significasti nuper edi isthîc libellum quemdam ipsius; quem amici dicunt huc allatum esse. Ego nescio quid sit, et mirari satis non possum. Mensis est unus aut alter, cum Rex librum MS. mihi ostendit, qui dicebatur esse ab eo scriptus. Legi parvas paginas, vel potius Regem audivi legentem. An ille sit liber, qui isthîc est editus, nescio; at scire cupio. Peto a te, ut meis verbis ipsum salutes, et de ipsius silentio non magis meo quam Regis nomine expostules. Vale, clarissime Vir, et vere [gap: Greek word(s)]. Londini a. d. VII. Eid. Novemb. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCCXXIV. [note: +] BENJAMINO CARRIERO.

ACcidit mihi ante aliquot menses, cum essem Oxonii, ut Judaeum quendam ibi offenderem, adolescentem in literis Judaicis et Thalmudicis [note: 1613.] supra fidem doctum. Vastam enim illam molem totius doctrinae Thalmudicae ita habet in numerato, ut longo intervallo superet omnes quos unquam vidi Judaeos. Accedit cognitio plurimarum linguarum, et in his Latinae; quod in Judaeo rarum est. Hic cum velle se fieri Christianum diceret, de sententiis virorum clarissimorum, qui illustrem illam Academiam regunt, venit Londinum una mecum, et apud me mensem et amplius mansit. Cum videretur serio velle nomen Christo dare, ausus sum de illo sermonem habere apud serenissimi Regis Majestatem; commendavi etiam illum illustrissimo Praesuli, Domino Archiepiscopo, et reverendissimo Domino Eliensi; quorum uterque liberaliter admodum cum Judaeo egit: atque ille sic postea discessit a me, Oxonium repetens, ut magno Baptismi desiderio videretur affici. Quod cum ego mirifice optarem, vereri tamen subiit non semel, ne infelici Judaeo sua doctrina cederet in perniciem: enutritus enim iis scriptis, quae blasphemias contra Salvatorem horrendas continent, ita animi mentem dissimulare non poterat, ut non aliquam interdum metuendi occasionem mihi praeberet. Ne multis Reverentiam tuam morer, eventus docuit non fuisse metum meum inanem. Oxonium reversus, et longâ simulatione usus, ubi ad rem ventum est, et dies instabat, quo erat baptizandus, repente Judaeus urbe aufugit, et itineri se accinxit, ut huc veniret. Retractus a fuga, rejectus est in carcerem, ubi etiam nunc haeret, justas suae perfidiae poenas pendens. Nam quod nolit fieri Christianus, crimen legibus puniendum, opinor, hoc non est, sed tantum, quod simulaverit. Audio tamen esse quosdam, qui justo odio accensi, dirum aliquod in miserum hominem supplicium cupiunt statui. Haec causa est, cur alterum jam mensem in carcere haereat sine spe dimissionis. Egi de illo cum illustrissimo et reverendissimo Archiepiscopo, qui confirmavit mihi, se daturum operam, ut ei negotio finis semel imponeretur. Sed audio esse aliquem, qui impediat quo minus hoc fiat. Et scribitur ad me Oxonio, periculum esse ne homo infelix fame et paedore pereat in illo duro carcere. Ego, etsi detestor ex animo illius perfidiam, non possum tamen non aliquâ ejus tangi commiseratione, propter excellentem ipsius doctrinam; quam et Dominus Kilbius, Regius Professor Linguae Sanctae Oxonii, vir praestantissimus, non minus admiratur quam ipse faciam. Habes, reverendissime

[note: 1613.] Domine, causam hujus meae scriptionis; nam quia nulla spes meliorum affulget, nisi a clementia optimi Regis, peto a te obnixe, ut meo nomine, si placet, ipsius Majestatem convenias, et significes hoc unum cupere me ab illo impetrare, ut semel tandem statuatur de captivo, et quoquomodo finis imponatur ejus durae sane captivitati. Oro, obsecro, obtestor tuam Reverentiam, Praesul [gap: Greek word(s)], ut tuo patrocinio miserum ne judices indignum. Spero illam immensam Domini Regis bonitatem, quam in ejus Majestate etiam hostes admirantur, mihi veniam daturam hujus audaciae, et humillimas preces meas non aspernaturam. Ego Deum immortalem per Jesum Christum toto affectu veneror, ut et Regem optimum, et Regiam Domum servet incolumes, ac modis omnibus beet. Vale, et felix vive, reverendissime Domine. Londini, a. d. III. Eid. Novemb. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCCXXV. DANIELI HEINSIO.

[note: 1613.] NOvi probe et memini in aere tua esse me. Nam iis literis, quas a te mihi reddidit doctissimus Erpenius, respondere ad hanc diem non potui: ita me curae et occupationes obruunt, quibus par non essem, nisi vires huic corpusculo [gap: Greek word(s)] sufficerentur. Opus meum gratiâ Dei quotidie procedit: sed multa restant tamen ad finem. Nunc versamur in arduo argumento de Paschate veteri et novo. Damus operam assidue, ne quid excidat nobis, quod vere piis jure possit displicere. Ostendemus, [gap: Greek word(s)], sententiam de praesentia Christi in Sacramento, quam isthîc adeo quidam sunt detestati, esse Calvini, maximi Theologorum, et omnium qui totam veterem Ecclesiam non putant fuisse Antichristianam. Errores Pontificiorum, si quis alius, ego ex animo detestor: sed dum Charybdin fugimus, in Scyllam incidere non debemus quod vereor ne hodie multi faciant, quos totam Vetustatem facere non nauci, mihi compertissimum est. Spero, edito opere hoc, in bonorum, doctorum et vere piorum aequitate fore mihi paratum praesidium adversus eos, qui nomen meum sine caussa allatrant. Scio satis nullum opus jam pridem exiisse, quod Romanensibus fuerit magis exosum: idem tamen an multis nostrorum futurum sit acceptum, hoc vero ego nescio. Quicquid erit, [note: 1613.] solabitur me conscientia mea; qui in negotio Religionis privatam opinionem foveo nullam, quod multi hodie faciunt. Librum magni Grotii vidi, et cum incredibili voluptate legi. Doleo esse illi datam occasionem scribendi adversus hominem in nostris partibus non parvi nominis [note: Intelligit Grotii libellum inscriptum, Pietas Ordinum Hollandiae, contra Sibdrandum Lubbertum, Theologum Franekeranum Colomes.]. Ea res scandalo erit multis; qui non satis attendent, quam personam Author gerat. Scripsi ad illum jussu Regis. Qui fortasse operis hujus labore defunctus, et te, charissimum mihi caput, et illum propius videbo: manet enim in animo meo alte impressa cupiditas visendi vestras regiones, quae famâ et gloriâ rerum gestarum nobilissimas gentes obscurant. Amicissimo et doctissimo Erpenio officiosam salutem meis verbis, nisi grave est, nuntiabis. Vale, et me ama. Londini, propridie Eid. Novemb. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCCXXVI. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1613.] ACcepi a Meursio, quas ad te mitto. Existimavi enim fore tibi non ingratam, neque fortasse inutilem ejus Epistolae lectionem. Ego in proposito dies noctesque pergo: perventum enim jam est ad difficillimam operis totius partem, quae est de Sacrosancta Eucharistia. Nam de ea re agendi occasionem mihi praebet is, cujus sequor vestigia. Utinam liber illustrissimi Cardinalis Perronii esset editus! ingens aliquid de eo mihi spondeo, nisi quod vereri subit, ne vir exceliens [gap: Greek word(s)] omnia defendere cogatur pari contentione, ut Romae sit acceptus. Hanc viam qui insistent, neque doctis, neque vere piis unquam satisfacient. Sed haec alias, [gap: Greek word(s)]. Vale, Vir amplissime, et me ama. Spero in fine hujus anni patrocinium tuum mihi non defuturum, si eo fuerit mihi opus. Jam tempus instat cum ego finem imponam huic molestissimae deliberationi, ubi de opere meo judicia vestrorum Procerum cognovero. Vale iterum, et felix vive cum tuis quam diutissime. Scripsi raptim. Londini propridie Eid. Novemb. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCCXXVII. JOANNI MEURSIO.

[note: 1613.] TUam de amplissimo Thuano Epistolam, Vir clarissime, recte accepi.

[note: 1613.] Fecisti rem et utilem ipsi, et sine dubio gratam. Saepe ille mihi narravit, quantis sibi laboribus constarent ea, quae scripsit; neque tamen dubitare se, quin res peregrinas exponens saepe offendisset. Ac sum ipse conscius animi candidi, quo semper excepti sunt ab illo, qui certiora ipsum vellent docere. Itaque nullus dubito, tuas ejusmodi animadversiones fore ipsi longe gratissimas. Sed Historiam tuam quando videbimus? Ego ingenti flagro cupiditate ea legendi, quae ais scripsisse de Albano Duce. Utinam quos non puduit tam tetra et horrenda scelera admittere, pudeat saltem in tuis scriptis recognoscere! Possemus in posterum meliora de illis sperare, si semel eo Romanenses possent adduci, ut suae immanitatis illos serio puderet et poeniteret. Sed non ita Romae vivitur, ut sperare hoc liceat. Nos in opere suscepto pergimus; et primae partis editionem dies ac noctes urgemus. Quid praestiterimus, vere doctorum et vere piorum erit judicium. Sed de his alias. Vale, Vir doctissime; et me, quod facis, ama. Londini, pridie Eid. Novemb. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCCXXVIII. DANIELI HEINSIO.

[note: 1613.] TUas hodie accepi; illas dico, quibus erat adjectum Epigramma elegantissimum [note: Exstat p. 75. Poemat. Daniel. Heinsii, edit. 1640.] Auctorem illius quod dissimulare voluisti, frustra fuisti. Novi ego [gap: Greek word(s)] novi autem ex duplici signo, amoris erga me, et doctrinae. Utrumque signum in te unum competit insigniter. Itaque tibi ago immortales gratias. Fatebor ingenue ambitionem meam; nam cum Responsum Oxonii ad Cretensis librum paretur, ego tam metui ab aliorum versibus, quam optavi tuos tacito voto. Dabo operam, ut non uno loco edantur; et quidem, ut spero, a filio secundo natu [note: Merico Casaubono: vide Joannis Prideaux Castigas. pro Isaaco Casaubono, pag. 241.] Latine versi. Utinam possem illum tibi in disciplinam tradere! non est aspernandae indolis. Ego autem ne corrumpatur, illum a latere meo aegre patior discedere. Plura de eo alias, [gap: Greek word(s)] Meum opus crescit, ut scripsi tibi ante quinque dies. In molestissima parte jam versor. Sed Deus aderit saepe invocatus. An aliquid Graece didicerim, hoc quoque opus testabitur. Quod si tu vidisses, peterem a te carmen Graecum, quod meos inimicos ad restim posset adigere. Sed nolo aliquid te laudare, quod prius non legeris. Secunda [note: 1613.] editio, [gap: Greek word(s)], hac accessione superbiet. Peto a te, ut Domino Erpenio, mihi charissimo viro, aurem vellas de loco Matthaei, super quo ipsum consului: Tu es Petrus, et super hanc petram etc. Vale, clarissime Vir, et mihi dilectissime. Londini, a. d. XIV. Kalend. Decemb. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCCXXIX. [note: +] JOANNI PRIDEAUX.

[note: 1613.] LEgi tria jam opusculi tui folia, et legi cum maxima voluptate. Non dubito quin totum opus sit futurum ad hoc exemplum. Volui primum folium mittere ad serenissimum Regem; sed jam haereo num sit futurum satius, ut totum librum simul ejus Majestati offeramus: quum praesertim intra paucas hebdomadas videatur haec editio absolvenda. Ego faciam, quod volueris. Scio gratum Regi fore nuntium, cum intelligit librum jam praelis esse subjectum; quod brevi futurum, nuper cum hîc esset ejus Majestas, ipsi significavi. De Epigrammatis libero te curâ. Mittam post sex septem dies, quae non improbabis. Habeo Francisci Porti Cretensis Epigramma, ante annos triginta et tres scriptum, quo ille jam tum judicium suum de meis studiis, longe diversum a judicio istius nebulonis, patefecit. Heri etiam accepi Heinsii acutum et elegans Epigramma in istum Cretensem. Filius etiam rude Epigramma scripsit Latine. Haec omnia descripta accurate tibi propediem mittentur; tuo limatissimo judicio omnia subjicientur. Vale. In Musaeo, die XVIII. Novemb. CIC IC CXIII.

Videris dicere me vertisse Strabonem; quem ego juvenis illustravi Animadversionibus: sed versio erat Xylandri, ut titulus profitetur. Polybium totum Latinum feci; ut multi etiam e Pontificiis putarunt, neque infeliciter, neque invenuste.

EPISTOLA DCCCCXXX. [note: +] EIDEM.

[note: 1613.] TRia folia libri tui vidi: plura spero et opto jam esse edita. Rex post dies quindecim dicitur venturus; utinam

[note: 1613] paulo post te hîc videamus cum libro! Eris gratus et Majestati [gap: Greek word(s)], et illustrissimo Domino Archiepiscopo. Versus tibi mitto; quos si editione putabis dignos, curabis, si placet, operi tuo inserendos. Epigramma [gap: Greek word(s)] Porti non dubito tibi probatum iri; est enim elegans. Filius scripserat Epigramma ad [gap: Greek word(s)]. Deinde mihi allati sunt versus doctissimi Heinsii, quos etiam non ineptâ imitatione videtur expressisse. Tu judicabis. Cum eos legi, unum et alterum locum emendavi. Ego quicquid ipse statueris, probabo. Londini, pridie Kalend. Decemb. CIC IC CXIII.

EPISTOLA DCCCCXXXI. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1613.] NOvissime cum ad te literas dedi, adjunxi meis Epistolam quandam Meursii, scriptam quidem ad me; sed quae tota erat de tua Historia. An meas illas acceperis, et binas priores, nescio. Nunc pauca haec ad te exaravi, ut significarem Amplitudini tuae, editionem operis mei aliquanto tardius quam putabam absolutum iri. Nam et jam scriptis nonnulla quotidie inter describendum addimus, et operae, etsi illae quidem non cessant, segnius tamen pergunt quam ut incitatae cupiditati meae faciant satis. Circa novi anni Kalendas putabam me hac curâ liberandum. Vereor ne trahatur editio ad natalem meum, qui est XVIII. dies Februarii in anno Gregoriano. Hoc autem propterea ad te scribo, Vir amplissime, ut tu re cognitâ apud illustrissimum Dominum Cancellarium me, nisi grave est, excuses. Nam ego ante duos menses quando ad illum scripsi, spem feci absolvendae hujus editionis ante praesentis anni exitum. Sic tum optabam et sperabam; nunc opto quidem, sed non spero: nolim autem tam illustris dignitatis virum vanitatis me arcessere, quasi dictis meis fides parum constaret. Sed non te fugit, quid sit, libros edere. Ego autem, quod praeficiscine dictum sit, adeo paratus ad hujus argumenti tractationem accessi, ut exhaurire adversaria mea si voluero, ante annos aliquot non possim manum de tabula. Sed bene est, quaestiones fere omnes maxime arduas jam [gap: Greek word(s)] expedivimus; quae restant adeo multa non sunt praetermittenda. Spero autem, illustrissime Vir, facile te, quâ auctoritate es; a Domino Cancellario et caeteris Proceribus [note: 1613.] Regii Consilii impetraturum, ne prius quam hoc opus isthîc visum illis fuerit, secius aliquid de meo negotio velint decernere. Mihi secundum [gap: Greek word(s)] spes omnes in tua benevolentia et benignitate sunt repositae. Oro venerorque Deum immortalem, ut quam diutissime te servet [gap: Greek word(s)]. Vale, Vir maxime, seculi decus. Londini, Non. Decemb. CIC IC CXIII.

Haec scripseram, et pene jam Domino Legato tradideram, cum adfertur Epistola tua sub finem Novembris scripta. Videtur una tantum Epistola mea tibi fuisse reddita ab uxoris reditu: ego dedi plus quam quatuor. Ut breviter tuis respondeam, de B. affecit me tua sollicitudo pia, atque ego ex animo mea vota tuis adjungo. Accepi a quodam ex ejus domesticis, etiam tum quando rationis usum videbatur amisisse, quaedam esse ab eo edita pietatis signa, ac tandem a Domino Jesu veniam delictorum petiisse; quod magna cum voluptate mea audivi. Video te magna cupiditate teneri opus meum videndi. Utinam de singulis tecum possem communicare! Sed haec inania jam vota sunt. Egi cum Bilio, ut liceret partem ad te mitrere, quod impetrare ab eo non potui. Quod poteram unum [gap: Greek word(s)], schedas quasdam ad te mitto manu alienâ scriptas, in quibus videbis primam [gap: Greek word(s)] primorum capitum: sed memineris multa esse facta meliora, cum describerem omnia manu meâ Ego tantâ diligentiâ usus sum, ut totum opus bis aut ter descripserim [gap: Greek word(s)] quaedam etiam quater. Sequor [gap: Greek word(s)] Baronium: nihil praetermitto, quod videatur reprehensione justâ dignum: quaedam illius confirmo; plura reprehendo; et eâ occasione infinitas observationes nostras [gap: Greek word(s)] proferimus in lucem. Postquam ventum ad annum Baronio XXXIV. et Coenam Ultimam [gap: Greek word(s)], data est occasio doctrinae veteris Ecclesiasticae super S. Eucharistia pluribus explicandi. Si a veteris Ecclesiae sententia abiero, ignoscat mihi bonus Jesus [gap: Greek word(s)]. Sed vere dicere possum, ingentes labores sustinuisse me, et summâ usum diligentiâ a multis annis, ut quid crediderit Ecclesia vetus, cognoscerem. Baronius disputationem illam orditur ab explicatione nominum ejus divini Sacramenti. Hîc mihi facile fuit rebus ipsis probare [gap: Greek word(s)]. Itaque omnia S. Eucharistiae nomina, quae legeram in S. Patrum scriptis, dum recenseo, pene justum libellum confeci. Mirabuntur multi nostram diligentiam:

[note: 1613.] sed Deo sit laus, quod memoriam meam accusare nondum possum. Veniunt in memoiam quotidie quae legi ante decem, viginti, aut etiam triginta annos. Inde illa ingens [gap: Greek word(s)] in hoc argumento. Sed dolet mihi, quod multa legerem in vestra Bibliotheca, quae imprudens in adverfaria mea non retuli: itaque illorum desideriis mirifice crucior. In ea disputatione de nominibus Euchanstiae unum est caput de nomine Mysterium. Observavi singularem Patrum prudentiam, qui Paganorum multa instituta ad pios usus retulerunt. Ego non nego, posteriorum culpâ multa mala inde provenisse; sed piorum illorum veterum factum mordicus defendo exemplo Pauli. Ea comparatio continet comparationem rituum paganicorum in suis mysteriis, et rituum Christianorum in sacramentis. Videbis miram similitudinem. Utinam partem saltem illam possem ad te mittere! Sed omnia expertus, frustra fui. Casu haeserunt in manibus meis duo folia ad caput illud pertinentia, quae tibi mitto. Oro te atque obsecro et obtestor, ut praeter te nemo illa videat, qui non sit tibi notissimus. Bellarminus in istis chartis reprehenditur, quod puto licere, modo fiat modeste. Dico tibi, Vir illustrissirne, in aurem, ut nemo audiat: longo usu didici, istos disputarores hodiernos in verae Antiquitatis notitia pueros esse; in Graecis Patribus [gap: Greek word(s)] in sola defensione anticipatarum sententiarum vere esse quinquertiones [gap: Greek word(s)]. Sed haec alias, et utinam [gap: Greek word(s)] brevi! Faxit [gap: Greek word(s)] Deus immortalis te et tuos servet, et praestet [gap: Greek word(s)]. Vale, Vir illustrissime.

EPISTOLA DCCCCXXXII. EIDEM.

[note: 1613.] MEnsis jam, opinor, exactus est, ex quo tradidi Domino d' Armet, qui Dominum Legatum cognatione contingit, et apud illum habitat, fasciculum satis grandem tibi mittendum; quem acceperis nec ne, mea plurimum interest scire. Inerant folia quaedam operis nostri, et ejus principium manu exaratum, quatenus edita folia nullâ arte potui nancisci. Inerant etiam literae ad unum e tuis, quem rogabam, ut meo nomine veliet recipere semestre stipendium meum jam exactum. Eâ fine adjeceram duas membranas, ambas manu meâ subscriptas, ab illo implendas (erant enim vacuae, solum nomen meum [note: 1613.] in imo continentes) et pro apochis tradendas. Oblitus sum a tergo scribere, ut moris esse audio, in quem finem illis membranis nomen apposuissem meum. Itaque si, ut saepe fit, in alienas manus devenerit ille fasciculus, in quanto periculo fortunae meae versentur vides. Peto igitur a te, Vir amplissime, ut quamprimum, nisi grave est, mihi significes, fuerintne eae literae meae probe curatae, annon. Si, ut spero et opto, in tuas manus fasciculus pervenerit, salva res est, et ego feliciorem me quam prudentiorem jure praedicavero: sed non indigni sunt viri studiis dediti, (ego autem literas a juvenrute semper amavi unice) qui ejusmodi culpus condonentur. Auget sollicitudinem meam, quod Dominus d' Armet, cum illi meas traderem, indicavit cursorem, cui illas esset traditurus, partem duntaxat itineris fore confecturum, deinde alii nescio cui omnia, quae accepisset traditurum, et hunc item alii. Cogito igitur fieri facile posse, ut meus fasciculus aliquo casu interveniente ad te non perveniat: [gap: Greek word(s)]. Narro tibi, opus meum brevi isthîc futurum, propitio Numine. Baronius in digressione de S. Eucharistia tractat tria capita. Varia nomina ejus divini Sacramenti, doctrinam de Transsubstantiatione, et de sacrificio. Responderam accuratissime ad haec tria capita. Sed ubi edita fuic responsio ad primum caput, Billius animadvertens, si reliqua ejus argumenti ederentur, librum ad nundinas proximas non deferendum, egit mecum, ut quae restabant ejus disputationis impraesentiarum omitterem, separatim mox editurus. Ego etsi aegre sum adductus ut morem illi gererem, cupiditare tamen flagrans brevi cognoscendi quid me sit futurum, manus dedi. Nunc igitur in caeteris pergimus, et nisi Natalitia festa, quae diebus plunmis hîc agitantur, impedimento fuerint, ante finem Januarii totum opus fore editum speramus. Restabunt Praefatio et Indices; sed ea mora, ut spero, non est futura longa. Hoc volui nescius ne esses. Vale, Vir amplissime. Londini, a. d. VI. Kalend. Januar. CIC IC CXIV.

EPISTOLA DCCCCXXXIII. HUGONI GROTIO.

[note: 1614.] SCripseram hodie ad te, et Judicium de illustrissimorum Ordinum Edicto, qua Regis, qua Domini Archiepiscopi aliorumque Praesulum tibi significaveram;

[note: 1614.] cum post confectum et traditum fasciculum tuas accepi, XIII. hujus mensis datas. Respondebo ad eam Epistolam accuratius post dies paucos, [gap: Greek word(s)]. Quanquam fortasse ubi priores meas legeris, aliam responsionem non moraberis. Mire enim illius Majestati placuit illustrissimorum Ordinum consilium; ipsa quoque formula omnibus hîc probata, praeter admodum pauca, de quibus eâ libertate ad te scripsi, quam postulabat fides mea. Tuum erit omnia benigne interprecari, et operam dare, ut ne alii quidem mea aliter accipiant. Quod me hortaris ut isthuc veniam, vellem id fieri posset. Et quidem multa sunt, quae me hortantur, ut recreandi animi caussâ profectionem aliquo suscipiam. Accidit enim mihi post absolutum opus nuper editum, ut Ilias quaedam diversorum morborum in meum corpusculum faceret impetum. Atque ego non decumbo quidem jam, [gap: Greek word(s)] sed liberatus tamen non sum. Majernius noster, [gap: Greek word(s)], aquas Spadanas mihi fore judicat utilissimas. Sed mihi nullâ ratione unquam persuadebitur, ut ad illas thermas velim proficisci; terret enim me gens illa [gap: Greek word(s)], quam nôsti esse mihi valde amicam. Peto igitur a te, ut mihi significes, sitne urbs in ditione illustrissimorum Ordinum non adeo remota a tractu Leodicensi, ubi possim aquis uti, eo allatis. Id si posse fieri intellexero, scito me nullâ interpositâ morâ, [gap: Greek word(s)], isthuc statim cursum directurum. Cupio rescribas mihi, quamprimum fieri poterit: illud magis, ut me ames, et ut valeas, [gap: Greek word(s)]. Londini, die XX. Januar. ex veteri Kalendario, [gap: Greek word(s)], CIC IC CXIV Ignosces, spero, festinationi meae.

EPISTOLA DCCCCXXXIV. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1614.] ACcepi nudius quintus, quas ad me dedisti novissimas. Fuerat mihi plures ob causas earum exspectatio aliquanto longior; eo majore laetitiâ incessimus ego atque uxor, postquam illae sunt mihi redditae. Video nondum excidisse ex animo illustrissimi Domini Cancellarii nominis mei memoriam. Quod si tibi uni secundum [gap: Greek word(s)] acceptum non ferrem, ingratissimus essem bipedum. At non adeo male agitur nobiscum, ut si facultate destituimur, (et plane destituimur,) [note: 1614.] tot ingentia beneficia referendi, quibus me tibi aeternum tenes obstrictum, voluntate saltem atque adeo cupiditate deficiamur ingenue apud omnes profitendi, tua in me esse merita majora, quam ut sperare debeam, alieno hoc aere fore me unquam Iiberandum. Hoc ego ut agnosco sincere [gap: Greek word(s)], ita libenter, pro eo ac debeo, et ingenue apud omnes profiteor. Etsi autem major tibi suppetit facultas praeclare merendi de me ac meis, quam sit mihi verborum copia ad gratias tibi agendum; spero tamen amplissimam Dignitatem tuam mihi condonaturam, quod rudi scriptione hac necessario officio apud te defungar. Deus immortalis, qui charitatem veram a vere suis [gap: Greek word(s)] exigit, rependat tibi, ô et prasidium et dulce decus meum, [gap: Greek word(s)] pro tot et tantis, quae in me ac meos contulisti beneficiis, bonorum suorum ac benedictionum omne genus. Postquam tuas legi, quibus spem facis continuandae in hunc annum pensionis, dubitavi an scriberem ad illustrissimum virum, Dominum Cancellarium, cujus unius ope atque auctoritate reculas meas isthîc stare nullus dubito. Sed tanti Proceris occupationes reveritus, differendum ad illud tempus duxi, quo exemplum operis mei ad ipsius Amplitudinem sum missurus. Non falli te a me vanis dictis, cum id brevi futurum polliceor, fidem faciet folium, quod mitto. Miratus sum praescribere te mihi tempus isthuc veniendi ante Pascha. Mihi consilium erat, postquam exemplaria isthuc misissem, paululum exspectare ut judicia hominum per te, nisi grave est, cognoscerem. De hoc igitur velim cogites, fortasse opere inspecto intelliges, non absurdum [gap: Greek word(s)] proponere me tibi. Ipse igitur statues, et me amabis. Jesus Christus tibi et domui tuae pergat benedicere. Londini, a. d. VI. Kalend. Februar, CIC IC CXIV.

Virum nobilera, Dominum Cottonum vidi, qui te ex animo Salutar. OStendit mihi quae scripserat; sed addidit, serenissimum Regem me velle alloqui, et jubere ut nescio quid tibi significem. Utinam de his et aliis rebus brevi possimus [gap: Greek word(s)], non per literas interpretes. Det mihi Deus illum diem videre!

EPISTOLA DCCCCXXXV. GEORGIO MICHAELI LINGELSHEMIO.

[note: 1614.] IPsa mearum ad te raritas potest tibi indicio esse, non cessare me, et opus institutum serio urgere. Sed narro tibi, editionem primae partis meae Responsionis esse jam penitus absolutam, si excipias Indices et Praefationes, quae futurae sunt uberiores, et, ut spero, bonis et piis lectu non injucundae. Vides quantopere superbiant [gap: Greek word(s)] de istis Annalibus, et de eorum Authore. Puta te visurum, Deo propitio, anatomen hominis, in qua et virtutes et vitia ob oculos praeponentur. Pudebit fortasse istos, qui pro sano tantopere sunt admirati corpus tot rantisque [gap: Greek word(s)]. Sed tuum esto judicium, Vir doctissime [gap: Greek word(s)]. Vale, et me ama. Viris amplissimis, Plessenio et Frehero, nisi grave est, multam a me salutem. Londini, a. d. IV. Kalend. Februar. CIC IC CXIV.

Audebone, Vir amplissime, te orare, ut, quas mitto, Turlacum cures perferendas? Audebo, et spero te facturum.

EPISTOLA DCCCCXXXVI. DANIELI HEINSIO.

[note: 1614.] COnfido accepisse te eam Epistolam [note: Vide supra, n. 928.], quâ egisse tibi gratias memini de Epigraramate venustissimo, quod misisti. Scito id statim esse editum in fine libri, quem Doctor Prideaux scripsit contra Cretensem nebulonem. Adjecta est versio, sive potius imitatio filii mei Merici, qui jam pridem gestit sese in disciplinam tibi tradere. Me, ne illum a me dimittam, triste fratris exemplum [note: Joannes enim Casaubonus, Merici frater, ab juravit in Galliis reformatam Religionem, et ad Pontificiam transiit.] deterret. Eum librum una cum opere meo brevi, [gap: Greek word(s)], ad te missurus sum. Restant duntaxat Indices et Praefationes, quae futurae sunt aliquanto uberiores, et, ut spero, piis hominibus gratae. Exspectabo Judicium tuum, et aliorum qui isthîc sunt [gap: Greek word(s)] Tu vero, Musarum decus unicum, ecquid jam agis? Nos senescimus, et ingeniolum [gap: Greek word(s)], Dei beneficio, corpus habet admodum caducum, cui multa mala Medici denuntiant. [gap: Greek word(s)]. Sed de his brevi plura, uti spero. Vale, et me ama, qui te fratris [note: 1614.] et praeceptoris loco habeo. Londini, propridie Kalend. Februar, CIC IC CXIV.

EPISTOLA DCCCCXXXVII. JOANNI MEURSIO.

[note: 1614.] QUas misisti ad me Notas in Historiam [gap: Greek word(s)] Thuani, Vir clarissime, cum ipso statim communicavi, te, uti spero, non nolente. Respondit vir optimus et amplissimus, magnas se tibi habere et agere gratias; petereque a te, ut quod inceperas, perficeres, nisi grave esset: quod ego etiam summis precibus a te contendo. Opus, quod sub prelo habui, jam Dei gratiâ ad umbilicum est perductum. Utinam bonorum exspectationi is liber satisfaciat! Dedi certe operam, ut cupiditatem meam adjuvandae Ecclesiae Dei pro mea virili declararem. Tu, Vir doctissime, quid agis? non quiescere enim te, illud scio. Oro Deum immortalem, ut studiis tuis et conatibus magis magisque in dies benedicat. Vale, et me ama. Scripsi raptim. Londini, propridie Kalend. Februar, CIC IC CXIV.

EPISTOLA DCCCCXXXVIII. THOMAE ERPENIO.

[note: 1614.] MIrabar, ut recte eonjicis, tuum silentium; gravemque ea super re querelam instituissem adversus te, nisi occupationes meae ejus rei facultatem mihi eripuissent. Nunc ipsum tuas accepi, quibus sine ulla vel levissima mora hoc responsum dedi. Ago tibi gratias immortales, quod meae petitionis rationem habuisti. Utinam prius rescissem de tua versione! nam paullo aliter locutus essem de Romana editione, quae mihi visa [gap: Greek word(s)] illo loco. De Historia Arabica Patriarchae Alexandriae, te obsecro, obtestor, et adjuro, ut vel ipsam, vel ejus specimen des publico. Non dubito fore opus Ecclesiae Dei utile, et bonis gratum. Scito opus meum esse absolutum, [gap: Greek word(s)]. Restant Praefationes paullo uberiores, quas spero piis fore non ingratas. Destinatum est tibi unum exemplar; sed nondum opus prostabit. Proverbiorum editionem a te esse curatam laetor. Oro Deum immortalem, ut te server quam diutissime, et tuis inceptis benedicat. Vale. Uxor te ex animo salutat. Londini, propridie Kalend. Februar, CIC IC CXIV.

EPISTOLA DCCCCXXXIX. HUGONI GROTIO.

[note: 1614.] BInis tuis, quas simul accepi, alias plusculum nactus otii pluribus respondebo. Nunc duo tantum volo significare. Munus Savilianum probe curatum est: atque ego illi ipsi in manus proprias tradidi. Hoc spero te ex ipsius literis cogniturum. Operis mei pars prima jam edita est; solique superlunt Indices cum Praefationibus, qui impediant, quo minus exemplar unum ad te mittam. Brevi, [gap: Greek word(s)], scito id futurum. Si quaeras quae rae post absolutam illam editionem curae sint habiturae? respondeo, ne mihi id quidem notum esse; adeo me curae diversae agitant. sed de his alias plura, uti spero. Interim vale, et me ama. Londini, pridie Kalend. Februar, CIC IC CXIV.

EPISTOLA DCCCCXL. N. N.

[note: 1614.] ACcepi ante paucos dies, quas ad me dederas propridie Kalend. Februar. Ego pridie fasciculum literarum ad te mittendum Domino Legato dederam. Ac quoniam fuisse illum tibi redditum confido, non tenebo te pluribus. Absolutum esse opus meum nuper significavi; sed propter varias curas ad scribenda Prolegomena animum applicare nondum potui. Editum opus statim ad te mittam, ut per te, nisi grave est, sciam quid mihi sit opus facto. Vidi his diebus Coifetelli vastum opus. Laudo diligentiam; fidem desidero. Eo videlicet totum opus spectat, ut jugum Romani Pontificis imponatur Regibus. Tuetur facta Paparum tam mala quam bona; rapinas illorum, quae omnem fidem, omnia exempla superant, aut dissimulat, aut excusat. In uno Gregorio IX. quam multa pervertit! Matthaeum Parisiensem accusat. Esto: sed quod ait corruptum ab Haereticis, qui ediderunt; mihi constat ipsum, et ante ipsum, Baronium et Bellarminum impudentissime mentitos esse. Habeo nunc in Musaeo meo ipsum exemplar, quod ille Monachus suae Abbatiae dederat, quodque nunc servatur in Regis Bibliotheca. Legi etiam in Bibliotheca Cottoniana ejusdem libros de Vita Abbatum S. Albani. Ibi quoque eaedem querelae de fraudibus, sceleribus et rapihis inexplicabilibus Paparum. Idem Cottonus habet brevem [note: 1614.] Historiam ejusdem Matthaei, ubi acrius invehitur in Romanam tyrannidem quam in editis. Atque haec omnia in membranis scripta ejus aetatis, quâ ipse vixit, aut circiter. Quae igitur impudentia est, aut flagitia Paparum excusare, aut Protestantes falsi accusare! Haec non tacebuntur in Prolegomenis. Si veritas odium paritura est, agnosco fatum illius. Sed moror te. Vale, Vir clarissime, et vive felix. Jam mihi animus totus est in Galliis, propter conceptam spem de. profectione ad vos, [gap: Greek word(s)], brevi instituenda. Ita velim, ita faxint superi. Vale iterum. Londini, XVII. Februar, CIC IC CXIV.

EPISTOLA DCCCCXLI. N. N.

[note: 1614.] IT ad vos Bilius, ille ipse Typographus, qui librum meum curavit edendum; neque tamen ullum ejus exemplar ad vos defert. Caussa est, quia etsi liber ipse est absolutus, Prolegomena tamen casu quodam mensem ipsum tardata, nondum plane ad finem sunt perducta: de editione loquor; nam in me, gratiâ Dei viventis, nulla fuit mora. Unum adhuc restat folium edendum; nihil amplius. Ea res facier, ut ea exemplaria, quae Francofurtum sunt missa, sine Prolegomenis vaeneant. Scripsi Epistolam ad Regem, sermonibus quibusdam ejus Majestatis invitatus, in qua tracto illam quaestionem; An fuerit opus reformatione. Ego fuisse opus contendo; et quia illam non praestabar, qui ait se habere plenitudinem potestatis, pertendo factum esse divinitus, ut quidam existerent, qui illam inchoarent. Non laudo praecise hanc aut illam reformationem; illos graviter accuso, qui negant ullâ opus esse, quique in Antiquicate modica aequiescentes, veram omnibus machinis eunt extinctum. Ea Epistola quia crassis characteribus est edita, excrevit in magnum numerum paginarum; quam tamen illustrissimus Archiepiscopus quum legisset, breviorem dixit sibi videri quam optasset. Baronium et in hac, et in Prolegomenis ad Lectorem ita descripsi, ut neque falsas ei laudes tribuerem, neque veris detraherem. Simul ac Rex librum suum acceperit, omnia tenrabo, ut unum Domino Cancellario, unum Domino Cardinali Perronio, et si possum, tertium Vicquio mittam. Postquam tuum judicium cognovero, dabo operam, ut si ita tibi videtur, me itineri accingam. In Epistola ad Regem habetur historia mei in Angliam

[note: 1614.] adventûs et morae ad tempus concessae vere exposita. Deus immortalis te server. Londini, a. d. III. Non. Mart. CIC IC CXIV.

EPISTOLA DCCCCXLII. GEORGIO MICHAELI LINGELSHEMIO.

[note: 1614.] TAndem gratiâ Dei perducta est ad umbilicum pars prima operis magni mei. Habes duo exemplaria, quae jussi tradi vel clarissimo Grutero, vel alicui mercatori Heidelbergensi, ut unum tibi servares, pignus observantiae meae erga te; alterum, si placet, mitteres ad Dominum Buwinckhausen, tibi scio probe notum. Non potui ad illum nunc scribere, neque ad ullum fere alium amicorum meorum. Et vides, quâ festinatione haec parem. Spero opus non fore bonis ingratum. Scito deesse Prolegomena ad Lectorem, in quibus [gap: Greek word(s)] describitur Baronius. Illa quoque scio te libenter lecturum. Sunt autem etiam illa edita uno aut altero folio excepto. Sed moror te. Vale, et me ama. Londini, Non. Mart. CIC IC CXIV.

EPISTOLA DCCCCXLIII. DAVIDI HOESCHELIO.

[note: 1614.] SAlve, charissime Hoescheli. Mirari saepe subiit, quod nihil a te literarum tot mensibus accepi: ne proximis quidem nundinis Francorurdiensibus quicquam literarum a te mihi est allatum. Cogitanti igitur mihi humanos casus, saepe venit in mentem metuere, ne gravis aliquis te morbus occupasset, [gap: Greek word(s)]. Accipe operis mei partem, quae est edita. Prolegomena tantum desunt, quae nondum plane erant edita. Lege, judica, me ama, mone et doce. Londini, Non. Mart. CIC IC CXIV.

EPISTOLA DCCCCXLIV. DANIELI HEINSIO.

[note: 1614.] NUper scripsi, opus meum esse Dei gratiâ ad umbilicum perductum. Sola tum erant Prolegomena, quae publicationem illius impediebant. Ea vero tandem scito esse absoluta, meque post diem tertium mercatori isthîc noto, Domino Bursamach, tria exemplaria traditurum isthuc curanda; unum tibi, alterum Grotio, tertium Erpenio. Non [note: 1614.] potui citius hoc praestare, vix enim dies sunt elapsi quatuor aut quinque, ex quo ultimum folium est impressum. Itaque ne [gap: Greek word(s)] quidem Eliensis habet a me exemplar. Scito esse allatum ad Regem serenissimum scriptum Scioppii adversus ejus Majeltatem et adversus me, plane furiosum. Mihi objicit lenocinium, stuprum, adulterium, furtum, uxori longe castissimae adulterium; patri optimo, similia scelera. Fingit quae nunquam sunt facta: adjicit personarum et locorum circumstantias, ne quid desit ad probabilitatem. Ego, volente Deo, simul ac liber erit Francofurto allatus, respondebo serio et accurate. Hoc volui nescius ne esses. Vale, et si me amas, [gap: Greek word(s)] Scripsi raptim. Londini, Eid. Mart. CIC IC CXIV.

EPISTOLA DCCCCXLV. [note: +] JOANNI PRIDEAUX.

[note: 1614.] NOn morabor te pluribus: tantum dicam absolutam esse per hos dies editionem libri mei; cujus mitto ad te unum exemplar, et amoris [gap: Greek word(s)] pignus, et ut tuo monitu proficiam, siquid observaveris, quod egeat correctionis. Sincere hoc dico; nihil gratius facere amici mihi possunt, quam si in mea scripta severam exerceant censuram. A te autem eo impensius hoc officium exigo, quia notum habeo quid valeas ipse praestare. Adde quod existimatio tua ita est cum mea conjuncta, ut videatur una periclitura; postquam meum patrocinium adeo animose suscepisti, ut vix ipse queam causam animosius agere. Utinam rebus ipsis testatum facere queam hoc genere officii quantopere me tibi devinxeris! Sed scito, surgere jam mihi majus opus. Nam pater meus, qui dicebatur laqueo vitam finiisse, nunc Scioppio dicitur non periisse quidem [gap: Greek word(s)], sed in adulterio deprehensum Lausanae (quo pater nunquam pedem intulit) pecuniâ supplicium redemisse. Ego, uxor, et omnes mei postulamur lenocinii, furti, adulterii, et cujus non criminis? Quin adduntur nomina locorum, et personarum, ne quid ad probabilitatem desit. Miraris hoc? imo illud potius mirare, quod cum Rege serenissimo non multo melius agitur. Liber manu exaratus ad Regem est missus. Ubi prodierit, videbis accuratissimam Responsionem, [gap: Greek word(s)] qui te servet. Vale. Londini, a. d. XV. Kalend. April, CIC IC CXIV.

EPISTOLA DCCCCXLVI. [note: +] ISAACO CASAUBONO THOMAS ERPENIUS.

[note: 1614.] ECce tandem, Vir clarissime, typis Raphelengianis non Lebeanis, ut futurum putabas, excusum libellum nostrum Proverbiorum; quem ut hilari excipias vultu, non necesse habeo multis te orare: scio enim, quanto jam diu ejus tangaris desiderio, et quam crebro ad editionem ejus, ut quid in eo praestiterim intellexisti, imo vidisti, tum coram, tum per literas me sis hortatus. Tuum nunc erit adversus invidos et libellum et me defendere; tuâ enim ille solius auctoritate in lucem prodit; tuo solius hortatu atque suasu ego rudis adhuc pictor Veneri ab Apelle inchoatae manum admovere sum ausus. Petieram a te non ita pridem per literas, utprimo quoque tempore certiorem me faceres, an per te mihi liceret quasdam tuas in tria quatuorve Proverbia annotationes, quas in exemplari tuo inveneram, iisdem adjicere; verum cum nihil responderes, (nec certe poteras, periisse enim in via literas meas, postea intellexi) praelumque me urgeret, absque venia tua, eas suis locis, commodo publico motus, inserui; quod ut ne aegre feras, per Musas Orientales nostramque amicitiam te oro et obtestor. Statueram huic libello Proverbia aliquot alia multo elegantissima, e variis Arabum scriptis a me collecta, adjicere; verum cum quantitatem eorum tantam esse nunc animadvertam, ut magnum per se volumen constituant, neque otii mihi satis ad ea adornanda suppetat, malo in tempus aliud editionem eorum differre; visurus interim, an conatus nostri (quod equidem sperare vix audeo) aliis aeque atque tibi grati sint futuri. Vale, Vir clarissime, et ERPENIUM tuum amare perge. Lugduni Batavorum, Kalend. Mart. anni a nato Messia, CIC IC CXIV.

EPISTOLA DCCCCXLVII. [note: +] THOMAE ERPENIO.

[note: 1614.] DEcumbebam in lectulo jam per aliquot dies [gap: Greek word(s)] e morbo, cum munus tuum aureum mihi est allatum. Gavisus sum esse a te perfectum adeo feliciter, quod ante aliquot annos quum scripsissem te effecturum, multi non crediderunt posse a te praestari. Liberasti eâdem operâ fidem meam, et decus tibi apud vere eruditos immortale peperisti. Mihi in primis illud placuit [note: 1614.] (percurri enim statim, licet [gap: Greek word(s)] quod magnum Scaligerum saepe errantem sic revocasti in viam, ut nihil propterea ejus existimationi sit decessurum. Fecisti quod virum bonum decebat, et doctum. Perge, eruditissime Erpeni, Spartam, quam [gap: Greek word(s)] nactus es, ornare, neque dubita adfuturum tuis conatibus Deum immortalem, et tuis ingentibus laboribus praemia [gap: Greek word(s)], quae fortasse ab hominibus sperare non potes [gap: Greek word(s)], olim cumulate esse repensurum. Quod voluisti opus elegantissimum in publicum prodire meo nomini inscriptum, ago tibi eo nomine et habeo grates gratissimas, quantas possum, maximas: sed quomodo ego me erga te praebebo non ingratum? hoc mihi postea serio cogitandum erit. Interim tibi mitto pignus sinceri et magni amoris, operis nuper a me editi exemplar. Videbis non defuisse nobis animum defendendae verae pietatis. An aliquid praestiterimus operae pretium, ipse aestimabis, Vir doctissime, et nos amabis. Vale, et sic haec lege, ut in lecto scripta a febricitante. Itaque clarissimis viris, Grorio et Heinsio, scribere non potui. Tu me excusabis, et exemplaria illis curabis. Meus [gap: Greek word(s)] Chabanaeus tibi notus, est nunc isthîc; quem scis mihi esse charissimum, plane ut filium, propter pietatem, et multiplicem virtutem. Cupio illum a te amari. Vale iterum. Londini, a. d. VII. Kalend. April. CIC IC CXIV.

EPISTOLA DCCCCXLVIII. N. N.

[note: 1614.] NEscio an sim tandem adeptus, quam frustra optavi tamdiu, occasionem mittendi ad amplissimum Thuanum unum exemplar operis mei, et alterum illustrissimo Domino Cancellario. Quam non segnis fuerim, ut possem hoc praestare, scit amplissimus Legatus Gallicus. Tandem oblata est opportunitas, de qua nihil cogitabamus. Nam uxor Gordonii isthuc proficiscens obtulit Legato, deinde meae uxori operam suam in deferendis illis duobus exemplaribus. Adjeceram alia duo offerenda Cardinali Perronio, et Vicquio; sed fasciculus evasit major quam ut posset nunc curari. Spero Bilium brevi Lutetiam exemplaria missurum, quibus aliquot adjiciam, [gap: Greek word(s)], isthîc dividenda amicis. Ubi opus meum aeceperis, spero fore te promissi memorem et libere expositurum, quae futura isthîc judices de eo et ejus auctore judicia. Quanquam mihi quidem videtur non dubitandum,

[note: 1614.] quin holtes Dei et Regum sibi semper similes sint futuri. Impium et abominandum esse clamitabunt quicquid cum Satanica ipsorum doctrina non congruit. Hi si, ut fama est, Regem et Reginam habent in potestate, certus sum ipsorum bonâ gratiâ locum me obtinere nullum posse: [gap: Greek word(s)]. Non hoc miraturus sum tanquam rem novam; omnium saeculorum experientia verbum vetus confirmavit: Veritas odium parit. Improbitas autem istorum [gap: Greek word(s)] quo sit provecta, omnes vident. Exspectabo tamen tuas. Vale, et me ama. Londini, a. d. v. Kalend. April. CIC IC CXIV.

EPISTOLA DCCCCXLIX. [note: +] [gap: Greek word(s)].

EPISTOLA DCCCCL. GEORGIO MICHAELI LINGELSHEMIO.

[note: 1614.] NOvissimas tuas, quibus erant adjunctae veteris amici mei Samuelis Bernardi literae, nuper accepi. Petieram ab ipso consilium, deberemne Principi, cui inservit, operis mei exemplar unum mittere. Non ita pridem ipse ab eo acceperam Colloquii Gonteriani [note: Scilicet, Gonterii Jesuitae, et Molinaei, Ecclesiae Reformatea Ministri; de quo Colloquio vide J. A, Thuani Histor. Continuat. lib II. pag. 39.] narrationem, jussu Principis, ut ajebat, ad me missam. Volui igitur quasi vices rependere: sed jam deest mihi facultas librum in eam rem paratum isthuc mittendi. Puto pervenisse ad manus tuas destinatum tibi exemplar. Itaque Judicium tuum expecto; judicium dico, et acrem, si me amas, et mea dignaris tuâ lectione, censuram. Scio quam sit facile in tam gravi argumento errare et labi. Ego autem, etsi delectatus semper sum illis literis, ad scribendum tamen de eo argumento nunc primum accedo. Summa voti mei in suscipienda ea scriptione fuit, ut quasi decimam studiorum meorum Deo immortali persolverem. Olim venerandus parens meus, cum ego illi Notas in Diogenem offerrem, et de meis inceptis ad rem literariam promovendam multa juvenili more narrarem; respondit mihi, laudare se quidem propositum meum, [gap: Greek word(s)] caeterum pluris se vel unicam observationem facturum ad Libros Sacros pertinentem, quam illa omnia, quorum spem illi feceram. Haesit animo meo penitus infixa viri optimi vox illa, semperque ex illo tempore [gap: Greek word(s)] sum conatus. Quod si editione hujus operis piorum judicia sum promeritus, magnas Deo immortali gratias sum acturus, et horam fatalem animo aequissimo sum expectarurus. Deinceps vero, quae me studia sint habitura, incertum habeo. Patria me repetit, nisi brevi rediero, graves inimicitias mihi denuncians. Ego liberis meis hîc prospicere, commodis privatus, quae hactenus e Gallia percepi, non possum. Jubet quidem me Rex serenissimus et [gap: Greek word(s)] bono esse animo; sed meministi Homerici Oraculi:

Ego autem, si quis mortalium, frontem infirmam habeo; quo ingenio qui sunt, et in Aulis versantur, nae illi haeredes non multum juvant. In patriam

[note: 1614.] si rediero, Polybianum scilicet Commentarium adornabo, [gap: Greek word(s)] sin me providentia divina hîc detinuerit, et faverit coeptis [gap: Greek word(s)], in examinandis Annalibus Baronianis me exercebo. Est animus formam veteris Ecclesiae, qua internam, qua externam, posiris affectibus, quod pauci fecerunt, accuratissime explicare. Vides animi mei aestum, et consiliorum [gap: Greek word(s)]. Sed expediet me, spero, ex his difficultatibus [gap: Greek word(s)], cujus unius est [gap: Greek word(s)]. Eum veneror ut te server, Vir amicissime. Viris amplissimis, Plessenio et Frehero, officiosissimam salutem velim a me nuncies. Vale. Londini, a. d. III. Eid. April. CIC IC CXIV.

Cum voles ad me literas mittere, peto a te, ut ad virum illum honestum eas dirigas, qui negotia serenissimi Electoris [note: Palatini.] in hac Aula gerit: nam ad quem tuas bis misisti, hominum operâ utitur, qui grandem pecuniam pro singulis exemplis a me exigunt. De effigie optimi virorum Bongarsii habeo magnas gratias. Nescio quam bene habeat inscriptio Epistolae, quam scribo ad Dominum Marchionem Badensem. Te rogo, ut videas, an nil sit reprehensione dignum, potiusque ut Epistolam remittas, quam deferendam cures, si quid in ea parte sit peccatum; de quo moneri a te cupio. Iterum vale.

EPISTOLA DCCCCLI. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1614.] ANte hebdomadas quatuor liber meus tandem prodiit, cujus exemplar unum Domino Legato quum offerrem, obnixe eum rogavi, ut aliquam mihi rationem indicaret mittendi isthuc aliquot exemplaria. Sed accidit paulo post, ut amicus quidam meus significaret mihi, navim quandam Rothomagensem in portu esse, quae post unum aut alterum diem oram esset solutura. Dedi igitur huic fasciculum satis grandem, ubi plura erant exemplaria, Rothomago isthuc curanda, et tibi tradenda. Interim Dominus Legatus memor petitionis meae, cognito uxorem Domini Gordonii Lutetiam iter instituere, egit cum ipsa, ut duo saltem exemplaria vellet deferre. Quod non gravate illa se praestituram quum recepisset, meque ejus rei certiorem fecisset, jussi statim duos libros ad eam deferri, obnixeque eam rogavi, ut eâ me curâ liberaret. Decimus quintus [note: 1614.] hic jam agitur dies, ex quo ipsa Londino est profecta. Itaque licet ventus adversus per dies multos flavit, quia tamen medii quidam intervenerunt, quibus institui navigatio isthuc non incommode poterat, confidebam voti hujus me factum esse jam compotem. Accepi tamen hodie, Dominam Gordoniam haerere adhuc in portu, non quia trajicere non possit in Galliam; sed quia Diepam, quo appellere omnino constituit, per ventos, qui jamdudum obtinent, petere non potest. Habes, Vir amplissime, caussam longioris istius morae. Mea quidem culpa hîc nulla est, nulla cessatio, qui defunctus molestissimo labore, magno emissem quam primum posse cognoscere, quo loco posthac res meae isthîc sint futurae. Spero ubi illa duo exemplaria acceperis, quorum alterum cupio tradi Domino Cancellario, tuum Judicium fore te mihi significaturum. Ego interim quantum per valetudinem licet, Animadversiones meas in Athenaeum recenseo, et de bonis literis pro mea virili mereri bene conor. Vale, Vir amplissime, et nisi grave est, scribe. Londini, a. d. III. Eid. April. CIC IC CXIV.

EPISTOLA DCCCCLII. [note: +] *** [note: Forte, Illustrissimo Principi, Marchioni Badensi: de quo supra, Epist. DCCCCL.].

[note: 1614.] MUltum doleo illustrissimae Celsitudini tuae, quae veram historiam rerum isthîc gestarum ab audacissimo Sophistarum, mihi dignata est communicare. Accepi enim ante menses aliquot brevem narrationem de instituto in Aula tua Colloquio [note: Vide supra, Epist. DCCCCL.] a Samuele Bernardo, vetere amico meo; jussu tuo, ut ajebat, ad me missam. Narraverat etiam mihi prius Rex Magnae Britanniae Jesuiticum illum furorem Sedano suae Majestati nuntiatum; sed initium rei, progressum et finem, id scriptum primo nos docuit, quo a Celsitudine tua fuit missum. Nuper vero eruditissimi Wegelini [note: Hic Thomas Wegelinus fuit Argentinae Professor Theolog. Moritur a. 1629. V. Pauli Freheri Theatr. Viror. eruditor.] librum, quo Gonterianae fraudes accurate exponuntur, idem Bernardus ad me misir, et ab illustrissima Celsitudine tua salutem mihi dixit. Optarem equidem, magne Princeps, dari mihi aliquam occasionem testificandi quantum me tibi eo nomine debere agnoscam; darem operam pro meo virili, ut humile obsequium meum tibi probarem. Meretur singularis illa pietas pari prudentiâ juncta, quarum specimen insigne in eo negocio nuper dedisti, ut omnes Deum timentes et purioris Religionis

[note: 1614.] amantes omni cultu et observantiâ tuam Celsitudinem submisso animo prosequantur. Ego vero prae caeteris habeo quod gaudeam, Thrasonem illum, quem sine ulla causa multi hodie faciunt tanti, eo vecordiae devenisse, ut suae amentiae tam insigne ederet documentum. Hic enim est ille novus Goliath, [note: Forte, Perronius Cardinalis, de quo vide Epist. Gallic. ad Scaliger. pag. 352. 419.] qui ante annos hinc decem Henrico Magno, Maecenati uieo, aussus est polliceri, triduo se effecturum, ut ego fierem Christianus. Sic enim locutus est ille bambalio, quasi Christianus non esset quicunque Romanum Pontificem pro Deo terreno reformidat habere. Ruderet affatim, et simul indignaretur serio tua illustris Celsitudo, si narrare illi aggrederer, quibus artibus, quove genere argumentorum et iste, et alii ex eadem schola mecum egerint, ut me scilicet in Ecclesiam introducerent. Ego vero non parum debere me et illi pyrgopolinici, et similibus sophistis, agnosco non invitus. Quando vere affirmare possum, nunquam me ab eorum colloquio, aut lectione librorum ab istis scriptorum recessisse non confirmatiorem. Horret animus eorum meminisse, quae vel ex ore ipsorum audivi, vel in scriptis legi. Quoniam autem nihil impotentius jactant hodie veritatis hostes quam doctrinae suae antiquitatem et consensum cum primae Ecclesiae Doctoribus, ausus sum nuper verae Antiquitatis patrocinium suscipere adversus novitatem, quae falso iis dicitur Antiquitas. Scit tua Celsitudo, quantum operae positum sit a Cardinale Baronio, ut probaret, omnia Ecclesiae Romanae instituta, quae vocantur in dubium, esse antiquissima. Huic respondere, et Annales illius examinare aggressi sumus, Rege maximo inceptum nostrum comprobante, atque adeo stimulos addente. Jam Dei beneficio pars prima operis nostri edita est, cujus exemplar unum illustrissimae Celsitudini tuae destinavi; atque adeo paratum habeo isthuc mittendum, ubi primum dabit se opportunitas. Missum esset cum iis libris, qui Francofurtum sunt delati, si fuisset tum opus absolutum. Sed omnia illius missa exemplaria parte non poenitendâ deficiuntur. Causa, quam defendo, est causa communis omnium Protestantium. Itaque sperare ausus sum, rem me facturum tuae Celsitudini non ingratam, Princeps serenissime, si exemplum unum ipsi mitterem. Cupio id accipi ceu pignus certum submissae observantiae meae. Ego interim Deum immortalem precibus venerabor, ut illustrissimam Celsitudinem tuam, et quicquid illi charum; [note: 1614.] praesertim Dominum juniorem Principem, filium ipsius (non sine admiratione virtutum, quibus excellit, hîc aliquando mihi visum) protegat, server, ac magis magisque in dies bonorum omnium genere cumulet. Londini, pridie Eid. April, CIC IC CXIV.

EPISTOLA DCCCCLIII. HUGONI GROTIO.

[note: 1614.] SOleo mirari silentium nostrum, cujus culpam tune sustineas an ego, nondum constitui. Memini anno, cum tu hîc eras, quam longe aliter futurum uterque nostrum speraverit, atque alter alteri simus polliciti. Ego non sum mihi conscius neglecti hac in parte officii, ita ut omnibus tuis non responderim. Respondi enim profecto omnibus, et quidem tuis novissimis non semel. Tu an meas semper acceperis nescio, et cupio scire te significante. Nuper vero, simul ac opus nostrum publicam lucem vidit, unum ad te misi exemplar, memor et officii et datae fidei. Eram tunc temporis aeger et [gap: Greek word(s)] ex quo factum, ut neque ad te, neque ad [gap: Greek word(s)] Heinsium scribere potuerim. Confido eruditissimum Erpenium, cui misi aliquot exemplaria, et scripsi etiam in lecto, unum eorum tibi, uti rogaveram, deferendum curasse. Nunc scilicet expeto, quid tu, quid vestri Theologi sitis judicaturi. Omnibus placere me non posse, satis novi: si bonis placuero, hoc est, orthodoxae et piae Antiquitatis amantibus, non lusisse me operam putabo: [gap: Greek word(s)] Vale, Vir [gap: Greek word(s)]. Habeo nonnulla, de quibus tecum libenter garrirem; sed jam tempus non est. Iterum vale, et me ama. Londini, a. d. IX. Kalend. Maj. CIC IC CXIV.

EPISTOLA DCCCCLIV. JOANNI MEURSIO.

[note: 1614.] REsponsum ad novissimas tuarum, Vir clarissime, citius accepisses, si per valetudinem meam licuisset mihi literis scribendis dare operam. Miror queri te, quod nullas ab araplissimo Thuano acceperis, videris enim existimare, te, quando tuas eruditissimas Notas misisti, aliquam ad Thuanum

[note: 1614.] Epistolam adjecisse, cui ipse non responderit. Tu vero, Vir eximie, si ita persuades tibi, in errore versaris. Nam ego tunc temporis unas duntaxat literas accepi; illas nimirum ipsas, quae tuas observationes continebant, quasque ego ad Thuanum misi. Si alias ipse scripseras, scito eas mihi non fuisse redditas; ac propterea Thuano de illis nihil unquam fuisse compertum. An postulata illa tua, quorum in postrema Epistola meministi, continerentur ea, quam ad Thuanum ipse misi, pro certo non possum affirmare: puto tamen, nihil eorum in illis literis tuis me legisse. Egit vero mecum ipse magno studio, ut tibi gratias agerem; et, quam gratum hoc tuum insigne officium sibi fuerit, prolixe exponerem. Certus sum, te nihil ab ipso petiturum, quod non statim sis impetraturus,

Vale, Vir clarissime, [gap: Greek word(s)]. Londini, a. d. IX. Kalend. Maj. CIC IC CXIV.

EPISTOLA DCCCCLV. JOANNI POLYANDRO.

[note: 1614.] DIu est, Vir clarissime, cum ad te scribere gestiebat animus: nam qui saepe multos multa praeclara de tua singulari pietate, pari eruditione juncta, audissem praedicare; optabam non eâ duntaxat conjunctione animorum, quae pios omnes ubivis locorum positos invicem conciliet; sed illâ etiam arctiore amicitiâ, quae literarum commercio fovetur, tibi conjungi. Accedebat alia etiam caussa: cogitans enim unum e filiis meis studiorum caussâ isthuc mittere, precibus multis volui a te contendere, ut si fieri posset, in tuam domum illum admitteres; ut in ea velut in asylo quodam tutus esset a fanaticis opinionibus, quas audio isthîc impune grassari. Haec cogitanti mihi allata est tua Epistola, quae per hanc urbem diu jactata, ecce tandem pervenit quo mittebatur. Gaudeo, Vir doctissime, esse tibi datam occasionem antevertendi cunctationem meam. Posthâc si ita tibi videbitur, mutuâ scriptione hoc officium diligenter colemus. Ego, si per curas quibus obruor, et morbum gravissimum licuisset, post tuas acceptas horam unam responsionem non distulissem. Scripsi nuper decumbens e morbo ad singularem amicum meum Thomam Erpenium, ut meum silentium apud te excusaret. Si [note: 1614.] vitam Deus Opt. Max. concesserit, dabo deinceps operam ut intelligas, eas amicitias facere me plurimi, quas olim Genevae cum piis viris contraxi. De posthuma filiola [gap: Greek word(s)] Baudii rantum scio, quantum ipse mihi indicasti: nam a clarissimo Heinsio a multis mensibus literarum nihil accepi. Velim credas, et matri infantis meis verbis serio confirmes, si qua detur occasio commodis inserviendi vel matris, vel filiae, paratum illi fore studium, officium, operam et laborem meum. Videat qua in re possim illi esse utilis, et quod facere me volet, factum putet, [gap: Greek word(s)] Filii mei [note: Merici Casauboni.] missionem ad vos Regis serenissimi voluntas retardavit; cui placuit, ut in Academia Oxoniensi aliquamdiu maneret, priusquam transmarinas Academias adiret. Nihil dum tamen certo constitutum est Vale, Vir clarissime, et me ama. Londini, a. d. IX. Kalend. Maj. CIC IC CXIV.

EPISTOLA DCCCCLVI. [note: +] SIBRANDO LUBBERTO.

[note: 1614.] NOn dubito mirari te, Vir clarissime, cessationem meam; qui novissimis tuarum nullum adhuc responsum dederim. Quod ut parum comiter factum videri posse, ne ipse quidem abnuam; ita nullâ culpâ meâ evenisse, vere possu affirmare. Initio cum tuas accepi, statim respondere constitueram; sed tantâ variarum curarum mole obrui mihi tum contigit, ut praestare, quod optabam, non potuerim. Occupationes illas gravissimus morbus excepit, qui me lecto affixum aliquandiu tenuit. Etsi autem ne nunc quidem difficili hoc morbo sum liberatus, differre tamen diutius nolui, quin tibi significarem, quanto cum animi dolore tuam postremam Epistolam legerem. Video crescere in Ecclesiis vestris jurgia, et contentiones. Video ipsum Magistratum venire in partes. Vereor igitur, ne ea res majoribus motibus occasionem praebeat, nisi [gap: Greek word(s)] invenerit. Tibi privatim quasi necessitatem esse impositam scribendae Apologiae, ex animo doleo. Spero tamen eam te, pro tua pietate et prudentia, aequitatem esse adhibiturum; eâque in scribendo moderatione esse usurum, ut aliis sis futurus exemplo. Feceris quod te dignum est, hoc est, eo viro, quem proprer rerum divinarum peritiam, et tot exantlatos ad veritatis coelestis defensionem labores,

[note: 1614.] omnes boni piique viri dudum unice colunt et observant. Ego in his, Vir [gap: Greek word(s)], qui Deum supplex veneror, te server omniaque tua consilia ad nominis sui gloriam et Ecclesiae aedificationem ut dirigat. Vale, et me ama. Londini, a. d. IX. Kalend. Maj. CIC IC CXIV.

EPISTOLA DCCCCLVII. [note: +] THOMAE ERPENIO.

[note: 1614.] MEnsis jam fere praeteriit, ex quo aegroranti mihi et [gap: Greek word(s)] tuum excellens munus est ab affine tuo allatum. Rogavi statim illum, ut quatuor exemplaria operis mei Baroniani curaret ad te deferenda. Conatus etiam sum pauca tibi scribere, et pro immortali beneficio, quo me affecisti, gratias tibi agere. Sed noli, amabo, gratum animum meum aestimare ex iis, quae [gap: Greek word(s)], et lecto affictus tum scripsi. Ego vero tantum me tibi eo nomine debere sentio, quantum ne nunc quidem verbis possum exprimere. Toto morbi mei tempore fuit mihi in manibus dies noctesque tuus liber. Quantum autem putas tu me gaudere, quod fidem meam liberaveris, idque tam insigniter! Non te fugit, esse quosdam Lutetiae sciolos, qui exorienti gloriae tuae [gap: Greek word(s)] invidentes, me vanitatis et [gap: Greek word(s)] accusabant, quasi ea scripsissem, quae vires tuas superarent, quaeque nunquam essent futura. Istis hominibus tua editio erit [gap: Greek word(s)], et quod ipsi non possunt praestare, id ab alio praestari, et quidem adeo feliciter et docte, iniquissimo ferent animo. Tu vero, amicissime Erpeni, laetare iis bonis, quibus re Deus immortalis manu adeo liberali ornavit. Oro illum supplex, ut longam tibi largiatur vitam, et tuis studiis magis magisque in dies benedicat. Vale, et si quid tuâ causâ possim, impera. Uxor ex animo te salutat. Ipse parenti tuo venerando, quem hîc vidi, salutem a me, si placet, nunciabis. Londini, a. d. IX. Kalend. Maj. CIC IC CXIX.

EPISTOLA DCCCCLVIII. HUGONI GROTIO.

[note: 1614.] ACcepi hoc ipso fere momento, quas die vigesimo hujus mensis ad me dederas. Respondebo accurate et [gap: Greek word(s)], ad omnia, de quibus scripsisti, ubi prius missam a te chartam [note: 1614.] cum Rege serenissimo et nonnullis ex ordine Episcoporum communicavero. Tuas ad Dominum Overalum ipse illi deferam hodie, et de vestro negotio consilium ipsius exquiram. Scito autem ipsum non esse jam Decanum Paulinum, sed Episcopum Lichfeldensem, quâ dignitate ante mensem ab optimo Rege est ornatus. Sed, ut sunt res humanae, hanc accessionem honoris parum ipsi laetam reddidit sive [gap: Greek word(s)], sive alius non dissimilis generis morbus, quo eo ipse fere die est correptus, quo dignitatem est adeptus. Efficiam si potero, ut ipse ad te scribat; aut si id minus possum, sententiam ipsius planissime tibi exponam. Ego statim fasciculo tuo aperto Edictum Illustrissimorum Ordinum legi, et in eo unum aut alterum locum notavi, quos optassem paullo aliter esse conceptos. Sed exspectabo sententiam aliorum; deinde omnia, quae vel ipse observavero, vel ab aliis intellexero, diligenter tibi perscribam. Interim propositum Illustrissimorum Ordinum satis laudare non possum, qui curiosis ingeniis hoc Edicto fibulam eunt impositum. Benedicat Jesus Christus ipsorum inceptis omnibus! Mihi quidem dudum persuasissimum est, inter gravissima saeculi nostri mala esse, immoderatam hominum cupiditatem penetrandi in arcana Dei consilia, etiam ultra ea, quae aeterna Sapientia nobis revelavit in Scripturis. Vetus Ecclesia firmiter credidit, multa esse in Religione Christiana [gap: Greek word(s)], de quibus silere satius esset, praesertim apud plebem, quam subtiliter disputare. Scripsi multa nuper de illa Veterum opinione, cum exponerem, cur Sacramenta dicantur mysteria; quod argumentum quum tractarem, et simul veniret in mentem hodiernarum controversiarum, non abstinui quin aliquid ea de re dicerem. Vide, si libet, paginae 564. initium: puto enim tandem accepisse te exemplar tibi destinatum, quod ante mensem ad D. Erpenium misi. Atque ego cum tuas legerem, miratus sum, eum librum nondum tibi fuisse redditum; nam mensis praeteriit, ex quo affini D. Erpenii fasciculus ille est traditus. Volui Illustrissimis Ordinibus unum exemplar mittere, pignus humilis observantiae; sed prius te consulto opus esse judicavi. Praefatio continet defensionem Reformationis; argumentum omnibus Protestantibus commune: pergam in proposito, si autor mihi fueris, non aliter. Illud vero etiam impensius a te peto, ut quid Theologi vestri de meo illo opere judicent, facias

[note: 1614.] me certiorem. Equidem doceri cupio meliora, si quis isthîc est, qui velit me docere, eâ tamen lege, ut contraria fidei Ecclesiae primitivae credere non compellar. Confido ejusdem mecum esse te sententiae: quo magis te oro obsecroque, ut tuas miniatulas ceras mihi ne invideas. Vale, Vir clarissime et amicissime. Londini, a. d. VI. Kalend. Maj. CIC IC CXIV.

Inscriptio. Amplissimo, clarissimoque Viro, D. HUGONI GROTIO, JC. et Civitatis Roterodamensis Syndico, amico observando.

EPISTOLA DCCCCLIX. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1614.] EA quotidie de rebus Gallicis nobis nuntiantur, quae magnâ bonos omnes sollicitudine afficiant, me vero consiliorum meorum rationem mutare cogant. Constitueram edito meo libro patriam invisere, et e re nata cum amicis [gap: Greek word(s)] consilium capere. Nunc si vera sunt, quae vulgo jactantur, non eundi in Gallias, sed fugiendi e Galliis quam longissime videtur esse tempus. Exspecto tamen literas tuas, ex quibus nunc cum maxime consiliorum omnium meorum summa pender. An isthuc Domini Gordonii uxor pervenerit nescio, ac vehementer doleo, meliorem hactenus defuisse mihi occasionem librum meum tibi mittendi. Dedi illi unum exemplar tibi tradendum, quod an acceperis, cupio ex tuis cognoscere. Quaero quotidie rationem aliquam plura exemplaria amicis isthuc mittendi; nam Bilius nescio quibus rationibus ductus, nullum videtur exemplar in Galliam missurus. Vale, Vir amplissime, et [gap: Greek word(s)]. Londini, a. d. II. Kalend. Maj. CIC IC CXIV.

EPISTOLA DCCCCLX. DANIELI HEINSIO.

[note: 1614.] QUoties venit in mentem quam raras a te literas accipiam, silentii tui caussam soleo requirere, nec possum invenire. Quid enim tuus Casaubonus commeruit, cur has tu ab illo poenas exigas? Vere dico, genus id quoddam tormenti est mihi, quoties tuas diutius cogor exspectare. Si te non amarem [gap: Greek word(s)], quietiore animo tuis praestolarer. Accedit quod nunquam aliquid a te literarum accipio, quin redeant in memoriam illa tempora, cum nullam a te solebam Epistolam accipere solam; sed semper binas simul, quarum erat una tua, altera magni illius amici, [gap: Greek word(s)] Josephi Scaligeri, cujus viri incomparabilis memoria vigere in animo testatur opus in Baronium, quod in tuas jam manus pervenisse nullus dubito. Misi ante mensem doctissimo Erpenio aliquot exemplaria, rogavique ut eorum unum tibi redderet. Quod nihil ad te literarum tunc dedi, morbus impediit, a quo ne nunc quidem sum liberatus; etsi jam Dei gratiâ [gap: Greek word(s)] non sum. Verum scito, amicissime Heinsi, corpore nos esse admodum affecto, et gravissima a Medicis morborum genera nobis denuntiari, non tanquam imminentia; sed ut jam contracta, et quae diutius latere non queant. Jam sunt aliquot menses, cum urinae effundendae magnas difficultates experimur. An ea sit vera [gap: Greek word(s)], inter Medicos nondum convenit. Accedunt alia incommoda valetudinis, multo etiam fortasse magis metuenda: [gap: Greek word(s)]. Mitto tibi librum Doctoris Prideaux, ubi est tuum elegantissimum Epigramma. Nunc postquam opus meum vidisti, si tuâ commendatione illud judicaveris non indignum, audebo Musas tuas appellare. Carmini [gap: Greek word(s)] Grotii adjectum est Epigramma [note: Davidis Barclaii.], quod ne ipse quidem intelligo, sed non potui non adjicere. Vale, Vir clarissime. Londini, Kalend. Maj. CIC IC CXIV.

Fiducia, quam habeo de tua amicitia, facit me audacem, ut non verear grave onus tibi imponere, tot literas curandi, quas mitto. Hoc a te obnixe peto. Tuum de meo opere judicium et amicas [gap: Greek word(s)] exspecto.

EPISTOLA DCCCCLXI. JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1614.] COnfido rediisse tandem te domum post negotium feliciter transactum, cujus gratiâ Suessionem fueras profectus. Atque ego Deo immortali gratias ago immortales, quod illi, quibuscum tibi res erat, publicam tranquillitatem consiliis turbulentis anteposuerunt. Nunc igitur spes est posse me ex tuis literis cognoscere, quae sint isthîc de meo opere hominum judicia. Equidem non dubito plurimis [gap: Greek word(s)] fore multa ingrata, quae scripsi; sed an propterea patriâ meâ aeternum sit mihi carendum, id vero ego nescio, et ut quam primum scire queam vehementer cupio. Audio esse multos, quos Praefatio ad Regem offendat; qui essent fortasse mihi aequiores, si considerarent, scopum ejus scripti esse docere, fuisse opus reformatione; quae dum negabitur ab iis, qui omnia jura Ecclesiae ad se trahunt, mirari nemo debet, privatim sibi consuluisse populos Christianos variarum nationum. Denique si contra fidem antiquae Ecclesiae aliquid dixi, id per me indictum esto. Sed aliam hodie obtinere doctrinam non nescio. Itaque Deo me totum permitto. Iterum tamen te obnixe rogo atque obtestor, ut tui consilii copiam mihi facias. Audio filium [note: Joannem Casaubonum.] iter huc cogitare, qui utinam tuis mandatis initructus veniat! Habeo parata exemplaria, quae isthuc mittam; sed hactenus nulla est oblata occasio [gap: Greek word(s)]. Vale, Vir illustrissime. Deus te server [gap: Greek word(s)]. Londini, pridie Eid. Maj. CIC IC CXIV.

EPISTOLA DCCCCLXII. DANIELI HEINSIO.

[note: 1614.] GRatulor tibi novam professionem, quâ te nuper fuisse ornatum, ex tuis literis et disertissimis Orationibus, quas misisti, intellexi. Ego quid tibi rependam, nihil jam habeo. Nam post editionem operis mei, (quod statim ad te missum an acceperis, nondum scio) curando corpori operam dare sum coactus. Itaque a scriptione nunc cessamus; non prius redituri ad pensum sive Baronianum, sive Polybianum, quam de futuro meo statu erit aliquid certi constitutum. Optarem omnia tua opera, [note: 1614.] et poetica [gap: Greek word(s)], in unum Tomum esse conjecta. Mihi et jampridem est in animo, filium meum Mericum in disciplinam tibi tradere, si Deus immortalis vota mea exaudiat, neque tu nolis. Cupio in Graecis, Latinis et Hebraicis literis ipsum serio exerceri. Hoc in Anglia posse fieri sperare non possum; nam hîc locupletissima sunt Collegia; sed quorum ratio toto genere diversa est ab instituris omnium aliorum Collegiorum. Quo sumtu filium possim isthîc alere honeste, scire velim. Quod si res meae ferunt, ut par sim futurus illi impensae, exspecta me isthîc non multo post tuas acceptas. Si consilium probas, cogitabam apud Dominum Polyandrum hospitium illi procurare, fieri modo queat; te enim solum vivere, neque aliud nisi tua studia curare audio. Spero tamen hoc saltem impetraturum me ab humanitare tua, ut filio meo velis esse, quod fuit [gap: Greek word(s)] Scaliger tibi, [gap: Greek word(s)] nempe et assiduus hortator. Vale, Vir clarissime et amicissime. Londini, a. d. XIII. Kalend. Jun. CIC IC CXIV.

Misi nuper ad te grandem fasciculum, quem an acceperis, velim significes: erant in eo multae Epistolae, quas spero esse a te curatas. Opus Baronianum ad Optimum et clarissimum Erpenium fuit missum.

EPISTOLA DCCCCLXIII. HUGONI GROTIO.

[note: 1614.] DE Edicto [note: Edictum hoc seu Decretum Illustrissimorum ac Potentum Ordinum Hollandiae ac West-Erisia pro pace Ecclesiarum exstat inter Epist-Remonst. n. CCXXIV. pag. 379. ed. in fol.] Illustrissimorum Ordinum, quod nuper misisti, egi accurate cum Rege serenissimo, cum Domino Archiepiscopo, cum aliis praestantis doctrinae Praesulibus. Et Rex, et omnes qui legerunt, consilium vehementer et probarunt et laudarunt, Interest enim Religionis Christianae, et ad Protestantium existimationem vel maxime pertinet curiosis hominibus fibulam imponi, ut desinant tandem [gap: Greek word(s)] [note: Epist. Eccles. et Theolog. n. CCXXIV. [gap: Greek word(s)].] [gap: Greek word(s)] pacem Ecclesiarum turbare, et suâ illaudabili [gap: Greek word(s)] infamiam [gap: Greek word(s)] [note: [gap: Greek word(s)]] et [gap: Greek word(s)] apud veritatis hostes Reformationem profitentibus inurere. Summâ igitur laude Illustrissimorum Ordinum prudentia digna est, quae hujus sui Edicti publicatione et curiosas hominum mentes, Deo coeptis favente, in officio continebit, et sui imperii Ecclesiis publicam reddet tranquillitatem. Faxit Dominus Jesus, ille unicus Ecclesiae auctor ac conservator, ut, quem boni sperant, fructum ex hoc saluberrimo

[note: 1614.] consilio, Illustrissimi Ordines percipiant, et nos pro stabilita inter Ecclesias tranquillitate occasionem gratulandi brevi habeamus. Neque vero consilium duntaxat Rex [gap: Greek word(s)], et alii viri gravissimi probavere; sed et formulam quoque ipsam jussu Ordinum conceptam. Apparet enim id esse actum, ut a duobus scopulis in hac doctrina aeque periculosis, hinc Manichaeorum, inde Pelagianorum, populi avertantur, et in ea doctrina confirmentur, quae salutis nostrae proram et puppim, principium, inquam, progressum et [gap: Greek word(s)], uni Deo adscribens, contemtum tamen bonorum operum non inducar.

[note: +] Paucula sunt tantum, quae uti in formula concipiuntur, reprehendendi cupidis ansam videntur aliquam praebitura. Nam inter illa abrupra, quae sunt vitanda, illud quoque recensetur: Quosdam a Deo ad salutem invitari, quibus omnino salutem non dare decreverit: quod etiam iterum paulo post repetitur. Atqui si multi vocati, pauci electi, Matth. XX: 16. si ut toties repetit Paulus, certus est servandorum numerus, quos ab aeterno Deus elegit; sequitur necessario non eodem proposito, neque pari efficaciâ ad salutem omnes homines vocari. Hoc igitur si auctores Edicti negare voluerint, multi sine dubio existent, qui eorum sententiae sese sint opposituri. Videtur etiam hac formulâ jus decernendi de capitibus fidei civili tribui Magistratui, quod neque prisci Imperatores, neque Rex serenissimus Magnae Britanniae sibi unquam vindicarunt. Non clam te est, Decrerorum in Nicaeno Concilio editorum auctorem nunquam esse habitum Constantinum; neque Martianum eorum, quae sunt in Chalcedonensi constitura. Satis namque habent urerque Imperator profectos a Patribus Canones suâ auctoritate munire, ut a populis reciperentur, et deinceps observarentur. Ea disciplina an isthîc vigeat, nostrum non est quaerere: speramus tamen, Illustrissimos Ordines, pro sua pietate et prudentia, Deo et ejus Ministris, quod Dei est semper, relicturos; sola sibi sumpturos, quae sunt Caesaris, id est, quae ex lege Dei ad pii Magistratûs curam pertinent. Non defuerunt, qui etiam in sine Edicti verbum educare sic interpretarentur, quasi dicerent Illustrissimi Ordines, populos suos in vera Religione esse a se institutos. Nam, ut scis, id verbi de institutione plurimum usurpatur. Id vero munus esse Episcoporum et Pastorum potius quam Principum, dubitat nemo. Sed fuit fortasse alia mens illis, qui Edictum composuerunt. Spero autem, [note: 1614.] Groti praestantissime, viros illos amplissimos, qui tibi auctores fuerunt, ut id scriptum ad me mitteres, quicquid in ea re est a me factum, aequi bonique consulturos. Sic faveat Deus immortalis piis omnibus Illustrissimorum Ordinum coeptis, et illorum imperium servet, fortunet, adaugeat. Vale, Vir clarissime, et me ama. Londini, a. d. XIII. Kalend. Jun. CIC IC CXIV.

EPISTOLA DCCCCLXIV. [note: +] FRANCISCO SWERTIO.

[note: 1614.] BEasti me literis tuis, Vir optime, et eruditissime; in quibus hoc primum me delectavit, quod statim initio salutem nuntiabas ab A. Miraeo; quem ego virum et amo ex animo, et inter saeculi ornamenta ponendum censeo. Tu quoque, nisi grave est, meis verbis ipsum salutaro, et omnia mea officia ei deferto. Historiam de casu nebulonis illius, cujus meministi, narraverat mihi ante aliquot menses Rex serenissimus; deinde omnia uberius cognovimus, ubi Legatus ipse fuit reversus. Dissimulat illa pestis hoc sibi evenisse, quia adversus magnum Regem impudentissimum libellum scripserat. Scis habere Principes longas manus; quod illi fuerat cogitandum. Ille infamis libellus ex Hispania ad Regem missus fuit, ipsâ belluae illius manu scriptus. In eodem de patre meo, de me, de uxore inauditâ fingendi licentiâ multa nefarie comminiscitur. Jesuita Cretensis Cacodaemon exprobrabat mihi mortem patris, qui laqueo vitam finîsset: iste impurus contradicit illi, et nescio quae alia Diaboli magistri sui figmenta commemorat. Adversus Andraeam Cacodaemonem scripsit Anglus [note: Joannes Frideaux.], vir eruditus. Ego autem in digressione quadam operi meo [note: Exercitation. in Annales Baronii, Exercit, I.] inserta accurate fabulam illam Satanicam confutavi. Mittam ad te eum librum proximâ hebdomade, volente Deo; nunc enim in urbe ejus exemplum non inveni apud Librarios, quia est editus Oxonii. Quod narras, optimos Patres clamare, Religionem Catholicam opere meo everti; sane si fateri tandem voluerint, suam Religionem e diametro in multis cum vetere Christiana pugnare, quam tradiderunt Christus et Apostoli, fatebor libere novis commentis et eorum patronis bellum esse a me indictum. At veteribus Patribus nulla in re me contradixisse profiteor: si feci, dignus veniâ sum; imprudens enim feci, et canere palinodiam sum paratus. Sed non vereor ne id possit ab istis pestibus humani generis demonstrari. Doleo

[note: 1614.] ademptam esse spem viris bonis et doctis, qui isthîc sunt, opus meum inspiciendi. Istos ego arbitros et censores fero meorum scriptorum; non illos, qui sub obtentu Antiquitatis omnia nova defendunt, et odio plusquam Vatiniano veram Antiquitatem prosequuntur. Nos contra in illa eruenda in lucem omni studio atque diligentiâ laboramus, et dum erimus, laborabimus: cerci ejus operae mercedem in coelis fore nobis repositam, qui illam in terris non quaerimus. Vale, Vir humanissime, et me ama. Londini, a. d. XII. Kalend. Jun. CIC IC CXIV.

EPISTOLA DCCCCLXV. N. N.

[note: 1614.] QUartus prope jam mensis agitur, ex quo nihil a te literarum ad me pervenit. Mirarer, nisi compertum haberem, quae negotia te ex illo occupatum habuerint. Nunc postquam rebus confectis domum es reversus, tuo alloquio brevi me beandum confido. Vidimus hîc librum adversus amplissimum Thuanum, a Gretsero Jesuita nuper editum. Ibi observabat Rex optimus, et non minus Christianus, quam illa familia est Satanica; probro illi verti, quod infamem lanienam anni lxxii. non laudarit. O virum beatum hoc crimine! sed quo spiritu ducatur [gap: Greek word(s)], et illius mancipia vides. Ego exspecto ex ea Cerberea familia, qui conatu ingenti adversus me insurgant, et nullum non criminis genus in me conjiciant. Esto: praedixit olim Spiritus Sanctus, per malam aeque ac per bonam famam perveniri in coelum. Mihi cum triplici morbo scito nunc rem esse. Vetus est [gap: Greek word(s)] sed quae nunc solito urget me gravius. At tumor ventris recens malum est, cui nondum Medici remedium potuerunt invenire. Tertium est [gap: Greek word(s)], cujus caussam varie exponunt Medici, et adhuc sub judice lis est. In hoc statu literas tuas exspecto, Deum assidue venerans, ut te server [gap: Greek word(s)], et quicquid nobis charum. Londini, a. d. VIII. Eid. Jun. CIC IC CXIV.

EPISTOLA DCCCCLXVI. DANIELI HEINSIO.

[note: 1614.] TErtius jam exactus est mensis, cum librum meum adhuc musteum tibi misi. Quia autem eo tempore jacens in lecto ex adversa valetudine dare ad [note: 1614.] te literas non potui, ubi primum meliuscule habere coepi, grandem fasciculum exaravi et ad te misi, in quo literae continebantur ad plurimos amicorum meorum, qui isthinc ad me scripserant. Multum mea interest scire, an fuerit rite curatus ille fasciculus; quod ut mihi significares, magnopere te rogaveram. Scripsi postea etiam alias literas, misique ad Dominum Grotium, itemque alios, et de missis libellis tuis grates egi gratissimas. An tot meae Epistolae perierint, velim mihi quamprimum significes; nam Exercitationes meas tibi fuisse redditas, ex literis optimi Erpenii cognovi. Cum tibi vacabit, cognoscam, spero, e tuis. Vale, et me ama. Londini, Eid. Jun. CIC IC CXIV.

Si librum meum vel obiter inspexisti, vidisti mendas foedissimas passim toti operi inspersas: vidisti et mea [gap: Greek word(s)], quae manum secundam desiderant.

EPISTOLA DCCCCLXVII. JOANNI POLYANDRO.

[note: 1614.] QUum ante quartum jam mensem tuas accepissem, Vir venerande, quo minus illis statim responderem, morbo sum impeditus, qui me aliquamdiu affixum lecto tenuit; sicut scribere memini ad virum longe eruditissimum atque amicissiraum, Erpenium. Sed non multi praeterierunt dies postquam ad illum literas dederam, cum multas Epistolas de eodem, quod ajunt, oleo paravi, et fasciculum satis grandem ad clarissimum Heinsium misi. Inter alias fuit una ad te, Vir praestantissime, quâ agebam tibi gratias, quod me scribendo provocasses, cupidum sane jampridem te compellandi; sed nescio quomodo hactenus cunctatum. Respondi etiam de posthuma [gap: Greek word(s)] Baudii [note: Filiola. Vide supra, Epist. DCCCCLV.], candidoque animo tibi significavi, non debere ipsius matrem hoc utique tempore ullum a *** subsidium expectare. Conatus sum jam ante plures menses vadum tentare, et quid inde esset sperandum explorare. Volui etiam operâ et gratiâ viri magni D. N. quem vocant Comitem de N. in eam rem uti; nôram enim, quo ille animo erga patrem fuisset. Verum neque illi visum est oportunum, id nunc aggredi negotium; et ego re cum aliis [gap: Greek word(s)] communicatâ, alienissima esse haec tempora ab omni ejusmodi petitione, sum expertus. *** Omitto alia plurima, quae si literis committenda censerem, facile intelligeres, non esse nunc tempus

[note: 1614] petitionis illius instituendae; in qua poterat studium meum et opera aliquid fortasse prodesse: nam equidem si ratio temporum ullo pacto pateretur, nullum officium fuissem praetermisserus, quod a viro bono, et Christiano, atque eo amico, potuit sperari. Eâ sublatâ spe, quae nunc profecto nulla est, possitne opera mea vel matri, vel filiolae ulla in re esse utilis, vos statueritis. Ego si possem, hoc est, si non obstaret [gap: Greek word(s)], quae nos dividit, facerem lubens, ut quantum sim patrem admiratus, assiduis erga filiam officiis probarem. Nunc ejus rei arbitrium permitto tibi, et clarissimo Heinsio, ut id consilium matri suggeratis, quod e re infantis maxime futurum judicaveritis. Mirari nunc unum satis ipse nequeo, eo quem dixi fasciculo quid sit factum; amico enim exploratae fidei eum tradidi, et qui meas fere omnes in Hollandiam solitus curare. Sed accipiet tandem aliquando fasciculum illum amicissimus [note: 1614] Heinsius, qui suarum securitati melius prospicere non solet. Namquum ante menses fere quatuor exemplar ad eum miserim libri a me nuper editi, necdum tamen an librum ipse acceperit, ex ejus literis potui cognoscere. Eum librum piis hominibus isthîc non improbari, exEpistola cua posteriore didici, eoque nomine Deo immortali gratias egi. Si dabit [gap: Greek word(s)] vitam, et conatibus meis benedicet majora moliemur in proxima parte, et veram Antiquitatem summâ fide et diligentiâ asseremus. Londini, Eid. Jum. CIC IC CXIV.

Peto a re, ut viros clarissimos, Meursium et Erpenium, ad quos scribere nunc non potui, meis verbis salutes quam officiosissime. Versacus jam isthîc Isaacus Chabanaeus, sororis meae filius, juvenis singulari pietate praeditus, cui si patefeceris aditum ad amicitiam, rem feceris gratissimam. Amo ipsum non aliter ac filium.

EPISTOLA DCCCCLXVIII. FRANCISCO JUNIO.

[note: 1591] CUm ex rumore quodam, qui de de tua valetudine ad nostras aures acciderat, Vir clarissime, dolorem summum cepissemus laetati sumus vehementer ante aliquot menses, cum ex nostris mercatoribus, qui Francofurto redibant, intelligeremus te Dei Opt. Max. beneficio ex eo morbo convaluisse, et pristinam sanitatem recuperasse; quo nomine et Deo grates agimus immortales, et tibi ex animo gratulamur, nec tibi tantum, sed toti adeo Reipublicae, quae si quid te factum fuisset, plagam plane [gap: Greek word(s)] hoc tempore accepisser. Sed factum bene, quod aliter magno illi rerum omnium Arbitro visum est. Id primum, ut dixi, mercatores nostri isthinc revertentes, nobis signisicarunt; postea autem suis literis idem mihi indicavit vir clarissimus, Dominus Fraxineus, qui te sibi visum Francofurti scripsit. Commelinus [note: 1591] vero tuus, imo noster, etiam rediisse te cum Musis in gratiam affirmavit, non illis solum severioribus, sine quibus [gap: Greek word(s)] esse tibi persuasum habeo; sed etiam cum amoenioribus istis, ad quas oblectamenti caussâ divertere soles: quo nuncio cumulus, mihi crede, priori illi meo gaudio accessit. Spero enim (et ita sperare idem Commelinus jubebat) futurum, ut cum alia ingenii tui monimenta brevi lucem videant, tum illae imprimis exoptatae multis Annotationes in Epistolas ad Atticum, quarum expectationem etiam Lipsius doctis nuper commovit. Quare obsecro te per omnes Musas, noli diutius id opus, quod pridem non affectum tantum, sed plane perfectum esse ambio, premere, et nobis invidere. Equidem cum alias avidissime rale scriptum eram a te expectaturus; tum eo etiam magis ejus expectatione nunc, pene

[note: 1591] dixerim, crucior, quod nuper auctore magno Bezâ et reliquis collegis, institui illas Epistolas in Schola nostra interpretari. Sperabam enim diligentiâ et labore meo posse tanto oneri par esse: nunc video totum esse aliud; praesertim cum quotidie animadvertam, in doctissimos viros, qui eas sunt interpretati, et quorum praesidio bene fultum Sore me putabam, convenire multis locis vetus dictum, posse [gap: Greek word(s)] nisi caveam ipse mihi, et domo praesidiumquaeram. In primis autem cruciant me loci Graeci, qui quasi ex compacto omnes pene videntur corrupti. Ac noster Lemovix, ille sane doctissimus, nusquam minus Bosius est, meo quidem judicio, quam ubi verba Graeca corrigere conatur; et tamen praeter illum habemus neminem, quod sciam, qui vel mediocri Graecarum literarum cognitione instructus ad Epistolas illas interpretandas accesserit. Quare in te uno spes est; quem non dubito praestiturum aliquid tuis caeteris scriptis simile, hoc est, dignum quod in arce Minervae ponatur. Tantum ne nos diutius expectatione hujus boni torqueas. Vale, Vir maxime. Datum Genevae a. d. III. Non. Januar. CIC IC XCI.

EPISTOLA DCCCCLXIX. [note: +] GULIELMO STUCKIO.

[note: 1591] VIdistine unquam triconem aliquem et lentum nomen, qui, dum diem ex die duceret, nec creditori suo satisfaceret, repertus sit tandem, prioris summae duplum debere, aequatis forte usuris? En ego is sum, Stucki venerande: is, inquam, ego sum; qui dum differo prioribus tuis respondere, repente alterâ Epistolâ tuâ oppressus sum; quae quidem simul ac in manus meas venit, pupugit me, et statim de negligentia mea in scribendo visa est mecum expostulare. Et profecto jam me ipse non accusabam tantum; sed graviter etiam objurgabam, atque adeo vehementer incipiebam [gap: Greek word(s)], et propemodum meimet me pudebat. Enimvero suavissima illa Epistola tua instar Achillis hastae mihi fuit, eadem enim, quae vulnus fecerat, ipsa sanavit. Nam ubi illam aperui, video te, quae est singularis humanitas tua, non tam accusare quam excusare silentium meum; et varias ejus caussas commimsci, quibus adduci te scribis, ut sine culpa mea videatur id accidisse. Agnosco igitur, Stucki charissime, hoc peccatum meum, non enim penitus me excusaverim; illinc [note: 1591] vero aequitatem tuam et constantiam in suscepta amiciria colendo fovendoque, cui ut deinceps par sim, dabitur a me sedulo opera: neque committam iterum, ut me de missione lirerarum possis accusare. [gap: Greek word(s)]. Res nostrae quo loco sint, ipse probe nôsti; in primis quae sit et quanta aerarii inopia; quam exhausti nostri omnes cives; quam ingens pauperum et mendicorum turba. Vere dico tibi: plerique nostrum aegre se et suos defendunt ab illo [gap: Greek word(s)]. Una est, quae nos sustinet in his tantis dissicultatibus, spes.

--- [gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)].

Vere enim nunc illud Hesiodeum possumus usurpare; eo quidem magis, quod spes haec nostra non est spectrum aliquod inane, quod metuere possit aliquis, ne nos deludet. Speramus enim in Domino uno, cui uni nos nostraque, omnemque adeo totius Ecclesiae causam commendamus. In hoc igitur ex omnis nostris aerumnis conquiescimus. [gap: Greek word(s)]. In humanis quidem rebus quantum esset praesidii, saepe jam, ut nôsti, sumus experti; et tamen, ut nunc sunt res, ne illud quidem nobis defore videtur. Non enim te fugit quanta belli moles hîc paretur, cui coepto si Deus ille Sabaoth benedixerit, nae scelus illud hominis habebit, quod agat, et ubi nervos intendat suos. Quod si verum est, multum illum profecisse qui bene coeperit, constat profecto nobis cur et raetemur, et de caetero bene speremus. Nam cum exiisset ex urbe quantum erat quod tum habebamus copiarum, pridie Kalendas Januarias accidit Dei virtute, ut ipsis Kalendis hujus anni plagam hostis acciperet, haud sane mediocrem. Erant nostri in obsidione occupati castri cujusdam munitissimi, Buringam vocant; quod amici illi nostri anno priore tantis viribus cum essent oppugnare aggressi, expugnare scilicet non potuerunt. Interea ecce tibi turmae aliquot equitum, quae nostros palantes, ut fit, nec opinantes, pene opprimunt, prius quam de eorum adventu vel tenuissima esset suspicio. Res erat in magnum adducta discrimen, sed affuit [gap: Greek word(s)], qui, ut fit in tragoediis, rem in contrarium vertit ac videbatur casura. Quid multa? caesus est fugatusque hostis impius; e cujus turmis

[note: 1591] quinquaginta plus minus fuisse desideratos, pro comperto habetur. Sed quod eos maxime urit, inter occisos fuit Hispanus quidam magni nominis; quem sui vehementer, ut audio, lugent. Agnovit igitur hostis, ut superiore anno, sic hoc quoque Kalendarum diem sibi esse ominosum. Deus Opt. Max. faxit, ut quo pede coepit, eodem eat pergatque ad finem usque, non hic tantum annus, sed alii quoque omnes qui nos manent, et vos. Vale, virorum optime. Datum Genevae, a. d. VII. Id. Jamtar. CIC IC XCI.

EPISTOLA DCCCCLXX. [note: +] [gap: Greek word(s)].

EPISTOLA DCCCCLXXI. [note: +] THOMAE SAVILIO, ANGLO.

[note: 1591.] ACcepi literas tuas, doctissime Savili, et cum literis ea, quae sunt pererudite notara, qua in nos, qua in Strabonem nostrum. Pro qua humanitare tua (sic enim accipio) ingratus sim, ni tibi grates gratissimas agam. Id quod iterum nunc ecce facio, scripris jam binis literis animo meo erga te gratissimo testando. [note: 1591] Nam si nescis, alteram proximo mercatu Epistolam ad te scripscram; sed quia suspicio est fecisse illam naufragium, et quidem in terra, atque adeo in ipsa, ut puto, urbe Francofurdo, (nam id mihi Sylburgius meus significavit) placuit [gap: Greek word(s)], quod ajunt, haec ad te exarare, partim, uti dixi, gratias agendi caustâ; partim etiam, ut te rogarem, significares mihi, ni grave est, ubi gentium degas, et quo deinceps meas literas mittere debeam, ut tuto ad te perferantur. Mihi enimin animo est: saepius per literas tecum agere, tecum loqui, tecum de illis ipsis disputare, ad quae tu me scripto illo tuo provocasti. Tu vide, ut mutuum facias. Me quidem eum semper reperies, qui et refellere sine pertinacia, et refelli sine iraeundia paratus sim. Vale, doctissime, idemque charissime Savili. Datum Genevae, a. d. VIII. Kalend. Septemb. CIC IC XCI.

EPISTOLA DCCCCLXXII. [note: +] VIRO Maximo, PHILIPPO CANAIO A FRAXINIS.

[note: 1591] MOrem ecce gero tibi, Vir [gap: Greek word(s)] ero enim bene et graviter impudens, quando et coepi semel, et tu ita vis. Quam igitur offers mihi tam prolixe, tam amice opem ad promovenda mea studia, admitto libens, et ambabus, quod ajunt, accipio. Dicerem gratias me tibi pro ista tua tanta liberalitate agere, nisi ea esset tuorum in me beneficiorum raagnitudo, ut hoc translatitium [gap: Greek word(s)] genus in exemplo tam raro usurpare esset pudor. Enimvero cum vere sancteque affirmare possim, nullius rei humanae cupiditate duci me, nisi [gap: Greek word(s)] (quae quidem unica cura dies noctesque cor meum sollicitat) quantum, obsecro, debeam tibi necesse est, cujus ope maxime illa subsidia meconfido habiturum, absque quibus vanus atque irritus omnis meus sit futurus labor? Ego siquidem, Vir maxime, qui reculas pene omnes meas in aliis omne genus libris absumsi, nunc cum ad istas linguas praestantissimas animum serio appuli, quo me verterem non habebam. [gap: Greek word(s)], ait Pindarus, [gap: Greek word(s)]. Tandem sic apud me constitui, vcl umis ille hac te aerumnâ liberabit, qui solus tibi hactenus variis procellis jactaro portus fuit, vel haec plane studia deserenda. Dubiravi diu diuque, fateor; atque adeo quod dubitaverim, culpam deprecor. Sic

[note: 1591] enim te judicare video. Ignosce igitur, et hoc habe a me novum gratiarum agendarum genus. Gaeterum quando tibi placet, ut ego tuâ liberalitate audenter utar, peto a te, ut loco eorum librorum, quorum Indicem nuper misi, Venetica Biblia Hebraea, cum Rabbinorum Gommentariis, si forte tolerabili pretio rcperiantur, mihi pares. Magnum, scio, onus hisce temporibus impono tibi, et tuâ liberalitate non utor, sed abutor. Ego vero accipi petitionem meam a te volo, quod sine magno tuo fiat incommodo. Mihi quidem illo libro carere durum est, qui praesertim non mediocres paucis in Chaldaica et Rabbinica lingua progressus fecerim, ulterius longe, si Deus coeptis annuat, perrecturus. Extat autem triplex illorum Bibliorura editio: ego illam optaverim, quae Aben Ezrae et Kimki Commentaria habet; nam quantum judico, ex omnibus Hebraeorum Doctoribus isti [gap: Greek word(s)]. Huic libro scilicet addideris comitem D. Kimki Michlel, et librum Schorasim, sive Radicum. Atque haec nunc satis: deinceps siquando Deus te tuis opibus pristinis iterum donaverit, audebo iterum fores tuas pulsare, et alio te ferire munere. Nunc de instituto hoc meo sic paucis accipe. Noli enim putare ita me in his studiis nunc versari, ut propterea de prioribus aliquid remiserim, cum et docendi munere laboriosissimo fungar assidue; et aliquid quotidie parem in eo genere literarum, in quo non sine laude visus sum tibi, Vir amicissime, operam posuisse. Quo ergo, inquies, novusi iste labor? Ego vero quid moliar, quo spectem, vix audeo dicere. Primum, quia vitae summa brevis spes vetat inchoare longas; deinde quia prudentis hominis non est, eam de se spem velle excitare, quam postea sit destituturus. Veruntamen, quod uni tibi dictum sit, fatebor, quod res est; non eo animo tantum studii ponerem in linguis his, ut Hebraeos Rabbinos intelligam; non est, inquam, id [gap: Greek word(s)] meum [gap: Greek word(s)] sed ut harum ope Arabicam intelligere queam; quâ usi sunt plerique summi Philosophi, quorum scripta in omni sapientiae parte praestantissima, linguae illius imperitiâ hodie vel ignorantur, vel nulla, certe parva cum utilitate leguntur. Igitur, quod Deus Opt. Max. bene vertat, constitui tantisper in Rabbinicis scriptis me exercere, donec facultas detur isthuc eundi. Isthuc enim ire mihi necesse est, si studium meum Arabicae linguae serio applicare velim. Multa enim in istis locis scio reperiri, quorum [note: 1591] hîc [gap: Greek word(s)] nomina sunt audita. Praeterea certum est omnino in tuos amplexus, Vir amantissime, venire priusquam tu exlegatus fias, aut hoc onere libereris, quod re in Germania tot jam annos tenet. Est et tertia ratio, quae me, ut isthuc cogitem, [gap: Greek word(s)] stimulat. Annus siquidem ille, ut vides, est elapsus, quem me hîc moraturum nostris Senatoribus receperam. Quare nunc tandem de meis tecum deliberem statuamque, plane, nisi desipio ego, necesse est. Et faciam, crede affirmanti, sero quidem, sed serio. Veniam, inquam, isthuc ad te, et oculorum meorum desiderium vel proximis nundinis, vel iis, quae proximas sequentur, explebo. Tantum ut te tuosque, et nos omnes servet Deus immortalis incolumes. Vale, Vir summe, et studiorum meorum Mecoenas unice. Genenvae, a. d. VI. Kalend. Septemb. CIC IC XCII.

EPISTOLA DCCCCLXXIII. [note: +] FRANCISCO JUNIO.

[note: 1593.] SCripsi nuper ad te, Vir maxime; eae: literae utrum reddirae tibi fuerint, an naufragium prius fecerint, nescio: certe siluisti tu post illa; quem equidem hac parte nolui imitari. Cum enim tam opposteunam facultatem essem nactus, non potui non haec pauca ad re exarare, quibus et constantiam in amore atque observantia tui mea restatam tibi facerem; et insuper rogarem te obnixissime, fidem tuam randem de illis ad Atticura Epistolis liberares. Nam quousque nos expectatione tanti muneris vexabis, cruciabis? Unus, alter, tertius, quartus jam agitur annus, cum te memini spem mihi ejus operis facere. Quid, quaeso, de te sumus commeriti, ut spem, quam excitaras, postca desereres? Est Sane mora lenocinium magnum: verum ego omnes artes mangonizandarum mercium procul a tuis moribus, a simplicitate et integritate vitae tuae [gap: Greek word(s)] Scio abesse. Veruntamen quid sit, quod [gap: Greek word(s)] debeamus, si hoc non sit, nescio. Etil suspicor culpam Typographi hîc esse nonnullam. Sed profecto ille, etsi lentus est et cunctator, tamen si tu urgeres, non ita flagitiosus esset, ut hanc invidiam sibi vellet conflare. Quare obsecro te, Vir doctissime, da nobis omnibus, qui harum literarum, qui tui nominis studiosi sumus, ut quam primum ille tuus foetus rollatur, et libero aere fruatur, qui tam diu tam inique in scriniis tuis et: pluteis latuit. Est et aliud, quod te rogem,

[note: 1593] Juni, vitorum optime: rumor enim hîc increbuit brevi isthuc venturum Josephum Scaligerum, gemmam illam literarum, mundi ocellum; apud quem plurimum te jure merito valiturum nullus dubito. Constitui igitur, si grave non est, te uti parario et interprete; mittamque ad te literas, si venisse illum intellexero; quas tu ornes verbis tuis velim. Interea verbis meis, si isthîc sit, plurimam illi salutem nuncies rogo. Peterem etiam a te, ut juvenem hunc qui istas tibi tradit, haberes commendatum, et amicitiâ tuâ digneris: sed qui sciam te audito patris ejus nomine, pro tua humanitate illum esse non dilecturum tantum, sed etiam utunum e tuis curaturum, verborum faciam compendium. Superest Deum supplex venerer, ut te nobis suaeque universae Ecclesiae salvum servet et incolumem [gap: Greek word(s)]. Vale. Genevae, a. d. VI. Kalend. Septemb. CIC IC XCIII.

EPISTOLA DCCCCLXXIV. [note: +] CHRISTOPHORO COLERO.

[note: 1593] LIteras tuas accepi, qua amoris, qua eruditionis notis refertissimas. Amo igitur te plurimum, laudo immensum, qui in amore mei sis ita constans, in cultu Monetae filiarum ita felix. Perge quo coepisti pede. Spondeo [gap: Greek word(s)] affuturam [gap: Greek word(s)] sponsam pluribus expetitam procis quam olim Penelopen aut Helenen; et tamen dici nequit, quam pauci procandi rectam viam nôrint. Alli aliquantulum provecti laborum pertaesi et impatientes [gap: Greek word(s)] desistunt ab incepto; alii [gap: Greek word(s)] et in ipso limine peccant, nec rectam ineunt viam, quibuscum eo agetur deterius, quo pergunt ulterius. Pauci, quos Jupiter aequus amavit, et initio rectum iter tenuerunt, et in eodem constanter haeserunt. Hos manet laus aeterna. Istorum vestigia insequere, mi Colere, neque te deterreat ab honestissimo proposito aut vulgi Judicium, quod has artes negligit; aut eorum etiam, qui malunt videri docti quam esse. Istos dico, qui majores illas Scientias tractant sine praesidio harum artium; quos tam facile nobis est cum ratione contemnere, quam ipsi nos sine ratione negligunt. Sed quid ego? Non enim institui [gap: Greek word(s)] ad te, verum amori meo tribues, qui pro te est sollicitus. Magnam enim de tuis studiis opinionem concirasti. Eam ne prodas vide. Sed certum est potius eam re superaturum; in quo omine desino. Vale, mi Colere, et [note: 1593] me ama. Genevae, a. d. V. Kalend. Septemb. CIC IC XCIII.

EPISTOLA DCCCCLXXV. [note: +] JOANNI SERRANO.

[note: 1594] EGo vero, Serrane praestantissime, nec tui oblitus sum; et me tibi non penitus animo excidisse, ex tuis literis libens lubensque cognovi. Ut secus putarem, et de constantia in amore mei tua dubitarem, fecerat vetus illud [gap: Greek word(s)] silentium tuum. Cum enim ego te et praesentem coluerim semper ut alterum, quod ipse ajebas, parentem, et absentem amare atque observare nunquam desiissem; factum tamen nescio quomodo, ut ipse hactenus in tuenda nostri memoria non respondere videreris. Nam qui non unis neque binis, sed plurimis literis te lacessissem, elicere tamen a tot annis vel brevissimam a te schedulam non potui. Quid quod ne salutatus quidem tuis verbis tarn longo tempore a quoquam fui? Et tamen saepe factum scio, ut tu interea huc literas dares. Hoc quomodo acciderit, nec scio, nec scire jam laboro. Habeo enim tandem literas a te, tui in me amoris obsides, et quasi pignora; quas velim persuasum habeas mihi fuisse multis nominibus jucundissimas et gratissimas. Quare si ita videtur, redeamus tandem, mi Serrane, in viam; et instirutam pridem amicitiam, sed casu nescio quo, quacunque caussa intermissam (non enim dicam inrerruptam) sideliter revocemus. Imitemur, quaeso te, amantes, quorum [gap: Greek word(s)] et friguscula vertuntur in amoris irritamenta, et fiunt [gap: Greek word(s)]. De me hoc tibi polliceor, si modo gratam tibi amicitiam et observantiam meam intellexero, nunquam futurum, ut firmitatem animi et constantiam in me desideres. Tu vicissim, ut me ames, si a te non postulavero, sed flagitavero; meo jure, vel te judice, fecero. Quem enim puerum amicitiâ tuâ dignatus es, cum cur aut contemnas virum, aut non digneris [gap: Greek word(s)], ratio non est. Accedit huc et studiorum communio; nam etsi ingenii et [gap: Greek word(s)] parum nobis tribuimus, tamen qui in studiis assiduis et de literis pro virili bene mereri cogitet, is mihi, cujus egregiae voluntati docti faveant, non indignus videtur. Amemus ergo inter nos, mi, Serrane; et usuram superioris temporis invicem exigamus. Platonem tuum esse a te recensitum et perpolitum, et publico et tuo nomine immensum gaudeo; teque hortor etiam

[note: 1594] atque etiam, ut quam primum editionem ejus matures; feceris rem omnibus et Platonis et tui nominis studiosis (in queis ego nomen profiteor meum) perquam gratam. Scimus nos tuum illud excellens ingenium ita tum fuisse distractum, quando in eo opere versabaris, ut magis miremur ea a te potuisse praestari; quam indignemur, sicubi forte in tanto praesertim opere lege humanae naturae cespitare contigerit. Quod igitur quasi sub incude tuum opus revocasti, et novam editionem in tantis illis procellis parasti, laudo vehementer; teque iterum rogo, ut non nisi re confectâ quiescas. Quod autem me ad societatem aliquam honestissimi laboris vocas; et jubes symbolam conferre, [gap: Greek word(s)] tu quidem concitas; sed quid et quantum sperare a me debeas, ipse videris. Equidem si placet tibi quae inter legendum, ut fit quandoque, observavi, ea ut tecum communicem, in me nulla mora est. Quod scribis, audisse te, me Psalmos [gap: Greek word(s)] sic enim loqueris; falsus es: nec scio unde ille vanus rumor. Memini adolescens ingenii exercendi caussa in eam palaestram aliquoties descendisse. Sed mihi non ea frontis duriries, ut post Serra num, Jamotium, et Florentem Christianum, in eo genere aleam tentare velim. Fecit hoc, si nescis, Portus Junior, et inde fortasse fabulae occasio nata. Verum ille fruatur sane suâ laude, quam nulius ei invideo. Et nôsti, credo, hominis vllitatem, ne quid asperius dicam. Nos in studiis, quibus adhuc vacavimus, sumus etiamnum [gap: Greek word(s)], quantum quidem per haec calamitosa tempora fieri potest. Habemus enim in manibus Suetonium, Polybium et Athenaeum; quos Auctores praestantissimos novâ luce illustrare conati sumus. Eos ordine, utspero, brevi edemus; et statim unum tibi cujusque exemplar mittemus. Strabonem, credo, nostrum vidisti. Edidimus et alia nonnulla, quae etsi rudia sunt, et vix bene inchoata, magnam tamen apud omnes variarum nationum doctos gratiam mihi pepererunt. Stephanum non vivere, etsi est in vita, omnibus bonis, mihi vero ante alios per est molestum. Nemo magis ab omni aevo [gap: Greek word(s)] vetus dictum, [gap: Greek word(s)] atque utinam puer tantum peccaret! levius et patientius ferremus. Nunc sed de eo homine nolo plura; quem ego nec amare satis, nec odisse possum. Paulus Stephanus, affinis meus, juvenis, ni pater impediret, magnae spei, amantissime et officiosissime [gap: Greek word(s)]. Typographiam isthîc te velle instituere [note: 1594.] laetor. Tantum moneo videas, quid agas, et cui tua committas. Epicharmus olim, [gap: Greek word(s)] id tibi dictum puta. Vale, Vir clarissime, et me ama. Genevae, a. d. IV. Kalend. Jun. CIC IC XCIV.

EPISTOLA DCCCCLXXVI. [note: +] EIDEM.

[note: 1594] IN Summis meis occupationibus, clarissime idemque charissime Serrane, non potui non haec ad te exarare, cum de oblata sacultate essem ab amico quodam factus certior. Scripsissem ante, et tuae mellitissimae Epistolae statim respondissem, si saltem triduo postquam rediit, eam mihi impurus ille, qui te voluit decipere, reddidisset. Sum sane in hoc genere admodum [gap: Greek word(s)], et qui moram aegre feram, tamen longius nihil mihi unquam fuit, quam ut tuas reciperem. Tantae mihi voluptati est, instaurata haec inter nos, et quasi denuo sancita amicitia. Igitur, ut [gap: Greek word(s)] tuis respondeam, iterum affirmo tibi, mi Serrane, factum saepius ut literas ad te darem; semel etiam, credo, per P. Waltonum tuum, imo nostrum. Hoc propterea nunc quoque repeto, ne tu me putes tam inhumanum fuisse, ut meo officio ante semper quam sim a te lacessitus, defuerim. [gap: Greek word(s)]. Ego me semper eum esse studui, qui ingenii, eruditionis, industriae laudibus facile cuivis cederem; constantiâ officii et [gap: Greek word(s)] curâ nemini concederem. De Platone, quando ita vis, age, mos geretur tibi; sic tamen, ut de tempore affirmare habeam nihil. Cupio enim non leviter defungi hoc amicitiae munere. Eam ad rem, quod tu non nescis, plusculum otii opus est; mihi praesertim, hamini fere semper occupato. Non enim te fugit quam inique agatur cum iis, qui in Academia ista docent; quos equidem mulos Marianos, non Professores soleo nuncupare. Accedunt et aliae occupationes, quae me, nescio quo modo, [gap: Greek word(s)] sibi vendicant; quae etsi literariae sunt, tamen id tempus hactenus mihi eripuerunt, quod huic negotio Platonico destinaram. Tu quoque, opinor, editionem tui operis non habes paratam; quod si existimarem, omnia postponerem, quo tuae voluntati satisfacerem. Habeo, ut memini nuper ad te scribere, in manibus quaedam; ea si semel extrusero, tuus ero [gap: Greek word(s)] Illorum editioni injecta est his

[note: 1594.] diebus mora brevis, dum Apologiam Apuleji magni illius Platonici, victus amicorum precibus recenseo, simul et publico Liber ille quâ elegantiâ sit scriptus, nôsti, omnium [gap: Greek word(s)] tu pater elegantiarum. Quam corrupte et vitiose in eo pleraque scriberentur, abunde, spero, arguent Notae, quas paucis horis diebus hisce canicularibus exaravi. Liber edetur aut hac aut proximâ hebdomade; ejusque statim, si occasio ulla se offerat, exemplar ad te unum, alterum ad charissimum hospitem olim meum Julianum, mittam; non quod illa putem admodum oculis vestris digna; sed, ut ille olim dixit, [gap: Greek word(s)] meliora, [gap: Greek word(s)], et graviora polliceri ausim; multa certe in multiplici genere literarum, meditamur et paramus; quae an aliquando lucem sint visura, [gap: Greek word(s)]. Sed de me nimis multa. Redeo ad te, Vir praestantissime; quem ego, etsi [gap: Greek word(s)], hortari non dubitabo, ut quae in hoc otio negotioso scripsisti, ea cum studiosis bonarum artium et scientiarum communicare velis. Nam illi Commentarii de collatione Platonicae et Aristotelicae doctrinae, quos seorsim editurus eras, quando prodibunt? Quid Psalmorum feliciter inchoatum opus? Quid alia multa, quae parata te habere fama est, et fama, ut puto, vera? Vide igitur, ut expectatione diutius homines [gap: Greek word(s)] non torqueas. Vale, Vir amicissime, et me ama. Genevae, a. d. X. Kalend. Aug. CIC IC XCIV. raptim, quod velim boni consulas.

EPISTOLA DCCCCLXXVII. [note: +] MELCHIORI JUNIO, ACADEMIAE ARGENTINENSIS RECTORI MAGNIFICO.

[note: 1594] ET literae tuae, quas mihi honestissimus filius tuus reddidit, fuerunt pergratae, Vir clarissime, et ejus adventus ad nos longe gratissimus. Spero enim fore eam rem cum illi utilem, tum tibi in posterum non poenitendam. Mihi certe jucundissimum est, quod aliqua testandi in te amoris mei occasio se offerat. Cupio enim, ita me Deus amet, gratum in te meum animum aliquâ re tibi testatum facere. Itaque sic velim statuas, tibique persuadeas, quicquid filii tui caussâ potero, sive in studiorum ratione, sive ulla alia in re, et me et omnia fore illi semper parata. Dixi equidem hoc illi non semel, et voluntatem erga ipsum propensam declaravi; sed velim tu quoque [note: 1594.] illi ita praecipias, ut si ullâ re opus habeat, me meisque utatur. Egi et cum Lectio nostro, ut quia illum fore ejus auditorem putavi, patere suam ipsi domum vellet, et amore suo complecti; qui mihi pro sua humanitare et merito. tuo, omnia prolixe est pollicitus. Itaque non dubito, si modo ipse sibi non desit, quin futura ipsi sit promovendorum isto loco eorum studiorum, quae tuâ voluntate, tuo felicissimo ductu ingressus est, non mediocris facultas. Habitat is nunc apud amicum et vicinum meum, virum pium, modestum, et doctum. De itinere Gallico tecum sentio; nullo enim modo permittendum, ut tanto periculo se committat. Quia tamen rumor est, Regem Galliarum Lugdunum brevi venturum, et multos e nostris de profectione ad eam urbem cogitare video; auctor tibi sum, serio vetes ne quid tale in animum inducat. Hoc moneo, quia narrabat mihi nuper Lectius, se ex ejus sermonibus nescio quid tale consilii olfecisse. Sed non dubito filium tuum sapientium et amicorum virorum consiliis potius obtemperaturum. Nihil tamen, ut puto, peccaveris, si tuam quoque auctoritatem amicorum fidelibus monitis adjunxeris. Adolescens ille nostras, de quo nuper scripseram, Heidelbergae adhuc est; et quantum video, futurus est menses aliquot. Itaque in eo parum aut nihil spei est relictum. Si quid aliud se offerat, quod putem convenire, faciam te statim certiorem. Vale, et me ama. Genevae, pridie Non. August. CIC IC XCIV.

EPISTOLA DCCCCLXXVIII. [note: +] CHRISTOPHORO COLERO.

[note: 1594] MAgnam mihi solicitudinem, mi Colere, nuperae literae tuae attulerant, quâ parte clarissimum Gothofredum, virum mihi longe gratissimum, tantum temporis domo abesse [gap: Greek word(s)] ajebant. Verum omni mox metu liberatus sum, postquam intellexi salvum eum et incolumem Lutetiam pervenisse. Id autem didici ex literis Durantii, ipsius affinis, ad matrem suam, quae hîc habitat. Is ad eam scribens, de optimo illo amico nostro mentionem fecit, et Parisiis ipsum esse nuntiavit. Quod ego nunc tibi scribo, ut si adhuc ejus uxor, matrona lectissima, et tali conjuge dignissima, de eo incerta sit, eam meis verbis jubeas esse securam: simul illi salutem a me et uxore nunciabis officiosissimam. Venio nunc

[note: 1594] ad te, quem ego vehementer gaudeo in studiis nostris totum esse. Declarant instituta a te opera, de quibus partim ex tuis literis rescivi, partim ex proximis Catalogis Nundinarum Francofurdiensium. A te de Sidonio, quem recensere paras, factus sum certior: ex illis Indicibus cognovi de Terentio a te vel edito, vel brevi edendo. Mirum vero cur tu me id celaveris. De Sidonio, probo etiam atque etiam. Sed si meo uteris consilio, vide ne leviter eâ curâ defungaris. Nolim enim te caduca et parum firma tuae existimationis ponere fundamenta. Non autem nescis, multum in eo positum, ut primus ad famam aditus doctis gratus sit et probatus. Erit autem, si istorum [gap: Greek word(s)] temeritatem non imiteris, qui quicquid in buccam venit, quod ajunt, id temere effutiunt. Apage istos homines in perniciem potius quam in salutem literarum natos. Ego Colerum meum ad majora natum scio; nisi ipse tibi defueris, et tuum tibi ingenium discinxeris. Feres vero me, opinor, ita tecum loquentem amice et [gap: Greek word(s)] si nihil de tuis studiis deque tuo ingenio supra vulgus expectarem, quid ageres susque deque haberem. De locis Sidonii, quibus de me consulis, sententiam meam, cum plus otii erit, ad te perscribam. Nunc in editione Apologiae Apuleji, quam hisce diebus ex occasione recensui, sum occupatissimus. Paucas horas, mi Colere, ei negotio impendi; sed, ut spero, quas non male posui; vere enim nova erit, quam dabo, editionem. Mittam ad te unum exemplar, si fieri poterit. Tu interea vale, et me ama. Genevae, pridie Non. August. CIC IC XCIV.

EPISTOLA DCCCCLXXIX. [note: +] JANO GRUTERO.

[note: 1594] SEra gratulatio, inquit ille, reprehendi non solet. Tu ne seram meam gratiarum actionem male interpreteris, pro nostra sancta amicitia peto etiam atque etiam. Misisti nuper ad me Animadversiones tuas in Senecam, quo munere nihil mihi jucundius, nihil optatius potuit evenire. Amo enim illum Scriptorem mirum in modum: amo te mirum quantum: illi esse tuâ operâ consustum et benefactum gaudeo plurimum: te adoream ex hac dura mehercle provincia reportasse, duplici nomine laetor. Nam et factus ita sum, ut etiam ignotorum gloriae, qui de literis merentur bene, faveam semper ex animo. Et tu is es, mi Grutere, [note: 1594] quem ego honore auctum quam maxime cupio. Accedat nunc et ambitiunculae nonnullae confessio; non enim negaverim tam honestam et amicam nostri nominis mentionem per mihi fuisse gratam. Unum defuit ad summam voluptatem in lectione tui libri; quod cujusmodi, vel tacentibus nobis, facile intelliges. Non enim te fugit quam arctâ necessitudine sit mihi is junctus, quem toties a te perstrictum, non possum non dolere. Mi Grutere, crede homini non fallaci, si hominem nôffes et illius mores, ne nunc quidem non posses non amare:

In Suetonii editione lentum me esse dices, opinor; sed qui nuper admodum Codices Manuscriptos nactus sim, et alterius spem conceperim, quem nondum habere potui, non ero unquam tam temerarius, ut illa praesidia negligam. Interea peto a te, siquid habes quo meam editionem juvari posse censeas, id mittas: senties gratum [gap: Greek word(s)]. Mitto ad te foetum plane [gap: Greek word(s)], quem Canteri fratres et aliquot alii amici a me his diebus extorserunt; Apologiam Apuleji, brevi tempore, sed hercle cum cura recognitum, et plane, quid dissimulem apud te, novam. Tu nosce simul, et ignosce, et super omnia me ama, qui te [gap: Greek word(s)]. Genevae, a. d. XIV. Kalend. Septemb. CIC IC XCIV.

EPISTOLA DCCCCLXXX. [note: +] DAVIDI HOESCHELIO.

[note: 1594] MAgnâ me voluptate literae tuae affecerunt, Hoescheli eruditissime; qui enim ita hactenus in literis sim versatus ut vere doctis, vere eruditis me et mea probare unicum votum haberem; quoties testimoniis eorum ornari me video, qui tales revera sunt, non possum non plurimum gaudere. In his te esse, nôrunt et praedicant omnes, qui nostra studia amant aut nôrunt. Et vero quae a te profecta sunt, satis certum ac magnum eruditionis tuae testimonium praebent. Eorum quaedam vidimus nos quoque, etsi in eo terrarum angulo positi, ubi scripta ejus generis non facile reperiuntur: quaedam nullâ diligentiâ consequi adhuc possumus; quo gratior mihi fuit liber a te muneri missus, [gap: Greek word(s)]. Perge vero, mi Hoescheli, hac tuâ industriâ, sagacitate, et diligentiâ

[note: 1594] bene de literis mereri. Mittimus ad te [gap: Greek word(s)], lucubratiunculam quandam nostram, quam hisce diebus, [gap: Greek word(s)], confecimus. Vale, Vir amicissime, et nos ama. Genevae, a. d. XIII. Kalend. Septemb, CIC IC XCIV.

EPISTOLA DCCCCLXXXI. [note: +] LAMBERTO CANTERO, Theodori FILIO,

[note: 1594] STo ecce promissis, Cantere charissime; tu ut stes tuis, vide. Nam. quod Basileâ non scripseris, facile. excuso. Saris fuir, quod nostrati negotium dedisti, significaret nobis de vestro felice adventu in eam urbem; quod et factum est ab eo fideliter, nosque tali nuntio beavit. Nihil enim mihi aut uxori meae queat accidere jucundius, quam si de felici Statu vestro saepe certiores fiamus: ita nos cepit virtus tua et fratris tui. Deus Opt. Max. vos in patriam salvos sistat et incolumes. Ecquid autem te oblectavit illa ad Meretrices optimi Principis oratio? Hoc malim quam ut ipsae. Obsecro, si copia, fac nos quoque tanti boni participes. Apulejum tarde absolvimus, hoc est; octo post discessum tuum diebus. Exemplar unum a Commelino accipies tibi, fratri alterum, tertium patri; quem meo nomine amantissime et officiosissime salutes velim. Memineris, quaeso te, mi Cantere, quâ occasione suscepta est haec a me opella, et patrocinium tuum mihi para apud parentem, Scaligerum, et omnes doctos. Hoc gratius nihil mihi facere potes. Dominus Wotton promisit mihi, se exemplar. Scaligero curaturum, ut compingatur commode. Commelinus solvet quantum oportebit. Si ille fucrit, quod vereor, impeditus, tuam fidem appello; sed iisdem legibus. Nam sive in hoc negotio, sive in emendis mihi libris quicquam fucrit impendendum, meâ id pecuniâ fieri volo, alioqui testor nostram amicitiam ingratum fore quicquid feceritis. Vale, Cantere charissime. Genevae, a. d. XIII. Kalend. Septemb. CIC IC XCIV.

EPISTOLA DCCCCLXXXII [note: +] CLAUDIO PUTEANO.

[note: 1594] EGit mecum per literas, Vir praestantissime, Jacobus Bongarsius, ut Plinii aliorumque Panegyricos libros a secunda editione Viennensi studiose [note: 1594] collatos, mihique olim traditos, tibi mitterem; habere enim te paratam eorum librorum editionem, esseque imbi, ut eas quam primum publicares. Laetatus sum vehementer datam mihi hac occasione facultatem te appellandi salutandique; quod cum avidissime pridem optarem, tamen, quae mea est [gap: Greek word(s)] et subrusticus pudor, distuli hactenus. Verebar enim ne parum prudenter fecisse viderer, si homo incognitus absque gravi aliqua caussa ad te accessissem. Nunc quia opportunitas se tam bona obtulit, veterem amicum meum Bullionem oravi, ut cum eo libro, quem petis, has a me tibi perferret; quas velim ira accipias, ut mei in te animi summaeque observantia quasi obsidem illas esse et pignus, tibi persuadeas. Ut enim ignis semper ille quidem splendet, et reddit, sicut Poeta ait, [gap: Greek word(s)], sed noctu tamen fulget lucidissime; ita singularis tua virtus atque eruditio, non poterant illae quidem, vel si felicissima illa ingenia vigerent, quibus paulo ante omnes gentes Gallia nostra provocabat, latere; eximie tamen nunc cum Musas et genus omne honestarum artium nox atra premit, [gap: Greek word(s)], teque reddunt conspicuum. Jam eo res rediit, ut quo minus Gallia noltra [gap: Greek word(s)] dici queat stet per paucissimos; in queis tu, Puteane praestantissime, omnium consensu, qui te propius nôrunt, cum quovis certare de primo loco potes. Quamobrem etsi nihil esset aliud, quod tibi me adjungeret, tamen propter tuum summum in literas amorem, excellentemque optimarum artium cognitionem, non poteram te non venerari plurimum et amare. Nunc ad hanc quasi publieam causam accessit privata quoque alia, quam plurimum apud me valuisse dissimulare nequeo. Intellexi enim cum ex sermonibus nonnullorum, tum ex quorundam literis, te de nostris studiis perquam honeste opinari, et ut ille ait, nostras esse aliquid putare nugas: quod tuum judicium etsi scio ab humanitate potius tua quam merito meo proficisci, me tamen non mediocriter oblectat. Non enim parum me profecisse puto, quod mihi tanti viri vel censurâ probari, vel amicitiâ decorari contingat. Utrumque ego a te, Vir clarissime, obnixe peto; nam et proficere te doctore, si tibi tandem abs re tua fuerit otii, ut nostras affanias aliquando in manus sumas, vehementer opro; et amari a te sic cupio, ut si tu in album tuorum me reciperes, immortali beneficio a te me fuisse affectum sim putaturus.

[note: 1594] Vale, Vir praestantissime. Genevae, a. d. XIII. Kalend. Septemb. CIC IC XCIV.

EPISTOLA DCCCCLXXXIII. THEODORO CANTERO.

[note: 1594] DUodecimus hic dies est, Cantere praestantissime, cum a nobis discessere optimi eruditissimique adolescentes, filii tui; quorum adventum, etsi scio fore tibi jucundissimum, pene tamen dixerim, non majore gaudio eos te recepturum, quam fuit nobis molestus istorum a nobis discessus: ita nos cepit mitissima et probissima indoles, quae in utroque eorum expressa patet. Venerant illi quidem vel ob privatam amicitiam, quae inter nos est, vel ob merita parentis et patrui in Rempublicam literariam gratissimi. Sed ita a nobis discesserunt, ut etiam propter ipsos totum genus plurimum essem amaturus, si nullae inter nos causae intercederent. Deus faxit, rai Cantere, ut illi te, et tu illis diu multumque fruamini. Accipies autem ab iis Apuleji Apologiam, nuper a me recensitam et simul editam; in quo sive aliquid praestitum est a nobis, sive accidit secus, non alium apud te neque laudatorem, neque detrectatorem allegabo quam Lambertum tuum; qui unus maxime nobis auctor fuit et impulsor hujus audaciae. Novit ille optime, quam nihil ante cogitarem, quam sum ejus hortatu compulsus ad hanc editionem ex tempore moliendam. Jure igitur a te peto, ut cuicuimodi sit hoc munus, editori illius faveas; sic tamen, ut tuum mihi amice judicium impertias. Nam in literis Latinis, ut scis, hic noster quasi rudimentum est, cum hactenus non nisi in Graecis quicquam ausi simus. Si me amas, tuam mihi sententiam eâ [gap: Greek word(s)], quam pro nostra amicitia a te exigo, proxime scribes. De reliquis, quae brevi, ut spero, sumus edituri, quia omnia filiis tuis nota sunt, nihil dicam. Vale, Vir amicissime, et me ama, qui te [gap: Greek word(s)] Genevae, a. d. X. Kalend. Septemb. CIC IC XCIV.

EPISTOLA DCCCCLXXXIV. [note: +] MELCHIORI JUNIO.

[note: 1594] QUi tibi has literas reddit, Vir clarissime, nobilis Anglus est, juvenis omnibus virtutibus ornatissimus. Is multos jam annos peregre versatur, ut tandem domum revertens vere possit [note: 1594.] elogium Ulyssis referre, [gap: Greek word(s)] Qiacunque igitur venit, prima illi semper cura conveniendi viros, a quorum [gap: Greek word(s)] et melior et doctior possit discedere. Eum esse te, qui in talium virorum albo inter primos censeare, mi Juni, et scit ipse, et nemo non novit: ut mirum non sit, optare illum tuum colloquium, atque adeo amicitiam tuam: [gap: Greek word(s)], scis ipse, [gap: Greek word(s)]. Si igitur ipsum voti compotem feceris, et eâ humanitate exceperis, quam in te omnes dilaudant, et me et ipsum magno tibi beneficio obstrinxeris. Vale. Genevae, a. d. X. Kalend. Septemb. CIC IC XCIV.

De filio tuo mihi percharo nihil scribo, quia ante pauculos dies tuis fuse respondi, et de eo, quae videbantur, pluribus scripsi. Iterum vale, et me ama.

EPISTOLA DCCCCLXXXV. [note: +] *** WERKHOVIO.

[note: 1594] SAlve a me, Werkhovi dulcissime; salve ab uxore mea, imo et a liberis nostris, iterum atque iterum, vel millesimum potius salve. Magnâ nos hisce diebus laetitiâ affecit nostras ille, qui redux, de vestro omnium Basileam adventu certiores nos fecit. Deum veneror, sit tibi tuisque amicissimis sodalibus totum, quod reliquum est iter, tam laetum et faustum quam principia fuêre. Nos Dei gratiâ valemus hîc omnes, et tui memoriam suavissimam servamus, servabimus:

Certe quidem, mi Werkhovi, dum spiritus hos reget artus, vigebit apud me uxoremque meam amor tui, et recens semper tuarum virtutum, vestraeque omnium lenitatis, mansuetudinis, et probitatis recordatio. Tu ut nos amare pergas, pluribus non petam a te; persuasum enim habeo altius radices egisse semel susceptum nostri amorem, quam ut ullâ vel temporum vel locorum intercapedine possit labefactari. Cum igitur hoc a te pluribus non petam, tum quid aliud ad te scribam non habeo, caetera enim ex Canteri literis intelligis. Vale, charissime Werkhovi. Raptim. Genevae, a. d. X. Kalend. Septemb. CIC IC XCIV.

EPISTOLA DCCCCLXXXVI. [note: +] HIERONYMO COMMELINO.

[note: 1594] ECquid fidem meam culpabis, an laudabis, Vir amicissime? Nam utriusque ficultatem et occasionem satis idoneam a me tibi praebitam existimo. Non praestiti, quae eram pollicitus; praestiti, quae non eram. Tu illud excuses, hoc factum probes velim. In Epistolas ad Atticum ne quid adhuc ederem, haec causa fuit, quam tibi saepe afferre memini, quoties de ea re sermo inter nos esset, non enim poteram mea parare ullo modo, quin prius [gap: Greek word(s)] clarissimi Junii vidissem. Hoc apud me semper fixum fuit. Nunc postquam vidi, jubeo te esse, siquid nostra curas, securum, et brevi tempore, quae habeo, expectare. Non sane nulla eruditissimus ille vir spicilegia mihi reliquit. sed de nostris alias. Ubi autem, inquies, Notae in Declamationes? Mi Commeline, obsecro te, sit tibi persuasum, nihil factum propius quam ut illae ederentur; sed dum cupio non solas eas prodire, nec solae nec comicatae prodierunt. Volui Dionysii Halicarnassei quaedam ejusdem argumenti a me primum versa adjicere; item Graecas aliquot Declamationes prorsus similis argumenti. Haec dum paro, dum molior, victus amicorum precibus omnem ingenii aciem alio transferre cogor. Impulsus enim sum, ut Apologiam Apuleji librum disertissimum, et pessime ante nos a sciolis acceptum, recenserem simul et publicarem. Eum librum tibi tuisque impenlis edi volui; in quo siquid peccavi, tuque factum improbes, spero Stoerum, cujus fideli operâ usus sum, in suas rationes facile hunc librum transtaturum; qui me rogavit non semel, ut qui de tua voluntate certior non essem, paterer Suo nomine illud ederet: respondi, te nisi mutaveris sententiam, quidquid essem editurus, facile pro tuo esse agniturum. Nunc tuum est cum Stoero rem pro utilitate tua transigere; et simul quid deinceps a me fieri velis tali casu significes. Ego tuum nomen, ut gratiosum apud omnes nostrarum literarum amantes cuivis alii praetulero. Idque ego quanti faciam, brevi (crede affirmanti) testatum apud omnes faciam. [gap: Greek word(s)]. De Athenaeo scripsi nuper ad te non unis, sed pluribus literis, quas puto omnes te accepisse; cupio quidem certe, eo nunc brevior ero. Tantum dicam, nisi operâ Pauli Srephani hac in re utaris, fore ejus perdifficilem [note: 1594] editionem, apud nos enim, qui i cornendo juvare quear, hodic, quod sciam, nemo praeter illum est. Tremuleus, quicum locutus eras, Lausannam abiit. Gualterus, qui solus supererat, pistrino addictus primam Gymnasii nostri classem regit. Alium praeterea neminem novi, cujus eruditionem tanti aestimem. Superest igitur, siquid facturi hîc sumus, Pauli Stephani operâ utamur. Ejus industriam et eruditionem spondeo posse satisfacere hac in re nobis. Heliodorum habes paratum; quin tu illum nobis mittis, ut tandem fidem tuam liberes? Hoc mihi gratius facere nihil potes. Habes et alia quaedam, quae, nisi fallor, haud incommode hîc possunt edi. Ego operam meam tibi offero, et amicitiae nostrae debitum, et publicae literarum utilitati. Poteris, si videtur tibi, Stoero aut alii cujuscunque amico tuo negotium dare, ut cum eodem Stoero agat. Ave, Vir amicissime, et vale. Genevae, a. d. IX. Kalend. Septemb. CIC IC XCIV.

Uxor te plurimum salvere jubet. Ego et illa fratrem tuum longâ salute impertimur.

Epistola DCCCCLXXXVII. [note: +] MARQUARDO FREHERO

[note: 1594] HOdie iter instituit ad vos Anglus quidam nobilis, cui literas ad te dedi, Frehere amicissime. Vix ille domo exierat, cum venit ad me amicus quidam meus, vir honestus et probus, cui negotium est cum nobili quodam vestrate: rogat, si quid isthîc graciâ possim, se velim ire adjutum. Ira mihi da, ta set tui iterum compellandi occasio; quippe unus tu in istis locis es, qui meâ causâ plurimum potes, cum plurimum velis. Quamobrem rogo te etiam atque etiam, Vir amicissime, siquid vel re, vel consilio juvare eum potes, qui has literas tibi reddet, tuum illi amorem in me testatum facias. Res, qua de agitur, haec elf: Nobilis quidam adolescens vestras, cum apud nos esset, pecuniam saepius ab illo mercatore, cujus hic est institor, accepit; quidquid datum fuerat; bonâ fide semper isthîc persolutum est, exceptâ summâ, quae postremo illi tradita: centum aureorum illa fuit; quos nobilis ille juvenis sancte juravit discedens, Se simul ad patrem redisset, curaturum, ut refunderentur. Mercator et [gap: Greek word(s)], et ipsius adolescentis, nobilis praesertim, fidem Secucus, non gravate abeundi facultatem

[note: 1594] darent. Post illa nihil quicquam trimestri de eo nomine auditum est. Coegit haec illius mora nostratem mercatorem suum hunc institorem isthuc mittere, cui si tu consilii, quo abundas, copiam feceris, et rationem aliquam indicaveris, quâ possit ejus herus ad suum pervenire, immortali beneficio nie tibi devinxeris. Vale. Genevae, a. d. IX. Kalend. Septemb. CIC IC XCIV.

EPISTOLA DCCCCLXXXVIII. [note: +] FRANCISCO NANSIO.

[note: 1594] PLane enim ingratus sim, Vir doctissime, si te ne non plurimum amem, qui tot elogiis nuper me publice ornasti. Ego vero te, mi Nansi, amo vel deamo potius, et quod me amore tuo complectaris, tanti aestimo, ut recordatione tui in me animi laetari plurimum atque adeo triumphare soleam. Cur enim ego dissimulem, quantopere afficior tuo et tui similium virorum testimonio? Laudari, ait ille, a laudato viro, [gap: Greek word(s)] mihi certe; neque illorum [gap: Greek word(s)] probatur, qui ut esse aliquid videantur, et famae et inanis cujusdam gloriolae in literis operam ponunt; illorum item, qui ut fungi aut lapides [gap: Greek word(s)] nullâ bonorum et clarorum virorum commendatione moventur, securi quid reliqui mortales de se judicent. Quod si qui hodie sunt alicujus nominis viri, quibus me et mea probari laborem, nedum optem, tu profecto, Vir praestantissime, inter primos es; cujus admirandam in iis literis diligentiam et peritiam, in quibus nos quoque aliquid posse videmur, testantur cum alia, tum Narnus tuus. Eum Poetam nos tanti semper fecimus, ut nihil admodum illi praeter [gap: Greek word(s)] deesse crederemus, quo minus vel ipsum principem et fontem ingeniorum posset provocare. Magno igitur nos affecisti beneficio, cum in tanto Poeta illustrando operam posuisti Perge, obsecro te, Vir magne, de literis, et nobis, carum cultoribus, ita mereri. Nos quoque molimur in eo genere aliquid: sed omnibus fere praesidiis praeter ingenioli vires destituti; non scriptos manu libros, non editos saepe, quibus opus sit, ad manum habemus. Quid ergo mirum, si nihil tale a nobis exeat, qualia vos isthîc deliciae Musarum, multa quotidie editis? Adde quod otio adeo non abundamus, ut propemodum quid otium sit nescimus. Sed de nobis nimis multa. Hoc tamen te scire volui, ut [gap: Greek word(s)] illud, quod ad [note: 1594] te mitto, aequo adversum ros animo legas, et culpas nostras amice excuses. Vale. Genevae, a. d. V. Kalend. Septemb. CIC IC XCIV.

EPISTOLA DCCCCLXXXIX. Viro Maximo, [note: +] PHILIPPO CANAIO A FRAXINIS.

[note: 1594] POstquam eas literas a te accepi, quas mihi a te Querceranus reddidit, in magna semper expectatione fui tui Lugdunum adventûs. Ita enim scribebas, te post mensem et dies aliquot illac transiturum, ut in Occitaniam venires, Regis mandatu Praesidis munia functurus. Quod etsi mihi aliisque mirum videbatur, te tam procul a laribus tuis, post tam longam [gap: Greek word(s)], quasi per speciem a nobis relegari; tamen quiae tibi, otii amantissimo et honoribus maximis perfuncto, id non videbatur esse [gap: Greek word(s)], gaudebam, laetusque eum diem expectabam, quo tu illuc advenires. Sperabam enim, si fieri ullâ ratione posset, hac occasione me usurum, ut te viderem, et una tecum Valentiam usque pergerem. Pridem enim mihi visendae matris necessitas incumbit; nex que aliud fere est, quod me impedierit per hosce proxime elapsos menses quam tui expectatio; cupio enim, Vir amicissime, cupio cupidissime, si tu in illa venturus es, eodem itinere te invisere, et quod ajunt, de una fidelia duos parietes dealbare. Habes caussam mei tam diuturni silentii, nam post Quercetani reditum nihil literarum ad te dedi, cum interea tamen dies noctesque de te cogitandi, tuaque in me merita praedicandi finem modumve nullum faciam. Sim enim bipedum ingratissimus, si ulla dies ullumve locorum intervallum illorum memoriam apud me imminuerit. Viget vero vigebitque aeternum (certe quidem [gap: Greek word(s)]) suavissima, Semperque recens amicitiae tuae et maximorum fructuum, quos inde percepi, recordatio. Quo magis ardeo videndi tui cupiditate. Quis enim scit an non ea mox tempora sint consecutura, ut ejus rei facultas nulla unquam posthac sit nobis futura? Certe quidem, ut res sunt, quid metuamus in promptu est: quid speremus, vident fortasse alii, ego nihil video. Sed Deus Opt. Max. [gap: Greek word(s)], cui Curae [gap: Greek word(s)]. Studia nostra hîc non frigent; docemus ut prius, legimus, scribimus novi semper aliguid. Superioribus mensibus per occasionem libellum emisimus, cujus exemplum a me tibi offeret cum

[note: 1594] literis, amantissimus mihi vir et eruditissimus Dominus de Bullion. In Suetonio haeremus adhuc. Sperabam brevibus Notis posse eum confici; ecce jam surgit magna Commentarii moles; nec dum finis tamen. Actum nos egisse, nemo erit tam invidus aut improbus calumniator, qui dictitare ausit; eo sane diligentiores fuimus: quia et merebatur Auctoris praestantia, et cum tuo nomini id operis consecrare destinaremus, eavendum etiam atque etiam fuit, ne in eo contexendo omissiores fuisse videremur, quam tu olim in bene merendo de nobis. Gratum id tibi fore animi mei plane tibi devoti testimonium, in spe magna sum. Alia quae molimur, multa sunt: sed, quod te non fugit, tempore ad ea promovenda, quae rudius scripsimus, opus est, id siquidem Deus Opt. Max. dederit: sin minus, erit alius, vel alii potius feliciori sidere nati, qui ea perficiant, quae nos volebamus. Uxor Dei beneficio valet, valent liberi, quorum jam numerus nobis grandis est, in primis [gap: Greek word(s)] tua, quae suis leporibus plerasque mihi curas detergere nunc solet, magno postmodum sollicitudinum onere nos pressura. Sed aderit, spero, [gap: Greek word(s)] quem veneramur supplices ego uxorque, ut te cum nobilissima conjuge et [gap: Greek word(s)] liberis eustodire salvos velit atque incolumes. Vale. Genevae, a. d. VI. Kalend. Octob. CIC IC XCIV.

EPISTOLA DCCCCXC. [note: +] RICHARDO THOMSONI.

[note: 1594] SI quid unquam mihi ex animi sententia evenisse memini, charissime Thomson, ille certe felix mihi dies illuxit, quo amicitiae foedus tecum pepigi. Ita mihi in dies crescit amor tui et desiderium. Illos autem non possum faustos appellare dies, quibus te interprete amicitia mihi contracta cum Polono illo infelicissimo mortalium; et, quod invitus dico, cum Anglo illo, quem tu in meas aedes introduxisti. Magno enim nunc mihi amicitia illius constat. Ne te moror pluribus, discessurus ex his locis vir optimus et eruditissimus, quia pecuniam diu frustra expectaverat, egit mecum ut pro se fidejuberem: feci libens: quaeris pro qua summa? Ad ducentos triginta aureos et amplius; cum praeter haec debeat ille mihi aureos tres et triginta. Sic inter nos convenerat, ut ille Francofurti solveret, et quod mihi, et quod alii debebatur. Nihil eorum factum est. Nunc illud scilicet superest, ut posteaquam spopondi stulte, [note: 1594.] poenas stultitiae luam, et pro amico tantam summam solvam. Scis tu, mi Thomson, quo loco sint res nostrae; quam difficile sit, vel potius mihi [gap: Greek word(s)] talem summam praestare. At amicos habes, inquies. Sane habeo, sed qui possit juvare me hac in re, ne unum quidem habeo. In uno Wottone spes est omnis; is sit mihi Telephus oportet: vulnus fecit, vulnus factum sanet necesse est. Eâ fine ad ipsum scripsi literas, quas his adjunxi. Te oro, ô animae dimidium meae, te obtestor per nostram amicitiam, cures literas deferendas, hominem inquiras, inventum horteris ad officium: denique non prius quam re confectâ conquiescas. Mi Thomson, agitur existimatio mea, agitur de studiis, quae mihi vita ipsa sunt chariora. Et tu aliam occasionem expectabis navandae mihi operae, quam amicitiae jure debes? Non facies, novi fidem, novi pietatem tuam. Fac ergo opus appareat, et quam primum scribe ad me quid egeris, quid speres, quid Wotto agat. Ego illum non accuso, tamen per illum in aerumnarum pelagus incidi, nisi sedulo omnia egerit, ut me his malis eripiat, [gap: Greek word(s)]. Sed faciet, spero, quod virum bonum decet. Irerum atque iterum me et mea tibi commendo. Uxor liberique mei suavissimam tui memoriam servant, idem facit et soror aliique amici. Vale, corculum meum. Genevae, raptim in summis solicitudinibus, a. d. V. Id. Octob. CIC IC XCIV. Deus te server, mi Thomson.

EPISTOLA DCCCCXCL. [note: +] HENRICO WOTTONIO.

[note: 1594] AERumnarum pelagus nuperae Francofurdinenses nundinae mihi tibique, sed magis mihi pepererunt, charissime Wotto. Fidem tuam non accuso; nec dubito implesse te partes boni viri et amici: tamen quod res est dico, nisi [gap: Greek word(s)] adsit, amicum tuum funditus evertisti. Et res, inquam, meae, et studia in acie novaculae nuncstant. Omnino ita est, nunquam scivi quid esset versari in periculo existimationis, ad hunc usque diem; nunc didici. O durum rudimentum! Res isto loco sunt. Posteaquam renunciatum est Francofurti nihil esse solutum, fremere hîc omnes, et me appellare. Apud Philibertum Imbert facile rem composui, quia major ducentis Germanis florenis summa mihi debebatur, quae casu in ejus manibus erat. Sed scit Dominus Deus, scis et tu quam non sit mihi

[note: 1594.] facultas pro alio solvendi summam, praesertim adeo grandem. Ira cum illo actum. Supersunt aurei illi sex supra centum, pro quibus spopondit vir nobilis a Burgo. Is erat discessurus post quatriduum, et ante illud tempus eam summam a me sibi numerari postulabat. Nunc cum maxime in agone versamur, exigi quidem a me nihil potest: neque enim ita res meae ferunt. A Michaele vero minus quam nihil. Ita superbum, [gap: Greek word(s)] est id genus hominum. Cum coepi de hac re illum appellare, pene convitio sum exceptus. Et sane illa tua promissio nihil nos juvar. Mihi crede, vix sum apud me prae magnitudine moeroris, curarum, et sollicitudinis; et nihil tamen perficio. Nec tandem quis futurus eventus scio. Superest is, a quo equum emisti, is nondum me appellavit: sed habeo pro certo, illum paucis diebus quoque plurimum mihi negotii exhibiturum. Vides, charissime Wotto, quem in locum sim conjectus: iterum dico, nunc incipio discere quid sit dolore premi. Tuae nunc, tuae sunt partes; per ego te nostram amicitiam, per tuam fidem, per ipsum Dei nomen oro, obsecro, obtestor libera me ex his angustiis: fac appareat quanti tuam existimationem facias; quanti nostrum nomen, quanti nostra studia, quae misere jacent, et jacebunt, dum ego in hoc luto haerebo. Velim etiam tibi veniat in mentem sermonum, quos una habuimus, cum hîc esses. Nihil me ad hanc fidejussionem impulit praeter tui amorem, et existimationem de tuis virtutibus. Hactenus quod accidit, vis id major fecit; tua culpa nulla est: deinceps nisi tu te virum praestes, vide obsecro, vide, mi Wotto, quomodo mecum agetur, et quomodo famae tuae consules. Non ego talem fructum nostrae amicitiae speravi, et spero meliora; sed nunc quo loco sint res meae non scio, neque quid aut faciam aut dicam. Mihi enim res hîc in molestissimis et omni humanitatis sensu spoliatis hominibus, creditoribus tuis. Quare fac, oro te etiam atque etiam, ut nomen hoc quam primum expungas. Ego non desinam literis, nunciis, tabellariis et omnibus modis te urgere, donec res fuerit perfecta. Vale, charissime mi Wotto. Genevae, a. d. V. Id. Octob, CIC IC XCIV.

EPISTOLA DCCCCXCII. [note: +] PHILIPPO CANAIO A FRAXINIS.

[note: 1595] EIa, dic, sodes, nunc esse me tui oblitum aut in scribendo negligentem. Ecce tertiam hanc Epistolam impingo tibi illius Epistolii loco, quo me nuper cruciasti simul et beasti. Vix totidem sunt dies cum tuas accepi; quid facturum deinceps putas, si aliae item sese offerant mittendarum literarum facultates? Nam certum est quia de silentio meo conquereris, assiduitare mearum omnem expostulandi ansam tibi in posterum praecidere. Sero sapis, inquies; nam praeteriti temporis negligentiam nulla post diligentia diluet. Ego vero scripsi ad te, virorum optime, et meae diligentiae testes habeo quam plurimos. Tuas quoque illas multas, quas ais, accepi nullas: ita, inquam, est. Postquam rediit ex Aula Violetanus noster a te nihil quicquam unquam recepi; imo ne rescivi quidem de re quicquam certi. Quid igitur me accusis? Cui si ego dicam, dixero apud Jovem [gap: Greek word(s)], metuenda sit magis [gap: Greek word(s)], quam speranda victoria: nam quod rarius scripsi, in caussa tute es, qui modo Lutetiae esse, modo in Lugdunensi itinere, modo nescio quo avolasse nuntiabaris. Quid igitur facerem? [gap: Greek word(s)]. Illud scilicet metuendum tibi fuit, ne tui tuus Casaubonus oblivisceretur. [gap: Greek word(s)] et ista verborum monstra piaculari aliquo sacro facito procures. [gap: Greek word(s)]. Quamobrem oro et obtestor te, si quid adhuc viget in te veteris amoris in nos, recinas Sapphicum illud tuum quam primum, [gap: Greek word(s)]. Tune me amasti olim? Desiisti. nempe, et animum mutasti perfidus. [gap: Greek word(s)]. Libet quiritare, pro Deum atque hominum fidem! ubi integritas, ubi vetus amor, ubi constantia, si tentari hac cogitatione magnus animus tuus potuit? Non tu mihi ante talis cognitus. [gap: Greek word(s)]. Sed, amabo, redeamus in gratiam, et vetus illud comprobemus exemplo nostro: Amantium irae amoris redintegratio est. Nisi tu me vis, quod adhuc superest spiritus vitalis, [gap: Greek word(s)] efflare. Egregiam vero laudem et spolia ampla referes, si amiculum tuum perdideris. Stat enim tumulo nostro inscribere:

[note: 1595.] Jam quid acturus sis vide. Sed satis jocati sumus. Cum illa de conditione Mompeliensi legerem, quae amantissime scripta a te sunt, arrexi aures illico. Ita statim mecum: En erit unquam ille dies, ille dies exopratissimus, qui me tibi, re mihi, reddet? O si me Deus Opt. Max. tanti voti olim damnaverit, quae gaudia? quae lachrymae per genas amborum manabunt? Sed, obsecro, serione loqueris, an ego somnio aut tu? Nihil enim magis praeter spem, nihil minus conveniens tuis postremis narrare poteras. Age vero, quaeso te, itera dum eadem ista mihi: rem enim tam grandem, tantique momenti, non sic stringi verius quam explicari, et premi potius quam exprimi oportuit. Mihi scopus is est, et votorum consiliorumque summa eadem est, quae semper fuit, semper erit, ut [gap: Greek word(s)], vitam cum aliqua [gap: Greek word(s)] degere queam. Hîc propter summam omnium rerum egestatem, non solum paupertatem, non posse me compotem voti fieri, satis notum tibi. Si igitur, Deo auspice, languentia studia juvare potes, si rem labantem aut lapsam potius restituere, improbus sim, si te non sequar. Sed quo me voces, et quorsum vide. Quis enim sibi persuadeat esse isthîc aliquem in publico nostris literis locum? Deinde illa, quae memoras stipendia, an satis certa? An etiam aliqua diuturnioris concordiae et pacis spes? Haec aliaque id genus si mihi pluribus paullo exposueris, Amice magne, de caetero facio tibi statuendi de me potestatem; tuus enim sum [gap: Greek word(s)]. Neque ego aliud quid saepius aut libentius praedico quam unum adhuc extitisse te, qui saepe opibus tuis opem tuleris languentibus Musis nostris. Atque hujus animi illustre testimonium, si Deus dabit, brevi erupturum publice spondeo; cum oppido laboriosum opus, nostrorum in Suetonium Commentariorum tibi [gap: Greek word(s)]. Magnâ enim alacritate studia nostra quotidie, Dei beneficio, persequimur. Nuper adeo libellum [note: Apuleji Apologiam.] edidimus; et Scaligero nuncupavimus, non sine applausu etiam eorum, qui in orchestra sedent et ad podium. Eum statim misi ad te: qui si tibi redditus non est, habeo quod querar de amicissimo Bullionio, cui illum tradidi. Scito autem constitutum mihi, Deo bene juvante, sub exitum aestatis matrem visere in Delphinatum, ad teque excurrere, nisi tu non vis, aut abes nimis longe. Interea Deum Opr. Max. [gap: Greek word(s)] oramus ego et conjux, ut te cum nobilissima uxore et suavissimis liberis servet sospitetque, Vale, [gap: Greek word(s)]. [note: 1595.] Genevae, a. d. VII. Kalend. April. CIC IC XCV.

EPISTOLA DCCCCXCIV. [note: +] MARQUARDO FREHERO.

[note: 1595] SUetonium, opus adhuc musteum, mitto tibi, clarissime Frehere, non sine jueundissima mentione nominis tui, cui nostra studia non parum se debere profitentur. Volui extaret hujus nostri amoris testimonium etiam in eo opere: nam alius locus erit, Deo dante, praedicandi tui beneficii, quo me adjunxisti mire tibi, cum illa fragmenta Theophrastea misisti ad me. Si aliâ ratione possim gratum animum testari meum, facerem libentissime. Mihi admodum praeter literas et studia mea, [gap: Greek word(s)] nihil curae. Qui hac parte me adjuvant, iis ego me plurimum debere Sentio. Tu in his, amicissime Frehere; quem scio nostras esse aliquid putare nugas. Vellem quidem non fallereris; sed tamen quicquid est quod possumus, bono animo, fide magnâ ad colendum literarum arvum conferimus. AEquis judicibus semper probatam iri voluntatem nostram confidimus: caeteri quid pronuncient de nostris scriptis, [gap: Greek word(s)]. Finem facturus eram, sed subit animum, esse quod tecum prius agam; memini enim novissimis tuis minficam te mihi voluptatem attulisse, quod spem faceres [gap: Greek word(s)] Graeci, quod doctissimus Leunclavius congessit. Itane vero, exibit in lucem ille Thesaurus? Obsecro te, mi Frehere, quia semel coepisti, bea nos munere, et de literaria Republica etiam sic bene mereri perge. Ego, siquis alius, gloriae [gap: Greek word(s)] illius faveo, favebo: quod proprerea testari apud te volui, ne te fortasse moveret, quod toties in Animadversionibus ad Suetonium, Dionem illius carpo. Feci id eâ libertate, quam puto omnibus deberi, qui has literas tractant: cupioque idem fieri in me, sed eodem animo. Enimvero non queo dissimulare, virum eruditissimum sic versatum esse in eo Auctore, ut Leunclavium equidem non agnoscam; ita multa crassa, foeda, ingentia hominis peccata: jures, si illum aliunde non nôris, neque linguae Graecae, neque Latinae, neque Historiae Romanae, neque Juris ullam [gap: Greek word(s)] habuisse eum cognitionem. Mihi vero cum illo nulla notitia intercessit, ut privatae amicitiae rationem habere debuerim. Quin. memini scripsisse me ad illum literas aliquando non minus honorificas, quam si ad principem aliquem nostrarum artium,

[note: 1595.] imo omnis eruditionis scriberem: eas fuisse illi redditas, et quidem, si memini, ope tuâ, habeo pro comperto. Ipse tamen respondere lacessitus insuper habuit: deinde quae in Stephanum, (commiseratione potius quam illâ irâ dignum) toties, tot locis congessit, omnibus notum. Haec siquid paullo asperius in ejus scripta dicere me coegissent, fortasse caussam, te judice, obtinerem: nunc, quod sciam, nihil tale factum: tantum libertate meâ usus sum. Quod si tibi, charissime Frehere, improbatur, quaeso, ignosce, et agnosce ingenium meum; qui ita sum factus, ut imperitiam alicujus terrae filii facilius feram, quam docti adeo viri tam supinam negligentiam. Vale. Genevae, a. d. IV. Kalend. Septemb. CIC IC XCV.

EPISTOLA DCCCCXCV. [note: +] [gap: Greek word(s)].

[note: 1595.] [gap: Greek word(s)] (fortasse [gap: Greek word(s)] vel [gap: Greek word(s)]) [gap: Greek word(s)] [note: 1595.] [gap: Greek word(s)]

EPISIOLA DCCCCXCVI. [note: +] JOACHIMO CAMERARIO, JOACHIMI FILIO.

[note: 1595.] LIteras tuas, et quas misisti in Athenaeum Notas, Vir clarissime, accepi. Ago tibi pro ista tua tam prolixa humanirate grates gratissimas. Referam autem lubens merito, si, quod opto vehementer, facultas aliqua se mihi obtulerit testandi animi in te mei. Sane haud in pertusum dolium contulisti hoc beneficium; et quanquam omnia illa, quae misisti, ante habebam; tamen exstabit memoria meriti, quo et me, et per me Rempublicam literariam ivisti adjutum. Sed vetus est haec Camerariae gentis gloria, ut et literarum in omni genere cognitione excellatis, et utilitatibus studiosorum omnibus modis inserviatis. Viderint alii quantum se putent maximo viro, parenti tuo, debere; ego illum tanti a [note: 1595.] puero feci facioque, ut aeternum vestri nominis non amator solum, sed cultor etiam sim futurus. Equidem sic sentio, sic judico, aquilam fuisse in Germania sua patrem tuum, cui par neque ante extirerat, neque postea extitit in eadem, quam longa lataque est Germania. Dicerem aliquid amplius, nisi vererer ne tu me auribus tuis istud dare existimes. Sed memoriam et desiderium tanti viri refricuit lectio Adversariorum Turnebi, a qua recens eram, cum haec scriberem. Is enim, vir et ipse maximus, Joachimo Camerario tantum ubique tribuit, quantum alii nemini. Deus faciat extent in posterum tales paresque tibicines fulciendae Reipublicae literariae, quae ruere et quasi ad iteritum vergere videtur. De Athenaeo sic est ut ab eruditissimo et amicissimo Hoeschelio intellexisti; sum enim in eo, ut doctissimum illum Scriptorem edam: et erit, spero, non inutilis opera, quam in illa editione paranda posuimus. Sed me currentem multa saepe interpellant, quae alacritatem meam haud parum imminuunt. Nam quo sint redacta hodie Graecarum literarum studia, vides, quam nullus prope sit illis locus; quam ab omnibus [gap: Greek word(s)] contemnantur. Jam si futura secula cogitemus, quid est quod excitare diligentiam nostram possit? Imminet enim, nisi vanum nostrum augurium est, ingens toti Europae vastitas; et arcanâ quâdam lege fatorum, quae in rebus humanis nihil [gap: Greek word(s)] esse sinunt, jamjam videtur barbaries illa reditura, atque omnia occupatura, quam olim gentes barbarae, et ab omni cultu literarum alienae invexerant. Sed Deus meliora! Utut sit, quantum in nobis erit, (quod scimus quam sit exiguum) pergemus de studiosis bonarum artium bene mereri, et [gap: Greek word(s)]. Non male operam posuerimus, si nihil aliud, judicio certe. et amore tuo tuique similium fruemur, eoque nos oblectabimus. Glarissimi viri fratris tui (quem meis verbis salutes velim) filium, spero a majorum suorum virtute non degeneraturum. Spondet hoc vel ille vultus liberalis, quem prae se fert; sed multo magis studium, quod literis impendit; cujus rei testis mihi clarissimus ejus hospes Lectius. Neque ego destiti, quoties occasio fuit, hortari, monere, rogare meminerit nominis sui; et, spero, faciet. Vale, Vir eruditissime, et me ama. Genevae, a. d. XIII. Kalend. Januar. CIC IC XCIV. quem diem faustum et felicem velit Deus tibi tuisque illucere. Iterum vale.

EPISTOLA DCCCCXCVII. [note: +] DIONYSIO GOTHOFREDO.

[note: 1595.] SCripsi nuper ad te, Vir clarissime, cum inibi essem, ut in Delphinatum piam matrem visurus proficiscerer. Ivi, veni, reveni, non sine singulari Dei Opt. Max. auxilio, qui ex infinitis periculis, quae me undique, praesertim in Sabaudia (quae hodie latronum terra est) circunstabant, liberavit, et salvum incolumemque ad meos salvos incolumesque perduxit. Nunc scis, quid sit [gap: Greek word(s)]. Crede mihi, ex Orco reducem me vides: ita sunt omnes viae (utique tunc maxime) infestae et hominibus sceleratis refertae, qui spe praedae nemini parcunt. Sperabam me inventurum in manibus uxoris literas tuas, quibus novissimis meis responderes: sed fortasse quod diurius afuturum me putares, ideo in scribendo omissior fuisti. Ego vero redii, et tuam voluntatem super instituto negotio intelligere cupio. Quare te oro, ut re semel constitutâ facias me quam primum certiorem. Cur publicis hisce aedibus egredi cupiam, caussas habeo nec paucas, nec vanas: locus est vastus potius quam amplus, per hyemem tam molestus et incommodus quam aestate jucundus; Musaeum meum ludentium in subdiali puerorum clamoribus obnoxium: mitto caetera oppido quam multa. Migrare igitur, Deo bene juvante, statuimus ego et uxor consentientibus sententiis. Tuam domum ut praeferam aliis, de quibus habitus mihi sermo, situs maxime facit et vicinia: tantum de precio ut conveniamus videndum. Scripsi nuper quid mihi super hoc videatur, quantumque velim dare: amplius non possum, ne obolum quidem. Non eae sunt meae nunc facultates, ut si velim possim; nec ea tempora, ut si possim velim. Non is status aedium tuarum, ut carius vaenire debeant. Scito enim (quanquam tibi non puto rem esse incognitam) nisi brevi illae reficiantur, fore ut magnam jacturam absque dubio facias. Si de pretio inter nos conveniat, spero partem, et fortasse maximam, certe partem me repraesentaturum. Tuae securitati ut omni ratione consulatur, non impedio. Unum a te petam, ut de pecunia, quae restabit, agas mecum benigne. Scio exigi bessem usuram, aut ea fortasse majorem: semisses tu, opinor, probabis, et aliquam rationem habebis nostrae amicitiae. Responsum a te cupide [note: 1595.] expectabo. Lectii luctum puto te non nescire: revera male actum cum illo viro, utrique nostrûm amicissimo, est: pene dixerim, non potuisse pejus; nisi quod acquiescendum est magni Dei justissimae voluntati: sed sane casus ille tristissimus fuit; jactura autem prope incredibilis: eae erant vere nobiles illius matronae dotes. Deus illi moerorem hunc leniat minuatque; idemque te et uxorem tuam cum pignoribus et luminibus vestris servet [gap: Greek word(s)]. Vale, et rescribe quantocius. Geneva, a. d. XIII. Kalend. Januar. CIC IC XCVI.

EPISTOLA DCCCCXCVIII. [note: +] CHRISTOPHORO FIRXIO.

[note: 1595.] ECquid silentium miraris meum? Ecquid me tacitus apud te appellas, et foedifragum vocas? puto equidem, Firxi nobilissime, atque adeo spero et confido. Malo enim nostrum hîc istud a me desideres officium, meque arcessas ignaviae, socordiae; adde etiam, si ita vis, perfidiae, quam si meum silentium susque deque haberes: illud amoris fuerit indicium; hoc oblivionis et [gap: Greek word(s)]. Ergo, inquies, ignavus, socors, et perfidus audire non probri loco ducis? Ego vero maximi; neque Deus sirit adeo perfrictae sim frontis, ut hanc notam inuri nomini meo sinam. Scito igitur, Firxi amicissime, quod tamdiu siluerim, nullâ id meâ culpâ esse factum: qui de te et statu tuo semper, posteaquam a nobis discessisti, pro eo ac debui, fui sollicitus. Testes sunt amici communes multi, quibus, si opus sit, testimonium possim denunciare. Diceret generosissimus Comes Hanoniensis, nunquam me ab illo tempore secum verba fecisse, quin de te sedulo quaererem siquid intellexisset. Dicerent iidem viri ornatissimi, Praefecti alter morum, alter studiorum ejusdem illustris Comitis. Prodiret etiam Altorfio doctissimus noster Rittershusius, qui non unis literis rogatus a me est, siquid de te audisset, faceret me id scirem. Possem alios producere meae in amore tui constantiae testes. Sed cur non scribebas ipse? inquies. Atqui literas quo mitterem ignorabam, et per quos. Nunc scio; postquam ex tuis literis de tuo statu factus sum certior: quibus ante respondissem, nisi mox illis acceptis iter in Gallias ad visendam optimam matrem instituissem. Inde reversus habui nihil antiquius, quam ut defungerer officio hoc, et vetus illud nomen expungerem. Habes

[note: 1595.] causas silentii mei tam diuturni. Quod superest, gratulor tibi, et quidem ex animo, quod in Aulam Principis illustrissimi, Ducis Wirtembergici, sis receptus. Nae tu felix es, qui tam facile, tam cito, quod optabas, sis consequutus. Nihil hîc tamen praeter spem aut opinionem meam accidit; qui de virtute atque eruditione, quibus nobilitatem tuam ornasti, nihilo deteriora tibi (si meministi) ominari eram solitus, nec omina tantum fuêre, sed et vota; quorum damnatum esse me, gaudeo immensum. Nostrae hîc res eo loco sunt, quo eas reliquisti. Suetonius tandem editus a nobis est; ejusque exemplar unum tibi servamus, donec mittendi facultas offeretur. Si quam habes certam, significa. Uxor liberique, Dei beneficio, valent, teque officiosissime salutant. Lectius noster non multos ante dies magno casu prope afflictus est, amissâ uxore, matronâ nobilissimâ et lectissimâ. Res nostra publica, si aerarii inopiam excipias, quae in dies crescit, nihil mutavit post discessum tuum: inopia vero tanta est, ut eam solam ob causam munitionem ad Albam fluvium cogantur demoliri, non sine magno hostium gaudio, utinam sine nostro damno! Sed Deus providebit. Ex Galliis, unde nuper sum reversus, novi nihil attuli, nisi quod bellum in Provincia acriter gerebatur contra Ducem Pernonium. Praefecit Rex ei Provinciae et bello Ducem Guisium, adjecto Legato (Rex Tutorem vocabat) Edigerio, cujus fama nomenque super aethera nota. Is primo imperu suis unius copiis urbem munitissimam in aditu Provinciae obsessam dies octo cepit. Ei oppido nomen hodie Cisteroni: olim, ut videtur, Segesterorum fuit civiras. Quid postea sit factum, nescio. Vale, amicissime et nobilissime Firxi. Genevae, a. d. XIII. Kalend. Januar. CIC IC XCVI.

EPISTOLA DCCCCXCIX. [note: +] GULIELMO RANCHINO, J. C. ET INCLYTAE MONTISPESSULI [gap: Greek word(s)] PRUDENTISSIMO.

[note: 1596.] MAgno me sibi, Ranchine clarissime, beneficio devinxit Praeses amplissimus Philippus Canajus a Fraxinis, per quem et publice civitati vestrae innotui, et privatim amicitia tua, quâ nihil mihi nec gratius nec optatius esse queat, conciliata est. Salve igitur, Vir doctissime, Amice charissime, et quem ultro binis literis erudite juxta atque amanter scriptis, prolixe testatus es affectum, [note: 1596.] eum petenti mihi tribue, conserva, auge. Ita erit, spero, nec metuet unquam solvi (ne minui quidem) noster hic nuper susceptus amor. Ut fundata bene alteque aedificia ferunt aetatem, tuta suapte vi adversus casuum et tempestatum quarumcunque violentiam; sic amicitia, quam inter nos instituimus, aeternum duratura mansuraque est. Non nos casus, non aliqua aut [gap: Greek word(s)], aut fortunae [gap: Greek word(s)] conjunxit; sed te quidem, ut me amore tuo dignum putares, opinio impulit, (utinam non vana!) quam de nostris studiis concepisti: me ut tacitus te colerem et tuam expeterem notitiam, nedum amicitiam, summa tua virtus non minore eruditione juncta, pridem hortabatur. Non enim hodie aut heri cognitum mihi praeclarum, Ranchine doctissime, nomen tuum. Ut caeteros mittam, quos memini saepius quum de tuis laudibus multa magnaque memorarent, audisse, non unis suis literis in amorem me tui rapuit Praeses amplissimus, quem modo nominavimus. Ea propter volui saepe ex illo literas tibi testes benevolentiae meae adversum te mittere. Quod cunctationem meam anteverteris, meque adeo jam binis literis lacessieris, haut mei id meriti, sed bonitatis tuae est. Eidem acceptum fero, quod tanto me opere ac studio isthuc vocas. Vellem Deus fecisset, essent isthîc (quorum nimis ubique rara annona est) tui similes multi. Tum ego, mihi crede, vinculis nullis teneri possem, quin ad vos confestim advolarem. Nunc tenent me atque adeo terrent nonnulla, de quibus et scripsi antea non semel, cum ad clarissimos Consules civitatis vestrae, tum ad Praesidem amicum illum magnum meum, et scribam ad te quoque alias fortasse pluribus, si feret occasio. Breviter sic accipe, sic de nobis statue: esse me, qui honestum otium et animi tranquillitatem ad persequenda nostra haec studia optem, quaeram, et, ita dicam, sitiam. Haec ut summatim dicam, votorum nostrorum summa est. Verum ista melius, ut dixi, alias. Nunc scribendi finem faciam, si te oravero, ut Suetonium, quem tibi mitto, accipias, et fidum esse tibi persuadeas summi amoris in te mei pignus atque testimonium. Vale. Genevae, Kalendis ipsis anni novi, CIC IC XCVI.

EPISTOLA M. [note: +] EIDEM.

[note: 1596.] LIteris iis, quas ad me tabellarius vester attulit, Ranchine clarissime, publice scriptis respondi publice. Sed quia scirem te prope unicum, certe praecipuum totius negotii hujus auctorem tuis fuisse, promotorem, et [gap: Greek word(s)], placuit privatim has ad te exarare, testes futuras [gap: Greek word(s)] grati in te animi mei. Sic enim mecum ipse statuo, quum insigni honore celeberrima vestra civitas me affecerit, tanto studio, tantâ contentione ad se accersens, primam tamen hujus beneficii gratiam deberi a me tibi, Vir praestantissime, et illi alteri amico magno meo, qui desiderium nostri primus isthîc excitavit. Indignus sim vestrâ, tantorum virorum amicitiâ, si quantum eo nomine vobis debeam, vel non intelligam, vel intelligens assiduâ commemoratione et praedicatione non prae me feram. Ego vero faciam; nec committam, ut vestri hujus judicii poenitere unquam vos possit. Sic igitur tibi persuade, haesuram semper animo meo hujus tantae benevolentiae tuae jucundissimam memoriam. Noli etiam dubitare invigilaturum me, et ad omnes occasiones fore intentum, quo possim grati animi aliquid tibi testimonium reapse exhibere. Ita me Sophia amet, quam dies noctesque colo, ut ille mihi jucundus illucescet dies, quo sese offeret facultas cum publice civitati vestrae, tum privatim tibi commodandi, gratificandi, inserviendi. Si nihil aliud potero, Musae certe nostrae suam mihi opem et operam non denegabunt. Ab illis facile impetravero, ut meum erga vos studium vobis aliisque testatum faciant: sed haec alias: nunc paucis accipe, quo loco res sint meae. Posteaquam vir gravis et amicus, Gigordius noster, ad vos re infectâ rediisset, et ipse a matre domum ad libros sum reversus, quum totum hoc negotium a vobis non intermissum, sed plane omissum existimarem; coepi de conditione Athenaei pridem a nobis promissa, et quam quotidianis prope convitiis doctissimi viri per literas efflagitant, cogitare. Ac cum variis de causis incommodae meis studiis illae aedes essent, in queis annos aliquot habui, pervenissetque ad Senatûs nostri aures querela super ea re nostra, ecce tibi praeter meam spem decernitur ab Ordine amplissimo omnibus modis saris mihi fiat, et de alia domo quantocunque [note: 1596.] sumptu prospiciatur, dum modo in aliquod tempus fidem adhuc meam obstringere, et Scholam hanc juvare non nolim. Sic factum triduo aut quatriduo ante tabellarii vestri adventum, ut hac quasi pactione novâ nostris obligatus, libertatem amiserim ad tempus, quam ante habui. Dolet sane mihi, quod jam secundum veltrâ expectatione frustremini. Me tamen illud solatur, quod culpâ nullâ meâ id acciderit, qui profecto vester esse et cupii vehementissime, et cupio nunc quoque, modo honeste, et nullo existimationis meae periculo fieri id possit. Nunc quidem datam fidem necesse servem; idque mihi tempus ad editionem Athenaei totum erit necessarium. Quid interea sit eventurum, quid postea, [gap: Greek word(s)]. Equidem hoc vobis polliceor, si libero mihi certa isthîc spes otii ostendatur, si ad degendam honeste et commode vitam praesidia offerantur; si, quod maximi facio, vestra omnium benevolentia mihi continuetur, vestrum fore me animo et corpore: sin minus, animo certe, ur sum, ita semper ero: eximie autem et nunc et olim tuus, Ranchine praestantissime, sum eroque. Vale, et me ama. Genevae, a. d. IV. Kalend. Februar. CIC IC XCVI.

EPISTOLA MI. [note: +] CHRISTOPHORO FIRXIO.

[note: 1596.] NIhil habebam, Firxi nobilissime, quod ad te scriberem; quin ipse potius literas a te expectabam, carum vicem, quas Bongarsius, vir clarissimus, tibi nuper a me reddidit. Verum tamen quia confido meas tibi gratas fore, libuit hoc veluti legitimo scribendarum literarum tempore proficiscentibus nostratibus mercatoribus ad mercarum Francofordiensem paucula haec ad te exarare. Sciro igitur, Vir amicissime, vigere in meo uxorisque animo suavem semper semperque recentem tui memoriam. Ita merita multiplex virtus, quae nobilitatem tuam varie ornat. Utinam possemus aliquam. rationem inire declarandae nostrae adversum te [gap: Greek word(s)]! Hoc quia nondum contigit, quod superest et unum possumus, Deum Opt. Max. supplices veneramur, ut te servet, tua consilia regat, in omnibus te formet. Nos hîc, Dei beneficio, valemus, etsi uxor. ante quinque dies abortu facto filiam peperit, quae post horas pauculas, tincta prius aquâ mysticâ, diem suum obiit. Lectius amissâ

[note: 1596.] uxore, bona uxoria visurus, profectus est in Gallias. Senex noster magnus valet, ac de te nuper apud me honestissimam mentionem fecit. Res nostra publica languet, nec certas inducias, nec pacem, nec bellum habens: expectandus aliquis dies criticus, in quo plus erit ad publicam salutem hujus status momenti, quam in omnibus omnium Criticorum noctibus et vigiliis. Vale, et me ama. Genevae, Id. Mart. CIC IC XCVI.

EPISTOLA MII. [note: +] JACOBO MEDOUSIO.

[note: 1596.] SUavissima recordatio tui, Medousi doctissime, expressit a me has ad te literas: nam postquam a nobis discessisti, nullus abiit dies, quo non oculis obversareris meis saepius. Haerent etiam auribus [gap: Greek word(s)] adhuc sermones jucundissimi, quos una habuimus. Tu ut nostri memoriam conserves, non peto: persuasus enim sum paria te mecum facere et facturum porro: vigeat ergo floreatque etiam ultra cineres mutuus inter nos amor. Hoc mihi gratius esse nihil possit. Ad nobilissimum Henricum Wottonem literarum aliquid dare non est visum. Nam si, quod videtur, ejus immutatus erga nos animus, tu melius coram eum nobis conciliabis. Equidem conscius mihi non sum facti ullius, neque dicti, quod arctissimum illud ameitiae nostrae vinculum laxare potuerit, nedum solvere; multo minus frangere [gap: Greek word(s)]. Ne vivam, mi Medousi, si in ullis ad quenquam literis aliter de eo sum locutus, ac de eo, quem et amarem et colerem unice. Pelagus quidem molestiarum me esse emensum fateor ejus caussâ, at non ejus culpâ tamen. Sic mihi semper ipse persuasi, sic a Thomsone nostro semper sum persuasus, qui de eo negotio nullas unquam literas dedit, quibus fidem ejus et amorem erga me non praedicaret. Quid igitur illum immutavit? Peto vero a te, Medousi amicissime, efficias per te intelligat, quis meus sit erga ipsum animus. Ego illum dum vivam, amabo, maxime quidem volenrem et [gap: Greek word(s)] sin, quod [gap: Greek word(s)], vel invirum et a me alienum. Vale. Genevae, Id. Mart. CIC IC XCVI.

EPISTOLA MIII. [note: +] JANO GRUTERO.

[note: 1596.] PLautum tuum, Grutere charissime, sic avide expecto, ut caetera omnia, [note: 1596.] quorum expectationem nobis commovisti. Nam illos viginti et novem observationum libros, pridem promissos, quando videbimus? Vide ne post longas moras patientiam rumpant [gap: Greek word(s)], et pipulo te ac convitiis flagitent, quibus equidem ducem me et signiferum libens praebebo, nisi tu quam primum desideriis nostris satisfeceris. Nostra studia neque frigent, neque calent. Nuper e Galliis reversi vetus tyrocinium nostrorum studiorum in Theocritum relegimus, et sub incudem revocavimus. Ejus libelli exemplar unum a Commelino nostro accipies. In Athenaeo nunc sumus, et convivium doctis harum literarum amantibus apparamus, haut scio quanti pretii, aut cujus saporis; immensi certe laboris, si modo vires Deus suggerat, ut quae destinamus, possimus perficere. Nos quidem interdum terrent tristissima funera Danaei, Witticceri, Sylburgii nostri, Pithopoei; ut leniter obductam cicatricem ne refricem, et taceam de amicissimi Chevalerii obitu. Verum haec illi curae, cui omnes nostras curas parvas magnas [gap: Greek word(s)]. Te ut Deus servet, et quam diutissime vigere florereque velit, vota facimus [gap: Greek word(s)]. Vale, Vir amicissime. Genevae, Id. Mart. CIC IC XCVI.

EPISTOLA MIV. [note: +] HIERONYMO COMMELINO.

[note: 1596.] O Factum male, quod Sylburgius noster abierit ad plures! O gravem Reipublicae literariae jacturam! Sed et tu, Vir amicissime, amicum et [gap: Greek word(s)] amisisti optimum. Ille quidem beatus jam, et [gap: Greek word(s)] non lugendus; at nos cur illud desideremus, caussas magnas habemus. Quam vereor ne hic casus honestissima incepta tua retardet, quaedam etiam penitus impediat. Utinam propius abessemus invicem! Quantum ab occupationibus meis, quas nôsti, vaco, tuus essem [gap: Greek word(s)]. Hîc itaque meâ operâ utaris velim quacunque in re visum fuerit. Mitto tibi libellum, quem ternis literis petiisti. Si quid in ejus editione propter tuam benevolentiam factum, est id unum ex incommodis, quae locorum distantia nobis affert. De Athenaeo scripsi jam saepius: in me mora nulla est, qui ei curae totum me dabo atque addicam, donec res ad umbilicum pervenerit. Impetum meum ne ulla res impediat, quaeso, diligenter vide. Quod

[note: 1596.] tam propere ex Gallia sim reversus, Athenaeus maxime fuit caussa: eo edito redeundum erit eodem, et [gap: Greek word(s)] perficiendum, quod nunc vix inchoavi. Vellem de charta pridem esset prospectum; etsi Paulus Stephanus jubet me esse securum. Caetera, quae ad id opus desiderantur, nôsti ipse quam ego melius: quare in tua diligentia omnis mihi spes. Cum maxime haec scriberem, literas tuas accepi. Intellexi ex iis de obitu unius e filiabus tuis, et alterius morbo. Deus velit servatam illam, quae adhuc servari potest: nam altera, Vir amicissime, non luctu aut lachrymis, sed [gap: Greek word(s)] par est prosequi. Atque hoc is dicit, qui recens est a luctu duarum filiolarum suavissimarum: altera paullo post discessum tuum obiit; altera ante dies quinque, eodem quo erat nata die, vere [gap: Greek word(s)]. Uxor, quae immaturo partui abortum fecerat, valde periclitata est. Hoc illud est nempe [gap: Greek word(s)] fere enim, ut sunt res mortalium, [gap: Greek word(s)]. Nôsti caetera. Sed nos beati, qui Auctorem horum omnium Patrem nostrum agnoscimus, et in ejus voluntate acquiescimus. Literas meas in Belgium et in Angliam commendo tibi sic, ut nihil magis. Miror neque a Scaligero, neque a Thomsono quicquam me literarum tamdiu accepisse. Tu ut ad nos, quam saepissime te oro. Si distrahatur Sylburgii supellex, et sit aliquid rari, id, quaeso, vel tibi vel mihi compara, nec siris venire in manus hominum, qui vel uti nesciant, vel qui soli velint uti. Scylacis Caryaudensis fragmenra quaedam habuit, quae vir optimus ostendere nobis olim, cupientibus cum maxime, insuper habuit. Fac, quaeso te, in lucem prodeant. En operam meam tibi offero. Libris quibusdam infra scriptis opus mihi ad nostrum Athenaeum; *** obsecro et mitte. Jam illud non expectas, ut omnium librorum, qui a te in quacunque terrarum ora eduntur, unum exemplar mittas? Nihil enim a te editur non ad gustum nostrum. Balduinum in Optatum non amittes? Sunt quaedam erudite ab eo observata; sed partium studium rapuit eum ad declamationes ineptas. Vale, Vir amicissime. Genevae, a. d. XIII. Kalend. April. CIC IC XCVI.

EPISTOLA MV. [note: +] PHILIPPO CANAIO A FRAXINIS.

[note: 1596.] SEmper quidem, Praeses amplissime, suaves et melle dulciores mihi Epistolae tuae; eximiâ tamen jucunditate et voluptate nuperae tuae me affecerant, ex quibus intellexi, frultra me fuisse, cum suspicacus sum animum in me tuum ob negotium Monspeliense nonnihil esse immutatum. Incesserat mentem animi is metus ex iis, quae [gap: Greek word(s)] in schedula quadam scripseras; quae mihi visa esse [gap: Greek word(s)]. Parabam igitur longam apud te facti mei defensionem, ut si quâ ratione possem, omnibus ingenii nervis contentis persuaderem tibi, quod necdum voti nostri ambo facti compotes simus, nullâ meâ id evenisse culpâ, sed quâdam fatorum meorum [gap: Greek word(s)], quorum invidiam sustinere verum non est. Gratias vero tibi maximas, [gap: Greek word(s)], quod hac curâ me liberaveris. Cruciaverat me prius illud pittacium; recreavit, exhilaravit, beavit novissima Epistola, tanto melior, quanto longior. Illa mihi tuae in amore mei constantiae testis locuples; illa sollicitudinis, quam de me studiisque meis suscipere dignaris, index certissimus; illa tui animi fuit mihi imago, pignus, et obses. Gaude igitur gaudio meo, qui dolore doliturus eras, si eum habuisses notum. Equidem tuarum lectione [gap: Greek word(s)]. Erat tanti dolere nonnihil, ut sic postea gauderem. Jam non accuso tuam illam [gap: Greek word(s)]. Uti, qui ictum meditantur, manum reducunt, quo acrius feriant et gravius; simillime in hac re factum. Valeant igitur illae, quarum spem feceram, praelongae [gap: Greek word(s)] literae. Mihi in candore nivei pectoris tui parata et scripta defensio; ea me hactenus adversus omnes tristes suspiciones tuita est; eadem porro tuebitur etiam silentem. Malo sane, et est certe aequius, rebus quam verbis meam tibi causam probare. Quod si quid adhuc in nobis superesse putas fidei et [gap: Greek word(s)], persuade tibi venturum me isthuc, ut de tota hac re atque aliis multis una colloquamur. Adsit modoceptis Deus. Caeterum quia amplissimus Praeses Thuanus, aliique amici per literas egerunt mecum, ut bimestrem peregrinationem ad Parisios susciperem; fore enim id e re studiorum meorum sic, ut nihil possit magis. Placuit deliberationem hanc [gap: Greek word(s)], ut hîc quoque tuo judicio uterer

[note: 1596.] ac consilio. Obsecro igitur, quid censes? de tempore dico et ratione itineris; nam quin aliquando ea profectio instituenda mihi sit ipse, opinor, non ambigis. Vere enim Thuanus scribebat, posse me bimestri hac peregrinatione ea assequi, quae vix ac ne vix quidem anno integro in Museo. Optarem quidem, si quando Deus me urbem volet visere, id eo tempore fieri, quo vel ibi te reperire, vel eo comitari possem: verum si nimis improbum et invidiosum id votum nostrum est, videndum ne penitus mihi tantae [gap: Greek word(s)] occasio pereat. Vale, Vir amplissime, et me ama, qui cum uxore et liberis meis assidua pro felicitate tua conjugisque nobilissimae et suavissimorum luminum vestrorum facimus vota. Raptim, meo more. Genevae, pridie Non. April. CIC IC XCVI.

EPISTOLA MVI. [note: +] JACOBO LECTIO.

[note: 1596.] O Suavem et hilarem nuntium de peractis tuis isthîc negotiis! qui rediturum te ad nos brevi etiam, te tacente, spondet nobis. Quid enim est, quod te diutius isthîc detineat? Redibis igitur, amicorum dulcissime et intime; nosque languentes admodum certe [gap: Greek word(s)] exoptatissimo conspectu tuo recreabis. Mihi per aliquot jam hebdomadas cum optima rerum humanarum, Hygiia, non convenit; et nescio quid sinistri minatur defluxio in pulmones, quae si Dei benignitate et industriâ Medicorum defendi non queat, modicum adhuc tempus, et fidissimus tuorum tibi perierit, ac suis, non sibi tamen; mihi enim [gap: Greek word(s)]. Nisi quod dum meam et meos intueor, [gap: Greek word(s)]. Sed haec illi curae, qui ima, summa, minima, maxima curat. Nobis quidem ipsi non deerimus; qui jam bis purgati paucis diebus, quo momento tuas has literas accepi, eodem tertium [gap: Greek word(s)] hauseram, vere plus aloes, ut ille ait, quam mellis habens. Miseram hominum conditionem! quae per tot amara illud unum creditum amarum fugere cogitur. Alberius, si nescis, Divione nuper diem suum obiit; alter (sic omnes credunt, vere an falso) Morlanus. Cerre erga morientem et mortuum servata ex ordine [gap: Greek word(s)] nec deerat suspicio, si convaluisset, facturum brevi, ne quisquam de ipsius religione posset dubitare. Haec lila est [gap: Greek word(s)]. Plura parabam; sed urget [note: 1596.] pharmacum, ante tres horas sumptum. Vale igitur, doctissime et integerrime [gap: Greek word(s)]. Deus te nobis brevi, et nos tibi restituat salvos et incolumes. Uxor plurimam tibi salutem. Genevae, die dominicâ April. XVIII. CIC IC XCVI. raptim.

EPISTOLA MVII. [note: +] DIONYSIO GOTHOFREDO.

[note: 1596.] TErnas proximis nundinis accepi a te, Vir clarissime et charissime. Laudo exemplum; imitabor etiam, si erit occasio; petoque a te, ut ne remittas deinceps scribendi consuetudinem. Crede mihi, Vir amicissime, quando fati mei ea inclementia est, ut fructu tuae consuetudinis mihi sit carendum, quod superest, lectione tuarum sic capior, ut nullâ re magis. Caeterum quos voluisti mihi esse commendatos, spero reapse cognituros, quantum tuae apud me literae ponderis habeant. Junius, Vir clarissimus, Fr. apud nos est; adolescens honestissimus, et vere [gap: Greek word(s)]. De domo tua simul aliquid constituero, faciam te ut scias. Adhuc res est in integro propter morbum Francisci le Preux, qui tamen, opinor, jam convaluit. Pacius in urbe est, et vivimus una [gap: Greek word(s)], amice et conjuncte, ego enim primâ congressione in Petri omnia expectoravi, quae olim ab illo me abalienarant. Juvit quod se tibi sanctissimam vovisse amicitiam diceret. De eo nihil dum a Senatu decretum. Vale, et prolixiores a me expecta cis dies paucos. Uxor te et lectissimam tuam plurimum valere jubet. Iterum vale. Genevae, a. d. III. Non. Maj. CIC IC XCVI.

EPISTOLA MVIII. [note: +] JACOBO BONGARSIO.

[note: 1596.] TErnas a te accepi literas Francofurto datas, et simul cum iis varia munera, quibus me beasti. Quid prius mirer nescio; munificentiamne tuam, an diligentiam. Sed utriusque fons est amor summus adversum me tuus. Quare etsi facio egregie paria tecum, iniquiore tamen hactenus fato usus sum, quando nulla dum oblata mihi est grati animi testandi occasio. At tu eam mihi aperi. Fac, inquam, periculum. Sola igitur mihi supersunt verba, quibus me a turpis criminis suspicione vindicem. Noli itaque mirari, si quoties oblata

[note: 1596.] est, aut porro offeretur scribendi ad te facultas, malim rerum caussas quam nullas literas dare. Ternas equidem Francofurtum ad te nuper dederam: sed vereor ne prima et longissima (cui erat adjectum nescio quid nostrarum nugarum in Theocritum) mihi perierit Epistola, et cum ea simul, quam Rittershusio inscripseram, adjecto similiter libello. Mihi tuarum, opinor, periit nulla. Nuper acceperam Nicephorum; postea accepi Tertullianum de Pallio; mox rerum bonarum [gap: Greek word(s)]. Illum dico fasciculum, quem nostrati tabellario commiseras. Atque horum nomine gratias tibi egi statim, literis iis, quas ad D. Sabaterium Lutetiam misi, ut in manum traderet; adhuc enim ignorabam mutasse te sententiam de itinere Gallico. Paulus Stephanus meus nondum redierat, cum haec scribebam: puto illum mihi literas a te uberiores allaturum, quarum spem non unis priorum tuarum fecisti. De Bibliis Graecis editionis Romanae quid dicam? Illa quidem quovis pretio mihi comparari nostris hominibus mandaram pridem. Verum hactenus nihil aliud sum consecutus, quam ut per eosdem intelligerem, nusquam ea Francofordi esse visa. Idem responsum tulit et Beza [gap: Greek word(s)] quare omnem jam et spem potiundi illis et curam inquirendi de pectore ejeceram; ut valde sim miratus quod scribis. Dabo ergo operam iterum, ut proximo mercatu, si fieri potest, ea mihi a nostris emantur. Magnas interea tibi vel pro indicio gratias habeo. Is liber olim ad ea, quae paro, futurus mihi utilissimus. Utinam possem tibi in aurem, vel certe [gap: Greek word(s)], quae meae in posterum cogitationes sint, indicare! Sed Athenaeus omnia antevertet; diutius enim contineri non potest. Exeat igitur [gap: Greek word(s)] quam primum. Polybium, spero, brevi secuturum, [gap: Greek word(s)]. Tum, si vivemus, et Deus aderit, majus opus movebimus; et nostro exemplo praeibimus hominibus partium nostrarum, ut mutata studiorum suorum ratione, ad res veteris Ecclesiae et sanctissimos Patres illustrandos navam operam conferre malint, quam ad andabaticas istas pugnas, toti orbi Christiano tam perniciosas. Id totâ mente cupio, expeto, voveo. Jactaque sunt mihi, ut spero, non levia ejus incepti fundamenta. Sed terret me tamen nonnunquam rei magnitudo et librorum ad eam rem necessariorum penuria. Institueram diebus hisce librum unum Observationum nostrarum in Sacros et Ecclesiasticos, ac Patres edere: postea continui me; et, opinor, sat cito, si sat [note: 1596.] bene. Sed mihi bilem moverat tuus ille, aut noster potius N. [note: Franciscus Junius. Vide Epist. 21. et 32.] in De Pallio. Quam multa enim male capit? quam multa praeterit? Memini Epistolâ quâdam scribere ad te pridem, virum illum opus inchoatum optime confecturum, si modo ingenio, quo valet plurimum, uti non [gap: Greek word(s)] quam abuti mallet. Non fui vanus augurii, plane enim ita accidit. Verum ista pluribus alias. En tibi gratias a D. Fraxineo accepi. Vale, amicissimum caput. Genevae, a. d. III. Non. Maj. CIC IC XCVI.

EPISTOLA MIX. [note: +] PHILIPPO CANAIO A FRAXINIS.

[note: 1596.] QUas ad me dederas ante diem X. Kalendas Junias, accepi nudius quintus, Praeses amplissime. Eae quam gratae mihi acciderint, puto non expectare te, ut verbis exprimam. [gap: Greek word(s)], [gap: Greek word(s)]. Suave in primis fuit, quod narrabas [gap: Greek word(s)] quam fraudem nunc demum detectam scribis. Mihi pridem omnia erant nota, omnia perspecta, omnia penitus cognita. Sed pietatis meae non erat [gap: Greek word(s)]. Deus Opt. Max. et illi et mihi bonam mentem. At dolet mihi, et quidem serio, qui in Ecclesia Regis Messiae primas tenere se putant, de iis, quae ad illius gloriam pertinent, tam esse, ne gravius aliquid dicam, securos. Nae isti faciunt bene, quod veteris Ecclesiae omnes Patres in ordinem cogunt, et pro Patribus non agnoscunt. Nam profecto, ne illi quidem si reviviscant, plerosque eorum pro filiis agnoscerent. En quo devenimus: [gap: Greek word(s)]. Desine igitur querelarum, et iterum Deum Patrem per Jesum silium suum supplex veneror, regat nos, tegat mea, tegat illorum peccata. [gap: Greek word(s)]. Vale, amicissime et aeternum mihi observande Praeses. Ego et uxor pro incolumitate tua [gap: Greek word(s)], et charissimorum liberorum Deum fadgare precibus non cessamus. Iterum vale. Genevae, a. d. VI. Kalend. Jul. CIC IC XCVI.

EPISTOLA MX. [note: +] DIONYSIO GOTHOFREDO.

[note: 1596.] EX iis, quas nuper a te accepi. Vir clarissime, cepi dolorem non mediocrem, quod factum casu nescio quo intelligam, ut meae aliquot ad te literae

[note: 1596.] perierint. Deus illis, quorum fraude id accidit, meliorem mentem; sic enim malo dicere, quam ea ipsis precari, quibus sunt dignissimi: mihi hîc fides illius, (J. dico) quem literis tuis commendaras, est suspecta. Sed desinamus querelarum. Bene enim habet, quod sive reddantur tibi meae literae, sive non, de mea erga te integritate et in amore cultuque tui constantia dubitaturum te non metuo; facio namque de tuo animo ex meo conjecturam, simul qui sis tu, qualis olim erga me non semel, imo qualis semper, et memini, et porro semper meminisse juvabit. Fr. Probus nondum rediit: ita de tuis aedibus res haeret in luto. Nae ille vir [gap: Greek word(s)] litavit; ita quicquid instituit, parum feliciter succedit. Nam et in hoc quoque itinere nescio quid adversi ei contigisse videor audiisse. Sed et aliis de causis difficilis ista mihi est deliberatio. Summa autem mearum dubitationum est haec, sitne futurum e re mea et meorum hîc perpetuo haerere, ubi afflictus Reipublicae status, quam spem meliorem nobis relinquat, ipse vides. Deinde si ita melius, et de parandis aedibus cogitem, (quod plane est necessarium) in expedienda pecunia non parum difficultatis. Quae sunt a patre relicta, ea propter publicam [gap: Greek word(s)] nunc repetere difficile. Dotem uxoris a Stephano recipere velle, id vero est aquam ex pumice. Sperabam ante annum posse me libros, et eadem alicui mercatori tradere; sed hactenus profeci nihil; non enim reperi, qui vellet talem summam (sunt 1500. librae) vel nunc solvere, vel in annum solvendam suscipere. Itaque malui nihil movere quam frustra aliquid tentare. Supererat via expeditissima ex editione optimorum Auctorum, si aut Stephano socero mens esset non laeva, aut hîc esset alius, quicum possem incepta perficere. Unus tu, mi Gothofrede, si hîc ageres, omnes aestus meos explicares. Neque ego molestius ferre quicquam unquam memini, quam fero quotidie absentiam tuam. Sed desino tibi esse molestus; plura scribam, ut spero, propediem. Vale. Uxor te lectissimamque foeminam uxorem tuam ex animo salutat. Genevae, Kalend. August. CIC IC XCVI.

EPISTOLA MXI. [note: +] PHILIPPO PARAEO, DAVIDIS FILIO.

[note: 1596.] GRatae mihi multis de caussis, mi Paraee, literae tuae. Primum quia ex [note: 1596.] iis intellexi, esse cur parenti tuo, viro optimo et doctissimo, amici gratulentur, qui te tali spe juvenem et genuerit et eduxerit. Delectat deinde me spes illa, quam commoves juvandae aliquando augendaeque tuâ operâ et industriâ publicae rei literariae. Spondet hoc mihi et ratio illa studiorum, quam patre duce atque auspice et instituisti et institisti, hactenus sane quam feliciter. Tantum ut coepisti, ita pergas vide, nec te siris ab his studiis, quae ad veram laudem proximam viam muniunt, ullâ ratione averti. Laboriosa, fateor, et difficilis via, quam premere coepisti: sed magna et suavia sunt, quae te manent praemia. Non illud dico, ut dulcedine Musarum amoeniorum captus, sic semper illis adhaereas, ut tanquam ad Sirenum scopulos elisa et impacta navis: hoc volo, hoc a te pero, ut gravioribus disciplinis non ante [gap: Greek word(s)] incumbas, quam isto literarum genere probe tuum excolueris ac subegeris ingenium. Id si feceris, et coepris Deus, quod non dubito, adfuerit, audebo [gap: Greek word(s)]. Sic ominor, sic voveo. Quod nostris scriptis adeo delectari te scribis, idque parentis tui monitu, habeo etiam in eo, quod privatim gaudeam. Non enim aliâ fine scribimus, si quando manum calamo admovemus, quam ut tua et tui similium adolescentum honestissima studia juvemus. Sed nos profecto infinita et [gap: Greek word(s)] quaedam aliquid semper in dies addiscendi libido facit in scribendo saepe omissiores. AEgre enim impetramus a nobis ipsis, ut scribendis iis, quae semel observavimus, operam et tempus impendamus. Sic multa adhuc in liturariis nostris jacent, quae non sine bono aliquo publico pridem poterant exire. Quin si quid publicamus, ut nuper Suetonium, quam brevissimo tempore scribendi labore defungimur. De Tiberii Dracone quod me mones, facis et amici et probi viri officium. At de serpente monili quae attexuisti, quorsum spectarent, divinare non potui. Nobis eadem omnia pridem, et iis plura ac certiora observata. Paramus enim de Re vestiariâ opus sane luculenrum: verum id nostro more, hoc est, [gap: Greek word(s)]. Suggestio locorum Symmachi super mentionem Africanarum, etsi per fuit nobis grata, poreramus tamen hujus indicii gratiam tibi facere: nam qui de Venatione Commentarium affectum profligatum habeamus, nullum neque apud Symmachum, neque apud alios plurimos Scriptores, vel minimum apicem

[note: 1596.] eo spectantem sinimus [gap: Greek word(s)]. Eum librum propediem eramus edituri, nisi alia studia, dum Athenaei editionem paramus, occupatos nos habuissent. Sedet tamen, ubi colophonem ei operi, [gap: Greek word(s)], imposuero, Commentarium illum et insimul alium de Circensibus a blattis et tineis statim vindicare. Vale. Genevae, CIC IC XCVI.

EPISTOLA MXII. [note: +] THEODORO BEZAE.

[note: 1597.] QUas Nemausensi tabellario dedisti ad me literas, accepi tandem, Beza [gap: Greek word(s)], ex iis de tua valetudine, ut fert aetas, sic satis prospera, magno cum gaudio intellexi. Faxit Pater misericordiarum per Jesum Christum Filium suum, ut simili aut meliore de te nuntio beari quam saepissime et quam diutissime possim. Mihi quidem uxorique meae laetius aut gratius hac recontingere nihil possit. Didici ex iisdem, esse te in eo semper, ut veteres curas in Novum Foedus tuas polias et augeas. Veneror omnipotentem Deum supplici prece, ut vires perfiniendis iis, quae [gap: Greek word(s)] largiatur. De loco Matthaei dies, obsecro, diffusus est. Scripsi enim haec tumultuarie statim post tuas acceptas. Videbo igitur, et quoniam ita vis, sententiam meam brevi scribam. Simul alia addam, quae per hosce dies tua legenti venere mihi in mentem. Vale, Senex reverende, et me amare perge. Uxor et te et conjugem tuam salutat [gap: Greek word(s)]. Scripsi raptim. Mompelii, a. d. XIV. Kalend. April. CIC IC XCVII.

EPISTOLA MXIII. [note: +] PHILIPPO CANAIO A FRAXINIS.

[note: 1597] [note: Initium hujus Epistola habetur supra. n. CXXXII.] CEssavi in officio scribendi, fateor, nimis diu. Est igitur, quod de me queraris, Praeses amplissime, et me indiligentiae accuses; imo non est, hahes enim confitentem reum; [gap: Greek word(s)], uti nos docent [gap: Greek word(s)]. Mihi sane si quaeras vocis justitium per hosce dies, non tam occupationes meae, semper enim tibi vaco, quam [gap: Greek word(s)] quaedam et summa de nostra Gallia desperatio. Nam si post trimestre Concilium omnium Galliae Procerum, novi nihil praeter luctuosam et deflendam Ambianorum jacturam, obsecro te, quid bonae spei est super? Nisi fortasse hoc quoque consilio fit, ut oecupatâ demum magâ [note: 1597.] hujus Regni parte, redeamus tandem ad nos, et [gap: Greek word(s)] incipiamus. Quin agnoscamus potius fata patriae et nostra. Num aut animi fallor, aut retro res nostrae naturae lege ferri coeptae, non ante desinent quam esse desinent. Fuit cum floruimus, et late imperitavimus: erit brevi (ita ominor, utinam non vere, et sim [gap: Greek word(s)]!) cum aut non erimus, aut Francorum certe imperium non erit. Cur ita sentiam, habeo graves causas, aut habere mihi videor; sed quas nunc commemorare nihil attinet. Scripsi etc. [note: Subsequentia verba Epistolae vide supra, eod. num. CXXXII.]. Mompelii, a. d. V. Id. April. CIC IC XCVII.

EPISTOLA MXIV. [note: +] OLEAGARO BEREALDO.

[note: 1597.] NOn agam summo jure tecum, Berealde eruditissime; malo culpam deprecari, quam serram reciprocare, et fundum contentionis ducere. Esto igitur, quamvis magnum peccatum hoc meum, quod tandem tacuerim: agnosco, fateor; dum tamen et tu eidem culpae affinem te confiteare; cum praesertim in hoc literario otio tuo facillime fuerit tibi literis scribendis vacare quam nobis. Ambo igitur, [gap: Greek word(s)], peccavimus. Emendemus ambo, et in posterum commercium literarium diligentius exerceamus. De tuo negotio per sum miratus sic scribere te ad me, quasi nullum a me responsum tulisses adhuc. Quid igitur factum illis meis literis, quas ad Dominum Ducest super ea re bene longas ante multos menses dedi? Is mecum de silentio expostulaverat, et suo et tuo nomine. Respondi, quod res erat; ideo siluisse me, quia Dominum Gigordium putabam ipsi omnia significasse. Nam priusquam huc advenirem, Pastores hujus urbis ad Bercherium, Scholae Gedanensis Gymnasiarcham, literas dederant; ut jam in integro res non esset. Ac licet, ut videtur, spes illa decollavit, (nam Bercherius non amplius sui juris est) quid tamen pollicear tibi de hac Schola nescio. Nam ad curam nostram nihil onmino ea res pertinet. Nobis vita in libris nostris. In iis sumus toti. Summa muneris nostri est, quater in hebdomade suggestum conscendere. Id quoque aegre facimus, licet addat in dies animos doctorum omnium amor nostri et nostrarum literarum. Si quid fuerit, in quo opera mea utilis tibi esse possit, confide, eam te nunquam jure desideraturum. Vale, Vir ex animo dilecte

[note: 1597.] ac porro semper diligende. Uxor te etiam et etiam salutat, et felicia omnia precatur. Scripsi raptim, in Volcis Arecomicis, Mompelii, prid. Id. Jul. CIC IC XCVII.

EPISTOLA MXV. [note: +] GUILIELMO RANCHINO.

[note: 1597.] NOnus hic dies est, Vir praestantissime et amicissime, cum Nemauso literas ad te dedi. Forte enim prandenti mihi apud Dominum Falgnerole, oblata repente est isthuc scribendi occasio; quam avidus arripui, et tria saltem verba exaravi, tantum ut scires valere nos, sed tui desiderio pene jam enectos. Quare si quid te nostra tangunt, rite confectis negotiis omnibus, quorum caussâ isthîc tandiu moraris, statim ad nos adnota. Uxoris tuae languorem ex absenta charissimi sibi capitis, ex aliorum literis puto te habere cognitum. Pro elegantissimo munere, quo me affecisti, gratias ago tibi quantas possum maximas. Mirari subit ingenium, quî inter gravissima negotia vaces his studiis, et iis scribendis sufficias. Quae si nos terrae filii aggrederemur, otium et secessum quaereremus. Macte esto, Vir doctissime, et perge sis de literis bene mereri. Scripsit nuper ad me Tolosâ Petrus Faber, vir clarissimus, humanissimas literas, in quibus et tui quam honestissime factam mentionem videbis cum redieris. Viros magnos, quibus nostrum nomen isthîc non esse incognitum scis, a me salutes quam officiosissime velim. Scribam ad illos primâ occasione. Sed nunc Athenaeus ita me tantum sibi vindicat, ut vix liceat respirare. Quare hoc, si grave non est, Domino Thuano, Praesidi amplissimo, Domino item Gillotto, et si qui alii nostra nôrant, significabis brevi de Athenaeo me vetus hoc nomen expuncturum, [gap: Greek word(s)] cui ut magis in dies tu tuaque sint curae, oro ipse quaesoque. Vale, Vir magne, et me ama. Mompelii, raptim, a. d. III. Id. August. CIC IC XCVII.

EPISTOLA MXVI. JOANNI SARRACENO.

[note: 1597.] LAudo tuam diligentiam, Vir amicissime, ternas enim a te paucis diebus accepi. Sed oro te per Musas, parem diligentiam noli a me exigere. Si stricto jure mecum agere paras, aut offensam tuam, aut novem Sororum odium mihi subeundum. Deus meliora. [note: 1597.] Quos mihi misisti amicissimorum virorum fasciculos, vel ipse feram Genevam, vel Chovetus, qui hic nunc est. Ego in horas a Rege literas exspecto. Nam pecunia ad iter constituta, pridem tradita est Vicquio. Sed mire habent me sollicitum obscenae istae tempestares. Jam enim multos dies est, cum [gap: Greek word(s)] pluit. Ain' tu autem? famulus meus diligentiâ suâ negligentiam tuam correxit. De illis viginti assibus loquor, quos paratus sum tibi, aut cuicunque tuorum reddere, nisi ille nebulo sarciat damnum. Agam cum illo quam primum potero. At [gap: Greek word(s)] scis me statim fratri tuo dedisse. Atque eorum nomine tibi iterum et optimo charissimoque Jugeo gratias ago. Vale, Vir amicissime, et me porro semper ama, semper tuum [gap: Greek word(s)] Mompelii, a. d. XVI. Kalend. Januar. CIC IC XCVIII.

Deus Opt. Max. te servet, et omni [gap: Greek word(s)] gratiâ cumulet. Didici a Choveto, filium Domini de Chalonges, qui illi unus e multis erat superstes, ante dies paucissimos [gap: Greek word(s)] submersum esse ad Genevam, cum paucis ante diebus desponsa ei fuisset soror Domini de Coracant. Scis ita mortuam ejus sororem, etsi diverso modo. Mira casuum [gap: Greek word(s)] advertit animum. Sed [gap: Greek word(s)].

EPISTOLA MXVII. [note: +] JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1598.] ADventum meum in hanc urbem, Praeses amplissime, superioribus literis tibi significavi. Erat animus, si in hac urbe nostrae lucubrationes minus commode propter Graeci characteris inopiam possent edi, hanc velut ansam isthuc veniendi accipere, et hujus mei voti facere me compotem. Lutetiam enim vestram, et illa saeculi nostri lumina, quae ibi fulgent, semel invisere, sic pridem cupio, nihil ut vehementius queam. Sed me postquara huc veni, itineris longitudo, et qua non ignoras, longioris peregrinationis incommoda terruerunt, ac mutare sententiam vel invitum coegerunt. Integrum tamen hunc mensem, et quod excurret, puto me hîc acturum. Nam etsi Animadversiones in Athenaeum posse nunc edi spes non est propter varias causas, quas exponere nunc longum sit; nihilominus Characterum [note: Theophrasti.] nona editio ante paucos dies instituta, totum id, quod dixi, tempus nos hîc

[note: 1598.] occupatos habebit. Deest enim Typographo [gap: Greek word(s)], cujus sit spectata in hoc genere literarum peritia et industria. Habebam et alia, quae vellemus in lucem edere; sed periculum Typographi in eo potissimum libello facere visum. Caetera ubi et quando simus edituri, [gap: Greek word(s)] ego enim juxta scio cum ignarissimo. Sed non abutar diutius, Praeses amplissime, tuo otio. Deus Opt. Max. salvum te et incolumem, [gap: Greek word(s)] servet aetatem. Vale. Lugduni Convenarum, Kalend. August. CIC IC XCVIII.

EPISTOLA MXVIII. [note: +] EIDEM, [gap: Greek word(s)].

[note: 1598.] NUmquid aliud grati animi testimonium tot acceptis a te beneficiis tibi dem, nisi ut Deum Opt. Max. assiduis precibus sollicitem, largiatur tibi et nobilissimae tuae conjugi [gap: Greek word(s)]? Impar, scio, gratiae redhostimentum est, [gap: Greek word(s)] verba praestare. Tu vero, amplissime Thuane, animum potius specta penitus tibi devotum. Hujus recessus intimi si oculis paterent, minus laborandum mihi esset, ut tuorum beneficiorum [gap: Greek word(s)] memoriam tibi ostenderem: sed bene est; nôsti enim me, opinor, et mores meos. Nunc illud te scire volo, Lugdunum pervenisse me, Dei beneficio, nono die post discessum ab urbe. Diem unum hîc vel invitus subsistere coactus sum: suadebat valerudo parum firma; amici orabant [gap: Greek word(s)] equi ex itinere defessi haberi aliquam sui rationem postulabant. Ita fraenum injectum est cupiditati meae domum redeundi [gap: Greek word(s)] sed redierimus sat cito, modo omnes meos valentes offendam. De instituto negotio quid actum sit post abitum meum, spero me brevi ex tuis literis intellecturum, et maximi viri, Domini Calignonis. Cogitabam et ad illum literas dare, et ad Senatorem gravissimum, Dominum Gillottum; necnon ad charissimum affinem, Robertum Stephanum, Jurisconsultum, ut scis, diligentissimum. Sed cum mihi graves multaeque causae omnis ejus generis facultatem [gap: Greek word(s)] adimant, dabunt illi, spero, veniam nobis, et paucorum dierum moram ferent animo non iniquo. Vale, Vir integerrime et doctissime: Deus solus ille [gap: Greek word(s)] et tibi, et plurimum mihi colendae uxori tuae [gap: Greek word(s)] cum longissima vita duit. [note: 1598.] [gap: Greek word(s)]. Iterum vale, et me ama. Scripsi [gap: Greek word(s)]. Lugduni, navem conscensurus, a. d. XI. Kalend. Novemb. CIC IC XCVII.

EPISTOLA MXIX. [note: +] PETRO CHABANAEO.

[note: 1599.] TUas tandem accepi, futuras longe gratiores, si non fuissent mihi diutius quam par erat expectandae. Cave posthac ullam scribendi occasionem praetermittas. Totum te esse in libris audio libenter, et Deum oro, ut ita sit. Grammaticam Graecam vel mitcam tibi proximâ hebdomade, vel apud Dominum Haersium ipse emes. Notaveram in Epistola tua nonnulla, quorum te volui monitum, sed illam nunc reperire potis non fui. Scribe igitur ad me quam diligentissime et quam saepissime. Voluptas ad me, fructus ad te pertinebit. Feceris etiam rem gratam, si ad fratrem Stephanum Latine scripleris officii tui et studii testes literas. Exercueris stylum non inutiliter. Hac unicâ viâ eruditio tandem parabilis, [gap: Greek word(s)], quem oro, ut tibi semper adsit. Vale, et stude, sicque Latinis oblectare, ut Graeca ne contemnas. Expecto tuarum Quaestionum volumen. Iterum vale, et nostra atque imprimis meos libros diligenter custodi. Genevae, a. d. VII. Eid. April. CIC IC XCIX.

EPISTOLA MXX. [note: +] JACOBO AUGUSTO THUANO.

[note: 1599.] NEque ego tuas dum accepi, Vir praestantissime, quas ad Dominum Vicquium ante paucos dies misisti; neque tu, opinor, novissimas meas. Sed de tuis accipiendis spes nondum decollavit; Monspelium enim missae fuerunt sub tempus meae in hanc urbem profectionis. Meas periisse non dubito, quas ego ante aliquot menses Joanni Serrano tradideram, iter isthuc cogitanti: ille vero, quod tu non nescis, [gap: Greek word(s)] postmodum factus, caelo terras commutavit. Qui tuus est in literas amor, doluisti haud dubie obitum hujus viri, et quam in eo fecit Respublica literaria jacturam. Mihi quoties venit illius in mentem, subit animum statim illa cogitatio, Hem homunculi quid sumus, cum recogito! Quam multa enim hominis incoepta [gap: Greek word(s)] abrupit? Memini narrare illum mihi in Musaeo meo paucis

[note: 1599.] antequam decumberet diebus, quae et quam multa in literarum vario genere moliretur. Memini etiam authorem illi tum fuisse, ut ne tam multa simul aggrederetur; sed unum aliquod potius ex omnibus eligeret argumentum, in quo vires nervosque ingenii contenderet. Vitae enim, ajebam, summa brevis spes vetat inchoare longas. Quasi omen verba mea habuissent, quod metuebam, paullo mox evenit. Equidem semper scivi genitum me mortalem, qui veram Philosophiam a puero judicaverim [gap: Greek word(s)] perculit me tamen, fateor, hic casus, et acre quoddam desiderium in me exciravit, publicandi ante horam fatalem et decretoriam, quicquid in manibus habemus, quod edi melius sit, quam perpetuis tenebris damnari. Igitur cum nulla Monspelii, neque in praesens Typographi copia esset, neque spes in posterum; matre, uxore, liberis, librisque relictis huc venire sum coactus, quo possim ea saltem curare edenda, quae mecum attuli. In his est Animadversionum in Athenaeum opus; opus longum, bone Deus, et laboriosum, sed iis fortasse non parum profuturum, qui Graecis literis non [gap: Greek word(s)], verum [gap: Greek word(s)] colore tingi optant: non enim leniter eâ curâ, qui hodie hominum mos est, defunctus sum; sed quantâ maximâ fide, diligentiâ, et industriâ fieri potuit. Caeterum possitne hîc aliquid edi nostrum, an non, adhuc dubito: parum enim Graecis edendis assuetae sunt operae Lugdunenses. Hoc quidem nimis certum, mora plurium mensium fore mihi opus, si Animadversiones meas ad umbilicum velim, me praesente, quod plane est necesse, perduci. Sed mihi prope religio est benignitate [gap: Greek word(s)], cujus hospitio nunc utor, et cujus extant quotidie eximiae erga nos benevolentiae testimonia, abuti tam diu. Nae ego tibi, Praeses amplissime, plurimum de beo, qui tanti viri amicitiam mihi conciliasti. Faxit [gap: Greek word(s)] Deus, quantum utrique vestrûm me debere sentiam, possim brevi profiteri. Eundem oro supplex, longam et omni bonorum genere cumulatam vitam tibi duit. [gap: Greek word(s)]. Vale, Vir maxime, et me ama, qui te aeternum colam et observabo. Lugduni, in aedibus Vicquianis, a. d. VI. Eid. Jul. CIC IC XCIX.

EPISTOLA MXXI. [note: +] HENRICO WOTTONIO.

[note: 1600.] SIc omnino est, ut scribis, nobilissime Wottoni, cum nos nostraque respicimus, non possumus non sapientissimum illum pronunciare, qui dixit hominem esse [gap: Greek word(s)]. Nam quotusquisque nostrûm est, qui quod modo fuit, id nunc sit? aut qui ex animi sui sententia vitam disponat suam? Est profecto arcana quaedam [gap: Greek word(s)], quae nos saepius trahit nolentes, quam ducit volentes. Itaque [gap: Greek word(s)], neque quicquam mortalibus est [gap: Greek word(s)]. Meministin illorum temporum, cum ante annos sex septem tranquillissime et conjunctissime soles una condebaraus? Censen' si quis tum nobis ea fando praedixisset, quae postea vidimus, et nunc cum maxime videmus, fidem fuisse inventurum? Deus bone, quae [gap: Greek word(s)] ab eo tempore facta est? quam immutata facies omnis rerum? At enimvero inter tot tantasque mutationes, animum meum erga te non esse immutatum, sed sibi semper constantem, semper constiturum, velim tibi persuadeas. Si quid aliud, hoc unice studiosis sapientiae, in queis nomen ego meum profiteor, convenit, ut initam semel amicitiam cum suae sectae hominibus aeternum servent. Te mihi tua. virtus excellens pari eruditione juncta dudum conciliavit; deinde accessit usus vitae quotidianae, cujus suavissima recordatio tamdiu in animo nostro vigebit, quamdiu futuri ipsi sumus. Parem constantiam amoris tui mihi spondeo. Quod si, ut scribis, diligentiam nostram scriptione literarum provocare perrexeris, experieris me haut segnem adversarium, et qui superari. a te in hoc officii genere nequaquam sit passurus. Sororis [gap: Greek word(s)] lireras tuis junctas accepi, et grartias habeo, Chartas, quas a me petit, dudum remisi. Uxor te plurimum salvere jubet. Vale, amicissime Wottoni, et nos [gap: Greek word(s)] ama. Lutetiae Parisiorum, a. d. VI. Eid. Decemb. CIC. IC C.

EPISTOLA MXXII. [note: +] DESIDERIO HERALDO.

[note: 1600.] DReves, sed magni et sinceri affectûs testes literas ad te nunc mittam. Eram enim, cum ista exarabam, et [gap: Greek word(s)], et admodum occupatus.

[note: 1600.] Igitur duo haec [gap: Greek word(s)] a nobis habe. Martialem tuum accepi, legi. Ago tibi et publico, et meo etiam nomine gratias. Posuisti operam non male multumque optimus Scriptor tibi debet. Sed de tuis lucubrationibus quid sentiam, Vir eruditissime, malo apud alios, quam apud te. Neque enim soleo in os quenquam. [gap: Greek word(s)]. Alterum est, quod te volo: ut ab editione alterius scripti tui Gallici abstineas. Equidem non sine voluptate id percurri. Ac memini saepius eam quaestionem agitatam Genevae, cum inter publicos Professores ibi locum non postremum obtineremus. Non enim deerant viri pietate et eruditione insignes, quibus idem videbatur ac tibi; sed in tocum eam disputationem censeo tibi esse missam faciendam. Cupio enim studiis tuis et tranquillirati esse consultum. Atqui scito, et tibi persuade, [gap: Greek word(s)] sorores esse germanas, quae sibi invicem [gap: Greek word(s)] cohaereant. Illam fuge, ne in hanc incidas. Vale, et me ama. Amplissimo Praesidi plurimam a me salutem. Lutetiae Parisiorum, Eid. Decemb. CIC IC C.

EPISTOLA MXXIII. [note: +] EIDEM.

[note: 1601.] QUod isthîc me votis omnium expeti dicis, Vir amicissime, etsi gratum est propter benevolentiae significationem; esset tamen longe gratius, si ejusmodi rem judicarem, quae vestro meoque bono possit perfici. Nunc mihi [gap: Greek word(s)] ob multas graves causas. Omnino otia quaerimus, si ita modo visum fuerit Opt. Max. Deo. Ea enim molimur in literis, quae animi tranquillitatem desiderant. Voti hujus an apud vos fieri compos queam, nescio. Terrent me vicini urbi nostrae [gap: Greek word(s)] hostes infestissimi, iidemque potentissimi. Venit in mentem Pacii exemplum, qui post modici temporis moram nos deserere, et nescio quo per mille discrimina se recipere fuit coactus. Omitto pericula alia, quae conditionem hanc videntur comitari. [gap: Greek word(s)]. Equidem illustrissimo Principi plurimum me debere profiteor; qui binis literis, singularis benevolentiae plenis, hac de re mecum egit. Nolo autem te nescire, si absit horum, quae dixi, incommodorum metus, libentissimo animo isthuc me migraturum. Taedet enim me jam, taedet uxorem penuriae Verbi divini, quam hîc experimur. [note: 1601.] Est Deo gratia, quod aliter hactenus ego atque illa vixirhus. Itaque perquam iniquo ferimus animo, quod tam raro, tantis cum difficultaribus Hablonem ibamus. Hoc uno excepto, cur me praesentis statûs poenireat, caussa non est. Vides animi mei aestum; quem explicabit is, cui uni et soli [gap: Greek word(s)]. Interea persuade tibi, amicitiam tuam instar [gap: Greek word(s)] mihi esse, quod me isthuc cogitare stimuler. Vale, amicissime Heralde, et amplissimum Praesidem meis verbis quam officocissime saluta. Scripsi raptim. Lutetiae Parisiorum, a. d. III. Non. Januar. anni novi, (forte CIC IC CI.) quem tibi illique bonis avibus cupio esse inchoacum.

EPISTOLA MXXIV. [note: +] RICHARDO THOMSONI.

[note: 1601.] SIlentium istud tuum, amicorum dulicissime, quî interpreter, anceps animi haereo. Quid enim accidir, cur tu post reditum meum in hanc urbem, nullas ad me dederis? Atqui et literas nostras et munusculum etiam quod misi, ad te pervenisse, pene pro certo habeo; colligo enim ex literis amplissimi viri, qui Legati munus isthîc fungitur. Scribe igitur, sodes, mi oculissime; et magnâ sollicitudine me liberaveris. Simul illud obnixe te oro, atque obsecro, ut Notas in Spartianum et comites ejus Histericos, quarum non unis literis spem fecisti, quam primum mittas. Nam cum ante aliquot dies in Regia Bibliotheca exemplar unum MS. eorum Scriprorum nactus essem, cepi illico illos recensendi atque edendi impetum: resque eo jam adducta, ut praela nostra nihil nisi tui beneficii expecratio remoretur. Quare iterum te, mi Thomson, oro, adjuves hac parte studia nostra. Plura non addam, neque enim vacat nunc, et si bene tuus mihi notus animus, ambitiosis apud te prcibus non est opus. Vale, et plurimum salve a me, ab uxore, a liberis, qui omnes tui videndi desiderio mirum in modum flagramus. [gap: Greek word(s)]. Lutetiae Parisiorum, a. d. XV. Kalend. Februar, CIC IC CI.

EPISTOLA MXXV. [note: +] SIMONI SIMONIDI, POLONO.

[note: 1601.] TU quidem, Vir clarissime, manu sane quam benignâ laudes in nos conjicis, quas aut amor adversum me

[note: 1601.] tuus, aut singularis quaedam [gap: Greek word(s)] tibi [gap: Greek word(s)] suggerebat. Sed ut sagitta cum solido offendit, [gap: Greek word(s)], in mittentem redit; sic laudationes, quas conscientiae nostrae tenuitas vetat agnoscere, ad auctorem suum relatae, meritissime in te haerebunt. Nobis abunde satis est, si nostram bene de literarum studiis merendi, et Reipublicae literariae promovendae cupiditatem, quâ mire semper flagravimus, tibi, eruditissime Simonides, et similibus tui, [gap: Greek word(s)], probaverimus. Hunc certe animum olim nobis summus ille omnium rerum Arbiter indidit, qui si parem desideriis nostris et facultatem adjecisset, aut hisce incommodis nos exemisset, quae per tot annos mihi cum omnibus bonis Regni hujus fuerunt communia, tum nos haud paullo fortasse felicius, [gap: Greek word(s)] ornassemus, et diligentiae nostrae atque industriae, si qua tamen illa est in nobis, luculentiora testimonia ad posteritatem transmisissemus. [gap: Greek word(s)] cum praesertim in beneficio immortali supremi Numinis meliora non speremus, sed experiamur. Quamobrem id totâ mente nunc agimus, ut otii hujus, quod magni Regis nostri benignitas fecit, et mihi et iis omnibus, qui scriptis nostris delectantur, ratio constet. Verum de nobis nimis multa. Redeo ad te, doctissime Simonides, teque etiam atque etiam oro, ut quem adfectum ultro mihi exhibuisti, eundem cupienti, reque id poscenti constanter serves. Nos, qui virtutem atque eruditionem tuam pridem habebamus cognitam, simul literas tuas accepimus eruditas juxca atque amanter scriptas, amore tui sic capti sumus, ut eorum omnium, qui te propius sibi notum plurimum amant coluntque, nemini videamur concessuri. Nobilis adolescens, quem mihi commendas, et suo merito, sed magis tuo nomine, ad omnia officia nos semper experietur paratissimos. Vale, Vir doctissime. Lutetiae Parisiorum, a. d. VI. Eid. Decemb. CIC IC CI.

EPISTOLA MXXVI. [note: +] JACOBO BONGARSIO.

[note: 1602.] DE Broughtono judicium nostrum, quia ita vis, paucis habe. Interpretatio illius [gap: Greek word(s)] absque ullo dubio recta est. Nunquam aliter pronunciabant Graece docti, cujus linguae magnae usum Video illum habere. Quae de cruciatibus interpretatus est magnus Calvinus, si reviviscat, sententiam [note: 1602.] mutaret. Omnino ejus interpretatio verbis Graecis accommodari non potest; ut persaepe mirari subierit, Theodorum Bezam, virum hac eruditione et judicii tam limati, rectam viam interpretandi eorum verborum non esse ingressum. Atqui [gap: Greek word(s)] aliud Graecis non sonat, quam de hac vita migrare ad mortuos, nulio discrimine loci; sive aliquis transcribendus sit in numerum beatorum, sive ad aeternas poenas reservandus. Praeter illa, quae in hanc sententiam a Broughtono sunt accuratissime disputata, possem multa afferre, quibus os obturetur contrarium sentientibus, sed afferam unius Hippocratis verba; ex quibus clare liquet, quid sit [gap: Greek word(s)] Graecis. Is in libro [gap: Greek word(s)], postquam disputavit [gap: Greek word(s)], addit: [gap: Greek word(s)]. Opponit ut contraria, [gap: Greek word(s)], quorum illud existentiam rerum, quae et sunt, et sub sensum nostrum cadunt, significat; [gap: Greek word(s)] vero privationem ejus existentiae designat. Porro quam variae fuerant de statu mortuorum sententiae Veterum, tam varie exponi potest [gap: Greek word(s)]. Nam exempli gratiâ, Hippocrati, et omnibus [gap: Greek word(s)], nihil aliud [gap: Greek word(s)], quam desinere esse, quod prius fuerant, et in principia sua solvi. Graeci Philosophi [gap: Greek word(s)] hoc vocant. Seneca, resolvi saepe; aliquando, ab oculis abire, ut Epistolâ XXXVI. Cogita nihil eorum, quae ab oculis abeunt, et in rerum naturam, ex qua prodierunt, ac mox processura sunt, reconduntur, consumi. Quod pulcherime cum superioribus Hippocratis verbis convenit. Platoni vero et Poetis, quibus certum, [gap: Greek word(s)] quandam futuri judicii fuisse notitiam, [gap: Greek word(s)] est, felicibus aut infelicibus post mortem adjungi. Non multo aliter et Literae Sacrae loquuntur: nam quod de lingua Hebraica nonnulli afferunt, vanum est. Hoc igitur recte Broughtonius tuus; illud judicio meo non recte, quod de summis viris tam levi de caussa tam impotenter triumphat. Ingenue fateor tibi, aegre impetrasse te a nobis, ut libellum, alioquin erudite et eleganter scriptum, tui gratiâ pellegerem. Etsi enim multa et nos in tantis viris desideramus; quia tamen persuali sumus divinitus eos fuisse excitatos juvandae Ecclesiae Dei, quicunque

[note: 1602.] eorum nomen et memoriam non venerantur, illos ego, ne quid apud te dissimulem, omnium bonorum odio censeo dignissimos. Multum autem in tantulo scripto non solum acerbe, verum etiam petulanter [gap: Greek word(s)], scripta judicamus. Locos indicarem, nisi et lectum tibi eum Commentariolum confiderem, et te non aliud quam nos judicare persuasum haberem. Atque haec ego liberius apud te, quia literis non unis id egisti a me. Pene exciderat de Geographo Arabe: nam valde miror quae scribis; nos enim illud non [gap: Greek word(s)] sed [gap: Greek word(s)] manibus hisce tractavimus, et oculis hisce non pauca in eo legimus, plus operae in eo studio posituri, si proprium exemplar habuissemus. Possum uti Thuaneo; possum illo, quod Bellovacensis Episcopus licitatione mihi abstulit: sed malo exspectare. Proximis nundinis curabo, si fieri potest, afferendum mihi. Liber est elegantissimus, et ille ipse, ex quo mulca Scaliger in divino opere de Emendatione Temporum. Vale, Vir praestantissime, et me, quod facis, ama, qui sum futurus, [gap: Greek word(s)]. Lutetiae Parisiorum, Eid. Februar, CIC IC CII.

EPISTOLA MXXVII. [note: +] [gap: Greek word(s)].

[note: 1602.] [gap: Greek word(s)] [note: Forte, [gap: Greek word(s)].] [gap: Greek word(s)] [note: 1602.] [gap: Greek word(s)]

EPISTOLA MXXVIII. [note: +] [gap: Greek word(s)].

EPISTOLA MXXIX. [note: +] JUSTO LIPSIO.

[note: 1602.] ECquid futura mihi apud te liberibris dicti parata venia? Spero equidem; novi enim et [gap: Greek word(s)] tibi bonitatem, et vehementiam tui erga nos amoris. Hac fiduciâ dico tibi [gap: Greek word(s)] nullis ambagibus, videri mihi te a moribus tuis discessisse, et [gap: Greek word(s)]. Annon ita est? Plane ita, [gap: Greek word(s)], inquam, [gap: Greek word(s)] factus es. Videris ipse, quae te mala Circe mutarit. Ego rem factam queror [gap: Greek word(s)]. Crucior enim animi tam longâ, tam insolitâ literarum tuarum expectatione: atqui solitus eras hoc quoque officii genere diligentiam nostram longe superare. Quid igitur accidit, cur ad datas sub hujus anni principium literas a nobis necdum sit responsum? Sed perierunt illae fortasse. Illas certe accepisti, quas amplissimo Domino Busenvallio discedenti in manus tradidi. Quod tamen scire adhuc per te non potui. Binas omnino a quatuor jam mensibus accepi. Alteras artulit Belga [gap: Greek word(s)] alteras Taldiaeus noster. Et hae et illae paucissimorum verborum fuerunt; neque erat in illis quicquam, ex quo meas tibi fuisse redditas possem cognoscere. Quod si nobilissimi Busenvallii non esset fides nota, mire solliciti essemus ego et amplissimus Thuanus libro regio quid esset factum: nunc non scimus; sed de tua solum valetudine, quam praester tibi firmam et bonam, teque nobis et literis [gap: Greek word(s)] Deus immortalis

[note: 1602.] servet; qui et te et tua studia sibi curae esse tot argumentis approbavit. Vale, illustrissime virorum. Lutetiae Parisiorum, a. d. VI. Eid. Jul. CIC IC CII.

EPISTOLA MXXX. [note: +] HUGONI GROTIO.

[note: 1602.] TU vero falleris, clarissime juvenum, qui eruditissima. tua scripta putas mihi invisa.

Ut novus aliquis cometes exoriens omnes [gap: Greek word(s)] advertit, et in sui contemplationem rapit; sic lucentissima ingenii tui fax simulac [gap: Greek word(s)] evecti sunt e vestigio animi [gap: Greek word(s)], in queis et nos sumus. Mirari omnes et stupere ad hoc novum ingenii tui portentum. Primus quod sciam, ad famam tibi aditum patefecit Martianus tuus. Is Scriptor mappam misit, et ad tua curricula attendere nos fecit. Secuta sunt postea alia, atque alia spectavimus, judicavimus. Quid verbis opus? Visus es quam excitaveras initio exspectationem, toties superasse quoties prodiisti. [gap: Greek word(s)], magne Juvenis; et quia aequales tuos pridem superasti, age, tecum ipse certa, et [gap: Greek word(s)]. Ita me facilis Deus immortalis respiciat, ut totâ animi mento hoc voveo, hoc illum oro. Etiam antequam constaret mihi, an vel de nomine tibi innotuissem, publico literarum respectu te amavi, omniaque tibi fausta optavi: quid censes nunc post acceptam Epistolam tuam? Ex illa cognovi, te quoque nugis nostris pretium aliquod ponere. Scio quid te potissimum moveat, neque ita desipio aut [gap: Greek word(s)], ut quantum magno Scaligero etiam isto nomine debeam, non intelligam. At tu me ama, mi Groti, vel potius [gap: Greek word(s)], et per otium literas mitte. Vale. Lutetiae Parisiorum, a. d. VI. Eid. Jul. CIC IC CII.

EPISTOLA MXXXI. [note: +] HENRICO SAVILIO.

[note: 1602.] ACcepi nunc ipsum, praestantissme Savili, quas Nonis Junii ad me dederas. Hoc volui ab initio statim [gap: Greek word(s)] ut scires diuturnioris silentii nullam penes me esse culpam. Sum quidem, ut ais, occupatissimus; neque omnibus vaco; tibi vero nunquam non. Quid enim potius faciam, quam ut sermones cum eo caedam, quem propter summam eruditionem et [gap: Greek word(s)] tot annos colui tacitus? Sed et tuas ipse occupationes novi gravissimas; neque putavi faciendum, ut inanes tibi literas mitterem. Nam de tuo incepto, post nuperam Epistolam meam, habui nihil quod ad te scriberem, nisi hoc unum, cujus tu nunc me admonuisti, alrerum illum tomum Chrysostomi in Psalmos Medicaeae Bibliothecae, quem ante non videram, postea visum nobis et tractatum. In eo continentur, ni fallor, Psalmi plerique omnes a XLIII. unde incipit volumen illud. De Codice [gap: Greek word(s)], etc. meminero quando primum in Bibliothecam ibo, quod ante sex septem dies non possum. Nudius enim tertius significavit mihi morosus senex, qui illi in cubat, per aliquot dies se abfuturum: ne ad se venirem frultra, dixeram ante illi cum eo venissemus tuâ gratiâ ego, nobilissimus Vinnodus, et clarissimus Pithoeus, me postridie rediturum, ut homilias a te descriptas, et amplissimo Thumerio de Boisisse traditas, cum Medicaeo Codice conferrem, Psalmum, dico [gap: Greek word(s)], quem scimus in nostris libris extare. Nam illam alteram [gap: Greek word(s)], homiliam in iisdem libris non invenimus, Longe enim alia est [gap: Greek word(s)] ejus Psalmi in volumine, quo continentur ejus Patris interpretationes in eum librum. Et omnino videtur separata lucubratio a continuo opere in Psalmos. Eam sive in veteri Regia, sive in Medicaea inventam cum tuo exemplari conferemus, et propediem tuas chartas tibi remittemus. Etromos, quod monstri genus sit in Catalogo nuper ad te misso, ne ipse quidem scio; at scito brevi, [gap: Greek word(s)], et te quoque ut sis sciens faxo. [gap: Greek word(s)]. Dic vero mihi sodes, Vir praestantissime, quid tibi de illo viro docto videatur, qui in Epistolis suis, quas superioribus nundinis edidit, Graecas literas decoras, at non necessarias pronuntiavit? Qui ab uno Baronio, spretis antiquis, jubet nos Historiam Ecclesiasticam

[note: 1602.] discere? Obsecro te, mi Savili, haec cum audis, non ringeris, an rides? Quid cum illorum diligentiam ridet aut reprehendit, qui in explicandis veteribus Scriptoribus aliam insistunt viam, quam fecerit ipse in Plinii Panegyricum? Haec tu probes? haec tu profecta censes ab erudito et sani judicii homine? Atqui futuri sunt multi, qui pro cerritis habeant omnes, qui pedibus in illius sententiam non iverint; tantum est in studiis quoque, ut caeteris omnibus rebus inane. Sed teneo te diutius. Vale, nobilissime Savili, et me ama. Lutetiae Parisiorum, a. d. Kalend. August. CIC IC CII. statim a lectis tuis, nullo interposito temporis momento.

EPISTOLA MXXXII. [note: +] [gap: Greek word(s)].

EPISTOLA MXXXIII. [note: +] [gap: Greek word(s)].

EPISTOLA MXXXIV. [note: +] [gap: Greek word(s)].

EPISTOLA MXXXV. [note: +] JACOBO I. MAGNAE BRITANNIAE,

[note: 1603.] NOn irreverentia audaculum me facit, ut obstrepere Majestati tuae parum verear; sed cum de tua pietate, et adversum afflictos pro Christi nomine propensâ voluntate certa confidentia tum erga civitatem calamitosissimam, patriam alteram meam, Genevam, studium pium, et de ejus salute ingens sollicitudo. Haec urbs quo nunc in statu sit, quantis difficultatibus publice privatimque laboretur, abunde Majestati tuae narrabit singularis fidei et integritatis Senator, Julius Aniorianus, cui has tradidi. Verum oro benignitatem tuam obtestorque, Rex [gap: Greek word(s)], liceat mihi pro Genevensi Academia, cujus olim pars aliqua fuimus, humiles juxta et pias apud te preces fundere, eo quidem impensius, quod cum ante paucos dies privati negotii [note: 1603.] causâ illuc venissem, jacentem illam Scholam propter temporum iniquitatem, at nondum tamen desertam, neque frequentiâ studiosorum omnino destitutam, graviter sumus miserati. In eum siquidem locum rei illius publicae fortuna redacta est, ut nisi adfuerit verus ille non [gap: Greek word(s)], sed [gap: Greek word(s)], de illius pietatis et religionis seminario penicus actum esse videatur. Etsi enim Senatus pro sua prudentia tanti boni possessionem retinere omnibus modis etiam supra vires connitetur; in tantis tamen anxietatibus vix est, ut diutius viri pietare et doctrinâ excellentes, quorum ibi non mediocris adhuc copia, ali foverique possint. Potuerunt, si zelo promovendae gloriae Dei inflammati Principes labentem Rempublicam liberalitate aliquâ sustentarint, et praesens quasi exitium defenderint. Quam ad rem cum sit omnibus notum quid quantumque Majestas tua valeat, prope et illud ex aequo bonis persuasum est, futuram deineeps et Ecclesiam et Scholam Genevensem non mediocri tibi curae. Sunt nimis inlustria, quae toties jam exhibuisti flagrantissimi erga Deum et veram Religionem amoris publica testimonia. O server hunc animum Majestati tuae Princeps ille Principum, cujus in manu vestra sunt Regum corda. Ille te, Rex serenissime, fulgentissimum in Europa sidus, quam diutillime florentem, et Principibus aliis ad veram laudem praelucentem, sicuti facit, atque exemplo praeeuntem, et praesentis et futurae vitae bonis omnifariam velit cumulare. Lutetiae Parisiorum, a. d. VI. Kalend. August. salutis reparatae, CIC IC CIII.

EPISTOLA MXXXVI. [note: +] PHILIPPO CANAIO A FRAXINIS.

[note: 1603.] PAx, Vir summe! ego ut tuam amicitiam spreverim! Ut eam immani scelere violarim! Deus [gap: Greek word(s)] ne sirit, ut laevam adeo mentem unquam induamus. Hunc ego possum [gap: Greek word(s)], nunquam esse factum, ut tuorum in nos maximorum meritorum oblivio obreperet animo meo. At dixi, scripsi etiam fortasse, quae parum tibi grata. Quam vellem pari fide tibi relata essent, quae toties

[note: 1603.] cum summa laude tua, etiam tum [gap: Greek word(s)] et passim dixi, cum illa gererentur, quae leniter animos nostros separabant. Omitto dicere necessitatem mihi ab ipsa conscientia mea fuisse impositam, ut exemplo, quod magnum et illustre nomen tuum trahebat, pro virili mea obviam irem. Nam ut ad extrema consilia, quae probaTa tibi, facerem gradum, Deus hominesque sciunt nunquam me ne cogitasse quidem. Epistolam illam infelicem, et prope fatalem mihi, si impelli ad immanitatem optimus noster Trajanus potuisset, non excuso; nam omnino quid in illa sit scriptum, imo an scripserim, juxta scio cum ignarissimo. Deus illis bonis viris bonam mentem, qui ea ad te missa id videntur egisse, ut tu me pusillum homuncionem pondere tuo, quod facile erat, elideres. Si libeat, liceat hic mihi quiritare: proh Dei hominumque fidem! adeon' invenustos esse quosdam, ut quasi per ludum et jocum naturae gentium, in pernitiem innoxiorum, jura migrent? Non ita tu quondam, magne Alexander; neque tu, Juli Caesar; qui repertas in hostium castris literas de rebus, quae ad salutem vestram spectabant, inspicere non sustinuistis. Sed rerum praeterirarum memoriam pluribus nolo refricare. Quin te potius oro, Vir maxime, si qua adhuc superest ingentis illius amoris scincilla, quo nos per annos multos beasti, eam ne penitus sinas exstingui. Ego et propter suavissimam priorum temporum recordationem, et nonnihil etiam periculo recenti admonitus, sedulo cavebo, ne inobservantiâ tui ac cultu fidem meam aut constantiam jure possis unquam desiderare. Vale, [gap: Greek word(s)]. Lutetiae Parisiorum, a. d. VI. Eid. Novemb. anno [gap: Greek word(s)] Dionysiano, CIC IC CIII.

EPISTOLA MXXXVII. [note: +] MARCO VELSERO.

[note: 1603.] SI mihi ea mens esset, Vir maxime, ut de iis, quae ad Religionis negotium spectant, funem contentionis tecum ducere, aut omnino cum quoquam vellem, facile impetraturum me sperarem, ut de ea quaestione, quam pluribus attigisti in nuperis tuis literis, non aliud sentire viderer, quam quod in prima Ecclesia omnes ad unum pii et vere orthodoxi. Tertulliani, Prudentii et Paulini loci, quos objicis, nihil minus continent, quam quod hodie, imo a multis seculis in quaestione positum est. Quam enim diversae res [note: 1603.] sunt, habere et colere, eo praesertim modo, qui passim hodie obtinet? Equidem ingenue fateor, cum hac de re etiam atque etiam diligenter saepissime cogitaverim, magis indies mirari me, quî fieri possit, ut de re adeo clara, certa, et indubitatis Patrum restimoniis comprobata, (Verbum enim Dei taceo) per tot secula tam funestae contentiones sint excitatae. Beati Augustini locum ut laudarem, utque Auctoris mei verba pluribus explicarem, fecerunt ineptissimae certorum horninum interpretationes, qui [gap: Greek word(s)], alius alio ea trahebant. Poteram de mente Beatissimi illius Patris plura adjicere, et consecutionem ejus verborum [gap: Greek word(s)] necessariam uberius explicare: sed non libenter facio, ut iis me immisceam, quae ultra crepidam sunt. Denique si quis est mortalium, qui scindi orbem Christianum disputationibus hujusmodi ex intimi pectoris affectu doleat, quique exstincto discordiarum nomine, pacem Ecclesiae Dei optet restitutam videre, eum nos, Vir magne, sequimur, et nostra cum illius votis conjungimus, quae audiant utinam aliquando propitii superi! Iidem te quoque servent, et mihi amorem tuum et bonorum omnium. De Privilegio agimus gratias maximas. Sed dolet mihi, quod meâ causâ tantum laboris frustra sumpseris. Egi et magno Wacero gratias. Vale. Lutetiae Parisiorum, pridie Kalend.... [note: Forte, Decemb.] CIC IC CIII.

EPISTOLA MXXXVIII. [note: +] [gap: Greek word(s)].

EPISTOLA MXXXIX. [note: +] JOANNI DEODATO.

[note: 1608.] LIteras tuas accepi, Vir praestantissime. Librum, quem ais misisse, nondum vidi; sum tamen in spe brevi illum me, operâ tui cognati, viri optimi et integerrimi, accepturum. Ago interim tibi ex animo, si minus quas debeo, certe quas quantasque possum maximas gratias. Equidem postquam de tuo hoc nobilissimo incepto primum [note: 1608.] cognovi, extemplo persuasi mihi, [gap: Greek word(s)] istud consilii esse abs te susceptum: quin potius Deum Opt. Max. [gap: Greek word(s)] hanc tibi mentem dedisse. Hanc divinationem meam reipsâ nunc comprobari, cum ex Epistola tua longe mihi gratissima, tum ex multorum gravissimorum hominum sermonibus incredibili cum gaudio didici, et quotidie disco. Mactee, Vir doctissime, [gap: Greek word(s)]. Opus exegisti Deo immortali haut dubie gratissimum. Obstrinxisti tibi unâ operâ quantum ubique est virorum piorum, quibus gloria [gap: Greek word(s)] et salus proximi cordi est ac curae. Itali tui quantum eo nomine tibi debeant, ne dici quidem potest; eo namque munere illos donasti, quo nullum ne cogitari quidem majus queat. Quis vero non admiretur in illa potissimum tempora tuam editionem incidisse, quando gens nobilissima, sed diro servitutis [gap: Greek word(s)] jugo miserandum pariter et stupendum in modum oppressa, inibi videtur esse, ut ad aliquem saltem mali sui sensum possit perduci? Mira sane [gap: Greek word(s)], et quae [gap: Greek word(s)] non contigit. Quod utinam, iterumque utinam optatissimus ille illucescat dies, cum densa illa et atra caligo discuti incipiet, quae nobilissirnae sine controversia parti orbis terrarum est offusa. Plane Christiani appellatione est indignus, qui toto affectu hoc non cupit, non optat, non dies noctesque a Domino Jesu precibus suis contendit. Qua in parte nostro nos officio non omnino hactenus defuisse, vere possumus affirmare. Sed nos quidem vota duntaxat, praetereaque nihil ad tantum opus conferre possumus. Tu, Vir praestantissime, nisi animi fallor, potes unus plurimum. Aude modo, et quo coepisti pede, oculis irretortis perge. Cogita sis, cujus res agatur; sub cujus Imperaroris vexillis milites; quae maneant eos praemia, qui propugnandae Evangelicae doctrinae sese devoverunt. Sciebam amplissimum Wottonem de rebus magnis tecum per literas solitum agere; quod tua quoque Epistola non obscure significavit. Veneror supplex [gap: Greek word(s)], ut coeptis vestris porro et semper benedicat. Magnum Scaligerum doctrinam tuam pari pietate junctam, magni, pro eo ac debet, facere, compertum habeo. Scio quod sit illius de tua versione judicium. Crede mihi, tanto illo viro nihil probius, nihil candidius. Quod me hortaris, ut omnia obliviscar, quae adversus me isthîc sunt facta, agnosco probitatem, et pietacem tuam.

[note: 1608] Atque ego jam gaudeo te isthîc esse repertum, quem mala mea non perfunctorie tangerent. Nam hactenus nemo, quod sciam, est inventus in ea urbe, pro qua mortem oppetere suave mihi fuisset, qui adversis meis ullo modo tangeretur. Eversa est domus Stephanica; uxoris dos tota periit; soror mea cum sua filia certorum hominum immanitate, feritate, diritate ad mendiciratem est redacta. Actum est mecum veluti cum proditore et sicario, et ad rapiendas chartas meas, et sororis, publice satellites sunt missi in aedes sororis. Petenti sorori per libellum supplicem, ut quoniam et dos illi sua, et quicquid maritus reliquerat, bonorum sententia Judicum esset ademptum, ut perditorum hominum Bigotiorum profunda avaritia expleretur: misereretur sui Senatus, et aut solveret illi partem aliquam debiti marito ipsius stipendii, aut se adjuvaret saltem, ut operâ meâ a Rege Christianissimo id ipsa reciperet. Erat aequissima postulatio, et cui satisfieri poterat ab amplissimo Ordine absque ulla vel unius oboli impensa. Tulit tamen misella repulsam, et a Senatore Sullio horribile carmen illi pronuntiatum est: Nos Principes urbis, et civitatis non tenemur rationem habere nostrorum subditorum. Scit Senator eximius Saracenus, quid soror postulaverit, quam aequa, et ipsi necessaria fuit ejus petitio. Quid multa? neque Ordo Senatorum, neque Pastorum et Professorum Collegium, cui ego stultus me putavi esse charissimum, quicquam praetermisit, quo mihi noceretur. Bis ad me super matricibus Graeci characteris scripsit Laurentius, Rector Scholae vestrae. Ostendi illi summae iniquitatis facinus ipsum aggredi, et quidem tum putabam, imprudentem. Oravi, etiam obsecravi, atque obtestatus sum, ne rem nefariam aggrederetur. Adeo nulla mei ratio est habita, ut eo urgente factum sit decretum, quo nuilum potuisse fieri iniquius, omnes hîc consentiunt Jurisconsulti. Fateor ingenue, praestantissme Deodate, his tot indignitatibus gravius esse commotum me quam par erat; et ignoscat mihi Domini Jesu misericordia, quam dies noctesque imploro. Possem magni Auctoris patrocinio me defendere, et illud divini Philosophi afferre: [gap: Greek word(s)]. Sed valcant artes: ego non excusari humanitus, sed mundari coelitus mea [gap: Greek word(s)] cupio. Miror tamen, atque adeo demiror, neminem isthîc esse inventum, quem tot facta injusta vel tantillum [note: 1608] moverent. Deum immortalem! quis hic est stupor? Per annos duodecim exagitata est soror ab improbissimis, quod omnes scitis, hominibus. Debuit hoc ferri? Itane Deus voluit viduas, et orphanos tractari? Nihil sorori profuerunt sua jura justissima, luce meridianâ clariora, nihil memoria mariti, civis quondam Genevensis, de patria sua quam optime meriti; nihil anteacta vita, quam pie, caste, et modeste semper instituit, ut eam decebar, quae a sapientissimo patre, et lectissima matre fuit educata. Meum vero nomen adeo misellae nihil profuit, ut haec videatur illi fuisse causa omnium malorum, quod soror esset mea. Itaque crucior animi, cum cogito stulcitiam meam, qui ante annos unum et viginti post optimi patris obitum, in eam Galiae partem me contuli, ubi pater moriens suos reliquerat, quo matrem, et sororem hanc meam in tuto scilicet porcu collocarem. Bene sane, quod mater paullo post, unde erat profecta, rediit, quae si remansisset, actum erat de reculis nostris omnibus. Soror, quae rernansit Genevae, malo suo meoque fato, et dotem honestam, et mediocres mariti opes amisit funditus, et quicquid ego ab aliquot annis in sumptus infaustarum litium exhibui. Haec hodie pene unica est, quae me angit, et macerat cura: non enim teneo lacrymas, quoties venit in mentem quis futurus sit illius status, si Dei benignitas ipsam non respexerit. Equidem etsi in tenui re, deero tamen illi nunquam. Sed numerum liberorum meorum vides, et quantam isthîc jacturam fecerim. Ut taceam incommoda ejus loci, qui me nunc habet. Quod si per sororem liceret, constitueram omnium injuriarum, quas accepi, nunquam meminisse. Neque enim pecuniam gemui amissam; cujus si studiosus essem, expeditas ejus parandae vias potui invenire: sed filiam habui natu maximam mihi, et matri suae supra modum charam, idque meriro suo: erat enim parentibus obsequentissima, indole optima, pietatis orthodoxae tenacissima. Haec quum per aetatem nubilis jam esset, ut gravius ferrem jacturam ist hîc factam fortunarum mearum, et sororis, (nam hoc quoque damnam in me recidit, nisi [gap: Greek word(s)] et impius esse velim) erat in causa; quanquam dolorem meum solita fuit optima filia (ignosce paterno affectui) sermonibus supra annos gravibus levare, et lenire. Nunc vero postquam (filiâ dilectissimâ mihi ademptâ) ingentem solicitudinem meam ingenti dolore mutare Deo Opt. Max. visum,

[note: 1608.] constitueram, ut modo dicebam, omnium injuriarum, quas isthîc ipse accepi, semel memoriam ponere; et faciam, spero, ad me quidem quod attinet atque uxorem. Sorori vero misellae, et filiae ejus quî prospiciam, necessario mihi est videndum. Illi quoniam nulla isthîc spes ostenditur, et nos omnia alia deficiunt praesidia, si ad Christianissimum Regem confugero, et causam sororis illi exposuero, nemo mirari debebit tandem facere me, quod nisi facerem, impius et [gap: Greek word(s)], teste Beato Paulo, futurus essem. Scit Deus immortalis propter ea, quae acciderunt, non minus invitum facere me, quoties de iis querela mihi est instituenda, quos omni amore, cultu, et reverentiâ hactenus sum persequutus; qui etsi nocere amplius mihi ne si velint, quidem possunt; nihil enim isthîc mihi reliqui factum est; invitus tamen faciam, (testor [gap: Greek word(s)]) si apud diversae praesertim religionis homines ulcera mea cogar retegere. Amplissimus vir, Praeses Thuanus, te salutat. Est: olim ist hîc editus a Domino Fajo libellus de terrae motu, qui Hybornam pagum Bernatium absorpsit, vel obruit potius. Eum libellum si ad praestantissimum Praesidem miseris, rem illi mihique gratissimam feceris. Oblitus quod scire te volo. Venit ad me ante biduum homo mihi incognitus, quem statim ex sermonibus agnovi: is est, qui ministerio Verbi divini isthîc functus, ac post a Senatu honorifice dimissus, ad Metenses est profectus. Video parare illum editionem libri Apologetici. Hortatus sum et obtestatus ne faceret; sed laterem lavi; stat enim sententia. Quaeso te, si potes, certe quantum potes, medere scandalo futuro haut dubie maximo. Agam de ea re et cum nostris Pastoribus. Vale, Vir clarissime, et me ama. Lutetiae Parisiorum, Kalend. Maj. CIC IC CVIII.

EPISTOLA MXL. CLAUDIO SALMASIO.

[note: 1608.] NOn quia deest argumentum aut voluntas plura scribendi, pauca nunc ad te exaravi; sed quia constanter affirmatum mihi erat a tuis, Palatinatu jam te excessisse; et brevi in hac urbe futurum. Utinam illum diem vi deam, qui te nobis reducem sistet! Venies non inanis, scio; sed Musarum divitiis instructissimus. Itaque incredibile dictu est, quam incipiat mihi tui reditus exspectatio esse longa. Spero [note: 1608.] Florum [note: Vide Epist. DXC.] esse jam editum; quoniara de Stephano sententiam te mutasse video. Audio te auctoritare impulsum Scaligeri [gap: Greek word(s)], vertendi ejus Auctoris consilium mutasse. Omnino si res spectecur ipsa, neque habeatur ratio voluntatis Typographorum, supervacuus ille labor. Sed in ea tempora vivi devenimus, ut qui Graecos libros edunt, plane sui juris non sint. Equidem quod eâ consilii mutatione spei nostrae de tua editione Stephani [note: Vide Epist. DLXIV.] mora sit injecta, iniquo animo fero. Sed veniJ modo; non deerit ne hîc quidem, qui tua libenter publicet. Vcni igitur, [gap: Greek word(s)], a. d. VI. Kalend. Septemb. CIC IC CVIII.

EPISTOLA MXLI. [note: +] JOANNI STANISLAO SAPIEHAE, JUVENI NOBILISSIMO.

[note: 1608.] ETsi gratissima mihi est tuae adversum me benevolentiae significatio, cujus tot simul tam luculenta dedisti testimonia; in summa tamen, quam ea mihi res affert voluptate, hunc ego dolorem neutiquam sane levem capio, quod tua, generose Domine, repentina in patriam reversio omnem mihi in praesens, an et in posterum, facultatem eripit grati animi testandi. Jam primum, quod mei serves memoriam, et humanissime scriptis tuis me lacessas, nisi eo ipso nomine multum me tibi debere sentiam, plane eo sum honore indignus. Tu vero munus insuper addidisti, idque excellens. Supra omnia est illustrissimi Domini parentis tui Epistola, auro contra non chara; in qua tuam pariter atque illius humanitatem animadverti. Nam quod vir tantus nos scriptione provocare sustinuerit, comitati et caeterae illius virtuti hoc acceptum fero. Sed quod nostra in te merita vir illustrissimus literis suis depraedicat, totum id, generose Domine, muneris est tui. Quid enim ipse ad parentem scripseris, Epistola parentis arguit. Quo igitur me vertam, aut quam rationem inibo consilii, ut aliquid faciam quo gratum animum meum tibi probem? Nempe hoc unum superest, ut qui nihil aliud possim, gratâ saltem praedicatione et constanti memoriâ tui et tuorura meritorum, officio meo satisfaciam. Hîc ego mihi non deero; facileque, uti spero, perficiam, ut te ejus judicii, quod de me fecisti dudum, nunquam poeniteat. Ago vero tibi, nobilime Domine, pro tuo munere

[note: 1608] grates gratissimas. Erit hoc mihi posthac gratissimum cimelium, ut tui erga me animi pignus certissimum; quod non prius quiescere me patietur, quam ipse vicissim aliquod [gap: Greek word(s)] missero. Sed hoc inter tuum et meum intererit munus, quod pro auro et gemmis, quibus ipse abundas, verba rependemus; quorum aliquam nobis esse copiam, ipse quoque videris existimasse. Quicquid hujus erit, minus tamen erit eo affectu et cultu, quem tibi mente et voluntate prolixâ exhibeo, quum aliter nequeam. Velim hoc tibi de me cerro persuadeas, et literis tuis aliquando nos bees. Ego si semel nactus fuero viam certam literas in Poloniam curandi, ne inter publicas curas oblivio nostri nominis tuo obrepat forte animo, sedulo cavebo. Hortarer te, nobllissime Adolescens, ut in studiis, quae feliciter incepisti, diligenter pergeres, nisi certo scirem fraeno potius egere te quam calcaribus. Id quoniam mihi est satis superque compertum, non committam ut diffidere virtuti ruae ac constantiae possim videri. Opto tibi omnia laeta ac fausta. Vale, et me ama. Lutetioe Parisiorum, a. d. XV. Kalend. Novemb. CIC IC CVIII

EPISTOLA MXLII. [note: +] JOANNI BUXTORFIO.

[note: 1610.] Quum ante annos aliquot casu in meas manus tuorum aliquid scriptorum, Vir doctissime, incidisset, ita mihi eorum lectione contigit affici, ut Semper ex illo tempore et te, et tuas vigilias apud omnes praedicaverim. Nam quoties huc illuc oculos per Europam circumfero, paucos omnino video, qui pari tecum laude in eo genere literarum hodie versentur. Omitto peritiam rituum Hebraicorum et hodiernae Synagogae, quarum rerum notititiâ videris omnes antecellere, qui inter Ohristianos de eo argumento libros hactenus ediderunt. Tuus insuper insignis candor, et in summa eruditione par modestia, et quod facile scripta arguunt, probitas eximia, legentem me tua scripta eximie ceperunt. Amabam igitur te, Vir praestantissime, et nomen tuum colebam, quando literas accepi, quas ad me scripsisti. Gavisus sum etiam atque etiam, tibi quoque venisse in mentem, ut amicitiam mecum velles inire, quam quidem diu multumque expetitam, nunc autem a te oblatam tanto cum gaudio accipio, tanta cum hilaritate amplector, ut post tuas mihi redditas, longissima mihi fuerit [note: 1610] illius temporis expectatio, quo mutui amoris signisicationem possem tibi dare, et hoc sanctum foedus tecum pangere. Amemus igitur invicem, mi Buxtorfi; et assiduâ scriptione inchoatam bonis avibus amicitiam magis magisque indies firmemus. Ego tibi hoc sancte polliceor, mea officia nulla unquam in re, quae in potestate mea fuerit, tibi defutura. Pro misso munere immortales et habeo tibi gratias et ago: sed erras, si putas non ante vidisse me tuum illum accuratissimum librum. Ego una et illum, et quaecunque alia abs te scivi edita, non solum in forulos meae Bibliothecae habeo reconditos; sed etiam diligenter legi. Nam etsi quantum in vestris literis profecerim, me sane poenitet, amavi tamen semper Linguam Sanctam. Caeterum de illo ipso incepto, quod prae manibus te nunc habere scribis, olim non semel cogitavi, quando plus otii fuit, quod id genus studiis impenderem. Videbam Munsterum vix satis ejus aedificii jecisse fundamenta; Fabricium addidisse illum quidem multa sed spicilegium tamen ipsâ messe uberius aliis reliquisse. Seiebam magnum Mercerum institutum a se opus ad exitum non perduxisse. Quare ut de tuo cognovi incepto, exilii equidem gaudio, qui meus est in literas amor, et manus in coelum tollens, Deum veneratus sum, ut omnia tibi abunde largiretur tam utili proposito perficiendo urilia et necessaria. Quod scribis, ut operâ. ... aliquos libros tibi curem investigandos, longe erras, mi Buxtorfi, neque hominis ingenium nôsti. Nam mihi cum illo propter diversitatem [gap: Greek word(s)] et morosam superstitionem nihil quicquam intercedit commercii, quamquam optavi equidem amicitiam cum illo jungere, et de Hebraicis literis cum ipso interdum agere; sed ingenium hominis expertus me ipse quidem invitus abstinui. Nihil igitur ab ejusmodi homine speres, aut non certe operâ meâ. A me vero omnia te sperare jubeo, quae praestare vel per me ipse potero, vel per alios mihi amicissimos viros, qui literarum omne genus vehementer amant, ac libenter promovent. Itaque de libris, quos petis, videro quid fieri queat, et te faciam certiorem. Scito autem nactum me esse Munsteri Lexicon Chaldaicum, illud ipsum, quo olim usus [gap: Greek word(s)] Mercerus, et post ipsum Cevallerius Genevensis, vir mihi, dum vixit, amieissimus. Sunt in ora ejus Codicis, utriusque illorum notae multae, et vocabulorum non paucorum, quae Munsterus praetermiserat, explicationes. Hunc librum

[note: 1610] si fore tibi usui existimas, etsi aegre possum iilo carere, carebo tamen tuâ gratiâ, et illum ad te mittam. Sed id ut quam tutissimâ viâ fieri possit, tibi mihique erit prospiciendum; nam ego jacturam ejus libri facere, damni ingentis loco ducerem. Te quoque idem, spero, judicaturum. Vidi e scriptis tuis, quanti magnum Scaligerum faceres. Quare eo quoque nomine scito amari te a me, qui illum virum unus omnium maxime suspexi vivum, et nunc fato functum non sine lachrymis desidero. Clarissimos et venerandos viros, D. D. Grynaeum et Polanum a me salutes velim. Vale. Scripsi inter curas et negotia. Lutetiae Parisiorum, XII. Februar, ann. CIC IC CX.

EPISTOLA MXLIII. DANIELI TILENO.

[note: 1610] EPistolae tuae plurium paginarum, quae tua est faeundia ac [gap: Greek word(s)], praestantissime Tilene, paucis verbis respondebo. Scito igitur, eos, qui tibi narrarunt me vel metu famis, sie enim ais, vel ex indignatione adversus N. N. animum in causa Religionis mutasse, rem falsissimam, et a moribus meis alienissimam tibi retulisse, Verum quidem est, id sedulo egisse N. N. ut ego et omnes mei quantum in ipsis foret, omnibus nostris fortunis eversi [gap: Greek word(s)] experiremur; nihil enim boni illi viri fecerunt reliqui, quo mihi meisque modis omnibus nocerent; mihi, qui [gap: Greek word(s)] parentis loco semper illos colueram. Sed propterea coepisse me de religione, quam N. N. profitentur, deterius sentire, aut loqui, hoc vero falsum est, commentitium est, diabolicum est. Quod si libertatem dicti pateris, te miror, clarissimeTilene, potuisse adduci, ut ejusmodi aliquid sineres tibi persuaderi; non enim video, quo illa pertineant, quae in eam rem scripsisti mihi; nisi ut nutantem ex illa causa confirmares. Laudo, quod rumusculos illos non plane contempseris; et quod amici officio sis functus, habeo et ago gratiam. Sed potuitne fieri ut ipse crederes, id genus argumenta vel tantillum apud me habere ponderis? Egone alicujus inopiae metu commovear, qui didici a puero [gap: Greek word(s)]? qui opes, honores, et quicquid vulgus miratur, tanti nunquam feci, ut eorum caussâ vel manum vertere dignarer? qui fortunam auream toties in meos lares irrumpere conantem, et tantum non foreseffringentem, fortiter et irretortis oculis [uni Deo fit [note: 1610] laus et gloria] semper expulerim? Sciunt hoc amici mei omnes omnes, quibus utor fanuliarius; scit in primis [gap: Greek word(s)] Deus.

[note: +] Dices, unde igitur ille de te rumor est ortus, et ex qua caussa? Equidem quod res est, narrabo ingenue tibi, Vir praestantissime, neque ullâ dissimulatione utar. Ego postquam a Deo Opt. Max. in hac statione, mihi persaepe gravi et molesta sum collocatus, vix diem liberum habui, et a certaminibus cum diversa de religione sentientibus immunem: quo in agone, quâ libertate sim semper usus, quo zelo; scit ille, quem nihil latet. Atque ego illum ipsum testem possum laudare, nullâ meâ levitate factum, quod in hanc arenam saepe descenderim: invitus enim semper, et necessitate quâdam coactus, eo sum compulsus. Memineram Theologiam me non profiteri, et tenuitatem ingenii atque eruditionis meae probe nôram. Sed nihil agebam; semper enim aliqua nascebatur occasio, quae me cum praestantissimis viris [gap: Greek word(s)] committeret. Porro hujusmodi occasiones ut ipse vitarem, hanc rationem constanter tenui, ut nihil ab ejusmodi hominibus nunquam sperarem, nihil optarem, in quo mihi opera eorum esset necessario utendum. Quid multa? hoc genus congressûs ego ut fugerem, illi ut excirarent, pari studio multos annos contendimus. Quum igitur cernerem impositam mihi esse necessitatem reddendi rationem fidei meae, omnino duxi faciendum, ut curis atiis omissis huic me studio totum darem, et cum DeiVerbo ac veteris Ecclesiae doctrina, et nostrorum et adversariorum scripta contenderem. Ista fuit caussa, cur inter caeteros Bellarminum ante menses aliquot sumerem legendum. Versabar in prima ejus parte, cum nuper ad te scripsi. Cum quidem meum omne studium crat, ut quae primo illo Tomo de Libris Canonicis disseruntur de auctoritate Veterum Interpretum, de humanis Traditionibus, et similibus capitibus, falsa esse rationibus certis demonstrarem: quod quum viri magni ante nos facere instituerint, non fuit mihi difficile certissimas eorum rationes novis persaepe argumentis confirmare. Parem facilitatem videor mihi esse expertus in doctrina de Romant Pontificis Omnipotentia, de Imaginum Cultu, de Indulgentiis, et id genus aliis. Ubi vero ad ea ventum est, quae de Sacramentis hodie disputantur, etsi multa occurrebant non minus [gap: Greek word(s)], quaedam tamen sunt reperta capita, in quibus stare ab adversariis universam Antiquitatem, et quidem mire

[note: 1610] consentientem, videor invenisse; nam illos e nostris, qui demonstrare aggressi sunt, eadem Patres nobiscum sensisse, egregie operam lusisse, et in clara luce coecutisse, ni fallor, possum certissime probare. Atque ego demirarer tot viros praestantes, et in scriptis Patrum egregie versatos nihil simile observasse; nisi viderem eo res Ecclesiarum nostrarum hodie rediisse, ut paucorum placita pro lege rata et inviolabili habeamus. Itaque non jam liberum est nobis, quid vetus Ecclesia crediderit inquirere; sed id potius agendum, ut scripta Patrum vel obtorro collo ad sententiam illorum paucorum trahamus. Ego, mi Tilene, Lutherum et Calvinum summos et admirabiles viros fuisse censeo; [gap: Greek word(s)] tamen cur fuisse credam, caussam non video. Sed abeo longius, qui tecum agere institueram. Ut igitur verbo expediam; scito ex accurata veterum lectione nonnullos animo meo obortos esse scrupulos, dequibus tecum posse agere, instar putarem regni; doceri enim cupio. Nam moveri me consensu totius antiquae et orthodoxae Ecclesiae non possum dissimulare. Si non possum optatissimo tuo congressu frui; quod restat experiar, ut rationes, quibus moveor, scripto comprehendam, et tibi transmittam. Hoc ego jam venerando Molinaeo recepi me facturum, et cum ipso communicaturum animo candidissimo et veritatis studiosissimo. Hoc velim tibi de me esse persuasissimum. Vale, et me ama. Lutetiae Parisiorum, a. d. VI. Non. Maj. CIC IC CX.

EPISTOLA MXLIV. [note: +] [gap: Greek word(s)]

EPISTOLA MXLV. [note: +] N. N.

[note: 1610] QUum post longam expectationem venisset tandem Lutetiam, vir nobilissimus et generosissimus, D. Wotton, Legatus ad Regem Christianissimum extra ordinem memor promissionis, quâ fidem meam apud tuam Dignitatem obstrinxeram, id statim egi,

. [note: 1610] ut in comitatum ipsius recipi, et hac occasione uti possem, ad nobilissimum hoc Regnum, quod perdiu optabam, lustrandum. Neque vero difficile mihi fuit a Domino Legato, quod cupiebam, impetrare; plus enim multo quam petebam, ab ejus humanitate ultro mihi est concessum; adeo quidem ut praedicandis tanti viri meritis erga me nunquam ipse mihi videar posse satisfacere. Erat in ejus comitatu Dominus Doctor Charier, cujus etiam toco itinere plurima in me extiterunt officia. Is postquam est ventum Cantuariam, Domino Legato iter Londinum abrumpente in suam. me domum deduxit, et veluti injectâ manu apud se manere tantisper compulit, dum ipse iter isthuc institueret. Equidem cum hospitis hujusce mei, tum aliorum praestantissimorum virorum, quos hîc offendi, eximiâ humanitate ita sum captus, et loci ipsius elegantiâ atque amoenitate sic quotidie oblector, ut facile et patriae et meorum etiam affectuum desiderium feram. Quoniam tamen a libris abesse meis diutius, sine gravi studiorum jactura, nequeo; est animus, Deo Opt. Max. propitio, quod superest hujus itineris quam primum conficere. Quum praesertim propositi mei sit summa, serenissimum sapientissimumque Regem, quem tot jam annos apud me et miror et revereor, salutare, meumque humile obsequium ipsius Majestati offerre; proximum votum meum est tuam Reverentiam et sublimem Dignitatem, illustrissime Domine, videre posse, et praesens venerari. Quod dabit, spero, mihi Dominus Jesus cis dies paueos. Illum toto affectu cordis oro, ut te Ecclesiae suae [gap: Greek word(s)] quam diutissime servet, et mihi tuam benevolentiam. Vale, Praesul reverendissime. Cantuariae, a. d. VI. Kalend. Novemb. stybo veteri, CIC IC CX.

EPISTOLA MXLVI. [note: +] JACOBO LECTIO.

[note: 1611.] INter molestissimas [gap: Greek word(s)], quibus assidue conflictamur, quae vita est [gap: Greek word(s)], nullum acutiorem experior dolorem illo, quem tui, [gap: Greek word(s)], desiderium mihi affert. Nam quoties venit in mentem prioris temporis, cum jueundissimâ tui consuetudine fruerer, toties videor mihi ad illa Platonica [gap: Greek word(s)] redactus, [note: 1611] alreram mei partem impatientissime desiderare. Atque hic animi cruciatus mei eo fit indies major, quo magis nostri isthuc reditûs spes decollat quotidie. Viderint qui huic incoepto, mi Lecti, tuo et paucorum aliorum tantopere, sic enim audio, isthîc reluctati sunt, quo animo id fecerint; ego profiteor, cum te excepi, et item alios, tres, opinor, aut quatuor, quos certus sum esse mihi amicos certos, [gap: Greek word(s)]. Sed me dies noctesque tui amor pari junctum desiderio angit cruciatus. Feramus tamen, clarissime Lecti, quod mutari per nos haud potest: velimus enim nolimus, fata nos [gap: Greek word(s)], aut ducent, aut trahent. At memoriam mutui amoris rcligiosissime uterque servemus, coque nos oblectemus. Quod equidem et promitto mihi de tua benevolentia, et gravi constantia; et spondeo invicem tibi, [gap: Greek word(s)]. Illum oramus supplices ego uxorque, ut et te, et lectissimam conjugem tuam, et quicquid tibi charum, protegat, servet, fortuner. Vale, oculissime Lecti, et me constanter ama. Londini, pridie Kalend. Mart CIC IC CXI.

EPISTOLA MXLVII. Reverendissimo in Christo Patri, [note: +] D. JOANNI SPOTISWODO, ARCHIEPISCOPO GLASCOENSI, etc.

[note: 1611] DIuturnum silentium meum noli mirare, nam aut defuit, cui meas darem, aut morbus me impediit. Neque enim multo post tuum ex his locis discessum accidit, ut me tertiana invaderet sic satis pertinax, et quae languorem mihi diuturnum reliquit. Ad vim morbi accedebat recordatio solitudinis meae, qui tot jam menses procul ab uxore sum, procul a liberis; et quibus nunc maxime opus habeo, libris meis. Si vitium hoc naturae est amare suos vehementer, praesertim autem conjugem; fateor hoc mihi inesse vitium. Annos enim jam viginti et quatuor sublevatus ab omni rerum domesticarum cura per eam, quae mihi data est ad vita consortium; non sine gravi dolore nunc ab illa tamdiu divellor. Sed hoc incommodum futurum erat levius, nisi et mihi aegrotare contigisset, et quibusdam e liberis meis, qui Lutetiae sunt. Laus Deo

[note: 1611] Opt. Max. sit, qui mihi priorem valetudinem restituit, quam etiam spero meis adsuturam, pro sua inexhausta erga me benignitate. Simulac surgere e lecto incepi, finem imposui libello [note: Epistolae ad Erontonem Ducaeum], quem dudum institueram. Spero bonis fore ejus lectionem non ingratam. Mihi fortasse ejus editio magna conciliabit mala, si quid possunt illi [gap: Greek word(s)], adversus quos scripsi. Esto quicquid Filius Dei voluerit. Ego eam moderationem tenui, ut quum viperis illis non parcerem, Christianae tamen charitatis non obliviscerer. Liber est in manibus serenissimi Regis, qui ea valde probat, quae legit hactenus. Statuet ejus Majestas, quid opus erit facto. Vale, Praesul illustrissime. Scripsi raptim. Londini, a. d. III. Kalend. Jul. CIC IC CXI

EPISTOLA MXLVIII. [note: +] THOMAE MORTONO, DECANO WINTONIENSI.

[note: 1611] TU quidem, Vir doctissime, silentium obstinatus colis. Nam ex quo a nobis discessisti, unicas tantum a te accepi. Ego vero soporem tibi excussissem frequenti scriptione, nisi aut urbe abfuissem, aut quum eram in urbe, defuisset cui meas darem. Apud reverendissimum Dominum Episcopum Eliensem menses fui pene duos; inde reversus exspectatione longâ meae et meorum qua liberorum, qua librorum propemodum sum enectus. Tandem me respexit Dei Opt. Max. benignitas. Venit igitur uxor, venerunt liberi, venit et Bibliothecae pars non poenitenda. Credo non exspectare te, ut dicam magnam ex eorum adventu me voluptarem cepisse: nôsti enim me, et in affectus meos animum meum. Sed hoc gaudium temperavit Deus aliquâ molestiâ. Nam uxor diu jactata morbum aut morbi caussam secum attulit, itaque plures dies aegrotavitj ac ne nunc quidem satis commode habet. Spero meliora, et [gap: Greek word(s)] gratias ago. illa salutat te quam officiosissime, tuae singularis humanitatis memor. Quod superest, mitto tibi Epistolam ad Frontonem, atque ut scias non esse tibi liberum eam scriptionem improbare, Rex vehementissime probavit: sed nescio an vos Theologi idem sitis existimaturi. Ego paratus sum censurae vestrae sine exceptione subscribere. Illustrissimus Praesul, Dominus Archiepiscopus libri edendi praecipuus auctor fuit. Tu pro tuo in me [note: 1611] amore, amico vultu hoc tenuissimum munusculum accipies, et de mea in te observantia et jugi beneficiorum, quae a te accepi, memoria non dubitabis. Ausus sum exemplar alterum tibi mittere, meo nomine, si placet, reverendissimo Praesuli, Domino Episcopo Wintoniensi offerendum. Volui Epistolam adjicere; sed abreptus sum ad Aulam repente accitus. Patere ut tibi has partes relinquam, et te rogem ut grariam viri, quem admiror ex fama et scriptis, mihi concilies. Reversus ex Aula, ubi tuas accepero, non deero officio meo. Vale, Vir doctissime, et mihi medullitus dilecte. Londini, a. d. VXII. Kalend. Novemb. CIC IC CXI.

EPISTOLA MXLIX. [note: +] HENRICO SAVILIO.Vir nobilissime,

[note: 1611] DE Bibliis, quoniam ira vis, agimus tibi pater et filius magnas gratias; non enim ausus sum remittere et [gap: Greek word(s)]. Eliae memor ero, cum semel statuam de libris. Oro Deum Opt. Max. ut aquilae senectutem tibi largiatur, quo possis praeclara tua incepta ad finem perduecre. Succedat Gregorius Theologus Chrysostomo Gregorio, alii [gap: Greek word(s)] fuisse in Mathematicis [gap: Greek word(s)], non omnes existimant, qui in illis libris excellunt. Clavius hostis illius aliter de ipso loquitur. Mihi quid magnus Vieta dixerit scio ipse. Erravit Scaliger, et fortasse consultius fecisset, si abstinuisset. Solebat Vieta dicere, non esse cujusvis errare cum Scaligero; cujus ipse divinum ingenium in aliis demirabatur. Omnino ea praestitit in lireris Scaliger, quae nemo ante illum, nemo fortasse polt illum. Qui si aliquando vel gravissime peceavit, [gap: Greek word(s)] De characteribus Stephanicis longa historia, longae ambages. Itaque melius ista coram. Studia mea priorae funditus esse eversa, penitus video et doleo. Sed haec [gap: Greek word(s)]. Vale, Vir doctissime, et me ama. Londini, statim post tuas acceptas, a. d. v. Eid. Decemb. CIC IC CXI.

EPISTOLA ML. [note: +] THOMAE MORTONO.

[note: 1612] GAudeo non improbari exactissimo judicio tuo, Vir praestantissime, Epistolam ad Frontonem; de qua si tibi narravero, quae scribuntur ad me

[note: 1612] Lutetiâ, ridebis, spero, et laetaberis. Nam simul ac ea Epistola fuit Parisios delata, boni inter Pontificios ita eam. probarunt, ut statim vir amplissimus, Jacobus Gillottus, Senator inter primos, et Decanus cujusdam Ecclesiae, eam curaret imprimendam. Ea editio statim defecit, et iterum liber praelis subjectus est, et Latine et Gallice. Ita spatio unius fere mensis ter id scriptum Lutetiae est editum. Scribit etiam Puteanus, vir eximius, multos e probis Pontificiis, lecto eo libello coepisse detestari nomen Jesuiticum. Sed audi rem longe majorem. Extincto Henrico Magno Jesuitae impetrarunt ab Augustissima Regina facultatem docendi publice. Sed cum Schola Parisiensis se opposuisset, vocati in jus ad Curiam, tergiversati sunt, et amplissimi Ordinis potestatem eluserunt. Interim nullae praetermissae sunt artes conciliandi Judices Societati Jesuiticae. Simul splendidissimum Collegium extructura est: quod ut factum, cepit Jesuicas desiderium docendi et tentandae aleae publici judicii. Contra omnium opinionem in illo Patrum amplissimorum Consessu actio instituitur. Dicere incipit Martillerius, amicus meus, vir doctissimus, Advocatus Scholae Parisiensis, qui nactus causam magno ingenio, quod in ipso est, dignissimam, plenis velis in factionem Jesuiticam invehitur, scelera aperit, et quo illis noceat, nihil reliquit intactum Per viginti dies acta causa a Martillerio tantâ faeundiâ, ut omnibus esset admirationi. At Jesuitae, bomines acuti, jam tum qualis futurus esset exitus prospicientes, ad Dominum Cancellarium confugiunt, unde repulsi ad Reginam accedunt, quae sapientiâ usa singulari, rem ad Senatum suum rejecit. Volebant autem Jesuitae impetrare a Regina, ut absolutâ authoritate utens, quod per nostras leges licet, causam ad suum Consistorium revocaret, et Senatui adimeret. Quâ re frustra tentatâ, excepit rertio die Martillerium Rector Scholae Parisiensis, qui eloquentissime, et admodum confidenter in illas pestes peroravit. Secuta est oratio Advocati Jesuitarum, qui etsi doctissimus, pessime tamen se gessit, neque aliud ex ea caussa tulit, nisi cachinnos. Quinto die Advocatus Regis, Servinus, dixit de Jesuitis quaecunque poterant a viro bono dici Nihil potuit addi. Quum viderant qui aderant Jesuitae, Fronto, Cotton, alii sex, malo res suas loco esse, voce lamentabili Patres appellarunt, seque paratos esse dixerunt jurare quicquid Sorbona praescriberet. Responsum est, non esse rem illis integram: [note: 1612] quia per aequivocandi artem id adepti sunt, ne fides ipsis haberi posset. Multa omitto, ut veniam ad Judicium, quod statim redditum est in hanc sententiam. Jussi sunt Jesuitae afferre ad Senatum subscriptionem a Generali suo factam super his quatuor capitibus.

II. Papam in temporalibus nullum jus habere in Reges, neque posse Regem Galliae excommunicare.

Interim donec decreto paruerint, vetantur docere, sive privatim, sive publice. Haec summa rei; sed, mi Mortone, crede mihi [gap: Greek word(s)] Nam tale quid fieri posse, ne illi quidem putabant, qui fecerunt. Interfuit judicio Princeps Condaeus, duo Episcopi, et plures viri magni. Exeuntibus e Curia Senatoribus acclamatum est a populo, FActum bene: sed non ibi sistendum esse, pestem illam e Gallia pellendam. Omen accipio, et ut ita sit, Deum oro. Audi et novum ab urbe Roma nuncium. Meministin' ejus libelli, quem legebat Regis Majestas, cum vos me ad ipsum adduxistis? Liber erat furiosus furiosi hominis, (vel potius daemonis) quo Genevae sum familiariter usus. Ille Alastor se venturum in Angliam minabatur, populos in Regem concitaturum, ipsum serenissimum Regem (horresco referens!) suffocaturum. Credo metuere te ab isto novo Goliatho, et Pyrgopolynice. Desine timere. Suspensus est ante aliquot septimanas. Ubinam, inquies? Romae. Cujus jussu, et qua de causa? Papae jussu propter violatam Regam Majestatem. Neque potest dubitari appellatione Regum, intellectum esse Regem Serenissimum Jacobum. Nam quem alium Regem laeserat? Profecto nullum. Hoc quo animo fecerit Romanus Pontifex, non quaero; Dei Providentiam [gap: Greek word(s)] adoro. Romani vero ne propter hoc factum laudari possent, abunde caverunt, cum Abbatem du Bois, Gallum, Jesuitarum hostem, fraude acciverunt Lutetiae Romam, et statim Inquisitioni tradiderunt. Miser per duos dies [gap: Greek word(s)] tertio ante diluculum suspensus est. Venio [gap: Greek word(s)] ad tua xenia; pro quibus eo impensius gratias tibi ago, quo minus suppetit nunc [gap: Greek word(s)], quod remittam. Quanquam si delectaris scriptiunculis nostris, brevi novum, [gap: Greek word(s)], librum videbis contra emissarios quosdam Jesuitas, qui Epistolam ad Frontonem indignis modis

[note: 1612] acceperunt. Est quidam Peleterius, homo imperitissimus, atheus, vappa, nebulo, qui aliquid publicavit. Rex ostendit mihi, et jussit respondere. Spero eam opellam tibi fore non ingratam. Id erit levidense [gap: Greek word(s)] pro tuis muneribus, pro quibus ut serio tibi gratias agam uxor rogavit. illa si satis valuisset, Epistolae tuae respondisset pari fortasse dicendi copiâ. Habe, quaeso, illam excusatam, et nos ama, qui te ex animo et am amus, et colimus. Vale. Londini, altero die novi anni, CIC IC CXII quem ego atque uxor tibi optamus felicissimum, et post hunc multos alios.

Richardum Baddeleium tuum ut hic salutem et valere jubeam, permittes, credo, mihi. Iterum vale, Vir praestantissime. Festinationi, quaeso te, ignosce.

EPISTOLA MLI. [note: +] RICHARDO MONTACUTO, EPISCOPO BATHONIENSI ET WELLENSI.

[note: 1612] SCripserunt ad me Parisienses amici, Jesuitas pusillum libellum adversus Epistolam ad Frontonem typis vulgasse; verum publicâ auctoritate statim damnatum, et repressum fuisse illorum conatum; adeo ut exrinctus ille liber fuerit, antequam plane natus. Ego per amicos exemplar aliquod laboro consequi: ignarus enim quid illi blateraverint, quid ipse respondeam ignoro. Calumnia e privata ad Frontonem Epistola, quâ editionem excusabam, ita putida est et absurda, ut optem id potissimum mihi objici Parata responsio est, quae imperitiam, u alignitatem, et scelestum animum auctorum luculente demonstrat. Sed fbrtasse nihil ea de re liber jesuitarum habet. Jam quod ad Atheum Peleterium attinet, qui falsa de Loiolitis dicit me scripsisse, oro Reverentiam tuam, ut signisicet serenissimo Regi, brevi me, favente Deo, Majestati ipsius scriptum aliquod esse ostensurum, quod spero ipsi fore non ingratum. Ego enim spreto illo nebulone, terrae silio, et Atheo, selegi e meis adversus Cardinalem Baronium Animadversionibus, quae faciunt ad propositam quaestionem de Papae temporali potestate, et pestilentis doctrinae immanitatem perspicue ostendi; atque Hildebrandum perniciosi dogmatis auctorem primum novo penicillo et coloribus vere suis depinxi. Nam quia hunc nobis hodie Pontificem praecipue commendant parricidialis doctrinae Magistri, volui excutere [note: 1612] hominem, et sine verborum asperitate, ingenium Satanicum illius oculis Lectorum exhibere spectandum. Spero omnes Pontificios, qui factionis Jesuiticae non fuerint, avide eum librum lecturos. Accedet Praefatio ad serenissimum Regem, quâ felicitas Majestatis ipsius, et Ecclesiae Anglicanae fuse explicabitur. Ostendemus frustra libertates Ecclesiae somniare, qui de veritate coelestis doctrinae nolunt cogitare. In his nunc sumus, et dies noctesque exercet nos haec cura. Spero id fore Specimen Animadversionum nostrarum in Baronium, maximo Regi non ingratum; neque longo tempore opus elt, ut aliquid descriptum Majestati ipsius mittatur. Interim quae accepi nova de Sole, tibi mirto, ut si videbitur, Domino illa ostendas. Vides Astrologiae fundamenta convelli, et ad novam doctrinam de corporibus coelestibus novum iter muniri. Nescio etiam intellexerit necne ipsius Majestas metamorphosin nuper factam in Marta, Doctore Canonico. Hic enim parum benigne acceptus a Papa, Romam reliquit, Patavium se contulit, et Juris Canonici professionem ibi suscepit; habens in animo recantare multa eorum, quae Papomania illi expresserat. Scripsit hoc ad me Senator Venetus, qui etiam de suppliciis Rebulii apostatae, et male consulti Abbatis du Bois totam tragoediam narrat; quam puto ipsius Majestati esse pridem compertam. Veneror supplex Deum immortalem, ut serenissimum. Regem servet fortunetque, et quicquid ipsi charum. Vale, et vive felix, Praesul reverendissime, et me ama. Londini, a. d. XII. Kalend. Februar. CIC IC CXII.

EPISTOLA MLII. [note: +] PETRO BERTIO.

[note: 1612] BInis tuarum, Vir eruditissime, responsum debeo. Priores ante menses, opinor, ipsos tres accepi. Posteriores ante dies duntaxat quatuor. Utrique Epistolae tuae fuerunt adjectae etiam Doctoris Vorstii literae. Non miror mirari te, quod neque tuis, neque Vorstianis ullum adhuc responsum dederim. Paucis igitur silentii mei caussam accipe. Jussus fueram a serenissimo sapientissimoque Magnae Britanniae Rege, postquam illi priores Vorstii ostendissem, utrique vestrûm respondere, et ad servandam in Ecclesia Dei concordiam, privacasque opiniones missas faciendas, serio vos hortari. Huic jussioni priusquam possem parere quotidianis

[note: 1612] curis admodum occupatus, allata est ad regiam Majestatem Domini Vorstii novissima Apologia. Qua in scriptione quum nihil quicquam remittat Auctor, seque paratum ostendat omnia defendere, quae serenissimus Rex cum Ecclesia Anglicana, in disputationibus ipsius supra natura Dei, ut nova [gap: Greek word(s)] vehementissime dudum damnavit, scribendi labore, nisi vellem [gap: Greek word(s)], duxi supersedendum, et serio cavendum ne istis contentionibus ullo pacto me immiscerem. Nunc vero a vobis iterum provocatus, continere me non potui, quin dolorem meum vobis aperirem longe maximum, quem res vestrae mihi afferunt. Atque utinam, eruditissime Vir, neque tu, neque Dominus Vorstius in eas angustias vos conjecissetis, in quibus vos nunc esse, Epistolae vestrae queruntur. Sed quantum sit periculum novas opiniones in doctrina fidei comminisci, latere vos, eximiae doctrinae viros, non potest. Tum autem illa, quam uterque defenditis, libertas prophetandi, nisi certis finibus coerceatur, non libertas, piorum et prudentum judicio dicenda; sed dira licentia, et certissima Ecclesiae Christi pernicies. Solvendae nimirum unitati illius et concordiae ne cogitari quidem aptius aut efficacius quicquam posse vestrâ illâ libertate, omnes, credo, intelligunt. Jam quum spiritus Prophetarum Prophetis subjicere se jubeantur, negant prudentes satis consulto a vobis, factum, quod proprias opiniones vestras de rebus tantis publicaveritis, prius quam Collegis vestris, Ecclesiarum Reformatarum Pastoribus, et Doctoribus sententias vestras approbassetis. Sciebat sane Dominus Vorstius [gap: Greek word(s)] magnae auctorem se futurum, cum illa sua de natura Dei edebat in vulgus. Te quoque, Vir doctissime, ratio fugit, cum existimasti in ea, quam defendis, sententia Ecclesiam Anglicanam tecum facere. Expertus es quam vehementer et serenissimus Rex librum a te editum improbet, et illustrissimus quoque Praesul, Dominus Archiepiscopus Cantuariensis. Regem ego, postquam fuere mihi ultimae tuae redditae, non vidi, ab urbe nunc absentem, nec mense hoc toto rediturum. Dominum Archiepiscopum tuâ gratiâ invisi, et quas ipsi scripseras, tradidi. Nolo falsâ spe te lactare, aut rei veritatem dissimulare. Tuli responsum a gravissimo quidem, sed et humanissimo Praesule, non quale ipse forsan sperabas. Literas enim se tuas parum morari dixit, quamdiu eam tuereris sententiam, quae [note: 1612.] a doctrina Reformatarum Ecclesiarum abhorrens, [gap: Greek word(s)] et privatarum opinionum studiosiorem esse te, quam unitatis et concordiae argueret. Ac tuas quidem ad se literas ejus Reverentia accepit et legit. Sed quas ad serenissimum Regem scripseras, non existimavit ejus Majestati esse mittendas, sibi enim sensus intimos Regis esse notos; neque dubitare, quin a tuarum lectione ipsius Majestas etiam alienior a te et commotior esset discessurus. Recepi igitur, mi Berti, quam Regi miseras Epistolam, et de benevolentia Majestatis ipsius tibi concilianda si cogitas, aliam scito viam esse tibi ingrediendam, alia consilia suscipienda. Piissimo enim Regi, et vero Christianae fidei Defensori stat sententia, omnibus se fortiter opponere, qui pacem Ecclesiae turbare, et novis opinionibus magis magisque illam in dies scindere fuerint aggressi. Tu itaque, Vir eruditissime, si meo uti consilio velis, paci Ecclesiae et quieti tuae posthac consules, et de rebus tanti momenti nihil seorsim ab aliis senries, nihil certe docebis, unde scandalum Ecclesiae, tibi periculum possit creari. Oro venerorque Deum immortalem, ut dissidentia Ecclesiae membra perducere ad concordiam velit, mentemque tuam, studia et conatus omnes ad eundem scopum dirigere ut semper dignetur. Vale. Londini, a. d. VIII. Kalend. Februar. CIC IC CXII.

EPISTOLA MLIII. [note: +] EIDEM.

[note: 1612.] SCripsi nuper ad te, Vir eruditissime, et tuis posterioribus simul ac prioribus respondi. Hortatus sum prudentiam tuam, ut tibi simul et quieti Ecclesiarum vestrarum consuleres. Ac quoniam ita visum erat Domino Archiepiscopo, Praesuli illustrissimo, tuam ad Regem serenissimum Epistolam tibi remisi. Postea oblata mihi est occasio apud Majestatem Regis de te agendi, et cum aliquot hujus Regni viris primariis, doctrinâ et pietate insignibus. Anirnadverto et sapientissimum Regem, et omnes, quos dixi, ita de te censere, ut doleant tuam caussam a Vorstiana non esse sejunctam. Nam Dominum Vorstium de natura Dei ea scripsisse et tueri omnes autumant, quae sine summa impietate defendi nequeant. Te idem sentire scripta non ostendunt tua, et Rex optimus atque omnes boni Optant. Omnium igitur vox est, debere. te a deplorata caussa

[note: 1612] tuam sejungere, et ad publicam tranquillitatem tua consilia referre. Alta prorsus et ardua quaestio est, quae isthîc tantâ contentione agitatur de Praedestinatione divina. Num tu putas debere te ad arcana illa cum periculo tuo, et proximi scandalo penetrare? Scis [gap: Greek word(s)]. Quod si ostenderis rationem te publicae concordiae majorem habere, quam privatae existimationis tuae, atque in eam senrentiam ad serenissimum Regem literas dederis; spondeo tibi me illas Majestati ipsius oblaturum, et ipsius gratiam tibi pro mea virili conciliaturum. Hoc volui te non ignorare. Deum supplex veneror, ut et tibi et Domino Vorstio, et omnibus bonis recta consilia suggerat. Vale. Londini, a. d. XIV. Kalend. Mart. stylo veteri, CIC IC CXII.

EPISTOLA MLIV. [note: +] [gap: Greek word(s)].

EPISTOLA MLV. [note: +] N. N.

[note: 1612] COgit me institutum opus a moribus meis discedere, et hunc quasi supplicem libellum ad tuam Reverentiam mittere; ut serenissimi Regis Majestati me et Baronii nomine eum, si placet, offeras. Scis magnum inter nos esse certamen, cujus videre exitum, et ego discupio, et Baronii manes, opinor, non nolunt. Est vero hoc certamen iniquâ prorsus conditione susceptum. Baronio enim olim in arenam descendenti omnia abunde arma et subsidia suppetebant ei caussae, quam suscipiebat defendendam, propugnaturo necessaria: ego pene nudus, praeter vigilias praeteritas meas, et animi alacritatem incredibilem ad praelium nihil affero. Itaque animum plane dudum despondissem, et demissis auriculis, ut iniquae sortis asellus, dedissem me in pedes; nisi cogitarem, ejus Imperatoris auspiciis certamen esse me aggressurum, qui et seit quibus ad hoc duellum armis opus habeam, quia Princeps est doctissimus; et ea arma potest mihi suppeditare facile, quia est Rex maximus et potentissimus. Non hîc meum ullum privatum commodum agitur; caussa Dei agitur, caussa veritatis; quae patronum et defensorem unicum nacta serenissimum Regem, ut meos conatus in nobili incoepto ejus Majestas dignetur adjuvare, mecum ab illo petit. Tu quoque, reverendissime Praesul, caussam meam adjuva, et quod nuper inchoaveras negotium perfice: mihi certo constitutum est, cum bono Deo, aut mature [gap: Greek word(s)], aut rem strenue conficere et prostatum adversarium, ac telis veritatis confossum, adigere ut herbam porrigat. Duo sunt in summa, quae a Regis Majestate supplex humillime postulo; ut ad suam Bibliothecam per Patricium Junium mihi patere velit aditum; et ut Bilium jubeat libros, quos petiero, subministrare. Deus immortalis serenissimum sapientissimumque Regem, verae fidei unicum Defensorem, regat protegatque, et quicquid illi charum; qui etiam te servet, reverendissime Domine. Vale, et meae ignosce audaciae e cupiditate profectae, quâ totus ardeo perficiendi operis inchoati. [note: 1612] Londini, a. d. V. Id. Jun. CIC IC CXII.

EPISTOLA MLVI. [note: +] N. N.

[note: 1612] DAbit mihi, spero, hanc veniam tua Reverentia, ut in sinum tuum meam querelam effundere liceat. Eleganter olim Gregorius Nazianzenus dixit, [gap: Greek word(s)]. Ego vero non aeri dolorem meum narrabo; sed ei viro, quem scio et re et consilio posse me adjuvare. Novit igitur tua illustris Dignitas, vexari hîc me a nonnullis, indignis modis. Non die, non nocte domi meae tutus sum: lapidibus enim subinde fenestrae impetuntur; et magno cum periculo meo et meorum vitra fere quotidie franguntur. Nondum, beneficio Dei, vulnus ullum memorabile quisquam meorum accepit; saepe tamen et uxor et liberi in periculo sunt versati. Heri adeo multa vitra sunt effracta, et dum coenaretur, magni lapides in fenestras conjecti sunt. Equidem injuriae auctores plane ignoro; odium tamen et malum animum certorum hominum cum in me, tum in liberis meis non semel sum expertus. Miror sane ea me pati inter ejusdem Religionis homines, quae a Pontificiis nunquam sum passus. Vixi Lutetiae annos duodecim, modo Franciscanis vicinus, modo aliis infensissimis Reformationis hostibus, quum ego et mei quotidie conciones hostras adiremus, domi altâ voce Psalmos cantaremus, quaedam etiam conciones palam in mea domo sunt habitae; quia tamen erat multis notum, Regem mihi favere, nemo unquam repertus est, qui vel verbo, vel facto, aut me, aut meorum quemquam laederet. Londini ego vulnus grave semel accepi, cum in Aulam irem; mei liberi saepe pulsati; probra saepe in nos conjecta; postremo lapidibus quotidie fere incessimur. Quid hoc rei sit, nescio. Si meum nomen Anglis invisum est, securitati meae et meorum ut consulam aequum fuerit. Nolui hanc meam querelam ad serenissimum Regem prius deferre, quam illam tecum, illustrissime Domine, communicassem. Siquid igitur remedii potest safferri, peto obnixe ab illustri Reverentia tua, ut aliqua mei ratio habeatur. Non possum dissimulare, nonnihil

[note: 1612.] ista alacritatem illam imminuere, quam ad urgendum pensum et dies et noctes adhibeo. Deus Opt. Max. te servet, illustrissime Domine, et mihi amorem tuum. Londini, a. d. XVIII. Kalend. Octob. CIC IC CXII.

EPISTOLA MLVII. [note: +] JACOBO I. MAGNAE BRITANNIAE, SCOTIAE, etc REGI.

[note: 1612.] COgitaveram preces humillimas tuae Majestati offerre, petieramque ea super re consilium a Domino Bathoniensi, ut si ille mihi fundus et auctor esset, peterem supplex a Majestate tua, ut filiolum, quo nuper sum auctus, gloriosissimi sui nominis honore, pro sua inexhausta benignitate decorare dignaretur. Didici vero hodie ex Epistola reverendissimi Episcopi, tuam Majestatem ubi primum de meo consilio nimis fortasse temerario, ipsi fuit cognitum, non expectatâ petitione et precibus, ultro statim vota mea antevertisse, et immensâ quâdam bonitate, quod petiturus fui, prius quam peterem, mihi esse largitum. Mutasti igitur, clementissime Domine, Epistolae hujus argumentum: preces cogitaveram; gratiarum actione est opus. Eram anxius, ne tuam Majestatem ausu non excusabili offenderem; nunc anxius sum, quia verba non reperio, quibus grates tibi, Rex Regum clementissime, agam quas debeo, et quantas debeo. Nunc sentio infantiam meam. Quas tamen possum, et quantas possum maximas, Domine, Majestati tuae ago gratias; pedibusque tuis advolutus supplex veniam peto ausûs temerarii. Erit apud nunc homines et post futuros gloriae tuae pars non poenitenda, quod ne tenuissimis quidem tuorum subditorum indulgentia tua fuit praeclusa. Sic Deus immortalis magnis et parvis sua beneficia communicat, et sui solis radiis pauperes divites pariter illustrat. Ego vero quo indulgentius tua Majestas me habet, eo diligentius contendendum mihi esse intelligo, ut id strenue agam, quod jussus sum agere; ut meum humillimum obsequium et submississimam devotionem ac fidem sinceram Domino heroque meo approbem. Oro venerorque [gap: Greek word(s)], ut Majestatem tuam, potentissime Rex, et quicquid ipsi charum servet, et omni genere suarum maximarum benedictionum cumulet in [note: 1612.] dies magis magisque. Londini, die XV. Octob. CIC IC CXII.

EPISTOLA MLVIII. [note: +] DOMINICO MOLINO.

[note: 1612.] DIu est, praestantissime Moline, cum in aere tuo sum: debeo enim adhuc tibi responsum ad postremas, quas a te accepi; et gratiarum actionem pro adjuncto illis tuis literis libello de Epistolis Ecclesiasticis. Caussa cessationis meae principio fuit leviculus morbus, qui me paucos dies a studiis avocavit. Deinde secuta alia impedimenta; quorum longe maximum fuit mors maximi Principis, filii natu majoris serenissimi Regis. Is casus inopinatus quantum bonis omnibus moeroris attulerit, non est quod pluribus verbis aggrediar tibi exponere. Nam ne tu quidem, opinor, amplissime Moline, ejus Principis ad omnia magna nati, si ita Deo visum fuisset, admirandam indolem ignorabas. Certabant in illo corporis et animi dotes. Nemo illius vultum serio contemplatus est, qui ingens aliquid sibi de eo non sponderet: studia omnia tanto Principe digna, supra annos compositi mores, et singularis erga Deum pietas. Itaque desiderium sui tantum reliquit, ut nihil supra. Ego post illum casum aegre animum recepi. Ut ad munus tuum redeam, ago tibi eo nomine gratias immortales. Legi cum voluptate eum libellum, qui ante plures annos, cum Gregorii Nysseni Epistolam Graecam a me versam notis illustrarem, videor ostendisse id argumentum etiam accuratius posse tractari. Ego multa expecto praeclara ex illo Collegio Ambrosiano. Tantum doleo hodiernam doctrinam de Papae Monarchia impedire viros doctos, quo minus sincere Antiquitates Ecclesiasticas nobis proponant: quod etiam Auctori ejus libelli accidit. Sed haec tibi non sunt ignota. Opus nostrum, beneficio Dei, crescit quotidie: sed procul tamen absumus a meta. Vale, Vir amplissime, et vive felix quam diutissime. Venerando viro, Patri Paulo, nisi grave est, multam a me salutem. Scripsi ad illum statim post acceptas ejus novissimas. Londini, exeunte Novembri, CIC IC CXII.

EPISTOLA MLIX. [note: +] RICHARDO MONTACUTO, EPISCOPO BATHONIENSI ET WELLENSI.

[note: 1612.] NOn patiar, ut querelam meam ex aliis potius quam ex me cognoscas. Bonorum virorum est, candide inter se agere; maxime autem illorum, qui veritatis coelestis patrocinium adversus seculi hujus imposturas susceperunt. Ego, Vir doctissime, cum relictâ patriâ, in qua regnat superstitio, huc veni, Commentarium Polybianum habui prae manibus, accuratissimâ diligentiâ, et novo exemplo, (absit verbo invidia) a me congestum; sed nondum digestum. Speravi bene me de literis severioribus meriturum editione Observationum mearum, quas indefesso studio confeceram. Sed quum animadvertissem ea studia minus hîc florere, et cognovissem, serenissimum sapientissimumque Regem, Regum [gap: Greek word(s)], studiis illis totum se dedere, quae ad pietatem conducunt; mutatâ velificatione morem gerere Domini et heri mei voluntati decrevi. Placuit maximo Regi, ut ego in confutandis Baronii Annalibus operam ponerem; quam operam exegerunt a me jam a multis annis utriusque partis viri boni in patria. Quia sic placebat magno Maecenati meo, ad opus me accinxi ante aliquot menses. Jam, beneficio Dei immortalis, pars Refutationis I. Tomi non poenitenda est confecta et descripta. Jam paginae 390. sunt paratae, quarum partem maximam illustrissimus Praesul, Dominus Cantuariensis, legit. Propositum meum est, quod nemo amicorum ignorat, primum Tomum ita accurate refellere, ut ex ea scriptione possit conjectura fieri de caeteris. Nihil igitur praetermissum est a me, quod jure possit reprehendi, quantum quidem in hac tenuitate ingenii possum deprehendere. Multi jam sunt menses, ex quo absolvi in Prolegomena Baroniana, vanissimam operis totius partem, [gap: Greek word(s)] capitum XXXI. quae, et plura multo, ut jam dixi, legit illustrissimus Dominus Archiepiscopus. Dum ego in eo sum, ut pergam in suscepto opere, ecce adfertur mihi Indiculus, capita continens libri a te huc missi, ut typis exprimatur. Eum Indicem dum legere incipio, venio in eam sententiam, ut existimem aliquem studiosum confecisse argumenta mearum disputationum: atque ita statim dixi illi, qui attulerat; serio confirmans [note: 1612.] eum esse Indicem capitum libro meo comprehensorum; donec ab eo admonitus, ut pergerem porro, vidi esse quidem idem argumentum, sed ab alio tractatum, qui antevertere editionem meam, et plagii notam mihi voluit inurere. Erat in ima cera nomen tuum appositum; quod ut legi, miratus sum potuisse tibi hujus consilii in mentem venire. Non enim ignotum est tibi, id me nunc magni Regis jussu agere. Cur igitur in alienam messem immittis falcem? An existimasti me illa non esse animadversurum? Si ita credidisti, frustra fuisti. Quantum ex Indiculo tuo potui cognoscere, nihil quicquam habes, quod me fugerit. Ego, nisi fallor, non pauca, quorum in tuo breviario nulla habetur mentio. Quod nolim in eam partem accipias, quasi ego plus mihi tribuam, quam tibi. Absit, [gap: Greek word(s)]. Sed nolo te fugiat, diu esse, cum hoc opus coepi meditari. Itaque priora mea studia illi proposito mirifice nunc inserviunt. Scio quantâ praestes eruditione, quo ingenii acumine excellas. Sed vix concedam tibi, plura tibi errata Baronii esse animadversa quam mihi. Stupenda autem haec [gap: Greek word(s)] meae scriptionis et tuae; nam argumenta a te conscripta, paucis immutatis meis disputationibus optime conveniunt. Series capitum eadem fere; loca Auctorum eadem; enumeratio Praesidum Syriae an sit eadem, nescio; certe propositum est idem. Disputationes pro Josepho eaedem. Quid plura commemorem? hoc fortasse intererit, quod tractatio erit diversa, et nos alia non pauca inserimus. Hoc quo acciderit casu nescio. Nunc ipse judica, quantam ego de te querendi occasionem habeam; qui tanto studio videris id unum quaesiisse, ut vel tua descripsisse judicer, vel actum agere, Certe imposuisti mihi necessitatem querendi de hac injuria, et apud Regem, et publice, cum mea edentur, si illum diem videre Deus dederit. Pontificii vero quam suaviter ridebunt, cum hanc [gap: Greek word(s)] inter nos animadvertent? Si quia peregrinus sum, propterea contemptu me habuisti, at Regem cogitares, cujus expressio jussu haec opera mihi suscepta. Ego, Dei gratiâ, possum redire in patriam, et injuriam mihi factam serio tecum expostulare publicis scriptis. Fecisti enim erga me, quod erga te facturus non fui; qui nunc etiam paratus sum, si ita Regi placuerit, impositâ provinciâ cedere, et aliud curare. Hoc volui nescius ne esses. Vale. Londini, die XIV. Decemb. CIC IC CXII.

ISAACI CASAUBONI EPISTOLAE SINE DIE ET CONSULE.

EPISTOLA MLX. JACOBO AUGUSTO THUANO.

FElicitatem itineris mei Lugdunum usque ex iis jam intellexisti, Praeses amplissime, quas Lugduno discedens exaravi, ut ad te mitterentur. Pari felicitate et reliquum iter, virtute Dei Opt. Max. confectum, nisi quod viae longitudo et propter spurcissimas tempestates difficultas equorum nostrorum vireis tandem exhausit, et quamvis generosos propemodum [gap: Greek word(s)] ad Nemausum coegit. Nam quae mihi Lugduni ostensa fuerat navis spes, postmodum decollavit. Eo factum, ut paullo serius domum ad meos pervenirem: perveni tamen, [gap: Greek word(s)], et salvos valenteisque omnes offendi. Optabam [gap: Greek word(s)] cum libris in gratiam quam primum redire; sed prius quam me illis totum dedo, Praesidem a Fraxinis invisere necesse habui. Dies minimum decem id officium studiis nostris eripiet. Post illa animus est in museum nos abdere, et tantam jacturam temporis, si potest, diligentiâ sarcire. Literas interea tuas, Vir doctissime, avidus exspecto, quae me docebunt in posterum quid opus facto. Inveni totâ urbe sparsos rumores ante meum adventum de mea isthuc migratione. Igitur ut in quemque incidi, queri alius et mecum expostulare, quod se desererem; gratulari alius, quod eo tandem locorum venturus essem, ubi nostrae literae non ignorarentur. Ego si mature illa fiant, que tute scis fieri debere priusquam hinc abeo, constitui sine ulla mora itineri me accingere cum uxore et grandioribus liberis, et necessaria librorum supellectile. Stimulat me dies noctesque desiderium ingens publicandi, quae in Athenaeum et alios Scriptores pridem scripsimus. Omnino inter istos probos quidem et mei amantes, sed prorsus, si paucos excipias, [gap: Greek word(s)] diutius vivere instar mortis est. Sed haec illius curae lubens merito permitto, qui solus novit quid nobis sit [gap: Greek word(s)], quid [gap: Greek word(s)]. Is te, Vir maxime, cum nobilissima conjuge, et salvum incolumemque diu praestet, et omni bonorum genere magis magisque cumulet. Vale, et me constanter ama.

EPISTOLA MLXI. JANO ANTONIO SARACENO.

ACcipe a me et uxore mea, Vir clarissime, et amicorum optime, munus tenue, et, quod ajunt, levidense; sed quod volumus esse pignus aliquod animi grati adversum te, et acceptorum a te beneficiorum memoris: tibi enim, secundum Deum, mea, uxoris, et liberorum charissimorum salus a nobis accepta fertur. Sic igitur leviculum hoc [gap: Greek word(s)] accipies, ut sis persuasus aeternum tibi omnes nos fore devinctos. Vellem minus negotii tibi nostra facesseret domus; sed ut me affectum video, brevi tuâ mihi ope opus erit: non ob praesentem, Dei beneficio, valetudinem; sed ob imminentis metum, cujus nomen dicere non audeo [note: Scilicet, pestem]. Malo autem [gap: Greek word(s)] medicinâ uti quam [gap: Greek word(s)] neque unquam parcam tuâ operâ uti. Ea enim amoris tui in me et meos fiducia. Vale, amicorum optime.

EPISTOLA MLXII. JACOBO AUGUSTO THUANO.

AMplissime Praeses, cogitavi hodie paullo attentius, ecquid reperiri aliquis posset Augustorum, cujus ortu gloriari patria nostra jure posset. De ea re haec veniebant nobis in mentem. Claudius Imperator Lugduni natus; sed non tamen Gallus. Pius in Italia quidem natus, et ipse, et pater, et fortasse etiam avus. Nam diserte Victor: Vir veterrimae familiae a Lanuvino municipio. Fuisse tamen illi paternum

genus e Gallia Transalpina, Nemausense scilicet, affirmat serio Capitolinus, ut jure possit hic dici oriundus e Gallia; etsi natus in Italia. Nam Hadrianus [quidam ajunt et Trajanum] Romae natus est; quem tamen Hispani consentientibus omnibus Scriptoribus sibi vindicant. E liberis Constantini Magni fuit unus patri [gap: Greek word(s)], quem nomen Caesareum patre auctore saltem delibasse constat. Iste autem natus oppido Arelatensi, ait Victor. Carus Caesarum nec postremus, nec pessimus. Narbone natum idem Aurelius scribit; etsi aliter Vopiscus. Avitum quoque, hominem Gallum, Sidonii Apollinaris socerum, in Imperatorem fuisse levatum, [ut fuit mos et locutio seculi,] notum est. Atque hic inter legitimos Imperatores Occidentis censetur ab omnibus; sed Romae natum scribunt nonnulli. De Maximo, qui hunc praecessit, et Majoriano, qui successit, alias viderimus. Omitto tyrannos Gallos, qui fuere plures: [gap: Greek word(s)]

EPISTOLA MLXIII. JANO ANTONIO SARACENO.

SErione dicebas modo, Vir doctissime, tibi probari, ut nugarum nostrarum, quas in multos multorum Autorum locos sumus commentati, editionem quam primum publici juris faceremus? Equidem etsi meam non ignoro [gap: Greek word(s)], tamen qui tuorum morum simplicitatem nôrim, ex animo loqui te mihi persuadeo. Ut igitur consilio tuo tutius uti possim, age, si non est molestum, hos mihi nunc Plauti alias aliorum, si pateris Auctorum locos vide; et quid tui judicii sit super eorum emendationibus meis, fac me obsecro ut sciam. Primus erit ille, de quo verba tibi feci: Rudente, Scenâ [note: Act. V. sc. 2. v. 39.], Nunquam aed.

Putabam esse proverbium, de eo qui inanem operam sumeret; Os calet tibi, tu nunc git frigidefactas. Itaque sublatâ interrogationis notâ, git Ablativi esse casus arbitrabar: nunc nihil pronuntio, et tuum judicium exspecto. Bacchidibus, Scenâ [note: Act. V. sc. 2. v. 10.], Quis sonitu: locus hic sic legitur:

Loquuntur ibi scorta duo de duobus senibus, qui ad ludum meretricium tum primum accedebant. Eos vocarunt oves paullo ante: nunc ait altera ex illis, pergens senes illudere, oves illas vetulas esse, et thymianas. Verum haec postrema vox, quaeso te, [gap: Greek word(s)] ne tibi videtur esse, an [gap: Greek word(s)] mihi quidem monstrum tantum, ut tota Africa nullum putem reperiti posse majus. Quid de eo censuerint tria illa lumina, Turnebus, Lambinus, Camerarius, si lubet scire, in Commentariis Lambini reperies. Ego locum ita censeo emendandum: Vetulae sunt et minae. Vel potius: Vetulae sunt, luscae, minae. Eleganter enim Plautus, cum vellet senes vituperare, quos vocaverat oves, ita de illis loquitur tanquam de ovibus. Solebant autem Latini inter non sanas oves ponere, luscas, surdas, minas, hoc est, inquit Varro, de Re rustica, libro II. cap. II. quae ventre glabro essent. Fecit igitur primum ignoratio vocis minae, ut locus elegantissimus corrumperetur; postea auctum mendum; quod si nos sustulimus, factum bene. Mercatore, Scenâ, [note: Act. IV. sc. 3. v. 20.] Miserio.

Tam certum mihi legendum esse: Cuja illa mulier intus? quam mirum, tot doctissimos viros id nequisse videre Cuja, vox antiqua. Plautus ipse clamat ita se scripsisse: sequenti enim versu ait.

nempe respiciens ad ea verba, quae emendamus. Eâdem fabulâ, Scenâ, [note: Act. V. sc. 4. v. 24.], Jam redeo.

In puerili mendo erravit Lambinus, et cum eo alii. Legendum: ut tempus anni, sine [gap: Greek word(s)]. Sensus est: Sicut aliud anni tempus, aliud factum decet; ita aliam aetatem: supple, aliud factum decet. Tempus anni Graecorum est, [gap: Greek word(s)], apud Ciceronem, Varronem, Plinium. Pseudolo, Sconâ [note: Act. I. sc. 5. v. 89.], Si de damnosis.

Laborat metri modulus: tollenda sane glossa. Leg. nam hinc quidem jam non potest: Ad illud hinc, glossa asscripta fuerat a me; quae tollatur necesse est, si metrum salvum volumus. Mostellariâ, Scenâ [note: Act. f. sc. 2. v. 1.], Melius anno.

Melius anno hoc mihi tum fuit domi,
Nec quando esca una bene meruerit magis,

Nec metrum, nec sententia sana. Lego: Nec quando esca una bene me juverit magis. Juvare esca, dicitur Plauto, quae grata est; et contra, quae ingrara, non juvare: ut Captivis, Neque unquam quicquam me juvat, quod edo domi. Hoc dixit Aristophanes, [gap: Greek word(s)]. Trinummo, Scenâ [note: Act. I. sc. 2. v. 32.], Larem Corona; sic distinguendus versus in editis libris pessime conceptus. CA. Nemo est. ME. Quid igitur me rogitas, tene objurgitem? Sic eâdem fabulâ graviter fallitur Lambinus, Scenâ [note: Act. II. sc. 4. v. 126.], Minus quindecim. Non adverterat hunc versum ita distinguendum esse: LE. Consuadet homini, credo: etsi scelestus est, At mihi infidelis non est. Loquitur dominus de suo servo, quem ait scelestum quidem esse, sed sibi tamen esse fidelem. Truculento, Scenâ [note: Act. IV. sc. 2. v. 57.], Lepide efficiam; ita leguntur hi versus in omnibus editis:

Sed quid hoc est? pro Dî immortales!
Calliclem video senem,
Alteram tonstricem hujus, alteram ancillam suam, meus
Qui affinis fuit, ancillas duas constrictas ducere.

Sed quid hoc est? pro Dî immortales:
Calliclem video senem, meus
Qui affinis fuit, ancillas duas constrictas ducere,
Alteram tonstricem, etc.

Nihili me! perdidi omne quod fuit: fio impudens;
Nec mihi adest ad illum pensi jam quos capiam calceos.

Locus sane obscurus. Interpretes autem nihil plane non [gap: Greek word(s)]. Liceat mihi quoque aleam jacere. Loquitur adolescens, qui pauper factus, videt se ad pravas pauperum artes esseredactum. Ita enim fere comparatum est, ut multos paupertas adigat ad improba facinora. Ideo ait, fieri se impudentem: tum subjicit: Nec mihi ad. Puto autem esse proverbium ex veteri more exponendum: tanta enim fuit Veteribus elegantiae cura, ut si quem viderent publice ambulare, parum decenter vestitum, aut calceatum, eum pro insano aut stulto ridererit. Et Theophrastus quodam loco testatur, summae rusticitati habitum calceos, qui pedi non convenirent gestare: et Aristophanes idem testatur in Equitibus, itemque Horatius. His posicis lego ex ipsis editae lectionis vestigiis:

Quasi dicat, pudere amisi, et omne illud pristinum meum honestatis ac decoris studium. Eâdem fabulâ, sequenti Scenâ, sub finem [note: Vers. 60.]:

Noxia, est [gap: Greek word(s)]. Qui peccavit autem, multa illi necessario audienda, quae nollet. Scenâ ultimâ [note: Vers. 10.].

Leviter emendo: P. opus est c. opus est matri: ei item, quae p. l. Pueros recens natos lavabant: non poterat autem profecto mater recenti partu id praestare: quod et [gap: Greek word(s)] est, et confirmat idem in Amphytrione:

Sed tempus est, ut cum veteri Comico dicamus [gap: Greek word(s)], et manum de tabula tandem tollamus. Ac vereor ne tibi nimium molesti simus: verum tute tibi imputa, qui semper visus es nugis nostris delectari nonnihil. Simul illud cogita, cum a te discessimus, neminem admodum nobis adesse, quem de his queamus consulere: magno sene excepto, quicum libenter de his, quando illi otium est, solemus confabulari, ejusque judicium exquirere: ut nunc tuum exquirimus, si tantum tibi aliquando ab re tua otii fuerit, ut ista perlegere velis. Vale. Raptim.

EPISTOLA MLXIV. JOANNI VASSANIO, ET FRATRI EJUS.

NOn me, sed vicem meam Isaacum Chabanaeum, fratris meae filium, adolescentem mihi charissimum habetis, ô fratrum par eruditissimorum. Quid caussae sit, cur isthuc non venerim, sicut initio decreveram, ex eodem quam ex literis meis malo vos cognoscere: quin etiam de rebus meis ac. studiis si quid avetis scire, omnia significabit ubertim, qui has vobis reddet. Spero fore, ut vel meâ caussâ ipsum diligatis, gnarum quanti vos faciam, et quantum vos ipse amem. An acceperitis

quas Lutetiâ ad vos dedi, nondum ex vestris cognovi. Illud cum voluptate non mediocri sensi, vigere in animis vestris nostri memoriam, quam servate, et de meo erga vos affectu securi omnia a me exigite officia, quibus praestandis parem me esse judicaveritis. Eusebium [gap: Greek word(s)] Scaligeri, credo, vidistis: ego pridem vidi, et ita sum admiratus, ut nihil simile putem me legisse. Deus Opt. Max. illum Heroem quam diutissime nobis et Reipublicae literarum praestet incolumem. Idem et vos servet, Viri amicissimi. Valete.

EPISTOLA MLXV. JOANNI A WITTEN.

*** [gap: Greek word(s)] Graeci vocant rationem significandi per faces e specula sublatas. Eâ usi sunt Veteres plurimum, in bellis praesertim. Occasio enim cum in omni vita plurimum potest, tum in bello maxime. Igitur ne perirent occasiones rei bene gerendae, [gap: Greek word(s)] excogitarunt Antiqui, et speculas in altis quibusque montibus eo fine aedificarunt, quarum adhuc in montibus Helvetiis nonnullas licet observare. [gap: Greek word(s)] antiquissima et simplicissima ratio fuit, ut sublatis facibus daretur ejus rei signum, de qua convenerat. Non enim aliud poterant initio significare, quam id, de quo initio convenisset inter dantem signum et observantem. Postea excogitatae sunt aliae rationes solertiores atque adeo mirabiles. Nam quasi literas calamo scriberent, quidvis per faces significabant. Autores hujus inventi commemorat Polybius libro x. ubi etiam rationes eorum explicantur. Sed non probat Polybius omni ex parte, quod ante ipsius tempora aliis fuerat eo in genere inventum. Itaque vir ingeniosus hanc novam [gap: Greek word(s)] rationem excogitavit. Qui facibus uti volent in speculis ad signum dandum cujuscunque rei, quam significari aliis erit necesse, habeto in suis speculis quisque literas descriptas in quinque tabellis hoc modo:

Tabella haec debet statui in speculae lorica tam ejus, qui dat signum, quam ejus, qui accepturus est: atque hoc inprimis videndum est, ut speculae sibi ex adverso quam optime respondeant. Praeterea qui faces observat, jubetur a Polybio dioptram habere, id est, mathematici instrumenti genus, quo oculorum acies missa per canalem tutius dirigitur ad metam propositam. Hujus praecipuus usus est, ut qui observat signum, dignoscat probe, ab utro angulo, dextro an sinistro, loricae oppositae literarum signum detur. Nunc explicemus modum. Fingamus, in aliqua urbe proditos esse a praesidii sui parte. Id ut procul significent, ita faciendum. Scribendum igitur quam brevissime id fieri, quod velis, puta:

Ante omnia, qui parat dare signum, eum qui accepturus est, attendere sibi faciet, facibus toties sublatis, donec alter signum dederit suae attentionis. Id signum est facium ex adverso elatio. Postquam attendere coepit, qui signum exspectat, indicanda est illi tabula, in qua prima litera est ejus, quod indicaturus est, puta C, quod est in prima tabula, vel P, quod est in tabula tertia. Ergo accedes ad loricae angulum sinistrum, et ut C designes, semel ab loricae laeva parte facem tolles; ut P, ter facem movebis super loricam elatam. Sic de caeteris. Qui signum aucupatur, indicatam sibi tabellam adnotat, ut mox monstratam in ea literam quaerat. Tertio superest, ut litera quaerenda in tabella significetur. Qui dat signum, venit ad loricae dextrum angulum, et quota est litera indicanda in sua tabella, tot facit [gap: Greek word(s)], sive facis elevationes, puta ut C indicet tres, ut P quinque. Qui excipit signum datum, facile intelligit, quae litera sibi indicetur, eamque diligenter annotat,

scribitque in tabula parata in eum usum. Atque simili modo itur ad omnes literas, donec omnibus indicatis reperiatur scriptum in tabella excipientis id, quod ab initio erat propositum. Haec Polybiana ratio est, melior sane inventis aliorum; quae tamen valde sunt elegantia. Ea ad Polybium nos ante multos annos exposuimus, et quae ibi sunt mire involuta et depravata, evolvimus. Si Deo Opt. Max. sic olim videbitur, ut eum eximium Scriptorem edamus, habebis a me, Vir nobilissime et amicissime, meae in te fidei et amoris testimonium.

EPISTOLA MLXVI. PHILIPPO CANAIO A FRAXINIS.

NImia [note: Videtur referenda ad an. 1597. mens. Mart vel April. Vide Epist. 117. 118. b] miseria est, Vir amplissime, pulchrum esse aut videri: (nam hominibus [gap: Greek word(s)] est quando [gap: Greek word(s)].) Mihi adeo misero esse usuvenit, non quod sim, sed quod multorum judicio pulcher tibi videar. Equidem non ita sum aut vanus aut levis, aut utrumque, ut si quid Sabini de nobis somnient, id [gap: Greek word(s)] existere purem, non [gap: Greek word(s)]. Itaque facile fuisset hominum fabulas contemnere et rumusculis vulgi hominum, qui me gratiâ pollere apud te [gap: Greek word(s)] jactitant, [gap: Greek word(s)], nisi jam aliquoties verum essem expertus Ascraei Senis oraculum, negantis [gap: Greek word(s)] illam posse emori, quam [gap: Greek word(s)]. Quorsum haec? dices. Nempe ut a te impetrem, ne me impudentiae arcessas, quod toties [gap: Greek word(s)] meis te interpellem. Fateor abuti me patientiâ tuâ et benignitate erga me. Sed per ego te Deum [gap: Greek word(s)] oro, obsecro, miserare sortem potius meam, quam ut indigneris. Fit ad nos concursus ab omnibus propemodum, quibus isthîc quid negotii est. Omnes [gap: Greek word(s)] postulant vel flagitant potius; nemo illud adjicit: Si salvo pudore tuo licet; si hoc tibi grave non est futurum. Omnes [gap: Greek word(s)] in ore aut pectore habent, aut fac, aut cur non velis facere, causam dic. Quid igitur hîc faciam? Equidem quod unum possum, id faciam; scribam nempe: tu quod tuum erit, id facies, et insigni aliquâ in nos contumeliâ homines errore, me labore liberabis. Satis praefati sumus. Vir nobilis de la Valette commendatus mihi a Ranchino, cui quantum debeam, non nescis, tibi a me caussam suam voluit commendari. Puto me jam exhausisse, si quid gratiâ apud te aliquando valui prioribus ejusdem argumenti literis: si quid tamen superest, id omne velim ad hujus caussam conferas. Vale, et diu cum nobilissima conjuge liberisque suavissimis vive quam felicissimus. Scripsi raptim, eâdem die et horâ, quâ illas, quae D. de Fresac erant tradendae.

EPISTOLA MLXVII. PHINEES HOTSONI.

MAgnum adjecisti cumulum prioribus tuis in me officiis, cum sine mora vices meas apud illustrissimum Comitem, D. Dumbar obiisti. Vere affirmo tibi, non prius gratum penitus mihi coepisse esse illius [gap: Greek word(s)] munus, quam hoc necessario officio, operâ tuâ, sum defunctus. Nunc fruar tanti Herois liberalitate, professus animum vere ipsi devotum vere gratum. Tibi vero, ornatissime Doctor, quas acturus sim gratias nescio; qui quidem omnium vere bonorum, quae mihi Regia Majestas contulit, extitisti conciliator. Non possum homo peregrinus tibi ullâ re esse utilis: dabo tamen operam, ut a suspicione animi ingrati me liberem, [gap: Greek word(s)], qui te servet, et nostros [gap: Greek word(s)]. Vale. Londini.

EPISTOLA MLXVIII. SUFFRIDO CALIGNONI.

QUam magis cogito, tam magis miror, quid hominum acutissimum impulerit, ut locum illum Nehemiae adeo [gap: Greek word(s)] tractandum susciperet Artis, quam optime callet, praeceptum, opinor, est, quae caussae noceant, caute ea dissimulanda. Cur ille suis adversariis ultro tela suggerit? Negamus enim nos ullum esse locum in universo Sacrorum Librorum corpore, quicum magis [gap: Greek word(s)] Romanae Ecclesiae instituta pugnent, quam cum isto. Quippe totius illius versus haec sententia est: summo studio id egisse sapientissimum Esdram, ut Dei populus in Dei Lege quam diligentissime institueretur, et, ita dicam, nutriretur. Instituti sunt, inquit Nehemias, qui assidue legerent in Lege Dei, et quidem [gap: Hebrew word(s)], hoc est, non ut fit hodie in Romana Ecclesia, peregrinâ linguâ, et populo incognitâ; sed eo sermone, qui tum Judaeis in usu. Gens illa redux e Captivitate, veteris sermonis Hebraici oblita, Chaldaicae linguae longo annorum

septuaginta servitio assueverat. Ideo ut verba Legis caperent, opus erat Interprete. Ergo adhibitus ab Esdra Interpres, qui recitata verba Hebraice [gap: Greek word(s)] verteret Chardaice. An et hoc nostrum esse interpretamentum dicet? At illi os Rabbini omnes obstruent, qui vocem [gap: Hebrew word(s)] de Chaldaica interpretatione constanter accipiunt universi. Diserte Schelomoh Jarchi: [gap: Hebrew word(s)], Erant, inquit, qui populo, sive in gratiam populi verterent Chaldaice (id enim est [gap: Hebrew word(s)]) verba Legis. Haec ille quidem ad superiorem versum notat. Sed ad vocem [gap: Hebrew word(s)] pertinere eam interpretationem, e Talmud certum et Rabbinis aliis. In tractatu Talmudico de Votis, sive [gap: Hebrew word(s)] cap. IV. ubi diligenter hic locus explicatur, scriptum sic: [gap: Hebrew word(s)]. Voce Mephorasch intelligitur Targum, sive, ut jam dixi, versio Chaldaica. Eadem verba apud Eliam Levitam, et apud alios. Neque ullum potest dubium esse, quin haec vera sit mens. Nam adhuc in Judaeorum Synagogis manet mos ab Esdra institutus, ut ejusdem periochae lectio fiat duplex: Hebraice primum, deinde Chaldaice; quod nos Francofurdi ante aliquot annos vidimus diligenter observatum. Atque hinc est, quod Dominus noster verba Davidis moriens non Hebraice, sed Chaldaice recitat. Censen', amplissime Vir, Esdrae hoc institutum serio iis probari, qui pro liturgia peregrini idiomatis tantâ animorum obstinatione pugnant? Sed veniamus ad acutissimi Praesulis censuram. Clamat enim ille facinus indignum admisisse nostros, qui sequentia verba, [gap: Hebrew word(s)] verterint: et exposuerunt per Scripturam. Hanc ille interpretationem, ut novam, exagitat; et ut absurdam exsibilat. Novam sane esse fatemur et nos, qui scimus Hebraeorum Magistros cum in Talmud, tum alibi aliter longe haec verba accepisse. Absurdam tamen esse pernegamus. Cedo enim istam absurditatem! quae si ulla est, aut in re erit, aut in verbo. In re nullam esse, vel Episcopi silentium arguat; non tacituri, si quid habuisset quod verissimae huic sententiae opponeret. Quoties clamant. Graeci Latinique Patres, optimam esse hanc interpretandae Scripturae viam? Omnis igitur nostrorum culpa in male accepto verbo erit. Ergo etiam unum hoc illis objicitur, quod [gap: Hebrew word(s)] vocem perperam de Sacra Scriptura acceperint. Quid levius hac objectione? quid facilius ad refutandum? Nam si hoc, satis est damnandae nostrorum interpretationi, quid de ea sentiendum, quam affert? Proferat, si potest, vir argutus, alium locum, ubi [gap: Hebrew word(s)] significet [gap: Greek word(s)] nos afferemus, ubi Scripturam Sacram. Cum igitur nec hoc, neque illo sensu alibi usurpata in Biblico contextu dictio [gap: Hebrew word(s)] reperiatur, quae invidia est, eam potissimum vocis hujus notionem huic loco aptasse, quae in criticis Hebraeorum libris ab Esdra primo auctore profectis, vulgatissima est? Quod autem adjicitur Miera appellatione non Pentateuchum, sed caeteros solum Bibliorum libros intelligi, scio ita Munsterum et vulgus etiam Rabbinorum docere. Caeterum ad manus sunt nobis doctorum e Rabbinis testimonia, ubi [gap: Hebrew word(s)] liquidô sit [gap: Hebrew word(s)], hoc est, Liber Legis. Sed nimium te diu teneo. Vale, Vir amplissime, et me constanter ama aeternum tuum.

EPISTOLA MLXIX. EIDEM.

CUm domum reversus Epistolam, de qua egisti mecum, quaesissem omni diligentiâ, nec reperissem, tamen placuit priorem saltem mittere, ut memorem agnosceres. Posteriore quid fecerim, nescio; nollem sane periisse: est enim insignis, propter ingenuitatem: nam quo loco Sacras Literas habeat, clare ostendit. Quaeram amplius, et faxo videas. Vale, et me ama, qui sum futurus aeternum tui observantissimus.

EPISTOLA MLXX. GASPARI LAURENTIO.

QUantum mihi voluptatis tuae literae attulerunt, amicissime Laurenti, non aggrediar verbis tibi significare: neque enim si vel maxime vellem, possem tamen. Dicam vero, quod res est. Cum enim aerumnas prope intolerabiles veteris amici [note: Philippi Canai a Fraxinis. Colomes.] [gap: Greek word(s)] tam insignis nobis attulerit, par prope gaudium ex eo percepimus, quod data esset facultas declarandi animi mei, et constantiae in purioris Religionis professione. Etenim cum tantopere viderem laborantes [gap: Greek word(s)], ut falsos de nobis rumores totâ Europâ (vide hominum stultitiam, et vanitatem ride) disseminarent; non erat committendum, ut plus illis fuisse animi in tuitione falsarum opinionum, quam nobis in confessione verissimae veritatis posset cuiquam videri. Miram sane hominum (si homines

sunt appellandi monstra ex mendaciis conflata) impudentiam! Quid enim fuit, unde hoc sibi de nobis persuaderent? Proferant dictum aut factum meum; et culpae illos absolvam. **

EPISTOLA MLXXI. JACOBO GILLOTTO.

RIsi satis cum illam Disputationem legerem, quam hodie misisti, profectam ex eorum schola, qui multorum judicio hodie [gap: Greek word(s)]. Quis tam [gap: Greek word(s)], quem non [gap: Greek word(s)] cogat genus Auctorum, qui ad illustrationem rituum Hebraicorum laudantur? Cajetanus, Tostatus, Oleaster. Scilicet Judaeorum Magistros ad discendas res Romanas adhibebimus, quando in eorum partes isti invaserunt. Non pudet istos in hac literarum luce superiorum seculorum tenebras probare et mordicus retinere. Quisquis ille fuit, qui id scriptum composuit, melioris eruditionis ne sensum quidem ullum habuit. Sed quis ille est, obsecro, qui Hebraica illa descripsit? Nae bonus vir ille in Scaligeri scriptis parum versatus fuit. Miratus sum hominem illum ausum esse sincerum vas incrustare, et alia pro aliis scribere, supplere quaedam, de nonnullis suam sententiam proferre, cum interea Hebraismum vix [gap: Greek word(s)] degustarit; quod palam facit mirabilis constantia in vitiosa scriptura. Sed nec Latina, unde ipse descripsisti, satis erant emendata. Itaque multum sudaveramus in corrigendis mendis, priusquam [gap: Greek word(s)] viri ter maximi videremus. Beasti vero nos, cum id communicasti. Ago tibi eo nomine [gap: Greek word(s)], atque adeo immortales gratias. Vale, et me ama, qui te aeternum colam.

EPISTOLA MLXXII. CAROLO LABBAEO.

DIu sileo, eruditissime Labbaee, et longum gratissimis Epistolis, quas a vobis accepi, responsum debeo. Nolite tamen, per [gap: Greek word(s)] vos oro, in animum inducere, quasi parum gratae vestrae literae mihi accidant. Illae vero et fuerunt hactenus, et porro semper erunt jucundissimae; amo enim vos, ut ille ait, [gap: Greek word(s)], et amari vicissim a vobis, hac spe, hac eruditione, hac denique probitate juvenibus, magni facio: sed me tot quotidie molestissimae curae obruunt, ut velim nolim [gap: Greek word(s)] esse in respondendo cogar. Accedit valetudo pariter infirma et nutans; cujus utriusque incommodi testis mihi eruditissimus, et nostrûm utriusque amantissimus Puteanus. Quamobrem longiore excusatione uti supersedebo. Nam quod novissimâ Epistolâ visus es tu, Carole [gap: Greek word(s)], quod prioribus tuis non respondissem, eo nomine mecum expostulare; nondum, credo, acceperas, quas ad te postremum scripsi; omnibus enim vestris respondi. Si quid tamen fuerit, quod velis a me scire, [gap: Greek word(s)] dabo enim operam, ut petitioni tuae fiat statim satis. Illud, credo, non expectatis, ut quicquid penes me fuerit studiis vestris conducibile, vobis offeram. Quod et feci antea saepe, et nunc quoque [gap: Greek word(s)]. De Glossariis videte, ut fidem impleatis quam primum. In Regis Bibliotheca inveni adhuc nihil huic incepto admodum conveniens: si quid posthac invenero, enitar ut vobis fiat ejus copia. Vale, charissime Labbaee, et amplissimo parenti multam a me salutem. Lutetiae Parisiorum.

EPISTOLA MLXXIII. EIDEM.

SErius opinione meâ et voluntate ad respondendum literis tuis, eruditissime Labbaee, me accinxi: erat enim consilium non ante calamo manum admovere, quam essem otii plusculum nactus, ut ad omnia Epistolae tuae capita possem [gap: Greek word(s)] respondere, et videbar consecutus, quod volebam: sed me stylum in manus sumentem multae et diversae curae interpellarunt, ut coactus sim etiam nunc comperendinatione uti, et diem diffindere. Habe interea schedium hoc [gap: Greek word(s)], quae postulatis omnibus tuis accurate satisfaciet. Mitto, quem petiisti, magni Thuani libellum, missurus et alia omnia, quae petieras, sint modo in mea aut alicujus meorum potestate. Cum in omnibus vitae partibus, tum in studiis locum habere debet vetus illud, [gap: Greek word(s)]. De tuo munere, quod ego quamvis magnum existimo, immortales gratias. Non poteras alio genere nos magis tibi devincire: diu enim est, cum eum librum avidissime quaerebam. [gap: Greek word(s)]. Amplissimum parentem, et eruditissimum fratrem tuos Deus Opt. Max. una tecum, charissime Labbaee, [gap: Greek word(s)] servet. Lutetiae Parisiorum.

EPISTOLA MLXXIV. EIDEM.

VIx est, ut ad magnum amicum possim hodie literas dare; sum enim occupatissimus. Non videbor tacuisse, si tu scribas. Quod ut facias oro, et me ut excuses; qui procul dubio aut hac ipsâ die sub vesperam aut crastinâ officio defungar. Velim sic stylum temperes, ut edendi pulcherrimi opusculi neque spem affirmes nimis in praesens, neque praecidas in posterum. Opto enim rem prius sciat confectam, quam conficiendam. Nunc quae sint tempora vides; et quam sit [gap: Greek word(s)] aliquid in eo genere efficere, nam etiam tuum illum Typographum suas operas dimisisse, mihi confirmatum. Hodie a quodam accepi admodum publicam luem ingravescere, de quo si quid certi habes, velim significes. Vale, et me ama. Uxor te falutat.

EPISTOLA MLXXV. EIDEM.

DE Heinsii funebri Oratione multum te amo; nam et verbis tuis incensus, et commendatione [gap: Greek word(s)] desiderium illius ferre non poteram. De eo scripto plura proxime; cum una erimus. Hincmarum vidi, et statim in illum locum, quem notaveras, oculos conjici. Vix versum unum legeram, cum occurrit falsum ingens, quando ait: Osium Hispanum nomine Sylvestri, Pontificis Romani, praefuisse Synodo magnae Nicaenae. Scimus hoc quoque et alios scripsisse; sed falso, et plane [gap: Greek word(s)]. Illud vero suave, ut recte est a te animadversum, quod potestati Romani Pontificis firmandae putat sufficere ipsorum Romanorum Pontificum Decreta. O vere plumbeum pugionem! Et Arsenius et Temporarius operam suam prolixe offerunt, si quid in Belgiis curare velimus. Verum de his [gap: Greek word(s)] melius. Percurram illum librum, et tibi reddam. Ad illustrissimum Scaligerum nihil eorum, quae describis, velim mitti prius, quam una contulerimus, teque, ne inscio me, quicquam mittas, oro. Vale, et me ama, qui te [gap: Greek word(s)].

EPISTOLA MLXXVI. EIDEM.

PEr mihi gratum fuit, quod viam ostendisti ad Thomsonem literas mittendi. Scripsi igitur, etsi raptim et varie impeditus. De Lexico Photii non dubito ipsum excusationem meam accepturum. Nam quia semel is liber in manus meas venit, danda opera est, ut aliquid inde addiscam. Quod adhuc non feci, brevi faciam, [gap: Greek word(s)], et vel tibi tradam, vel recta ad illum mittam. Vale, Vir doctissime.

EPISTOLA MLXXVII. EIDEM.

DOmum reversus e librariorum officinis, tuas reperi, et in iis illud [gap: Greek word(s)] plane gratum, de confecto libello, quem Scaligero Magno missuri sumus. Beasti me illo nuntio. Quando voles veni, et paratum me fore nullus dubita. De illis [gap: Greek word(s)] quomodo possim tibi satisfacere, qui librum ipsum non vidi, nisi furtim solutis foliis? nam culpâ amicorum quorundam puto illum mihi periisse. Sed haec coram. Noli dubitare fidem servaturum, ubi librum recepero. Vale, meus amor; tuus [gap: Greek word(s)].

EPISTOLA MLXXVIII. EIDEM.

CUm puer tuus ad me venit, plenum erat meum Musaeum praestantissimis viris, inter quos fuit Praesidum Principis frater; item Ferrerius, quem apud me ante aliquot menses vidisti. Hoc propterea dico, ut excusatum me habeas, quod non extemplo tuis responderim. Nunc quoque haec tumultuarie scribo, priusquam consulere mihi memoriam meam licuerit, quae sibi commissa non habet semper in numerato. De Encycliis non repetam, quae probe tibi nota scio. Formabantur ab Epistolarum Magistris Epistolae, quarum multa exempla huc illuc pro rei natura mittebantur: ea sunt, quae [gap: Greek word(s)] in Actis Conciliorum vocantur; et saepe [gap: Greek word(s)] illa verba leges, a pari, hoc est, [gap: Greek word(s)] vel [gap: Greek word(s)] et ita capiendum in Epistolis Zosimi Papae, atque aliorum. Porro cum hae formatae in Acta referebantur, vel in scrinia Principis aut Episcopi, nullum nomen

ponebatur cujusquam, ad quem Epistola dirigeretur; sed loco nominis illius scribebant Graeci, [gap: Greek word(s)] vel [gap: Greek word(s)] quemadmodum habeo in Encyclia Gennadii; nam quin hoc voluerit Notarius, cujus manum expressisti, non dubito. Eadem verba etiam in aliis formulis nobis non semel observata. Saepe tamen aliter videas in Actis, et apud Socratem atque alios, conceptos titulos Encycliarum, apposito nomine hujus aut Illius Episcopi; quod eo accidit, quia Scriptoribus illis ea primum exempla in manus venerant, quae ad eos Episeopos fuerant missa. Sed haec tu melius. Vale, et festinationi ignosce; sum enim occupatissimus. Si quid hoc tibi placet, velim utaris pro tuis; neque in re tam levi mei mentionem facias. Cum voles, de hoc toto genere plura ostendam tibi in meis Adversariis, quae inspiciendi nunc mihi facultas non est.

EPISTOLA MLXXIX. EIDEM.

ACcepi, quos misisti libros; schedas, quas petis, nullas invenio, et miror quid illis sit factum. Libri de Libertate Ecclesiastica non sunt collecti, sed per folia sparsi. Itaque significa illis nostris amicis, daturum me ubi primum fuerint in unum collecta folia. Si mihi fidem non habent, veniant ipsi et componant. Vale, amicissime Vir atque eruditissime. [gap: Greek word(s)],

EPISTOLA MLXXX. EIDEM.

EGo vero dignissimam illam [gap: Greek word(s)] judico, quae ad magnum Doctorem et dubiorum solutorem referatur. Est enim res admodum controversa, ubi praelium illud fuerit commissum. Zosimus ad Enesam, ni fallor, ait: NB. iste [gap: Greek word(s)] K. X. Ego non ambigo eruturum aliquid Scaligerum, quod aut verum sit, aut vero proximum. Quare beabis illum hac admonitione. Scimus in Ptolemaei Geographia non longe a Palmyra et Ina, et Imma legi; sed nisi fallor, neutrius loci situs huic historiae satis convenit. Sed haec ille [gap: Greek word(s)]. Epistolas quatuor mitto; quas ubi descripseris, velim quam primum remittas. Ad Bibliothecam si lubet a prandio ire, filius aut [gap: Greek word(s)] meus te comitabuntur. Mihi hodie non licet, qui inter spinas molestissimas versor, et eas difficultates, unde an valeam me extricare nondum scio, aut solvemus aut secabimus; nam dissimulare quidem inscitiam nostram nec solemus, nec possumus. Vale.

EPISTOLA MLXXXI. EIDEM.

DE Notis Procopianis recte consuluisti: [gap: Greek word(s)]. Ego fidem meam inconsultius obstrinxeram, fretus amicitiâ tuâ, et eorum exemplis, qui mittendis ad me hujusmodi subsidiis, petitionem meam anteverterunt, dabo operam, ne te poeniteat misisse. Locum Gregorii Nysseni quod differam mittere, mirari non debes; sum enim ab occupationibus perditissimus, ut saepe vix unam atque alteram horam studiis attribuam. Porro ejusmodi quaestio est, quae otium et tempus desideret. Verba Authoris mitto, male accepta in editione Latina, sed totus liber intelligendus, ad quaestionem illam capiendam. Scis nihil esse tam grave, quod tuâ causâ nolim suscipere. Verum in hac re nihil esse video, quod urgeat. Qui offenduntur vocis vidua usurpatione, delicatuli sunt, neque eorum habenda ratio. Sciant illi, et orbus et viduus cum duplici casu efferri a Latinis, secundo, inquam, et sexto praeter analogiam, de qua non dubitabit Latinitatis peritus. Constanter memini legere apud secundae norae (de primis non ausim affirmare) Authores ejusmodi locutiones, et nisi fallor vehementer, in libris vestris illam ipsam. Notae ad amicum missie casu nuper in meas manus recidere velut postliminio. Inveni enim inter adversaria mea, et legi cum nec cogitarem quidem de illis quaerendis. Nunc cum serio tuâ causâ quaero, invenire non possum; jacent enim alicubi inter rejiculas chartas. Simul invenero, seponam. Vale, [gap: Greek word(s)].

Gregorius Nyssenus in libello [gap: Greek word(s)], etc. edit. Latin. pag. 719. Praeterea in exactioribus etc. hic locus plane ridicule acceptus; qui ita habet in Graecis: [gap: Greek word(s)].

Confer et Latina, et videbis, quam nihil intellexerit Interpres. Sed disceptandae huic quaestioni, quae omnia vetusta et recentia ingenia exercita habuit, [gap: Greek word(s)].

EPISTOLA MLXXXII. EIDEM.

NEque te domi tuae invenio, neque tu ad me venis. Credo occupationum tuarum magnitudine fieri, ut fructu jucundissimo consuetudinis tuae tot jam annos, dies volui dicere, careamus. Nos autem proficiscimur, et biduo abfuturi sumus a nostro Polybio, quem volui tibi commendare, si quid Morello nostro accideret, quod otium illi adimeret ad pauca folia emendanda. Laberii versus cum interpretatione Scaligeri edentur, nisi tu nolueris. Oro te des illos nostro Stephano [note: Roberto Stephane, R. F. R. N.], quem moratur hoc unum. Vale, et me ama, qui te medullitus, [gap: Greek word(s)].

EPISTOLA MLXXXIII. EIDEM.

VErum esse puto, quod illustrissimus vir scribit: Episcopum Arelatensem Metropolitanum non fuisse a principio; nam constat in assignandis sedibus habitam fuisse rationem civilis administrationis; cujus rei sexcentae sunt ad manum probationes. Cum igitur Viennae dignitas quondam fuerit amplissima, eique Arelate fuerit subjectum, non dubito, quin etiam in rebus ecclesiasticis a principio Episcopus Arelatensis Viennensi Metropolitano pareret. Hoc confirmat etiam Decretum Concilii Taurinensis, Arcadii et Honorii remporibus factum, quae exortâ controversiâ inter Viennensem et Arelatensem super Primatu, ita composita est, ut is foret primus, qui civitatem suam metropolim Provinciae probasset. Veruntamen ex eo ipso, quod jam tum de Primatu duo illi Episcopi inter se certarent, apparet, quam vetus sit ambitio Arelatensium, qui Viennensibus parere recusarent, imo sedem suam sedi illorum aut parem dignitate, aut etiam superiorem esse contenderent. Quo freti hoc jus sibi arrogarent, non facile affirmatu. Mihi perplacet conjectura viri illustrissimi, qui ad Maximum Tyrannum caussam hujus ambitionis refert, et opes atque dignitatem, quam circa illa tempora Arelatensis civitas obtinuit. Sed tum Episcopi Arelatenses, tum Papae Romani, qui plurimum illis semper faverunt, aliam longe diversam causam afferebant, ad praerogativam illius sedis, non supra Viennensem duntaxat, sed supra omnes Galliae Episcopos, demonstrandam. Trophimum quendam jactabant Petri Apostoli discipulum, qui ab eo misses Arelate, primus conditor sedis fuisset, Addebant ex eo semper obtinuisse, ut jam inde a principio Arelatensis Metropolitanus censeretur, et quasi dignitate inter omnes Gallos primus. Quam sive historiam, sive fabulam hodieque pro verissima habent Arelatenses. Illud constat, ante annos CIC CC. fidem invenisse apud Romanos Pontifices hanc [gap: Greek word(s)], eoque nomine semper illos honori Arelatensis Episcopi favisse plurimum. De mulris, quae suggerit Historia, pauca subjiciam. Inprimis notatu dignum, quod Decretum in Taurinensi Concilio factum, antiquatum est paucis post annis a Zosimo Papa, qui Honorii et Theodosii temporibus vixit. Hic Papa multis modis dignitatem suam asseruit Episcopis Arelatensibus, quos ipse Metropolitanos semper vocat. Primo jubet, ut formatae inde petantur ab universis Gallis. Verba Zosimi ex Epistola scripta universis Episcopis per Gallias et septem Provincias constitutis: Placuit Apostolicae Sedi, ut si quis ex qualibet Galliarum parte, sub quolibet Ecclesiastico gradu, ad nos Romam venire contendit, vet alio terrarum ire disponit, non aliter proficiscatur; Metropolitani Arelatensis Episcopi formatas acceperit. Secundo dat illi potestatem constituendi Episcopos, etiam in aliis Galliae partibus. Nominatim vero, in Viennensi, Narbonensi prima, Narbonensi secunda. Verba Zosimi ex eadem Epistola: Jussimns praecipuam, sucuti semper habuit (nota haec verba) Metropolitanus Episcopus Arelatensium civitatis in ordinandis Sacerdotibus teneat auctoritatem: Viennensem, Narbonensem primam, Narbonensem secundam ad Pontificium suum revocet. Ait: revocet, quia in Taurinensi Concilio aliquot annis ante decretum aliter fuerat: quod factum esse contra priorum temporum observationem saepe repetit Zosimus. In alia ejus Epistola, quâ antiquantur ejus Concilii Tridentini scita, sunt haec Zosimi verba: Sine authoritate Metropolitani Episcopi Arelatensium, juxta majorum Canones, nulla penitus potuit ordinatio celebrari. Alibi scribit idem, ne Romanam quidem sedem id jus Episcoporum Arelatensium posse imminuere. Haec pauca e plurimis sufficient nunc quidem; impeditissimi enim sumus: cum voles, mulca similia his adjiciam, quae pridem observata habeo in numerato. Quae raptim scripsi, velim tantisper boni consulas, dum plus otii nactus,

accuratius rem explicabo. Puto tamen ex iis vel solis liquido posse constare, quo jure dicatur Arelatensem sedem recentissimam esse Metropolim, quae quasi praedicat, simul fidem Christianam et honorem sedis Metropolitanae se consecutam. Idque jam inde a temporibus Apostolicis. De his igitur alias plura. Celso, sive Origene in Celsum si non uteris, velim mittas. Vale, et me ama.

EPISTOLA MLXXXIV. EIDEM.

NOn tenebo te longiore morâ suspensum: malo enim [gap: Greek word(s)] quicquid veniet in solum, huic chartae illinere; quam vel horulam unam responsum differre. [gap: Greek word(s)] apud Ctesiam est genus eorum suppliciorum, quae per ignem exiguntur, et unicâ dictione vivicomburium a Tertulliano dicuntur. Erant autem varii modi hujus [gap: Greek word(s)]. Nam tunica molesta apud Juvenalem et Senecam re conveniebat cum isto, de quo loquimur supplicio; modo autem mirum quantum differebat. Ac de illo quidem multa nuper Josephus Scaliger [gap: Greek word(s)], more suo non protrita, non ante observata, in Animadversionibus ad Eusebii Chronicon, fol. 181. Injicere vero in cinerem periturum reum, proprium Persarum, quos fuisse hac in parte mire ingeniosos, vel unica Artaxerxis Vita, Plutarcho descripta, abunde testatur. Ut taceam antiqua Martyrologia, et Theodoretum de Passionibus Graecis, libro x. ubi plurima. Originem et ideam cruciatus hujus describit Valerius Maximus lib. IX. cap. II. de Ocho, qui postea Darius est dictus, verba faciens: Septum, ait, altis parietibus locum cinere complevit, suppositoque tigno prominente, benigne cibo et potione exceptos in eo collocabat, e quo, somno sopiti, in illam insidiosam congeriem desidebant. Quod ait de tigno supposito et prominente, non caret obscuritate; quam vellem explicassent tot ejus Scriptoris Interpretes. Accipe vero clarissimam mentis Valerii explicationem. Maccabaeorum libro II. cap. XIII. ita scriptum: [gap: Greek word(s)]. Est igitur tignum Valerio, quod [gap: Greek word(s)] huic Scriptori, qui ejus usum multo clarius exponit, quam Latinus Scriptor. His duobus generibus vivicomburii multa alia poterant attexi, quae missa nunc facio. Hoc unum addam: apud eosdem Persas fuisse et aliam vivicomburii ideam, non plane a superiore alienam; cum damnati capitis, craticulae impositi, torrebantur; quod et B. Chrysostomus in III. Caput Epistolae ad Thessalonicenses vocat [gap: Greek word(s)]. Hujus craticulae non infrequens mentio et in Actis illorum Sanctorum, qui per varios. cruciatus beatam in coelos animam transmiserunt. Vale, Vir doctissime, et me ama. Statim a discessu tuo.

EPISTOLA MLXXXV. EIDEM.

VEnit hodie ad me Ogliatus [gap: Greek word(s)], quem scias mihi fuisse gratissimum, quando et admisi cum matutino tempore, et aliquot horas lubentissime cum ipso fui. Varios sermones miscuimus, varias fabulas habuimus; sed literatas, de quibus melius coram. Nunc haec ad te scribo, ut per te magno Thuano aurem vellam. Meministi enim, opinor, darae fidei. Ogliatus certe meminit et orat stes promissis; idem ego quoque facio, qui, si duris compedibus vinctus non essem, haud paterer, ut alio, quam me, proxeneta apud augustissimum Thuanum eruditissimus vir uteretur. Is mihi multas egit gratias, quod tuam notitiam sibi conciliassem. Itaque paria facimus, ego officio, tu virtute. Vale.

EPISTOLA MLXXXVI. JACOBO BONGARSIO.

DEdisses me in stuporem, optime virorum, cum illis tuis [gap: Greek word(s)] et insigni eorum duce, nisi ex literis Peroli, Pastoris Ecclesiae Mompeliensis, res mihi dudum innotuisset. Vir ille pius et prudens, nuper ejus Societatis, quae de nomine Jesu vocatur, nunc veritatis propugnator acerrimus, judicavit cate, quod in ea Provincia acciderat, priusquam ad aures meas ex fama publica deferretur, in majus sublatum iri; nam in talibus, si in ulla omnino re, fama acquirit eundo vires. Putavit igitur faciendum, ut bene longâ Epistolâ rem omnem mihi narraret. Summa autem est, ne te multis morer hujusmodi. Collocatus fuerat Minister quidam Bliterris (Biterras vocant alii, hodie Besiers) Ministri cujusdam, viri

probi, filius. Hic educatus a patre, Genevam postea missus, levam eruditionem magnâ junctam opinione sui, quae pestis ingeniorum certissima, ad sanctissimum munus attulit. Erat ingenium illius suspectum Pastoribus Monspeliensibus, apud quos paucos menses vixit, ex Allobrogibus reverisus; imperitia vero palam ornnibus nota: nam omnes consentiebant praeter prima Hebraicae linguae rudimenta, quibus ille mirifice superbiebat, non multum apud Allobrogas eum studia promovisse. Effecit tamen Pastoris memoria, et inopia [gap: Greek word(s)], ut munus ipsi imponeretur. Est Bliterris Collegium Jesuitarum [gap: Greek word(s)] institutum, ubi viri docti veterani suae professionis juventutem instituunt. Hi juvenem adgressi, coeperunt continuis disputationibus ita vexare, ut superioribus diebus ultro in eorum castra transitum fecerit, suis desertis. Re auditâ accurrunt vicini Pastores. Gigordus in his, vir eruditissimus. Nihil praetermissum est, quo posset ex eo causa sciri tam repentinae mutationis. Frustra fuerunt Ministri; nam ille in conspectum prodiit nunquam. Possem his adderealia, sed haec rei summa. Deum oro det illi, det utrique parti [gap: Greek word(s)]. Vale, optime amicorum.

EPISTOLA MLXXXVII. EIDEM.

SI spes fuisset tui reperiendi, venissem ipse, et praesens tecum injuriam expostulassem, quam amicitiae nostrae fecisti, cum scriptam ad utrumque nostrûm Epistolam aperire non sustinuisti. Nam per Deum [gap: Greek word(s)], quae te religio incessit? Omitto dicere, quod notissimum est, me, qui omni dignitate caream, jure tibi amplissimo munere functo fasces submittere: sed ut hoc non esset, siccine inter nos oportuit? Ubi vetus dictum? Amicitia autinvenit, aut facit pares. Quod si eo non pervenit amor noster, quem ego [gap: Greek word(s)] nullam posse accipere judico, ut ex aequo inter nos versemur; hoc exemplo possum videri admonitus, ut, quis tu sis, quis ego, diligentius posthac attendam, et impensius te, quem animo veneror, deinceps colam. Sed de his coram. Illam Epistolam tibi remitto. Omnino enitendum nobis, ut possit Isidori Pelusiotae editio hîc confici. Quod si Morellus non suscipit, novi neminem, qui sit ei incoepto accommodus. Vale, amicorum optime atque intime.

EPISTOLA MLXXXVIII. JACOBO GILLOTTO

ACcepi librum, et quando ita vis, [gap: Greek word(s)] percurram, quae videbuntur [gap: Greek word(s)], ea adnotabimus; si quae etiam ignotis praetermissa inveniantur, illa describam, ut publicentur. Nam profecto unicam Turnebi notulam ego longe praetulerim illis omnibus, quibus occupati margines hujus editionis. Non multa adhuc legi; sum enim occupatissimus; sed quaedam occurrebant, quibus facillime poteramus carere. Ne longe abeam, quod pro argumento primae Epistolae appositum est, vel aliter accipiendum fuit, vel penitus tollendum. Turnebus, si reviviscat, clamet, nunquam ita se delirasse, ut illa somniarer. Quod superest, opto et tibi, et facundissimo tuo comiti [gap: Greek word(s)], ut confecto ex animi sententia itinere brevi redeatis. Non vereor ne tibi longa ea via videatur, qui congerronem Rapinum sis habiturus, virum elegantissimi ingenii, et Mnemosynae filiabus unice charum. Nos interea ignobile otium nostrum studiis largiemur, ut qui caeteris videmur inutiles, nobis saltem prosimus, et ingenium aliis artibus excolamus, quam quae hodie vulgo placent. Sed moror te. Vale, aut potius valete ambo, viri clarissimi, et Rempublicam literariam pridem labantem auctoritate et exemplo vestro, quod dudum facitis, fulcire, et me amate, qui sum vestri observantissimus.

EPISTOLA MLXXXIX. [note: +] HUGONI GROTIO.

BEasti me, praestantissime Groti, cum judicasti dignum, cui musteum adhuc Carmen, a te super magni Bezae obitu Scriptum, mitteres. Equidem omnia tua solitus sum, pro eo ac debeo, vehementer admirari; ut in quibus certent [gap: Greek word(s)]. Sed ex hujus tamen carminis lectione praecipuâ quâdam voluptate sum affectus. Tantum enim virum a tanto Poeta defletum esse, incredibiliter laetabar. Tum autem ea tui poematis ratio est, ut quae illo continentur, omnia esse verissima, neque [gap: Greek word(s)] ficta, nemo bonus sit negaturus; quo magis affici soleo, cum illa legerem

necesse erat; ut vix lacrymis, mihi crede, abstinerem, cum tuum carmen iterum atque iterum legenti acrior cogitatio animi mentem subiisset, quantam in uno capite Ecclesia Dei jacturam fecisset; quem tu locum mihi videris elegantissime gravissimeque tractasse. Biennium est, et quod excurrit, ex quo Bezam Genevae satis longo intervallo vidi, qui etsi erat senio consectus, non minori tamen admirationi mihi fuit, quam fuerat olim, cum inenarrabili quâdam [gap: Greek word(s)] de rebus gravissimis disserentem audirem. In iis, quae liberali adeo manu praeter meritum meum mihi tribuis, vehementiam agnosco tui erga me amoris. Equidem ex quo primum [gap: Greek word(s)] illud ingenium mihi innotuit, quod in tuis scriptis omnes mirantur, nihil habui antiquius quam ut mei in te adfectus aliquam tibi significationem darem. Sed nescio quo modo factum, ut negligentior hactenus in mittendis ad te literis fuerim. Nunc postquam sum abs te iterum provocatus, dabo operara sedulo, ne meum officium hac in parte possis desiderare. Vale.

EPISTOLA MXC. [note: +] JACOBO DAVY PERRONIO, CARDINALI.

EStant arrive en ceste ville, j'ay visite Monseigneur l'Ambassadeur, et lui ai presente vos recommandations, desquelles il a este fort aise, et s'enquerant soigneusement de vostre sante, m'a bien fait connoître combien il vous honoroit. Je le trouvai lors fort fasche pour un fait, ou vôtre reputation estoit interessee. Car aiant este envoie au serenissime Roi de la Grand' Bretaigne un livre fait contre Sa Majeste, plein d'atroces convices, et calomnies tres-impudentes, ou pour mieux dire, d'une desesperee et diabolique rage; pour ce que Sa dite Majeste trouvoit dans ce libelle quelques particularitez qui sembloient ne pouvoir convenir a aucun autre qu'a vous, a cause de la journee de Fontainebleau; et que Monsieur l'Ambassadeur ne pouvoit lui respondre sur cela, Sa Majeste, quoi que mesprisant toutes telles injures, et n'en aiant autre ressentiment que pour en rire, et faire voir a tous l'impie fureur de ceux qui lui sont ennemis; toutefois aiant si grande occasion de penser qu'un tel escrit fût parti de vous, elle s'estoit resolue d'en avoir sa raison par toutes voies convenables a un si grand, si puissant, et si magnanime Roi. Car vu vôtre qualite aupres du Roi et de la Reine, il jugeoit non ab nomine privato profectam injuriam, sed quasi publico nomine illatam; et s'estonnoit fort, qu'aiant tousjours este si estroitement conjoint avec nos Rois, et desirant l'estre a l'advenir plus que jamais, il se trouvât un homme en France qui l'irritât si outrageusement. Or combien que Sa Majeste n'eut jamais eu auparavant epinion que tels libelles pussent sortir de vôtre plume, toutefois si vous daignez lire cet infame escrit, vous trouverez sur la fin du premier Traite, si je m'en souviens bien, un passage, qui pouvoit persuader que c'estes vous, qui partes la. Dieu a voulu que je suis arrive en ceste Cour, tout a point pour oster a Sa Majeste tout tel soupaeon: car aiant cognoissance de Reboul, qui est a Rome, et aiant vu lors que j'estois en Languedoc, les escrits qu'il a fait contre les Ministres et Consistoire de Nismes, et autres diverses pieces de lui, contre le Sabnonee et semblables, j'ai assûre Sa Majeste, que l'Auteur de ce libelle estoit Reboul, comme aussi je l'avois ainsi apprins estant a Paris. Et pour vous, je luy ai tesmoigne et confirme que detesties de tout vôtre coeur telles fureurs; Que aiant tousjours vescu aupres des Rois, vous savies le respect que leur est deu, mesmes des plus grands. Je lui ai aussi fait voir, comme je vous avois oui, Monseigneur, plufieurs fois parler de Sa Majeste, non seulement en grand honneur, mais aussi avec demonstration de singuliere affection envers icelle; Que je vous avois out haut lauer sa modestie en ses escrits, et souhaiter pareil temperament en ceux qui n'estant Rois, comme il est grand Roi; et n'aiant este irritez, comme il a este, ne se comportent en leurs escrits avec pareille moderation. Mais c'est chose digne d'admiration de voir lenitatem et benignitatem tanti Principis, pari animi magnitudine junctam, qui tot injuriis lacessitus ab hominibus publicae pacis hostibus, nihil quicquam commovetur, neque illas putat ad se pertinere. Studium autem vetus suum, concordiam pro virili in Ecclesia procurandi, constantissime servat: itaque nihil illi potuit gratius accidere, quam quod a me audivit de tua simili in eandem rem propensione. Denique scito atque adeo [gap: Greek word(s)] Praesul illustrissime, eum esse serenissimi et vere [gap: Greek word(s)] Regis animum, ut omnia ab eo sint speranda pia et justa, quae concordiam inter dissidentes de Religione poterunt adjuvare. Je vous ai voulu escrire ceci, Monseigneur, afin que si possible est, cela nous donnât occasion

de penser ferieusement au bien public. Je scai bien que durant la vie du feu Roi le tems estoit plus propre a un tel dessein: mais quo qu'il plaise a Dieu ordonner de l'issue, ce sera tousjours chose tres-utile et louable de mettre tells propos en avant. Que si vous m'en escrives vôtre jugement, je le ferai entendre a Sa Majeste; attendant quoi, priant Dieu pour vôtre sante et prosperite, vous demeurerai a jamais,

EPISTOLA MXCI. A MONSEIGNEUR [note: +] LE CHANCELIER DE FRANCE ET DE NAVARRE.

AU retour de ma femme j'ai appris la continuation de vôtre affection envers moi; de quoi je vous remercie tr'eshumblement, et vous supplie de croire, que nulle distance ni de tems, ni de lieux n'effacera jamais de mon coeur l'honneur et reverence humble que je vous dois. J'ai aussi entendu qu'on parle par dela de me rappeller; quae quidem res in arbitrio Augustissimae Reginae tota est posita. Nam ego Majestati ipsius quâ debeo animi submissione parebo. Tantum te orabo, illustrissime Domine, ne aut cum mala Regis Magnae Britanniae gratia revocer, aut cum damno meo. Mitto nunc ad tuam Dignitatem libellum a me scriptum jussu Regis, et jussu ejusdem editum. Mihi fuerat propositum Epistolam illam privatim ad clarissimum virum, Frontonem Ducaeum, mittere; sed imperio Regis parendum fuit. Si per Regni negotia potest Amplitudo tua, illustrissime Domine, id scriptum perlegere, videbit non agi causam Religionis, sed nova portenra opinionum exagitari, per quae Reges non sunt Reges; sed vilissima et caedi obnoxia mancipia: hoc novum [gap: Greek word(s)] cui bono stomachum non faciat? J'avois resolu d'envoier cet escrit a Monseigneur de Villeroi, afin que devant qu'il fût vu, il passât par son jugement et le vôtre, MONSEIGNEUR; mais il m'a este impossible depuis qu'une fois il a este entre les mains du Roi, et de Monseigneur l'Archevesque de Cantorburi. "Je suis assûre que certains personnages prendront ceste occasion au poil, pour me rendre odieux aux Majestez du Rot et de la Reine. Si apres avoir vu l'escrit, vous mes jugez digne de ce Malheur, je porterai mon affliction patiemment. Si au contraire, vous recognoissez ma devotion tres-ardente au bien et humble service de ceux, ausquels je le doibs; j'espere que mon innocence aura en vous, MONSEIGNEUR, un ferme appui, et moi je continuerai a prier Dieu pour vôtre entiere felicite, demeurant a jamais,

EPISTOLA MXCII. A MONSEIGNEUR [note: +] DE VILLEROI, CONSEILLER DE SA MAJESTE, ET SECRETAIRE D'ESTAT.

JE vous envoie un petit livre imprime, lequel j'avois desir vous faire voir escrit a la main, afin qu'il passât par vôtre jugement avant que d'estre veu: mais comme cet escrit a este entrepris et compose par l'expres commandement du Roy de la Grande Bretagne, aussi a il este imprime par son expresse jussion, et ma volonte n'a eu plus de lieu depuis qu'une fois Sa Majeste l'a eu en main. Si il vous plaist, MONSEIGNEUR, emploier quelque peu de tems a le courir, vous verrez que l'occasion est nee d'une Apologie pour les Jesuites, imprimee par dela et envoiee au Roi pour la justification de leur cause; mais si mal a propos, que cela seul pouvoit irriter contre eux le Roi de la Grande Bretaigne, quand bien il n'eût jamais eu aucune cause de se plaindre d'eux. L'Aucteur de cette Apologie que je ne cognois aucunement, defend tout ce qui a este escrit mal a propos contre les Rois, par quelques-unes de cet ordre. Il defend de tout son pouvoir le martyre de Garnet, et autres Chefs de trahisons et parricides. Il accuse le Roi d'ici, d'avoir des intelligences avec l'Auteur du Tocquesin; chose si esloignee de verite, que je puis vous assûrer, que Sa Majeste aiant lu ce meschant livre, si tôt que j'eu l'honneur de le voir, il me dit, qu'il en detestoit l'Aucteur, et que seulement pour vous avoir nomme Monseigneur, et Monseigneur le Chancelier, il le jugeoit digne de mort: que c'estoit un tres-pernicieux exemple de donner la liberte a des brouillons de parler a leur plaisir de ceux qui sont les colomnes de l'Estar. Ce sont les propres mots de Sa Majeste, et neantmoins

en tette Apologie il est qualifie comme s'entendant avec ceux, qui voudroient remuer en France. Cela et autres raisons l'ont pousse a me faire le commandement qi'ai reaeu des lors, de remonstrer au Pere Fronto le tort que ce livre et semblables faisoient a leur Societe, et a toute la Religion Catholique. Je m'y suis mis long tems apres le commandement reaeu, et ai tâche de n'escrire rien, qiti pût desplaire a ceux qui ne favorisent a cette nouvelle et pernitieuse doctrine de desposseder et tuer les Rois, qui ne sont agreables au Pape. Je m'assure, MONSEIGNEUR, que ces opinions si extravagantes vous desplaisent autant qu'au Roi de la Grande Bretagne. C'est pourquoi, n'aiant eu en cet escrit autre but, que de monstrer l'enormite de ceste doctrine, et des moiens desquels les aucteurs se servent, j'espere que ne serez, offense en aucune sorte pour l'edition de ce livre, entrepris et fait, comme j'ai dit par l'expres commandement du Roi, et ce lors qu'il a cru que la Reine m'avoit entierement donne a luy. Je crains que quelques-uns ne veuillent se servir de cette occasion pour me faire decheoir de bonnes graces du Roi et de la Reine. Ce que toutefois je ne puis croire, si leurs Majestez sont informees de mon but et dessein. Jusques a present j'ai trouve tout appui et support en vous, MONSEIGNEUR, et m'aies oblige a vous infiniment: si il vous plaist me continuer vos faveurs, j'espere que ne vous en repentirez, jamais, me trouvant toûjours tres-sidele sujet du Roi et de la Reine, prest a mettre ma vie pour l'humble service de leurs Majestez; comme aussi je suis, et serai tousjours,

EPISTOLA MXCIII. [note: +] THEODORO CANTERO.

MAgnam [note: Forte, 1614.] voluptatem e tuarum lectione percepi, optime et doctissime Cantere; majorem percepturus, si de rebus tuis ea nuntiassent, quae optabam. Oro venerorque Deum immortalem, ut quod nondum est factum, id brevi intelligamus esse feliciter effectum. Ego de tuo negotio cum multis sum locutus, quos existimabam posse tibi vel operâ vel gratiâ suâ prodesse. Anno cum hîc erat Hugo Grotius, obnixe ab eo petii non semel, ut caussam tuam sublevaret. Laudo autem constantiam tuam et semel obfirmatam mentem permittendi teque et tua divinae Providentiae. Exercet Deus suos, ac plane deserit nunquam. Quod me rogas de hodiernis controversiis vestrorum Theologorum quid sentiam, non is ego sum, qui de rebus tantis velim pronuntiare. Doleo tamen sublatam esse veterem Ecclesiae disciplinam, quae si inter illos vigeret, tot novis opinionibus, tot sectis non divideremini. Nunc videtur unusquisque tantum sibi velle licere, quantum viri summi Lutherus et Calvinus tempore nepessario sibi vindicarent. Passim igitur novae Scripturarum interpretationes proferuntur, novae opiniones concipiuntur, et novorum Propherarum plena sunt omnia. Doctoribus priminvae Ecclesiae parum aut nihil tribuitur; et multi Sacras Literas ita tractant, quasi novi aliquid excogitasse, esset Religionis Christianae pomoeria protulisse. Haec mala quo tandem sunt eruptura nescio; illud non dubito, concordiae spem nullam, [gap: Greek word(s)], superesse, quamdiu nec Pontifices, nec Protestantes conspirabunt ad veram Antiquitatem instaurandam. ... [note: Reliquae desiderantur.]

EPISTOLA MXCIV. [note: +] HUGONI GROTIO.

ACcepi tuam illam Epistolam, cui erat adjunctus Lucanus a te recensitus, et dono mihi missusi; item illam, quae erat de opere meo. De munere eximio habeo agoque tibi grates gratissimas. Utinam per publica negotia tibi licuisset illustrationi optimi Poetae plus temporis impendere! Quid potuerit expectari ab ingenio et doctrina tua, ex adjectis notulis, facili periti aestimabunt plane, ut olim nescio quis, ex ungulis leonem. In tua de opere meo sententia, amoris tui erga me vehementiam agnosco; illud [gap: Greek word(s)] judicium, quo execllis, desidero. Illud magni aestimarem scire, quid Theologi vestri de opere, et de Autore operis judicent. Meministi de Epistola ad Cardinalem Perronium, quam nôsti sententiam non nemo apud vos tulerit, qui ex illo tempore sic renunciavit amicitiae meae, quasi scelus admisissem, propter quod mihi jam dici posset Maran Atha. Ego editioni hujus libri illud dumtaxat lucri sum consecutus, ut pensionem amitterem aureorum mille, quam hactenus ex Gallia perceperam, nisi Lutetiae me statim contulero. Quod quia vix videtur fore tutum, nisi aliter res meae hîc fuerint constitutae, in regione

tam damnosa haerere diutius non potero. Me in magno aestu cogitationum molestissimarum [gap: Greek word(s)] (nam quo me recipiam?) nihil aeque solatur ac divina vox Patris Abrahami, [gap: Greek word(s)]. Haec sacra anchora est, [gap: Greek word(s)]. Quod de profectione ad nos aurem mihi vellis, tu quidem profecto [gap: Greek word(s)]. Sed neque valetudo hoc permisit hactenus, neque adhuc licet per curas quadam: [gap: Greek word(s)]. Vale, et tuis literis me bea, nisi ego tibi animo excidi: [gap: Greek word(s)]. Quae hîc seripsi, tibi uni cupio esse nota. [note: Forte, 1614.]

EPISTOLA MXCV. [note: +] STEPHANO HUBERTO.

QUod videris animum despondere, amicissime Huberte, et meliori spei semel renunciasse, etsi non laudo, accusare tamen te [gap: Greek word(s)] non sustineo. Habeo enim notas omnes rationes tuorum consiliorum; neque me fugiunt gravissimae illae et plurimae causae, quae te movent, ut aulicis pollicitationibus dissidas. Et est profecto facinus indignum, datam tibi esse hinc migrandi occasionem tam justam, et iis, qui sedent ad puppim tam probrosam. Memini cum superioribus diebus ad Dominum Scaligerum literas darem, in queis multa tui mentio, calamo temperare non potuisse, quin acriter in eos inveherer, quorum culpâ tu nunc abes, [gap: Greek word(s)]. Quam vellem superesset istis pudoris aliquid et metus infamiae. Puderet eos facti, et quem aspernati sunt praesentem, desiderarent absentem, Attalicis conditionibus quantocius revocarent. Sed enim querelarum tanquam [gap: Greek word(s)]. Nunc quid spei sit reliquum, et quo loco res sint tuae, ex literis tuorum potero cognoscere. Equidem quod solum in hac re possum, id facio sedulo ac prope dixero, [gap: Greek word(s)], ut viros amplissimos, qui possunt hîc aliquid, orem, obsecrem, tui, imo sui rationem habeant; faxintque operâ suâ, ne quid detrimenti haec Schola [gap: Greek word(s)] capiat. Quantum hactenus profecerimus haud scio; nisi quod nudius quartus affirmabat mihi clarissimus Praesul, quem nôsti, se omnino apud [gap: Greek word(s)], tuum negotium esse confecturum: mallem quidem dicere se confecisse; verumtamen, quod ex ipsius verbis facile colligebam, res neque dubia est, neque adeo difficilis. Sed nôsti, Vir amicissime, quam lente isti Magnates moveantur, qui saepe dum moliuntur, dum operi se accingunt, dum aves observant, ut rem auspicato aggrediantur, annus est. Frustra hoc te monuero [gap: Greek word(s)]. Accedunt dicti Praesulis occupationes assiduae: nam etitam domi eum in venire difficile est. Scito post discessum tuum vix semel aut iterum, aut non multo saepius potuisse illum domi suae a nobis reperiri, cum diebus prope singulis eo ventitaremus, qua mane, qua vesperi. Multa ille de suo in te studio nobis non semel, et vicissim multa nos illi de tua erga ipsum fide et observantia. Quod si me non omnia fallunt, certa spes est, utvirum illum magnum non ante, quam confecto negotio tuo esse quieturum: [gap: Greek word(s)]. De Episcopo Bellovacensi tantum habeo tibi dicere, virum Optimum, et literarum amantissimum, tuam absentiam ferre animo non aequo. Caetera, de quibus inter nos actum meministi, transigi adhuc commode non potuerunt. Proximis literis certiora et exploratiora expecta a nobis. Virum amplissimum Tiballerium meis verbis quam officiosissime salutes velim. Diu est cum ego illius virtutem, eruditionem et comitatem re expertus veneror. Habeo Nonnium Poetam ab eo mihi commodatum; quo usus dudum, si nactus fuero occasionem tutam, remittere est animus cum multa gratiarum actione. Vale, amicissime ac doctissime Huberte. De communibus studiis alias vel per Epistolam; vel, quod potius opto, coram. Scito in urbe esse penes amicum quendam meum, qui recens Româ rediic, Grammaticam Arabico-Latinam manuscriptam, et alia multa. Iterum vale, mea cura, meus amor.

De libris tuis, qui apud Drouardum nuper nescio quismecum egit; respondi facturum me, quicquid esset opus facto. Sed Drouardum nullus adhuc vidi.

Inscriptio. A Monsieur, Monsieur, ETIENNE HUBERT, Docteur en Medecine, et Professeur du Roi es la Langue Arabique, estant a present A ORLEANS.

EPISTOLA MXCVI. [note: +] PATRICIO JUNIO.

REspondeo literis, quas jussit ad me scribi Rex serenistimus: mitto igitur illi eâdem operâ Epistolam Pauli Veneti. Curavi illam describendam, ut facilius legi possit a Rege; sed, nisi fallor, oportet etiam [gap: Greek word(s)] mirtere. Itaque, si placet, illud trades famulo meo, qui deferet cum Epistola mea ad Dominum Julium Caesarem, quem confido probe curaturum. Mitto Epistolam de Scioppio, impetu effusam, ut scit noster Jacobus. Vale, et me ama. Londini.

EPISTOLA MXCVII. [note: +] EIDEM.

LEgi lubens Epistolam ad Dominum Moravium scriptam. Qui illam scripsit, vir doctus est et pius; qui facile, ut spero, rationes meas admittet. De Bibliotheca mala narras. Mirum quis tantum potuerit, sed mihi similis fere fortuna contigit in Galliis. Quanquam ferendum non est, Musas non haberi mollius in Regno tam docti, tam mitis et aequi Regis. Discam a te quid rei sit. Vocem [gap: Greek word(s)] ubi legeris, vellem indicasses; nam illae Epistolae Libanii et Basilii olim mihi cum cura lectae, et quaedam in illis observata. Illius vocis nunc non memini: [gap: Greek word(s)] quid appellant Graeci, et [gap: Greek word(s)] quis sit, non te fugit. De his igitur coram. Vale, Vir eruditissime. E Musaeo, statim post tuas acceptas, Londini.

EPISTOLA MXCVIII. A MONSIEUR [note: +] DURAND.

SI j'eusse pu marcher, j'eusse eu le bien de vous voir, et prier d"interceder envers Monsr. Somnier pour im jeune homme, lequel sans quasi aucune occasion il detient prisonnier. Je cognois le personnage, et saeai qu'il est tres-assectionne a la Religion, et voudrois lui pouvoir servir. Son pere estoit l'un des piliers de l'Eglise de Crest en Dauphine, ou feu mon bon pere a servi au St. Ministere longues annees. Cette consideration me fait vous supplier de vouloir vous emploier pour sa delivrance Vous m'obligerez, qui suis et serai toute ma vie,

EPISTOLA MXCIX. [note: +] PHILIPPO CANAIO A FRAXINIS.

CUm mihi Amplitudinis tuae literae sunt redditae, ut vidi nomen illustre tuum, ut erubui! Pudebat me, et merito quidem, quod commisissem ut me seriptione literarum provocares, qui debueram antevertisse, et mea dudum obsequia tibi detulisse: non enim possum negare, ejus praestandi datam mihi tum fuisse occasionem, quando generosus Dominus filius tuus certum hominem isthuc misit. Sed me rusticus nimirum pudor tenuit, et conantem literis affari Amplitudinem tuam inhibuit. Nôram celsitudinem fortunae tuae; nôram quot et quantis curis tua illustris Dignitas occuparetur dies noctesque. Veritus sum interpellare tua seria meis frivolis, qui praesertim jure metuerem, ne vitio verteretur mihi, si homo ignotus et privatae sortis appellare te anderem. Nam alioquin optasse me persaepe, ex quo silii tui familtaritate sum usus, dari mihi aliquem ad Praestantiam tuam aditum, scit ille, quem ne intimae quidem mortalium cogitationes latent. Postquam enim gnatus tuus, juvenis ad exemplum probitatis, modestiae atque omnis virtutis naturâ comparatus, studia sua nobiscum coepit communicare, quum ejus indole mirandum in modum caperer, volui persaepe fortunam tuam tibi gratulari, qui tantae spei adolescentem bono publico genuisses. Nihil dabo auribus tuis, neque praeter animi scientiam quicquam dicam; sed aut me omnia fallunt, aut eo ingenio iisque meritis

filius est tuus, ut gaudendi ipse et superis gratias agendi luculentam in eo materiam habeas.

EPISTOLA MC. [note: +] WENCESLAO A ZASTRISEL.

ITa est, ut tu scribis, Vir nobilissime, nuper aliquid mihi Paludius tuus, imo noster, de laudatissimo consilio tuo aperuit, simul rogavit me aliquid mei adversum te animi restimonium adjicerem. Ego vero, qui tuâ causâ omnia cupiam, hoc tamen officii genere praeclare functum me putabam, cum eidem me excusassem. Quid enim astruet strepere anserem inter olores? Nam equidem in Parnasse dormivi nunquam. Tu dormisti, imo sane vigilasti, qui tam bonos, cum libet, versus fundas. Ut merito Poetarum summus, hospes nunc tuus, de tuis laudibus non siluerit. Habes, scio, et aliorum magnorum virorum elogia operis tui. Cur igitur securum me appellares, causa non erat; quoniam tamen ita voluisti, gessi ecce voluntati tuae morem, et istos a prandio versiculos male tornatos effudi. Vale.

EPISTOLA MCI. [note: +] GUILIELMO CAMDENO

EGo vero tuas ex fide curabo, et magni Thuani caussa, et tuâ etiam. Atque utinam aliud tuâ gratâ possem! Doleo vicem meam, qui Londini habitem, et te non videam. Sed hoc contingit ex eo, quia totius fere urbis longitudine sumus invicem sejuncti. Ne cessemus tamen, obsecro, invicem amare. Ego te semper et amabo et colam. Vale, Vir optime. Statim post tuas acceptas.

EPISTOLA MCII. [note: +] HUGONI GROTIO.

DIu tuas expectavi; tandem patientiam abrupi, et literas querimoniarum plenas exaravi; quas dum obsigno, ecce Epistolam a te et tui nuperi libri quatuor exemplaria. Nam quintum Thorius acceperat. Legi tuas cupide, cupidius ipsum librum, quo nihil elegantius, nihil ad hodierna tempora accommodatius; nihil, meo quidem judicio, lectu dignius jampridem venit in lucem. Optarem ut multa ejusmodi scriberes, nisi illud optare esset [gap: Greek word(s)], ut desinant tandem inter nostros omnes occasiones stylum exercendi in [gap: Greek word(s)] libellis. Quomodo enim triumphaturos putas hostes veritatis ( [gap: Greek word(s)] dico) de hac exorta contentione inter te, ejus loci et praestantiae virum, et Sibrandum, non obscuri nominis in nostris partibus Theologum? Ego, cum Sibrandi illam Praefationem legi, nihil aliud ex ea collegi, nisi virum pium, justo odio Socinianismi paulo vehementius commotum, Magistratus suos, in periculo Ecclesiae remissius agentes, ad simile odium concipiendum voluisse stimulare. Hoc nomine gratias illi deberi nemo opinor ibit inficias, qui Vorstiana Paradoxa diligentius expenderit. Caeterum quam vera sint, quae in Epistola Sibrandi narrantur, et quam justa sit illius querela de illustrissimis Ordinibus, soli nôrunt qui res vestras propius habeant notas. Ego nollem fore, ut tu in ea Epistola reperias, quae jure possis reprehendere. Semper enim mihi venit in mentem. ... [note: Catera desunt.]

EPISTOLA MCIII. [note: +] JUSTO LIPSIO.

CUm ex aliquot mensium peregrinatione domum essem reversus, accepi non multo post binas tuarum, Vir maxime, cum totidem nuperi tui libri exemplaribus. Quam ego [gap: Greek word(s)] liberalitatem tuam in eam partem sum interpretatus, quasi mandares mihi, ut alterum amplissimo [gap: Greek word(s)] Thuano traderem. Atque ita statim feci, ipseque tuis verbis salutavi. Quamobrem et meo, et istius nomine gratias tibi pro tam eximio munere ago; maturius acturum, nisi me ex illo valetudo et continuus quidem languor in hoc officii genere omissiorem reddidissent. Quamquam et aliam afferre possum propiorem hujus cessationis caussam. Expectavi enim hactenus, ut eruditissimus ille adolescens, qui tuas mihi attulerat, meas. ... [note: Reliqua desiderantur.]

EPISTOLA MCIV. [note: +] N. N.

EN cette grande et presque insupportable fascherie, qui m'est provenue en vôtre ville depuis quelque temps, ou j'ay vu ruiner tous les miens de fonds

en comble, et moy en partie, rien ne m'a tant attriste, que de voir le plus grand mal qui nous a ete fait, qui est touchant l'affaire des matrices Grecques Royales, estre procede de vous et toute vôtre Compagnie, que j'ay tousjours tant veneree, me glorifiant d'avoir eu, quoyque indigne, l'honneur d'y passer plusieurs annees. C'est pourquoy je vous ay tenu mes parties bandees a la ruine totale de cette honorable famille des Estiennes, cujus tot exstant in Ecclesiam Dei, et Rempublicam literariam merita. Car n'ayant eu autre partie que Monsieur vôtre Recteur, et vos Diacres, qui ont commence, pour suivi, paracheve la ruine totale de cette maison, luy ont coupe la racine, afin que elle jamais ne peut renaître; ont plaide de leur bouche la cause devant les Seigneurs qui ont donne l'arrest, duquel sur toutes choses je me plains; ont allegue des raisons feriales; se sont pris a moy particulierement, et n'ont rien oublie pour extorquer de Messieurs la sentence qu'ils ont enfin eue. Ces choses, dis-je, ayant ainsi passe, saeachant que le Recteur ne fait rien que par le commandement de vôtre honorable Compagnie, je n'ay pu ni dû douter que c'estoit vous qui esties mes parties, et pourtant je ne puis assez m'estonner que par celles qu'il vous a plu escrire a Monsieur de Montigni et a moy, donnez a cognoître que ne saeavez que c'est de cette affaire, et ne vous en estes point meslez. Ce seroit une grande faute a vôtre Recteur, si il avoit fait un si lasche acte de sa propre auctorite, contre la coustume que je saeay estre gardee en vôtre venerable Compagnie. Quoy qu'il en soit, j'ay eu et ay encore tresjuste occasion de vous tenir pour mes parties, vu que c'est vôtre Recteur seul avec les Diacres, qui a poursuivi l'arrest, par lequel est porte, que ce tant precieux gage de la maison des Etiennes sera aliene de nôtre maison, vendu avec caution de jamais ne le porter hors de vôtre ville, et l'argent donne aux pauvres, ou je ne saeay qui. On s'est servi du testament du feu Robert Estienne, et on l'a interprete comme on a voulu, certes tout au contraire de la volonte du testateur: et faut estre aliene de son sens pour defendre la sentence qui a este faite par dela. Vôtre Recteur m'a escript que estant informe comme l'affaire a passe; et ayant leu le testament, je l'ay fait voir a gens tres-sages et tres-experts en ces choses: mais tant s'en faut se trouve bon ce qui a este fait, qu'au contraire ayant l'animosite qu'on a apporte a ruiner cette famille et moy avec elle, sans aucune cause, petite ni grande, les propos qui ont este tenus par vôtre Recteur en plein Senat et ailleurs a nôtre desavantage, et enfin l'arrest donne notoirement, visiblement, palpablement contre tout droit, toute equite, toute justice. Je confesse, Messieurs, que ce que vous m'escrivez, est tres-vray, c'est ce que je vous mescognois, et an lieu de treshonorez Peres que je vous ay tousjours tenu, je vous recognois mes parties, qui avez procure la ruine totale de la famille des Etiennes, et de tous ceux qui leur attouchent. Certes si le bon Robert Estienne revivoit, et qu'il lût cette belle sentence, il ne faudroit douter qu'il. ne s'escriât, ô temporal! ô mores! Et c'est grande merveille qui m'estonne extremement, que ayez tous consenti a mal interpreter ce testament: vu que tous ceux qui le voyent par deaea, gens craignans Dieu, sages et qui vous honorent, tous disent d'un commun accord que [gap: Greek word(s)]. Mais bientôt, Dieu aidant, vous en verrez leurs jugemens. Car l'expres commandement de Dieu m'oblige de tenter tous moyens pour r'avoir ce precieux gage qui appartient a moy et aux miens. J'y employerai premierement les plus doux moyens que mes amis pourront excogiter: que si cela ne profite, je suis assûre que la faveur du Roy, a qui je sers, aura poids, et que le Conseil du Roy ne me refusera justice en une cause si claire, apparente, et favorable. Voila, Messieurs, ce que ay a respondre sur vôtre lettre, vous remerciant au reste des saintes admonitions que vous me faites, lesquelles auront bien plus de poids, quand il vous aura plu employer vôtre autorite pour me faire obtenir raison, sans plus de bruit ni de scandale, qui ne peut estre que tres-grand a mon grandissime regret. Et si il vous plaît donner lieu a la tresjuste priere je vous en fais, alors je vous recognoîtrai de tout mon coeur, tels que je vous ay tousjours tenus a savoir pour mes tres-honorez Peres, ausquels j'ay tousjours este, veux estre, et demeurer a jamais,

MESSIEURS, Vôtre tres-humble, et affectionne Serviteur, pour vous obeir, IS. CASAUBON.

EPISTOLA MCV. [note: +] [gap: Greek word(s)].

EPISTOLA MCVI. [note: +] N. N.

DIu est, ex quo animus meus inter metum et cupiditatem tui compellandi anceps fluctuat. Terret amplitudo fortunae et illustris dignitatis tuae: suadet, atque adeo cogit humanitas exquisita, quam mihi, homini ignoto, nullâ re merito, exhibuisti. Didici enim e literis non unis nobilissimi Equitis, D. Karrew, Franciae Exlegato, itemque ex sermonibus generosissimi Baronis D. quis tuae Amplitudinis sit erga me affectus, quae voluntas erga mea studia, quam pronus animus ad bene de me, et meis merendum. Itaque licet sperem per eosdem, qui haec mihi significarunt, gratias tibi esse actas meo nomine; ausus sum tamen pauca haec ad te exarare, ut hoc quasi luculentiore testimonio constaret, quae mea sit erga amplissimam tuam Dignitatem reverentia, quanta animi devotio, et cupiditas inserviendi, si modo existeret aliqua occasio testandi grati animi; quem spondeo nunquam fore immemorem tuorum in me meritorum. Vellem fecisset Deus immortalis tantum, ut profecissem in studio literarum, et honestissimarum disciplinarum, quantum nonnulli sibi persuadent, et fortasse etiam tibi, illustrissime Domine, est persuasum. Sed vetat propriae tenuitatis conscientia magni aliquid de meis conatibus aut sperare, aut cuiquam polliceri. Veruntamen quicquid illud est, quod possum, id omne magnâ alacritate impendetur, ut, si nihil aliud, at grati saltem animi pignus aliquod Amplitudini tuae exhibeam. Quare illud unum certo polliceri non verebor, si operâ et benignitate tua otium meis studiis isthîc fuero consecutus, conaturum me omnibus modis, ut fidem sinceram et humile obsequium Amplitudini tuae approbem. Caetera, quae ad id negotium per tinent, e literis D. Baronis... spero te esse cogniturum. Vale, amplissime et reverendissime Domine.

EPISTOLA MCVII. [note: +] N. N.

VEnit ad me nunc ipsum tuorum unus, cui mandatum a te fuerat, ut de Huotana domo quid esset actum, faceret te certiorem. Miratus sum studii istius tui adversum nos [gap: Greek word(s)]. Tene, Vir maxime, inter tot gravissima negotia curae habuisse hanc curam? Non fuit satis tibi, quod me measque res observantissimo tui Domino Despres de meliore nota, semel, iterum, saepius, praesens, absens commendasti? Adhuc de nobis nostrisque commodis alta illa et [gap: Greek word(s)] sollicita est. Ago igitur tibi, praestantissime Domine, iterum iterumque, vel potius [gap: Greek word(s)], quantas maximas possum gratias. Quod si supremi Numinis benignitas otia nobis fecerit, hîc diuturniorem dabimus operam, ut grati animi nostri extet aliquod monumentum. De Huotanis aedibus ita res habet. Cum diu hoc negotium trahi viderem, coactus sum, qui haberem uxorem [gap: Greek word(s)], et partui propinquam, alias aedes conducere, tantisper dum certi aliquid Huotus constituerit. Quod ille ait, [gap: Greek word(s)], id fortasse in hac re sum expertus. Nullo enim labore domum consecutus sum, multo commodiorem illâ, quae tamdiu frustra nos exercuit. Accedit quod propius abs te, et ab amplissimo Praeside Thuano absum. AEdium Dominus est frater Advocati illius, qui per me libellum suum ad te misit. Leschastier, opinor, illi nomen. Etsi non ab illo aedes conduximus nos, verum ab alio, qui jam aliquot annos hospitium occupat; brevi discessurus, et nobis vacuum locum relicturus; si a benignitate tua impetramus, ut quantum pro altera domo Despres erat depensurus, tantum pro ista solvatur, longe, ut dixi, commodiore. Atque haec quidem ita habent. Vale, amplissime Domine, et me [gap: Greek word(s)], qui futurus sum aeternum,

Tuae Dignitatis observantissimus Cultor, et humillimus Servus, IS. CASAUBONUS.

EPISTOLA MCVIII. [note: +] HUGONI GROTIO.

ET literas et libellum cum iis ad me missum, accepi, praestantissime Groti. Quod valeres, quod me amares, simul didici, maximamque ex ea re voluptatem cepi. Nam etsi occasio necdum oblata est mihi testandi affectus erga te mei, ac judicii certo tamen esse tibi cupio persuasum, ex omnibus, qui vel isthîc, vel apud nos, aut ubivis gentium, excellentissimum tuum ingenium mirantur, neminem prorsus esse, qui magis te ex animo colat, et omnia laeta a superis tibi optet. Equidem sic existimo; vestrae quidem Reipublicae cum primis, sed et aliorum quoque populorum, virtutis amantium, et cultui Musarum politorum interesse, ut ipse. ... [note: Reliqua desunt.]

EPISTOLA MCIX. [note: +] [gap: Greek word(s)].

EPISTOLA MCX. JACOBO I. MAGNAE BRITANNIAE, SCOTIAE, ETC REGI.

ERam traditurus jamjam has literas, cum accepi a viro magno et bonarum partium, libellum [gap: Greek word(s)]. Cum igitur superioribus mensibus eo res videretur adducta, ut praesens exitium patriae nostrae immineret, vir ille, quem dixi, hunc librum scripsit [gap: Greek word(s)] offerendum; sed pio incepto fortuna intervenit: re enim evulgatâ ante absolutam editionem, tantum poterant fautores [gap: Greek word(s)], ut impediretur publicatio. Ego vero hoc exemplar nactus, ejusque lectione oblectatus, putavi rem me facturum Tuae Majestati non ingratam, si id tibi mitterem. Sane enim, Magne Rex, tua etiam et omnium Principum res hîc agitur, cum sit manifestissimum et exploratissimum vestra omnium fastigia deorsum ruitura, si huic hominum generi, [gap: Greek word(s)], ex voto res succedant. Nos certe, si illi fuerint restituti, [gap: Greek word(s)] cogitamus. Verum de his, si per Tuam Majestatem licet, alias pluribus.

EPISTOLAE SELECTIORES, AD ISAACUM CASAUBONUM SCRIPTAE.

EPISTOLA I. [note: +] CONRADUS RITTERSHUSIUS ISAACO CASAUBONO.

[note: 1595.] CUm multos saepe multa audivissem [note: Haec est responsoria ad Isaac. Casauboni Epist. IX.] praedicare de tua singulari humanitate, quae cum excellente doctrina certaret, indeque audaciam sumpsissem ad te scribendi, et nullis antegressis meritis meis, nullâ etiam intercedente notitiâ aliquid abs te petendi; omnem meam opinionem atque expectationem vicerunt literae tuae. Non solum enim quam libenter in gratiam meam hoc effectum dederis, quod petebam, sed etiam quam honorifice de me sentias, luculenter declararunt. Quamquam autem et res ipsa postulabat, et ego cupiebam maturare responsum, quo primum gratias tibi pro tanto beneficio, et tam honesto de meis studiis judicio agerem, deinde rogarem te, ut quem semel inter amicos tuos recepisse videreris, eundem inter eos aliquo numero velles retinere: tamen jam tertium mensem tacui, et [gap: Greek word(s)] te reliqui. In quo tam diuturno silentio meo nulla tamen culpa, aut accepti beneficii oblivio versatur; sed facilem mihi apud te excusationem fore confido, ubi intellexeris quibus studiis et occupationibus interea impeditus fuerim. Nam ut ordinarios et pene cotidianos docendi et disputandi in Jure civili labores taceam, qui mihi qua publice, qua privatim incumbunt, meque satis exercitum habent; non debui deesse clarissimi viri, Domini Joachimi Camerarii, amici mei magni precibus, quae apud me pro ipsius meritis praeceptorum vim habent. Is enim me rogavit, ut in recensenda altera Emblematum centuria, quam ex Historia Animalium deprompsit, et editioni paratam habet, operam sibi navarem: deinde ut ex adversariis et schediis paternis colligerem atque in ordinem redigerem Problemata quaedam, quae prioribus jam editis decuriis Appendicis vicem adjungi possint. [note: 1595.] Accessit etiam (ne quid dissimulem) [gap: Greek word(s)] quaedam et [gap: Greek word(s)] mea, dum non reperi quibus verbis tibi satis dignas gratias agerem. Quanto beneficio me affectum abs te esse putem, vel inde licet colligas, quod Oppianum meum tuâ singulari ope ac fide receptum primo manibus tenens, tenere me non potui, quin prae gaudio pronuntiarem versum Aristophanis:

idque audientibus quibusdam nostrae Musae adolescentibus, qui mihi tum forte aderant, cum fasciculus a te redderetur. Etsi enim horum scholiorum juvenilium, si perpetuis tenebris damnata nunquam ad me rediissent, facilis et [gap: Greek word(s)] erat futura jactura; tamen his recuperatis quam mihi suavis sit recordatio studiorum adolescentiae, non possum satis exprimere, ac tu de te ipso facile aestimabis. Hoc autem quantumcunque est, tibi torum debetur. Tu Ilium (ut recte scribis) expugnasti, et Helenam istam Menelao suo restituisti, absque quo esset, nunquam mea recuperassem. Atque hîc illud mihi permolestum et incommodum accidit, quod cum adversus te cupiam esse gratissimus, et beneficium tuum publice apud quam plurimos praedicare, hoc ipsum faecre mihi non licet. Quantum enim debitae laudis tuae fidei ac virtuti tribuero, tantum opprobrum in socerum tuum contulero; quandoquidem quam honesta fuit tua redditio, tam iniqua fuit ipsius detentio. Nec tamen de ea me conqueri sinit, vel mea de homine optime de literis merito existimatio, vel metus, ne per me inter vos jurgia aliqua seminentur. Quid igitur faciam? Quid aliud? quam ut

[note: 1595.] tanto magis amore et observantiâ tui inardescam, quanto minus mihi conceditur flammae huic aliquem exitum dare. Ac nihil magis optem quam dari mihi occasionem, quâ ostendam quantum vicissim tuâ causâ velim et possim. Diceres, pulchre foeneratum tibi hoc officium, et secundum Plautum, Bonis ubi quid bene fit, gratiam eam gravidam esse bonis. Interea autem dum res ipsa sequatur, confido de tua facilitate humanitateque, quod qualicunque contestatione grati animi verbis factâ contentus sis futurus.

Porro quod me ad editionem eorum, quae tuo beneficio recepi, hortaris, quodque me hac ratione de studiosis bene mereri posse putas, facis benigne. Et sane eam curam nondum plane deposui: quamvis haec statio, in qua me summus Imperator collocavit, alia studia jam postulet, ac mallem multimodis suo tempore ista prodiisse, cum et pro honestis adolescentiae rudimentis haberi, et veniam erratorum facilius propter aetatem minorem, in qua essent scripta, impetrare potuissent: sed tamen quicquid sit, etiam nunc mihi curae erit editio, quamvis in eam aliquid sumptuum de meo erogandum foret. Tu vero, clarissime et doctissime Casaubone, cui et majores ingenii vires, et meliores occasiones ad haec praeclarissima studia excolenda ornandaque suppetunt, perge tuarum observationum editione et publicam utilitatem, et tui nominis honestissimam famam augere. Nam post editum abs te Strabonem, Laertium, Theocritum, Theophrasti Characteres, Annotationes ad Novum Testamentum, et Pindarum, Pliniique Epistolas, expectamus etiam alios et plures ingenii industriaeque tuae foetus, maximeque Athenaeum, et caetera, quae in Apologia Apuleji promisisti. Eam ego cum semper plurimum adamarim, et aliquando in gratiam juventutis nostrae imprimendam dare cogitarim, nunc magis et amo posteaquam abs te ita emendata est atque illustrata, ut nihil a quoquam melius fieri potuisse videatur. Quo nomine et gratulor tibi, et boni publici causâ gratias ago. Vale. Deus te servet florentem omnibus bonis, non solum in hunc annum ineuntem, (quem tibi omni bonâ felicitate cumulatum esse cupio) sed etiam in multos sequentes. Iterum vale. Altorphii, Kalend. Januar. inchoantibus annum a nato Christo, CIC IC XCV.

Vix ausim a te novum beneficium petere, priusquam pro priore gratiam retulero. Sed si tibi placuerit Oppianum [note: 1595.] meum Epigrammate aliquo (quod citra suggillationem et offensionem soceri tui fiat, ut fieri posse puto) exornare, hoc velim tibi persuadeas, nihil posse mihi a te gratius fieri. Si quid ad me rescribere volueris, id vel Noribergam ad D. Camerarium, vel Heidelbergam ad Commelinum aut D. Posthium missum recte ad me perveniet. Velim etiam audacter et tuo quodam jure mihi quidvis imperes, quod tuâ caussâ efficiam: non patiar desiderari officium grati hominis.

Doctissimo et humanissimo Viro, ISAACO CASAUBONO, in celeberrima Schola Genevensi Historiarum et bonarum Literarum Doctori, etc. Domino et amico plurimum honorando.

EPISTOLA II. [note: +] JACOBUS GILLOTTUS ISAACO CASAUBONO.

[note: 1595.] ACcepi a Bullione nostro, Casaubone [note: Ad hane respondet Casaub. n. XXVII.] doctissime, [gap: Greek word(s)], monumentum et pignus amoris, manu tuâ subscriptam, Apuleji Apologiam, immo tuam. Nam si cum ea conferatur, quae huc usque nobis lecta, alia censeri potest. Summi beneficii loco munus illud habeo, fortassis indigno collatum, vel saltem immerenti. De reddendo, statim dum accepi, cogitandum mihi fuit, si gratus esse velim. Gratiam referre qui numquam potero, ingratus tamen esse desinam, si producam notitiam muneris tui, et ubique palam non in angulo et ad aurem confitebor me referre non posse. Ergo te laudibus et gratiis venerabor, qui me antequam noveris, diligere coepisti [gap: Greek word(s)]. Ego vero non modo amare statim ac literati labores tui tibi aures hominum ac januam famae patefecerunt, sed admirari. Memoria et desiderium tui me semper tenebit; in quo si diutius ero, tandem illius expectationem explebo, si Deus volet. Quam vellem posthabitis omnibus de Religione dissidiis, repressisque tandem animorum impetibus, viris doctissimis, Scaligero scilicet et Casaubono, frui nobis hîc liceret! His luminibus orbari Galliam non decet, a quibus omnis lux. Dum Suetonium, Athenaeum et alios id genus Auctores a te recensitos, et ab infinitis salebris vindicatos expecto, gratias ago mirificas. Etsi amicitiâ tuâ dignum me judicabis, abs te vehementer etiam atque etiam peto, ut quam initio ostendisti,

[note: 1595.] etiam ad exitum augeri et cumulari per te velis. Erit aliquando, ut si meâ operâ uti voles, benigne tibi et officiose serviam. Literas ad te mihi dedit vir clarissimus, D. Thuanus Aymerius, quas Bullio noster perferendas recepit. Henricum Stephanum, quem nostri memorem esse cupio, salvere jubeo. Tu me dilige, et vale. Dara Lutetitae, a. d. XVI. Kalend. April. CIC IC XCV.

EPISTOLA III. [note: +] CONRADUS RITTERSHUSIUS ISAACO CASAUBONO.

[note: 1595.] QUae ad tuas humanissimas literas, mense Junio ad me datas, statim rescripsi, ea te a D. Philippi Camerarii filio, clarissimi viri Jacobi Lectii domestico, accepisse consido. Nec jam fere habebam, quod iis adderem, aut otium erat ad scribendum aliquid accuratius. Totus enim jam ab aliquot dierum hebdomadis fui in adornanda denuo Oppiani nostri editione, ad quam non contemnenda adjumenta nihil tale speranti attulerunt hac aestate amici mei magni, quos Heidelbergae habeo. Tres namque Codices MSS. Halieuticon [note of the transcriber: in the print with a Greek letter: Halieutic wn] ad me miserunt, quorum duo ex publica Electoris Palatini Bibliotheca, tertius ex Friderici Sylburgii, amicissimi mei, deprompti erant. Ex his ergo non solum lectionum varietatem, sed et Scholia Graeca excerpsi, quae ad hanc editionem accedent, ut suo tempore, [gap: Greek word(s)], videbis. Hoc ipsum igitur tibi nuntiare visum fuit, quando hoc tempore aliud scribendi argumentum non succurrebat. Addo et hoc, Typographum me nactum esse tandem hisce nostris lucubrationibus ex animi sententia, et quo meliorem optare non potui. Is est Franciscus Raphelengius; qui oblato sibi a me hoc Auctore meisque in eum Commentariis, rescripsit mihi humanissimas literas, quarum ad te exemplum his inclusum mitto. Eum nunc, cum tanta facta sit accessio, de qua nihil dum ipsi constat, promptiorem quoque et alacriorem fore confido. Mittam ante omnia, quae ad hanc rem pertinent, Francofurtum ad ejus institorem. Faxit Deus, ut melior fortuna tandem respiciat optimum vatem, in quem quod mea recuperavi, tibi uni id omne debetur ac debebitur semper. Utinam sit mihi facultas gratiae tibi re ferendae! Utinam et epigramma aliquod abs te habere possim, quo commendatior et ornatior meus hic labor in publicum [note: 1595.] et in manus hominum prodeat!

Dominus Firxius, quem in postremis tuis salutabas, hîc non fuit. Audio eum bono loco esse in Aula Wirtembergica. Novi autem eum ante annos sex septem, cum una operam daremus Hugoni Donello piae memoriae. Fuerunt nobiscum superiore mense tres elegantissimi adolescentes, qui mihi de te omnia bona praedicarunt, quosque ego libentissime audirem. Itaque parum abest, quin mihi teipsum coram stiterint. Vis nomina? Tobias Scultetus; et ejus nobilissimus discipulus, Sigismundus Burgksusius; et Christophorus Colerus. Toto pectore exulto; cum talia ingenia succrescere video, recta, proba, ad laudem in literis nostris consequendam erecta, nostrique amantia. Sed ohe, cur dixi exordiens, nihil me quod scriberem habere? qui paginam totam implevi. Nisi hoc ipsum fortasse nihil fuit. Tu tamen sic velim accipias, Vir humanissime et amicissime, quasi aliquid magnum fuerit, quia scilicet ab homine tui amante, tui observante profectum est. Vale. Sed ubi grandis illa, quam nuper minabaris, Epistola? Fac habeam, nisi me siti excruciari vis; quam et mense ab hinc altero, cum dysenteriâ laborarem, satis molestam expertus sum: restitutus tamen Dei benignitate et ope, auxilio singularis amici mei, Domini Philippi Scherbii, cujus quaedam ad te mitto. Meretur abs re redamari, qui te, tua omnia faciat plurimi. Iterum vale et salve a me, a collega et compatre meo conjunctismo, Domino Scipione Gentili. a. d. v. Septemb. CIC IC XCV.

Clarissimo doctissimoque Viro, D. ISAACO CASAUBONO, Professori Genevensi, etc. amico optatissimo, et plurimum mihi colendo.

EPISTOLA IV. [note: +] FRIDERICUS LINDENBRUCH ISAACIO CASAUBONO.

[note: 1595.] PUtasne tu, Vir doctissime, dici posse, quam valide exultaverim, lectis tuis ad me humanissimis suavissimisque literis? Assirmo tibi, laetiorem nunquam fuisse puto invento suo Osiride Isidem, quam ego, cum me isthaec invenit felicitas, ut etiam meritissimâ voce proclamarem, [gap: Greek word(s)].

[note: 1595.] Licet autem quod nunquam habuimus, perdidisse nos dicere non possumus; ego tamen quod nunquam perdidi, repperi, hoc est, te in amore mecum conspirare perspexi. Et profecto affatim satis mihi factum fuisset, si tancummodo amari te permisisses non contra esset amor mutuus inde mihi. Abeat nunc illa olim sententia, esse quiddam in studiis [gap: Greek word(s)]. Enim tu aliter probas, et studia esse, quae etiam in diversissimis oris positos concilient, atque ad amandum provocent, ostendis. Tamen alterum illud nimis etiam quam verum est, et saepe exempla obviant. Isti viderint quam sapienter faciant; nos, mi Isaace, firmiter amemus. Ego ita spondeo; in cujus rei monumentum non vena in pectore incisa et sanguine hausto, (qui Veterum quorumdam mos fuit) sed animum hunc offerendo, aetatem me in fide permansurum, nullamque causam admissurum, quî amicitia nostra violari possit, liquido sancteque juro. Misi tibi ante menses aliquot Paulum Diaconum de Langobardis, et varias quasdam lectiones in Suetonium. Ego nunc paro, quod jam ante quoque perscripsi, Isidorum cum glossis ejus; et cum ille absolutus fuerit, apprehendam Jornandem, cum Isidori Historia de Wisogothis, Wandalis, etc. ut uno volumine edantur, Jornandes, Isidorus, et Paulus Diaconus de Langobardis. Tu me juvabis. Nescio etiam quid interdum in vitis Imperatorum moliar. Hercules, tuus iste labor esset. Et recte tu quidem ageres, si quemadmodum nuper Suetonium exhibuisti, ita nunc quoque Spartianum, Capitolinum, et reliquos ejusdem notae. Sed, mi Isaace, quare non edis Astrampsychum? O quam bonum factum, si cum Artemidoro ederetur! Per genium tuum te quaeso, id facias; rarissimus enim uterque liber est, nigroque simillimus cygno: mihi, ut verum fatear, eum legere vix contigit. Nunc quid de his locis sentias quaero. Tertullianus de Pallio, lib. 2. Montium seapulae decurrendo, et fontium venae ebullando, et fluminum viae obumbrando. [gap: Greek word(s)]. sapientes vocas totum quietis magisterium. De Spectaculis, 17. Ipsae illae pudoris interemptrices de gestibus suis ad lucem et populum expavescentes, semel anno erubescunt. Quando hoc factum? In Spartiani Adrian. p. 29. Ald. edit. Catacriani libri. Haec me doceas rogo. Vale, Vir praestantissime. Lugduni Batavorum, a. d. XVI. Kalend. Decemb. CIC IC XCV.

Literas tuas, quaeso, Hamburgum mitte, ad Erpoldum Lindenbruch; is [note: 1595.] cito et sedulo ad me perserendas curabit.

EPISTOLA V. [note: +] HENRICUS WOTTONIUS ISAACO CASAUBONO.

[note: 1596.] INclusas ad te dederam ante tres menses; et iterum redierunt ad meas manus; metu longi itineris an negligentiâ mercatorum nescio. Aliquid audivi de tuo discessu Genevâ; sed adhuc, ut ille ait, sum similior ambigenti, et a te ipso expectabo veras rationes. Spero eundem Deum, qui nos dispersit, ita animos et vota nostra gubernaturum, ut iterum viventem valentemque videam Casaubonum meum. Hasce ad te curat deferri pro sua humanitate Domini Perotti adolescentior filius, quem nostratem feceramus, nisi haereditas abripuisset. Maximum natu (quem intelligo apud te esse) rogo a me salutes quam poteris humanissime. Vale, salve, et ex hac festinatione velim conjicias quam non abundo otio. Pridie Id. Mart. CIC IC XCVI.

EPISTOLA VI. [note: +] JACOBUS LECTIUS ISAACO CASAUBONO.

[note: 1596.] PErculit valide animum meum quod nuntiasti discrimen Caiae tuae, imo tuum, imo et meum: sic enim, ut scis, prospera tua et adversa puto ad me omnia pertinere vel tuorum. Deo igitur laudes gratesque ago tecum; qui perire me voluit unum, non etiam te; ut ne etiam bis perirem. Disserere de meis rebus, et prolixae operae, neque ocium sit. Tantum dico expedisse magnam partem, et vendidisse bona, quae hîc, viginti millibus librarum Gallicarum: nisi quod agnatorum pupillae meae expecto consilium, ad quos scribo per hunc ipsum, qui et literarum, si quid dabis (id vero avide oro) prompte referet. Tranquillitatis aliquid tandem huic Regno, incertum an mansurae; et

[note: 1596.] propitia cuncta emergunt, si exceperis illa potissima, quae [gap: Greek word(s)]. Vale, Vir doctissime, et lectissimam tuam simul et communes amicos ex me saluta. Raptim. Matisc. XXIII. April. stylo novo, CIC IC XCVI.

EPISTOLA VII. [note: +] CHRISTOPHORUS FIRXIUS ISAACO CASAUBONO.

[note: 1596.] AD tuas, mi Casaubone, hisce nundinis autumnalibus respondissem, nisi absentia mea fuisset in causa: mense enim Majo hinc denavigavi, et per Noribergam, Erfurdum, Brunsvigum, Luneburgam, Lubecam et Rostochium, Germaniae civitatum vertices, in Daniam, ubi apud Regem negotia quaedam cervici meae imposita, feliciter, ut spero, deposui: illinc navem ascendi, et sex dierum spatio centum et octoginta millium iter tumido velo et secundo vento perfeci; inque Livoniam, patriam dulcissimam, appuli, qua uti et parentes et cognati et amici humaniter et liberaliter me exceperunt, quibus denique omnibus salutatis recta per Borussiam, Pomeraniam et agrum Megapolitanum Stucardiam petii, quod actum et peractum proximâ defluxâ septimanâ.

En habes rudi Mivervâ iter semestre delineatum, quod satis firmo corpore decurri et percurri, ô utinam tam felici eventu, qui adhuc in Dei manu est, cui omnia committenda. Raritatem literarum in te excusas in me; ore tamen modesto et perhumano accusas: sed heus, uterque culpâ caremus; hanc enim legem, quam superioribus meis proximis dedi, nemo nostrûm violavit; scilicet ut omni tempore verno literulae nostrae florescant, et autumnali fructus ferant; ita enim fiet, ut semper sint floridulae et fructiferae; nec interstitium illud rejiciendum, quod nobis primâ occasione arripiendum, meque jam id fecisse vides. Meae, II. Kalend. April. datae, utrum tibi redditae fuerint, non satis ex tuis intelligo: indolerem, si in alienas manas iucidissent; quod non spero. Plura non addo temporis brevitate exclusus: tu, amicorum optime, vale una cum tua suavissima uxore, cui meo nomine plurimum salutis, nec non D. D. Bezae, Lectio, Pinaldo, Colladono [note: 1596.] annuntiare velis. Stucardiâ, die XIX. Novemb. CIC IC XCVI.

Samuel Bernardus te ex intimo sinu cordis salutat, et tibi omnia felicia exoptat.

EPISTOLA VIII. [note: +] STEPHANUS TREMULAEUS ISAACO CASAUBONO.

[note: 1596.] HOc etiam non ita dudum inaudiveram, [note: Responsoria ad Casaubon. CIX.] Vir clarissime, venisse Legatum Monspeliensium, qui te peteret et abduceret una cum tota familia: de eo me non amplius esse dubium sinunt tuae literae; et hoc me male admodum habet: etsi enim ex tuis sermonibus, cum non ita pridem essem Genevae, cognoveram tibi justas sane ob causas prope certum et constitutum esse conditionem illam Monspeliensium accipere, sperabam tamen a Collegio Pastorum et Professorum Genevensium, aut saltem Dominis, quos tui retinendi si honorem et decus suae Scholae amant, cupidissimos esse debere sciebam, rationem aliquam inventum iri, quae te, cum tibi et familiae tuae abunde prospectum esset, ab isto discedendi consilio abduceret: sed quantum video nimis sero, aut non satis valida huic malo medicina parata et tentata est. Ergo Schola Genevensis suum decus et ornamentum amittet? Ergo, amicorum dulcissime, longiore adhuc intervallo a nobis disjungeris? Etsi mihi grave admodum fuerat, quum huc quasi extrusus veni, a quotidiano tuo conspectu et praesentia divelli; tamen hoc incommodum utcunque levabam profectionibus meis Genevensibus; tunc enim te videre praesentem, et tuo alloquio frui dabatur. Atque ex eo tantam voluptatem capiebam, ut inde quasi revirescere et corroborari amicitiam nostram sentirem. Hoc commodo et solatio deinceps, ut video, cariturus, quodnam aliud remedium dolori meo sperem aut quaeram, quam ut a te literas aliquando, et quum commodum erit, exspectem, quibus de tuarum rerum statu certior fiam. Non parum allevabitur dolor meus, quem ex remotiore tuâ absentiâ me capturum praesentio, si tibi ad professionis et eruditionis

[note: 1596.] tuae dignitatem, et toti familiae ad vitae commoda, isthîc quo cogitas bene esse intellexero, quod futurum confido, et ut sit, Deum Opt. Max. precor, et precari non desinam. Meas ego tibi vicissim literas, quibus te de rebus meis certiorem faciam, nisi eae ob styli infantiam et scabritiem, notam, et oculos tuos nimis pertimescerent, pollicerer: amicitiâ tamen tuâ fretus, si ad me scribere non gravaberis, rescribam. Sed [gap: Greek word(s)]. Sane nisi me familiae in longinquas regiones transferendae difficultas deterruisset, quum huc veni, ad ea loca, in quae tu proficisceris, adjecissem oculos: quod si me occasio aliqua et necessitas major impulerit ad sedes mutandas (quod tamen temere nolim facere) ea ipsa loca cogito, et illis Ecclesiis operam meam qualemcunque jampridem addixi. Caeterum bene facis, quod adversus istorum hominum, de quibus scribis, sinistra de tuo instituto judicia et sermones bonae conscientiae testimonium, tanquam firmissimam machinam, opponis. Quid enim aliud facias? Nam istis, qui nihil probant, nisi quod lubet, aut ex eorum consilio et sententia suscipitur, qui denique dum ipsis bene est, incommodorum et difficultatum, quibus alii premuntur, iniqui sunt aestimatores, rationibus numquam satisfacere possis. Quod rogas ut inquiram de libris Alberii, si alicunde potero resciscere, ubi delitescant; sane quod impressorum Codicum et compactorum habuit, (habuit autem perpaucos, ut audio, et quidem eos vulgares) illud cum reliqua suppellectile post ejus mortem publice divenditum est: scripta autem et adversaria, si quae reliquit, nescio ubi lateant, nec unde possim rescire satis video: quos enim verisimile est non ignorare, sat scio, si ex illis quaeram, non indicabunt, veriti ne ipse aut ultro, aut ab aliis summissus scriptis illis procurem exitium. Ex vidua Domini Bovii, quae isthîc est, vel apud Gradellam, vel cum Domina de Sansergues poteris vel per te ipsum, vel per alium intelligere ubi sint, et si comparandorum aliqua facultas est; neque enim eam id fugere puto. Non potui per tabellarium, qui tuas mihi reddidit, propter festinatum nimis ejus reditum, et occupationes muneris mei ad te rescribere, et aliam commoditatem expectare coactus fui. Vale, amicorum omnium meorum integerrime et princeps. Deus tibi iter istud, ad quod te accingis, et toti familiae prosperum faxit. Collegae mei tuis verbis a me salutati, tibi vicissim plurimam salutem [note: 1596.] et prospera omnia a Deo precantur. Lausannae, a. d. x. Kalend. Decemb. CIC IC XCVI.

EPISTOLA IX. [note: +] HENRICUS WOTTONUS ISAACO CASAUBONO.

[note: 1596.] Immutari meum erga te animum! amicitiae nostrae vinculum frangi ita [gap: Greek word(s)]! te amaturum me vel invitum, et a te alienum!

Hae voces, mi Casaubone, altius descendunt in me quam putas, et Deum testor, qui [gap: Greek word(s)] est, amicitiam nostram adhuc vivere et valere; de qua decet me primo loqui.

Veni ex Italia Genevam; quo nihil vocare memini praeter memoriam virtutis tuae apud me in congressu nostro inter Heidelbergam et Francofurtum quadriennium ante depositam. Conditio mea, cum Genevam venirem, non nimis laeta recipiebat se in hospitium tuum; unde post quatuordecim menses redii per Helvetios et Rhenana loca in illam patriam, quae jam me biennium habuit. Sic ab Italia relicta ad hunc usque diem (qui Decembris XII. est) non tantum praeteriit temporis, quantum ab illo primo congressu (quem cum laetitia repeto) ad renovatam Genevae familiaritatem. Num igitur cum notitiam tui in transitu vel salutationem verius tantum non quadriennium deleverat, delebit minus aevi nostri spatium illas dulcissimas horas, illas hilaritates, illos amplexus et amores; postremo illa beneficia tua! Non est ita, mi clarissime Casaubone; urget me dies noctesque amoris tui conscientia, et saepius ad te respirans a negotiis hos oculos flecto, tam tui oblivisci nescius, quam nunquam te amasse. Igitur Epistola tua ad Medousium cujusdam sollicitudinis rea est contra sanctissimas amicitiae nostrae leges. Sed quia et ego vereor accusationem silentii, imitemur semel corruptos Aulicos, qui (ut Jurisconsultorum voce utar) depaciscuntur invicem crimina, vel (quod magnusThucydides (quem sine te neque amaveram, neque intellexeram) observat inter mores Graeciae, sed Graeciae

[note: 1596.] depravatae) imponamus peccatis nostris honestiora nomina. Silentium sit modesta taciturnitas; diffidentia tua, sollicitus amor, addam, et vehemens; nam diffidentiam magnam esse in vehementi amore, me docuit Heliodorus tuus: [gap: Greek word(s)] (inquit) [gap: Greek word(s)] nôsti locum. Hasce interscindere me cogit praeter expectatum supraveniens occasio, sic ut caetera in proximam septimanam premenda sint. Interim velim scias eundem tibi me esse, qui ut sim es meritus, eundem fore, quem essevelis, nec amicitiâ tuâ esse cariorem ipsum in patriam reditum, aut quicquid hîc possidet vel sperat mediocritas nostra; quod videbis, nisi me vita desiciat. Salve, Amice, Hospes, Praeceptor et Vir optime. Ex Aula, die XII. Decemb. CIC IC XCVI.

Salutes, quaeso, amicissimis verbis istos omnes bonos viros, et prae aliis magnum Christiani orbis lumen, Theodorum Bezam.

EPISTOLA X. [note: +] CONRADUS RITTERSHUSIUS ISAACO CASAUBONO.

[note: 1596.] SI tibi, Vir clarissime et amicissime, omnes meae, quas ad te superiore aestate misi, redditae essent, non accusares, scio, meam in scribendo negligentiam aut raritatem. Quod dum in postremis tuis facis, facile inde colligo, non omnia, quae ad te scripsi, pervenisse quo debebant. Ferendum scilicet hoc est nobis, quod alienâ culpâ factum est; quamquam aegre fero quaedam [gap: Greek word(s)], quae literis meis aspersa cupiebam tuo judicio approbai, tibi non esse visa.

Quod autem putas adeo me in Gunthero curiosum aut occupatum fuisse, ut ideo non scripserim, longe est, mi Casaubone. Toto enim semestri non aspexi; ex quo tradidi cum Annotationibus meis relegendum nobilissimo et ingeniosissimo juveni, Christophoro Pflugio; cui etiam debebit ille Scriptor, ingenii aut spiritus haud spernendus, imo etiam ut illo aevo mirandus, ut in Poliorceticis suis recte nuper de eo pronuntiavit Lipsius. Nihil jam mihi aliud in eo restat, nisi ut confecto Indice et additis Praesationibus, [note: 1596.] quaeram Typographum et patronum. A te vero multo avidius expecto Athenaeum; quo absoluto, quid vetat quo minus ad Polybium accingaris? Eum te publice jam interpretari libenter audivi superioribus diebus, de Zastriselio et Joanne Paludio, qui a vobis reversi hac transierunt, ac jucunde nobiscum fuerunt, referentes ea, quae mihi de te ac aliis isthîc doctissimis viris gratissima auditu erant. Scripsit ad nos non ita pridem D. Franciscus Junius Lugduno Batavorum, se Tertullianum nobis e proximis nundinis editurum, anxie a se emendatum; cui aliquot libellorum variantes lectiones et emendationes e MSS. Codd. depromptas submittet Gaspar Scioppius, amicus et convictor meus. Hujus, credo, verisimilia jam pridem accepisti. Francofurto enim ad te misi mense Septembri. Quid videtur, quaeso? Satin' tibi calidus hic novus Criticus? Ego si quid a docendi aliisque laboribus datur vacui temporis, libenter et crebro consumo in Chrysostomi Commentariis, seu Hominis in Epistolas Pauli legendis nec pauca observo, quae mihi aliquando usui erunt.

Vivit quoque mecum familiariter elegans et eruditus adolescens, Christophorus Colerus, Francus, quem tibi quoque audio non esse ignotum. Is nunc prelo adornat Parerga Juris, et Plautinas Quaestiones. Scipio Gentilis, clarissimus et conjunctissimus Collega meus, te amanter salutat. Vale et salve, clarissime et eruditissime Casaubone, et me amare perge. Altorphii, XV. Decemb. CIC IC XCVI.

Si possem ab elegantissima Musa tua aliquod meo Gunthero [gap: Greek word(s)] impetrare, nihil mihi gratius posset contingere.

Inscriptio. Viro clarissimo, D. ISAACO CASAUBONO, Philologo praestantissimo, Professori apud Genevenses celeberrimo, Domino et amico plurimum colendo. GENEVAM.

EPISTOLA XI. [note: +] THEODORUS CANTERUS ISAACO CASAUBONO.

[note: 1596.] ACcepi, amicorum optime, superiori nundino literas tuas una cum Curis tuis secundis ad Suetonium. Multis quidem nominibus probatur mihi industria tua, quam in hoc Auctore enucleando posuisti. Gratum etiam fuit ex iis intelligere, te eandem operam positurum in Spartiano et caeteris. Si enim quis alius, tu inter primoses, qui aliquid pretii in iis praestare possis. Ego primâ occasione eos iterum evolvam, scriniaque et schedas excutiam, et si quid notatu dignum reperero, libens merito tecum communicabo, et primâ occasione ad te transmittam. Si forsan vitam Lucani, a Suetonio, ut putatur, conscriptam non habeas (verum te non habere, ex secunda editione videor olfecisse) eam his literis inserui.

M. Annaeus Lucanus, Cordubensis, prima ingenii experimenta in Neronis laudibus dedit quinquennali certamine. Dein Civile Bellum, quod cum Pompejo et Caesare gestum est, recitavit. Qui tantae levitatis et immoderatae linguae fuit, ut in Praefatione quadam aetatem et initia sua cum Virgilio comparans, ausus sit dicere, Et quantum mihi testat ad Culicem? Hic in initio adolescentiae, cum ob infestum matrimonium patrem suum ruri agere longe cognovisset, revocatus Athenis a Nerone, cohortique amicorum additus, atque etiam Quaesturâ honoratus, non tamen permansit in gratia. Siquidem aegre ferens recitante se, subito, ac nullâ nisi refrigerandi causa, indicto Senatu, Neronem recessisse; neque verbis adversus Principem, neque factis extantibus post haec temperavit. Adeo ut quondam in latrinis publicis, clariore cum strepitu ventris emisso, hemistichium Neronis magnâ consessorum fugâ pronuntiarit:

Sed et famoso Carmine cum ipsum, tûm porentissimos amicorum proscidit. Ad extremum pene signifer Pisonianae Conjurationis extitit, multus in gloria tyrannicidarum praedicanda, ac plenus minarum, usque eo intemperans, ut Caesaris caput proximo cuique jactaret. Verum detectâ Conjuratione nequaquam animi constantiam praestitit. Facile enim confessus, et ad humillimas devolutus preces, matrem quoque innoxiam inter socios nominavit; sperans impietatem sibi apud parricidam Principem [note: 1596.] profuturam. Impetrat autem mortis libero arbitrio, codicillos ad patrem corrigendos quibusdam versibus suis exaravit; epulatusque largiter, [note: Hinc sumpsisse videtur Eusebius. cum inquit in Chronico: M. Annaeus Lucanus, Cordubensis Poeta, in Pisoniana Conjuratione deprehensus, brachium ad secandas venas Medico praebuit.] brachia ad secandas venas praebuit Medico. [note: Hac posteriora aliunde assuta videntur.] Poemata etiam ejus praelegi memini; confici vero ac vaenalia proponi, non tantum operose ac diligenter, sed inepte quoque.

Habeo et in schedis meis vitam Juvenalis, ejusdem, ut credo, Auctoris: si voles, primâ occasione mittam. Velim certe me studia tua posse juvare; sed ingenii felicitate destituor. Si quid ad Apulejum habeas, velim communicare digneris. His vale, amicorum optime, et nos, quod facis, amare perge. Raptim. Ultrajecti, CIC IC XCVI.

EPISTOLA XII. [note: +] JACOBUS GILLOTTUS ISAACO CASAUBONO.

[note: 1597.] J'Ay reaeu une belle et honnête lettre de vous, a laquelle je ne puis satisfaire de paroles, ni vous rendre graces telles que je voudroi de l'honneur de vôtre amitie. Vous avez tant de merites pour être estime, aime et admire que ceux qui ne le font point, se peuvent mettre hors du rang des hommes. Les temoignages en sont publics, et connus par consequent a tout le monde. Nous attendons de vous tout le secours contre la Barbarie et l'Imposture. Nous aurons le Commentaire sur Athenee fort cher, comme tout ce qui viendra de vous. Si vous avez par dela la commodite de l'impression, ce sera un grand avantage que vous mêmes ayez l'oeil sur ce qu'il vous plaira qui sorte en lumiere. Je me suis offert de vous envoyer le privilege [note: Vide Epist. 137.] tel que vous le pouvez desirer. Mais j'ay este adverti qu'un de vos amis l'a obtenu, et le vous envoye. Que s'il faut envoyer ici imprimer, vous trouverez assez d'honnêtes hommes, qui prendront le soin de contenter vôtre desir; et bien que je soi des moins capables pour vous y servir, je serai toûjours le plus affectionne et n'y et epargnerai ni temps, ni autre chose necessaire, tant pour vous temoigner mon affection que pour y pouvoir beaucoup profiter. J'ay vu par une lettre que vous escrivez a un de vos amis, que vous desirez une lettre de naturalite. [note: Vide Epist. 149.], ou une declaration pour assûrer l'etat de vôtre famille, et eviter le soupaeon d'aubene que vous ne devez aucunement craindre.

[note: 1597.] Nous avons juge ici en nôtre Cour de Parlement pour enfans nez, ou vous l'estes, desquels les peres et meres d'Orleans s'y estoient retirez, que l'on ne peut leur objicer la nativite, et sont revenus en France partager les biens de leurs parents, comme nez en France; retirez seulement pour la rigueur des Edits. Ne craignez donc pas cela, et ne l'apprehendez pas seulement. Il y a trop de prejugez et de jugemens en pareilles causes. Si toutes fois vous voulez contenter vôtre esprit, et vous preparer par une abondante cautele une sûrete ou securite plutôt, mandez le moy, je la vous ferai expedier, telle et si exacte que vous n'en serez jamais ni en soin, ni en peine, m'envoyant seulement un petit memoire, et me promets de vous donner contentement en cela comme en tout ce qui vous concernera. J'ay fait tenir vos lettres a Monsieur De la Scala: s'il m'en renvoye response, vous l'aurez incontinent par la voye de Lyon, ou j'ai moyen de vous faire saeavoir de nos nouvelles. Nous vous desirons ici bien fort. Je vous supplie me conserver en vos bonnes graces, et vous servir de moy comme de celuy qui est et desire être toute sa vie,

MONSIEUR, Vôtre humble et affectionne Serviteur, JAQ. GILLOT. A Paris, le XXVIII. Janvier, CIC IC XCVII.

EPISTOLA XIII. [note: +] JOANNES SAEKMA ISAACO CASAUBONO.

[note: 1597.] LIteras tuas multo suavissimas ac humanissimas [note: Hac est responseria ad Casauboni Epist. 75.] nuper accepi; quae, quod testarentur te, Vir clarissime, procul absentem me pari studio prosequi, quo praesentem complexus fuisti, saepius lectae relectaeque fuere cum a me ipso, tum ab amicis; at nunquam sine nova voluptate. Pessimus sim, nisi tuam in me benevolentiam praedicem; ingratissimus, nisi me multis officiis beneficiisque tibi (quamvis tute, Vir clarissime, haec neges, aut quae tua est modestia, saltem extenues) obligatum esse agnoscam. Certe id maximum, atque adeo mihi palmarium puto, quod [note: 1597.] a te, Vir praestantissime, dignus sim. habitus, qui in numerum tuorum amicorum reciperetur; non quod nesciam nihil in me fuisse, quod tuam amicitiam mereretur; sed quod mihi gratuler de singulari ac plane rara quadam tua humanitate. Dabo vero operam, ut (si quando facultas, aut occasio fuerit data) intelligas quantum ego me tibi hoc nomine debere existimem. Sed quid attinet multa verba pro rebus dare? Ego hisce apud te non Epistolae, sed chirographi vim habituris literis recipio, me nullis officiis cuiquam tuorum clientum; seu, ut eos ipse appellas, amicorum cessurum. Suetonium tuum heic plausum tulisse mirum non est, cum nostrates, (capio doctos) quin et passim omnes [gap: Greek word(s)], omnia tua non minus polita quam erudita esse judicent, adeoque cedro digna, ut est in proverbio. Ego vero quantum tuis scriptis, Vir praestantissime, (quamvis alias majora atque augustiora sint, quam ut de iis judicium ferre possim aut debeam) quantum (inquam) iis tribuam, ipsus optime nôsti. [gap: Greek word(s)] nôsti caetera. Cum ergo ita de te, Vir clarissime, existimem, et jure tuo, non erat quoque quod mirarere, Magnifico Domino Rectori, D. Drusio caeterisque Collegis venisse in mentem de te in Academiam nostram Franekeranam arcessendo. Egerunt ii serio hoc ipsum superiore anno in Comitiis Ordinum, cum quod per te tanquam solem aliquem (ut sic dixerim) aliorum [gap: Greek word(s)] Scholam nostram inprimis quoque illustratum iri arbitrarentur; tum quod de tua pietate pari cum humanitate ac morum facilitate conjuncta, atque adeo in docendo dexteritate abunde ipsis, et relatu eorum, qui te familiariter penitiusque, Vir clarissime, nôrunt, cognitum exploratumque esset. Auribus tuis, mi Casaubone, aut amoris abundantiae hoc ego et D. Drusius minime dedimus; serio id scripsimus, quia serio id a D. D. Professoribus aliisque nonnullis tui studiosissimis agebatur, quibus nihil fuisset antiquius atque optatius, quam si te, Vir clarissime, publico Ordinum decreto huc accersi vidissent. Sed etsi per consilia martialia, ac turbas nonnullas, quae superiori anno Ordinum animos distringebant distrahebantque varie, minus ex voto successerit quod agebatur, nondum tamen spem omnem abjecimus, si modo Deus Opt. Max. pergat nobis concedere halcyonia, ut plusculum otii Ordinibus suppetat

[note: 1597.] ad res academicas constituendas exornandasque in melius. Certe nos nihil magis expeteremus, quam si te in Collegium D. D. Professorum adscitum viderimus. Faxit vero Deus, ut voti compotes, sed cum summo tuo bono, reddamur aliquando. Postremo iis, quae a me de legitima aetate Judicum disputata fuere, plus a te, Vir clarissime, (qui tuus est candor) tribui video, quam mihi mereri videbantur. Dum haec talia scribo, nihil aliud ago, quam ut absens per te proficiam, cujus in docendo perspicuitatem ac dexteritatem praesens saepe sum expertus ac miratus. Haberem jam, de quo tecum conferrem lubens; sed Epistola haec non capit. Vereor quin etiam ne diutius te, Vir praestantissime, teneam cum detrimento Reipublicae literariae. Nova nulla scribo, quia dudum mihi compertum est, te minime [gap: Greek word(s)], ut Theophrastus tuus loquitur. Si tamen de rebus Belgicis quid intelligere lubido fuerit, ex clarissimo viro, D. Lectio nostro scies, cui scripsi. Hîc jam finio, cum voto pro salute tua. A D. Drusio jam literas quoque habebis, ut nuper audivi. Raptim. Leoverdiae, XXV. Februar. CIC IC XCVII.

Clanssimo Viro, D. ISAACO CASAUBONO, Historiarum Professeri in illustri Schola Genevensi longe celeberrimo, Domino et amico suo observando.

EPISTOLA XIV. [note: +] PHILIPPUS CANAIUSA FRAXINIS ISAACO CASAUBONO.

[note: 1597.] BInas tuas [note: Num. 117. 118. pag. 64.], a. d. VI. Kalend. Mart. datas, accepi, Vir maxime. Quamvis te excusatione apud me uti, quem optimo jure tuum esse non ignoras, iniquius feram, quod nimis aulicae cautiones illae nescio quid dissidentiae aut dubitationis de nostro in te affectu admistum habere videantur; ea tamen est genii et ingenii tui in me autoritas, ut et ingrata gratissima nullo negotio efficiat. Utere igitur imperio et praerogativâ tuâ, ut lubet; ego omni studio et officio enitar, ut intelligas meum velle a tuo nullum discedere. Res tuas isthîc [gap: Greek word(s)] nobis pariter gratulor, cum nostra nos tangant pariter. De [note: 1597.] Zoilo vero quod indicas, non tantum non irascor, sed et lubentissime audio. Ut enim diem tenebrae, corpus umbra; ita virtutem opposita commendat invidia, quae alioquin hoc contrario destituta languere et minus agnosci videretur. Verum ut [gap: Greek word(s)] haec luceat magis, et ad [gap: Greek word(s)] adducatur, equidem optarem, ut absoluto, quod tractas, argumento, aperte in Philosophiae adyta irrumperes, et aurea illa Aristotelis de Moribus susciperes. Rem faceres te dignam, et ex qua quid distent [gap: Greek word(s)], omnes intelligerent. Scio enim istos [gap: Greek word(s)] in ea praecipue palaestra, quasi suo ludo aliquatenus adjuncta, suam industriam venditare. Sed tamen nihil praescribo; quin potius quod a principio fecisti, idem semper ut facias necessarium puto, nempe ut ex clarissimi Philippi Ranchini, et selectorum amicorum consilio navem tuam gubernes. Sic enim et occultas syrtes vitabis, et in portu a Divina quidem Providentia tibi monstrato, sed minus forte adhuc cognito, tutissimam tibi stationem munies. Unum tamen monitum te velim, ne ad Grammaticorum subsellia deduci te unquam patiaris; sed vel Jurisprudentiae, (quod nunc incredibili cum laude facis (vel Historiae, vel Philosophiae, vel etiam interdum Medicae (in qua quid possis, et Athenaeus et Theophrastus, cum voles, loquentur (auxilio dignitatem tuae Philologiae in novis hisce sedibus asseras, et amicorum clarissimorum studia in te foveas. Quidquid vero institues, dux adsit semper Deus rectorque, et omnes actiones prosperet; ut qui invidet, invideat magis, dentem fatigans dente ringatur, lue se maceret tabidâ, et... Caeterum discessum ad V. Kalend. April. aut circiter rejeci. Tuas igitur ad semones illos Parisienses interea parabis, et meum hoc consilium apud te premes, donec literas ad Consules vestros mittam, ne si forte inopinata quaedam impedimenta superveniant, levitatis notam subeam. De schedis tuis excusationes nullas admissurum me iterum edico. Quid in Veterum scriptis valeas, satis notum. Orationem nobis debes suo Marte decurrentem. Dilationem justam non nego, dum te debere et brevi soluturum spondeas. Accursianum illud corpus plane nolo, nec cur Tornaesius non petitum miserit, capio. Cum illo igitur agas velim, simulque roges cur duos Vitruvios vendat, cum nullum alium quam quem a te expecto, acceperim. Silentium nostrum apud clarissimum Lectium exeuses oro. Sum sane

[note: 1597.] otiosorum omnium occupatissimus, et publicae hujus vitae interruptiones graviores in dies sentio, etsi me quantum possum abscondam, et privatae quietis retinendae rationes omnes tum naturâ, tum arte persequar diligenter. Quas ad Bongarsium nuper misi, sedulo ut cures iterum rogo. Filiola nostra, natu minima, ex variolis aegrotat. Idem reliquis timeo: sed et tuae vix eandem fortunam effugient. Recte igitur feceris, si Medicorum aliquem, ut in Suetonio fecisti, in amicorum numerum admittas. Post magnum illum Harserum [note: Al. Harseum. vel Hurscum.], qui nunc apud nos est, D. Vareudalium plurimi facio. Illum si nostro nomine salutaveris, quidquid de illius eruditione et prudentia a nobis audiveris si referas, rem facies mihi gratissimam, et tibi, ut spero, tuisque non inutilem. Ineunte vere frequentes isthîc morbos et acutos grassari audio. Valetudinem igitur cura diligenter. Ego et uxor, Dei beneficio, valemus, tibique ac tuae bona omnia precamur a Domino. Iterum vale. Data Casserone, a. d. IV. Id. Mart. CIC IC XCVII.

Si nimis molestum non est, velim optimum virum, mihique amicissimum, vicinum tuum, D. De Farges, Rationum Magistrum, nostro nomine officiose salutes, et indices brevi me ad eum scripturum. Tecum enim garriendi finem non invenio, et Verosantius moram negat longiorem.

Has cum clauderem, tuas a. d. pridie Non. datas, acepi cum libris, quos sane omnes prae mellitissimo tuo melle parvi facio. Macte igitur his officiis, etsi vis non quotidie, sed et singulis horis roga, intercede, commenda. O me felicem, si saepius mihi sis molestus!

EPISTOLA XV. [note: +] ELEAZAR PEREALDUS ISAACO CASAUBONO.

[note: 1597.] NOn possum non mirari, quod ne verbulo quidem me dignatus es, ex quo Monspelium concessisti. Scriptae sunt a te frequentes ad alios literae: sed ego indignus sum judicatus, ad quem VALE et SALVE scriberes: scilicet hoc modo ulcisceris eum, qui et verbo et re studiosissimus est tuae dignitatis, qui tibi tuisque omnia precatur prospera? Sed comprimam orationem, ne forte sit iracundior. Expectavi multos jam menses amicas a te literas, quemadmodum cum hinc discederes pollicitus eras, ut consilium tuum [note: 1597.] sequutus, benesicio tuo opellam meam vestrae Academiae, si modo aliqua in parte utilis et grata esset, lubens praestarem: sin minus, cogitationes meas alio transferrem. Nunc igitur abs te peto, mi Casaubone, ut pro veteri nostra amicitia, primo quoque tempore admoneas quid mihi censeas faciendum. Diuturniorem moram res meae non patiuntur. Vale, nostri memor; Deus te et lectissimam tuam uxorem, suavissimos etiam liberos tuos quam diutissime conservet incolumes, et universae familiae tuae benedicat. Breviloquentem me facit tabeliarii festinatio, et obsignandae sunt literae priusquam de statu nostrae Scholz quicquam a me seribi posit; sed, ut spero, ab aliis, quos hîc habes numerosissimos, de his omnibus certior fies. XIV. Jun. CIC IC XCVII.

Doctissimo Domino, D. ISAACO CASAUBONO, Historiarum et Eloquentiae Professori celeberrimo.

EPISTOLA XVI. [note: +] PHILIPPUS CANAIUSA FRAXINIS ISAACO CASAUBONO

[note: 1597.] CUm de tuo silentio non mediocri ter sollicitus essem, et valetudini tuae imprimis metuerem, binas tuas [note: Num. 132. 133.], a. d. IV. Eid. datas, accepi; quae cum te animo magis quam corpore aegrotare indicent, equidem quo te adjutem curamve levassim non video, cum ego contra medicinam a te expectarem. Etsi enim stamus omnes in eadem navi, scis tamen, mi Casaubone, nostrum parietem ardere, et in [gap: Greek word(s)], hoc incendio et rei meae privatae partem non exiguam, et sororis charissimae et sanctissimae fortunas omnes et consanguineorum ac affinium, populum non exiguum conflagrasse. Sed ne stomachum tuum jam per se nauseabundum tanti casûs amaritudine perturbem magis quam purgem, en pro querelis novum animi robur coelitus nobis immissum ostento, et nobilissimae illius Arriae novissimum, Non dolet, candide usurpo. Quid enim Regis Regnive statum doleam per lascivias et jocos tam secure, tam libenter pereuntis?

[note: 1597.] Ego scilicet homuncio Galliae vicem defleam, in qua Gallum nullum testiculum video? Ego ex Reipublicae curatione ad inopiam redactus publicam calamitatem lugeam, cum AEtolos istos aerarii nostri Charybdes [gap: Greek word(s)], et luxu ac deliciis plusquam regiis fortunae publicae insultantes aspiciam: sed ne animum tam recenti et gravi vulnere perculsum mali ipsius narratione exasperem, his omissis ad mitiora et gratiora transeo. Illustris ille Faber ab aula reversus per literas de tuo in hanc Provinciam adventu mihi gratulatus est, ut ex ipsius verbis intelligas. Recte igitur feceris, si ad illum scripseris, et officia illa, quibus bonorum omnium animos tibi concilias, obtuleris. Tuas vero ut tuto accipiat curabo diligenter. Discessum, ut conjeceras, distuli. De tuae professionis codicillis a Rege obtinendis quid cum Ranchino egeris, ne me lateat velim. Si quid enim omissum est, nostra opera supplebit. Caeterum Prolegomena tua quamdiu debeas tandem cogita. Nulla enim dies te liberabit, nisi gravi cum foenere praesenti pecunia de sorte satisfeceris. Adversus Philologiam quam rigidus, quam iniquus sit tuus Seneca, variis in locis meministi. Itaque non encomium dumtaxat, sed et apologiam para. Si typi vobis desint, ut splendide in lucem exeat quidquid miseris, providebo. Plura addere cupienti interpellantium turba obstat. Vale, et me, ut facis, ama perpetuo, ô animae meae pars carissima, et tuam tuosque omnes meo meorumque verbis saluta peramanter. Vale. Casserone, a. d. XIV. Kalend. Maj. CIC IC XCVII.

EPISTOLA XVII. [note: +] IDEM ISAACO CASAUBONO.

[note: 1597.] MIraris forte, suavissime Casaubone, quod ad binas tuas non respondeam. Ego contra te nondum advolasse, aut longiores illas, quas promittis, saltem non praemisse valde miror. Et dum valetudini tuae metuo, et causas omnes animo complector, quae tam jucundi adventûs gaudium praecipere possunt aut differre, ita perturbor, ut nondum rediisse; sed adhuc longis terraeque et maris spatiis a te abesse mihi videar. Hac vero molestiâ vel literulâ me liberabis. De me rebusque meis nihil interim scribo. Melius enim et tua et nostra coram inspiciemus. Ego cum charissima conjuge et dulcissimis pignoribus valeo. Deumque [note: 1597.] Opt. Max. oro assidue, ut te cum tua dilectissima tuisque omnibus tueatur incolumem. Bene vale, Vir maxime, et an superiores nostras receperis indica. Data Casserone, a. d. V. Kalend. Jul. CIC IC XCVII.

EPISTOLA XVIII. [note: +] JACOBUS LECTIUS ISAACO CASAUBONO.

[note: 1597.] FAceret Deus, mi Casaubone, uti introspici posset abs te potissima portio mei; qui non tantum ut ille ait:

sed et vitam sine te ago (testor sancte) non vitalem. Cavesis ergo ne constantiam mei adfectûs parum nôsse, aut literarii officii diligentiam in me desiderare, vel joco et simulatione videaris, quae res in hac solitudine mea, ac publicis assiduisque molestiis angorem renerrimi pectoris mei asperet nimis. Abit insuper moerente me Pacius noster; abituriunt alii plures. Per hos dies libellum de Juris methodo edidit ille, mihi inscriptum amicitiae nostrae firmandae: de Reipublicae istius statu, deque Scholae, is ipse melius coram, quamque in melius neutra procedat. Cevalerii nostri obitus, pro dolor! mirum quantum utrique lugendus; addo Ecclesiae, addo et mihi. Mea ad Macrum edo ego, et ad Symmachum forte item adjiciam mox. Jacobus Monavius, vir clarissimus, amicam tibi salutem per eas literas, quae ab eo nuper ad me scriptae. Mitto et quae Saekma ipse noster ad te. Mens mihi fuit ad clarissimum Canaium scribere per hos ipsos, sed video me alio jam avocari. Quaeso, tu eum a me officiocissime saluta, seu per literas, sive coram. Sorori tuae, lectissimae foeminae, affui heri, et ab ipsa de ipsa, puto, disces. Scribam ad te quam saepissime, dum mihi occasiones innotescant, quod rogare soleo Paulum Stephanum, fratrem tuum. Conjugem tuam, clarissimam foeminam, ego et mea ex animo salutamus; ego autem te cumprimis, ô amande, colende nobis semper. Data Genevae, a. d. IV. Kalend. Jul. CIC IC XCVII.

EPISTOLA XIX. [note: +] *** SERRANUS ISAACO CASAUBONO.

[note: 1597.] GRatiae, quas de equo agis, non sunt aequae; quia de re minima sunt maximae, et de equo injurio et malefico, cui ego infensior essem, si vobis malum hoc casu majus creatum fuisset. Ne igitur, amabo, hoc tibi sit [gap: Greek word(s)] primo ad nos adventu, mihique cumprimis ne fraudi, qui D. Juliano nostro quasi inviderem, nisi te [gap: Greek word(s)] aliquando viderem in hac nostra casula, licet carceris mei squalorem adhuc ostentante: at quum ad nos veneris, accessu Musarum omnia collucebunt, quae Parnasso attineri haudquaquam poterunt, quum te suas delicias nobiscum sentient. Quid? hunc ego jam splendorem persentisco: [gap: Greek word(s)]. Equidem fateor, me tecum, non mecum plane [gap: Greek word(s)]. Certe [gap: Greek word(s)]. Tu ad has oras, ut literarum sole ignorantiae tenebras dispelleres: tu enim Oriens, ego Occidens. At quantulus sum, hos canos eidem Ecclesiae sacro, cui juventutis florem dedicavi, donavi. Verum cur tu a me Patriae nostrae Antiquitatem exposcis, essoeto sene, saltem [gap: Greek word(s)] ingresso? Haec tuis manibus debentur. Conferam tamen in eo genere meam symbolam, et Circi nostri trophaeique Mariani vestigia notabo, (tibi quidem hanc meam [gap: Greek word(s)]) dummodo tu Platoni nostro novam meâ operâ [gap: Greek word(s)] molienti obstetriciam manum dederis. Verum de his, [gap: Greek word(s)], alias, id est, ubi primum areolam nostram expurgaverimus. Tu interea, Musarum deliciae, et amicorum amicissime, VALE et SALVE, quantum quispote plurimum, cum uxore tua, lectissima foemina, quam uxor mea avet videre, [gap: Greek word(s)] e Genevensis contubernii memoria optatissimam. E Serrano nostro, 11. August, CIC IC XCVII. Raptim, festinanter, ut palam est.

Vigortio nostro plurimam, etiamsi ei quod non rescripserit, pene irascar: at coram viderimus.

EPISTOLA XX. [note: +] DAVID HOESCHELIUS ISAACO CASAUBONO.

[note: 1597.] LAEtari te mecum, Vir clarissime, si Auctorem audias Veterum aliquem impressum iri, sat scio quare te quoque certiorem duxi faciendum esse, qui suo sumptu Bibliothecam Photii excudendam hîc sit curaturus. Quum vero vel in Athenaeo, ne quos alios dicam, videris, quantum conferat, MSS. Codd. instructum esse; rogatum volui, si forsan tibi constet, ubi illius [gap: Greek word(s)] (sic enim idem liber inscribitur) exemplum habeatur; ejus mihi usum impetres. Quos partim Româ, partim e nostra Germania sum nactus geminos, illi ambo non usque corrupti et hiulci sunt. Lampriam nuper misi. Aliud quod addam est nihil, quam nostrum Velserum laboriosâ Consulatûs functione liberatum, Septemvirûmque dignitate ornatum esse. Quo nomine ipsi gratulor, ut plus ocii ad lucubrationes concedatur. Haec raptim. Bene vale. Augustae, a. d. V. Kalend. Septemb. CIC IC XCVII.

Clarissimo et praestantissimo Viro, D. ISAACO CASAUBONO, Amico summe observando.

EPISTOLA XXI. [note: +] PHILIPPUS CANAIUSA FRAXINIS ISAACO CASAUBONO.

[note: 1597.] BInas a te hoc proximo biduo literas accepi, a. d. IX. Kalend. Octob. et a. d. VI. Eid. Octob. datas, quae mihi et gaudii et doloris causas non vulgares afferunt. Nam qua te valere et nostri memorem testantur, [gap: Greek word(s)] jucundissimi et acceptissimi virtute mentem omni dulcitudine dudum vacuam, et variâ aegritudine confectam non mediocriter exhilarant: qua vero saepissime te scripsisse, ideoque breves esse indicant, quod ante dies non ita multos omnia scribendi argumenta exhausisses, merito ex animo doleo. Ex quo enim ad mattem tuam abiisti, nihil ad me praeter haec duo Epistolia pervenit. Caeterum de tua in nos side et amore quid sentiam, officiis meis, non verbis credas

[note: 1597.] velim. Et quamvis in hoc itinere literarum commercium omiserim, brevi tamen, Deo favente, cognosces te resque tuas mihi ita esse commendatas, ut pietati et studio in te nostro non immerito acquiescas. Ex Thuani, praestantissimi Praesidis, literis quid de te inter nos agitatum fuerit, Vir summe, jam scires, nili amici cujusdam Lugdunum proficiscentis discessum expectaret. Is enim ut est acri ingenio, Epistolam sine re mittendam non esse censuit. Interim igitur dum nuntius ille advenit, consilii nostri summam accipe. Et Thuanus et Pithoeus, et quotquot hîc Musas colunt, et tuâ et publicâ causâ te huc advocandum esse statuerunt. Ego rebus omnibus expensis, et praesentis tui statûs non ignarus, hac lege te venturum spopondi, si honeste, si literis regiis ad te et ad Consules, si absque ullo tuo sumptu ita voceris, ut postquam veneris, virorum gravissimorum desideria expleveris, Lutetiani incolatûs bona et mala exploraveris, liberum sit tibi aut redire, aut quae proponentur conditionibus uti. Tu igitur si me, si te amas, paulisper sustine et reditum nostrum expecta, quem [gap: Greek word(s)] circa Natalia mihi constituo. Tum vero de his et aliis omnibus coram deliberabimus; Monspelium enim recta cogito. Sed haec nemini, si placet. A Ranchino nostro nihil recepi. Salvum illum ad vos revenisse, suâque praesentiâ aliorum negligentiam reparasse gaudeo. Sed quantum video,

Musae Lutetiam sedem sibi perpetuam elegerunt. Ambiani expugnatio Regno pacem, Regi autoritatem illibatam, literis otium pollicetur. Ignosce, amicorum maxime, homini occupatissimo, et publicis officiis privatisque tricis ita distracto, ut vix raptim has lineas absolvere liceat. Vale, ô animae nostrae pars melior, et nos tuis precibus ac votis, ut facis, indesinenter adjuva. Data Lutetiae, a. d. Non. Novemb. CIC IC XCVII.

EPISTOLA XXII. [note: +] FRIDERICUS LINDENBRUCHIUS ISAACIO CASAUBONO.

[note: 1597.] SI moribus utriusque nostrûm convenire putarem, ut et tu nulla de causa amicitiae fidem semel inchoatam desereres, aut ego altum tuum silentium [note: 1597.] non aliae potius causae, quam mutati amoris ac benevolentiae imputarem, cogita in quas suspiciones incidere possem. Sed absit, absit illud, ut aliter erga me modo te animatum esse autumem, quam olim fuisti, cum primum me literis tuis invisere solebas. Tamen Caesaris illud memineris velim, qui suos tam suspicione, quam crimine judicabat carere oportere. Pluribus te quidem alloquerer; sed cum vererer, ne similem hae fortunam paterentur ac priores, quas periisse miseras puto, hîc subsistere malui; uberiores daturus, si ad has quam citissime rescripseris. Vale, Vir doctissime, amicissmeque. Ex Holsatia, a. d. IX. Kalend. Decemb. CIC IC XCVII.

Tu tamen literas tuas Hamburgum mitte, aut ad Josephum Scaligerum, ad quem circa Kalend. Mart. denuo iturus sum. Cogitaveram ad te; sed id consilium mutare coactus sum.

EPISTOLA XXIII. [note: +] OSEAS ANDREAS ISAACO CASAUBONO.

[note: 1597.] AD quartum Nonas Decembris accepi, Vir plurimum observande, eas, quas a fratre charissimo, Domino Villeteo, ad me perferendas curasti. Non possum non maximas pro hoc tibi gratias agere. Locorum distantia animorum voluntatem separare non potuit. Dominus Pinaldus, vir tibi mihique amicissimus, tuas mihi legendas exhibuit: iis partim laeta, partim tristia continebantur, obitum dulcissimae Elizabethae tuae [note: Natae XII. April. mortuae VI. Kalend. Septemb. 1597.], gravissimum tuum morbum (ex quo tamen Dei beneficio convaluisti) nobis indicarunt. Tu qui aliis lugentibus saluberrima consilia, eximias consolationes impertiri solitus es, tibi accipe. Solet Deus ab oculis nostris dilectissima nobis auferre, ut ab ejus Providentia toti pendere discamus. Quantum laetitiae attulerit mihi praeterea jucundissimus ille nuntius, fratrem meum tibi, viro eximio, et in doctrina et moribus probari, dicere non possum. His adde quod tecum et charissima uxore totaque tua familia, amicitiae perpetuum foedus pepigerit. His adjunctas tuto perferendas cures, iterum atque iterum peto... [note: Deest verbulum chartâ desiciente.] mihique gratissimum

[note: 1597.] fore confido. Vale, cum tota tua familia. Ex oppido nostro, a. d. IV. Non. Decemb. CIC IC XCVII.

Clarissimo doctissimoque Viro, ISAACO CASAUBONO, Regio Professori, et Consiliario in Academia Monspeliensi.

EPISTOLA XXIV. CONRADUS RITTERSHUSIUS ISAACO CASAUBONO.

QUam libenter tecum, eruditissime et amicissime Vir, per literas colloquar, cum occasio est, vel hoc tibi argumento sit, quod binas intra paucos dies ad te scribo. Accedit et altera causa, quod vel istae, vel priores meae fieri possit ut ad te non perveniant; sicut et aliis cum meis, tum tuis alias evenit. Duabus igitur ancoris tutius nitemur. Cumque haec mihi signisicaretur mittendi occasio, libenter eam arripui. De libello Homerico, quem prae manibus habeam, cum datur ab aliis studiis respirandi facultas, nuper ad te retuli; quem utinam liceret, priusquam edetur, tuae censurae subjicere! Sed haec tantum voti res est in tanta locorum intercapedine. Nunc addo de alio quodam opusculo, quod sit velut [gap: Greek word(s)] quaedam ad nostrum Oppianum; non enim meus ille magis est jam, qui edidi, quam tuus, qui unicus ejus sospitator mihi illum recuperasti,

Etsi enim non constitueram plus operae illi Scriptori impendere, tamen nova auxilia ab Andrea Schotto mihi per Davidem Hoeschelium suppeditata, ad hanc velut palaestram iterandam me facile impulerunt. Codex est in Hispania Madriti recentiore manu Graeci cujusdam descriptus, sumptibus ipsius Schotti. In eo cum alia insunt, tum (quod maximum ad rem pertinet) Scholia auctiora in libros Halieuticon [note of the transcriber: in the print with a Greek letter: Halieutic wn], et Paraphrasis Joannis Tzetzis in Cynegetica utraque descripsi: sed non utraque simul edere est animus. Scholia illa reservari poterunt ad alteram usque Oppiani nostri editionem, si fors fuat ut nobis viventibus exemplaria distrahantur, et renovandam editionem putet Typographus. Paraphrasin vero Graecam cogito seorsim edere, ut tamen cum Oppiano nostro, ab eo qui velit, conjungi possit. Sed quia nonnullis locis [note: 1597.] exemplar Hispanicum est mancum et lacunosum, circumspicio aliunde plenius quiddam, quod, nisi fallor, Bavarica Bibliotheca suppeditabit parario Marco Velsero, viro in summa dignitate summae et singularis humanitatis. Cavendum tamen mihi erit, ne actum agam: id quod fieret, si forte illa Paraphrasis jam ante ab alio sitedita: de quo si quid tibi constat, quaeso, commone. Aldus avus in Praefatione ad Pindarum promittit Scholia in Oppianum; sed nec mihi illa videre contigit, nec edita puto. Sed haec hactenus. Scioppii [gap: Greek word(s)] tibi mittere visum est; quod boni consules. Ejus de Arte critica Commentarium, qui jam sub prelo, non improbabis, spero. Bene vale. Mense Decemb. CIC IC XCVII. ex Acad. Altorfina.

Clarissimo Viro, ISAACO CASAUBONO, Philologo praestantissimo, et bonarum Literarum Doctori apud Montem Pessulanum, etc. Domino et amico plurimum colendo.

EPISTOLA XXV. [note: +] JACOBUS LECTIUS ISAACO CASAUBONO.

[note: 1598.] DEbeo ita, mi Casaubone, quoties scribendi facultas est, eam arripere. Tum voluptas, saltem hoc modo tecum esse, et solitudinem meam hac tui imagine consolari. Per mihi gratum, quod tuo in pectore memoria item constans mei, ut testantur literae tuae; quae tamen ut nectaris istius sitio, nunquam mihi satis crebrae. Soceri tui doleo finem, et erit forte quia obiit intestatus, ut praesentiam tuam res haereditariae desiderent, de quibus ampliter ad te Paulus noster. Utinam vero quod mihi assidue votum in mente, haec etiam maturet occasio. Quae Wouweranus amicissimus idem et doctissimus sancte promisit, exspecto pridem in dies. Et Symmachi editionem moratur una haec caussa, alioqui prodituram his nundinis. Ei tu, quaeso, a me salutem, et super beneficio isto preces. De statu rerum nostrarum iste melius, a quo istas accepisti. De tuis alii alia; sed ea demum credo, quae tu ad me. Cogito propediem iterum ad te, per Belgam nobilem quendam iter isthuc praeparantem.

[note: 1598.] Interim vale cum tua, et Dominum Ranchinum officiosissime a me saluta. a. d. VI. Kalend. Mart. CIC IC XCVIII.

EPISTOLA XXVI. [note: +] IDEM ISAACO CASAUBONO.

[note: 1598.] ET adventum tuum praestolabar, mi Casaubone, nec literarum bajulus extitit quisquam dudum. Quia tamen diu moraris, pauca isthaec scribere visum, et manu licet imbecillâ, quia jam me dies plusculos domi continet valetudo, cui tu facies omnium optime medicinam. Postquam enim a me abes, [gap: Greek word(s)], (forte unus excipiendus alterve) [gap: Greek word(s)]. Nam amicitiae sanctum nomen non temere tribuo istis, qui nec ipsam... Sed quid multa! Nostris hominibus tanto contemtui hanc scio egone an jus nostrum; repere ut hîc pene pigeat, nisi si patria sit. Addo, nisi te socium sperem et consortem vitae meae, quantumcumque coelestis destinat miseratio. Et spes meas is Senator, qui isthîc nuper fuit, mirifice confirmavit. De eo negotio ego et Beza saepe una communicamus, et in eandem voluntatem ac tut amorem bellissime conspiramus. Praesentia tua opus nobis, quam et scimus ad res tuas pro parte haereditarias componendas omnino desiderari. Confido denique aequiores fore istos adversum te, qui [gap: Greek word(s)]. Neque contentioni parcam ego, si erit opus: non caussâ tuâ, aut tuorum; sed publicâ pariter nostrâ et meâ, qui votorum verticem attigisse me putabo, si reliquum vitae iter dabitur cum amabilitate tua transigere.

Te spectem suprema mihi cum venerit hora,
Et teneam moriens deficiente manu.

Tuam a me saluta, etiam Wouweranum amantissimum. Sum in Symmacho, et praelo tradere parat Candolanus. [gap: Greek word(s)]. XI. Maj. CIC IC XCVIII.

EPISTOLA XXVII. [note: +] PHILIPPUS CANAIUS A FRAXINIS ISAACO CASAUBONO.

[note: 1598.] LUtetiam te excurrisse, et jam in Aula cum bonorum omnium gratulatione versari, etsi vehementer gaudeo, Vir maxime; vix tamen mihi tempero, quin de fati iniquitate graviter querar, quod anno superiore illuc te non miserit, et veluti datâ operâ te hinc prius abire noluerit quam me ad portas esse intelligeres. Sed dum tibi ex animi sententia res cedant, quod mutari non potest, eo aequius feremus quod praesentiae tuae fructum dilatum, non ablatum esse mihi persuadeam. Jam enim res Gallicas non ex aliorum narrationibus; sed ex rerum ipsarum usu et tractatione ita cognoscis, ut de Sabaudia aut de Germania repetenda cogitationem omnem dudum abjecisse te non dubitem. Quid enim terrarum orbis cum Lutetia una conferendum continet? Ubi, inquam, tantam humanitatem, ubi tanta literarum subsidia reperies? Caeterum postquam quod dudum optaveras, tibi contigit, jam mature deliberandum est quid tibi statuendum censeas. Ac si quid nostris consiliis tribuis, te tuaque potissimum in hac deliberatione respicies. Satis hactenus aliis vixisti. Fac ut tibi quoque in vita bene sit, teque olim vixisse tui gaudeant. Sed cave verbis aut rebus incertis credas, ubi de re nummaria et perpetuo subsidio agitur. Si forte stationem hanc retinendam putas, vide ne longiori absentiâ hominum nostrorum studia in te minuas, aut in hyemem reditum rejicias. De rebus nostris nihil equidem scribo; non enim vacat. Berticerius nos aliquantulum exercuit; jam enim quadragesimum hunc diem ipsius causâ ita perdidi, ut nullum vacui temporis momentum seponere licuerit; ac vix quidem his tuburcinandis datur otium, magnâ Dioecesium legatione a mane ad vesperam obturbante. Sed dum laboribus nostris publica tranquillitas firmatur, et leviter et libenter turbas nobis privatim dari ferimus, qui vitae civilis incommodis dudum assuevimus, et Magistratum non sibi, sed Reipublicae vivere non ignoramus. Familiam tuam valere, ex Dominae tuae literis intelliges. Casseronem cras, Deo dante, repetam, unde commodius et pluribus rescribam. Interim bene vale, ô anime mi carissime; et si feliciores amicos isthîc nactus es, nemini tamen tuum Canaium fide, amore,

[note: 1598.] studio in te concedere fac perpetuo memineris. Iterum bene ac feliciter vale. Data Monspelii, a. d. IX. Kalend. Octob. CIC IC XCVIII.

EPISTOLA XXVIII. IDEM [note: +] ISAACO CASAUBONO.

[note: 1599.] QUod ad amantissimas tuas a. d. VI. Eid. Januar, et XVI. Kalend. Februar. datas, et tarde, et breviter, et [gap: Greek word(s)] plane respondeo, excusare apud te tum demum aggrediar, Vir maxime, cum Apollini et Musis mecum in gratiam redire visum fuerit. Equidem etsi in Palatio illis olim sedem et aedem datam acceperam; falso tamen id jactari experientiâ magistrâ affirmare non dubito; nullumque secretum et secessum amantibus, in hoc aestuario et sinu vere fanatico locum superesse, ubi non somnum, non cibum capere, nec togam ponere; non uxorem, non filiolum alloqui extra turbam et interpellationem unquam contigit: ubi

Aulâ vacuâ frui non licet. Jovem illum [gap: Greek word(s)] testor, clarissime Casaubone, a Kalend. Januar. in Musaeo vestigium facere fas mihi non fuisse. Caeterum redeunte ad suos nostro Sarraceno, quem tuto has tibi redditurum confido, consilium tuum de Lugdunensi itinere ac mora mihi magis magisque probari, dissimulare non possum; sub illa tamen clausula, ne reditûs spem praecidas, imo invitum te ac publico tantum bono, magnoque tuo incommodo evocari; sed cum primum lucubrationes tuas diu nimis pressas et flagitatas extra mortalitatis aleam posueris, redeundi animum tibi non defuturum, bonis omnibus persuadeas. Nam si quid nostra isthuc tralatio ad hoc facit, rem tibi confectam intra paucos menses reddam, si Deus volet, et Rex, ut ajunt, nos inviset, quique hujus consilii se auctores profitentur, bonâ fide id agunt. De illa acroasi physica quid judices dudum expecto, et si libro non uteris, ut tuto remittas obnixe rogo; nullum enim aliud [gap: Greek word(s)] superest. Filiam primogenitam post longam et diligentem inquisitionem generoso juveni, Baroni De la Guepie, ex Provincia Cadurcensi, statim post Paschalia despondere, Deo favente, statuimus. Caetera Sarracenus narrabit, cujus luctus dolore nos peracerbo perfundit, tum ob amissi amici, viri optimi et doctissimi, recordationem; [note: 1599.] tum ob illam [gap: Greek word(s)] ab ejusmodi casibus inseparabilem: dum mecum reputo, quid si de nobis idem statuat summus ille Arbiter, et infectis meis rebus me meis subripiat?

At tu, ô nostrae gentis ab ultimo Protector ortu, ignosce, et vana ista terriculamenta praesidii tui siduciâ procul abige. Bene ac feliciter vale, ô vitae nostrae vita charissima, et nos tuis votis ac precibus juvare numquam desine. Iterum vale. Data Casserone, pridie Kalend. Februar. CIC IC XCIX.

EPISTOLA XXIX. [note: +] LEO SCHELTONIUS ISAACO CASAUBONO.

[note: 1599.] SCio, clarissime Vir, eas esse curas et occupationes tuas, ut nullis scriptionibus sis interpellandus. Coegit me tamen ad has et tui et urbis desiderium, quibus jam id sponte defero, quod nuper rogatus recusabam. Non quod hîc spe meâ deciderim, cavi quippe quamvis imprudens, ne fundamento inniterer parum firmo; sed quod vix feram mutuas contentiones, quibus haec urbs laborat: quae quidem eo mihi sunt molestiores, quo homines ipsi agrestiores. Quocirca si quid mea opera vobis prodesse possit, eâ utimini. Quod mihi per hominem eum, quem nuper commendavi, facile Dominus significabit. Vale, clarissime Vir, et me tibi habe commendatum. Data Clerimontiae, CIC IC XCIX.

EPISTOLA XXX. [note: +] CHRISTOPHORUS PUTEANUS ISAACO CASAUBONO.

[note: 1604.] HAEc tibi scribo, Vir clarissime, post longam et periculosam valetudinem lecto affixus, nec omnino febre liberatus, ita ut vacillantes articuli vix literam pingere possint: tamen commoda occasio hujus hominis amici mei effecit, ut tibi hanc qualemcumque Epistolam, propensi in te animi mei testem

[note: 1604.] scriberem, quâ te unice rogo, ut candide interpreteris, si nihil tibi literarum dederim, quod quidem malo animo non accidit, sed incuriâ et veterno quodam, quo eorum mentes occupari solent, qui per varias urbes vagantur: habent enim dilatationes suas, quas pene non sentientibus illis in longum attrahunt tempus. Velim autem tibi persuadeas, me, quamvis Romae vivam, nihil quicquam tamen de simplicitate illa Gallica, quae inter amicos requiritur, mutasse. Illud addam, quod te imprimis rogatum valde cupio, scilicet ut benigno illo vultu, quo olim me accipere solebas, eodem fratres excipere non dedigneris; quod quidem ut ad me ipsi scripserunt, pro singulari humanitate tua facis; quamobrem non possum referre tibi gratiam satis. Scribit ad me Parisiis frater meus, amplissimum Thuanum graviter in me infensum, quod tam diu officium scriptionis intermiserim. Diu cogitavi quibus rationibus et excusationibus hanc facilem viam amoliri possem: tandem mihi persuasi, non aliâ quam tuâ advocatione egere. Scio enim te facile apud aequissimum judicem causam consecuturum. Rogo ergo te per communia sacra Musarum, ne graveris hunc laborem pro me suscipere; magno me beneficio devinxeris. Decrevi, cum primum animus a febre liber erit, ipse me quibus rationibus potero, excusare. Interim ignosces, si tibi hoc onus imponere audeo, quod meâ causâ libenter et aequo animo suscipias. Diu multumque dubitavi, an tibi communicarem consilium, quod ex eo tempore, quo a vobis profectus sum, mirum in modum torsit. Quia autem eo honore me semper affecisti, et ita me amasti, ut quicquid communicaverim, semper libenter responderis; aperiam tibi, quid in animo habeam, quod primo aspectu mirum videbitur, at quando conditionem meam perspexeris, spero non tibi ingratum fore. Ex eo tempore, quo Romam veni, nescio quis genius mihi suasit, ut has literas humaniores, quibus serio incubui, prorsus abjicerem; quod primâ fronte, ut verum fatear, mihi durum visum fuit, cumque per aliquot dies non levi curâ agitatus, advenerunt literae clarissimi atque humanissimi viri, Nicolai Fabri, quae doctissimis et validissimis rationibus me ab istis studiis revocabant et ad meliorem scientiam, Historiam nempe Ecclesiasticam, sive Theologiam, invitabant. Institui ergo cum primum pristinas vires reciperem, animum prorsus Historiae tradere, ex qua potero sanctiori methodo hoc studium [note: 1604.] amplecti. Non desunt hîc homines in his scientiis versatissimi, a quibus consilium expectari potest, sed tuum imprimis expecto, quod mihi est instar omnium, et semper erit. Relinquam autem haec studia humaniora non prorsus, ut dixi, peccatum enim esse gravissimum, ut tam cito haec studia, quae tam ardenter amavi, quibus tam diligenter et cum tot vigiliis incubui prorsus, ut dixi, abjicerem. Nunquam profecto animum amittam doctos, inter quos primas tenes, amare, et quantum in me erit juvare, et undecunque potero libros in illorum usum comparare. Haec sunt, Vir doctissime, quae te scire volui, et nobis quid sentias, quâ methodo, et quo libro inchoandum sit, si gratum mihi facere velis, scribes. Edentur in Vaticano Concilia Graeca, quorum primum volumen impressum est, et Arabica quaedam, et opus quoddam Studitae. Nescio quo infortunio editio tam bonorum librorum intermissa est. Mirum quantum Librarii frigent in hac tam magna urbe: nam quamvis habeant libros satis communes, tamen nullum inveniunt emptorem. Vale, Vir doctissime, et me semper, ut facis, constanter ama. Iterum vale. Romae, a. d. VIII. Kalend. Januar.... [note: Conjicio CIC IC CIV. ex Epit. Franaeoise a Monsr. De la Scala. pag. 483. et Casauboni Epist. 380. qua ad hanc est vesponsoria.]

EPISTOLA XXXI. [note: +] DU PLESSIS a MONSIEUR CASAUBON.

[note: 1606.] MEs afflictions ont este telles, que [note: Haec est responsoria ad Epist. 509.] pouvez penser. J'en digere l'amertume le mieux que je puis; et ne puis trouver ou les adoucir qu'en Dieu, resolu aussi avec sa grace de luy donner le reste de mes jours, lesquels desormais ne peuvent estre que longs, pour courts qu'ils soyent. Je n'ay point vu Mr. Perillau depuis son retour. Il vous aura dit mon desir pour ce qui est de vous, qui m'est commun avec plusieurs gens de bien; et j'ay vu en ce que m'avez envoye un eschantillon de ce que feriez, si vous estiez rendu a vous-mesme, digne de vous; c'est tout ce qui se peut dire; qui me fait vous remercier affestueusement, et vous importuner tant plus. Qui peut trouver estrange, que vous revoyez les Peres Grecs, pour nous donner en Grec ceux, que nous n'y avons point encor; nous rendre meilleurs ceux que nous avons? Ne sont-ce pas productions communes? Et pour les Notes, vous les pourrez reserver a imprimer a un autre

[note: 1606.] temps. Je feray tenir l'exemplaire mentionne en vostre lettre a Mr. Perillau. Quant a Mr. Trochorege, l'un de nos Pasteurs, je luy ay fait l'excuse, que m'escriviez sur la morosite de vostre homme, et il vous escrira au premier jour. C'est un personnage digne de vostre amitie et de tous les gens de bien. Continuez moy, Monsieur, la vostre, et faites estat de mon affection a vous honorer, et servir ou j'en aurois le moyen.

EPISTOLA XXXII. [note: +] JOANNES CASELIUS ISAACO CASAUBONO.

[note: 1608.] SUb Non. Majas tuae mihi redditae sunt. Votum tuum pro salute mea sic accipio, ut minus iniquo animo expectem, quae universae senectuti impendent. [gap: Greek word(s)]. Interea nostrae juventuti auctor sum, ut tu quoque de me sentis, studii sapientiae. Ita autem passim negligi et contaminari meliores literas doleo, ut quis alius pauci admodum nobis auscultant: plerique ad ea contendunt, in quibus splendor est et utilitas. Quod etiam in luctu tuo me compellas, hoc me tibi cariorem intelligo, [gap: Greek word(s)] deploranti immaturam mortem carissimae filiae. Recte te ipsum colligis, quod tuae praestantiae est, et omnino potes, instructus omnibus, quae a quoquam ad consolandum depromi possunt. Mihi saepe solatio fuit amici sermo lugenti obsecundans. Fuisse apud te Arnisaeum ex aliis mihi audivisse videor. Forte et Peparinus tibi adfuit. Minime enim te praetereat, qui et secum ducit, quos intellexeris. Moneor, ut ad te mentionem faciam cujusdam mihi familiarum Livonis, pernobilis juvenis, Theodori Faresbachii, cujus patruus Georgius, cum quo etiam mihi notitia fuerat, fortitudine et usu rei militaris nomen et amplissimas dignitates sibi comparaverat, atque ille ipse est, qui has tibi reddidit. De Oveni filio quid factum sit miramur, et parentes ipsi sinistre suspicari incipiunt: modo vivat: comperiemus denique: etenim multos rogavi, ut inquirerent. Vale. Helmst. ex Acad. Jul. Non. Januar. CIC IC CVIII.

EPISTOLA XXXIII. [note: +] IDEM ISAACO CASAUBONO.

[note: 1608.] NOn erat, cur ad te scriberem. Etenim non minus e communibus familiaribus, quam ex literis meis pro certo habes, me tui aeque observantem, quam tu mei amantissimus es. Hoc cum nullus ipse dubitem, de me tibi sic affirmo, ut vir bonus sum, et haberi desidero. Scribo eo potissimum, ut recognoscas, et plures et meliores esse, qui te sincere omni observantiâ colant, quam qui calumnientur. Hoc genus contemnere te certo scio, et me quoque oportet, etsi nullâ me re vobiscum comparo. Uti hîc habitent Musae, acceperis ex Arnisaeo; plura e Peparino: hic etiam forte has tibi reddet. Optime autem, patrono Henrico Julio, Principe sapientissimo, nisi tumultus e vicinia ipsius super hac re et aliis gravissimis cogitationes interpellent. Vale. Helmst. ex Acad. Jul. a. d. IV. Kalend. April. CIC IC CVIII.

EPISTOLA XXXIV. [note: +] *** PELAGRANGE A MONSIEUR CASAUBON.

[note: 1608.] INcontinant que j'eus le bonheur de prendre conge de vous, remercier vos courtoisies et honnestetez, et vous offrir mon tres-affectionne service, m'en retournant la Grand' Semaine en ma maison, et lisant chose digne de ladite saison, qui est la Passion de Nôtre Seigneur, je me suis trouve empesche sur un passage de St. Luc au chap. 23. v. II. ou il est dit: Supervenit Jesum Herodes cum exercitu suo, et illusit indutum veste albâ; au Grec, [gap: Greek word(s)]. Et Erasmus, Beza, et Arias Montanus vertunt, veste coccineâ. Et de (Liva [note: Vel, Siva.]) dit, quod (hic [note: Vel, hinc.]) Lucas albam vestem dixit, juxta alios Euangelistas, purpureâ, vel coccineâ veste indutus illuditur. Sic versiones Hebraicae et Syriacae disent, veste coccineâ: et Mr. le President de Tolose, Faber Agonisticon [note of the transcriber: in the print with a Greek letter: Agonistic wn] lib. 2. cap. 12. l'apelle vestem fulgidam, pellucidam, purpureamet rubram. Tellement que par l'authorite de tous les susdits ce passage de St. Luc semble se devoir entendre non d'une robe blanche, (comme les vieilles Versions Latines et Franaeoises le tournent) mais d'une robe d'escarlatte rouge.

[note: 1608.] Aussi le mesme St. Luc aux Actes des Apôtres, chap. 1. v. 10. parlant de l'Ascension, il dit, dum ascenderet Jesus in coelum, astiterunt duo viri [gap: Greek word(s)] comme aussi St. Matthieu, chap. 28. v. 3. [gap: Greek word(s)]. Ils ne disent pas, [gap: Greek word(s)] pour signifier le blanc. Ce que confirme Theocrite Idyll. 8. v. 65. ou il dit, [gap: Greek word(s)], ubi Scholiastes ait, [gap: Greek word(s)] esse nomen canis, [gap: Greek word(s)].

Mais je suis en grand doute de ce qui est dit au contraire par Lipsius, Elector. lib. 1. cap. 13. Candidatos, qui dignitatem prensabant, induere togam candidam, ut hac quasi notâ intelligi et excerni possent a reliqua plebe, et vulgi togas esse albi coloris, non candidi; albus enim color nativus lanae est, candidus vero proprie splendens ille, et qui est ab arte. Ideo Polybius inquit [gap: Greek word(s)]. Splendentem dicere maluit petitorum togam, quam [gap: Greek word(s)], albam. Nam petitores non contenti insito lanae colore, cretam addebant in vestem, ut candesceret, imo splendesceret. Hac ergo notâ discreti a vulgo [gap: Greek word(s)] dicti candidati, ut apud Isidorum, fit toga addito quodam cretae genere candidior. Livius lib. IV. Placet, tollendae ambitionis caussâ, tribunos legem promulgare, ne cui album vestimentum addere petitionis caussâ liceret; ubi Lipsius emendat, ne cui album in vestimentum addere petitionis caussâ liceret; quoniam alba vestis non interdicta erat, sed additio albi in vestem. Et semblable interpretation est en Plutarque, lib. de Praeceptis connubialibus: [gap: Greek word(s)], ut Xylander vertit: Qui ad Elephantas accedunt, splendido vestitu; qui ad tauros, puniceo non utuntur. Et Mr. Amiot traduit: Ceux qui gouvernent les elephans, ne vestent jamais des robes blanches. Et Mr. Louys d'Orleans au livre qu'il a fait des Ouvertures des Parlements, chap. 24. fol. 261. dit de Froissard: Si fut ce jour le Roy de Portugal vestu de blanche escarlatte, a une vermeille croix de St. George, car c'est la devise de sa Maison: et quand il parle des presents faits a Dumrat pour redimer le Comte de... il dit ainsy: Deux sommiers chargez de fines toilles de Rheims, et les deux autres de fine escarlatte blanche et vermeille. Et Monstrelet au commencement du second livre des.... chap. I. dit: Le Roy Charles sixieme portant le deuil de son pere par l'Ordonnance de son Conseil, fut vestu de noir pour la premier e journee, et le [note: 1608.] lendemain a la Messe fut vestu d'une robe de vermeil. Le même Monstrelet au commencement du Roy Louys XI. dit: Le service fait tout incontinant le Roy fut vestu de pourpre. Par tous lesquels passages de Froissard et de Monstrelet, le blanc, le vermeil et le pourpre, c'est tout un. Sur toutes lesquelles difficultez j'ay pris hardiesse, Monsieur, de vous escrire la presente, et vous prie treshumblement me donner avis et saeavoir de quelle couleur estoit ladite robe de Jesus-Christ; ou bien en faisant vos nottes, si ja elles ne sont faites sur vostre Polybe, quand il traite [gap: Greek word(s)], petitorum togam, me remettre, vous priant encore tres-affectueusement excuser ma.... vous, et l'attribuer plustost a vôtre nonpareille et admirable vertu et erudition, et au desir que j'ay de vous demeurer a jamais,

Je vous prie presenter de ma part mes tres-humbles recommendations a Mr. le Fevre, vôtre voisin, et la...; que je suis son tres-affectionne Serviteur.

Ledit Mr. d'Orleans au susdit lieu dit qu'anciennement il y avoit plusieurs sortes de Pourpre, et qu'on les avoit reduites a trois sortes, [gap: Greek word(s)]. Qu'aujourd'huy on ne fait mention que de deux; de l'escarlatte rouge, et de la violette; et que Froissard appelle escarlatte violette, escarlatte blanche.

EPISTOLA XXXV. [note: +] DU PLESSIS A MONSIEUR CASAUBON.

[note: 1609.] J'Ay reaeu les vôtres par l'adresse de Mr. Andre Rey. Et pour Mr. Erpenius, je l'ay reaeu au mieux que j'ay peu, eu egard et a vôtre recommendation et a son merite. Sur ce qu'il me discouroit des perplexitez et importunitez, esquelles il vous avoit laisse, je luy ay dit a la verite, qu'il est a desirer qu'une bonne fois vous couppies broche a toutes ces tentatives; et que nous avions l'exemple de Nostre Seigneur la-dessus, qui ne respond a Satan et aux Pharisiens que par monosyllabes. Mesmes que ce long et frequent entretien ouvroit la bouche a ceux qui ne vous connoissent pas assez,

[note: 1609.] pour en parler moins a propos; ausquels j'aurois plusieurs fois respondu, et de bouche, et par escrit, que vous aviez trop de science, et de conscience, pour vous laisser emporter a ces artifices. Mais. tout cela, comme luy-mesme vous tesmoignera, tousjours persuade de vostre constance, plaignant seulement que vous ne pensiez posseder vostre aeme avec plus de patience, et jouir de vostre temps avec plus de fruict. Ce que souvent je vous ay oui regretter a vous-mesme. C'est ce que je vous repete encore par celle-cy, non pour vous abstenir de la hantise du monde, auquel vous estes oblige, car comme dit l'Apôtre, il nous faudroit sortir du monde; mais pour retrancher toute esperance, et vous tenir pour dit tout ce qu'ils vous saeauroient dire; afin que cette hantise vous soit desormais, si non plus agreable, au moins, moins onereuse. Du fait de Geneve, je saeay de long tems vostre plainte; mais je n'en saeay pas la cause: et presuppose que c'est un proces, auquel vous estime vous avoir este fait, ou aux vostres, injustice, vous saeavez que tous proces, voire les plus clairs, sont problematiques. Mais je veux croire, que ce soit une manifeste injustice; que nous sert de nous en plaindre a ceux qui nous en peuvent faire raison, et cependant en abusent? S'il y reste donc encor quelque remede, je vous conseillerois de requerir Messieurs de Sully et de Lesdiguieres, et d'y employer leur authorite, qui tous deux vous veulent bien, et le peuvent. Et si vous avez opinion, que j'y puisse rien contribuer avec eux, je m'y offre de toute mon affection. Pour nos Eglises, qui ne vous tesmoignent pas ce qu'elles deussent, vous estes prudent pour considerer leur condition. Certes je saeay qu'elles vous honorent et pesent l'utilite que vous leur pouvez apporter; mais vous saeavez bien, que Sa Majeste vous ayant retenu pres d'elle, nul n'oseroit penser a vous appeller ailleurs. Et il vous peut souvenir, que sans cela j'eusse tente tous moyens de vous attirer en cette ville; eusse-je deu me charger d'une bonne partie. Je vous prie donc, Monsieur, de vous consoler en Dieu, qui aura soin de vous et des vostres; et que la juste douleur ne vous emporte point a croire de vos amis, gens de bien, tant y a, et serviteurs de Dieu, qu'ils ayent autre affection vers vous, que celle que vostre vertu merite, et qu'ils vous doivent. Pour moy en particulier, sous cette protestation, je vous offre tout le service, qui peut proceder de moy. Et sur ce salue humblement vos bonnes graces, priant Dieu, etc.

EPISTOLA XXXVI. [note: +] LE MEME a MONSIEUR CASAUBON.

[note: 1609.] JE reaeus hier les vôtres par Mr. Jong, [note: Haec est responsoria ad Casaubon. n. 624.] que je cheriray et pour vostre recommendation, et pour le merite de son pere, et son propre. Telles personnes ne peuvent m'approcher a meilleurs titres. Je plains la perte que nous avons faite de Mr. de l' Escale, lequel a la verite faisoit une des parties integrantes de la meilleure doctrine de ce siecle. Mais vous saeavez que le temps l'emportoit, et que vivre plus longuement eust este se survivre. Ce que les grands hommes n'ont jamais desire, ni leurs amis pour eux. Je ne doute pas que les Jesuites, comme vous dites, n'attaquent sa memoire; Leonis mortui vellicantes barbam. Mais ce n'est pas la moindre partie de son Epitaphe, d'avoir eu de telles gens pour adversaires, ut omnis boni osores, ita et omnibus bonis exosos. Et je m'assûre que quand ils y attenteront, non impune ferent, tant que Dieu vous reservera; qui devez de tant plus redoubler de courage, que la Chrestiente voudra retrouver en l'un ce qu'elle avoit es deux, comme les Medecins nous affirment de celuy qui perd l'un de ses yeux. Pour ce que m'ecrivez du Cardinal Du Perron, je luy dirois volontiers ce que Nostre Seigneur a celuy que saeavez, Quod vis facere, fac cito, tandis que Dieu me continue la sante. Car je ne luy ferois gueres surattendre une bonne et forte replique. Mais pour ce qui est de vous, je tiens tant de vostre piete, doctrine, vertu, que rien ne la peut ebranler, que tous les feux de ce monde-la ne vous peuvent endommager, quelque ardente qu'en soit la fournaise. Je croy aussi que vous me faites ce bien de m'aimer, comme aussi je vous honore et fay cas de vostre amitie selon vostre merite. Sur ce, Monsieur, etc.

EPISTOLA XXXVII. [note: +] JACOBUS LECTIUS ISAACO CASAUBONO.

[note: 1609.] REdditas volenti tibi literas meas, [note: Videtur responsoria ad Epist. 605.] mi Casaubone praestantissime, nec vilescere amicitiae nostrae sacrum apud te, pergratum fuit ex literis tuis intelligere. Etsi autem in his ampliter reliquium

[note: 1609.] etiam querelarum, tamen in sinum amici liberius haec effusa et fidenter interpretor, et curaturam sedulo virtutem ac pietatem tuam spero, ne quid aut divinis oculis minus dignum abs te unquam proficiscatur, aut mortalibus. Indue, inquam, oro te atque obtestor, placidissimum in nostrates omnes animum, ac summos alios quoque viros molestiis aerumnisque suis hautquaquam liberos esse statue, multa propriae infelicitati, aut divinae providentiae, cujus consilia et vias ignoramus, indulgere. Vassonius noster et publica nostra disseret, et privata mea suaque. Raptim haec pauca libuit exarare, sed affectu sane prolixo. Amplissimum D. Praesidem Thuanum, quaeso, ex me reverenter saluta. Vale autem cum tuis omnibus, et me amare perge. Data Genevae Allobrogum, XX. August. anno Domini CIC IC CIX.

EPISTOLA XXXVIII. [note: +] THOMAS ERPENIUS ISAACO CASAUBONO.

[note: 1611.] JAm quinque fere sunt menses, clarissime Domine, quod ad te non scripsi: cujus causam quaeso ne suspiceris esse tui oblivionem: prius ego mei quam tui obliviscar; tui, inquam, cujus erga me amor et beneficia aeternam merentur et consequentur memoriam atque gratitudinem. Causa autem silentii mei varia est. Ac primo quidem quod ipsis Nonis Maji prolixas admodum ad te dederim literas, quibus et postrem is tuis abunde respondi, simulque de insigni isto munere, quo me ornasti, imo onerasti, de Alcorano loquor, gratias egi; et rerum mearum statum ac studiorum rationem prolixe exposui: ita ut singulare quid quod ad te scriberem, postea non habuerim. Secesseram autem tum temporis, fugiens strepitus hosce Parisienses, et crebras visitationes, studiorum gratiâ in pagum huic urbi vicinum Conflantium, ubi tanta cum voluptate et ardore studiis incubui, ut loco quatuor septimanarum, quas illic morari animus erat, quatuor integri menses, unius instar mihi visi, praeterlapsi sint; quae altera causa silentii mei fuit: videbar nimirum mihi non ita pridem ad te scripsisse. Accedit quod cum indies abitum ex hoc Regno pararem, deque septimana in septimanam studiis novis perpetuo retentus, eum differrem, simul quoque cum eo scriptionem ad te, cui ipsum diem discessûs mei destinaveram, distulerim. Nunc vero cum [note: 1611.] praeter omnem opinionem aliquandiu adhuc hîc cogar subsistere, tempusque silentii mei nimium excrescit, et tua etiam charissima uxor omnesque domestici ad te abeunt, religio mihi foret diutius silere. Non dubito autem quin valde mireris, quod scribam aliquandiu adhuc hîc mihi haerendum esse, itaque causam ejus habe. Jam tribus aut quatuor abhinc septimanis negotia mea omnia pene absolveram: solum restabat mihi nitide describendum opusculum illud Proverbiorum Arabicorum, (quod ante mihi non licuerat, quia Manuscriptum Domini Florentii, quem sperabam scrupulos aliquot mihi exempturum, sicuti fecit; valde nuper primum sum adeptus) ad quod cum me accingerem, ecce praeter spem meam Conflantium venit mei invisendi gratiâ Mercator quidam Marocensis, [gap: Hebrew word(s)] nomine, et religione [gap: Hebrew word(s)], vir humanus et magni ingenii, quique juvenis literis quoque operam aliquam dederat, atque adeo Arabicam Latinam (sic vocant antiquam ob casuum more Latino variationem) mediocriter loquebatur. Conventus noster utrique nostrûm gaudium ingens attulit; illi quidem, quod in hisce terris videret hominem Arabicae linguae tam studiosum; mihi vero, quod Arabem, a quo sperabam me aliquid posse discere; quae spes quoque me non fefellit. Totum itaque istum diem, (nam valde mane ad me venerat) una fuimus, variis de rebus, praecipue vero ad id studium pertinentibus sermonem miscentes Arabicum: nam quam ille praeterea noverat linguam Hispanicam, ego nullatenus intelligebam. Cumque audivissem ei Lutetiae ob negotia sua menses duos aut tres esse subsistendum, statui illico in urbem reverti, quo commodius ejus consortio frui possem, et aliis rebus intermissis, iis solis incumbere, in quibus ab illo juvari posse me arbitrabar: id quod huc reversus nunc sedulo facio: conquiro enim undique vocabula, (nam in grammaticis nihil me juvare potest, et libenter me magistrum agnoscit et admiratur) quae negotium mihi facessunt; et ea quotidie tum per colloquium, tum per Epistolas ei propono. Etsi autem majorem eorum partem non melius me intelligat; tamen in multis egregie mihi est adjumento, ut aliquando [gap: Hebrew word(s)] abunde cognosces. Initio difficultatem aliquam in pronuntiatione ejus assequenda experiebar, cui tamen mox assuevi, ita ut Latine mihi nunc loqui videatur. Sermo autem ejus non ad modum purus est, saepe regulas grammaticas

[note: 1611.] (vel ipso fatente) non observat, et idioma vulgare cum antiquo miscet, non enim assuevit linguae eruditorum. Crebra mihi sunt cum illo de religione certamina; sed, crede mihi, non sunt quidam eorum errores tam faciles confutatu, ut multi sibi imaginantur. Divinitatem Christi imprimis abominantur; quod negotium quam sit arduum, docuerunt olim satis Arrianorum certamina, quae cum magno dolore intelligo hoc tempore in Belgio ab inferis revocari. De multis aliis rebus non ita stulte sentiunt, ut nostrorum quidam ex Alcorano conantur probare. Sed nihil est Alcoranus absque suo commentario, et libris et [gap: Hebrew word(s)], qui continent acta, dicta et responsa Muhammedis. Nam quam primum ex Alcorano aliquid contra eos allegatur, illico respondent: [gap: Hebrew word(s)] Item, [gap: Hebrew word(s)] Itaque qui cum fructu cum isto hominum genere disputare vult, necesse est ut libros illos legerit. [gap: Hebrew word(s)] autem decuplo major est Alcorano, aut amplius, et paris cum illo auctoritatis. Ejus pars [gap: Hebrew word(s)], quae judicialia continet, extat hîc in Coenobio quodam. Commentariorum autem in Alcoranum pars quaedam etiam extat in Bibliotheca Sorbonica, ubi non singulae solum sententiae, sed et verba familiariter explicantur. Sed ad Achmedem meum revertamur: ejus in hac urbe mora et me manere facit; est enim haec occasio meo judicio non negligenda, et cui similem non facile alibi adipiscar. Sed quod nonnihil male me habet, haereo hîc insciis parentibus meis, qui putant me jam aliquot menses Genevae esse. Verum ubi Turca hic discesserit, ad iter illico me accingam, operam daturus ut quam primum fieri poterit eos videam: non nimirum credas quam magno mei desiderio tangantur; unde iter meum in Italiam credo omittendum fore. Ibi tum per Genevam Basileam, ne iis dolus meus de supposititia hac Genevae habitatione suboleat. Misi tibi cum postremis meis indicem rerum praecipuarum in Geographo Arabe; ubi non pauca obiter explicavi: item specimen divinationum mearum in Poenulum Plauti, simul te orans, ut si quae tibi inter legendum occurrant voces Africanae, praecipue AEgypticae, eas meâ causâ obiter velis annotare; poterint enim fortassis mihi in commentariis meis in linguam Hebraeam et reliquas Orientales non parum prodesse. In Hesychio, [note: 1611.] ut intelligo, non paucas sum inventurus; et similes Auctores alios, si qui sint, ex te, ut spero, cognoscam. Nunc tibi mitto libellum tuum Colloquiorum Arabicorum, innumeris mendis typographicis a me repurgatum. Ac prima quidem duo colloquia ad verbum sum interpretatus; in terrio ea solum explicui, quae difficultatem aliquam habere videbantur. Libellus est non inelegans; sed dolendum est tam vitiose excusum esse: quae causa fuit quod in multis locis diu haeserim, et etiamnum in quibusdam haeream. In stylo quoque ejus non pauca desidero, quae nunc recensere nimis longum foret: occurrunt hîc illîc voces adhuc quaedam, quarum significationem nondum licuit mihi assequi, quas doctissimus Bedwellus, qui pluris me lectionis est, facile tibi, ut spero, est suppeditaturus; alia quaedam sunt, de quibus divino, an bene, necne, nemo melius te atque illo judicet. Mitto quoque Orthographiam Arabicam, eâ qua potui brevitate et perspicuitate a me conscriptam, in quâ, praecipue capite quinto et nono, non pauca invenies scitu dignissima et necessaria, a nemine hactenus observata: caput vero decimum, quod non paucâ speculatione mihi constitit, aureum plane est et fundamentum totius Arabismi: ita quidem ut iis, quae illic traduntur, ignoratis neminem solidam Arabicae linguae cognitionem adipisci posse audacter praedicem; de quibus tamen Grammatici nostri vix ullam mentionem faciunt: quia, ut habet proverbium: [gap: Hebrew word(s)]. Remitto etiam scedas doctissimi Bedwelli, quas olim ad me misit, cum meis in eas observationibus, quas spero ei non ingratas fore. Cognosces ex iis quam periculosum sit absque Grammatices cognitione in hac lingua quicquam aggredi: poteris eas cum ipsis schedis tibi servare, donec per otium eas legeris, et post ei tradere, nam quae adest Epistola mea, diem adscriptum non habet. Quod si velis nescire eum illa a te lecta esse, chartae involuta absque sigillo obserentur. Alcoranum Regium, quem utendura mihi dederas, [gap: Greek word(s)] tuo Chabanaeo restitui. Ex collatione autem ejus cum meo exemplari non parum didici. Quandoquidem autem tuus erga me affectus tantus est, ut in iis, quae a te habeo, plenâ libertate me velis uti libellos tuos grammaticos adhuc aliquandiu mihi servabo; quamdiu nimirum Grammatica mea plene; absoluta non est, subinde sunt mihi inspiciendi. Notas autem Domini Adriani in

[note: 1611.] Alcoranum, quas separatim compingi curavi, nunc una mitterem, nisi quotidie multa ab hoc Turca discerem, quibus eae augeri et corrigi non mediocriter possunt: nihil nimirum fere continent aliud, ut nôsti, nisi dubia, et conjecturae in difficiliora loca, appositâ, ut plurimum, versione Interpretis Latini: unde e re tuâ, et gratum tibi fore existimavi, si eas ut coepi pergam illustrare, pleraque dubia solvendo, errata indicando, et ea quae desunt adjiciendo: quod quam primum plene praestitero eas, ad te transmittam. Grammatica Romana non videtur amplius exspectanda: intelligo nimirum Baptistam Raimundum, qui edere eam coeperat, rixari cum Maronita quodam, qui eam in illius gratiam in Latinum transferebat: non nimirum futura fuisset nisi versio Latina Grammaticae; cujusdam Arabicae, a Raimundo nonnihil polita, et Latinius loqui facta. Sed ob eorum discordiam opus non putatur absolvendum. Petrus autem Kirstenius nuper reliquos duos Grammaticae suae libros evulgavit; qui quales sint, vis uno verbo dicam? Non merentur legi. O inscitiam homines et et audaciam! ne [gap: Hebrew word(s)] quidem conjugare scit, nec Alcoranum unquam legit, (quod certo scio) et tamen Grammaticam Arabicam audet edere. Non dubito quin eam videris; unde ampliori ejus descriptione supersedeo. Mea autem praecepta quidem omnia inventa nunc sunt et illustrata; sed in variis adhuc schedis dispersa, nec in unum corpus redacta: cujus causa est, quod Typographus nullus me urserit, et hactenus in iis poliendum semper adhuc aliquid occurrerit: nec dubito quin si integrum adhuc decennium, eo quo hactenus feci modo, istis literis incumberem, perpetuo iste foetus mihi lambendus foret. Quater hac aestate Alcoranum perlegi, singula accuratissime expendens; sed semper nova adhuc multa in Grammatica observatu digna occurrerunt: verum nolo in infinitum tendere; quamprimum otium sufficiens nactus fuero, omnia in ordinem redigam, et nitide describam; quo ad praelum parata sint, si fortassis occasio aliqua ea excudendi alicubi sese offerat. Sed ne fortassis interim ejus desiderium molestum tibi sit, mittam ad te intra paucos dies totius operis medullam, distinctis aphorismis compendii gratiâ comprehensam, et dilucidis exemplis illustratam: id nunc factum fuisset, nisi Jani Rutgersii (qui meis verbis plurimum te salutat) et aliorum quorundam amicorum nuperus ex Batavia adventus [note: 1611.] hos tres dies pene integros a studiis me avulsisset; qua de causa non aegre, ut spero, feres hanc dilationem. Vale, charissime Casaubone; et tuum Erpenium ut coepisti perge amare. Lutetiae, a. d. IV. Kalend. Octob. CIC IC CXI.

Quaeso ne affinis meus aut quisquam alius ex te resciscat, me Parisiis adhuc esse: si quaerant an literas a me acceperis, significare quidem id potes, sed velim simules eas Genevae scriptas esse, mense Augusto: quin D. Bedwello scripsi me Genevae esse, ne per eum secretum hoc reveletur. Iterum vale.

EPISTOLA XXXIX. [note: +] IDEM ISAACO CASAUBONO.

[note: 1611.] ACcipe, clarissime Vir, quae nuper promisi excerpta ex schedis meis Grammaticae Arabicae de nomine particulis et Syntaxi: nam in tractatu de Verbis, quem olim, et alio de Orthographia, quem non ita pridem ad te misi, non admodum multa corrigenda aut adjicienda hactenus occurrerant: adeo ut nunc totius Grammaticae rude quoddam compendium generaliora quaeque ejus praecepta et prae reliquis necessaria continens habeas. Nam perfectum systema accuratiorem methodum et longe plura praecepta requirit, in quo adornando totus forem, si spes aliqua id excudendi affulgeret. Paucissimis septimanis opus absolutum et methodicum queam edere: omnia enim praecepta nunc parata habeo; solum poliri, nonnihil exemplis illustrari, et in ordinem cogi exigunt. Sed ut quod res est fatear, mi Casaubone, incipiunt frigere Musae meae Arabicae: quin non raro me poenitet tantum me operae et temporis impendisse iis literis, quibus non video quomodo aut mihi, aut aliis multum prodesse possim; quia eas nec publice profiteri, nec scriptis illustrare datur. Verum hoc unum non parum mihi solatii affert, quod sperem me iis tuum laborem aliquantulum sublevaturum. Satis mihi continuus hujus triennii labor emolumenti attulerit, si quo te juvem nonnihil, et meam tibi gratitudinem tester, subministret: grata itaque tibi sint, mi Casaubone, exigua haec mea munuscula literaria, donec

[note: 1611.] meliora dem. Citius fortassis quam arbitraris Angliam adibo, coram te pro viribus meis in istis literis juvaturus. Raphelengius Leydae patris sui Dictionarium Arabicum excudit: quod sic satis bonum et copiosum futurum est, sed parum elegantibus typis. Vidi folium ejus XVIII. continens partem literae [gap: Hebrew word(s)]: si scivissem id eum in animo habuisse, potuisset longe copiosius et infinite accuratius edi: si quidem alterius laborem cum patris sui conjungi passus esset. Fortassis absoluto Dictionario non invite opusculum nostrum Proverbiorum, et Grammaticam meam Arabicam exeudet. Nisi grave est, poteris id ei per amicos Leydenses significare: nam a me id non ita convenienter fiat. Erat non ita pridem Leydae Judaeus quidam Maurus, in Literis Hebraicis et Arabicis probe, ut audio, versatus: huic, ut ajunt, Arabicae linguae professionem injunxissent Curatores, si Latinam linguam calluisset; quod an credere debeam necne, incertus sum. Vidi nuperrime catalogum librorum a D. Scaligero Bibliothecae Leydensi legatorum, inter quos non pauca egregia volumina Arabica, quae dolendum est, nemini prodesse: inter caetera divinum istud Maimonis opus [gap: Hebrew word(s)] ab ipso Auctore Arabice conscriptum, et post a Judaeis in Hebraeum translatum, et inde male et barbare Latine expressum, Utinam mihi facultas concedatur id opus Arabice et Hebraice cum versione Latina et notis evulgandi: sed nec hoc, nec longe minora sperare audeo. Facile tamen videbo quid de me et studiis meis futurum sit, ubi in patriam reversus fuero. Interim vale, mi Casaubone, et me, ut soles, ama. Mitto nunc etiam tibi praeter Praecepta ista grammatica Suratam unam Arabice cum versione mea Latina ad verbum, et brevibus in eam notis, quin et in nonnullas etiam voces considerationes grammaticas. Plura sic explicassem, ni superfluum id judicassem: nam praeceptis grammaticis utcunque cognitis facile quis omnia suo marte eruit. Deinde nimis id prolixum est; et mavult praxis grammatica proprias meditationes, et vivam docentis vocem, quam brevi, si Deo placet, tibi suppeditabo: si quidem adhuc studiis illis delectaris. Adjunxi etiam supplementum egregium in aureum istud caput Orthographiae de literis [gap: Hebrew word(s)], unde solida Arabismi cognitio penitus dependet. Quae omnia si grata tibi esse intellexero, judicabo me non omnem operam in eo studio lusisse, conaborque ut plura et meliora ad te [note: 1611.] dem, quibus studia tua juvari queant. Iterum vale. Lutetiae Parisiorum, a. d. X. Kalend. Novemb. CIC IC CXI.

EPISTOLA XL. [note: +] ANDREAS SCHOTTUS ISAACO CASAUBONO.

[note: 1612.] TUas accepi, clarissime Casaubone, et in Britannia haerere velle legi invitus. Mallent docti omnes ac [gap: Greek word(s)] Polybium, illum Graecorum Historicorum [gap: Greek word(s)], edolare, ut coeperas, pergeres, et promissa pridem [gap: Greek word(s)] dares, potes enim, ac debes: potius quam te in certamen non necessarium demittas, extraque chorum saltes sine fructu, imo damno tuorum scriptorum. Scis quam Josephi (Scaligeri) fama detersa, dum senex tangit acerbius, a quibus ne verbo quidem laesus esset, Socios nostros, viros omni doctrinae genere praestantes, Toletos, Bellarminos, Possevinos, Pererios, caeteros. Certe nollem in nuperis tuis illud de Libro adjecisses ejus, cujus me potestati semel commisi, dictoque audiens domi una versor. Qui in Amphitheatro cavit studiose, ne Thuanum, Praesidem amplissimum, teque, etsi nominaret, volens laederet. Optaret potius in Ecclesia te Romana, desertis illis Calvini castris, complecti in Domino. Quid enim prodest homini, etc. et absque fide majorum salus minime speranda, uc extra Petri Cymbam naufraganti. Sed haec tu melius. Quo illi, ut opto, aequiorem te praebeas, mittam ad te, si voles, tres ejus Scribanii Controversiarum in Fide Orthodoxa libros, typis Plantinianis prope evulgatos: placebit [gap: Greek word(s)]: lectio: et stylus magis delectabit, nisi judicans fallor; verba enim dare nollem, quando Belgarum candorem non ignoras. Antverpiae, Id. Januar. CIC IC CXII.

EPISTOLA XLI. [note: +] *** LESCHASTIER a MONSIEUR CASAUBON.

[note: 1612.] JE vous ay par ci-devant escrit trois lettres en peu de temps, et une a

[note: 1612.] Monsieur l'Evesque d'Ely. Pour vous les envoyer, je les ay bailliees a Monsieur l'Ambassadeur du Roi de la Grand' Bretagne pres de nostre Roy, afin de les seurement envoyer. Je vous prie me mander, si vous les avez reaeues; et si Monsieur l'Evesque d'Ely est au lieu, ou vous estes; de me mander aussi s'il a reaeu celle, que je luy ay escrit. J'ay eu vostre Epistre a Fronton, qui est tresloiiee et tres-sainte, et bien digne d'un bon Chrestien, comme vous estes. Les Jesuites ont eu ici forte guerre que nous vous dirons. On combat non les personnes, mais leur doctrine. Vous saeavez qu'ils avoient apres la mort du Roy obtenu lettres pour lire en particulier en leur College. Comme de fait ils s'introduisent en la possession sans autorite de la Cour, ayant eu quatre classes d'enfans, l'opposition de l'Universite a este plaidee. Et de la part de l'Advocat de l'Universite, et par Monsieur Servin a leur Doctrine, comme convaincus (ainsi parle-t'on) d'avor tue le feu Roy. En grande Assemblee et grande foule et audience la cause a este plaidee. Jamais homme ne fit mieux que Monsieur Servin, celebre meshuis au Louvre, semblable a im doge que les louanges offusquent, et au Parlement, et au Louvre. L'arrest est, que sur la proposition de l'Universite aux lettres, les parties sont appointees au Conseil. Le Provincial avoit fait offre liberale de souscrire la doctrine que la Sorbonne souscriroit; artifice pour commettre la Sorbonne contre le Pape, et la faire censurer, excommunier, esoreiller pour le moins. La Cour a ordonne, que le Provincial et ceux de sa Compagnie qui l'assistent a l'Audience, souscriroit la submission faite par luy de se conformer a la Doctrine de la Sorbonne même. Et pour ce qui concerne (ce sont les mots) la conservation de la Personne sacree des Rois, manutention de l'aurorite Royale, libertez de l'Eglise Gallicane, de tout temps et anciennete gardees et observees en ce Royaume, pour le tout vu, communique au Procureur General du Roy, et joint a l'appointe au Conseil être fait droit aux parties ainsi que de raison. Cependant fait defenses aux demandeurs d'enseigner la jeunesse a Paris par eux, ou personnes interposees, ni y faire exercice, ni fonction de scholarite, ni ainsi d'innover, faire ou entreprendre aucune chose au prejudice des lettres de leur restablissement et arrest de verification d'icelles; le tout a peine de decheoir du restablissement, qui leur a este accorde. Voila les mêmes paroles de l'arrest. Le [note: 1612.] Directorium descouvert par moy, y fut amplement plaide par Monsieur Servin, et les Croisez manifestes et secrets, qui par le zele de la foy executent les ordonnance s de l'Inquisition de Rome, sur la personne des Rois. Chacun en fut estonne et offense. Vous verrez les plaidoyers qui s'imprimeront. Jamais les Jesuites ne furent a telles nôces. L'Auditeur du Nonce bien que personne petulante, comme sont ordinairement telles gens, dit dêja qu'il n'est point Jesuite; mais que l'on n'avoit que faire de parler du Pape en cette playdoyrie. Car la Doctrine des Jesuites combatue a este la Toute-puissance du Pape; que le Clerge n'est point sujet aux Rois; que la puissance spirituelle s'estend au temporel et aux us et abus des Confessions. Voila, pour le Palais. Monsieur Justel est en cette ville, qui n'a rien encore commence. Il vous recrit et vous rendra raison de son fait. Je vous ay assez importune. Il reste que je vous baise, Monsieur, les mains, priant Dieu vous tenir toûjours en sa garde, et tous les vôtres.

EPISTOLA XLII. [note: +] DAVID HOESCHELIUS ISAACO CASAUBONO.

[note: 1613.] AUdio, Vir clarissime, Epistolam ad, te Gallico idiomate, haud scio an a Cardinalitiae Dignitatis Domino, missam; quibus tecum [gap: Greek word(s)] potissimum agat. Quo de mysterio ut Veterum legi multa, ita apud neminem extare vel unicam homiliam, quâ dilucidius sententia cujusque exprimeretur, demiror. Quin e contrario, ubi expositionem uberiorem desideres, abrumpitur fere oratio verbis illis tritis [gap: Greek word(s)]. Ac reperio testimonia, quae [gap: Greek word(s)] videntur patrocinari, non apud recentiores solum, sed et veteres quosdam; ita enim accipiunt verba illa Joannis [note: Homil. [gap: Greek word(s)] etc.] Chrysostomi: [note: [gap: Greek word(s)].] [gap: Greek word(s)] (al. [gap: Greek word(s)]

[note: 1612.] [gap: Greek word(s)] (ut paulo post inquit) [gap: Greek word(s)]. Isidorus Pelusiota, lib. 1. Epist. 109. hanc virtutem Spiritui Sancto tribuit: [gap: Greek word(s)]. Et Epist. 113. [gap: Greek word(s)]. Nota sunt et verbi Justini Martyris [note: Apolog. 11.], [gap: Greek word(s)]. Huc arcessunt verba Epiphanii [note: [gap: Greek word(s)], p. 492.], [gap: Greek word(s)]. Atqui aliud videtur sensisse [note: Homil. in 33. Psalon.]; Basilius Magnus, qui expresse scribit, [gap: Greek word(s)]. Similis apud eundem locus homiliâ in principium Paroemiarum, et lib. de Spiritu Sancto ad Amphilochium, cap. 26 [note: Pag. 185.]: [gap: Greek word(s)] (inquit hoc loco) [gap: Greek word(s)] [note: In editis vitiose [gap: Greek word(s)] leg itur.] [gap: Greek word(s)]. Idem Epistolâ ad Caesarienses, pag. 359. [gap: Greek word(s)] [note: Joan. Cap. 6.] [gap: Greek word(s)], etc. Macarius, homiliâ XXVII. [gap: Greek word(s)]. Theodoretus (dialogo qui [gap: Greek word(s)] inscribitur) [gap: Greek word(s)]. Et post paulo, [gap: Greek word(s)]. Diversum sentit Theophylactus [note: Comment. in 6. cap. Joann.], dum asserit, [gap: Greek word(s)] quum velit Chrysostomus [note: In ejusdem capitis expositione.], [gap: Greek word(s)]. Quae pauca hîc attingere volui, partim propter ipsam illam Epistolam, cujus initio feci mentionem, partim ex tuis literis: quia mihi videor intellexisse, id genus laboris te habere prae manibus, quo veritatis antiquitatem confirmes, et rudioribus, quos [gap: Greek word(s)] istae plurimum turbant, scrupulos ejuscemodi eximas. Quo non minus, ne plus dicam, de Ecclesia praeclare, quam [note: 1612.] ullis aliis doctissimis labotibus tuis mereberis. Legi etiam [gap: Greek word(s)], tuumque modestiae exemplum velim C. S. [note: Caspar. Scioppium.] et ejus farinae alios sequi. Sed illius adversum Britanniae Regem, item aliud contra Dionysium Longinum, quod edidit scriptum, ostendit ingenium prorsus [gap: Greek word(s)]. De quo forsan ad te alii. Misi ad te literas ante bimestre, quas non dubito quin acceperis, nisi et Domino Savilio inscriptae, quibus incluseram, interciderint vel interceptae sint. Bene vale, remque literariam juvare perge. Augustae Vindelicorum, a. d. XII. Kalend. April. CIC IC CXII.

Si quid a gravioribus studiis tibi esset otii, velim mecum communices, si quae in Arriano Epicteteo corrigenda observâris; nihil enim ad ipsum e MSS. Codicibus suppetiarum a quoquam fertur: sed in Simplicium a diversis [gap: Greek word(s)] accepi.

Mitto [gap: Greek word(s)] Philonianum, a D. Rittershusio cum meis editum Notis; in quo quicquid desideraveris, culpae id non meae, sed alienae.

Mitto et perillustri Domino, Henrico Wottonio, exemplum opusculi Philoniani, cui quum proxime scripserim, earum literarum hypothesin non video cur repetam. Plurimam eidem a me salutem.

EPISTOLA XLIII. [note: +] THOMAS ERPENIUS ISAACO CASAUBONO.

[note: 1612.] SPero, clarissime Vir, te jam diu postremas meas ex Gallia et Italia accepisse, illas quidem datas circa Kalend. Novemb. Parisiis, has vero circa Idus Maji Venetiis. Cum utrisque aliquid mearum lucubrationum miseram, quod spero non ingratum tibi fuisse; sed doleo me responsum non accepisse; cujus causa, ut opinor, fuit, quod ubi terrarum haeserim, ignoraveris: unde dubium mihi non est, quin propediem literarum aliquid a te sim accepturus. Per hasce enim intelliges, me tandem salvum et incolumem ad meos reversum esse, domique paternae sedem figere, donec videam quid de rebus meis futurum sit; quod brevi contingeret, nisi rixae hae Ecclesiasticae in his Provinciis obstarent: at nunc incerta sunt omnia, nam ut ad ministerium Ecclesiasticum inter has turbas me accingam, neutiquam permittunt parentes.

[note: 1612.] Studia autem mea Orientalia non videntur me facile promotura. Nam ut extra patriam professionem aliquam suscipiam, iidem nolunt; a patria autem Academia tum turbae, tum professiones jam occupatae me arcent. Turbas nôsti. Hebraicam linguam jam diu profitetur Dominus Coddeus. Arabicam profiteri nuper coepit Joannes quidam Antonides, Anabaptista Hollandus, qui olim serviens Raphelengio, ab eo didicit literas Arabicas novisse; nuper vero cum Arabe quodam Amstelrodami agente per semestre integrum conversans, aliquid in ea lingua intelligere; valde, ut audio, adjutus Grammaticâ quadam Arabicâ Raphelengii. Quid possit, non queam dicere; non enim conveni hominem, nec facile conveniam, ne videar ejus luci velle tenebras offundere, eumque de loco suo deturbare; tametsi in Professorum numerum nondum est adscitus: concessum enim ei solum est publicis praelectionibus per annum continuatis eruditionis suae et capacitatis specimen aliquod edere: admittendus postea est aut remittendus, prout aptus aut ineptus ad eam professionem esse judicabitur. Legit autem in loco quodam extra Academiam, quia Latine loqui congrue nescit, et donec de professione sua certus sit, relinquit uxorem suam cum familia Amstelrodami, ubi vendit vinum adustum (eau de vie). Absque hoc homine res meae bono satis fuissent loco, et occasio mihi oblata studia mea Orientalia continuandi, quod nunc vix puto futurum: nam ut ego mendicem, eumque coner expellere, a me non impetro, etsi non dubito (libere loquor) quin majori cum publici commodo et Academiae gloria ipse ei muneri praeesse possim. Mitterem nunc quae in postremis meis promisi; sed libri mei et chartae nondum in Belgium advecta sunt. Quam primum ea accepero, agnosces me promissorum meorum memorem esse. Valde cupio de valetudine tua, statu et studiis certior fieri, teque per tuum erga me amorem oro, ne nimio desiderio me permittas macescere. Raptim haec exaro Middelburgi, quo parentum videndorum causâ veni, quippe quos redux domi suae in Hollandia non reperi. Domum reversus Musisque meis restitutus, rebusque compositis prolixior ero in scribendo; nunc finem facio. At ne ullam a me accipias Epistolam, in qua non tractem quid ad linguas Orientales pertinens, de ptima Alcorani voce, [gap: Hebrew word(s)] aliquid habe. Ea abbreviatura est: [note: 1612.] [gap: Hebrew word(s)] ajunt Arabes, et quae que ejus litera dictionem integram significat, ut [gap: Hebrew word(s)] Hebraeorum, valetque prima litera, [gap: Hebrew word(s)], ego; secunda, [gap: Hebrew word(s)], DEUS; tertia, [gap: Hebrew word(s)], sapientissimus. Sumiturque primae dictionis prima, mediae media, ultimae ultima litera, secus ac apud Hebraeos, ubi perpetuo initialis. Sic [gap: Hebrew word(s)] valet [gap: Hebrew word(s)], id est, [gap: Hebrew word(s)], sumtâ primâ litera primae, ultimâ ultimae dictionis. Idem plerisque aliis Arabum abbreviaturis tum in Alcorano, tum alibi occurrentibus fit, de quibus alias. Sed miraris forte me [gap: Hebrew word(s)] vertere [gap: Hebrew word(s)], ac si nomen proprium esset et non appellativum. Respondeo sic me censere; nam ex appellativo [gap: Hebrew word(s)], Deus, et articulo, formant [gap: Hebrew word(s)], quo intelligunt verum Deum, Creatorem coeli et terrae. ( [gap: Hebrew word(s)]) Et sic apud Hebraeos ex nomine appellativo et [gap: Hebrew word(s)] hajedia non raro fabricantur propria. Hinc melius intelligitur symbolum istud Mohammedicum: [gap: Hebrew word(s)]: Non est Deus nisi [gap: Hebrew word(s)], Muhammed autem est Apostolus [gap: Hebrew word(s)]. Quod si velint appellativum [gap: Hebrew word(s)] cum articulo sic efferre, ut non evadat proprium, dicunt. [gap: Hebrew word(s)], [gap: Greek word(s)], le Dieu; non autem, [gap: Hebrew word(s)]. Sed revertamur ad [gap: Hebrew word(s)]. Verba ista, per quae explicatur [gap: Hebrew word(s)] (nempe [gap: Hebrew word(s)]) verti quoque possent, Ego sum [gap: Hebrew word(s)] sapientissimus: ut solum EGO; subjectum sit reliqua praedicatum. Sed aliter Arabes, quod vel inde satis cognosces, quod his verbis [gap: Hebrew word(s)], quibus Alcoranus inchoatur, plerosque libros suos solent concludere [note: Formulâ istâ [gap: Hebrew word(s)], non solent Arabes plerosque libros suos concludere, quod pace tanti viri scripserim; sed ea formula est, quâ uti solent Arabes in re dubia et incerta, et fignificat, Deus autem id optime novit. Ita quum Arabum Historici diversas Scriptorum narrationes de aliqua re recensuerunt, e quibus ipsi veram eligere nequeunt, hac forimulâ uti solent, [gap: Hebrew word(s)], Deus id novitm, ut ostendant se nihil certi ea de re posse definire. Caeterum tota explicatio viri celeberrimi, quae [gap: Hebrew word(s)] tangit, ingeniosa quidem; sed admodum incerta est.] dicendo, [gap: Hebrew word(s)], id est, DEUS autem sapientissmus est: ubi vides vocem Deus notare subjectum, et sensus iste certe longe est convenientior et efficacior. Sic et initium Decem Praeceptorum apud nos [gap: Hebrew word(s)], quod vulgo vertunt: Ego sum

[note: 1612.] DOMINUS Deus tuus, longe elegantius et efficacius putarem verti posse, Ego DOMINUS ( [gap: Hebrew word(s)]) sum Deus tuus, etc. Et in secundo Praecepto, ubi vertunt, Nam ego sum Dominus Deus vester fortis et zelotes, arbitrarer vertendum potius esse, Nam ego [gap: Hebrew word(s)] Deus vester fortis et zelotes sum. Sed haec sufficiant de voce [gap: Hebrew word(s)]. Alias de reliquis Alcorani vocibus mysticis agemus, si haec non ingrata tibi fuisse cognovero. Vale, Patrone observande, et Erpenium tuum, qui te aeternum colet, perge amare, et literis tuis quam primum bea. Middelburgi, a. d. III. Id. Jul. CIC IC CXII.

Non potui Venetiis adipisci libellum illum, in quo Arabica Provinciarum et Civitatum nomina explicantur. Quocirca te oro, ut apud quem excusus sit, quo anno et quo titulo, quam primum me velis certiorem facere. Iterum vale, et verbis meis, ni grave erit, uxorem tuam charissimam, et cognatum tuum Chabaneum, cum universa familia plurimum saluta; nec non Bedwellum nostrum, quem quam primum literis compellabo.

EPISTOLA XLIV. [note: +] JAQUES GILLOT a MONSIEUR CASAUBON.

[note: 1612.] IL y a si long temps que je n'ay eu aucunes Lettres de vous, encores que je vous aye escript par deux fois depuis deux mois: que ce m'est une espece d'affliction, et de desplaisir! Si j'auray a qui bailler seurement mes Lettres, je vous interromprois plus souvent vos meilleures occupations. Et si vous me vouliez donner une adresse sure, vous verriez l'effet de mon desir plus souvent. Mais je crains et apprehende qu'elles ne tombent pas entre vos mains comme il faut. Et ce qui me le fait apprehender, est que je ne reaeoi point de reponse des dernier es, par lesquelles je vous manaois beancoup de nouvelles. Vous saeavez que l'on n'ose pas commettre, et hazar der es Lettres que l'on escript quelques fois en liberte a ses Amis. Je vous escry la [note: 1612.] presente, fort afflige de la mort de Monsieur le Fevre, Precepteur du Roi, qui a fait une fin vrayement Chrêtienne. Les Peres ne l'ont point visite, si non au commencement Sirmond y fut, qui ne lui parla que de livres. Depuis quil a publiquement dit que le contenu au livre de Richer estoit la vraye, la bonne, et l'ancienne docctrine, ils l'ont tenu suspect, et le Seigneur Chef de la Censure en a este en grande colere contre lui. Mais il ne s'en est pas emu. Il a donne aux Feuillants tous ses livres imprimez, a Monsieur de Thou touts les manuscripts; a Messieurs Du Puy ses Bibles; a Mr. Beteau son Baronius. Cette mort particuliere nous a tous affligez. Et pour le general celle de Mr. le Comte de Soissons, deplorable et regrettable an public. Nous craignons qu'elle a porte apres soi quelque chose de sinistre. Je ne vous escry point de ce proces entrepris contre Moyssel, juge a la honte des calumniateurs, a son avantage. Vous aurez saeu quels remuemens se minutoient de trois grands Estats, et les vaines ambitions de quelques-uns qui se nourrissent en des fumees, qui ne les contentent que de vent. On en a fait de mauvais vers qui courent, qui pourront avoir passe la mer. Je desire fort saeavoir de vostre disposition, et en quel estat vous estes, et que vous faites. L'on dit, j'oi tantôt que vous retournez, tantôt que non; que vous estes sur un grand Ouvrage de Baronius, que vous desireriez d'achever avant ce retour. Si ce dernier est veritable, et que vous le trouviez bon, je manderay d Mr. Savaron, Lieutenant General en Auvergne, qu'il nous donnât tout ce qu'il a remarque de fautes en l'Histoire, qui sont grandes, et en grand nombre, et dont il avoit fait un livre expres qu'il vouloit faire imprimer, dont on l'a destourne. Je croi qu'il ne nous en refuseroit pas. Mr. Pithou me dit la derniere fois que je le vis, qu'il ne s'y estoit pas voulu amuser, parce qu'il y en avoit trop. Pour moy, je croy qu'il ne prendra la peine de les eplucher. Il auroit trop a faire, et perdroit bien du tems. Je ne saeay par quel esprit je n'ay jamais voulu acheter ce livre, ni y lire. Il m'avint une fois de tomber sur un passage du troisieme Tome, ce me semble, ou il parle de Praefecto Praetorio, qui vice sacrâ judicabat. Il dit, vicem sacram illam a summo Pontifice manâsse, et ab illo jurisdictionem mandatam habuisse. Un enfant n'ignore point que du temps des Empereurs Jussiones Morum sacrae vocabantur; sacra Scrinia, sacras largitiones: et Praefectum Urbis sacrâ vice judicavisse legimus in L. I.

[note: 1612.] C. de off. Vicar. L. Procons. de Appellat. au Code Theodosien. Quand je vis cette honteuse ou ignorance, ou malice, je rendis le Livre sans y vouloir plus rien voir. Mr. Savaron dans son Commentaire sur Sidonius y remarque beaucoup d'erreurs. Je croi que vous saeavez bien a present qui est Leidressems: ce petit Traite-la a este fort bien reaeu. Nous avons fait reimprimer nos Libertez, et y avons ajoûte deux fort bons Traitez; l'un du Procureur General Brulart, grand oncle de Monsieur le Chancelier; l'autre d'un fort habile homme, nomme Coquille, et encores les Lettres concernans le Concile de Trente [note: Placcius de Scriptoribus anonymis, num. 2270.], fort augmentees, et de Missives de Cardinaux, et de Memoires particuliers, dont le Nonce s'est deja plaint. Mais il n'aura pas ce qu'il desire, comme j'espere. Je vous envoyerai tout cela mêmes pour en presenter un au Roi de la Grande Bretagne, si vous trouviez bon, et me donniez surs moyens de les vous faire tenir ou par la voye des Libraires, ou autrement. Il s'est fait ici un escript en forme de Dialogue sur la Censure, en Latin decuisine, qui contient et l'histoire de tout le fait au vrai, et qui accommode la Censure et les Censureurs estrang ement. Mais on craint fort de le faire imprimer. Ici l'on desireroit qu'il fût parti des mains de celui qui a imprime vos Lettres ou Epiflres. Car pour le sujet de l'Histoire de ce fait, il merite de voir la lumiere. On a imprime un Libelle defamatoire, intitule, Notae stigmaticae ad Magistrum triginta paginarum, qui libello uno Ecclesiasticam et Politicam Potestatem complexus est, Jacobi-Cosmae Fabritii, Francofurti; qui est le plus indigne escript que j'aye jamais lu. Et puis vous dire que ce n'est pas l'escript d'un Chretien, mais d'une bête feroce. L'on l'attribue a un Jesuite, nomme Sirmond [note: Placcius de Scriptoribus pseudonymis, num. 740.], ou a un Avocat du Palais, nomme Gonthier, qui est aujourd'hui l'unique conseil des Jesuites, et qui a fait un Livre de Jure Pontificio; duquel tout le but est de comparer les Papes a ces Pontifes, et montrer qu'ils etoient par dessus tous, commandoient par tout, manioient les armees, etc. ce que lui-mêmes fort imprudemment tesmoigne sur la fin de son Livre, en se plaignant que l'on a dit cela sans toutes fois y respondre aucunement. Si vous n'avez point vu ce Livre-la, j'essayerai de vous en envoyer un, pour le courir et le censurer comme vous pourriez. Il n'y a rien qui vaille a cette foire hors un Epiphanius Grec de vitis Prophetarum; encores ne l'ont-ils pas aporte, et y a t'on mis le Chrysostiome [note: 1612.] Grec, qui s'imprime en Angleterre, qui sera un grand oeuvre, et je croi, bien cher. Je ne vous detournerai pas d'avantage, vous priant de me continuer vos bonnes graces et amitie, laquelle je saeai fort bien conserver et entretenir, et vous assûrer que de mon côte vous recevrez tous bons effects et temoignages certains d'entiere et vraye amitie. Je prie Dieu, qu'il vous donne en parfaite sante tres-bonne et longue vie. De Paris, ce X. Novemb. CIC IC CXII.

Pardonnez moy, si je vous importune de faire mes recommendations tres-affectionees a Monsieur Barclay, et l'assûrez que son livre est lu de tous les honnêtes gens et fort bien reaeu et loue, et qu'il y a de bons Catholiques qui croyent que si le Cardinal Bellarmin eût saeu que defunt pere eût eu un tel fils, qu'il n'eût jamais escript, et qu'il faut qu'il meure de regret.

EPISTOLA XLV. [note: +] MARCUS VELSERUS ISAACO CASAUBONO.

[note: 1613.] EGone tibi commotior visus, quod de Jesuitis mutire ausus sis? Testor amicitiae nostrae fidem, non fui, neque sane soleo, ingenio naturâ non admodum irritabili; quod te homines nostri, si tanti putas inquirere, nisi me omnia fallunt, et nisi mihi ipse nimis blandior, docebunt. Fateor me in causa Religionis, sive cum ea recta et aperto quodammodo Marte, sive cum per ambages et cuniculos petitur, nihil dissimulatione velare consuêsse: Quam enim partem in me haberet Deus desuper? neque si faciam, tu me amore tuo dignum habeas. Sed ne modestiae limites transgrediar, cautio est quod et innato cuidam instinctui, et rationi, et patriae legibus, et loco demum, quo me cives mei esse voluerunt, debeo. Satis memini me scribere, Jesuitas a plerisque omni parricidii suspicione liberari, quod eos Christianissimi Regis, serenissimae Reginae matris et illustrissimorum Principum Regii

[note: 1613.] Sanguinis gratâ florere videant: sed id tranquillo et pacato, si quid unquam, animo sine cujusquam injuria scripsi: nunc illo, vim argumenti a multis etiam, qui in causa Religionis adversâ plane fronte cum Jesuitis pugnant, aestimari; quod se nihil contra excogitare posse dicant, nisi cum Regis, Reginae et Principum contumelia conjunctum. Sed quoniam capita funis contentionis utrinque remittenda censes, atque id ipsum mihi vehementer consultum videtur, verbum praeterea nullum commutabo. Quod si prioribus meis literis asperius aliquod elapsum est, nollem factum, neque puto factum. Sed si tamen, arbitrio praestantissimi Savilii communis amici, satisfacere paratus sum. Joannes Georgius Herwartus, patriciâ hîc Augustae familiâ, matre Velserâ natus est: quibus honorum gradibus interiorem admissionem Maximiliani Bojorum Ducis meruerit, titulus libri loquitur. Nam ipse liber, quo ingenio literas tractare soleat, abunde docet. Edidit praeterea Thesaurum hieroglyphicum, hoc est, delineationes aeri incisas tabulae Bembinae, obeliscorum, statuarum, gemmarum, quaecunque AEgyptiacam antiquitatem olent. De Commentario cogitaturus, si per negotia liecret. Ingreditur autem viam interpretando longe diversam ab omnibus aliis, qui hoc argumentum unquam tractaverant, planissime persuasus, omnia ad vetustissimas navigationes pertinere. Non facile credas, quibus rationibus et quam longe petitis testimoniis novitatem opinionis tueatur, neque mihi vacat perscribere: hoc tantum habeo, sed in aurem dictum, in quibus ille sibi maxime placet, in illis plerumque aliis solennia ineptiri videtur. Vale. Augustoe Vindelicorum XXX. die Januar. anni CIC IC CXIII. quem tibi felicissimum exopto, ut item nobilissimo Savilio.

Obsignatâ Epistolâ literas ab Herwarto accipio. Monueram capita Chronologiae nova a te visa esse. Respondet se sibi magnopere gratulari de Lectore Casaubono, quem magni faciat et semper magni fecerit. Nihil sibi gratius evenire posse, quam si Casaubonus judicium suum de iis, quae quod novata videantur, multam sermonibus materiam praebeant, interponat, aut certe dubitandi causas proponat; tum se, ne quid temere in medium attulisse existimetur, dictorum rationes diligenter explicaturum.

EPISTOLA XLVI. [note: +] ROBERTUS VALESIUS ISAACO CASAUBONO.

[note: 1613.] QUod praeter consuetudinem meam, doctissime Vir, te, ne de facie quidem notus, per Epistolam adire, et interpellare non dubitarim, benigne velim a te interpretari. Legebam proximis his diebus doctorum quorundam hominum Notas in Novum Testamentum; eas dum volvo, fortefortunâ incidi in tua spicilegia, quae dum avide et [gap: Greek word(s)], quod ajunt, perlego, animadverto te non ultra Apostolorum Acta progressum, quin in editione obsequutum te amicorum potius voluntati, quam tuum sequutum judicium, quod ut omnes cognoscant facturum te, si Deus otium aliquando dederit. Quum clausulâ ulterius quid Ecclesiae Dei promittere videbare, temperare mihi non potui, quin hoc quantulumcunque calcar a studio et amore in te meo, si quid id est, tibi adderem, quamvis satis per te, ut spero, correnti. Quantum enim non modo voluptatis, sed et fructûs ex lectione tuarum notarum ceperim, non dixerim facile. Macte vero, mi Casaubone! Et dubitabis adhuc pietatem extendere factis? Effice, quaeso, ut post raram; raram, inquam, in Galliis racemationem, Britannica ista plenis spumet vindemia labris. Scimus enim eas esse Sacras Literas, ut in iis non modo Agnus peditare, sed et Elephas natare, addo, Aquila volitare possit. Quia vero, ut vere ait quidam, aliqua est ad veritatem via, invenisse, de quo dubites; misi ad te paucula per Epistolam quaesita, ad quae si respondere, quae tua est eruditio et humanitas, non gravabere, magno me tibi beneficio devinxeris.

Quid si [gap: Greek word(s)], aut [gap: Greek word(s)] [note: Luca 2. v. 39. [gap: Greek word(s)]] legendum? Ea certe civitas in montanis Lucae. Jehof. XV. 55. etiam Sacerdotibus attributa; ibidem XXI. 16. tuaque circumstantia hîc a Luca attingitur. Sed nulli, quod sciam, firmant hanc lectionem Libri.

Quid si in neutro genere legas [gap: Greek word(s)] [note: Thess. II. v. 7. [gap: Greek word(s)]], ita ut [gap: Greek word(s)] relativum ad [gap: Greek word(s)] referatur, quod poscere videtur tota contextûs [gap: Greek word(s)]. Vers. 6. [gap: Greek word(s)]. Vers. 8. [gap: Greek word(s)], quam lectionem etiam Syriaca Paraphrasis Interprete Tremellio firmat. Augustinus de hoc loco ad Hesychium: quae verba utinam non tantum modo ponere, sed et exponere dignareris.

[note: 1613.] Repetendum, ut videtur, [gap: Greek word(s)] [note: 1. Tim. III. v. 13. [gap: Greek word(s)]]. Strigelius annotatione in hunc locum: [gap: Greek word(s)] spiritualium, inquit, donorum: significare videtur Apostolus [gap: Greek word(s)].

Interpretantur quidam [gap: Greek word(s)] [note: 1. Petr. V. v. 2. [gap: Greek word(s)]]. Fallax, dixit quidam, Etymologia. Gautius quidam distinguit inter. [note: Ad Rom. 16. 17.] [gap: Greek word(s)], quod ad quosvis Presbyteros pertinere scribit, et [gap: Greek word(s)], quod ad solos Episcopos, proprie sic dictos. Sunt qui [gap: Greek word(s)] nomen [gap: Greek word(s)] a prisco Gentilium ritu traductum, et ad primos Presbyteros accommordatum putant: non tamen memini me in Historia legisse, ullum eo tempore, quum primus Episcopus Alexandrae factus est, in AEgypto Magistratum hoc nomine insignitum. Quam, vis Melancthon Arrianum testem producat, Alexandri Magni tempore tales in AEgypto fuisse. Non Delio, sed Casaubono natatore opus, qui ex hoc fluctuante dubitationis salo eximat. Inaudivi aliquid de Josephi Scaligeri ad Novum Testamentum Notis excusat se tamen ille Epigrammate ad Thuanum nuper evulgato. Caeterum quia Joannes Libingus, ut refert Oporinus Grubinius [gap: Greek word(s)] pag. 63. ait eas se in Gallia legisse, peto a te de illis Notis certior fieri. Sed finis hic esto Epistolae, non mei in te amoris, clarissime Casaubone, ut neque tuae propensae voluntatis de Ecclesia et posteritate bene merendi. Vale iterum atque iterum. Tranenti, quod Edinburgo abest septem millibus passuum, Kalend. Mart. CIC IC CXIII.

AUCTUARIUM.

Qui isti [gap: Greek word(s)] [note: II. Cor c. II. v. 6. [gap: Greek word(s)]]? Interpretes plerique plures interpretantur. Augustinus multos vertit, contra Parinenianum Epist. lib. 3. cap. 2. Mihi videtur designari ri [gap: Greek word(s)]. Josephus lib. 1. de Hessenis: [gap: Greek word(s)]. Horum videtur fieri mentio in Canonibus antiquis, qui vocantur Apostolorum, cap. 14. Inquirendum an iidem sint Actor. ultimo, vers. 27. Confirmari hoc videtur ex versu 17. ejusdem Capitis.

Elatus, inflatus [note: I. Tim. III. v. 6. [gap: Greek word(s)]], Arias Montanus inaniter jastatus, melius meo judicio: videtur enim hîc perpetua metaphora, ab arboribus recens plantatis, quae propterea vento maximo typhonico eradicantur, [note: 1613.] et cadunt. Judas Apostolus vocat [gap: Greek word(s)] [note: Vers. 12.].

Hinc illa opinio, quae etiam in Historias relata est de Paulo coram Nerone Apologiam faciente. Scholia Astensiana, in prima mea defensione [note: II. Tim. IV. v. 16. [gap: Greek word(s)]] scilicet adversus AErarium illum; de variis enim Pauli Apologiis clarum, Historia Actorum, et illud, ex ore Leonis, quo praecipue fundamento nituntur Historici. Videtur sermo [gap: Greek word(s)], qualis in Psalmis saepe occurrit. Periculum aliquod praesens instat, quale a quadraginta illis, Actor. 23. v. 2. 13. Ego, inquam, credam hanc Pauli coram Nerone Apologiam, si qua fuisset, non a Luca praeteritam. Certe hîc Paulus Historiam versu 15. incoeptam continuare videtur.

EPISTOLA XLVII. [note: +] CHRISTOPHORUS COLERUS ISAACO CASAUBONO.

BIennium fere est elapsum, Vir clarissime, cum postremas illas tuas literas accepi. Itane ex illarum lectione tantam me nauseam cepisse putas, ut plures ejusmodi ad me non dandas esse censeres? Ah noli. Si decem linguas haberem, eloqui satis non quirem, quam magnâ me semper adfeceris et laetitiâ et voluptate, quoties aliquid tuarum ad me misisti. Vel illa postrema Epistola, quam docte me instituebat, quam cate et sapienter monebat! Quare obsecro te per Genium tuum, ne me amare desinas. Desines autem, opinor, si ad me scribere desines. Sed quid ego nugor? quasi nunc ego Argentinae vel Basileae, et tu Genevae simus? In Turingico saltu aut Noricis jugis hactenus latitavi, et adhuc latito: tu vel in Sabaudia, vel in media Gallia (ut rumigeruli aiunt) es collocatus. Tamen ego haec ad te [gap: Greek word(s)] mitto. Sed sequentes hasce in Plautum notas, quando leges, an poteris te tenere quin exclames cum Aristophanico: [gap: Greek word(s)]! Plautus Sticho [note: Act. 1. Scen. 2. v. 54.], Scenâ CREDO EGO:

Illud incogitando [gap: Greek word(s)] esse volo. Et volo item illo versu in Trinummo [note: Act. II. Scen. 2. v. 1.]:

Multas res simitu in meo corde verso; multum incogitando
Dolorem indipiscor.

Volui item aliquando apud Terentium, ut nôsti, quod eodem verbo usus esset Horatius quoque, maximus verborum Terentii auceps. Sed quando illud etiam, quod modo adscripsi:

quando, inquam, hoc perpendo, non possum non suspicari de priori versu ex Sticho: itaque opinor, licet haesitans, scribendum esse,

Angeor pro angor antique. Ita Terentius Heautontimorumeno [note: Act. II. Scen. 2. v. 39.],

Sic enim Palmerium vere emendasse non dubito. In Trinummo [note: Act. II. Scen. 2. v. 39.] etiam, quia nunc ibi eramus, versus integer hodie abest, Scenâ, QUO ILLIC: is est alter horum, servatus beneficio manuscriptorum duorum Camerarii, quibus nunc feliciter utitur Gruterus noster.

Is probus est, quem non poenitet quam probus sit et frugi bonae;
Qui ipsus sibi satis placet, nec probus est, nec frugi bonae.

Non enim omittendum esse censebam. Nunc ad Stichum [note: Act. I. Scen. 2. v. 19.] retro, Scenâ, QUIMANET:

Sic recte Manuscripta duo: ut et Mostellaria, [note: Act. III. Scen. 1. v. 31.] Scenâ, SCELESTIOREM:

Itaque saepe alibi [note: Act. I. Scen. 3. v. 73.] in Plauto scribendum esse, scilicet, Scenâ, FAMEM:

Quae isthaec unctiones crapulariae, per Musas? Sane vulgata lectio, quae et in veteri libro Sambuci est, non videtur debuisse sperni, ampullarias, ut simul allusum videatur ad suppellectilem parasiticam, quae postea illo versu [note: Vers. 76.]:

Et apud Ciceronem, lib. 4. de Finibus: si ad illam vitam, quae cum virtute degatur, ampulla aut strigilis accedat, sumpturum sapientem eam vitam potius, cui haec adjecta. Plautus Persa [note: Act. I. Scen. 3. v. 44.]:

Strigili sane ad defricandam cutem usos fuisse in balneis constat. Sic puto et ampullam adhibebant, ut vas olearium. Apulejus Florid. Hippias praedicavit ampullam quoque oleariam. Glossae Isidori: Lecythus, ampulla olearia. Scenâ, LIBROS INSPEXI [note: Stich. Act. III. Scen. 2. v. 7.]:

quod quam conveniat non perspicio. Tu optime videbis, eruditissime Casaubone, qui propter illud acumen tuum occultissima quaeque pervides. Huc autem pertinet versus. [note: Stich. Act. V. Scen. 2. v. 24.] infra, Scenâ, SALVETE.

Ubi [gap: Greek word(s)] emendo, obviam occesit mihi. Festus: occidamus Plautus ponit pro contra cedamus. Scenâ, AGITE [note: Stich. Act. V. Scen. 4. v. 26.]:

EPISTOLA XLVIII. [note: +] THOMSON ISAACO CASAUBONO.

POst scriptas tuas, mi doctissime Casaubone, incidi in Mechanica Athenaei Ctesibii, nisi fallor, quae ecce recta ad te mitto, ut videas me tui ubique et semper memorem. Forte juvabit te in Polybii editione, quam obsecro te properari. Si quid praeterea occurret, faxo ut habeas. Scaliger, ut olim tibi narravi, magno opere illas Athenaei scidas a me petiit, et parum abfuit, quin res meas mihi habere mandasset, quod illas ex Anglia, ubi in Bibliotheca Oxoniensi extabant, non misissem olim. Quare si me, si illum amas, curabis ad illum mittendas primâ occasione, et significabis me adtribuisse tibi illas eâ lege. Ipse ego idem scribam Scaligero primâ occasione. Nactus sum et alia quaedam, verbi gratiâ, Procli Commentarium in Parmenidem; item Alcibiadem A. Platonis, quae mittere non possum ob molem voluminis. Poteram alia MSS. Graeca emisse quoque, verbi gratiâ, Basilii Commentarium in Esaiam, Cyrilli Thesaurum; Chrysostomi plurimas Orationes, Oribasium antiquissimum et plane fugientibus literis scriptum; sed abstinui me in aliud tempus. Tu fac sciam quid sentias. Siennae subsistam, tu facile potes, cum voles, ad me scribere. Venetiis.

EPISTOLA XLIX. [note: +] JOANNES LUIDUS ISAACO CASAUBONO.

ROgavit a me pro amicitiae nostrae jure Henricus Wottonus, ut ad te scriberem, non quo aliqua accessio fieret ad rationem aut ipsius aut tuam; sed amicissimi hominis monitu ad virum doctrinâ ac virtute clarum ac prae stantem, ut aliquam propensi animi significationem utcunque darem, quod initium faustum ac felix futurae inter nos esset amicitiae, ipso interprete: id quod facio ita libenter, ut alias nec fecisse libentius, nec facturus videar. Tu pro tuo candore hominem tui amicissimum amare incipe ac perge. Vale. Londini, XVIII. Novemb.

EPISTOLA L. [note: +] JAQUES GILLOT A MONSIEUR CASAUBON.

NE pensez pas, s'il vous plaist, que j' aye peche ou par oubliance ou par ingratitude, d'avoir demeure si long temps sans vous rendre graces de vos belles et bonnes Leaeons Theocritiques. Deux causes en ont retarde non la volonte, mais l'effet. La premiere que j' estois absent, lorsque vous me fîtes cette faveur de m'escrire et les m'envoyer; et vous dirai en passant que je n'eu point vôtre lettre qui fut perdue chez Mr. Bullion, que j'ay estime pour grande perte. L'autre que je voulois, si je pouvois, vous rendre graces par personne et gratieuse, et qui fût nostre amy. Ce que je me promettois faire par Mr. Bullion, qui me disoit tous les jours qu'il s'en iroit dans peu de temps: enfin il m'a ce matin adverty qu'il s'en alloit aujourd'huy mesmes. Je n'ay eu le loisir que de brouîller ce papier pour seulement couvrir le soupaeon de negligence ou oubliance que je pourrois avoir encouru, et par mesme moyen vous rendre autant de graces et telles non que le present merite; mais que je puis et vous assûrer combien je me sens oblige a vous pour le volontaire tesmoignage que vous m'avez rendu de vôtre amitie, que je tien fort chere et desire que vous fassiez preuve de la mienne aussi librement comme je sens la vous devoir. Ego te amare incepi antequam nôssem; pennatis pedibus te salutare et complecti cupio. Je puis dire de vous ce qu'un ancien Theologien disoit: Tui fama dispergitur, ita ut non tam laudandus sit ille, qui te amat; quam scelus facere putetur, qui non amat. Je vous prie de me continuer vostre amitie honorable, et de croire que le plus grand desir que j'aye, est de vous embrasser et servir de quelque chose. Vous y avez oblige tout le monde, et moy en particulier. Je ferai que vous n'y aurez point de regret. Je vous baise humblement les mains, et suis,

EPISTOLA D. JOSEPHO SCALIGERO.

EPISTOLA DI. DOMINICO BAUDIO.

EPISTOLA DII. JOSEPHO SCALIGERO.

EPISTOLA DIII. EIDEM.

EPISTOLA DX. JOSEPHO SCALIGERO.

EPISTOLA DVI. JOSEPHO SCALIGERO.

EPISTOLA DVII. GEORGIO MICHAELI LINGELSHEIMIO.

EPISTOLA DVIII. JOSEPHO SCALIGERO.

EPISTOLA DIX. [note: +] A MONSIEUR DU PLESSIS.

EPISTOLA DX. JOSEPHO SCALIGERO.

EPISTOLA DXI. [note: +] JACOBO GUIJONIO.

EPISTOLA DXII. JOSEPHO SCALIGERO.

EPISTOLA DXIII. EIDEM.

EPISTOLA DXIV. EIDEM.

EPISTOLA DXV. DAVIDI HOESCHELIO.

EPISTOLA DXVI. JOANNI CASELIO.

EPISTOLA DXVII. JOSEPHO SCALIGERO.

EPISTOLA DXVIII. CONRADO RITTERSHUSIO.

EPISTOLA DXIX. CAROLO LABBAEO.

EPISTOLA DXX. GEORGIO MICHAELI LINGELSHEIMIO.

EPISIOLA DXXI. JANO GRUTERO.

EPISIOLA DXXII. DAVIDI HOESCHELIO.

EPISTOLA DXXIII. [note: +] CASPARO BARTHIO.

EPISTOLA DXXIV. [note: +] JOANNI KIRCHMANNO.

EPISTOLA DXXV. GEORGIO MICHAELI LINGELSHEIMIO.

EPISTOLA DXXVI. DANIELI HEINSIO.

EPISTOLA DXXVII. CAROLO LABBAEO.

EPISTOLA DXXVIII. DOMINICO BAUDIO.

EPISTOLA DXXIX. JOSEPHO SCALIGERO.

EPISTOLA DXXX. DANIELI HEINSIO.

EPISTOLA DXXXI. CAROLO LABBAEO.

EPISTOLA DXXXII. [note: +] CAROLO LABBAEO.

EPISTOLA DXXXIII. FRANCISCO VERTUNIANO.

EPISTOLA DXXXIV. CAROLO LABBAEO.

EPISTOLA DXXXV. PAULO PETAVIO. [note: Colomes. Clav. Epist. Casaub. pag. 174.]

EPISTOLA DXXXVI. JOSEPHO SCALIGERO.

EPISTOLA DXXXVII. CAROLO LABBAEO.

EPISTOLA DXXXVIII. JOANNI KIRCHMANNO.

EPISTOLA DXXXIX. JOSEPHO SCALIGERO.

EPISTOLA DXL. CLAUDIO SALMASIO.

EPISTOLA DXLI. JOSEPHO SCALIGERO.

EPISTOLA DXLII. EIDEM.

EPISTOLA DXLIII. CLAUDIO SALMASIO.

EPISTOLA DXLIV. FRIDERICO TAUBMANNO.

EPISTOLA DXLV. WOLFGANGO SEBERO.

EPISTOLA DXLVI. DAVIDI HOESCHELIO.

EPISTOLA DXLVII. SCIPIONI GENTILI.

EPISTOLA DXLVIII. SEBASTIANO TENGNAGELIO [note: Fuit hic Juris Utriusque Doctor, et Bibliothecae Caesarianae Praefectus.].

EPISTOLA DXLIX. JOSEPHO SCALIGERO.

EPISTOLA DL. EIDEM.

EPISTOLA DLI. DANIELI HEINSIO.

EPISTOLA DLII. JOSEPHO SCALIGERO.

EPISTOLA DLIII. EIDEM.

EPISTOLA DLIV. DANIELI HEINSIO.

EPISTOLA DLV. JOSEPHO SCALIGERO.

EPISTOLA DLVI. EIDEM.

EPISTOLA DLVII. [note: +] ***

EPISTOLA DLVIII. CHRISTOPHORO JUSTELLO.

EPISTOLA DLIX. DANIELI HEINSIO.

EPISTOLA DLX. JOSEPHO SCALIGERO.

EPISTOLA DLXI. EIDEM.

EPISTOLA DLXII. GEORGIO MICHAELI LINGELSHEIMIO.

EPISTOLA DLXIII. JOSEPHO SCALIGERO.

EPISTOLA DLXIV. CLAUDIO SALMASIO.

EPISTOLA DLXV. CONRADO RITTERSHUSIO.

EPISTOLA DLXVI. JOSEPHO SCALIGERO.

EPISTOLA DLXVII. DAVIDI HOESCHELIO.

EPISTOLA DLXVIII. CAROLO LABBAEO.

EPISTOLA DLXIX. VIRO CLARISSIMO, ISAACO CASAUBONO, [note: +] LUDOVICUS TRIBALDUS.

EPISTOLA DLXX. LUDOVICO TRIBALDO.

EPISTOLA DLXXI. [note: +] DOMINICO BAUDIO.

EPISTOLA DLXXII. JOHANNI VASSANIO.

EPISTOLA DLXXIII. DANIELI HEINSIO.

EPISTOLA DLXXIV. JOSEPHO SCALIGERO.

EPISTOLA DLXXV. PETRO SCRIVERIO.

EPISTOLA DLXXVI. PAULO DU MAJO.

EPISTOLA DLXXVII. GEORGIO MICHAELI LINGELSHEIMIO.

EPISTOLA DLXXVIII. DANIELI HEINSIO.

EPISTOLA DLXXIX. EIDEM.

EPISTOLA DLXXX. PETRO JUNIO.