Illustris Reip. Noribergens. SENATORES et PRAEFECTI bene merentissimi, Magnifici, Nobilissimi, Perstrenui ac Prudentissimi Viri, Domini et Patroni submisse honor andi. Magnifice Dn. Rector, Viri admodum Reverendi Consultissimi, Experientissimi, Clarissimi et Excellentissimi Dn. Professores: Vosque in laetam spem Patriae subolescentes Iuvenes Studiosi, Fautores et Amici honor atissimi.
QUem arctiore spiritu intra pectora vestra coarctat longa temporis mora paulum detepescens, nunc vero apparatu ferali denuo ex cineribus evocat luctus sermonis lamentorumque usum, eum, ego, iustae pietatio officio incitatus, mihi vindic are sum ausus, iuvenis confidentissimus; de eo verba hoc die facturus, quem plerique omnes, qui aut fortunae, aut animi magnitudine, hac tempestate nostra praeeminent, non suspiriis tantum aut salsis lacrimis, quorum netessitatem vulgo etiam suis iniungit cuiusvis privati fatum,
sed ipso saguine suo ac spiritu, vitam eius redditam restitutamque vellent; Harsdorfferum, inquam, non ita pridem naturae legibus concedentem laudare institui: Cuius nominis quamprimum aures vestras feriit memoria, non potest non luculentissima imago, absolutissimae, quam sors humana recipit virtutis et eruditionis examussitatae oculis animisque recutsare vestris. Nam cum moriturum se aliquando cognosceret, vitam, quod paucis contigit, contingetque paucioribus mortalium, vivendo post mortem extendit: unde non debuerat mori, nisi et illi morerentur, qui in vita nil nisi laudandum admisere: Quin tantum urbi suae decus attulit ornamentumque tantum, ut Noribergae in videret totus terrarum orbss. Quicquid enim magnarum rerum geri poterat exsequutus, quicquid sciri poterat complexus. Domi, foris, ubique, clam, palam, apud omnes, etiam bonarum artium obtrectatores in pretio ac exquisitissimis deliciis habitus, maximique aestimatus. Adeo, ut cum inter privata exempla non sit, ad tanti operis molitionem, venia vel maxime opus sit: Qui enim Nostrum a quoquam etiam disertissimo (qualis fuit Noster) exhiberi posse arbitratur, nae ille magnitudinem et sublimitatem virtutum eius nondum habet explortam; Et qui eum a nobis satis laudari posse existimat, nae ille tenuitatem ingenii nostri ignorat. At enim vero etsi styli nostri humilitas, ad maiestatem tantae virtutis assurgere non valeat, nec vitio tamen quisquam bonus vertet, Nostrum publica voce celebratum, ad imitandum proponere, cuius inusitatam ac prope caelestem humanitatem et merita, nemo non expertus est, nisi qui ipsum non novit, Qui omnes hac aetate nostra, fortunae suae, cultu illustrissimarum artium post se multis parasangis reliquit, publicaque voce laudare. Haecitaque oratiuncula Harsdorfferi hono ri destinata professione pietatis aut laudata erit, aut certe excusata. Quandoquidem autem vitae illius, â Natali, ad e mortualem usque decursus, iam alibi haud perfunctorie est descriptus, nunc quidem serie ista omnissa, ad Viri eruditionem auspicatissimo pulcherrimarum quarumvis virtutum nexu, copulatam, animum advertemus haud parum in admirationem Tanti Viri, in depraedicationem nostrae felicitatis, in aemultionem Eruditae Nobilitatis collapsurus, si huius imaginem sim repraesentaturus. Vos Auditores qui ad Celeberrimi, et omnibus vobis singulariter Culti Viri
nomen, ora vestra spectatius convert stis, date quaeso hoc gratae illius memoriae, et attentas aures ad finem usque aequis animis praebere perseverate.
Quod si limites praefinitos transire luberet, Patriam, Parentes longa serie more vuigo recepto, recitare copia esset, At quem sugit, Illustrissimam, inter sidera caput iam condentis Urbis Noricae, iamque et temporis antiquitate, et magnitudine meritorum se ipsam commendantem familiam, Nostrum orbi terrarum concessisse, quae nisi fuisset talis, sola huius vittute prima iam inter omnes extaret. Potioris itaque officii est ea oculis subicere ornamenta, quibus ipse familiam mactavit, quaque nacendi felicitate inde retulit. Ac quidem indolem singulari quodam benignissimae matris naturae favore, noster, nactus erat longe benignissimam; lngenii ad inveniendum expeditum acumen; Me,oriam meminisse potentem, quaeque quicquid magnum supponeret, cum res posceret promptissime suppeditaret. Imprimis vero iudicii, quod sal et condimentum ceterorum omnium est, tanta valebat acie, ut vel abscondita naturae omnia sollerter penetraret. Sic nempe factum, ut nihil memoria eius amplecteretur, nihil ingenium sibi fingeret, quod non ratio iudicii approbaret. Sic iuvenem didicisse quibus virum indueret, sic privatum quibus publicam dignitatem post ornaret, quis mirabitur? Adiuvabatur miranda indoles paterna disciplina, cum enim non nisi sanctae incorruptaeque vitae domestica omnia adolescenti sese offerrent exempla, ad virtutes omnes, eas imprimis quae istam perficiunt ac absolvunt aetatem, modestiam, raramque quandam, et mansuram seni sicuti mansit morum verecundiam, praecipuum cuiusvis aetatis ornamentum adiunxit. Quo magis abominamur, quae hic in contentionem veniunt nostri saeculi consuetudines et mores, dum cerea liia et in vitium prona ac flexilis aetas, paterno in grem???o, tum parentum perversi iudiciis, tum corruptis, eorundem exemplis, ita fere flectitur, ac fingitur, ut lascivia et indulgentia bonae etiam indolis semina, quae natura ipsa insevit, exstinguantur. Longe sane aliter formatus et composirus erat noster, qui positis pietatis in urbe patria, ut et bonarum artium et disciplinarum tyrociniis, magistrum studiorum suorum Altdorffinam nactus est: Mirum et incredibile dictu, quam tum latenti
de se constituto Divini Numinis dereto responderit, quam cum ingenii felicitate, quam cum industria certaverit, quam Parentum vota, Commilitonum aemulos ausus, omniumque bonorum excitatam de se exspectationem superaverit, dubium an ingenii felicitate, an industria Praeceptorum, an concitati labotis ardore. Naturae felicitatem fovebat imprimis, omnis ille humanae eruditionis promus condus Philippus Carolus, cuius informatione, et in orationibus conscribendis, et in carminibus pangendis, et in historia Sacra aeque ac profana, et in omni eruditionis genere grande decus sibi et incrementum comparavit.
Ei operam surrogarunt Philosophi et Iuris Consulti celebratissimi, quorum lectionibus publicis pariter ac privatis interesse, auditas calamo excipere, exceptas in locorum communium forulos digerere, publicis privatisque Disputationibus et Orationibus, animum, memoriam et linguam exercere atque incitare, in ter praecipua Nostro oblectamenta fuisse, ab aemulis et aequalibus eius accepimus. Profecto vel prae cipuo calculo, ista felicitatis pars est numeranda, si cuius aetas et diligentia incidat in praeceptores, prudentes non minus, quam doctos, quibus eruditio non tam in ore natet, quam penitissimos animi sinus occupet. Etenim si ambo ista, ingenium fecundum discentis, et sinceritas, promptitudo ac dexteritas docentis, amice concurrant, et ille quidem proficere, hic prodesse et possit et omni animo velit, tum videlicet operae fit pretium et ultra vulgarem gradum doctrina provehitur. Tales contigisse Nostro, et ipse haud raro paedicabat, et nisi praedicasset, sane accuratae Eruditionis copia, quam ab illis hauserat, et amabilibus vitae praeceptis, luculenter esset testatus. Sic igitur per triennium hic versarus, ut per nullum non Eruditionis genus, ingenii felicitatem et industiae acrimoniam diffuderit, musarum suarum sedem mutare, Argentoratumque transferre, animum induxit. Admonet me hic quaque iuventutis tam praeclare actae, et tam egregii exempli memoria, ne indicta etiam nunc et intacta transeam, ptaecipitata eorum studia, qui tamquam trossuli aut levis milites armaturae, paucis, et satis quidem frigide, annis in hisce musarum castris exactis, iam tamquam veterani, tamquam post multas hiemes, ac exercitas aestates, nescio quo titulo, vel sperare, vel petere etiam
audent, missionem. Miseret me profecto et Ecclesiae pariter ac Rei publicae, quarum tribunalia et ambones, nisi obtorto veiuti collo, meliora Maiorum, ac huius quoque, quem nunc laudamus (liceat enim ad imitandum optima quaevis proponere) exempla, tamquam a fuga retrotrahamus, brevi profecto, non nisi cruda studia et inscitia implebunt, Neque vero eo ista dicamus, quasi intra angustias paterni agelli, compingi ieventutem, ad foci familiaris ignem incalescere, blandoque matris gremio aetatem indormire, velimus. Longe alia mens nobis, alia longe probis sedet, qui, uti impotentem, imprudentioris et ne quidem privatis commodis consulere gnaeae aetatis, luxuriem frenis cohiberi; ita ignaviam calcaribus excutiendam, et in maria, in urbes, in aulas. saepe etiam in campos et militiam propelli volumus. Quae enim sit indignitas, animum, quem vic Caelum capit, in sesquipedali terrae frustillo captivum teneri? Quae sit iniquitas, passerculum, liberrimo per infinitos terrarum tractus frui aere, et hominem ceterorum animalium dominatorem caveae unius agelli aut urbeculae includi? Etsi enim arcano quodam vinculo patriae obstringi videamur, meritoque istam amemus terram, quae prima nos excep???t in lucem editos, in qua infantia nostra vagiit, pueritia lusit, iuventus exercita est et educata, cuius hausimus aera, ubi familiare oculis caelum, flumina, agri, ubi longa serie cognati, amici, sodales, et tot gaudii illecebrae, quas frustra terrarum alibi quaeramus: Provida tamen natura, omnibus cupiditatem cognitionis variarum rerum ingeneravit, nosque non tantum mentis oculos circumferre, sed et maria transmittere, lustrare Provincias, Insulas cum Columbo et Magellano investigare, cognoscereurbes, instituta earum perscrutari, mores, ritus, leges, denique gentium penetrare iussit. Liberalium igitur scientiarum, bonarumque artium commeatu abunde instructus Harsdôrfferus, probe callens quanti intersit, magnae illius Patriae partes nobiliores, pedibus et oculis usurpasse, atque cum iudicio penitus cognovisse, quantumque utilitatis publice privatimque cum maximo saepe numero gloriae et existimationis foenore secum trahat, induciis ad tempus cum laribus paternis, et iucunda amicorum consuetudine factis, admiranda variarum nationum scrutari, demesticos mores asperiusculos, lima peregrinationis emollire, paternamque rusticitatem extero civilitatis cultusque
sale fricare et macerare constituit; consensuque Nobilissimi DN. Parentis Philippi Har sdôr fferi, Gallicas, Belgicas, Anglicasque terras, harumque regionum urbes, et loca nobiliora obeundo corpus exercitiis, Nobili homine dignis, animumque linguis acuendo, in re praesenti, quod aiunt, aestimavit, quibus nexibus, vinculis, rotis, ingens iste vasti Europaei orbis volveretur: Quaeque sidere quibus regnis quid promittant, quae in Germaniam et res nostras Germanicas studia, voluntates et consilia versentur, in animis hominum, in aulis Principum, in ore nationum, sollerter penetrabat. Provinciis hisce satis feliciter peragratis, alterius Graeciae, omniumque quodam artium liberaliumque scientiarum Reginae, Dominae ac Matris Italiae penetralia, mentis oculorumque acie penetrare, memorabilia omnia, quae vetustas, temporumque imquitas spectanda reliquit, inquirere, eniti denique, ut cuncta quae audiret, videret, animadverteret, laudabilia, in sucum et sanguinem convertere, dataque occasione Rei publicae suae negotiis cum fructu et gratia attemperare possit. Sic igitur per quinquennium, peregrinis in oris ingenti progressu vitam cum egisset Noster, iussu tandem DN. Parentum patrios lares repetiit, alio longe fructu alio successu, quam hodie fieri amat: Bene multi siquidem ex peregrinatoribus nostris, vix e conspectu patriae telluris in oras digressi peregrinas (liceat Lansii verba mea facere) si Galliam limis oculis aspexere, gallica omnia, si Italiam intuiti sunt Italica omnia, si alterum pedem in Hispaniam intulerunt, Hispanica omnia, si in Anglia pernocatarunt, Anglica omnia, et undecumque tandem peregre rediêre, peregrina omnia, mores, gestus, ceremonias, vestitum, linguam, histr onica quadam temeritate ac ineptia probant, iactitant, extollunt, paternis omnibus fastiditis, neglectis. reiectis: Unde quoque domum reversi serium nihil pariunt, sed ut tumidii tantum utres, austro blandientium opinionum gravidi, nil nisi ventos et vapores fabularum et mendaciorum evomunt, et evaporant. Aliter ut dixi, cordatus et prudens Noster Germanus peregrinabatur: Fulgebat in reduce sincera ac incorrupta patrii moris gravitas; quam nec diuturna peregrinatio, in pravam exteri ritus imitationem deflexerat, aut in Vanitatis ac Versutiae amorem distorserat, nec ipsi tanti erat exoticum vitrum, qanti domesticum aurum. Quamvis vero Noster viarum, itinerumque
molestiis et laboribus exantlatis, dulcissima amicorum domesticorumque consuetudine ac coniunctione frui potuisset; Animus tamen, nihil unquam abiectum, nihil unquam vile spirans, et de fama ac gloria semper cum maioribus contendens, plura quottidie ac maiora cernere, comprehendere et cognoscere ardebat. Accendebant Generosum Pectus Maiorum Avorumque PHILIPPI et PETRI HARSDÖRFERORUM ut et GABRIELIS, ALBRECHTIQUE SCHEURELIORUM, imagines, quorum memoria tanta Nostro in pectore crescebat flamma, ut denuo flagrantissimo et invicto desiderio proficiscendi in flammaretur. At cum discendi cupidis nulla nuquam occasio desit, ultro quoque Nostro iam diu iter novum meditanti, iamque comitatum instruere, sarcinas componere, ocreas calcaribus arinare, penulam sumere, equoque insilire dudum parato, sese non incommoda obtulit. Tempus erat, quo Germania nostra, a multis iam annis, quasi aliarum nationum semulchretum, et publicum Martis macellum, sanguinolentis gurgitibus, et con cisarum legionum sanie taboque ut et urbium ruderibus ac ruinis late horrebat, et nil nisi officina luctus, portusque calamitatum erat. Ardebat bellis patria, non grandis illa et communis solum Germania, sed peculiaris etiam, cui arcano quodam vinculo ac nexu propius obstringimur; natale nostrum nostrique Harsdorfferi solum bello affligebatur, in festabatur, opprimebatur. patres igitur Patriae de Reip. suae salute conservanda, et ex aerumnis utcumque eripienda solliciti, Nobilissimum virum IOHANN. IACOB. TETZELIUM grande decus ac munimentum saeculi sui, Francosurtum expediendorum gravissimorum Reip. negotiorum ergo, ablegebant: Huic comitem se Noster addere flagrabat, et voti facile compos factus, ea rarae eruditionis et singularis prudentiae specimina exhibebat, ut in iuvene Virum nemo prudens non agnosceret, intrante subinde animum maioris gloriae cupidine, ingrata equidem temporibus illis, quibus sinistra erga eminentes interpretatio, quippe non minus periculum ex magna fama quam ex mala est. Hinc in Urbem patriam ex itinere regressus consilio tam amicorum, quam Nobilissimae Matris consensu (Parens enim iam naturae debita exsolverat) Susannam Furerianam splendisis natalibus ortam sibi iunxit. Idque matrimonium ad maiora nitenti decus ac robur fuit.
Vixerunt mira concordia, per mutuam charitatem, et invicem se anteponendo, nisi quod in bona uxore tanto maior laus, quanto in mala plus culpae est. In thalamum intrabant certissima florentis coniugii omina pudicitia et fecunditas, quarum illa intaminatum amorem, haec suavissima amoris pignora, quinque masculini, tria feminei sexus conciliabat. At quae rerum humanarum vicissitudo, quae terrenae felic itatis inconstantia? Immite fatum, ter geminam dulcissimis dulcissimi coniugii floribus stragem dedit, et ad duos Carolum Theophilum, et Iohannem Sigismundum, Paternae spei, et hanc excipientis felicitatis complementum transtulit, non solum, sed et rupto sinceri Amoris Connubialis vinculo, florentissima lectissimaque Nostrum orbavit coniuge; Quos tamen casus, septem quamvis domesticis vulneribus confossus, neque per nimia lamenta, ac maerorem muliebriter, nec, ut plerique fortium Virorum, ambitiose tulit. O Sum mam moder ationem, et raram horum temporum animi infracti constantiam! Videres hic quam vere pronuntiatum olim sit, a romano Oratore: Studia Adolescentiam ornare non solum, sed et in rebus adversis solatium, perfugiumque praebere. Sic igitu privatus adhuc maior privato erat, et illustrissimae dignitatis capax, priusquam obtineret. Nemo repente factus est summus Imperator; Aetas suas requirit illustrium dignitatum fortuna, et summam rerum evertunt, qui eam in inexpertos transfundunt, Itaque et Noster non uno saltu, non ambitione, cui locus nullus est ubi tantum ardor de Rep. bene merendi occupat animum, non praesidio et favore amicorum, magnus hic animus, qui amorem in patriam, pretiumque sui undiquaque circumgestabat, ad Reip. fastigium ascendebat, tunc enim demum tempestive maximis admovemur, ubi magna feliciter sumus exsequuti. Ergo Dicasterii magistratum capessens, campum nactus est, sic satis amplum, in quo exercita per dubios easus, perque itinerum difficultates, et iustm maturitatem provecta virtus, altius de publico merendi auspicium sumeret. Dividebat primum, ancipitem animum, cura veterum amicarum Musarum, quas deserere, aut certe non nisi Partita industria colere eo aegrius ferebat, quo sanctiore foedere aetatem ei omnem suam addixerat. At enim vero intelligebat Vir Patriae Amatissimus, Vir boni partes ex asse non impleri, si quis luce hominum vitata inter Musaei
Clathros delitescat, si profundis contemplationibus, alto veluti somno immersus, sibi suisque Musis cantitet. Praeclarum equidem, rerum humanarum, causas, motus et principia noscere; laudaboile, rerum divinarum penetralia ingenii acie consequi et intrare: At nisi horum omnium cognitionem ad publi cam utilitatem referas, nisi civium sive singulorum, sive Universorum, salutem procures, animum tantum imbues et exornabis, iucundiffima rerum cognitione, et docti nomen occupabis, et fortassis Viri, non Civis boni, qualis et esse et audire voluit Noster, et cum summo publici egregii bono, emolumento, ac splendore exstitit. Interpunctis igitur, non repudiatis nec sepositis omnino studiis, Reip. se devovebat totum, deque eius incremento et ptomovendo bono, ardore animi indefesso et ingentibus curis cotidie contendebat. Aderat enim constans et inexeitata quaedam vis mentis, qua quasvis actiones, litiumque difficultates facile superabat, quaque contra impedimenta omnia, omnesque molestias, audentior semper invehebatur: Observabat acriter et legum fori Patrii, et institutorum urbis nostrae severitatem, nec prece nec pretio in deteriorum partem flecti se patiebatur. pauci sane ita in Iudiciis publicis versantur administrandis. Maulti equidem adferunt ad illa incorruptum animum, quia hactenus corrumpi non potuere, aauci servant, quia iam possunt corrumpi, Instar autem omnium, et fidem verbis meis facere, et laudis veritatem adstruere poterit, gloriosissimum Senatus Nobilissimi Noribergensis iudicium, quo Nostrum idoneum iudicavit, consortem imperii eligere, cuius singularem sapientiae cognitionem, suavissimam eloquentiam, rerum agendarum promptitudinem, dexteritatem, fidem, laborem, industriam, per ipsos octodecim annos (quibus dicasterio praefuerat) luculentissimis argumentis adprobatam, iam in sinu foveret. Hic vero omnium attenderes virtutum certamen, videres contendentem cum obsequio verecundiam, dimicantem cum laetitia modestiam, quarum illae animum et vires Rei publicae administrandae suggerebant, hae eripiebant. Restitantem quantumvis impellebat Nobilissimi Senatus electio, reluctantem invitabat, non flagitata, sed oblata, non extorta, sed obtrusa, non pretio aut precibus empta, sed meritis Nostri debita dignitas Senatoria: Unde Divinam Divini Numinis voluntatem, ex tot bonorum votis et suffragiis,
populique desiderio ac applausu, tamquam ex certis ominibus haud obscure colligere poterat. Quod si felicissime Magistratus ab iis geritur qui inviti eum susceperunt, et si inviti, non ambientes in Remp. collocandi, cui quaeso alii ampliffima Senatorii ordinis sparta, ornada, augendaque melius committeretur, quam ei, qui cum omnium iudiciis dignus haberetur, ipse solus dignum se vix agnosceret? Unde Noster difficilius iuxta ac gloriosius ratus, provinciam retinere quam facere, quasi melius et altius laborum suorum initium adventasset; id omni conatu agebat, ut non maiorem splendorem a novo honore sibi, adferri, quam ipse eidum conciliare intelligeretur: unde vigilantia eius Tituli Tanti honore, quasi validiore spiritu inflammata, omnes ad Reip. pomeria et pulcherrimum eius corpus ampliandum vires convertit. Quo factum ut occasionem nullam Reip. conducentem, et qua uti debebat, praetermitteret, Cum vulgo ita fieri soleat, ut praepostere non tam utamur praesentibus, quam uti velimus postquam effluxere. Quid vero, Auditores, dicam auctoritatem, cum publicam personam indueret, quid humanitatem? Rara profecto morum et ingenii mixtura, ita privatum esse, ut publici cura, ita publieum ut privatorum desideria non negligantur. At Noster et adhuc privatus apud privatos bona Rei publicae, iamque publicus privatorum commoda promovebat. Quid eloquentiam praedicem? Quae si suadendum erat modestiam, quoties dissentiendum concordem pro Republica animum, quoties probandum, quod alii bene suaserant, cando rem exprimebat. Adeo ut Optimi Oratoris Imaginem, in se ipso, omnibus exhibuerit: Non qualem vulgo in umbra discimus, ubi specie inutilium verborum decipimur, sed qualem insita naturae bonitate sublimis ille animus ex usu rerum sibi finxerat. Hinc ex Senatore, Consul, ex Consule, Scabinus, ex Scabino, mechanicarum controversiarum Arbiter et iudex factus, ubi conventus ac iudicia poscerent, gravis, intentus, severus; ubi officio satisfactum, humanitatem, facilitatem, familiaritatem resumebat. Nec, illi quod est rariffimum, aut facilitas auctoritatem, aut severitas amorem deminuit. Integritatem atque abstinentiam in tanto Viro referre, iniuria virtutum fuerit: nec in famam quidem cui etiam saepe boni indulgent, gestis exsultabat, eamque nec ostentatione virtutis, nec per artem quaesivit: Procul ab
aemulatione adversus Collegas, procul a contentione, et meritis atteri sordidum et vincere inglorium arbitrabatur. Ita continuis pro Rep. laboribus animum fatigabat, si fatigari dicendus sit, qui innata ingenii facilitate et experientia d???fficillimorum operum, publica iam tamquam domestica, et intricatissima tamquam quibus impar esse non poterat, exsequebatur. At, ne studia tantum delicatae iuventutis condimenta esse putetis, adolescebat cum annis, et in ipsam usque senectutem potrigebatur, literarum amor, ut omne etiam quod a Rei publicae negotiis liberum dabatur, in cultu optimarum artium, et amplexullorum, qui eas profitebantur, liberaliter occuparet, ut non immerito Musarum Pater, Oraculum Sapientiae, doctorum omnium deliciae et amor passim celebraretur. Nec patriae muris se continebat late sonans fama, quin omnes cultioris Europae aulas, urbes omnes, omnia Lycea, denique Eruditorum ora ac calamos implebat diffusa passim gloria Eruditi Harsdsrfferi. Evenit hinc, ut multi non tam urbis nostrae monumenta et ornamenta oculis usurpare, quam visendi Nostrum, dulcissimaque eiusdem colloquia degustandi animo, peregre adventarent, ita late famam sui circumtulerat: Quin quottidie multi, tamquam ad Oraculum Delphicum confluerent eiusdemque verba tamquam Deorum Sybillinumque responsa exciperent, altaque mente reponerent, Exercebat sese quottidie Divinus animus in monumentis veterum inspiciendis, ex quibus sapientiam omnem, et bene Imperandi artes hauriri posse merito existimabat: Et tanto quidem magis quia usum eorum quottidie experiebatu. Quid hic dicam to myriades literarum, quibus initam cum Eruditis ubique gentium amicitiam perpetuo sancte servabat et fovebat, quae solae incredibilem ingenii promptitudinem, in tantis Reip. negotiis, quibus quottidie vacandum erat, satis superque ommbus possunt testari. Non illa fuco et fallacii, quae vitia olim, nunc mores esse coeperunt, sed heroico et plus quam humano affectu se comendabant; adeo ut ipsum qualis esset, et legeres simul et videres, legeres, sicut vivebat, videres sicut scribebat: Nimirum eundem et stylum et animum praestabat. Sunt in omnium iam manibus eruditissima, Nostri, scripta, prope infinita, sacra pariter atque profana, quorum multitudinem et magnitudineê. si quis cum annis Nostri Harsdorfferi conferat, aetatem ultra putet: Volvuntur sane illa omnium eruditerum in
manibus, nec minori aviditate leguntur et releguntur, quam ea, quae a privatis nunc teguntur parietibus, ingenti desiderio exspectantur. Abeant nunc fortunae pusiones, qui opinionibus suis ad ineptias, otio ad voluptates, dignitatibus ad arrogantiam, et gentis suae splendore, ad contemptum literarum et odium eruditorum abutuntur. Quos non minori animo nos contemnimus, dum pretium nostri ex conscientia, et usu praestantissimarum artium metimur. Discant vero hic ex cultu illustrium studiorum splendorem Rei publicae et aeternitatem nominis comparari. Et ipse quidem, quamquam in medio aetatis spatio, proh dolor ereptus, ad gloriam tamen longissimum aevum peregit. Quippe cum et vera bona quae in virtutibus sita sunt, implevisset, et consularibus ornamentis praedito, haud facile aliquid amplius fortuna adstruere posset, Angelorum, in sui amplexum effusorum obvio applausu, et sanctorum caelitum festivis gaudiis et gratulationibus ex ceptus est. Finis equidem vitae Tuae. Vir Immortalis nobis luctuosus, amicis tristis, extraneis etiam acerbus fuit. Vulgus quoque, et semper aliud agens populus, audita morte Harsdôrfferi tristabatur. At Tu in sinu Servatoris tui, quem a primis cunabulis, ad extremum usque halitum sanctissime coluisti, placide quiescas, nosque ab infitmo desiderio, et muliebribus lamentis ad contemplationem virtutum tuarum voces, quas neque lugeri, neque plangifas est. Admiratione Te potius temporalibus laudibus, et Civium decorabimus encomiis. Is verus honos, ea coniunctiffimi cuiusque pietas. Quicquid ex Harsdorffero amavimus, quicquid miratisumus, manet, mansurumque est, in animis hominum, in aeternitate temporum, in fama vetum. Semperque Harsdorfferus posteritati narratus et traditus super stes erit. Dixi.
Lugubrem consignavit atque habuit contionem Nobilissimo HARSDORFERO Ioh. Michael Dilherrus, Pastor ibidem ad D. Sebaldi Primarius et Prof. Publ. ex Psalm. XXXI, 16. Defuncti Symbolum fuit: Miseri Mortales, nisi quottidie in venirent, quod discerent.
HARSDoRFERI animus Docto patet eminus orbi,
Tanti miratur qui monumenta Viri.
Ora etiam posthac Eius Vultusque tabella
Hac pateant. Similem quae mihi saecla dabunt?
I. M. DILHERRUS.
Induit infelix luctu se doctior orbis,
atque HARSDoRFERI nobile funus agit,
Quem pietas atque Eunomie Musae, Charitesque
Commendant toto, Munera rara, sole.
Teutonici reparator erat sermonis, et auctor,
e tenebris quod nunc clarior ille nitet,
Ingenioque sagax varias effingere formas,
quae vitae nostrae sint simulacra probae,
Quicquid et Historia, et quodcumque Politica monstrat,
HARSDoRFERE, animus calluit omnetuus.
Prosequitur lacrumis ergo tua funera, Musas
Cultoresque almos quisquis amorefovet.
ANDR. KRANNÖST.
Noridos in gemitus Pastores pectora solvunt,
Oraque Castalidum luctibu aegra silent.
Contremuit Pindus, nec Pegnesus arvarigabit,
Per locamultivago murmure verna strepens.
Cur? Cecidit, cecidit Magni pars magna Senatus,
Stemmatis antiqui stella corusca ruit.
Pieridum columen, Pastorum insigne levamen,
Aonius quotquot conciliavit Amor.
Germanae dextrae, patriaeque hic cura loquelae
Carpoferumque decus morte soluta iacent.
Ast quae Caesareos defessa erexerat arcus,
Atriapro requie mens petit alta Poli.
IOH. HELWIGIUS.
Adeste MUSAE! et ite, funus exsequi:
Is; ille vestri gloria ingens ordinis
Effertur. HARSDÖRFERUS occidit. dolor!
Flos ille Vatum, Gratiarum Corculum,
Medulla Suadae, Vera Siren Teutonum,
Et aureum omnis literaturae iubar,
Terras reliquit, atque inerti urgebitur
Sopore posthac perpetis silentii.
Quis insequens hoc sarciet damnum dies?
Sed iusta, MUSAE! iusta si molimini
Apollim vestro alteri, absint lacrimâ
Nil profuturae: inanis absit naenia:
Sat plorat orbus orbis amissum decus,
Bene ominatis pausibus Senatui
Celebre nomen Eius Immortalium,
Axique Stellarum inseratis, quaesumus:
Ut semper orbi, haerens Olympo, fulgeat.
Hoc prisca cultu prosequi voluit Viros
Antiquitas, quos censuit Diis pares.
Mactare fas est non minore gloria
Nostrum, Vetustis non minorum Heroibus,
Ut laude crescat usque et usque postera:
Dum literae atque literatorum decus
Perenni verna permanebit Laurea.
CHRISTOPH. Fürer von Haymendorff, uf Wolckersdorff.
Memoria Christophori Fureri ab Haymendorff. Norib. 1640. in 4.
Porticus Augusti Ducis Brunsuicensis. ibid. 1646. in 4.
Specimen Philologiae Germanicae. ibid. 1646. in 12.
sophista, sive Logica et Pseudo Politica. ibid. 1646. in 12.
Arcus Trium phalis, in honorem Invictissimi Imperatoris, Leopoldi, Archiducis Austriae. ibid. in fol.
De Quadratura cireuli. ibid.
Fortpflantzung der Fruchtbringenden Gesellschafft. Nürnb. 1671. in 4.
Frauenzimmers Gespräch-Spiel 8. Theil. ibid. 1642. in 8.
Der schönen Dianae 3. Theil. ibid. 1646. in 12.
Hertz-bewegliche Sonntags-Andachten, das ist, Bild-Lieder-und Bett-Buch, nach Veranlassung der Sonntäglichen Evangelien-und Episteln-Texten verfasset. ibid. 1649. 1652. in 8.
Poetischer Trichter 3. Theil. ibid. 1650. in 8.
Nathan und Jothan, das ist, Geist-und Weltliche Lehr-Gedichte, sambr einer Zugabe, genennet Simson, begreiffend 100. Rahtsel. ibid. 1650. 1659. in 8.
Grosser Schauplatz Lust-und Lehr-reicher Geschichte. Franckf. 1651. in 8. Lamb. 1669. in 8.
Belgice. Utrecht 1670. in 8.
Grosser Schauplatz der jämmerlichen Blut-und Mord-Geschichten. Lamb. 1650. in 12. 1660. in 8.
Belgice. Utrecht 1670. in 8.
H. von Belley Historisches Fünffeck, nebst Jos. Halls Krnnzeichen der Tugenden und Laster, gedolmetschet. Franckf. 1652. in 12.
Heraclitus und Democritus, das ist, 200. fröliche und traurige Geschichte. Nüren. 1052. in 12.
Deliciae Mathematicae et Physicae, der Mathematischen und Philosophischen Erquickstunden Danielis Schwenteri Fortsetzung 2. und 3 Thetl. ibid. 1651. 1653. in 4.
Göttliche Liebeslust, das ist, die verborgene Wolthaten Gottes entdecket von Aloysio Novarino. Diesem sind beygefüget, Pauli de Barry heilige Meinungen oder Vorträge mit Gott, übersetzet. Wolffen???ürtel. 1652. in 12.
Mr. du Refuge kluger Hoffmann, das ist, nachsinnige Vorstellung des untadelichen 'Hofflebens, mit vielen Lehrreichen Sprüchen und Exempeln gezieret. Nürnb. 1654. Franckf. 1655. in 8. 1667. in 12.
Geschicht-Spiegel, hundert denckwürdige Begebenheiten, benebens XXV. Aufgaben, von der Spiegel-Kunst. Nürnb. 1654. in 8.
Ars Apophthegmatica, das ist, Kunst-Quelle denckwürdiger Lehr-Sprüche und ergetzlicher Hoffreden. ibid. 1655. in 8.
Artis Apophthegmaticae Continuatio, Fortgeleitete Kunst-Quelle, durch Quirinum Pegeum. ibid. 1656. in 8.
Teutscher Secretarius. ibid. 1656. et altera parte auctior recusus 1659. in 8.
Die Hohe Schule Geist-und Sinn-reicher Gedancken, vorgestellt durch Dorothcum Eleutherum Melethephilum. ibid. in 12.
Der Königliche Catechismus, aus dem Frantzösischen gedolmetschet. ibid. in 12.
Der Mässigkeit Wolleben und der Trunckenheit Selbst-Mord. ibid. in 12.
Groß Trincir oder Vorleg-Buch. Item von Taffeldecken, Schaugerichten, etc. ibid. 1657. in 4.
Conf. de hisce G. Neumarck in dem Neu-sprossenden Palmenbaum. cap. XII. p. 464.