ORATIO FUNEBRIS, quâ Memoriam Viri Clarissimi et Excellentissimi, Dn. IOHANNIS KIRCHMANNI, De Schola Lubecensi, adeoque universa republ. literaria optime meriti, Praeceptoris et Soceri sui desideratissimi, in publico Auditorio Lubecae 4. Nonas Maii, anno 1643. celebravit IA COBUS STOLTERFHOTUS.

NOn existimo, Auditores Optimi, quen quam inter nos repertum iri, cuius animo et memoriâ iam exciderit eximium illud literarum lecus, Venerabilis Senex IOHANNES KIRCHMANNUS, cui ante paucas septimanas, non sine publico luctu et maximo animi maerore, exsequias ivimus. Egregria enim ipsius, tam in laudatislimam hanc Civitatem, quam in universam rem publ. literariam, merita, uti praeclarum eius nomen caelo iure adscribunt, ita etiam ab ingratae oblivionis situ inter mortales facile vindicant. Verum si praeter spem forte evenerit, ut honorifica tanti Viri recordatio tam exiguo temporis spatio non nullorum animis cordibusque iam fuerit excussa, siquidem, Romano Philosopho et cottidianâ experientiâ teste, inter plurima maximaque vitia nullum frequentius, quam ingrati animi, et paucissimos videas, qui de bene merentibus non invicem pessimemereantur; volui ego, sed quid dicam

volui? immo maxime debui, qualicumque oratione gratam optimi KIRCHMANNI memoriam, et apud illos, qui fortassis eam antiquarunt, renovare, et apud alios, quorum melioribus adhuc inhaeret medullis, magis magisque obsignare ac confirmare. Quod si autem quisquam, melaudibus KIRCHMANNI condigne recensendis longe imparem, et ad memoriam tanti viri celebrandam minus idoneum arbitretur, illi sane liceat ad suum iudicium meam ipsius quoque adscribere sententiam. Etenim si meo mepede ac modulo non metiar, nec virium mearum imbecillitatem agnoscam, in humilitatis legem a Servatore nostro nobis praescriptam me graviter peccaturum probe memini. Et quamquam in illarum artium studiis, quibus eloquentia comparatur, adolescentiam meam a B. KIRCHNO fideliter informatam minime inficias eo; tamen cum crebra, docente Fabio, ad artem bene dicendi requiratur exercitatio, quam mihi labores officii Ecclesiastici, quo septem et decem annos, per gratiam Altissimi, iam fungor, non conoesserunt, veniam me a vobis facile impetraturum confido, si oratione parum comptâ, et divinas KIRCHMANNI dotes minus exaequanti, in hanc scenam prodeam. Eruditissimum si fortean perorantem audiretis Grotium, acutissimum si audiretis Salmasium, perspicacissimum si audiretis Heinsium, eloquentissimum si audiretis Barlaeum, haberetis procul dubio, quibus aures iuxta ac mentes vestrasmirum in modum oblectaretis, nec quicquam, ex uberrimo tantorum virorum myrothecio depromptum, esset futurum, quod summam vestrum omnium laudem non mereretur. Ego autem cum Nasone

Veniam pro laude peto, laudatus abunde,

Si fastiditus vobis non fuero. Neque vero oratoris personam sustineo, qui pietatis debitum solvit ei, cui numquam satis ex solvere potest. Praeterquam enim, quod KIR CHMANNUS cum Avo, Patre, Avunculis, adeoque omnibus cognatis meis maximam a multis retro annis amicitiam coluit; pueritiam, deinde iuventutem meam ratione, consilio, prae ceptis fovit, si qua in parte lubricum adolescentiae meae declinaret in rectam virtutis viam revocavit, et nihil eorum, quae ad studiorum et fortunae meae promotionem facere posse videbantur, praetermisit; etiam filiam natu maiorem, cum ad annos virilis aetatis pervenissem, et honorificum in Ecclesiae orchestrâ locum occupassem, connubio mihi iunxit stabili (ô utinam diutius stabile fuisset!) propriamque dicavit. Quo necessitatis vinculo nullum arctius inter nos stringi potuisse, nemo

mecum non fatebitur. Quamvis autem, iuxta aureum illud veriverbium, quod in ore doctorum bonornmque omnium versatur, Parentibus ac Praeceptoribus aequivalens pretium reddi non possit, qualecumque tamen specimen gratae mentis erga Praeceptorem et Socerum optime meritum hoc humanitatis offi cio dare animum induxi: quamquam a saniori mente non adeo sum remotus, ut eo me omni plane debito liberatum iri persuasum habeam; in ipsius enim aere mihi manendum esse, quam diu divina clementia vitalis huius auraeusuram mihi concesserit, mea ipsius satis mihi suggerit conscientia. Licet enim KIRCHMANNI laudes, quibus pro merito celebrandis Tullianâ opus foret eloquentiâ, tenuioris ingenii mei culpâ, et dicendi inopiâ, deterere magis quam evehere videar, praesertim cum attestante politissimo auctore Salustio, virtus eorum, qui aliquid praeclare fecerunt, tanta habeatur, quantum verbis eam potuere extollere praeclara ingenia; in spem tamen adducor minime dubiam, fore, ut quicquid meae facultati decesserit, id magnificentiâ Virtutum eximii viri, quae sat splendide suis coruscant radiis, nec alienae lucis mutatione adeo indigent, cumulatissime resarciatur. Neque vitio mihi, ut spero, vertetur, si in hoc opere ingenium, quod nimio plus aret, ex limpidissimisipsius KIRCHMANNI aliorumque celebratorum fontibus ad exemplum Caesaris Augusti, et doctissimi Patris Hieronymi, irrigem, et exercitatâ illorum linguâ proferam, quae meâ non possum, A vobis autem, A. O. eâ, qua decet, animi observantiâ contendo, ut eundem favorem, quô KIRCHMANNUM, dum in vivis esset, semper complexi fuistis, et erga pie defunctum honorificâ vestrâ ad cohonestandam eius memoriam praesentiâ adhuc satis luculente testatum fecistis, etiam mihi, dum vitae ipsius curriculum rudi pedestris orationis penicillo delineo, benivolâ ac promptâ aurium animorumque vestrorum locatione, exhibere, et si vestrae exspectationi a me minus satisfactum fuerit, voluntatem tamen meam, quae in magnis etiam sat est, probare velitis.

De C. Iulio Caesare, magno magni illius Pompeii victore, et primo Romanae Monarchiae induperatore, memoriae prodidit L. Annaeus Seneca, morum ille, Lactantii iudicio, vitiorumque publicorum et descriptor verissimus, et accusator acerrimus, quod olim vulgo dictitatum, et a Tit. Livio positum sit, in incerto esse, uttum illum magis nasci Reip. profuerit, an non nasci? Idem nobis de I. KIRCH. liceat dicere et interrogare; utrum com~odo Reip. litterariae magis natus, quam denatus sit?

Longe diversâ tamen ratione. Ille enim, quamquam navem Rei publ. Romanae, decumanis civilium bellorum fructibus pene quassatam, et tabulis extremis vix cohaerentem, in securiorem tranquillitatis portum appulit; libertatem tamen populi Romani, tot annorum laboribus, periculis, prudentiâ et fortitudine pretiose redemptam, servitutis iugo suppressum ivit: Unde haud immerito deipsius Nativitate potuit dubitari, an egregio magis publico profuerit, quam obfuerit? Hic vero, ab illo statim tempore, quo excessit ex ephebis, et animum bonis attibus induit, usque ad extremum vitae habitum id unice operam dedit, ut Rem publ. litterariam ruinae proximam non saltem mascule, divinis animi viribus intensisque nervis suffulciret, verum etiam a praesentissimo periculo, quod ab effrenata iuventutis petulantia et infrunita barbarie, plenis, quod aiunt, velis remisque in Germaniam, patriam nostram iucundissimam, properante, iam pridem ipsi imminere videtur; animosissimi athletae instar, qua voce, qua calamo fortiter defenderet. Quis itaque illorum, quibus, solidioris quicquid ac politioris littsraturae, inter saeva Martis classica, et furibundos Bellonae tumultus adhuc reliquum, curae cordique est, non dubiam habent mentem, utrum magis ere Hierarchiae literariae fuerit, KIRCHMANNUM nasci, vel non nasci? Quis de KIRCHMANNO etiam non dicat, si licet exemplis in parvo grandibus uti, quod olim apud Romanos de septimio Severo dictum legimus? aut numquam nasci debuisse, aut numquam mori? Iactura enim, quam in obitu huius Viri bonae litterae fecerunt, si ad commodum, quod illis ex vita eius emersit, comparetur, nescio, an charites tantum de eius ortu gaudere, quantum de illius occasu lugere necesse habeant. Sed quoniam anguste fructusrerum determinat, qui tantum praesentibus laetus est, cum et futura et praeterita delectent, haec exspectatione, illa memoriâ; nec nasci aut denasci in nostrâ, sed illius potestate sit, qui supra nos negotium curat, cui carior est homo, quam ipse sibi, et accuratius expendit, quid

Conveniat nobis, rebusque sit utile nostnis,
Et pro iucun dis aptissima quaeque dat,

Nostrum erit, dubiam hanc disceptationem mittere, placide in Altissimi beneplacito acquiescere, de KIRCHMANNO quod factum, non nisi inemeridabili vitae necisque Arbitri dispositione factum, certo statuere, et plus operae, in memoria eius celebranda, quam in fatali lege, cui omnes subiecti sumus, curiosius investigandâ et accusandâ, impendere.

Et ut vitae eius Initium, ordinem, finem curatius disseram, primum de eius Patria et Parentibus, quod prae ceteris monent, qui de arte dicendi praecipiunt, pauca in medium proferam. De Homero Poetarum, unanimi doctorum suffragio, Principe, in Noctibus Atticis annotavit Gellius, quod septem nobiles Graeciae urbes, nempe Smyrna, Rhodis, Colophon, Salamin, Chius, Argus, Athenae, de natali eius solo interse certarint, et singulae hunc civem sibi arrogaie voluerint. procul dubio, quia putaverint, eius radiis suas quoque urbes illustrari. Germaniae Civitates etiam haberent, quod de KIRCHMANNO contenderent, si altera alteri; ad Graecarum imitationem minus laudabilem, suum decus et felicitatem invidere vellent. Glorientursane de suo Aristortele Stagiritae, de suo Zenone Cittici, de suo Tullio Arpinates, de suo Catone Tusculani, de suo Virgilio Mantuani, de suo Flacco Venusini, nos Lubecenses de nostro KIRCHMANNO non minus gloriari possumus. Haec enim urbs, ut fecundissima arbor, germen illud nobilissimum protulit. Ante omnia, dicebat Simonides, beate perfectâ ratione victuro patriam convenit esse gloriosam. Primam itaque beatae vitae partem KIRCHMANNO benignior natura in eo concessit, quod in celeberrimo hoc emporio nasci ipsi obtigerit. Ad quam enim mundi plagam urbis huius munitissimae, et Rei publ. optime constitutae fama non penetravit? Romam quondam caput orbis vocatam, litterarum monumentis docemur. De nostra Lubeca illud quidem asserere nolumus, ne plus affectibus, quam veritati dare videamur; Capitis tamen nomen ei plane non possumus denegare. Quis enim adeo hospes huius Civitatis est, qui nesciat, inclitam Lubecam illustre sociarum Civitatum, quae vulgo Anseaticae vocantur, caput esse? Lubecam Vandalico idiomate Coronam significare non nemostatuit: Sicutenim Coronae superior locus tribuitur, utpotequae non pedi imponitur, sed capiti, ita etiam huic Civitati, instar coronae, primus inter Vandalicas et inferioris Germaniae urbes locus merito debetur. Et quamquam a multis iam saeculis ipsi famae, auctoritatis et celebritatis abunde est, maior tamen gloriae accessit cumulus per optimum hunc eius Civem KIRCHMANNUM? qui cum suo etiam Patriae nomen, per virtutes et laudatissima ingenii monumenta, aeternitati consecrare summo semper studio allaboravit. Egregia equidem fati conventio! quando Patriae civem se maxime dignum, civis pariter patriam se minime indignam

adeptus, et alter alteri, gloriosissimâ aemulatione et certaminesuavissimo, suam famam impertiit et claritudinem. Peperit haec minus sterilis mater, et adhuc parit, eius generis liberos quorum ipsam minime pudere, sed illis aeque ad commodi et famae suae tam conservationem, quam propagationem uti posset, modo ingenia qualitatesque ipsorum recte nosceret. Sed quod parentibus nonnullis, qui vel parum vel nimium sapiunt, solet venire usu, ut aliorum liberi in speciem moribus, et verbis adornati, quamquam re inanes, ipsis longe comptiores et elegantiores suis videantur, et alienos non numquam in rei familiaris administratione illis praeponant, cum tamen per suos aeque, si non melius saepe et certiori fide, quae domestica necessitas requirit, possent expedire: Idem etiam huic civitati optimae alias nostrae genitrici, cum aliis magnis parvisque urbibus accidere novimus. Licet enim nonnumquam habeamus cives, in nostro gremio ortos, nutritos, educatos, qui a teneris unguiculis animum bonis artibus exercuerunt, in stadio Virtutis strenue currendo nemini cesserunt, fidem et dexteritatem suam in publicis negotiis exsequendis satis superque probarunt, ptaetereuntur tamen illi saepius, et praeferuntur iis advenae, ex terris alio calentibus sole acciti. Adeo, iuxta vulg atum illud, minuit praesentia famam, et maior eruditioni elonginquo reverentia est, et quicquid quaeritur, optimum videtur. De Protogene scribit Plinius: Sordebat ille suis, ut plerumque domestica. Non Apollinis magis oraculum verum est, quam hoc. Sordent domestica, delectant aliena, quae nostra fert tellus, negliguntur, quae extera, aestimantur. Unde Aristides. pa=s1i toi=s2 filos1o/fois2 e)/doce kalepo/s2 e)n th= patei/di bi/os, pronuntiat. Hinc (ut suum mihi sermonem ad Q. Hortensii pronepotes hîc commodet imprator Tiberius) languescet apud nostros cives Industria, intendetur socordia, cum nullus ex se metus aut spes. Quippe praemiis et gloriâ industria alitur, quae si dempseris, ipsa per se virtus amara atque aspera est. Quamvis interim non negem, Carthaginensium res aliquando posse eo redigi, ut Xantippum a Lacedemoniis accersere ipsa eis imperet necessitas. Eas enim, inquit apud Polybium ad Aetolicam et Theatralem Alexandri orationem Philippus, interdum necessitates temporum incidere, ut multa illis, qui rebus praesunt, contra suam voluntatem sint necessario facienda. Neque mea verba quisquam eo velim detorqueat, ac si invidiae aculeos in peregrinos et advenas emittam: absit hoc a me; nollem id nihi ab aliis fieri, cur itaque aliis fieri,

cur itaque aliis facerem? Narro tantum, quid nonnumquam factum fuerit, et testem adduco omni fide maiorem Christum, et cum ipso omnes illos, qui in memoriam praeteritorum temporum redire voluerunt. Et vero, si nonnullos etiam ex nostris, qui ingenio satis pollent, et sibi et aliis in eadem navi constitutis, insolentiâ et negligentiâ, nescio quâ (ne quid gravius dicam) omnem ad altiora transcendendi spem praecidere dicerem, veritatem mendacio minime contaminarem. Sed quo oratio mea delabitur? ad KIRCHmannum, uti ei propositum erat, revertatur. Parentes ipsius quod concernit, etsi fortuna in summum dignitatis fastigium illos non evexit, infra mediam sortem tamen non aoiecte depressit. Pater enim eius, cui nomen Gerhardus Kirchman, mercatorin hac urbefuit, primariis facile annumerandus, Vir bonae famae et existimationis. Mater eius Gesa, mulier virtutibus, quae sexum illum maxime docent, probe ornata, oriunda ex praeclara Hunerigeriorum familia, cui suam inter alios originem etiam adscribunt Maarckvvardi, quorum nobilissimo nomine et egregiis meritis non nostra tantum Civitas, sed et Antenoria cumprimis Academia, et illustrissima Venetorum Res publica gaudet. Quin si Deus Opt. Max. decus illud huius familiae, nobis omnibus et singulis optime cognitum, servaverit, (id quod ex animo vovemus) nullum est dubium, quin patria nostra dulcissima, una cum universa Republ. literariâ, sit habitura, de quo sibi maximegratulari et devotas divinae clementiae grates penderequeat. Memoratis grognatus parentibus KIRCHMANNUS primam lucem vidit 15. Kalendas Februarias, anno, post natum niundi Redemptorem, supra millesimum quingentesimum quinto et septuagesimo: qui annus multis, at quibus viris! fuit fatalis. Siquidem ep ipso vitam cum morte commutarunt Bernardinus Rota, Virin poetica Latina et Etrusca exercitatissimus: Franciscus Maurolycus Syracusanus, Messanae Abbas, et Fridericus Commendanus nobili familia Urbini in Umbria natus, duo illâ aetate Mathematicis studiis insignes viri, ad quae illustranda cum exquisitam utriusque linguae peritiam attulissent, multa Graecorum in lucem protulerunt ac interpretati sunt: Matthias Flaccius illyricus, summus inter Protestantes Pontificiae auctoritatis oppugnator, maximis Theologis non tantum aequiparandus, sed vel praeponendus, nisi aliquid humani in nonnullis passus fuisset: hadrianus Iunius, Vir, quod complura multiplicis doctrinae ab eo elucubrata monumenta abunde testantur, linguarum, antiquitatis, et humaniorum

litterarum cognitione, Philosophiae praeterea ac Medicinae studiis praestantissimus: Guilrelmus Canterus, qui, ut Iac. Augustus Thuanus, Historicorum nostro temporte longe nobilissimus, de eo narrat, industriâ tantum profecit, ut editis quam plurimis scriptis inter eruditissimos saeculi sui num erari meruerit, plura utique praestiturus, nisi eum ex rerum Belgicarum infausto augurio maeror conceptus, et ex maerore mors immatura eripuisser. Detrimentum itaque quod exhorum Virorum decessu bonae litterae caeperunt, per KIRCHMANNUM divina benignitas rependere voluit. Quemadmodum enim stellarum nonnullae uno et eodem tempore occidunt, non nullae oriuntur; ita etiam placet summo rerum Moderatori, cuius fata Babyloniis tentare numeris piaculum esto, ut eodem anno, immo eodem ssaepius die, et hic e mortali sua statione ad plures abeat, et ille, in huius locum sufficiencus, vitali aurâ vesci incipiat. De primis KIRCHMANNI annis, infantiâ scilicet et pueritiâ, multa verba facere nihil attinet, sed, missis iis ac silentio involutis, ad adolescentiam et iuventutem eius veniamus. Quod Regum, qui mortali quidem conditione unquam nati sunt, sapientissimus in Proverbiis ait; cognoscendum se praebere actionibus surs puerum, an purum et rectum eius opus sitfuturum; id etiam in KIRCHMANNO nostro viderefuit. Postquam enim a Parentibus in pietate educatus, et bonis litteris, ad quas probe discendas et dextre capiendas ipsum naturâ quasi factum videbant, mancipatus fuerat, vix adolescentiae annos ingressus, talia probitaris, modestiae, ingenii et profectus edidit specimina, ut et Praeceptoribus et commilitonibus optimam de se spem fecerit, quae quomodo non fuerit frustra, postmodum audiemus. Secus sane KIRCHMANNUS adolescentiam suam egit, quam plerique nostrorum adolescentium, qui licet videri velint liberalibus studiis operari, tam perdite tamen et dissolute vivunt, tantâ insolentiâ et inanis persuasionis incedunt fastu, ut parum spei de ipsis concipere queamus. Praeter doctrinae Christianae elementa, quae in hac schola fideliter imbibit, et utriusque linguae peritiam, quam sibi summâ comparavit industriâ, etiam in disserendi dicendique artibus quottidie sese exercuit, hoc procul dubio a suis Praeceptoribus ex Germania Taciti probe edoctus, exercitationem artem, artem vero laudem parere. Quomodon. sine exercitatio doctrina? aut sine usu profectus? Qui disciplinam bellicam vult assequi, quottidie exercitatur armis, et tamquam in procinctu positus praeludit proelium, et velut coram praetendit hoste: ad peritiam quoque et vires iaculandi,

posito praetendithoste: ad peritiam quoque et vires iaculandi, vel suos explorat lacertos, vel adversariorum declînat ictus, et vigilanti excipit obtutu. Quinavim in mari regere gubernaculis studet, vel remis ducere, prius in fluvio praeludit. Qui canendi suavitatem et vocis praestantiam affectant, prius sensim canendo vocem excitant: et qui viribus corporis legitimoque luctandi certamine coronam petunt, quottidiano usu palaestrae durantes membra, nutrientes patientiam, labori adsuescunt. Quibus similibus Episcopus Mediolanensis celebratissimus, quem cum aliis Magnus ille Erasmus doctorem mellifluum vocavit, utitur. In primis cum bonis litteris ita comparatum est, ut nisi re a teneris iis exerceas, vir solide doctus numquam evadas. Quod utinam nostri adolescentes, uti KIRCHMANNUS, accurate considerarent! non aleis, non chartis lusoriis, non nugis, non compotationibus, non lascivis saltationibus, non otiosis deambulationibus, non nocturnis conventiculis, nec aliis bonarum litterarum obstaculis; sed Grammaticis potius, Oratoriis, Poeticis, aliisque honestis ad profectum studiorum facientibus exercitiis tempus irreparabile impenderent. Si enim turpissima, ut Seneca inquit, temporis est iactura, quae per negligentiam venit, quali nomine iactura illa erit indigitanda, quae venit persecordiam, lasciviam, petulantiam? Non turpiter itaque Adolescentiae suae annos perdidit KIRCHMANNUS, sed optime illos collocavit, omni studio in id intentus, ut trivialium artium curriculo plene absoluto, animi solum ad excipiendam in Scholis Regiis superiorum disciplinarum sementem diligenti culturâ praepararet. In quo denuo quam longissime abiit a praepostero et inconsiderato more, qui apud Adolescentes nostri temporis non paucos invaluit; hi enim ubi musas vix a primo limine salutarunt, et initia litterarum, ut canis de Nilo, nondum recte degustarunt, eruditionem, nescio quam, sibi fingunt, et longe infra suam scientiam (stultitiam pene dixissem) iacere somniant exercitia in scholis trivialibus usitata, sine quibus tamen ad altiora velle conscendere, aeque stultum est, ac si quis sine pennis aera verberare, et summum altissimae turris fastigium volatu superare animo praesumeret. Sic implumes istae hirundines, ex Scholarum umbra provolantes, Academico caelo se comittunt; sed non solum oleum et operamperdunt, et sumptuum temporisque iacturam numquam reparandum faciunt, verum etiam toti litterato orbi ludicrum, cum icaro, tandem spectaculum praebent. Non enim tam cito, ut boni isti homunciones putant, Vir doctus fieri potest; quod si

rectescirent, quid vir doctus esset, et quantum temporis ac industriae ad sui procreationem requiret, fortasse fieri se posse desperarent, tantum abest, ut se doctos esse ante tempus crederent, et adminiculis Scholasticis destitui ad pulpita Academica se proriperent. Quamquam in perniciosâ hac festinaticne magis peccare videntur Adolescentium Parentes, vel qui illorum vices sustinent, dum frena impuberi aetati, propriae salutis nesciae, laxant, et suo vivere genio permittunt, nihil aliud saneintempestivâ illâ indulgentiâ efficientes, quam ut postea liberos, aut pupillos illos ad honesta officia obeunda plane ineptos habeant. Quod si ipsi suorum commoda non intelligerent, nec extremi ingenii cum Minucio esse vellent, aliorum ipsis utendum foret consilio, qui ingenia recte explorare et de bonis litteris dextre iudicare didicerunt. Sed avolent isti, quocumque velint, et, quod Appius, in Carminibus cecinit, fabri sint suae fortunae, nos KIRCHMANNUM porro ut frugi adolescentem ob oculos nobis ponamus. Is, iactis non infeliciter in patria Schola fundamentis, de consilio suorum, annô aetatis duodevice simo, ad Academiam Francofurtensem profectus est, ibidemque per quadriennium fere substitit; non cibos et potiones tantum percolando, non Charadrii vitam agendo, non ludicris aliorum exagitationibus, aut lascivis Gynaecei lustrationibus se oblectando, non scurrilibus Lurconum nugis optimum iuventutis florem pessime corrumpendo, quibus egregiis, scilicet! exercitiis, deplorato et exulcerato hoc saeculo, maxima, proh dolor! Academicorum pars dedita est, sed lectiones et disputationes publicas diligenter visitando, cum viris doctis familiariter conversando, et interdiu noctuque bonis literis, quibus animum totum applicuerat, strenue incumbendo. Nullus enim KIRCHMANNO per otium dies exiit, partem noctium etiam studiis vindicavit, non vacavit somno, sed succubuit, et oculos vigiliâ fatigatos cadentesque in operesaepius detinuit. Decet talis vigilantia, industria, et improbus labor verum studiosum,

Qui cupit optatum cursu contingere metam. Nam
Non iacet in molli veneranda scientia lecto,
Illa sed ossi duo parta labore venit.

Attendite, Adolescentes Optimi, et exemplum a KIRCHMANNO capite, vobis quod ex usu siet. Ne committite, quaeso, ut, cum serior aetas vos presserit, necesse habeatis maerere stultos praeteriisse dies. Omnia enim aliena sunt, tempus tantum nostrum est. In huius rei unius fugacis

ac lubricae possessionem natura nos misit, ex qua nullavos expellat corporis voluptas, nulla animi segnities, nulla laborum molestia. Florebat sub id tempus etiam Academia Salana eruditissimis quibusque in omni disciplinarum genere. Viris, quamobrem relicto Francofurto ad illam KIRCHMANNUS se contulit, et quem admodum hactenus fecerat, ibidem in pretiosissimo bonarum litterarum thesauro sibi magis magisque acquirendo unice occupatus fuit. Hinc ad Academiam Argentinensem abiit, ubi perbiennium fere haesit, et solidam eruditionem, quam alibi iam sibi comparaverat, magno cumulo auxit. Verum cum ex aurea illa sapientiae et litterarum Antistitis, I. Lipsis ad Philippum Lanovium Epistolâ didicisset KIRCHMANNUS, humiles et plebeias animas domi residere, et adfixas esse suae terrae, diviniores vero caelum initari, et gaudere motu. Ulyssis Ithaci sapientiam quoque hinc maxime Homerum nobili carmine asseruisse, quod captae post tempora Troiae, et mores hominum multorum vidit, et urbes: nec non illos prudentiores semper habitos, qui multorum hominum conversationibus laudem eruditionis obtinuerunt; proinde animum, quem litteris iam egregie instruxerat, ad epregrinandum adiecit. Atqui profectiones ad loca longe remota cum sumptus poscant non exiguos, KIRCHMANNI vero facultates augustiores se eo usque non extenderent, Deus, qui laudabilibus ausis numquam deest, commodum ipsi prospiciebat. Consul enim Lunaeburgensis primarius Henricus Witzenaorffius filio suo Francisco, postea in patris locum surrogato, tunc vero iuveni non tam genere, quam virtute et doctrinâ nobili, Magistrum quaerebat et Comitem, quo cum ipsum in Galliam et Italiam mitteret. Certior itaque factus Wizendorffius de KIRCHMANNI probitare, modestia, et singulari in litteris humanioribus peritia, quae iam tum paulatim in publicum se exserere incipiebat, non de alio, quam de KIRCHMANNO, cui filium committeret, sibi dispiciendum putabat. KIRCHMANNUS hanc conditionem non nisi divinitus sibi oblatam aestimans, ambabus eam manibus accipere, cum ciscipulo et comite suo ad iter se accingere, et quae ad lengin quam peregrinationem necessaria videbantur, sibi comparare. Ita anno huius saeculi primo, salutatis suis, Angelicâ comitate turmâ abeunt, et primo quidem in Galliam, illaque perlustratâ prro in Italiam: in cuius Metropoli, indomiti quondam quae caput orbis erat, Roma scilicet, aliquot septimanas subsistunt, non tantum antiqua veteris Romae

monumenta curiose investigantes; sed etiam luxum, splendorem et magnificentiam aulae Pontificiae oculis suis usurpantes. Memini venerabilem senem saepius narrare, vidisse se Pontificem Clementem VIII. missam celebrare, fuisse etiam hunc Papam hominem politikw/taton, uti et Alstedius in Thesauro Chronologico ipsum vocat, qui Germanis cumprimis singularem favorem exhibuerit, et liberum ad se aditum ipsis concesserit: quamquam KIRCHMANNUS et Witzendorffius interius Pontificis palatium, ne osculo pedis divinos Veiovi isti honores largirentur, suisque conscientiis maculam inurerent, numquam ingressi sunt. In sumptuosa hac et difficili peregrinatione non eo contentus erat KIRCHMANNUS, quod videret urbes populosissimas, arces munitissimas, turres in caelum usque evectas, domos mirisicâ structurâ, et vario lapide gentis alienae erectas, Regum et Principum tabulata signis, aulaeis, aliisque operibus exornata, aut si quid aliud supervacuus labor velut ornamentum ac decus ponit; sed ea cura ipsi erat praecipua, ut, quicquid in antiquioris aevi scriptoribus legerat, quantum quidem eius ibidem locorum adhuc esset reliquum, ipse videret; status Rerump. cognosceret, in notitiam et familiaritatem veniret clarissimorum ubique virorum, ab iisque ad secretissima quaeque literarum abdira duceretur. Et quem admodum mercator eo potissimum fineitinerum difficultatessustinet, et alienas regiones visitat, ut merces sibi aptas acquirat, ex quibus lucrum queat facere, et substantiam suam augere: ita etiam KIRCHMANNUS hoc pensi habebat, ut in locis dissitis ab institoribus sapientiae sibi compararet literaria monilia, quae patriae, universae Reip. litterariae, ac sibi ipsi emolumento atque ornamento aliquando esse possent. Apes etiam argutas imitabatur, quae variis floribus insidentes, optimum, quem exiis collegetunt, sucum, in alvearia sua congeiunt, et in cellulas ordine disponunt; sic KIRCHMANNUS, quicquid preriosi ex eruditorum virorum conversatione et apparatu hauserat, altâ mente reponebat, et cellulis divini ingenii sui includebat. Mirum, quantum hoc KIRCHMANNO profuerit; Quid enim scholae? quid praecepta? quid lectiones? nisi conversatio et contuberniunt Excellentium Virorum accesserit? Nulla enim res, ut L. An~aeus inquit, magisanimis honesta induit, dubiosque et in pravum inclinabilesrevocat ad rectum, quam bonorum Virorum conversatio. Paullatim descendit in pectora, et vim praeceptorum obtinet, frequenteraudiri, aspici frequenter. Occursus me hercule ipse sapientium

uvat, et est aliquid, quod ex magno Viro vel tacente proficias. Minuta quaedam, ut ait Phaedon, animalia, cum mordent, non sentiuntur, adeo tenuis illis et fallens in periculum vis est, tumor indicat morsum, et in ipso tumore nullum vulnus apparet. Idem tibi in Conversatione Virorum Sapientium eveniet, non deprehendes quemadmodum, aut quando tibi prosit, profuisse deprehendes. Et quemadmodum qui in solem venit, licet non in hoc venerit, colerabitur: qui in unguentaria taberna resederunt, et paulo diutius commorati sunt, odorem secum loci ferunt: ita etiam, qui apud Philosophum fuerunt, traxerint aliquid necesse est, quod prosit etiam negligentibus: quam similitudinem etiam Seneca nobis suppeditavit. Et si vero KIRCHMANNUS unô atque alterô annô apud Gallos et Italos commorabatur, animus tamen ipsi non erat figendi ibi sedem, sed in patriam revertendi. Xenocratem, Arcesilam, Lacidem, Aristotelem, Theophrastum, Zenonem, Cleanthem, Chrysippum, Carneadem, Panaetium, Clitomachum, Philonem, Antiochum, Possidonium, et alios innumerabiles Philosophos in perpetua peregrinatione aetates suas consumpsisse, et semel egressos numquam domum reversos esse, in Tusculanis Quaestonibus dissertissimus Romuli Nepotum scribit. Habeant nobilissimi isti Philosophi suam laudem, habeant suam gloriam, cui nihil detractum volumus, KIRCMANNO tamen aliud iudicium, alia mens erat: In patriae enim commodum oumprimis convertendum, quem alibi locorum scientiae penum non sine magnis difficultatibus collegerat, pietate Magistrâ arbitrabatur. Quod tantum abest, ut ipsi vitio verti possit, ut summae etiam laudi tribuendum, id quod mecum uno ore fatebuntur, qui, quantum pattiae unusquisque debeat, recte intelligunt. Quemadmodum enim nativitatis, ita etiam profectus ac eruditionis nostrae partem patria sibi vindicat, eamque non minorem sed maiorem. Quamquam non paucis idem obvenit, quod Redemptori nostro, qui in patria nullam, propter incredulitatem suorum popularium, facere potuit virtutem. Nonnumquam enim patria non credit, habere se cives ad res gerendas idoneos, et in angulo delitescere et rubiginequasi squalere facit virtutes illorum, qui non minus esserit in publicam utilitatem praestituri, so occasiones explicandae dexteritatis haberent, quam illi, quorum magnitudinem felicitas iamaperuit.

Tempore qui longo steterit male curret, et in ter
Carceribus missos ultimus ibit equus.

Sic etiam virtus non nisi marcessere potest, ubi perpetuis quasi carceribus fuerit clausa, nec unquam campum, in quem excurrat, et vires suas exerceat, habuerit. Sed haec fortassis huc non pertinent. Redeamus cum nostro KIRCHMANNO ex Gallia et Italia in Germaniam. Annum aetatis octavum et vigesimum agebat KIRCHMANNUS, cum ex peregrinatione ipsum reducem exciperet Rostochium, ubi et con victu et aedibus Avi mei, piae recordationis Doct. Luce Backmeisteri, Professoris ibidem et Superintendentis, usus est, et vitam suam tam laudabiliter instituit, talia quoque eruditionis indicia edidit, ut Senatus Academicus ipsum sequenti statim anno a nato Christo millesimo sexcentesimo tertio in suum ordinem cooptare, et publicam Poeseos Professionem ipsi offerre non dubitaret. Existimant quidem nonnulli, et qui vel supra alios sapere videri volunt, Poeticam parum esse utilem, et tempus, quod ei tribuitur, multo melius posse collocari: Verum boni isti homines si recte, quid Poetica esset, intelligerent, non tam stuite (liceat mihi ipsorum pace dicere, quod res est) de ea iudicarent. Nihil enim aliud, ut litterarum Instaurator eloquentissimus Erasmus Roterodamus inquit, Poetica est, quam ex omnium disciplinarum deliciis ac medullis condita placenta, seu ex electissimis quibusque flo sculis compositum mellificium. Cum salutaribus praeceptis versus inseruntur, efficacius certo in animum demittuntur. Nam, ut dicebat Cleanthes, quemadmodum spititus noster clariorem sonum reddit, cum illum tuba per longi canalis angustias tractum patentiore novissime exitu effudit: sie sensus nostros clariores carminis arcta necessitas efficit. Eadem negligentius audiuntur, minusque percutiunt, quamdiu solutâ oratione dicuntur: ubi accessere numeri, et egregium sensum astrinxere certi pedes, eadem illa sentemia velut lacerto excussa torquetur. Sed cum vino vendibili, iuxta poluqru/llhton il lud non opus sit suspensâ hederâ, soli lucem affundere, et in Poeseos commendationem, quae alienam laudem non desiderat, evagari nolo. Nactus honorificam hanc spartam KIRCHMANNUS, ita eam ornavit, ut Auditores in sui admirationem raperet, et Collegarum suorum, uti etiam aliorum doctorum benevolentiam et amorem magis magisque sibi conciliaret. Non enim ex numero illorum erat, qui impetrando quo cuticulam curent, officiole res suas sibi sufficere putant, litteras porro

negligunt, quorum hominum hoc saeculum plane feracissimum est sed memor maledicti divini in eos, qui opus Domini fraudulenter faciunt, id operam dabat sedulo, ut officii demandati partes ita exsequeretur, ne aditum ad altiora sibi praecluderet, sed latius aperiret. Et ut sciret Res publica litteraria, qualem in KIRCHMANNO civem haberet, et quid sibi imposterum de ipso posset promittere, proximo anno, postquam ad functionem publicam pervenerat, instigantibus et hortantibus eum Viris in Italia, Gallia, Be lgio, Germania superiori et inferiori celebertimis, optimum optimi ingenii fetum edidit, et in publicum produxit, aureum nempe et omnibus numeris absolutum librum ce Funeribus Romanorum, quem uti omnes horridae antiquitatis periti osculo et complexu acceperunt, ita summis in caelum laudibus extulerunt. Nullum enim volumen huic par futurum, scribit Heinsius, vir tantae eruditionis, quantam in unum hominem cadere posse vix quisquam putet. Et sare, si nihil aliud ad egregium publicum KIRCHMANNUS, praeter elaboratissimum hoc opus, contulisset, satis superque tamen fecisset, etnomen suum a funerea oblivione egregie vindicasset. Sed quomodo in hac scena siparium ulterius expanderit, et clamorem obtinuerit, iam iam patebit, ubi prius paucis de ipsius coniugio facta fuerit mentio. Quemadmodum prole animi bonas litteras promovere studuit KIRCHMANNUS, ita etiam prole corporis humanum genus augere apud se constituit. Quamobrem eôdem annô, quo Funera Romanorum publici iuris fecit, iisque nominis sui funera plane exterminavit, vitae sociam sibi elegit Virginem castissimam et pudicissimam Emerenttam, Ioachimi Schelii, Senatoris Rostochiensis prudentissimi, filiam, cum qua sub initium insequentis anni nuptias, sollennitate tunc temporis Rostochii usitatâ, et faustâ amicorum cogratulatione, celebravit. Quod coniugium felicibus auspiciis coeptum felici etiam successu non caruit. Tanto enim amore hi coniuges se muruo sunt complexi, tantâ concordiâ septem et triginta annos transegerunt, ut numquam in gratiam redire, aut ad aram Bonae Deae litare necesse ipsis fuerit. Nimirum uterque ipsorum probe intellexit. Deo hominibusque gratum, si bene inter maritum et uxorem conveniat, nec coniugii molestias, alias sat graves, odiosis rixis et acerbis concertationibus cumulandas, sed suavissin â potius oblectatione, et iucundissimâ

conversatione leniendas esse. Neque enim aliud probis, ut Agrippina Germanici uxor censet, quam ex matrimonio solatium; vel, ut Val. Messalinus contra Severum Caecinam loquitur, nullum honestius post laborem, quam uxorium levamentum. Utinam id secum probe volverent illi, qui coniugium, quod debedat esse caritatis vinculum, faciunt certamen rixosum, quo seispsos excarnificant, et quottidianâ quasi morte mulctant! Satius istis esset, numquam matrimonium contraxisse, quam contractum tam foede deturpasse. Saevis, inquit Poeta, inter se convenit ursis, inhumanum itaque et plus quam bellumum est, contentionis serram inter coniuges reciprocari. Quoniam vero praecipuus coniugii scopus, quo KIRCHMANNUS collimavit, est procreatio liberorum, quibus non tantum societas conservetur humana, sed Deo potissimum plures animae exhibeantur; etiam hunc scopum artigit, et coniugium ex benedictione divina uti iucundum, ita et fae cundum habuit. Ex uxore quippe suavissima, nunc proh dolor! vidua maestissima, quinque liberos suscepit, filios tres et filias duas. Ex filtis natu maximus, nomine Henricus, inc ommunem locum hinc abiit, antequam quid esset vita intelligeret. Retinuissent quidem infantem lepidissimum parentes libentissime, utpote quem unicum tunc tantum habebant; verum cum Deo Opt. Maximo placeret, ex aerumnosâ hâc vitâ ipsum in aeternam patriam transferre, non Niobes doloribus animum lacerabant, sed divinae voluntati illum pie submittebant, certo statuentes, filium suum non periisse, sed praemissum esse. Alter filius Patri non tantum cognominis, sed et paternarum virtutum aemulus, nuper Slesvvigae in Holsatia connubium insit, ibidemque domicilium suum locavit. Tertius, cui nomen Alexander, in medio studiorum cursu desudat, et arduam Virtutis ac litterarum viam, quam Patris vestigiis impressam videt, omni operâ sectatur, suaeque familiae, si rectum iter perrexerit, in signe decus promittit. Filiam natu maiorem Dorotheam, vere dorotheam, mihi, anno millesimo sexcentesimo vigesimo sexto, in matrimonium tradidit, quae postquam undecim fere annos mecum suavissime vixisset, et septem liberis, quatuor videlicet puer is et tribus filiabus, qui omnes adhuc sunt superstites, domum meam auxisset, fatali necessitate ex amplexibus meis erepta, cum lacrumis et acerbissimo animi maerore, summum sui desiderium mihi meisque parvulis

reliquit. Admodum durum quidem hoc, dimidia sui parte truncari; sed quoniam voluntati Numinis supremi nemo reluctari potest, nec rara vidi, quae mihi patien da fuere, sed multis huius modi casus cognitus, aciam tritus et e medio fortunae ductus acervô, ferendum mihi aequo animo fuit, quod emendari a me non potuit. Optimum enim est, pati, quod emendare non possis, et DEUM, quo auctore cuncta eventunt, sine murmuratione comitari. Et marcet sine adversitatibus Virtus, runc apparet quanta sit, quantum valeat, polleatque cum, quid possit, patientiâ ostendit. Inprimis nobis, qui omnem spem in gloriosam Servatoris nostri relurrectionem collocamus, ponendi sunt nimii luctus et gemitus, cum pro certo habeamus, nostros nobis aliquando maximo cum gaudio redditum iri. Gravissimum quidem iudicabis malum aliquem ex iis, quos amas, amittere, cum hoc interim tam ineptum sit, quam flere, quod arboribus amoenis, et domum tuam ornantibus decidant folia. Quicquid te delectat, aeque viget, ut videras, dum viveret: utique aliud alio die casus excutiet. Sed quemadmodum frondium iactura facilis est, quia renascuntur: sic istorum, quos amas, quosque oblectamenta vitae putas esse, damnum, quia reparantur, etiamsi non renascantur: scribit Philosophus Ethnicus, at non ethnice, sed satis pie ac Christiane. Ad filiam KIRCHMANNI natu minorem Emerentiam quod attinet, primum illa nupta est Iohanni Gronen, civi et mercatori huius civitatis honestissimo, quo e vivis exempto, ad secunda vota transiit, et nunc cum integerrimo Viro, Hugone Schuckmanno, in placido et amicabili coniungio vivit. Magnam sic felicitatis humanae partem consequutus est KIRCHMANNUS, quod non tantum vidit liberos a se progenitos, sed et Nepotes numerosâ serie domum oius ornantes. Haec enim est divina illa benedictio, iam pridem promissa iis, qui timent Iehovam, et ambulant in viis eius. Faxit modo Altissimus, ut et Nepotes omnes ac singuli vestigiis Avi insistant, et divinae gloriae ac commodo publico succrescant. Vidimus hactenus KIRCHMANNI torum, et rem eius domesticam, nunc porro Oratio mea redeat, unde digressa est, nempe ad functiones eius publicas. Hîc licet mihi latissimus aperiatur dicendi campus, longius tamen exspaciari nolo, sed ex infinito, qui sese

offert, cumulo tantum summa rerum capita decerpam, eaque breviter delibabo, ne forte cuiquam fastidium pariam, ut vestrâ A. O. in audiendo benivolentiâ minus verecunde abuti videar. Silenos Alcibiadis apud eruditos in proverbium abiisse, iis constat, qui in veterum monumentis non plane sint hospites: quâ sub imagine vili ac contemptâ depingere voluerunt antiqui hominem, qui habitu, vultuque longe minus prae se ferat, quam in animo claudat. Proinde Alcibi ades apud Platonem Socratis encomium dicturus, eum Silenis huiusmodi similem facit, quod is multo alius esset propius intiventi, quam summo habitu videretur. KIRCHMANNUS noster etiam in recessu animi plus reconditum habebat, quam quis ex eius vultu, externoque corporis habitu poterat aestimare. Ingenii tamen sui praestantiam in editione formosissimae prolis iam publicaverat, unde torus orbis litteratus ipsum caeperat admirari, eiusque laudes praedicare. Nobilissimi itaque et eminentissimi quique in Saxonia, Pomerania, Marchia, Holsatia, Megapoli, aliisque vicinis principatibus viri liberos suos, quos ingenio valere cognoverant, et litteratum studiis destinaverant, Rostochium ad KIRCHMANNUM mittebant, et in convictum inspectionemque eius tradebant. Neque vero quemquam illorum qui suos fidei ipsius concredidit, vanâ spe lactavit, sed optimae uniuscuiusque exspectationi ex asse satisfecit. Nam qui ex KIRCHMANNI convictu, conversatione, et informatione, modo propositum excolendi animumm et ingenium adipsum attulerint, domum redierunt, digni plerumque sunt habiti, quibus prae aliis honestissimus in publicis officiis locus assignaretur. Id quod non negaturos arbitror plurimos, qui primaria in Ecclesiis, Aulis, Rebus publ. subsellia adhucdum cum laude et utilitate occupant. Non enim Bacchanalia cum convictoribus suis KIRCHMANNUS vivebat, non Scyphos ad ordinem evacuabat, non ad mensuras sine mensura vivebat, non noctem Baccho ut pervigilem ducerent domesticis suis permittebat, quemadmodum nunc non nullos in Academiis Professores et Iuventutis censores, egregios scilicet! facere audimus; sed ita in omnibus se gerebat, ut studiis mores convenienter irent ipsiusque domestici, adeoque omnes litteris humanioribus addicti vivum haberent exemplum, ad quod vitam, mores, et res suas omnes

examussim componerent. Socrati hoc laudis tribuit Xenophon, quod vir utilis cunctis in rebus fuerit, ipsiusque conversatio etiam minus sentientes doctos effecerit et prudentes. Idem de KIR CHMANNO quidem assererem, sed vereor, ne nonnulli, alienarum Virtutum ac laudum invidi, dicam mihi impingant, ac si praeter veritatem quicquam dicerem, quare prome loquantur alii, qui meliorem forsan fidem merentur. Ita eum aliquot annos in specula Academica KIRCHMANNUS egisset, et rarissimae eruditionis, modestiae et gravitatis suae radios hinc inde sparsisset, placuit supremo rerum Arbitro ipsoum in alium locum transferre. Schola quippe nostra sub id tempestatis Moderatoris et Rectoris erat indiga, quod Vir egregie meritus D. Ottho Gualtperius, qui hactenus per annos bene multos clavum huius naviculae magnâ cum laude tenuerat, catenatis et molestissimis, quibus tabernae scholasticae refertae sunt, laboribus attritus, onus hoc gravissimum amplius sus tinere non posset. Quare Amplissimus huius Urbis Senatus, munificus Ecclesiae Scholaeque Nutritius, Gualtperium corporis viribus exhaustum, ob res in hoc seminario bene gestas, rude donare, insumque liberaliter sustentare voluit. Optimum sane gratitudinis erga bene meritos exemplum, quo palmam nostra Civitas praeripit Romae et Carthagini, potentissimis quondam in toto orbe terrarum urbibus, quas ingratas uno prope tempore in Principes inventas, magnus Historiae Romanae Commentator Livius litteris monumentisque consignavit. Ne quid vero detrimenti caperet Schola, Ecclesiae et Rei publicae columna, suarum partium esse prudentissime aestimabat magistratus noster lauda tissimus, in emeriti Rectoris locum alium surrogare virum, cuius humeris onus hoc imponeretur, et qui ei ferendo eriam par esset. Quae cura cum ab amphssimo Senatu praecn ve esset demandata Avunculo meo magno D. Iacobo Bordingio, tunc temporis Consuli huius Rei publ. eminentissimo, viro non nisi publico commodo nato, cuius industriam et fidem in rebus gerendis Senatus iam exploratam habebat, ille, quae eius erat de bonis litteris, et viris, non in speciem, sed solide doctis iudicandi dexteritas, neminem alium, quam KIRCHMANNUM accersendum censebat, quod nulli rectius haec provincia committi, a nulo etiam melius administrari posset. Annuit Amplissimus Senatus, et pedibus in hanc sententiam ivit, ut

KIRCHMANNUS per litteras ad Spartam hanc suscipiendam invitaretus: id quod etiam Bordingus fideliter expeditum dedit. KIRCHMANNUS, acceptis Bordingi litteris, inter sacrum, quod aiunt, et saxum quasi constitutus pendebat animi, utrum accipienda sibi esset vocatio, nec ne. Ab altera enim parte apud ipsum in considerationem veniebat dura illa et difficilis conditio eorum, qui semel hoc pistrinum ingressi sunt; nullum nempe genus vitae esse (ipsius KIRCHMANNI os et verba usurpo) quod plurium iudiciis expositum sit, quam hoc Seholasticum: de vestibus quidem Sartorem, de cibis coquum, de calceis Sutorem, de reliquis artibus non nisi artifices solere iudicare; sed de iuventutis institutione, re omnium maximâ, et quam millesimus quisque non intelligit, Sutores, Coquos, Sartores, et quos non? audere iudicium sibi sumere, et Scholarum moderatoribus sapientiae praecepta, si diis placet, dictare: quicquid vitiorum pueri vel a garrula nutrice, vel ebrioso famulo domi imbiberunt, id non ipsorum culpae, sed Praeceptorum negligentiae adscribi: levissimos Magistrorum lapsus tamquam enormia crimina accusari, imo saepe optime dicta et facta detorqueri in calumniam, et sinistris interpretationibus aliorsum trahi, quam ab auctore proferantur: vilissima iuventutis Doctoribus praemia constitui, interdum fossorem pluris conduci, quam Scholae magistrum; stipendia tam parce ipsis suppeditari, ut mortuis vix tantum supersit, unde funerum impensae sumi queant. Haec et sexcenta huius generis alia KIRCHMANNUM a functione oblatâ deterrebant. Contra vero ab hac parte non minus sollicite secum perpendebat divinam et legitimam vocationem, quam si contemptim repudiaret, in gravissimam Dei iram et certissimam eius vindictam incurreret: perpendebat amorem in patriam, quam optimi quique tanti semper aestimarunt, ut eius salutem vel praesentissimo suo suorumque periculo et maximo dispendio redimere non dubitaverint: perpendebat florentissimam, cui praeficiendus erat, iuventutem, quae si negigeretur, damnum illud in pessimum publicum, si recte vero institueretur, in emolumentum publicum bonum illud redundaturum esse. Hic erat funiculus ille triplex, quo se arctius constrictum sentiebat KIRCHMANNUS, quam istis rationibus diversum suadentibus. Litteris itaque inter ipsum et D. Bordingum per multas septimanas ultro citroque

missis, tandem eo deventum est, ut arduum hoc munus sibi imponi pateretur. Sub initium proin hiemis, anni millesimi sexcentesimi tertii decimi, cum familia sua huc venit, et gubernacula huius scholae a primario Consule. Dn. Alexandro Luneburg, publico ritu tradita accepit, Accepta quali fide, quali industriâ, quali labore, quali auctoritate, quali denique perpessione per integram fere Saturni revolutionem rexerit, ego ut dicam, supervacuum arbitror, dicent satis huius Scholae cathedrae, parietes, scamna, et assiduo ruptae lectore columnae, si forsan (quod tamen non spero) discipuli eius se adeo in turpissim um ingratitudinis vitium induerint, ut sateri nolint. Ipse pietati, quae agmen omnium virtutum ducit, ut totus erat addictus, ita primam officii sui partem aestimabat, sundamenta verae pietatis et sineerae religionis iuventuti inculcare. Et voro cum Pietas ini duobus consistat, recto videhicet de Deo sensu, et recto ini Deum cultu, utrumque ut teneres animi recte imbiberent, summâ cpe nitebatur. Quapropter tam theoreticos quam practicos locos ex utroque sacrorum Bibliorum codice ipsis accuratissimâ methodo proponebat, propositos indefessâ diligentiâ repetebat, repetitos magis magisque explanabat, nec decultoriâ festinatione ulterius progrediebatur, nisi discipulis in memoriam et ingenium, immo in sucum et sanguinem ivisse prius intelligeret. Cognitum enim ipsi erat optime, in bellis aliisque negotiis, quorum finem unusquisque primo quoque tempore expetit, minime cunctandum; in iis vero, quae ad solidam iuventutis informationem pertinent, nihil perniciosus ese festinatione, utpore quae multos etiam bonos, iuxta C. Taciti effatum, pessum dedit, qui spretis quae tarda cum securitate, praematura vel cum exitio properant. Gradus nimirum, ut Arbiter monet, laborum fieri debent, ut studiosi iuvenes lectione severâ mitigentur, et sapientiae praeceptis animos componant. Post iacta in animis discipulorum, eâ, quâ fieri potuit, perspicuitate ac simplicitate, purioris confessonisac pietatis fundamenta, nihil KIRCHMANNO potius erat, quam ut iuventus in iis artibus, quae scholarum trivialium propriae sunt, et sine quibus ad altiora studia nemo feliciter progredi potest, quottidie proficeret, Cum Logi cis itaque et Rhetoricis praecept is sedulo coniungebat utriusque linguae, Latinae videlicet et Graecae, exercitum, ac in eo totus erat, ut linguarum istarum primariarum

puritatem ac eleg antiam discipulis instillaret. Quem in finem ipsis Orationum et Epistolarum dispositiones crebio dictitabat, materiam carminum saepe suggerebat, elegantiae flosculos, et sermonis phaleras fideliter monstrabat, ad Graecae et Romanae Historiae atque Antiquitatis fontes ipsos paulatim ducebat, nec quicquam eorum intermittebat, quae aliquid momenti ad studia eorum promovenda afferre posse videbantur. Nihil vero in his dabat ostentationi, cui etiam saepe boni indulgent; sed ad captum discipulorum se fingebat et accommodabat, tamquam maiorem industriae et laboris gloriam habiturus, si cognitio ipsius se in discipulis, potius, quam in Magistro ostenderet. Ex ducta linea artificiosa Apellis manus dignosci potuit: lineae in discipulorum intellectu, quem cum tabula summus comparavit Aristoteles, magisterio KIRCHMANNI ductae, eximiam eius artem, et scientiam profundissimam unicuique etiam satis conspicuam fecerunt. Plurimos enim Viros egregie doctos, et in magnis honoribus et functionibusmodo constitutos, ex ipsius disciplina et contubernio, tamquam ex equo Troiano, prodnsse, vel ipsa invidia, si maxime velit, negare tamen non poterit. Quia vero, ut Comicus cum quottidisna experientia testis est, omnes deteriores sumus licentia, et adolescentia praecipue ad quae vis vitia est proclivis, cui si laxius paulo in dulgeas, in suam ipsius praecipiti gradu ruit perniciem, etiam in coercendâ iuvenili petulantiâ officium suum KIRCHMANNUS faciebat. Naturâ quidem erat facilis et mitis, utcumque tamen res postulabat, ita et animum babebat, id quod in frugi homine Plautus requirit. Nam discipulos diligentes, probos ac morigeros paternô amore prosequebatur; ex adverso vero improbos, desidiosos et petulantes graviteranimadvertebat. Sceptra enim inferiorum Scholarum, baculos scilicer et virgas, non frustra sibi commissa noverat; sed ad vindicanda discipulorum vitia, et corrigendos eos, qui ab officii limine deflexissent. Quamquam in hac coercitione eâ semper moderatione prudentissime est usus, per quam neque delinquentibus vitia impune fuerint, et ipsum facilitatis simul et severitatis numquam paenituerit. Ita enim medium hîc tenuit, ne aut facilitas auctoritatem, aut severitas amorem ipsi apud discipulos diminueret, quod rarissimum antiquissimus antiquae Germaniae scriptor in vita Agricolae vocavit. Neque vero numerum plagosorum istorum Praeceptorum augebat, qui discipulos veiberant libentius, quam docent, quod

nonimmerito doctissimus Morus ini iis reprehendit; sed auream istam regulam, omnibus, qui cum imperio sunt, maxime necessariam, animo probe affixerat: Omnia scire, non omnia exsequi: parvis peccatis veniam, magnis severitatem commodare: nec paenâ semper, sed saepius paenitentiâ contentus esse: officiis et administrationibus potius non peccaturos praeficere, quam damnare cum peccas. sent. Erga Collegas suos quomodo se gesserit, ipsi satis contestati ruere singulari suo luctu et maerore, quem ex decessu Venerandi Capitis sui conceperunt, nec adhuc dum superarunt. Memini, quam honorificam semper ipsorum fecerit mentionem; memini, quam ipsorum com mendaverit industriam; memini, quam sollicite excusaverit, et meliorem in partem interpretatus fuerit, si quid forte commissum, quod sequius voluit ab aliis trahi et explicari. Tanti etenim ipsi erat auctoritatem suorum collegarum, quanti suam ipsius sartam tectam conservare. Varronem Consulem Romanum, in bello contra hannibalem, collegam suum P. Aemilium timiditatis ac negligentiae insimulare, eoque ipsum in contemptum apud exercitum adducere voluisle legimus; quamquam tanto cum damno id factum, quanto nullius unquam Consulis insolentiam Res publ. Romana luerit. KIRCHMANNUS vero, quamvis distabat ab illo, credebat et grande nefas et morte piandum, si Collegarum suorum auctoritatem et existimationem etiam in minimo labefactari pateretur, quin potius in id omnes animi nervos intendebat, ut collegarum magis honos cum Scholae incremento, quam suus ipsius cum scholae detrimento augeretur. Imitatus in eo Q. Fabium Max, qui firmo et constanti contra adversum rumorem animo suum impenum minui per vanitatem populi maluit, quam secundâ famâ rem male gerere. Optandum sane, ut omnes illi, qui in eadem palaestra decertant, et operas tradunt mutuas, talem Collegarum rationem haberent: sed nihil minus nunc a nonnullis fieri videas. Reperiuntur enim falsae opinionis aestro fascinati, qui existimant, suam se non pose auctoritatem asserere, vel eruditionis alicuius laudem apud alios consequi, nisi id fiat cum detractione et sugillatione suorum collegarum, in iis etiam saepe rebus, quas (si tantum, quantum videri volunt, saperent) laudare potius, quam vituperare deberent. Quo ipso nihil aliud certe efficiunt, quam ut sapientium, quos inter supremum tamen locum

superbe affectant, albo nomen suum expugnant, et aliorum quibus arte benignâ, et meliore luto finxit praecordin Titan, ludibrio se exponant. Non enim, ut sapienter ad sapientissimum suum Praeceptorem Nero dicebat, sapienti viro decorum suerit, unde amico infamiam parat, inde gloriam sibi recipeie. Et qui virtute satis valent, magis aemuli bonorum, quam invidi sunt: quos vero desidia, et inortia, et stupor, atque torpdo invasit, strepunt, obtrectant, alienam famam suum dedecus existimantes; inquit graviter ad Caesarem Salustius. Sed compendium verborum ut faciam, nec longis ambagibus ultra, quam pars est, vos morer, adeo commode mimum taediosissimum laboriosissimae servitutis Scholasticae transegit KIRCHMANNUS, ut, quod Oratoribus Romanis a Corona Quiritum olim claris vocibus acclamabatur, bene, praeclare, non potuit melius, id piis ipsius maniubs etiam merito acclamandum sit. Nam scripsit quispiam eleganter, pure, terse, nervose, Latine iuxta ac Graece, in soluta et ligata oratione? scripsit KIRCHMANNUS: docuit quispiam adolescentes pure et eleganter, prompte ac expedite scribere ac loqui? docuit KIRCHMANNUS: Pandit quispiam interiora abstrusae Antiquitatis secreta? pandit KIRCHMANNUS: Praeluxit quispiam bono exemplo suis discipulis? praeluxit KIRCHMANNUS: ornavit quispiam eruditis monumentis Rem publ. litterariam? ornavit KIRCHMANNUS: Coluit quispiam cum Collegis suis amicitiam, fraternamque concordiam? Coluit KIRCHMANNUS. KIRCHMANNUS denique et boni Praeceptoris et boni Viri vivum exemplum suit, in tantum laudandum, in quantum intellig??? Virtus potest. Atvero cum assidua, iuxta Velleium, eminentis fortunae comes invidia sit, altissimisque adhaereat, et virulentae spicula linguae ne ipse quidem Deus, omnis boni auctor, efffugiat, etiam KIRCHMANNUM invida calumnia, et calumniosa invidia non praeteriit aut intactum reliquit; sed tela sua atro veneno illita in ipsum, quamvis immeritum, intendit. In Magistratum quidem nemo facile violatarum legum culpam impingit; si omnes subditos leggibus et edictis suis obsequentes efficere non possit, etiamsi quottidie virgas, ferrum, cruces, rotas intentet: nec Ecclesiastae ullus aequus Iudex auditorum peccata imputat si perpetuis obsecrationibus, obtestationibus, correctionibus, adhortationibus ex omnium auditorum animis auri

famem, dignitatum sitim, voluptatum illecebras, fastum, lux riam, aliaque vitia radicitus evellere, et virtutes eis ingenerare non valeat; at KIRCHMANNUS talem gratiam apud plurimos non poterat consequi. Nam si quid forte a petulante, et domesticâ indulgentiâ corrupto adolescente, aut ab iis, qui Scholasticae disciplinae se praefracte subduxerant, designatum esset, quod reprehensionem mereretur, statim bonus KIRCHMANNUS cum suis Collegis vapulabat, et neglecti officii ac disciplinae reus agebatur. Neque haec cantilena in conviviis, transtris, et privatis congressibus tantum a vulgo, cui neque iudicium, nequte veritas, identidem canebatur; verum etiam in publico saepius Vir optimus acerbe perstringebatur, ab iis, quorum officium potius fuisset, KIRCHMANNI et Scholae nostrae causam agere, ipsiusque auctoritatem et existimationem, si qua a malevolis arroderetur, defendere; ab iis etiam nonounquam, qui ante paucos annos sub KIRCHMANNI ferulâ fuerant, et, quicquid solidae artis habent, ex ipsius institutione hauserant. Haec erat gratia, quae Prae ceptori optime merito a nonnullis reddebatur, iuxta consuetum videlicet mundi morem, ubi pedibus plurimum conculcantur illi, a quibus maxima benesicia accepimus, Zelum quidem decentem in nemine, cui publicum officium demandatum est, reprehensum eo, non laudo tamen iuvenilem et inconsideratum fervorem, livorem, invidiam, arrogantiam, ostentationem, calumniam, et alia vitia, quae virtutis huius velamine ut multum obducuntur. Melius etiam nonnulli sibi et auctoritati suae consulerent, si oculis suis trabem eruerent prius, quam alienis ex oculis praesumerent festucam evellere KIRCHMANNUS vero, ut magni et nobilis erat animi, more magnae ferae latratus minutorum canum securus exaudiebat, et ut culicem, aut muscam moleste circumstrepentem levi manu, et citra iracundiam abigimus: Sic ipse perverse iudieantium calumnias sine ulla tristitia eludebat, probe intelligens, sapientis virtutem per ea, avibus petitur, illustrari, Quin nec Iuppiter, si qua fabulis fides, in iuriis malorum exceptus, cum illi passim cornua et plumas prodigiose affingunt, et alieni pudoris expugnatorem narrant; non movetur tamen, nec viribus suis utitur, quippe qui nullam iniuriam accepit. Aemulatur sapiens, caelo cognatus, Deo proximus, et ratione innixus risus humanos divino animo ex cipit. Quin si immensa haec moles compagibus suis soluta lapsum minaretur, in concuslu totius orbis motu solus securus et tranquillus

maneret; instar rupis, quae in mari vadoso horridi Iovis et irati Neptuni servidis assultibus undique verberata, non cedir aut minuitur; sed obtendit adsuetum fluctibus latus, ei firmâ duritie tumentis undae impetum sustinet ac frangit. Hunc putemus levibus huiusmodi concussiunculis, et convitiorum telis, velut per inane iactatis, commoveri posse? Non haerent illa durioribus, cedenti infiguntur. Ideoque; obtusa irrito nisu concidunt, et saepe reciprocâ petitione ictum emittentis ingenti vulnere ulciscuntur, Omnis iniuriae inanis est exitus cum munitum patientiâ pectus offendit. Dolor enim laesi votum est laedentis. At iniuriae contemptor animus praevertit, et praedam, quam peteat, eripit, atque ita omni malo liber telum exitio suo vibratum in inimici caput fortius retorquet. Et ut aer percussus non laeditur, immo ne dividitur quidem; sed refundit sese, et spissior redit: ita animus recti conscius, et ad optima erectus, non admittit obtrectantium afflatus, nec sentit. Quomodo enim magnitudinem, quam promittit, probaret, si humiliter et abiecte sese contraheret, si victus adfectu iniuriis cederet? Nullae profecto contumeliae Sapientem exasperant, aut statu suo movent, nullae ignominiae irâ accendunt. Quisquis enim in hoc certamine adversarium agnovit, iam coronam amisit. Ideo qui sapit, etiamsi ictum recepit, non petit vulneris sui auctorem, sed ut optimus gladiator exiguo corporis flexu manus petentis eludit: ita obiecta probra, ut visus nocturnos et vanas somnio rum imagines, digno supplicio punit, festivo scilicet contemptu et oblivione; vel, si tanti est, milericordia elevat. Talem benignior Deus animi magnitudinem, et invictum adversus improborum furias robur KIRCHM, indulsit ut ne tantillum quidem iis afficeretur; sed in bonum et utilitatem suam verteret, et quottidie evaderet melior. Philip. Macedo, cum ab Athen. Oratoribus variis, et vix tolerantis convitiis proscinderetur, hanc illis segratiam debere affirmabat, quod assiduis illorum con tumeliis indies melior efficeretur, et diligentius vitam institueret: id enim sibi unice studio esse, ut eorum calumnias re ipsâ et moribus refelleret, quod praestantissimum ultionis genus Rex sapientissim us iudicabat. Hâcarte quoque utebatur KIRCHM. t cu~icontra nitendo se nihil proficere videret, maledicentiae tela patientiae scuto excipiebat, et erectâ fereb at cervice, quod vitare non poterat, consolabaturque se exemplo aliotum bene meritorum, qui eandem olim fortuna~e xperti essent. Non possum quin hîc etiam diluam maculam non levem, sed nimis atrocem, quae KIRCHM, nomini praeter

meritum fuit aspersa; veniam tamen praefatus, si fortassis gravius quid dixerim, quam quorundam aures ferre didicerunt; novi enim, veritatem odium parere, quam nihilo setius loquar, vel cum periculo offensionis. Scholam nostram intra paucos annos ristinum suum florem amisisse, et caetum Alumnorum ad eam raritatem, ut vix umbram prioris frequentiae reserat, pervenisse, nemo in nostra civitate est, qui ignoret. Ignorare vero plerique volunt causam, et quo tanta lues eruperit ortu; breviter itaque id erit mihi significandum. Tiberius cum miserrimi interitus fortissimi Germanici primus ac praecipuus esset auctor, noluit tamen videri, sed causam omnem in Cn. Pisonem eiusque coniugem Plancinam transtulit. Calamitatem nostrae Scholae videmus, causam vero illius etiam quisque a fe amovet, et in KIRCHMANNUM unice illa devolvitur. Etsi autem Deum ex KIRCHMANNO non facio, nec omnibus naevis ipsum absolvo, cum nemo sit mortalium, in cuius pectore non haereat aliquid labis, vel nativae, vel contractae per consuetudinem; huius vero pestis culpam penes ipsum unice fuisse si quis dixerit, istum KIRCHMANNO gravissimam facere iniuriam, novit is, qui omnia novit. Rara equidem temporum felicitas, ubi sentire quae velis, et quae sentias dicere licet, ego tamen quod in animo habeoloquar, et quod verum est, proferam, etiamsiomnium odium sit ferendum. Qui primum clancularios Praeceptores in nostram civitatem introduxit, quisquis etiam fuerit, et quot domos tot fere scholas in nostra urbe aperuit, hunc violentas huic Lyceo manus intulisse, et ad prosternendum primo ictu petiisse, tam confidenter assevero, ut nihil confidentius. Quid praeterea accesserit, et scholae nostrae fundamenta pene everterit, unusquis que ipse secum reputet, in animo enim mihi non est omnia refricare, et Camarinam, quod aiunt, movere. Quis non falcem in hanc messem misit? Quis non virgulâ censoriâ scholam, eiusque Magistros notavit? Quis non institutionem publicam cinibus nostris despecturi fecit? Quis non Rectoris partes sibi rapuit, et paedagogos ad lautissima quaeque hospitia promovit? quis non melius, scilicet! intellexit puerorum informationem, quam illi, qui totam vitam in hâc arenâ contrivissent? Huic KIRCHMANNUS nimis erat facilis; alteri nimis erat severus; alius, nescio quid, habebat, quod in KIRCHMANNO reprehenderet. Hinc illae

lacrimae, hinc fundi nostri calamitas. Neminem ego nomino, quare irasci mihi nemo poterit, nisi qui ante de se voluerit confiteri: quae fiducia mihi cum M. Tullio communis est. Sed dicat aliquis, quod saepius etiam mihi obiectum recordor; multa in schola nostra desiderari, defectus esse multos. Sit ita: propterea ne vero unicuique statim liceat liberis suis, qui et Rei publ. sunt, pro lubitu alios Prae ceptores praeficere? itane Medicus morbum curet, ut totum hominem exstinguat? Quem non querentem audias (non ex meo tamen, sed ex aliorum ore hoc profero, novi enim, quam reverentiam. Magistratui meo debeam) quem non, inquam, querentem, audias; multa in Politicâ nsostiâ desiderari, defectus esse multos; proptereane vero secessio in Aventinum facienda, aut magistratus noster ordinarius, Anabaptisticô more, e subselliis detuibandus, et alii in eius locum statim substituendi; Longe mehus me hercules militibus suis Cerialis suadet; Quomodo sterilitatem, inquit, qut nimios imbres, et cetera naturae mala, ita luxum vel avaritiam dominantium tolerate. Vitia erunt, donec homines, sed neque haec continua, et meliorum interventu pensantur. Multa etiam prpulus Romanus in suis Imperatoribus tulit: in Manlio impotentiam, aquo et victor et filius occisus est: in Sylla crudelitatem: in Lucullo luxuriam: in multis avaritiam, nec ideo statim loco movit. Locus quidem adhuc Collegis scholae est relictus, et sua cuique sedes; sed quorsum ipsis locus? quorsum sedes? si nullos habeant discipulos, et una cum auctoritate sustentandae vitae necessitates eis detrahantur? Si qui essent defectus (quamquam nullibi locorum, nisi forsan in Utopia perfectionem reperias) iis decenter medendum, et sociatis laboribus eo esset adnitendum, ut in pristinum nitorem Schola restitueretur, non ut magis magisque collabasceret. Ex publicis Scholis prodierunt, quiad clavum Rei publicae et Ecclesiae nostrae sedent, ex publici, scholis prodierunt, qui florem nostrae Civitatis constituunt; clancularia vero institutio quales gigantes produxerit, nondum vidimus; faxit modo Altissimus, ne aliquando maximo nostro cum damno, et nimis sero, videam us et experiamur. Tot annorum forunâ disciplinaque compages Scholae nostrae coaluit, quam si convellere perrexerimus, sine exitio convellentium id certe fieri non poterit. Scholam enim praecipuam nostrae Civitatis columnam,

quâ subrutâ ruinam totius. aedificii sequuturam, nemo facile negaverit, nisi qui peponem pro corde, fungum pro cerebro habuerit. Nolo tamen praetoriâ auctoritate, et sine populi suffragio, mihi arrogare censuram in illos, qui Praeceptores dom esticos modo alunt, multo minus optimorum plerorumque studiosorum eruditionem, et in pueris informandis dexteritatem in dubium vocare; sed praecipuas tantum interitus nostrae scholae causas digito monstrare volui. Nunc enim quoma~res ludi litterarii plane deploratae sunt, et iuvenilis disciplina multo maxima ex parte iacet, nonnulli summâ urgentur necessitate, quae, auctore Senecâ suasore, magnum infelicitatis humanae patrocinium est, cui etiam iustissimi et sapientissimi quique saepius fasces submittere coguntur, tali ratione suis prospicere, qualem quidem numquam inirent, si ludo publico prior integritas pristin umque decus constaret. Quamquam principiis, quod tenerorum Lusor amorum, et cum eo App. Claudius apud Dionysium monuit, fuisset obstandum, sic nullam fortassis post aerumnas praeterito errori indignandi, aut sero tandem sapiendi causam haberemus. Multa praetereo consulto, quae vos coniecturâ perspicitis. Satis tamen me demonstrasse arbitror, causam damni, quod hactenus schola nostra fecit, aliis potius, quam KIRCHMANNO adscribendam esse. Tantum vero abfuit, ut haec, tam scholae, quam famae eius diminutio KIRCHMANNUM in officio negligoentiorem faceret, ut contra potius audentior iret, et manibus pedibusque hoc ageret, ut collapsam scholam repararet. Quem finem laudabiliter propositum ut assequeretur, quamvis iniuria temporum, et gravis, quae ipsi constituta erat, adversaria non permittebat, recte factorum tamen conscientiâ se tuebatur, et quod su ccessus, non fides ipsi defuisset. Quicquid temporis a laboribus Scholasticis, quorum continua series tamen vix una m atque alteram ad respirandum horam ipsi concedebat, succidere poterat, non hortorum aut villarum curae seponebat, non commessationibus, confabulationibus, aut otiosis deambulationibus dabat, sed usui publico etiam destinabat. Testatur id aureus ipsius de Annulis libellus, quem anno abhinc vicesimo in lucem emisit, eoque non minus sibi obsignavit gratam apud posteros memoriam, donec quidem litterae supererunt, quam antea per Monumenta Funerum Romanorum nomen suum ab omni funere liberaverat. Testantur id ipsius Orationes saepius habitae; testantur eius carmina, sollennitatibus publicis saepius consecrata. Et sane

ad Orationes eius quod attinet, vix ipse Momus, quod in iis carpere possit, inveniet. Nisi enim KIRCHMANNI nomen iis praefixum videres, non nisi ab ipso Romanae Eloquentiae parente Cicerone conscriptas putares. Vide sis, quaeso, quam apte, quam concinne omnia sint disposita, quam nervose omnia cohaereant, nihil ibi invenies supervacuum, nihil affectatum, nihil quod non faciat ad rhombum. Exordia non sunt ex ultima Thule deducta, non ab alliis, ubi de caepis dicendum erat, petita, non ultra mediam orationis partem monstrose extensa, non ipsam thematis tractationem verbosis ambagibus longe superantia, contra praecepta enim id est omnium Rhetorum; sed ex medulla ipsius rei desumpta, et cum ipso sermone adeo artificiose connexa,

Primo ne medium, medio ne discrepet imum.

In ipsis Oratio nibus verba sunt selectissima, sentntiae gravissimae, argumenta ponderosissima, et periodis iusto numero absolutis ita omnia inclusa, ut vix verbum in illis possit mutari, et non minori cum admiratione, quam delectatione leguntur. Neque enim eam in dicendo rationem sequi solebat, ut comeret, aut calamistris inureret orationes suas; sed potius sententiarum et argumentorum pondere, quam tumidâ verborum pompâ utebatur; quod illud gravitatem haberet, hoc inane quoddam studium indicare censeret. Quoties ad perorandum conscen debat, non pallebat, ut Lugdunensem Rhetor dicturus ad aram; sed praesenti erat animo, fretus arte suâ solidâ, quâ facile alios, vel ipso Aeaco iudice, anteibat. Non tamen audaciae et temeritati ullum concedebat locum, sed timorem confidentiae decenter miscebat, in memoriam habens verissimam Thucydidis sentenriam, a)maqi/a me\n qra/s1os2, lo/gis1mos2 de\ o)/knon fe/rei??? quam Latio sermone ita effert Stridoneusis Episcopus: Imperitia confidentiam, eruditio timorem creat: et commentario quasi illustrat Gallicarum rerum commentator Philippus Cominaeus, quando scribit: Qui meticulose aliquid faciunt et pav de, melius fere suis rebus perspiciunt, et saepius vincunt, quam illi, qui fastuose et superbe prog ediuntur. In carminibus eandem diligentiam adhibebat KIRCHM. et Virgilium, Ovidium, Horatium provocabat, quorum poemata si cum huius versibus conferantur, et aequâ iudicii lance utrinque ponderentur, dubitandum certer, utrum illis vel huic palma tribuenda sit. In

Antiquitate, in Criticis, Ethicis, Politicis, Historicis, an herbam KIRCHMANNUS cuiquam dederit, penes alios iudicium esto. Etsi quidem ini nostra Civitate pauci fuerunt, qui incomparabilem KIRCHMANNI eruditionem recte agnoverint, quicquid tamen doctorum Virorum alibi in toto fere orbe Eurooaeo reperitur, ubi intricatum quoddam dubium occurri, ad ipsum confugit, eiusque responsum; utpote non nin solidissimis rationibus subnixum pro oraculo accepit. Non enim adeo invidus erat KIRCHMANNUS, ut suam secum mori mallet sapientiam, quam cum aliis communicare; quo animi morbo laborare nonnumquam videmus Viros alioquin a doctrinae et ingenii dotibus non parum instructos, qui auctoritatem suam et famam sestatim amissuros existimant, si cognitionis suae etiam alios faciant participes, sed liberrimus unicuique discendi cupido ad KIRCHMANNUM erat aditus, et potestas vel ore, vel scripto ipsum consulendi. Recedebat tamen, quantum poterat in se ipsum, nec in nimiam familiaritatem, quae plerumque parit contemptum, facile quemquam recipiebat, nisi prius in fidem, candorem, et probitatem eius inquisi visset, et amicitiâ dignum iudicasset. Maximam en im in electione amicorum adhibendam esse cautionem, iam pridem ex Atistorele, Isocrate, Cicerone, Plutarcho, aliisque bonis auctoribus didicera. Cum his, iuxta Senecae praeceptum, versabatur, qui ipsum meliorem facturi essent, non enim vulgaris persuasionis fastu tumidus se omnibus numeris absolutum censebat, sed multum sibi a dhuc deesse, ad exemplum sapientissimi Socratis, barbati illius Magistri, ut Persius eum vocat, quem sorbitio dira cicutae sustulit, humiliter largiebatur: illos admittebat, quos ipse poterat facere meliores. Siquidem mutuo ista fiunt, et homines dum docent, discunt. Cum quibus amicitiae necessitudines ipsi erant, iis remoto omni simulationum velo mentem suam aperiebat, nec aliud clausum in pectore, aliud promputm habebat in lingua more illorum hominum, qui vultu quidem et sermone probitatem praeferunt, sed corde dolum ac fraudes machinantur, quod qui facerent, eos ipse angue et cane peius aversabatur. Privatas KIRCHMANNI Virtutesrecensere supersedeo, partim quod nimium mea excrescat oratio, partim quod paucos inter nos esse arbitrer, quibus pietatem, probitatem, modestiam, candorem, comitatem, humanitatem, et si quid virtutum praeterea in bono

viro requiritur, non satis superque probaverit. Quid multa? nihil omnino ad ostentationem faciebat, sed in pura mente, in contaminatâ conscientiâ, usum fructumque recte factorum sibi consistere reputans, hoc unum agebat, huc omnes suas actiones dirigebat, ut, quod de Amphiarao ait Aeschylus, re verâ bonus esset, non tantum bonus videretur. Atque adeo integritatem et abstinentiam in tanto Viro referre, iniuria virtutum fuerit. Quare omnibus quidem bonis flebilis occidit, at nulli flebilior, quam suis, et cum primis mihi. Quoties enim memoriâ mecum repeto, repeto vero singulis fere momentis, mutuum inter nos amorem, qualem conenit esse inter patrem et filium, Socerum et generum, suavissimam quoque inter nos conversationem, vix mihi a lacrimis temperare possum. Nihil fere incipiebat, quin meo qualicumque consilio prius uteretur; nihil ego, qum ipsum in consilium adhiberem. Quoties ille animum meum maerore plenum, quem praetepublica domestica etiam caloamitas, tristissimanempe dilectae coniugis meae amissio, mihi attulerat, gratis consolationibus lenivit! Quoties ille adversus tela obtrectatorum, quos plurimos proh dolor! habeo, quamquam coram oculis favorem in me, nescio quem, prae se ferre videntur, animosis monitionibus pectus meum obfirmavit! Quoties ille, si quid forte esset, quod ingenii et iudicii mei tenuitatem supergrederetur, dubiam mihi mentem exemit? Numquam me, quicquid etiam ab eo petierim, nisi optime contentum dimisit. Et quam proficuum mihi semper fuerit ipsius consilium, unico saltem demonstrabo, quamquam sat scio, me non effugiturum arrogantiae et gloriationis (a quibus tamen, Deum testor, longissime absum) criminationem apud eos, quibus ad reprehendenda aliena dicta et facta arder animus. Cum ante undecim annos duae mihi unô et eôdem fere tempore venirent vocationes, altera a Sereniss. et Potentiss. Daniae et Norvvegiae Rege, ad Praeposituram, sive, ut alias vocant, Superintendentiam Itzehoensem, et vicinarum Ecclesiarum; altera ab Illustrissimo Duce Megapolitano Dn. ADOLPHO FR IDERICO, Domino meo Clementissimo, ad Aulici Contiontoris functionem, in dubio certe mihi haesit animus huc illuc impulsus, nec in meis quicquam fuit consiliis, quo pacto mihi liceret inter abruptam contumaciam et deforme obsequium pergere iter ambitione et periculis vacuum Vivebam

quidem in patria pacata, in Ecclesia tranquilla, inter Cognatos et amicos optime mihi faventes; sed res adeo angusta mihi erat domi et curta supellex, ut non tantum lucrum ex officii laboribus emergens ad rem meam familiarem non sufficeret, sed etiam tenuiorem substantiam, quae ex paterna hereditate mihi cesserat, insumere, immo aere alieno me obruere necesse haberem. Augebatur quippe domus mea singulis fere annis, ex benedictione divina, novâ prole, quae vero ad plurium corporum sustentationem erant necessaria, diminui magis, quam augeri vid ebantur. Quam acerbum hoc sit viro honesto, in officio publico constituto et litte ris potius quam rei domesticae administrationi dedito, si non habeat, unde honeste vivat, nemo novit, nisi qui experiendo didicit. Nihil enim, ut apud Dionys. Halicarnasseum non minus vere quam scite Tullius inquit, generosum potest sapere, qui quottidiani victus penuriâ premitur. Contra vero, quae mihi offerebantur conditiones, erant lautissimae, praescrtim illa quâ Ser. Regia Maiestas munificentissime mebeare voluit. Quid facerem? Utrinque coarctabar, consilium proinde non meum, sed aliorum mihi in arduo hoc negotio sequendum purabam: ipsi enim non tam nobis, quam aliis consulere possumus. KIRCHMANNUS itaque prae ceteris mihi auctor fuit, ut hoc in loco manerem; fore enim, ut ex hac pinguium conditionum recusatione singularem meam fidem, et in patriam Ecclesiam amorem cives nostri melius intelligerent, et quicquid hactenus rei meae familiari decesserat, maiori imposterum liberalitate explerent. Accepi consilium, ei obtemperavi, nec sine magno meo commodo, ita ut mansisse me non adeo hactenus paenituerit. Quoniam enim

nunc dat oluscula mensa minuscula pace quieta,
non peto grandia lautuque prandia lite repletâ.
Quod si dolentem nec phrygius latis,
Nec purpurarum sidere clarior
Delinit usus, nec phalerna
Vitis, Archaemeniumque co stum;
Cur in videndis postibus, et novo
Sublime ritu moliar atrium?
Cur urbe permutem Lubecâ
Divitias operosiores?

Principes sunt mortales, inquit Tiberius, Resp. aeterna. Et magni honores, quid aliud, nisi speciosa magnorum laborum et onerum in volucra sunt? ut recte de iis Symachus iudicavit. Obscuro itaq, libenter contentus sum loco, dummodo

leni perfruar otio, et dulcis me faturet quies. Animus etiam honorum contemptor mihi ormni honore et gloriâ maior est Sed tandem cum beato optimi KIRCHMANNI fine ad finem mea decurrat oratio Immodicum laborem corpus simul et animum hominis carpere, quis est, qui ignoret? Suo etiam id comprobavit exemplo KIRCHMANNUS, qui naturâ licet esset satis validâ fieri tamen ahter non potuit, quin immodicis istis, quos sustinebat, laboribus ante decretorium diem frangeretur. Annus enim iam est, et quod exturrit, cum inciperet iniquâ valerudine conflictari. et ex gravissimis a capite destillationibus Hemiplexiâ corriperetur. Dei tamen beneficio et diligenti Medicorum operâ eo usque cum valetudine in gratiam rediit, ut plerasque officii partes posset exsequi; quamquam eius vices Collegae ipsius prompte ac libenter expleverunt, quando ipsi per imbecillitatem oculorum, qui ex perpetuis lucubrarionibus caligaverant, non liceret. Rogavimus eum saepius, sibi ut paicere, nec iniquus esset in suam ipsius valetudinem; sed ut

Est cupidus studiorum quisque suorum
Tempus et assuetâ ponere in arte iuvat.

Ita etiam KIRCHMANNUS, assiduis laboribus assuetus, non potuit exorari, quin scholam tamdiu visitaret, quamdiu pedem domo efferre posset, id quod etiam die ante ultimum ipsius morbum proximo factum esse, discipuli testantur. Nec ex privata institutione quicquam remisit, usque dum lecto affigeretur. Post elapsum vero annum, circa idem fere tempus, quo ante in Paralysin inciderat, recidivam, ut Medici loquuntur, est passus, ex qua licet paululum quidem eluctari videretur, sequuta tamen est febris maligna, quae ipsi ultimum vitae terminum attulit. Cum ingravescente morbo vires corporis plane prosterni, et ab inevitabili mortis horâ se propius abesse sentiret nihil aliud crebris a Deo precibus et suspiriis exoptabat, nisi ut liceret sibi vitam hactenus non otiose actam morte placidâ terminare, bonamque ei clausulam imponere. Et in tota vita ut etat Vir placidus ac modestus, sic in morbo etiam, adeoque ipsâ morte, nil nisi placidam modestiam summa cum patientia coniunctam in ipso perspeximus. Paucis horis ante beatum eius obitum cum ad ipsum inviserem, et latinis verbis (libentius enim ini morbo Latine, quam Germanice loquebatur, melius etiam hac lingua poterat intelligi) eum interrogarem; numquid etiam inter brachia Salvatoris sui, cum Augustino, vivere vellet, et mori cuperet

Maxime; clarâ mihi voce respondebat. Peor unam atque alteram horam cum ab ipso discesseram, quod ad sormum se componeret, rediens in ipso mortis agone et ultima luctâ, eaque gravissimâ, eum offendi, ita tamen, ut et ratio et lingua satis adhuc suum officium facerent. Statim enim ubi me videret, non saltem me nominabat; sed lamentabili etiam voce, gravitatem huius luctae se amplius ferre non posse, querebatur. Ego cum ipsi responderem ex dicto Apostolico, eleganti disticho a Mantuano reddito,

Certandum est: nulli veniunt sine Marte triumphi,
Et nisi certanti nulla corona datur.

et non sine lacrumis, ut quisque, qui ferrum et scopulos in corde non gestat, facile conicere potest, eum admonerem ac rogarem, strenue ut certaret, omnemque fiduciam in Christi mortis Vindicis passionem, sanguinem, et morrem unice collocaret, brevi enim fore, ut momentanea huius afflictionis levitas aeternum pondus gloriae ipsi pareret, et certamine hoc superato coronae marcessere nesciae particops fieret: placide acquiescebat, et in alium lectulum, quod petebat, transportatus, ipse D. Eberi contionem, nobis omnibus cognitam, incipiebat, quam cum ego recitando pertexerem, iuter has preces placide exspirabat, et animam Servatori suo devote reddebat. Siccis oculis et avimo maerore vacuo luctuosissimum hunc, beatissimum tamen, optimi KIRCHMANNI obitum me spectasse qui putaverit, nae illi robur et aes triplex circa pectus fuerit. Amisimus ita ex nostro caetu, ex nostra conversatione virum, omni thesauro longe pretiosiorem, omni laude longe superiorem, omni encomio longe eminentiorem, cuius occasum si largioribus forte lacrumis deploremus, non erit, quod nimii luctus accusari possimus, siquidem clades, quam in morte huius Viri accepit res litteraria, omnem luctus ac lacrumarum modum quam longissime excedit. Et ha ct enus quidem fruendo si non intelleximus, quale decus ac ornamentum nostrae Civitatis KIRCHMANNUS fuerit, nullum est dubium, quin posthac carendo magis intellecturi simus. Siquidem, Tragico cum Comico teste, homines stulti bonum in manibus cum habent, non sentiunt, prius quam amiser int. Quoniam vero fieri non potest, ut lamentatione nostrâ, qualis qualis etiam fuerit. pie defunctus in hanc vitam revocetur, immo ipse, si vel maxime optio ei detur, relictos iterare cursus nolit, utpote qui nunc securus laborum, quibus in aerumnosa

hac peregrinatione ad satietatem usque fuit defatigatus, fempiterno aevo et ineffabili gloriâ fruitur, ne invideamus ipsi egregiam hanc, quae ex benignitate Altissimi ei obtigit, conditionem; sed

Ponamus nimios gemitus, flagrantior aequo
Non debet dolor esse viri, nec vulnere maior.

Virtutes tamen eius eximias, quae vix alium inveniunt, in quo domicilium suum coagmentatione tam venustâ et eleganti struant, gratâ memoriâ prosequamur, nec committamus, ut, cuius superstitis honori omnes boni favebant, de illius iam defuncti gloria imposterum aliquid delibetur. Tu vero, alme Deus, benignissime Pater, qui intra biennii spatium tres praecipuos nostrae Civitatis viros, Rei publ. Ecclesiae et Scholae columnas, enostro conspectu abstulisti, eoque iram tuam in nos gravissimam declarare voluisti, parce pe ccatis nostri s, et flagella iracundiae, quae immanibus vitiis abunde promeriti sumus, a cervicibus nostris clementer averte. Alas misericordiae Tuae super nos paterne expande, et pervigili curâ protege Ecclesiam nostram, Rem publicam, et utriusque seminarium Scholam. Suffice alios, qui locum pie defunctorum maximo cum faenore suppleant, et nil nisi tuam gloriam, et patriae salutem quaerant. Quos partim iam dedisti, gratiosis Spir. Sancti donis magis magisque exorna, et sospites quam diutissime praesta. Depelle ab aris focisque nostris gra ssan tis Martis furias, et quicquid penatibus nostris detrimentum afferre possit. Aura tui iucunda favoris irradiet, super Germaniam, patriam nostram suavissimam, saevissimorum bellorum tumultibus tot per annos misere concussam ac funditus devastatam, ut pax una triumphis innumeris potior tandem aliquando redeat, quâ exhilaremur secundum dies, quibus afflixisti nos, secundum annos, quibus vidimus malum. Da, Pater misericordiae et fons omnis bonitatis, unicuique nostrum cor, quod Te cogiter, animum, qui Te diligat, mentem, quae Te recolat, intelectum, qui Te intelligat, rationem, quae Tibi semper summo delectabili fortiter adhaereat. Et tandem cum transierino nostri nullo cum strepitu dies, animas nostras corporis ergastulo liberatas, et legibus humanae servitutis solutas in gremium Abrahae suscipe, et ante thronum Maiestatis et gloriae tuae siste, ut laudes tuas, cum Angelis et Archangelis, totoque triumphantium choro, in perpetuum decantemus et celebremus.

In Cl. Viri IOHANNIS KIRCHMANNI De Funeribus Romanorum libros.

Funera dum scribis veterum, Kerchmanne, Quiritum,
Luce beans ritus tam longâ nocte sepultos,
Hac te funeribus sub ducunt funera, iamque
Conciliant nullo perituram tempore famam.

RADULPHUS FORNERIUS, Antecessor Aurelius.

EPITAPHIUM.

KIRCHMANNUS iaeet hîc, celebratum germen ubivis
Latoidaeque et consilio pollentis Athenes,
Et quantum divarum est ad Pimpleida lympham.
Dux pubi, et (quondam ut Phornix facundus Achilli)
Teutonicae Phaenia terrae novus: et bene-natis
Cecropiam ostendens pueris, Latiamque loquelam,
Tum virtutis iter, cnctarumque artium amussim.
Namque erat et Sophia, et melliti carminis odis,
mentem animi excultus multis praestantius unus,
Et pietate simul, morumque decore venusto
In patria non tam, quami regna per Europaea
Notus, apud doctos homines, testes mihi libri,
Quos multum isti sunt admirati: haut minus illis,
Olim multi alii quae conscripsere priorum:
nec laudes eius quisquam uno carmine dicat.
Nunc superos inter caetus agit immortalis,
Felixque optatae fruitur vitae usque brabeio,
Nec vivos inter defuncti fama quiescit.
Hunc iuvenes lugete boni, pueri lugete;
LUBECA hunc luge, regina ô urbium ad Arcton,
Lux vestra hinc, numquam vobis reditura, necessit.

Amicorum optimo F. IO. HENRICUS MEIBOMIUS. Med. D.

SCRIPTA.

Oratio funebris Amplissimo Viro, Iacobo Bordingo, Consuli Reip. Lubecensis, scripta: Rostochii 1616. in 4.

De Funeribus Romanorum libri quatuor: Hamburgi 1605. in 8. Lubecae 1623. 1637. Brunsvigae 1661. Francof. 1672. in 8. Lugd. Bat. 1672. in 12.

De ita cohibenda Disputatio: Rostoch. 1611. in 4.

Oratio de vita et obitu Pauli Merulae: ibid. 1607. in 4. et Lugd. Bat. 1672. in 12.

*e)uxaristh/rion, de Pacificatione Boitzenburgensi ad Legatos Ordinum Unitarum Belgii Provinciarum: Lubecae 1620. in 4.

Oratio de vita et obitu Georgii Stampelii, Ecclesiae Lubecensis Superintendentis, habita: ibid. 1622. in 4.

De Annulis liber singularis: ibid. 1623. Slesvigae 1657. Francof. 1672. in 8. Lugd. Bat. 1672. in 12.

Rudimenta Rhetorica: Bremae 1652. in 12.

Rudimenta Logicae Peripateticae: Lub. 1669. et saepius in 8.

Tabulae Logicae et Rhetoricae: ibid. in fol.

Genethliacon Illustrissimi Principis, Adolphi Friderici. Ducis Megapolitani, Primogenito Filio scriptum: ibid. 1624. in 4.