CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. MICRAELII LEXICON PHILOSOPHICUM TERMINORUM PHILOSOPHIS USITATORUM ORDINE ALPHABETICO SIC DIGESTORUM, UT INDE FACILE LICEAT COGNOSSE, PRAESERTIM SI TAM LATINUS, QVAM GRAECUS INDEX PRAEMISSUS NON NEGLIGATUR, QVID IN SINGULIS DISCIPLINIS QVOMODO SIT DISTINGVENDUM ET DEFINIENDUM. Editio Secunda ab ipso Authore Correcta et Aucta cum novis novorum Terminorum et Vocabulorum Indicibus. [gap: illustration] STETINI, impensis JEREMIAE MAMPHRASII, Bibliop. Typis MICHAELIS HÖPFNERI, anno CIC ICC LXI.

Municipia sunt civitates in societatem munerum, et honorum a [orig: à] majori civitate, ut Romana, receptae: sicuti coloniae sunt, qvae ex majori civitate originem habent.

Municipalis lex est propria cujusqve municipii. Sic etiam dicuntur municipales magistratus.

MUNIFICENTIA est liberalitas in erogandis pecuniis mediocribus, sicuti magnificentia in majoribus et regiis.

MUSCULUS, lacertus, mu=s2, die Maus, pars organica, motus voluntarii, instrumentum: cujus partes constituentes sunt caro, tendo tam unitus, qvam divisus, venae, arteriae, nervi, membranae, pingvedo. Dividitur in principium, ubi nervus inseritur, cum ligamento; in ventrem carnosum, et in finem, qvi totus tendo est.

Musica si sumitur pro arte faciendi melos sive cantum, dicitur Musica, poetica et Melopaea: estque subalternata arithmetica, qvia sonum numerat et harmonice [orig: harmonicè] componit.

Musica est ars, qvae sic habitum animi idoneum reddit ad aliqvid agendum, sicuti gymnastica habitum corporis, ut ait Aristoteles.

Musica est vel theoretica, in sola contemplatione proportionis vocum et sonorum consistens; vel pmctica, qvae actu ipso exercetur, sive vocaliter; sive instrumentaliter; sive instrumenta solis digitis dirigantur, et tunc dicitur musica chirurgica, ut in testudine et cithara; sive ore utentis infletur, et dicitur musica orgiastica.

Musicum systema est descriptio aliqvot linearum et spaciorum, ut sint qvasi sedes et receptaculum, in qvo soni suis signis et vocum ascendentium et descendentium notis describuntur, continens in se scalam, intervalla et modos.

Musicum systema minus unum tantum cantus seu cantilenae genus in regione qvinque linearum aeqvidistantium seu parallelarum cum qvatuor spaciis continet, ut [gap: unknown sign] Musicum systema majus

et conjunctum dicitur scala Gvidonis et est vel X. vel XI. vel plurium linearum, continens omnium sonorum gradus ordine adscendentes, ad cantilenas componendas in musica poetica facíens

Musica scala est dispositio clavium et vocum in systemate: adeoque claves cum suis vocibus, nempe

Musicae sunt VII. literae Alphabeti initiales ABCDEFG: qvae ter repetitae systema constituunt: sive signatae, qvae suis characteribus in initiis lineae alicujus, signantur et a [orig: à] se invicem distant per qvintam seu Diapente, nempe G C. F. sive intellectae, qvarum sedes et collocatio a [orig: à] signatis pendent.

Musicae voces sunt certae syllabae, qvibus soni musici adscendentes et descendentes exprimuntur, et sunt VI. ut: re: mi: fa: sol: la. de promtae ex hymno:

Aliqvi interjiciunt hisce sex vecibus septiman: bi hoc ordine: ut: re: mi: fa: sol: la: bi: ut: re: mi.

Vocum progressus ex clavibus diversis dicitur Hexachordum, sic dictum a [orig: à] sex diversis sonis, qvos continet: estque vel molle, qvod in cantu musico pro greditur ex F. et dicitur hexachordum B fa. vel durum seu [gap: unknown sign] mi: vel permanens natur ale et servum, qvod in omnibus systematibus manet, inque suis clavibus vocum permutatione inservit molli et duro. Vid. Monochordum. [gap: unknown sign] Musicus cantus consistit in sono et modo.

Sonorum signa et characteres sunt et dicuntur Notae, secundum qvarum positum vox et sonus in cantu formatur: vel pares, qvorum usus est in cantu chorali, et pinguntur plenis et nigratis corporibus; vel impares qvae in cantu figurali cum octuplici sunt differentia: nempe Maxima: Longa: Brevis: Semibrevis: Minimae: Semiminima: Fusa: Semifusa. qvibus totidem Pausae, id est soni absentis et qvietis signa respondent, ut patet ex subjecta Tabella.

His notis solent appingi varia alia signa. ceu sunt signum continuationis; repetitionis; tactus et dimensionis in tactu; finis; fugae; semitonii; soni qva claritatem mutandi; dimidii valoris aucti. vel cessationis. vel connexionis.

Signum continu ationis dicitur custos [gap: unknown sign] vel [gap: unknown sign] . in sine lincae

vel spacii eam sedem vel clavem occupans, qvam nota prima seqventis systematis obtinet.

Signum repetitionis est lineola perpendicularis duplex per aliqvot lineas systematis ducta, adjectis ex utroque latere vel suprascriptis punctulis nonnullis, significans, [gap: unknown sign] cantum esse repetendum.

Signum tactus et dimensionis in tactu est, qvo ratio tactus ab initio cantus indicatur. Tactus autem est baculi vel manus motus aeqvalis, certum temporis tractum in vices aeqvales dividens, omniumque Notarum et Pausarum qvantitatem discriminans: estque haec per tactum dimensio vel simplex et binaria, cum duae minimae aut una semibrevis in unam dimensionem veniunt: cujus signum est C vel [gap: unknown sign] vel C2. vel ternaria qvae dicitur Tripla, cum tres semibreves, vel tres minimae uno tactu canuntur cujus signum est [gap: unknown sign] vel 3 vel [gap: unknown sign] vel C 3. scribiturque aut omnibus albis, ut [gap: unknown sign] aut omnibus nigris [gap: unknown sign] .

Signum sinis sunt duae lineae lineolae per totum systematis ductum [gap: unknown sign] sine punctis.

Signum semitonii [gap: unknown sign] . ex qvibus [gap: unknown sign] dicitur Diesis, indicans, qvod nota, cui praefigitur, ficte, ceu loqvuntur, sit canenda.

Signum soni qva claritatem mutandi est vel soni et cantus submissi P. Piana; vel slara F vel pleni, Ripieno.

Signum dimidii valoris aucti est punctus a [orig: à] tergo adscriptus, qvi vocatur Punctus auctionis sic [gap: unknown sign] valet uno tactu: sed [gap: unknown sign] valet 1 1/2.

Signum connexionis duarum notarum [gap: unknown sign] vel [gap: unknown sign]

Sonus est vel gravis, vel acutus, vel intermedius. item vel simplex vel compositus. et simplex vel unitonus, vel dispar. et dispar vel continuus, vel discretus.

Sonus simplex unisonus aut aqvalis constat ejusdem soni repetitione ex. gr. re: re: re.

Sonus simplex dispar seu inaeqvalis per intervallum musicum voces certo numero distantes profert.

expressae nullum b est appositum, et abivis in b. canitur FA. Mollis ubi cl avi in initio expressae apponitur b molle et ubivis in b canitur MI.

Intervallum continuum est inter duos sonos uno proxime inter se distantes: estque vel Tonus vel Semitonium.

Tonus est secunda perfecta duo semitonia, majus nempe et minus in se continens, ex. gr. ut: re et constat duobus semitoniis. seu qvatuor diesibus. et in monochordio in IX. commata distingvitur: sieuti qvodlibet comma iterum distingvitur in duo scbismata seu syneses.

Semitonium minus, qvod minus continet, qvam soni dimidium, saltus nempe a [orig: â] Mi in Fa in clavibus duabus proxime vicinis.

Semitonium majus est, qvod plus continet, qvam soni dimidium, fitque in una linea per sonos sub signo semitonii [gap: unknown sign] b diversos et continet duas dieses. Diesis autem est qvarta pars toni.

Sonus discretus, seu intervallum interruptum et intermissum, aliis intervallis, qvam Secunda, distingvitur, et est Tertia, Qvarta, Qvinta, Sexta, Septima, Octava. et sic conseqventer Decima, Duodecima, Disdiapason, Terdiapason. estque vel consonans [correction of the transcriber; in the print consosonans], ut Tertia, Qvarta, Qvinta, Sexta, Octava; vel dissonans, ut Septima.

Tertia est sonus e [orig: è] tribus vocibus proxlmis connexus: estque duplex: major seu ditonus, nempe Tertia, duobus tonis constans, qvalis est inter UT MI et inter FA LA: et minor seu semiditonus, nempe Tertia imperfecta, constans extono et semitonio, qvalis est inter RE FA et MI SOL.

Qvarta constat qvatuor proximis vocibus: estque vel legitima, constans duobus tonis et semitonio, et dicitur Diatessaron, Graece signata diad. qvalis est inter RE SOL: vel illegitima, qvam Tribus tonis constat, et propterea dicitur Trojanus. estque intervallum prohibitum, qvalis est in cantu molli a [orig: à] b rotundo in E.

Qvinta est sonus qvinque proximis vocibus connexus. Et haec si constat tribus tonis et semitonio, dicitur Diapente, Graece signata diae, qvalis est UT SOL: sin constat duobus tonis et totidem semitoniis, dicitur Semidiapente, et est intervallum prohibitum ex MI. per Qvintam in FA.

Octava, *diapasw=n Diapason, a)nti/fwnos2, Graece signata diap. omnes in se tonos primos continet. *di\s2 dia\ pasw=n, Disdiapason est duplex octava, nempe Decima qvinta.

Sonus compositus est duarum aut plurium vocum polufwni/a, estque vel dissonantia, discordantia, anarmonia, qvae rejicitur; vel consonantia.

Consonantia, concordia, harmonia ex monadibus, dyadibus et triadibus constat, et est fundamentum melodiae. Instrumentum, qvo dijudicatur, est Monochordum. Vid. Monochordum.

Melodia ex monadum, dyadum et triadum artificiosa dispositione conflatur: estque cantus harmonicus, et dicitur Symphonia, musica figuralis, moteta. Vid. Cantus.

Melodia ex dyade est Bicinium. ex triade Tricinium. ex Tetrade seu qvatuorsonis Qvadricinium.

Melodiae modulatio, juxta qvam cantilena vel ascendendo intenditur, vel descendendo remittitut, est vel enbarmonica, procedens inter duos sonos, qvi discerni possunt; vel chromatica, per semitonia; vel diatonica per duos tonos et semitonium. Vid. Monochordum.

Modi sunt vel imperfecti, in qvibus cantilena suo ambitu integram octavam non complet, ut, Nun komm der Heyden Heyland: vel perfecti, in qvibus cantiones ambitu suo integram octavam complent, aut etiam excedunt.

Modi perfecti aut sunt simplices, qvi nihil extra octavam assumunt, nisi forte semitonium aut tonum; vel connexi seu mixti, in qvibus duorum modorum systemata connectuntur, et extra Diapason accedit integra Qvarta: adeoque authentae cum suis plagiis miscentur.

Modi simplices oriuntur ex septem Diapason specierum duplici divisione, harmonica et arithmetica: suntque numero XIV. qvorum duo dicuntur spurii. XII. legitimi.

Modi spurii nothi et rejecti sunt, qvi in Diapente et Diatessaron apte dividi non possant, sed saltem in semidiapente et in tritonum: nempe Hypoaeolius et Hyperphrygius.

Monochordium; Instrumentum kat' e)coxh\n seu Spineto; Clavichordium seu clavi cymbalum seu Polyplectron; Pandura seu Viola et Violone et Archiviola; Viola digamba, grosse Boßgeyge; Testudo, seu chelys, Laute, et Theorba; Harpa, chelys Triangulus musicus seu crepitaculum, Lignea craticula, Strofiedel; Crembalum, Maultrumpe. Omnium autem instrumentorum perfectissimum est Organum, Orgel, qvod simul inflatur et pulsatur. In eo sunt fistulae, follis, arca seu die Windlade, epistomium seu Ventil, manubria epistomiorum seu Clavier, Regulae pleuritides variae, seu die Register, ceu sunt, Regula primaria, das Principall; pressior, das gedackte; pileata major et minor. das grohe und kleine gedackte; Regula Diapente major et minor, die grobe und kleine Qvinte; Diapason, die Octav; Disdiapason, die Superoctav; Mixta die Mirtur, Regula pedalis, das Pedal; Tremula, der Tremulant; Merula der Vogelgesang etc.

MUTABILE est aliqvid vel ab interno principio, ut qvaecunque sunt orta, ut intereant: vel ab externo principio, ut angeli, qvi pendent a [orig: à] conservatione Dei.

Mutatio est sextuplex 1. generatio a [orig: à] non ente ad ens. 2. corruptio ab ente ad non ens. 3. et 4. augmentatio et diminutio in qvantitatibus. 5. alteratio in qvalitatibus. 6. motus localis.

Mutatio [2], substantialis metousi/a, est generatio et corruptio; accidentalis, reliquae quatuor species mutationis.

Mutatio est vel in instanti, ut generatio et corruptio, vel cum successione, et tum dicitur Motus, ut praedictae IV. species.

Mutatio est vel naturalis, qua acquiritur qualitas sensibilis, ut calor in calefactione; vel intentionalis et spirualis, cum species visibilis in oculo, et intelligibilis recipitur in intellectu.

Mutatio est vel perfectiva, salvativa, teleiwtikh\, ut in disciplina, vel corruptiva, fqartikh\, ut in morbo.

MUTILUM, truncatum mancum, pephrwme/non, cui pars, sed non principalis, demta est, ut amplius totum non sit integrum.

MUTUUM est, quod ita alicui damus, ut eandem rem nobis reddat, non in specie seu individuo, sed in genere ejusdem bonitatis: ita dictum, quod meum siat tuum. Commodatum autem est, qvod in specie debet red di, post quam alicujus usifibus concessum est, sine translato dominio: et dicitur etiam creditum.