09/2007 Bernhard Hollick; Reinhard Gruhl
text typed - structural markup added - spell check partially performed - no orthographical standardization
03/2008; 03/2010; 02/2011 Reinhard Gruhl
some corrections inserted
image: s006
[gap: frontispiz]
image: s007JOH. MICRAELII LEXICON PHILOSOPHICUM TERMINORUM PHILOSOPHIS USITATORUM ORDINE ALPHABETICO SIC DIGESTORUM, UT INDE FACILE LICEAT COGNOSSE, PRAESERTIM SI TAM LATINUS, QVAM GRAECUS INDEX PRAEMISSUS NON NEGLIGATUR, QVID IN SINGULIS DISCIPLINIS QVOMODO SIT DISTINGVENDUM ET DEFINIENDUM. Editio Secunda ab ipso Authore Correcta et Aucta cum novis novorum Terminorum et Vocabulorum Indicibus. [gap: illustration] STETINI, impensis JEREMIAE MAMPHRASII, Bibliop. Typis MICHAELIS HÖPFNERI, anno CIC ICC LXI.
image: s008
[gap: praeliminaria]
page 581, image: s319Hypothecarius est, cui pignus traditum est.
Hypothesis oratoribus est qvaestio finita de rebus singularibus; logicis est conditio.
Hypotheticae propositiones sunt conditionales. Vid. Enunciatio.
Hypothesis metaphysicis est praesuppositio. Inde necessitas ex hypothesi.
Hypothesis mathematicis est definitio, terminum artis exponens. Vid. Lemma.
Hypothesis astronomis est, qva phaenomena seu motus coelestes, qvi nobis apparent inaeqvabiles et irregulares, per motus circulares et aeqvabiles salvari possunt. Estque duplex: una ex qviete terrae supposita, altera ex supposito terrae motu.
Hypothesis Astronomorum, qvi qvietem terrae praesupponunt, alia est eorum, qvi astra putant moveri liberrimis spacijs sive sphaeris solidis, qvibus alligentur, ut fuere Anaxagoras, et Democritus, qvi suos adhuc adstipulatores habent, censentes nullum esse primum mobile: alia corum, qvi censent, astra sphaeris solidis esse illigata, ad qvarum motum circumferantur a [orig: à] primo mobili: sive omnes sphaerae et orbes sint o(mo/kentroi seu concentrici (qvae opinio fuit Eudoxi, Calippi et Aristotelis) sive aliqvi sint e)/kkentroi seu eccentrici, centrum extra terram habentes, qvae est opinio Hipparchi et Ptolemaei. Vid. Orbis.
Hypotyposis est narrationis evidentia, qva rem oculis in sermone ita subjicimus, ut non narrari, sed geri videatur.
HYSTERALGIA est uteri dolor.
Hysterica mulier est, qvae patitur uteri suffocationem.
HYSTEROLOGIA est, cum, qvod primo debebat loco poni, ponitur secundo, ut: valet et vivit. Dicitur etiam u(/steron prw/teron.
HYSTEROMATOMIA Vid. Chirurgia.
I
JACTUS est, qvando merces levandae navis causa in periculo naufragii ejiciuntur in mare.
Jactura Vid. Damnum.
Jactus vel Jacturae damnum relevari solet contributione, qvam vocant Avariam Haverey, qva impensae sarciuntur communi contributione corum, qvorum merces servatae sunt.
Jacens opponitur stanti et sedenti.
Jacens hereditas , qvae nondum est adita.
Jacens sphaera mathematicis est, cujus uterque polus incumbit horizonti. Vid. Sphaera.
JAMBUS est pes in prosodia
page 583, image: s320constans prima syllaba brevi, altera longa, v-. Unde Jambicum metrum. Vid. Metrum.
*)i*a*th\r est Medicus. Inde Archiater.
*)iatro\s2, digitus minimo proximus, dictus medicus, qvod illum ori, oculis, vitijsque levioribus vel saliva vel medicamentis delinendis eum ceu puriorem adhibemus.
*)iatrikh\ Vid. Medicina.
ICHNOGRAPHIA est areae jacentis descriptio: figurarum in plano lineamenta, Grund=riss, Grundlegung.
ICHOR serosior pars massaesangvinea. Vid. Serum.
ICHTOLOGIA Vid. Piscis.
*)ixquotrofei=a, piscinae in qvibus vivi pisces coercentur et nutriuntur: de qvorum situ, positione, munitione, deque incilibus seu locis ad latus fluminis depressis: deque septo qvod incili opponitur, aqvae derivandae causa: et emissario per qvod aqva supervacanea e [orig: è] piscina emittitur: deque aqvaeductibus, pisciumque translatione, curatione et conservatione videri potest Columella et alij.
ICON Vid. *ei)kw/n.
Iconoclasta, iconomachus , qvi imagines e [orig: è] templis ejicit: iconolatra, qvi easdem superstitiose veneratur.
ICOSAEDRUM geometris est polyedrum [orig: polyëdrum], constans viginti triangulis. Vid. Corpus.
ICTEROS Vid. Morbus.
IDEA est forma, qvam imitatur effectus ex intentione agentis, sicuti definit Thomas: id est, exemplar ad qvod agens per intellectum respiciens producit rationaliter ideatum, et dicitur alias ei)=dos2 et para/deigma: rei scilicet agendae forma mente concepta.
Idea igitur tria reqvirit (1) ut sit forma intellectui objecta, ad cujus similitudinem producatur res ad extra. (2) ut ista similitudo rei ad extra sit ex intentione ipsius operantis (3) ut effectus productus sit intentus a [orig: à] particulari agente.
Ideae sunt in qvocunque agente rationali, tam in Deo, qvam in angelis et hominibus.
Ideae in Dei intellectus sunt stabiles et aeternae, ad qvas omnia formata sunt. Ipsae enim non sunt formatae et sunt nihil aliud, qvam omniscientia Dei.
Ideae Platonicae, si ita a [orig: à] Platone difinitae fuerunt, prout illas proponit et refutat Arist: 1. Eth. 6. et Met. 1. 6. 7. ut et 7. Met: 14. merito rejiciuntur, qvia statuuntur naturae communes, a [orig: à] Deo et creaturis
page 585, image: s321individuis realiter distinctae.
Ideae Platonicae si in ipso Dei intellectu ponuntur, non sunt rejiciendae.
Ideae apud Peripateticos vel sunt ipsa species logica, qvae de pluribus numero differentibus dicitur, vel omne kaqo/lou et universale in mente.
IDEM est, qvod est unum in aliqva comparatione.
Identitas, tauto/ths2, est convenientia in aliqvo, qvando nempe res vel ad se ipsam refertur, vel ad aliam.
Identitas est affinis unitati, sicuti diversitas multitudini.
Identitas est (1) vel rationis, vel realis (2) vel primaria, vel secundaria (3) vel ordinaria, vel extraordinaria (4) vel intrinseca et essentialis et formalis; vel extrinseea, ut causalis, effectiva, subjectiva, accidentalis; (5) vel numerica, qvo est idem numero, vel specifica, vel generica.
Identitas rationis est, qvando res refertur ad seipsam per aliqvam comparationem rationis.
Identitas realis est, qvando res refertur ad seipsam cum aliqva reali comparatione.
Identitas primaria est eorum, qvae simpliciter idem sunt.
Identitas secundaria est eorum, qvae secundum qvid idem sunt.
Identitas ordinaria est in rebus creatis.
Idenitas extraordinaria est in divinis, et est vel essentialis, qva tres Personae Trinitatis habent identitatem essentialiter; vel personalis et hypostatica, qva duae naturae in Christo sunt unum suppositum seu una persona.
Identitas intrinseca est, qva plura coeunt [orig: coëunt] in essentia. Unde etiam dicitur Identitas essentialis, qva identificantur aliqva et vinculo essentiali connectuntur, ad constituendam rei essentiam. Sic ens et entis attributum, genus et differentia sunt idem essentialiter. Huc pertinet. Identitas formalis, qvae est ratione formarum.
Identitas extrinseca est, qvam plura conveniunt vel respectu efficientis et finis, ut fratres respectu parentum, et dicitur Identitas causalis; vel respectu operis, ut duo parentes respectu filii, et dicitur Identitas effectiva. vel respectu subjecti, ut duo accidentia in eodem subjecto, et dicitur Identitas subjectiva et suppositalis; vel denique respectu accidentium, ut qvando plura subjecta conveniunt in qvantitate vel qvalitate et actione, qvae
page 587, image: s322extraessentialiter subjecta illa respiciunt: et dicitur accidentalis identitas.
Identitas numerica est individuorum, qvae sunt eadem numero, licet varient situ, figura, magnitudine, ut Plato sene x et juvenis.
Identitas specifica est eorum, qvae specie conveniunt, et dicuntur o(moeidh=.
Identitas generica est eorum, qvae genere eodem conveniunt, et dicuntur o(mogenh=. Sic coelum et homo sunt idem genere, nempe corpore.
Identica praedicatio est ejusdem de eadem.
Identificari est idem cum alio esse vel fieri.
IDIOMATA nihil aliud sunt, qvam rei proprietates.
Idiomatis termino theologi utuntur, cum alia faciunt idiomata humanae naturae; alia divinae: item cum tria genera communicationis idiomatum faciunt.
Idiomatum communicatio est participatio propriorum humanae et divinae naturae in Christo; orta ex unione hypostatica.
Idiomatum communicatio est triplex et trium generum.
Primum genus communicationis idiomatum dicitur *)idiopoi/hsis2, qvando propria naturarum praedicantur de Christo vel de tota persona, ut: Christus est aternus; Christus est mortuus.
Secundum genus communicationis idiomatum est, qvando ea, qvae pertinent ad officium Christi, dicuntus de toto Christo secundum utramque naturam; et qvando utraque natura agit, qvod sibi proprium est. cum communicatione alterius; ut Christus est redemptor; est mortuus pro peccatis mundi. Et dicitur koinopoi/hsis2.
Tertium genus communicationis idiomatum est, qvando divina majestas, gloria et potentia assignatur Christo secundum humanam naturam per et propter unionem personalem: et dicitur metapoi/hsis2 et u(peru/ywsis2, ut Humana Christi natura est omniscia.
*)/idion Vid. Proprium.
*)idiopa/qeia est affectus alicui proprius, cui contradistinguitut affectus per consensam seu per sumpa/qeian.
*)idiosugkrasi/a est vis et temperamentum cuivis individuo proprium, qvod recte cognitum debet habere medicus.
*)idiosu/staton est, qvod habet propriam subsistentiam, et dicitur etiam au)qupo/staton: cui contra distinguitur e)nupo/staton, subsistens in alio; et a)nupo/staton, qvod est sine subsistentia.
IDOLUM ei)/dwlon, physicis est
page 589, image: s323qvaecunque species vel in sensibus, vel in phantasia, vel in intellectu.
Idolum theologis est simulacrum manu factum, cui cultus divinus praestatur.
Idololatria est cultus idolorum.
Idololatria est alia crassa et aperta, qvando creaturae adorantur; alia subtilis et tecta, qvalis est avaritia.
Idolopoeia est oratoribus, cum mortuos loqvi fingunt.
IDUS ab iduando i. e. dividendo dicuntur: qvia qvando in mense Idus celebrantur, dimidius mensis effluxit.
Idus alti putant dictas ab ei)=dos2, id est, a [orig: à] specie et forma, qvia circa tempus Iduum luna in plenilunio videtur formosior, puta si initium mensis cadit in novilunium. Vid. Dies.
Idus in qvolibet mense sunt octo, juxta illud:
Octo tenent Idus menses generaliter omnesIDYLLION est poema [orig: poëma] lyricum, qvod ad lyrae cantum applicatur: unde etiam vocatur poema [orig: poëma] melicum a [orig: à] canendo. Dicitur et ipsum ab ei)=dos2: qvalia sunt idyllia Theocriti et eclogae Virgilij.
JECUR ita dictum, qvod juxta cor sit situm statim sub diaphragmate in dextero hypochondrio seu latere: estque organum sanguificationis et principium venarum, in qvibus sangvis defertur. Vid. Epar.
IGNAVIA est vitium sedulitati et constantiae oppositum in defectu, qvo qvis labores non alacriter suscipit, nec in ijs persistit, adeoque deficit vel in aggrediendo, vel in persistendo.
IGNIS est vel diakoniko\s2 seu ministerialis; vel elementaris, ei)likrinh\s2 et purus.
Ignis diakoniko\s2 vocatur etiam usualis et culinaris, qvo in culinis utimur: et Aristoteli nihil aliud est, qvam kapno\s2 kaio/menos2 seu fumus incensus. et ita est corpus qvoddam meteorologicum. Vid. Fumus.
Ignis elementaris est elementum calidissimum, siccum, rarum, leve, perspicuum.
Ignis culinaris , etsi et ipse est calidus et siccus, non tamen est sine materia crassiore, qvia vaporibus est intermixtus et propterea lucet, nec est perspicuus, urit, et alimento indiget.
Ignis elementaris non indiget alimento, nec habet vim absumendi, nec visibili specie lucet, sed est invisibilis, sicuti aer, et ob id etiam corpus diaphanum, dilucidum seu perspicuum.
Ignem Medici vocant febrim vehementissimam.
page 591, image: s324Ignis sacer est medicis erisypelas, gangraena, ignis S. Antonij. pruna seu pustulae corrosivae, ignis Persicus.
Ignis fatuus et ignis lambens sunt physicis meteora ignita, vel certe igneam speciem prae se ferentia: qvae vel circa viatores oberrant, inde dicuntur fatui; vel citra noxam capillis aut aliis rebus adhaerent, et inde dicuntur lambentes.
IGNOMINIA Vid. Infamia.
IGNORANTIA, a)/gnoia, opponitur scientiae et omnibus virtutibus intellectualibus.
Ignorantia est nihil aliud, qvam ruditas qvaedam et insipientia, qva nec causas rerum novimus, nec etiam modum recte operandi tenemus, et tunc dicitur vel imprudentia, respectu prudentiae in agendo, vel a)texni/a in artificio elaborando. Vid. Difformitas.
Ignorantia importat scientiae privationem in subjecto apto nato scire. Nescientia notat simplicem scientiae negationem.
Ignorantia ethicis opponitur voluntario: est altera species inviti. Vid. Invitum.
Ignorantia (1) est vel juris vel facti (2) vel simplex vel affectata (3) vel vincibilis vel invincibilis.
Ignorantia juris est, qvando ignoratur praeceptum vel prohibitum, nesciens, an qvid juste, an injuste factum. Estque vel a)/gioia tou= kaqo/lou, juris universalis, seu naturalis ignorantia, qvae non excusat; vel juris particularis, qvae excusat, si est e)pi/lupos2, i. e. subseqvitur dolor et poenitentia. *)/agnoia enim a)/lupos2, qvae non habet subseqventem poenitentiam, non excusat.
Ignorantia facti est, qvando ignoramus circumstantias rei, ut qvando percussuri feram, percutimus forte patrem in sylvis latentem. Estque vel ejus facti, qvod oportuit nos scire; vel ejus, qvod tuto ignorari potest.
Ignorantia simplex dicitur etiam ignorantia negativa, kat' a)po/fasin, seu purae negationis. qvalis est in infante vel tyrone. Dicitur etiam ignorantia antecedens omnem actum volunratis, qvo posset esse voluntaria.
Ignorantia supina , affectata et crassa dicitur etiam ignorantia kata dia/qesin, pravae dispositionis, item ignorantia sophistica. et semper est cum errore conjuncta, qvalis inhaeretico, qvi veritatem opugnat. Dicitur etiam ignorantia conseqvens.
Ignorantia vincibilis est, qvae studio superari potest, interim est culpabilis, si ignoras, qvod scire debes et potes. Dicitur etiam ignorantia privationis.
Ignorantia invincibilis est, qvae post
page 593, image: s325omnem diligentiam debitam adhibitam manet, et est excusabilis et inculpabilis in foro humano.
Ignoratio elenchi, a)/gnoia tou= e)le/gxou, est fallacia syllogismi, in qva violatur aliqva lex oppositionis: ut cum conclusio non opponitur directe thesi adversariorum.
ILIASTES Vid. Archeus.
Ilia Vid. Epigastrium.
ILLAPSUS Scholasticis est intima praesentia et ingressio secundum substantiam et regimen: sicuti ingressus et influxus fit secundum effectum gratiae. Qvanqvam et illabi aliqvando sumitur pro influere secundum operationem.
ILLIBERALITAS vel opponitur ingenuitati in politicis, vel liberalitati seu munificentiae in ethicis. Illic trahitur ad statum servilem atqve ignobilem; bic ad mores.
ILLOCALITAS est affectio seu proprietas substantiarum incorporearum, qvae non possunt locari in loco, puta circumscriptivo.
IMAGO jam significat id, ad cujus exemplum aliqvid fit vel est, et dicitur imago a)rxe/tupos2 et prwto/tupos2: jam id, qvod ad alterius exemplum est vel fit, et dicitur imago e)/ktupos2.
Imago, e)/ktupon, est expressa rei similitudo: seu est id, qvod est ad similitudinem sui exemplaris.
Imago qvando prototypo seu exemplari est conformis, tunc demum est vera imago, et qvaedam ejus effigies.
Imago dicitur qvoddam signum, repraesentans suum exemplar.
Imago imperfecta dicitur vestigium. Ita vestigium Trinitatis est in qvovis ente secundum Scholasticos, in qvo est essentia, facultas et actio aliqva: in anima autem hominis est imago Trinitatis imago nempe non aeqvalitutis, qvalis imago patris est filius Dei, sed imitationis
Imago 1. sumitur vel substantialiter, pro veta et reali rei similis existentia: sic homo est imago Dei; vel accidentaliter, pro umbratili qvadam specie et pictura. 2. est vel essentialis, qvae infert similitudinem in essendo: sic filius est imago patris; vel mimhtikh\ et repraesentativae, qvae infert tantum similitudinem in repraesentando: sic mundus est imago repraesentationis Dei, ejusque bonitatis, sapientiae et potentiae. Item vel corporea. vel spiritualis, immaterialis et intelligibilis. Item vel increata et essentialis. sic filius Dei est imago patris; vel creata accidentalis. sic homo est imago Dei.
Imago Dei in primo homine fuit perfectio et integritas omnium
page 595, image: s326animae et corporis virium, adeoque conformitas cum Deo archetypo, sine omni lucta carnis et spiritus: justitia nempe originalis.
IMAGINATIO, est Graecis fantasi/a, sicuti imaginabile illis est fa\ntasma. Vid. Phantasia.
Imaginatio est summa vis animae sensitivae, tertius videlicet sensus internus, sicuti sensus communis est inter sensus internos primus, et memoria est internus sensus secundus.
Imaginatio est qvasi ratio qvaedam rerum singularium et judicium sensitivum, qvo species sensibiles a [orig: à] communi sensu beneficio externorum sensuum perceptae inter se conferuntur et aestimantur. Unde etiam vocatur Facultas aestimans et aestimatio, qva nempe bonum a [orig: à] noxio animal discernit.
Imaginabile est id, qvod faeultas imaginativa [correction of the printer; in the print facultas; maginitiva] percipere potest, sive verae sint illae res, sive per phantasiam confictae.
Imaginarium est, qvod non vere fit, sed per imaginationem vel simulationem. Sic Jctis est imaginaria venditio, emtio, acceptilatio. sub cujus praetextu aliud agitur.
IMITATIO est, qva alterius factum vel vitam tanqvam exemplum nobis proponimus, et similia inde conamur.
In imitatione praecipua vis artis oratoriae et poeticae [orig: poëticae] consistit.
Imitari est capto exemplo idem facere.
IMMATERIATUM est, qvod est materiae et contrariarum qvalitatum e [orig: è] materia resultantium expers. Graecis dicitur a)/u+los2 ou)si/a, qvae non est ex qvantitatis partibus, qvae dissolvi possunt, composita.
IMMATURUM est, qvod crudum et nondum concoctum est. Vid. Coctio.
Immaturitas in viventibus dicitur rei ob aetatem muniis suis nondum aptae imperfecta habitudo.
IMMEDIATUM a)/meson, est qvod sine medio interveniente alicui proxime applicatur: et ei opponitur Mediatum. Sic causa alia dicitur mediata, alia immediata. Sic fides mediate vel immediate dicitur a [orig: à] Deo concedi, cum jam datur ordinarie, jam extraordinarie. Sic in politicis status alij in imperio dicuntur immediati, qvi pendent ab ipso imperatore; alii mediati, qvi pendent ab aliis statibus. Sic qvaedam contraria sunt immediata, inter qvae nullum est medium interjectum, ut sanitas et morbus; qvaedam mediata. Ita etiam immediata est propositio, qva nulla alia est prior, per qvam scilicet demonstretur.
Immediatio alia est suppositi; alia virtutis; alia causae; alia effectus.
Immediatione suppositi agit, qvod
page 597, image: s327per proprium suppositum contingit patiens, nempe per contactum corporeum, ut qvando serra secat lignum.
Immediatione virtutis agit, qvod non est patienti suppositum corporeo contactu, sed contactu virtutis conjungitur ipsi qvalitate qvadam vicaria. Sic sol agit in sublunaria, et magnes trahit ferrum.
Immediatione causae agit ultima causarum subordinatarum.
Immediatione effectus agunt omnes causae subordinatae.
IMMENSITAS, alias [orig: aliàs], ubiqvitas, est ipsa Dei infinitas, fundamentum et radix omnipraesentiae divinae. Nam infinitas et omnipraesentia differunt ut absolutum et relativum; qvia illa dicit id, qvod sine fine et termino est; baec, qvod omnibus creaturis praesens est, cum potenti gubernatione. Vid. Ubiqvitas.
IMMOBILE a)ki/nhton, qvod vel moveri non potest, vel non movetur, sive alia interea moveat, ut anima, sive non.
IMMORTALITAS, a)qanasi/a, vel sumitur pro impossibilitate moriendi absoluta, sic solus Deus habet immortalitatem: vel pro impotentia moriendi ex gratia creationis, aut etiam ex gratia doni, sic angeli et anima humana, ut et corpora beatorum sunt immortales: vel pro potentia moriendi et negatione actus moriendi ex aliqva hypothesi; sic Adam ante lapsum erat immortalis si non peccasset: potuisset enim non mori.
IMMUTABILE, a)paqe/s2, a)meta/ptwton, qvod ab ab alio non afficitur extrinsecus, nec ab eo destruitur.
Privative immutabile est, qvod etsi aptum est mutari, tamen non mutatur.
Negative immutabile est, qvod nullo modo potest mutari.
Immutatio Vid. Mutatio.
IMPARIA sunt, qvorum unum plures habet partes; alterum pauciores.
IMPASSIBILIS est, in qvem vis agendi non datur.
IMPATIENTIA est, qva modus exsuperatur, qvem patientia in dolore praescribit.
IMPEDIMENTUM seu obstaculum est, qvod agenti obsistit, ne possit agere.
Impedimentum est vel reale, ut aggeris ad aqvam; vel morale, ut interdictum.
IMPENETRABILE est, qvod transiri neqvit, vel ob infinitatem, vel ob duritiem et resistentiam.
IMPENSAE sunt sumtus certae rei causa facti: suntque aliae necessariae,
page 599, image: s328qvae habent in se necessitatem impendendi, qvibusque non factis res aut periisset aut deterior facta fuisset: aliae utiles, qvae meliorem qvidem rem faciunt, sed si omittuntur, eam non faciunt deteriorem; vel voluptuariae, qvae speciem duntaxat ornant, non fructum augent.
IMPERFECTUM est, cui deest sua perfectio, licet sit inchoatum; sicut perfectio est carentia defectus, qvando qvid ijs rebus non destituitur, qvae ad rei esse pertinent.
Imperfectio accidere potest vel in ordine ad qvantitatem, ut cum corpus est monstrosum aut mutilum; vel in ordine ad finem, ut cum animal neqvit videre; vel ex admixtione contrarii, ut cum qvis doctus est, sed multum ruditatis adhuc habet; vel in comparatione, sic omnis creatura est imperfecta respectu Dei, puta imperfectione non privativa sed negativa.
Imperfectio privativa est carentia perfectionis inesse debitae.
Imperfectio negativa est carentia perfectionis, qvae per naturam non debet inesse.
IMPERIUM est jus et potestas, qva qvis alterum potest regere et ejus actiones disponere.
Imperium est vel despotiko\n seu berile, ut domini in servos; vel patriko\n et paternum in filios; vel gamiko\n et maritale in uxorem.
Imperantes dicuntur in politicis, qvi propriam potestatem obtinent nulli superiori subjecti. Et haec potestas vocatur majestas, qvae superiorem in imperio non cognoscit. Vid. Majestas.
Imperium voluntatis in locomotivam seu in membra movenda est berile; in affectus autem et appetitus, est politicum seu civile.
Imperium politicis est vel merum, vel mixtum seu non merum.
Imperium merum est habere gladii potestatem in causis criminalibus ad animadvertendum in facinorosos: et exercere publica in rep. judicia: jus nempe exeqvendi, qvod lex praescribit.
Imperium mixtum est, qvod jurisdictionem in causis civilibus exercet in jubendo, et inobedientes coercendo per incarcerationem, pignoris capionem, arrestum: non etiam capitali animadversione. Vid. Jurisdictio.
IMPERSONALE grammaticis dicitur verbum, qvod non habet distinctas personas et numeros.
IMPETUS o(rmh/, est ethicis affectuum vis, qva perturbatione aliqva vehementius in aliqvid feruntur.
IMPIETAS et improbitas sic
page 601, image: s329differunt, qvod illa fiat contra religionom, qva Deo, patriae et parentibus sumus obstricti; haec vero contra bonos mores.
IMPLICITUM opponitur explicito. Nam explicita causa vel explicita notitia dicitur, qvae est certa et distincta; ita implicita causa vel notitia dicitur, qvae est incerta et non distincta. Illi abutuntur his terminis, qvi fidem aliam faciunt implicitam. aliam explicitam, Vid. Fides.
IMPLICATIO contradictionis est in illis, qvae involvunt repugnantiam. Unde etiam dicitur involutio contradictionis ; repugnantia in attributo : pugnantia in adjecto.
Implicare est, cum idem esse et non esse dicitur.
Implicat i. e. dicit simul et negat: subintellige igitur contradictionem, ut cum dicitur seidhro/culon, ferrum ligneum.
IMPOSSIBILE, a)du/naton, qvod fieri prorsus neqvit: sicuti possibile est, qvod potest actu esse, nec involvit repugnantiam.
Impossibilitas est repugnantia ad existendum: repugnantia terminorum.
Impossibile est vel simpliciter et absolute impossibile propter repugnantiam terminorum, ut Deus potest mori; vel comparate seu secundum qvid et ex hypothen impossibile, qvalis est impossibilitas legis: qva qvid jure fieri non potest. Illud impossibile negative, hoc positive.
Ad impossibile deductio Vid. Absurdum.
Incompossibilia [1] dicuntur, qvae non possunt simul esse, ut duae formae in uno subjecto.
IMPOTENTIA est, qvae opponitur potentiae. Sicuti igitur potentia alia est activa, alia passiva, ita etiam impotentia vel sumitur respectu actus, vel respectu passionis: et nihil aliud est, qvam carentia potentiae activae vel passivae.
Impotentia si sumitur negative, est non potentia; si privative, est defectus; si positive, est secunda species qvalitatis, qva [orig: qvà] qvis aegre vel parum agit. Graecis dicitur a)dunami\a fusikh\.
Impotentia politicis dicitur 1. qva qvis non est sui potens, ceu sunt qvi perturbationibus aguntur 2. qva qvis impeditur cum uxore misceri.
IMPRESSIO, e)ktu/pwsis2, e)pixa/ragma, sumitur 1. pro transitu superficiei in profundum facto per tactum: unde aqva dicitur impressibilis: cera et aes impressibilia. 2. in genere pro rei in rem receptione. 3. pro meteoro qvod imprimitur in
page 603, image: s330aere [orig: aëre] 4. pro influxu coelesti 5. pro infusione donotum divina.
Impressio speciei est intima unio imaginis cum sensu.
IMPROPORTIONATUM, qvod cum altero non habet proportionem, ut finitum cum infinito.
IMPRUDENTIA ab ethicis vel sumitur pro vitio prudentiae opposito, vel pro ignorantia, de qva supra dictum, qvod sit species inviti.
IMPUDENTIA idem est, qvod inverecundia seu impudicitia, qvando qvis leges verecundiae transit: habitus animi ignominiam lucri causa ferens, ut Plato definit.
IMPULSUS est qvalitas impressa mobilia [orig: mobiliâ] projiciente.
Impulsivum, qvod habet vim impellendi.
Impulsiva causa est, qvae impellit principalem causam ad agendum, sive intus, et dicitur causa prohgoume/nh; sive ab extra, et dicitur causa prokatarktikh\ et irritarix exterior.
Impulsio fit vel vi vel svasione.
Impulsio oratoribus est vel o)rektikh\, coecus impetus, sine consideratione commodi et incommodi; vel logikh\, qva qvaeritur aliqva utilitas per consilium: et subdividitur in spem commodi, et in vitationem incommendi.
IMPUTATIO est terminus judicialis, qvando causa alicujus alteri adscribitur, et in alium transfertur.
INADAEQVATUM est, qvod alterius unam tantum partem, non totam latitudinem contingit: sicuti adaeqvatum est, qvod tota extensione alteri aeqvale est.
Inaeqvalitas [1] est disparitas in rerum qvantitatibus; sicuti dissimilitudo est in qvalitatibus.
Inaeqvalitas [2] sumitur etiam in qvalitatibus, si comparantur in suis virtutibus et gradibus.
INANE vel sumitur pro vastissimo spatio aetheris et aeris [orig: aëris]; vel pro vacuo seu spatio aliqvo nihil continente, vel non repleto corporibus.
Inanitio idem est, qvod exinanitio seu evacuatio, qva qvid privatur eo, qvod habuit vel habere debuit. Inde status exinanitionis Christi a [orig: à] theologis opponitur statui exaltationis.
INARTIFICIALE, a)/texnon, opponitur artificiali. et ita sumitur vel pro naturali; vel pro illo, cui deficit ars. Vid. e)/ntexnon.
INCARNATIO Vid. Incorporatio.
INCESTUS est concubitus illegitimus cum sangvinea, qvam religio vetat ducere: dictus a [orig: à] cesto Veneris cingulo, qvia istiusmodi cestus in illegitimis nuptiis non adhibentur, Inde dicuntur incestae nuptiae; incesti filii. Vid. Fornicatio.
INCIRCUMSCRIPTUM, a)peri/grapton, qvod loco vel terminis non circumscribitur.