CAMENA Early Modern Latin Texts

HIEROLEXICON SIVE SACRVM DICTIONARIVM AVCTORIBVS DOMINICO MACRO MELITENSI ET CAROLO EIVS FRATRE ROMAE Ex Off. Bernardoniana Sub Signo Virtutis Anno 1677 Superior [abbr.: Superiorum] permissu Et privilegiis

HIEROLEXICON, SIVE SACRVM DICTIONARIVM, IN QVO Ecclesiasticae voces, earumque Etymologiae, Origines, Symbola, Caeremoniae, Dubia, Barbara Vocabula, atque Sac. Scripturae, et SS. PP. Phrases Obscurae elucidantur. AVCTORIBVS DOMINICO MACRO MELITENSI, Olim Cath. Eccl. Viterb. Canonico Theol. Sac. Indicis Congregationis Consultore, Proton, Apost. Eq. Aurato, Com. Palat. ET CAROLO EIVS FRATRE Biblioth. Alexandrinae in Archigym. Vrbis Praefecto. OPVS Figuris ornatum, quod praecedit Index Criticus, ac subsequuntur SYLLABVS graecarum vocum exoticarum, de quibus in eo agitur, et CONTRADICTIONES APPARENTES Sac. Script. ab eodem DOMINICO conciliatae, et ex eius Schedis in hac tertia, et postuma impressione auctae. [gap: illustration] ROMAE, Sumptibus PONTII BERNARDON. Via Parionis sub signo Virtutis. M. DC. LXXVII. SVPERIORVM PERMISSV, ET PRIVILEGIIS.

ILLVSTRISSIMO, ET EXCELLENTISSIMO D. PHILIPPO GAETANO PRINCIPI ASERTAE, BARONI ROMANO, EQVITI AVREI VELLERIS etc.

PERINIQVVM esse arbitratus sum Excellentissime Princeps thesaurum, quem Tuo horoscopante sidere e typographicis meis torcularibus effodi, Imperatorio venerandarum sanctionum neglecto documento, vel vsurpare mihi auarus nimis, vel me Tibi summopere obaeratum non, intelligens, aliunde distrahere: Thesaurus est, cui priscorum Ecclesiasticae disciplinae rituum analecta, quotquot supererant, redolenti, ex Tertulliani mente Indicae assurgunt margaritae, omnesque pretiosi lapides aestimatione concedunt: nec immerito; perit enim rerum cognitio, vt Isidorus ait, si nomina ignorentur; et fides Catholica euersum iret, si abstrusa primorum Doctorum vocabula, seu ab haereticorum fallaciis corrupta, immo etiam pestiferis aspersa venenis, in sensum traherentur iniquiorem: Thesaurus ergo est, quem nouis malleatum auspiciis, noua resignatum imagine, nouoque recussum ornamento non obstetricantes Indi, extremiue Tagi exceperunt cunae; sed qui ex humili chalcographio in eruditorum lucem reuocatus Tibi sistitur, Tibi sacratur:

Hierolexicon est hoc vno pretiosum titulo; quippe quod aestimatissimas Ecclesiasticae elocutionis [correction of the transcriber; in the print elucutionis] gemmas perlustrans vera praefulget doctrina, vera scintillat eruditione; Ex diuite Dominici Macri emunctissimae naris, ac litteratissimi viri aurifodina erutum; ex Caroli eiusdem fratris extremo elaboratum malleo his pariter nominibus pretiosum: Verum Tuo nunc etiam nomine pretiosissimum. Sistitur inquam Tibi Generosissime Princeps. qui primam aetatis partem amoenioribus tribuens litteris, solidorem, ac sublimiorem doctrinam a sacris es auspicatus codicibus: fortunata litterarum initia, quibus verus Heros voluisti non minus nasci, quam fieri! Quid ergo mirum si Puer adhuc Catonem agebas, et vix adultus a senioribus auscultabaris? Meridiem in Aurora maturitatem in Vere obstupuimus! Sed de firmiori, prudentiaeque cognata quid dicam aetate? Ne generosos modestiae Tuae excutiam impetus, imperitae meae loquacitati silentium iubeo: Ex Lucifero Diem, et ex vngue Leonem admiramur. Tantam ex moribus Virtutem vndique sapientibus claritatem exquiris, et adipisceris, ac si nullam haberes ex genere. Quot Principum, Regum, ac Pontificum Oratores; quot fortissimos, intrepidos, ac rei militaris virtute, auctoritate, et felicitate decoratos Polemarchas; quot Proreges; quot Imperatores in vetustissima Tua gente elato suspexerunt saecula supercilio; tot animi Tui pretiosissimas dotes ex tot Viris in vnum congestas enumerat Fama. Non audeo equidem Nobilissimae Domus Tuae magnitudinem tot Ducibus, tot Heroibus, tot vtriusque Togae Principibus refertam, auctam nec leuiter attingere: Si Gaetanorum, quorum excelsam nulla est Prouincia, nullum Regnum, nullusque angulus, qui non vndique personet gloriam, in sola Europa militarem virtutem licet paucis perstringere verbis assumerem, saeculum euolaret. Anechinum ex Hispania prodeuntem; Goffredum strenuissimum exercitus quam magni Imperatorem; Stephanum in Afros irruentem; Ioannem, ac Petrum a Caesare tot honoribus donatos, Christophorum, et tot alios Gaetanos Duces qui memorat, Italiam suos habuisse Alexandros comprobat: Illustria Auorum Tuorum gesta qui refert, palmarum secundissima nemora repraesentat: Verum ne impossibile agere videar, me ab infinitorum enumeratione retraho: Caecutienti lux aspicienda negatur, et generosae Gaetanorum Aquilae inaccessum semper anhelant volatum. Reuerentissimo tantum eminus horrore vetustissimam Gaetani sanguinis propaginem ex antiquissimo Iuliorum, ac Aniciorum fonte deriuatam veneror; atque tot Equitum Sacri caetus Hierosolymitani, alterius S. Iacobi, illius de

Alcantara, de Calatraua, ac demum praestantissimi Aurei Velleris (in quo Tu ingenti fulges splendore) immensam plane congeriem sileo; praetereoque tot pene innumerabilium Praesulum Infulas; Alexandriae, Aquileae, atque Antiochiae Patriarchas; Capuanenses, Tarentinenses, ac Rhodienses Archiepiscopos; Apostolicos Nuntios in Germania, Hispania, Gallia, Flandria, Polonia; Eminentissimos Cardinales plurimos Purpurati Senatus fulgorem maximum; Mihi tantummodo [correction of the transcriber; in the print tantumodo] liceat quatuor Sanctissimorum Sacrosanctae Thiarae Pontificum ex Gaetano sanguine prognatorum ad pedes prouoluto, in tantae maiestatis reuerentiam humilime venerari GELASIVM II. in quo summa omnia; BONIFACIVM illum nomine OCTAVVM, in quo vno Virtutes Heroicarum nomen assumpserunt; NICOLAVM III. qui ex Vrsino quantumuis Patre Gaetanorum agnomen; quod ex Genetricis sanguine sibi inditum gloriabatur, sibi semper cum Vrsino addidit; ac PAVLVM III. quantum Pontificem! ex materno Gaetano stipite ortum, cuius prosapiam quanti fecerit, ex singulari cooptatione in Cardinalium censu Nicolai Gaetani vix duo decenni arguere est: Sed quid nolens aggredior? Enumeret qui potis est Firmamenti sidera, pratorum flores, arborum frondes, litorum arenas; mihi sane impossibile est tot Heroum Gaetanae propaginis catalogum texere. Te vnicum Princeps Magnificentissime admiror, qui tanti Genitoris Don FRANCISCI GAETANI Sarmonetae Ducis, Casertae, aliorumque Dominatuum Principis, iam in Mediolanensi ditione Gubernatoris supremi, ac postremo Siciliae Proregis, Aurei Velleris Equitis, et inter Hispaniarum Magnates nemini secundi; Genitoris inquam praestantissimi adauges merita, imples gloriam, ac perficis exspectationem: Te vnicum suspicio, qui tales exprimis mores, quales Modestia, quales Prudentia, quales Maiestas, qualesque ipsa Virtus, si quando laruam hominis induisset, prae se ferre deberet, Ad Te tandem obsequium meum conuerto Studiosissime Princeps, nec indignum Tuo genio, nec ingratum Tuis oculis hoc opus futurum censeo, vt animus Tuus in tam sacram, ac multiplicem amoenitatem diuertens firmiores sibi delicias paraturus pascatur: Hic Tertulliani, Cypriani, aliorumque Sanctissimorum Ecclesiae adhuc nascentis Patrum formulas, dictiones, antiquae Phraseon flosculos in genuino restitutos sensu conspices: Hic in explicandis Christianae Religionis Sacris Ritibus sagacissimum, omnique acumine maius auctoris ingenium admiraberis: Hic Marcionitarum, Origenistarum, Arianorum, Pelagianorum, Eutychianorum, Monothelitarum, Iconoclastarum, et quorum denique ex infinita illa,

hostium nostrorum colluuie nomina perhorresco vetustarum haeresum obsoleta vocabula non minus exposita, quam detracta erroribus larua haereses ipsas (dicam equidem) penitus profligatas intelliges. Accipe igitur hilari fronte Excellentissime Princeps hoc opus meae deuotionis exiguum sane munus, at maximum eiusdem argumentum, meque ipsum sub validissimo Tuae benignitatis praesidio commorari, ac tueri permitte.

Humilissimum [correction of the transcriber; in the print Humilisssimum], ac Addictissimum semper

P. IACOBI LVBRANI E SOCIETATE IESV IN LAVDEM AVCTORIS ODE.

OPIMA Macri nomina doctior
Duc in triumphum Calliope nouum,

Det fama bigas, et curuli

Anteat famulata plausu.
Audire Pindum iam videor suis
Alte canorum rupibus euehi,

Festoque respondere cantu

Saxa notis, ethymisque vocum
Incisa. Sacri lux Onomastici
Emersit vmbris. Nulla Aboriginum

Commenta Patrum, nulla Graio

Sphynx, Latioue recalua vultu
Fallit legentes, scilicet, horrido
Inculta si quid barbaries stylo

Chartis inussit: si quid aetas

Implicuit rudis obsoleto
Sermonis vsu; si quid inertibus
Scripsere normis Mystologi, absonum,

Obscurum, inauditumque tersis

Ingeniis, patet euoluto
Impune sensu. Zoile liuidum
Exserte dentem ringeris? o pudet

Rosis characterum lituris

Quisquilias, Apinasque putri
Crepare bucca, et grammatica nouas
Ex foece furtim promere voculas

Supina ne stertant, vel Acci

Carmina, vel grauioris Enni
Ne potus olim, quae Cato tussiit
Semesa, tandem dispereant, in hoc

Desudat auceps syllabarum

Haec Marathon male feriatis.
Abite Momorum otia. Quid iuuat
Fregisse glandem, et litterula breuis

Monstrum recudisse, atque hiatu ingenti

acidas vomuisse bullas?
Diuinorum arcana Voluminum
Discenda sollers pietas docet

Coelestis indagare Stoae

Prima suis elementa formis.

PROMVLSIO OPERIS

QVOD nil cultius, ac gloriosius Religionis Ministerio exsistat in terris, nil emicet in Orbe clarius, Natura dictante enodatur, quae a Mundi exordio externis signis Creatorem venerari sidereis axiomatibus a summo Coelorum mortales astruit. Quin et ipsamet Diuina Maiestas Caeremoniarum copiam in Leuitici libro dictauerat, ideo, Sacrosancta Mater Ecclesia diuinitus afflata altissima mysteria, piissimaque significata externis caeremoniis condidit, vt iis ad Summi Monarchae obsequium mortalium mentes dirigantur; et vt Tridentinae Synodi effatis vtar: Cum natura (inquit) humana ea sit, vt non facile queat sine adminiculis exterioribus ad rerum diuinarum meditationem sustolli, propterea pia mater Ecclesia ritus quosdam, vt scilicet, quaedam submissa voce, alia vero clariore in Missa pronuntiarentur, instituit, caeremonias item adhibuit, vt mysticas benedictiones, lumina, thymiamata, vestes, aliaque id genus multa, ex Apostolica disciplina, et traditione, quo et Maiestas tanti Sacrificii commendaretur, et mentes fidelium per haec visibilia religionis, et pietatis signa ad rerum altissimarum, quae in hoc Sacrificio latent, contemplationem excitarentur. [note: Concil. Trid. sess. 22. cap. 5. ]

Quibus tamen ne dum Fidelium corda ad diuinum obsequium excitantur, verum et durissima Aduersariorum pectora lacessunt. Quid quaeso Valentis persidi in Arianismo Imperatoris leniuit animum, nonne eius stupor in Sac. caeremoniis a D. Basilio rite, ac pie administratis? [note: Baron. an. 370. no. 44. ] Quid inquam ad poenitentiam reduxerat satellites a Iustina Augusta eodem Arianismo infecta in D. Ambrosii trucidationem intra veneranda Thalami penetralia missos, an non hic Sacer obsequii Ritus ab eis inspectus? [note: D. Ambros. epist. 32- ad Marcellam Sororem. ] Exaltet siquidem Israel magnalia Dei, quia in clangoribus, ac vociferationibus ierichontina moenia corrui dedit eis. At nos diuinos fauores commemoramus, per quos absque Christianorum strepitu, aut vociferatione, sed vnico verbo Amen fiducialiter pronuntiato innumerabiles fidei hostes corruere [note: Vide hic in fine dictionis Amen. ]; non clangoribus, sed deuotis, ecclesiasticisque cantibus durissimum in Manichaeismo Augustini cor expugnatum siquidem fuit, et pro catholica fide inexpugnabile propugnaculum renouatum est; en ipsius met in suis Confessionibus verba: Voces illae (de cantu ecclesiastico suae conuersionis instrumento loquens) influebant in auribus meis, et eloquebatur veritas pietatis in cor meum, et ex eo extuabat effectus pietatis, et corruebant lacrimae, et bene mihi erat cum eis. [note: D. August. lib. 9. Confess. cap. 6. et 23. ]

Quid ergo Synagoga, diuina protectione viduata, de antiquis, altisque portentis pro se gloriatur, forsan de Aegyptiorum in Erythreo mari

submersione? En quod absque tanta aquarum copia, idem Deus solis aquae benedictae guttis abspersis in pilulis plumbeis Catholicorum hostes prosternere fecit. [note: Vide hic in dict: Aqua Benedicta. ] Vastus sane aperiretur mihi campus, si caeremoniarum exempla corda, et vires infidelium deprimentia liceret congerere.

At dum mente, anima, et viribus coli iubet Deus; tota, scilicet, mente, quo ad praetium, et indefinitam existimationem, ex tota anima, id est, affectu super omnia intenso: Ex omnibus viribus, nempe, prompte, ac sollicite; istis tamen actibus triplex mortalium genus aduersatur vitiis - Primi enim sunt, qui erronea mente catholica dogmata pertinaciter negantes, sectarii fiunt, diuinique cultus, et caeremoniarum irrisores; superstitiosas adinuentiones eas esse, et irritamenta potius in Dei conspectu, quam meritorias asserentes: Nec mirum si dedecus Nouatorum instituti, quod a desperatione principium sumpserat, aliis armis, quam solis calumniis tueri nequeat, at Haereticorum aries fortissimum fidei murum infringere non potest, nam: Veritas quaestionibus ventilata clarescit, species aromatica pistillorum tunsione fragrascit, Ecclesia oppressione malorum crescit. [note: Petr. Cellen. lib. 5. epist. 4. ] Audiant ergo calumniarum fabricatores, quod: Apud nos inconuulsis radicibus viuat antiquitas, cui decreta Patrum sanxere reuerentiam. [note: Can. Contra Statuta 25. quaest. 1, ] Audiant inquam, et excogitent, an neruosam, triplicatamque Tertulliani funem rumpere facile possint, qui sic ait: In summa si constat id verius, quod prius; id prius, quod ab initio: id ab initio, quod ab Apostolis. Pariter vtique constabit, id esse ab Apostolis traditum, quod apud Ecclesias Apostolorum fuerat sancitum. [note: Tertull. lib. 4. aduers. Marcion. c. 5. ] Si ergo Orientalis, Occidentalisque Ecclesiae, licet diu, et per tot saecula inter se diuisae, easdem prorsus caeremonias iugiter obseruent, quo modo negari posset eas non fuisse ab initio, et ab Apostolis institutas? Itaque iure optimo caeremoniarum impugnatores in Tridentina Synodo [note: Concil. Triden. sess. 21. Can. 7. ] damnantur, vbi habetur: Si quis dixerit caeremonias, vestes, et externa signa, quibus in Missarum celebratione Ecclesia vtitur, irritabilia impietatis esse magis, quam officia pietatis, anathema est.

Secunda vitiosorum hominum species est irreuerentium, et improborum Christianorum, qui tantum ex maiorum instituto, friuola quadam assuefactione labiis solummodo Deum honorat, quorum confabulandi potius gratia, quam orandi est ad Ecclesias accessus: quos sane cum Iacobo Apostolo monendos censeo: Si quis putat se Religiosum esse, (id est pium Christianum) non refrenans linguam suam, huic vana est Religio. [note: Iacobi epist. cap. 1. ] quod praesertim in Ecclesia exigitur, in qua decet sanctitudo, et deuotio, in qua erit cultus iustitiae silentium. [note: Isai. Cap. 35. ] Cessent (clamat Gregorius Papa) vana, et multo fortius foeda, et profana colloquia; Cessent confabulationes quaelibet. Sint postremo quaecumque alia, quae diuinum possunt turbare Officium, aut oculos diuinae Maiestatis offendere, ab ipsis prorsus extranea: ne vbi peccatorum est venia postulanda, ibi peccandi detur occasio, aut deprehendatur peccata

committi etc. [note: Can. Decet Domum Domini de immun. Ecc. in Sexto. ] Merito igitur S. Damasus Papa [note: Apud Baron. anno 382. n. 20. ] ab Ecclesia huiusmodi vaniloquos expelli sanciuit. Sed quid de his dicendum, quorum arrogantiae terminus in abutendis sacris habitibus in bacchanalibus, et scenis excurrit? Certe eadem poena commererentur puniri, qua Comicus ille, qui in eadem scena, vbi pluuiali ecclesiastico indutus recitabat, ibi repente exspirauit. [note: Pietr. Damian. lib; 1. epist. 8. ad Eugenium II. ]

Tertium denique genus Ecclesiasticorum est, qui negligentia labefactati, mente distracti, et caeremoniis parum, aut nihil intenti; in Choro, vel in Altari inconsiderate orant. (quidquid in hoc Theologi aliqui recentiores asserant) certe dediscere haud debemus quod Monachus ille multatus fuerat, quia in Choro ad verba salutifera ET VERBVM CARO FACTVM EST genuflectere negligens, quem Daemon, post a lapae percussionem, sic arguerit: si verbum Daemon factum est, diceretur; vtique omnes nos infernales spiritus vsque ad terram prostraremur. Vel considerare sufficeret, quod propter negligentiam inclinationis capitis ad Gloria Patri. arcte in purgatorio quidam detinebatur; aut si id, quod de S Seuerino B. Petrus Damianus refert, credere oporteret, nempe, quod propter anticipatam officii recitationem, vt expeditius populorum negotiis incumberet, ideo in eisdem cruciatibus delictum hoc Seuerinus purgabat. Haec et similia formidantia exempla nouis quorumdam doctrinis omnino aduersantur. Nec fas esset asserere, quod si Deus de rebus leuiter neglectis puniret, poena haec vltra debitum esset: nam licet culpae leues videantur, fiunt tamen graues ob reliqua mala, quae secum trahunt; negligentia enim sacros Ritus in primis debilitat, vt recte Tertullianus [note: Tertull. contra Marcion. cap. 3. ] aduertit: Omino (inquiens) res christiana sancta antiquitate stat, nec ruinosa rectius reparabitur. Negligentia insuper ordinem peruertit, et confusionem parit: At si (aiebat ille [note: Cresolius in Mistagog. lib. 3. cap. 20] ) a Choro, a Nauigio, ab exercitu ordinem sustuleris, confusionem induxeris inamoenam, remque perdideris; sic Templorum Sacra mysteria nisi ordinem, et disciplinam habuerint, nec decora esse possunt, nec vtilia satis, et religiosa. Quasi diceret, quid si excubitor, et speculator, qui vigilat in exercitu, dormiret tantisper? Aut nauta, qui ad carbasa, seu gubernaculum inuigilat, ordinem parum negligeret? Hae tamen transgressiones licet re vera leues essent; quia vero modica illius negligentia confusionem ex inimica aggressione, et nauis ruinam istius omissio causarent; hinc valde puniendi essent: sic rituum obseruantiae, ex negligentiis leuiter commissis, relaxatio gignitur irreparabilis. Non ergo solum fragilitati consulitur humanae, sed etiam sacris ministeriorum Dei prouidetur sollicitudine, conclamabant Concilii Toletani Patres [note: 7. quaest. S. Can. Nihil contra. ] Zelo igitur tantae venerabilis Obseruantiae pro Ecclesiasticis hoc opus non modico labore aggressus sum, vt Sacrorum Rituum splendor per Etymologias, Historias, Mysteriorum significatus, modosque exercendi diuinum cultum collimando, rectius operetur. Ecclesiasticis enim: inquit Dominus, Vobis datum est

nosse mysterium Regni Dei, ceteris autem in parabolis. Est namque duplex genus hominum (inquit Blesensis [note: Petr. Blesen. serm. 8. ] ) Pedisequum, et quoddam Deiuidum. Pedisequum hominum genus est, qui Deum non possunt cognoscere per intelligentiam scripturarum, sed vestigia eius quoquomodo indagant, per visibilia enim huius mundi inuisibilia conspiciunt Dei. Huic genus hominum praedicta non proponuntur, sed Deiuido, qui, scilicet, Deum videt per intelligentiam scripturarum. Et alibi idem [note: Idem Blesem, serm. 18. ] Deiuidos dicimus Ministros Ecclesiae, quibus credita sunt eloquia Dei, quibus dictum est: Vobis datum est nosse misteria etc.

Huius igitur operis intentio alia non est, nisi, quod in Ecclesiastico sacra ministrando, Adsit (ut Hieronymus aiebat [note: 8. quaest. 1. can. licet ergo. ] ) omnis congregatio Sanctorum cogitationum, vt quid sit Pontifex, quid vnctio, quid indumentum eius, conferens intra Sacrarium cordis sui, possit aduertere. Tandem tibi Lector praebeo in hoc opere aeternum illud VALE, quod est: Omnium habere notitiam, et penitus in nullo peccare, quod diu initatis est magis, quam mortalitatis. [note: In Pandettarum, praefat. ] Et sic.

Vade, Vale, Caue ne titubes, mandataque frangas. [note: Horatius epist. ad Vinnium Aselium. ]

TYPOGRAPHVS LECTORI

HOC Opus, quod Authore viuente ter typis italico idiomate editum, desiderio tamen alienigenae vtilitatis, quarto extra Italiam latino sermone diuulgatum, ac in Germania proelo proditum fuit: Verum cum latina illa editio non fuerit iuxta vltimam italicam impressionem, quae verborum copia notabiliter aucta reperitur, ideo Eruditorum stimulo haec septima ex recentiore impressione italica a Domino Carolo Auctoris fratre latine translata scatet correcta, meliusque coordinata, ac ampliata, cuius Additiones sub hisce asteriscis FR. ||: conterminantur. Emanauit insuper translatio latina ex tertia italica impressione Francofurti da anno 1673. Ac tandem de anno 1675. alia editio Veneta italice typis Pauli Balionis cum nonnullis additionibus, ex quibus etiam seligimus eligenda. Quantae autem vtilitatis sit hoc opus, superfluum esset hic referre, dum suomet splendore diu iam se commendauit: in hoc enim HIEROLEXICO non nuda tantum verba explicantur, sed ad ea etiam pertinentibus Etymolgiis [correction of the transcriber; in the print Etymologiis], Mysteriis, Rubricis, scolasticis, moralibus, Controuersisticisque canonicisque Quaestionibus; et contionabilibus conceptibus adornatur, nec non Legum obscurae, et barbarae Dictiones, Scientiarum termini, et similia declarantur. At vt in me arrogantiae notam caueam, tuae sapientiae, Benigne Lector, quantum hoc Opus externorum muniat ingenia, augeatque pietatem denuntiandum committo, et enixe exoro. Vale.

Approbatio facta in prima editione.

EGO D. Leonardus Pate Humanarum Litterarum, ac Graecae Linguae Professor in Almo Gymnasio Messanensi, et Magister Notarius Tribunalis Sancti Officii, ex commissione Reuerendissimi Vicarii Generalis summa cum diligentia egregium Opus inscriptum Notitia de' Vocabuli Ecclesiastici, Admodum Reu. D. Dominici Magri perlegi, illudque visum est, vt multo cum emolumento omnium, nedum cum laude sui Auctoris, prodeat in lucem, quippe quod non modo nihil contineat Sanctae Fidei, Sanctae quae Romanae Ecclesiae dogmatibus, atque institutis repugnans; quin imo omni scateat tum profana, tum ecclesiastica eruditione; quare potest proelo tradi, si ita Reuerendissimo Vicario Generali videbitur. Datum Messanae die 17. Aprilis 1644.

Approbatio in secunda Impressione.

MAndante Reuerendiss. Magistro Sac. palatii P. F. Vincentio Candido legi Librum Adm. Reu. D. Dominici Magri Melitensis Rectoris Cathecumenorum sub titulo Notitia de' Vocabuli Ecclesiastici, in quo non tantum pietas, et mores salui, integrique cernuntur; sed inuolutae etiam de rebus ecclesiasticis notiones conquisita cura perspicue conscribuntur, et diligenter enodatae exponuntur. Hinc publicae vtilitati typis eum committi posse censeo. Romae 28. Aprilis 1650. Leo Alatius.

Approbatio in tertia excussione.

EX Commissione Reuerendiss. Magistri Sac. palat. P. F. Hyacinthi Libelli legi Librum Admod. Reu. D. Dominici Magri Canonici Theologi Ecclesiae Cathedralis Viterbien. inscriptum. Notitia de' Vocabuli Ecclesiastici tertia fere parte adauctum; in quo non solum omnia Religioni, bonisque moribus consentiunt, verum etiam praeclara sacrarum rerum eruditio, et sanctissima rituum disciplina continetur, et explanatur. Quae dignum existimo, vt omnium commodo typis mandetur. Romae 25. Martii 1668.

Quarta Impressio. Translatio latina secundae italicae impressionis, vt habetur in catalogo nundinarum Francofurti.

NOtitia vocabulorum Ecclesiasticorum digesta per R. D. Dominicum Magri Melitensem, Sacerdotem, Theologum, Rectorem Catechumenorum Opus aequali eruditione, et curiositate refertum, quod post secundam lingua italica impressionem, nunc primum cum diuersis indicibus Typo prodit latino in 4. apud Io. Bapt. Schenwetter.

Quinta Excussio latina. Francofurti sumptibus Iohannis Zubrodt. 1673. Sexta editio italica Venetiis per Paulum Balionem.

Approbatio praesentis editionis.

IVssus a Reu. P. Raymundo Capisucco S. P. A. M. Vidi Macrorum fratrum Melitensium haud Macrum opus, nempe Notitiam Vocabulor. Ecclesiasticorum q. Ad. R. D. Dominici Macri iampridem pluries typis editam, ac nouissime ab Adm. R. D. Carolo fratre ita doctrinae, atque eruditionis dulci pinguedine refertam, vt speciem quodammodo mutans nouum Hierolexici nomen habere meruerit; in eoque comperi non modo nihil maligni succi corrumpens bonos mores, atque Christianae Fidei praecepta; sed opimam ecclesiasticarum praecipue rerum cognitionem, Eruditorum gustui gratissimam futuram, et cuilibet probo viro necessariam; imo sub rudi licet testa verborum sapidas non modo pulpas, sed pretio nobiles Margaritas. Vnde iure optimo crederem edi posse ad commune [correction of the transcriber; in the print comune] Christianae Rei publicae bonum, et ad perenne Auctorum gloriae incrementum Ego Franciscus Ptolemaeus Patrit. Senensis in Almae Vrbis Archigymnasio primarius de mane Iuris ciuilis interpres. Romae 6. Kal. Iul. A. D. MDCLXXVII.

INNOCENTIVS PP. XI.

AD FVTVRAM REI MEMORIAM. Cum sicut dilectus filius Pontius Bernardon Bibliopola in alma Vrbe nostra commorans Nobis nuper exponi fecit, ipse quosdam libros, vnum videlicet cui titulus Bibliotheca Sacra, et Profana Latini Latinii Viterbiensis, et alium cui titulus Hierolexicon. siue Sacrum Dictionarium Auctore Dominico Marco, ac reliquum, cui titulus Italia Sacra Abbatis Ferdinandi Vghellii cum nonnullis additionibus typis in alma Vrbe nostra nouiter mandauerit, seu mandare, et in lucem edere propriis expensis intendat, vereatur autem, postquam in lucem prodierint, alii, qui ex alieno labore lucrum quaerunt libros praefatos iterum imprimant, seu imprimi curent in ipsius exponentis praeiudicium: Nos eius indemnitati ne ex impressione huiusmodi aliquod dispendium patiatur prouidere, illumque specialibus fauoribus, et gratiis prosequi volentes, et a quibusuis excommunicationis, suspensionis, et interdicti, aliisque Ecclesiasticis Sententiis, censuris, et poenis a iure, vel ab homine quauis occasione, vel causa latis, si quibus quomodolibet innodatus exsistit ad effectum praesentium dumtaxat consequentes harum serie absoluentes, et absolutum fore censentes, supplicationibus eius nomine Nobis super hoc humiliter porrectis inclinati, eidem Pontio, vt durante decennio a primaeua dictorum librorum impressione respectiue computant. dummodo tamen a dilecto filio Mag. Sac. Pal. Nostri Apostolici prius approbati fuerint, nemo tam in Vrbe, quam in reliquo Statu Ecclesiastico mediate, vel immediate Nobis subiecto libros praefatos, etiam sub praetextu additionum, neque additiones praefatas separatim, sine speciali dicti exponentis, aut ab eo causam habentium licentia imprimere, aut ab alio, vel aliis impressos vendere, seu venales habere, aut proponere possit, et valeat auctoritate Apostolica tenore praesentium conedimus, et indulgemus. Inhibentes propterea vtriusque sexus Christi fidelibus praesertim librorum Impressoribus, et Bibliopolis sub quingentorum Ducatorum auri de Camera, et amissionis librorum, et typorum omnium pro vna Camera Nostrae Apostolicae, et pro alia eidem exponenti, ac pro reliqua tertiis partibus Accusatori, et Iudici exsequenti, irremissibiliter applicant, et eo ipso absque vlla declaratione incurrent. poenis, ne dicto Decennio durante libros praedictos, aut aliquam eorum partem, vel additiones praefatas separatim tam in Vrbe, quam in reliquo Statu Ecclesiast. praefatis sine huiusmodi licentia imprimere, aut ab aliis impressos vendere, seu venales habere quoquomodo audeant, seu praesumant. Mandantes propterea dilectis filiis nostris, et Apostolicae Sedis de Latere Legatis, seu eorum vice legatis, aut Praesidentibus, Gubernatoribus, Praetoribus, et aliis Iustitiae Ministris Prouinciarum, Ciuitatum, Terrarum, et locorum Status nostri Ecclesiastici praefati, quatenus eidem exponenti, seu ab eo causam habentibus praefatis in praemissis efficacis defensionis praesidio assistentes quandocumque ab eodem exponente fuerint requisiti, poenas praefatas contra quoscumque inobedientes irremissibiliter exsequantur. Non obstantibus Constitutionibus, et ordinationibus Apostolicis, ac quibusuis statutis, et consuetudinibus, etiam iuramento confirmatione Apostolica, vel quauis firmitate alia roboratis: priuilegiis quoque indultis, et litteris Apostolicis, in contrarium praemissorum quomodolibet concessis, confirmatis, et innouatis ceterisque contrariis quibuscumque. Volumus autem, vt praesentium transumptis, etiam in ipsis libris impressis manu alicuius Notarii publici subscriptis, et sigillo personae in Ecclesiastica dignitate constitutae munitis eadem prorsus fides adhibeatur, quae adhiberetur ipsis praesentibus, si forent, exhibitae, vel ostensae. Datum Romae apud S. Petrum sub Annulo Piscatoris Die 10. Octobris M. DC. LXXVII. Pontificatus Nostri Anno Primo.

AVCTORIS VITA A Marco Argolo breuiter descripta.

O QVANTVM Eruditorum, aut modestia ipsorum, aut quies operit, et subtrahit famae, vt eorum ingenii fecunditas posteritati sterilescat, memoriaeque pereat infructuosa: a)/karpoi, namque moriendo sua aliis cedere coguntur; sed qui eruditionum scripta posteritati reliquunt hereditant potius post obitum, quam heredes constituant, dum aeternum nomen acquirunt: talis siquidem gloriae Dominici Macri exstat memoria, nedum ex eius scriptis, sed (quod dignius est) ex integerrima ipsius vita; ac pietate, vt merito de eo, id quod de Lycurgo aiebat ille, [note: Iustin. hist.lib. 3. ] fateri liceret, quod, nempe, Nil lege vlla in alios sanxit, cuius non ipse primus in se documenta daret. Vnde non incongrue visum est huius Auctoris hic vitam praeferte, vt ante quam pius Lector eruditionum copia informetur, Auctoris eius quoque vitae aedificetur exemplis.

Igitur de anno. MDCIV. Quinto Kal. Aprilis in Insula, cui ab apum melle nomen inditum fuerat, ortum habuit Dominicus Macrius Aloysii, et Susannae iugalium filius, in Ciuitate Vallettae, et in Parochiali fonte S. Mariae portus Salutis IV. nonas eiusdem mensis, et anni baptizatus est; diuinoque deinde timore, ac litteris instructus, ad decimum sextum suae aetatis annum, nempe, IV. nonas Septembris anno MDCXX. a bo: [abbr.: bonae] memoriae Balthasare Cagliaresio Meliuetano, ac piissimo Episcopo in quadam episcopali Villa, de illius nomine Monte Cagliarese appellata, minoribus Ecclesiae ordinibus initiatus fuit: at quia forte cum in eo loco superpellicium, vt indueretur ad suscipiendos ordines Dominicus non reperierat, contigit, vt idem Episcopus vsum alterius eius Rochetti concedere debuisset, et in ea ordinatione de Praesulis vertice super Iuuenis caput ceciderat mitra, ex quo actu idem Episcopus talem Iuuenem episcopalem dignitatem consecuturum fore vaticinatus est, quod re vera praesagium verificatum fuisset, si ex parte suscipientis non obstitisset voluntas, vt referam inferius. Degebat tunc Panormi Iulius Casaurius maternus Iuuenis Auunculus, ibi primarius Iuris Lector, qui processu temporis in Belgio Cardinalis Hispaniarum Infantis Generalis Auditor exstitit, ad quem Auunculum, dum panormi lecturae Cathedram tenebat, a Genitore studendi causa Dominicus directus fuit, quod tamen studii libamen cum minime Iuueni arrideret; obtenta per epistolam Patris licentia, Romam ad Philosophiae studia se contulit, vbi illis non dum peractis, occasione obsequii erga Alexandrum Cardinalem Vrsinum, tunc Maronitarum Protectorem, specimen suae idoneitatis ostendit, ideoque praefatus Cardinalis annuente tunc Vrbano VIII. Pontifice, ad Antiochenum Patriarcham dirigendum Dominicum disposuit. Negotii autem emergentia haec erat; Patriarcha ex dolosa nonnullorum relatione, quod male eius Dioecesani Romae tractarentur, renuebat proinde studendi causa ad Collegium Maronitarum amplius illos dirigere. Igitur Dominicus XIX. suae aetatis anno, nempe, pridie idus Septembris MDCXXIII. Roma Melitam versus soluerat, vt ibi nauigii transitum ad Orientem exspectaret: sed vix superatis Carybdis, Scyllae, aliorumque marium fluctibus, ad patriam perductus, ibique fluctuationes maiores Domesticorum, scilicet, per tot menses, in quibus dum nauis transitum exspectabat, patienter sustinere coactus est; nam propter inopinatum eius aduentum, studiis adhuc minime peractis, non

modice indignati erant eius parentes, quorum exprobrationes eo magis in eum augebantur quottidie, praesertim quia rationem huius immaturi aduentus inuestigare nequiuerant: quinimo torquebat eos non modica ingentis mali suspicio, quia per totum illud tempus non nisi cum Mahumetanis de rebus, regionibusque Orientalium continuo confabulari reperiebatur; ex eis enim Agarenis itineris ordinem, locorum nomina internoscere, ac turcica vestimenta emere opus habebat Dominicus, de quibus latebris male apprehensis incessanter, dum conuiciabatur ille, summa nihilominus patientia, ac hilaritate cuncta sustinendo, variis aequiuocis parentum indignationem mitigare satagebat. At quando de transitu nauigii ad Orientem certior factus est; statim Patrem rogauit, vt secum extra domum iret, et in via veniam, et benedictionem postulans, causam sui discessus ei patefecit, quem etiam praecatus est, vt penes Genitricem, et domesticos excusaret, si ad euitandos feminiles eiulatus, licentiam sui discessus non poposcerat, in quorum igitur piis praecationibus per patrem se commendans, vale dixit. Vix tamen in orientalem terram e naui descenderat, vt statim in sui necis infortunium inciderat, dum enim noctu campestre agebat iter, in quendam Aethiopum militem occurrerat, qui ira motus, gladium euaginauit, vt Dominicum occideret, sed innocens de causa tanti motus aggressorem blande interrogauit, quia non fuisset ab eo salutatus, respondit: protinus se excusauit Dominicus, se non parum caecutire praesertim in noctis caligine, intelligebat namque de caecitatis ignorantia in moribus regionis, de quo vsu deinde instructus, quod, scilicet, similes milites, si in campestri via prius non salutentur, statim de inimicitia suspicantur; itaque excusatione mitigatus miles ille, et de via interrogatus, se humaniter praebuit. Alia vice ob similem morum regionis ignorantiam periclitatus est mortem; exstat siquidem non mediocris zelotypia Orientalium erga eorum mulieres, vt nec propriis fratribus eas confident, quin et nuptiarum festiuitates, ac comessationes vterque sexus separatim celebrat, quod nesciens Dominicus, die quadam curiositatis gratia inspicere voluit, casu in mulierum mansionem ingressus erat, quod aegre ferentes viri, armis, et fustibus illum aggressi sunt: quare vt periculum euitaret, statim aduenam esse, ac proinde illius ritus ignarum fassus est, et ad Gubernatorem loci conductum, accusauerunt esse Christianum latinum, atque turcicarum regionum speculatorem. Interrogatus vero a Gubernatore, qua de causa ad turcicum imperium accesserat? Respondit se esse medicum, ac proinde medendi Orientalium modum addiscere, cupidum accessisse (sciebat enim quanti aestimantur Physici in illis partibus.) Nec reuera ille mentitus erat, quia iam Romae phisicae studuerat. Vnus autem ex principalibus ibi assistentibus rogauit illum, vt vellet eius natam febre laborantem curare, accessit ad aegrotantem Dominicus, at quia ibi ipsi Medici propriis manibus pharmaca componunt, ipse quandam herbam in agro casu repertam miscuit cum terra S. Pauli, quam secum ferebat ex Crypta eiusdem Sancti, quae in Melita maxima veneratione colitur, Gratia S. Pauli vulgariter nuncupata, et aegrotanti ad bibendum porrexit, ac Deo iubente, puella statim conualuit, et ita fictus Medicus persecutionis periculum euaserat. Similem effectum huius Gratiae S. Pauli, dum in illis partibus morabatur, expertus est: Mater enim eius, quae in Melita pro incolumitate filii Deum rogare numquam cessabat, dum quadam nocte in oratione dormitaret, filium morbo laborare somniauerat, et a Diuo Apostolo interea curari: quando vero in Melitam rediit Dominicus, Mater ei somnium retulerat, quod vere euenisse confirmauit filius, inquiens, se febre decubuisse, qua postea in quartanam conuersa, non alio antidoto, quam eiusdem S.

Pauli terra conualuisse. Multa quidem in hac Orientali peregrinatione scitu digna occurrerent referre, sed breuitatis gratia omittuntur, de quibus tamen non pauca tum in eius Itinerarii tractatu bis Viterbii impresso, in quo, nempe, de Turcarum moribus, de locorum originibus, quos in eius transitu vidit, ac aliis, satis erudite referuntur: tum etiam in hoc praesenti volumine in dictione Maronitae, dict. Graeci, ac alibi de eorum ritibus, ac moribus ab ipsomet visis, diserte agit. Feliciter igitur cum Maronitarum Patriarcha completo negotio, vt in mandatis habuerat, nauem conscendit, quae per Melitam erat transitura. At interea eius Matri pro filii incolumitate praecatrici incessanti accidit, vt quadam die dum illa ad imaginem Diui Sacrae Virginis Sponsi eadem intentione praeces lacrimanter, vt ei solitum erat, funderet, ceciderit imago illa appensa: tunc statim deuota mulier ad Maritum laetabunda cucurrit, dicens, ad se accessisse D. Iosephi imaginem, in signum annuntiationis aduentus filii, quam tamen Maritus de leui, atque feminili credulitate arguens; auertat, inquit, Deus, quod filius noster in hac valida maris tempestate nauigare contingat, (erat enim tunc magna tempestas) at illa fiducialiter non dubitare respondit, quod qui tale felice nuntium ei attulerat, fore vt a cunctis periculis illum liberaret. Recte: post horam Parentes de aduentu filii certiores facti sunt. In Melitam igitur reuersus, Dominicus a Magno Magistro, eiusque Concilio decretum fauorabile obtinuit, vt in futurum omnes Maronitae in eorum transitu per eam insulam, expensis communis aerarii victu hospitio, vestimentis, ac viatico prouiderentur. Romam accedens, et ad osculum Pontificis pedum admissus, atque benigne susceptus; retulit eius bonum commissionis successum penes Patriarcham Antiochenum. In Vrbe deinde longo annorum curriculo studia Philosophiae, ac Theologiae, ceterarumque liberalium artium, praesertim linguae graecae, et orientalium professus est, et sacerdotio ordinatus, ad patriam rediuit, ex qua iterum pro interpretatione versionis Bibliae in Arabicam linguam a Bo: me: Cardinali Pallotto vocatus, Romam venit, qua occasione Contradictionum Apparentium eiusdem Sacrae Scripturae opusculum composuit, quod tertio impressum, et auctum in calce huius Operis nunc prodit.

Fuit autem in contionando valde gratus, et per cunctas Ciuitates, in quibus hoc munere functus est, varia deuotionis exercitia cum animarum fructu erexerat; vtpote, Agonizantium Confraternitates, D. Philippi Nerii Sacerdotum Congregationes, Ecclesiasticorum in Sacris Rubricis Academias, ac huiusmodi varia: tanto enim ardebat Diuinae legis zelo obseruantiae, vt numquam sufferre potuerat de die festiuo opera seruilia exerceri, pro qua re videns semel quendam seruum in publica via pro ignis pabulo in die sollemnis festiuitatis frangere ligna, statim ardore commotus eius Dominum adiuit, illumque de publico scandalo ex eius iussione commisso redarguit.

In quadam Ciuitate viderat de nocte meretrices quasdam, quae praetextu postulandi eleemosynam, viros in via tentabant ad fornicandum, quas peccandi occasiones apud Superiores loci prohiberi curauit. In Ciuitate Melitae, Victoriosa nuncupata, in qua reperitur Hebraeorum carcer, obtinuerat, vt ad spem illorum conuersionis, in quolibet sabbato eis contionari posset, sed impeditus ab hoc exercitio per quendam virum potentem, pecunia (ut fama erat) ab illis corruptum, cui Dominicus dixerat, tu quidem validus es Hebraeorum protector, sed vigor iste tuus non diu duraturus erit; et recte non post multum tempus vita ille cessit. Nec minor erat ei Rubricarum obseruantiae ardor, vt quoties reperiebatur in aliqua sollemnitate, si aliquem Altaris Ministrum in notabili caeremonia errare vidisset, peracta sollemnitate, vel

caeremoniarum Directorem, vel errantem de commisso errore admonebat. Sequentibus Recentiorum opinionem, quod, nimirum, absque peccati scrupulo posset Sacerdos ante matutinum celebrare Missam: respondere solebat, quod hoc nonnulli Sancti Ecclesiae Doctores sub mortali obseruari cogunt, et vbi est dubium mortalis commissionis, tutius est sequi strictiorem opinionem, et eisdem instantibus, quod ob varia negotia occurrentia excusari debuissent Sacerdotes, respondebat, talem excusationem non sufficere, quia ob dubium futuri negotii, posset matutinum recitari in vesperis, et nocte praecedenti, atque ipsum numquam, celebrasse ante matutinum fatebatur. Quin etiam quando priuatim persoluebat horas canonicas, semper eas diuisim recitabat, sicut in Choro fieri solet.

Omnem vero eius spem semper in Coelicolis reponebat, et praesertim in Sancto Melitae Protectore Paulo, et dum in ea Insula de anno MDCXLIX. erat tanta annonae penuria, ita vt in die Conuersionis eiusdem Apostoli frumentum non amplius, quam pro integra hebdomada reperiri vociferaretur, in eo autem die Dominicus de mane contionabatur in Cathedrali Ecclesia sub eiusdem Sancti titulo consecrata, de cuius protectionis confidentia orabat ad populum, ab eodem Apostolo naufragante in fide Christiana institutum, atque ex praeteritarum, crebrarumque in cunctis necessitatibus subuentionum comprobatione, Insulanos spem firmam habere hortabatur; vnde asseueranter, et fiducialiter promiserat in ea contione Dominicus, quod non transiret sanctus, ac tam Melitensibus deuotus ille dies sine aliqua frumenti subuentione, et ita quidem accidit, Nam ad Vesperas illius diei, praeter spem humani adiumenti, ingens nauis frumento onusta ad aliam regionem directa, in Melitensem portum vi ventorum ingredi compulsa est, in quo penuriae tempore, quia non reperiebatur panis, siliquam ille pauperibus distribuebat. Multoties vero Romam variis occasionibus adire coactus fuit: de anno MDCL. a Melitensi Episcopo de quodam ecclesiastico beneficio prouisus, atque pro eodem beneficio ab apostolico prouiso citatus, ad Vrbem rediit: vbi ab Eminentissimis Cardinalibus Congregationis de Propaganda fide ad officium Secretarii eiusdem Congregationis Innocentio Papae X. renuntiatus fuit: tunc enim illud officium non erat praelatitium, sed Pontifex pro illa succumbentia aliquem de ecclesiastico dominio velle respondit: nihilo tamen setius per eius Palatii Auditorem bis vacantium tunc Dioecesum notam ei obtulit, vt de vacantibus Episcopatibus vnum ad eius placitum Dominicus eligeret, de qua tamen oblatione retulit ipse gratias, inquiens, se ad tantum onus subeundum non esse habilem. At Eminentissimus Franciscus Maria Cardinalis Brancatius Eruditorum infatigabilis promotor, habita de Dominico notitia canonicatu Cathedralis Viterbiensis Ecclesiae, vbi Antistes tunc exsistebat de Anno MDCLIV. eum prouidit, quem canonicatum, vt lites, in quibus ille implicitus erat euitaret, libenter acceptauit; ac interea idem Cardinalis illius consultationibus in rebus grauibus, et in prouisionibus beneficiorum continuo vtebatur: quare non raro ab Amicis Dominicus impulsus erat, vt, dum pro aliis ab eodem Prouisore beneficia obtinebat, deberet sane pro se ipso aliquam pinguem prouisionem impetrare, de qua re subsannans ille, se sufficienter prouisum fuisse respondere solebat. Ad penetralia eiusdem Cardinalis liberum habebat aditum, quorum colloquia semper non nisi de variis, ac sacris eruditionibus fuerant, et licet aliquando inter sese locis distarent, numquam de eisdem materiis adinuicem scribere intermittebant. Tempore pestis idem Dominus Cardinalis regimen Claustralium Monialium S. Rosae Viterbiensis ei commisit, vbi ad moestitiae leuamen inter alia exercitia, explicationem Hymnorum Breuiarii

Romani vulgariter exposuit, qui tractatus sub Auctoris nomine anagrammatico Nicodemo Grima, id est, Domenico Magri bis Viterbii impressus fuit.

De anno MDCLXI. Romae grauissima febre infirmatus est, quem idem Dominus Cardinalis penes se maxima caritate, ac liberalitate curari iusserat, ad quem in extremis laborantem pro commendatione illius animae accesserant Religiosi viri, quorum nocturnas, diurnasque fatigationes conspiciens Dominicus, qui intermissiue deperditam loquelam reassumebat, tunc eis saepe de incessanti fatigatione gratias agens, ne tam incessanter laborarent eos rogabar, quia pro illa vice se non moriturum certo sciebat; quod ita sane euenit; conualuit enim, et ad Alexandri Papae VII. pedes admissus, gratias illi retulit de concessione indulgentiae in mortis articulo ei largita: subridens proinde Pontifex, inquit, laetamur te propriae valetudinis diuinatorem fuisse; itaque superuixit postea vltra decennium; in quo temporis spatio ab eius centenario Genitore, vt eius accessu illum ante obitum consolaretur, exoptatus, obediuit filius, et ad Melitam transmeauit: vnde eidem Cardinali longissimam epistolam eruditionibus, et auctoritatibus refertam de virtute potionis, quam vulgo Kafe vocant, direxit, quae hodie bis impressa circumfertur, addita in eius fine Periocha de victus, exercitii ratione (maxime in senectute) obseruanda ad S. D. N. Paulum III. Pont. Max. ex Andreae a Lucana Segobient: Doctoris Medici manuscriptis decerpta.

In Conclaui, in quo renuntiatus est Pont. Max. recens S. D. N. CLEMENS X. fuit a Conclauistis praefati Cardinalis Brancatii, vbi, ad fallendum illud longum temporis taedium, Academiam variarum eruditionum excitauerat, quae EE. Purpuratorum praesentia decorata erat, atque in ea quadragesima Conclauistis ipse contionatus est; pro qua re Eruditissimus Franciscus Grisendi tale Epigramma composuerat:

Fama refert, et fama simul mihi gaudia praestat;
Quod bona, quodque etiam tu bene verba facis.
Si Domini eloquium pandis, tantum modo noscit
Eloquium Domini pandere Dominicus.
Porta augusta poli est; igitur quis Ductor [correction of the printer; in the print Ductar] eunti
Nunc erit augusta ad limina? MACRVS erit.
Dum loqueris, dulci quisquis dependet ab ore:
Namque Melitensis mellea verba parit.
Quisque tuae celebrat sophiae miracula; nempe,
Sub docto famulus Principe doctus ades [correction of the printer; in the print adest].
En tua lingua homini docta bene praedicat arte,
En etiam bene te praedicat omnis homo.

Tandem die 4. Augusti de anno 1671. aegrotauerat, et in ea infirma [correction of the printer; in the print infirmia] semestri superuiuentia, carnem in diebus ab Ecclesia prohibitis gustare numquam voluit, semperque summa patientia, ac hilaritate cunctas morbis afflictiones diuinae voluntati vnitus, sustinebat. Febribus iugiter aggressus currentem diuini officii recitationem per alium libenter audiebat, ac ingenti animi ardore ad spiritualem lecturam porrigebat aures continuo vsque ad eius obitum, quem vitae periodum salutaribus animae praesidiis munitus, maxima cum circumstantium aedificatione, ac Amicorum dolore IV. Non. Martias terminauit, et in Ecclesia Cathedrali Viterbii humatus est, ad cuius effigiem in Bibliotheca eiusdem Capituli depictam, hoc Elogium appositum fuit.

O MACER ILLVSTRIS GRATIS TAM DIVES ALVMNIS,
EN OPERVM SERIES TOTO CIRCVMSONAT ARCTO.
OMNIS TE PROCERVM COETVS, TE PVRPVRA, ET OMNIS
BIBLIOTHECA COLIT, VVLTVMQVE REPONIT AMICVM.

HIEROLEXICON, SIVE SACRVM DICTIONARIVM,