December 2004 Ruediger Niehl markup
typed text - structural tagging complete - no semantic tagging - no spell check - orthographical standardization performed
06/2005 Peter Stroebel markup
semi-automatic lemma-correction
05/2006; 06/2008; 06/2010; 12/2010; 02/2011 Antonio Javier Ortiz Cano; Reinhard Gruhl markup
largely revised


image: as0001

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS QVARTVS Literas R, S, T, V, X, Y, Z, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.



image: as0002

[gap: blank space]

image: s0001

[gap: illustration]

image: s0650b

TRYGAEUS nomen Comicum Aristoph. Pace, vinitori conveniens. *trughto\s2 enim vindemia est.

TRYGODAEMONES apud Aristophanem, Nebulis, dicuntur Poetae, quod faecibus, quas Graeci tru/gas2 vocant, faciem illinere consueti, in viis, curribus insidentes, ne cognoscibi les fierent, poemata concinebant, cavillis probrisque lacessentes eos, qui praeterirent. Unde de curru seu plaustro loqui, Proverb. Cael. Rhodig. Antiqq. Lection. l. 2. c. 7. Vide quoque supra in voce Faex.

TRYPHAENA nomen mulieris. Rom. c. 16. v. 12.

TRYPHALIA vide Triphylia.

TRYPHIODORUS Aegyptius Poeta, scripsit Marathonica, excidium Ilii, Odysseam, i. e. poema de erroribus et laboribus Ulyssis, paraphrases comparationum ab Homero positarum. Suidas.

TRYPHON [1] tyrannus Syriae, Antiocho VI. tutelae suae commisso, regnum occupavit. Ab Antiocho VII. Sidete triennio [orig: trienniô] post pulsus pauloque post occisus. 1. Maccab. c. 15. v. 10. 37. Ioseph. l. 13. Hist. c. 16. Iustin. l. 36. c. 1. Appian. de Bell. Syr. extr. Vide Antiochus VI. et Ionathas.

TRYPHON [2] Alexandrinus Grammaticus, Augusti tempore scripsit de copia orationis, de Orthographia, et alia a Suida commemorata. Item Iudaevis quidam, adversus quem scripsit Iustinus Martyr. Alius Origenis auditor, ad quem nonnullae sunt eius epistolae, in sacris literis eruditissimus fuit, ut eius multa ostendunt monumenta. Hieronymus.

TRYPHON [3] Diodorus primus auctor Cilicibus piratici dominatur. Vide supra Diodorus.

TRYPHOSA nomen mulieris, Roman. c. 16. v. 12.

TS. in nummis Licinii, Treveris signata: ut et TSE. in Constantis, ubi E. nota Monetarii. et TSR. in Constantini Iunior. ubi R. itidem Monetarii index est, notat Car. du Fresne, vide supra TR.

TSAR vide Czar, it. Moscovia.

TSCHUDUS Aegidius Glaronensis, eruditione, studioque [orig: studiôque] Historico [orig: Historicô] et Geographico [orig: Geographicô] inclitus. Edidit inter alia et quidem primus, descriptionem Rhaetiae, a Seb. Munstero, illo [orig: illô] inscio [orig: insciô], publici iuris factam non sine stomacho Tschudi in amicum, quo opus, nondum exactum ad ultimam limam, sub nomine auctoris evulgasset [orig: evulgâsset]. Exin universalem Helvetiae Historiam orsus est, quam cum morte praeventus absolvere non posset, Ios. Simlero id negotii datum; verum nec ipse ad umbilicum eam perducere potuit. Obiit A. C. 1572. aetat. 67. Thuanus, Histor.

TSERCLAES nomen illustris in Germana Familiae, de qua vide aliquid supra, voce Tillius Iohannes.

TT. pro PT. in nummis Constantini M. percussa Treveris est, interprete Car. du Fresne, Dissertatione de infer. aevi Numismatibus.

TU compellatio honorifica, qua [orig: quâ] erga Deos suos Veteres saepissime usi. Virg. l. 8. Aen. v. 293. Hymno [orig: Hymnô] Euandri et convivarum eius ad Herculem,

-- Tu Nubigenas, invicte, bimembres
Hylaeumque, Pholumque manu, Tu Cressia mactas
Prodigia et vastum nemeae sub rupe leonem,
Te Stygii tremuere [orig: tremuêre] lacus, Te Ianitor Orci etc.

Papinius, fine Thebaidis primae, ad Apollinem, v. 709.

Tu Phryga submittis citharae: Tu matris honori
Terrigenam Tityon Stygiis extendis arenis.
Te viridis Python --

Et l. 1. Sylva [orig: Sylvâ] 1. v. 79. ad Domitianum, divinos honores affectantem,

-- Tu bella Iovis, Tu proelia Rheni,
Tu civile nefas, Tu tardum in foedera montem
Longo [orig: Longô] Marte domas etc.

Vide Caspar. Barthium, Animadv. Papinian. ad h. l. E'Sacris petita, ut alia Ethnicorum non pauca, uti passim vidimus, vide inprimis Psalmum 102. v. 15. et 16. TU autem Iehova in saeculum permanes --- TU surgens misereberis Tziionis etc.

TUAESIS Ptol. vulgo Twede, fluv. Albionis in ora Orientali Angliam a Scotia dividens, ubi Bervicium oppid. ab Eboraco 110. mill. pass. ad Boream et Graeciam. Aliis potius These vel Tees est, a Tueda 70. milliar. in Austrum, cum oppido cognomine. Becmanno, copiosa scaturigine erumpens, ubi proxime Carram vicum accessit, multis aquis auctus regnorum collimitia discriminare incipit: Postea Werke Greyorum castrum, in quod Scoti non raro deronuerunt, alluens, Tillum recipit. Dein per Norham decurrens, in ulteriori ripa ostii impendens habet ultimum Angliae et munitissimum totius Britanniae oppid. Bervicium, ex Camdeno, c. l. in Northumberland. Vide Tuesis.

TUAMA seu UM, urbs fuit ampla Comitatus Clarensis, in Connacia, Hiberniae provincia, Archiepiscopalis, sub qua olim Duacum, Achada, Alachda Olfinum, Clonfertum et Ruscomia: vulgo Toam. Nunc paucissimis constat incolis, tantum titulo [orig: titulô] Archiepiscopali nobilis. 24. mill. pass. a Galliva in Meridiem, Claram versus.

TUBA Tyrrhenorum inventum, Plin. l. 7. c. 56. a tubo, seu canali, quem refert, dicta, priscis Graecis ignota fuit. Unde illos, Tubarum loco [orig: locô], conchis uti consuevisse, legimus, apud Hesychium, *ko/xlois2 toi=s2 qalatti/ois2 e)xrw=nto, pro\ th=s2 tw=n salpi/ggwn eu(re/sews2. Ita enim emendavit Meursius, cum antea male legeretur, *ko/xlos, toi=s2 q. Idem Theocritus docet *diosk.

*)=hr' a)/mukos, kai\ ko/xlon e(lw\n muka/sato koi=lon,
*(oi de\ sqow=s2 suna/gerqen u(po\ skiera=s2 platani/stou
*ko/xlw| fusaqe/ntos2.

Sic Virg. l. 6. Aen. v. 171.

Sed tum sorte cava cum personat aequora concha.


image: s0651a

E quibus lux Tertulliano de Pallio, ubi ait, Adhuc maris conchae et buccinae peregrinantur in montibus, cupientes Platoni probare, etiam ardua fluitasse [orig: fluitâsse]. Pertiner huc Theognidis quoque aenigma, priscum in militi illum conchae usum exprimens,

*)/hdh ga/r me ke/klhke sqala/ssios2 oi)/kade nekro\s2,
*teqnhkw\s2, cw/w| fqeggo/menos2 sto/mati.

Vide Io. Meursium, Notis in Lycophron. Apud Athenienses postea purfo/roi a)nti\ salpigktw=n, Faciferi loc o [orig: ô] Tubicinum, committendi praelii signum dedere [orig: dedêre]. Statius. l. 4. Theb. v. 5.

Prima manu rutilam, de vertice Larissaeo,
Obtrudit Bellona facem.

Donec tandem Tubae prodierunt: quarum iam Aeschylus meminit in Pers.

*sa/lpigc d' au)+th=| pa/nt' enei=n' e)pe/flegen,

allusione ad priscum facum usum facta [orig: factâ]. Tyrrhenis vero Tubarum inventum attribuit Scholiastes Euripidis in Phoenisis: et quidem aeneam Tubam a Piseo Tyrrheno primum excogitatam fuisse, tradit Plinius, Histor Natur. l. 7. c. 56. Ab his in Graeciam primum eas detulit Archidas quidam, Heraclidis auxilio profectus, teste eodem [orig: eôdem] Scholiaste: prw=tos2 de\ *)arxi/das2 summaxw=n toi=s2 *(hraklei/dais2 h)/gage th\n *turshnikh\n sa/lpigga ei)s2 *(/ellhnas2, ubi *turshnikh\n illam ab in ventoribus appellat: quemaadmodum ipse Poeta, tum in Phoenissis, tum in Heraclidis, eodem epitheto eam insignit, e)pei\ d' e)sh/manan o)/rqion *turshnikh=| sa/lpiggi, kai\ sunh=yan a)llh/lois2 ma/xhn; *or)/qios2 enim modus, excitando militum vigori idoneus. Forma veteris Tubae eadem, qualis apud Europaeeos hodie; aere nempe directo [orig: directô] ducta, canali ad exitum latiore: quae erat militaris (Nam et alia sacrorum fuit, dispari usu et fortasse forma [orig: formâ].) Hinc a cornu, quod inflexum, Tuba distincta: Ovid. l. 1. Met. v. 98.

Non Tuba directi, non aeris cornua flexi.

Digniores quoque ea [orig: ] usi olim, imo et Principes vinri illa [orig: illâ] cecinerunt: At Homerus, licet noverit, nusquam tamen eam Heroibus tribuit, quia tum nondum in usu Graecorum. Qua [orig: Quâ] Romani usi, Tyrrhe nica fuit, similis tibiae Phrygiae, habensque orificium scissum aut fractum, acuta admodum. Modus incinendi classici hic fuit. Tubicen unus utrinque insonuit, et mox alii pariter responderunt; priores quidem ii, qui rotundo [orig: rotundô] loco [orig: locô] constituti tubis certum aliquid modulabantur, quo [orig: quô], ut consisterent et praelio se pararent, admonebantur milites. Tum dein omnes reliqui, qui animos irasque militum acuebant, incendebant ad pugnam. Itaque triples Tubae fuit sonus: Primus unius et singularis, qui Primipili fortasse, haud longe ab Imperatore eiusque nutu incinuit: Secundus aliquot eorum, qui in loco quodam orbiculato et fortassis editiore stabant, ad signa et aquilas: Tertius omnium aliorum per cohortes, per turmas, qui pariter iam classicum concinebant. Duo enim priores soni non nisi expediendo militi ciebantur, paulatimque eius animo et irae movendae. Quantum autem Tubae sonus, ad spiritus sanguinem que evocandum, vim habeat, nemini ignotum: Unde Romani non in Equitibus solum, sed etiam in Peditibus Tubas adhibuere [orig: adhibuêre]: Tympana et cuiusmodi nos vasa pulsamus, aversati, imo convicio [orig: conviciô] vulgari notantes, Tympantriba. Interim, summos bellatores Lacedaemonios, non cornuum Tubarumque signis, sed tibiarum modulis, in praeliis usos esse, refert apud Aul. Gellium, l. 1. c. 11. Thucydides: cuius rei causam vide ibidem. Cretenses vero ad citharam dimicasse [orig: dimicâsse], docet Heraclides in Politicis, ac Polybius, l. 4. Sollenni porro ritu, antequam in bellum abirent Tubicines, lustrabantur Tubae, ut dicetur infra, in voce Tubilustrium. Neque vero in bello solum Tubae usurpatae, sed et cum in sacris certaminibus denuntiandi ac declarandi Victores erant; posteriori videl. aevo [orig: aevô]: Antiquitus enim, cum Tubas nondum haberent, sola [orig: solâ] Praeconum voce id factum. Vide Thom. Dempster. Antiqq. Rom. l. 5. c. 5. Imo Philostratus in Polemone, *(h de\ i)de/a tou= *pole/mwnos2 lo/gwn sqermh\ kai\ enagw/nios, kai\ toro\n h)/xousa, w(/per h( *)olumpikh\ sa/lpic, At species Polemonis orationum fervens erat et pugnax, et vehementer sonans, quemadmodum Olympica tuba. Ad cuius proin cantum, Athletae, qui in curribus, ubi sorre eis assignata loca erant, steterant hactenus, postea prosiliebant. Hinc apud Virgilium in Ludis descriptis Aen. l. 5. v. 113. tuba

Et tuba commissos medio [orig: mediô] canit aggere ludos.

Etiam in Funeribus adhibitas, Servius docet ad l. 5. Aen. v. 138. ubi ait: moris fuisse, ut maioris aetatis funera ad Tubam proferrentur: minoris vero ad tibias. Nempe canebant ea [orig: ] Siticines, quod Tubae genus a coeterorum Tubicinum diversum fuisse, recte observavit Hieron. Magius, Miscell. l. 1. c. 13. ubi docet, Siticinum tubas coeteris fuisse latiores ac longiores, quales in antiquis sepulchris videre est exsculptas, ipsosque Siticines gravem, utpote luctui idoneum, incinere sonitum consuevisse. Vide de his praeter Magium praefatum, Io. Meursium, de Funer. c. 18. et supra in voce Siticines. Illustrium praesertim ac nobilium virorum, uti docet Casaubon. ad Sueton. Iulio [orig: Iuliô], c. 84. In pompis insuper, olim hodieque. Et quidem de Triumpho visum supra. Sed et pace inter Alexandrum III. et Firdericum Barbarossam ope Venetorum composita [orig: compositâ], inter coetera Veneti Ducis insignia, quibus eius maiestatem instruxit Pontifex, Tubae aegenteae ea [orig: ] fini quoque illi donatae, memorantur Sabellico, l. 5. Ennead. 9. Imo et in India tubae usum mendicis esse, militari hoc [orig: hôc] clangore saris ferociter stipem poscentibus, docet P. de Valle, Itiner. Part. 4. etc. De Hebraeorum Tubis dicemus infra aliquid, ubi de


page 525, image: s0651b

Tubarum Festo. Sonus Tubae clangor proprie, unde quod murmur eum Papinius dicit, l. 6. Thebaid. v. 404. carpitur a Batthio. Melos vero appellat Higinius, c. 274. ubi de tubarum inventione: Tyrrhenus, inquit, Herculis filius, ubam primus invenit, hac [orig: hâc] ratione, quod, cum carne humana [orig: humanâ] comites eius vescerentur, ob crudelitatem incolae -- diffugerunt. Tunc ille, ubi qui ex eorum numero decosserant, concha pertusa buccinavit et pagum convocavit, testatique sunt, se mortuum sepulturae dare, nec consumere. Unde tuba Tyrrhenum melos dicitur. Ubi tamen Melei legendum, quem Tyrrhenorum itidem Imperatorem tubam invenisse primum Lutatius ait, conici Casp. Barthius, Animadv. Papin. ad d. l. Clangorem autem de tuba Virgilius usurpat, l. 8. Aen. v. 526.

Tyrrhenusque tubae mugire per aethera clangor etc.

Vide supra. Affinis Tubae lituus, nisi quod illa inchoando praelio, et classico, (unde tubae sonitus auditi, bellorum omina, Plir. l. 2. c. 57.) hic receptui canendo aptior: confundit tamen utrumque idem Statius, l. 11. Theb. v. 50. Buccina item, (quae quod tortuosa esset, ac in semetipsam aereo [orig: aereô] circulo [orig: circulô] flecteretur, stroggu/lh sa/lpigc Graecis dicta est) et omne sonorum cornu, quae Tubae nomine nonnumquam Veteribus venire, docet Barthius praefatus ubi supra; Vide eum ad eundem Poetam, alibique passim, uti de Tubis plura, apud Scholiasten Sophocilis, initio [orig: initiô] Aiacis. Tubarum 6. apud Antiquos genera, ex Eustathio. 1. Quam Minerva invenit; quae ab Argivis hoc [orig: hôc] cognomento [orig: cognomentô] culta, *sa/lpigc *)aqhna=. 2. Apud Aegyptios, quam Osiris reperit, quaeque xnou/nh ipsis dicebatur, et in sacrificiis adhibebatur. 3. Gallica, conflatilis, non nimis magna; os habebat deformatum in bestias et canalem plumbeum, in quem inspirabant Tibicines atque acuti erat soni: Gallis dicta Carnyx. 4. Paphlagonica, cuius os effigie bovis, gravi mugitu, sursum inflanda. 5. Medica, e calamo tubam habens, gravi sono [orig: sonô]. 6. Tyrrhenica, Phrygiae tibiae similis, orificio [orig: orificiô] scisso [orig: scissô], acuta valde: quam ad Romanos a Tyrrhenis delatam dixere [orig: dixêre], vide quoque de Tuba longa. supra in Siticines et de Helegeo, primo Tubae in ventore, Palaephatum et Pausaniam, l. 2.

TUBAL [1] seu THUBAL, Iapheti filius, Noahi nepos quinto [orig: quintô] loco [orig: locô] inter fratres recensitus Genes. c. 10. v. 2. primus omnium in Hispaniam venisse creditur, de quo tamen aliter Hieronymus in Ezech. c. 38. ubi Tubal interpretatur Italos. Sed utramque sententiam iungit Idem in Esai. c. 66. Tubal, inquit, sive Tobel aut Italia interpretatur aut Iberia: ut et Isidorus, Origin. l. 9. c. 11. Occasione, ut videtur; ex Iosepho deprompta [orig: depromptâ], qui Antiqq. l. 1. c. 7. a. Tobele Tobelos, qui nostris temporibus Iberes appellantur, conditos foribit. Ulterius procedit Annius Viterbiensis, mirificus impostor, qui Tubalis filium Iberum statuit; eumque et Ibero flumini et Iberiae terrae de se imposuisse nomen dicit. Verum si Iberorum Pater Tubal fuit, num Hispani propterea intelligendi? Cum Iosephus a fratribus eius, Gomero Galatas; Magogo Scythas; Madai Medos: Iavane Ionas; Mesecho Cappadoces; Thirazo Thraces deducat: quis credat, Tubalem, tam longe a consanguineis, in ultimum recessisse Occidentem? Et Thubalidas, inter Syriae Asiaeque populos referri videmus Ezech. c. 38. v. 2. ubi Gog vocatur caput sive Princeps Magogaeorum et Thubalidarum: ac similiter c. 39. v. 1. ubi dicitur Deus eos producturus e terra Aquilonari. Alibi etiam Mesech et Tubal, coniunguntur, ut gentes conterminae. Vide Ezech. c. 27. v. 13. et c. 32. v. 26. Satis autem constat, Mesech. Septentrioalem esse Asiae Populum: Unde et Tubal fuerit inter illas nationes, non vero in Occidente ultimo quaerendus, Intellexisse itaque Iosephus potius censendus est Iberes Asiaticos, qui colonia [orig: coloniâ] in Hispaniam ducta [orig: ductâ] nomen suum ei dedisse videntur. Namque et Plinius e Strabone l. 3. c. 1. Iberes sive Iberos primo [orig: primô] loco [orig: locô] collocat, inter nationes, quae ante Romanos in Hispania sedes fixerint. Cui quamvis refragentur, Megasthenes, apud Eusebium, Praepar. Euang. l. 9. c. 41. Strabo, l. 1. Dionysius Perieg. Socrates, Histor. Eccl. l. 1. c. 10. Iberos Occidentales in loca ultra Pontum et Colchidem commigrasse [orig: commigrâsse], asserentes: Appianus vero in Ibericis, neutros alterum a)poi/kous2 esse dicat: multo [orig: multô] tamen versimilius est Hispanos Iberum in Aisa colonos esse, cum ab Oriente genus humanum propagatum sit; quam ut credatur, Hispanos in loca Asiae Septentrionalia commigrasse [orig: commigrâsse]. Interim non absurda Appiani coniectura, inprimis cum, ut is ait, e)/qous2 ou)de\n h)=nto(/moion kai\ glw=ssa, Nec moribus ulla ex parte, nec lingua convenirent, Vide Voss. de Idol. l. 1. c. 33.

TUBAL [2] seu TUBALLA, Beuthero Tafalla, oppid. Navarrae praeclarum inter Pompelonem ad Boream, 6. et Tutelam ad Austrum 10. leuc. Tuboricum Metallum forte Ptol. et Tobolicum Melae.

TUBALCAIN fil. Lamech ex Sella uxore. Gen. c. 4. v. 22. de quo vide Ioseph. l. 1. Iud. Ant.

TUBANTES German. Ppopuli in Transisalana, apud Frisiae et Westphaliae confin. quorum regio Twendt, teste Pyramio [orig: Pyramiô]. Brietio erant, ubi hodie Wesphalia ex parte; Erantque tempore Caesaris, et postea Marsis iuncti, at parum sedibus discreti.

TUBANTI populi. German. Ptol. quorum urbs Tubinga Lazio ad Nicrum fluvium in Suevia. Sed aliis iidem Tubantibus sunt supra descriptis.

TUBARUM Festum unum fuit ex Festis Hebraeorum anniversariis. Apud hos enim Tubarum usus antiquus admodum, tum in contione, et bello, tum in sacris. De contione et bello, sie Moses, Numer. c. 10. v. 2. et seqq. Fac tibi (verba Iehovae ad Mosen) duas tubas argenteas, opere continente facito illas; ut sint tibi ad


page 526, image: s0652a

convocandum coetum et ad imperandum profectionem casirorum. Quum clangent (Sacerdotes) illis, tunc congregabunt se ad te universus catus, ad portam Tentorii conventus: Quum autem clangetis fracto [orig: fractô] sono [orig: sonô]; tunc proficiscentur castra etc. De Sacris ita v. 10. In die quoque laetitiae vestrae, et in solemitatibus vestris, et in principiis mensium vestrorum, similiier clangetis Tubis illis ad holocausta vestra et ad sacrificia Eucharistica vestra: eruntque vobis in monumentum coram Deo vestro. Inprimis autem celebre erat Tubarum Festum, quod agebatur ipsis novi Anni Kalendis, seu initio [orig: initiô] mensis Tisri, quo [orig: quô] tempore Iudaei mundum creatum statuunt. Licet enim mensis iste Anni sacri esset septimus, civilis tamen primus erat. Institutio habetur Levit. c. 23. v. 24. Mense septimo [orig: septimô], primo [orig: primô] die eius mensis, esto vobis cessatio, monmentum clangoris, convocatio sancta. Vide quoque Numer. c. 29. v. 1. Quae proin Neomenia, utpote reliquis, quam vis et hae sacrae essent, celebrior, tum sacro [orig: sacrô] khru/gmati ac quierte, tum frequentioribus sacrificiis, tum denique Tubarum clangore, a mane ad vesperam, celebrari solebat. Causae illius erant, Mundi hoc [orig: hôc] anni tempore, uti fere credebant, conditi memoriam renovare; ac novum Annum, a quo Sabbaticos Iubilaeosque annos ordiebantur, quoque in omnibus contractibus actisque urebantur, rite auspicari; Annumque gratiae, qui in fine dierum exstiturus erat, isto [orig: istô] Tubae sono [orig: sonô] ac clangore promulgare; Annum videl. illum acceptationis Iehovae, Esai. c. 61. v. 2. quem Christus olim praedicaturus ac longe lateque annuntiaturus erat: Clangite in Novilunio buccina [orig: buccinâ], in Interlunio diei festi nostri, Psalmo 81. v. 4. Basilius adit, in Psalm. 80. hoc [orig: hôc] festo [orig: festô] Israelitis in memoriam fuisse revocatam diem illam, qua [orig: quâ], inter alia, sonitu Tubae vehementi valde, in monte Sinai ipsis Lex data erat; Exodi c. 19. v. 16. Et forte Resurrectionis ipsis hoc [orig: hôc] Festo [orig: Festô] quoque memoria iniecta, de qua sic Christus Marth. c. 24. v. 31. Mittet vero Angelos suos cum Tubae voce magna, et cogent electos eius a quatuor ventis, a caelorum extremo, ad worum extremum, etc. Vide Th. Godwyn. de Ritib. Hebr. l. 3. c. 7.

TUBER a Graeco tu/far, quod est, tu/fos2, seu e)/parsis2, tumor, non dicitur nisi de rotundo et globoso, et proprie quidem notat tumorem vel abscessum corporis, qui in rotundum erumpit, Graecis fu=ma, flu/ktaina, u)po/sthma, tu/los2. Inde ad fetum illum terrae u(po/geion, qui nil nisi radix est, et u(/dnos2 Graecis appellatur, denotandum vox extensa. Verum haec non Tubera simpliciter, sed Tubera terrae nuncupantur, quasi gh=s2 u)posth/mata. Glossae tubera terrae, u(/dna. Sed in lemmate Epigr. 50. l. 13. Martialis, quod sic habet,

Rumpimus altricem tenero de vertice terram
Tubera: boletis poma secunda sumus;

Tubera terrae libri praeferunt. Iuvenalis quoque, Sat. 14. v. 7.

-- qui radere tubera terrae
Noverit --

Et quidem istis de Tuberibus haec traduntur peculiariter. cum fuerint imbres autumnales, ac tonitrua crebra, tunc nasci et maxime e tonitribus, nec ultra annum durare: tenerrima autem verno esse --- Asiae nobilissima circa Lampsacum --- Graeciae vero circa Elin, Plin. l. 19. c. 3. Ubi quod de tonitribus ait, confirmat Iuvenalis, Sat. 5. v. 116.

-- post hunc raduntur Tubera, si ver
Tunc erit, et facium optata tonitrua cenas
Maiores ----

Vide Plut. Quaest. Sympos. l. 4. qu. 2. Hinc, quia et margaritum, per tonitrua frequentia et imbrium effusionem, plurimum gignitur, ut tradit Isidorus Characenus, ostreae seu conchae margaritiferae eleganter Matroni parw|dw=|, dicuntur *qetidos2 u(/dna, maris tubera,

*)/ostrea t' h)/negke *qe/tidos2 *nhrhi/+dos2 u(/dna.

uti poma maris Tertulliano. Vide Salmas. ad Solin. p. 1231. et de Tuberibus terrae plura, apud eundem, ibid. p. 707. et seqq. At Tuberes, malorum genus ex Africa in Italiam allarum novissimis Augusti temporibus, uti ex Plinio praefato constat, l. 15. c. 14. Sed Tubures ibi scribunt optimi libri. Nec aliter habent codices MS. apud Martialem, l. cit. Epigr. 42.

Non tibi de Libycis tubures, et apyrina raenis,
De Nomentanis, sed damus arboribus.

Ubi apyrina dici, quod iis lignosus abesset nucleus, Graec, purh\n, et malorum granatorum genus esse, ait Brodaeus. Vide iterum Salmas. ubi supra, p. 580. Sed et tuber Venatoribus vocatur, quod cervi primo [orig: primô] anno [orig: annô], velut cornuum rudimentum, emittunt, w(/p et shmei/ou xa/rin, u)rxh/n tina, ut inquit Philosophus, quo [orig: quô] tempore Graec. nebrou/s2, Latin. hinnuleos appellari, supra diximus etc.

TUBERO [1] Iuris civilis antistes, et Stoicae doctrinae sectator, A. Gell. l. 14. c. 2. In epulo publico haedinis pellibus stravit, lectos Punicanos, et vasa Samia exposuit. Idem Lucullum Xerxem Togatum appellabat. Plut. Torum nomen est, Q. Aelius Tubero.

TUBERO [2] L Aelius, Romanus, notissimus ex Ciceronis oratione pro Qu. Ligario. Variis in Republ. muneribus functus est, ingeino [orig: ingeinô] et eruditione clarus, Scripsit Historiam, saepe priscis laudatam. Idem, l. 1. ep. 1. ad Quint. Fratr. c. 3. in Bruto, c. 31. et c. Dion. Halicarn. Antiq Rom. l. 1. Val. Max. l. 7. c. 5. ex. 1. Senec. ep. 95. et 98. Oros. l. 6. Hist. c. 15. Voss. de Hist. Lat. l. 1. c. 12. Vide et Post humius.

TUBEROSA floris nomen, de quo sic Fr. Pomey: Bulbosa radix tuberosae genitrix et altrix -- egerminat in furculum acuminatum; qui sensim turgescens, seseque trudens, exitumque moliens, terram, qua [orig: quâ] tegitur, findit cuspide et foras emicat. Tum, ubi excrevit paululum,


image: s0652b

explicare se paulatim, itaque diffundere, ut pancos intra die longiorum sylvescat luxurie foliorum, in acumen exeuntium et et resupinorumper ambitui. Aliquanto post, medio e foliorum globo illo erumpit tharsiis, qui assurgens molliter et geniculatim ad ternos circiter, quadternosve pedes, genimas elicit, extruditque ab apice, inormes primum ac minutas. At post inter scandendum augescantes, utridantem ceu paniculam effingunt calyculorum multiplicium variae magnitudinis, in longiusculum tubum amoenissime slcrescentium. Primum quidem virescunt toti dein rubescunt in apice, tum exalbescunt penitus: non una simul onnes, sed singulis deinceps diebus, singuli. Deinde evolutis foliolis in stellas effugent, aut, ut verius loquar, in tenues figurantur vivo ex argento tubas, ducto [orig: ductô] inde fortassis nomine, quasi Tubam dicas odor am ac roseam, quae sonum, ut sic loquar, procul edat oderiferum, multoque sane longius, quam cateri siores; quos ut olfacias, attingas oportet et admoveas ori. At hic flos longe lateque odorem dispergens, longe suaviorem roseo [orig: roseô], amorem sui concitat etiam ignotus, et admirationem etiam invisus, Vide illum Tr. divers. descr.

TUBERTUS vide Posthumius.

TUBERUM [1] urbecula Franconiae, sed Imperialis et libera, ad fontes Tuberi fluv. Incolle, 8. milliar. German. ab Herbipoli, 9. a Norimberga in Occasum. Rotenburg an der Tauber vulgo, ad differentiam alterius.

TUBERUM [2] nomen fluv. per Franconiam in Moenum influentis. Plin. l. 6. c. 23. Flumen Tuberum navigabile, circa quod Pasirae, deinde Ichthyophagi tam longo [orig: longô] tractu etc. Legi iubet Tomerum Salmasius ex Indicis Arriani de Nearchi navigatione, quam Plinius eo loci describit, *to/mhros2 o)/noma h)=n pota/mw|. Vide cum, Exercit. Plinian. ad Solin. p. 1176. Sed et hoc [orig: hôc] nomine Franconiae fluvius est, ut diximus.

TUBICINES qui Tuba [orig: Tubâ] canunt: Aul. Gellius, l. 20. c. 2. Tubicines *salpigktai\, Gloss. Philoxeni. Sic in Glossis Cyrilli Tubicinator, Tubicen, Liticen. Ampliorem tamen significationem vocem Tubiemes etiam habuisse apparet ex hisce Festi, Tubieines etiam ii appellantur, qui Sacerdotes, viri speciosi, publice sacra faciunt, tubarum lusirandarum gratia [orig: gratiâ]. Hinc Tubilustrum et Tubilustria, dies quo de festo hic [orig: hîc] infra.

TUBILUSTRIA festa erant apud Roman. quibus tubae sacrorum in atrio Saturni expiabantur die 23. martii. Eorum mentio in Festi reliquiis, quas Scaliger sic restituit; Tubilustria dies, quibus diebus adscriptum, in atrio Sutorio agna [orig: agnâ] Tubae ut lusirentur; quod genus lustrationis ex Arcadia, Pallante eo transferente, venissediunt. Paulus sic in compendium redegit, Tubilusiria, dies appellabant, in quibus agna [orig: agnâ] tubas lustrabant. Hinc et Vatro, de L. L. l. 5. Tubilustrum, quod eo [orig: ] die in atrio Sutorio sacrorum Tubae lustrantur. Fiebat id bis in anno, 10. Kal. Aprilis, Minervae: Ita enim Ovid. l. 3. Fastor. v. 849.

Summa dies e quinque Tubas lustrare canoras
Admonet et sorti sacrificare Deae.

Ubi quintus Quinquatruum dies intelligitur. Et 10. Kalend. Iul. Vulcano; Unde idem, l. 5. Fast. v. 725.

Proxima Vulcani lux est, Tubilustria dicunt,
Lustrantur purae, quas facit illa, Tubae.

In quae verba Schrevelius, Ab ipsis, inquit, Tubicinibus, moturis aciem classicis, antequam abirent. Vide supra in vocibus Tuba, item Tubicines.

TUBINGA vulgo TUBINGEN Germanis, Tubingue Gallis, urbs lepida et culta Sueviae, 4. milliar German. a Stutgardia in Meridiem, 12. ab Ulma in Occasum. Hic [orig: Hîc] A. C. 213. Antoninus Caracalla Imperator palatium habuit, et forum, ludos item et spectacula Germanorum causa [orig: causâ] exhibuit. Fuit olim sub Comitibus propriis, qui dicti sunt comites Palatini Tubingae, sed A. C. 1343. a Goezzone et Wilhelmo fratribus vendita est Ulrico Comiti Wirtenberg. cum castro omnibusque ad eam pertinentibus. A. C. 1477. ornata fuit Academia [orig: Academiâ], ab Eberhardo Comite, quam auxit christophorus, Dux Wirtembergicus, in infantia olim cum sorore Anna, in arce Tubingensi a foederis Suevici sociis obsessus. Hic leges disciplinae astrictas esse voluti; et illustri stipendio, in quo antea 70. studiosi alebantur, alios adhuc alumnos 90. adiecit. Eius postea filius Ludovicus congnomine Pius ibidem loci Collegium illustre, primo A. C. 1589. Lapide posito [orig: positô] erexit, et ipse initiavit, A. C. 1592. quae impensae ad 60000. aureorum excreverunt, vide Middendorp. de Acad. Bertium, rerum Germ. l. 3. c. 2. etc. Professorum Tubingensium Vitas scripsit Erhardus Cellisu. Familiam veterum Comitum quod artiner, in ea iam circa A. C. 1000. memoria Adelberti Comitis Palatini Tubingae, floruit. Accessit deinde Brigantina et Pfullendorfia hereditas: Lineaeque fuere [orig: fuêre] plures sed parum diuturnae. Coeterum, postquam Gothfridus et Wilhelmus fratres Tubingam Wirtenbergicis vendidere [orig: vendidêre], rebus accisis splendori familiae non parum decessit, quem in dynastia Liechteneck utcumque tuebantur. Tandem ultimus marium Conradus Wilhelmus exstinctus, ianuam clausit, ex Anastasia Comite Leiningensi, non nisi filia [orig: filiâ] telicta [orig: telictâ], Elisabetha [orig: Elisabethâ] Bernardina [orig: Bernardinâ], quae nata A. C. 1634. nupsit Carolo Comiti Salmensi et neoburg. ad Aenum. Vide seriem Maiorum eius, a Conrado Comite Tubingae Dn. in Liechteneck, Georgii defuncti A. C. 1507. patre, usque ad haec tempora, apud Phil. Iac. Spener. Theatro [orig: Theatrô] Nobil. Europ. Part. l. p. 88. et plura hanc in rem, apud eundem, Arte Herald. Tom. II.

TUBRUCUS apud Isidorum, l. 19. c. 32. lanea est ocrea, ocreis aut calceis coriaceis superimponi solita; Ita enim is, Tubruci dicti, quod tibias braccasque tegant: ubi bracae sunt crurum tegumenta. Nempe tubruci dicebantur, quos supra hosas accipiebant. Paulus de Gestis Longobard. l. 4. c. 33. Calcei vero eis erant, usque ad summum pollicen pene aperti, et alternatim laqueis corrigiarum retenti, postea vera coeperunt hosis uti, super quas equitantes tubrucos birreos mittebant. Sed hoc de Romanorum consuetudine traxerunt. Ubi tubruci birrei seu


image: s0653a

byrrei, rufi sunt seu russei, ex Graeco pur)ro\s2, Salmas. ad Vopisc. in Carino, c. 20. Dicti autem tubruci, quasi tubiruci, h. e. tuborum vel tubulorum (quo [orig: quô] nomine recentiores Latini tibiarum tegmina appellavere [orig: appellavêre], ruci, seu roci (quo [orig: quô] iidem vocavere [orig: vocavêre] quaevis operimenta) cuiusmodi usum bottae hodiernae praestant, ut ex Pauli loco satis constat. Aliud quid est kourtzoubra/kion apud Codinum, curta videl. braca, de quo vestis genere supra: plura vero de tubrucis hisce, apud Salmas. ad Lamprid. in Alex. Sev. c. 40. Vide quoque hic [orig: hîc] infra.

TUBUCCI seu TACUBIS Antonin. oppid. Lusitaniae in regno Portugalliae ad Tagum fluv. Abrantes Vasconcello. Nunc castrum. Aliis est Tancos, castrum 7. leuc. a Scalabi in Ortum, Abrantum versus 2. ubi fluv. Zezare in Tagum abit.

TUBURBIS , TUBURBI D. Augustin. Tuburbum Antonin. colonia et urbs Africae mediterranea a Musti 6. mill. pass. olim Episcopalis sub Archiepiscopo Carthaginensi. Alterum quod minus cognominatur ab Antonino inter Carthaginem 46. et Vicum Augusti 56. milliar. Casal Romol hodie nominari dicitur.

TUBURNICA Ptol. colonia et urbs Africae mediterranea Episcopalis olim sub Archiepiscopo Carthaginensi.

TUBURSICA Urbs Episcopalis sub Archiepiscopo Carthaginensi. Lib. Conc.

TUBUS [1] et TUBA, solo [orig: solô] genere differunt, idem plave significantia. Unde tubi in sacris olim dicit, quibus tibicines canebant, ut scribit Varro, l. 4. de L. L. Nempe formam oblongam et directam et concavam Latini veteres tubum dixere [orig: dixêre], ex Graeco tu/pos2: unde forma in aquaeductibus, pro tuba; et qui tumultuatur in loquendo ac marticulate pronuntiat, Graeci a)/tubon, Latini atubum, appellavere [orig: appellavêre], Salmas. ad Vopisc. in Carino, c. 18. In specie tubos et bubulos Recentiores dixerunt, tibiarum operimenta. Querolus, aestum vestitis genibus, brumam nudis cruribus, in soccis hiemes, cancros in tubulis age. *toubi/a quoque Graecl. Achmes, e)a\n de\ i)/dh| tis2, o(/ti e)/bale toubi/a ne/a, eu(rh/sei ne/an xara\n e)n tw=| plou/tw| au)tou= dia\ th\n a)p' au)tw=n oke/phn tw=n okelw=n. Unde et kalko/touba ocreas appellarunt [orig: appellârunt], h. e. aeneos tubos. At cum equitarent, super illos tubos accipiebant et aliud genus tegendis tubulis, quos tubirucos vel tubrucos nominasse [orig: nominâsse] diximus. Salmas. idem Not. ad Tertullian. de Pallio, c. 5. Pero est baqu\ kai\ xoi=lon u(po/dhma, qualis erat Romanus calceus, qui ad medium crus usque perveniebat, totus ex corio, ut sunt, quas hodie bottinas vocamus; hoc calceos et zanchas et tubulos et perones et caligas etiam nuncuparunt [orig: nuncupârunt]. Hodie vox frequens, de machinis bellicis maioribus minoribusque, vi pulveris pyrii globos globulosque plumbeos eiaculantibus, uti passim videre est apud Hug. Grotium Annal. et Hist. Belg. Vide quoque Becmannum de Origin. L. L. ubi tubulum etiam de homine improbo dici, et Tibullum inde formatum ait: uti de vaporbus subter et per parietes, ad calefacienda concla via, in tubis olim adactis, infra voce Vapor.

TUBUS [2] Opricus e Dioptrices praeceptis, hoc [orig: hôc] saeculo [orig: saeculô] constructus, multa admiratione dignissima in Caelo detexit, quae Veteribus omnino fuere [orig: fuêre] ignota: uti supra videre, est voce Telescopium.

TUBUSUPTUS Ptol. urbs Mauritamiae Caesariensis Episcopalis sub Archiepiscopo Caesariensi, proxima Saldis, teste Antonino [orig: Antoninô]. Hodie creditur Couco, urbs munita regni algerii, in monte undique praerupto, ubi sedes Principum versus fluv. Nasabath, 40. mill. pass. supra Saldas in Africum, 30. ab ora maris Mediterranei in Meridiem.

TUCCA Plautius L. Varius et Plotius, viri doctissimi, amici Virgilii, heredesque ex parte restamenti relicti, iussu Augusti carmina Aeneidos emendaverunt hac [orig: hâc] lege, ut nihil adderent. Servius Quod Hieron. in Chr. Eus. Olymp. 190. observavit. Horatius de his Poetis loquitur, Ep. ad Pison. de arte Poet. v. 54.

------ Quid autem
Caecilio Plautoque dabit Romanus, ademptum
Virgilio Varioque.

Item urbs Africae in Mauritaniae confinio ad ostia Ampsagae, Antonin. inter Musti 42. et Suffetulam 50. mill. pass. Assuro urbi finitima, inde 12. mill. pass. Haec videtur eadem Tuccae Ptolemaei Assuro vicinae, olim Episcopalis sub Archiepiscopo Carthaginensi, et patria Melchiadis; licet alii eam Tuccam alteram esse velint, Ferrar. At Tucca, in Glossis kata/xuma cwmou=. Unde Tuccetum, zwmo\s2 paxu\s2. Ius videl. sine, quo assaturae Veterum raro fuere [orig: fuêre]. Vetus Persii Interpres, ad v. 42. Sat. 2.

---- Sed grandes patinae tucetaque crassa.

Tucceta apud Gallos Cisalpinos bubula dicitur, condimentis quibusdam cerassis oblita et macerata: et ideo toto anno [orig: annô] durat, solet enim porcina eodem [orig: eôdem] iure condita servari. Aut assatur arum iura; cwmo\s2 enim de assis nagis, ut ce/ma de elixis: estque ce/ma simplex liquor, in quo carres decoctae; cwmo\s2 vero condimentum et ex multis speciebus gulan irritantibus compositum ius, quod assaturis superfundebatur, sec et alio [orig: aliô] genere coctis nonnumquam addebatur, Salmas. ad Vopisc. in Vita Aureliani, c. 49. extr. Vide quoque infra Zema. Apud Arnob glaciali conditione tuceta, inter alia gulae iritamenta, occurrunt, adv. Gentes, l. 2. Nonio Tuceta dicuntur escaergiae: Fulgentio farciminis genus, e carnibus suillis, minutalim concisis etc. Atque hinc Plotivi, Virgilii amicus, Tucca Gallis dictus est, ut idem Persii Interpres ddit: Nomini origo an ex caedo et tundo, primo namque caedebant offas, dein tundebant: an quod esset aliquid exquisite tukto\n, i. e. praeparatum. Certe et Persis *tukta\ splendidum convivium, uti supra vidimus, vide infra Tycta.

TUCCI Turdulorum in Baetica urbs. Ptol. Tuccis Strab. Augusta Gemella Plinio, l. 3. c. 1. Martos Morali et Clusio. Episcopalis olim sub Archiepiscopo Hispalensi, nunc oppidum non obscurum, in Vandalitia, inter Gienensem urbem 3. et Illiturgim 4. leuc. ab


page 527, image: s0653b

Aegabra 5. recuperatum est a Ferdinando Rege A. C. 1226. una cum Illiturgi eiectis Mauris.

TUCHUM vulgo TUCHO, urbs Queicheae, in Sina, in confinio Quansiae ad radices montium, prope fluv. Coum, sub qua duae sunt urbes. M. Martinius.

TUCIA [1] Vestalis virgo, incestus accusata, aquae in cribro perlatae prodigio [orig: prodigiô] se purgavit, Plin. l. 28. c. 2, Exstat Tuciae Vestalis incestae precatio (Licerus legit incestus deprecatio ) qua [orig: quâ] usa aquam in cribro tulit, anno [orig: annô] Urb Cond. 509. Et ante eum Val. Max. l. 8. c. 1. ex. 5. De Tucia Vergine Vestali; Eodem [orig: Eôdem] eius incesti criminis reae castitas, infamiae nube obscurata, emersit auxilio [orig: auxiliô]: quae conscia certae sinceritaltis suae sepm salutis ancipiti argumento [orig: argumentô] petere ausa est. Arrepto [orig: Arreptô] enim cribro [orig: cribrô], Vesta, inquit, si sacris tuis castas semper admovi manus, effice ut hoc [orig: hôc] hauriam e Tiberi aquam, et in aedem tuam perferam. Audacter et temere factis votis Sacerdotis rerum ipsa natura cessn. Cuius rei prolixiorem historiam videsis apud Dionys. Halicarvass. Antiqq. Rom. l. 2. Nec fidem ei derogat D. Augustin. in Civ. Dei l. 10. c. 16. Quod Virgo Vestalis, de cuius corruptione quaestio vertebatur, aquam impleto [orig: impletô] cribro [orig: cribrô] de Tiberi hauriens, minime profluentem, abstultt controversiam De quo facto iudicium subiungens pergit: Haec ego atque alia eiusmodi, nequaquam illis, quae in Populo Dei facta legimus, virtute atque magnitudine conferend iudico: quanto minus ea, quae illorum quoque Populorum, qui tales Deos coluerunt, legibus iudicata sunt prohibenda, Magica scil. vel Theurgica. Hunus itaque Tuciae memoriam ad nostra usque tempora, conservatam vult clarissimus quidam Vir. in lucerna, quae in Gazophylacio Galvaniano ostenditur, imagine pedalis ferme longitudinis, aerea [orig: aereâ] pervetuasta [orig: pervetuastâ], qua [orig: quâ] Virgo Vestalis maturioris aevi faberrime repraesentatur, insignis: Sed pluribus hanc sententiam rationibus refellit Fortunius Licetus, de Lucernis Antiquorum, l. 6. c. 83.

TUCIA [2] fluv. prope Romam decurrens. Silius, l. 13. v. 5.

Tucia deducit tenuem sine nomine rivum.

Ubi alii codices Turia.

TUCRIS Hispaniae urbs. Ptol. vulgo Trudela.

TUCUJUM vulgo TUCUYO, oppidul. Venezuelae, ad fluv. congominem sub Hispan. versus montes, in mediterran in Bariquicemeto tractu. In America meridionali.

TUCUMANIA Gall. le Tucuman, regio Paraguaiae, versus partem Australem inter fluv. Argenteum ad Ortum, et montes Ciles ad Occasum, ubi nova Corduba, Rivogia, et Civit. S. Iacobi, cum aliquot aliis Hispaniae coloniis in mediterran. Eius pars est Trapalanda tractus.

TUDE Hispaniae Tarraconens, urbs Episcopalis in Gallaecia, sub Archiepiscopo Compostellano, vulgo Tuy. Ad Minium fluv. Vide Tyde.

TUDELLA urbs Navarrae. Vide Tutela.

TUDER seu TURDE Ptol. Turdetia. Plut. Tyderta, Steph. vulgo Todi, colonia et urbs vetusta Umbriae Episcopalis in colle apud Tiberin. fluv. media inter Perusiam et Narniam, 10. mill. pass. patria Martini Pontificis. Hinc Tuders et Tudertes populi. Silius, l. 4. v. 222.

Et Gradivicolam celso de colle Tudertem.

De hoc tractu vide quae doctissime, ut omnia, summus vir Ios. Scaliger scribit ad Propertium. Idem monstrum lectionis apud STrab. l. 5. scil. *toudereuelkis2 ita corrigit: *kai\ *tou=der eu)kleh\s2 po/lis2, quemadmodum apud Silium:

Sed domus haud obscura Tuder, motuque per Umbros
Bellator populos. --------

Estque omnino ita legendum, inquit Casaubonus, aut certe eu)erkh\s2 po/lis2. Nam et ille locus natura [orig: naturâ] fuit munitus in colle ac loco edito situs, Strabo hunusmodi locos solet eu)erkei=s2 appellare. Silius, l. 6. v. 645.

---- Colles Umbros, atque arva petehat
Annibal. excelso summus qua vertice montis
Devexum lateri pendet Tuder.

Tuderti et Ameriae, tertio [orig: tertiô] Marii Consulatu, visa esse caelestia arma, Livius refert: qui addit, Lucio [orig: Luciô] Maccio [orig: Macciô] et Sextio [orig: Sextiô] Iulio [orig: Iuliô] Consulib. duos montes, magno [orig: magnô] crepitu accessisse et recessisse, ferro [orig: ferrô] et flamma [orig: flammâ] exeuntibus, periisseque cuncta animantia, et villas tremuisse. Nic. Lloydius.

TUDERNUM vide Sudernum.

TUDERTINUS Antonius, vide Antonius.

TUDES a TUNDO, malleus est, quo [orig: quô] pulsamus, quem martum et martellum Recentiores dixere [orig: dixêre]. Unde Carolum Maiorem Domus Regni Franciae, Pipini Regis patrem, Caroli M. avum, ob eximiam in bellis praeliisque fortitudinem, non Martellum solum, uti diximus supra, sed et Tuditem, cognominatum legimus. Hugo Flav. in Chronico, Ideo Tudites appellatus est, quod est malleus fabri: quia sicut malleo [orig: malleô] universa tunduntur ferramenta, ita ipse contrivit omnia Regna sibi vicina. A Contundendo videl. hostes, quod Tuditis malleique proprium est. Albinovanus de Druso,

Ille genus Suevos acre, indomitosque Sicambros
Contudit, inque fugam barbara terga dedit etc.

Vide Car. du Fresne voce Martus. Diminutiv. Tudicula est. Plin. l. 36. c. 8. Thebaicus interstinctus aureis guttis invenitur in Africae parte, Aegypto adscriptae, tudiculis ad terenda collyria quadam [orig: quâdam] utilitate naturali conveniens, ad quem locum vide Salmas. ad Solin. p. 1051.