December 2004 Ruediger Niehl markup
typed text - structural tagging complete - no semantic tagging - no spell check - orthographical standardization performed
06/2005 Peter Stroebel markup
semi-automatic lemma-correction
05/2006; 06/2008; 06/2010; 12/2010; 02/2011 Antonio Javier Ortiz Cano; Reinhard Gruhl markup
largely revised
image: as0001JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS QVARTVS Literas R, S, T, V, X, Y, Z, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.
image: as0002
[gap: blank space]
image: s0001
[gap: illustration]
image: s0269aSEPTA [1] Graecis Septem, urbs parva Mauritaniae Tingitanae olim, cuius caput ad fretum Herculeum. Ceuta Hispanis, Bem Marat Mauris, teste Marmolio [orig: Marmoliô]: Munita. Hodie in Habata provinc. regni Fezzae, ubi fretum Hercul. magis restringitur, in eius parte Orientali, versus mare Mediterraneum. Erepta fuit Mauris, quibus post Romanos, Gothosque subfuit, a Iohanne Portugalliae Rege A. C. 1410. Hodie sub Castellanis. In colle Septem fratres dicto, Plin. l. 5. c. 2. Mel. l. 1. c. 5. Septensem arcem habet hoc [orig: hôc] loco [orig: locô] Procopius, ad alteram Herculis columnam; camque sic vocatam addit, ob 7. montes ibi apparentes. Prope Abylam montem 18. mill. pass. seu 6. leuc. a Calpe in Meridiem 30. mill. pass. a Tingri in Ortum. Portum habet capacem, Ecclesiamque Collegiatam, cui ius Cathedralis est, cum Septa et Tanger unum faciant Episcopatum, sub Archiepiscopo Ullyssiponensi. Vide Marmol. l. 4. c. 55. Gammaeum, l. 18. c. 7. Miraeum Geogr. Eccl. etc.
SEPTA [2] locus erat Romae, in Campo Martio, de quo sic Servius ad Ecl. 1. Virg. v. 34. Septa propie sunt loca, tabulatis inclusa, in quibus stans Populus Rom. suffragia ferre consueverat; sed quoniam haec septa similia sunt ovilibus, duo haec pro se invicem ponuntur. Ubi eundem locum Ovilia quoque dictum innuit, vide supra. Eorum quoque meminit Seneca de Ira l. 2. c. 7. Cum videris Forum multitudine refertum, et Septa omnis frequentiae plena, et illum Circum, in quo maximam sui partem populus ostendit. Ea porticibus circumiectis postea coepisse exornari, discimus ex Plin. l. 16. c. 40. ut et l. 36. c. 5. ubi Pana et Olympum, Chironemqne cum Achille ibi pictura [orig: picturâ] expressos memorat. Ibidem Ludox exhiberi solitos, discimus ex Suetonio Caligula [orig: Caligulâ] c. 18 et Claudio c. 21. Nec frequentius alibi sollennes dedit Ludos Augustus, vide quoque in Nerone c. 12. eundem Suet. Alias et deam bulationibus frequentabatur locus, utpote vicino Tibride apricus et salubriori homines invitans caelo [orig: caelô], accedente praesertim tanta [orig: tantâ] rerum opulentia [orig: opulentiâ]. Unde Statius l. 4. Sylv. 6. v. 1.
Forte remittentem curas, Phoeboque levatum
Pectora, cum patulis tererem vagus otia Septus,
Iam moriente die.Vide quoque Martial. l. 9. Epigr. 60. Lucan. Pharsal. l. 1. et 7. Iuv. Sat. 6. Ovid. Fast. l. 1. etc. ut et supra, in voce Ovilia. Addam hic saltem, cum Tito imperante Roma continuos tres dies totidemque noctes flagraret, inter alia ta\ *septa\ numerari Dioni, quae postmodum Adrianus instauravit. Spartian. in eo, c. 19. Romae instauravit Pantheum, Septa, basilicam Neptuni etc. Sed et Septa Latinis in lusu Latrunculorum dicti sunt loculi lineis distincti, in quibus calculi statuebantur, Graecis *xarakw/mata; item in resterarum lusu lineae seu scripta, per quae currebant calculi. aliter, capsi, carceres, mandrae etc. quas voces vide, ut et supra in voce Sepes, nec non infa Septum.
SEPTALIUS Ludovicus, vide Ludovicus.
SEPTAN vel SEPHTAN, pater Camuel, principis trius [orig: triûs] Ephraim, Num. c. 34. v. 24.
SEPTEM numerus plenitudinis et perfectionis in Sacris, de quo Eruditi passim. Graecis e(pta\, quasi septa\, ut ipsis Pythagoraeis visum: septo\n autem latinis sanctum et venerabile notat. Nempe, quoniam magnus rerum Opifex sanctificat diem septimum, Graeci Latinique antiquam famam secuti, hunc numerum ita vocarunt [orig: vocârunt]. Philoponus de Creatione Mundi l. 7. c. 14. Iure merito post sex dies operationum ad mundi generationis quietem (numerus hic) deputatus fuit, quia solus septenarius numerus, neque ex aliis per multiplicationem natus est, neque alium genuit, atque ita cum sit secundum hoc solitarius, solus etiam inter numeros quietis symbolum esse debet. Vide Andr. Rivetum in Gen. p. 53. Nec desunt viri insignes, qui hinc non Iudaeis solum, sed et Gentilibus olim, Septimum Diem, coli seu observari, idque velut ex instituto publico, solitum. asserant: quibus tamen erudite respondet Ioh. Seldenus de Iure Nat. et Gentium iuxta Discipl. Hebr. l. 3. c. 15. et seqq. Vide hic [orig: hîc] quoque ubi de Hebdomade, Sabbato etc. Interim certum, Septimam diem; etiam antiquissimis Poetarum, i(era\n, sacram, dici, non quia festa illis, sed quoniam ex ratione Astrologica rebus agendis perquam videbatur idonea et auspicata, vide ubi de Planetaria dierum ratione. Cum vero Hesiodus in Dicb. v. 768. ait,
------ e(bdo/mh, i(ero\n h)=mar,
*th=| ga\r *)apo/llwna xrusa/ora gei/mato *lhtw/.
------ Septimus sacer dies est,
Hoc enim Apollinem auri ensem genuit Latona:de septimo, non Hebdomadis, sed Mensis die, loquitur: Redditque simul rationem, cur hune mensis diem sic vocet. In mensis namque, et quidem Thargelions, diem septimum Apollinis incidisse natales, unde et i(bdomagenh\s2 is dictus, tradunt Delii, apud Laertium in Platone. Vide Plut. Symposiac. 8. quaest. 1. Proclum ad Hesiodum, Eustathium Il. f. Alios; qui inde non solum mensis, in quo natus est, diem septimum (quo [orig: quô] Thargelia celebrari solita; ut septimo [orig: septimô] mensis Pyanepsionis, Pyanepsis) sed uniuscuiusque septimum per totum annum ei tradunt sacrum fuisse; quem admodum octavum quemque mensis diem Neptuno atque Mercurio quartum adscribunt nonnulli. Sed et hoc certum, Septenarii numeri dignitarem non minis apud Gentiles fuisse insignem, uti pluribus docet Clemens l 6. Strom. Iul. Firmicus Mathes. l. 3. Prooem. Proclus in Timaeum p. 11. Alii. E quibus Clemens explicans, quaenam hoc [orig: hôc] numero [orig: numerô] apud illos innuantur, ea dicit esse, Septem Angelos principes, septem Planetas, Septem Pleidas, Septem triones, Lunaris figurae septeno quolibet a Neomenia die mutationes, Septem Lyrae sonos, Septem sensuum instrumenta, mutationes aetatis anno [orig: annô] quolibet [orig: quôlibet] septeno [orig: septenô], dies in Medicina Criticos, in quibus hebdomadis nomen notissimum: aliaque huiusmodi reperiri addit quamplurima, apud Hermippum l. peri\ *(ebdoma/dos2, de Septenario: Qualis etiam liber tribuitur Hippocrati apud
page 143, image: s0269bChalcidium in Timaeum Platonis, qui in Operibus eius non reperitur. Unde numero huic Virgims, Palladis, ipsiusque Temporis, omnium rerum Nodi, alia veneranda nomina indita, uti videre est apud Auctores magno [orig: magnô] numero [orig: numerô] laudatos Scldeno d. l. c. 15. ubi plurima in hanc rem insignia: De septem vero candelis in Ecclesia Romana in Altari accendi solitis, cum sollenniter, ut aiunt, celebrat Episcopus, supra ubi de Abbatibus mitr atis et voce Candelaria; de septem caelorum Praesidibus Angelis Basilidianorum, voce Abracax; de septem ternionum flagellis, quibus Martyres olim verberabantur, vide Abdiam l. 3. et Salmas. ad Vopisc. in Tacito c. 6. de septempedali proceritate Herculis, qui modus summus adolescenti humano corpori dicitur, eundem ad Solin. p. 42. etc. Vide quoque Cl. Suicerum Thes. Eccl. voce *(/ebdomos2.
SEPTEM Arae olim oppid. nunc pagus in Lusitania, Azumar Vasconcello, 3. leuc. in confinio Estremadurae in Occasum, 8. a Pace August. in Circium 2. a Portu Alacti in Meridiem, 18. ab Ermeita. B. a Gainza.
SEPTEM Castrenses orti ex Saxonibus a Carolo M. devictis ac partim in Franciam, partim in Hungariam translatis, A. C. 806. P. Aemilius l. 3.
SEPTEM Duces oi( *(epta\ e)pi\ *qh/bais2 Aeschylo, Heroes videl. Thebani, Tragicorum Graecorum materia; praeter Aeschylum hunc, Sophoclis ex parte in Oedipo tyr. ex parte in Antigone, Euripidis Phoenissis et Supplicibus, aliorum com plurium, qni interierunt. Idem Statianae Thebaidos argumentum, Senecae item non una in tragoedia, apud Latinos. Cum enim Polynices, ab Eteocle fratre, regno [orig: regnô] arceretur, illud repetens,
et pactas vices,
In bella cunctos Graeciae populos agit,
Septena muros castra Thebanos premunt,ut Seneca Thebaide Act. 2. v. 325. loquitur. Ubi pro Poetarum more: Aberant enim multi populi, et praeter opitulatores Eteoclis, Athenienses quoque. Coibamt autem populi illi Septem Ducum auspiciis, qui totidem castris distincti, ob perfidiam Eteoclis Thelias penitus exscindere volebant et alios prorsus Polynici tradere. Statius Theb. l. 8. v. 540. ipso Adrasto loquente,
------ aspiae maesta
Agmina, nos ferro meritas exscindere Thebas
Mens tulit ------Nomina Ducum, Adrastus, Amphiaraus, Parthenopoeus, Tydeus, Capaneus, Hippomedon et Polynices. Quibus Thebani totidem opposuere [orig: opposuêre], Geontem, Eteoclem, Aemona, Hypseum, Eurymedontem, Dryantem et Menaeceum. Sunt tamen qui contestatissimos huius exercitus Duces non septem, sed plures fuisse asseverant, adeo ut gratiam Aeschylo secerint ipsi etiam Argivi, post eius eam constitutionem, coeteros obliterantes: quae sane immanis sit iniuria. Pausan. tamen etiam coeterorum memoriam voluit conservatam l. 2. quem vide, Quum vero successu caruisset hoc bellum, filii Ducum horum, eo [orig: eô] postea redintegrato [orig: redintegratô], tandem Thebas, ex Parentum voto, deleverunt: Epigonorum nomine apud Scriptores celebres. Vide Barthium ad Theb. Painii, inprimis l. 4. M. Anton. Delrium Not. ad Senecae ista in Phoenisis v. 391. et 392.
Septena Reges bella dispositi parant,
Animo pari Cadmea progenies subit:ut et ubi diximus de urbe bello [orig: bellô] ho [orig: hô] cpetita [orig: cpetitâ] eversaque, voce Thebe.
SEPTEM Fontes urbs fuit agri Florentini, ad radices montium, alias sui iuris, postea a Florentinis excisa, incolis Florentiam migrare iussis. Ex eius praecedentib. familiis erat gens Barberina, hodieque inclita.
SEPTEM Fratres septem montes Mauritianae Tingitanae apud Herculis columnas: ubi olim elephantorum copia, teste Solino [orig: Solinô] Prope Septam Urbem. Vide ibi.
SEPTEM Literarum Deus Serapis cognominatus, vide supra Iosephus, Serapis.
SEPTEM Maria Herodian l. 8. c. 7. e(pta\ u(/data Dionys. Halicarn. Atrianorum paludes Plinio, Stagna Hadriatica Servio, Paludes Tartari Tacito l. 3. Hist. c. 9. hodie Lagune di Venetia, paludes circa urbem Venetam, in quas Padus, cum Athesi et Tartaro 7. ostiis effunditur. Baudrando tractus Italiae, inter ostia Padi, sic ab eis dictus. Eratque in Venetis, in ora maris Adriatici ubi nunc Ducatus Ferrariensis, maiori ex parte. Sed differt a stagnis Hadriaticis quae magis in Boream extenduntur, et in quae tamen se Padus non exonerat.
SEPTEM Silvae tractus Frisiae Occidentalis Saltus Frisiorum Tacito. Hodie Mastbroeck.
SEPTEMBER quod septimus esset a Martio, quem principem anni constituerat Romulus, dictus est, teste Varrone de Lingua Lat. l. 5. ubi scribit, menses reliquos a Iunio ad Decembrem usque a numero dictos. Quem cum Senatus in Tiberii Aug. honorem Tiberium appellari vellet; ipsemet ne id fieret, Imperator intercessit, Sueton. in Tib. c. 26. quod tamen de mense Novembri tradit Dio l. 7. eo quod Tiberius die 16. Kal. Decemb. natus esset. Eundem postea Domitianus Imperator Germanici cognomine adsumpto [orig: adsumptô] Germanicum a se transnominavit, eodem [orig: côdem] Suetonio [orig: Suetoniô] teste c. 13. Iul. Capitolin. in Antonino Pio, c. 10. Senatum decrevisse hunc mensem Antoninum, sequentem Faustinum appellari, verum id Antoninum quoque respuisse, refert. Commodus vero cum om nium mensium nomina transmutasset [orig: transmutâsset], iisque novas de suis cognominibus appellationes imposuisset, hunc mensem Herculeum nominavisse legitur, apud Ael. Lamprid. in eius vita c. 11. Tandem Tacitum a Tacito Imperatore quod eo [orig: eô] et natus esset et factus Imperator, fuisse denominatum Flav Vopisc. in eius vita c. ult scribit. Coeterum hic Mensis, qui in Vulcani tutela fuisse creditus est, ex Romuli et Caesaris ordinatione 30. ex
page 144, image: s0270aNumae autem constitutione 29. dierum fuit. Vide Ioh. Rosin. Antiqq. l. 4. c. 13. et Casaubon. ad August. Suetonii c. 32. Graecis *bohdromiw\n appellatus est, quia Boedromia, in honorem Thesei Amazonum victoris, vel, ut alii volunt, in memoriam Atheniensium ab Ione, cotnra Eumolpum, adiutorum, eo [orig: eô] celebrata. Hebraeis Tisri, alias Ethanim, fuitque ante exitum ex Aegypto ptimus Anni, apud illos, quemadmodum et postea princeps civilis anni mansit, mense Nisan, qui partim Martio, partim Aprili nostro respondet, Anni sacri principe constituto [orig: constitutô]. Sed nomina haec, quod addere non pigebit, demum post reditum ex Babylone initium coepisse, notant Eruditi, quum prius Menses non alio [orig: aliô], quam numerali nomine, Primus, Secundus, Tertius etc. venirent. Vide de Mense Boedromione Franc. Rossaeum Archaeol. Attic. l. 2. c. 10. de mense Tisri, Thom. Godwyn. de Ritib. Hebr. Eccles. et Civil. l. 3. c. 1.
Dies huius Mensis apud Romanos et Athenienses celebriores.
a. Dies 2. seu 4. Non. memorabilis fuit, apud Romanos, propter navalem victoriam Augusti, de M. Antonio et Cleopatra Aegypti Regina, reportatam: Apud Graecos ob ni/khn e)n *plataiai=s2 seu victum ad Plataeas, a Pausania ac Aristide, Mardonium Persarum Ducem. Eodem [orig: Eôdem] Caesaris Monarchiam incepisse, anno [orig: annô] ab Urb. Cond. 726. Dio refert l. 5. Vide quoque Xiphilinum Epitom. b. Die 4. seu Prid. Nonas et octo seqq. Ludi erant Romani. g. Die 5. seu Nonis, *ni/kh e)n *maraqeni, contigit, Persaeque a Miltiade victi sunt. d. Die 8. seu 6. Idus, Hierosolymae a Vespasiano captae sunt. e. Die 11. seu 3. Idus, xaristh/ria e)leuqeri/as2 Athenis fuere [orig: fuêre]. z. Die 13. seu ipsis Idibus, olim apud Romanos Praetor maximus clavum pangebat, Liv. l. 7. Eodem [orig: Eôdem] Templum Iovis Capitolini dedicatum est, a M. Horatio Cons. Plut. in Poplicola, h. Die 14. seu postr. Idus apud Roman. dies erat Equorum probandorum: apud Athenienses, *)agurmo\s2 *musth/ria. 1. dies Myster. q. Die 15. seu 17. Kal. Octobr. et seqq. aliquot Ludi Romani erant. Apud Athenienses 2. dies Mysteriorum paganorum, a(/lade *mu/stai dictus i. Die 16. seu 16. Kal. Octobr. tertius erat Mysteriorum dies, quo [orig: quô] sacrificabatur barbus seu mullus. k. Die 17. seu 15. Kal. Octob. quartus erat dies, quo [orig: quô] iugum boum quasillum seu calathum vehebat, repraesentantem flores Proserpinae, clamantibus, quae pone sequebantur, Matronis, xai=re *dh/mhter. l. Die 18. seu 14. Kal. Octobr. qui Mysteriorum quintus, lampadhdromi/a vigebat, unde ipse lampa/dwn h(me/ra dictus est. m. Die 17. seu 13. Kal. Octob. Bacchi idolum in pompa ducebatur, unde dies hic, qui sextus erat Mysteriorum, *)/iakxos2 est appellitatus. n. Die 18. seu 12. Kal. Octob. et seqq. tribus diebus, apud Romanos Mercurialia erant: apud Athenienses septimus erat Mysteriorum, quo [orig: quô] se cursu exercebant victorque adorea [orig: adoreâ] donabatur. c. Die 19. seu 11. Kal. Oct. Epidauria fervebant Athenis, in Aesculapii honorem: qui Epidauro, ut sacris initiaretur, appulit Athenas. Et hic erat 8. Mysteriorum. o. Die 20. seu 10. Kal. Oct. qui 9. et ultimus dies Mysteriorum erat, dictus plhmoxo/h, duos modios tritico [orig: triticô] implebant, eosque constituentes, alterum versus Orientem, alterum versus Occidentem clamabant; unus quidem in caelum suspiciendo ui(e/ alter vero [orig: verô] humum despiciendo, tokui/e. Vide Io. Meursium. Erat autem plhmoxo/h, vas fictile, turbinis instar, in fundo leviter depressum, quo [orig: quô] Eleusiniorum novissimo [orig: novissimô] hoc [orig: hôc] die utebantur, unde ipsi diei nomen. Idem vero Critiae, uni e XXX. Atheniensium tyrannis, datum, notat Casaubonus ad C. Nepotem Alcibiade, c. 10. Eodem [orig: Eôdem] die, qui accipiebant mysteria, Mystas et quinquennio [orig: quinquenniô] ineunte, eadem [orig: eâdem] ei)ka/d Boedromionis *)epo/ptas2, it. *)efo/rous2, dictos, Scaliget docet. Vide ubi de Eleusiniis sacris. p. Die 21. seu 9. Kal. Oct. Natalis Augusti erat, de cuius celebratione vide Dionem l. 54. r. Die 55. seu 5. Kal. Octob. Veneris Genetricis feriae erant, de qua vide suo [orig: suô] loco [orig: locô]. Porro hoc [orig: hôc] Mense quoque epulum Minervae fuisse Kal. Rustic. Habet, sed quo [orig: quô] die id fuerit, incertum est.
SEPTEMVIRI Epulones (cum prius Triumviri instituti essent, an. Urb. Cond. 553.) memorantur Gellio l. 1. c. 12. Item cuius Pater Flamen, aut Augur, aut Quindecimvir S. F. aut qui Septemvir Epulonum aut Salius est: Creditque Onuphrius a L. Cornelio Sulla numerum auctum fuisse. Epulonos vocat Festus, antiqua [orig: antiquâ] voce, siceque dictos ait, quod epulas indicendi Iovi ceterisque Diis potestatem haberent Postea Caesar, aliis tribus additis, Decemviros Epulonum constituisse legitur apud Dionem l. 43. Cum Caesar pluribus beneficia deberet, Magistratibus et Sacerdotiis collatis eis satisfecit. Itaque XV. Sacerdotibus unum, Collegio Septenario tres addidit. De officio, iam aliquid ex Festo dictum, paulo prolixius id exsequitur Cicer. Orat. de Arusp. Resp. Ludos minus diligenter factos, pollutosque. Quos Ludos? Te appellabo, Lentule; tui Sacerdotii sunt taeniae, curricula, praecentio, ludi, libationes, epulaeque ludorum publicorum: Vosque Pontifices, ad quos Epulones Iovis O. M. si quid est praetermissum aut commissum adferunt, quorum de sententia illa eadem renovata, atque instaurata celebrantur. Ludi sunt minus diligenter facti? quanto [orig: quantô] et quo [orig: quô] scelere polluti, respondebitis et prote et pro collegis tuis, et pro Collegio. Quando autem lecti sternebantur Diis et pulvinaria, Lectisternium appellabatur; Dapes, cibi Deorum convivio apponi soliti. Hinc Epulum et Epulones: Iovis epulo [orig: epulô] ipse in lectulum, Iuno et Minerva in sellas ad coneam invitabantur. Val. Max. l. 3. c. 1. ex. 2. atque ita Septemviri hi convivia celebrabant. Vide de origine Lectisternii, Livium l. 5. c. 13. et plura supra in voce Epulones. De Septemviris, qui, ex assesoribus Praetoris, certas causas testamentarias inprimis decidebant, hincque Septemviralibus Iudicus, vide Iul. Pauli librum singularem, ut l. 7. 28. 31. de inoff. Testam. etc.
SEPTEMPEDA sub Pontif. Picenorum urbs Mediterranea Ptolem. S. Severino hodie L. Alberto, 12. milliar. a Camerino in Caeciam, Auximum versus 18. 6. a Tolentino in Occidentem, uti 16. a Macerata. Parva, intra colles.