December 2004 Ruediger Niehl markup
typed text - structural tagging complete - no semantic tagging - no spell check - orthographical standardization performed
06/2005 Peter Stroebel markup
semi-automatic lemma-correction
05/2006; 06/2008; 06/2010; 12/2010; 02/2011 Antonio Javier Ortiz Cano; Reinhard Gruhl markup
largely revised


image: as0001

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMUS SECVNDVS Literas D, E, F, G, H, I, K, L, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.



image: as0002

[gap: blank space]

image: as0003

[gap: illustration]

image: s0434b

GUTKOVIA vulgo GUTKOW, opp. Germaniae, in Pomerania citeriori, ad Penam fluv. Comitatus cognominis caput. Vix 3. leucis distat a Gripsvaldia in Austr. et 4. a Volgastia in Occ. sub dominio Suecorum.

GUTORINUS in Dania cum fratre Haraldi Erico ex Frisia magna cum classe adveniente cruentissime decertavit: interiere [orig: interiêre] tum ambo tantumque regii sanguinis fusum est, ut vix unicus puellus, Ericus, Regneri e filio nepos, superesset. Ubbo Emmius in Hist. Fris. A. C. 854.

GUTRUNA vide Aurinia.

GUTTA [1] Gr. stagwn, unde stagoni/as2 tus masculum, quod staxo/ni i. e. guttae, simile sit, vide infra: item stalagmo\s2, unde vox, quam corvi edunt, quum aquae stillantis sonum imitantur, eodem nomine indigitata, apud Arist. Vide Salmas. ad Solin. p. 1318. In gemmis idem cum puncto est, Solin. c. 5. Dat Creta, quem Curaliachatem vocant, curalio similem; sed inlitum guttis auro micantibus. Cuiusmodi aureis guttis sparsum sapphirum xrnostigh= vocat Epiphan. Vide eiusmodi gemmarum maculis hic [orig: hîc] passim, ubi de Oculis, Stellis etc. item in vocibus Sparsus, ac Superspersus. Etiam in equis guttae, vide infra. At Gutta Sicula, apud Callimach. dicitur humor ille, quem in poculo relictum, bibentes desuper in manum conversam invergebant, ac ludentes in cottabeum coniciebant. Magni enim studii cottabus olim apud Siculos erat, apud quos et inventum fuisse, atque ita excultum, ut gradus etiam huic ludo constituerent, refert Dicaearchus l. de Alcmane. Guttam autem hanc ex poculis cottabum appellasse Thessalos ac Rhodios, scribit Clearchus tr. de linguis, de quo Graecorum lusu vide Athen. l. 15. c. 1. et Casaub. ad eum, nec non Suid. in voce kottabi/zein. A nomine gutta, Guttatus, qui et Scutulatus equus, Romanis appellatus est, qui Gr. yaro\s2 vel knako\s2: Vide supra Cnesus et quidem Scutulatum vocari dicit Isid. propter orbes, quos habet candidos inter purpureos, scutularum scil. forma [orig: formâ]; Guttatum idem definit, album equum nigris intervenientibus maculis: mel. niger sic dicitur albis punctis respersus; quales sunt gallinae Numidicae, de quibus Mart. l. 3. Epigr. 58. v. 15. cuius Epigraphe de villa Faustini ad Bassum.

Et picta Perdix, Numidicaeque guttatae.

Ita guttatus plane exprimit Hebraeum [gap: Hebrew word(s)] barud i. e. grandinatus, xalazo/menos2, maculis albis grandinis instar respersus, quae vox occurrit, apud Zachar. c. 6. v. 4. et 6. et Graecum leuko/stiktos2, quod de Eumeli equis usurpat Euripid. Iphig. in Aulide. v. 221. leukosti/ktw| tri/xi bali/ous2 pw/lous2, pilo albis maculis guttato varios, cum contra melano/stiktoi sint Admeti equae, apud Stat. Theb. l. 6. v. 335.

-- -- noctemque diemque
Assimulant, maculis internigrantibus albae.

Vide Sam. Bochart. Hieroz. Part. prior. l. 2. c. 7. et infra Varia. Ut alia omittam. Inter aromata Gutta gamba, non minimum locum tenet, memorata Casp. Barlaeo in Medicea, Erat adhaec inter visus obsonia Draconis sanguis, concreto succo rubens -- et Gutta gamba, flavo colore reliquis intermicans. Sabaeorum tus et myrrba etc.

GUTTA [2] iugiter manans le Tre Fontane, teste Marliano et Fulvio, Abbatia via [orig: viâ] Ostiensi ab urbe Roma 3. mill. pass. distans, apud coenobium S. Pauli: qui locus etiam Aquae Salviae, teste Baron. nominatur, Ferr. Baudr. est locus uno milliari a S. Pauli coenobio. Dicitur etiam Abbatia SS. Vincentii et Anastasii, seu trium Fontium, ad Aquas Salvias, 2. mill. pass. ab urbe Roma, ubi S. Paulus Apostolus martyrio coronatus.

GUTTALUS Ptol. fluv. Germaniae, Oceanum Germanicum exiens: quem varie indigitant. Althamero est Oder, per Silesiam, Marchiam, et Pomeraniam, in Balticum fluens. Henrico Iunio est Al, fluv. Prussiae, ad Montem Regium urbem, in mare labens. Sed cum Guttalus in Oceanum, non in Mediterraneum mare, quale Balticum est, deferatur, in errore versantur manifesto. Potius est qui Iadua Ptol. dicitur, vulgo die Fade; is enim in Oceanum, seu mare Germanicum inter Amasium et Visurgim fluv. exit. Oder vero Ptol. Viadrus dicitur. Plin. l. 4. c. 14.

GUTTENBERGIUS Iohannes. Vide Fohannes Guttenbergius.

GUTTONARII Equi apud Veget. l. 4. c. 6. Inter colatorios enim et eos, quos vulgus guttonarios appellat, ambulatura eorum media est: iidem cum trepidariis seu trepidantibus sunt. Idem l. 1. c. 56. Sed ipsos equos, quos vulgo trepidarios, militari verbo guttonarios vocant. Dicti a gutto vel guttone, qui propter oris angustiam minutim guttatimque evacuatur, quemadmodum colatorii, a sacco vel colo, quod minutim similiter vacuefieri consuevit. Uti enim Graeci sakki/zein proko/ptein, et sakkismo\n, prokoph\n interpretantur, h. e. minutam et per gradus promotionem progressionemque: Sic Latini guttum quoque et gutturnium in eadem significatione acceperunt [orig: accepêrunt]. Hinc guttonarii equi, gradatim et minutim ambulantes; nam et ipsi trepidiarii gradu minuto incedunt, etsi non tam minutim succreto colatoque quam asturcones: Graecis propterea kalpa/zontes2 vel kalpa/stikoi, a ka/lph, guttus; quod vas cum liquorem ore angusto minutim et guttatim funderet, minutum illum crebru mque in cursu gradum tolutariorum et trepidantium equorum, sensim minutimque festinantium et subsultantium, eadem voee indigitare voluerunt [orig: voluêrunt]. Salmas. ad Iul. Capitolin. in Maximinis.

GUTTONES Plin. l. 4. c. 14. Populi Germaniae, qui iidem cum Gutis, seu Guttis, Ptol. esse videntur.

GUTTUR animae canalis, Plin. Graece la/rugc, bro/gxos2, et traxei=a arthri/a, canna pulmonis et aspera arteria, ex Heb. [gap: Hebrew] fortasse a sono glutientis. Plin. l. XI. c. 37. Homini tantum et vibus intumescit, aquarum quae potantur vitio, Praesertim auctore Vitruv. apud Aequicolas Italiae et Medullos Alpinos, vulgo Miollans et la Vallee de Tarentaise. Iuv. Sat. 13. l. 5. v. 108.

Quis tumidum guttur, miratus in Alpibus?



image: s0435a

Non inest animalibus, quibus fauces non sunt, uti nec stomachus, nec colla, quemadmodum piscibus, in quibus ora ventribus iunguntur etc. Vide saepius laudatum Plin. et Alex. ab Alex. Genial. Dier. l. 2. c. 19. ubi quid in singulis hominum partibus religiosum et venerabile, erudite edisserit. Apud Rom. cum ad scalas Gemonias rei damnarentur, ad eas unco trahebantur, h. e. impacto gutturi unco protrahebantur in harenam, ubi postea pendentium frangebantur crura et subiecto igni torrebantur. Quo refer illud Iuv. Sat. 1. l. 1. v. 156.

Qui stantes ardent qui fixo gutture fumant.

Oliverius ad Val. Max. l. 6. c. 6. ex. 3. Vide quoque infra ubi de iugulo in verbo Fugulare. Pers. Sat. 1. v. 17.

GUTTUS apud Mart. l. 14. Apoph. Epigr. 52. cuius Epigraphe Guttus corneus,

Gestavit modo fronte me iuvencus,
Verum rhinocerota me putabis

. a guttis dictus est, quod propter colli angustiam humor inde guttatim efflueret. Fiebat e corun, ut et instrumenta alia domestica. Horat. Serm. l. 2. Sat. 2. v. 61.

-- cornu ipse bilibri
Caulibus instillat, veteris non parcus aceti.

Nasumque habebat seu rostrum, unde rhinocerota vocat poeta. Ut et Iuv. Sat. 7. l. 3. v. 130.

-- magno cum rhinocerote lavari.

Ubi Schol. i. e. inquit, magno gutto, quod, sicut rhinoceros, sit ingentis nasi. Hoc enim in balneis utebantur lautiores superfundendi. Et quidem luxum in talibus naso extenso corneis vasis fuisse valde antiquum, docent Theophrasti Characteres, c. 5. peri\ *)areskei/as2 *)ame/lei de\ kai\ pi/qhkon qre/yai deino\s2, kai\ ti euro/n xth/asqai. kai\ *sikelika\s2 peristera\s2, kai\ dorkadei/ous2 a)straga/lous2, kai\ r(inoke/rwtas2 tw=n strogtu/lwn lhku/qous2. Vide Barth. ad Stat. Theb. l. 2. v. 144. Figuram eius habes, apud Pignor. Com. de Servis p. 84. ubi de Aliptarum apud Vett. instrumentis.

GUTURVATUS Princeps Carnutum, rebellione et bello concitato captus et verberibus exanimatus, securi percussus est. Hirt. l. 8. de bello Gall. c. 38. l. 7. c. 3. vocatur Cotuatus: neque abit, quod Codices alii habent Gutuatus.

GUZARATA vulgo GUZARATE, regnum Asiae, in India intra Gangem. Alias Reges habuit proprios, nunc autem subest imperio magni Mogolis. Dicitur etiam persaepe regnum Cambaiae a Cambaia urbe ipsius primaria; estque inter sinum Indi fluv. ad Bor. et regnum Decani ad Austr. versus oram Oceani Indici. Eius urbes praecipuae sunt Cambaia, Surrata, Amedebatum, Dium, et Damanum.

GUZMANNIUM nomen plures in Hisp. Stirpes illustres nobilitat, quarum communis radix nondum reperta est. Inter reliquas facile excellunt, in Baetica, Duces de Medina Sidonia, ab Alphonso Perezio de Guzman Bono, Dn. de S. Lucar de Barrameda a Mauris caeso A. C. 1347. derivati. Huius nepos Ioh. Alphonsus primus Comitis de Niebla titulum nactus est, et deinceps huius maior fil. (nam a minori Ioh. posthumo etiam Dni. del Cadoso orti sunt) Henr. Ioh. Alphons. primum Ducem de Medina Sidonia genuit: a cuius fratre Alphonso Dni. de Torralva et de Ugena oriuntur; sed a fil. Henr. (ut reliquorum mentionem, licet posteritate abundarint, omittam) propagata est Ducalis dignitas, nunc quoque superstes. Vide infra in voce Medina Sidonia. Eidem Stirpi accensendus est ram us Comitum de Olivares, a Petro Henrici, Alphonsi ac Ioh. Alphonsi Ducum fratre protrusus, de quo infra itidem suo loco. Sed et Guzmanniis adnumerari volunt Comites de Teba, et March. de Ardales, quorum auctor Petrus Suarezius de Toledo, Dn. de Bolannos, Mariae Ramirae Guzmanniae maritus. Hereditatem vero horum, alia non minus Guzmannii nominis a Ludovico Gonsalez de Guzman, M. Mag. Calatravae, sata linea Domin. et deinceps March. de Algava, crevit; cum Ludovicus de Guzman, March. de Algava, avunculo Marchioni de Ardales succederet. Idem nomen ferunt Comites priores de Orgaz, ab Alvaro Perezio de Guzman, Dn. de Gibraton, descendentes; qui ad Mendozios successionem et nomen transmiserunt [orig: transmisêrunt]. Huius enim filia Maria, nupta Ioh. Hurtado de Mendoza, Dn. de Mendibil, genuit ei Alvarum de Mendoza et Guzman Dn. de Mendibil; cuius ex Maria de Roxas Dn. de Santacruz, fil. Ludovicus Hurtadus de Mendoza et Guzman, ex Agnete Toletana Ioh. Hurtadum genuit Com. de Orgaz, maritum Leonorae de Mendoza et Patrem Stephani: quo et Maria [orig: Mariâ] de Figueroa natus est Ioh. Hurtadus de Mendoza et Guzman, frater Leonorae, quam sibi iunxit Ioh. Ludovicus de Silva et Ribera March. de Montemaior. Sed et in familia de Sotomayar, cognomen Guzmannium Antonius materno adiecit, cum mater Teresia de Zuniga, succederet Patri in dominio Ayamonte, quod illius avia Teresia de Guzman, dotis nomine a Patre Ioh. Alphonso de Guzman, Duce de Medina Sidonia acceperat. Unde fil. ex hoc matrimonio nat. Antonius, modo dictus, cogn. de Guzman et Zuniga March. de Ayamonte tulit, pater ex Anna Cordubensi Francisci; qui, ex Anna Felicia de Guzman et Zuniga patruele sua, genuit. Antoium (maritum Briandae, filiae Francisci Didaci, Lopezii de Zuniga Ducis de Beiar ) Briandam Sarmiento de la Carda (ux. Roderici March. de Salter primo, dein Inici Lopezii de Mendoza, Com. de Tendilla ) et Annam Feliciam de Guzman; omnes nominis de Guzman et Zuniga. Vide Phil. Iac. Spener. Theatr. Nobilit. Europ. part. II. p. 64. et 112. etc. inprimis vero in Indic. ubi Familiae dispositionem exhibet; nec non Artis Heraldicae Part. II.