December 2004 Ruediger Niehl markup
typed text - structural tagging complete - no semantic tagging - no spell check - orthographical standardization performed
06/2005 Peter Stroebel markup
semi-automatic lemma-correction
05/2006; 06/2008; 06/2010; 12/2010; 02/2011 Antonio Javier Ortiz Cano; Reinhard Gruhl markup
largely revised


image: as0005

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS PRIMVS Literas A, B, C, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.



image: as0006

[gap: praeliminaria]

page 962, image: s0962a

CONRADUS [21] Dux Mazovius, filius Ziemoviti praediti, regnum Poloniae, adversus Boleslaum Calvum et postea Lescum Nigrum, sibi vindicare conatus, spe sua [orig: suâ] excidit: Frater Boleslai Ducis Plocensis, e cuius posteris

CONRADUS [22] frater Ianussii, regnum adversus Ioh. Albertum affectantis, genuit Iohannem ac Stanislaum, quibus sine prole exstinctis A. C. 1526. simul in Polonia omnis Piasteus sanguis defecit, Regi successione relicta [orig: relictâ].

CONRADUS [23] cognomine Lasconogus seu Loripes, unus ex filus Vladislai Poloniae Regis a fratribus pulsi ac in Silesiam profugi, tennit Glogoviam, sed valetudinatius fuit, et in ipso vel Miescone filio terminata est linea. Fratres vero eius Boleslaus inferiori et Micislaus superiori Silesiae Duces dedere [orig: dedêre].

CONRADUS [24] fil. Henrici cognomine Barbati, Silesiae inferioris Ducis, Boleslao [orig: Boleslaô] praefato [orig: praefatô] geniti, Saganensem Principatum tenuit, adversus fratres bellum movit, tandem equo [orig: equô] praeceps occubuit Frater eius Henricus cognomine Pius fuit, celebri illo [orig: illô] proelio [orig: proeliô] prop Lignicium a Tartatis caesus A. C. 1241. quo [orig: quô] inter alios, ex Anna Bohema, genitus est

CONRADUS [25] qui Glogoviensem Principatum accepit, cum maiores natu Henricus Vratislaviensem et Boleslaus Lignicensem nacti essent. Hic initio [orig: initiô] sacris et Episcopatui Bambergensi destinatus, postea auxilio [orig: auxiliô] Praemissai Posnaniensis, cuius sororem duxerat, atque Episcopi Vratislaviensis interpositione, Glogaviam, Crosnam, Saganum et Fravenstadium obtinuit. Utrumque fratrem cepit, Boleslaum etiam secunda [orig: secundâ] vice, sed accepto [orig: acceptô] lytro [orig: lytrô] dimifit. Cum nepote Henrico Lignicio, ob alterius Henrici Vratislaviensis hereditatem, non multo [orig: multô] successu bellum gessit, eum vero postea ab aulico sibi captivum adductum crudeli carcere excatnificavit, et Olsnam aliaque, quorum partem liberis restituit, extorsit. Vide M. Cromerum, l. 10. Interim multum subeo Principatus crevit, quamplutimis in eo sedem figentibus Germanis: Crosnam tamen, ut dotem Brigittae Misnicae secundae coniugi reddere posset, vendidit Archiepiscopo Magdeburgico. Obiit A. C. 1289. cum ante 18. annos regimen tradidisset filiis: e quibus

CONRADUS [26] Dux Steinaviae et Iaverae cum Archiepiscopatui Salisburgio destinatus, quod patriam cerevisiam ibi non reperiret, illum recusasset [orig: recusâsset], a fratre tamquam fatuus custodiae datus est: Sed a Steinaviensibus inde liberatus multa iis concessit privilegia, defunctus A. C. 1304. Fuere [orig: Fuêre] autem fratres eius Praemissaus Dux Sprottae ac Sagani, ante Patrem mortuus et Henricus cognomine Fidelis.

CONRADUS [27] I. fil. minor natu Henrici cognomine Fidelis modo [orig: modô] memorati, Olsnam et a fratre Iohanne Steinaviam ac Iaveram obtinuit, lineae hinc Steinaviae Olsnensis conditor, sicut frater eius maior natu Henricus Sagano - Glogoviam incepit. Eum boleslaus Lignicius Patri adempta recuperaturus, A. C. 1320. adortus tantopere vexavit ut exhausto [orig: exhaustô] aerario [orig: aerariô] etiam vestes vendere cogeretur. Unde tandem Boleslaus ex miseratione Wolaviam ei reliquit. Sed brevi post Princeps prodigus, pecunia [orig: pecuniâ] mutuo [orig: mutuô] accepta [orig: acceptâ], Olsnam et alia, quae pignori teneret, ei restituit. Post quae Conradus etiam A. C. 1327. CUm aliis se coronae Bohemicae obsequio, negotiis, quae Clericos, rusticos et Iudaeos concernerent, exceptis, submisit, et Iohanni Regi fidelissimus, eius nomine cum Casimiro Polono pactus est, nec minus A. C. 1345. bello [orig: bellô] Polonos strenue persequutus. Eo [orig: ] genitus ex Elisabetha Vratislaviensi

CONRADUS [28] II. Iagellonis, in convertendis Lithuanis suis, comes, Olsnam a praedonibus, qui ob ignaviam Wenceslai impune grassabantur, occupatam recuperavit. Obiit A. C. 1395. relictis 4. filiis, quibus omnibus Conradi nomen.

CONRADUS [29] III. fil. maximus natu prioris, cognomine Albus vel Senior, a Polonis in Borussico bello captus est A. C. 1410. Hussitis restitit A. C. 1431. sed Nimtschium frustra obsedit. Inde A. C. 1442. Polonorum, qui Silesiam vastabant, tum A. C. 1443. praedonum partes secutus, A. C. 1444. a fratre Episcopo Vratislaviensi captus: cumque dimissus antiquos mores repeteret, ope statuum Silesiae, cum coniuge a filio Conrado iterum captus et ad eiurandum Pricipatum adactus, tandem privatus Vratislaviae obiit A. C. 1451. Vide infra, in voce Conradus IV.

CONRADUS [30] IV. cognomine Albus et Iunior, Patris Conradi III. et dein fratris Conradi cognomine Nigri iunioris, qui Kosal tenuerat, successor A. C. 1465. cum huius vidua Georgii Bohemiae Regis partes, adversus Matthiam Hungariae Regem sequutus est, tadem sibi timens, Principatum Saxonibus emendum obtulit: Matthias vero, pretio [orig: pretiô] repraesentato [orig: repraesentatô], in fidem subditos, relicta [orig: relictâ] Principi administratione, suscepit. Nihilominus Conradus postea a Ducibus eius, eo [orig: ] colore, quod Iohanni Saganensi adstitisset, expulsus; ultimo receptam a Vladislao Rege Olsnam rexit ad A. C. 1492. quo [orig: quô] more sua [orig: suâ] lineam clausit: Olsnensi Principatu Henrico Duci Monsterbergensi ab Vladislao Rege, permutationis pro Prodiebradio iure, concesso [orig: concessô].

CONRADUS [31] filius secundo-genitus Conradi II. Steinaviam et Volaviam tenuit, sed eius linea in filio Wenceslao A. C. 1474. exstincta est.

CONRADUS [32] cognomine Niger, filius tertio-genitus Conradi II. decessit A. C. 1452.

CONRADUS [33] fil. minimus natu Conradi II. Episcopus Vratislaviensis, prodigus, fratrem Conradum III. captivum tenuit, demum Episcopatu se abdicavit, etc.

Comites Aliqui.

CONRADUS [34] fil. minor natu Ottonis Comitis Oldenburgici (cui a spectro mirabile cornu, quod adhuc asservatur, oblatum narrant) a matre Comes Alvenslebiensis, genuit Theodoricum,


image: s0962b

cuius fil. Milo Comes Alvenslebius Elimaro I. de hereditate Friderici agnati, (Iohannis, qui Conradi frater erat, Comitis Oldenburgici filio [orig: filiô] geniti) controversiam movit, obtinuit nihilominus Elimarus, a cuius posteris varii Conradi gessere [orig: gessêre] nomen. Filius enim Elimari I. Elimarus II. genuit Christianum cognomine Bellicosum, qui Oldenburgicos continuavit et Henricum I. qui Borckusae Comes novum ramum orsus est, in quo continuo [orig: continuô] ordine Henricus II. Thomas, Conradus I. Henricus, Conradus II. familiam propagarunt [orig: propagârunt]:ultimus Conradus, caesus A. C. 1358. a Butiadis, filiam tantum reliquit Margaretam Iohannis Comitis Diepholtani uxorem; unde hereditas ad illam stirpem, donec ex eadem in Hoiensem migraret, est delata.

CONRADUS [35] fil. Iohannis Comitis Oldenburgici, doctrina [orig: doctrinâ] et pietate inclitus, Bremae seditionem ortam sedavit A. C. 1366. inde aliquoties victus, a Butiadis demum caesus est A. C. 1368. cum Gerhardo filio: Qui reliqui erant filii,

CONRADUS [36] novam lineam per filium Mauritium habuit, a quo non nisi duae filiae et Christianus Welsburgi habitans, antea Coloniensis Canonicus, postea stemmatis propagator, Eo [orig: ] enim Theodoricus congnomine Fortunatus genitus, linearum reliquarum bona collegit.

CONRADUS [37] Ulrici Beutelbacensis Dn. ex filia Werntrude gener ac haeres, pridem eiusdem proximus agnatus, ab Henrico IV. Imperatore Wirtembergiae Comes creatus dicitur. Pater fuit secundum quosdam Henrici ac Ulrici Comitum Wirtenbergicorum et Dominorum Beutelspacensium: nec non Werneti Comitis Groeningensis. Secundum alios Ulricum, Eberhardum et Henricum progenuit: a quibus Ulricus filium habuit Iohannem propagatorem stemmatis, et Wernerum Comitem Groeningensem, e cuius posteris Conradus, Eberhardus ac Ludovicus fratres, capti ab Eberhardo Illustri Comite Wirtenbergico, Groeningensem titulum relinquere coacti sunt.

CONRADUS [38] de Winsperg vicatius Henrici VII. Imperatoris Eberhardum cognomine Illustrem vel Rixosum, comitem Wirtenbergicum, quod Imperatori negaret obsequium, universa [orig: universâ] fere ditione, castro [orig: castrô] quoque Wirtenberga [orig: Wirtenbergâ] destructo [orig: destructô], exuit. Vide Phil. Iac. Spenerum, Syll. Geneal. Historica [orig: Historicâ] passim.

CONRADUS [39] de Brawiler Monachus, vitas quorundam Sanctorum scripsit, Voss. de Hist. Lat. l. 2. c. 46 p. 378.

CONRADUS [40] Cantabrigiensis, Viclefi discipulus, disputavit publice Pragae, A. C. 1404. contra Transsubstantiationem, Confessionem Auricularem, Ordinationem: iunctus Iacobo, eiusdem Doctoris discipulo: qui ambo insuper Papam esse Antichristum docuerunt. Laetus ex Ioh. Lasicio, l. 1. de gestis Fr. Bob. ex MS.

CONRADUS [41] Celtes, Suinfurtensis, primus Germanorum Poeta coronari meruit. In Cosmographia, Historia, Poesi plurima scripsit. Lil. Girald. Dialog. 2. Obiit A. C. 1505. aetat. 49.

CONRADUS [42] Dasypodius, Mathematicus Argentinensis, explicuit Euclidem, scriptis Geometricis, Opticis et Astronomicis inclitus. Obiit A. C. 1600. Voss. de Scient. Mathem. c. 16. §. 27. c. 26. § 13. c. 36. §. 22. Vide quoque Antonium Teissier, in Elogus.

CONRADUS [43] Egina, Legatus in Galliam contra Albigenses.

CONRADUS [44] Gesnerus, Medicus et Historiographus insignis, Tigurinus. Bibliothecae auctor, aliorumque operum. Obiit A. C. 1565. aetat. 49.

CONRADUS [45] Halberstadensis, Dominicanus, de regno Roman. scripsit, primus Concordantiae Biblior. auctor. Possevin. Catal. Leander Alberti, l. 4. de Viris claris Ordinis Dominic. p. 147.

CONRADUS [46] Köllinus contra Lutherum scripsit, obiit A. C. 1536. Simlerus, etc.

CONRADUS [47] de Lichtenau Abbas Urspergensis in Dioecesi Augustana, saecul. 13. Chronicon, orsus a Belo Assyriorum Rege usque ad A. C. 1229. Imperii Friderici II. nonum, scirpsit, ex plurimis auctoribus collectum, etc. Obiit A. C. 1240. in Pontifices liberior, quam voluissent, imprimis Innocentium III. et Gregor. IX. Vid Voss de Hist. Lat. l. 2. c. 57. Coccium A. C. 1225.

CONRADUS [48] de Marbuch S. Elisabethae Thuringae vitam scripsit.

CONRADUS [49] de Marpurg cum Roberto Bulgaro, rigidissimus in Germania inquisitor, A. C. 1230. Examen Orthodoxiae candens erat ferum, quo [orig: quô] innumeri innocentes perierunt. Tandem una cum socio ob saevitiam, interfectus est. A. C. 1238. Morn. Myst. p. 869. Munster. Geogr. l. 3.

CONRADUS [50] Moguntinus, Poeta tempore Caroli VII. Galliae Regis.

CONRADUS [51] de Mur primus Canonicus Tigurinus, scripsit de Sacramentis, vitas Paparum, etc. A. C. 1273. Voss. de Hist. Lat. l. 2. c. 16.

CONRADUS [52] Peutingerus, Advocatus Augustanus, Antiquitates Germaniae, discursus convivales et tabulas Chronologicas cum laude scripsit. Obitt A. C. 1547.

CONRADUS [53] de Scheurn cognomine Philosophus Monachus scripsit Chronica, sub Friderico II. et plus quam 50. volumina, Aventino laudatus. Item Sacerdos Saxo, Auctor Chronici, etc. An idem cum Conrado Lauterberg? Voss. de Hist. Lat. l. 3. p. 699.

CONRADUS [54] de S. Uldarico Historiae universalis conditor. A. C. 1334.

CONRADUS [55] Vecerus, Maximiliano Imperatori a secretis, scripsit vitam Henrici VII. et seditiones duas Siculorum, A. C. 1517.

CONRADUS [56] Vorstius, Coloniensis Theologus, Steinfurto [orig: Steinfurtô], de Socimsmo a multis annis suspectus, ab Arminianis, Arminio Lugduni Batavor. surrogandus, venit, sed Orthodoxis in contrarium nitentibus, Iacobo [orig: Iacobô] inprimis M. Britanniae Rege foederi renuntiaturum se minante, ni haereticum dimiserint, frustra fuit. Dixit


image: s0963a

inter alia, Deum corpus, cundem mutabilem, minime immensum, aut omnipotentem esse, Providentiam negavit, in Deo accidentia dare statuit. Scripta eius iussu Iacobi Regis exusta, etc. Vide Regis huius opera.

CONRADUS [57] Wellingus, cum fratre Ulrico, Benedictini ambo, continuarunt [orig: continuârunt] Chromcon Henrici Steronis, ab A. C. 1300. usque ad A. C. 1335. Quibusaddi possent 4. Magistri Ordinis Teuton. etc.

CONREDIUM seu CORREDIUM vox recentioris aevi, quicquid ad alimentum, ad cibum, ad mensam datur; cibus, mensae apparatus, convivum. In specie, Praebenda Monachi vel Canonici, in Monastico Anglic. Tom. 1. p. 149. Item procuratio seu convivium, quod dominis a vasallis ex iure definito, quoties per illorum terras pergebant, praestari consuevit, in Diplom. Ludovici VII. Regis Franciae 1157. apud Hemereum, de Academ. Paris. c. 3. etc. Vide Car. du Fresne, Glossar. et Dominic. Macrum, in voce Conradium.

CONS. in nummis Constantini et Constantii: CONSA, in Iustini, Constantinopoli signata denotat, uti A. Monetarii index est, Car. du Fresue, ubi supra.

CONSABRUM oppid. inter Liminium, et Toletum. Antonin.

CONSABURENSES populi Hispaniae citerioris. Plin. l. 3. c. 3. eorum oppid. Consabrum, vel Consaburum, Consuegra Morali. Oppid. Castellae novae 7. leuc. ab Ana fluv. et a Xiguela amne. Caput Prioratus Ordinis S. Ioannis Hier. sub quo 13. municipia.

CONSANGUINEI Populi Romani vide infra ubi de Sociali bello.

CONSCIA Murmura apud Statium, l. 9. Theb. v. 733. ubi de Diana,

--- -- cantusque sacros et conscia miscet
Murmura --- --

Sunt divina, Magica, rerum praesentium praesentium gnara, non voces nudae, sed consortes potentiae divinae. Mox enim sequitur, v. 734.

--- -- quae Colchidas ipsa sub antris
Nocte docet, monstratque feras quarentibus herbas.

At conscia agmina, coniurata exponit Servius, ad l. 2. Aen. v. 267. Conscia vero Fama, eidem Maroni loquacem, omia indagantem et scientem denotat, l. 10 v. 679. Ubi ventos indignatus coactam fugam e praelio, alloquitur Turnus, scapha [orig: scaphâ] ablatus, v. 676.

--- -- vos o [orig: ô] miserescite venti
Ferte ratem --- -
Quo [orig: Quô] neque me Rutuli, neque conscia Farna sequatur.

Id est, divinatrix velut et omnium rerum propalatrix. Conscia quoque, sacra, veneranda, Templa dixit Val. Flacc. l. 2. v. 254. ubi Hypsipyle Patrem, in Bacchi Fanum absconditura, deducit.

--- -- tunc excipit artus
Obnubitque caput, tacitumque ad conscia Bacchi
Templa rapit --- -

Hoc est; Numinis Bacchici partem participantia, ut Conscia murmura supra, sunt potestatem Dianae seu Hecates participantia. Quomodo Conscia Fati Templa Amphiarao, apud eundem Statium spondentur, l. 8. Theb. v. 206.

Iamque erit illa dies, quo [orig: quô] Te quoque conscia Fati
Templa colant etc.

Vide Casp. Barthium, Animadvers. ad Statium, d. l.

CONSCINDENDI pecora in Bacchi Sacris ritus Vide Pecora.

CONSCRIPTI Senatores dicti sunt apud Romanos, qui ex Equestri ordine Patribus adscribebantur, ut Senatorum numerus expleretur. Unde Freinshemius in Florum, l. 1. c. 1. ubi de consilio Rei publicae, instituto a Romulo, qui illud penes Senes esse voluit, loquitur: Haec enim, inquit, prima Senatus lectio, maiorumque gentium: qui vero cum progressu temporis sublecli sunt, Patres Conscripti nuncupabantur. Meminit eorum Corippus, l. 4. Num. 2.

Inde Senatorum sacro recitantur ab albo
Nomina, Conscripti Patres, qua [orig: quâ] voce citati
Accedunt hilares.

Etl. eodem [orig: eôdem], Num. 5.

Ante pedes Domini, saciunt qui iussa clientes,
Adstabant laeti, vultuque et veste nitebant,
Romani populi Patres. --- --

De iisdem Ioh. Rosinus ita disserit, Antiqq. Rom. l. 7. c. 5. Patritios maiorum gentium dictos fuisse ducentos Senatores a Romulo primum lectos, eorumque progeniem, dubium non est. Eos vero, quia Tarquinio Prisco ex plebeiis in Patriciorum ordinem allecti, deinde Patrum numero adscripti fuerunt, Patricios minorum gentium appellatos, testis est Livius. Allectos autem in Senatum a L. Iunio Bruto et P. Valerio Poplicosa primis Consulib. post pulsos Reges, Patres Conscriptos vocitatos esse, Livius et Plutarchus docent. Adde his Corn. Tacit. l. 11. Annal. c. 25. ubi ait: Iisdem diebus in numerum Patriciorum ascivit Caesar vetustissimum quemque e Senatu, aut quibus clari parentes fuerant. Paucis iam reliquis familiarum, quas Romulus maiorum gentium, L. Tarquinius minorum, Brutus Conscriptorum appellaverunt. Qui ex Conscriptis hisce Patribus ortum traxere [orig: traxêre], Patritii quoque vocabantur, qui honor primum legitimus erat, et dignitati uniuscuiusque sive generi convenicus, at temporibus Constantini Principis coepit


page 963, image: s0963b

Patritiatus culmen concedi iis, quos dignos censuissent Imperatores. Thom. Dempst. in Rosini retro laudatum caput.

CONSECRANEI apud Capitolin. in Gordianis, c. 14. Haec ubi comperit Maximinus, statim cohortatus est milites hoc [orig: hôc] genere contionis: Sacrati commilitones, imo etiam mei consecranei, et quorum mecum plerique etc. idem est, ac Commilitones, sive eorundem sacrorum participes. Tertullian. Apologet. c. 16. Sed et qui crucis nos religiosos putat, consecraneus erit noster, cum lignum aliquod propitiatur. Amavit medii temporis Latinitas hanc nominum formam. Sacraneus exstat in veter. Inscr. ubi SACRANEA. DEAE CER ERIS. pro sacrata etc. Vide Casaubon. Not. ad loc. et supra Commilitones.

CONSECRARE et SACRARE diversa. Sacrare enim, cum de personis dicitur, est sqei=on ti prosne/mein, divini aliquid attribuere, ut olim in Tribunis factum, postea in Imperatoribus, qui propterea Sacratissimi dicebantur, sed tantum vivi. At mortuis Principibus, quos inter Caelites retulerant, non divini aliquid, sed Deitatem inesse censentes, non sacrare, sed consecrare, de illis dicebant, Graeci a)piqeou=n. Casaubon. et Salmas. Not. ad Capitolin. in M. Antomno Philosopho, c. 18. quorum hic, quid sit Consecrare vultibus, apud Vopisc. in Probo: (qui ritus itidem Romanus,) pluribus exponit, Not. in eum, c. 23. Vide quoque supra in voce Clypeus.

CONSECRATIO [1] vide supra Apotheosis, et infra Dedicatio: quo [orig: quô] posteiore sensu, voci Resacratio et Resecratio opponitur; de qua suo loco [orig: locô]. Addam quaedam saltem de animalium consecratione, Sueronio indigitata, in Iulio, c. 81. ubi de equorum gregibus, in traiciendo Rubicone ab illo consecratis: et Eustathio, Odyss. m. ubi apud Graecos in more fuisse integros animalium greges, volatilia quoque. in quibus pavones inprimis et anseres, Diis suis consecrare, illaque nemini tangenda aut violanda, dimittere narrat. De piscibus idem habet Athen. l. 7. Quod maxime factitatum in iis, quae usui aut voluptati fuerunt, quibus hoc quasi praemium datum, ut ante obitum, servorum instar, manu mitterentur, et sinerentur a)/feta. Solebant autem, antequam dimitterentur, unguentum plerumque illis affundere; quem luxum in mulieribus hirundines aliasque aviculas, quibus diu oblectatae fuerant, e potestate missuris, notat Aristides, 3. Platon. Idem de delphino Octavii Anicii, apud Plinium, Ep. 33. l. 9. de elephante alterius, apud Philostratum, in Vita Apollonii: de equis, apud Aelian. Histor. Anim. l. 11. c. 36. legas. Monilia insuper et inaures piscibus huiusmodi additas, habes apud eund. Vide Casaubon. ad Sueton. d. l Nec omittenda loca sqeoi\s2 a)neime/na, Diis conscrata, quae substructionibus, aut alio [orig: aliô] usu profano [orig: profanô] polluere grande itidem nefas fuisse, monet ad Arnob. l. 7. Heraldus.

CONSECRATIO [2] Magica, multo olim in usu apud Romanos: apud quos mos fuit Imperatoribus, ut sacrificiis certis locis factis aut carminibus dictis vel statuis positis, Barbarorum in solum Romanum ingressum et transitum, areri posse putarent. Cuiusinodi consecratione, (uti vocabant) inter alia Marcus usus, adversus Marcomannorum irruptionem. Spartian. in Heliogabalo, c. 9. Dictum est a quibusdam per Chaldaeos et Magos Antoninum Marcum id egisse, ut marcomanni p. R. devoti semper essent atque amici idque factis carminibus et consecratione: quum quaereret, quae illa esset aut ubi esset, suppressum est. Constabat enim, illum ob hoc consecrationem quaerere, ut eam dissiparet, spe belli concitandi. Sed videtur illa consecratio Marci aut dissipata ab aliquo fuisse, aut certe non perpetuo duraturas vires habuisse. Sub Aureliano enim, iterum ingruentibus Marcomannis, alia [orig: aliâ] consecratione opus fuit, ut Barbarorum transitus arceretur. Sic autem Conseoratio fiebat: Carminibus incantatis et sacrificiis peractis, statuae quaedam consecrabantur et in eo loco deodiebantur, quem barbaros nolebant transire; quae quamdiu manebant intactae, res, cuius gratia [orig: gratiâ] defodiebantur, in integro mancbat quoque. Graeci teleth\n vocabant, et simulacra sic consecrata tetelesme/na, ut discimus ex Olympiodoro, qui, temporibus Constantini, cum spe thesauri inveniendi istiusmodi statuae tres refossae essent, in Thracia; primo quidem Gothos, inde Hunnos, tandem Sarmatas, totam Thraciam pervasisse, et Illyrium quoque, in cuius Thraciaeque medio ta\ th=s2 teleth=s2 posta fueraut, depopulatos esse scribit. Atque hoc [orig: hôc] genere tetelesme/non volunt Palladium, Memnonis item statuam sonantem, alla. Vim miram istiusmodi Consecrationis, praeter ex Olympiodoro modo allata, disces ex Vopisco, in Aureliano. Neque vero solum contra homines, sed bestias quoque morbosque Consecrationes adhibitae. Sic enim Byzantiis adversus cicionias, quibus infestabantur, erexit tres ciconias marmoreas tetelesme/nas2, Apollonius Tyanaeus, quae ciconias ingredi urbem prohibuerunt, Codin. Sic Charontis statua [orig: statuâ], tetelesme/nh| erecta [orig: erectâ], Antiochenses peste liberavit Laius quidam Philosophus, apud Tzetzem. Ut de statua, ad ignem compescendum Aetnae et Barbarorum incursionem prohibendam, in Sicilia posita [orig: positâ]: Nisi Regis coma: Libanio, insigni *telesh=|, iussu Placidiae occiso, nil addam. *a\ te/lesma, Talisman haec omnia Arabibus vocari consuevisse, notum. Vide Salmasium, Not. ad Vopisc. c. 18. quod autem de carminibus dictum, adeo illa hic [orig: hîc] locum habuere [orig: habuêre], ut numquam sine carminibus et praecantationibus hae consecrationes fierent. Unde proprio [orig: propriô] usus verbo [orig: verbô] Solinus, c. 27. ubi de heliotropio gemma: Etiam illud, inquit, posse dicitur, ut herba eiusdem quod est nominis mixta, et praecantationibus legitimis consecrata eum a quocunqu gestabitur, subtrabat visibus obviorum. Cuiusmodi praecantationes Graecis e)pw|dai\ et e)paoidai\: unde praecantationibus consecrata, iisdem e)paoidai=s2 tetelesme/nh est etc. Vide Salmal. eundem, ad Solin. p. 348. et hic [orig: hîc] passim, ubi de Carminibus, Murmuribus Magicis etc. item voce Telestes.

CONSECRATIO [3] Virginum, aliarumquererum, cultui divino destinatarum, in Ecclesia Romana. Vide Car. du Fresne, in Glossario et Macros Fratres, in Hierolexico.

CONSEDIE vel COSEDIA Belgii oppid. Cussy Simlero. Bovillon Ortelio, in Ducatu Lucemburgensi. Sansoni et Britis


page 964, image: s0964a

est Constantia, urbs Galliae Lugdunens. nunc Contances, in Normannia. Vide Constantia castra.

CONSENTES Dii dicti sunt, quasi in eo quod gerendum est, Consentientes. A Cicerone alio [orig: aliô] nomine Dii maiorum gentium dicti. Cur autem Diis hisce a Consentiendo nomen inditum sit, docet hic locus Martiani Capellae, l. 1. Ac mox Iovis scribae praecipitur pro suo ordine, ac ratis modis, caelicolas advocare, praecipueque Senatores Deorum; quorumque nomina, quomam publicari secretum caeleste non pertulit, ex eo quod omnia pariter repromittunt, nomen eis ex consentione perfecit. Aliis magis placet, sic vocari, quais Consulentes, quando eos Capella Iovis Senatores, Arnobius vero, l. 3. Consiliarios Iovis vocat. Est et tertia Etymologia: Nam doctiss. Iunius, ab antiquo verbo Conso, consis deducit, quod idem est ac sumbouleu/ein. Inde igitur Consentes, ut et Deus Consus. Nic. Lloydius. Locus Arnobii integer sic habet: Varro, qui sunt introrsus atque in intimis penetralibus caeli, Deos esse censet, quos loquimur, nec eorum numerum, nec nomina sciri. Hos Consentes et Complices Etrusei aiunt et nominant, quod una oriantur et occidant una; sex mares et totidem feminas nominibus ignotis, et miserationis parcissimae: sed eos summi Iovis consiliarios ac principes existimari. Ubi quod Indigetes Samothracios paulo post commemorat, eosdem verbis citatis quoque desiguatos, arbitratur, G. Stewechius. Certe Indigetes Deos fuisse, quorum nomina vulgari non licebat, ex Festo discimus. Et Glossarium vetus Indigetes interpretatur, *(hmi/qeoi, *kourh=tes2. Idem de nominibus Consentum ignotis, firmat Martianus Capella, de Nupttis Philologiae, l. 3. At Arnobio horum erant numero XII. sex mares et sex feminae, et Varroni de Re R. l. 1. eorum imagines auratae totidem apud forum olim Romae steterunt. Euniusque illorum et nomina hoc [orig: hôc] disticho [orig: distichô] complexus est:

Iuno, Vesta, Minerva, Ceres, Diana, Venus, Mars,
Mercurius, Iovis, Neptunus, Vulcanus, Apollo.

Quae quomodo concilianda sint, viderit ipsa Antiquitas, modo in hanc, modo in illam partem, aginatorum instar, inclinans, et alia ac alia de rebus iisdem dicere ac fabulam e fabula serere solita. Interim enumeratos iam XII. Deos Deasque, in Calendario Rustico Rom. quod ad Palatium novum Farnesianum quadrato in marmore Roma repraesentat, singulos menses anni, ut Tutelares, esse sortitos legimus. Et quidem, Iunoni Ianuarius, Neptuno Februarius, Mattius Minervae; Veneri Aprilis, Apollini Maius, Iunius Mercurio; Iovi Iulius, Cereri Augustus, September vulcano; Marti October, Dianae November, December Vestae, ibi ad cripti. Porro Aedes Deum [orig: Deûm] Consentum [orig: Consentûm], memoratur Varroni, de L. L. l. 7. Et Consentia sacra, Festo, quae ex multorum consensu sunt statuta. Quo [orig: Quô] loco [orig: locô] Ios. Scaliger, Gentilium fuisse inter se Consentia sacra, et Consentes Deos, ut Corneliorum, Valeriorum etc. adnotat. Vetus Inscr.

I. O. M
CETERISQ.
DIS CONSENTIBUS.
M. OPELLIUS.
ADIUTOR.
II. VIR. COL.
I. O. M.
DIS. DEABUSQ.
PUB.
CONSENTIBUS.
V. M. S.

apud G. Elmenhorst, ad Arnobium, d. l. etc. His alios addebant octo, qui cum iis Selecti appellabantur, vide infra in hac voce, ut et voce Synedri. Apud Athenienses quoque in praecipuo honore erant XII. Dii. Iuppiter, Bacchus, Hercules, Apollo, Mars, Pan, Diana, Isis, seu Ceres, Sais, seu Minerva, Latona etc. quorum cultum ab Aegyptiis illos accepisse Herodot. in Terpsichore contendit. Sed contradicit Plut. peri\ *(hrodo/tou kakohqei/as2, ubi Orpheum Thracem sqrhskei/as2 Graecanicae auctorem facit. Interium XII. Deos eximie ab Atheniensibus cultos certum est, quos et imaginibus in Ceramico et Altari, cui nomen *bwmo\s2 tw=n dw/deka sqew=n, Altare duodecim Deorum, honorarunt [orig: honorârunt]: in quo cum paulo ante Siculum bellum lapide quidam se ipsum mutilasset [orig: mutilâsset], sinistrum omem habitum est. Per eosdem iurare soliti sunt, ma\ tou\s2 dw/deka qeou\s2, vide Aristophanem, Equit. His postea alii additi sunt, Dii Ascriptitii dicti. Vide Pausan. Atticis, Plut. in Nicia, Franc. Rossaeum, Archaeolog. Atticae l. 2. c. 1. etc. Certe iis Alexandrum M. triskaide/katon, decimum tertium, ab Atheniensibus additum esse, legas apud Aelian. Var. l. 5. c. 12. qua de re vide Salmas. ad Lamprid. in Alexandro Severo, c. 63. infra etiam aliquid, voce Duodecim. In astris *dwdekathgmo/ria pro Diis consiliatiis tw=n mega/lwn fwsth/rwn, Solis et Lunae, fuisse habita, dicemus infra ubi de Planetis.

CONSENTIA [1] Brutiorum alias civitas, imo et caput. Nunc Calabriae, in regno Neapolitano et ex praecipuis Regni. Cum castro munito, iuxta Cratidem fluv. ubi Bulentum recipit. Hic Alaricus, Visigothorum Rex, postquam in Siculo mari naufragium passus esset, obiit, in Barentino amne, superinductis rursus aquis sepultus, A. C. 411. Iornand. c. 30. Graecis *kwnsenti/a et *kwssenti/a, memoratur Livio, l. 8. c. 24. l. 9. c. 44. Straboni, Plinio, l. 3. c. 5. Appiano, in Punic. Ptolemaeo, ac duobus itineratiis, vulgo Cosenza. Distat 12. milliar. ab ora maris Tyrrheni, 30. circiter a Rossana versus Austrum, pene circa declivitatem Apennini sita, 7. colles amplectitur, quibus maxima pars aedificiorum Urbis im posita est.. Hinc et Collibus septenis pro insigni utitur. Oppidani Consentini, praeter alios, etiam Varroni et Ciceroni dicuntur, l. 1. de Finib. c. 3.

CONSENTIA [2] Sacra, quae ex multorum consensu instituta. Festus. Ad quae verba notat Scaliger, Consentia sacra Gentilium inter se fuisse, uti de Deos Consentes e. g. Corneliorum, Valeriorum, etc.

CONSEPTUM locus quispiam munitus, ubi Potitii Herculi lacrificare consueverunt. Solin. c. 1. Nic. Lloydius. Locus sic habet; Suo quoque Numini idem Hercules instituit aram, quae maxima


image: s0964b

apud Pontifices habetur, cum se ex Nicostrata Euandri matre, quae a vaticinio Carmentis dicta est, immortalem comperisset fore: Conseptum etiam, intra quod ritus sacrorum, factis bovicidiis, docuit Potitios. Graece peri/bolos2, proprie fuit certus agri modus, circum Templa vacans, vitibus aut arboribus consitus et muro [orig: murô] clausus, Deoque, cuius id Templum erat, dicatus ac Sacerdotum usibus proficients. *peri/bolon tou= new\ Auctores Graeci frequenter dicunt. Aelian. Hist. Anim. l. 17. c. 47. *ou)kou=n e)n tw=| new\ peribo/lw| tiqa/ssous2 o)/rniqas2 pollou\s2 tre/fesqai/ fhsi, uti Latini Templi conseptum. Appuleius, l. 11. Aedibusque conductis intra conseptum Templi Larem temporarium mihi constituo. Et Arnob. l. 6. Darius et Immanarchus fratres, in Eleusino consepto, quod civitati subiectum est, h. e. in Templi Cereris Eleusinae consepto, quod tou= *)eleusini/ou peri/bolon vocat Clemens. Idque sine tecto. Festus, Sacella dicuntur, loca Diis sacrata, sine tecto. Idem autem Conseptum et Sacellum. Sed apud Solin. loc. cit. idem quod templum vel aedes: quomodo et Sacellum nonnumquam sumitur. Sic Graeci peri/bolon, pro ipso Templo, plerumque ponunt, et new\n peribale/sqai, Templum inaedificare, vocant. Aliquando tamen Conseptum et sine templo. Unde apud Pausaniam, l. 2. legimus, in agro Thebano, fuisse peri/bolon th=s2 o(dou te ou) me/gan kai\ ki/onas2 e)n au)tw=|, h. e. ut reddi Salmasius, Sacellum in via non magnum, et columnas in co: ubi tamen nec Templum eius fuit, nec Oracula reddebantur. Nempe in loco illo terra [orig: terrâ] absorptum esse Amphiaraum existimarunt [orig: existimârunt] Thebani, quem proin locum muro [orig: murô] sepire et columnis ornare consecratumque habere voluere [orig: voluêre]. Sed et locis fulguritis, Conseptum cirumdatum. Varro de Lacu Curtio in medio Foro, Aelius et Lutatius scribunt, cum locum esse Fulguritum et ex Senatusconsulto septum esse, idque factum esse a Curtio Consule. Intra cuiusmodi conseptum ara erigebatur, ut videre est hic [orig: hîc], in vocibus Bidental et Puteal. Vide plura hanc in rem, apud Salmas. ad Solinum passim, inprimis, p. 10. et 1141. Occasio vero huiusmodi Conseplis paganorum, uti cacozelia illorum nemini ignota, e Sacris: Ita enim de Deo, cum in monte Sinai Legem populo suo datutus erat, legimus Exod. c. 19. v. 10. et seqq. Edixit Iehova Moschi --- Pones terminum huic populo circumquaque, dicendo, cavete vobis, ne ascendatis in hunc montem, attingatisve finem eius: quidquid tetigerit hunc montem, omnino morte afficitor. Et v. 21. Edixitque Iehova Moschi, descende contestare hunc populum, ne perrumpant terminum, ascendendo ad Iehovam videndi animo, ut non cadant ex eo multi. Sic ergo et Simia Dei facerrimis suis sacris, quae inter Gentiles instituit, religionem circumdare conseptis tablibus seu peribo/lois2, conata est. Vide insignem Dilherri Tractatum de Cacozelia Gentilium.

CONSERENTES Dii apud Arnob. l. 5. ubi de Laribus, qui Ocrisiam gravidam in Foco fecerunt, unde natus Rex Servius, Sed et Conserentes Deos pari more ac dissimulatione taceamus, quos cum ceteris scribit Flaccus, in humani penis similitudinem versos obruisse se cineri, qui sub ollula fuerat sactus extorum: a conserendo. Lucretius, l. 4. v. 1100.

--- -- genitalia conserit arva.

Et conserentes, ab affectu in Ocrisiam, Lares dicti sunt. Illam enim e Laribus praegnantem, adeo que Servium Laris familiaris fuisse filium, creditum est. Plin. l. 36. c. ult. Non praeteribo et unum foci exemplum Romanis literis clarum. Tarquinio [orig: Tarquiniô] Prisco [orig: Priscô] regnante, tradunt repente in foco comparuisse genitale e cinere masculini sexus, eamque quae insederat, ibi Tanaquilis Reginae ancillam, Ocrisiam captivamm, consurrexisse gravidam. Quemadmodum de Caeculo Servius et Praenestina Urbe: Ibi, ait, erant Pontifices et Dii indigetes, sicut etiam Romae: erant etiam duo fratres, qui divi appellabantur. Horum soror dum ad focum sederet, exiliens scintilla eius uterum percussit; inde dicitur concepisse. Ubi divos fratres appellat, quos oecidios, h. e. oi)kidi/ous2, Solinus, c. 1. h. e. Lares familiares. Ita nempe turpitudinem natalium occultare Veteres solebant Numinum praetextu, ad quae nihil scelerum usquam fuit quod referre non fuerint ausi, ipso [orig: ipsô] hoc Platone detestante, ut in libris eius de Republ. videre est. Vide Salmas. ad Solin. p. 64.

CONSERVATOR cognomen Iovis, a conservando: consecratus cratus est a Domitiano Imperatore, quod ipsum in seditione Vitelliana a furore hostium conservasset [orig: conservâsset]. Tacit. l. 3. Hist. c. 74. Domitianus prima [orig: primâ] irruptione apud aedituum occultatus, sollertia [orig: sollertiâ] liberti lineo [orig: lineô] amictu turbae sacricolarum immixtus, ignarusque apud Cornelium primum paternum lientem, iuxta Velabrum dilituit. Ac potiente rerum Patre, disiecto [orig: disiectô] aeditui contubernio [orig: contuberniô], modicum sacellum Iovi Conservatori, aramque posuit casusque suos in marmore expressit. Et exstant nummi veteres, Iovis Conservatoris simulacrum et nomen continentes. Vide Ioh. Rosin. Antiqq. Rom. l. 2. c. 5. Idem nomen Aesculapio tribuit Arnobius, Graecum *swth\r expressurus adv. Gentes, l. 7. Vide infra Soter. At Conservatores, in Concil. Herbipolensi A. C. 1289. c. 39. sunt, qui personis religiosis et Monasteriis maxime dari consueverunt, exemptis per summum Pontificem aut legatos eius missos a latere etc. Apud Matth. Parisium, Conservatores Libertatum Angliae, A. C. 1244. p. 433. dicti.

CONST. in nummo Arcadii: Consh. in Horii, Constantinopoli notat. T. et h. Monetarium indicante Car. du Fresne, d. l.

CONSIDIUS [1] Aequus, Eques Romanus, quod cum Caelio Cursore itidem Equite Romano fictis maiestatis criminibus, Magium Caecilianum Praetorem petivisset, auctore Tiberio [orig: Tiberiô] ac decreto [orig: decretô] Senatus punitus. Tacit. l. 3. Annal. c. 37.

CONSINDIUS Longus, praenomine Caius, e partibus Pompeianis, qui Adrumetum, in Africa, unius legionis praesidio [orig: praesidiô] tuebatur. Caesar. l. 2. de Bell. Civ. c. 23.

CONSIDIUS [2] Nonianus, Consulatis, cui Gallia citerior decreta, avocato [orig: avocatô] Romam Caesare. Hic Considius is est, qui in veteribus denariis, quos cudit nota [orig: notâ] templi Veneris Erucinae, descriptus est, addita [orig: additâ] inscriptione C. Considii Nomani, Eruc.