CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS PRIMVS Literas A, B, C, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

CHRYSOCLAVUM xrusola/bion, allis xruso/shmon, aureis distinctum clavis: Unde Chrysoclavus, adiectivum. Tritum apud vitarum Pontificum scrptores. Vita Leonis IV. Obtulit vestem, aquilarum habentem historiam, cum cruae de chrysoclavo et gammadiis unam. Vide Henr. Spelmann. Glossar. Archaeol. Vox hybrida, pluriesque occurrit apud Anastasium Bilbioth. Auroclavatum redditur, apud Vopiscum in Tacito, c. 11. et Bonoso, c. ult. ut et apud Scholiastem Iuvenalis, ad illud Sat. 6. v. 482.

*)esqh=|tas2 xrusokla/bous2, habet auctor Vitae S. Eudociae Mart. c. 8. Unde krusoklabari/zein dixit Emanuel Georgillas in Versibus Politicis MSS. de Mortalitate Rhodi, A. C. 1498. apud Car. du Fresne Glossar. Vide supra in Auroclavatus et infra in Clavus.

CHRYSOCLISTA seu CHRYSOCOLLETA eadem, quae Chrysendeta, pocula erant argentea, quibus aurea emblemata inseri mos: Uti enim gemmae aureis poculis, sic aurum argenteis includebatur. Crystallina vero et murrina nullis istiusmodi emblematis incrustate, pura et sincera per se magis placebant. Vide supra, ubi de Auro vinctis.

CHRYSOCOLLA Plinio, l. 33. c. 5. humor est in puteis, per venam auri defluens, crassescente limo [orig: limô] rigoribus hyberms, usque in duritiam pumicis. Hinc non tam lapis, quam inter salis species, Salmasio, Laudatior in aerariis metallis, Demonesi Insul. ipprimis, quae proiu carissima. Sed et in Armenia optimam nasci Plinius, loc. cit. et Dioscorides tradunt: summam autem commendat onis esse, ut coloreml herbae segetis laete virentis quam simillime reddat. Qui summus et acutissimus viroris gradus est, qualis prasinus et ad plenum porraceus. Atque haec contra aurum vaenibat, et inter colores habebatur, quos pictori tectorique dominus praebere tenebatur, Plinius, l. 35. c. 6. Usus enim in pictura eius, quis fuerit, fuse idem explicat, c. 5. Sed et Aurifices sibi vendicabant agglutinando auro, unde etiam ei nomen, quasi auri gluten. In theatro porro adhibebatur, Visumque iam est Neronis Principis spectaculis harenam Circi chrysacolla [orig: chrysacollâ] sterni, cum ipse concolori panno [orig: pannô] aurigaturus esset, introducta [orig: introductâ] opificum turba [orig: turbâ], Idem Plinius ibid. ubi etiam de usu eius Medico, allisque huc pertinentibus. Adde Salmas. ad Solin. passim. De vasis vero xrusoko/llois2 vel xrusokollh/tois2, diximus supra, ubi de Auro vinctis, Chrysendetis, Chrysoclistis, etc.

CHRYSOGENOS in Prophetia quadam Turcica, nomen gentis est, a qua ecitium sibi imminere Turcae persuasum habent. Quod Sponius flavum reddit, et de Moscis interpretatur, flava [orig: flavâ] plerumque caesarie praeditis, quorum potentiam magis Imperator Turcarum, quam ullius alterius Monarchae, formidabilem iudicat. Vide eum Itinerar. Graeciae Part. 1. pag. 356.

CHRYSOGONUS [1] Syllae libertus, Roscii Amerini sectator. Cicero in Orat. pro Roscio Amer.

CHRYSOGONUS [3] martyr, nobili genere ortus Romae, qui quando nec consulatus [orig: consulatûs], nec ullius honoris pollicitatione per Diocletianum a fide averti potuit, iugulatus est ad scalas Gemonias. Volaterran.

CHRYSOGRAPHATA Scuta, apud Trebellium Pollionem in Claudio, c. 14. Casaubono sunt picta, sive caelata et inaurata. vel aureis literis inscripta, de qua Arte, ad Suetonii Octavium, is nonnulla adnotavit, c. 7. xrusogra/fon namque Graeci vocant, quod auro [orig: aurô] pictum est, ut khrogra/fon, quod cera [orig: cerâ]. Hinc verbum xrusografh=sai, auro [orig: aurô] pingere, quod est, chrysographare: et chrysographata scuta, xrusogra/fhta. Vide supra in voce Aurigraphus. Salmasius mavult auro [orig: aurô] sculpta et insignita. Idem enim, inquir, gra/yai, cu=sai, xara/cai. Unde apud Theophrastum e)gra/fein idem, quod insculpere, de vermibus, quae lignum erodendo charaxant et insctilpunt. Sic xeirogra/foi annuli, qui manu sculpti: et Inscripti oi' stigmali/ai:

CHRYSOLAMPIS gemmae nomen,de qua ita Solinus, c. 30. ubi hyacinthus, ibi ei chrysopastus, (lege Chrysolampis) apparet; quem lapidem lux celat, produnt tenebrae. Haec enim in illo diversitas est, ut nocte igneus sit, die pallidus. Haec enim de Chrysolampide tradit Plivius: quam gemmam cum Chrysopasto Solinus confudit. Sed Chrysopastus, chrysolithi species, nec optimae; cui nomen, quod aurea [orig: aureâ] scobe quasi aspersa esset. Interim ab auri colore utraque nomen sortita est, nec amplius quicquam signatur chrysolithi, quam chrysolampidis, nuncupatione. Praeterea utrumque, quemadmodem et hyacinthum, in Aethipia gigni, scribit Plin. l. 37. c. 10. Quam in rem vide Salmas, ad Solin. p. 406. In Sacro Pextorali Sacerdotis Hebraeorum Summi, Exodi c. 28. v. 17. inter XII. gemmas, quibus illud praefulgebat, ultimam quidam ponunt hanc gemmam, in primo ordine, ubi in Hebraeo vox est [gap: Hebrew word(s)] pitdah. Sed plerique topazium hic [orig: hîc] intelligi malunt, uti docet A. Rivetus ad loc. Vide quoque Baccium de Nat. Gemmar. c. 4. et ibid. Gobelchoverum, nec non Fr. Rueum de Gemmis, l. 2. c. 9.

CHRYSOLANUS Archiepiscopus Mediolanensis A. C. 1116. a Paschali II. ad Alexium Comnenum missus, contra Graecos, de processione Spiritus S. disputavit. Trithem. de Script. Eccl. Eustathius Archiepiscopus Nicaeensis, Blemides sapiens, etc. Scripserunt contra illum, Baron. tom. 12. Annal. A. C. 1116.

Macedonibus in Chio, quam ignarus ab illis occupatam esse cum Aristonico piraticis lembis intravit, captus et populatibus deditus; quem illi ob iniurias tortum necaverunt. Curt. l. 4. c. 8.

CHRYSOLITHUS Graece xruso/liqos2, inter XII. gemmas, Novae Hierosolymae fundamenta, memoratur Apocalyps. c. 21. v 20. septimo [orig: septimô] loco [orig: locô]: *(ope/mptos2 sardo/nuc. o( e(/ktos, sa/rdios. o( e(\bdomos, xruso/liqos2. Quintus sardonyx, sextus sardius, septimus, Chrysolithus. Inter XII. itidem illas, quibus sacrum Pextorale Sacerdotis Summi Hebraeorum refulgebat, Exodi, c. 28. v. 20. ubi in quarto ordine, povitur primo [orig: primô] loco [orig: locô] Chrysolithus, quomodo Vulgatus Hebr. [gap: Hebrew word(s)] tarschisch Iosephum et LXX. sequntus reddit; Tremellio [orig: Tremelliô] et Iunio [orig: Iuniô] Beryllum Thalassium voce ea [orig: eâ] intelligentibus. Vide Rivetum ad loc. De illo sic Plin. l. 37. c. 9. Aethiopia mittit et Chrysolithos, aureo [orig: aureô] colore translucentes. Praeferuntur its Indicae et si variae non sint, Bactrianae. Deterrimae autem Arabicac, quoniam turbidae sunt et variae, et fulgoris interpellati nubilo [orig: nubilô] macularum, etiam quae limpidae contigere, velut scobe sua [orig: suâ] refertae. Optimae vero sunt, quae in collatione aurum albicare quadam argenti facie cogunt. Funda [orig: Fundâ] includuntur perspicuae, coeteris subicitur aurichalcum, etc. Nomen ei ab aurt qewri/a|, dictusque etiam xruso/ptasos2 est, ab auri o)ptasi/a|, h. e. facie: aliter et Chrysolampis, iuxta Solinum, et xruso/fullon Epiphanio, qui gemmam hanc in puteo repertam, prope Babylonem tradit, quod adumbratum et efficteum ex verbis Plinii d. l. Boccbus Auctor est et in Hispania repertas, quo in loco crystallum dicit ad libramentum aquae puteis depressis inde erutam. Et Chrysolithon XII. pondo a se visam. Speciem eius, nec optimae, Chrysapaston esse diximus supra. Coeterum optimae Chrysolithi funda [orig: fundâ] includebantur seu pala [orig: palâ] perspicuae, ut idem ait, h. e. patentes; coeteirs aurichalcum subiciebatur, folii vice, ut vulgo vocat Galli, quod olim et per se in use gemmarum diu apud Veteres in admiratione fuisse, idem alibi scribit. Fundum autem appelat is annuli palam, quia Graeci sfendo/nhn quoque vocant, quae vox fundam significat, etc. Pergit Plinius, Sunt in hoc genere capniae, sunt et vitreis similes, veluti croco [orig: crocô], refulgentes, vitrei a veris visu discerni non possunt; tactus deprehendit, tepidior in vitreis. Ubi vitrei Chrysolihi sunt, quos yeudoxrusoli/qous2 vocat Diodorus, qui xrusta/llous2 vocat vitrum, quo [orig: quô] Chrysolithi factitii adulterantur. Capniae vero, Chrysolithi ei dicuntur, qui fumidi vapore Solis fiant, adeo que u(po\ kapnw/dous2 a)naqumia/sews2 hunc colorem induant, etc. Vide omnino eum pluribus de hac gemma disserentem, ubi supra, et Salmas. ad. Solin. p. 205. ac 407. Sed et xruso/liqos2, lapidis nomen, qui alias xrusi/ths2, apud Zosimum: *)arguro/liqos2 kai\ xruso/liqos2, vide supra in voce Chrysites. Ethesium quoque lapidem, ut et Aetiten, xrusoli/qous2 vocari, legas in Lexico Chimiae, apud enndem Salmas. d. l. p. 1103.

CHRYSOLORAS Emanuel, nobilis Constantinopolitanus, in Italiam venit, A. C. 1397. Graecam linguam ibi, a 700. an. neglectam docuit; excitato [orig: excitatô] simul Latinae linguae studio [orig: studiô], Venetiis, Florentiae, Romae, Papiae. Obiit A. C. 1415. aetat. 47. Constantiae, tempore concilii. Ei Aeneas Sylvius; postmodum Pius II. epitaphium scripsit. Auctor Grammaticae Graecae, etc. Gesner. Biblioth. P. Iov. elog. Vide et Emanuel.

CHRYSOPASTUS Graece *xruso/pastos2 quasi Auro [orig: Aurô] sparsus, inter Chrysolithorum genera. Vide supra in voce Chrysolampis. Sed et Sapphiri cuidam generi idem nomen, eandem ob causam, quod videl. aurea [orig: aureâ] scobe, uti Plin. loquitur, l. 37. c. 9. aspersum similiter esset. Dicta namque xruso/pasta Graecis varia, etc. Idem Salmas. p. 407.

CHRYSOPOLIS [1] Stephano urbs prope Chalcedonem in Bithynis, per Bosporum naviganti ad dextram: dicta, quod Persae illic colligerent aurum ex tribut aliarum civitatum, vel a Chryso, Chryseidis et Agamemnonis filio. Plin. l. 5. c. ult.

CHRYSOPOLIS [3] Ptol. Xenoph. Suidae, et Stephano, Bos Polybio, Damalis Arriano, promontor. Asiae, positum e regione promontorii Byzantiam continentis, ut illud ex Georg. Cedreno describit Petr. Gyllius, quod Scutari hac [orig: hâc] tempestate appellatur. Polybio tamen, l. 4. Bos et Damalis duo diversa sunt loca.

CHRYSOPRASUS Graece *xruso/prasos2, inter gemmas XII. quae totidem fundamenta constituunt Hierosolymae Novae, apud Iuannem Apocalyps. c. 21. v. 20. decimo [orig: decimô] loco [orig: locô] memoratur: o( o)/gdoos2 bh/rullos. o( e)/nnatos, topa/zion. o( de/katos, *xruso/prasos2, Octavus beryllus, nonus, topazius, decimus, Chrysoprasus. Eiusdem mentio inter XII. gemmas, in sacro Pectorali, Pontificis Maximi apud Israelitas, Exodi c. 28. v. 11. Et hunc ordinem secundum, Chrysoprasum (inseruerunt) sapphirum et adamantem. Sic enim vocem Hebraeam [gap: Hebrew word(s)] nophec, Tremellius et Iunius reddunt. Vulgata vero Carbunculum interpretatur, uti a)/nqraka Septuaginata; Chalcedonium Hebraeorum nonnulli. Quorum quidquid sit, Chrysoprasus, gemma est, ex porraceo virore et auri fulgore mixtum habens colorem, unde ei quoque nomen. Beryllorum generi quosdam Chrysoprasum adiudicasse [orig: adiudicâsse], Solin. ait, c. 52. imo sui generis esse quosdam existimasse [orig: existimâsse], Plin. l. 37. c. 8. Vicinum genus huic est pallidius, et a quibusdam proprii generis existimatur; de Chrysoberyllo loquens. Sed, ut nomen sonare diximus, non potest pallidius esse hoc genus Chrysoberyllo [orig: Chrysoberyllô]; imo nec beryllo: porraceus enim color fummi est viroris et austeri, non pallidi. Forte legit in Graeco Auctore Plinius, xlwro/tero/s2 e)sti xrusoberu/llou, quod ob ambiguitatem vocis xlwro\s2 de pallore accepit, cum de virore capere debuisset. Guttas aureas gemmae huic tribuvut Isidorus et Epiphanius, de quibus nihil apud Plinium ac Solinum, etc. Vide Salmas. ad Solin. p. 1106.

cuverba Philo laudat apud Eusebium Praepar. Euangel. l. 1. ubi, cum de *)uyourani/ou sobole gemina, quam *)agre/a et *(alie/a Venatorem et Piscatorem vocat, locutus foret, subiungit: Ab iisdem fratres procreati duo, qui ferrum ac multiplicem eius usum reprerere [orig: reprerêre]. Quorum alter Chrysor nomine, quem Vulcanum esse ait, plurimum operae ac studii partim in eloquentia; partim in cantionibus ac divinandi artibus collocavit. Is etiam hamum atque escam, piscatorum lineam, ac tumultuarias rates invenit, primusque mortalium omnium navigavit. Quamobrem eum quoque post obitum instar Dei coluerunt, ipsumque praeterea Diamichii nomune appellarunt [orig: appellârunt]. Quae vocabula *(uyourani/ou, *)agre/os2, etc. non a Sanchoniathone sunt, sed Interprete, qui Phoenicia nomina Graecis vocibus expresserat. Vide Gerh. Ioh. Voss. de origin. et progressu Idolol. l. 1. c. 22.

CHRYSORRHOAE populi dicti, quod apud eos, ut inquit Strab. auriferi torrentes sint. Unde fabulis occasio de vellere apud Colchos aureo.

CHRYSORRHOAS Syriae fluv. per Damascum, et eius agrum fluens, Pharpar Ebraeis, Adegele, teste Bellonio [orig: Belloniô]. Sic et Pactolus a veteribus dictus ob arenas, quasdefert, aureas. Sunt alii duo huius nominis, unus in Bithynia, alter in Themiscyra regione. Salmasio tamen potius, quod Damascum fertilem redderet, quam quod auro [orig: aurô] flueret, fluvius Syriae dictus videtur. Totus enim is in rigua et rivorum deductiones convertebatur et Damascum praecipue rigaus, eam eu)/poton reddebat fertilemque, Salmas. ad Solin. p. 617. Vide quoque infra Opoton.

CHRYSOSTOMUS Episcopus Constantinopolitanus, tempore Arcadii et Honorii Imperatorum ob excellentem eloquentiam cognomen *xrusosto/mou, et *xrusor)r(h/monos2 adeptus est. Patria [orig: Patriâ] Antiochenus fuit, natus ex nobilibus parentibus, Secundo [orig: Secundô], et Anthusa [orig: Anthusâ], Rhetoricam a Libanio, Philosophiam ab Andragathio didicit, Theologiae studio apud Diodorum et Basilium incubuit. Primum in Ecclesia Antiochena lector fuit. Deinde Presbyter ordinatus, postea mortuo [orig: mortuô] Nectario [orig: Nectariô], ad Constantinopolitanae Ecclesiae gubernationem evectus est, A. C. 401. Fuit natura [orig: naturâ] iracundior, et liberioris linguae. Ideo in multorum acerbissimas ofensione incidit, declamitans contra Eudociam Augustam, iussu Imperatoris in exilium actus est, sed populus, seditione mota [orig: motâ], obtinuit, ut quamprimum revocaretur. Postea rursum eiuctus, et in Armeniam relegatus est, ubi diem suum obiit die 14. Septembris, A. C. 411. Vide Iohannes Chrysostomus.

CHRYSOTHEMIS filia Agamemnonis et Clytemnestrae Homer. Il. 9. Item vir Cretensis, Cramanoris, qui Apollinem de caede Pythonis latronis purgaverat, filius; priunis in Pythicis Ludis, Panegyricorum vetrstissimis, cecinit et cantu vicit. Fuit enim antiquissimum in his Luctis certamen, Hymnum in Apollinem canere, a)/qlois2 seu proemiis victori propositis. Post eum Philammon vicit. Pausan. Phocicis. Vide quoque Diomedes.

CHRYXUS Dux Boiorum fuit nepos Brenni, quo [orig: quô] Duce olim Galli Romam ceperant. Hunc describit Silius, l. 4. v. 148.

Boiorum ante alias Chryxo [orig: Chryxô] duce mobilis ala
Aritat in primos, obicitque immania membra.
Ipse tamens, atavi Brenni se stirpe ferebat
Chryxus, et in titulos Capitolia capta trahebat,
Tarpeioque [orig: Tarpeiôque] iugo [orig: iugô] demens, et vertice sacro [orig: sacrô]
Pensantes aurum Celtas umbone ferebat.

CHTHONIA [1] Ceres dicta, quasi terrestris, seu terrena, quamquam Pausan. auctor est, l. 1. eam cognomen hoc sortitam a Chthonia [orig: Chthoniâ] quadam puella [orig: puellâ] Argiva [orig: Argivâ], quod post ambustum patrem a Dea in Hermionem oppid. ducta, ibi templum ei consecraverit, Chthoniamque Deam a suo nomine appellaverit. Nic. Lloydius. Alias xqo/nioi *qeoi\ Graecis, Inferi sunt, ut in Inscr. Herodis, *ma)rtus2 dai/mwn h( *)enodi/a, kai\ ki/ones2 *dh/mhtros2 kai\ *ko/rhs2 a)na/qhma kai\ *xqoni/wn *qew=n. Et in altera eiusdem Inscr. *xqo/nios2 basileu\s2, h. e. Dis pater, Deus Inferorum: qui iidem et *kataxqo/nioi. Sed et sic dicebant eos, quos Indigetes appellavere [orig: appellavêre] Latini, h. e. Deos in ipso solo natos, e)gxwri/ous2 aliter. Hinc apud Dionysium, *kai\ au)tw=| kataskeua/zousin oi( *lati=noi h(rw=on e)pigrafh=| toi/a|de kosmou/menon, *patro\s2 *qeou= *xqoni/ou,i. e. Patris Dei Indigetis. Sic *xqoni/ous2 *)inaxi/das2 Tragicus dixit, tou\s2 au)to/xqonas2, indigends, in ipsa terra natos, etc. Vide Salmal. ubi supra p. 71. et plura in hanc rem infra, in voce Indigetes.

CHTHONIUM festum erat, quod in honorem Cereris ab Hermionensibus eximia [orig: eximiâ] veneratione celebrabatur, in quo boves visendae magnitudinis, et ferociae, Deae sacerdotem, infrimam, et vetrulam mulierculam sponte sequebantur, velut ultro se immolationi offerentes.

CHULLI Municipium, in Itinerar. Augusti. Eiusdem meminit Solinus, c. 26. ubi de Numidia: Ubes in ea quamplurimae nobilesque, sed Cirta cminet, dein Chulli purpurario fuco Tyriis velleribus comparatae. Apud Plinium, l. 5. c. 3. Chullu exstat, apud Ptolemaeum *kou/llou, cuius utriusque terminationis exempla habes in Numidiae et Mauritaniae urbibus. Coeterum *xou/llou, apud hunc legendum, iudicat Salmals. d. l. p. 311.