CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS PRIMVS Literas A, B, C, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

BALLUCA est xru/sammos2, ut Tribonianus exposuit, i. e. aurosa arena, quae recense terra effosa est, seu ramenta auri minutiora, nondum excocta, Pollux th\n xrusi/sa ya/mmon vocat. Cuiacius l. 1. Cod. de Metallar. et metallis. l. 11. Meminit eius Cod. Theodosianus l. 10. titul. 19. ubi quantitatem aerario a metallorum fossoribus solvendam limitans, Quatuordecim, ait, uncias Ballucae pro singulis libris. Vide ad eundem Codicem l. 3. et 4. de Metallis, Iacobum Gothofredum, et quae supra adnotavimus de Aurosa arena. Alia [orig: Aliâ] notione vocem usurpat Sebastianus Salmantic. Episcopus in Veremundo Rege, aera [orig: aerâ] 827. Sed Regalia palatia, balluea, triclinia, praetoria, quis satis pro ipsa pulchritudine valeat commendare. Vide Car. du Fresne Glossar. Macros Fratres Hierolex. et Calvinum Lexic. Iurid. Salmasio, Balluca, et Ballux, vox Hispanica, ex Graeco ba/llec detorta, quod yh=fon significat, vel calculum: unum fuit ex vocabulis aurariae metallei/as2, quae Graecis nominibus maxime concopta fuisse, diximus supra in voce Agogae. Explicat vocem Plin. l. 33. c. 4. ubi de ratione inveniendi auri: Aurum arrugia [orig: arrugiâ] (h. e. o)rugh=|, fossione) quaesitum non coquitur, sed statim suum est. Inveniuntur ita massae. Nec non in puteis etiam denas excedentes libras. Palaeras Hispani, alii palacranas: iidem, quod minutum est, Ballucem vocant. Hinc Martial. l. 12. Epigr. 57. v. 7.

Hinc otiosus sordidam quatit mensam
Neroniana [orig: Neronianâ] nummularius massa [orig: massâ]:
Illinc balucis malleator Hispanae
Tritum nitenti fuste verberat saxum, etc.

Uti legendum esse iam Hadr. Turnebus monuit Adversar. l. 30. c. 26. et post eum Salmas. Farnabio [orig: Farnabiô] paludis reponente. Intelligit enim Poeta in his verbis Hispani auri malleatorem, qui monetam feriebat ex hoc auro, et malleis formas incudebat. Vide Salmas. ad Solin. p. 1075. ut infra, in voce Strigiles.

BALMA [1] melius BAPALMA oppid. Artesiae, sub Gallis, ab A. C. 1641. Vide Baepalma.

BALMA [2] seu BALMENSE COENOBIUM, vulgo Baumes les Nonains, oppidul. est Comitat. Burgens. ad Dubim fluv. 4. leuc. a Vesuntione; cum veterrimo intra muros Monastreio Virginum, Benedicti regulam sequentium. Alia in iisdem Sequanis est Balama, Monachorum Cluniacensium Abbatia. Significat autem vox Balma, lingua [orig: linguâ] Gallica [orig: Gallicâ], antrum seu cavernam, praesertim in monte, aut alio aliquo loco eminente. Hinc et S. Balma in Provincia nomen accepit, Sainte Baume, vel la Balme. Italis quoque Balma, antrum est. Est etiam castrum Balma, in pago Viennensi, vicinum Crimiaco Cremieu. Hadr. Vales. Notit. Gall. De voce sic habet: Lapis sepulchralis seu tumba est Balma, Arvernis Baumo: quam vocem Provinciales quibusvis sepulchris tribuunt, praesertim vero antris sepulchralibus seu cryptis. Vide Vincentium Baralem Tom. 1. c. 37. laudatum Carolo du Fresne Glossar.

BALMIA Gallice la Baume, nomen illustris in Galliae provinc. Bressia Familiae. Eius antiquissima memoria est in Sigebaldo de la Baume, Equite A. C. 1140. quae postea, in varias divisa lineas, varia a dominiis varris accepit nomina. Primaria facile est, de Monterebello seu Montrevel dicta, cum Comitis dignitate cum hoc [orig: hôc] titulo [orig: titulô] mactaretur Iohannes A. C. 1427. in cuius liberis duarum linearum principia sunt: Nam ad Iohannis primogeniti posteros titulus propagatus, eius autem frater Petrus de Mont S. Sorlin appellitatus est: cuius demum nepos Marcus, ducta [orig: ductâ] Iohannis pronepte Bona [orig: Bonâ], ad se transtulit ex altera linea decus semel stirpi collatum. Nihilominus progenies illius mascula, postquam etiam Comitatus de Chasteau vilain accessisset, in neporibus defecit. Ita hereditas Montrebellia ad Claudii (qui frater Marci erat) filium Franciscum delapsa est atque adhuc in posteris eius haeret. Eo [orig: Eô] enim, et Francisca [orig: Franciscâ] agnata [orig: agnatâ], genitus Antonius Comes de Montrevel, Marchio de S. Martin le Chastel, qui obiit A. C. 1595. ex Nicolaa de Montmartin, reliquit Claudium Franciscum, exstinctum A. C. 1621. Patrem, ex Iohanna d' Agouli, de Montauban, de Vesq. de Montlor, Ferdinandi Comitis de Montrevel (cui uxor obtigit Maria Olier de Nointel ) Caroli Marchionis S. Martini (uxor Albertina Maria de la Baume de S. Martin ) Mariae (quae nupsit Spiritui Marti Domin. d'Esplan ) Margarethae (cuius maritus Franciscus de Galles, Baro Miribellius) Iohannae (Monialis) et Franciscae. E quibus Ferdinandus Marchionem de Monte S. Martini suscepit. patrem March. de Savigny atque Comitis de Brancion. Phil. Iac. Spenerus Theatr. Nobil. Europ. Tom. I:

BALNEA Mixta ab Hadriano Caes. sublata. Olim namque viri feminaeque mixtim lavabant, nullo [orig: nullô] pudore nuditatis: quem turpissimum morem Graecos accepisse a Romanis, in M. Catone queritur Plutarchus. Et quidem tum prim um foeda haec consuetudo incepit, cum Agrippa primus Romae balnea publice exhibuit, uti docet Dio l. 49. *ta balanei=a pro/i+ka di' e)/tous2 kai\ toi=s2 a)ndra/si kai\ toi\s2 guvaici\ lou/esqai pare/sxe. Quam sustulit quidem utcumque Hadrianus, seu potius tollere conatus est: lou/esqai xwri\s2 a)llh/lwn au)toi=s2 prose/tace, lavare seorsim a se invicem ipsis praecepit, apud eundem Dionem, et apud Spartian. in Adrian. c. 14. Lavacra pro sexibus separavit. Sed non obtinuit, aut non diu, lex ista: nam alioquin opus nova [orig: novâ] lege non fuisset, cuius auctor Marcus, qui apud Capitolin. c. 23. lavacra mixta sustulit. Servata lex Marci ad Heliogabalum usque, iste eam tulit: relatam mox ab Alexandro Severo, quod in eius vita Lamprid. narrat. Spreta deinde et lex Alexandri, aut certe parum diligenter observata: adeo quidem, ut et Christiani veteres hunc morem observaverint; licet in *diatagai=s2, quae Clementi tribuuntur, caveatur diserte, ut viri balneis virilibus, muliebribus mulieres utantur, l. 1. c. 6. et 9. Sed omnem medicinam, publicus morbus vicit: donec sero tandem Synodalibus Decretis mos tam obscenus de vita sublatus est. Decretis, inquam, non Decreto: Nam et sanctissimorum Patrum auctoritas diu neglecta. Hinc Laodiceni Concilii can. 30. quamvis sullou/esqai gunaici\n a)/ndres2, lavare cum mulieribus viri vetarentur; adeo tamen mos ille per hunc anonem exstinctus non est, ut etiam e Clero et Monachorum ordine multi, post Concilium illud,

promiscue cum feminis lavarent. Vide Synodi penqe/kths2 sive in Trullo can. 77. quo [orig: quô] loco [orig: locô] Balsamon, *(ws2 e)/oiken, ait, pro\ th=s2 suno/dou tau/ths2 i(erw/menoi/ tines2 kai\ *monaxoi\ kai\ *laikoi\ meta\ gunaikw=n e)lou/onto. Hinc in Iustiniani 117. Nov. inter legirimas divortii causas et ista recensetur, si mulier, non impetrata [orig: impetratâ] a marito venia [orig: veniâ], cum viris lavisset, etc. Vide Isaac. Casaubon. Not. ad Spartian. et plura hic [orig: hîc] infra.

ad BALNEA , seu ad BALNEUM urbecula Provinciae Comit. in Gallia, quae vulgo Aubanea; ex Provincialium dialecto Aubagne, Gallice Aux bains. Cuius nominis ratio ex vet. Marmore liquet, in quo haec scripta:

apud Iac. Sponium Itinerar. Graec. Part. 3. p. 32. Vide quoque in voce Aubanea.

BALNEAE Romae plurimae fuerunt, cum privatae, in locis diversis, tum publicae in singulis regionidus, haeque vel aestivales, vel hiemales: Sidonius Apoll. Carm. 22. v. 179.

Porticus ad gelidos patet hinc aestiva triones,
Hinc calor innocuus thermis hyemalibus exit,
Atque locum tempus mollit.

Item vel planae, vel pensiles: quarum has suo [orig: suô] aevo [orig: aevô] inventas tradit Seneca Ep. 90. cum tamen Sergius Orata, qui aevo [orig: aevô] Mithridatis Regis et Cnei Pompeii vixit, primus illarum auctor fuerit, teste Plinio [orig: Pliniô] l. 9. c. 54. Principium moris inde: Cum apud hanc gentem lini usus esset rarior, sudorem sordesque corporis saepius abluere necesse habebant; Unde quibus locis aut deessent balneae, aut corruptae essent, eas antiquitus Aediles suis temporibus vel addiderunt vel restituerunt. Usitato [orig: Usitatô] autem more balneis utebantur post ambulationes, operas et exercitationes, saepe necessitatis, non raro voluptatis causa [orig: causâ]: quod idem Graecis factitatum, qui sudorem aqua [orig: aquâ] abluere, postea quoque corpus inungere, salubre iudicarunt [orig: iudicârunt]. Ante cenam inprimis recepta ablutio erat: definitque Vitruvius Architect. l. 5. c. 10. tempus lavandi a meridiano ad vesperum: octavam thermis dedicatam innuit Martial. l. 10. Epigr. 48.

Nuntiat octavam Phariae sua turba iuvencae,
Et pilata redit iamque subitque cohors.
Tempera haec thermas, nimios prior hora vapores
Halat, et immodico [orig: immodicô] sexta Nerone calet.

Plinius autem Iun. l. 3. Ep. 1. sic habet. Ubi hora balnei nuntiata est (est autem hieme nona, aestate octava) in Sole, si caret vento [orig: ventô], ambulat nudus, deinde movetur pila vehementer et diu: (in confinio enim balnei sphaeristerium fuit) lotus accubat, etc. Quo [orig: Quô] sensu intelligendum illud Martial. l. 4. Epigr. 8. v. 5.

Ut ab hora octava nempe pila [orig: pilâ] luserint, deinde balnea accesserint, abluendi, inungendi fricandique causa [orig: causâ]. Ungebantur enim vestibus depositis loti, Petron. Arbiter in Satyr. Iam Trimalcio unguento [orig: unguentô] perfusus tergebatur, non lintis, sed palliis ex mollissima lana factis: unde et locus ille Unctuarium vocabatur, Plin. Iun. l. 2. ep. 17. quod inter balnei partes quibusdam. Post balneum Sabana sumebant vel vestes, quibus ad sudorem eliciendum se involvebant. Luxuriosiores aenanthino a balneis perfundebantur, ut infra dicemus ubi de illo. Quibus voluptatum illecebris usque adeo quidam delectati sunt, ut Commodus in die octies, Gordianus Iun. et Rhemnius Grammaticus septies lavisse legantur: cum Spartiani contra nudi aqua [orig: aquâ] ex Eurotae fluento frigidissima [orig: frigidissimâ] ablui soliti sint. Quo respiciens Martialis l. 6. Epigr. 42. v. 16. inquit,

Ritus si placeant tibi Laconum,
Contentus potes arido [orig: aridô] vapore,
Cruda [orig: Crudâ] virgine, Martiaque mergi.

Erant autem in Balneis tres cellae praecipuae, quarum prima Caldaria, ubi sudabatur: secunda Media seu Tepidarla; tertia Frigidaria vocabatur: de qiubus vide infra in voce Balneum; Et primo quidem tenebrosae erant, deinde specularia addita sunt, ut clarissiwum undecumque admitterent lumen. Nec specularia modo seu fenestrae, sed et pavimentum e vitro erat, ut Lipsius ex Flavio Vopisco in Firmo notat; quae omnia poliebantur quottidie tergebanturque a servis balneariis, idque non Romana [orig: Romanâ] solum, sed et Graeca [orig: Graecâ] consuetudine, Aeschylo [orig: Aeschylô] teste:

*lou=tai ge mh\n louth/rion au)ti\ deu/teron,
*)all' e)n megi/stwn eu)marw=s2 louthri/wn.
Lotum est quidem lavacrum hoc secundo.
Sed ex maximis facile lavacri.

Laquearia quoque vitro [orig: vitrô] incrustata, quod pulchritudinem balneorum vocat Aurelius Cassiodorus, l. 3. ep. 51. Unde Papinius Statius Sylv. 5. l. 1. v. 42.

Effulgent camerae, vario [orig: variô] fastigia vitro [orig: vitrô]
In species animosque nitent.

Sola insuper et parietes unguentis illinebantur, quod non in potentioribus solum, sed in privato quoque homine, ac demum in servo Plinius notavit: Et Seneca aquam argenteis epistomiis fundi in plebeiis fistulis, ac in Libertinorum balneis gemmas calcari indignatur loc. cit. Erant porro in balneis, quibus aqua commissa, quos Zeno Aug. Hydrophylacas vocat libr. 10. Cod. de Aquaeductu. Hanc asservabant curtis calicibus: at in Balneis ministrabatur vasis argenteis, quae Lavationem appellant Iurisconsulti. Concha privata lavatio fuit, Vetus Scholiastes Iuvenalis ad Sat. 3. v. 277. pelves, inquit, conchae, in quibus pedes lavant. Hae primo fictiles, postea e margaritis, Horat. l. 4. Od. 12. sive Onyche, Catull. epigr. 63. aut etiam ex aere, ac argento. Claudian. epigr. de Concha,

Tranferat huc liquidos fontes Heliconia Nais,
Et patulo [orig: patulô] conchae divitis orbe fluat.

Sed et unguentum hic conchis asservatum fuisse, discimus ex Horatio l. 2. Ode 7. v. 7.

Omitto, quae de linteis, oleo, unguentis et strigilibus, quibus ad corpus fricandum, bacarione seu gutto [orig: guttô], quo [orig: quô] ad superfundendum, utebantur, traduntur. Balnei pretium quadrans fuit, quare res quadrantaria Senecae dicitur: Sed virorum tantum. Nam feminas gratis lavisse, ex Iuvenali patet: quod idem impuberibus quoque praestabatur. Unde Iuvenal. Sat. 2. v. 152.

Vide infra Quadrans. Vestis balnearis laena fuit, Lamprid. in Alexandro, c. 42. Balneari veste ad palatium revertens: Nisi eam fuisse lacernam ex sequentib. colligamus, Hoc solum Imperatorium habens, quod lacernam coccineam accepit. Non vero promiscua fuere [orig: fuêre] balnea, sed viri sua a mulieribus discreta separataque habuere [orig: habuêre]: Balneas proin mixtas, quas Commodus non vetuerat. Varius permiserat, vetuit haberi Severus Imperator. apud Lamprid. in eo, c. 24. Separationis auctorem Hadrianum Aug. laudat Aelius Sparrian. in eo, c. 30. et nimia [orig: nimiâ] invalescente luxuria [orig: luxuriâ] sustulisse Antoninum Phil. refert Iul. Capitolin. in eius vitae, etc. Imo et Simulacris Deorum balnea instituta, dicemus infra voce Pecten. Vide plura de Balneis, apud Ioh. Rosin. Antiqq. Rom. l. 1. c. 14. et Thom. Dempsterum Paralip. in illud: ut et infra in voce Lavandi ritus. De Balneis inprimis casidis, in voce Thermae. Balneas Romae P. Victor ultra octingentas computavit: Agrippa 170. gratuita balnea praebuit, quae postea in infinitum, teste Plinio [orig: Pliniô], sunt aucta. Solus certe Heliogabalus complures exiruxit, ut qui novas semper habuisse legitur. Lamprid. c. 30. Dicitur et Balneas fecisse multis locis ac semel lavisse atque statim destruxisse, ne ex usu balneas haberet. Et post eum Alexander Severus, Balnea omnibus regionibus addidit, quae forte non habebant. Nam hodieque multa dicuntur Alexandri, apud Lamprid. c. 39. Plura vide hanc in rem infra [orig: infrâ] in voce Balneum.

In Regione urbis II. Balineae privatae 80. In Regione III. Balineae privatae 70. In Regione IV. praeter Balineum Daphnidis, Balineae privatae 75. In Regione V. praeter Balineum Pauli, Balineae privatae 75. In Regione VI. totrdem, prater Balineam Pauli. In Regione VII. similiter. In Regione VIII. praeter Balineum Plycleti, Balineae privatae 76. In Reg. IX. Balineae privatae 64. In Reg. X. praeter Balneas Palatinas, Balineae privatae 15. In Reg. XI. totidem. In Reg. XII. Balineae privatae, 68. In Reg. XIII. Balineae privatae 74. In Reg. XIV. praeter Balineum Ampelidis et Priscilliani, Balineae privatae 136.

De Lacubus, Nymphaeis, Thermis, quae hic [orig: hîc] omnissae, vide suo [orig: suô]

loco [orig: locô]. Nec omittenda Inscr. vetus, quae Bononiae exstat, in Palatio Albergatino, huc pertinens, Iacobo Sponio memorata itinerar. Part. 3. p. 59.

BALNEATIO in Aegypto dictus est dies Baptismi Domini, qui assignatur diei undecimo mensis Tuba Coptitarum, qui est ipse Ianuarii Iuliani dies sextus. Scilicet Christi in Iordane baptismum hoc [orig: hôc] die peractum esse, frequentius receptum est tam in Oriente, quam in Occidente; etiam apud Aegyptios Aethiopasque. Et quidem mos apud illos invaluit vetus, ut non solum die illo [orig: illô], velut in quo, prae coeteris anni versaria fieret aquarum sanctificatio singularis, Catechumenos baptizarent; verum etiam tum cuncti se quotannis fluviis immergerent adeo que baptismum eatenus sibi iterarent, tum aquas ex illis in annum sequentem servandas domum afferrent, quas etiam incorruptas illic per biennium trienniumque saepius mansisse, Chrysostomus habet Orat. 74. Abulaibsan Achmed Calcasendius, Scriptor Mahumedanus perinsignis MS. dum Festa Aegptiorum enumerat, de hoc quoque, quod ex VII. eorum maiorbius Festis unum est, Christiani, inquit, mos est immergere liberos suos in aqua, illo in die: atque hinc dictus est in Aegypto Balneatio. Vide Ioh. Seldenum de Synedriis veter. Hebraeorum Part. 3. c. 15. ut et infra, in voce Immersio.

BALNEATOR qui balneum succendit ac calefacit, Lampridio in Commodo, c. 1. Quum tepidius forte lotus esset, balneatorem in fornacem conici iussit: quando a paedagogo, cui hoc iussum fuerat, vervecina pellis in fornace consumpta est, ut fidem poenae de foetore nidoris impleret. Sic in Vita Catini Flav. Vopisc. c. 17. Balneatores dixit, qui balnea praeparant. Graeci quoque *balane/a vocant, cuius hoc erat munus arque ministerium. Glossae, Balneator *balaneu\s2. Sed id magis ostenditur Graeco [orig: Graecô] Epigrammate, in quo queritur Auctor, de balneo sibi nimis calido a balneatore praeparato [orig: praeparatô]:

*ei)s2 *balanei=on e)/ppuron.
*tou=to pura\n klh/zein ma=llon dei= k' ou) balanei=on,
*(/hn poq' o( *phle/dhs2 h(=ye *menoitia/oh,
*)\h to\n *mhdei/hs2 ste/fanon to\n gei/ton' e)rinnu/s2
*)en qala/mois2 *glau/khs2 ei(/neken *au)soni/dou.
*fei=sai/ mou balaneu= pro\s2 tou= *dio\s2, ei)mi\ ga\r a)nh\r
*pa/nta gro/fwn ta\ brotw=n e)/rga kai\ a)qmna/twn.
*ei' de\ pro/keitai/ soi pollou\s2 zw=ntas2 katakai/ein,
*(/apte puran culi/nhn, dh/mie, mh\ liqi/nhn.

Hoc pyram vocare potius oportet, quam balneum,
Qualem olim Pelides accendit menaetii filio.
Aut Medeae sertum, quod illa Erinnys
In thalamis Glaucae posuit Ausoniae.
Parce mihi, Balneator, per Iovem, sum enim vir,
Omnia scriptis enarrans, mortalium gesta ac immortalium,
Quod si propositum est tibi multos viventes incendio [orig: incendiô] necare,
Accende pyram ligneam, carnifex, non lapideam, etc.

Salmas. ad Lamprid. loc. cit. Neque vero solum de viro, sed et de femina Balneator dicitur, uti Servius docet, qui voces has, auctor, senator, balneator, fullo, et similes generis utriusque esse, ait, Casaubon. ad Pollionem in Victorin. c. 31. Nomina quaedam Balne atorum apud Romanos vide infra voce Fortunatus.

BALNEI Hora apud Romanos, ex Spartiano colligitur, qui de Hadriano Caes. c. 22. Ante octavam, inquit, horam in publico neminem, nisi aegrum, lavari passus est. Nempe ad nonam utplurimum patebant Balnea, et ante Solis occasum claudebantur. Lamprid. in Alexandro Severo, c. 24. Addidit et olcum luminibus thermarum, cum ante et ad nonam paterent et ante Solis occasum clauderentur. Eadem [orig: Eâdem] hora [orig: horâ] et tabernae vinariae et lupanaria aperiebantur, unde Nonariae meretrices dictae, quia ad nonam prostarent, vet. Interpr. Persii. Atque ita quidem in Coloniis, sed Romae numquam ante nonam tabernae, balnea et lupanaria patebant. Hadriani tempore octava thermis aperiendis videtur constituta. Unde Martial. l. 10. Epigr. 48. v. 1.

Ab octava igitur ad nonam hora lavandi; ut a nona ad decimam cenandi: qui temporius aut lavarent, aut cenarent, intemperantes habiti. Clemens in Constitutionibus Apostol. decimam horam ad lavandum mulieribus statuit, l. 1. c. 9. *mh\ perissote/ran de\ lou=sin poiei/sqw, mhde\ e)n me/sh| th=| h(me/ra|, a)ll' ei' dunato\n mhde\ kaq' h(me/ran, w(/ra de/ soi e)/stw takth/ h( th=s2 kairolousi/as2 deka/th, etc. Salmas. ad Spartian. et Vopisc. loc. cit.

in BALNEIS edendi mos apud delicatiores in usu olim. Ael. Lamprid. in Commodo, c. 11. Lavabat per diem septies atque octies et in ipsis balneis edebat. Hinc in Balneis frequentes Libarii, Botularii, Crustularii et omnes popinarum Institores, ut scribit Seneca Ep. 56. Postea vero coepere [orig: coepêre] et viri graves in balneis cenare. Spartian. in

Antonino Geta, c. 6. Utriusque ordinis viri et in balneo cenantes et in publico, percutiebantur. Ubi tamen forte Auctor scripserat, Et in balneo et cenantes. Casaubon. ad loc. Balneorum contra usu militibus interdictum penitus apud Romanos. Hinc Polyaenus l. 8. c. 16. §. 2. de Scipione, corruptam disciplinam in exercitu suo corrigente: *)argurou=n de\, inquit, e)/kpwma nh\ e)/xein kai\ louesqai mhde/na, argenteum poculum non habere, nec quemquam lavare voluit. De Antonino Caracalla, qui gregarii militis more modoque [orig: modôque] vitam agebat, Dionis Epitome, *kai\ ga\r suneba/dize toi=s2 stratiw/tais2 kai\ sunetrexe, mh\ loutrw=| xrw/menos, mh\ thn e)sqh=ta a)lla/sswn, a)lla\ kai\ pa=n e)/rgon sunergazomenos, kai\ pa=san trofh\n th\n au)th\n enei/nois2 ai(rou/menos2. Namque et incedebat cum militibus, et cum iis cursitabat, non balneo [orig: balneô] usus, non vestes mutans, sed omne opus cum ipis exercens, et omnem cibum cum iisdem communem habens. Secus qui fecisset, leipota/kths2, i. e. desertor, habebatur. Chrysostomus in 1. ad Tim. Quare Alexander Severus, in sua Invectiva in milites seditiosos, apud Ael. Lamprid. c. 53. Milites, queritur, Romani, vestri socii, mei contubernales; et commilitones, amant, potant, lavant, Graecorum more, etc. Nempe uti porticus, ita et Balnea, inter delinimenta vitiorum, merito censet gravis auctor Tacitus in Vita Agricolae. c. 21. Vide Casaubon. ad Spartian. in Adriano, et Salmas. ad Lamprid. in Alexandro Sev. loc. cit.

BALNEO Milites inaugurandi ritus medio [orig: mediô] aevo [orig: aevô] vigens, occurrit apud Ioannem Monachum Maioris Monasterii Histor. Gaufredi Ducis Norm. l. 1. de eiusdem Militia, Illucescente die altera [orig: alterâ] balneorum usus, ubi tyrocinii suscipiendi consuetudo expostulat, paratus est. Et in Historia Caroli VI. Franciae Regis de Militia Ludovici II. Regis Siciliae, et Caroli fratris: In hoc statu cum matrem usque ad sanctum Dionysium conduxissent, in secretioribus locis nude in praeparatis balneis se mundarunt [orig: mundârunt]. Unde in Vita Clementis VI. p. 90. apud Bosquetum, die Pentecostes inchoato [orig: inchoatô], statim aqua [orig: aquâ] lotus et Miles factus talem sibi titulum assumpsit, Candidatus aqua [orig: aquâ] Spiritus Sancti Miles. Atque hic Balneorum usus potissimum in Anglia observatus est, maxime, in Regum inauguratione, a quibus novi Milites tum creari consuevere [orig: consuevêre], quos Knights of the bath, h. e. Milites de Balneo, appellatos legimus, eo quod, priusquam cingulo [orig: cingulô] donentur, Balnea subeant, de quibus videndi Nicolaus Uptonus de Militari Officio l. 1. c. 3. Thomas Smith de Rep. Anglorum l. 1. c. 17. Andreas Favynus Theatri Honor. l. 5. Alii laudati Carolo du Fresne in Glossar. voce Miles: ubi insuper totam eiusmodi inaugurandorum in Anglia alibique Militum Ceremoniam, ex vet. Codice Gallico ab Edw. Bissaeo editam, sed variis in locis emendatam, exhibet. Sic autem a Balneo prodeuntes Tirones novis vestibus donabantur, exutis scil. prioribus, quae scurferorum erant. Ioannes Monachus praefatus l. 1. Post corporis ablutionem ascendens de balneorum lavacro, bisso [orig: bissô] retorta [orig: retortâ] ad carnem induitur, cyclade auro [orig: aurô] texta [orig: textâ] supervestitur. Vide quoque Historiam Caroli VI. Regis Franciae. Alia quippe erant vestimenta tironum, alia Militum, quae et qualia fuerint in hisce occasionibus, docet idem Car. du Fresne ex Computo quodam veter. incipiente A. C. 28. August. 1350. Porro ita loti Milites, in Aede sacra pernoctabant, orationibus vacantes et postridie sacrae intererant Liturgiae. Historia Caroli VI. Insignes vero adolescentes praedicti habitu eodem, quo [orig: quô] prius ante Martyres, reducuntur, ut ibidem, sicut mos antiquitus inolevit, in or ationibus pernoctarent. Post quae omnia rite peracta, cingulum Militare novo Militi, a Principe aliquo, aut Magnate, interdum et Femina [orig: Feminâ], data [orig: datâ] alapa [orig: alapâ] militari, sollenniter conferebatur, sacra interea faciente Episcopo [orig: Episcopô], et ensem consecrante, cuius ritus exempla passim obvia, apud eundem, vide quoque infra, in voce Miles, it. Stigmatiae, etc. Ritus vestigia etiam apud alias gentes: Scribit enim Iosephus Acosta, Histor. Ind. l. 7. c. 27. in Regno Mexicano, Procerum filios a Sacerdotibus lavari consuevisse, priusquam cingulo [orig: cingulô] militari donrentur. Et Plyaenus Stratag. l. 4. c. 12. n. 3. auctor est, Paeones olim Principem suum, priusquam diademate cingeretur, in fluvio Aristibo lavisse. Sed et in Academia Atheniensi, non dissimili ceremonia [orig: ceremoniâ] Studiosos fuisse initiatos, ex Nazianzeno discimus, uti videbimus infra, ubi de Depositionis ritu.

BALNEOLUM oppidul. Italiae, in regno Neapolitano et provinc. Principatus Ulterioris ad fontes Caloris fluv. prope Apenninos montes, 9. milliar. a Compsa in Occasum. Vulgo Bagnuela.

BALNEOREGIUM vulgo BAGNAREA, urbs Episcopalis Hetruriae Pontific. ditionis, S. Bonaventurae patria, in agro Urbevetano. Item Ducatus Calabriae. Leand. descr. Italiae.

BALNEUM [1] decima pars Gymnasiorum apud Veter. ob delitias ac sanitatem omnium maxime aestimata cunctisque reliquis maior ac pulchrior exstitit: a tempore inprimis Asclepiadis ac Pompeii, cum antea raro lavaretur. Et quidem, quum in privatis balneis tanta fuerit adhibita magnificentia, ut Seneca dicat Ep. 86. Quod quisque pauper sibi videbatur ac sordidus: nisi parietes balneorum magnis ac pretiosis orbibus refulsissent, nisi Alexandrina marmora Numidicis crustis destincta fuissent, nisi illis undique operosa et in picturae modum variata circumlitio praetexeretur, nisi vitro [orig: vitrô] conderetur camera, nisi aquam argentea epistomia fudissent. Cum et Libertinorum Balnea statuis et columnis essent exornata, illique nil nisi gemmas calcare vellent; vide quae de Etrusci inprimis Martial. l. 6. Epigr. 42. et Statitus l. 1. Sylv. 5. habent: publica utique non minus splendida fuisse necesse est. Loca Balneum istiusmodi Gymnasticum universum constituentia, a Cicerove Balnearia vocata, l. 4. Ep. ad Q. Fr. 1. plurima fuere [orig: fuêre], Frigida lavatio sive lou=tron, Frigidarium, Tepidarium, Sudatio calida: et Lavatio calida, quae vero Balneis inserviebant, fuerunt Hypocaustum, Aquarium et Vasarium: haecque omnia concamerata et fornicum modo [orig: modô] fabricara. Et quidem Frigida lavatio locus erat, in quo frigidae aquae lavacra et praesertim piscina, posita erant, in qualibus fere semper, rarissime in calidariis, Alexandrum Severum lavisse, scribit Lamprid. c. 13. Idem vero c. 21. Heliogabalum tradit, numquam in piscinis se lavari passum esse, nisi illae croco [orig: crocô], aliisque pretiosis unguentis fuissent infectae. Prope hanc

erat Frigidarium, in eorum usum, qui statim, post egressum Tepidarii pidarii aut Calidarii, frigido [orig: frigidô] aere frui optabant: nulla enim ibi aquae apud Auctores mentio. Forte et hic [orig: hîc] loturi exuebantur, namque et Varro et Plin. l. 5. ep. 6. Apodyterium quoque Balnei partem faciunt: Ibidem etiam gymnastarum sudores detergebantur. Fuit autem haec pars admodum vasta et cuivus pervia, ita ut vestimenta eorum, qui lavabantur, facile surripi possent: proin severa [orig: severâ] Lege cautum fuit, fures balneorum gravius plectendos, ut docet Aristoteles sect. 29. Problem. 14. et Capsarii adhibiti, qui vestes custodirent. Iuvenal. Sat. 10. v. 117.

Frigidario annexum Tepidarium inserviebat tum iis, qui tepore aeris aut aquae frui volebant; tum iis, qui aut frigida [orig: frigidâ] aut calida [orig: calidâ] lavari quaerebant, ut ad alterutrum medio [orig: mediô] tepore sine noxa se conferrent. Quamquam etiam fieri potest, ut in privatis Balneariis Tepidarium et Apodyterium idem locus fuerit, ob spatii penuriam vel maiorem commoditatem. Cicero enim loc. cit. cum Arpinatem villam, quae iudicio [orig: iudiciô] Quincti fratris aedificabatur, invisisset, se assa in alterum Apodyterii angulum in balneariis promovisse, scribit; aperte indigitans, Apodyterium et Laconicum sive calidam, assamve, ut ipse et Calsus vocant, sudationem coniuncta fuisse, eo [orig: eô] prope modo [orig: modô], quo [orig: quô] Tepidarium et Laconicum, saltem post Vitruvii tempora. Sudatio Calida seu Calidarium, Vitruvio l. 5. c. 10. et Celso quoque Laconicum, item Assa, cella fuit, nullam in se continens aquam, ad provocandum sudorem potissimum instituta: Ibi enim vapor calidus seu calor siccus inclusus sudorem provocabat, haud aliter, ac super Baias myrtetis, ubi tempore Celsi e terra profusus calidus vapor aedificio inclusus maximos sudores ciebat: duius rei Horatius quoque meminit l. 1. Ep. 15. Fuit vero hoc Laconicum rotundum ac veluti tutricula in hemisphaerium concamerata. Post illud, sequebatur cella calida, labris aquae continendae positis referta, in qua quod lavarentur. Calida lavatio a Vitruvio, loc. cit. et loutro\n a Galeno l. 10. Meth. dicta est: *zesto\n vero eam vocavit Archigenes apud eunden de Compos. Medic. sec. loc. Fuitque haec primaria Balnei pars, quam una cum Laconico sub concamerata sudatione videtur complexus Vitruvius. Loca, quae non inter Balneas essent, sed ipsis tantum inservirent, quod attinet: Hypocaustum, fornax erat seu caminata structura, subterraneo Calidatio, Calidae lavationi, atque Vasario supposita, in qua ad calesaciendum tum aquam, tum praedicta loca, ignis succendebatur, et ne exstingueretur a servis, Fornacatoribus ob id Pandectis a Papiniano vocatis, frequenter cum pilis ac glomis pice illitis excitahatur: quarum meminit Statius ubi de Etrusci balneis, l. 1. Sylv. 5. v. 58.

--- --- --- --- --- Crepantes
Auditura pilas, ubi languidus ignis inerrat
Aedibus, et tenuem volvunt hypocausta vaporem.

Ante Hypocaustum autem via quaedam erat, Propnigaeum, quasi Praefurnium a Vitruvio, l. 5. c. 11. vocata. Aquarium dein, cella fuit calidae Lavationi atque Calidario adnexa, in qua alveus magnus aedificatus erat, ad constituendam aquam ex Aquaeductibus aut aliunde invectam, atque in frigidam lavationem et calidam per fistulas corrivandam. Non longe ab eo Vasarium distabat, ubi vasa conservabantur, balneorum servitiis necessaria, et ubi aqua pro ipsis calefiebat. De quo ita Vitruvius l. 5. c. 10. Ahenea vasa supra Hypocaustum tria composita fuisse, unum Caldarium, alterum Tepidarium, tertium Frigidarium, et ita collocata, ut ex Tepidario in Calidarium, quantum aquae calidae exisset, influeret, de Frigidario in Tepidarium ad eundem modum. De aere Balneorum, qui extrinsecus admittebatur (ut innuit Vitruvius) ea in calidissimo loco averso a Septentrione et Aquilone sita erant, tum Caldaria atque Tepidaria ab Occidente hiberno lumen habebant. Sin autem natura loci impedivisset, utique a Meridie: lumen vero ita capiebatur, ut in medio camerae foramen latum relinqueretur, sub quo labrum exstruebatur: Circa labrum spatiosi erant margnies quidam aut porticus, a Vitruvio Scolae vocatae, in quibus occupato [orig: occupatô] a prioribus lavationis loco [orig: locô], reliqui circumspectantes recte stabant, nec suis umbris lucem, quae superius capiebatur, obscurare poterant. Intra balneum vero exsistentein aerem quod attinet, antiquiores mollibus ac moderate calidis balneis fuisse usos, ex Seneca Ep. 86 et Plut. l. 8. Symp. Probl. 9. discimus: at ipsorum tempore maxime calida in pretio fuere [orig: fuêre] usque ad tempora Galeni, quibus moderatiora denuo placere coeperunt. Vide Plin. l. 31. c. 9. Vasa vero, quibus lavabantur. alia movebantur, alia moveri non poterant: Quorum haec ex lateribus et marmore fiebant: Alveique et Labra in calida lavatione; in frigida Piscinae atque Baptisterta dicebantur: adeo que magna erant, ut etiam in ipsis aliquo [orig: aliquô] pacto [orig: pactô] natare daretur, ut ex Thermarum ruinis Romae hodieque conspicitur. Quae moveri poterant, tametsi in privatis balneis utplurimum fierent, attamen in publicis quoque exstitere [orig: exstitêre]; alia quadratam, alia oblongam, alia rotundiusculam, alia ovalem habentia figuram, qua de re vide infra in voce Labrum. Finis, cur lavarentur, non unus exstitit. Prima Balneorum institutio fuit, ut quottidianas sordes eluerent possentque mundo [orig: mundô] corpore cenare homines, quibus tum nondum linterorum erat usus: unde semel tantum [orig: tantûm] in die cenandi, et in stratis, dum cenarent, accumbendi, consuetudo orta. Postmodum, Balneae, ob delitias ac mollitiem adhiberi coeperunt, et praesertim tepidae, quibus exsiccatas ab exercitationibus vel Sole frigoreque ardentes corporis partes attemperabant. Nec solum dulcibus aquis, sed et medicatis. ob valetudinem et luxuriem, usos Veteres testatur Galenus de Medicam. local. l. 3. imo Neronem, his non contentum marinas atque Albulas in suas Thermas deduci curavisse, Lamprid. tradit et Sueton. c. 31. ut alia omittam. Qui autem Balneas ingrediebantur publicas, ante decimum quartum aetatis annum nihil solvisse, testatur Iuvenal. Sat. 2. Reliqui quadrantem solvebant,

Flaccus l. 1. Serm. et Iuvenal. Sat. 6. donec Antoninus Pius balneum sine mercede Populo constituit, apud Iul. Capitolin. c. 7. Athen. l 8. apud Phaselitas legem fuisse scribit, ut peregrini lavarent carius, etc. Prae coeteris vero lavabant. Phonasci, Citharoedi, Praecones, Tragoedi, Comoeid, quod vocem oblaesam et assiduo [orig: assiduô] exercitio [orig: exercitiô] asperatam aquarum dulcium humectatione mulcebant. Apud Lacedaemonios, mulieres in Balneis Gymnasiorum lavari consuevisse notum, et nedum in his, verum et una cum viris promiscue: quod ramen non in cunctis obtinuisse, ex Hesiodo discimus, qui muliebris balnei mentionem facit, de op. et di. l. 2. An apud Romanos primis temporidus eadem utrumque sexum promiscue lavandi consuetudo fuerit, incertum: Certum est, nec parentibus cum filiis, nec socero cum genero, lavari licuisse, Cicero Offic. l. 1. c. 35. et Virilium balneorum C. Gracchus meminit, apud a. Gellium l. 10. c. 3. e quo loco colligas, si non eodem [orig: eôdem] lavacro [orig: lavacrô], saltem eodem [orig: eôdem] loco [orig: locô], pariete interiecto [orig: interiectô], antiquitus Romanos lavisse. Posterioribus vero saeculis, promiscuis balneis locum fuisse, docet et reprehendit Iuvenalis Sat. 6. v. 417. Unde quoque Martial. l. 11. Epigr. 48. v. 1.

Vide insuper Clem. Alexandrinum, qui sub Antonino et Severo floruit, Paedagog. l. 3. c. 5. et Cyprianum de Hab. Virgin. Quam vis enim Hadrianus Imperator apud Dionem Cass. ea sustulit, ut et M. Aur. Antoninus, Heliogabalus tamen renovavit, iterum Alexandro [orig: Alexandrô] Severo [orig: Severô] prohibente, apud Capitolin. et Lamprid. loc. cit. Ob quod item Censori aliquando lex lata traditur, ne commune lavacrum mulieres adirent, sub repudii ex dotis amissionis poena, quod postea l. 11. §. 2 Cod. de repud et in authent. 22. c. 16. §. 1. de Nupt. pro sancito fuit receptum. Qua [orig: Quâ] ratione fieri potest, ut balneae aliquae muliebres in feminarum duntaxat usum fuerint exstructae, quales Agrippinae Augustae, Olympiadis in Saburra, et quas Ampelidem ac Priscillam trans Tyberim habuisse refert Victor. Tempus lavandi, ut Seneca Ep. 86. narrat, fuit, quod quottidie brachia et crura abluebant Veteres: toti nundinis solum lavabantur. Post M. Pompeii vero aetatem singulis diebus toto [orig: totô] corpore lavari incepere [orig: incepêre]: Idque paulo antequam sumeretur cibus. Ut plurimum autem maior pars libreorum hominum prius exercebatur, dein Balnea ingredicbantur; nonnulli tamen sine ex ercitationibus lavabantur. Etiam post pilae lusum calidis balneis lavari consuevisse antiquos, adnotavit Galenus, l. de parv. pil. quod similiter ante illum innuisse videtur Martial. l. 14. Epigr. 163. Maxime autem consuetum tempus pomeridianum fuit, idque circa octavam diei horam, paulo ante cenam, ut patet ex more Caesaris, apud Cicer. l. 3. Ep. ult. Vide quoque Martial. l. 4. Epigr. 8. et alibi. Alii tamen maturius lavabant: Nempe hora [orig: horâ] una [orig: unâ] ante lavabant, quam cenam auspicarentur. Sic, qui nona [orig: nonâ] convivium incipiebant, octava [orig: octavâ] Balneum capessebant: qui vero ad sextam coenbant, ad quintam lavare moris habebant. Quam proin horam Balnei tw=|e(ca/podi stoixei/w|, h. e. umbrae sex pedum, respondere facit Lucianus, ut videre est apud Salmas. p. 648. quot pedes Palladius horae quintae tribuit, mensibus Martio et Octobri, haud longe ab Aequinoctio etc. Vide supra Balnei Hora. Ante Auroram vero post Solis occasum Thermae apertae non fuerunt, usque ad aetatem Alexandri Seu. qui earum luminibus oleum addidit, quo et in nocte paterent: quod etiam fecisse Lyconem Philosophum Iuventuti Graecae scribit Laertius in eo. Plura vide apud Hieron. Mercurialem de Arte Gymnast. l. 1. c. 10. ubi inter alia et hoc addit, Balnrorum usum, cum antea rarior esset, Asclepiadem Medicum, Pompeio M. su/gxronon, reddidisse frequentiorem apud Romanos, ex Appuleio Floridor. l. 4. et Plinio l. 26. c. 3. Vide quoque infra, ubi de lavandi ritu, Thermis, etc. Hinc Balneaticum, apud veter. Interpretem Iuvenalis ad illud Sat. 2. v. 152.

Infantes, inquit, quia pueri non dant balneaticum: in veter. Glossis balanixo\n exponitur. Auctor Vitae S. Severi Episcopi Neapolitani apud Ughellum: Quadam [orig: Quâdam] die iuxta morem homo quidam consuetudinis balnea lavandus ingressus est. Post ablutus aqua [orig: aquâ], cum recederet, custos balnei ovum ab eo pro balneatico petiit, quod unusquisque balneaticum pro pretio dare consueverat. Merces est, quae pro usu balnei ex solvebatur. Vitruvius l. 8 c. 7. innuere videtur, Balneaticum fuisse vectigal impositum, propter aquam, quae ex aquaeductibus et castellis publicis in balnea derivabatur. Reditus Balnearum, in Bulla Paschalis Pontif. A. C. 1102. apud eundem Ughellum Tom. I. p. 996. citatum Carolo du Fresne Glossar. etc.

BALNEUM [2] Ordo militaris in Anglia a Richardo II institutus, qui illorum 4. esse voluit. Henricus IV. autem ad 46. numerum extendit. Illorum insigne tres coronae auteae, in campo caeruleo, cum lemmate, Tres in uno. Quot [orig: Quôt] res virtutes Theolog. indigitatae. Solebant hi equites se lavare prius, antequam crearentur. Favin. Frotssard. Matthaeus Paris. Phil. Iac. Spenerus. Artis Heraldicae Parte Gen.

BALNEUM [3] genus potus [orig: potûs] minime delicati, apud Luithprandum in Legat. Soli mensae assident nudae, paximacium sibi apponetes, balneaque tunc vitro [orig: vitrô] permodico [orig: permodicô] non bibentes, sed sorbillantes. Et paulo aute, Parcus, cupidus, allio [orig: alliô], cepe et pomis vescens, balnea hibens. Et sub finem, Non proderit tibi balneum, quo [orig: quô] te assidue potas, in amore B. Iohannis Praecursoris. Car. du Fresne Glossar. Monachorum ac Paenitentium hanc potionem esse, legas apud Macrum in Hierolexico.

BALOTH civitas tribus [orig: tribûs] Iudae. Ios. c. 1 5. v. 24. Latine subiectae, sive possessae, atu in ascensione.

numeratur inter Cyrenaicae regionis oppida, Bufera Nigro: Albufeire Sansoni, oppidul. Algarbiae, im ora prope Silvim, 18. leuc. a Pace Iulia, inter S. promontor. et Pharum, Baudrand.

BALSALISA Civitas sita in tribu Ephraim, in planitie, in finibus Diospoleos, 15. ab ea milliar. distans contra Septentrionem in regione Thamnatica. 2. Reg. c. 4. v. 42. Latine idolum tertium, aut idolum ducis vel principis, sive possessor trium, aut possessor ducatus [orig: ducatûs] vel principatus [orig: principatûs].

BALSAMON Theodorus primum Diaconus Sanctiss. Dei Magnae Ecclesiae Constantinopolit. Nomophylax et Chartophylax, praeterea prw=tos2 *blaxerna=n, primus Blachernarum: postea Theopoleos sive Magnae Antiochiae, totiusque Orientis Patriarcha, floruit in fine saeculi XII. et principio saeculi XIII. Iussu Imperatoris Emanuelis Comneni et Patriarchae Constantinop. Michaelis Anchiali, composuit Expositionem sacrorum et divinorum Canonum, Sandtorum et celebratissimorum Apostolorum et sanctarum Oecumenicarum Synodorum ac etiam localium et particularium et reliquorum sanctorum Patrum, praeterea earum legum, quae sitae sunt in quatuordecim titulis positis in principio Canonum, ut sciatur, quae inusu sint, ut habet operis inscriptio. Vide Praefationem, quam Commentariis suis seu Scholiis, ut ipse vocat, praemisit. Prodiit opus Graece et Latine Parisiis A. C. 1620. ex interpretatione Gentiani Herveti Galli; in qua tamen editione illa est interpolata. Praeterea edidit Meditata de Patriarcharum privilegiis et Responsiones ad Marcum Patriarch. Alexandrinum mele/tas2 a)/toi a)pikri/seis2, ut ipse vocat, quae exstant in Tomo I. Iuris Graeco-Rom. Leunclavii a Frehero editi l. 7. ob quae, ut et ob Scholia, Romanis minus fuit acceptus. Hinc in eum toties debacchari videas Baronium, Tom. XII. Annal. A. C. 1191. §. 49. et 62. causatum; odio [orig: odiô] illum Romanam Ecclesiam prosequi, eo quod post captam Latinis Constantinopol. acceperit illa Patriarcham Latinum In quo tamen sibi ipsi contradicit §. 62. ubi Meditata illa seu Responsa de priv. Patriarch. scripta esse refert biennio [orig: bienniô] antequam Constantinop. caperetur. Vide eum d. anno §. 49. unde disces, causas aversi a Latina Ecclesia animi eius fuisse, caelibattum Ecclesiae Occid. in Clericis, Ieiunium Sabbathinum, Monarchiam Papae, alia: quam ob causam Schismaticus appellatur passim, vide quoque Allatium de Cons. perpet. Eccl. Orient. et Occid l. 2. c. 13. §. 4. p. 703. Sed et eidem restituerunt Viri docti opusculum, quod, sub Paratitlorum nomine, Auctore praetermisso [orig: praetermissô] Latine ediderat Leunclavius, de quo vide infra, in voce Paratitla, et plura hanc in rem apud Fabrottum princip. Notarum ad hanc Collectionem, in Biblioth. Iuris Canon. Vet. p. 1377. Iustellum fil. Praefat. eiusdem Biblioth. sub fin. et Gerhard. von Mastricht Histor. Iuris Eccles. num. 339. et seqq. Oxonii nova Editio Collectionis, ex MSS. Biblioth. Basiliensis insigni accessione aucta, adornatur, Carolus Patin. Relation Historiq. 2. Vide etiam Theodorus.

BALSAMUM e)pia/rguron Hesychio, quod argento [orig: argentô] rependebatur. Nempe Alexandri Magni temporibus balsamum duplo [orig: duplô] argento [orig: argentô] pensabatur, teste Plinio [orig: Pliniô] l. 12. c. 25. Alexandro [orig: Alexandrô] magno [orig: magnô] res ibi agente, toto [orig: totô] die aestivo [orig: aestivô], unam concham implere iustum erat. omni vero fecunditate e maiore horto congios senos, minore singulos cum duplo rependebatur argento; sicque non i)sosta/sion tw=| argu/rw|, sed plane dista/sion pro\s2 to\n a)/rguron erat, libraque Balsami duae librae argenti fuere [orig: fuêre]. Postea ut videtur, annona eius vilior facta, nec duplo [orig: duplô] argento [orig: argentô] pensari, sed contra argentum vendi pendique coepit. Salmas. ad Vopisc. in Aureliano, c. 45. Fuere [orig: Fuêre] autem Balsameta in terra Sancta, prope Engadi, (Iosepho Engaddi) uti docet Ioseph. Iud. Antiqq. l. 9. c. 1. *katastrateu\ontai wpro\s2 *)eggadde\ po/lin keime/nhn, pro\s2 th=| *)asfa/ltidi li/mnh|, triakosi/ous2 a)pe/xousai stadi/ous2 tw=n *ie(rosolu/mwn. geuna=tai de\ e)n au)th=| foi/nic o( ka/llistos2 kai\ o)poba/lsamon. Oppugnant Engadde urbem sitam ad lacum Asphaltidem 300. stadiis distantem Hierosolymis. Nascitur autem ibi palma pulcherrima et opobalsamum. Et quia in vinearum modum consita erant, ut docet Trogus l. 36. c. 3. Arbores opobalsami, in vinearum modum excoluntur; Et Plin. l. 12. c. 25. Balsami arbuscula est viti similtor --- Malleolis scri dicitur, nuper vincta, ut vitis: Et implet colles vinearum modo [orig: modô], quae sine adminiculis seiplsae sustinent, Tondetur similiter fruticans, et rastris mitescit etc. Hinc per vineas Engadi, Cantici c. 1. v. 14. balsameta illa significari volunt plerique Interpretes. Hieronym. in Loc. Vocatur usque hodie vicus praegrandis Iudaeorum Engaddi, iuxta Mare Mortuum, unde et opobalsamum venit, quas vineas Engaddi Salomon nuncupat. Aponius in Cantica l. 3. Vineae Engaddi non vinum, sed balsama, gignuent. Et in eund. Libr. Robertus Foliotus Episc. Londin. ante annos prope 500. Engaddi, inquit, planities est iuxta Iericho, in qua consistunt arbores, in modum vineae consitae, ex quibus, dum vulnerantur, fluit balsamum. Ut per Vinitores, de quibus 2. Regum c. 25. v. 12. Magistri intelligunt, qui balsama legebant. Quo de loco vide pluribus agentem Sam. Bochart. Hieroz. Part. 2. l. 5. c. 9. Locus proprius Phoenicon erat Hierichuntis, ubi duobus hortis; uttoque Regio, altero iugerum viginti --- -- altero pauciorum, ut habet Plinius, Balsamum nascebatur. Theophrastus vero decem solum iugera maiori tribuit, minorem vero longe minorem facit, ut qui singulos tantum balsami congios omnibus annis reddebat, quum maior ille senos impleret. Qua [orig: Quâ] proportione, si maior hortus decem iugerum fuit, minor non plus habuerit, quam unius iugeri spatium et trientis. Sed hac de re plura dicemus infra, in voce Phoenicon, Atque id spatii fuit, antequam in Romanorum potestatem Iudaea veniret. At postea, ita luci illi propagati sunt. ut iam nobis latissimi colles sudent balsama, verba sunt Solini c. 35. Ubi inepte lucos, de fruticetis et arbustis dixit, cum Balsami arbor frutex sit et viti similis, cuius proceritas inter bina cubita subsistit. Sed et nimis Poeticum, quod balsama colles sudare scribit. Hoc tantum ait Plinius, quem is exscribit, postquam Iudaea in Romanorum potestatem venit, numerosiorem eam arborem factam esse, quam antea fuerat. Quamvis enim a Iudaeis ipsis caesa palmeta

balsametaque tradant Scriptores, ne hostibus usui essent, impedire tamen non potuerunt, quo minus et hoc [orig: hôc] terrae Sanctae cimelio [orig: cimeliô] illi potirentur. Unde Statius l. 5. Sylv. 2. v. 138.

An Solymum cinerem, palmetaque capta subibis,
Non sibi felices silvas ponentis ldumes?

Et quidem tum universi Balsami reditus ad Fiscum spectabat, qui arborem serendam, colendam, incidendam curabat et balsamum ex ea collectum vendebat: Ac puri quidem putique balsami sextarius, vendente Fisco [orig: Fiscô], trecentis denariis vaenibat; Sed, qui a Fisco emebant Mercatores, in tantum liquorem illum augebant, admixtis aliis sucis, ut mille denarios facerent ex ea mensura, pro qua 300. solum dedissent. Quorum fraus quo [orig: quô] modo [orig: modô] deprehendi consueverit, docet Plinius, ubi variis speciebus, quibus adulteratur balsamum, enumeratis, subdit: Nequissime autem gummi, quoniam inarescit in manu inversa et in aqua sidit: quae probatio eius gemma est. Debet sincerum et inarescere, sed hoc e gummi arescere addita fragili crusta [orig: crustâ] evenit, et gustu deprehenditur, l. 12. c. 25. Sic Dioscorides inter notas, quibus probatur sincerum balsamum, postulat, ut sucus eius sit e)ndi/aitos2, pro eu)di/elos2, i. e. facile liquescat, lei/os2, et stu/fwn etc. Fruticem ipsum et culturae modum sic describit Solin. c. 35. In hac terra (Iudaea) balsamum nascitur, quae silva intra terminos viginti iugerum usque ad victoriam nostram fuit: at etc. Et paulo post, Simile, vitibus stipes habet, malleolis digeruntur, rastris nitescunt, aqua [orig: aquâ] gaudent, amant amputari, tenacibus foliis sempiterno inumbrantur. Lignum caudicis attectatum ferro [orig: ferrô], sine mora emoritur: eapropter aut vitro [orig: vitrô] aut cultellis osseis, sed in solo cortice artifici plaga [orig: plagâ] vulneratur, ex qua eximiae suavitatis gutta manat. Post lacrimam, secundum in pretiis locum poma (semen tantum fert haec arbor) obtinent, cortex tertium, ultimus honos ligno: ad quem locum vide Exercitationes Plinian. Salmas. p. 579. et seqq. ubi inter alia addit, incisionem sub ortu Canis fieri, et uno die hominem colligere, quantum tenet concha, ex Theophrasto; tribuunt autem conchae, qui de Mensuris scribunt, tria cochlearia, quorum 96. sextarium implebant. Non plus scil. unus homo colligere poterat; cui circa singulos ramos haerendum, tenuis et exigua lenteque manans lacrimula excipienda, et abstergenda et in vas condenda erat. Plures igitur homines adhibendi erant in eadem arbore; cum ex singulis arboribus, quae tenui gutta [orig: guttâ] balsamum plorabant, suo [orig: suô] tempore, intra unius aestatis spatium, sexaginta tria pondo balsami, h. e. septem congios, fuisse collecta, tradat Plinius; qui olim utriusque horti, circa Alexandri M. aevum, proventus erat. Nempe sub Romanis spatium Balsameti Hierichuntini amplitum est et arbores propagatae et plures factae, nec propagatione tantum numerosiores, sed etiam cultura [orig: culturâ] et cura [orig: curâ] proceriores sigulae factae sunt. Unde duplici modo [orig: modô] uberius balsamum colligi coeptum, quam antea: quia et plures arbores erant, et longiores venae, h. e. rami (nam vena balsami fere per totum ramum erat extensa) quae proin ter aestate percutiebantur et postea deputabantur etc. Ibid. Porro: cum arbusculae hae olim uni Iudaeae concessae essent, Iustin. l. 36. c. 3. Plin. Solin. loc. cit. inde stirps in Aegyptum transiit, illicque crevit. Claudian. Epithalamo Palladii, v. 121.

Gemmatis alii per totum Balsama tectum
Effudere [orig: Effudêre] cadis, duro [orig: durô] quae saucius igne
Niliacus pingui desudat vulnere cortex.

Et quidem vineas balsami, tempore Herodis Magni, a Cleopatra Aegypti Regina, concessu Antonii, tantam felicitatem Herodi invidentis, translatas in Aegyptum, ibique inter Heliopolim et Babylonem hortum consitum, in latitudine unum, in longitudine duos iactus arcus habentem, irrigari hodieque a fonte parvo, uberrimo tamen, refert ex vet. Scriptore Auctor Anonymus Sinae et Europae c. 32. Apud quem hac de re ita Saligniacus, Nos, inquit, cum ibi essemus, mense Septembri, balsami lignum humile erat, palmi scilicet dimidii in altitudine, folia habens parva, ut ruta, albiora tamen. Messis balsami talis est: Decerpitur folium ex stipite, contra Solem, moxque gutta lucida et mire fragrans scatet ex ruptura: et sie balsami pretisissimus liquor vitreis vasis colligitur, minime fluxurus, nisi ad Ortum Solis fiat ruptura. Fonticulus autem (in quo fama est saepe lotum a B. Virgine puerum Iesum) parvulus est, non sufficiens irrigationi horti totius: quare Saraceni alium foderunt iuxta illum puteum, ex quo quatuor boves aquam protrahunt per rotam, sperantes ex vicinitate fontis aquam fore salubrem, at longe aliter res evenit, donec missis canalibus aquam putei, ducerent in fontem, quo facto [orig: factô] largiter et salubriter ex aquis mixtis rigatur hortus. Mirum dictu: veruntamen a Meridie Sabbathi, usque ad auroram diei Lunae boves nullo [orig: nullô] verbere impelli possunt, ut in protrahenda aqua laborent, quod est fidei nostrae testimonium celebre. Hactenus ille. Vide quoque infra Oculus Solis: et plura apud Lipsium ad Tacit. Histor. l. 5. Not. 15. Sed et apud Saboeos oriri balsamum, Strabo l. 16. et in Arabia, Pausanias in Boeoticis, scribunt. Etiam in Aegypto provenisse veter. monumenta testantur, Vir. Cl. ad Iustinum d. l. Usus illins in sacris passim occurrit. Apud Spartian, in Hadriano, c. 19. in honorem Traiani balsama et crocum per gradus theatri eum fluere iussisse legimus: ubi Casaubon. aquam intelligit balsamo [orig: balsamô] et croco [orig: crocô] infectam; quae tamen sparsiones utplurimum e croco tantum fiebant, quam ob causam scribit Auctor Glossar. Sparsio, kro/kou r(a/nsis2. Hadrianus etam balsama addidit, quod ideo relatum in acta, ac inde in Historias, ceu non prius factum, aut raro, Casaubonus ad loc. At Heliograbalus quoque in lucernis balsamum exhibuit, apud Lampridium c. 24. i. e. oleum balsaminum, rem ratissimam iam tum et carissimam, Idem etc. Vide quoque ubi de Antiocho IV. etc. Adde quae infra de Opobalsamo et *)aglo balsamo dicemus: nec non de Terebintho, cuius fructum balsami fructui adeo similem esse semenque semini, ut terebinthi semine Balsami emen adulteratum fuerit videbimus. Statius Palaestinos liquores balsamum vocat l. 5. Sylv. 1. v. 211.

Ver Arabum Citicumque fluit, floresque Sabaei,
Indorumque arsura seges, praereptaque Templis
Tura, Palaestini simul Hebraeique liquores: