December 2004 Ruediger Niehl markup
typed text - structural tagging complete - no semantic tagging - no spell check - orthographical standardization performed
06/2005 Peter Stroebel markup
semi-automatic lemma-correction
05/2006; 06/2008; 06/2010; 12/2010; 02/2011 Antonio Javier Ortiz Cano; Reinhard Gruhl markup
largely revised


image: as0005

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS PRIMVS Literas A, B, C, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.



image: as0006

[gap: praeliminaria]

image: s0027a

ACAPNA ligna Graecis Latinisque, quae fumum non emittunt accensa, alias coctilia, Ulpiano l. 167. ff. de verbor. signific. ligna cocta ne fumum faciant: cuiusmodi tabernam pater Pertinacis Imperat. in Liguria [orig: Liguriâ] exercuisse et coctilia parasse [orig: parâsse] ac vendidisse, legitur apud Iul. Capitolin. in Vita [orig: Vitâ] Imperat. huius c. 3. Artem hoc modo acapna parandi paucis Theophrastus describit Hist. l. 5. *drimu/tatos2, inquit, o( kapno\s2 sukh=s2 kai/ e)eineou=so ei' ti a)llo o)pw=des2, ai)ti/a de/ h( u(gro/ths2 flogisqe/nta de\ kai/ a)pobrexqe/nta e)n u(/dati e)pir)r(u/tw| kai/ meta tau=ta chranqe\nta, pa/ntwn a)kapno/tata kai/ fle/ga malakwtathn a)ri)hsi. Acerrimus fumus ficus [orig: ficûs] -- et si quae alia arbor succi plena; causa autem humiditas. Cum vero accensae irrigantur flumine et postea exsiccantur, omnium maxime acapna evadunt et tenerrimam emittunt flammam. Erant et aliae rationes istiusmodi ligna parandi: Nam, ut Cato docet, cocta sole et conspersa amurca [orig: amurcâ] fumum non faciunt. Atque isti fuerunt, quos olim admiratus Anacharsis dixit, t\ men kapno/n e)n toi=s2 o)/resi katalei/pein, ta/ de/ cu/la ei)s2 th/n po/lin komi/zesn, Fumum quidem in montibus relinquere, ligna vero in Urbem deferre. Fere enim, qui coctiliariam faciebant, degebant in montibus aut silvis, ut Pertinacis pater in Apennino. Brevia autem fuere [orig: fuêre] haec ligna, neque multum a carbonibus diversa; et non manu, ut ligna, sed batillis tractari solita. Unde legimus apud Trebellium Pollionem in Claudio, c. 14. Coctilium quottidiana batilla quatuor, etc. Vide Salmas. ad loc. cit. et infra, in Batillum, seu us, item in voce Coctilia.

ACAPULCUM urbs Americae in nova [orig: novâ] Hispan. cum portu, in ora [orig: orâ] maris pacifici; in provinc. Mexicana [orig: Mexicanâ], et castro permunito [orig: permunitô]. 80. leucis Hispan. distat a Mexico in meridiem.

ACAR Latine sterilis, sive enervans, vel truncus; fil. Ram, primogeniti Ierameel. 1 Chron. c. 2. v. 27.

ACARA oppid. in medio [orig: mediô] Pannoniae. Item, in octava [orig: octavâ] Italiae regione, non procul a Regio Lepido. Strabo l. 5.

ACARAGA oppid. Americae meridionale in regione Patana [orig: Patanâ], et ad Paranam fluv. Aliter Nativitas beatae Virginis, distatque 45 leucis Hispan. a fluv. Argenteo [orig: Argenteô].

ACARASSUS urbs Lyciae. Steph.

ACARIA fons in agro [orig: agrô] Corinthio [orig: Corinthiô], apud quem Iolas Eurystheo caput amputavit. Strabo l. 8.

ACARMAN vel CARMAN, Arabiae Felicis urbs. Ptol.

ACARNANIA quae antea Curetis appellata fuit, testibus Pausania [orig: Pausaniâ] et Plinio [orig: Pliniô] l. 4. c. 1. regiuncula et pars Epiri est, mersa medio sinu Ambracio. Plin. l. 2. c. 90. In hac [orig: hâc] est oppid. Leucas. Mar. Niger scribit, hodie hanc Despotato vulgo dici. Hanc autem regionem Achelous amnis ab Aetolia [orig: Aetoliâ] dividit, vel (ut Solinus ) Pindus mons, qui Acheloum parit. Steph. Incolae Acarnanes, quos annum sex mensibus computare solitos, scribit Macrobius Saturn. l. 1. c. 12. Mollitiei, et lasciviae apud veteres notati leguntur, apud Lucianum in Meretriciis; unde proverbium, porcellus Acarnantus, in lascivos. In Acarnania [orig: Acarnaniâ] autem, ut in Epiro, gignuntur equi, corpore et viribus maximi, eximiique pretii, hinc aliud manavit proverbium, *)akarnikoi\ i(/ppoi, de re quapiam [orig: quâpiam] insigni. Clades Laconum in Acarnania acceptas, describit Thuc. l. 2. Est et civitas non procul a Syracusis (Cicer. in Pison. c. 40.) in qua [orig: quâ] Olympii Iovis antiquissimum fanum fuit, quae a Gotthis exusta est. Item, regiuncula Aegypti, Serv. in l. 5. Aen. v. 298.

ACARNAS vel ACARNAN mons Atticae admodum lapidosus. Senec. in Hippol. Act. 1. v. 20.

--- Vos, qua tepidis
Subditus austris, frigora mollit
Durus Acarnan. ---

ACARNE oppid. circa Magnesiam. Plin. l. 4. c. 9.

ACARON civitas Palaestinae quae Caesarea vocatur. Plin. l. 5. c. 14. Scribitur alias [orig: aliâs] Accaron; Hebr. Ekron, i. e. extirpatio. Ios. c. 15. v. 45. 46.

ACARRA urbs Achaiae. Steph.

ACASIS filia Minois, quae ex Apolline filios habuit, Cydonem et Oaxem, a quibus Cydonia et Oaxe, Cretae urbes. Steph.

ACASTA nympha, Oceani et Tethyos filia. Hesiod. in Theogon. v. 355.

ACASTUS [1] Peliae Thessalorum Regis fil. venator sagittis clarus. Ovid. Metam l. 8.

--- Iaculoque insignis Acastus.

Uxorem Cretheidem, sive Hippolytem duxit, quae cum Peleum amaret, neque ille contra huius amori obsequi vellet, ultro eum de stupri appellatione apud virum accusavit. Itaque Acastus, Peleo [orig: Peleô] ceu venationis causa [orig: causâ] in saltum Pelei montis abducto [orig: abductô], ibique omnibus armis spoliato [orig: spoliatô], feris lacerandum eum praebuit. Verum Chiron, sive is Mercurius fuit, interveniens, accepta [orig: acceptâ] Vulcani machaera [orig: machaerâ], Peleum liberavit: qui postea domum reversus, Acastum cum uxore interfecit. Hor. l. 3. Od. 7.

Narrat pene datum Pelea Tartaro,
Magnessam Hippolytem dum fugit abstinens.

Vide Pindarum Nem. carm. 4. et 5. Ovid. Met. l. 11.

-- Magnetas adit vagus exul, et illic
Sumit ab Aemonio purgamina caedis Acasto

Et Fastorum l. 2.

Actoridem Peleus, ipsum quoque Pelea Phoci
Caede per Aemonias solvit Acastus aquas.

ACASTUS [2] Archon Athenis tw=n dia/ biou II. post Medontem praefuit ann. 36. circa tempora Davidis Regis Sub illo Ionica migratio Niauctore contigit. Illum excepit Archippus. Ioh. Marshamus Canone Chron. ad Sec. XIII.

ACATHARTUS i. e. impurus, ingens sinus in mari Arabico [orig: Arabicô], versus Aegyptum. Strabo. l. 16.

ACATHISTUS Hymnus, vigilia maxime sollennis, Sabbato quintae hebdomadae Quadragesimae, in matutinis in honorem B. Virginis, observata, in Ecclesia [orig: Ecclesiâ] Graeca [orig: Graecâ], in memorlam


page 27, image: s0027b

multiplicis liberationis a Barbarorum incursionibus; quam eiufdem sanctiss-Virginis apud Deum pro urbe Constantinop. intercessioni adseripserunr. Gr. *)aka/qistos2, i. e. sine sessione; tota [orig: totâ] enim illa nocte stando celebrabatur, dum in honorem Deiparae hymni laudesque inceslanter canebantur. Ita enim Gretserus ex Bibliothecae Bavaricae quodam M. S. Civitas vero illaesa permanens, intercessione Deiparae quotannis, ex illo tempore hymnum gratiarum agendarum causa [orig: causâ] concinit, diem illum Acathiston; quasi sessionis expertem nominans. Domin. Macer Hierolex. Francisc. Iunius hanc vigiliam institutam censuit, in memoriam itineris Mariae Virginis, una cum Iosepho Bethlehemum. Sed ex Graecorum Triodio aliter apparere, refert lbidem Carolus prioris frater. Cl. Meursius, a victoria, quam Heraclii Imperat. tempore adversus Chosroae Persarum Regis legatum Graeci obtinuerunt, hymno originem arcessit, in Glossario. Sed et *)aka/qistos2, ipsius. B. Virginis epitheton, in Typico Sabae c. 32. et 35. Menologio, mense Martio; apud Codinum, et Marcum Hieromonachum de Typici dubiis c. 30. uti docet Io. C. Suicerus Thesauro Ecclesiastic. voce hac: plura apud Meursium dict. loc.

ACATON mons Aetoliae.

ACATUCCI Hispaniae oppid. Antonino.

ACAVATHA Syriae urbs. Liber Notit.

ACAUNUM Monasterium in loco vallis Penninae vel Sedunensis Acauno, quod illustre fecerunt Sepulchra Martyrum legionis Felicis Thebaeorum, Mauritii comilitonumque eius ibi occisorum. Exsuperii; Candidi, aliorumque, quos Gregorius Sanctos Agaunenses vocat. Exstruxit illud Sigismundus Burgundiorum Rex fil. Gondobadi, domibusque et Basilicis magnifice ornavit, ac praediis locupletavit, Gregor. Taronens. Fredegarius, Aimoinus, etc. Hodie incolis S. Mauritzen in Vallis, Gallis S. Maurice, alias S. Mauris et S. Morits. Exstiterunt in Monasterio duae olim Basilicae, altera S. Iohannis Apostoli et Euangelistae, altera B. Mauritii coeterorumque Commartyrum. Significat autem Agaunum veterib. Gallis saxum vel petram, et Cluverio ac Simlero Tarnaiae, vel Tarnadae videtur; in Tab. Peutingeriana [orig: Peutingerianâ]. Vide infra in voce Agaunum.

ACAXIUM oppid. provinc. Farimae, in Insul. Iaponiae in Asia [orig: Asiâ]. Distar a Meaco [orig: Meacô], urbe primaria [orig: primariâ] Insulae 25. leucis, teste Brietio [orig: Brietiô].

ACAXUTLA portus Americae Septentrional. in ora [orig: orâ] maris Pacifici, in nova [orig: novâ] Hispania [orig: Hispaniâ] et regione Guatimala [orig: Guatimalâ], 7. leucis ab oppido [orig: oppidô] S. Salvatoris.

ACBARUS vide Abbarus.

ACCA [1] seu ACCAS Episcopus Hagulstadensis, Bedae su/gxronos2. De cuius scriptis, vide Voss. l. 2. de Hist. Lat. p. 278. Obiit A. C. 740. inter Sanctos relatus, in Cod. 141. Bibl. Sangerman.

ACCA [2] soror et comes Camillae. Virgil. Aen. l. 11. v. 820.

ACCA LARENTIA Faustuli regis pastoris uxor, quae Romulum, et Remum lactavit, et materna [orig: maternâ] sollertia [orig: sollertiâ] gubernavit. Haec vocata est Lupa, eo quod nobile scorrum fuit; tales enim, ob avaritiam, lupae nuncupantur. Servius. A Gellius, l. 6. c. 7. Acca Larentia corpus in vusgus dabat, pecuniamque emeruerat ex eo quaestu ubereni. Ea, testamento (ut in Antiatis bistoria [orig: bistoriâ] scriptum est,) Romulum regem ut alii, populum Romanum bonis suis haeredem fecit. Ob id meritum a Flamine Quirinali sacrificium ei publice sit, et dies e nomine eius in Fastos additus. Vide Vosi. de Idol. l. 1. c. 12.

ACCA [3] Taruntia, uxor Taruntii, nobilis Tusci. Vide Scalig. in Varon. de L. L. p. 78.

ACCABICONTICHITAE populi sunt in Mauritania [orig: Mauritaniâ], non procul ab Atlantis monte, Steph.

ACCABICUS Murus oppid. circa Herculis columnas, a Carthaginensibus conditum. Steph.

ACCABUSSARE vox citimae aetatis, apud Car. du Fresne, in Statutis MS S. Massiliensis Urbis l. 5. contra eos, qui ludendo [orig: ludendô] iurant: Et si illos 12. denarios dare et solvere non poterit, accabussetur, penitus indutus cum vestibus, quds tunc detulerit, in portu Massilie, vel in vallato, quod est in Portali Callatae, usque ad Portale S. Martini, tot vicibus, quot iuraverit. Idem quod immergere, in mare demittere, Gr. katakonti/zein, Gall. bailler la Cale: est enim Occitanis, Cabussa, faire la culbute prono [orig: pronô] capite prolabi. Poena in meretrices et lenones vulgo decreta, etiamnum apud Burdigalenses, qua [orig: quâ] ii in cavea [orig: caveâ] ferrea [orig: ferreâ] inclusi in mare demittuntur et subtus navem denuo submerguntur. Vide Consuetud. Solensem tit. 16. artic. 6. et quae de hac poenae specie observat Cleiracus ad leges maris Oleronensis art. 31. laudatus praefato [orig: praefatô] Car. du Fresne Glossar.

ACCADIA [1] provinc. novae Franciae, in America [orig: Americâ] Septentrionali, Nova Scotia ab Anglis dicta, qui illam occuparant. Sed reddita fuit Francis pace Bredana [orig: Bredanâ]. Ibi locus praecipuus est Portus Regius.

ACCADIA [2] Urbs Principatus ulterioris in regno [orig: regnô] Neapolitano [orig: Neapolitanô]. Davity.

ACCARA oppid. Africae in Guinea regione dup'ex nempe magnum et parvum, in ora [orig: orâ], inter fluv. de la Volta, et fortalitium S. Georgii de Mina.

ACCARON civitas Philistinorum, iuxta Azotum: Iamnetorum portum, *)iamnetw=n Ptolemaei esse vult Postellus. Vide Caesarea Palaestina. Celebris fuit Idolo Beelzebub. 1 Reg. c. 1. v. 6.

ACCAS vide Acca.

ACCENDENTES vide infra Acoluthi.

ACCENDONES apud Tertullian. de Pall. c. ult. Verum et accendones et omnis gladiatorum ignominia togata producitur ex correctione Salmasii, cum prius legeretur et cerdones: Lanistae sunt, quomodo eos vocare Tertulliano libitum est, quod gladiatores accenderent et excitarent ad pugnam. Idem ad Martyres: Nec tantus ego sum, ut vos alloquar: Sed tamen et gladiatores perfectissimos, non tantum Magistri et Praepositi sui, sed etiam idiotae, et supervacui quique adbortantur de longinquo [orig: longinquô], ut saepe de ipso populo dictata suggesta, profuerint. Ubi Magistri et Praepositi gladiatorum lanistae sunt, qui eos de propinquo [orig: propinquô] adhortabantur et accendebant, dictataque illis


page 28, image: s0028a

suggerebant. Ideoque et cum gladiatoribus productos dicit heic Auctor, ut pugnaturis adsisterent, et ad fortiter faciendum incitarent. Accendones itaque sunt e)reqistai\, ab accendo, ut Comedones a comedo, etc. Virgilius: Aen. l. 7. v. 550.

Accendamque animos insani Martis amore.

Et alibi: Aen. l. 6. v. 165.

Aere ciere viros, Martemque accendere cantu etc.

Togati hi fuere [orig: fuêre], ut et gladiatores; unde togam inter gladiatoria Commodi instrumenta et ornamenta recenset, in Pertinace, Iul. Capitolin. c. 8. quorum hi tamen, cum pugnarent, illas deponebant. Vide Salmas. ad Tertullian. loc. cit. p. 473.

ACCENSI Magistratuum apud Romanos ministri erant qui accirent: unde Aelii versus:

Ubi primum Accensus clamavit meridiem, etc.

Livius de Decem-Viris Consularibus, Penes Praefectum Iuris, inquit, duodecim fasces erant, et Collegis novem singuli Accensi, apparebant. Non autem solum accire ad Praetorem, sed etiam, molestis interpellatoribus silentium imponere, eorum erat, unde Cicer. Ep. ad fratrem: His rebus nuper C. Octavius iucundissimus fuit, apud quem primum Lictor quievit, tacuit Accensus, quoties quisque voluit dixit et quam voluit diu. Dabatur autem id muneris Libertis. Hinc idem ad Appium cum scribir, Pausaniam, Lentuli libertum, Accensum suum vocat. l. 3. Ep. Famil. 7. Vide Thom. Dempster. Antiquit. Rom. l. 7. c. 48. his apud Anglos similes ii, quos vocant Bayliffs, erant Thom. Godwin Antholog. Hist. Rom. l. 3. sect. 2. c. 6. Sed et Accensi militum genus, vide infra Milites.

ACCENSIO lucernarum Aegyptiorum festum, de quo vide infra Luccrna. Item Hebraeorum, vide Luminum Festum.

ACCENSOR idem cum Delatore. Glosi. Lat. Graec. Accensor, ei)sagwgeu\s2, ei)shghth\s2, bou/larxos2. In Gloss. vero Graec. Lat. *ei)skgwgeu\s2 est Lator, institutor. Ubi Car. du Fresne iudicat legendum Delator: quia apud Hesych. ei)sagwgeu\s2 dicitur esse a)rxh\ *)aqh/nh|si tw=n ta\ e)gklh/mata ei)sago/ntan. Magistratus Athenis eorum, qui crimina deferebant. Postea translata vox, ad denotandum Acolythum, cui incumbit cura accendendi lumina in Ecclesia. Hesych. *da|dou=xos, luxna/pths2, lampao\hfo/ros2: Graecis recentioribus kandhla/pths2. Hinc apud Honorium Augustodunens. l. 3. c. 64. Acolythus, qui est accensor luminum, vide in voce [orig: você] Acolythus, et plura in hanc rem, apud Car. du Fresne Glossar.

ACCEPTA vide infra Datarius.

ACCEPTOR vox Latio veteri cognita, teste Sosipatro [orig: Sosipatrô] l. 10. in usum dein revocata a Scriptoribus medii aevi et in LL. antiquis frequens: in Salica tit. 7. §. 1. 2. 3. Burgund. add. 1. c. 11. Longobard. tit. 104. §. 18. 19. 20. etc. accipitrem notat. qui Hebr. [gap: Hebrew word(s)] nets, quod eius volatus velocissimus sit. Unde Graecis modo w)kupe/ths2, modo w)/kistos2, modo e)lafro/tatos2 petehnw=n, Hesiod. in e)/rgois2 v. 210. Homer. Iliad. o. v. 237. et Odyss. u. v. 86. Unde de Francisci I. Regis Gall. accipitre, qui una [orig: unâ] brevi nocte, e Villeriae castro, Londinum se contulit et notis suis agnitus, ad dominum remissus est, Thuanus de Re Accipitraria.

--- --- Fugit ille per auras
Persidus emansor, rapidisque per aera pennis
Tormento properat, volucrique citatior Euro [orig: Eurô],
Et Tartessiaco dum Sol lavat aequore crines,
Rursus et Eoa [orig: Eoâ] mortales lampade tingit,
Oceanum supra fertur Tamesimque Britannum,
Londini et fessus tandem super astitit arce.

Quam ob causam, apud Aegyptios, accipiter ventorum fuit symbolum, ut testatur Orus l. 2. c. 14. nec defuere [orig: defuêre], qui ob id ipsum Soli eum fuisse consecratum dixerint. Eustath. Od. o. et proin i(erokk Graecis nominatum. Quemadmodum idem sacer ales Virgilio Aen. l. 11. v. 721.

Quam facile accipiter saxo sacer ales ab alto.

Quamvis alii ideo sic dictum malint, quod Aegyptiis ex sacris animalibus nihil fuerit tam sacrum, quam ibis et accipiter: utpote apud quos, si quis aliud animal invitus necavisset, ad Sacerdotum arbitrium multabatur, at quisquis ibin aut accipitrem necaverat, sive volens aut invitus necasset, eum mori necesse erat. Herodot. Euterpe. Quin hodieque Sacrum censent, inter accipitrum aut falconum species; quam tamen vocem non Latinam, sed Arabicam, esse, docet Bochart. ex Sakara, quod acute videre denotar etc. Est autern haec avis venatui aptissima, ob ipsam banc pernicitatem: unde Accipitrariae venationis mentio iam apud Ctesiam in Photii Excerptis, Indi lepores et vulpes venantur non canibus, sed corvis, milvis cornicibus et aquilis: quod ex eodem Ctesia pluribus explicat Aelian. l. 4. c. 26. Et in Mirabilib. docet Aristoteles, qua [orig: quâ] arte, circa Thraciae Amphipolim e)cie/ntes2 oi( pai=des2 e)k tw=n kwmw=n kai\ tw=n e)ggu\s2, xwri/wn, e)ki\ sqh/roon tw=n o)rniqari/wn, sunqhreu\esn paralamba/nousi tou\s2 i(e/rakas2, ex pagis et agris sinitimis ad avicularum aucupium egredientes pueri, accipitres in aucupii societatem assumunt. Quod idem narrat Antigonus Histor. 34. Vide quoque Plin. l. 10. c. 8. Gesnerum in Avibus p. 24. ex Graeca Paraphrasi Oppiani Ixeutic. Apuleium Apolog. 1. Iul. Firmicum Mathes. l. 5. c. 7. et 8. Alios. Unde non abs re dicit quis, cur Chrysostomus ad locum Hiobi c. 39. v. 29. Accipitres posuerit in censu tw=n a)xrh/stwn k\ ei)kh= dokou/ntwn ei)=nai, rerum inutilium, quaeque frustra videntur esse? Et responderi quidem posset, magnum virum, ut erat severus admodum virtutis custos, rigidusque satelles, potuisse huiusmodi aucupia habere pro superfluis, et iis accensere, in quibus tempus inutiliter teritur. Sed, quod forte verius, pleraque haec parum sunt ad rem, neque accipitrarii aucupii vetustatem satis arguunt. Nam quae ex Ctesia de Indis, ex Philosopho de Thracibus, ex Plinio de Cratero afferuntur, rudimenta sunt artis, eaque solum apud Barbaros, nondum apud Graecos recepta. Et apud Martial. l. 14. Epigr. 216.

Praedo fuit volucrum, famulus nunc aucupis; idem
Decipit et captas non sibi meret aves:



image: s0028b

ut et Oppianum loc. cit. Accipiter aves decipit, aut percellit, nondum capit. Et in Apuleio, aucupandis avibus quaeritur: non ut ipse capiat, sed ut captantibus adsit. Solus Firmicus qui sub Constantino vixit, aucupii huius diserte meminit, sed de mendo non sine ratione Bocharto suspectus. Interim certum est, illud non diu post Chrysostomum floruisse: Namque meminit eius, qui statim sequitur, Prosper. de Vita contempl. l. 3. c. 17. et Sidon. Apollinaris passim, inprimis Panegyr. ad Avitum Imperat. et Consul. A. C. 456.

Quid volucrum studium, dat quas natura rapaces
In vulgus prope cognatum? Quis doctior isto
Instituit varias per nubila iungere lites?
Alite vincit aves, celerique per aethera plausu
Hoc nulli melius pugnator militat unguis.

Exinde crescente luxu, cum in Gallia Clerici quoque canes et accipitres alerent, vetuerunt id multa Concilia toto VI. Saeculo, Agathense can. 55. Epaonense can. 4. et Matisconense II. Can. 13. Unde pater, errasse [orig: errâsse] Leandrum et Pancirollum, qui Friderico Barbarossae; Pandulfum item Collenutium qui Henrico VI. Imperatori aucupii huius inventum tribuunt. Sam. Bochart. Hieroz. Part. poster. l. 2. c. 19. etc. Cum autem Accipitris variae sint species, Sacer inprimis sic dictus memorabilis est, et illa, quam Albasak Arabes vocant, avis pulcherrima, minima rapacium, quae passeres venatur; aut etiam, secundum Damirem attagenes, columbas et turtures, nisus scil. seu sparverius: ut et ille, quem triorchin seu buteonem appellant, de quibus vide suo [orig: suô] loco [orig: locô]. In LL: Alamannorum tit. 99. §. 20. occurrit Acceptor, qui aucam mordet; qui Ganshapich; voce German. dicitur in L. Baiuvar. tit. 20. §. 2. Ibid. Accipiter qui gruem mordet, German. Cranichhapich: in L. iterum Baiuvar. tit. cit. § 3. Acceptor, qui anates persequitur, Anetapich: cuiusmodi anatum hostes Lanarios Galli vocant, ut observat Albertus M. de Animal. l. 23. c. 8. etc. apud Car. du Fresne Glossar. Nec omittendum, migratoriam quoque avem esse Accipitrem, saltem plerasque eius species, solo buteone et aesalone exceptis, quos semper apparere tradunt, Philosophus Histor. Animal. l. 8. c. 3. et Plin. l. 10. c. 8.Atque hinc verba illa Hiobi c. 39. v. 29. An per prudentiam tuam plumescit accipiter, expansis alis suis versus Austrum: nonnulli sic reddunt, Numquid per prudentiam tuam volabit accipiter alis ad Austrum expansis? ut sensus sit: An providentiae tuae debet id imputari, quod ingruente hieme, ad Australes Mundi plagas volat accipiter? Sed et, uti aquila, ita etiam accipiter, Solem inconnivis oculis intueri traditur, neque inde quidquam offendi, Aelian. l. 10. c. 14. ob quod ipsum, Aegyptii Horo, i. e. Soli vel Apollini, avem hanc sacram esse voluere [orig: voluêre] etc. Plura hanc in rem vide apud Bochart. Hieroz. dicta P. II. l. 2. c. 19. et infra voce Accipiter.

ACCEPTORIA Ars ab Acceptor, i. e. Accipiter, Glossae veteres Lat. Graec. Acceptor ei(/rac, *doxeu\s2: Vox frequens in antiquis Legibus, nec Lucilio neglecta, qui dixit:

Exta acceptoris et unguis.

Ars est accipitraria, quam non fuisse ante Frider. Barbarosiam iam. existimavit Blondus, qui circa A. C. 1246. capta [orig: captâ] iam Parma [orig: Parmâ], aves rapaces et cicures, praeter usitatas in Italia multas, in quibus [orig: quêis] falcones, chilvones, astures et gerfalchi albi, populo in spectaculum conspiciendas dedisse Imperatorem refert. At ex antiquis Legibus constat, non solum inventam eam esse ante 1000. plus hinc ann. sed pro more etiam nostri saeculi et disciplinae, a Gallis Germanisque fuissc illustratam, vide in L. Salica, tit. 7. §. 1. 2. et 3. in LL. Ripuariis tit. 36. §. 11. in LL. Frisonum, Boiorum tit. 20. §. 1. etc. Imo tantum admirationis in hoc voluptatis genere posuere [orig: posuêre] olim Veteres, ut lege etiam prohiberent, ne quis spatham vel accipitrem suum in ipsam capitis redemptionem cogetetur date, scil. cum hic non minus esset vitae solatium, quam illa libertatis vindex atque praesidium: Quin et ipsos, qui vel canem ucl accipitrem alterius furtim subtraxissent, omni ludibrio [orig: ludibriô] et dedccore sugillandos decernerent: Burgundiones in LL. suaram Additam. 1. tit. 10. Imo et maiorem adhuc huius artis antiquitatem loqui videtur, quod in Notitia Occdental. Imperii, Ordo militum, qui Sagittarii Venatores dicti sunt, auspicium nominis sui, accipitrem gerunt in clypeo, pro insigni. Taceo Gaufredum I. Brit. D. iter Romam carpentem, a muliere, cuius gallinam accipiter eius invaserat, lapidis ictu necatum, A. C. 1008. Certe Rex Angliae Aluredus, inter bella, omnem venandiartem egisse, Aurificesque et Artisiccs suos omnes, Falconarios, Accipitrarios, Caniculariosque docere non desiisse legitur. Henr. Spelmann. Glossar. Archaeol. Vide supra Acceptor.

ACCEPTORIUM nomen libri, in Ep. 41. Bonifacii Moguntini Archiepiscopi Libellum quendam habes, qui non est maior acceptorio [orig: acceptoriô] duarum septimanarum, quem ego legere cupio. Ubi videtur intelligi, inquit Car. du Fresne, tot foliis constitisse librum, quem sibi dari cupiebat, quot officium Ecclesiasticum duarum septimanarum continebat: At cur id Acceptorium appelletur, negat se plane assequi, nisi legendum sit Exceptorio aut Excerptorio, in Gloss.

ACCESSUS seu ACCESSIO de Mari, cum crescit, Lat. Venilia, vide ibi. Item de Nilo. Seneca, l. 4. Natural. Quaesi. c. 2. Nilus autem per quatuor menses liquitur, et aequalis illi accessio est. Quod Herodot. de eodem flumine loquens, pela/zein vocat, unde vox pe/lagos2 orta: *kata/rxetai men o( *nei=los2 plesqu/nwn a)pi\ proi\e/wn tw=n sqerinw=n a)rc|a/meros2 e)pi\ e(kato\n h(me/ras2. pexa/tas2 d' ei)s2 to\n a)rioumon toute/wn tw=n h(merewn, o)pi/sw a)pe/rxetai a)pole/pwn to\ r(e/eqron, Incipit quidem Nilus a Solstitio aestivo alundare per centum dies: Cum vero in hoc dierum spatio accesserit (id est, excreverit) tum retro redit ac residet. Vide Salmas. ad Solin. p. 436.

ACCETTURA urbs Basilicatae, in regno Neapolitano Davity.

ACCHITAE populi Arabiae, iuxta collum rubrimaris. Plin


image: s0029a

l. 6. c. 28. apud Steph. sunt *)akxhnoi\ e)pi\ tw=| au)xe/ni th=s2 *)eruqra=s2 qala/shs2.

ACCHO Latine compressus, vel confractus, Palaestinae locus, Iudic. c. 1. v. 31. qui Ptolemais vocatur, uti censet Franc. Iunius.

ACCI Ptolemaeo Hispaniae Tarratonensis oppid. Episcopale olim Actio dictum. Vasaeus, et Ambr. Mer. Guadin interpretantur. longitud. 18. 6. latitud. 37. 55. Baudrando, Acci, Guadix, ad radices montium, iuxta fontes fluv. Guadalentim, 12. leucis a Gienno in Eurum; Mauris erepta A. C. 1489.

ACCIA [1] seu ATIA filia Iuliae, sororis Caesaris et M. Atii Balbi, qui, cum Praeturam exerceret, unus ex 20. fuit, qui in Campania plebiagros distribuerunt, ex lege Iulia. Augusti Caesaris mater. Sueton. Vita [orig: Vitâ]. c. 4.

ACCIA [2] Urbs Corsicae, olim Episcopalis nunc in ruinis iacet, in parte Orientali Insul. Episcopatus vero unitus est Marianensi.

ACCIAJOLUS Rainerius, Dux Athenarum, quas, postquam Imperatorib. Graecis subfuerant, ab Arragonibus occupatas, his eripuerat, cum uxor eius Eubois, nullam ei prolem masculam peperisset, filium nothum reliquit Antonium, cui moriens Boeotiam cum Thebis, Venetis vero Athenas legavit; quod factum tempore Petri Zani Venetae Rei publ. Ducis. Sed iis rursus potitus Antonius, Nerium successorem habuir. Vide Franc. Rossaeum Archaeol. Att. l. 1. c. 7. Fuit et Francus Acciaiolus, ultimus Athenatum Dux, quem Mahometes II. intelleeto id agi, ut Athenae Principi Boeotiae traderentur, a Zogane, Peloponnesi Praefecto, in vincula conici iussit. Idem ibid. Vide quoque Chalcocondylam l. 9. etc. et in voce Acciolus.

ACCILLA urbs Siciliae, Liv. l. 24. c. 35.

ACCINCTI vide infra Cincti. Cinctus Gabinus.

ACCIOLUS Acciaiolus. Vide Donatus Acciaiolus.

ACCIPERE verbum mysticum Arnobius l. 7. adv. Gent. Quod Tellus est mater, consimiliter Gravidis accipienda est scrosis. Ita sqeou\s2 u(pode/xesqai Graeci frequenter aiunt. Artemidorus l. 3. c. 14. *(oi ga\r e)n perista/sei gino/menoi, squ/ousi/ te toi=s2 sqeoi=s.kai\ u(pode/xon tai au)tou=s2. Vide Heraldum ad Arnobii l. p. 269.Aliam notionem itidem facram, vide infra in Crypta Sacra, item Cabbala.

ACCIPITER apud Aegyptios venti fuit symbolum, teste Oro [orig: Orô]. l. 2. c. 15. ob summam volatus eius celeritatem, qua [orig: quâ] id imprimis accipitrum genus, quod a palumbis necandis fassofo/non vocatur, praestat, ut Porphyrius docet de abstinent. l. 3. Victoriae item, uti et Noctua, cui suppetias ferre solet, vide Pier. Hieroglyph. l. 20. et 21. Apud Tentyritas, Aegypti gentem, pro Numine cultus est, Aelian. Hist. Animal. l. 10. c. 4. *se/bousi de\ oi( *tenturi/tai i(e/rakas2. Quod idem de Philarum incolis (hae in confinio Aegyptiorum atque Aethiopum sitae sunt) tradit Strabo l. 17. Quare tum Tentyritas, tum Philaeos, capit Voss. cum Cicer. de Nat. Deor. l. 3. c. 10. Accipitres ait Barbaris esse pro Dus. Causam cultus [orig: cultûs] subicit Diodor. Sic. l. 2. quia Aegyptum purget a cerastis, scorpiis, aliisque animalibus: quam quoque rationem ex eo adducit Euseb. de Praepar. Euang. l. 2. Aliam addit idem Diodor. dia to\ tou\s2 ma/nteis2 oi)wnoi=s2 toi=s2 i(e/raci xrwme/nous2 prole/gein ta/ me/llonta. Imo et tertiam, quam ex ipso pete, si placet. Unde et apud Hermopolim simulacrum fuit Typhonis, equi fluvialis, cui Accipiter insisterer cum serpente depugnans, teste Plut. de Isid. et Osir. Contra Coptitae; qui crocodilos venerabantur, Accipitres, tamquam numinis sui hostes, agebant in crucem, ut idem Aelian. refert, rationem utriusque cultus hanc adferens, *ei)ka/zousi de\ to\n me\n kroko/deilon e)kei=non u(/dati e)/nqen toi kai\ se/bousin. oi( de\ to\n i(e/raka puri\, tau/th| toi kai\ prookunou=si, Ac illi quidem crocodilum assimilant aquae: et propterea etiam venerantur. Hi vero Accipitrem comparant igni: et idcirco adorant. *e\ quibus patet, non iniuria [orig: iniuriâ] a quibusdam vocari in dubium, quod Strabo ait, avem hanc a tota Aegypto coli. Vide Voss. de Idolol. l. 3. c. 100. De venatione, quae fit ope Accipitris, in voce Acceptor, Falco; item Protohieracarius, Sacer, Sacer ales: uti de gemma inde dicta [orig: dictâ], voce Hieracites. Sed et Accipiter seu circus, Graece ki/rkos2; lupi genus apud Oppianum Cynegetic. l. 3. a cursus velocitate sic dictum, vide infra, voce Lupus. De Accipitris avis usu Heraldico ut aliquid addam, inter Insignia Comitum de Sprinzenstein in Austria Superiori occurrit Accipiter (Germ. ein Sprintz seu Habicht ) nativo [orig: nativô] colore insidens argenteis rupibus seu trunco telluri insixo, haud dubie Dynastiae Sprinzenstein quam sibi (Ricciorum Prius seu Ritziorum nomine noti) compararunt [orig: comparârunt], teslera. Inter Budingenses Dynastas (qui iam cum Comitibus Isenburgicis coaluerunt) Helvigis, ditionis haeres, sigillo [orig: sigillô] dicitur usa, insignito [orig: insignitô] mulieris figura [orig: figurâ], longa [orig: longâ] veste, et dextra [orig: dextrâ] Accipitrem impositum gestantis. Quod vero non tam Familiare dei=gma fuisse, quam ex consuetudine illius Saeculi (floruit autem Sec. XIII.) quo [orig: quô] nobiles et illustres feminas illo [orig: illô] habitu suam sigillis imprimere imaginem solitas constat, usurpatum, iudicat Cl. Spenerus. Etiam Habspurgici olim Comites (Archiducum Austriacorum progenitores:) Accipitres duos scuto suo comites dare soliti sunt, forte ob nomen Habich, unde castro, Habspurg quasi Habichsburch, hincque illustrissimae familiae, appellationem inditam volunt etc. Vide quoque infra Falco.

ACCIPITRUM [1] Civitas urbs prope Thebas. Strab. l. 17.

ACCIPITRUM [2] Insul. seu Hieracum, Isle de S. Pierre Gallis, Isola di S. Pietro, Italis, Insula parva in ora Australi Sardiniae.

ACCISI populi ad Maeotim paludem. Plin. l. 6. c. 7.

ACCITANA colonia est in Hispan. citeriore, in conventu Carthaginensi. Plin. l. 3. c. 3.

ACCITUM urbem fuisse Hispan. Baeticae in antiquis inscriptionibus auctor est Clusius, diciturque hodie Finiana nominari.

ACCIUS [1] tragoediographus, natus patentibus libertinis, duriusculus, Cicer. ad Attic. et Licinio scriptor ferreus appellatur, quod dum tragaedias ex Sophocle in Latinum verteret, talem se praestiterit. Quintilian. l. 10. c. 1. pro suo candore, id vitii in tempora reicit. Tanti eum fecit Brutus, ut eius versibus, et templa et


page 29, image: s0029b

monumenta ornaverit, eoque [orig: eôque] simulato [orig: simulatô], statuam in aede Camenarum praegrandi statura [orig: staturâ] posuerit, cum alioqui pusillus fuerit.

ACCIUS [2] Pisauriensis, cuius accusationi Cicer. pro Cluentio respondit, quemque in Oratore suo inter claros Oratores refert: fuit alius Accius Navius, vel Naevius, cuius idem Cicer. in Divinat. meminit. Vide Actius.

ACCIUS [3] Tullius, Volscorum princeps, Romanis semper infestus, quibus, Coriolano [orig: Coriolanô] adiuvante, bellum intulit. Livius l. 2. c. 35. et Plut. in Coriolano.

ACCLAMANDI ritus Principibus aliisque, olim atque etiamnum usitatus est. De Principibus vide tum alibi, tum supra, in voce Abrech. De Philosophis Rhetoribusque dicemus in voce Sophos: pauca tamen et hic [orig: hîc] praelibaturi. Formulam proponit Cicero de Orat. l. 3. Bene et praeclare! Belle et praeclare! vel, ut Graeci, kalw=s2, a)lhqs=s2.sofw=s2, vide Plut. de Audit. Exemplum habes apud A. Gellium l. 1. c. 5. ubi de Musonio Philosopho. Idque, usque ad adulationem, fiebat. Philostrat. in Alexandro Seleuciensi: *eu)stalh\s2 de\ ou(/tw toi=s2 *)aqhnai/ois2 e)/doce w(s2 kai\ bo/mbon dielqei=n au)th=| e)/ti siwpw=ntos, e)painesa/ntwn au' tou= to\ eu)/xhmon. Ita bene compositus Atheniensibus videbatur, ut et bombo sive acclamatione etiam tacentem illum exciperent, laudantes decoram dius staturam. Addebant nonnumquam, nutum, gestum, manuumque plausum, Quintilian. Institution. l. 5. c. 2. At nunc, inquit, proni atque succincti ad omnem clausulam non exsurgunt mode, verum etiam excurrunt, et eam indecora exsultatione exclamant. Unde et Themistius Euphrades Orat. cui tit. Sophista, *)/ara oi)/esqe/ me w)= a)ndres2 e)pidew=s2 e)/xonta e)/ti krotou te kai\ e)kbombh/sewn w(=n dayilw=s2 moi ei)w/qate xorhgei=n e(ka/state, o(/tan le/gw, Putatis ne igitur, o [orig: ô] Viri, me adhuc indigere vestro [orig: vestrô] plausu vel acclamationibus, quibus etiam exsultando me copiose semper soletis excipere, quando verba ad vos habeo. Imo plaudendi quoque et Acclamandi Ars fuit apud Romanos, ita ut concentum quendam ederent, uti discimus ex Plin. initio [orig: initiô] Panegyr. Tacito Annal. l. 16. Suetonio in Nerone c. 20. Vide Iac. Oiselium IC. Notis in Gellium loc. cit. et l. 9. c. 15. et hic [orig: hîc] infra.

ACCLAMATIO applausus sesta [orig: sestâ] vociferatione a Populo repetitus, occurrit l. 1. C. de Quaestor. et Magistr. officior. Qui Quaesturae honore viguerunt, acclamatione solita [orig: solitâ] excipiantur. Item l. 3. in br. C. de offic. Rect. provinc. Similiter iustissimos et vigilantissimos iudices publicis acclamationibus collaudandi damus omnibus potestatem. Vide Gothofred. ad hanc l. verb. proferamus processus, ubi, Provinciarum Rectoribus prodeuntibus quoque acclamari solitum fuisse, legitur. De acclamatione Senatus, legas apud Vulcatium Gallican. in Avidio Cassio, c. 13. ubi de Antonino Pio, Hanc eius clementiam Senatus bis acclamationibus prosecutus est etc. Nempe mos acclamandi, e Theatris primum in Fora (is locus erat a)gwnistnri/wn lo/gwn ) inde in Senatum translatus est, contra veterum disciplinam. Quod ubi semel factum, quidquid in Theatricis illis acclamationibus fieri consueverat, idem et in istis; quamvis non dubitemus, aegre initio et paucis auctoribus, modice ac verecunde a Conseripris Patribus morem fuisse admissum: Sed, ubi accessit usus et consuetudo, facile vetustas ipsa omnem deformitatis huius sensum in hominum etiam sapientissimorum animis exstinxit, semelque consuerudo recepta auxit indies; ut ad ravim usque, et uti Victor alicubi loquitur, usque ad vocis defectum, clamaretur. Graeci vocarunt e)pibot/mata, item kro/tous2, istiusmodi vociferationes: Et acclamare reddiderunt krotei=n, e)piboa=|n, e)kboa=|n, e)pifhmi/zein: e)pikrauga/zein quoque atque e)pikra/zein Evagrius, quibus tamen verbis non quamcumque acclamationem, sed immodicam solum illam indigitavit. Non temere autem, quid quisque vellet, acclamabant; sed, ut in choris, erat aliquis cuius vox ceteris praeiret; hic formulam acclamationis concipiebat, reliqua [orig: reliquâ] turba [orig: turbâ] nil nisi acceptas ab eo voces reddente. Ars vero adhibita et in concipiendis acclamationibus, quas ideo Plin. Secundus Cantica appellavit: et in acclamando; modulatione enim quadam utebantur, canentibus non absimiles. Atque ut in rusticis quibusdam cantilenis fieri videmus, ut idem repetatur saepius; sie qui acclamabant, non semel aut iterum, sed saepius eadem verba resonabant. Unde id in Actis adnotatum quoque, atque hinc apud Historiae Aug. Scriptores legas saepe, Dictum quinquies, dictum vicies et similia. Trebellius vero in Claudio, c. 4. etiam sexagies atque octuagies idem acclamatum observat; adeo illa [orig: illâ] tempestate mos acclamandi invaluerat. Formulae porro acclamandi aliae erant sollennes et communes; aliae certis negotiis propriae. Capitolin. in Maximo et Balbino c. 13. Inde in Senatum itum est: ubi post illa, quae communia solent esse fausta, dictum est etc. Appellat communia fausta, vocea usurpati solitas in omni acclamatione fausta. Quae e)gku/klioi acclamationes nihil aliud nisi vota erant et laudationes; fere autem a votis incipiebant, ut inter alia, in elegantissima illa narratione, quae habetur in Cod. Theodosiano l. 7. tit. 20. Praefectorum et Tribunorum acclamationes ita incipiunt: Auguste Constantine Dii te nobis servent: vestra salus, nostra salus: vere dicimus, iur ati dicimus. Interdum et versibus acclamatum: qualis illa apud Tertullian. acclamatio,

De nostris annis addat tibi Iuppiter annos etc.

Quamvis autem hic mos satis vetustus sit, ipsae tamen acclamationum formulae et earum exempla non inveniuntur, apud vetustiorem alium Capitolino [orig: Capitolinô], et coeteris Historiae Aug. Scriptoribus. Cuius rei causa, quod omnes, quae in his libris proferuntur acclamationes, ex Actis publicis ab Auctoribus descriptae sunt. Lamprid. in Alexandro Sev. c. 6. Addam acclamationes Senatus [orig: Senatûs], quibus id decretum est. Ex Actis Urbis a. d. prid. Non. Martias. Non sunt autem eae in Acta publica coeptae referri, ante Traiani tempora; cuius honori hoc primum fuisledelatum, docet Plinius Panegyr. c. 75. Post illa vero tempora etiam Historici factas cuique Principi acclamationes coeperunt in literas referre, idque magno [orig: magnô] studio [orig: studiô] et diligentia [orig: diligentiâ], ut videre est apud Auctores praefatos; et Dionem in iis, quae apud Xiphilinum reliqua sunt. Migravit dein mos hic e Senatu in alios quoque civiles coetus, neque Principibus solum, sed et Quaestoribus, et Rectoribus provinciarum acclamari coeptum, uti


page 30, image: s0030a

vidimus. Imo et in omnibus Ecclesiasticis conventibus idem olim est factitatum: Vetus. enim Ecclesia et acclamandi morem usurpavit et illas ipsas etiam formulas retinuit, quas habent Auctores saepius laudati diversis locis. His populus in sacris Conventibus utebatur, his et Patres ipsi in Synodis suis. Atque ut Senatorum acclamationes in Acta publica relatae, unmero [orig: unmerô] etiam adnotato [orig: adnotatô], quoties quidque dictum fuisset: Sic et vetus Ecclesia, cum in Acta Synodica ( *pra/ceis2 ipsi et *pepragme\na, dixere [orig: dixêre],) tum in alia Gesta Ecclesiastica, habitas acclamationes per Notarios suos pari diligentia [orig: diligentiâ] referebat. Ita in Actis ordinationis Eradii, cum illum Augustin. iam senex apud clerum et populum successorem sibi dixit: post ista Augustini verba, Presbyterum Eradium successorem mihi volo; sequuntur ista: A populis acclamatum est: Deo gratias, Christo laudes: dictum est vicies ter. Exaudi Christe, Augusrino vita: dictum est sexies decies. Te Patrem, te Episcopum, dictum est octies. Cumque reticeretur, Augustinus Episcopus dixit, non opus est etc. mox, a Notariis Ecclesiae, sicut cernitis, excipiuntur quae dicimus; excipiuntur, quae dicitis: et meus sermo et vesirae acclamationes in terram non cadunt. Apertius ut dicam, Ecclesiastica nunc gesta conficimus. Sic enim hoc esse, quantum ad bomines, confirmatum volo. A populo acclamatum est trigesies sexies, Deo gratias, Christo laudes: Exaudi Christe, Augustino vita: dictum est tredecies, et sub finem: Hic [orig: Hîc] mihi responsione vestra [orig: vestrâ] opus est --- de hac assertione aliquid acclamate. A populo acclamatum est, Fiat, dictum vicies quinquies. Dignum est, fiat: iustum est: dictum vicies octies. Fiat, fiat, dictum quaterdecies. Olim dignus, olim meritus, dictum vicies quinquies. Iudicio tuo gratias agimus, dictum tredecies. Exaudi Christe, Eradium conserva, dictum octies decies. Quae plane gemina sunt iis, quae in Claudium Imperat. Senatores dixere, cum illi Imperium deferretur, apud Trebellium Pollionem. loc. cit. Eodem modo [orig: modô] in Actis Synodi Ephesinae Oecum. III. Caelestino et Cyrillo, duobus Christianae Religionis columinibus, acclamatum est venustissime: *(au/th dikai/a kri/sis2, ne/w *pau/lw| *kelesti/nw| eu)xaristei= pa=sa h( su/nodos. *kelesti/nw| tw=| fu/laki th=s2 pi/stews2, ei(=s2 *kelesti=nos, ei(=s2 *Ku/rillos, mi/a pi/stis2 th=s2 suno/o\ou\, mi/a pi/stis2 th=s2 oi)koume/nhs2. Quibus non dissimiles, quas in alia [orig: aliâ] Synodo [orig: Synodô] habitas refert Evagrius l. 2. c. 17. Ibidem non multo aliter in Dioscoridem acclamatur, quam apud Lamprid in Commodum mortuum, *)a_na/qema *diosko/rw|. *dio/skoron o( *xristo\s2kaqei=le: tou/toust e)/cw ba/lle: a)=|ron u(/brin th=s2 suno/dou: a)=|ron bi/an th=s2 suno/dou, ta\s2 fona\s2 tw=n batile/wn, a)=|ron u(/brin th=s2 suno/dou, a)=ron ai)=xos2 th=s2 suno/dou, etc. Vide Acta Conciliorum, ut et infra in voce Kirieeleison et Polychronion. Earum vero acclamationum, quibus excipere atque adeo interpellare soliti Episcopos contionantes et in Patrum scriptis, et in eorum vitis crebra est menrio. Ac videtur admirandae sanctitatis Vir B. Augustin. eum morem non invitus tulisse atque adeo non improbasse [orig: improbâsse], quod ex l. 4. de Doctr. Chrisi. c. 26. aliisque locis, intelligere licet. Non ita Iohann. Chrysostomus: qui vir divinus, ut erat austeriore ingenio [orig: ingeniô], morem tot saeculorum improbavit damnavitque. Exstant integrae homiliae, quibus id unum agitur, ut plausus omnes et acclamationes de contionibus sacris tollantur; quod cum Vir ille tantus neque auctoritate neque facundia [orig: facundiâ] potuisset obtinere, ipso [orig: ipsô] tandem temporis tractu correctum esse et e piorum synaxibus sublatum, hodie videmus: magno [orig: magnô] argumento [orig: argumentô], non quidquid olim factum est, id semper esse melius, Salmas. ad Scriptores Hist. Aug. passim, inprimis apud Volcatum Gallicanum V. C. in Avidio Cassio c. 13. Vide quoque infra Laudes, it. Senatusconsultum.

ACCLINI corpore honoratiores Salutandi mos memoratur Arnobio l. 7. ubi de variis honorantium alios ritibus, Ut si quispiam viso [orig: visô] potentissimi nominis atque auctoritatis viro [orig: virô], via [orig: viâ] decedat, assurgat, caput revelet, vehiculoque desiliat: tum deinde salutet acclinis, ancillarum servuli pavidas trepidationes imitatus. Luciano in Timone, *)epeidh\ pe/nhs2 dia\ tau=ta e)geno/mhn, ouk e)/ts2 ou)de\ gnwri/zomai pro\s2 au)tw=n, ou)/te prosble/pousin oi( te/ws2 u(pokth/ssontes2 kai\ prookunoun=tes2, ka)ktou= i)mou= neu\matos2 a)nhrihme/noi. Ubi u(po/pth/sss/n id vocat etc. Vide de attonitis huiusmodi abiectissimorum hominum salutationibus plura apud Heraldum ad Arnob. p. 264. ut et infra aliquid verbo Decrescere.

ACCO [1] rector exercitus [orig: exercitûs] Senonum, in expeditione contra Gallos. Caesar Com. l. 6.

ACCO [2] mulier iam decrepita, cum faciem, (quam ad speculum explorabat) senio [orig: seniô] deformatam conspiceret, animi aegritudine in insaniam lapsa est: Cael. Rhodig. l. 16. c. 2. Inde Accissare veteres dixerunt pro ineptire, delirate, vel insanire. Utrumque tractum est a moribus Accus [orig: Accûs] aniculae, adeo ineptae, atque delirae, ut et cum imagine sua [orig: suâ] in speculo [orig: speculô] reddita [orig: redditâ], tamquam cum altera [orig: alterâ], muliere colloqueretur, et vestes nondum pertextas a tela [orig: telâ] detrahere soleret atque induere. Hinc manayit Proverbium e)pi\ toi=s2 o(/plois2 *)akkizetai: in cum qui sibi placet, seseque quasi in armis contemplatur. Illud etiam in morihus peculiare habuit praedicta mulier, ut recusaret quod maxime cupiebat. Unde ab eius quoque nomine Accismum dictum volunt, fictam scil. dissimulationem. Cicer l. 2. ep. 19. ad Attic. Hoc opinor, certi sumus, periisse omnia; quid enim a)kkizo/meqa tam diu; h. e. quid dissimulamus. De hoc adagio [orig: adagiô] vide Lucian. et Olympiodor. Terriculamenti cuiusdam nomen est Plut. cuius metu matres solent puellos in officio continere, et a peccando deterrere. Nic. Lloydius.

ACCOLTIUS Benedictus, vide Benedictus.

ACCUA Italiae oppid. Livius. l. 24. c. 20.

ACCUBARE apud Iul. Capitolin. in M. Antonino Philos. c. 2. Duodecimum annum ingressus, babitum Philosopbi sumpsit: et deinceps tolerantiam, quum studer et in pallio et hum libaret, vix autem matre agente, instrato pellibus lecto accubaret: proprie de trichiniaribus lectis, quae et Accubita dicebantur et Accubationes; cum cubare, de cubicularibus lectis diceretur. Sed et de lucubratoriis lectulis accubare usurpatum, de quibus multa ad Suetonium Salmas. neque dubium, de iis Capitolin intelligendum esse. Accubationes de rosis ac liliis et


image: s0030b

quidem purgatis, habes apud Ael. Spartian. in Aelio Vero. c. 5. Ubi accubitationes tamen vel accubita legi debere, monent Casaubon. ac Salmas. Vide infra.

ACCUBITA [1] seu ACCUBATIONES Graecis a)naklinth/ria, quod Reclinatoria vertit Wilramus Abbas in Cant. Cantic. c. 2. Lexico Graec. MS. Regio, definiuntur, strwmnai\ malakai\ ei)s2 u(/yos2 h)rme/nai, lecti molles in altum aggesti; et Balsamoni in can. 74. Synodi Trull. ut et Iohanni Episc. Citri in Respons. ad Cabasilam, Accubitum vocatur, a(/pan strwmnh=s2 kataskeu/atma ei)s2 u(/yos h)rme/non kai\ malakon\, Omnis lecti apparatus editior et delicatus. *qro/non a)na/kliton vocavit Plut. in Romulo etc. Car. du Fresne Glossar. Occurrit vox apud Ael. Lamprid. in Heliogab. c. 34. Nec cubuit in accubitis, nisi quae pilum leporinum haberent, aut plumas perdicum subalares etc. Nempe Accubita recentioribus dicta sunt, quae Veterib. triclinia. Iuvenalis vetus Interpres ad Satyram 4. Apud Veteres Accubitorum usus non crat., sed in lectulis discumbentes manducabant. Ubi Veterum lectos tricliniares et posteriorum accubita, quasi penitus diversas res facit: quia ipsius aetate Accubitorum forma longius recesserat a lectis convivialibus priorum; Sed initio nihil admodum ab iis differebant. Postquam vero ab usu recesserunt Triclinia, et forma eorum mutata et pro Tricliniis Accubita et Stibadia dici coeperunt, Unde Hieronymus Ezech. c. 46. v. 21. Accubita vertit, quae Aquila, inquit, stiba/sas2 interpretatus est. Tum figura eorum semicircularis coepit, atque inde Sigma nomen invenit: cuiusmodi lecti, non secus ac triclinia, semper unum mensae latus a convivis liberum praestitere, qua videl. fercula inferebantur, nesupra humeros et capita accubantium aut inter latera, cum magna [orig: magnâ] incommoditate convivarum, inferenda essent, erc. Quo omnino respiciens vetus ille Interpres, Accubita, i. e. Sigmata, tricliniis opposuit. Fuere [orig: Fuêre] igitur discubitorii lecti Accubita; Sed viliores et levioris operae, quales erant militum in castris. Suidas. *stiba/des2 formi/wnos2 e)pi\ tw=n eu)telw=n, strathgo\s2 de h)\n formi/wn: stiba/des2 de\ e)pei\ oi( stratiw=tai xameunou=si: lito\s2 de\ h)=n kai\ polemiko\s kai\ stiba\s xamako/itwn *a*k*o*u*b*i*t*o*n a)po\ r(a/bdwn. Interim etiam delicatiores lectos ad discumbendum sic fuisse dictos, nec Latinis tantum, sed etiam Graecis scriptoribus, constat liquido ex dicto can. 74. Concilii in Trullo, et observatione Patrum ad illum can. Ait Canon, *ou)' dei= e)n toi=s2 *kuriakoi=s2, h)\ e)n tai=s2 *)ekklhti/ais2 ta\s2 legome/nas2 *)aga/pas2 poiei=n kai\ e)/ndon e)n tw=| oi)/kw| e)sqi/ein kai\ a)kou/bita strwnnu/ein. Quae verba ita exponuntur in Pandectis Iuris Canonici Graecor. *)akou/biton le/getai a(/pan strwmnh=s2 kataskeu/asma ei)s2 u(/yos2 h)rme/non kai\ malako\n, a)kou/mbw ga\r para\ toi=s2 lati/nois2 to\ a)napi/ptw etc. In Ep. Valeriani Aug. ad Zozimianum Procurator. Syriae, AccubItalia Cypria sunt, quibus instruebantur et insternebantur Accubita; vestes de cataclitis Tertullian. de Pall. c. 3. Cataclita enim, kata/klita sunt, Accubita, tori nempe, quibus ad mensam accumbitur: nam katakli/nesqai est ad mensam accumbere, et kata/klisis2, accubitio. Quae tricliniares aut accubitales vestes, quia pictae utplurimum et auro purpuraque insignes erant, ut pater ex Luciano in Conviv. Lapitharum; h(mei=s2 kateklino/meqa, porfuri/das2 u(po/balo/ntes, Accubuimus purpura [orig: purpurâ] substrata [orig: substratâ]: et Corn. Nepote apud Plin. l. 9. c. 39. Qua [orig: Quâ] purpura [orig: purpurâ] (Tyria [orig: Tyriâ] dibapha [orig: dibaphâ] ) quis non iam tricliniaria facit? Imo noc de purpura [orig: purpurâ] tantum illa [orig: illâ], sed et auro [orig: aurô] clavata, ut et mantelia, quibus mensa sternebatur et mappae: quorum mentio multis locis apud Historiae Aug. Scriptores, etc. Hinc Tertullianus loc. cit. pavoni tribuit plumam vestem et quidem de cataclitis; sed de hac [orig: hâc] re vide infra suo [orig: suô] loco [orig: locô]. Quemadmodum porro cenationes olim a numero [orig: numerô] lectorum distinguebantur, erantque oeci alii tri/klinoi, alii penta/klino:, e(ca/klinoi et ita deinceps: sic postea suere tetrakou/bita, e(cakou/bita, arque ita alia. Luithprandus Histor. l. 6. Est domus iuxta Hippodromum, Aquiloncm versus, mirae et altitudinis et pulchritudinis, quae Decaennea cubita vocatur: quod nomen ab re, sed ab apparentibus causis sortita est: de/ka enim Grcce, Latine decem: e)nne/a: novem: cubita aut (Salmas. mavult, Accubita autem ) a cubando inclinata vel incurvata possumus dicere. Sed et Cenationes ipsas dixere Accubita. Anastasius de vitis Pontificum in Gregorio III. Accubita quae sunt ad B. Petrum in ruinis posita, a fundamentis noviter restauravit atque depinxit. Sie iterum in Leone III. et IV. Porro, etiam ad alios, quam ad Graecos Latinum hoc verbum transiisse [orig: transiîsse], e Rabbinorum scriptis apparet, in quibus [gap: Hebrew word(s)] sunt Accubita. Vide Salmas. ad Lamprid. loc. cit. atque infra, in vocibus Sigma et Stibadium, quas idem, quod Accubita, Vir. Cl. significare ait.

ACCUBITA [2] cenaculum Romae, ubi Pontifex olim Romanus festivitatibus quibusdam sollennibus epulum clero dabat: Meminit eius Anastasius Bibliothecar. in Leone IV. qui hoc aedificium a Leone III. Antecessore suo erectum restauravit, cuius vestigia una cum tribuna musivo depicta [orig: depictâ] adhuc exstant, in latere posteriore Domus Paenitentiariae Lateranensis Basilicae et ex diligentia Cardin. Barberini Antiquitatum restauratoris vigilantissimi ac. Graeci Latinique prisci ritus [orig: ritûs] studiosissimi perdurant. De hocce itaque cenaculo Ordo Romanus refert, quod in Paschae festivitate, antequam Pontifici caterva famularetur, ad Vesperarum celebrationem in Laterana Basilica, descendebant Primates Ecclesiae, ad Accubita, invitante Notario [orig: Notariô] Vicedomini, et bibebant ter. Dominic. Macer. Hierolex, Vide supra.

ACCUBITA [3] Novendecim, Graec. *dekaenneakou/bita, locus in Aula [orig: Aulâ] Constantinop. Vide supra.

ACCUBITALIA [1] vestes erant, quibus Accubita vel tricliniares lecti sternebantur: quae cuiusmodi fuerint, diximus supra: Hinc AccubItalia Cypria, apud Trebellium Pollionem in Claudio c. 14. Et videntur quoque mantelia venire eodem nomine: quod valde suadet similis locus Ep. cuiusdam Valeriani. Imperat. ubi Mantelia Cypria nominantur, etc. Vide Salmas. Not ad Tertullian. de Pall. p. 174.

ACCUBITALIA [2] Triclinia, refectoria Monachorum vocantur Orderico Vitali l. 2. p. 412. Athanasius de imagine Berytensi: *xristiano/s2 tis2 e)/laben e)n oi)ki/w| kelli/on kara/ tinos, e)n w| katoikw=n a)ntikru\ tou= a)koubi/tou au)tou= e)/phcen ei)ko/na tou= *kuri/ou h(mw=i, Christianus quidam sumpsit


image: s0031a

in aedibus cellulam a quodam, in qua habitans e regione Refectorii, ibi collocavit imaginem Domini nostri. Hinc Accubitus appellata triclinia, maioribus aedibus sacris adiuncta, in quibus Pontifices e Clero et Laicis praecipuos convivio [orig: conviviô] excipiebant, post sacra peracta, de quibus vide aliquid supra, et multa alia, apud Car. du Fresne in Constantinop. Christiana [orig: Christianâ], ubi de Tribunali XIX. accubituum agit prolixe. In Charta [orig: Chartâ] Conradi Imperat. A. C. 1145. Accubitus vastatorii occurrunt significantque ius prandii seu pastum, Gall. Droit de giste et de past, de quo infra in vocibus Pastus, Prandium, Procuratio.

ACCUBITOR Graece *parakoimw/menos2, dignitas in Aula [orig: Aulâ] Constantinop. duplex, de qua infra aliquid voce Paraclimumenus, it. Sigillum.

ACCUBITORIUM locus in quo accumbentes vescebantur. De eo vetus Scholiast. Iuvenalis Sat. 5. v. 17. Apud veteres Accubitoriorum usus non erat, sed in lectulis discumbentes, manducabant tres autem lectuli erant, in quibus discumbebant, unde hodie triclinia appellantur. Posterioribus saeculis inter Graecos usurpata dictio, unde in Lexico [orig: Lexicô] Meursii a)kou/biton, ex Aelio [orig: Aeliô] lampridio [orig: lampridiô] in Commodo [orig: Commodô] et Suida [orig: Suidâ], nec non ex Paulo [orig: Paulô], in rebus Leonis et in Leone Constantini fil. observatum est. Videsupra Accubita.

ACCUMBENDI Ritus Maiores nostri, inquit Servius, sedentes epulabantur, more a Laconibus et Cretensibus accepto [orig: acceptô], Varrone teste. Imo et apud populum Dei id in usu fuisse, antiquissimis temporibus, ostendit Burman. Comm. in l. Ruth. Et Isid. l. 20. c. 11. Apud veteres, inquit, non erat usus accumbendi; unde et considere dicebantur. Postea, ut Vatro habet de Vita [orig: Vitâ] Pop. Rom. viri discumbere, mulieres sedere; quia turpis visus est in muliere accubitus: sequentibus demum temporibus, etiam mulieres cum viris accumbere incepere [orig: incepêre], Val. Max. l. 2. c. 1. quod demum videtur factum, post Asiam devictam, Graeciamque. Ritum accumbendi hoc [orig: hôc] modo [orig: modô] describit Lipsius Antiqq. Lect. l. 3. p. 94. In cenaculo mensa collocabatur rotunda, humilis: inferiorum quidem hominum tripes et ex simplici ligno [orig: lignô]: Lautiorum citrea aut accerna, aut lamina [orig: laminâ] argentea [orig: argenteâ] intecta, quam pes eburneus fabrefactus, in modum Pardi aut Leonis, sustinebat. Circum mensam tres plurimum lecti erant, ex quo Triclinii nomen; vel duo etiam, quod Plautus Biclinium, posterior aetas, a Vespasianorum imperio, Sigma vocare caepit. Quod cum esset in sormam hemicycli, aut lunatae testudinis exstructum, vocari placuit nomine literae Graecae. Ii porro lecti insternebantur aulaeis purpura [orig: purpurâ], aut alia [orig: aliâ] veste stragula [orig: stragulâ], pro copia aut inopia convivatoris. Id sub horam cenae fiebat. Priusquam autem accumberent; lavabantur, atque togas mutabant vestibus, quas a re Caenatorias dixerunt. Tum etiam soleas pedibus demebant, ne lectum conspurcarent. Ceterum aut terni aut quaterni, unum lectum occupabant. Horat. l. 1. Sat. 4.

--- -- Saepe tribus lectis videas cenare quaternos.

In magnificis tamen epulis vix bini unum occuparunt. Accumbebant autem reclinata [orig: reclinatâ] superiore parte corporis in cubitum sinistrum, infera [orig: inferâ] in longum porrecta [orig: porrectâ] ac iacente: capite leviter erecto [orig: erectô], dorso [orig: dorsô] a pulvillis modice suffulto [orig: suffultô]; quod si plures uno lecto [orig: lectô] decumberent, primus decumbebat ad caput lecti, cuius pedes porrigebantur pone dersum secundi: secundus vero occiput obvertebat ad umbilicum primi, pulvillo interiecto, pedes iacebant ad tergum tertii et sie deinceps. Iam qui primus et ad caput lecti decumbebat, Summus dicebatur; qui ad pedes, Imus: qui inter istos, Medius. Atque si tres convivae in uno lecto, medius dignissimus; proximus honore summus: si quatuor, medium censeri arbitror, proximum a summo: si duo tantum, dignissimus summus fuit. Vide quoque Dionys. Lambinum in citat. Horatii locum Hier. Magium de Antiquorum prandiis et cenis, et Hieron. Mercurialem Artis Gymnasticae l. 1. c. 11. qui etiam addunt, discumbentes, quamdiu vescebantur, eo [orig: ] corporis situ mansisse; ubi vero cibum capere desiissent vel intermisissent, tum dorsi spinam prius inflexam reposuisse, et caput in cervical reclinasse [orig: reclinâsse], nonnumquam etiam sedentium instar detexisse. Sed nec viri modo, verum et feminae eadem Accumbendi ratione usae, gremiis maritorum suorum, apud Romanos, inhaerebant, L. Apuleius Milesior. l. 6. Accumbebat summum torum maritus, Psychem gremio [orig: gremiô] suo [orig: suô] complexus. Ovid. Amorum l. 1. Eleg. 4.

Nec premat ille suis sinito tua colla lacertis,
Mite nec in rigido pectore pone caeput.

Vide insuper Val. Max. l. 2. c. 1. Cicer. 2. Catilin. A. Gellium l. 7. c. 12. Thom. Dempster. Antiqq. Rom. l. 5. paralip. ad c. 28. Ciacconium de Triclinio Rom. etc. Graecorum idem plane mos, a quibus eum priores mutuati sunt: nisi quod scabellum insuper pedum haberent, sqrhn=us2 dictum, quale Iuno Somno admovisse apud Homerum legitur, Il. c.

*tw=| ken e)pixoi/hs2 liparou=s2 po/das2 ei)lapina/zwn.

Et mulieres in convivium non deducerent, Cornel. Nepos praesat. Vitar. Apud Macedonas insuper, Rex accubabat, et cum eo maiores Principes ac Amici; sed nobiles pueri, qui ex Regia [orig: Regiâ] cohorte erant, sedebant, ut et ii, qui feram extra retia nondum confecissent, ut infra videbimus voce Pagius, it. Rete etc. Vocabatur illorum mensa, quae similiter tripes erat, o)/lmos2 i. e. tripus, ad imitationem Tripodis Delphici, eratque in magna [orig: magnâ] apud illos veneratione, quippe Iovi Xenio consecrata. Apud Hebraeos eadem consuetudo, vide Lucae c. 16. v. 22. Matth. c. 8. v. 11. et c. 13. v. 23. Quibus hic Accumbendi ritus Messiba, i. e. accubitus in orbem, et phrasis invitandi convivas, circumire, ambire, dicebatur. Obtinuisse autem iam tempore Ezechielis Prophetae, patet ex huius prophetia [orig: prophetiâ] c. 23. v. 41. Vide quoque Amos c. 2. v. 8. et plura de his, apud Thom. Godwin tract. Angl. Moses and Aaron, l. 3. c. 2. ac Franc. Rossaeum Archaeol. Att. l. 6. c. 3. Addam hoc unum: Nempe, vetustissimum morem fuisse, super pellibus discumbere. Ovid. l. 1. Fastor.

Qui poterat pelles addere dives erat.

Vide quoque infra in vocibus, Convivium, Mensa, Triclinium etc. Eundem apud Hebraeos discumbendi situm in scholis eorum, observasse [orig: observâsse] discipulos provectiores, quos Socios vocabant, dicemus infra voce. Rab.