Alphonsi Regis Arragoniae. HARPYIIS legebamus Insulas incoli consuetas, cumque Insularis quispiam id aegre ferret, dixisse ferunt Alphonsum Arragonum Regem: Non est quodfrontem obducas ô amice. Ex Insulis enim in Curiam Romanam commigrasse Harpyias compertum est. Ibique iam domicilium constituisse.
Basilii Porphyrogeniti. BASILIUS Porphyrogenitus Byzantinus Imp. Bulgaros rebellantes aliquot proeliis victos, cum ad deditionem compulisset: ut eorum perfidiam severe ulcisceretur, gravissima hac poena usus est: quindecim milibus eorum captis oculos effodi iussit uno monoculo singulis centuriis pro duce itineris relicto, qui alios ad Samuelem eorum ducem deduceret. Qua facti atrocitate cognita, Samuel tantum animi maerorem concepit, ut paulo post mortem obierit.
Northumbrorum. Northumbri Guilielmi Normannorum Ducis, qui devicto Haraldo regnum Angliae sibi acquisierat, iugum gravate aegreque admodum ferentes, cum aperte rebellassent, Guilielmus Robertum unum ex copiarum suarum praefectis, cui obrei militaris peritiam multum fidebat, ad eos subiugandos mittit. Illi a suis exploratoribus certiores facti, Robertum sine vigiliis in caute satis et incomposite se in castris tenere, de media nocte, acri facto impetu, in media castra penetrant interfectoque duce, cum aliis non pauciss Normannos nullo negotio fundunt, fugant, castrisque exuunt. Eo ipso tempore Edgarus unus ex Haraldi prosapia, qui ab eis in auxilium vocatus cum expeditis equitibus e Scotia advolarat, palantes Normannos insectatus stragem non mediocrem edidit. Gulielmus intellecta suorum clade cum validissimis copiis in Northumbriam proficiscitur, quam statim in potestatem redegit. Ut iis autem, qui illius belli eventum erectis animis exspectabant testatum faceret, non impune res novas moliri licere, defectionis auctores omnes capitali supplicio affecit, reliquos qui arma tulerant, aut captivos secum abduxit, aut truncatis manibus deformavit.
Alphonst Regis Arragon. CUM senex quidam et natura et aetate audacior ex senatorum numero regem Alphonsum argueret, quod contra patrum fere omnium sententiam bellum capesseret, magnifice locutum ferunt, regum consiliarios aut reges esse, aut regum animos habere oportere: plurima interdum consiliariis et privatis convenire, quae regem non decerent: pecuniam capere Parmenioni licuisse, Alexandro non licuisse. Ignobilem profecto et obscurum nociturum regi, qui non suo ipsius, sed alieno duceretur arbitrio. Peroptare regem
audivimus, utipopularium suorum unusquisque Rex exstitisset, quo demum illi, utpoteexperti, cognoscerent principum occupationes, et curas. Hoc uno forsiran modo fieri posse, ut desinerent molesti et importuni esse.
Senexquidam malesobrius Alphonso obviam factus, cum dixisser, lac senis vinum esse. Paruo igitur, in quit, tuum tibi constat alimen tum, paruo et video Bacchilaetitia, verum haec seni. Ad comites autern conversus, Regum, inquit, cibus est gloria, quam nobis non pecunia, sed sudoribus dii vendere consueverunt. Cum Rex Alphonsus victoria illa inclita Tuniciensium, aut magis Poenorum regis in Siciliam se recepisset, non milites quidem sivit otio torpescere, sed statim, refrumentaria et aquaria reparata traiecit in urbem quam Poeni Aphricam vocant, ubi perspecto et urbis et portus situ, abductis demum aliquothostium navibus, quae in portu erant Siciliam primo, inde Aenariam petiit, quam Insulam incolae Isclam appellant. Ceterum in hac Aphricana expeditione illud relatu dignum mihi visum, quod oppidani rege quam primum cognito, inauditam gratulationem intra urbem ediderunt, tubis, tibiisque ac vocibus affectum animi significantibus, putarunt nostri civitatem sese dedituram. At illis mos est transcuntem regem quamvis hostem applausu, et huiuscemodi gratulatione venerari.
Eiusd. Cum inter Sophistas aliquando de regum felicitate disceptatio esset, et suum quisque iudicium afferret in medium, intervenit Alphonsus Arragonum Rex, et quid ô amici, inquit, in id tantopere laboratis. Num putatis hoc ipsum quale sit, aut plenius excogitari, aut luculentius exprimi posse, quam prodiderit vir divinae sapientiae Augustinus? Moxillius verba ipsa, ut erat singulari memoria pronuntiavit. reges utique felices Augustinus existimat, si iuste imperant, si inter linguas sublimiter honorantium, et obsequia nimis humiliter salutantium, non extolluntur. Sed se homines esse meminerunt, si suam potestatem ad Dei cultum maxime dilatandum, maiestatis eius famulam faciunt. Si Deum timent, diligunt et colunt, si plus amant illud regnum, ubi non timent habere consortes, si tardius vindicant, facile ignoscunt, si eandem vindictam pro necessitate regendae tuendaeque rei pub. non prosaturandis inimicitiarum odiis exserunt, si eundem veniam nonad impunitatem iniquitatis, sed
ad spem correctionis indulgent, si quod aspere cogunturplerumque decernere, misericordiae lenitate et beneficiorum largitate compensant, si luxuria tanto est castigatior, quanto possit esse liberior. Si malunt cupiditatib. pravis quam qui buslibet gentibus imperare. Et si haec omnia faciunt, non propter ardorem inanis gloriae, sed propter charitatem felicitatis aeter hae, si pro suis peccatishumilitatis, et miserationis et orationis sacrificium, Deo suo vero immolare non negligunt. Tales Christianos imperatores ac reges dicimus esse felices.
Eiusd. Alphonsus Socratis dictum frequenter usurpabat. Tanto privatis hominibus reges meliores esse debere, quanto honoribus et dig nitate antecellerent.
Casparis Schlickii. Caspar Schlick, qui trium Caesarum Cancellarius fuit, optare se dicebat, omnesque reges aliquando privatos pauperesque fuisse: heque enim satis miseretur qui numquam fuit miser.
Alphonsi. Nougardia civitas est inter Rutenos amplissima, et auro atque argento abundans Rutenos non illos dico de quibus Lucanus ait: solvuntur flavi longa statione Ruteni. Nam eos inter Galliam habitasse constat. Hi Germanos ultra et Sarmatas et Lituanos non longe ab ortu Tanais sedes liabent, ad quos Romanorum ducum nemo unquam penetravit. In medio urbis foro lapis quadratus est, in quo Rex et quidem stans ius populo dicit: sed raro regia potestas in annum apud unum mansit, saepe in unum diem duo tresve regnavere. Surgit enimex populo, qui clientulis se satis armatum existimat, Regemque deturbans lapide, locum eius invadit, atque e vestigio Rex salutatur, hand absimilem et ipse casum subiit, si quis se fortior adventarit regni cupidus. Mira diversitas regionum, septentrio suos inhonestat reges, Meridies non alienos tantum, sed etiam hostes honorat.
Vitoldi Lituaniae Ducis. Vitoldus Lituaniae dux plebem legi, legem principi subiectam esse oportere, dicebat, adeoque differentem moribus et habitu a suis popularibus sese praebuit, ut illos tonderi edicto iusserit, sibi tamquam maiestatis insigne barbam intonsam retinens. At cum id non succederet, nam Lituani vitam potius quam barbam parati erant amittere. Caput ipsi genasque rasit, rapitalem poenam in eos comminatus, quis suo exemplo barbam aut comam deponerent.
Michaelis Orsaci. Michael Orsach Hungariae Palatinus, cum reliqui
Proceres Matthiam regno deicere cogitarent. Quemcumque inquit, sacra corona coronatum videris, etiamsi bos fuerit, adorato, et pro sacrosancto Rege ducito et observato.
Philippi II. Hispan. Regis. Philippus II. Rex Hispaniae saepe dicere solitus est, vitam Regis non dissimilem esse textoris conditioni. Iobus, qui Rex fuit, eodem modo iudicavit, dicens, vitam suam fuisse celerius intercisam, quam textor interscindat telam suam. Labor inhoc artificio est omnium negotiosissimus. Requititur ingens assiduitas, et totus prorsum homo: qui laboret bra chiis pariter ac pedibus, oculis telae affixis, attentione distracta in tot fila, quorum si illud rumpitur, hoc implicatur, oportet oculus et manus in continenti adsint. Si quis forte forficula praescindat filum transversum, quidquid orsum est, laxatur et retexitur. Vita Regis ad eumdem modum affecta est: oculos et manus in corde tenendum est in varia et multiplicia fila partito; quorum unum in Hispania, alterum in Italia, tertium in Pera, quartum in Belgio, quorum unumquodque requirit inspectionem attentissimam. Filum forte in Italia rumpitur, religandum est: aliud in India, providendum est, ne forte tela male uniatur, et semper Rex affligatur in concinnanda et perficienda tela.
Alphonsi Arragon. Regis. CUM inter cenandum a difficili et importuno quodam sene usque adeo interpellaretur, ut vix edendi potestas esset, subclamasse Alphonsum Arragoniae Regem dicitur, Asinorum conditionem longe meliorem quam Regum, illis quidem concedentibus dominos parcere, regibus neminem.
Ludovici XII. Regis Galliae. Ludovicus XII. Rex Galliaeg loriabatur, cum sollicitum suspitionibus regnum, suspensum metu, perturbatum novis consiliis Carolus tradi disset, id se Francisco florenti et aetate et viribus tranquillum relicturum.
Philippi II. Hispan. Regis. Hispaniarum Rex, Philippus II. quid nisi fato in illud Lusitaniae etiam venit? Quod ita fundatum firmumque in copia successorum videbatur, ut locus non esset aut rima vel improbae externae spei. Ecce *Emanuel XIV. Lusitaniae Rex tres uxores duxerat, et ex omnibus l beros tulerat. primam, Isabellam, maximam natu filiarum Ferdinandi et Isabellae Hispaniae Regum. Proles ex ea nata Michael: qui si vixisset, certus heres omnium istorum regnorum erat, quae nunc magnus Hispaniarum Rex tenet. Obiit puer, et ipsa mater eius a partione. Ergo alteram tunc filiam Mariam, quae tertia erat eisdem Ferdinando et Isabellae, nuptiis iungit: nam Ioanna secunda, tradita Philippo Austriaco fuit, e quo coniugio Hispaniae isti reges. Emanuel igitur ex Maria numerosam sane prolem gignit, sex masculos, duas filias: denique e tertiis etiam nuptiis, quas cum Leonora Philippi Austrii filia coivit, duos liberos, filium filiamque. Observa, te obsecro, an non haec fundata domus, in tot fulcris, ut sic dicam regni? iam ad liberos istorum veni, quanta series? viginti duo erant, qui Philippum regem anteibant, et successione legitime arcebant: et tamen quo fata vocabant, venit et successit. Praemortui omnes illi sunt, quid? nisi ut unum facerent Hispaniae totius caput. Magnus favor Numints, nec semel in hac gente (Austriam dico) se ostendit: quae per hereditates et adventicia incrementa fere crevit.
Selymi Imp. SCEPTRA Imperii Turcici tenebat Baiazites secundus rebus gestis clarus, et numera prole succinctus, in qua natu minimus SELUMUS erat, de quo eo dictum. Sex ille fratres habebat: e quibus duo primaevi suo fato obierunt, tertius paterna vi: duo supererant aetate et iure imperii ante ipsum. Sed imperium tamen animo agitabat: et ut perveniat, patrem impedimento futurum, e medio vult sublatum. Id
varie tentavit, et primo colore aliquo pietatis. Mos Turcarum habet, filios principis in certo loco aut oppido claudere, nec finibus ii egredi, nisi permissu aut iussu patris. Id contra spes aut res novas institutum videtur, et ne militibus aut populo misceantur, captenturve aut captent. At Selymus fines istos audacter migrat, comites et milites colligit, et cum hac manu ad patrem pergit. Miranti, et per legatos etiam expostulanti, Ecquid sibi vellet? patriae leges, patris iussa sperneret? quo fine, aut causa? ille refert: Non pravitate, sed pietate motum facere. et Mahumetis legem esse, tertio quoque aut quarto anno visere parentes: velle se parere, et parentis optimi manum (ita Turcarum etiam sermo habet) osculari. Baiazit haud placitum, iterumque legatos et asperiora mandata mittit: quorum summa, rediret. Ille pergere nihilo sequius, et iam Hadrianopoli appropinquare: nixus, ut putabatur, occulto favore et gratia Chenitzarorum, quos in partes traxerat. Erat in ea ipsa tunc verbe pater. qui fraudes aur vim metuens, et simul urbi dominae timens Constantinopoli, ubi thesauri et regia gaza erat, illuc concitus pergit. Idem filius, et patrem in vico assequitur, qui Tzurulus appellabatur: quid? ad manus osculum? imo ad manus consertionem, et suo instruit, et vim parat facere: patre contra, cum eo ventum videt, dirigente. Pugna committitur anceps et cum discrimine, maiore etiam metu Baiazitis, qui haud de nihilo fidem suorum suspectabat, et Deum ac Mahumetem alta voce invocabat, vindices patriae et imperatoriae maiestatis. Andivit ille (non enim iste) et fugit Selymus, vasa et impietatem rerin et:ac Capham cum venisset, copias iterum colligit, et prima hieme in Thraciam redit. Fiduciam etiam Chenitzari dabant, qui in urbe tumultuati, Achmetis (is frater maior erat) imperium aspernabantur, atque adeo legatos eius qui tunc advenerant, per ignominiam eiecerunt Occulte ad Selymum etiam missis, ut approperaret: sese cetera exsecuturos et manu viam facturos ad solium et ad sceptrum. Imperium illud miles temperat, pravo et noxio more: nec alia causa exi tii aliquando erit. Sed Achmetes horum non ignarus, cum ipse quoque iuxta Constantinopolim venisset; et militum quidam operam ac fidem obtulissent, adnuit, sed quod momentum inclinationi aliorum facturum erat, aurumpraesens, et amplioris stipendii spem, non adiecit. Imo vocem iecit,
liberam, sed intempestivam, sese vel invitis illis imperaturum. Offendit, et alienavit: iamque Selymus ad urbem venit, tentolia in pratis sixit: cui obvianfactus Corcutes, frater alter, modesti in genii, et sapi entiae ac religionis studiis deditus, ut captus est gem tis. Chenitzari audito advenisse, statim coeunt et tumultuantur: decem e suis ad Bassas (praefectos sic nominant) ablegant, qui postulent, Dominum et Sultan um Selymum esse: Baiazitim ultra non esse, aetatis et virium imbecillum, nec molem imperii sustinen rem. Hocipsi edicereht, suaderentque volens faceret, quia vel nolens adigeretur: et cederet, aut cedi ipsi Bassae exspectarent. Sententiam omnium sic ferrre. Haec dicta, et prompti facere erant: ergo timor Bassas incessit, et Baiaziti rem et discrimen exponunt. Generosus animus, et veteris laudis factorumque conscius, indignari; nihil indultum velle, arma et manus suorum spectare, et implo rare. Sed abnuentium: atque ibi primus Bassarum (Vizirium dicunt) Mustafas: Ergo supremum vale Imp. inquit: nam nos quidem morituri te alloquimur, nescio an moriturum. Hoc animi tui decretum, ultimum nobis iam dicit: et minas militares addit. Movetur ille, et ipsos miseratur, atque infit: Ergo certum iis, vitam nobis adimere? et huc ventum? Mustafas: Hucventum, quod ad nos attinet: de te, Deus meliora. sed ut optima, spiculis tamen hastarum (verba ponimus) de solio imperatorio scito re detrahendum. Senexvidet necessitatem ultimam esse, et paulispervocem compressam solvit: Agiteigitur, inquit, ad filium ite, nuntiate rerum summam illi permitti. Filius venit, pater excipit vultu quidem laetus, et thesauros ei atque alia imperii resignat. Tum et solium conscendere iubet, sed recusantem: et subdola modestia, solam pietatem, affectumque visendipatris, praeferentem. lterum iubet, propinquo etiam periculo monitus, et minaces militum vul tusvocesque audiens, aut videns. Admittit filius, sed insequentem diem. Conveniunt frequentes, equitespeditesque, sedet pro tribunali, et imperii iurisque usurpandi causa, unum e Chenitzaris suspendi laqueo iubet: ceteris spe facta benigni simul, et foris dignique maioribus imperii. Cuius primum facinus, relegario patris Dimotacum: et prinusquam perveniret, interitus veneno procuratus. Aiunt medicum eius corruptum id obtulisse, adamante minutatim confracto, et cibis immixto: cui tamen pretium operae mors fuit, et cervix incisa, cum voce Selymi praevia: Veteri domino infidum, novo fidum non futurum. Itum in alias caedes, et quinque fratrum filii occisi: tum ipse frater Corcutes nervo arcus strangulatus, cum e fuga reprehendi curasset.
Supererat Achmetes, primus fratrum, et societate Aegyptiaci etiam Sultani validus: sed falsis Chenitzarorum litteris elicuit, tamqu fasti dientium novelli et iniqui imperii: produiret modo, arma cum ipso in hanc sociaturis sedaret. Prodiit, pugnavit, victus, suffocatus est: et solus iam certusque Selymus princeps Qui in Bassas et proceresvarie item saeviit, homo caedis totus et sanguinis: idem tamen Fortunae (non enim Deo) carus, et qui res maximas in imperio suo gessit Peras vicit et repulit, Sultanum Aegypti sustulit, et amplum id regnum sibi posterisque firmiter subiecit. Nihil etiam privatim adversum. et dormire videbatur caelestis iustitia, nisi quod in extremo actu se ostendit, et peste correptum exstinxit, ipso loco et vico, ubi prima cumpatre signa contulisset. Sed et filio tamen felix fuit, magno illo et infesto nobis Soleimanno: ut exrern arum rerumfluxus, non sint tesserae semper benevolentiae divinae. Atque illud saeculi nostri est, hoc etiam soli.
Adolphi Egmondani. Fuit ADOLPHUS EGMONDANUS, cui pater Arnoldus Geldriae Dux et dynasta erat. Ille adoleverat, iste senuerat, et aegre ferre coepit patris diuturnum imperium et vitam Itaque per factiones, quosdam e popularib in arma trahit, et patri bellum palam facit. Sed pater viribus et causa melior, obsessum in oppido Venlone tenet: ac denique Prin cipum vicinorum interventu pax coit: hac lege, ut iuvenis urbem Noviomagensem sibi accipiat teneatque, in qua libere et solus dominetur. Sed exigua haec ei poitiuncula visa, resilit mox a foedere, familiares quosdam patris in eius contum eliam laqueo enecat: et cum videt a se vim frustra tentari, ad alienam potentiam fugit, ad nostrum Philippum Bonum. Bruxellam venit, patrem accusat, sese approbat, promittit multa: sed apud vere boni Principis surdas aures. Desperatis igitur auxiliis, ne patrem videat, Hierosolyma properat, homo sacer scilicet ad terram sacram: paulo post redit, omnium inops, quo nisi ad patrem? Recipitur amice, et ipse paenitentiam et amorem simulat, sed vultu non animo bonus. Nam fraudem et insidias patri statim ita struit. Erat senex Graviae ditionis suae tunc oppido, cum uxore: venit quasi per officium filius. Moregentis epulantur et bibunt largius, saltant etiam in multam noctem: ipso sene Duce sustentante, et in filii gratiam praeter vires et morem laetiore. Tandem cubitum sese confert. Vix fecerat, cum adsunt a Noviomago (ii iuveni parebant) cives armati, et ab
Adolpho elam intromissi; recta ad cubiculum Ducis, duce filio, rendunt. Pulsant fores. ille e lecto, iocos et choreas etiam tunc cogitans, negat id noctis saltare ultra posse iuvenes faciant, et abeant. At illi effractis iam foribus adstant, iubent surgere et se consequi. Quo autem? ait senex et ubi filius? Miser, ubi auxilium putat, exitium est: et ille improbus, Pater, inquit, necessitati parendum est, age sequere. Nec tantillum exspectant, ut tuniculam interiorem aptet atque induat, nec tibialia quidem sumat: sed pater equitantem filium, nuadis pedibus et corpore, ita sequitur Buram usque. Ibi carceri tetro includitur, et sex annos rotos (non illius sed et popularium impietatem culpo) sex inquam annos derinetur. Tandem improbitas querelas vulgi excitat, sed et minas Principum vicinorum: e quibus loannes Cliviae Dux, ipsius Adolphi avunculus, arma etiam sumit. Qui tamen a se parum validus, auctoritatem vel auxilia a Pontifice Paulo secundo, et Friedrico Imp. petit. Illi statim annuunt, ad Adolphum acres minacesque litteras scribunt, et ut patrem luci et libertati reddat, iubent. Nihil fit, ridet, itaque iidem Carolo Audaci nostro, valido principi, totam rem committunt: liberet senem, reconciliet filium, denique faciat quod ex aequo et usu videretur. Ille utrumque coram se sistere iubet, qui in Galliae finibus Dorlani tunc erat. Adolphus haud spernandam iram, et iussa, tam potentis vicini ratus, patrein secum eo ducit: accusat in consilio, foeda et falsa in eum ingerit: quorum facile purgatus senex, bonorum et illustrium virorum testimoniis, tandem impatientia et fiducia eo prorumpit, ut filium ad singulare certamen provocaret, ferro et Deo iudicibus innocentiam suam asserturus. Mos tunc satis creber in Martiali nostro populo erat: sed audax tamen abnuit, foeditatem rei proponens et insolentiam, et simul in eventu incerto certum scelus, utercumque vicisset. Ita re cum suis deliberata pro sententia dixit: Arnoldus pater solus titulo Ducis utatur: sed filio oppida arcesque totius Geldriae cedaut, sola Gravia sibi excepta. Accipiat in alimoniam de manu filii tria quotannis aureorum milia. Hae conditiones: quis abneget, imo quis non miretur filio tam bonas? Sed non silent historici, Carolum nescio qua occulta causa an pacto, in filium proniorem. Quid tamen deinde? refertur ad filium, et quidem a viris primariis et granibus, inter quos Philippus
ille Cominaeus erat, quihaec scripsit. At illi respondit in ipsa verba: Malle se praecipitem dare parentem inputeum, se deinde supericere, quam ur in has conditiones paciscatur. Quid malum? inquit, pater alibi imperet, qui totos quadraginta annos omnibus praefuit? Aequum est, ut nostrae quoque iam vices sint: nec aliud admisero, quam depensione trium millium, sic quoque, ut pater tota Geldria cedat, atque adeo excedat, nec unquam pedem in eam referat. En responsum, non tam impium (et ita tunc omnibus visum) quam insanum. Igitur Carolus, cui aliae res praevertendae, cum id ipsum temporis Ambianum Galliae rex intercepisset; dilata hac cognitione expeditionise parat. Iuvenis suspicatus detentum seiri, aversione animorum cognita, fugam cum duobus comitibus, Gallica veste, ad suos capit: omnia in reditu vi et armis occupaturus, aut turbaturus. Sed ecce Namuri, dum Mosam flumen cymba transmittit, agnitus ab uno alteroque vectorum, mox a pluribus, capitur, et ad Audacem reducitur. qui Viluordiam, atque inde Cortracum duci, et in honesta custodia asservari iussit. Mansit ad Audacis ipsius mortem: cum Gandavenses, pro suo tunc more turbas daturi, hunc idoneum ducem arbitrati, eum solvunt, et bello in Tornacenses praeficiunt, quos tunc Galli habebant. Iuit cum manu aliqua, adequitat moenibus, erumpunt praesidiarii, et miser inter primos cecidit. Quid tu nunc pater? talionem aliqua parte a iusto iudice vides. Carcere tepunivit? ipse sustinuit. Mortem machinatus est? ipse subivit. Nec sanguis hic multus fusus, aut violentae caedes, fateor, ut in prioribus: mihi tamen libranti, impiae impietatis exemplum visum est, et supra omnia infixae et obstinatae. Nero, Tullia, aut alius aliquis, impetu peccaverint et calore: hic meditatum, hic diuturnum scelus est, nec adhaesit animo, sed insedit.
Friderici Marchio. Brandeburg. ALBERTO Ladislai patre vita functo, et Bohemi et Hungari Fridericum ??? sibi regem petiverunt.
Quibus ille, absit a me, inquit, scelus hoc, ut patrueli meo paternam hereditatem auferam. Fridericus quoque Marchio Brandeburg ensis Princeps elector a Polonis in Regem vocatus, Cazimirum, inquit, habetis mortui regis fratrem, huncrequirite quem successio regem fecit. Quem si fortasse taedet regnare, ad me redite.
Friderici Ducis Sax. Elect. Cum post Maximil. obitum, diversae sapientum de creando Imp. opiniones: diversa Electorum studia, et factiones essent: et duo potentissimi principes, Francisus Rex Galliae, et Carolus noster, Imperium ambirent et uterque sibi addictos in senatu Electorum amicos et suffragatores haberet: Tandem post gravissimas et acres in summo illo Imperii Senatu disputationes, cum Gallici Regis causam se obtinere ipsius suffragatores non posse cernerent, ad Fridericum Saxoniae ducem imperium derulerunt, Is vero se alienissimum ab ambitione, et solam Rei pub. salutem spectare ostendens, plane recusavit: nec quemquam alium, in quo cum summa potentia et felicitate, virtus tanto muneri sustinendo par sit, quam Carolum sibi videri, constanter pronuntiavit.
Alberti Bavari. Albertus Bavarus venientibus ad se Boemor. legatis amplum et nobile Regnum offerentibus gratias egit, quod seunum ex omnibus elegissent, cui parere vellent, dignumque tanto imperio iudicassent. Multa se idcirco debere Boemis neque id unquam beneficii oblivioni daturum. at cum Regis Alberti soboles exstet, indecorum esse cum alterius iniuria regnum quaerere, paternam hereditatem nulli auferendam: quipupillossuo iuredispolient, diis atque hominib. invisos, poenas aliquam do patrati sceleris dare: cognovisse se non vano rumore foedus antiquum inter dominos et Australes extare deficiente mascula prole, principem ne foris assumant: fidem servare pulchrum: ne cui temere noceatur cavendum, scelestam exsecrabilemque vocem illos qui regnandi causa iusviolandum astruunt. Atque ita maiorem ses spreto regno monstravit et (si verum fateri licet) clarissimum egit Regem. Nam regnum apud eos est qui spernunt; non qui cupiunt. Aen. Syl. hist. Boe. c. 57. in fin. similimodo Regnum Poloniae renuit.
Caroli Magni. CAROLUS Magnus Imp. tam assiduus cultor fuit religionis Christianae, ut etiam domi inter praudendum et caenandum lectione librorum divi Augustini delectaretur.
Conradi Imp. Conradus Imp. Christianam religionem tantopere coluit, ut cum domi manere licuisset in deliciis, ac imperio potiri, non ut regnum angeret, sed ut Catholicam religionem locis suis, quae Barbari occupaverant restitueret: non veritus sit armis sumptis cum ingenti exercitu, terrestri itinere Damascum usque penetrare, et diu eam urbem obsidere: quam vis ei in expeditionis fine non successerit.
Caroli M. Carolus Magnus Imp. religionis Christianae adeo fuit studiosus, ut nihil praeter pietatem amaret. Hic magnam Europae partem sibi obstrinxit: Aquitanos ad pietatem veri Dei retraxit: Longobardos in pontificum Romano rum gratiam, gentem inquietam, et Romae maxime semper
infestam sustulit: Saxones continuato per triginta annos bello, iugum fidei subire coegit: Saracenos, qui totam Hispaniam occuparant, intra angulum Bethicae redegit. Leonem Pontificem per iniuriam adversae factionis urbe pulsum, in Barionae sedem restituit. in Bohemos, Schlavos et Danos non tam Imperium quam fidem propagavit: Saracenos inferum mare et eius Insulas saepius infestantes, et ipsi urbi Romae terribiles, ducum opera et classe sua crebro vicit: ut non tam imperii fines, quam fidem Christianam propagandi studiosior videretur.
Heroldi Regis Dan. Heroldus Rex Daniae, maximo zelo erga Christianam religionem flagrans, ex Dania Moguntiam, anno Christi 826. profectus, cum comitatu suo baptizatus est.
Carolus Magnus Imp. Noviomagum arcem collabascentem reparavit: et sacellum quod ibi diis manibus a vet eribus consecratum erat, Christo servatori per Leonem Romanum Episcopum consecrari fecit.
Idem Ecclesias mane et vespere, ac nocturnis horis, tum sacrificii tempore, quoad valetudo permisit, impigre frequentabat: curabatque magnopere, ut omnia fierent cum summa pietate et honestare. Aedituos crebro commonefecit, ne quid sordidi ferrent in ecclesias. Legendi et psallendi ritum diligenter emendavit: et breviter, nihil praetermisit, quod ad cultum Dei suo saeculo faceret. Quam plurima templa et monasteria, ut sibi DEUM propitium haberet, condidit.
Lotharii I. Imp. Imp. Lotharius Imepos Caroli Magni, se totum divino eultui mancipavit: et imperio renuntians, in monasterio Bru miensi Trevirensis dioeceseos monachus factus est: et in illa religionis professione diem clausit extremum.
Henrici I. Imp. Henricus I. Imp. sic divinum cultum adamavit, et defensionem pauperum ac viduarum, disciplinamque pacis servandae coluit, ut haec omnia temporalibus et momentaneis voluptatibus et imperio praeferret.
Othonis I. Imp. Otho I. Imp. Henrici I. F. pietatis sui saeculi adeo studiosus, et deditus, ut matutinis et nocturnis laudibus assidue interesset. Sollennia festa, qua potuit celebravit pietate, diligentia, et miris ceremoniis. In processionibus quas vocant, Ecclesiasticis, una cum Episcopis, et grege reliquorum clericorum: similiter cum crucibus, sanctorum reliquiis, et
thuribulis frequenter ire conspectus est. Ingressus Ecclesiam magno cum Dei timore, stabat: et si res postulasset, pio vultu sedebat, finem sacrorum exspectabat, et ante peract a sacra numquam templum egressus est.
Henrici Claudi Imp. Henricus Claudus Imp. summae pietati deditus, cum non haberet liberos quos heredes bonorum institueret, Deum heredem bonorum suorum instituit, et condidit Episcopatum Papebergensem: ac variis templis monasteriis et reditibus copiosis ornavit et dotavit.
. Cunradi secundi Imp. Conradus II. Imp. pietatis studiosissimus fuit. Nam Castellum suum, quod habuit, Limpurgum transtulit in monasterium, ut cultus Dei in illo celebraretur. Voluit etiam Episcopatum Spirensem multis et magnis reditibus dotare: verum morte praepeditus, animi decretum perficere nequivit.
Frid. tertii Imp. Fridericus III Imp. Christianissimus fuit Princeps: unde Christianam religionem constantissime coluit. cum ieiunium divae Mariae instituisset aqua et pane, ac pane lac comedisset, cordis vires illis factae sunt imbecilles, ut brevi post mortuus, Anno Christi 1493.
Sigismundi Imp. Sigismundus Imp. ubi pugnavit in Mysia infeliciter contra Turcos, aufugit: ac in itinere cum maestus venisset Posonim, ac feriae essent Ascensionis vesperi, lacrimans et deplorans calamitates Rei pub. Christianae, magno animi motu DEUM invocavit: ac rogavit ut reprimeret impietatem Turcicam, et sanatet Ecclesiae vulnera.
Idem adeo religionis cura ad ficiebatur, ut in Bohemia direptis bonis Ecclesiarum, rursus desuo attribueret parochiis annuos redditus.
Ioan. Elctor. Sax. Ioannes Dux Saxoniae, si quid a negotiis vacui remporis habuit, id totum contulit in lectionem sacrarum literarum: et saepe certas preces interdiu repetivit: propterea quod Chri stianae religionis amantissimus erat.
Henrici quarti Imp. Henricus IV. Imp. adeo pius fuit, ut a suis nuptiis, quas celebrabat cum Agnete filia ducis Aquitaniae, repelleret omnes scurras, histriones, iocularios, mimos, et eius faecis homines: horum autem loco cibaret pauperes, mendicos, debiles, et alios eleemosynarios.
Gotschalci Megapol. Gotscalcus Rex Megalopyrgensium, et Herulorum, maximus fautor et cultor religionis fuit Christianae. Et saepe
zelo pietatis in templis contionatus est suis subditis. Unde et vitam pro religione Christiana fuidt, dum pugnaret contra gentiles Vandalos, qui superstitiosi fuerant idololatrae.
Caroli tertii Imp. Anno Dominicae incarnationis 888. Carolus Imp. tertius huius nominis et dignitatis, obiit prid. Id. Ian. et sepultus est in Augea monasterio. Fuit vero hic princeps Christia nissimus, Deum timens, et mandata eius ex toto corde custodiens, Ecclesiasticis sanctionibus deu otissime parens, in eleemosynis largus, orationi et psalmorum melodiis indesinenter deditus, laudibus Dei assidue intentus, omnem spem et consilium suum divinae dispensationi committens. Unde et ei omnia felici successu concurrebant in bonum: ita ut omnia regna Francorum, quae maiores non sine sanguinis effusione, cum magno labore acquisierant, ipse perfacile, bre vi, sine conflictu perciperet.
Sigismundi Imp. Sigismundus Imp. religionem Christianam tam ardenter coluit, ut sub natalem Domini Constantiam veniret: et in Missae sacro tamquam Diaconus Euangelium caneret, exiit dictum a Caesare Augusto etc.
Io. Frid. Elect. Sax. Ioannes Fridericus Dux Saxoniae, Princeps Elector, Euangelicae religioni sic fuit deditus, sic huic adhaesit, ut per Carolum Quintum Imp. nec minis, nec periculo mortis, nec placidis verbis, aut ullis aliis conditionibus eo adduci potuerit, ut illam desereret: sed firmus et immotus in illa perstitit, etiamsi Caesar durius aliquanto tractaret ipsum in custodia.
Philippi Archiducis. Philippus Archidux Austriae, filius Imperatoris Maximiliani, Princeps erat, qui summam pietatem, animique moderationem cum summa prudentia coniunctam habuit, publicamque salutem et utilitatem semper privatae praetulit.
Henrici Claudi Imp. Henricus Claudus Imp. Romae cum omnia quae postulasset a Pontifice, esset adsecutus, accepta Apostolica benedictione traiectis Alpibus, exercitum in germaniam ire iussit. Ipse paucis secum acceptis familitaribus, Chunianum pervenit religionis causa: ac illic coronam auream gemmis redimitam, Deo in mysteriis sacris obtulit: fratribusque illic congregatis praedia quaedam in Alsatia tribuit. Dehinc per Leodi um et Treverim iter faciens, multa subinde religiosis est largitus: adeo ut mirum sit, hominem ita religioni deditum, potuisse Imperii terminos et ab hostili incursu reddere tutos, et regnum suum locupletare et augere. Quae enim ceteri Reges
ensibus, et humani sanguinis effusione, non sine magna multorum calamitate perfec erunt: hic pietate, religione, ac bonis virtutibus peregit: et Imperialem dignitatem decore, gloria et maiestate exornavit.
Henrici septimi Imp. Henricus VII. Imp. ea erat religione praeditus ut saepe totas noctes ante imaginem Crucifixi (quam semper secum cir cumferebat) oraverit quam devotissime, et peccata defleverit amarissime Solitus aliquando sacram Eucharistiam quottidie, in summis aliquando festis accipere. Ob quam rem festinam quoque mortem incurrit. Quippe a monacho fertur Dominicano, qui sub unguibus venenum habuerat, et eo calicem et hostiam infecerat, clam occisus est.
Alberti IV. Austrii. Albertus IV. Dux Austriae, religioni Christianaein tantum deditus fuit, ut non erubesceret publice in ae dibus sanctorum cum sacerdotib. et psallere, et cantare, sollenniaque sacra qu devo tissime concelebrare. Quod impii et scelerati homines illi vitiovertebant, adserentes eum monachum, non bonum principem esse
Caroli V. Imp. Carolus V. Imp. novas preces in singulas expeditionessuo Marte concipiebat, suaque manu conscribebat, septem fere Psalmorum longitudine productas: et has a suis confessorib. approbatas, quottidie in agmine et acie exsistens legebat. Divertens se nonnumquam (cum in oratione in calesceret) per speciem lotii reddendi, vel alui exonerandi, ab agmine, ur prolixiusferventiusque oraret. Illas autempreces Adriano Silvano custodiendas dabat: mandabatque (si quis durior ei casus accideret) ut eas discerptas dispergeret, atque dissiparet. Multi haec saepe et serio animadvertentes, que domi militiaeque aeque continuns esser Carolus, aequoque prolixiorin orationibus et precibus suis, considerantes dixerunt Carolus saepius cum Deo quam cum hominibus loquitur.
Wenceslai Boemi. Wenceslaus Bohemiae Dux, e Drabonucia (quae et Dracho mira dicta fuit) uxore duos reliquit filios, Wenceslaum et Boleslaum: itaque Wenceslaum Ludmilla avia, boleslaum mater Drabonucia enutrivit: illa Christiana, haec gentilis erat. Alumni igitur nutricum imitati mores, Wenceslaus pietatem Christi, Boleslaus idolorum culturam sectabatur. Aegre ferebat Drabonucia, Wenceslaum Christi cultorem esse: socrumque Ludmillam strangulari fecit. Ipsa deinde imperium suscepit. Inter fratres itaque iam adultos cum ducatus divideretur, pars Boleslao, quem mater moribussuis
congruentem secuta est, datur: Wenceslaus Princeps thronum solus Pragae obtinuit. Hic noctibus intente ad canendos Psalmos, laudesque Deo dicendas utebatur: interdiu plura pietatis officia exercebat, languentes invisendo, nudos vestiendo, pauperes sustentando. In comitiis vero Imperialibus cum esset Wenceslaus, Otho Magnus Imp. illi non solum reliquias S. Viti cum aliis donat, sed ipsum etiam regem creare voluit. Verum Wenceslaus se regem inungi nullo pacto sustinuit: quamquam a Caesare arque aliis regibus et principibus Rex in epistolis salutaretur. Interim Brabonucia disrumpi prae invidia, Boleslaum fratri praeferre cogitabat, atque occidendi Wenceslai consilium init. Wenceslaus autem iam vitae aulicae et curarum publicarumtaedio relinquere mundum, et in monachum tonderi cogitabat. Sed non potuerunt mater et frater sancti viri propositum ex pectare: impatientesque morae, piam intentionem scelere praeveniunt, conceptumque iampridem de tollendo Wenceslao parricidium exsequi properant. Natalis dies aderat infantuli recens ex Boleslao editi: paratur convivium regale, vocatur Wenceslaus, se venturum promittit: Boleslao fratri obviam procedit, eundem amplectitur, gratulatur adventui. Mater blandissime cum filio Wenceslao ex composito agit, rogat bono animo sit: et quid valeat, quid nam fieri velit? quo colloquio in seram noctem convivium protrahit: verum Wenceslaus, quamquam intelligeret quonam tenderent blanditiae, non tamen omisit quin de media nocte suregens, iret in templum, ut orationcs solitas Deo solveret In ea re occupatum invadit Boleslaus frater: ac primum ictu suo frustratur, ense sibi de manibus ob insperatum stuporem elapso. Mox redeunteira, ictum repetit, in ermemque fratrem interficit. Ita erum esse liquet, quod dicitur: Dominandi cupidinem affectum omnem excludere, adeo ut nec parentibus in hoc casu plurimi abstinuerint.
Henrici IV. Galliae R. Henricus IV. Rex Galliae dicebat, religionis Christianae praeceptis passim traditum esse, vim conscientiis non esse faciendam.
Ferdinandus I. Imp. a suscepto Imperio studiosissimus, atque cupidissimus corrigendae atque constituendae religionis, hominum dissensione et ambitione controversae fuit: id in omnibus colloquiis, universis et separatis, monuisse, ursisse,
adhibitis moderatis iudicibus, negotium fidei denique; amore omnium componeretur: utrinque deiure humano vitioque per odium collecto, quiddam in optatam concordiam remitteretur: potissimum gloriae Christi causam esse: depoendas singulorum offensas: rectis animis, deliberatis iudiciis, sana voluntate, studio caelesti, beneficio in quemque proximum parato, tractari haec debere: nec omnino quosdam numero annorum, legumque nonscriptarum, sed usitatarum vetustate niti, cum labes sint non obscure, debere: et qui se literarum elegantia, mutaque lectione, primaeque Ecclesiae auctoritate munitos arbitrarentur, de rigore ad aequitatem, dum per salutem et in principem Creatorem offensionem iustis, et ad tempus factis causa fieri posset, tractabiles et mites offere debere.
Ferdinandi I. Imp. Quod Bion fertur disixxe Grammaticos, de Ulyssis erroribus disceptando suos non videre: idem ille in Theologis quibusdam observabat, aliena qui insectarentur, sua non attingere. Hanc ille tantis conatibus, tot reprehensionibus, poenis temeritatem libere, varieque sentiendi, adimere, et ad unum sensum reducere adnisus est: Ferdinandus I. Imp. licet addiderit, non in hominum eam pacificationem studiis constitutam, negotium esse caeleste, quod nisi iussu et subsidiio caelestium coalescere noquiret: cupere se tamen, et expetere, ut domicilium habitatioque Ecclesiae in certa firmaque tranquillitate rerum superiorum vigeret: hanc omnis imperii, ut in homine animam, in Republica leges, vitam qua viveret esse.
Caroli V. Imp. Cum Carolus V. Imp. enim Wormatiae, non longis intervallis, de regno Navarrae a Gallis occupato, de Belgiae populationibus, et Hispaniae tumultibus nuntios accepisset: palam testatus est, se invitum et repugnantem ad arma trahi, ac dolere se, Turcis, qui in Ungaria Belgradum oppugnaturi essent, intestinis bellis viam in Germaniam sterni. Orare autem Deum, ut sibi, Rem publicam orbis Christiani tranquillam: et florentem perpetuo manere cupienti, opem ferat, et in causa iusta adiutor, custos et vindex adsit. Has preces pluribus verbis a se conceptas quottidie recitare solitus est. Nec tamen, ut a pueritia assueverat, Horas suas seu preces canonicas, in militia et domi, legere intermittebat: ita ut familiares, precum illius assiduitatem et prolixitatem
cernentes, Carolum alioqui natura taciturnum, saepius cum Deo quam cum hominibus loqui dicerent.
Eiusd. Etsi Carolus V. edictum contra Ecclesias nostras asperius in Augustano conventu edidit: tamen cum Moguntiae paulo post, Albertus Archiepiscopus Mog. et Palatinus Ludovicus de Germaniae pace cum eo colloquerentur: et Heldus Vicecancellarius, Caesaris astantis nomine durius respondisset: Caesarem, qui alia etiam regna haberet, decretum adversus haereticos in comitiis factum, etiamsi vastanda esset Germania, exsequi decrevisse: Caesar hunc interpellans dixisse scribitur: Haec non iussite dicere. Nolo enim vastari Germaniam: quia et patria est, et summum ab ea imperii decus accepi, et Imperator saluti orbis terrarum, quantum potest, Deo iuvante, consulere debet. Data igitur Moguntino et Palatino de pace cum protestantibus agendi potestate, confectam tandem Ratisbonae confirmavit.
Philippi II: Hispan. R. Philippus Secundus Rex Hispaniae quamvis adeo religiosus esset, non tamen amabat novas religiones. Ideoque Capuccinos noluit recipere. Austriaca eius familia plurima Collegia Iesuitarum variis in locis fundavit, Viennae in Austria, Turnovii in Hungaria, Pragae in Bohemia, Hallae, Graecii, Monachii, et Oeniponti: hic solus defunctus est sine ulla in eos liberalitate. Dicere contra tantam Religiosorum multitudinem et incrementa ordinum Regularium solebat, novos ad antiquam formam esse redigendos, et conservandos porro in prima integritate institutionis, metuendum esse ne orbis fertilior fiat Religionis quam pietatis.
Ferdinandi I. Imp. Itaque cum Austriaci usum utriusque speciei Cenae Dominicae publicum, et alia religionis capita, in Augustana Confessione exposita, sibi concedi flagitarent: Ferdinandus non modo ipse capita illa ac rationes petitae emendationis ab usu considerabat: sed, cum Graecae etiam Ecclesiae testimonium allegari audiret, Urbanum Gurcensem episcopum, Venetias, hac una de causa, praecipue misit: ut in Ecclesia Graecorum morem distribuendae utriusque partis Sacramenti, et sententiam de illo doctrinae capite exploraret: et in synodo Tridentina per suos oratores, diligentissime institit et ursit: ut Austriacarum regionum populis integro sacramento uti, concessione pontificis, liceret. Etsi autem adeo perspicua et
manifesta de hoc articulo veritas est, ut nullavi infirmari possit: tamen Synodus nihil ea in re decernere ausa, rem integram ad pontificem pium IV. reiecit: qui tandem die 16. Aprilis, anni 1564. Archiepiscopo Salisburgensi diploma mittit, quofacultatem in Austria et Bavaria, exhibendae laicis utriusque speciei: certis tamen conditionibus eircumscriptam, permittit. Quod cum paulo ante mortem Ferdinandus accepisset, seval de laetari eo beneficio, et gratias Deo agerevero pectore ostendit: et de ceteris etiam capitibus controversis, viam concordiae idoneam, pontificis assensu inire posse optavit.
Caroli V. Imp. Carolus V. Imperator dicebat, Nullam commodiorem esse viam a fide alienos in viam reducendi, et ad spontaneum Dei cultum revocandi, quam si verbo et spiritus potentia, haereses convincantur errantes sanabilesque cum mansuetudine tractentur. Minime veroquisquamvi, carcere, tormentis, flagris, ferro, fune, flumine, flamma ad colendum numen, cui non nisi voluntaria mentis nostrae et labiorum ac pectoris victima, non thuris, neque hecatombes sacrificium probatur, a nostris iudicibus cogetur.
Henrici IV. Galliae R. Henricus quartus Rex Galliae dicebat: Errat ita me Deus amet, et res ipsa clamat, si quis credat, vi et minis a nobis aliud extorqueri posse. Saepe me religionem meam mutare voluerunt, sed quomodo: Adhibitis semper minis, tamquam sub carnificis manu. si meae conscientiae nullam habuissem rationem, honoris tamen mei respectus, quo minus id facerem, deterruisset. Quis uquam fando audivit, Turcam vel Ethnicum aliquem propter religionem, priusquam, an posset converti, tentatum esset, occisum fuisse? Non puto hostium quemquam esse, qui me longius a vero Dei cultu et cognitione, quam Turcam abesse existimet: severius tamen mecum quam cum barbaro agitur. Iam pridem edoctus, veram et unicam rationem populos ad cultum Dei conciliandos, pietatempstabiliendi esse clementiam, pacem, salutaria exempla, non bellum neque omnium rerum promiscuam confusionem, ex quo omnium scelerum et flagitiorum propago redundat.
Stephani Polon R. Stephanus Rex Ploniae in literis ad Iohannem Abrahamo Witzium praefectum Vilnensem in castris ad Plescoviam datis, haeeverba habet: considerantes, quod in illis regnis et provinciis, in quibus vi, gladio et igne religionem stabilire voluere,
multum sanguinis humani profusum, et plurimum damni datum sit. Neminem ad credendum hoc vel illud vi adigere volumus, sed vigore iuramenti statibus regni in coronatione praestiti, pacem et quietem inter dissi dentes in religione conservare, unumquemque in libertate conscientiae, quam Dei iudicio committimus, tueri cupimus.
Henrici tertii Galliae R. Clero avidissime Hugenotarum interitum expetenti sed avarissime pecunias ad belli onera sustinenda subministranti, respondit Henricus III. Rex Galliae: Magnopere timeo, ne dum volumus Hugenotium perdere crimen, Missam coniciamus in discrimen.
Solymani Turci. De Solymanno Sultano, qui anno 1566. in obsidione Sigeti exstinctus est, historici referunt. Cum a Mupliti et Bassis adhortaretur, ut Christianos, Iudaeos, et alios diversos ritus sequentes, ad Musulmannizandum cogeret, forte ex fenestra in hortum variis floribus simul enatis decoratum ex arce despiciens, uno in loco diversi coloris flosculos monstravit, his verbis: Quemadmodum ista varietas distincta herbarum et florum, non solum nihil obest, sed mirifice oculos et sensus recreat: sic in imperio meo diversa fides et religio potius usui est, quam oneri, modo pacate vivant, et mandatis meis pareant.
Ferdinandi I. Imp. Ferdinandus Imperator anno 1556. ad postulata Legatorum provinciarum Austriacarum respondit his verbis: Equidem ut antehac neminem a vera Religione depuli, sic in posterum quoque minime sum facturus. Deinde non minus estis, quam aliorum principum populi in ea pace comprehensi: omnem operam in posterum promitto, ut conciliatio fiat.
Henrici IV. Galliae R. Henricus IV. Gallicae libertatis vindex, Iesuiticae sectae pa tribus, qui ipsius Maiestati pro reditu in Galliam impetrando, apologiam obtulerunt, regie et egregie respondit se, sententiam semellatam (ô utinam Henrice in tua sententia constans perstitisses, nec per aliorum intercessiones te a proposito dimoveri passus fuisses, fortassis adhuc vitam et spiritum duceres) non mutaturum, nec pragmaticam sanctionem abrogaturum esse. Totus, inquit, in hoc sum ut regnum meum bellis civilibus attritum, viribus, opibusque exhaustum, recens cum Hispano inita pace, pristino nitori restituam, legib firmem, humanitate recreem. Id alia ratione fieri
non potest, nisi ut aequali iure et benevolentia, tam Catholicos, quam Hugenotas ita appellatos, tum in Ecclesiasticis, tum in Politicis complectar. Novi ego vos viros doctos et zelo Catholicae Romanae doctrinae inflammatos; Novi vos acerrimo Hugonottarum odio flagrare: novi vos sacrorum Reliquias, cereos divini Agni orbiculos, et aliud quippiam, a Rom. Papa consecratum venerari, quod omne Hugonottae, tamquam ridiculum aspernantur, ut Idololatricum reiciunt. Metuo igitur, ne vehementia, qua inconcionando uti soletis, condemnationum, quas subinde reiteratis, etiam imprudentes turbarum auctores sitis. Vos igitur magis totius regni tranquillitati quam vestrae utilitati consuletis. Dixi, abite et valete.
Rudolphi II. Imp. Rudolphus II. gloriosissimae et beatissimae memoriae Bohemici regni statibus, Religionis libertatem, Anno 1609. quoque permisit, traditis ipsis maiestatis (ut vocant) literis.
Matthiae I. Imp. Magnam laudem quoque meretur modernus noster Imp. Matthias I. quam posteri quoque celebrabunt, quod Ungaris, Austriacis, Silesiis, Moravis liberum religionis exercitium concesserit, et nunc eo suas actiones omnes intendat, ut nobilissima Germania sub Aquilae alis, tuto quiescere possit.
Cosroae Persar. Regis. COsroas Persarum Rex deorum religionem ita contemptui habuit, ut diis neglectis divinos sibi honores instituerit, pro Deo passim coli, et regem regum ac Dominantium Dominum a gentibus appellari ex edicto mandaveritturrim sibi argenteam dicavit, illucescentibus lapillis exornatam. Item solem lunamque cum stellarum varietate confinxit, construxitque thronum. Demissos hinc imbres et tonitrua fulminaque mentitus, ut divinitatem sibi apud
imperitam plebem adsereret. Pari dementia affectus Sapor itidem Persarum Rex, qui ad Constantium sic scripsit: Rex Regum Sapor particeps siderum, frater Solis et Lunae, Constantio fratri meo salutem.
Chilperici Francor. Regis. Chilpericus Francorum Rex, homo fuit plane Epicureus et a)/qeos2. Uxores plures habuit, quarum unam repudiavit, alteram occidi iussit: Ecclesias spoliavit, religionem contempsit, subditos intolerabilibus expilationib. oppressit, Ecclesiarum ministros et maxime Episcopos omni tormentorum genere afflixit: ob id Nero et Herodes suae aetatis vocatus est.
Mahometis II. Imp. Mahometes II. Turcarum Imp. ex Despotae Serviae filia natus, puer a matre Christianis praeceptis et moribus imbutus fuit: quorum mox adolescendo oblitus, ita ad Mahometis sacra se contulit, ut neque hos neque illos ritus teneret, et in arcano prorsus a)/qeos2 haberetur. Itaque nulli addictus religioni cunctorum hominum accuratas de diis tamquam humana nihil curantibus, cogitationes irridebat, eo animi decreto, ut nullum unquam ius amicitiae aut foederis nisi ex commodo exceptaque ad proferendum imperium occasione colendum atque servandum arbitraretur.
Ludovici XII. Regis Galliae. EXantiquorum rebus gestis, res gestas Philippi Macedonis, Alexandri Patris, et Ulpii Traiani Caesaris, Ludovicus XII. Rex Galliae maxime probabat.
Matthiae I. Regis Hungariae. ADvenerunt Oratores Regis Poloniae ad Vicegradum. Nomen enim regiae est a Buda uno Schoeno distantis,
prope Danubium aedificatae cum eiusdem nominis oppido. Aedificau erunt quidem antiqui reges, sed Rex Matthias omnia renouavit, et magnificas aedes construixit. Nam supra omnes homines aedificiis pulchris delectabatur, eoque in aedificando ingenio est, ut cum peritissimis architectis decora, ac commoda aedium divisione, non sine victoria certarit. Venerunt (inquam) oratores praemeditati tanq ii, qui Regem Matthiam sapientissimum, et in respondendo promptissimum non ignorarent. Et tam longam habuerunt in lingua patria orationem, ut duas aequinoctiales horas impleverint. Lingua aunt patria usi sunt, quamvis latine scirent, propter astantium multitudinem. Nolebant, quae fuerant a Rege suo mandata, ab omnib. intelligi. Solus enim Rex Matthias in tanto hominum caetu linguam tenebat Schlavinam. Schlavinea aunt lingua parum respsa, sed multum pronuntiatione (dialectis) differunt. Hac igitur Oratione completa Rex Matthias ab eis sciscitatus est, vellent ne Latine sibi, an Polonice responderi? Oratores hoc in arbitrium regis reiecerunt. Tum Rex Matthias ordine ab initio repetituit, quae dicta sunt omnia, et quae ab illis sparsim, et incomposite relata sunt, in ordinem redegit. Deinde vertit se ad confutationem, ita ut illi ipsi Oratores obstupuerint. Ea namque attulerant, quae Rex minime coniectare potuisset. Sed inter cetera in principio Orationis dictum ab oratorib fuerat, malefecisse sle Regem Matthiam, cum Episcopos Poloniae adversus Regem concitarit, pecuniaque iuverit. Non enim bonum exemplum est Regis, in regem, principes et populum subditos concitare. Omnib. aliis confutatis hoc obiectum ad ultimum reservavit Rex Matthias, non sine Oratorum admiratione. Credebant enim eum, vel oblivione, vel consulto pnteriisse, quod inconfutabile videbatur. Sed cum rex aliquandiu subticuisset, subrisit dicens oratoribus: Renuntiate Regi vestro hoc, quod fortassis suspicabimini, oblivione omissum. Honestus est error magnos duces sequentibus, ut a Praeceptorib. meis accepi, et aliquando legi: nemo enim discipulum criminabitur. qui suum imitatur Praeceptorem; iuniores senioribus parere debent, hisque uti magistris. Iunior ego Seniorem Poloniae rege, ut magistrum, secutus hac in re sum, ita ut discipulus in Praeceptorem arma retorserim. Quo dicto Oratores erubuerunt, vera audientes, sed in hoc tam longo sermone, et Latine quidem Rex Matthias lapsu linguae semel in Grammatica peccavit. Dixerat enim ordinem (quam) ingenere femimo, sed statim correxit quem, genere
masculino dicere volebam. Est namque Rex Matthias sermone promptus: ingenio versuto, lingua limata, memoria diuturna, exercitatione firmata. Sed haec magis ex frequenti hominum doctorum, et eloquentium commercio, quam studio, acquisivit. Erat enim annorum quatuordecim, cum in regem electus est.
Tamerlanis Tartari. TAmerlanes Scitharum Imp. fuit corpore ingenti validisque nervis adeo firmo lacertosoque, ut Scythici ingentis arcus chordam ultra aurem extenderet, cupreumque mortalium proscopiis sagittatiis in ludo propositum emissae arundinis spiculo perfoderet.
Georg. Fronspergii Germani. Georgius Fronspergus Germanus, e Suevia oriundus, membrorum robore usque adeo alidus fuit, ut extento tantum medio manus digito validissimum quemque firmo innixum vestigio facile dimoveret, praetercurrentem equum arrepto freno sisteret, tormentumque murale solus innitens humero, quo vellet, propelleret. In itinere libenter abdicabat equum, ut pedibus gregariorum militum et iuvenum iustos passus anteiret.
Mnaniae. MNanias Princeps Saracenus, qui victricia arma per Aegyptum et Afircam, Mesopotamiam et Asiam
circumtulit, et omnibus finitimis terrori fuit, literarum adeo ignarus fuisse dicitur, ut nescribere quidem norit.
Ludovici Bavari. Ludovicus Bavarus literarum ignarus fuit, et hanc ipsam ob causam quoque Pontifices ei infensiores fuere, et Electoribus nonnullis persuasere, ut eo vivente Carolum Bohemum literis excultum regem salutarent.
Ludovici Landrasii. Lodoicus Landrasius, Asiae Princeps, cum ad Imperium magno hominum consensu vocaretur, maiorem rem esse dixit Imperium, quam suis humeris ferre posset. Ceterum quia literas ignorabat, id quoque obstare testatus est, quo minus rem tantam capesseret.
Caroli VIII Galli. Carolus VIII. Gallorum Rex XIII. agens annum, patri Ludovico XI. successit, Latine scire illum pater vetuerat, praeter illud unum, Qui nescit dissimulare nescit regnare. Ita amplissimi regni Rex fine literarum praesidio ad alterius nutum regnum administrare coactus est. alphonsus Rex Arragoniae divites sine cultu literarum aureum vellus appellare solitus fuit.
Ladislai Regis Hungariae. Ladislaus Rex Hungariae ac Bohemiae quamvis adhuc puer cum esset Romae, non videri sibi ait homines, qui literas ignorarent.
Ludovici XII. Regis Galliae. Cum Ludovicus XII. Rex Galliae audivisset galero Pontificio donatum indoctum quendam ab Alexandro Pontifice: Bellum vero histrionem (ait) Pontificem, qui nobis in purpura Simios, in pelle Leonis Asinos exhibeat.
Eiusdem. Ludovicus XII. Rex Galliae dicere solebat: Deteriorem esse conditionem equorum, quam asinorum: quippe equos cursu fatigari et disrumpi, ut asinis sacerdotia praefecturasque Ecclesiasticas e Roma referant, significans ignaris hominibus ac nullo passim delectu habito, ut quisque prius Romam adcurrit, sacerdotiorum vacua munera his conferri.
Matthiae I. Regis Hung. FRequentabatur aula Matthiae Regis aulicis multis, ac salutatoribus. Quorum quidam sapientiores de vitiis
nonullorum religiosorum clara voce loquebantur. Venerant enim tunc quidam divites sacerdotes ad Regem. Nam Hungaria habet 12. Episcopatus opulentos adeo ut maior eorum numerus cum principibus et copiis militum et proventuum amplitudine, ubertateque fructuum facile possit comparati. Habentur etiam ut principes. In concilio enim regiae primi assistunt, familia amlpla et culta utentes, et ut de more magnorum principum est, non nisi praegustatos cibos potusque sumunt. Sunt et multae Abbatiae et ea praesertim, quae Divo Martino ex Pannonia oriundo, dedicata est, et praepositurae regnis non dissimiles. Cum igitur sermo de malis religiosis increbresceret: Rex Matthias intervenit, et intellecta confabulationis materia, ut homo versutus, et callidus, subridens ait, nescio, an mali recte censendi sunt, qui infernalia fugiunt, in inferno enim omnia mala peccataque sunt. Abhorrere autem infernalia optimi viri esse iudicamus. Sed quod eorum sacerdotes effugiant, ut de capitalibus loquamur, subito apparebit. Ipsi non fugiunt superbiam, cum corum habitus atque incessus superbiam, si exstincta esset, reformarent Iram non vitant: cum apud eos in familiares saevire, crudelitatemque exercere, et tandem flagellatos occidere, pro severitate inter eos habeatur: pudet me referre quorundam Episcoporum cruentam saevitiam, crudelitatemque immanem, quam fortassis vos omnes his diebus nostris audivistis et vidistis. Cum Apostolus Paulus Episcopos formans, inter cetera Episcopi documenta praecipit, ne sit percussor. Auaritiam numquam a seipsis dimovent, cum per fas et nefas divina negligendo, et suos spoliando, orationis domum, templaque sacrata deforment, non sine usura et simonia (ut Ecclesiastico utar vocabulo) gulam atque Venerem (q iuniores luxuriam nuncupant, cum luxuria ad omnem superabundantiam se extrendat) pro quadam apud eos magnificentia reputari videmus. Hoc coci piriti, hoc cibaria exquisita, hoc meretricum et aliorum quos honeste nominare non possumus, multitudo declarat. Invidere autem atque alteri detrahere, artis aulicae sapientiaeque mundanae esse affirmant, cum, alios opprimendo, se ipsos extollere nitantur. Sed optemus, ut hoc vitium sibi habeant propter illud poeticum: Invidia Siculi non invenere tyranni, maius tormentum. Intertia autem, quam Graeci acediam vocant, ita eos
complectitur, ut otiosi semper, et somnolenti divinis neglectis, ad sextam plerumque horam dormiant, simulare ac dissimulare se bonos facie et verbis non corde effingere, fallacibus blandiciis hominem illaqueare, artis apud eos et sollertiae, putatur acumen. Sed, ut verum fateamur, unum maxime detestantur, hoc vehementer reformidant, hoc die noctuque summis cogitationibus, et diligentia fugiunt; huius conspectum exhorrescunt: hoc abominantur nunq neque minis, neque precib. neque ullis persuasionibus, et exemplis adduci possunt, ut hoc diligant: De iis loquor, qui in inferno esse censentur. Quidnam esset hoc unum cunctis avide interrogantibus: respondit Res Matthias, egestatem esse rem illam, quam tantopere sacordotes fugiunt. Huius autem mali sedem in inferno esse, Poeta Virgilius in sexto Aeneidos testatur, ubi cum multa monstra in faucibus Orci, inferni esse commemoravit, subdidit: Et male suada fames et turpis egestas. Sic Rex malos sacerdotes suo lepido sermone arguit.
Ludovici XII. Reg. Galliae Alexandro referenti, solitos iam et cane et capella abstinere sacerdotes, ut non modo attingere, sed ne appellare qui dem liceret. pessime hoc Ludovicus XII. Rex Galliae aiebat observari ab Aleberti filio, uno ex purpuratis Pontificiis, qui et caprae carnibus, Biarnensium mores imitatus, haud illibenter vesceretur, et agmen canum venationis gratia in delitiis haberet.
Ludovici XII. Regis Galliae. CUm Iulius Pontifex Ludovicum XII. Regem Galliae sacrilegii insimularet: Atqui, inquit, absurdissimum est, ut qui donaria divum ipse manibus gerat, alios sacrilegii arguat.
Alphonsi Arragoniae Regis. SCipionem irridere solitum Alphonsum Arragonum regem accepimus, quod saltatione animum relaxaret. Saltatorem ab insano nihil differre inquientem, nisi quod hic dum saltat, ille dum vivit insanus est. Qua ex causa Gallos potissimum leves esse, qui quo magis aetate provecti essent, eo magis saltatu, hoc est insania sese oblectarent.
Eiusd. Cum Alphonsus aliquando impudentius saltantem aspexisset, fertur ad circum stantes dixisse. Attendite. Sybilla quidem e vestigio edet oraculum.
Eiusd. Arguebatur aliquando Rex Alphonsus, quod cum a saltatione tantopere ipse abhorreret, in adventu tamen Friderici III. Imp. cum ipso Imperatore et Leonora Augusta saltitare propalam visus esset, et is quidem cum argueretur, eum se expurgantem ferunt, non voluptatis gratia se saltare, imo, id sibi nequaquam probari, ceterum in honorem Imperatoris et Augustae id factum a se. Plurimum namque referre, quemadmodum res fiat. Siquidem luxuriae aut lasciviae causa qui saltet, stultum aut ebrium videri. Sin honoris alicuius gratia reprehensionem effugere, neque esse insanum, qui cum magnis viris semel insaniat.
Friderici III. Imp. Dicentem saepe Fridericum ferunt, malle se febri teneri, quam saltationi operam dare. At Galli ut quam levissime saltent, vestium, quibus nec nates, turpe dictu visuque obtegunt, usum invenere. Sequitur Hispania Gallicas ineptias. Italia vero damnat. Detestatur, abhorret. Nam quid turpius, quam ita vestitum esse hominem, ut quasi nudus pudenda quaeque in propatulo habeat.
Eiusdem. Leonoram Augustam e Pisis iubente Friderico Caesare Senas deducebant, ante diem cinerum, cum solent insanire populi, offenderunt apud Sanctum Miniatum Teutonicum, in agro Florentino choream agrestium puellarum, quae
saepe saltantes nudarent genua cruraque ostentarent. Quod cum animadvertisset Imperator, Eamus, inquit, meretricum hic ludus est, non virginum.
Alphonsi Arragoniae Regis. ALphonso adhuc adolescente post sanctissimi ac optimi patris obitum regnorum ac publicae salutis gubernacula suscipiente, accidit uti cuiusdam servula ex Domino praegnans facta, mox pariens ad libertatem proclamaret, ex lege Hispaniensi quae est, Serva quae ex Domino liberos susceperit, libera esto, Dominus autem veritus servam amittere, negabat ex se filium procreatum, ratus hoc pacto se servam non amissurum, et simul filium haiturum. Atilla acrius instare et natum ex Domino conceptum asseverare. Erat sanc difficilis probatio et coniectura veritatis. Sed in ancipiti, Alphonsi prudentia iam inde ab adolescentia statim resplenduit. Etenim decrenit ut infans sub licitatione venundaretur. Cumque et uni alicui, qui maius pretium attulisset infans tradi assimularetur: pater piecate victus a lacrimis tem perare nequivit, et suum esse filium fassus est. Quare Rex et patri filium et servae libertatem non cunctanter adiudicavit.
Alphonsi Regis Arragoniae. ALphonsus Arragoniae Rex homines, quos vanis sermonibus imleri, et pene distendi intueretur, modo utres, modo vesicas appellabat.
Caroli V. Imp. Scurras et assentatores neglexit, qui eis caperentur Carolus V. Imp. leves dixit, ut qui Regibus initio inutiles miscerentur, post ad perniciem suppeterent.
Lapaceni. IMperante Byzantii Romano Lacapeno, Bulgari excuri sione facta, usque ad Theodorae Augustae palatium pervenerunt, quod in cendio cremarunt. Sancticius vigiliarum praefectus imperatore hortante, eruptione facta eorum castra ingressus est, omnesque obvios sine delectu trucidavit: sed cum castris diripiendis intentus nihil minus, quam de pugna cogitaret: Bulgari, qui praedatum in agros exierant, intellecta suorum clade, propere in castra redeunt, et Byzantinos inordinatos, et propter victoriam securos conserto proelio sundunt, Sancticio eorum duce graviter saucio, et vix suorum ope pertum ultum elapso.
Michaelis Palaeologi. Constantinopolitani imperante Michaele Palaeologo, sub loannis Epiri Duspote auspiciis, cum bellum adversus Thessalum Sebastocratora movissent et in ipsius regionem cum iusto exercitu irrupissent, ille quia vitibus inferior erat, proelii aleam omni arte vitavit: et hostibus cedens ex uno loco in alium secessit, donec ad Patras munitissimum castellum ceteris amissis compulsus est. Ubi tam arcte obsessus, ut exitus omnis praeclusus fuerit, et nullus adintromittenda auxilia paterer aditus. Byzantini victoriarum successu elati, securi in castris degebant, nihil hostile a quoquam metuentes, ita ut alii praedatum ad fines usque Achaeorum, alii venatum irent. Thessalus animadversa hostium securitate, atram noctem delegit, qua demisso per moenia fune in eorum castra
descendit, laceris et sordidis vestibus indutus magna voce velut amissum equum quaeritans Ita pro lixa et calone habitus et in densis tenebiis nemini notus impune castra transiliit, et ad Athenarum ducem foederatum et amicum abiit: a quo cum quingentos milites delectos accepisset, magna adhibita celeritate hostilia castra pervenit, priusquam de eius profectione aliquid fuisset auditum. Eo ingressus tanta trepidatione et tumultu omnia implevit, ut aliis alio diffugientibus pene sine vulnere castris potitus fuerit, et suos obsidione liberarit.
Venetorum. In Troianis campis cum Veneti adversus Turcas pluribus horis aequo marte dimicassent, tandem Turci in fugam versi sunt, eorum castra capta ac direpta, castellaque circa urbem ab illis erecta eodem impetu expugnata. Sed dum Veneti praedae intenti temere dispalantur, subita impressione Turcae in Venetos feruntur, quos facile, ut nihil de pugna cogitantes caedunt et fundunt.
Caroli Blessii. Franci Carolo Blessio duce, victoria insigni de Ioanne Monfortio adepta, cum quieti et hilaritati se dedissent, ut qui nihil a superatis hostibus metuerent, media fere nocte ab Anglis, qui eo proelii die sub vesperam ad Brestium puortum appulerant, expugnatis et direptis castris, ipso etiam duce capto, in ipsa victoria superati ac debellati sunt.
Nicolai Picinnini. Nicolaus Picinninus cum iuxta Piscariam adversus Venetos dimicans, proelio superatus fuisset, in animum induxit, Veronam se posse capere, si adhibita celeritate nocte ad moenia improvisus advolaret: itaque re deliberata assumpsit secum militum promptissimos, et properanti passu ad Veronam pervenit. Ibi hostes, qui nihil ab illo, quem proelio victum sciebant, metuebant, facile oppressit: sed cum eius milites praedae intenti essent, et ob celerem victoriam nimis exsultarent, nullo negotio a Francisco Sfortia superveniente devictus est. Ita eo modo, quo occupata fuerat Verona, recuperata est, securitate et negligentia utrisque exitiali.
Ludovici XII. Regis Galliae. LUdovicus XII. Rex Galliae nactus ad Baccuna Lutetiae, Senatores Parisienses, qui sese pilae ludo oblectabant, acriter increpitos, si posthac deprehenderentur, pro senatoribus, habiturum se stipatorum loco edixit: pertinere hoc ad maiestatem senatoriam putans, si minus occupati ludicris pu blicis viderentur.
Caroli Magni. CArolus Magnus Rom. Imp. septuagenario maior, Aquisgrani expleuritide decessit, 5. Calend. Febr. annum circiter Christi 814.
Wilhelmi Ducis Brunsuicens. Wilhelmus Dux Brunsuicensis, Princeps bellicosissimus, ubi attigit annos nonaginta, decessit e vivis anno Christi 1482.
Friderici III. Imp. Fridericus III. Imp. praefuit Imperio tribus annis perpetuis, et quinquaginta, mensibus 4. ac diebus 4. Natus annos 78. defunctus est.
Othonis Ducis Sax. Otho Dux Saxoniae, Henrici Aucupis Imp. pater, cum illio offerretur administratio Rom. Imperii, et is senecta invalidus esset, excusatione aetatis usus: Si Germanicis rebus (inquit) usui dextra mea, ars rerum gerendarum esse posset, nullum corporis laborem, nullam animi sollicitudinem pro communi salute recusarem. Sed Imperio a familia Caroli translato alius nobis vir quaerendus, non qui ex Imperio
decus sibi expetat, sed Imperio adferat. Unde auctor fuit, ut Conradus I. Imp. crearetur.
Iodoci Brandeburg. Iodocus Brandenburgensis Marchio, et Moraviae, Romanorum Rex a nonnullis proceribus Imperii electus: et provectioris iam aetatis, cum excessisset annum nonagesimum, obiit.
Ioan. de Temporibus. Ioannes, de temporibus cognomento dictus, alias Polychronius, quan quam non fuit Princeps: tamen quia longaevus ad admirationem usque exstitit, non inconvenienter visum est fieri, ut et Principum catalogo in fine subscribatur, cum sit exemplum valde memorabile. Hic tempore Caroli Magni vixit, cuius etiam armiger fuisse legitur. Et cum com munem hominum vivendi morem annos vitae trecentos sexaginta unum superasset, in Gallis moritur, Anno Christi 1146.
Roderici Davali Hispani. ROdericus Davalus, Magister equitum in Hispania cum aliis aliquot, postulatus maiestatis fuit, et litterarum ad Iosephum Regem Maurum scriptarum, quasi patriae prodendae. Plura exemplaria prolata, et res in consilio Regis cognita, atque ipse aliique damnati. Haesit in herili isto crimine Alvarus Nunnius Ferrerius, Cordubae natus: qui Praefectus aulae et domui Davali erat. Sed is strenue se herumque defendens, non prius quievit, quam falsas literas ostenderet, earumque auctorem Ioannem Garsiam convinceret ac damnaret. Et ipse quidem se expedivit, sed magni illi mansere exsules: cum ecce Ferrerius, ad heri egestatem sublevandam, omnia bona sua (quae beneficio patroni acceperat) divendidit, et octo aureorum milibus confectis,
textrinae lignis ex cavatis ea indidit: atque asino imposita, agente in viliore veste filio, clam ad Davalum misit. Dignus, quem illustrissima ea gens etiam nunc in memoria et laude habeat, et posteros, si qui exstant.
Childerici Regis Francosrum Childericus Francorum rex quartus, cum pudicitiam illustrium feminarum saepius attentasset, coniuratione procerum in eum facta nihil consultius putavit, quam in Turingiam ad paternos amicos se conferre, exspectaturus fortunam aliquam redeunti: datisque occultis mandatis amico Vidomaro, nummum aureum cum in duas partes divisisset: alteram sibi retinuit, alteram illi dedit, ut nulli nuntio fides haberetur, nisi ei qui partem nummi deferret. Eo digresso Franci Aegidium Romanum civem Suessionum praefectum suum regem salutant: Vidomarus autem dissimulat in Childericum amorem, sollertiaque et assiduitate officii collegit gratiam, et per octo annos quibus Aegidius regnavit fictis criminibus falsis que suspicionibus eos, qui in dominum coniurarant, inse ctatus est, ac tollendos curavit, cum paucos superesse vidit, et Romani externique imperii pertaesos Francos animadvertit: cum parte nummi nundium in Turingiam ad Childericum mittit, a maxima suorum parte receptus, congressum acie cum ea Aegidium fundit fugatque. Post eam victoriam amissum regnum totum facile recuperavit. Ita Vidomatum nec flagitii domini atrocitas, nec conspitantium consensus, nec novi regis eximius favor, ut dominum desereret, impellere potuere.
Haraldi Regis Norvvegiae. Haraldus rex Noruegiae, cum ante adeptum regnum profugus Byzantii degeret, homicidii crimine damnatus, domestico draconi devorandus obicitur. Illi in carcerem eunti ingenuae fidei servus ultro se damnationis comitem praebuit: utrumque qui custodiae beluae praeerat, curiosissime observatum inermem et excussum per os antri ad certissimum exitium demisit. Illi teterrimae neci destinati non despondent animum, sed sese mutuo consolati disquirunt, quonam pacto beluae resistere, et pro vita pugnare possent: et ut necessitas ingeniosa est et sollers, ex cadaverum ossibus fasciis vestium darmuatorum, qui a dracone devorati fuerant, reninctis, clavam efficiunt, qua caput draconis pertunderent. Ille praedam adesse sentiens, e cubili in quo delirescebat, protinus exilivit, in eosque ferociteritruit. Haraldus
veloci saltu in dorsum beluae insiliit, cultelloque tonsorioquem secum forte tectum, et a custode non animadversum attulerat, ventris ima, quae tantum ferro penetrabilia erant, findit, et perforat. Servus crebris ictibus beluae caput ossea clava pertundit, nec cessarunt hic verberando, ille scindendo, donec immanis belua deficientibus viribus exspirarit: sic fidelitate sua servus, et sibi gloriam, et domino salutem peperit.
Ferdinandi Regis Arragoniae. Ferdinandus Arragonius, Alphonsi filius, cum adversus Obegninum et Persinum Gallorum Duces adverso facto proelio fuga saluti prospiceret, fugientem cristis auratisque armis conspicuum multi sunt persequuti: sed nemine eius cursum adaequante, lapsu equi in arctas concisae viae angustias praecipitatur: nec multum Galli aberant quum desuper equo resupinato stapetis ac lunatis ephippii cornibus limplicito, summoque in vitae periculo laboranti Ioannes Altavilla auxilio supervenit, et memorabili charitate equum obtulit, quo ipse pernicissimo ad salutem utebatur. In eum Ferdinandus statim insiliens e manibus Gallorum feliciter euolavit: ipse autem Altavilla in pedes destitutus, paulo post ab hostibus est interfectus.
Philippi I. Regis Hispaniae. Philippus Maximiliani Caesaris filius, Belgarum Princeps, cum in Hispaniam, ut Isabellae socrus dotale regnum adiret, navigasset, ab Hispaniae proceribus adeo studiose receptus est, ut Ferdinandum regem desereret, cui tamquam seni et parum liberali facile omnes florentem aetate et splendore vitae novum regem anteponebant. Quisque enim in spes suas pronus et expeditus commodo serviendum, et orientem solem potius quam occidentem adorandum esse dictitabat, unus omnium Federicus Toletanus, Albae regulus, in vetere suo studio constantissime permansit, nec ullis omnino pollicitationibus permoveri adducique potuit, quin summa fide praecellentique obsequio excolendum sibi regem susciperet. Sic omnibus levitate ingenii alienatum et ingratum animum ostendentibus solus ipse constantiae et fidelitatis famam retinuit.
Mauricii Ducis Saxoniae. Mauritius Saxoniae Dux adhuc iuvenis cum adversus Turcas in Hungaria pro Ferdinandi Austriaci causa militaret, e castris quodam die progressus, uno tantum satellte comitatus, qui Germanus nobilis erat, in Turcas qlivot
palantes incidit, cum quibus manus conseruit: sed cum unus adversus plures non suffi ceret, suffosso equo armorum pondere gravis delapsus est. Ibi satelles vere nobilis corpore toto super eum incumbens iacentem protexit, ac pugnando tantisper hostes sustinuit, donec equites supervenere qui collapsum principem erexerunt, et e manibus hostium eripuerunt: ipse vero famulus multis vulneribus saucius in castra relatus non multo post interit.
Solymanni Turcarum Imp. CUm Solymannus Turcarum Imp. suscepta in Tammasum Persarum regem expeditione, non procula Sultania consideret exspectabundus, an Tammas e montibus, in quos se receperat, descenderet, atque in aciem prodiret, ut direptae provinciae iniurias vindicaret: turbidissima et saevissima tempestas e proximis montibus descendit usque adeo invisitata, quod esset paulo ante aequinoctium aestivum, ut plenissimis imbribus, atque his concreta ex nivibus glacie repentina hiems invecta videretur. Nam certantium inter se ventorum ea fuit rabies, ut transversis flatibus nivosa montium culmina verrerentur, praealtaque nix subiectis campis incideret, qua horribili procella turcarum castra eversis tabernaculis sternerentur, iumentaque, et ante alia magnus camelorum numerus interiret, et ingens lixarum et aegrorum militum multitudo oppressa protinus exstingueretur: non paruo etiam ipsius imperatoris periculo, cum circa eum pleraque tentoria eadem procella disiciente concidissent. Cum Turcae eo adversissimo omine magnopere terrerentur: Solymannus nihilominus coeptam expeditionem persequitur, in qua magna ex parte Mesopotamia et Assyria potitus est. Nemine ei resistere auso: sed cum in sua regna rediret, ad Bethlim in Persici regni finibus novissimum eius agmen,
quod ex delectis copiis constabat, a Persis inexpectato mediis noctis tenebris advenientibus totum conciditur, quo nullum maius incommodum vel cruentissima acie Turcis fuit illatum.
Ludovici XII. Regis Galliae. MORTVO Carolo Rege, Ludovicus XII. Rex Galliae pellegens, libello oblato, Caroli domesticos, duorum ex iis, cum quibus simultates olim gesserat privatus, nominibus crucem addidit: illi conturbati abeunt, crucem sibi rati paratam. At mox humanissime revocantur: eo enim signo oblivisci se, ait, simultatum.
Antonii Vivonii. ANTONIO Vivonio, dum ex condicto unusquisque quibus studiis adolescentiam traduxisset, dicenti, se pelle vituli contectum, in au cupium, quo aves falleret, descendere solitum: Tu vero, air Ludovicus XII. Rex Galliae, haud omnino adhuc vitulinam pellem exuisse videris: notans in eo socordiam apertam. Nam Galli socordes et stultos, vituli nomine designare soliti sunt.
Sigismundi Imp. SIGISMUNDUS Imp. cum infeliciter pugnasset in Mysia contra Turcas, fugit, et in itinere maestus venit Posomum. Cum autem ibi essent feriae Ascensionis, vesperi lacrimans, et deplorans calamitates Reip. Christianae, magno animi
motu DEUM invocavit, ut reprimeret im pietatem Turciam. Ibi noctu dormienti oblata est quaedam species episcopi, qui eum longa oratione consolatus est: ac primum narravit, has clades Christianorum, esse poenas scelderum omnis generis quibus polluta sit Ecclesia, ac praeserrim impieratis in his qui praesunt. Deinde commemoravit, qualis post ipsum futurus esset status regnis Hungarici, et Ecclesiae. Narrat futura civilia inter Hungaros bella, plures de regno dimicaturos esse. Vexaturos Pannoniam Turcos; sed non retenturos. In Ecclesia vero magnas discordias secuturas esse, multis in locis sacerdotes potentiam et opes suas amissuros: futuram doctirnae et rituum mutationem, et multorum vitiorum emendationem. Post hos motus ait: Principes quosdam de constituenda Ecclesiae tranquillitate cogitaturos esse. Sommnium hocpar timveritatem invita Sigismundi, partim ab obitu reprae sentuavit.
Othonis Ducis Bavariae. Otho Dux Bavariae eius nominis IV. cum multa perperam, et superbe ageret: tandem vilis homuncio, conditione agricola, graviore somno oppressus, noctu DEUM opt. Max. pro tribunali sedentem videre visus est, et (accusatoribus divis) subitaneae mortissententiam ferentem in Rom. pontificem, Othonem, ducem Baioariae, ceterosque principes qui pacem turbarent, innumeris calamitatibus afficerent. Hunc visum rela turus homuncio Othoni Landshutam venit: sed a conspectu principis prohibitus, quibusdam praesulibus, et potissimum Bertholdo D. Francisci sacerdoti, eius tempestatis viro sanctissimo, contionatorique omnium clarissimorem enarrat. Berchtoldus aditum ad Othonem impetrat, fatum imminens aperit, ac ut resipiscat commonefacit Sed ut sunt animi auresque quorundam delicatae, surdo fabula narratur. exitus tamen probavit, haud vana fuisse somnia. Nam Otho filio Henrico in Hungariam misso, ipse cum altero filio Landshutam rediit. Et cum terrium diem ante Cal. Decem. cum uxore et liberis hilarem traduxisset, noctu subito exspirat, anno Christi 1253 Ita qui modo hilaris erat, subito obruitur.
Alberti II. Imp. ANIMADVERTIT religiosus quidam praedicator ex ordine minorum Albertum Caesarem Ladislai patrem, qui
lermonem suum Viennae auldiret somno gravatum esse, atque altiori voce, quaero, inquit, ev vobis, qui astatis, salvarine Principes pessunt? Cumque rem dubiam et admodum difficilem reddidisset, appagite, ait, namque si bptizati principes, ac in cunabulis morianutur, non est desperanda eorum salus.
Matthiael. Regis Hung. Novimus in Matthia Rege Hungariae naturam admiratione dignam. Nuneincredibile putatur, in mediis tumultibus, in torm entorum fragore, in castris somnum invenire, et domi in summa quiete mussantibus et susurrantibus cubiculariis, numquam posse insomnum resolvi. Nam in Servia, cum oppidum Sebestum (quod alii Severinum, alii Sabacium vocant) oppugnavit, et expugnavit, cum lapides machinamentoraum non sine frag ore in muros impingerentur, terraque tremisceret, castra con cuterentur, sopore pressus saepe iacuit, cum levi susurro ex citaretur etiam cum maximo labore confectus cubaret. Susurrus enim et mussitatio ex citabant: quem clamores hominum et tormentorum fragor, soporabant. Quod profecto erat admiratione dignissimum: Nec hoc ullus vel suspicioni vel curae ttibuat: quoniam ubique idemeveniebat.
Caeroli Magni Imp. DE Carolo M. scribitur, quod fuerit statura eminenti, corpore amplo, membris congruentibus
Maximiliani I. Imp. Maximilianus I. statura quadrata fuit, in qua Caesarea Maiestas, plurimum enituit: ita ut nemo non hunc Imperatorem esse, etiam externus, inter 30. maximos Principes, antea non visum agnesceret.
Friderici secundi Imp. FRIDERICUS II. Imp. cum necessariis de rebus ab Ethruria in Apuliam discessurus esset, et multa eum moverent, ut Samniatensem populum ad rebellionem spectare arbitraretur: misti ad eos qui nun ciarent, se captivos, quos habebat, atque thesaurum, Samniatum mittere velle: et propterea hortari, ut fideliter evasque ad reditum custodire vellent. Populus, eo insperato commodo laetus, misit qui renuntiarent, ex fide Sam niatenses ea observaturos. Fridericus igitur armis pro pecunia onustis aliquot iumentis, tectisque ut ei mos erat cum pecuniam mitteret: item ceteris quibusdam iniectis ex militum suorum numero fortibus viris, atque ante eos missis nonnullis captivis, inter quos erat Petrus Vinea, cui postea illic oculos effodi iussit: Samniatensis populus veros esse captivos arbitratus, quia vincula inspexerat, cum sarcivis omnes in oppidum accepit. Illi autem postea arreptis armis, statim occupato oppi do, Friderico defectionissuspicionem, qu conceperat, ademerunt.
Friderici Victoriosi Com. Palat. Fridericus Comes Palatinus Rheni, cum tres Principes anno Christi 1462. episcopos Metensem, et Spirensem, atque Marchionem Badensem, cum Comite Wirtenbergensi cepisset, tali est usus stratagemate. Simulavit enim se abesse a Palatinatu. Itaque hin inde vagari coeperunt, ac Haydelbergam versus profecti sunt, arbitrati ducem exercitus a selonge abesse. Ipse vero Fridericus clam Haydelbergam ingressus, assumpto equitatu suo, et quem Ditherus Archiepiscopus Moguntinus auxiliarem miserat, repente et ex improviso inter neccarum et Rhenum fluvios hostes adortus, principes cepit et exercitus eorum prostravit.
Arnulphi Iimp. Arnolphus Romam seditiosam ob factiones et dissidia Pontificum pacaturus, ingenti cum exercitu ad illam contendit: mirum autem dictu, quomodo urbem ceperit. Nam cum
non admitteretur, clausis undique iportis Leoninam urbem obsedit, qua parte diligentissime a custodibus servabatur. Ibi forte lepusculus excitatus (ut fit) a militibus, ad verbem fuga contendit, quem ingenti clamore exercitus persequebatur. Vigiles itaque urbis, atque custodes clamore et timore perculsi, muros deserunt, afc exercitu scandendi muros copiam faciunt. Sic Arnulphus nullo labore urbem ingressus, eam cepit, et reos seditionis punivit.
Ludovici Bavari Imp. Ludovicus Bavarus Imp. in postremo praelio quo congressus cum Friderico competitore Imp. Romani, et victoria potitus est, signo adulterino, quod milites Bavari arripuerant, Australes decepit: qui et victi sunt: Rati enim vexillum Austriae signa referens, etiam ad Fridericum et consortes militiae spectare, illud secuti more militari, a Bavaris circumventi sunt, et misere trucidati: Fridericus vero tandem ipse cum fratre Henrico captus est.
Caroli quarti Imp. Carolus IV. Imp. Rom qui primum in baptismate Wenceslaus: postea vero a REge Franciae Carolo, apud quem puer in aulavixerat, in confirmatione Carolus appellatus est: cum contra Philippum ducem Austriae bellum gereret, atque ex utraque parte acies pararentur, iamquemanus conserendae essent, Carolum horror quidam, et timor incessit. Videbat enim hostem longe superare multitudine suas copias: sibique timens, rem astu, non armis agere incipit. Tres ex supremis capitaneis Austriacis clam perinternuntios eu ocat: quibusquasi ad colloquium accedentibus, Imperator auteos montes pollicetur, si cum duce agerent, ut in fugam sedaret. Proque impetrato eo beneficio, magnam auri summam pollicebatur, Ibi verum esse apparuit illud, quod a Troianis sub excidio dicebatur.:- Dolus an virtus, quis in hoste requirat? Duces enim operam suam pollicentur. Reversi igitur, auro corrupti, et spe mercedis illecti, duci referunt, se speculatum abiisse copias hostiles: et pro certo comperisse, Imperatoris exercitum triplo esse maiorem suo: imminere omnibus certum exitium, nisi fuga in tempore sibi consulant: nunc esse in arbitrio ducis, qu od sec um faciat constituere. Quando itaque (inquit Philippus) in sola fuga praesidium est, consulamus saluti, exspectantes magis idoneum tempus: neque enim indecorum erit, nos cessisse maiori. Ergo collectis omnibus suis, Philippus no ctu fugit. Tres illi boni viri postea ad Imperatorem
revertuntur, praemia promissa accepturi. Imperator ut malo nodo malum quaereret cuneum, adulterinam aureorum monetam excudi curavit, quae vicesimam in valore partem non habebat, ad monetam iustam: illam igitur illis numerat. Qui alacres, tanto aere ditati, domum revertuntur. Et iam aurum expendere conati, reperiunt falsam monetam. Mox ad Imperatorem redeunt, monetarium falsitatis accusant. Carolus autem toruis oculis eosdem intuens: Abite (inquit) furciferi in malam crucem: merita proditionis praemia, nisi protinus discedatis ex oculis meis, accepturi. Quam enim aliam meretur pecuniam proditio vestra atque perfidia? Adulterina fides, quam Duci vestro praestitistis, adulterinum quoque meretur aurum, non purum. Illique confusi, speque falsa seducti, cum ignominia ab Imperatore discedunt.
Georg Ducis Megapolitani. Georgius Dux Mechelburgensis, cum pugnaret contra Magdeburgenses, anno domini 1550. et ipsis cum tribus milibus virorum ad Volmerstadium usque progresis, celerrimo dux usus est stratag emate. nam acie suorum circumversa, seminudam post principia agrestium multitudinem adorsus, a rebus perturbatis victoria potitus est.
Maximilianiprimi Imp. Maximilianus I. Imp. obsidione cingens Patavium, tali stratagemate usus est, ut Patavinos hortaretur clanculum ad defectionem: et ut se dederent, literas sagittis alligatas intra oppidum misit, ratus ita oppidanos defecturos a Republica: plurima eis et ingentia pollicitus, si ita fecissent: sed nihil ea re profecit.
Henriciprimi Imp. Henricus primus Imp. pugnaturus contra Hungaros, anno Christi 933. sic instruxit aciem suam, ut aliquot equites in silvam a latere occultaret vicinam, quos hostes non viderunt. Et cum acies instructa Hungaros fortiter aggrederetur, nec observarent Hungari equites occultatos, et in quiete iam versatos, ipsi usi stratagemate Henrici Imp. erumpentes Hungaros dissiparunt, ordines turbarunt, ac Henricum Imp. victoriam obtinere iuverunt.
Ferdinandi Antelli. Ferdinandus Antellus, ortu Cantaber, praetoris Pompoiolitani filius, homunculus qui magnanimitate animi exilitatem corporis pensabat. Hoc colore Ambianis illuditur, Hispano belgae ad quinque milia, relicto fano Divi Pauli X. Martii sub occasum circa Dourlanum subsistunt fortuito ciborefecti, tota nocte progressi, aurora maturius, ad tertium lapidem ab
urbe inruderibus maceriisque suburbanis Ferdinandus pronos additosque milites collocat, alto solo portis reclusis praemittit quadraginta bellatores subtus loricatos, brevibus sclopis pugionibusque accinctos, exterius vero personatos cannabinis lacernis rusticorum indutos, annonarias sarcinas dorso vectantes, qui non una semita, portam qua in Attrebates exitur subeunt, et anhelantibus sub fasce similes ad levandas sarcinas subsistunt, donec carpentum quatuor personatis militib. speciei Villicorum agitatum, ponte sublicio haesisset, ex illis unus ingentem peram nucibus plenam dissolvit, teretes effunduntur inter portae custodes qui omnes Pseudorusticis trucidantur, neve Clathrum pensile secto de sursum rudente ad humum demitteretur, carpentum portae immotum stabat. Ferdinandus audito signo a suis, cum omnibus copiis advolat, atque in urbem irrumpit, compita, moenia, turres, et munitiora urbis loca occuptat praesidiisque firmat, cordariores oppidani, per quosvis debellaripoterat, quadragesimalibus contionibus detinebantur audito classico tintinabuli quod in Episcopio est, et fremitu tumultuantium exituri, dum Hispanos obvios habent coercentur, ceteri qui ad arma raptim confugerant, numero hostium et ordine territi, nihil contra ausi sunt, ac sibi privatim metuentes, tabernis occlusis tectis se continent. Comes sancti Pauli qui urbi et toti provinciae imperabat, ab hoste circumventus, a civibus derelictus, Corbiana porta ex tam praesenti discrimine se subduxit; Hispani ut secure sibi esset a civibus, arma et tela omnia adimunt, vel mensariis cultellis aciem retundunt, gazis, mercibus spoliant, et auro quemlibet non solum pro sorte sua, sed barbarica saevitate libertatem vindicare cogunt.
Matthiae I. Regis Hungariae. KALENDIS Ianuariis, in circumcisione Christi, consueverunt Hungari strenam dare: hoc est donum pro bono omine in
cipientis anni, strena vero a strenua, id est a dextra donum significare, non est dissimile Graecitati, quae dw=ron nominat donum, quod per palmam datur, unde et (tetra/dwron) laterem Vitruvius architectus quatuor palmorum esse testatur: Moris est ut a Rege petatur strena, praetentis cuiusque arti ficii in strumentis. Tibicines tibiam, Tubicines Tubam, Citharaedi citharam, et alii alia, sui artificii commoda instrumenta deportant. Matthias Rex in ollam aliquot aureos congessit: et in tibiam tubamque et reliqua praemium coniecit proprium. Nam et regius pin cerna in scyphum exporrectum pecuniam ia ctam ex tinnitu coniectavit. Cum autem ad multam noctem donorum multitudo pervenisset (erant n. plurimi liberalitatem regiam exspectantes) aderat Galeotus Martius, non ut dona acciperet, sed ut dona regia faceto sermone condiret, ne tantae munisicentiae deesset hilaritas. Omnia igitur iocis et gaudio plena, et munere regio ornata exsultabant. Tum Rex vertit se ad Galeotum inquiens, cur tu quoque non pandis sinum tuorum instrumentorum ad capiendam strenam? Nam hic ollas, ille scyphos, nonunulli tympana, et cellarii congios, stabularii strigiles, sartores acium et forfices, sutores scalprum cum subula, porrigentes, non fuerunt praemio suo fraudati. Respondit Galeotus: se non haberesecum instrumenta. Tum Rex ait, in strumenta tua sunt, quos edidisti libri, quibus Bibliotheca nostra ornatur. Hoc intelligens Galeotus, innuit filio suo Ioanni Martio, ut librum de homine et de in cognitis vulgo, ex regia Bibliotheca afferret. His allatis, Rex Matthias tunc sapientiam suam maxime aperuit: cum cocis et stabulariis aliisque huiusmodi viris non ex animi iudicio, sed ex patriae consuetudine se donasse, do ctosvero viros non impulsu consuetudinis, sed animi iudicio venerari, omnibus manifestissime indicavit. Auro enim et argento plurimo librorum forulis ingessit, pecuviamque grandem apposuit, adeo ut unus Galeotus plura et pretiosiora, quam reliqui acceperit. Hoc Regis factum declaravit, multos ex necessitate, sine quorum ministerio vivi non potest, alere, praeclaros autem viros, in quocumque genere virtutis, ex iudicio animi colere et venerari, praemiisque dignis afficere, cum illi pauca etiam petentes abstulerint, et Galeotus tacens, nec quidquam tale sperans, nec etiam adfectans multitudine pretioque donorum cunctos donatos anteiverit.
Valentis Imp. CUM de Imperio Valens consuleret oraculum, quatuor literas sq. ou, o, d.. demonstravit. Hoc nomen asseverans post Valentem, imperii culmen accepturum. Unde ille ira ac furore percitus, quod imperatoriam dignitatem omnib. invideret, et ab ea per vim deici vehementer metueret: quamplurimos interemit, quos imperandi libidine teneri, et contra eum aliquid molni posse existimabat. Occidebantur itaque Theodori, Theodoti, Theoduli, et quicumque has literas in capite sui nominis habebant. Inter ceteros occisus est Theodosiolus, vir fortis et egregius,, pater Theodosii Imp ipsum vero Theodosium, qui ei cum Gratiano filio successit, nec tollere nec impedire potuit, quominus eo quo fara trahebant, perveniret.
Manuelis Comneni. Manuel Comnenus Constantinopolitanus Imp. patruelem habuit nomine Andronicum, qui propter bellicam virtutem, virium robur, formae dignitatem et animi magnitudinem, coepit illi esse suspectus, quod populari favore in ipsum in clinante aliquando impefium abrepturus esset. Accessit ad hoc, quod arioli dicerent, eum successorem habiturum, cuius nomen A literam initium haberet. Cum haec omnia diligentissime considerasset, Manuel Andronicum in carcerem detrudi, atque ibi arcte custodiri curavit. Unde cum elapsus esset, denuo capitur, et arctius ac diligenrius custoditur: sed fortuna illi favente, inde denuo elabitur: et cum domi suae tutus esse non posset, varios dynastas et regulos adit, quos omnes Manuel variis muneribus et pollicitationibus sollicitare non cessat, donec eum e suis ditionibus expulerint: et cum relicta Graecia ad Babylonicum Sulthanum venisset, ibi etiam a Manuelis insidiis tutus non fuit. Cum autem diu in exilio vixisset, et multa fuisset perpessus, ad imperium demum post Alexium Manuelis filium evectus est. Ipse adeptus imperium, cum sibi
successurum unum audisset: cuius nominis initiales literae ab i. s. lit. in ciperent, et ob id Isaacus Angelus illi suspectus esset: per Hagiachristophoritem ex familiaribus maximis ineimum, eum comprehendere statuit. Cum primum itaque Hagiochristoph orites Isaacum obvium habuit, multis satellitibus comitatus eum acriter est adortus, ut qui vivum vel mortuum in potestatem redigere decrevereat: sed cum fortiter Isaacus se defenderet, qui invadebant reiectis aut occisis, in columis evasit: sed cum Andronici iussu id factum ese putaret, illius iram metuens, ad asylum statim confugit: ubi concursu populi facto Imperator est declaratus. Ita Andronicus fata sedulitate et diligentia impedire non potuit, et in sontem persequendo saevissimus tyrannus est habitus.
Ugoccionis Fagiolani Lucensium Domini. Uguccio Fagiolanus, Lucensium et Pisanorum dominus, Castruccium Castracanem confirmata auctoritate et populari gratia praepotentem, ideoque formidatum, ne scilicet excluso Nevio filio, ipse in Imperio succederet, rollere constituit Ita compositis insidiis, eum Nerius ad cenam vocat, et nihil tale veritum comprehendit. reumque homicidii factum capitis condemnat. Verum fortuna alternis suo more lusibus iecabunda, ita Castruccium e summo turpissimae necis periculo eripuit, ut miserum ex damnato, et saeva securi prope percusso, ad urbis dominatum proveheret, et Uguccionem ex domino exulem et extorrem faceret.
Alphonsi Regis Arragoniae. REX Alphonsus mansuetos et misericordes amplecti consuevit. E contrario superbos velut diis et hominibus exosos horrere.
Sigismundi Imp. Beatos esse in terris reges aiebat Sigismundus Imperator, si exclusis superbis mansuetudinis, humanitatisque auctores in curiam asciscerent.
Ludovici XI. Regis Galliae. AN non in Ludovico XI. rege Galliae simile? qui aetate et valetudine iam inclinante, medicis blanditur, et auri montes promittit aut donat: deinde et sanctos viros evocat, et e silvis educit, quibus vitam suam non emendandam, sed propagandam commendat. Tanto interea metu, ut in arce munita, et fenestris ipsis atque omni aditu clathris ferreis obstructo, sese in cluderet: id est, quid nisi in spontaneum carcerem daret? O miser, hoc assidue times, quod semel faciendum est? hoc times, quod in tua manu est, ne timeas? Pietatem assume, superstitionem omitte: mors tua vita erit, et quidem beata, atque aeterna.