CAMENA Early Modern Latin Texts

STEPHANI BLANCARDI LEXICON MEDICUM VIRI CELEBERRIMI IOANN. HENRICI SCHULZII OPERA INSIGNITER AUCTUM ET EMENDATUM NUNC DENUO RECOGNITUM VARIISQUE ACCESSIONIBUS LOCUPLETATUM CURANTE MICH. GOTTL. AGNETHLERO SAXONE TRANSILVANO. PRAEFATIONEM PRAEMISIT ANDREAS ELIAS BUCHNER POTENTISS. PRUSS. REG. A CONSIL. SANCTIOR MEDICIN. ET PHILOS. NATURAL. IN ACADEM. FRIDERICIANA PROF. PUBL. ORDIN. ET IMPERIAL. ACADEM. NAT. CURIOS. PRAESES. CUM PRIVIL. POTENTISS. POL: REG. ET ELECT. SAX. HALAE MAGDEBURGICAE, APUD IO. GOTTL. BIERWIRTH CIC IC CC XXXX VIII.

LECTORI BENEVOLO S. P. D. ANDR. ELIAS BÜCHNER.

Novam notissimi Lexici medici TIBI, LECTOR ERUDITE, sistimus editionem, haud vero saltem novam, verum etiam variis accessionibus egregie adauctam. Quodsi igitur penitius pernoscere

volueris, unde ampliora hic liber acceperit incrementa, paulisper nobiscum in operis huius limine subsiste.

Cum vir doctissimus, idemque Daniae suae immortale decus, OLAUS BORRICHIUS, identidem observasset, in pharmacopoliis vocabula ab antiquitate transmissa, Graeca pariter ac Latina et quaedam Arabica, admodum male haberi, ut vix ullum ex ore hominum protrudatur sine aliqua corruptione, misertus illius calamitatis, quae manifestas barbariei notas prodit, scripsit libellum, quo erroribus obviam iret, illumque linguae Pharmacopoeorum titulo insignivit. Effecit isto labore, ut haud ambiguum sit, quaenam in proferendis istis vocabulis iusta lex sit vel producendi syllabas paenultimas,

vel easdem corripiendi: in paucis etiam, quamquam id non erat pollicitus, alias aberrationes a grammaticis regulis, tamquam aliud agens, indicavit et praeclare emendavit, adeoque exiguae molis libello multum omnino non solum pharmacopoeis, quorum inprimis ille labor usibus destinatus erat, verum etiam salutaris doctrinae cultoribus profuit BORRICHIUS.

Clarissimi huius viri exemplum illustrem quondam in hac musarum sede Medicum et insignem Philologum, celeb. SCHULZIUM, excitavit, ut eandem operam anatomicorum et chirurgorum filiis navare decerneret, idque in praefatione, proxime superiori Lexici huius editioni praemissa, cum eruditis communicaret: eum itaque amor

ac desiderium, antiquissimum saluberrimarum artium vocabulorum usum exquirendi, deduxit ad agnoscendas aliquas aberrationes, quas viri cetera doctissimi, qui incredibilem barbariei vim ab his disciplinis profligarunt, vel non observaverant, vel connivendo reliquerant. Aliqua illorum omnino sunt eius generis, quae vocari solent hybrida, id est originem ex diversis linguis male copulatis nacta; aliis terminatio, aut in adiectivi nominis formam deflexio, aptata est, quam non patiuntur leges illius linguae, quae ipsum vocabulum suis adnumerat. In non paucis orthographiae, aut iustae pronuntiandi leges, aliquo consuetudinis quasi iure violantur. Saepe autem factum ipsi animadvertimus, ut tirones in

talibus valde haesitarent, et non facile discernerent, quem sequerentur, quemque desererent, si talem diversitatem in ore vel scriptis doctorum cetera virorum notarent: saepeque aliqui ludibrium se debuisse aliis conquesti sunt, cum rectiorem usum voluissent amplecti, in rationibus vero comprobandis defecissent.

Horum itaque in gratiam et ad utilitatem omnium, qui studiosius rectum discere, quam pravum sequi malunt, tum antea laudatum raritate et praestantia insigne BORRICHII opusculum, tum incomparabilis SCHULZII nostri, tou= makarh/tou, lucubrationes, quae inopinata magni viri morte una cum aliis longe utilissimis scriptis, quo inprimis alteram

Historiae Medicinae partem, Celsum, Nicandrum et Geographiam litterariam refero, praemature parente orbata et destituta, itidem inter effecta tantum viri litteratissimi opera hactenus latuorunt, novae huius Lexici medici editioni inserta sunt: quae, ne cum insigni rei publicae litterariae damno diutius in scriniis delitescerent, aut prorsus interciderent, cum ad augendam novam linguae Pharmacopoeorum editionem tum adornandam Anatomicorum et Chirurgorum linguam operose ex singularum doctrinarum fontibus erutae observationes, opportune contigit, ut, cum nuper Bibliopola ad prelum revocando Lexico Blancardiano animum adiceret, simulque eleganter docti editoris, haud ita

pridem sanctioris disciplinae, nunc vero salutaris doctrinae candidati, operam requireret, meliori consilio sparsim in recentiori multoque auctiori hac Lexici medici editione suum occuparent locum, atque ita blattis tineisque subducerentur.

Quoniam vero BORRICHIUS et SCHULZIUS, duumviri certe celeberrimi omnique honoris cultu etiam post fata mactandi, non omnium, quae in hoc Lexico medico occurrunt, vocabulorum, quorum suspecta vel dubia quantitas esse solet, rationem habuerunt; propterea nos ipsi editorem eruditissimum monuimus, ut copiosiorem indicem prosodicum publico daret, eoque itidem augeret editionem, spe freti fore, ut

Minutula haec omnia quidem procul dubio haud paucis videbunter, tantoque minus veremur fore, ut aliquis, cui antea placuerunt forte quaedam ex iis, quae passim in hoc libro reprehenduntur, clarissimorum virorum urnae et praeclare docto editori succenseat: atque tanto etiam minus id verendi causas habere credimus, cum vix ullum in his additamentis novoque indice prosodico occurrat vocabulum, cui dicam scripserunt, quod non se possit tueri auctoribus, qui principum artis medicae scriptorum laudem summo iure consecuti sunt, et apud omnem posteritatem

merebuntur. Si quis vero nihilominus, magnorum quorundam nostri aevi auctorum patrocinio et exemplo fretus, antiquum obtinere malit, quam monitorem audire, usque adeo nos non habebit sibi succensentes, ut publico potius oblatos diligentiae eius fructus eadem aviditate perlecturi simus, qua quicquid in medica disciplina nacti, etiam a semibarbaris hominibus scriptum, evolvimus. Dissimulare autem nec possumus, nec volumus, quin potius ingenue profitemur, optare nos, ut medicinam omni porro tempore ornent commendentque strenui studiorum ad humanitatem spectantium vindices, et numquam desint in hanc artem, humano generi inprimis necessariam, professis,

Quod igitur a STEPHANO BLANCARDO primum admodum ieiune editum fuerat Lexicon medicum, id, post varias aliorum accessiones, ante hos octo annos inprimis celeb. IO. HENR. SCHULZII opera multo auctius et emendatius denuo emissum fuisse cum ex Viri cl. praefatione, tum aliunde apparet. Qua vero ratione recentior haec editio laudati praenobilissimi editoris vigiliis iterum auctior, atque ad communem doctrinae salutaris cultorum utilitatem accommodatior reddita sit, ample supra iam docuimus. Tanta itaque primi auctoris lineamenta iam

acceperunt incrementa, ut hoc Lexicon haud commode posthac Blancardi nomen retinere posse videatur.

Nihil amplius superesse arbitror, quam ut, priusquam ab invicem recedamus, TE, LECTOR BENEVOLE, admoneam, quod idem hoc Lexicon, si quidem summum numen praeclare docto et variis solidae eruditionis decoribus exornato editori vitam incolumem concesserit, (absolutis NUMOPHYLACII SCHVLZIANI parte altera et ultima aliisque scriptis numismaticis, quae in horis subcisivis eius adhucdum exercent diligentiam,) demptis illis, quae saepe Lexica magis onerare, quam exornare solent, additisque omissis, praesertim botanicis vocabulis, multo

magis excultum post hac proditurum sit. Interea istis, LECTOR, utere conatibus, atque maiora meditanti editori nostro fave. Halae Magdeburgicae, pridie Nonar. Septembr. A. S. R. M DC CCXLVII.

LECTORI BENEVOLO S. P. D. IO. HENR. SCHULZE.

Quod TIBI exhibeo Lexicon medicum, qualicumque opera mea nunc excultum, iam satis longo tempore in bibliopoliis versatum est, fortunamque ita faventem habuit, ut iterum iterumque praelo subici debuerit. Prima quidem editio admodum exiguo volumine constabat; eamque ante complures annos, cum

nova praefatione viri excellentissimi GEORGII ERNESTI STAHLII, emittebat idem bibliopolium, ex quo nunc prodit haec longe et plus quam altero tanto auctior. Scire itaque, unde illa incrementa acceperit liber antea tam exiguus, et tua interest et nostra refert.

Bibliopola, ut animum renovando lexico Blancardiano adiecerat, in eo fere iam erat ut priorem, quam hic recusam dixi, exscribendam typographo traderet, correctiorem tamen et a multis erroribus repurgatam, alicubi etiam conspicue auctam a viro docto, cuius nomen requirenti mihi non indicavit. Enimvero alii monuerunt ipsum de editione nova Lugduni Batavorum CIC IC CC XXXV. emissa, omninoque suaserunt ut illam potissimum adhiberet. Meum tandem consilium requirebatur, quod post aliquam deliberationem candide impertiebar, nihil utique tunc minus exspectam, quam fore ut ad exsequendum et perficiendum opus vocarer. Repetitis tamen precibus expugnatus sum, praesertim cum mihi omnia liberrime peragenda traderentur, modo prospiceretur ne moles maior fieret, quam ut pretio tolerabili emptoribus etiam tenuioris fortunae tradi posset.

quibus carere liber posse videbatur, quam de novis addendis. Quare initio statim de omittendis interpretationibus vocabulorum Gallicis, Belgicis, Anglicanis statuebam: cum sufficere videretur si libello huic, fines Germaniae non facile transituro, vernaculae denominationes adicerentur. Deinde non parum demi debere et posse intelligebam, cum observarem saepe factum fuisse ut eadem res bis, terve diceretur, sub diversis nominibus eandem rem designantibus. Tandem etiam notabam multa fuisse fusius, quam in Lexico conveniebat, planeque diecodikw=s2 explicata, praecipue anatomica, physiologica et practica: quae in libris ad has disciplinas pertinentibus potius requiruntur, quam in libello vocum explicationem promittente. His demptis sperabam futurum ut non solum sua mediocritas dari libello posset, verum etiam locus fieret quibusdam magis necessariis, quae desiderabantur. In vocabulis ad rem botanicam pertinentibus, quarum fere amplissimae sunt descriptiones, diu anceps et dubius haesi, quid mihi faciendum esset. Esse illas plerumque verbosiores res ipsa docebat: sed quid demi deberet non facile succurrebat. Videbantur mihi pleraque esse ex praelectionibus summi viri HERMANNI BOERHAAVII desumpta; utque ita existimarem effecit libellus inscio auctore editus, in Britannia, si titulo fides est, excusus. Statui tandem pleraque esse relinquenda

integra, nisi de rebus vulgatissimis, ut quercu, piro, pomo, ageretur: in quibus commode tollis quaedam posse credebam. Aliqua etiam, quae in officinis medicis locum non habent, resecari et omitti sine studiosorum medicinae damno posse putabam. De his itaque praecipue me excusandum benevolo lectori existimo; quem etiam rogo, ut condonet si quid minus recte in his pofitum obseruet. Nimis destitutus ab apparatu botanico, malui pleraque ita relinquere, ut inveniebam posita, quam mutare etiam suspecta, de quibus tamen non essem plenissime instructus.

In singulis autem, quae posita sunt, vocabulis id in primis operam dedi, ut recte scripta essent. Multum hic erat, praesertim in Graecis nominibus, aberratum: quod nunc ita extersum puto, ut non multa sperem superesse, quae oculum fefellerint. Si quid forte in spiritibus Graecarum vocalium aberratum fuerit, tenuitati characterum condonetur, et oculo, qui nubilis diebus aut ad lucernam non adeo accurate potuit typographorum specimina semper arbitrari, ut omnino nihil subterfugeret. Deinde operam dedi ut singula vocabula ad analogiam artis grammaticae revocarem: prorsus vitiosa, ut os sphenois, nos sphenoides, aut tollerem et recta substituerem; aut, ubi nimis usu trita et ubique recepta sunt, annotationem

adiungerem: qualia sunt radiaeus, cubitaeus. Consulere in eo tironibus artis volui, quibus huiusmodi libri maxime scribuntur. Horum in gratiam annotatur ad anasarca, quod sit Graecum ex duabus partibus orationis conflatum, quarum posterior est casu quarto: quodque declinari non debeat. Visus mihi sum observasse quod etiam viri hic impingant, et aliqui, to\ anasarca adiectivum femininum rati, deinde perpetuo hypropem ex masculinorum classe ad feminina transtulerint. Non parum etiam corrigendum fuit in derivationibus, quae saepe aberrabant aut prorsus pravae erant. Sic coloboma a kolla/w glutino, quis ferre posset? qui totus locus adeo erat corruptus, ut refingi omnino deberet. Idem in multis aliis factum fuisse intelliget, quisquis nostram editionem cum praegressa illa Lugdunensi comparare non gravatus fuerit.

Illud possum sane asserere, non aliqua negligentia mea factum fuisse, si quod in hoc genere erratum supersit notabile. Saepe enim verecundia me retinuit, ubi aliquid esse putabam, quod excusare aut tueri posset receptum. Adducam exemplum. Vbi ad Aegagropilam deveneram, volebam scribere aegagropilus, quia memineram GEORG. HIER. WELSCHIUM, qui nomen istud invenit, ita posuisse. Recurrebam itaque ad auctorem pridem lectum, cuius

mihi tractatus de aegagropilis 1660. editus ad manus erat. Fuerat autem olim illo exemplo usus medicus celeberrimus Guern. Rolfinckius, qui multa sua manu adnotaverat. Haec inter videbam pag. 2. ad verba: ante nos nemini usurpata voce, in margine adiectum: certe nemo sic deliravit in imponendo nomine. Vbi autem Welschius p. 3. scripserat: o( pi=los2 non tantum pila est Suidae in lexico; haec legebam in margine; pilam Graeci non dicunt pi/lon, nec eius rei quidpiam est in Suida. Proximum erat adire Suidam, in quo cum vere nihil tale ad vocem pi=los2 legerem, non poteram aliter suspicari, quam Welschium hic aliquid humani esse passum. Relinquebam itaque locum ut fuerat. Aliquo tempore interiecto, cum alius indagationis causa Eustathii indicem percurrerem, inveni vocabulum pi/la, evolvi locum pag. 1554. lin. 34. ed. Rom. atque duo omnino momenta, Welschio adversus Rolfinckium defendendo sufficientia, scilicet quod pila pi=los2 para\ toi=s2 a)rxai/ois2 e)kalei=to et quod Suidas e)n tw=| a/ hoc scripserit, ibi recognoscebam. Nunc prorsus accedere Welschio debebam: sed iam impressum diu fuerat folium, ubi corrigi debuerat. Volui haec adducere, ut corrigendum locum suadeam, et ut persuadeam hoc genus investigationis non esse facillimum et perfunctoria industria superabile.

Aliud exemplum subiungam in quo diu haesitavi. Mirum a multis annis iam videtur, quid in mentem venerit illis qui ossi sphenoidi, quod Latini cuneiforme vocant, nomen imposuerunt. Quis umquam vidit cuneum tot processibus praeditum, ut polu/morfon hoc os? quis cuneum alatum? Coepi igitur suspicari, quod antiquissimi nomen hoc scripserint sfhkoeide\s2, quod vespae similitudinem habet. Me non absurda cogitare agnoscet, qui apud veteres notaverit, quod cranii ossa tantum septem numeraverint, atque os ethmoides partem sphenoidis habuerint. Iam quaeso intuere figuram huius ossis, qualem Vesalius dedit, annon insectum alatum volans sic satis bene referat. Enimvero adeo constans est scriptura sfhnoeide\s2 apud Galenum et Oribasium, ut temerarius merito videretur, qui substituere nunc vellet sfhkoeide\s2. Neque tamen dimoveor a sententia, quod Latine commodius vocaretur vespiforme, quam cuneiforme. Video enim apud Suidam, Hesychium et etymologici magni auctorem clarissima documenta, quod sfh\c utrumque significaverit, et vespam et cuneum. Forte hinc factum est ut posteriores, de similitudine inter vespam et hoc os non cogitantes, alterum autem significatum, qui cuneum adactum denotat, in animo habentes, desierint scribere sfhkoeide\s2 et sfhnoeide\s2 arripuerint. Sed et forte sfh\n apud eos vespam valuit. Certe yh\n, quod nonnisi dialectica variatio

videtur, est nomen insecti volatilis. Credidi igitur non male me aucturum, si haec paucis verbis in ipso lexico notarem: liberum cuique relinquens quantum coniecturae meae vellet statuere pretium. Plura huius generis, quamvis paucis verbis, passim allata invenies, quae forte alio tempore paulo amplius prolaturus, omniumque rationes redditurus sum. Diu enim occupor in Olai Borrichii lingua pharmacopoeorum ad praelum revocanda, multo auctiori et ad omnem grammaticae legem magis exacta futura: cui subiungetur lingua anatomicorum, et forte etiam chirurgorum. Videtur nostro aevo cogitandum esse de eiusmodi indice antibarbaro, cum fere plerique ex libellis potius gallica lingua scriptis, quam puris fontibus, principia nunc hauriant, et ad usum Gallorum etiam. Latine locuturi se accommodent: in quo aliqui tantum sibi placent, ut rectiora sequentes omnino barbaros bona fide habeant.

Vt certum esset; quae syllabae in pronuntiando vel deprimendae sint, curavi Graeca in primis adicienda: ratus omnino ex hac consideratione vocalium sua natura longarum aut brevium cuivis facillimum inventu fore, quid fugere quidve sequi deceat. De reliquis, quorum non magnus est numerus, conabor utique efficere ut rem omnem cum firmis rationibus cognoscant

Tandem etiam indicandum est, quid in hac editione accesserit, quod in prioribus non exstabat. Inserti sunt utique integri articuli, ut arcanum duplicatum, cascarilla, Pareira brava, Caieput, cochia, arnica, longeque plura huius modi: sed pleraque huius generis adiecta sunt articulis iam exstantibus sed nimis imperfectis. Nolumus hic nos iactare, sed cuivis permittimus, ut, comparatis editionibus, nostrae accessiones arbitretur.

Speramus utique nostrum studium, nec exiguum nec perfunctorium, effecisse ut Lexicon hoc Blancardianum, quod nunc exhibemus, illis, quibus priores editiones non displicuerunt, magis impense placiturum sit. Non indigere talibus libris iam perfecte excultos medicos, facile largimur: sed studiosorum utilitatibus, ut et eorum, qui aliis studiis dediti subinde in medicae facultati proprios terminos incidunt, eorumque vim cognoscere cupiunt, inserviturum illud esse, et in plerisque abunde satisfacturum, prope confidimus. Facile praevidemus subinde futurum ut aliquid hic frustra requiratur: praesertim si quis barbarorum medii aevi scriptorum volumina tractare velit. Enimvero istiusmodi omnino obsoleta, quae singulare utique glossarium postulant, non esse nostri

saeculi, noverunt omnes medicae artis gnari, neque vitio nobis versuri sunt, quod ista in tali opusculo negleximus. Certe si quis sola ad materiam medicam pertinentia dare voluisset: quod facile licuisset Silvatici pandectas transscripturo, opus hoc praesenti maius mole proditurum fuisset. Quanto maius nasci debeat, si ex ceteris partibus colligenda et exhibenda essent, facile aestimabitur. Sed hae lactucae labris hominum nostri saeculi non sapiunt; et pauculi illi, qui miculas auri ex hoc fimeto aliquando colligere forte cupient, ipso usu diuturno efficient ut facilius tandem in illis se progredi sentiant: praesertim si ad vocabula Arabica intelligenda usi fuerint glossario utilissimo, Ebn Sinae latinis editionibus plerumque subiuncto. Quod superest tuae, lector benevole, aequitati omnia permittimus, utque nostris publico inserviendi conatibus porro faveas, quo decet officio rogamus. Halae Magdeburgicae, prid. Kalend. Aprilis CIC IC CC XXXIX.