December 2004 Ruediger Niehl markup
typed text - structural tagging complete - no semantic tagging - no spell check - orthographical standardization performed - corrections from the errata list not integrated
06/2007 Katharina Meiszus, Reinhard Gruhl markup
TERMINI Markup added - spell check partially performed
01/2008; 03/2010; 11/2010 Reinhard Gruhl markup
some corrections inserted


image: s000

[gap: illustration (Frontispiz)]

image: s001

STEPHANI BLANCARDI LEXICON MEDICUM VIRI CELEBERRIMI IOANN. HENRICI SCHULZII OPERA INSIGNITER AUCTUM ET EMENDATUM NUNC DENUO RECOGNITUM VARIISQUE ACCESSIONIBUS LOCUPLETATUM CURANTE MICH. GOTTL. AGNETHLERO SAXONE TRANSILVANO. PRAEFATIONEM PRAEMISIT ANDREAS ELIAS BUCHNER POTENTISS. PRUSS. REG. A CONSIL. SANCTIOR MEDICIN. ET PHILOS. NATURAL. IN ACADEM. FRIDERICIANA PROF. PUBL. ORDIN. ET IMPERIAL. ACADEM. NAT. CURIOS. PRAESES. CUM PRIVIL. POTENTISS. POL: REG. ET ELECT. SAX. HALAE MAGDEBURGICAE, APUD IO. GOTTL. BIERWIRTH CIC IC CC XXXX VIII.



image: s002

[gap: praeliminaria]

page 723, image: s747

XYRIS, quasi rasorius culter; sic appellantur folia gladioli, ob rasorii vel ensis figuram, a cura/w rado.

XYSTER, est scalprum rasorium, radendis ossibus aptum, a ce/w rado.

Z.

ZAPHARA, vel ZAFFERA, est materia mineralis ex bisinutho, ad sinaltha vel amausa pertinens, quae tingit vitrum caeruleo colore, unde figuli utuntur ad tincturam caeruleam vasis obducendam.

ZARSA PARILLA, est smilacis asperae species, a similitudine nomen accepit, quam cum Smilace aspera habet, quae Hispanis Zarsa - parilla, i. e. rubus viticula dicitur. Zarsa enim iis est rubus, parra vero vitis, parilla viticula.

ZEA, Gr. ze/a et zei=a, vocatur etiam spelta Italis: Latini semen, idque a praestantia frugis appellarunt: aliqui derivant, a)po\ tou= zh=n quod vitam sustentant: nonnulli a ze/w ferveo, quod dum solis fervescit vi, mortalibus donct omnia: Vide spelta.

ZEDOARIA, Officinarum (zurunbad Avicennae; za/doura Graecis recentioribus ) penult. corr. [abbr.: paenultimam corripit] ob vocal. ante vocalem, quod in civitatem Latinam terminatione transierit. Zedoaria est radix e China et extremis Indiae finibus allata, quae est tuberosa, brevis compressa, foris cinerea, intus candida, quando cortex exterior est detractus, paucis fibris intertexta, saporis amaricantis aromatici, odoris fragrantis, ad camphoram aliquantum accedentis: folia ad curcumae folia accedunt, suntque palmae magnitudine; fert florem in peculiari spica, ut Galanga, quos flores sequuntur loculamenta terna. Habetur longa et rotunda, quae promiscue usuales. Externe cinerei coloris, intus vero fusci sunt. Odor et sapor aromaticus valde et acris. Quoad vires non differunt, dicitur et zerumbet Serapionis, et a quibusdam antbora. G. Zitwer.

ZENECHDON, seu ZENEXTON, est vox arabica, et idem est, ac si dicerem diarsenicum, seu compositio ex arsenico, arsenicum enim orientalibus zenech et zene sonat:


page 724, image: s748

et sic zenechdon, pro diazenech dicitur. Idem quod amuletum.

ZENEXTON, idem quod zenechdon.

ZEOPYRON, est frumenti species inter zeam, et puro\n sive triticum.

ZERNA, idem quod lichen.

ZIBEBAE, vox Officinarum, penult. corr. [abbr.: paenultimam corripit] ut eubebae. Avicenna Zebib appellat, unde non defuturi forsan, qui accentum intuiti paenultimam producent. Nec admodum repugnabimus. Quia tamen in terminationem Latinam transit haec vox, potior videtur analogiae superius allatae ratio. Consulatur interea Asarum, sequ.

ZIBETHVM, Scaligero Zibeth, pro excremento illo peculiari et fragrante Hyaenae odoriferae; penult. prod. [abbr.: paenultimam producit] tum quia multis Auctoribus, ut Hermolao, Ruellio etc. Zibettum appellatur, et aliis civetta, tum quia analogia ita suadet in voce, acetum, coryletumm, temetum, vepretum, etc. Zibethum est liquor pinguis felis zibethicae, vesiculis glandulosis, intra penem et testes collocatis, emanans, qui premendo exprimitur et colligitur; et quod hic videntur esse vesculae zibethicae, easdem in castore castoreum dicerem: liquor hic gravis est odoris, nisi adsit pauca quantitas. Dicitur et zibetta. G. Ziebeth.

ZINGIBER, Officinis, et recentioribus Graecis; Plinio l. 12. c. 7. zingiberi, et zimpiberi; Dioscoridi l. 2. c. 190. ziggi/beris2, ews2.

*ziggi/beri qermo\n kai\ eu)/klwn pentape/thlon. Andromachus Senior apud Galen. l. de Theriaca ad Pisonem.

Avicennae Zeniebil. Et nominat. et genit. penult. corr. [abbr.: paenultimam corripit]

Zingiber, et calidum, mordax piper, et laser algens, Vind. 54.
Et piperis siliquas, Zingiberimque vehit. Strozza Eleg. 3.

Ratio constat, quippe Galenus l. 6. simpl. facult. ziggibe/rews2, inquit, h( r(i/za xrh/simos2 e)sti/n, etc. et similia scribit loco proxime citato Dioscorides. Zingiber radix est tuberosa, ramosa, brevis, et paululum compressa, pallida, fibris crebrioribus dotata, saporis aromatici acerrimi fervidi, instar piperis, odoris aliquantulum fragrantis, geniculatis repit internodiis; singulis annis folia habet iridis, aut gladioli in modum,


page 725, image: s749

crescit copiose in India Orientali et occidentali, unde et ad nos portatur; variae sunt species Zingiberis, quae tantum differunt ratione fibrarum, quo vero plures fibrae, eo ignobilius, quo pauciores, eo praestantius: est radix plantae, quae habet folia cannacori: flos in scapo singulari, pentapetalus, difformis, quasi bilabiatus, insidens ovario trigono, triloculari; radix colligitur foliis plantae arescentibus, et postmodum ad solis ardorem aut in fornacibus exsiccatur: a quibusdam luto, ereta, aut rubrica obducitur, ut eo melius praeservetur, hinc prostabat zingiber album et rubrum ita dictum, non quod sint duae distinctae species, sed tantum coloris externi ab aspersa creta vel rubrica provenientis ratione. Dicitur quoque zinziber, gingiber. G. Ingber, Ingwer.

ZIRBVS, Arab. idem quod omentum.

ZIZANIA, Lat. lolium. Gr. quoque ai)/ra, et ziza/nion, est frumenti vitium. G. Unkraut.

ZIZYPHA [1], penult. corr. [abbr.: paenultimam corripit] apud Cavallum; neque male convenit analogia cum Sisypho, de quo ita Poetae:

Aut petis, aut urges ruiturum Sisyphe saxum.

Ov. 4. Met.

Vel tu Sisyphios licet admirere labores..

Propert. 2. 617.

Zizypha, ZIZYPHUS et ZIZIPHUS, est iuiubarum arbor: cuius truncus est tortuosus, instructus cortice aspero, inaequali, striato; rami duri, spinosi: folia sunt oblonga, aliquantulum dura, obtusa, coloris viridis, splendentis, leviter in marginne incisa: calix monophyllus, quinquefidus: flos est rosaceus, pentapetalus, staminibus multis praeditus: ovarium in fundo calicis instructum tuba longa, donata apice globoso, fit fructus olivae magnitudine, callo pulvinato, minus spisso, sicciore, condens officulum rugis minus profundis ornatum, in quo nucleus plerumque unus, utrinque acuminatus, inclusus pulpae molli, fungosae, saporis mellei et vinosi: ex Barbaricis tractibus in Italiam translata est: italis Susine, unde procul omni dubio zizyphus derivari debet. Vide iuiubae.

ZIZYPHA [2] a zwnnu/w cingo, est est ea pars corporis, qua cingimur. Item herpetis seu erysipelatis species, tantum eo loci quo corpus cingitur. G. Der feurige Umlauff.

ZOOGONIA, est animalium perfectorum generatio, qua vivi fetus excluduntur, ex zw=on animal, et gonh\ genitura.