December 2004 Ruediger Niehl markup
typed text - structural tagging complete - no semantic tagging - no spell check - orthographical standardization performed - corrections from the errata list not integrated
06/2007 Katharina Meiszus, Reinhard Gruhl markup
TERMINI Markup added - spell check partially performed
01/2008; 03/2010; 11/2010 Reinhard Gruhl markup
some corrections inserted


image: s000

[gap: illustration (Frontispiz)]

image: s001

STEPHANI BLANCARDI LEXICON MEDICUM VIRI CELEBERRIMI IOANN. HENRICI SCHULZII OPERA INSIGNITER AUCTUM ET EMENDATUM NUNC DENUO RECOGNITUM VARIISQUE ACCESSIONIBUS LOCUPLETATUM CURANTE MICH. GOTTL. AGNETHLERO SAXONE TRANSILVANO. PRAEFATIONEM PRAEMISIT ANDREAS ELIAS BUCHNER POTENTISS. PRUSS. REG. A CONSIL. SANCTIOR MEDICIN. ET PHILOS. NATURAL. IN ACADEM. FRIDERICIANA PROF. PUBL. ORDIN. ET IMPERIAL. ACADEM. NAT. CURIOS. PRAESES. CUM PRIVIL. POTENTISS. POL: REG. ET ELECT. SAX. HALAE MAGDEBURGICAE, APUD IO. GOTTL. BIERWIRTH CIC IC CC XXXX VIII.



image: s002

[gap: praeliminaria]

page 684, image: s708

TVS [2], idem quod tus.

TVSSEDO, idem quod tussis.

TVSSILAGO, Dioscoridi l. 3. c. 126. bh/xion, Plinio l. 26. c. 6. et bechion et tussilago: paenult. [abbr.: paenultimam] producit, ut cartilago, Carthago, imago, indago, propago, similago, trissago, virago, vorago. Tussilago, seu farfara, est planta, quae plures habet caules tenues, qui in summitate habent florem radiatum, citissime caducum, cuius discus ex flosculis, corona ex semiflosculis componitur, embryonibus insidentibus, et calice multifido comprehensis: embryones postea abeunt in semina pappis instructa: flos ante folia mense Martio vel Aprili erumpit: radix est saporis subacris cum levi lentore, odoris nullius: folia ex radice erumpunt magna, ampla, angulosa, circularia fere, superne viridia, inferne alba: crescit in locis humidis, quod haec planta tussientibus medeatur, appellationem habet. G. Huflattig.

TVSSIS, Gr. bh\c a bn/ttw, tussio. Est motus convulsivus musculorum et motricium fibrarum, quibus respiratio peragitur, ita ut exspiratio variis vicibus interrupta, iterumque repetens, aerem expellendo e pulmonibus, et repellendo contra latera ramorum asperae arteriae, tandem post aliquot ictus, et nisus cum sonitu graviore, vel acutiore, non sine vi, et saepe humoris vel phlegmatis excretione peragitur: hinc ex tussi, perinde ut in sternutatione, concussio corporis fit, adeo ut in vehementiore tussi non levis labor sit, et motus suffocationis, ideoque facies et oculi rubore et livore afficiuntur, atque a tussi aliquot horas durante, identidem repetente, vires admodum franguntur, et venter, pectus atque caput dolore affliguntur, praesertim in sicca tussi; aliquando etiam vomitus subsequitur, aut ex illa concussione viscerum, hernia in inguine, vel umbilico fit. Verum tussis comitem agit in asthmate, pleuritide, hydrope, empyemate, vulneribus pectoris, malo hypochondriaco, haemoptoe, gravedine, phthisi etc. Dividitur in tussim siccam in qua nihil, vel parum excernitur, uti omnis tussis in principio est. In humidam in qua sanguis, pus, pituita vel tenuis liqur excernitur, sed ea ex accidenti fit. In nocturnam et infantium convulsivam, quae etiam ex accidenti est. Dicitur quoque Tussedo. G. Der Husten.

TVTIA, sive CADMIA FACTITIA, est corpus densum, ex fuligine aeris, dum in fornace conficitur, concretum, adhaerens lateribus, camerisque fornacum, vel et in


page 685, image: s709

partem infimam delabens. Triplicis id fit generis, nominibus a re, quam repraesentare videtur, sumptis. Botrytem appellant, quae uvae speciem refert: ostracitem, quae testis similis est: placitem, quae crustis. Botrytis reperitur in fornacis parte media. Ostracitis in infima; Placitis in editiore. Sunt qui capnitem et calamitem addunt. Capnitem, quae in ipso fornacum ore reperitur, tenuissima, exusta et nimia tenuitate similis favillae. Verum haec a Pompholige vix vel parum differre videtur. Calamitem vocant, a figura calami, quam a pertica ferrea acquirit. Nimirum decutitur haec a ferreis perticis quibus cadmia, dum aes fusum iis agitatur, adhaerescit. Optima est botrytis, densa, modice gravis et in levitatem magis inclinans, racemosa facie, quae fracta cinerulenta est. Vulgo in officinis dicitur tutia, vel cadmia Graecorum. Gr. kadmei/a. Arab. Climia. G. Hüttenrauch, grauer Tutz.

TYLOMA, idem quod callus.

TYMPANITES, TYMPANIAS, aqua intercus sicca, est tumor abdominis fixus et constans, aequabilis, durus, renitens, et a pulsione sonitum edens, plerumque in fastigium assurgens, absque gravitatis multo sensu; oriundus ex paralysi partis intestini, et a flatu intercepto summopere dilatati: vel ab humoribus in abdomen exhalantibus, non resorptis, sed putrescentibus, et aerem sic ex se veluti generantibus; vel a vermibus peredentibus intestinorum tunicas, unde aer tum abdomen intrat, calore expanditur, et tumorem exeitat; dicitur quoque hydrops siccus, a tumpani/zw, tympani instar sono. G. Truckene Wassersucht, Windsucht.

TYMPANI MEMBRANA, ita dicta, quia subiectae cavitati tympani nomine insignitae superinducta est, sita ad finem meatus auditorii, quem terminat, claudit, a tympano separat, et sic aerem internum ab externo hic loci secludit, et corpuscula quaecumque per aerem volitantia, insecta, ceteras aeris externi iniurias, et similia ab interioribus arcet, et ita tandem apprime defendit: situs eius non perpendicularis, sed valde obliquus, ita ut ad superiora mearus inclinet, ab inferioribus excurrat, hinc ad superiora et posteriora abtusum, ad inferiora et anteriora acutum cum meatu angulum format, sic auget superficiem plus, quam si ad perpendiculum apponeretur, hinc locum facit ampliorem pluribus radiis sonoris incurrentibus, inprimis autem efficit, ut incurrant radii


page 686, image: s710

praecipue in medium huius membranae centrum, ut sic facilius et validius tremat. Est haec membrana in omnibus iunioribus, adultis, senibus, etiam brutis quibuscumque, semper integra, numquam foraminulenta, aut etiam quodam aperto et naturaliter patente foramine pertusa; sed ablato musculo mallei externo, verum foraminulum ibi adest, oritur enim ille extra tympanum, ut illud intret, transit inter os et membranam tympani ad superiora, ubi annulus in fetu, in adultioribus meatus auditorius deficere observatur, hinc dictam membranam ibi quasi perforat, unde hoc ablato foramen conspici debet, et naturaliter musculo transcunte, nullum adesse debet. Membrana haec est tenuissima, hinc pellucida, etiam minime aspera, undique foris ac intus laevis, polita, interim tamen non ex una simplici, sed ex tribus distinctis lamellis, sibi invicem applicatis, unitis, connexis, ut in fetu optime patet, constans. Plura apud anatomicae doctrinae scriptores quaerenda sunt. G. Das Trummelhäutlein im Ohr.

TYMPANVM, est cavitas pone tympani membranam versus interiora, temporalis ossis parti petrosae insculpta, ampla, lata, ceteris cavitatibus, in codem osse petroso etiam reperiundis, maior; habens superficiem asperam et inaequalem admodum, cavernulis, eminentiis, sinubus, foraminibusque maxime interruptam; hinc sortita figuram valde irregularem, ad ellipticam tamen optime accedentem; parte sua anteriori clausa membrana tympani; per sinnositatem mastoidem, in parte posteriori et superiori tympani sitam, communicans cum mammillaris ossis temporum processus cellulis multis, magnis, amplis, cavis, in se invicem patulis, in infante recenter nato non inveniendis, sensim cum tempore formatis, tympani cavo unitis, illudque quam maxime augentibus, ampliantibus, complentibus, hinc ab eo non distinguendis, praesertim cum in iis animalibus, in quibus hi cancelli non adsunt, ipsa tympani cavitas multo amplior observetur. Huius autem cavi interna facies tota obducta est membrana quadam tenui, tenera, a dura matre, per commissuram inter os temporale, et partem petrosam occurrentem tympanum ingrediente, ibique sese expandente, suppeditata; hinc falso a Vesalio, aliisque, pro nervi auditorii expansione habita; cavernulas ossis mastoidis etiam ingrediente et investiente, sic verum periosteum hic efficiente; ditata interim vasculis arteriosis quam plurimis a carotide duram matrem perreptante oriundis, mirabili et prorsus singulari reptatu hic distributis, ut artificiosa horum vasorum


page 687, image: s711

repletione detexit primo dexterrimus Ruyschius: haec vascula videntur ex ultimis suis ramulis per fistulas minimas laterales emissas, ibidem eructare liquidum tenuissimum, aqueum, ad membranam omnia investientem irrigandum, humectandum obliniendum, laxandum. Tympanum dicitur haec cavita. ob aliqualem cum bellico hoc instrumento similitdinem. G. Die Trummel im Ohre.

TYPHA, Gr. tu/fh, est planta palustris, quae habet plerumque caulem unicum, rectum, politum: folia longa, angusta, crassa, spongiosa, subdulcia, quaedam ex radice, alia ex nodis caulium erumpentia: flos mas, solis staminibus nudis, valde pulverulentis constans, flores in gracilem dense compacti congeruntur spicam: ovaria in spicam densissimam composita haerent sub spica priori, sunt tenuia, multisque instructa filamentis: utraeque spicae in formam clavae per eandem continuatam longitudinem porriguntur: radix repens, interne albissima, saporis insulsi. G. Rohrkolben, Narrenkolben.

TYPHODES, est febris symptomatica continuata et ardens, in qua primo statim die aegri copiose sudant, sudore ipso parum aut nihil allevante; hinc sudorifera vocatur; velut ab inflammatione viscerum, ex tu/fos2 fumus et ei)=dos2 forma.

TYPHOMANIA, est delirium cum phrenesi, et lethargo, ex tu/fw incendo, effero, et mani/a furor. Vide coma vigil.

TYPHONIA, idem quod typhomania.

TYPVS, sive PERIODUS et CIRCUITUS, est ordo febrium, constans ex intensioe et remissione, a tu/ptw verbero, tundo, tu/pos2, impressum vestigium.

TYRIA, barbaris idem quod Ophiasis.

TYRIASIS, idem quod elephantiasis et satyriasis. Est autem hoc et praecedens vocabulum corruptum ex Graeco qh/rios2, qhri/wdhs2, qhri/wma, quae ferinum, malignum, denotant. Scribebant enim barbaro aevo pro theriaca etiam tyriaca, docebantque ipsi nomen esse a serpente tyrus dicta.

TYROSIS, est quando lac comestum, in materiam caseofam coagulatur, a turo\s2 caseus.



page 688, image: s712

V.

VACCARIA, est planta alias perfoliata dicta, forte nomen a vacca, quod a vaccis adametur. G. Durchwachs.

VACCINIA, VACCINIUM, vide rubus et viola.

VACVATIO, vide evacuatio.

VACVI DIES, sunt, quibus rarissima et imperfecta ac mala crisis plerumque contingit: iique sunt 6. 8. 10. 12. 16. 18; quibus nonnulli addunt 22. 23. 25. 29. 30. 32. 33. 35. 38. 39. hi medicinales appellantur, quod in iis medicamenta exhiberi possint, verum illi dies hic loci non observantur tam exacte.

VAGA ARTHRITIS, vide arthritis vaga.

VAGINA VTERI, dicitur et matrix, uteri ostium, uteri cervix, ai)doi=on gunaikei=on, ko/lpos2 gunaikei=os2. Est ineaatus ille, cui virilis in coitu penis inditur, non aliter quam vaginae gladius aut culter; sita est in regione pubis, figura oblonga; magnitudo, pro aetate et veneris usu variat. Crassities eius in superiori parte latitudinem straminis adaequat, in inferiori vero propter accretionem, eandem duplo vel triplo superat. Latitudo, qualis recti intestini, interne nervea et rugosa. Perforatur plurimis porulis, praesertim in inferiori parte circa meatus urinarii exitum, lacunae, ut circa urethram, ita et in tota vagina, uterique cervice hinc inde reperiuntur, setas saepe admittentes, et liquidum mucosum excernentes. G. Die Scheide der Mutter.

VAGINA PORTAE, VAGINA HEPATICA, idem quod capsula Glissonii.

VAGINALIS TVNICA, vide clythroides.

VALERIANA, vox Officinarum, Dioscoridi l. t. c. 10. fou=, et na/rdos2 a)gri/a; Recentioribus valeriana appellata est, quod insignibus valeat viribus ad morbos varios. Penult. prod. [abbr.: paenultimam producit] ut Valerianus Imper. secundanus, fontanus, oppidanus, silvanus, Claudianus, Thebanus, etc. Valeriana est planta, quae habet caules tenues, rotundos, excavatos, ramosos; folia coniugata, quaedam integra, alia profunde laciniata: flores monopetali, infundibuliformes, multifidi, in summitate caulium, in umbellas vel spicas congesti sunt: post singulum florem unicum semen nascitur, ut plurimum oblongum fere planum, pappis instructum: radix est oblonga, rugosa, digitum crassa,


page 689, image: s713

superficie geniculata, foris ex cinericeo fusca, intus pallida, numerosis fibris dotata, saporis acris, aromatici, odoris fragrantis et gravis, qui ad nardum accedit. Nardus dicitur ab odore radicis. G. Katzenkraut, et Augenwurtzel, Baldrian.

VALERIANELLA, est planta, quae habet caulem debilem, rotundum versus terram repandum, rubicundum striatum, excavatum, nodosum, ad singulos nodos utplurimum in duos ramos divisum, et hi rursus in alios minores ramusculos: folia sunt oblonga, tenera, delicata, colore herbaceo, nullo pediculo appensa, interdum serrata superiora, sapore subdulci et insipido: flos est monopetalus, infundibuliformis, et calici insidens: qui abit in fructum monospermon, semina continentem compressa parumper, in summo acuta, et per obliquum rugis quibusdam exornata, albicantia, satis magna pro plantulae modo: radix parva, fibrosa, alba: crescit haec planta in regionibus calidis, est diminutivum a valeriana.

VALETVDINARIVS, est is, qui optima sanitate non sruitur, verum continuo morbis obnoxius est Gr. nosw/dhs2, noshmatiko\s2. G. Einer der immer kranckt.

VALGVS, est is, cui pedes vel crura extrorsum versa sunt.

VALETVDO, est partium nostri corporis qualiscumque sive bona sive mala agendi dispositio. G. Gesundheit.

VALVVLAE [1], sunt membranulae tenues in vasis aut corde sitae, valvam referentes, a varia figuratione variam denominationem accepere, ut sigmoides, semilunares, tricuspides, mitrales etc. reperiuntur in venis, arteriis, vasis lymphaticis, lacteis, et iuxta auctorem Blancardum in fibris musculosis, quas primo detexit; usus est sanguinem et alios liquores a regressu impedire G. Fallhäutlein.

VALVVLAE [2], etiam reperiuntur in intestinis, in tenuibus et crassis, praesertim in ieiuno et circa initium intestini ilei, quae a figura semicirculares vocantur. Hae valvulae, non uti priores in corde, integrum canalem claudunt, sed sunt modo eminentes plicae, quae, quo propius, accedunt ad ileum, paulatim incipiunt magis magisque obliquari, et in principio ilei minus obliquantur quam in progressu eiusdem. Similiter prope finem ieiuni, plicae sensim longius ab invicem distant: et in ileo similiter quo ulterius descendit, adhuc longius. In principio et medio ieiuni vix semipollicem distant; in ileo, pollicem integrum et amplius. Digito impulsae aliquantulum


page 690, image: s714

cedunt, et huc atque illuc mobiles sunt. In principio coli valvula carnosa et circularis est, et praeter hanc varias adhuc obtinet colon. Usus est cibos nonnihil remorari, ut melius misceantur cum succo pancreatico, bile, liquore gastrico, muco intestinali, itaque ut ulterius assimilentur humoribus nostris, attenuentur, et quasi fermententur, chylus in lactea distribuatur, adiacentes partes calore foveantur, postremo ne iterum adseendant. G. Fallhäutlein.

VAPORARIVM, sive AESTUARIUM, est, cum non in liquore sedet aeger, sed vapor ex sella perforata adhibetur. Olla subdita, decocto calente ex rebus morbo curando convenientibus, quantitate sufficiente parato plena, quo frigido, aliud infunditur. G. Ein Dampfbad.

VARICIFORMES PARASTATAE, , epididymibus continuae sunt, ita nominata vasa, quod varicum instar flexuosa, contortaque spectentur, ad maiorem, ut putant seminis elaborationem. Prae ceteris nervosa sunt, atque tangenti duriuscula deprehenduntur, hisce continua sunt vasa semen ad vesiculas seminales deferentia.

VARICOSVM CORPVS, dicitur ille plexus vasorum sanguineorum, qui testiculos ingreditur. Dicitur et corpus pampiniforme, ut et corpus pyramidale.

VARIOLAE, sunt morbus contagiosus, plerumque epidemicus, infantes imprimis corripiens, febre aeuta continua incipiens, cum dolore capitis et lumborum, anxietate et inquietudine coniunctus: succedentibus 3. vel 4. die punctis parvis rubris instar morsus pulicum, quae faciem, manus et brachia, tum totum corpus deturpant, quae supputantur deinde post aliquot dies, et sub epidermide cutem exedentes, non raro foedissimas profundas foveas in facie relinquunt: oritur hie morbus ex contagio infecti communicato, vel ex aeris contagioso et ignoto statu, quo nunc mitius, nunc ferocius, saevit. Arab. Bothor. G. Die Kinderblattern, Pocken.

VARIX, cirsos.

VARVS, vide ionthus. Varus quoque sumitur pro arthritide vaga; vide suo loco, item pro eo, cui pedes introrsum flexi sunt, et valgis oppositi.

VASA, sunt canales cavi, ex convolutis in se membranis compositi, conici, vel cylindrici, per quos liquores transeunt in nostro corpore ad omnes partes; ut sunt vena, arteria,


page 691, image: s715

vasa lymphatica, ductus chyliferus, ductus salivales etc. Gr. *)aggos2, *)aggei=on. G. Gefäß.

VAS BREVE, vide breve vas.

VASA CAPILLARIA, vide capillaria vasa.

VASA DEFERENTIA, dicuntur, quae semen ex testiculis in vesiculas seminales deferunt, ex teste singulo, emittitur unum, quod coloris albi, instar nervi crassioris, sursum fertur per processum peritonaei cum vasis sperinaticis, quae deserit circa abdominis introitum, et reflectitur ad posteriora vesicae urinariae, tandemque vesiculis seminalibus inseritur. G. Die Samenröhre.

VASA LACTEA, sunt vasa tenuia in mesenterio; ab intestinis praesertim tenuibus principio minimo orta, plura minora coeunt ad angulos acutos, creant maiorem fluvium, iterum a se mutuo recedunt, iterumque, facta insula, coeunt in canalem unum, qui mox cum similibus eadem patitur, ut intle fiant maiores fistulae, quae omnes valvulis plurimis, ubique fere interstinctae, deinde, recta, obliqua, decussata, divisa, via, tendunt ad glandulas vagas, in mesenterio sparsas, valde molles, eo concurrunt, has intrant, velant, eingunt, sed iterum exeunt, minus ramosae, quae sunt primi generis; deinde quae secundi generis, sunt ab istis glandulis ad sacculum chyliferum deducuntur- Usus est chylum ab intestinis ad sacculum chyliferum et ductum thoracicum vehere. Obscurius visa, sed non satis cognita Herophili et Erasistrati aetate: sed nostra aetate fuit inventor primus Asellius, in quibus postea dexterrimus F. Ruyschius valvulas detexit, quae sunt utriculares, geminatae semper, sua parte convexa receptaculum chyli, parte concava venam subclaviam respicientes: praeter has valvulas etiam semilunarem, aperturae ductus thoracici in venam subclaviam appositam, ita ut cornua eius venam subclaviam respiciant, admittentem liquidum ex ductu in venam subclaviam, sed regressum ipsi negantem, pingit Lovver. G. Die Milchadern.

VASA LYMPHATICA, vide venae lymphaticae.

VASA PRAEPARANTIA, vide praeparantia vasa.

VASA SEMINARIA, dicuntur venae et arteriae ad testiculos euntes. Vulgo praeparantia. G. Saamengefässe.

VASA VMBILICALIA, sunt duae arteriae et una vena: arteriae oriuntur ab hypogastricis, quarum primi rami sunt; decurrunt primo per latera pelvis; post a lateribus vesicae


page 692, image: s716

urinariae, sub peritonaeo: dein oblique umbilicum versus, inter peritonaeum et transversos abdominis musculos: toto hoc deeursu inhaerent substantiae cellulosae, quae exteriori parti peritonaei adhaeret, cuiusque interventu cum peritonaeo partibusque vicinis cohaerent: procedunt ad umbilicum et ibi cum vena umbilicali coeunt, et substantia cellulosa connectuntur inter se: una dein exeunt umbilico; et lineam albam quasi perforant; immergunt se funiculo umbilicali, et decurrunt ad placentam usque, sic ut eam sibi circumfusam habeant, et undique adnexam. Non recta autem per funiculum decurrunt haec vasa, sed se quasi in spirae modum contorquent; tamquam si triplex filum torqueretur, ut unitas fieret; unde per totum hunc decursum arteriae venam contingunt, iuvantque sanguinis per venam fluxum: ubi funiculus ad membranas ovi, Amnion et Chorion desinit; arteriae penetrant superficiem Chorii, et statim in ramos abeunt, qui una cum venis placentam efficiunt, cuius interventu ovum fetus, atque adeo ipse fetus cohaerent cum matre. Amplius de his videndi sunt anatomici. G. Die Nabeladern.

VASTI MVSCVLI, extendunt tibiam, quorum externus a radice tota trochanteris magni, et eruris osse subiecto: internus a trochantere parvo, utrinque paulo patellam infra ad latus recti inseruntur. G. Der starcke Muscul.

VECTIS, est instrumentum chirurgicum, quo in fine perforationis cranii utimur, nam labiis incisi ossis immittitur, ad ossiculum hinc inde movendum, ut vacillet, et volsellae parte dentata auferri possit. Item instrumentum, quod in depressionibus cranii elevandis usurpamus. G. Ein Hebeisen.

VEGETABILE aut VEGETANS, ita vocatur corpus hydraulicum, variis vasis diversos humores gerens, quod parte quadam sua externa alteri corpori adhaeret, unde per hanc partem haurit materiem nutrimenti et incrementi sui. Vegetabilia proinde sunt omnes plantae molles, frutices, arbores, mucagines, lichenes etc.

VEHICVLVM, vide ochema.

VELAMENTVM BOMBICINVM, est lanuginosa quaedam substantia interiorem ventriculi, oesophagi, intestinorum partem, crustae instar, aut musci villosi succingens. Alii vermicularem crustam vocant; in intestinis si membrana villosa evi in aqua tepida maceretur, et crebro abluatur, et lubrica


page 693, image: s717

visciditas concavae intestinorum parti adhaerens detergatur, et tunc intestinum invertatur, et in liquore limpido suspendatur, tota interior intimae tunicae facies nitidum quasi holosericum mentitur; dum scilicet microscopio in sole examinata, innumera quasi filamenta pendula totam illam superficiem obsidere videntur; ex iniectionibus et variis praeparationibus liquet, maximam partem horum villorum esse tantum arteriolas et venulas minimas, ex vasculis, quae per cellulosam internam, five iuxta alios nervosam membranam decurrunt, et ad internam tunicam copiose accedunt, oriundas, accepta ab illa vagina, productas intra cavum intestini ibidemque pendulas; omnibus simul ad extremum finem abscissis quasi et patulis: G. Das Sammetgleiche Darmhäutlein.

VENA ARTERIOSA, est arteria pulmonalis, cuins ope sanguis ex dextro eordis thalamo in pulmones ducitur: tres obtinuit valvulas cuspidales, ne sanguis regurgitet, e dextro cordis ventriculo oritur, fere directe sursum ascendit, et ad curvaturam aortae in duos ramos laterales dividitur, quorum unus dexter vocatur arteria pulmonalis dextra, alter vere sinistra dicitur, dextra sub curvatura aortae procedit, hinc maior est sinistra: ambae toti pulmoni impenduntur et mire se dividunt.

VENA, Gr. fle\y, species sunt vena cava, portae, lymphaticae et lacteae. Arteriae aliquando pro venis sumuntur. Constant ex quatuor tunicis, nervosa sc. glandulosa, musculari et membranosa, et additur cellulosa. Vena cava proprie vocatur truncus ille magnus, in quem omnes venae se exonerant ab Iliacis usque ad sinum venosum cordis dextri, dein a venis iugularibus usque ad locum eundem: eius rami superiores vocantur venae iugulares; quae ad brachia tendunt axillares; in cor vasa coronaria, in pulmones pulmonaria; sic dicitur phrenica in diaphragmate; in cruribus cruralis; in renibus emulgentes seu renales, et sie a varia ramifieatione variam denominationem accepit, haec format amplum, atque membrana arteriosae simili obductum finum, qui in cava auris dextrae cordis, et in thalamum dextrum partim, desinit. G. Die hohle Ader.

VENA AZYGOS, vel SINE PARI, vide Azygos.

VENA PORTAE, est vena ex venis lienis, ventriculi, mesenterii, intestinorum, panereatis, et omenti composita,


page 694, image: s718

hepar transiens, ibique arteriae formam induens, eiusque crassitiem, et omnem sanguinem a dictis visceribus per hepar ferens, tandem in venam cavam desinit. G. Die Pfortader

VENA VMBILICALIS, est, quae sanguinem ex placenta uterina colligit, per funiculum umbilicalem decurrit, abdomen foetus intrat, sursumque reflexa ad hepar per singularem productionem peritonaei decurrit ad sinum venae portae, a quo idem per canalem venosum, foetui proprium, ad cavam iter habet, sie ut non opus sit hepar omne traicere per exiguos illos ductulos, quibus vena portae suum sanguinem cordi transmittit. Haec vena in natis sensim aboletur, ut nullum eius vestigium supersit, et tantum theca illa seu vagina, per quam decurrebat, remaneat.

VENAE [1], vegetabilium sunt costae, quae in plantarum foliis, imo et fructibus apparent, et ramulos et humorem habentes.

VENAE [2], sunt canales similes fere arteriis figura et distributione; sunt amplitudine maiores, numero forte plures, membranis omnibus longe tenuiores, interiores; valvulas habent, solitarias fere oblongas, digitabuli forma utcumque, ad loca insertorum in truncum maiorem ramorum, et binas ut plurimum iunctas in venarum maiorum truncis rectis, a corde remotioribus, atque perpendieulariter sursum vehentibus cruorem, quae sic factae sunt, et cavis canalium applicatae, ut humorem ex minori ramo in maiorem truncum admittant, retrogressum caveant corde contracto, molemque ferant. Ea vero vasa ipsa vitae actione non micant, neque saliunt; habent extrema sua varia, ut in arteriis observatur, initia radicum venularum vel ex bibulis cuticulae osculis, vel a resorbentibus in membrana omni interiore positis, vel ex arteriae fine in venulam porrecto, vel ex similibus quibusdam singularibus, ut in pene, clitoride, liene, vel ex pulpa forte glandulosa. G. Blutadern.

VENAE LACTEAE, vide vasa lactea.

VENAE LYMPHATICAE, vascula sunt parva, pellucida, alba, nodosa ubique ob binas valvulas elevatiles, cavitatem exacte clandentes, quae suam lympham a vasculis arteriosis lymphaticis, vel a glandulis conglobatis accipiunt, hanc in venas sanguineas, vel in chyli cisternam exonerant. G. Wassergefäße.

VENAE SECTIO, est sanguinis, qui in vasis continetur, per venam arte sectam, evacuatio. G. Das Aderlassen.