December 2004 Ruediger Niehl markup
typed text - structural tagging complete - no semantic tagging - no spell check - orthographical standardization performed - corrections from the errata list not integrated
06/2007 Katharina Meiszus, Reinhard Gruhl markup
TERMINI Markup added - spell check partially performed
01/2008; 03/2010; 11/2010 Reinhard Gruhl markup
some corrections inserted
image: s000
[gap: illustration (Frontispiz)]
image: s001STEPHANI BLANCARDI LEXICON MEDICUM VIRI CELEBERRIMI IOANN. HENRICI SCHULZII OPERA INSIGNITER AUCTUM ET EMENDATUM NUNC DENUO RECOGNITUM VARIISQUE ACCESSIONIBUS LOCUPLETATUM CURANTE MICH. GOTTL. AGNETHLERO SAXONE TRANSILVANO. PRAEFATIONEM PRAEMISIT ANDREAS ELIAS BUCHNER POTENTISS. PRUSS. REG. A CONSIL. SANCTIOR MEDICIN. ET PHILOS. NATURAL. IN ACADEM. FRIDERICIANA PROF. PUBL. ORDIN. ET IMPERIAL. ACADEM. NAT. CURIOS. PRAESES. CUM PRIVIL. POTENTISS. POL: REG. ET ELECT. SAX. HALAE MAGDEBURGICAE, APUD IO. GOTTL. BIERWIRTH CIC IC CC XXXX VIII.
image: s002
[gap: praeliminaria]
page 541, image: s565POLYANTHEMVM, est planta multos flores proferens, ex polu\s2 multus, et a)/nqos2 flos.
POLYCHRESTON, est medicamentum multis morbis accommodatum: hinc hoc nomine nitrum sulpure accenso et ignitione praeparatum donari solet.
POLYCHRONIVS, est morbus diuturnus, qui ad menses et annos plurimos saepe extenditur, ex polu\s2 multus, et xro/nios2 diuturnus. G. Langwierige Kranckheit.
POLYGALACTOS, est femina, quae multo lacte abundat, ex polu\ multum, et ga/la lac.
POLYGALA, est herba lac generans, vel multum succi lactei habens, ex polu\ multum, et ga/la lac: habet caulem tenuem, folia exigua, graminea, oblonga, et obrotunda: flores sunt monopetali, perlonati, perforati, exigui, in spicas congesti: labio superiori erecto, et inferiori bifido, quod magis prominet: post florem sequitur fructus compressus, in duo loculamenta, semina oblonga continentia, divisus; floris calix quinquifidus hunc florem involvit: crescit haec planta in locis incultis: oves prae omnibus graminum speciebus hanc eligunt: nullas vires praeter eas, quae gramini communes sunt, habere videtur.
POLYGONATVMDioscoridi lib. 4. c. 6. polugo/naton, penult. corr. [abbr.: paenultimam corripit] quia a go/nu, go/natos2, vel gou/natos2 genu.
*)/hlase, tou= d' au)tou= lu/to gou/nata, kai\ fi/lon h)=tor. Hom. Il. f.
Polygonatum est sigillum Salomonis, planta haec habet caules rotundos, politos, nullos ramos dantes, in summitate aliquantulum incurvatos: folia ad caulem alternatim disposita, oblonga, coloris subfusci: flores sunt monopetali, campaniformes, tubulati, nudi, multifidi, uni cauli adhaerentes pedunculis brevibus, in sex segmenta fissi, sex staminibus e latere interne floris enatis praediti: ovarium ex floris centro natum tubam emittit longam, apiculo fimbriato instructam, et fit bacca mollis, fere rotunda, continens semina ovalia, dura, alba; radix est longa, digiti crassitiei, per intervalla articulata, et nodosa, alba, saporis subdulcis: crescit in silvis, sic dicitur a radice geniculorum frequentibus nodis ex intervallis tumente, ex polu/ multum, et go/nu genu, seu nodus. G. Weißwurtz.
POLYGONVM, penult. corr. [abbr.: paenultimam corripit] quia Dioscoridi l. 4. c. 4. et 5. golu/gonon a go/nu, atos2. Nicander quidem in Theriacis penult. prod sed necessitate metri, ut in hexametro locum inveniret. Polygonum, seu CENTUMNODIA, est planta, quae habet caules longes, tenues, tenaces, plerumque
page 542, image: s566repentes, creberrime geniculatos: folia oblonga, angusta, acuta, caulibus brevibus adhaerentia, et alternatim disposita; calix est quinquifidus, infundibuliformis, qui per maturitatem fit capsula seminalis: flores apetali, plurimis staminibus constantes, parvi, qui ad foliorum alas oriuntur: semen perfecte triangulare est, sat crassum, coloris castaneae; radix longa, satis crassa, fibrosa, valde repens, saporis adstringentis: haec herba in viis frequens, ex polu\ multum, et gonh/ genitura. Vocatur etiam seminalis, a seminis multitudine: et sanguinalis, a sanguine cohibendo: ut et corrigiola. G. Weggras, Wegtritt.
POLYPHORA, sunt potus seu vina plurimis spiritibus pollentia, ex polu\ multum, et fore/w fero. G. Starck Gekränck.
POLYMORPHVM OS, idem quod sphenoides os, et cuboides.
POLYNEVRON, vide arnoglossum.
POLYPHAGIA, est multi alimenti assumptio, ex polu\ multum, et fa/gw edo.
POLYPHARMACON, idem quod polychreston, ex polu\ multum, et fa/rmakon, medicamentum.
POLYPODES dicti aselli et millepedes: est insectum diureticum. G. ein Kellerwurm.
POLYPODIVM, est plantae genus, cuius folia ad nernum pene in partes angustas et oblongas secari solent: fructus foliis innascuntur; capsulae scilicet membranaceae sphaericae, in acervulos congestae annulo carentes, quae fibrarum contractione rumpuntur et semina fundunt minutissima: radix est oblonga, minimi digiti crassitie, foris rufescens, intus herbacea, ex viridi pallescens, multis nodis et tophis quasi acetabulis geniculata, saporis subacris dulcis, quodammodo adstringentis et nauseosi: est species filicis in opacis silvis et montibus ad petras muscidas, imprimis ad radices caudicesque vetustos arborum fagi, coryli, quercus nascitur, ex polu\, multum et pou=s2 pes: repit enim quasi plurimis pedibus: vel nomen accepisse ferunt, a radice scil. quae scirrhos et acetabula polyporum modo habet: filicula etiam vocatur a similitudine foliorum cum filice. G. Engelsüß, Baumfarn.
POLYPVS, est tumor in cavitate narium excrescens, estque duplex, vel turundae formam refert, et sarcoma generali nomine vocatur: vel ramulis aut pedibus variis ad oris interiora aut nasi exteriora se extendit; color est albus; saepe ad rubedinem vergit; aliqando lividus, et niger, huiusmodi
page 543, image: s567excrescentiae in naribus, et finibus crassae meningis aliquando contingunt; in corde quoque et arteriis maioribus sanguis, pro tempore stagnans, ob animi deliquia etc. concrescit in massam solidam tenacem, postea non dissolvendam, quae vel libere in vasis illis aliquamdiu fluctuat, donec impellatur trunco uni alterive, vel accrescit lateri vasis quod summe extendit, et vocatur polypus, ex polu\s2 multus, et pou=s2 pes. G. ein Nasengeschwär, Hertzgewächs.
POLYSARCIA, est nimia corpulentia corporis, ex polu\ multum, et sa/rc caro. G. Ungemeine Dicke, Fettigkeit des Leibes.
POLYSPASTON, est machinamentum articulis reponendis accommodatum: ita dictum, quod multis orbiculorum circuitionibus facilitatem praestat, ex polu\ multum, et spa/w traho. G. ein Flaschenzug.
POLYSPERMOS qui semine dive est, ex polu\ multum, et pse/rma semen.
POLYTRICHVM, est capillus veneris, sic dicitur ob capillarem faciem, ex polu\ multum, et qri\c capillus, dicitur quasi multicomum, quod capillos densos ac multos faciat, eiusque defluvia expleat. Est et aliud polytrichum, quod musci species est, aurei coloris, sic dicta a ramulis, qui capillorum instar tenues sunt. G. Frauenhaar.
POLYTROPHIA, est nutritio multa.
POMAMBRA dicitur, quasi pomum ex ambra aliisque odoramentis compositum. Ingredientia sunt plerumque ambra grysea, moschus, zibethum, ladanum, benzoin, styrax calamita, olcum cinamomi, oleum caryophyllorum etc. ex hisce cum mucagine alicuius gummi, globuli maiores seu poma odoris graria componuntur.
POMATVM, est unguentum grati odoris, pinguedinem porcinam et poma recipiens, unde nomen. G. Apfelsalbe, Pomade.
POMPHOLYGODES urina est, cui in superficie plurimae bullae innatant, quae plerumque in flatibus et doloribus corporis observantur, a pomfolugo/w bullas excito.
POMPHOLYX, penult. corr. [abbr.: paenultimam corripit] quia Dioscor. l. 5. c. 85. pomfo/luc.
Andrachnen, aceronque, apopanaca, pompholygemque. Vindician. v. 58.
Pompholyx, nihil album, est favilla tenuissima et volatilis, quae, dum aes in fornacibus perficitur, supernae earum parti
page 544, image: s568adhaerescit. Coit ibidem in glomusculos vellerum lanae similes, contactaque farinae modo dispergitur. Eodem modo et cadmia, vi ignis violent in favillam seu tutiam redigi potest. Arab. Tutia. Lat. Bulla. G. Weiß Nichts.
POMVM, et POMUS latius patet quam malum, comprehendit enim fere omnes fructus molliorem corticem habentes. Gr. mh=lon, o)pw/ra. Nonnulli a po/ma potus derivant, quod sitim sedant.
POMVM ADAMI, est protuberantia illa in collo anterius conspicua. Nihil aliud est, quam capitis laryngis protuberantia. G. Adamsapffel. Est etiam mali aurantii species: nomen accepisse ferunt, quod cortex rimis quibusdam exasperatur, ac si dentibus demorsus esset.
POMVM ODORIFERVM, idem quod pomambra.
PONDO, idem quod libra, quae medicis est XII. unciarum. De ponderibus videndi sunt auctores, qui hoc argumentum ex instituto tractant. G. Pfund.
PONS VAROLII, sunt processus quidam cerebelli globosi, prope vermiformes, sic a Varolio inventore dicti.
PONTICVM ABSINTHIVM, nomen habet a Ponto regione, in qua nascitur.
POPLES, est articuli istius, quo os femoris articulatur ossi tibiae, pars interior, sive posterior, qua crus flectitur. Gr. i)gnu\s2 et i)gnu/a. G. Die Kniebüge.
POPLITEVS MVSCVLVS, est unus ex iis, quibus tibia movetur. Externo infernoque femoris osseo tuberi adnatus, oblique, itidem tibiae superiori posteriorique eminentiae quadrata ex parte figura inseritur. G. Der Kniebügenmuscul.
POPLITEA VENA ex duplici ramo crurali misto constat, et sub cute tecta posterius per medium poplitis flexum, excurrit usque ad calcem, aliquando ad malleoli cutim.
POPVLAGO, est planta, quae habet caules ramosos, rotundos; folia cotunda, ampla, polita, leviter crenata in margine, coloris ex viridi obscuri, chelidonii minoris foliis satis similia: flores sunt polypetali, rosacei, nudi, ranunculoides: pistillum floris abit in plurimas vaginulas, quae deorsum pendentes ferunt plurima semina plerumque oblonga: radix fibrosa, albescens: haec planta crescit in locis aquosis: est tussilago altera, dicitur et caltha palustris, et chelidonia palustris,
page 545, image: s569fic dicta ob foliorum albedinem, quam cum populo arbore communem habet.
POPVLEVM, est unguenti nomen, sic dictum, quia componitur ex oculis seu gemmis populi, quibus additur bardana, hyoscyamus, lactuca, mandragora, papaver nigrum, sempervivum maius et minus, solanum, violaria, umbilicus veneris, rubi cymae, et porci axungia. G. Pappelsalbe.
POPVLARIS MORBVS, idem quod endemius aut epidemius.
POPVLVS arbor, penult. corr. [abbr.: paenultimam corripit]
Populus Alcidae gratissima, vitis Iaccho. Virg. Ecl. 7.
Qualis populea maerens philomela sub umbra. Virg. 4. Ge.Inde unguentum populeum, non populeonis, ut perperam Officinae. Populus, seu FARFARUS, est arbor procera, quae habet folia fere circularia, incisa, dura, nigricantia, semper tremula, licet nullus adsit ventus: flos es amentaceus, plurimis nempe foliolis apicibus donatis constans, sed sterilis; teneri enim fructus innasci solent iis popuii speciebus, quae floribus carent, spicati, plurimis foliolis compositi, sub quibus later campana quaedam embryonem complectens; is autem abit deinde in siliquam membranaceam, bifariam dehiscentem, spicatam, seminibus fetam pappis instructis: initio veris oculos seu gemmas producit, mucronatos, odorato, luteo, pingui, ac tenaci succo praegnantes. G. Alberbaum, Pappelbaum, Aspen.
PORCELLVS, est insectorum species, quae et aselli et millepedes dicuntur. G. Kelleresel.
PORI dicuntur meatus exigui et insensiles cutis aliarumque partium, per quos sudor et effluvia vaporosa ex corpore decedunt. G. Schweißlöcher.
POROCELE, est hernia ex callo aur calculo excitata, in membrana erythroide haerens, renitens, dura, et inaequalis: ex pw=ros2 callus, et kh/lh tumor.
POROMPHALVS, est calculus aut callus, in umbilico protuberans, ex pw=ros2, callus et o)/mfalos2 umbilicus.
POROSIS, est calli generatio, a pw=ros2 callus.
POROTICA, sunt medicamenta calum generantia, seu quae exsiccando, incrassando, et adstringendo partis alimentum in callum convertunt, a pwro/w callum indueo.
PORPHYRITES, est lapis satis durus, superficie laevi et aequali, super quo, ancillante alio lapide, cursore dicto,
page 546, image: s570alii lapides, gemnae etc. in subtilem pulverem rediguntur. G. Reibstein.
PORRACEA BILIS, vide bilis.
PORRVM, est planta, quae habet folia ex tunicis radicis enata, plana, quandoque carinata; caulis est rectus, crassus, solidus, succulentus: flos hexapetalus, quasi campaniformis, ornatus staminibus latis, planis, in tria capillamenta exeuntibus, quorum medium apice donatur; flos in fasciculos globosos colligitur: ovarium fit fructus subrotundus, trilocularis, fetus seminibus subrotundis: bulbi sunt oblongi, angusti, fere cylindrici, tunicati, politi, splendentes, albi: tota haec planta habet odorem allii, et colitur in hortis; planta haec ita tunicata est, ut bulbus totus in tunicas possit resolvi, et folia sint tantum elongatae sqammulae bulbi: Gr. pra/son. G. Lauch.
PORRVS, est verrucae species, quae habet quasdam radices ad extra, ad similitudinem porrorum, et ita minutim fixas. G. Hünerauge.
PORRIGO, idem quod furfuratio.
PORTA, Gr. pu/lh, sic vocatur hepatis pars sima, ubi duae parvae inveniuntur eminentiae seu protuberantiae, quas portas appellarunt veteres medici, putantes chylum per facultatem attractricem sucum ex intestinis in venas mesaraicas ad venam portarum attrahi, et per vim hepatis assimilatricem in sanguinem converti. Vena, quae ibidem loci ex visceribus imi ventris sanguinem in hepar ducit, ideo venae portae vocatur. G. Die Leberpforte.
PORTVLACA, penult. prod. [abbr.: paenultimam producit] ut pastinaca.
Andrachne graece, quae portulaca latine. Marcel. l. 1.
Portulaca est planta, quae habet caulem rotundum crassum, rectum, succulentum, tenerum, politum, splendentem, rubicundum, in ramos divitum: folia succulenta, oblonga, fere rotonda, crassa, carnosa, saporis viscosi, subacidi: flos est rosaceus, plurimis petalis in orbem positis constans, ex cuius calice monophyllo et bifido surgit pistillum, quod deinde simul cum calice abit in fructum, plerumque ovatum, seminibus fetum orbiculatis, nigris, parvis. Gr. a)ndra/xnh, puli\s2, puli/dion, xoirobo/tanon, porci herba. G. Portulak.
PORVS BILARIVS, seu HEPATICUS, est canalis, ex tota hepatis substantia undique oriundus, ex minimis in maiores canales desinens, tandem in unicum, qui ductui
page 547, image: s571cholidocho inseritur; vehitque bilem, in glandulis hepatis praeparatam, ex hepate; eamque in intestinum duodenum amandat. Porus etiam omnem ductum et meatum significat, a pei/rw pervado. G. Der Gallengang.
POSCA putatur dici a po/sis2 potio, idem quod oxycratum.
POSSETVM, Gr. zuqo/gala, est lac decoctum, cui sub finem coctionis cerevisia infunditur, tunc liquidum serum in febribus sorbendum datur, et coagulum removetur, potio est Anglis familiaris. G. Biermolcke, Posset.
POSTBRACHIALE, idem quod metacarpus.
POTAMOGEITON Lat. Fontalis, quia fontibus et praesertim fluminibus vicina est. Siquidem in aquosis et palustribus locis nasci amat. Stachyites Gr. staxui/ths2 vocatur, quasi spicata, ob caulem, quem ex se mittit floribus et semine spicatum: ex postamo\s2 fluvius, et gei/twn vicinus. G. Schwemmenkraut.
POTENTILLA, sive ARGENTINA, vide anserina, et argentina.
POTIO, seu POTUS, a potare, est mixtura vel dissolutio ex variis; vel decoctio, quae bibitur, aut haustus, decoctum, emulsio, iulapium. G. ein Tranck.
PRAECIPITANTIA, sunt, quae acidum in corpore nostro infringunt, et quasi praecipitant: est vox a chymicis mutuata, quia praecipitando res alterius indolis fiunt. Vide absorbentia.
PRAECIPITATIO, est quaedam minimarum particularum in liquore conveniente solutarum, et per contrarium liquorem infusum, subsidentia et reviviscentia. Si corallia aliive lapides, et margaritae, oculi cancri, argentum vivum etc. aqua forti soluta sint, et sal aliquod alcalicum iniciatur, particulae antea invisibiles, statim sub pulveris forma subsident. Ita sulpurea, ut succinum, lacca, resina etc. spiritu vini soluta, ab infusa aqua praecipitabuntur. G. Niederschlagung, Präcipitation.
PRAECORDIA, Gr. fre/nes2, sunt viscera omnia in thorace contenta. G. Das Obereingeweide, die Gegend der Hertzgrube.
PRAEFOCATIO VTERINA, vide hysterica passio.
PRAEPARANTIA VASA sed melius testicularia, sunt venae et arteriae ad testes et epididymides euntes, fic a veteribus appellantur, ex praeiudicio putantibus in iis semen praeparari.
page 548, image: s572Vena plurimis ramificationibus et anastomosibus: arteria vero recto ductu, duabus aut ad summum tribus bifurcationibus incedit, et anastomosibus lateralibus in venam hiat. G. Die Samengefässe.
PRAEPARATA in pharmacia hoc nomen denotat medicamenta simplicia, videlicet solida, subtilissimum in pulverem, linguae tactum fugientem, accedente aqua convenienti, supra porphyritem laevigata, denuoque sub pastillorum forma exsiccata: sic prostant corallia, cornu cervi etc. Nec non alia simplicia medicamenta, quae interdum aceto, vino, vel alio liquore, per aliquot dies immerguntur, rursumque exsiccantur, correctionis nimirum, ut creditur, gratia: sic praeparatorum numero habentur radices asari, ari, etc.
PRAEPVTIVM, Gr. a/krobusti/a et po/sqaih, est glandis penis virilis involucrum, estque tantum continuatio epidermidis, cutis, et membranae cellulosae: a putando dictum. Ab Hebraeis enim et Turcis resecatur, unde apellae et recutiti appellantur. Item clitoridis proiectura, estque praeputiolum in faeminis praeter exilitatem a virili diversum in eo, quod partem glandis tantummodo superiorem tegit. G. Die Vorhaut.
PRAESEPIA, seu PRAESEPIOLA, sunt foraminula illa utriusque maxillae, quibus dentes continentur. Gr. fa/tnai et *fa/tnia Galeno. G. Zahnhölen.
PRAESERVATORIA INDICATIO, est modus quo per victus rationem et remedia convenientia, a morbis futuris praeservam ur.
PRAESIDIVM, idem quod auxilium, remedium, aut indicatum.
PRAET. NAT. vel P. N. significat praeter naturam.
PRASSINA BILIS, vide bilis.
PRASVM, est porrum, a pra/w incendo; quia porrum comestum sanguinem accendit, linguamque mordet. Vide porrum.
PRASSIVM, penult. corripit:
Navis ramentum, et quae nomine prassion herba est. Seren. tit. mamm. san.
Nicandro in Alexipharm. *pra/sion vocatur:
*kai\ xloerou= prasi/oio to\ dh\ meli/fullon u(deu=si. Et
*dikta/mtou te klw=nas2 i)de\ xloerou= prasi/oio. Andromschus senior apud Galenum libr. de Theriaca ad Pisonem.Prassium et Prasum vocatur marrubium seu ballote. Nomen mpositum a cauliculis quadrangularibus videtur: prasiai\ enim
page 549, image: s573dicuntur dispositiones quadrangulares: vel quod e)n tai=s2 prasiai=s2 coleretur: adeo ut cum porro, ut viri docti voluere, nullam similitudinem habeat. Vide marrubium.
PREHENSIO, vide catalepsis.
PRESBYTIA, est obscuritas visus in rebus propinquis, cum tamen in distantibus aliqua sit perspicacitas, senibus familiaris, ex oculorum planiori figura oriunda, ex pre/sbus2 senex.
PRIAPISMVS, est tentigo, five pudendi diutina sine libidine erectio. Gr. etiam vocatur *saturi/asis2, a pri/apos2 Priapo, Veneris et Liberi filio. Vide Satyriasis.
PRIAPVS tauri, balaenae, penult. prod. [abbr.: paenultimam producit]
Hellespontiaci servet tutela Priapi. Virg. 4. Georg.
Priapus, idem quod penis.
PRIMORES DENTES, sive ANTERIORES, ab officio in cibis incidendis dicuntur incisorii. Item *gela/sinoi quia inter ridendum primi denudantur, tomici Celso, tomei=s2 digasth=res2, kte/nes2. tomi/tai etc. numero quatuor sunt superius, totidemque inferius. G. Die vörderste Zähne.
PRIMVLA VERIS, penult. corr. [abbr.: paenultimam corripit] quia a primus, diminutivum est primulus, ut scrupulus, lupulus, lentulus, fraterculus. Accedit et Plauti, et Terentii paenultimam corripientis auctoritas. Primula veris, sive BETONICA ALBA aut HERBA PARALYSEOS, est planta, quae habet folia ampla, oblonga, aspera, rugosa, repentia; ex his erumpunt caules lanuginosi, rotundi, nudi: flos est monopetalus, hypocrateriformis, et multifidus, ex cuius calice (qui tubulatus est) surgit pistillum, infimae floris parti ad instar clavi infixum, quod deinde abit in fructum seu testam oblongam, in ipso calice ferme reconditam: apice dehiscentem, et seminibus fetam minimis, obrotundis, nigris, placentae affixis: radix est satis crassa, squamosa, rubicunda, fibrosa, saporis adstringentis, odoris grati et aromatici; haec planta crescit in pratis et silvis, sic dicitur quod incipiente vere et ante illud tempus flores suos emittit. G. Schlüsselblum, Himmelsschlüssel.
PRINCIPES DIES, vide critici dies.
PRINCIPIA, idem quod elementa.
PROBOLE, idem quod apophysis.
PROCATARCTICA, est causa morborum praeexistens, vel principiens, vita cum aliis agens, unde primo morbus producitur; sive illa sit externa sive interna, ut ira vel aestus aeris,
page 550, image: s574cacochymiam movens, febrimque inducens, a prokata/rxomai antegredior.
PROCATARXIS, idem quod procatarctica.
PROCESSVS, idem quod apophysis.
PROCESSVS CILIARES, sunt quaedam fibrae in oculo musculares, quibus oculi pupilla dilatatur et contrahitur. Ab oculi pupilla, velut radii a corpore luminoso profecti, in orbem disponuntur; fibrae istae serie densa ordinatae, anterius, ubi corneae tunicae cohaerent, colore variegato insigniuntur; interim ubi crystallini humoris margini, ac etiam tunicae retinae orae contiguae sunt, semper nigrae apparent: iste processus ciliaris ex minusculis musculorum fasciculis subalbidis componitur, numerum octogenarium excurrentibus, ligamento cuidam ex totidem nigricantibus exstructo, alligatis. Harum utriusque ordinis fibrarum quaedam, ligamenti latitudinis margines ambos tangunt, quaedam ad medium pertingunt. Musculosa haec contextura cum tota uvea membrana mobilis est. Ubi crystallini humoris limbum, ut et retinae expansionem tangit, nigra plane est. Non tantum oculi pupillam dilatant, aut contrahunt, quin et humorem crystallinum protrudunt, ac retrahunt, inque obiectorum aspectus huc illuc deflectunt.
PROCESSVS CHYMICI, nihil aliud sunt quam operationes chymicae integrae; quando nempe in rei examine procedunt, et tandem ad scopum quaesitum perveniunt. G. Chymische Processe.
PROCESSVS PERITONAEI describuntur, quod sint veluti fistulae duae oblongae, vel canales laxiores viris in scrotum descendentes, per foramina tendinum musculorum obliquorum et transversorum, in quibus productionibus, vasa seminaria descendunt et recurrunt, atque prope testes processus hi magis explicantur, fiuntque testium tunicae. Verum illud magis locum habet in brutis quam hominibus: quia vasa ad testes euntia per peritonaei duplicatam membranam excurrunt: nam si hominibus contingerent, nemo ab herniis esset liber.
PROCIDENTIA ANI, est intestini recti, propter nimiam laxitatem, per anum delapsus. Vocatur item procidentia sedis , procidua sedes, propi\ptwn a)rxo\s2, quando sedes prolabitur. Gr. *pro/ptwsis2 a)rxou= h)/ e(/dras2. G. Das Vorgehen, Ausfallen des Affter- oder Mastdarms.
PROCIDENTIA VTERI, est relaxatio tunicae internae vaginae, qua per pudendum prolabitur, et a medicis saepe
page 551, image: s575resecata fuit; olim et adhuc quidam uterum prolabi posse putant; licet rarissime fiat; et si siat, per imprudentiam obstetricum sit, quae putantes se attrahere placentam, ipsum arripiunt uterum. G. Das Herausfallen, Vorhergehen der Bärmutter.
PRODROMVS, est morbus, ex suo genio alium superventurum indicans: ut angustia pectoris, phthisin vel rachitim praesagit, ex pro\ pro, et dro/mos2, cursus. G. ein Vorläuffer, Vorbott.
PRODVCTIO, vide apophysis.
PROEGVMENA, est causa morbi antecedens interna, in corpore ex alia remota ortum habens, et ita morbum producens, ut ea sublata, morbus possit perseverare, quemadmodum cacochymia, a vitiata victus ratione producta, unde obstructio vasorum et meatuum vel constipatio viscerum producitur, a prohgou=mai antecedo. G. Vorgehende Ursach.
PROFLVVIVM multiplex est, nempe sanguinis ex naribus, vulneribus, ex pudendo muliebri, ut in expurgationibus, et menstruis nimiis. Sic dicitur de semine ut in gonorrhoea, sic de excrementis, ut in dysenteria, diarrhoea, lienteria; caeliaca passione: sic de lacte, nimia quantitate profluente, ita de capillis decidentibus etc. G. ein Fluß.
PROFVNDVS MVSCVLVS, idem quod perforans musculus.
PROGNOSIS, et PROGNOSTICA SIGNA, sunt quibus futura, quae aegro accidunt, praecognoscimus. Quae imprimis petuntur ex observationibus in simili morbo notatis ac praesens hic adest. 2. ex viribus vitae praesentibus cognitis, et comparatis cum causis morbi, quibus trutinatis num morbus diu, num brevi regnaturus sit, satis bene tutoque praevideri potest. 3. ex aegri praegressa vitae ratione, corporis habitu firmo vel debili, aetate, sexu, climate, sub quo vivit, anni tempore, et praegressis in eodem corpore morbis. Si haec omnia sollicite perpendit medicus, singulaque exacte trutinat, tuto ex arte concludere potest, quid in morbo secuturum sit, si nihil novi, quod mutet aegri statum, accedat; a proginw/skw praegnosco. G. Das Vorsagen.
PROIECTVRA, idem quod apophysis.
PROLABIA, Gr. pro/xeila, sunt extremae labiorum partes prominentes. G. Die Vorlippen.
PROLAPSVS VTERI, vide procidentia uteri.