December 2004 Ruediger Niehl markup
typed text - structural tagging complete - no semantic tagging - no spell check - orthographical standardization performed - corrections from the errata list not integrated
06/2007 Katharina Meiszus, Reinhard Gruhl markup
TERMINI Markup added - spell check partially performed
01/2008; 03/2010; 11/2010 Reinhard Gruhl markup
some corrections inserted


image: s000

[gap: illustration (Frontispiz)]

image: s001

STEPHANI BLANCARDI LEXICON MEDICUM VIRI CELEBERRIMI IOANN. HENRICI SCHULZII OPERA INSIGNITER AUCTUM ET EMENDATUM NUNC DENUO RECOGNITUM VARIISQUE ACCESSIONIBUS LOCUPLETATUM CURANTE MICH. GOTTL. AGNETHLERO SAXONE TRANSILVANO. PRAEFATIONEM PRAEMISIT ANDREAS ELIAS BUCHNER POTENTISS. PRUSS. REG. A CONSIL. SANCTIOR MEDICIN. ET PHILOS. NATURAL. IN ACADEM. FRIDERICIANA PROF. PUBL. ORDIN. ET IMPERIAL. ACADEM. NAT. CURIOS. PRAESES. CUM PRIVIL. POTENTISS. POL: REG. ET ELECT. SAX. HALAE MAGDEBURGICAE, APUD IO. GOTTL. BIERWIRTH CIC IC CC XXXX VIII.



image: s002

[gap: praeliminaria]

page 488, image: s512

OMENTVM, RETICULUM, sive intestinorum operimentum, est membrana duplicata, intus cava, verum sacculum formans, intestinis instrata, pinguedine et vasis sanguineis copiose ad instar retis piscarii intertexta, glandulis quoque duabus aut tribus dotata, ventriculo, colo, et pancreati annexa, vi intestina alore suo foveat, tum haecce pinguedine subtilissima, una cum vapore rorido ex tenuissimis vasculis exhalante, illiniat, ne vel arescerent, vel motu peristaltico attererentur, vel cum invicem concrescerent; habet quaedam vasa lymphatica, item ductus et sacculos adiposos perplures, in quibus adipem colligit pro tempore, et aliquando in maxima copia, quam tamen quoque effundere creditur per ductus parvos in venas sanguincas versus hepar tendentes, ut una cum sanguine mixta inserviat generationi billis. Gr. e)pi/ploon. G. Das Netz.

OMOGRA, est dolor arthriticus humerum afficiens, ex w)=mos2 humerus et a)greu/w capio, quasi humeri captio. G. Der Schulterfluß.

OMOPLATA, male HOMOPLATA, Lat. scapula , est os latum et tenue, non tam ad costarum dorsalium tutelarn, quibus scuti instar incumbit, quam claviculae, et praecipue humeri, tutam articulationem comparatum. Figura triangulum exhibet, longiore latere in basin porrectum. Angulum habet superiorem et inferiorem; intus concavum, extus, gibbum: processus obtinet tres; nempe spinam, carocoidem et brevem, ex w)=mos2 humerus et platu\s2, latus. G. Schulterbein, das Schulterblatt.

OMPHACIVM penult. corripit. quia Dioscoridi l. 5. c. 6. o)mfa/kion sine suspicione diphthongi, ab o)/mfac, akos2, h(, uva immatura, cuius etiam paenult. [abbr.: paenultimam] corripit ur, Omphacium, est sucus ex uvis immaturis expressus, agresta officinis dicitur. G. Agrest. Item est oleum ex immaturis olivis pressum.

OMPHALOCARPOS, APARINE, vocatur ab umbilici nempe similitudine, quam semen eius refert, ex o)/mfalos2 umbilicus, et karpo/s2 fructus.

OMPHALOCELE, est hernia umbilicalis: quando nempe omentum, vel intestina circa umbilicum protuberant: quod fit relaxatione vel ruptione peritonaei: illud enim hic, ob regressum vasorum umbilicalium, est simplex, veluti quoque est in exitu vasorum spermaticorum, verum ceteroquin ubique in abdomine est duplex, adeoque viribus prementibus intestina inaequali resistentia contranititur, nempe hic loci minor ob


page 489, image: s513

simplicem lamellam, quare cedit: contingit hoc herniae genus plerumque in mulieribus pinguissimis, laxissimae structurae et aetatis senescentis; rarius in viris, sed et bis pariter pinguissimis et laxis; si macilentis contingat, a causa violenta externa fuit inductum, alias numquam: itidem evenit in laxis infantibus; ex o)mfalo\s2 umbilicus, et kh/lh tumor. G. ein Nabelbruch.

OMPHALOS, vide umbilicus.

ONOBRYCHIS, est leguminis species: sive planta, quae habet caules rubicundos, repentes: folia galegam referentia, sed minora, in parte superiori viridia, in inferiori alba et villosa, acuta, bina costae adhaerentia: flores dense spicati, ex alis foliorum erumpentes, leguminosi; rubieundi, raro albi, flori succedit siliqua brevis, cristata, vel echinata, subrotunda, feta semine reniformi: radix longa, mediocriter crassa, extus nigra, intus alba; haec planta crescit in pratis, dictam volunt ab asini rugitu, quod eam depasti fremant asini: ob o)/nos2 asinus, et bru/xw frendo, strideo. G. Kerstwurß.

ONONIS, vel anonis, penult. prod. [abbr.: paenultimam producit] quia Dioscoridi l. 3. c. 12.

a)nwni\s2, et w)nwni\s2: Galeno a)/nwnis2 et w)/nwnis2, idos2.
*)/allote d. i(/sswpo/s2 te, kai\ h( polu/gwnos2 o)/nwnis2. Nicand. in Theriac.

Ononis, vide anonis.

ONYX, vide unguis. Onyx dicitur ctiam alabastrum.

OPERATIO, Gr. e)rgasi/a, e)ne/rgeia, est labor non tantum chirurgis familiaris, ut operationes circa lithotomiam, herniam etc. Sed et chymicis, qui sos processus etiam operationes nuncupant. Ita medicamemorum in corpore nostro effecta appellantur a medicis operationes. Ita et pharmacopoei suas habent operationes. G. Wirckung.

OPHIASIA, est capillorum morbus, quo extenuati hinc inde spatiis intermissis, macularum serpentis instar, decidunt, ab o)/fis2 serpens. Vide Alopecia.

OPHIOGLOSSVM, sive LINGUA SERPENTINA, est herba quaedam cum excrescentia longa, linguae serpentinae aemula: planta haec habet folia betae minimae, sed crassiora, recta, polita, carnosa, et angusta, aliquando ampla et rotunda; saporis viscosi et dulcis: caret haec planta floribus, sed ex alis caulis erumpit fructus figura linguae compressae, in plures cellulas hino ordine per longitudinem divisus, quibus sponte disruptis utrinque denticulatus fit: hae cellulae includunt pulvisculum minimum: radix est fibrosi,


page 490, image: s514

crescit in pratis et locis humidis, ex o)/fis2 serpens, et glw=ssa lingua. G. Natterzünglein.

OPHIOSCORODON, sive allium anguinum, est allii species, cuius caulis obscure rubicundis seu nigris maculis commaculatur, vel est alia allii species, cuius caput cum suprema caulis parte serpentis in modum contorquetur, ex o)/fis2 anguis, et sko/rodon allium. G. Langlauch, Waldknoblauch.

OPHITES, est marmor instar porphyritae durissimum, colore viridi saturato, dilutis eiusdem coloris maculis quasi aspersum. Sed et alium constituunt colore cinereo, et eadem duritie, nec non et nigriusculis maculis variegatum, et hune mollitie alabastritae. Veteres ophitae genera fecerunt, nigricans durum, cinereum punctis distinctum, lineis quibusdam candidis interstinctum, candidum, molle. Hinc apparet veterum ophitem a nostratibus esse diversum. Foditur noster in locis variis Italiae, Germaniae, verbi gratia in Misnia, quod tamen, ob mollitiem, rectius alabastris accensetur, diciturque Zeblicium. Gr. o)fi/ths2. Lat. serpentinus. G. Serpentinstein.

OPHRIS, est planta, quae habet caulem rotundum; folia sunt plantaginis latifoliae foliis similia, duo in qualibet planta, quandoque tria, sibi invicem opposita, altero ex alterius sinu prodeunte, saporis viscidi et quodammodo dulcis: flos est polypelalus, anomalus, sex petalis scilicet dissimilibus constans, quorum quinque superiora ita disponuntur, ut galeam quodammodo aemulentur, inferiori capitato et quasi anthropomorpho: calix autem abit deinde in fructum seu utriculum tribus fenestris pervium, quibus adhaerescunt valvae, seminibus fetae minutissimis instar scobis, est Bifolium. Ophrys, signisicat supercilium, an a duobus superciliis, Bifolium appellatum? sumitur tam pro orchidis specie, binis gaudente foliis, quam pro lunaria quadam.

OPHTHALMIA, quam Celsus lippitudinem vocat, est tunicarum oculi inflammatio, cum dolore analogo ac si spina esset oculo infixa, cumque copiosis et ferventibus lacrimis in initio, sed quae successive crassiores factae in lippam mutantur, album oculi tumet valde, et vasis sanguineis scatet, o)fqalmos2 oculus. G. Das Augenwehe.

OPHTHALMICA, sunt medicamenta adversus oculi mala. G. Mittel gegen Augenwehe.

OPIATA, et OPIATUM, sive electuarium, medicamentum internum est, quod consistentia theriacae vel mithridatio simile, ex variis rebus melle vel syrupo exceptis, in


page 491, image: s515

plures doses est concinnatum. Generaliter sumitur pro omni electuario, sed specialiter pro iis tantum, quae opium, a quo denominatio, recipiunt, uti pro tberiaca, mithridatio, diascordio, philonio, requie Nicolai etc. G. ein Opiat, Latwerge.

OPISTHOTONVS, est tetanus sive tensio aut convulsio cervicis et spinae versus posteriora, contractis sursum pedibus, cum rigore aliquandiu perseverante, ex o)/piqen atergo, pone, et tei/nw tendo. G. Der Krampff, der einen hinterwerts zeucht.

OPIVM, penult. corripit:

Irin, Castoreum, scillamque, opium et panaceam. Vindician. v. 52.

Sunt qui opii ac meconii nomen confundunt, et duo pro uno eodemque habent; sed male. Opium enim lacrima est, quae stillavit ex capitibus papaveris, dum maturescebant, leviter incisis. Meconium contra sucus est ex iisdem expressus. Estque triplex: album adfertur ex Cairo, quod et forte Thebaicum vocatur et Mesri. Nigrum et durum venit ex Aden. Tertium flavescens magis et mollius, ex Cambaia et Decan mittitur. Turcae ex albo colligunt papavere. Opium quod in Europa divenditur nigrum est, amarum et graveolens, forsan nihil aliud erit quam Meconium, quod Iavanenses Poust vocant, et eo utuntur infimae sortis homines: sed quod ex ipsis capitibus stillat, Assion dicitur et a ditioribus tantum usurpatur, et in deliciis habent; praesertim si eo uti assueverint. Alias paucula grana ad soporem concitandum sufficiunt, ideo frigidum non est, sed ob penetrandi vim, calidum. Gr. *)opo\s2. G. Magsamen. Saft.

OPOBALSAMVM, vide balsamum.

OPLOCHRISMA, vide hoplochrisma.

OPODELDOCH nomen est alicuius emplastri vulnera et ulcera sanantis: istius descriptiones inveniuntur apud Paracelsum, aliosque auctores. Nomen est fictitium, nihil significans: species est emplastri stictici. Ideoque etiam sonat. G. Stichpflaster.

OPOPANAX acis, penult. corr. [abbr.: paenultimam corripit] quia a panax, acis.

Exspirant acrem panaces, absintbia tetra. Lucret. l. 4.
Ambrosiae sucos, et odoriferam panaceam. Virg. Aen. 12.

Vindicianus quidem pa etiam ausus fuit producere, (de quo vide Pompholyx) sed perperam, nisi quod metri necessitate


page 492, image: s516

tantillum excusetur. Opopanax, est gummeus sucus ex herbae panacis heraclei radicibus et caulibus sauciatis stillans, ac concrescens, primo est albidi coloris, sed post siccationem flavum et quasi croceum acquirit colorem; ordor est gravis, sapor amarus, friabilis est, intus albescit, et granulatim saepe invicem adhaeret.

OPPILATIO, idem quod Obstructio.

OPPRESSIO dicitur de cordis et praecordiorum anxietate in febribus ardentibus, ob sanguinis liberum transfluxum impeditum oriunda.

OPTICVS NERVVS, sive visorius, qui in fundo oculi explicitus et retina dictus, excipit radios lucis, hincque rerum supra retina depictarum ideae in cerebro ad sensorium commune deferuntur; utriusque nervi origo ex thalamis nervorum opticorum provenit, postea hi nervi coeunt, et cranium egrefsuri ab invicem seiunguntur. Ab o)/ptomai, video. Optica sunt medicamenta, quae adversus oculorum affectus valent.

OPVNTIA, planta est ad altitudinem magnae arbusculae crescens: folia sunt magna, longa, crassa, viridia, dura, tuberculis spinosis instructa, succo plena, viscosa, nervosa: slores sunt rosacei, flavi, aut rubri; petalis plurimis in orbem positis constantes, innati apici ovarii, numerosissimis staminibus praediti: ovarium, cuius apex in ambitu speciem caliculi refert, fit fructus carnosus, umbilicatus, unicapsularis, excavatus, continens pulpam medullosam, rubram, sporem dulcem habens, fetus seminibus annulatis, saporis non ingrati. Ab urbe Opunte nomen habet: estque fici Indici species. G. Indianische Feigen.

ORBICVLARE OSSICVLVM, est auris internae parvum, rotundumque ossiculum, incudis processui adnatum, quod articulatur cum stapede.

ORBICVLARIS, sive CREPITUS LUPI, est fungi species, sunt vel rotundi, vel semirotundi, sed incertae magnitudinis. Nascuntur in campis desertis; nullum habentes pediculum, intus spongiofi sunt, et si recentes fuerint, aquam coutinent: siccati vero spongiosam, et pulverulentam continent materiam instar ochrae subnigrae. Extus pellicula obducuntur eiusdem fere coloris: utuntur chirurgi in sanguine sistendo. G. Bovist.

ORBITA OCVLI, est antrum sive cavitas, e processibus ossis frontis ad canthous oculi protensis, et osse maxillae superioris illis coniuncto constans, oculi bulbum excipiens.