CONRADUS PELLICANUS.

PIis et honestis parentibus Rubeaci, natus est Conradus Pellicanus,
anno Christi millesimo, quadringentesimo, septuagesimo octavo, die
Ianuarii octavo, aut circirer. Pater ei fuit Conradus Kursiner,
oriundus ex oppido Sueyiae imperiali, ad Hercyniam aut nigram, ut
vocant, silvam, Wyl dicto: mater Elisabethas Galla, civis Rubeacensis,
municipii ecclesiae et episcopatus Atgentinensis, in superiori
Mundato. Avas paternus etiam fuir dictus Conradus Kursiner, ab
opificio et gente. Avus maternus Ioannes Gallus, plusium liberorum
pareus; qui ad num omnes peste exstincti, praeter filiam Elisabetham,
matrem Pellicani; et Iodocum Gallum eiusdem avunculum.
Istum Iodocum sub annum millesimum, quadringentesimum, quinquagesimum
nonum, natum, circa annum aetatis suae decimum tertium, cum magnae
spei esset, Minores, in suo monasterio Rubeaci custodierunt
pestilenti a lue. Post discipulus Wimphelingi et Ludovici Frisii, sub
iis Selestadii non parum profecit. postea missus est a Franciscanis
Basileam: ut studia sua prosequeretur; sequentibus annis Haidelbergam
promorus per eosdem, et commendatus est honesto et opulento viro
Regenspurgero, Franciscanorum procuratori. Ibi sic profecit studio
hberahum disciplinatum deditus: ut una cum duobus filiis hospitis sui
aequalibus magisterii laurea fuerit ornatus. Mox cooptatus in
collegium Universitatis, praefectus est officio regendi Bursam, ut
vocabant novam. Homo laboriosus, diligens, cloequentiae dedit operam
sub Rodolpho Agricola: qui tunc Haidelbergae agebat, ubi et mortuus
apud Minoritas sepultus visitur. Promotus est iste Gallus successu
temporis in Theologia Baccalaureum et Licentiatum: atque aliquoties
Rector Univetsitatis creatus. Causa vero cognominis Pellicani mutati
haec fuit. Cum eo tempore, quo matriculae, Academiae Haidelbergensis,
a Doctore Pallante Rectore inscribendus cognomen adicere deberet
familiae Kursiner: adfuit Iodocus ille Gallus avunculus, ac dixit: tu
non pellio es; neque pellionis fllius; non igitur pellio
cognominaberis, sed potius Pellicanus: atque sic inscriptum invenitur
illic, anno millesimo, quadringentesimo, nonagesimo primo, in
principio Maii. Hic Doctor Pallas, in exsequiis D. Margarethae uxoris
Philippi Palatini, orationem habuit funebrem, postea typis mandatam,
cum carmine quodam eiusdem ducissae, matris multorum ducum, composit o
a fratre Pellicani Leonhardo, Cuius tetrastichon ctiam

exstat inter Wimphelingii discipulos, in libello de instituendas
iuventute, aliquoties exsuso. Doctor Pallas Spangel obiit anno
millesimo, quingentesimo duodecimo, die decimo septimo Iulii, ad
Spiritus sancti spultus, cum tali epitaphio Latino et Germanico:
Consiliopollens, largusrerum, ore disertus,
Doctor erat Pallas, hac tumulatus humo.
Du Pallas wast geschuckht und wert/
Trew/ form / gerecht/ und hoch gelehrt/
Aigener nutz dich nye hat genehrt/
Die Rirech und Hochschul hast gemehrt/
Dyn hab und gut all dran gekehrt/
Sie wahren beyd din wohll geehrt/
O Here hilff dass er sey gewert/
Und shm miltiglichen wert beschert/
Dyn reich/ dass er hertzlich begert.
Leonhardus autem ille Pellicanus, natu minor, anno millesimo,
quingentesimo, primo cum patre, et aliis fratribus, et sororibus eius,
peste exstinctus est. Mater vidua vixit viginti septem annis, cum
unica filia, sorore eiusdem Elisabetha, quae nupsit Theobaldo
Wolffharto, qui consul et quaestor multis annis Rubeaci fuit, et ex ea
duos filios sustulit, Conradum Lycosthenem ex scriptis notum, et
theobaldum.
Conradus autem Pellicanus anno millesimo quadringentesimo octuagesimo
quarto cepit scholam frequentare, sub modesto et fideli magistro
Stephano Klegero Tigurino, qui primus ei praeceptor obvenit, humaniter
eum tractavit, et fecit ut amaret literas et studia. Sed cum paucos
post annos Basileam vocaretur, succe sit ei Michael Klet Suevus,
Baccalaureus Tubingensis, ex primis ibidem post institutum Gymnasium
promotus, homo avarus, iracundus, morosus: sed in instituendis pueris
valde diligens. Sub eo dedit operam Donato, Alexandro Gallo et Petro
Hispano in primo et quarto tractatu, et in suppositionibus et
appellationibus Marsilianis, in quibus prae aliis quidem supparibus
profecit; sed magnis laboribus et terroribus. Cogebatur scribere omnia
quae audiebat: codices enim illi, nondum typis evulgati extabant.
Eodem anno peste decubuit aliquot septimanis: quo et eclipsis solis
fuit totalis: quam pauci quidam prpraesciverant ex Calendario Ioannis
de monte Regio, et quos dam praemonuerant: alii vero vehementer
perturbati sunt, existimantes mundi finem advenisse, quia fimile mihil
antea vide rant. Illo ipso tempote milites ex Falndria reversi, multa
nova introduxerunt, nempe variegatas caligas, obtusos calceos, qui
antea acuti gestabantur, a viris et mulieribus, simul quoque novum
sandaliorum genus

obtusum, quod vocabant Pantofflen/quibus suos etiam parentes uti
conspexit, omissis paulatim calopodiis, Holtzschuh dictis: quae quidem
novitates interim immensum creverunt. Nemo antea viderat picturatas et
tessellatas vestes: sarctores tum artem sarciendi huiusmodi discere
fuerunt coacti.
Anno Domini millesimo quadringentesimo nonagesimo primo, cum pestis
remisilet, quae Haidelbergae grassata studiosos Bursae novae ad
oppidum Heidesheim eiecerat, cum iam annos tredecim complevisset,
vocatus a Iodoco Gallo avunculo, venit Haidelbergam, comitante ipsum
patre. Ibi praeter ordinarias lectiones, etiam audivit a Doctore
Ioanne Vigilio, dicto wackher/ Rhetoricam ad Herennium, ab Adamo
Wernero Themarensi poeta, Iuvenalem, Horatium, Statii Achilleidem, et
Ovidium de nuce: a Magistro Ioanne Stocker, Ioannem de Magistris in
Aristotelis Logicam, et Versorem in Petrum Hispanum in Bursa cum aliis
audivit, idque ad menses sedecim: quibus finitis, avunculus forsitan
ob expensas, quas tum non paucas sustinebat, remisit eum in patriam
mense Septembri, anno millesimo, quadringentesimo nonagesimo secundo.
Spiram ibi tum transiens, aliquot diebus iacobi Wimphelingi hospitio
usus fuit.
Domum reversus apud pauperes parentes vixit, et Ludimagistro dudum
suo, in schola gratis auxilio fuit: saepenumero monafterium ingressus
commodaro libros accepit. Agens iam annum decimum quintum sollicitatus
est a fratribus, ut ordinem assumeret: quibus tandem anno decimo sexto
aetatis est assensus, parentibus ignorantibus, vel dissimulantibus,
vel institutum non audentibus improbare, ob superstitionem; quae tum
erat maxima, et quia non habebant, unde ipsum alerent.
Ineunte igitur anno millesimo, quadringentesimo nonagesimo tertio,
assumptus in ordinem Minorum, volens quidem: quia aliud vivendi genus
non offerebatur, ob parentum pauperiem; ipso die conversionis Pauli,
habitu est indutus cum magna fratrum laetitia: qui eum humaniter
tractarunt, et religiose instituerumt, pro more religionis suae, in
his quae ceremonias et disciplinam monasticam attinebant. Hoc anno
Iodocus Gallus Heidelberga Rubeacum venit, aegre ferens Pellicanum
monachum factum, cuius sesciebat fuisse occasionem: rogabat, ut si non
valde placeret hoc institutum, exiret denuo, adhuc novitius; id
recusavit ille, eo quod erubesceret famam exuti monachismi. Velle se,
dicebat, Deo servire in eo statu, quem arbitraretur ipsi placere, in
quo et ipse speraret salvari. Respondit avunculus; permitto lubens pro
me monachus ut sis, sed non ut pro me beatificeris in caelis. Postea
rediens Haidelbergam, translatus Steinacum oppidum, parochus ibi fuit
et delectus a consiliis Philippo Palatino, et nobilibus ibidem.

Circa finem anni probationis, correptus est peste: quod cum Gardianus
intellexisset, statim ei sanguinem minuendum curavit: ita praeter
omnium spem ex morbo recreatus, professionem fecit in manus
honestissimi patris Casparis Bruni pro more ordinis. Anno millesimo,
quadringentesimo, nonagesimo quarto contigit ei statim novus
Paeceptor, Ioannes Alzingerus Landshutensis, qui ipsi et condiscipulis
praelegit textum tertii sententiarum P. Lombardi, et centilogium
Bonaventurae. Eodem anno ordinatus est Acoluthus Basilea mense
Septembri, a suffraganeo seniore Tripolitano: post Luciae angariam
itidem subdiaconus salutatus ab eodem Anno nonagesimo quinto supra
millesimum quadringentesimum congregatio Ulmae celebrata est, cui
Caspar Walerus provincialis vicarius praefuit. Is Haidelbergae multis
annis praeco eximius fuit: singularis Iodoci Galli amicus, a quo
rogatus est: ut Pellicanum suum ad Tubingensem Academiam transferret,
quae celebris erat: id quod ille se prima occasione facturum promisit.
Proinde anno millesimo, quadringentesimo nonagesimo sexto mense
Martio, Tubingam eum studiorum causa misit, Guardiano, et lectori viro
doctissimo probissimoque Paulo Scriptoris commendavit, qui Wilae
Suevorum et ipse natus fuit. Hic suo Marte didicerat artes liberales
omnes: ut eas quoque praelegeret doctioribus de Universitate, quibus
erat miraculo ob ingenium. Erat acutissimus Scotista, auditor olim
Stephani Bruliferi Parisiensis Doctoris. habebat quottidie auditores,
non solum ex saecularibus magistris multos, inter quos ingeniosissimus
erat Thomas Vuitenbach Helvetius Bielensis, postea Doctor: et
Evangelii praeco, tunc Suicerus dictus, et Paulus Wolfius monachus
Schutteranus, qui exuto cucullo, Argentorati Evangelium docuit;
Ioannes Mantel Augustinianus, mox Doctor plurima passus, tandem
Evangelicus praedicator in ditione Tigurina obiit Elegovviae anno
millesimo quingentesimo trigesimo. Quin et totius monasterii
Augustiniani fratres docti, quottidie Tubingae veniebant ad audiendum
Scotum a Paulo, quibus praeerat prior Ioannes Stupitius, postea
doctor, et Lutheri Moecenas. Sed et Cosmographiam Ptolemaei
praelegens, omnes fere doctores et ceteros magistros habuit
auditores, et fratres doctos multos, cum quibus non parum Pellicanus
profecit. Docuit quoque Monachos Bebenhusii compositionem Astrolabii,
Pellicano socio assumpto: tu ipse quoque prae aliis hac in patte
profecerit. Postea tamen Magistros et Fratres omnes, usum illius
Astrolabii docuit. Anno millesimo quadringentesimo nonagesimo septimo
praelegit quoque familiariter quatuor vel quinque libros Euclidis.
Scripsit tum quoque explicationem Scoti in primum sententiarum, quae
postea impressa fuit: exempla scripsit Pellicanus sua

manu, ipso dictante. Erat is vir dextro ingenio et liberali, et satis
audaci ad veritatis confessionem, eximiuspraedicator, non tamen
ordinarius, quia Guardianus: verum evocabatur crebro a doctis
sacerdotibus, qui tunc erant in Rutlingen, ubi in magnis
sollennitatibus praedicabat, sic quoque in oppide Horvva; ubi
vehementer pro istis temporibus praedicans, quosdam articulos
asseverabat, et scripturis firmiter probabat, veluti de sacramentis,
indulgentiis, votis et aliis, qui postea dicti sunt Lutherani, propter
quod et fama perveniens ad Theologos Tubingenses, tam invisum eum
reddidit Universitati; ut deliberarent de inquisitore haereticae
pravitatis accersendo contra eum, unde et accusatus apus provincialem,
et fratribus subditis exosus, tandem ab officio remotus est Lectoratus
et Guardionatus. Dum haec geruntar per annos fere sex, contigit, ut
anno millesimo quadringentesimo nonagesimo nono, Paulus ille
evocaretur ad generalem Vicarium ordinis, Franciscum Sagarram,
Hispanum, virum doctum, in Alsatiam. Assumpto igitur more suo comite
Pellicano, qui erat laborum tolerans et in victu frugalis, mense
Augusto perlustratis aliquammultis monasteriis, ad Tabernas
descenderunt. Inde non invento ibi generali illo ordinis, Basileam
abierunt: ubi intellexerunt ipsum Friburgum Brisgoiae contendisse ad
Imperatorem Maximilianum, tractantem de pace firmanda cum Helvetiis,
quibus bellum intulerat. Indixerat ille generalis Oppenheimii
quorundam patrum conventum, inter quos Paulus Scriptoris, quoque
evocatus erat. lgitur cum Gardiano Basiliensi descendentes pervenerunt
Wyssenburgum, et in alia opida. Comitum autem in itinere permutatione,
quia multi erant, factum est; ut iungeretur ipse comes cuidam patri
Paulo Pfedersheimero insigni praedicatori, qui ex Iudaeis conversus
Moguntiae dudum et Magister in artibus promotus, Minorita postea
factus, et celebris erat, vocatus et ipse ad conventum Oppenheimensem:
illi in itinere significavit, flagrasse se a puero desiderio discendae
Hebraicae linguae, idque hac occasione: cum puer undecim annorum inter
pueros audisset quendam Doctorem Theologum disputantem cum Iudaeo de
Christiana fide, confusum fuisse respondendo, non solum a Iudaeo: sed
et a Iudaea: vehementer obstupuisse et doluisse, non sine quodam
conscientiae scandalo, quod fides Christiana non solidioribus
argumentis fulciretur, sed talibus, quae possent a Iudaeis contra
doctos Theologos convelli. Minoritam factum, cum quottidie audiret et
legeret sacra in choro et mensa, coniungens interpretationem Lyranam;
didicisse non tam clara esse mysteria scripturae, nec omnibus tans
certa: quin multi super ea multa inferrent et varia: quando Lyranum
audisset alicubi dissentire a divo Hieronymo, probare

alicubi expositionem R. Salomonis contra Augustinum et Paulum
Burgensem Neophytum improbare Lyranum. Haec audientem et Prophetarum
oracula nondum intelligentem et saepius allegatam Hebraicam veritatem,
contra translationem vulgatam, alicubi quoque translationem Chaldaicam
Onkeli vel Ionathae, intelligentem nostrati consentire, vel ab ea
discrepare, simul quoque legentem Pauli Burgensis scrutinium contra
Iudaeos, et Petrum Nigrum plurima adducentem ex Hebraeonum scriptis,
in libro quem stellam Messiae inscripsit: haec, inquam, omnia audita,
visa, lecta, puerum se et deindet adolescentem ad discenda Hebraea
sollicitasse, si quae occurrissenet velmembranae, quibus codices
compingebantur. Nec tamensibi usque in eum diem occurrisse aliquam
opportunitatem discendi Hebraea, ex quibus desumenda tamen esset
dubiorum in veteri Testamento intelligentia, sicut ex Graecis in novo.
Tale corum fuit colloquium, cum iter facerent, inter Dutcken et
wormatiam, Ad quae Paulus ille respenderit: iam nunc accedimus
Moguntiam, ubi olim codices Hebraicos patri meo sublatos, cum
Christianus fierens relictos, tibi transmittam, si volueris desiderio
tuo tam sancto satisfacere; et huic studio te consecrare: cui
Pellicanus, si mihi, inquit, libros illos sacros tradideris, scio ego
modum, quo meo Marte, ut spero, ees legere et interpretari possim.
Cogitavit enim de libro, qui stella Messiae inscribitur, quem in
Bibliotheca Rubeaquensi viderat. Promisit ergo vir bonus librum ubi
Moguntiam pervenissent traditurum.
Primum autem Oppenheimium ingressi, ubi coacti fuerunt praecipui
provinciae patres in tractu Rhenano et Sueviae: confilio habito
praelati inter se, Moguntiam descenderunt, inter quos Pellicani
Gardianus et Praeceptor Paulus Scriptoris. cum altero illo Paulo
converso Iudaeo. Ceteri fratres illorum comites, aliquot diebus
substiterunt Oppenheimii et retrogressi bini ad loca propinqua, ne
gravaretur conventus, se contulerunt. Sie ergo cum comite quodam ipse
Haidelberga rediit Pfortzhemium, ibi exspectaturus suum praeceptorem:
qui subsecuturus erat expeditis rebus Moguntiae cum Gardiano
Pfortzensi Commendarat autem diligenter abeunti Moguntiam illi patri:
ut commonefaceret Paulum Neophytum, de transmittendohbro Hebraico.
Post aliquot dies venit Paulus Scriptoris afferens magnum codicem,
quem gestarat bumeris Moguntia Pfortzemium usque; ut studiis eius
gratisicaretur, quae valde probabat. Nam ipse quoque iam anrea
rudimenta linguae Graecae didicerat a Reuchlino; tantosque in illa
progressus fecerat: ut epistolam Graecam mediocriter scriberet. Nihil
in eum usque diem Pellicano acciderat gratius; quam

ubi illum codicem satis grandem Hebraicum accepit. Fuit autc volumen
membrana perscriptum, elegantissimo charactere, cum Mossereth tantae
magnitudinis; ut pelli vitulinae par esset: habuitque ternas columnas
a facie una, non tantum duas; ut vulgo scribuntur libri. Inscriptus
autem textus Iesaiae prophetae, Ezechielis quoque, et duodecim prophet
arum minorum; additus ab initio fuerat et Ieremias, more occidentalium
codicum, sed direptus a manu infideli. Ideo autem praemissus fuerat
Germanorum more, Iesaiae prophetae, quod stylo facilior esset, quam
Iesaias. Illum ergo codicem suis humeris etiam Tubingam usque bonus
ille vir baiulavit; ut eum in via expeditius sequi Pellicanus posset.
Reversus Tubingam sub initium Septembris, statim adiit Conradum
Sumerhartum, Academiae Tubingensi tunc Rectorem, principem Doctorum,
ordinarium Theologorum, eumque rogavit: ut Perri Nigri stellam Messiae
commodato daret; quod cum facile ab illo impetrasset, cepit conferre
primum et secundum caput Iesaiae, quod praemisit totius libri
disputationi. Ibi legens Hebraica verba Latinis literis expressa,
Hazon Ieschaeiahu ben Amotz; eum haberent singulae dictiones
subscriptam interpretationem Latinam, puta, visio Iesaiae, filii
Amotz: intellexit Hebraico codice applicato et collato, in dictione
Hazon primam literam esse H, subiectum punctum esse a, sequentem
literam Z vel S, tertiam o, ultimam n, et sic deinceps. Accedebat
etiam usui et votis eius in fine adiectus modus legendi Hebraea, cum
literis et punctis, earumque potestatibus. Hoc ergo modo profecit in
lectione Hebraica nonnihil: statimque processit ad intelligentiae
studium hoc modo; assignavit in charta Hebraicorum nominum
interpretationes, nem pe Hazon significare visionem, ben filium, hasa
vidit: deinde nominum et ureborum characteres depinxit; simul
asscriben do significationem. Absolutis duobus capitibus, aliqua cum
interpretatione Hieronymi contulit: postea idem fecit in aliis
prophetis.
Interea oblata ei est tertia pars Psalterii, a primo usque ad
quinquagesimi primi fragmentum, ereptum Iudais, Ibi dictionarium
conficere cepit, conferendo ad Hebraicam veritatem intrepretationem
Hieronymi ad Sophronium. Ad Aleph scripsit aschre, beatus, haisch ad
he, quam literam arbitratus tunc fuit ad thema pertinere, Ascher, qui
ad Aleph, et sic deinceps per totum primum Psalmum. Et quidem in
nominibus et adverbiis facilis fuit opera; sed valde ei doluit: non
inveniri in verbis, nisi raro, primam personam praesentis indicativi:
ut est apud Latinos thema, amo, doceo, lego, audio; tamen perrexit
nocturno maxime tempore: interdiu enim erant ei audiendae lectiones in
Scoto, Occam, Tartareto; talia enim legebantur, et disputationes
eiusmodi habebantur. Interim nihil remissum alicui fuit, nisi
praelectori

de choro frequentando, die noctuque per septem horas diurnas
aliquando, raro sex. Erant et alia ipsis agenda; legendum et
serviendum ad mensam: scutellae lavandae, binis semper, ut eos ordo
tamgebat; ut non nisi suffuratus aliquid temporis, suo privato studio
vacare posset. Quanto autem minus temporis ei suppetiir: tanto
diligentius cavit: ne vel tantillum temporis ei frustra elaberetur. Et
sic satis feliciter quidem, sed improbo labore profecit per hiemem
illam, et partem aestatis sequentis, millesimi quingentesini anni.
Tunc circa medium Iulii Capnio, qui hactenus iudicem egerat in Camera
imperiali Wormatiensi, Tubingam venit, vocatus a duce Wurtembergico.
Exceptus est hospitio a Doctore Sommerharto, qui id Pellicano
significavit; ut si Capnionem cuperet alloqui, veniret ocius. Et sane
nullus ei optabilior tunc nuntius afferri potuisset: cum aqua ipsi
haereret in verbis Hebraeis, et quo modo ea adnotaret, eo usque
ignorasset Proinde venit interrogavitque D Reuchlium, qui subridens
dixit: apud Hebraeos thema verborum non esse primampersonam, nec
indicativi nec imperativi: sed tertiam singulare praeteritiperfecti.
Hac regula accepta, exsultavit ammo Pellicanus, sciens huiusmodi verbis
plena esse Biblia. Siquidem in Psalmi primi primo versu occurrerant,
abiit, stetit, sedit, et alia. Hoc ergo unum oraculo Capnionis
didicit: cetera omnia ex mutis magistris, et collatione interpretum,
perpetuo labore est assecutus.
Contigit eodem anno mense Augusto, ut ascenderet cum Paulo praeceptore
Ulmam, ubi audierat esse sacerdotem virum bonum, Ioannem Beham
cantorem, qui a Iudaeis Ulmensibus antequam expellerentur, didicerat
Hebraea: et multa habebat multo aere redempta, a paupere quodam Iudaeo
elegantissimo scriptore, inter alia fragmentum Grammaticae de
coniugationibus verborum, et literarum transmut ationibus, incerti
auctoris, et aliud quoddam. Utrumque curaverat ille multo aere
transferendum in Germanicam linguam a Iudaeo, nihil prorsus de
Hebraica Grammatica intelligente. Nec enim Pellicanus eo usque
invenerat inter omnes Iudaeos quemquam, nec in Alsatia, nec Wormatiae,
nec Francofurdiae, nec Ratisbonae vel alibi, qui vel unam ei
Grammaticalem quaestionem solvere potuisset Optimus ergo ille vir
rogatus, copiam ei fecit describendi utramque Grammaticam, cum
interpretatione Germanica Is ergo plurimum ei profuit, et praeceptoris
locum apud eum meruit. Quin et postero tempore, videns eius studium
indefessum, alia quoque permisit describenda. Eodem anno providentia
Dei, Bibliopola Tubingensia attulit Biblia Hebraica integra, minima
forma impressa Pisauri in Italia, quae nemo curabat. Pellicanus id
audiens, rogavit vitum, sineret opus aliquot diebus inspicere:
concessit libraris,

dicens floreno cum dimidio posse emi. Audito tam parvo posse
comparari; exsultavit Pellicanus: adiit suum Gardianum Paulum, orans
pro se fide-iuberet. Quod ubi fecisset; Craesi divitias se adeptum
putavit, statimque Spiram ad avunculum seripsit, orans ut duorum
florenorum munere vel eleemosyna dignaretur, quibus pro liris
comparandis pauper egeret. Statim misit ea conditione, ne se emacem ad
alienam crumenam exhiberet. Satis ergo tunc ditatus, postea nil unquam
ab eo perivit. Reuchlinus vero iterum reversus, cum inaudiisset, eum
perlegendis Bibliis Dictionarium cpncinnare, et semel annotatis postea
non nisi capitis numerum adscribere, si ex concordantia translationis
intelligeret, certum esse vocabuli adnotati significatum: retulit, se
quoque idem opus moliri, et perfecisse fere verba incipientia ab
Aleph: hortatus Pellicanum, ut strenue pergeret, se quoque idem
facturum: id factum medio Iulii mensis. Ad finem Octobris tota Biblia
hoc nodo perlegit, colligens radices, et loca adsignans plurima,
verbis rarioribus, et non prorsus communibus. Ad initium Novembris
Stutgardiam descendens, attulit Capnioni specimen laborum: ubi videns
ille diligentiam, et admiratus operis tanti ram breve tempus, quo
fuerat exantlatum, dixit, se nondum absolvisse partem incipientium a
Beth. Videns autem Pellicanum singulis dictiombus adiecisse capitum
numeros; rogabat sibi commodaret librum, quo in suo sublevari posset:
ne cogeretur propter unicum vocabulum totum semper volumen evolvere.
Pellicanus libenter illi gratificatus est: contra ille eidem commodato
dedit exemplar manusecriptum Grammaticae R. Mose Kimhi, quod ab eodem
Iudaeo Germanice trans;atum habebat, qui Ulmensi sacetdoti alia
fragmenta transtulerat. Rogabat etiam Pellicanum: ut quae iam
scripserat tumultuarie, de dictionibus ab Aleph incipientibus,
transscriberet: ut aliquando typugraphis posset tradi.
Rediit itaque laetissimus Pellicanus Tubingam, et intra mensam omnia
descripsit. Nemo enim tum inveniebatur, qui cum Latinis et Hebraicis,
Graeca quoque scribere pariter posset. Eodem quoque anno
sesquimillesimo primo confecit Hebraicam Grammaticam ex tribus illis
fragmentis, de quibus diximus in Germanicam linguam translatis, multo
labore et meditatione: Dictionario suo adiecit ex Graeco, Graecas
Hebraicorum verborum interpretationes. Occasionem scribendae
Grammaticae ipsi praebuit Martinus Obermuller; quem Gregorius Ressius
auctor margaritae Philosophicae Carthusianus Friburgensis, vir
doctissimus, Friburgo ad

ipsum miserat: ut eum Hebraea doceret: Grammaticam vero suam aliis non
concessit, quod sentiret dubia multa: quorum nullam inveniebat apud
alios tunc resolutionem. Exspectabat autem eam, quam Capnio
Dictionario addendam promiserat: quod tardius factum est, anno
quingentesimo sexto. Sub idem tempus profectus erat cum Praeceptore
suo ad Iustingensem villam; ubi tunc paroecianum agebat Ioannes
Iustingen, doctissimus Astronomus, qui in manibus tunc habebat opus
egregium Sphaerae signorum, quod moliebatur elegantissimo artificio
Episcopo Wormatiensi Ioanni Dalburgio, aureis insertis stellis et
circulis faberrime exaratis. ut erat homo ingenio, industria et
manibus subrilissimus. Similen iam antea confecerat suffraganco
Episcopo Constantiensi Danieli Tigurino, qui Pellicanum ordinaverat,
quae fuit asservata Cdonstantiae, tamquam thesaurus in ipsorum
bibliotheca. Sub idem tempus primo eiusdem auctoris Ephemerides
prodierunt Ulmae, quas tunc primum ibidem vidit.
Anno millesimo quingentesimo primo celebratum fuit capitulum
Minoritarum provinciale Pfortzemii, ubi Oliverus Maylardi generalis,
ordinavit eum, natum annos viginti tres, sacerdotem. Provincialis vero
ad consolationem parenrum adhuc superstirum, transtulit eum in
monasterium Rubeacense: ut ibi caneret primitias: simulque Paulus
Scriptoris absolutus a Gardinatu Tubingensi, translarus est ad
Basiliensem conventum; ut scriberet, non legeret vel praedicaret:
praecextus esse videbatur, ut amicis destituerecur, quos habebat in
Suevia. Sic itaque in autumnali angaria ordinatus sacerdos, a
Telamonio Episcopo Tripolipano Suffraganeo Basiliensi, missam primam
cecinit in die Sanct. Francisci, cui sollennitati aderat Senatus et
Pater cum fratre Leonardo adhuc vientibus et sanis. Aderat eriam
honirs ergo Paulus Scirptoris, qui contionatus sub missa praesente
Senaru, tractabatque quinque mures Palaesiinorum aureos, allegoria
nescio qua, ad ipsius studia commendanda. Consueverat enim alias
quoque dicere; instare tempus mutandae Theologiae, et deserendae
scholasticae disputationis. Resumendos quoque priscos sanctos doctores
omissis Parisiensibus: item tempus appetere mutandarum legum
plurimarum.
Hic vir anno sequenti, qui erat post quingentesimum secundus, dum
carcerem ab aliis submonitus timeret, ob dogmata, quae nunc Lutherana
dicuntur, vocatus Tabernas

Argentoratum pervenit, ubi praemonitus ne illuc pergeret, abiit
Viennam Pannoniae, in aliam provinciam turiorem, deinde Romam
profectus, triennio elapso rediit, Heilbrunnam sine poena: Sed a
generali vicario Gallo, qui virum notat et duigebat, vocatus est ut
doceret Theologiam Tolosae: ad quod se praeparans, cum Basileam
venisset, vocatus a Basiliensi Episcopo Christophoro, rogatusque est:
ut ante ab tum in Galliam, legatus suo nomine iret ad Abbatem
Schutteranum pro Monachis honestioribus transferendis in monasterium
S. Albini, reformandum aliquantisper. Cum in via morbo correprus
eslet; divertit ad keisersbergensem conventum et ad Alenspacenses
moniales, quarum quaedam negotia quoque tractarat, cum Episcopoiibidem
nescio quo morbo invalescente, diem obvit, sepultus in ambitu
monasterii Keisersbergensis. Rumor tamen falsus per Sueviam a suis
fautoribus disleminatus est: quasi Monachi eum, verbum est Pellicani,
sacrificaverint.
Itaque Reuchlinus fraudatus est Pellicani auxilio, Sueviam eo petente:
quo factum; ut opus rudimentorum tardius fuerit absolutum. Anno
millesimo quingentesimo primo, cepit pestis grassari Rubeaci et ahbi,
quae, ut diximus, patrem Pellicani una cum liberis sustulit, ipso et
unica sorore superstite. Tume ut mortis metum excuteret, conscripsit
septem Psalmos paenitentiales, quos vocant, tribus columnis Hebraice,
Graece et Latine, versibus sibi respondetibus, additis aliis Psalmis
laudatoriis, et precationibus quibusdam, quottidie dicendis ad Dominum,
et ad patronos; qui erant, Paulus, Agnes, Franciscus; et Hieronymus,
divi.
Anno millesimo quingentesimo secundo ordinatus est lector Theologiae
pro fratribus studiosis, in conventu Basiliensi, quo pervenit in fine
Augusti. Praelegit autem in Theologia scriptum quoddam Guilermi
Vorilong. in sententias recens impressum multo labore ob
impeditissimum et affectatum stylum, curiosi magis, quam docti viri
scholastici Scotistae. In Philosophia Nicolaum de Orbellis. His
absolutis, Breviloquium Bonaventurae fere brennio praelegit et
Margaritam Philosophicam. Item tertium et quartum sententiarum Scoti,
cum compositione et usu Astrolabii: quale consici curavit manu
cuiusdam fratris Friderici Krafft Nerobergensis, ingeniosissimi
artificis, qui post Astrolabium elevationum omnium, etiam opus motuum
omnium planetarum confecit. Eodem anno cepit Ioannes Amerbachius
senior imprimere omnia opera D. Augustini, ad quam editionem contulit
operam suam Augustinus Dodo Canonicus ad D. Leonardum. Coeperat enim
scribere argumenta in singulos D. Augustini libros: sed cum peste
deceslisset: typographus opera Francisci Wyler Basiliensis Minoritae
usus est; qui multos libros in

capita distinxir, et singulis argumentis praemisit. Hic cum sequenti
anno loco esset motus, Pellicanus rogatu sidelissimi typographi,
residuos centum quinquaginta libros absolvit. Ex eo teinpore summus ei
amicus fuit vir ille; et cum eo Ioannes Frobenius, qui fratribus
Minoritis ob ipsius labores, plurima beneficia contulerunt; et ipsum
Pellicanum nullo libro utili carere passi sunt.
Aliis quoque typographis toto sexennio pro virili fuit subsidio;
maxime Iacobo a Pfortzen, qui primus Basileae impressit opera
Chrysosiomi et Stephanum Brulifer.
Anno millesimo quingentesimo quarto circa Maium advenit Raymundus
Gallus Xantonensis patria, Cardinalis S. Mariae novae, legatus a
latere Alexandri Papae U I. Is voluit hono ratiores reddere Minoritas
de observantia dictos, qui doctos quidem haberent fratres, sed nulla
graduum praerogativa celebres; iamque in con ventibus tractus Rhenani,
aliquos titulo doctoratus ornaverat. Hic instigatus a Iodoco Gallo
avuneulo, saepius nominato, cum Basileam venislet; Pellicanum
examinavit aliquot horis per duos doctores Theologos; quos in comitatu
suo habebat, Ioannem Ammanum Argentinensem praedicatorii ordinis et
Ioann. Capet Minoritam Gallum. Interim legatus incumbit translatroni
sanctarum Virginum trium in Eichsel, et sanctae Christianae. Erat enim
ut alter Ambrosius, in his rebus superstitiosior: et reliquiarum
corrasor per totam Germaniam ex monasteriis; ut particulas ad Gallias
transferret, et huiusmodi rebus, et bullis indulgenriarum, Academiam
Parisiensem ornaret. Abitum parans Romam versus, iterum Pellicanum
vocavit legatus, convocataque doctorum suorum familia titulo eum
doctoratus ornare voluit. Adfuit vir doctus et magnae auctoritatis ex
familia Cardinalis, qui dixit: Reverendissime Domine, aegre fert
Gardianus ipsum doctorem oreari, consentit in Baccalaureatum:
inveniatur medium, ut Licentiatus creetur. Cardinalis respondit:
placet illud hac conditione, ut nunc fiat Licentiatus, ubi autem annum
trigesimum aetatis expleverit, sine alia promotione Doctor sit et
habeatur. Consentiebant omnes. Pellicanus eadem hora iuramentum
praestirit: et mox Bulla fuit expedira super his. Verum Pellicanus
annis quadraginta amplius numquam vel Licenriati vel Doctoris ritulo
est usus. Abiturus postea Cardinalis Raymundus rogavit provinciae
Patres; ut Pellicanum sibi familia rem permitrerent loco Capetis secum
Romam proficisci cum socio. Quibus annuentibus ipse desiderio videndi
Italiam et Romam, non invite sese illi adiunxit: iam annos viginti sex
narus Pedibus ergo, de more illorum, iter facientes Pellicanus et
Iacobus Schenck nobilis genere frater, per Zofingam Luoernam

pervenerunt, ubi quatuordecim diebus manserunt. Aderant legati,
proceres helvetiorum ex quinque pagis, qui navigio, Cardinalem usque
ad Brunn comitati sunt, decimo octavo die Iulii. Deinde in vicum Suiz,
qui Kirchgassen vocatur ingressi; mox ad diem Iulii trigesimum
convocati sunt omnes ex tota valle, ad Cardinalis missam sollennem.
Inter missarum sollennia, contionatus est Episcopus Tripolitanus ad
populum confertissimum. Cardinalis instituit; ut quotannis eodem die
populus conveniens, omnibus futuris tempribus haberet remissionem
pecatorum septem annorum; quae post plenariam, dicta est fuisse
maxima; quam pontifex dat et legatus a latere dare porest. Sequenti
die navigio pervenerunt Uranium. In Altorff aliquot diebus commorati,
Pellicanus et alter quidam, helvetiorum historiam, e Germanico in
Latinam linguam transtulerunt: ut a Cardinali intelligi poslet. Ibidem
ipse Cardinalis multas epistolas Romam perferendas diversi argumenti,
pariter multis dictavit; ita erat ingeniosus senex, iam tum maior
sexagenario. Triduo vel quatriduo post, Episcopus Tripolitanus, et
alii Basilienses atque Helutii, domum impetrata venia redierunt, cum
iam ascendendus esser mons S. Gothardi. Voluisset etiam Pellicanus cum
suo fratre redire propter tarditatem itineris Cardinalis; sed cum illo
vallem ingressi pulchram inter horridissimos montes sub vespcram
pervenerunt Wassenium: ibi pernoctantes in media crepidine montium in
horrendis montanis, mane altius ascendendo pervenerunt in pulcherrimam
planitiem; ubi cacumen montis e longinquo cernebatur et villae erant
aliquot, nempe Urselen, et remotius adhuc in pede montis Gothardi,
villa non parva, Hospital dicta: ibi pransi ascenderunt multo labore
ad verticem montis publico itinere, utrinque montibus altioribus
surgentibus, tandem venerunt ad Capellam et hospitium S. Gothardi: ubi
aliquandiu in magnis et inconsuetis frigoribus consistentes, monre
descendere ceperunt per semitam pedites, equites vero per viam regiam.
Verum Cardinalis lectica est deportatus ab sedecim robustis Helvetiis,
pro non parva mercede. Unde pervenientes ad villam Orlienz
Mediolanensis dioecesis, iterum scribendis epistolis fuerunt occupati,
de pecunia legato transmirtenda. Eo peracto descenderunt iuxra vallem
pulchram et praecipitem, usque ad locum Closterlin dictum, sequenti die
Bellizonam pervenerunt. Postea iter facientes per planitiem, versus
lacum maiorem, et lacus initia transfretarunt ad oppidum Lucarnum
ornatum munitissima arce, invento illic monasterio irreformato: ibi
octiduum substiterunt.

Inde ad monasterium reformatum Sancti Bernhardi conrenderunt: ubi cum
febris Pellicanum corripuislet, et medici Cardinalis opera frustra
uteretur: bona venia Cardinalis Germaniam repetiit: dixit enim ad
Pellicanum: volui deducere te mecum Romam, et tua opera studiisque
oblectari, sed quia video aerem tibi adversum, malo ego scire te
Basileae vivum, quam cernere Romae mortuum: moxque illis assignato
ductore Lucernano, redierunt magno et difficili labore ad Altorff. Hic
conducta navi, coacti sunt ipsorum quinque viri, nauta uti femina.
Corripuit tum Pellicanum iterum febris, et venrus impetuosus
insurrexit contriarius; ut compellerentur divertere in Sisicken
villulam, mediam inter Altorff et Brunn.
Mox coacti ascendere montem altissimum, reptando per prata manibus et
pedibus, per magnum milliare: Pellicanus propter febrilem paroxysmum
post alios tardior ascendebar. Delati autem sunt ad planitiem
iucundissimam, ubi villa pulchra, pratapingurssima, et fonres
lympidissimi: nomen villae est Morse, antiquissimam habens parochiam.
Ut autem multo labore ascenderunt: sie graviore incommodo tibiatum
descendere altissimum moutem fuere coacti. Excedit altitudo illius
villae omnes montes Basiteam versus: adeo ut viderint tunc montes
Alsatiae, adeoque eos qui sunt prope Rapolsteinium. Igitur descen
denres magnum milliare, pervenerunt ad villam Brunn, ubi pernoctarunt.
Postero die Lucernam perlatus est, tandem Basileain, sebri diu
multumque vexatus.
Basileam reversus, audirores suos in Theologia et liberalibus
disciplinis exercere perrexit. Illo tempore Ludovicus Berus Parisiis
adeptus Doctoratum in Theologia, in patriam suam Basiqeam venir, et
prirna fundamenta linguae Hebraeae satis feliciter aliquot seprimanis
Pellicano Praeceptore, didicir. Rogatus autem ab Episcopo Basiliensi
Christophoro ab Vienheim, summam brevem ei descripsit Catholicae
doctrinae, quae populo sibi commisso, ad salutem necessaria esset. In
hoc opere alicubi secutus est non tam suam conscientiam, quam
scholasticos quosdam doctores mendicantium ordinum, unde non omnia ibi
scripta, solidae fuerunt veritatis, sed eius, quae tunc veritas
habebatur. Quae vero de indulgentiis, purgatorio, confessione,
eucharistia, et Papistica potestate scripra invenit: iam ceperat
suspecta habere, ex lectionibus antiquorum, maxime Augustini et
Origenis: in quibus talia dogmata non in venerat. Deprehenderat enim
librum de vera et falsa paenitentia, non esse Augustini, sicut nec
librum de Sacramentis Ambrosii, et Hieronymo quaedam de talibus
loquentia, falso fuisse asscripta: id quod postea Eras. quoque Roterod
confirmavit, et probavit luculentius. Et platuit uqidem tunc

labor ille Pellicani episcopp, qui propediem synodum provincialem se
coacturum promisit: in qua liber sua auctorirate, parochis suis
commendartur, ut secundum illum docerent: sed postea id non est
factum. Causas ipse retulit, quod Sacerdores Austriaci dominii et
Helvetii, impatientes disciplinae, nollent a se quoquo modo reformari:
et Canonici Ecclesiae suae maioris, exempti essent a sua auctoritate,
immediate sub Papa et suo decano, quibus non reformatia, primis
scilicet, nihil de minori clero posset tentari per se, quamvis multa
displicerent. Cum hoc opus episcopo offerret Pellicanus, nova ei per
horam et amplius retulit, de quatuor praedicatoribus monachis
Bernensibus; idque Latine, et eleganter: qui anno millesimo
quingentesimo nono, ultimo die Maii cremati sunt. Historiam de gestis
ipsorum scripserunt Sebastianus Franck, Thomas Murner, et multi alii.
Ipsi quoque monachi praedicatores eam describere ceperant: sed non
poruerunt absolvere.
Postquam sex annis Basileae studiosis legerat Pellicanus, vocarus est
Basilea Rubeacum, cum quibusdam iunioribus fratribus: alii quoque
illuc ad ipsum missi sunt aliunde, inter quos Sebastianus Munsterus
Ingelheimensis, octodecim tunc annorum adolescens, homo laboriosus et
probus. Ceperat Pellicanus in operibus D. Hieronymi adicere Hebraicis
literis, quicquid ex sacris Bibliis citar, rogatu Amerbachii, quem
laborem absolvit Rubeaci Librariorum enim inscitia omnia fuerunt
corruptissima.
Ab anno itaque millesimo; quingentesimo octavo usque ad undecimum,
praelegit denuo suis auditoribus Margaritam philosophicam totam,
Nicolaum de Orbellis, super libros sententirum, et libros Aristotelis;
com municavit cum Munstero, quaecumque habebat, Hebraica et
Astronomica, quibus multa adiecit sua quoque diligentia: ut in istis
disciplinis doctissimus evaserit. Ursit eum Pellicamus pro virili ad
philosophiam divinam et humanam, quam eslet aliquando fratribus quoque
aliis praelecturus, id quod contigit tandem, tam Basileae, quam
Tubingoe, ubi reliquum quod in astronomia deerat, Ioanne Iustingensi
praeceptore didicit.
Anno domini millesimo, quingentesimo septimo, dum adhuc lector
Basileae esset, de voluntate patrum in capitulo provinciali
Rubeacensi, pro more contionem Latinam memoriter in honorem Patriae de
charirate habuit. Anno millesimo quingentesimo decimo iussusp
raeparare se ad orationem Latinam coram doctis Academiae Tubingensis
habendam, ubi erat celebrandum capitulum provinciale Minoritarum post
pascha. Argumentum fuit de studiis emendandis; sed meruens Poetarum
dentes: impetravit, ut iam mandatam memoriae non recitaret. Fuit autem
a multis illa oratio transscipta. Anno undecimo supra mille quingentos

celebrandum erat capitulum provinciale Basileae; in quo Sebastianus
Munsterus iussus declamare Latine, obtinuit a Pellicano ut
conscriberet illam quam postea feliciter habuit, sumpto themate ad
patres: Quando misi vos sine sacculo, pera, et calceamentis, numquid
defuit vobis aliquid? dicunt ei, nihil.
In eodem capitulo vel conventu ordinatus est Gardianus Pforzensis: a
fratribusque electus, dum aliquot mensibus Bartholomaeo Wyer
provinciali socius Secrerarius adiunctus fuisset. Postquam rgitur non
integris annis sex Rubeaci praelegisset, comitatus socio et caro
discipulo Munsiero, nondum sacerdote, pervenit ad pfortzemium Cal.
Septem bus, ubi concertatio inchoata [Note: Dissidium ibi inter plebanum et monachos Ad id componendum Iod. Gallus missus.]
fuerat inter plebanum
et Mendicantes, fratres praedicatores et minores. Itaque concordiae
conciliandae causa missus est ab Episcopo Spirensi Philippo a
Rosenberg D. Iodocus Gallus, qui conciliavit partes et liceris
conrirmavit in conventu Pfortzensi, de cimo quarto die Novembris. Idem
Gallus Pellicaum episcopo commendavit, a quo multis postea beeficiis
est affectus. Initio huius anni, obiit amicus Pellicani singularis,
Conradus Leontorius Mulbrunensis Monachus in arcta valle prope
Basileam septimo Iannarii.
Anno millesimo quingentesimo duodecimo, Octobris undecimo, Spiram
descendeus in causa conventus, Bruxellae eum hospitio excepit
Wolfgangus Capito, Baccalaureus Theologiae, et comcionator. Is eum
lcorsum abductum secreto interrogavit: quid sentiret de eucharistiae
Sacramento, et de corpore Christi? Respondit ingenue Pellicanus,
invitum se de doctorum opinionibus circa hoc versari argumentum;
offensum a Ioanne Scoto in 4. sent. ob tres opiniones recitatas. Ego,
inquit, priori libentius quam teriae inhaererem, intelligens panem et
vinum esse sacrae rei, id est, crucifixi corporis et effusi sanguinis
sacramentum id est sacrum signum, et esse nutrimentum animae
spirituale per fidem: et non aequivoce dici nomen sacramenti de
Eucharistia, et aliis sex Sacramentis, id quod Scotiu concedit, ut
puto invitus. Audiens haec Capito, respondit, nihil aliud sibi videri,
vel se posse intelligere. Ex quo intelligtur, quamdiu de hoc Papistico
articulo dubitare coactus sit, contra conscientiam, quam Papa tenebat
captam, in eo et in aliis quoque hinc similibus articulis, ut erat de
confessione auriculari omnium peccatorum necessaria ad salutem, quia
in patribus sanctis, Augustino, Hieronymo, et Chrysostomo, quos
legerat omnes, nil tale invenerat, cum merito haberentur catholicae
doctrinae antesignani, contra quos et Berengarium, illis
consentientem, Romani et Parisienses Theologi tantopere militarunt.
Iisdem diebus descendit Wormatiam; et Iudicam Synagogam
praeceptoremque suum Ioannem Vigilium invisit. In principio

Martii translatus est M. Wolphangus Bruxella Basileam: ut esset
paedicator in cathedrali Ecclesia Basiliensi. Pellicanus eo anno
praelegit Pfortzhemii fratribus iunioribus, scriptum breve super
sententias Nicolai de Nysa, utilius et brevius reliquis omnibus super
sententias. Legit magnam partem historiae Hirsgaviensis Ioannis
Trithemii, olim abbatis Spanheimensis, quem antea viderat; virum, ut
scribit, eximiae staturae, et valde humanum.
Anno millesimo, quingentesimo decimo tertio, interfuit Haidelbergae
die S. Matthiae, revocationi Wigandi praedicatorii doctoris,
Apostolica auctoritate coacti ad hoc, ad instantiam Minoritarum; qui
eandem Romae quoque anno praeterito vicesimo secumdo Octobris secerat.
Decimo quinto die Decemb. in angaria, fuit Spirae cum ordinandis: cum
Psalterium Chaldaicum. hie. Indianum, Romae impressium commodato
accepisser, noctu in domo avunculi, didicit legere illam linguam et
sic intellrgere: ut duos primos Psalmos antequam dorimret
interpretatus sit: de que obstupefacti avunculus et decanus Spirensis,
ipsum illo libro donarunt.
Reucrsus autem Pfortzemium per Bruxellam, invitatus est a novo
episcopo Spirensi, Georgio fratre Palatini, qui ipsum humanissime
tractavit.
Anno millesimo, quingentesimo, decimo quarto causa Ioan. Reischlini et
praedicarorum, tractata fuit Spirae per commissarios Papae. Octavo die
Febr. obiit archiepiscopus Uriel Moguntinus, in cuius locum successit
Martii nono die Albertus Marchio Brandeburg, Mense Augusto celebratum
capitulum Minorum in conventu haidelbergensi: ubi electus est in
provincialem Casparus Sazgerus Landshutensis, doctus Theologustis
rogavit Pellicanum, ut omisso Gardianatu Pfortzensi, suus esset
Secretarius. Dispositis itaque rebus suis, illum Ulmam secutus est.
Ibi per ovum Hebraica quae dam descupsir, com municata a Ioan. Beham,
nempe vocabularium Hebraicum abbreviatum, ex libro radicum R. Davidis
Kimhi, et fragmentum Grammaticae cuiusdam elegantis, de artisicrosa
verborum coniugatione, et alium quoque libellum, carmen disciplinae
pro morib. 130 vesuum, R. Ioseph Esopei, provincialis Iudaei, quem iam
ante Capnio Latinum fecerat, Pfortzae impressum, quem vocavit
Scutellam auream. Rescripsit eriam parabolas quinquaginta sententiarum
moralium, iuxta quinquaginta discipulos Ahum quoque tractatum de decem
munerationibus. De anima quoque philosophicum, omnia Hebraea,
Perlustratis multis monasteriis, pervenerumt in Otterburen monasterium
egregium S. Benedicti, in quo Nicolaus Ellenbogen Hebraice doctus,
vivebat. Transi verunt deinde Fussen, id est, fauces Alpium, ubi Lycus
erumpit, Deinde versus Oenipontem progressi ac humaniter

fuerunt excepti a Caesaris Maximiliani thesaurario. Post monte
Brennero, ut vocant, superato pervenerunt Stetzingum et secumdum
flumen Isaar Brixinam Ibi familiaritate operaque doctoris Sebastiani
Stamleri Augustani Canonici adeptus est portam lucis R. Iosephi
Castiliensis, interprete Paulo Ritio; quem tractatum satis prolixum
descripsit, postea a Ritio est editus. Ibi quoque legendum accepit
Paulum de Heredia Hispanum, de mysteriis Cabalisticis, librum
egregium, dudum in Hispania impressum: sed antea et postea ipsi
numquam visum. Perfectis negotiis redierunt per eandem viam Matram
usque: deinde venerunt Suazium, unde proxima via per Alpes iuxta lacum
S. Petri, et per Stubam sinefornace, qui locus est horribilis deserti,
sic dictus, venerunt ad Tegrense Monasterium Benedictionrum, hic
Monacum urbem elegantissimam. Quatuor ibi fere hebdomadibus transactis
prolixe sunt excepti, a D Kunegunde sorore Maximiliani, vidua sancta,
matre Principum trium. Tandem publicis negoriis empeditis descenderunt
Ratisbonam, ubi audierat Hebraicam Bibliothecam apud praedicatores
haberi. Vidit ibi non solum Hebraica Biblia, sed et totum Thalmud in
sex partes distinctum, una cum dictionario Thalmudico, omnia manu
scripta. Rogavit ut transscribendum dictionarium darent, fide iubente
Gardiano Chalemensi; sed recusarumt Monachi, quorum ne unus quidem
callebat linguam Hebraicam. Post Ingolstadii, aliquot diebus
haerentibus, Ioannes Eccius, a multis annis Pellicano familiaris,
Dictionarium Hebraicum quottidianae loquutionis describendum lubenter
dedit. Bambergae virum invenit Hebraice studiosum Caesarem
cognominatum; cui erat egregia quaedam Grammatica, ex qua quaedam
excerpsit: inde ad novam civitatem iuxta flumen Eisch concesserunt,
ibi tum vivebat adhuc Elias Levita Iudaeus nondum Grammaticus, ideoque
ipsi ignotus, qui rum cum aliis Iudaeis post mortem Marchionissae
Brandeburgensis ibi residentis, per filium successorem Casimirum vel
Georgium expulsus, in Italiam venit, ubi Hebraeam Grammaticam didicit
primum, deinde ibidem quoque expulsus, Romae eandem docuit
Christianos; donec exinde quoque expulsus est, non modico urbis et sui
damno. In illa visitatione monasteriorum descendit etiam Francofordiam
a Iudaeis aliquid inquisiturus: sed omnes indoctos invenit, quamvis
duos Rabinos convenisset.
In reditu venit ad Abbatem Spanhiemensem, successorem Ioannis
Trithemii, qui iam Wirtzburgam translatus erat ad Scotos abbas: ibi
vidit Spanhemii Bibliothecam, literis antiquis, optimis, rarissimisque
in omni literatura, nobilissime decoratam: sed non datum est diu ibi
haerere. Contenderunt inde Basileam, ubi tunc imprimebatur Erasmi
Novum Testamentum,

cum annotationibus, novum tunc et utilissimum opus. Friburgi Brisgoiae
iussu Papae et Imperatoris Maximiliani convenrum minorum reformavit.
Redeuntes per silvam Herciniam, Tubingam et Pfullingen Alpibusque
superatis Ulmam pervenerunt, sicque primum cursum visitationis
absolverunt.
In secunda visitatione transeuntes monasterium Ebersbergense a Nicolao
Monacho Hebraicae linguae studioso accepit describenda argumenta in
libros duos perplexorum R. Rambam 75. et 38. capitum, cum dictionario
explicante difficilia verba eiusdem libri. Secundo Ratisbonam
descendens per avunculum suum, Episcopi Spirensis Georgii Palatini
commendationem adeprus est, ad fratrem eius Ioannem Episcopum
Ratisbonensem; ut Dominicani Ratisbonenses, Thalmudici dictionarii
exemplar ei describendum concederent: id quod nihilominus difficulter
ab eis impetravit. Noribergam cum venissent, prostabat Pentateuchus
cum megillis hebraice, adiuncta Chaldaica translatione Onkeli, et
Commentario R. Salomonis, codem anno millesimo quingentesimo decimo
quinto impressis. Eum illi codicem emir Charitas Abbatissa ad S.
Claram, soror Brckeimeri, qui ei fuit thesauri maximi loco. Ad illud
enim tempus praeter nuda parva Biblia Hebraica nihil habebat.
Anno decimo sexto supra sesquimillesimum ad Dominicam Iubilate
celebratum fuit capitulum provinciale ad S. Uldaricum, in quo ipse
totius provinciae nomine electus fuit ad capitulum generale, quod in
urbe Rotomagensi in Normandia celebrandum erat ad festum pentecostes.
Assumpto fratre interprete Gallico, Philippo Novovillensi intrarunt
Gallias, per vallem Keisersbergensem, superatisque montibus
pervenerunt ad oppidum S. Adeodati. Sabbato ante dominicam post
adscensionem Domini Lutetiam pervenerunt, ubi Iacobum Stapulensem,
cuius lucubrationes legerat, vidit et salutavit. Is de Beate Rhenano
et Amerbachio discipulis suis quaesivit. Illo tempore Parisiis sub in
signi Basiliensi invenere Novum Testamentum Erasmi recens allatum.
Postridie Pantizaram usque iverunt Deinde ad Castrum Gallion ad
Sequanam, quod habebat amplissimum hortum trium leucarum in circuitu;
quod construxerat Cardinalis Rotomagensis, legatus Apostolicus,
aedificium insigne usque ad expensas viginti quatuor tonnarum auri;
nondum tamen omnia in illo erant absoluta.
Rotomagi duodecim diebus capitulum celebraverumt numero fratres
septingenti, Hispanis eriam fratribus praesennbus, ex novis insulis,
ad quas vocabantur fratres, adituri eam provinciam S. crucis, et
inventi sunt volones quatuordecim fratres,

tres, qui cum aliis navibus impositi Ulysbonam devecti sunt, inde
commodo tempore adituri insulas. Eadem navi qua illi frarres venerant
ad istum coetum, Rex Portugaliae transmiserat eleemosynam, nempe
aromata, quae primitias esse dixit novae cuiusdam terrae inventae; et
per singulos conventus omnium provinciarum Cismonranarum voluit
distribui, qui soli tunc con venerant, nempe Hispani, Galli, Germani,
Angli, Scoti, Dani.
Soluto capituio iterum abierunt in Lotharingiam ab oppido Nansi
divertentes per Austrasiam versus Zaberniam per Salinas et
Witrerstorfiam; ubi idolum S. Anastasii viderunt, horrendo vultu,
etiam daemonibus qui illic exsecrationibus eiciebantur.
Reversis Basileam, omnia opeta D Hieronymi impressa erant, usque ad
tomum octavum, vel ultimum. Ioannes ergo Frobenius cupiens quadruplex
Psalterium imprimere, opus in Germania non tentatum, exoravit Capsarum
Sazgerum provincialem Pellicani; ut tres menses pateretur ipsum
Basileae commorari, quo correctius opus ederetur. Divina providentia
in Italia Ianuae per Augustinum Iustinianum Nebriensem Episcopum,
eodem tempore quintuplex Psalterium typis excusum est. In Hispania
integra Biblia, in quatuor linguis Compluti, opera, studio, et
impensis Francisci cisnerii Cardinalis Toletani. Hinc oboriri coepit
diligentior utrius que Testamenti tractatio, sic Domino ordinante
progressum Ecclesiae: prodeuntibus passim in Theologia, maxime vero in
Germania, optimis libris.
Finito opere ad calendas Septembris sequutus est iterum provincialem
per Sueviam inferiorem, quem Ulmae convenit. Ibi denuntiatur ex urbe
Roma; ut ad sequentem annum festo Pentecostes conveniant ad
generalissimum capitulum a Leone Papa celbrandum, non solum totius
Christianitatis, Minores reformati, sed etiam conventuales (sic enim
nominantur, qui non sunt de obeservantia.) Id quidem factu difficile
erat; sed declinari non poterat. Indicta igitur est congregatio
provincialis Pfortzemii; ut deliberaretur, quisnam eorum nomine
mittendus esset Romam, delectusque est Ioannes Machysen Gardianus
Noribergensis, qui olim provincialis fuerat; cur alii cum Pellicano
adiuncti altera paschae iter Romam versus ingressi sunt.
Interea Pellicano nuntiatur Iodocum Gallum Spirae hoc anno millesimo
quingentesimo decimo septimo, Martii vigesimo primo podagra obiisse:
et testamento Biblothecam suam ad usom Minorum Rubeaci legasse; donec
silii sororis Pellicani adolescerent, et illis uti possent: qui tamen
peste obierant. Roma reversus curavit libros utiliores Rubeacum
transferri. Hic vir de quo sitpra diximus, postquam in doctorem artium
promotus fuit Haidelbergae, in contubernio novo praelegit Logica
Aristotelis et Physica, magno cum fructu suorum discipulorum. Exigebat
enim

suas lectiones ab eis. In munere contionandi magnam diligentiam
adhibuit. Nemo Magistrorum plures orationes Latinas habuit ad
Universitatem et clerum, quam ipse. Cum parochiam nactus esset
Steinachii supra Hidel bergam, et postea Spirae in Cathedrali ecclesia
pator et praedicator, familiam alere cogeretur; ancillas honestas
habuit. Tolerabilius iudicabat extra domum concubinam habere; quia
facilius se continere posset; quam domi, quod impaenitentiae signum
esset. Alias vitae inculpabilis, et Episcopis a consiliis fuit.
Quamquam autem suas opes regarat Ecclesiae S. Germani: noluit tamen
epitaphium sibi poni. Cavit enim testamento, nealiter sepeliretur,
quam simplex alius Christianus, nolens, ut moris erat, veste sepeliri.
Penivit tantum apud amicum quendam paulo ante mortuum, sibi sepulcrum
fodi, cum quo speraret, resurrecturum se ad iudicium, non ut
sacerdotem et doctorem; sed ut humilem Christianum. Haec breviter de
eius avunculo: nunc ad iter Romanum.
Egressi Campidona, superatis Alpibus diverterunt ad Monasterium Stams
Cisterciense: ubi sepultura est Ducum Austriae et Tyrolis;
pernoctaverunt etiam in castro Cyrlen pulcherrimo, non longe ab
Oeniponte, ubi icones viderunt totius genealogiae, cum socio
interprete, Ioanne Gengero, qui tredecim annis Romae egerat: cuius
illi opera omnino indigebant: Itali enim fratres Latine cum ipsis
colloqui non poterant. Brixina solventes pervenerunt Bozen, Tridentum,
inde paulum procedentes versus Roveritum Athesin transgressi,
diverterunt Salonam civitatem, in qua est conventus minoritarum
ordinis. Ibi offendit Franciscum Lechetum doctissimum Scotistam,
provincialem provinciae Brixiensis: qui eos duxit ad generale suum
studium Scoticum, in insula pulcherrima lacus prope Salonam, ubi
fratres quadraginta commorabantur studiosi Scoti: cuius ibi expositio
et commentaria tunc imprimebantur, auctore Lecheto ipso, qui post
aliquot annos factus est generalis totius ordinis Minorum: mortuus est
tandem in Hungaria. Inde Mantuam venerunt atque ibi transmisso Pado
Mirandulam oppidum celebre propter doctissimos comites Ioannem Picum
et Ioannem Franciscum Picum filium eius fratris. Inde multa oppida
transeuntes, Bononiam ingressi urbem amplissimam ad Minoritarum
monastrium novum, in colle humili extra muros situm diverterunt. Ibi
fratres provinciae Bononiensis celebrabant capitulum, et numerabant
pecunias, quas corraserant praecedente quadragesima ex indulgentiis;
ut eas Romam pontifici perferrent pro aede D. Petri exstruenda. Postero
die solo non habuerunt monasterium, montem Apenninum ascendentes et
descendentes per oppidum Florenzola. Sequente die pervenerunt
Scarpariam; ibi in eremo sui ordinis monasterium adiverunt, non via
regia usi, propter victum Deerat enim omnibus

toto itinere pecunia: sed nec victus necessarius, quantum vis tenuis.
Florentiam postea pervenientes transiverunt: quia novum observantium
monasterium ad Austrum urbis in submisso colle erat, unde urbs
pulcherrima conspici potest. Biduo post Senas profecti sunt: ubi extra
urbem in monte situm elegantissimum monasterium, ad cuius latera
amplissimus hortus et silva erant iuncta: elegantiorem cathedralem
ecclesiam negat Pel licanus se vidisse, ex picturis et imaginibus in
parietibus et pavimento, opere tessellato, et omnium Paparum nominibus
et imaginibus. Senis deflexerunt per Montana Thusciae, donec Petilanum
perventum. Inde per comitatum Farnesiensem venerunt ad lacum Fulsinum
igne facto, ex insula, quae monasterium fratrum erat, navigio
deduxerunt fratres Germanos in Insulam: ubi biduo mnaserunt. Nave
quoque ipsorum aliquot ad ostia lacus deducit, viderunt sex milia
anguillarum, quae machinis quibusdam captae evadere non poterant
donati aliquot anguillis in Insulam reversi sunt. Tandem Viterbium
versus iter fecerunt, per campum foetidum, piceis balneis repletum, in
monasterium ad ortum urbis extra muros. Hinc postero die decedentes
Montana conscenderunt: pertranseuntes aliquot oppida, noctu
pervenerunt in monasterium sui ordinis, iter diei distans Roma, ubi
una illa noctes trecenti hospites, bene fuerunt accepti: Postridie,
quae erat quarta feria ante Pentecosten, meridie ad hospitium
diverterunt, ubi Germanos obviam Curtisanos habuerunt, repetentes
patriam; qui ita pontifici Leoni oblocuti, ut animus horreret.
Exinde ceperunt videre turres et colles Romanos eleganrissimo situ:
non sine pulchra maiestate antiquae Romanae gloriae. Pervenerunt ad
pontem Milvium; ibi Tiberim transiverunt versus portam Tiberinam, quae
mariae dicitur de populo: ubi pulchra \est ecclesia ad sinistram, cum
eximio Augustinianorum Coenobio, ibi indulgentias primas in ecclesia
illa plenarias impetrarunt. Postea longo itinere per vacuam urbem
versus montem Capitolinum, ubi olim fuit templum Iovis Feretrii, nunc
ecclesia magna Ara caeli dicta, et Minoritarum monasterium cernitur.
Ascendenres ad aram caeli per centum et decem gradus marmoreos, circum
spicere potuerumt, ex meditullio urbis circum quaque Manserunt ex toto
terrarum orbe congregati numero circiter mille fratrum Processiones
aliquot habitae, una ad S. Ioannem Lateranum, ubi ostendebatur
reliquiae corporum sanctorum Petri et Pauli, mira et ridicula pompa
Alia processio in aedem S. Petri, et ad palatium Papae, qui collectos
videbat, in Bell videre, astautibus quibusdam Cardinalibus. Ipse cruce
facta manibus benedixit filiis suis, et plenaria indulgentia donavit
obsequentissimos filios sanctae sedis. Vicissim fratres mille qui
astabamt in curia cantabant antiphonam: Sacerdos et pontifex, et
virtutum opifex,

pastor bone inpopulo, orapro nobis Dominum. Pontificis iussu deducti
in templum S Petri: ostensa ipsis fuit Veronica illa toto orbe
celebrata: idque multis ceremoniis, ab invitis Episcopis quibusdam,
non sperantibus pecuniam. Postea in processione bini et bini ad Aram
caeli redierunt usquein diem corporis Christi; quando iterum omnes cum
toto clero et Monachatu multiplicium ordinum varii coloris et habitus:
in qua processione transiverunt per hospitale S. Spiritus, absente
Papa, et incluso in mole Adriani ob metum; quia ceperat quosdam
Cardinales magni nominis. Primum ibant Minores, deinde Augustiniani et
praedicatores, cum reliquis, quos numerare non refert. Tandem Episcopi
plures, quos sequebantur Cardinales, postea custodes corporis Papae,
Helvetii ducenti, clegantissimi viri, eadem forma induti, pro facibus
gestanres halabardas, circum dantes Cardinalem, gestantem corpus
Christi in monstrantia, ut vocant, parvula. Benedictione accepta,
quique redierunt ad sua. Pellicanus et socii in quartam hebdomadam ibi
manserunt. primo quidem pasti elecmosyna Papae, qui obtulerat ducentos
ducatos pro victu fratrum. Supervenientes autem Portugalenses fratres,
literas sui regis atrulerunt, quibus cavebatur: ut rebus agendis
utiliter et religiose instarent fratres, obtulitque quinque milia
ducatorum pro fratrum victu, et amplius, necessitate postulante.
Commendavit fratrum orationibus vicissim animam defunctae reginae
Portugaliae, pro cuius salute exsequias agere deberent, tota illa
fratrum concio, et totus ordo in suis monasteriis passim.
Nihil autem ibi actum est, nisi quod magisterium ordinis generaltus
officium et regimen translatum est a conventualibus minoritis, ad eos,
qui dicti suut de observantia, invitis et recaleirrantibus illis, et
de praescriptione contendentibus, famamque disseminarunt per urbem,
observantinos emisse a Papa huiusmodi praerogativam, octo milibus
ducatorum, de quo verba sunt Pellicani; quid factum sit nescio. Haec
duo scio, quod ex reta Germania ne obulum quidem ab observantinis Papa
acceperit: aelterum, quod minoritae illi de observantia, commissarii
fuerunt in Italia passim, unde collegerunt tredecim milia ducatorum,
quae in capitulo repraesentarunt, satis tamen incircumspecte et impure
iuxta illcrum regulam et ordinem Quid autem minoritae lucrati sint
imposierum, per indulgentias praedicatas: in Archiepiscopatu Moguntino
et in Helvetiis quoque; docuit negotium Lutheranum et Zvvinglianum.
Tandem dimittendi, provincialis Saxoniae et Argentinae cum suis sociis
et comitibus visitorunt, indulgentiarum loca, per siationes septem
Ecclesiarum principalium summo quodam mane diluculo aram caeli
exeuntes, prmum ante portam adiverunt

ecclesiam S. Pauli amplam et vetustam adiunctam egregio monasterio
Bendictinensium. Ibi ostensa eis fuit ara, sub qua aliquor annis
commorata esset sancta Brigitta, Regina Sueciae, cum qua loquuta
fuerat imago lignea crucifixi, ad dexteram altaris, non multum remota
in altum, id quod non credidit asseremi Pellicanus. Processerunt inde
ad S. Anastasiam. ecclesiam Coenobii Cistertiensis ordinis, iuxta quam
minor quaedam ecclesia ad tres fontes dicta, qui dicebantur erupisse,
dum ter caput D. Pauli amputatum subsiliisset Scribit Pellicanus
considerasse se ter, scaturigmem eiusdem esse quae, ex inaequali
altitudine defluentis. Adfuerunt eadem hora iisdem fontibus duodecim
praedicatorii vestitus fratres Mauri ex India, qui eiusdem Ecclesiae
induglentias ambierunt. Postea pervenerunt ad Capellam satis amplam,
quae dicebatur Annuntiata, sine omnibus ornamentis, quibus etiam alia
templa carbant, praeter unicum crucifixi signum ligneum, sic
fabrefactum; ut faciem verteret ad latus dextrum. Deinde ad ecclesiam
sancti Sebastiani amplam satis, in qua crypta aperta quidem superius;
ut descenderetur per gradus; et altare erat unum, in quo poterant
missam celebrace duo verlis ad se vultibus, sed aspectum rabula quadam
impediente. Ibi duo provincialiter missificarunt ad redimendas animas
singulas de purgatorio; alii volentes misare, qui secum panem et vinum
non attulerant, a Monachis Gistertiensibus ea impetrare non potuerunt;
ideo et ipsi coacti sese exuere sacris denuo: et miseras animas per
missam ex purgatorio liberandas, per avaritiam Monachorum diutius
excruciari oportuit.
Inde regressi in urbem per viam Appiam, ubi in quodam bivio ostensum
sacellum, quod dicitur, Domine quo vadus, cum pictura S. Petri Roma
fugientis, cui eo loci Christus dicitur occurrisse, quem petrus
interrogavit, domine quo vadis? Christum contra Petro respondisse:
Romam vado iterum crucifigi. Id audiens Petrus admonitus rediit Romam,
et ibi est erucifixus. Postea ad S. Ioannis Lateranensis amplam et
magnam ecclesiam pervenerunt, iuxta quam ambitus fuit, in cuius
dlatere appendix, ecclesia parva S. Ioannis Baptistae dicta: et gradus
circiter viginti, qui dicebantur fuisse olim Hierosolymis ante
praetorium Pilati. Eos gradus vetulae et peregrini iussi sunt genibus
ascendere, pro redemptione unius animae de purgatorio. Deinde ad S.
crucis Ecclesiam, circa quam monasterium Carthusianorum; sed non sic
inclusorum, ut nostrates sunt. Post ptandium indulgentias petierunt ad
D. Petrum, et ad Minervam, ad Mariam maiorem, et ad D. Laurentium; ubi
etiam tumbae erant sub terra, prolixi et tenebrosi meatus; ut
luminibus opus esset, hon sine periculo erroris, nisi praeuntes et
gnaros locorum habuissent. Dicebantur fuisse cryptae martyrum. Tandem
ad aram

caeli egressi sunt. Voluisset ruinas antiquissimorum aedisiciotum et
thermarum videre Pellicanus: sed non data est copia discurrendi, nec
carebat latronum periculo.
Circa medium Iunii, Roma dimissi, irer fecerunt versus veterem urbem
Aretium, quam non fuerunt ingressi, habentes entra moenia monasterium,
statimque caeperunt ascendere montana Apennini montis, ad montem qui
dicitur Alvernae Minoritis, ubi S. Franciscus dicitur stigmata Christi
quinque vulnerum accepisse. Altissimus est mons, et per totam fere
Italiam conspicuus, silva pulcherrima, procerisque arbori bus tectus,
cum pulchris planciebus tribus, in larere orientali, australi et
occidentali: in quibus tria fratrum templa non parva, et unum egregium
monasterium, in quo quadraginta tunc fratres, rigide viventes, quo ad
victum. Nostrates nihil cibi dibuo habuerunt, nisi calidam aquam cum
paucis pisis, fabas crudas de agro allaras, panem vero et vinum
commode sufficientia. Amonte Alvernae descendentes, per anfractus
montium perunerunt ad loca planiora versus Forolinum. Deinde
transiverunt Romandiolam ipsam, urbes multas ordine, ut est Forolinum,
Faventia, Forum Cornelii: quae Imola dicitur, Bononia, Mutina, Regium:
inde deflexerunt iterumversus Mantuam: inde Veronam, hinc versus
Clusam; ut tandem redirent Rofertium, hinc per Tridentum ad Bozen:
tandem ad domum suam in Brixinensi Clarissarum monasterio. Ibi aliquot
diebus idoneis cibis recreati: Pellicanus in febrim incidit, et magno
labore Alpes superavit venitque in Suaz. Provincialis cum sociis eum
ibi relinquentes donec melius haberet, navigio abierunt.
Monacum aeger pervenit: ubi capitulum provinciale ab mense Augusto
fuit celebratum. Paulatim ex morbo recreatus, rogavit provincialem;
nese Guardianum cum patribus capituli ordinaret, in aliquo loco: malle
docere fratres, ut multis annis fecerat. Patres ca lege
assentiebantur; ut officium visitatoris sororum tertii ordinis
susciperet, per terminos Sueviae superioris et inferioris, quae est
Algoiae et Wirtem bergensis, domos scil cet circiter sexaginta. Tali
ipsum officio honorandum censentibus, quod aliis gratum erat;
respondit, se malle tres Gardianatus fratrum subira quam idoneris sibi
importabilis et periculosissimi. Patres id audientes, eum ordinarunt
Gardianum in conventu Rubeacensi, quo pervenit circa Cal. Seprembris,
anno millesimo quingentesimo devimo septimo. Isto tempore statim ab
initio anni detimi octavi circumferri ceperunt sermones quidam Lutheri
de paenitentia. Pellicanus Basileam petiturus casu devenit Mulhusium
ad mensam commendatoris; ubi plebanus doctus, ordinis Teuronicorum,
articulos erat nactus centum impressos. Hos cum legendos Pellicano in
mensa exhibuisset, et legisset: obstupuit, quod illa

palam proferentur. Dixit tamen, se non esse certum de primis viginti
sex articulis, qui de purgatorio, de quo dubitaret an esset, quamdo in
antiquis Patrib. Augustino, et eum praecedentibus, et in sacris
literis nullum tale inveniretur purgatorium: de indulgentiarum aute
materia, de confessionibus, de primatu Pontificis, quae sequerentur in
reliquis septuaginta articlilis, prorsus nihildubitare: sed habere pro
verissimis. Verum necessarium fore: ut Lutherus de hac replura adhuc,
et clarius disserat, id quod facturum speret, si vivat. Id tunc dixit
in mensa coram multis doctis. Itaque mansit in Gardianatu Rubeacensi
usque ad annum decimum nomum post Pascha. Illis itidem diebus Erasmi
lucubrationes celebrari ceperant, prodeuntibus tunc paraphrasibus eius
in epistolam Pauli ad Romanos; quarum exemplaria a Frobenio cum
accepisset Pellicanus, praelegit iunioribus fratribus: ut pariter
Paulinam imbibesent Theologiam, et Latinam linguam puriorem discerent.
Placuit adeo fratribus; ut in aliis quoque conventibus passim Erasmica
legerentur avide. Eodem anno celebratum fuit secundum generale
capitulum totius ordinis Lugduni in Gallia; ubi successor electus est
generalis minister Franciscus minister Lecheti Cardinali creato
Christophoro Foro liviensi, qui Romae generalis electus de
observantinis, statim creatus a Papa fuerat cum aliis triginta
Cardinalibus, dum Romae Pellicanus fuit; commissarius iam ante fuerat
ille in indulgentiis generalis per aliquot Archiepiscopatus in Italia,
et collectas pecunias Papae obtulerat.
Eodem anno comitia sunt Augustae celebrata; in quibus legatus
apestolicus Thomas Cardinalis tituli S. Sixti, qui Lutherum ob
articalos illos centum citaverat Augustam, cuius negotii acta exstant
publice. Interea passim etiam Basileae imkpressa et lecta sunt multa
Lutheri opuseula, quae magno applaufu passim in Germania
excipiebantur. Eccius tamen reclamvit, instituta Lipsica disputatione
ad annum sequentem. Lovanienses, Parisienses et Romani Lutherans omnia
damnabant, et excomm unicabant; pauci vero id curabant. Anno decimo
nono post pascha Pellicanus descendit ad capitulum generale
Oppenheimii indictum: in quo ordinatus fuit Gardianus conventus
Basiliensis. Iam enim ibi a Fratribus erat electus et in capitulo
comfirmarus, pro consuetudine ordinis. Itaque ad festum Pentecostes
pervenit Basileam. Quo tempore multi libri Lutheri impressi sunt
Basileae, opera Beati Phenani, primum quidem a Ioanne Frobenio: sed
Era s. Roterodamo instante epistolis, postea nihil Lutheranum
impressit. Id quod vehementer profuit Adamo Petri, qui libellos fere
omnes, qui Wittemberga allati, Pellicano annotationes addente, magno
suo commodo im pressit, usque ad annum 25. Anno 20. impressa fuerunt
omnia, quae tunc exrabant opuscula Mart. Luth. in unum codicem ab
Adamo Petri, Pellicano colligente et ordinante. Eodem

anno celebratum fuit capitulum provinciale Ambergae, prope silvam
Bohemicam, quod accedere coactus transivit Constantia, ubi apud
Minoritas muneribus et praesentia sua honoravit ipsum Ioannes Fabri,
et Urbanus Regius, qui tunc erat in Spiritualibus Vicarius Episcopi
Constantiensis. Postea Ulmam profecti inde navi conducta multi
Gardiani cum sociis descenderunt Danubio Lavingam usque: ubi hospitio
exceptus est a Casparo Ammonio Augustiniano, Hebraice docto, olim
provinciali ordinis per Germaniam. Deinde venerunt Ingolstadio
Ratisbonam, ubi Idolum erectum speciosae virginis Mariae, in loco, ubi
fuerat Iudaeorum Synagoga, viderunt: qui anno praeterito eiecti
fuerant ex urbe Fuit concursus mirabilis omnis generis hominum ad
illam imaginem, quam viderunt et una adoraverunt, ut reliqui.
Postridie ingressi sunt Ambergam, numero centum et viginti amplius. In
illo capitulo iterum electus est in ministrum Provinciae Caspar
Sazgerus, qui fuerat Gardianus Noribuergensis triennio. Rediit
Peilicanus Basileam. Post hoc veto capitulum cepit praedicator
exponere Evangelium secundum Matthaeum, quod et finivit infra annum
cum dimidio, sequutus vetustos Patres, idque cum fructu et
approbatione frequentissimi audirorii etiam doctorum: verbum vero
Evangelii erexit conscientias: irritavit autem hypocritas: postea
perrexit: hic multi commoti sunt.
Post coronationem Caroli V. Aquisgrani celebratam, ceperunt comitia
Wormatiensia, ad quae Lutherus quoque vocatus suae doctrinae rationem
reddidit: attamen instigantibus Romanis, libri ipsius horrendo edicto
a Caesare damnati fuerunt: sed non est id observatum, neque Wormatiae,
neque alibi: quin impressi, venditi et lecti sunt, et eius et
asseclarum tanto ardentius. In fine anni ex comitiis Basileam venit
Pater Franciscus de Angelis, Hispanus, provincialis Provinciae, quam
Angelorum vocabant, per totam Hispaniam diffusam. Is Caesaris legatus
festinabat in Hispaniam, ad sedandum quendam tumultum, et cum
Pellicano integro biduo manens, multa est locutus de causa Lutherana,
quae magna ex parte arrisit viro bono, et docto; de ordinis quidem
constitutionibus multa fuerunt collocuti; in quibusdam immutandis,
quae postea in conventu generali Carpensi (ad quem Pellicanus quoque a
tota Provincia in capitulo nuntius futurus electus quidem fuit; sed
adesse non potuit) omnia proposuit: at non eodem tempore determinata;
sed in sequenti tandem generali congregatione fuerant ordinata. Et
erat is annus Domini millesimus quingentesimus vicesimus primus, in
quo non fuit celebratum capitulum fratrum provinciale; sed comitia
Noribergae indicta quorundam Principum; ubi

decretum Caesaris contra Lutheranos magua parte remissum fuit in
imperio: sed non in Principatu ducum Austriae. Eodem anno Marsilii
Patavini liber contra Papatum tempore Ludovici IV. scriptus, opera
Beati Rhenani, qui in eum mutato suo nomine praefatus est, in lucem
prodiit. Item historia Henricorum Caesarum 1 v. et v. Anno millesimo
quingentesimo vicesimo secundo post Pascha, celebratum est capitulum
Leonbergense in Suevia: in quo cum comparuisset Pellicanus cum
reliquis, primum locum habiturus inter omnes, ob honorem conventus, et
loci Basiliensis, accusatus fuit a quibusdam publice Lutheranismi: et
iam ut excommunicatus, et indignus, qui adesset capitularibus actioni
bus, praesedit Sazgerus. Respondit inter alle Pellicanus: nihil sibi
constare de aliqua excommunicatione lata contrase, qui decretum Papae
nullum vidisset; sed postquam audisset passim iactari, cessasse a
promotione librorum Lutheri, praeter quorundam, qui nondum essent
damnati: ut erat opus Psalmorum aliquot, quibus adiecit quosdam
Hebraicos characteres, rogatus a Luthero per epistolam. Atque sic fuit
decreto patrum admissus. Et cum communis esset consultatio, de
prohibendis fratribus omnibus a lectione librorum Lutheri; consilio
eius et patris ministri provincialis decreto, ordinatum est: ut
simplicoribus frarribus prohiberetur; sed docti fratres et
praedicarorum officium exercentes, diligenter legerent Lutherana; ut
de iis iu licare possent, et privatim atque publice redarguere
errores, contra scripturas canonicas, et veritatem. Sic illi capitulo
ultimo interfuit: in via autem invenit in thermis Cellensibus, prope
Hirsgaugiam, lavantem infirmum D. Ioannem Reuchlinum, cum quo aliquot
horis de mulcis collocutus eum ultimo vidit. Sequenti enim Maio obiit
Stutgardiae sepultus vir doctiss. et iusto zelo succensus pro
veritate asserenda, et sacrarum literarum scudio promovendo.
Reversus Pellicanus Basileam, Erasmo narravit de obitu, et suo
colloquio, occasionemque praebuit dialogo illi de apotheosi Reuchlini.
Sicut et eidem, quod de Franciscano Conrado et Bernhardino lusit, sua
facundia illustrans historiam veram quidem; sed humiliorem, quam quae
legatur Anno vicesimo tertio tempore quadragesimali, provincialis
Sazgerus Basileam profectus, audivit a Doctoribus Universitatis
Basiliensis, et a Canonicis quibusdam Ecclesiae maioris, querelas
graves contra ipsum Pellicanum Gardianum, contra Vicegardianum Ioannem
Kreis, et contra praedicatorem Ioann. Luthart, et alios, quod
Lutherani essent, et promotores librorum Lutheri; quibus permotus,
decrevit cum suis consiliariis istos tres loco movendos; tamen cum
honore et citra contumeliam,

substituendosque alios in eorum locum. Id cum innotuisset senatui
Basiliensi, communicato inter se consilio, miserunt ad provincialem
duos Senatores ex primoribus, denuntiantes eidem: ut accusationem,
contra illos tres latam indicaret, quam Senatus omnino scire et audire
vellet. Negavit primum provincialis, nolens prodere accusatores
dominos et magistros: mox audivit sententiam Senatus esse; ut tres e
monasterio mittat, statim reliquos fratres omnes eiciendos esse, qui
tum numero erant supra quadraginta. Verum provincialis existimans
Sonatores hos Lutheranos, et alteri parti addictos esse, provocavit ad
Senatum utrumque colligendum. Id illi concessum est ad Sabbathum
imminens hebdomadae Paschali, ea ratione; ut praedicator, et
Pellicanus pariter comparerent in senatu, rationem daturi actionum
suarum, et responsuri ad accusationes proponendas provincialis.
Comparuit cum suo socio Ioanne Wintzler et confessore, Pellicani
adversariis, et longo sermone exposuit negoti um totum, et causas, ob
quas cogeretur amovere ilios tres ad alios conventus, et ipsorum
conventus melius providere. Accusavit eos Lutheranismi, et quod
huiusmodi librorum editionem promovissent. Statim a prandio iterum
vocati sunt ad Senatores quosdam, audituri sententiam Senatus; quae
fuit, ut festinarent urbe egredi, re infecta, quam molirentur. Quin si
illos tres volentes nolentes urgerent egredi urbe; decretum esse;
omnes reliquos Minoritas ex urbe statim eicere. Sic provincialis
abiit cum sociis suis, et confessore monialium S. Clarae in Gnadental
Gregorio Heilman, doctore; ubi consilium suum cum doctoribus et
canonicis habuerant. Sed et eodem decreto denuntiatum est quatuor
ordinariis lectoribus; duobus in Theologia magistris, M. Mauritio
Augustiniano, et D. Ioanni Gebvvilero Doctori in canonicis, Ioanni
Mernach et Ioanni Wonecker Medico, qui stipendia habebant a Senatu, ne
posthac exspectarent stipendium pro lecturis; sed ab illis cessarent.
Porro abeunte provinciali, non amplius redituro, Pellicanus dimissus;
in officio cum sociis ordinarius lector in Theologia statim ordinatus
est Doctor Ioannes OEcolampadius, qui etiam antea iesaiam Germanice,
omnibus audire cupientibus, legerat. Sed ex illo tempore coepit
praelegere epistolam ad Romanos: et Pellicanus in locum Augustiniani
Doctoris surrogatus est, lector Theologus, qui in amplo satis
auditorio, praelegit Genesin integro anno: deinde vicesimo quarto
anno, praelegit Proverbia Salomonis, postea Ecclesiasten usque ad
Februarii finem fere, anni vicesimi sexti. Cum eodem vicesimo sexto
anno celbraretur capitulum

provinciale in conventu Landshutensi, Senatus Basilcam misit nuntium
cum suis literis ad coetum illum, et exposuit quid actum esset; et
quid fieri vellet de conventu fratrum, et Sororum S. Clarae in
Gnadental; scripsit etiam Pellicanus, 3. calend. Augusti, non ad
Provincialem Sazgerum (qui ei ante semper amicus, hoc vero tempore
offensus videbatur) sed ad Alexandrum Molitoris tum Gardianum
Moguntinensem; qui in illo capoitulo provincialis electus est, veterem
amicum, de causa sua, et ad illum se excusavit rogans; ut aliis quoque
suam epistolam ostendeter, quia siciebat se passim male audire.
In illo capitulo Sazgerus, ut ex amicis intelexit, ipsi testimonium
dedit integre famae et vitae, hortatusque est fratres; ut monium de a
calumniis, quibus eum impetebant, sibi temperarent. In eodem
submotus est ab officio regendi fratres, et ei subrogatus est
Romanus quidam, qui annis multis Basilen confessor primorum civium et
matronarum fuerat, homo indoctus, nec integrae famae; ille behigne
ipsum tractavit. Nam stipend um, quod lectori Teorogo dabatur,
concessit, ad victum et necessitatem fratrum conventus; verum occulte
cives ipsi infestos reddidit; ut ipsu et Lutbardum urbe expellerent:
sed abte sinem anni, cum scotto deprehensus, anno millesimo
quingentesimo vicesimo quarto, successorem habuit virum bonum et
doctum, Matthiam Meisenbachium. Is in mandatis accepit, ne Pellicano
et praedicatori molestus esset, quod et fecit. Veniebat quotannis pro
more principalis minister qui erat Alexander Molitoris: hic paterne
Pellicanum, praedicatorem, et tertium corum fratrem tractavit.
Perrexit praedicator Evangelium annunicans; Pellicanus in sua lectura
cum OEcolampadio alternis legentes in schola Theologica, quae
coeperant; tertius frater Ioannes Kreis, qui invitis parentibus
monasterium ingressus fuerat, ab illis tevocatus, Argentinae Magister
ludi factus, domino fideliter inservivit; Pellicano silius et frater
carissiumus.
Etsi vero Gardianus ei faveret; tamen fratres quidam i-Fratribus
expsum odio habuerunt, maxime eoquns et cellarius. Viri osus Pellic
igitur boni, inprimis Adamus Petri, ultimo anno, quottidie fere ipsi
eibum et potum miserunt, timentes ne illi vitae ipsius insidiarentur.
Mese Februatio, plures quam septuaginta opulenti et pii Civium
Basicives, suo et aliorum amicorum civium nomme rogarunt:
liensiumpetiut in sua ecclesia, quae ampla esset et in urbis
meditullio sila, pro tiotot horarum cantionibus, et tot missis, per
horam dimidim quottidie

sermonem ex novo Testamento haberent: aliquot eorum, libenter id se
facturos promiserunt: quod regulae Francisci conforme videatur:
reliqui vero noluerunt, dicentes: Lutheranum esse, diebus profanis
praedicre. Offenderunt igitur suos patronos; Pellicanus dixit
pecunias, quae pro laboribus suis sibi darentur, ad suae vitae
sustentationem usurpaturum.
Anno millesimo quingentesimo vicesimo quinto, ad capitulum provinciale
Crucenaci, oppido Palatinatus, quod celebratum fuit circa Dominicam
Iubilate, ad fratres ultimam epistolam misit; in qua exposuit, quid
hactenus gestum sit in illorum conventu, et se excusavit. Rediens
Gardianus animo fuit erga ipsum benevolo; aliis dicens, commissum sibi
a partribus, ut sineret Pellicanum agere, quae ageret Isto anno,
Frobenio rogante, confecit ind cem in Plinium, et in opera D.
Hieronymi: quia OEcolampadii index non amplius ad hanc editionem
quadrabat; Idque maximis laboribus.
Anno vicesimo sexto die S. Stephani, Zvvinglius nomine Senatus
Tigutini et deputatorum Peliicanum Tigurum vocavit; ut succederet
Iacobo Ceporino; qui Hebraea, in lectione Biblica recens instituta,
praelegerat. etsi vero triennium iam sacra proposuerat suis
auditoribus; tamen se non satis idoneum existimans illi oneri, neque
Zwinglii votis posse respondere; consilio amicorum, et inprimis Iacobi
Meyeri consulis, qui Pellicanum plurimum amavit, suus est: qui omnes
suaserunt, ne honestam hanc vocationem detrectaret: quia adhuc tardius
proficeret Basileae reformationis institutum, et ipse inter fratres
dissentientes tutus non esset. Missione igitr a senatu impetrata,
compositis suis rebus, vicesimo Februarii, comitatus petro Fleckio,
qui Monachus etiam fuerat, et Heinrico Billingo, iter ingressus est.
Tigurum ut venit Zvvinglii hospitio usus est, donet domus sua
instrueretur. Magna vero laetitia fratrum, Zvvinglii, Leonis, Myconii,
Ammiani, Collini, Megandri et aliorum exceptus est; qui postea amici
eius perpetuo fuerunt. Priusquam libri e iafferrentur, in lectione
Theologica, Leo Iudae Hebraea praelegebat, et interpretabatur. Is
primus fuit, quem Hebraea legentem audivit. Calendis autem Martii non
casu contigit; ut prima lectio ei prlaelegenda occurreret capote
decimo quinto Excodi. Eam in hanc exorsus est sententiam: Gratia DEO
meo, qui me ereptum ex Aegypto et ab Aegyptiaca ac Papistica
captivitate, fecit transire mare rubrum; ut nunc mihi cum sanctis
liceat canere canticum illud sororis Moysi et dicere cum gaudio:
Cantemus Domiaeo, gloriose

enim honorificatus est. Decimo septimo Martii supervenerunt libri, et
vestes paratae impensis Frobenii duplices, ad necessitatem, pro diebus
festis et profestis. Ibi deposuit cucullum, et communibus illis
vestibus usus est, annos quadraginta octo natus. Oblati ipsi erant
aliquot coronati, inter quos duplex, in quo imago erat S. Francisci,
cum inscriptione: miraculum amoris, monera Mirandulana, quae ei vice
ominis suscepta; quod non abhorreret pius Franciscus a se propter
mutatum habitum: qui et ipse iam aurum non sperneret, quantumvis Deo
carus et beatus. Coactus fuit tunc valores monetarum discere, qui a
triginta tribus annis nihil tale vel semel tetigerat, vel habuerat.
Amici deinde suaserunt; ut exemplo aliorum sacerdotum, uxorem duceret,
ne scandalo esset ecclesiae. Menseigitur Augusto duxit Annam Frisiam,
Ioannis Frisii, Ludimagistri sororem, egregiam soeminam. Hoc eius
institutum omnes probarunt, solus Zwinglius miratus fuit, sollicitus de
eius aetate; timebat, ne coniugium ei infelix obveniret. Ibi tum ergo
dei gratia domestica cura exoneratus, maiorem incumbendi literis quam
unquam occasionem habuit. Statim etiam docti homines advenae,
contubernium eius expetiverunt: adeo ut raro sine hospitibus esset.
Multi enim persecutionis tempore Tigurum amore Evangelii discendi,
docendi, et servandi confugiebant. Anno vicesimo septimo sustulit
filium ex sua uxore, quem Samuelem vocari voluit, quia tunc historia
Samuelis pueri, in scholis Theologicis praelegebarut, et mater Anna
dicebatur, et ipsius quoque nomen ad Elcanae aliudebat. Uxor illa
obiit anno trigesimo sexto, mense Octobri, Hortatu autem amicorum,
mense Ianuario sequentis anni alteram duxit Elisabetham, ex
quanulloshberos habuit.
Eodem anno disputatio Badenae suit habita: Pellicanus opera Damiani
Irmi Basiliensis mercatoris, secundam editionem Bibliorum Hebraicorum
cum comment. Iudaeorum R Abraam Abenezra, et R. Salomonis in prophetas
sibi comparavit. Item librum radicum et Michlol Constantionopoli
impressos. Anno vicesimo octavo in Ianuario celebrata fuit disputatio
Bernensis integto fere mense, cui cum aliis multis Pellicanus
interfuit, et contiones, quae ibi a peregrinis habitae sunt, in unum
volumen collectas, in lucem dedit.
Anno vicesimo nono quinta Septembris abiit Zvvinglius Marpurgum; ut de
cena Domini cum Luthero colloqueretur. Absente illo, Ioannes Ammianus
et Pellicanus praelegerunt Genesin usque ad decimum sextum caput. Cum
audisset tum monasterium Minoritarum Basileae evacuatum, veritus ne
libri, quos laboribus suis diuturnis et maguis compararat a
chalcographis distraherentur,

acceptis literis a Senatu Tigurino ad Basiliensem, illos obtinuit: et
meliores ex illis Tigurum misit. Eadem aestate Synodus celebrata est
in frovvenfeld celebris, cui interfuit cum Zwinglio. Finito autem
cursu viginti quatuor librorum Biblicorum a Zwinglio, aliud iam quod
ageret non habebat: videns autem non sufficere studiosis Theologiae,
tractationem Grammaticam et brevem indicationem rerum, utile fore
iudicavit: ut ex singulis capitibus et versibus, doctrina fidei et
morum ad ecclesiae aedificationem excerperetur, qua studiosi sacrae
scripturae postea commode possent uti. Rogarat doctos quosdam, ut id
facerent: viderat etiam a Luthero in Deuteronomio, a Pomerano in
libris Samuelis, a Melanchthone in parabolis Salomonis, tale quid
tentatum: doluit ergo eos non pergere, ut poterant. Quare cum otium
suppeteret, ipse id aggressus est: ut alios suo exemplo excitaret. Non
quidem mens ei fuit: ut illi libri in publicum prodirent, nisi ab
aliis fuissent antea expoliti. In Exodo primum periculum fecit Cal.
Aprilis, breviter annotando, quae in quliber capite cum fructu doceri
possent. Interea Grammaticae Hebreae praecepta discipulis suis
tradidit. Cum autem mense Augusto pentateuchum absolvisset; Prophetas
priores explicandos sibi desumpsit; quibus finitis libros
Paralipomenon, Esdram, Nehemiam, Estherae exposuit: ut gesta maiorum
tam sanctorum, quam impiorum, non essent scandalo, sed eruditioni.
Usus autem est in illa explicatione sacrarum literarum veteribus et
recentioribus, Latinis et Hebraeis scriptoribus. De Prophetis
posterioribus interpretandis, non fuit sollicitus, quod OEcolampadius
omnes fere exposuisset; quibus nihil putabat se posse addere. Aliquid
tamen in Cantico canticorum, quod Basileae publice legerat, tentandum
existimavit. Videns autem difficilimum hunc libellum sibi satis
feliciter pro sua conscientia explicatum, coepit nescio quo spiritu
impelli; ut quae ab aliis pluribus libris explicata essent, brevius
traderet, additis Iudaeorum Rabinis Reliquos igitur libros veteris
Testamenti interpretatus est. Psalterium, quod dudum Basileae
exposuerat, furtim ipsi sublatum fuerat, et Argentinae impressum: id
sub incudem revocavit.
Dum haec agerentur, quidam typographo Froschovero indicarunt; talia
Pellicanum molitum: is rogavit, ut alique ex libris illis sibi edendum
concederet, et ut specimen daret futuri operis. Pellicanus qui
huiusmodi nihil cogitaret, libellum Ruth emendatum ei tradidit, quem
ad nundinas autumnales vaenum exponeret. Innotuit hoc Zvvinglio, qui
miratus est; et quia erat brevissimum opusculum, permisit edendum. Sed
iudicio Domini volentis erudire, exercere et castigare Tigurinam
Ecclesiam Zvvinglius Octobri menso, una cum aliis praestantibus viris
caesus est anno trigesimo primo. Zvvinglio successit in

Theologica lectione Theodorus Bibliander, vir linguarum peritus, et in
omni genere doctrinarum exercitatus, eloquens quoque arque pius. Pro
secundo et principliori officio Zvvinglii, datus est Dei gratia
Henricus Bullinger vir pius, etuditus, fidelis, contionator
incomparabilis. Undecima Ianuarii Bibliander cursum exorsus est ab
Iesaia, magna cum admitatione auditorum: quippe, vix annorum viginti
trium fuit. Anno trigesimo nono primum cursum confecit, hoc est, omnes
libros Biblicos Veteris Testamenti absolvuti. Secundum cursum rursus
cepit non a Genesi, sed sicut coeperat ab Iesaia, quem 11. die Augusti
anno trigesimo nono feliciter auspicatus est. Postquam vero Pellicanus
finierat commentarios qualescumque; cepit instare typographus, ut eos
correctos in lucem daret. Se enim a studiosis et bibliopolis urgeri:
ut eos praelo committeret. Pellicanus videns mediocria et simplicia
scripta, mediocriter doctis placitura, et quod illorum maior sit copia
quam eximie doctorum, gratificari petentibus volens, primumtomum in
lucem edidit: adhaec cogitabat se a triginta annis et amplius, in hunc
sinem, ut sacras literas intelligeret, operam Hebraicae linguae
dedisse, et immensos labores sustinuisse. Suum igitur officium
postulare; ut suas etiam cogitationes sive meditationes in lucem
proferat. Cumque ipsum urgeret, ut alterum quoque, qui historias
continet, evulgaret, secundum tomum edendum curavit, po tea tertium et
quartum. Doctis autem quibusdam instantibus, ut in ecclesiasticos
quoque libros, ut vocant, annotationes scriberet, illis etiam
gratificatus est, pro virili sua eos exponens. Cui operi successit
index totius sacrae bibliothecae, in illorum gratiam, qui in Pellicani
commentariis querebantur omissas allegationes et concordantias, quod
brevitatis causa fecerat. Tardius autem evulgatus est; quia ipsum
urgere typographus non destitit, ut in novum quoque Testamentum
scribens, rotum Biblicum opus absolveret. A multis igitur dicta, quae
meliora vi debantur, in unum librum redegit Apocalypsin non fuit
animus explicare. Dedit igitur operam, ut Sebastiani Meyericomentarii,
qui valde placebant, in lucem editi, suis operib. coniungerentur.
Interim dum haec egit Pellicanus, cepit diligentius versari in
praelectionibus Bibliandri. Nam ex quo librum Iosuae auspicarus erat,
excepit, que potuit, et postea domi diligemptius descripsit:idem fecit
in omnib. fere libris Biblicis. Textum quoque receptae translationis,
multis in locis emendavit. dhaec tota biblia sacra transtulit e
Chaldaico in Latinum, Mosen scilicet, Prophetas priores et
posteriores, cum Hagiographis nempe Onkelum et Ionathan, cum reliquis
etiam in canticum, Ecclesiasten, lamentationes et utrumque fert.
Targum super libro Hester, de quo sibi Iudaei mire placent. Quin et
Targum Hitrosolymitanum in quinque libros Mosis; praeter

haec transtulit quaedam Thalmudica opuscula, librum Massoreth; quem
Hebraicum edidit Elias grammaticus: varia item Hebraeorum commentaria.
Scripsit praeterea Germanicam expositionem, in Pentteuchum, Iosuae,
Iudicum, Ruth, Samuel, Melachim, denique in Iesaiam et ieremiam
Prophetas: ad convincendum Iudaeos, quam ob causam transtulit etiam
Ludovici Vivis disputationem cum Iudaeis, elegantissimum librum in
linguam Germanicam. Multos quoque libros Aristotelis et Ciceronis in
Germanicm convertit, idque hanc ob causam; ut Philosophia Aristotelis
et Ciceronis, brevi spatio remporis, ab ingeniosis hominibus, et
populari quoque lingua disci posset, sicut olim in Graecia factum est,
et apud Romanos, qui ila, quae in lingua Graeca utiliter scripta esse
animad verterunt, amore patriae curarunt in suam linguam transferri.
Nec enim putavit obstare, quo minus Philosophia tradi et intelligi
nostra lingua aeque possit, atque aliis: utile etiam duxit,
neotencorum methodos Philosophiae, in Germanicam linguam transfundi.
Adhaec utilius existimavit Turcicam linguam discdere, quam aliis in
disciplinis versari: quando Turcae nobis vicnini esse incipiunt: ut
tandem eos ad catholicam veritatem, verbis doctrinae adducere
possimus, et humaniores reddere. Post illos labores confecit indices
in multos libtos maximo labore, priusquam veram rationem eos
conficiendi teneret. Biblia Munsteri Tiguri edita, contulit ad verbu
cum Hebraica veritate. Biblia quoque Leonis Iudae et Theodori
Bibliandri similiter ad verbum contulit cum Hebraeo, ne quid
omitteretur. Paraphrases quoque Erasmi in totum novum Testamentu a
Leone Iuda conversas in linguam Germanicam, distinxit: et expositionem
Germanicam Apuocalypsis in fine adiecit: ne manca esset explicatio.
Dictionarium Chaldaicum Santis Pagnini Romae impreslum, Munstero
tradidit cum Thalmudico suo ohm descripto, ut ex duobus illis unum
conficeret, quod tandem fecit, et Basileae typis excudi curavit, Egit
quoque per Marcum Heylandum: ut conficerentur concordantia Hebraea: ad
dita translatione vulgata, opus magnae utilitatis, utque daret
Frobenio: sed neglectum est opus, quia Sebastianus Gryphius eum
antevertit, evulgando thesaurum Pagnini. Theodorus etiam Biblinander
absolutiorem promisit.
Anno trigesimo sexto circa festum Ioann. Baptistae Zurzacum profectus,
inde navigio Basileam, postea Argentoratum descendens, honestissime
ibi est tractatus. Rediit per Rubeacum Basileam, multo honorea a
chalcographis affectus, et fratribus, qui olim ei subiecti in
monasterio fuerant. Annotrigesimo octavo Tigurum venit Michael Adam
neoiphytus ex Iudaeis, qui Pellicano consulente cepit cum Leone Iuda
emendare Germanica Biblia, et per aliquot menses hospitium gratis ei
praebuit. Anno quadragesimo aestas erat calidissima; vinum crevit
ubique optimum. Anno

sequenti mense Ianuario comitia Wormatia habita fuerunt, acta illorum
scripta ad Tigurinos misit Grynaeus. Acta quoque concilii
Constantiensis per Ioannem Stumpfium eo anno sunt conscripta,
Tigurique Germanice evulgata. Eodem anno, vicesimo primo die
Septembris ius civitatis Tigurinae consequutus est. Anno quadragesimo
secundo calendis Ianuarii Bonifacius Amerbachius, a iuventute
Pellicano dilectus, ipsi dono misit omnia opera Erasmi Roterodami,
munus longe gratissimum.
Ipse opus Erasmi Roterodami paraphrasticum, quod a Leone Iuda in
liguam Germanicam conversum recens prodierat, dono misit novo Episcopo
Argentinensi, domino suo et patriae suae, una cum epistola, qua
petiit; ut non tantum grato animo acciperet munus Erasmi, qui et ipse
Erasmus diceretur; sed et euraret legi per dioecesin suam, ab iis
sacerdotibus, qui non satis Latina intelligerent et tamen poulum verbo
Dei pascere desiderarent, pro suo officio. Hoc donum Episcopo
gratissimum fuit: utque suam erga Pellicanum benevolentiam declararet,
argenteo poculo eum donavit; quod remisit. Astricti enim sunt,
quotquot Tiguri cives et inquilini, bis singulis annis sollenni
iuramento, ne quis eorumm ullum munus ab ullo Principe accipiat.
Quamquam non ignorarit, ingens discrimen esse, inter munera honoraria
et illa corrumpentia, neque dubitarit de aequitate Senatus Tigurini;
noluit tamen Principum muneribus inhiantibus occasionem dare
contemnendi eam legem. Princeps, lectis literis Pellicani, laudavit
Tigurinae Reip. institutum, et illius quoque oboedientiam; et poculum
illud sorori Pellicani unicae, Rubeaci dono dari curavit.
Anno millesimo, quingentesimo, quadragesimo tertio, decemb. decimo
die, Theodorus Bibliander praeter rationem Tigurinae scholae, tempori
servire cupiens, praelegere copit Apocalypsin Ioannis. Pellicanus
autem inter varia monumenta quae tunc legit, evolvit et waldensium
sanctissima scripta, ad Regem Hungariae, et historiam Wesaliae, olim
Moguntiae conscriptam a Iacobo Wimpflingo qui adfuit; cuius tamen
nomen non est adscriptum.
Legit etiam epistolas Oecolampadii et Zvvinglii, librum optimum et
virorum illustrissimorum et dignissimorum aeterna sanctorum memoria:
cum prologo verissimo, doctissimoque Bibliandri. Hospitem tunc
temporis habuit nobilem, et doctum virum Iosephum Ungarum Budensem,
cuius parentes Pesta se transtulerant Cassoviam, priusquam Turca Budam
caperet. Isquinque annis operam dederat bonis literis et Theologiae
Wittembergae, voluitque ante reditum suum ad parentes, invisere
ecclesias Germaniae, et doctos audire. Venitque Spita, ubi Caesar
comitia celebrabat, Argentinam, ibi aliquot diebus cum fratribus

colloquutus est, praecipue autem cum Bucero de causa sacramentaria, a
quo impetravit sententiam scriptam de cena Domini. Audivit a
Tigurinis quoque de ea re sententiam et fidem; legit epistolas, et
alia quae dam Zvvinglii et Oecolampadii; aedificatusque abiit, prae
aliis Argentinensem et Tigurinam ecclesiam commendans, in doctrina,
moribus, et ceremoniis. Bibliander, Gualterus, iunior Zvvinglius et
Froschoverus Constantiam eum deduxerunt: Pellicanus Vitodurum usque.
Exeunte Iulio Basileam cum uxore descendit, hinc Rubeacum: ut
salutaret sororem. Ibi a patritiis in praetorio, et D. Willelmo
Bocklin, praefecto episcopi Argentinensis, in arce peramanter et
honorifice exceptus est. Incidit autem Rubeaci, in annosam matronam
Barbaram Haslerin, oriundam ex valle Gregoriana, familiarem sorori;
quae veram religionem divinitus edocta, fidem simpliciter et sancte
confessa est, et recitavit, quod olim multa a magistratu ob illam
pasta, eamque animose defendendo manus lictoris evasisset. Redeuntem
Basileam, invitavit Senatus, Universitas et Chalcographi, et prandio
honorarunt: Adsederunt Adelbertus Meier, et Theodorus Brand. Coss.
Marcus Heidelin, magister civium, et Blasius Schollius senior magister
civium, cum multis consulibus: simulque Myconius, Wolphgangus
Amerbachius, Osvaldus, Cellarius, Sebastianus doctoresque reliqui et
impressores; accurrentes alios locus non capiebar: finito convivio
Cosl. decreverunt; ut in Tigurinorum et Pellicani honorem ex aerario
omnia expenderentur.
Absoluta apocalypsi Ioannis cepit Theodorus Bibliander Genesin magna
diligentia interpretari: ubi diligenter Pellicanus excepit omnia.
Mense Decemb. descripsit scripta Ioann. a Laseo Baronis Poloni,
veteris amici, de sacramentis: et Magistri Regneri Scholarchae
Gruningensis in Frisia, optimorum et doctissimorum virorum monumenta,
Tigurinorum omnia conformia, et consonantia doctrinae. Anno
quadragesimo quinto, mense aprili Ioannes Frisisus cum Grebeliis
nobilibus in Italiam profectus, Bononia et Venetiis totum Thalmud et
Maiamonem, atque alios multos libros attulit; quos centum viginti
florenis emptos, omnes fere Pollicanus convertit. Nihil attinet
singulorum librorum titulos hoc loco recitare.
Anno quadragesimo octavo D. Ioanni Hoppero Anglo, optimo viro,
praelegit commentaria R. Davidis Kimhi in omnes prophetas Minores.
Principio Decembris anni quadragesimi noni fuit cum Pellicano octo
diebus R Stephanus; qui videns, quae hactenus transtulerat ex
commentariis Rabinorum in sacros libros: rogavit obnixe, ut in
reliquis omnibus pergeret, idque non ad sensum tanrum; sed ad literam
quoque pro Hebraismis discemdis. Statim igitur caeceros quoque
interpretes, qui partim Prophetas,

partim omnes libros Biblicos interpretati sunt, in Latinam linguam
translatos, Genevam illi transmisit; ut insigniora ex illis excerpens,
in lucem emitteret.
Anno quinquagesimo sexto tandem Pellicanus sacrarum literarum in
schola Tigurina professor Hebraeus, per annos triginta non tam propter
doctrinam excellentem, quam morum suavitatem et vitae integritatem,
omnibus carus et acceptus, postquam calculo et aliis morbis diu
vexatus esset, ex hac vita, ipso die resurrectionis Domni nostri Iesu
Christi, ab ipso evocatus, et in coemiterio maioris templi sepultus
est, anno aetatis suae septuagesimo octavo. Filius ipsius Samuel,
paedagogus inferioris Collegu postea anno sexagesimo quarto peste
obiit, relictis tribus filiis, quorum duo ministri Ecclesiae, et unica
filia. In locum vero senioris Pellicani successit Petrus Martyr
Vermilius, Argentorato a Senatu Tigurino accersitus.
Est in Pellicanum a Pantalcone Candido, Theologo Bipontino, epigtamma
scriptum eiusmodi:
Qua superum quondam caelesti ex aethere lingua
Affatus sanctos est Pater ipse patres:
Exactum callens hanc Pellicasnus ad unguem,
Gumque Deo ptuit, cum superisque loqui.
Macte vir ingenio: te sacri interprete libri,
Sunt facti illustres iam magis atque magis.
Atque haec de Pellicano ex Chronico vitae ipsius, ab ipsomet inusum
filii et nepotum suorum suse conscripto: unde videmus quam crassae
fuerit tenebrae illae, in quibus miaores nostri vixerunt: quam multa
doctis viris fuerint dediscenda, quae maximis laboribus didicerant:
quam inutilibus studiis, temporum iniuria fuerint occupati: quanto
zelo, quam improbis laborib, linguas, artes, et veram rleigionem in
lucem revocarint: e diverso, quam feclices sint nostro saeculo,
quantumvis calamitoso, omnes, qui in tam clara luce versantur: qui
doctissimis praeceptoribus, in linguis, artibus, Philosophia,
Iurisprudentia, Medicina et inprimis Theologia abundant: qui tot bonos
codices, parva pecunia sibi comparare possunt. Scribit Ludovicus
Lavaterus; ex sene Pellicano non semel audiisse: quod nullum Graecum
testamentum per Germaniam reperiri potuerit (primum enim ex Italia
allatum fuisse) quantumvis quis magnam vim auri pro unico exemplari
voluisset exponere. Nunc eam esse temporum felicitatem, ut quisque
scholasticus exemplar habeat. Vir fuit candidus, sincerus, integer, a
mendacio, ob ostentatione omni alienissimus.