PAulus Fagius, vernacule Buchlin/patriam habuit Tabernas Rhenanas, oppidum Palatinatus non procula Bretta, vulgo Retuzadern. Pater ei fuit Petrus Buchlin, dicti oppidi ludimoderator et grammateus: mater Margaretha Hirnin Heidelbergensis, cuius parenti Henrico Iager/Fridericus Palatinus, propter virtutes bellicas, cognomen Hien dedit. His parentibus, non ditissimis, natus est, anno Christi millesimo, quingentesimo, quarto, ipso tempore belli Bavariti.
Primis literarum fundamentis in patria schola iactis, cum annum ageret circiter undecimum, a patre, pro more illius saeculi, instructus octo baciorum viatico, Heidelbergam ablegatur: ubi sub Ioanne Brentio et Martino Frechto, aliisque praeceptoribus operam literis haud indiligentem dedit.
Adolescens iam factus annorum circiter octodecim, excolendi ulterius ingenii gratia, Argentinam se contulit, ibique annos aliquot permansit, paedagogi munus obiens: quo inopiam subievaret. Sub hoc tem pus studium linguarum in Germania emergere caeperat, et Wolfgangus Capito, quatuor linguarum peritus, iam Institutionum Hebraicarum libros duos, ratissimo eius tem poris exempllo, in lucem ediderat: Iudaei etiam aliquot hinc inde vagabanturr, et suam linguam alios utcumque docebant. Occasionem hanc Fagius arripiens, Hebraicae linguae studio se mancipavit fere totum, atque in familiaritatem Capitonis, Hedionis, Buceri, Zellii, aliorumque Doctorum, qui Christi ibi Ecclesiam primi plantarunt, sefeliciter insinuavit.
Anno deinde millesimo, quingentesimo, vicesimo septimo, iam literis et linguis mechocriter instructus, paupertate ipsa et hominum
doctiorum maximo neglectu quasi coactus, Isnae, quod Algaviae oppidum est, ludimagistri, amicorum et fautorum suasu ac promotione, officium suscepit. In quo diligentia et virtutibus se omnibus approbans, uxorem duxit: liberos procreavit: et patremfamilias haud indiligentem egit. Inclarescens autem magis magisque, ex pistrino scholastico ad ministerium sacrum destinatur: et ut ad id se magis instruat, subsidia ei splendida suppeditantur. Florebant tum tempotis lingua Graeca et Hebraica cumprimis Argentinae: et permulti viri doctissimi, etiam exules, ibi degebant. Eam igitur eligens urbem, suo instituto prae multis aliis accom modam, studiosis aliquot rudimenta linguae Hebrai cae magnafelicitate tradidit. Neque destitit in studio Theologiae atque declainationibus Theologicis se na exercere: ut biennio ipsius progressinus praescripto iamque revoluto, melius ad suos, cum familia, redire posset, instructus atque ornatus.
Anno itaque millesimo quingentesimo trigesimo septimo, a senatu Isnensi ad ministerium pastorale suscipiendum domumrevocatur: quod munus magna fidelitatis et einquentiae laude annis circiter quinque procuravit. Interea vero oc??li nonnihil nactus una cum libris necessariis ad studium linguae sanstae, quae potissimum ipsi adlubescebat, setotum fere impendit, atque in hac brevi tempore ad mitaculum usque profecit: adeo utseculis abhinc aliquot Hebraice doctiotem Fagio creditum sit fursse neminem. Usus etiam est opera Eliae Levitae Iudaei doctissmi, Venetiis ad se accersiti. Praeter permultos alios viros doctos, et ex senatorio ordine a micos, praecipuum Isnae habuit Petrum Buflerum, qui sumptu suo officinam Typographicam Isnae instituit: ut Fagius, non docendae plebi solum, sed edendis in publicum libris utilibus vacaret. Cum autem initia votis, praesertim eo loci, non satis responderempt: et damnis suis Fagius moveretur: Buflerus ipsum securum pergere iussit: sibi ista curae futura: nec longe post, quam ei reliquam debebat sum mam, aureorum plus mille, totam condonavit. Edo ctus igitur experientia, ad suum institutum Isnam multis de causis parum aptam: de mutanda sede cogitavit: quam in migra tionem tandem Isnenses, oblato Ioanne Marbachio Lindaviensi successore, consenserunt.
Interim Isnae, anno quadragesimoprimo, pestis grassari coeperat: quo tempore, cum sciret plurimos locupletiores cives, nulla hahita pauperum egrorantium ratione, oppidum relinquere consuevisse; deinde domos infectas a Magistratu occludi: sui officii esse iudica vit, de utroque homines e verbo Dei admonere. Et ut erat in dicendo copiosus et vehemens, persuasir: ut plerique cives aut manerent, aut ante abitum eleemosynas liberaliter darent. Effecit etiam, ut Senatus homines idoneos sumru publico constituetet; qui omnibus laborantibus adessent; torumque diligemptissimam
euram gererent: Ipse autem Fagius intrepidus omnes laborantes adire nemini suum officium denegare: dies noctesque omnibus adesse: ut plane divino miraculo in tam saeva lue, omnium testimonio, conservatus fuisse non dubitaretur.
Eodem tempore pestis etiam Argentinae inclementius grassabatur; et praeter alios Wolfgangum [Note: * De quo ante.] Capitonem abripuerat. Huius in locum cum sub autumnum anni quadragesimi secundi, anno integro a morte Capitonis, vocaretur; ex im proviso Resp, Constantiensis, tum religionis socia, scriptis et precibus enixis effecit; ut Senatus Argentinensis ipsi ad hiennium, hocque exacto, alterum insuper biennium concesserit: cum et antea Philippus, Hassiae princeps, operam eius Marpurgensi in Academia, navandam, expetivisset. Mutato itaque rursus domicilio, sub autumnum anni quadragesimi quarti, Argentoratum tandem venit: ubihonorifice exceptus ministerium sacrum obiit.
Subinitium belli Germanici Fridericus secundus Elector Palatinus, cum de constituendis suae ditionis Ecclesiis cogitaret; Fagium, iamdudum facundia et doctrina clarum, Argentorato Haidelbergam evocavit: ut Evangelii doctrina ceteris praeiret.
Verum cum Caesar fortuna prospera uteretur; et in Germania triumpharet: quod inchoatum in Palatinatu fuit, totum intercidit.
Interea tem poris libcos non paucos parturiebat; quos doctis et linguae Hebraeae studiosis uriles futuros iudicabat. Unde paulo post Bucero, Martyri, et Hedioni, ordinatiis Theologiae professoribus visum; ut septimanis alternis Theologiam extraordinarie doceret. atque, illis vel occupatis vel aegris, vicariam operam subiret.
Dum ista fiunt; moritur Fagii pater sub autumnum anni millesimi, quingentesimi, quadragesimi octavi: coque tempore Ecclesiis Christi Interimistica sphinx tyrannice obtrudebatur: exilium fidis ministris passim intentabatur; iisque maxime; qui iam usu rerum Ecclesiasticarum praestabant; et Antichristo se instar muri opponebant. Inter eos, post Bucerum, haud postremus Fagius fuit: qui tamen nihil quicquam veritus Pontificiorum minas, perpetuo constans in professione mansit. Ceterum tot piorum in Germania pericula nationes exteras latete diutius haud poterant: undefactum; ut et Bucerus et Fagius, DEO sic providente, ab Archiepiscopo Cantuariensi, Angliae primate, Thoma Crammero in Angliam, quasi in tutum receptum iterum iterum que serio vocarentur Dimissi [Note: * Fagio interdi ctum est contion. d. 2. Martii 2549.] itaque a Magistratu Argentinensi, licet invito et temporum necessitatibus adacto, anno millesimo, quingentesimo, quadragesimo nono, calendis Aprilis
[Note: * Vel ut Crup die 4. April.] iter ingressi, in Angliam, ringentibus hostibus, salvi atque incolumes pervenerunt. In Archiepiscopi illius aula novi et diu expetiti hospites Germani, honorifice excipiebantur, multisque diebus ibi, non absque pietatis incremento, detinebantur.
Sub id vero tempus subingressi sunt dies, quibus in Academiis istius regionis, anni fere quartam partem professores a praelectionibus feriabantur. Ea fuit causa, cum Bucerus et Fagius suis ministeriis tem pestivins non destinarentur. Interim auctore Crammero im praeclarum opus erant intenti: ut integra Biblia non tantum proprietate sermonis, sed brevi interpretatione, locorumque pugnantium aut difficilium enodatione illustrata ederentur. Ac Bucerus quidem in explicatione Novi Testamenti, Fagius in Vetcris elucidatione elaborabant. Sed pro gressum huius laboris morbus utriusque mox intercepit: et Fegu mors insperata prorsus evertit. Nam cum avide expererentscire, ubi sibi docendum: atque designata ipsis tandem Cantabrigia esset: paucis post diebus uterque morbo corripitur. Fagius sub finem canicularium acutissima febri Londini correptus, mutandi aeris ergo, Cantabrigiam omnino deportari voluit. Secutus eum Bucertis ante nonas demum Novembr. cum eo ultimos dies decem variis sanctissimisque consolationibus transinisit. Tandem ex morbi vehementia viribus naturalibus plane destitutus Idibus, hoc est, die decimo tertio Novembris, anni millesimi quingentesimi quinquagesimi, vitam hanc caducam cum sein piterna commutans, anno aetatis quadragesimo quinto, placide in Christo obdormivit, non sine veneni suspicrone: et poltridie in aede D Michaelis honorifice sepultus est.
Quomodo autem postea, anno quinquagesimo sexto supra fesquimillesinium, haereseos, temporibus Marianis, damnatus: cadaver eius effossum: inque cineres redactum: tandem Elisabetha, ad regium solium evecta, in integrum restitutus ipse sit: in vita Buceri, fidelis eius [Gap desc: Greek word] , dicetur. Ex carminibus epitaphiis unum subicere placet Guilielmi Daii, quod sic habet:
Bucero primas dedimus, tibi, Paule, secundas
Et damus, Hebraeae gloria prima scholae.
Hoc uno inferior Bucero, Paule, fuisti,
Quod prior extremum cernis adesse diem.
Verum illo maior Bucero, Paule, fuisti,
Quod prior aeterno iussus adesse Deo.
In reliquo similem duxisti tempore vitam,
Ambo salutiferi buccina fida Dei.
Ambo stelliferi sparsistis semina regni:
Semina, pro ventu non caritura suo.
Unde utrumque Deus magno dignatus honore,
Utrumque ad superi tr anstulit astra poli.
Et ne vestra que ant communia fata putari,
Qualia sunt quae nos, vulgus inane, ferunt:
Morspostquam e vita, solita Vos lege tulisset,
Restituit sacris ossa cremanda focis.
Non ut confessi tantum sed ut ultima passi,
Scandatis celsi sidera summa poli.
Felices animae, superas licet iistis ad oras,
A nobis vestrum nomen abire nequit.
Eximia semper vivetis laude perennes:
Quam canet Aoniis nostra Thalia modis.
Ex Hebraica lingua, quae impressa sunt, translata a Fagio haec: Thisbites Heliae, qui liber ab auctore Thisbi vocatus est, a numero vocum D. C. C. XII. quae in hoc opere explicantur Capitula aut Apophthegmata Patrum, quae veterum Hebraeorum sapientum pias utilesque sententias continent, cum scholiis a se additis: Sententiae Morales ordine Alphabeti Ben Syrae nepotis, ut Iudaei credunt, Hieremiae Propherae, cum commentario. Tobias Hebraicus ex urbe Constantinopolitana tunc recens transmissus: Precationes Hebraicae, quibus in sollemnioribus festis utuntur Iudaei: ex quo videre licer vestigia quaedam ritus veteris populi, quem et Christus in cena sua, ut eam Evangelistae, praesertim Lucas, describunt, in quibusdam observavit: parvus tractatulus ex libro fidei Iudaei cutusdam ad Christianismum conversi ante annos ducentos. Expositio dictionum Hebraicarum, literalis et simplex, in quatuor capita Geneseos, pro studiosis linguae Hebraeae: cui adicitur Paraphrasis Chaldaica [Note: * Targum vocant.] Onkeli in ea dem capita cum versione Fagii. Liber fidei veritatis, quem doctus quidam Israelites ante annos multos edidit ad comprobandam fidem Christianorum perfectam esse: Prima qu atuor capita Geneseos Hebraice cum versione Germanica, Hebraicis tamen characteribus, cum scholiis, et ratione legendi Hebraeo. Germanica: commentarii R. David Kimhi in decem primos Psalmos: Eliae Levitae praefatio Hebraica in Lexicon eius Cha daicum: Targum, hoc est, paraphrasis Onkeli Chaldaica, in quinque libros Mosisex Chaldaeo versa; quibus adiecit breve sdoctasque annotationes. Scripsit etiam collationem praecipuarum, quae in usu sunt, translationum in Genesin: et compeudiariamisag ogen in linguam Hebraeam: et si quae alia.
Statura fuit pro. era, facie subnigra, sub specie severa humanissimus: in concio sando eloquens et [Gap desc: Greek word] et. Cum er et Bucero die sec indo Martii Argentorati contionibus interdictum esset: postric lie ulrimo ibi contionati sunt: ac Fagius
quidem gravissimam, [Gap desc: Greek words] contionem ex 7. Matthae: habuit; cui Crusius, cuius verba haec sunt, interfuit: Verbum DEI non tantum audiendum; sed et faciendum esse. Addidit deinde haec:
1. Ich bin ordentlich gen Costentz unnd hieher beruffen worden/h.e. Egolegitime Constantiam et huc vocatus sum.
2. Hab gelert nach der Augsporgischen confession im 30. Iahr geschehen/h.e.Docui iuxta Augustanam confessionem, anno 30. exhibitam.
3. Ihr unterthantn solt ruhig sein/nichts furnemen mit gewalt/das predigampt zurrhalten: h. e. Vos cives et subditi quieti estote, nec quicquam vi molimini, ut ministerium conservetis.
4. Die Obrigkeit ist nicht an der sache schuldig: sie hat allesversucht/ob sie das Evangelium mocht erhalten/ h. e. Magistratus hac in re culpa est nulla, quippe qui nihil reliquit intentatum, quo Evangelii doctrina retineretur.
5. Leset des Luthers Bibel flussig daheim: vermahnet einander: bleiber in der bekanten lehr bestendig: haltet ewere kinder zum Kinderbericht. hoc est. Vos domi vestrae diligenter legite Lutheri Biblia: alii alios exhortamini: persevevate in doctrina, quam semel veram agnovistis et confessi estis: liberos autem vestros adsuefacite ad institutionem Catecheticam.
6. Ihr sungen bittet Gott. Er mocht euch bass erhoren/dann die alten/die da mehr gesundiget haben/h. e. Vos iuniores orate Deum. Forte enim vos facilius exaudiet, quam aetate grandiores, qui plus peccatorum admiserunt
7. Haltet ewere prediger / so lange sie leben / in ehren. Gedencket nicht/dass sie des bauchs halden bleiben. Es wil ihr keiner die falsche lehr annemen. Iacobus mocht zu Ierusalem bleiben / da Paulus weichen must. Des Teuffel setzt denen all reg am meisten zu/die ihm mehr schaden thun konnen/hoc est. Honorate vestros, dum vivunt, Ecclesiastas. Nolite putare, ventris causa eos hic manere. Nemo eerum falsam doctrinam amplectetur. Iacobo Hierosolymis manere integrum erat, Paulo non item. Diabolus eos potissimum appetit; a quibus plurimum sibipericuli.
8. Die ursachen des gegenwertigen ub Is. a. Wo GOtt eine Kirchen bawet: da richtet der Teufsel sein Capell darneben auff. b Wir sind heilloss gewesen. Darumb der feind unkraut gesaet hat. c. Wir sind gegen dem wort Gottis undanckbar gewesen. d. Gott probiret die frommen. Der wind unnd die versuchung wehet die
sprewer von dem korne. h. e. Causae praesentis malisunt. 1. ubi Deus templum excitat: ibi Diabolus sacellum iuxta erigit. 2. nos socordes fuimus ac securi. Itaque inimicus zizania sevit. 3. ingrati suimus erga verbum divinum. 4. Deus explorat sues. Ventus et tentatio paleas a tritico separant.
9. Man har vas nie uberwunden/dass wir ein e falsche lehr hetten/auss der schrifft: aber dass man mit gewalt mit uns handelt/mussen wir Gott befehlen h. e. Nullius unquam erroris ex scriptura convicti sumus: quod autem vi nobiscum agitur, oportet DEO commendemus.
10. Ihr andere aber/die shr bissher alles verlacht habt/seid Gottloss grwesen / unnd lacht auch setzt in die faust/bessert euch. Ihr habt eine falsche lehr / unnd lebt argerlich. So Gott dem grunen holtz nicht verschonet: Viel minder dem durecn. Gott schencket einen becher des zorns eyn. Die seinen mussen das oberst trincken: die gottlosen aber die grundsuppen. h. e. Reliqui vero, qui hactenus omnia derisistis, impii fuistis, et etiamnum in sinu gaudetis, redite ad frugem. Falsam fovetis doctrinam, et vitam agitis mali exempli. Si Deus viridi ligno non parcit; multo minus arido. Deus infundit poculum irae, e quo superna ebibunt pii, faeces autem impii.
11. Man helt mich fur einen auffruhrischen prediger. Aber ich hab niemands angehetzt. Man kans mit der wahrheit nicht von mir sagen. Aber ich bekenne/dass ich auch hinlessig bin gewesen im lehren. Bitte verzeihung von Gott. Ich muss rechenschafft fur cuch geben/ hoc est. Audio tuba seditionis: sed neminem instigavi: hoc me fecisse vere dici non potest. Fateor remissiorem in docendo me fuisse: veniam eius a Deo peto. Mihi pro vobis reddenda est ratio.
12. Ich bedanck mich gegen sederman/ was mir se gutes geschehen ist: Vund bin willig euch alle wege wider zudienen/ wils Gott: Ich sey die/ oder andersswo/hoc est. Gratias vobis omnibus et singulis ago, pro quibuscumque beneficiis. Paratus sum vobis iterum gratificari, volente Deo, sive hic, sive alibi agam.
13. Bittet GOtt fur mich/dass ich bestendig bleib in allem creutz: Ich bin ein mensch. Petrus ist auch gefallen. h. e. Orate Deumpro me, ut constans maneam, in omni afflictione. Homo sum; etiam Petrus lapsus est.
14. Bittett das die Christliche zucht erhalten werde/die
die Excommunicatio. h. e. Orate, ut disciplina Christiana conservetur, excommunicationem dico.
15. Ihr Obern/ straffct die eusserlichen groben laster. hoc est. Vos superiores, animadvertite in enormia et manifesta peccata.
16. Leset das 7. cap. Daviels. Das 15. cap. 1. epist-Corinth das 20. Accor die pistel Fudae/ h. e. Legite capue septimum Danielis: capue decemum quintum prioris ad Corinthios: caput vigesimum Actor. et epist. Iudae.
Hactenus Crusius e valedictoria Fagii. Cetera desumptae sunt ex narratione ministrosum ecclesiae Argent lib. 3. Prosopograph-Pantaleonis: Sleidani commentariis: Crusii annalibus lib. 1 l. p. 3 cap 23 aliis. [editor: Handwritten note]