IN oppido Alsatiae, cui Caesaris mons, vulgo Reisersberg nomen, Matthiam Zellium natum literae nostratium produnt, sub annum a Messia exhibito, millesimum, quadringetesimum, septuagesimum septimum. Primis linguarum et artium rudimentis perceptis, ad publica Gymnasia, ut tunc in Germania erant, sese contulit: inque iis Magisterii philosophici gradum, non vulgari, illo saeculo, exemplo, promeruit. A Philosophicis ad divinarum literarum studium progressus, assidua earum lectione tantum profecit: ut mibnime in iis nospes esset.
Postea Argentoratum venit, et sacerdos factus, in aede D. Laurentii parochus est constitutus, anno millesimo, quingentesimo, vicesimo socundo. Cum autem eo tempore Lutheri doctrina passim increbesceret: Zellius eam cum adversariorum religione contulit, collatamque approbavit. Itaque publice pro suggestu eam defeudere et commendare Argentorati coepit.
Id cum Episcopus cognovisset, ei diem dixit, et per Gervasium Sopherum, qui postea Evangelicis accessit, et anno millesimo, quingentesimo vicesimo quinto obiit, Fiscalem accusavit, viginti quatuor articulis obiectis: inter quos erant de iustificatione per fidem, de Lutheri defensione, de Missa, de Matrimonio sacerdotum, deprimatu Romani Pontificis, et de traditionibus humanis. Itaque Zellius libro, anno millesimo quingentesimo, vicesimo tertio edito, ad omnes articulos respondit, et se excusavit. Ab eo tempore cum magna cleri invidia, et magno discrimine constanter perrexit profligare ex ecclesia superstitiones, tandemque cum aliis effecit: ut Argentorati, anno millesimo quingentesimo vigesimo nono religionis fieret instauratio.
Primus ergo Argentorati in concioib. ecclesiae fuit Zellius: cui sese non longo intervallo Symphorianus adiunxit, praesbyter aetate grandis, pastor in aede Martini, quae illo tempore in foro piscario, cui tum adhuc firma et recenti memoria liberior fuerat initio vivendi ratio, in vonciviis hilaris, in rebus periculosis omnium primus. Ubi Rhenus erat altissimus, ibi pede sinistro dimidio extra marginem pontis posito, dextro toto praeposito, absque ulla vertigine stabat. In aede primarii templi supra primum fornicem cursu in transennam insiliit, et stans atque erectus, subiectas plateas intuebatur, absque ulla non solum vertigine, sed etiam vertiginis metu. Hic vir ex primis fuit, qui doctrinam Evangelii amplexus, non absque multorum, propter vitae mutationem, admiratione: ita, ut quibus primis annis fuerat familiaris, ad se plerosque attraxerit: quos huius exemplo motos, paenitere vitae anteactae statim coeperat. Populares hi magis contionatores erant, quam literati: sed insignis in Zellio probitas: quibus sese paulo post adlunxit Antonius Firnius, pastor tum ad D Thomam: qui primus in urbe ista sacerdos uxorem duxit. Neque longe ab hoc initio abfuerunt Mariinus Bucerus, Capito, qui apud Cardinalem Moguntinensem intra cancellos Consiliariorum primas tenebat, et Doctor Caspar Hedio, summi templi Moguntini pastor, qui, simul ac Argentoratum anno vicesimo tertio venerunt, firmiora coeperunt fundamenta poini Evangelicae ecclesiae. Docuit Zellius Argentorati annos circiter viginti sex: tandemque ex ecclesia militanti ad triumphantem evocatus est anno millesimo, quingentesimo, quadragesimo octavo, die nono Ianuarii, vitae suae anno septuagesimo primo. Successit ei in rnunere contionatoris summi templi M. Ludovicus Rabus, alias Gyncer, Memmingensis: qui vehementer in Interimisticam doctrinam, ut Papisticam, fuit invectus. Viduam Zellius reliquit Catharinam, piam matronam, apud quam aliquantisper latuerunt Bucerus et Fagius, Theolog solum vertere iusii.
Nicolaus Gerbelius iureconsultus tale Zellio epitaphium posuit:
Sex et viginti Christum docet impiger annis,
Primus et insuetum Zellius urget opus.
Infensus Papae, scelerumque acerrimus hostis,
Nec minus et molles saevus in [Note: * artolatrac.] hypocritas.
Parte alia numquam, quos dura premebat egestas,
Auxiliatrices deseruere manus.
Moribus et vita doctrinam expressit, et ipsi
Mors fuit haud aliud, quam sopor esse solet.
Est in ipsum et hoc anonymi epigramma:
Exegit decies septenos Zellius annos:
Triginta hic summa [Note: * doctor in] parrochus aede fuit.
Quinque Evangelium docuit per lustra renatum:
Hostis hypocriseos, Pontificumque gravis.
Censor erat scelerum vehemens: quaeque oreprofessus
Expressit vita: pauperum ubique pater.
Lingua loquebatur: quae corde animoque sedebant:
Nec quicquam inflata mente superbus erat.
Omnium obit tandem luctu, (mirabile visu)
Dum sedet: et sanctas fundit ad astrapreces.
Fuit homo non doctrina tantum, sed etiam Christianis virtutibus, ac praesertim modestia, temperantia, et caritate insignis; temperati ingenii, vitae innocentis, doctrinae purae, vir ab omni fastu alienus. Non theoreticus tantum, sed et practicus Theologus: ea, quae docebat, lipse primus fecit, et inprimis pauperum rationem habuit. Aliquando a symmysta quodam ad cenam invitatus, cum nulli alii hospites adessent, atque ille deaurata et argentea pocula protulisset: Zellius pompam, et in concronatore divitias admiratus, imo indignatus, discessit incaenatus. Postea quoque eundem fratrem solus officii graviter admonuit: et ut superfluis poculis divenditis, erga egenos liberaliorem sese praeberet, effecit.
Scripsit multa; sed quae, ut gloriae minime cupidus, in vulgus exire pasius non est. Publico tamen bono haec evulgavit: catethesin Germanicam: explicationem quorundam capitum religionis ad episcopum Argentinensem: et defensionem Christianam ad articulos ei ab episcopi Fiscali oppositos, et in litem traditos, germanice anno millesimo, quingentesimo, vicesimo tertio. Scripsit etiam orationem, in qua coniugium sacerdotum defendit: explicationem item decalogi, orationis Dominicae, atque articulorum fidei. AEterna gratia sit viro, de ecclesia optime merito! Ceterum cum mentio facta ante sit Antonii Firnii, qui parochus Argentorati primus uxorem duxit: lubet heic mantissae loco addere Nicolai Gerbelii, ad I. Sch Webelium [Note: * Cent, epistol. Theol. p. 36. 37.] narratiunculam ea dere.
Hodie, inquit, apud nos mira et inaudita res acta, mi Iohannes. Nam quae Christiana sunt, rara apud nos hactenus fuere. M. Antonius Parochus olim S. Stephani, nunc S. Thomae, aliquot annis scortillum apud se habuit, elegans sane et non vulgari forma. Hanc diebus superioribus uxorem duxit, ductamque e suggestu palam populo vulgavit. Hodie vero cum haec scribimus, subque hanc horam, in templi foribus apud Divum Laurentium, per M. Matthaeum habita contione ad plebem in matrimonii commendationem, publice introducitur ducentibus sponsam duabus honestissimis matribusfamilias: sequentibus vero omnis generis hominibus mirificeque applaudentibus. Est autem hora diei octava, qua ingens hominum multitudo, ad rem novam inauditamque accurrit: fremunt Papistae: exsultant Christiani. E mediaplebe acclamat unus: Er hat rhm recht gethan, Gott gebshmtausend guter sahr. Tu, crede, multos hunc secuturos esse, qui ante menses aliquot virgines duxere.
Et haec de Zellio ex l. 3. Prosopograph. Pantal. Crusii annal. Suev. l. 9. part. 3. c. 22. Gesneri bibliotheca: Sturmii 4. Antipappo: centur. epist. Schvvebelii.