NAtione Polycarpus Lyserus fnit Suevus, editus in agro Wirtembergico,
Winendae oppido, anno millesimo, quingentesimo, quinquagesimo secundo,
die decimo octavo Martii, hora quinta pomeridiana. Patrem habuit
Casparum Lyserum, pastorem et superintendentem Winendensem: quem
Polycarpus vix bimus amisit.
Mater exsatio viduitatis tempore, sibi liberisque rectius consultura,
ad secunda vora transiit et Luca Osiandro Theologo nupsit,
ecclesiastae promum aulico Wirtembergico, post Stutgardiano, tandem
Eslingensi. Hic non vitrici, sed patris affectu, privignum suum
prosecutus, pietatis et literarum fundamentis puerum statim erudivit.
Scholas ergo quas triviales vocant, ingressus, primum Blabyra in
coenobio reformato, duobus miliaribus ab Imperiali Ulma, deinde
Stutgardiae, prima studiorum fundamenta felicissime posuit: ita ut
anno aetatis deciio quarto,
Graecis et Latinis literis excultus, inque artibus Logicis magna cum
cura exercitatus, ad Tubingensium Academiam, de consilio parentis et
praeceptorum se conferret: dignusque iudicaretur, qui in numerum
alumnorum Principis Wirtenbefgici cooptatus, publicis sumptibus
aleretur.
Auream hanc discendi occasionem nactus Polycarpus, recte ca utendum
sibi esse censuit: ac proinde alumnum sive stipendiarium se esse
assidue cogitans, non otio, non comessationibus, non voluptatibus, non
luxui in vestitu; sed pietati, continentiae, honestati, diligentiaeque
incumbendum sibi esse, rectissime staturit. Itaque cum iis indiciis
virtutis et diligentiae in ipsa adolescentia, se omnibus commendaret,
mox primam lauream studiorum est consecutus. Deinde ex hac meta
legitimo curriculo tamquam ex carceribus ad Magisterii in bonis
artibus honorem contendere et aspirare coepit; quem et suis
felicissimis conatibus et consentientibus suorum praeceptorum
suffragiis ita adeptus est; ut inter comopetitores triginta duos, natu
maioures omnes, ipse natu minimus, octodecim annorum iuvenis, primum
locum fuerit sortitus. Pari diligentia, cura et studio, cum ex caltris
Philosophicis ad scholas Theologicas transiisset, usus est. Nam per
annos trex cum dimidio continuo, semper lectionem Theologicam cum
Philosophicis studiis coniunxit; omnes in Theologica faculate Doctores
audivit; contionibus facris diligentissime interfuit: nec non
respondendo et opponende in publicis disputationibus talem se
probavit: ut non modo Professoribus satisfecerit studio
diligentiaque sua: sed dignus etiam visus, cui ecclesiae ministerium
commen daretur. Itaque publice die octavo Martii, anno septuagesimo
tertio, cum invocartionc nominis divini et consueta manuum
impositione, coram universa ecclesia ministerio initiatus est.
In collegio etiam illo Tubingensi praeclaro, ubi illustrissimus
princeps quam plurimos beneficiarios, veluri seminarium ecclesiae
alit, de consilio praeceptorum non modo studia, sed mores etiam
adolescentum rexit: ita ut non modo ipse quottidie ad egregios
profectus elaboraret; verum etiam aliisad ingrediendas veras vitae et
studiorum rationes esset [Gap desc: Greek word] . Postea anno aetatis
vicesimo primo uni certi functioni ecclesiasticae in oppido
Gellersdorff, sub ditione tunc illustris et magnifici Domini Michaelis
Ludovici, Baronis a Buchaim, Dapiferi hereditarii austria inferioris,
ac Consiliarti Augusti, est praefectus: unde fama de ipsius praeclaris
in docendo donis mox univerversam Austriam, vicinasque regiones,
omnium sermone percrebuit; ut non modo Viennam Austria multoties ad
habendas contiones: sed et a proceribus Styria, ad pastoratum
Grezensem illustrem sane provinciam, sollenniter fucrit evocatus.
Verum eum neque patronus. neque ecclesia ipsa Gellersdorffensis, in
dimissionem Polycarpi consentire, tantique Doctoris iacturam facere
vellet: neque ipse oblatam, quantumvis splendidam atque opimam
provinciam, invita ecclesia capessere voluit.
Fato autem quodam singulari et occulto Dei nutu ac arbitrio accidit;
ut tum sic iubentibus praeceprotibus, Tubingam excurreret, ibique
summum in Theologia gradum una cum Hunnio, sibi legitime conferri non
tam peteret, quam ultro a Tubingensis Academiae Theologis oblatum,
magno cum applausu reliquorum ordinum impetraret; anno aetatis
vicesimo quarto: qui erat Christi millesimus, quingentesimus,
septuagesimus sextus.
Sub id tempus in Saxonia locis suis moti et Wittemberga eiecti fuerunt
Caspar Cruciger iunior, henricus Mollerus Hamburgensis, Fridericus
Widebramus, et Christophorus Pezelius. Ibi cum de pastore,
Wittembefgensi ecclesiae in locum Caspari Eberhardi demortui
praeficiendo, deliberaretur: Lyserus constanti omnium ordinum consensu
literis Electrois Augusti sollennibus fuit evocatus, mense Novembri,
anno septuagesimo nono.
Videbat lyserus equidem muneris oblati dignitatem, cum onere
multiplici coniunctam, eamque deprecasbatur: sed accedente ad
Electoris Saxonis voluntatem principis etiam Wirtenbergici Ludovici
permissu, officium resignavit in Austria, novum acceptavit. Venit
wittembergam mense Fehruario, anno septuagesimo septimo, aetatis suae
vicesimo quinto: et de mandato Augusti Electoris ecclesiae illius
pastor, ac reliquatum Superintendens, a Iacobo andrea publice
inauguratus est; mox codem anno in ordinem Professorum Theologicorum
soleniter cooptatus, atque consistorii ecclesiastici Adsessor
declaratus.
Hic curis laborbusque ita flagitantibus, cum Apellis Germanici Luca
Cranachii, consulis Wittembergensis filia, virgine egregia, nuptias
celebravit, anno millesimo, quingentesimo, octuagesimo, aetatis suae
vicesimo octavo. Ex hacliberos suscepit tredecim; neputes vidit tres,
et neptem unam.
Inciderunt autem initia ministerii ipsius Wittembergensis in id
rempus: quo impensis curaque Augusti electoris lIber concordia fuit
conscriptus, et claculo plurimorum approbatus. Hoc ergo in opere
promovendo ipse, una cum aliis, Wittemberga, Torga, Lipsia, Misena,
Hertzberga, et alibi, partes minime postremas sustinuit: et
subscripriones expo scere necesse habuit ab illis: qui publicis
docendi muneribus, ucl in ecclesiis vel scholis, tum erant praefecti.
Anno octogesimo vertio, mense Ianuario, convenrus Quedlinburgi
Theologorum
institutus est, de Apologia libri concordia. Hic Lyserus quoque de
voluntate Electoris Augusti interfuit.
Subsecuto anno octgesimo quarto, mense Maio, Dresda instituta est
synodus; in qua deliberatio de concordia aliqua inter Lutheranos et
Calvinianos, ut vocant, sic petente rege Navarrao, agitata: quod
negotium Magdeburgi postmodum resumptum. Istisin congressibus et
Lyserus adfuit: ac consilia quae puta bat ecclesiae saluti futura,
dedit.
Eodem ferme tempore, cum Theologi Anhaltini subscriptionem recusarent;
gemina snit indicta synodus: una Lipsia anno octogesimo quinto: ubi
refutatio Anhaltionrum sub nomine Timothei Kirchneri post edita est:
altera Hertzberga: in quarum utraque itidem Lyserus non postremas
tulit, opponente se potissimum Wolffgango Amlingo Theologo Servestano:
in disputatione de persona Christi et communicatione idiomatum: quae
praecipue ventilata. Anno eodem octogesimo sexto, die undecimo
Februarii, in vivis esse desiit Augustus dux et septemvir Saxonicus,
rerumque potitus est filius, Christianus, elector Saxoniae. Ibi cum
aliud agens Lyserus, conditionis opimae occasionem apud Brunsuicenses
sibi obtingere, datis ad aulam literis, ostendisset: resonsum plane
[Gap desc: Greek words] tulit: utfrueretur, quam sibi oblatam
putaret, felicitate: ecclesia Wittembergensi de alio pastore
prospectum iri. Hoc responso ordines consternati non literis modo, sed
et legatis ad aulam Electoralem missis, causas plane sonticas,
exposuerunt; ob quas de retinendo Lysero sint solliciti: verum irrito
plane conatu. Sic ergo Polycarpus dimislus, ipso brumalis solstitii
tempore, instructusque praeclaris testimoniis, ab Academia, a
consistorio ecclesiastico, a Facultate Theologica, a senatu
deniqueoppidano, Brunsuigam concessit, ac initio quidem coadiutoris,
postmodum vero superintendentis munere ibi functus est. Hac autem
quoque in statione ut morsus tum Calvinianorum, ut appellantur, tum
fratrum quoque falsorum effugere non potuit: ita acriter certamina
omnia depugnavit: atque anim os hominum sibi devinxit.
Sexennio igitur circiter post, cum mortuo Christiano I. summa rerum ad
Fridericum Wilhelmum Ducem, tutorio nomine ac iure, pervenisset:
Lyserum Wittemdbergam revocavit. Vix autem annum unum Wittemberga
commoratus, mortuo Martino Miro, Lyserus in aulam electoralem est
evocatus, quo anno Christi nonagesimo quarto, supra sesquimillesimmum
concessit. Dresda ergo cum contionatrios aulici partes primas
suscepisset: statim cuivis gratus fuit, ingeniorum iudici perspicaci
cumprimis autem ipsis Pricipibus, Proelectori, deinde Electori ipsi,
vidua item electorali ac coniugi serenissimae. Interea autem ipse,
quod sui erat muneris atque officii sedulo curabat, et in
erudiendis informandisque iunioribus Prineipibus Electoralibus
utriusque sexus, singufari prudentia, fide ac industria versabatur: id
quod praeter viva rerum doeumenta, abunde satis testantur
Institutiones Catechetisa in utraque lingua Germanica et Latina iterum
iterumque editae, iurisque publici factae. Eadem in functione varia
certamina cum variis subiit, non modo cum iis, quos a Calvino
agnominant Lutherani, sed et cum aliis. Nam cum Samuele Hubero Bernate
Helvetio; qui ex patria progreslus, Wittembergam venerat: ibique dogma
absurdissimum de universali omntum electione, etiam reproborum
redemptione sparserat: cum isto, unquzam, totis annis septendecim
pognavit. Deinde cum Iesuita Ingolstadiensi Iacobo Gretsero, ob
publicatam historiam Hascnmullerianam publicum ei intercessit
certamen: in quo post unam atque alteram velitationem illud poetae
usurpandum sibi statuit:
Cede repugnanti: cedendo victor abibis.
Fuit ei etiam certamen cum Gleselio, patre Andrea, Capuzino quodam
Pragensi, et aliis, ut de privatis velitatiunculis, quas cum quibusdam
falsis fratribus sustinuit, nihil dicamus; nihil eriam de contionibus,
meditationibus, ecclesiarum et scholarum visitationibus, pecuniae
eleemosnariae administratione, pro viduis et pupillis ministroum per
electoratum Saxonicum a d. Augusto Electore legatae.
Haec dum agit, en tibi lenta quaedam, et omnem medicorum industriam
fallens febricula, vires eius ita paulatim depascitur: ut ad
postremum, inevitabilem ei attulerit ex hac vita migrandi
necessitatem. Senserat ipse mali huius semina iam ante sepotennium, et
quidem tanto impetu omnes vires corporis occupan tia; ut iam tum sibi
diuturniorem vitaehuius usuram vix polliceri posset. Sed Deus, qui
mortuos suscitat, et lassis vires suffi cit, ex mortis faucibus cum
tunc extraxit, novasque ipsi vires concessit. Sic aurem ipse pristinis
viribus restitutus, nihil prius aut antiquius habuit; quam ut
demandato muneri, quo par erat, studio atuqe fide iterum vacareposset.
Nihil proinde intzermisit eorum, quae suiesse officii arbitrabatur:
magno quidem cum ecclesiae commodo, sed cum maiore virium detrimento.
Sic enim perpetuis curis, vigiliis, laboribus, itineribus, virium
vigore paulatim magis magisque absumpto, tum respitationis
difficultatem, tum reliquorum membrorum externorum lassitudinem
acinfirmitatem, indies augeti animadvertit Accesserunt varia alia et
gra via symptomata; quorum paroxysmos aliquot vehementionres, tum
alibi, tum paulo ante obitum Torga sensit, in ipsis comitiis
provincialibus cum pro rostris sacris stans, deque rebus gravissimis
verba faciens, citius contioni colophonem imponere necessum haberet,
quam praefixam
telam pertexuisset. Inde Dresdam reversus, medicorum quidem consilia
minime neglexit: sed viribus indies decrescentibus, tempus instare
animadvertit, quo corporis huius ergastulo, et laborum omnium iugo
solutus, ad Deum migraret. Proinde domui suae recte disposuit, et
testamento cavit: qua ratione bona et facultates ad heredes pervenire
debenat. Ubi et pauperum rationem habuit, centenis aliquot florenis,
in istorum usum destinatis, Et cum singulari quodam amoris affectu
Wittembergam et tenuioris cumprimis fortunae sudiosos, qualex
plerumque esse solent, studiis Theologicis qui se manciparunt,
prosequeretur; testamento etiam cavit; ut quotannis in die Polycarpi
et elisabetha, cetta quaedam pecuniae summa impenderetur, in lautiorem
victum corum, qui communi mensa uterentur. Sic reliqua privata,
singula ac universa atque adeo accurate disposuit; ut nullam litis aut
contentionis materiam, heredibus post se relinqueret. His omnibus ita
rite dispositis, uxorem, liberos, aliosque propinquos et amicos ad se
vocavit: et plerisque plorantibus, ipse solus imperterritus, exitum
vitae iam sibi instare, signisicat. Collegis vero Theologis astantibus
sancte testatus est: se mortesua obsignaturum cam doctrinam; quam voce
et calamo contra quosvis, tum veteres, tum recentiores haereticos,
publice propugnasset: neque vel latum unguem ab hac doctrina
recessurum: quin laeto animo migraturum iam ad Christum Servarorem
suum, cui paratus sit rationes reddere de doctrina, hactenus a se
asserta.
Tandem vicesima secunda Februarii, cum sese ad quietem quasi
composuisset, in Domino quiete obdormivit, vix ipsis adstantibus id
animadvertentibus, anno christi millesimo sexcentesimo decimo, aetatis
suae quinquagesimo octav, nondum completo.
Edidit Theologica viria: ex quiobus sunt libri tres harmonia
Evangelica: passio Domini nostri Iesu Christi secundum quatuor
Evangelistas paraphrasi exposita, et in certos actus tribura:
commentarius in Genesin: Christianismus, Papismus, et Calvinismus
eiusdem, id est, triplex explicatio Catecheseos Lutheri; prima
ostendit quibus in capitibus Lutheranis cum Calvinistis, altera, in
quibus Evangelicis cum Papistis conveniat, tertia, quomodo Christianus
doctrinam Catecheticam ad usum transfere in exercitiis paenitentiae
debeat: consitium de exorcismo: et si quae alia, de quibus
Bibliothecae. Tantum de Polycarpo Lysero ex oratione sunebri a
Leonharto Huttero D. Theol. et professore Wittemberg: dicta: item ex
elenchis librariis.