CONRADUS MUTIANUS RUFUS, ex nobili Mutiorum, vel ut ipse dicebat scribebatque Mutianorum familia, patriam habuit Hohemburgum in Hessis. Vir Graecis et Latinis literis iuxta eruditus, philosophus insignis, iuris praeterea scienria praeclare excultus.
Hic cum, ex Italia redux, in aulam principis Cattorum receptus fuisset; ubi tum cancellarius erat ipsius Mutiani frater germanus: offensus illo vitae genere, quo liberius operam studiis philosophiae et humanitatis, ad quae natus erat, dare posset, secessit in Turingiam. Ibi auxilio alterius fratris, qui tum res Praesulis Moguntini Erphordiae administrabat, canonicatum, ut tum erant tempora, Gothae adeptus, totum se quieti et studiosae tranquillitati dedit, contentus annuo reditu vix sexaginta aureorum, relicto cognatis et affinibus toto patrimonio; nisi quod liberalitate principum, praecipue Electorum Saxoniae, saepe adiutus et sublevatus est.
Hic fuit omnium studiosorum unicus patronus, et hospes, in requidem admodum tenui. Supra fores{* Vide vitam Itelvvolfi de lapide.} aedium, quas Gothoe habuit satis elegantes, hunc titulum fixit: BEATA TRANQUILLITAS.
et in atrio eiusdem domus visebatur hoc elogium: BONIS CUNCTA PATEANT:
Atque illud quidem elogium celebravit Eobanus Hessus ipsius intimus, Idyllio octavo Bucolicorum, quae exstant.
Mortuus est Gothoe rebus turbulentis in Germania, in dolore, ut apparuit, amissae dignitatis et diminutae rei familiaris anno Iesu Christi millesimo, quingentesimo, vicesimo sexto, terrio calend. Aptilis, vir magnus, et probitate, integritate, virtute, sapientia, humanitate excellens, decus et orna mentum
eorum, quibus cum vixit, et patriae imo Germamniae totius et saeculi sui. Morienti adfuit optimus et doctissimus vir Ioannes Marcellus Regiomontanus: qui Mutiano eo magistro ante Erphordiae usus fuerat, postea singulari per omnem vitam amico et patrono: quod ei commune fuit cum Eobano Hesso poeta, Ioachimo Camerario, Adamo Cratone, et doctis plerisque omnibus illius aetatis. Praeter Eobanum, qui elegia prolixa obitum Moecenatis sui deflevit, Ioannes Stigelius vir et poeta Deo Musisque carus, puer tum fere epitaphio hoc eius encomium est complerus:
Hac tumulatus humo, Rufus post fata quiesco:
Ardua qui clarum nomen ad astra tuli.
Prima mihi tenerae dedit incunabula vitae
Hassia; fertilibus terra recincta iugis.
Cum mihi adhuc viridi vernaret flore iuventus,
Nec tegeret flavas hispida barba genas:
Ingenuas colui Musis ducentibus artes,
Deditus et studiis nocte dieque fui.
Hinc didici rerum varias cognoscere causas.
Quasqui parit miras terra fretumque vices.
Interdum versus et blanda poemata finxi,
Qualia Virgilium nemo probasse neget.
Cumqui mihi vires provectior adderet aetas;
Cura mihi leges noscere Iuris erat.
Sed mihi cum Musis et caris vivere amicis,
Plus placuit; trepida quam fora lite sequi.
Omnia nam quoniam stulte transire videbam,
Non sitii tituli nomina magna mei.
Aulas praecipue fugi, quia fulmen ab aulis,
Et fortuna, piis saepe sinistra, venit.
Aurea me blandi fovit clementia caeli,
Aua iacet uberibus Gotha beata iugis,
Hic ego traduxi tranquillae tempora pacis;
Hic mihi pax vere vita beata fuit.
Invida me donec caro mors abstulit aevo:
Et mea sub viridi condidit ossa solo.
Quam bene nunc recubo florentibus obsitus herbis!
Hoc mihi perpetui nominis omen erit.
Dignitas in eo fuit summa; gravitas autem ea, quae aetatem et locum, quem tenebat, deceret: commista illa quidem cum comitate in credibili. Rei literariae ita amans: ut mirifice laetaretur: cum audiret sedulo in artibus elaborare iuventutem: et quibus porerat rebus solebat in hoc spatio incitare curtentes. Adolescentibus literarum studiosis, ad se venientibus, proponebae materiam; quam scribendo elaborarent: et scripta postca emendabat;
ac saepe non admodum digna collaudabat; ut hoc pacto ad diligentiam et curam studiorum excitatentur animi illorum.
Ingenio insuper fuit festivissimo, ac liberalibus iocis admodum gaudente. Epistolas ad amicos scribebat libenter: usus genere orationis sententioso et inciso: quale est Politianicum; ad quod in Italia crat adsuefactus. Rhythmis etiam ludebat interdum; cum quidem faceret versus sat bonos. Divulgati quidam fuerunt, de improbitate simulantum religionem. Sed ipse neque edidit suorum quicquam; neque reliquit, exceptis epistolis paucis; quod ed??? recte posset: et omnino se sua publicari nolle aiebat. Ac Ioachimo camerario percontanti aliquando causam, quamobrem tampertinaciter premeret scripta sua, cum omnes arbitrarentur, et ipse quoque putaret, scriptionibus eum operam dare? Ita fieri, respondit: quia sua sibi numquam satis placerent: ideoquemalle se frui aliorum stultitia. Etat nimirum ei persuasum: non facere sapienter illos, qui sua scripta facile emitterent in lucem: praesertim cum illis temporibus non emitterentur: sed evolarent undique omnis generis libri
Editae sunt quaedam tamen eius epistolae, et carmina; inserta epistolis acaliis monumentis, doctorum superioris saeculi viro rum, studio Ioachimi Camerarii: quae indicio esse possunt, quale illi ingenium fuerit. Etuit illa rogatu Camerarii Bruno Seidelius Medicus, e bibliotheca nobilis viri Gerlaci de Margaritis et Leoburgo, filii Herebardi: q vi apud Albertum Moguntinum electorem primum, demde etiam inter Impetatorum Maximiliani et Caroli consiliarios suo tempore summo loco fuit summaque auctoritate. Floruisse autem Mutianum etiam apud exteros virtutis ac doctrinae fama, epistola haec Aldi Manutii ad Henricum Urbanum docet: quam, cum et rata sit et elegans, subicere nobis visum. Sic igitur habet:
Henrico Urbano S. Bernhardi sacerdoti venerando, ac magna doctrina homini, Aldus Manutius Romanus S.
Mutianum Rufum, propter ipsius doctrinam et humanitatem, amo vehementer, eiquedebere me fateor; cum quod de me non desinat bene dicere, tum etiam quia te mihi, sanctis moribus et doctrina ornatum virum, amicum fecerit suis laudibus. Quamobrem nisi te, et Mutianum, et Spalatinum admodum quam doctos viros, et mei amantissimos, non diligam solum; sed plurimum quoque redamem: sim omnium ingratissimus. Sed et amo vos, et veneror: agoque vobis immortales gratias: quod me ad muvam benevolentiam invitaritis: quam quidem ad rem si tacuissetis;
erutis digni prius rogari. Illud me valde delectat: orari abs te Deum, ut me in tantis laboribus pro re literaria adiuvet. Id quod, rogo te, etiam atque etiam ut nunc maxime facias; curesque ut idem coteri apud te tui faciant. Molior enim rem maximam, maximo emolumento futuram studiosis omnibus, et qui nuns sunt, et qui post aliis erunt in annis. Vale. Venet. 22 Febr. An. M. D. VI.
Ipse autem Mutianus ad eundem Urbanum ita de se: Despectus rerum momentanearum, non est vesania, non dementia, non imperitia Quid tot sanctiordines, quid tua haeresis, in qua Canonicus vivis? quid philosophorum instituta meliora aliud praecipiunt, quam ut simus paucis comtenti et mamsueti? omitto citare testes, Paulum nosti, legis saera, intelligis casus humanos. Dicunt maligni Mutianum non esse Theologum, non Iurisperitum: non admodum literatum. Fateor, et humilib. homo Christianus acquiesco Id tamen scio: nos imni dectrinae genere, ne dum in sacris literis et iure, tantum profecisse: quantum ab homine barbarae nationis fieri potest. Non te moveat si audis calumniantium obtrectationes. Maioramora moliuntur, crede mihi. Sed eo me robore animi Deus sepsit: ut stultor um invidorum superborum sibila non extimescam. Male igitur dicunt illi humilitas est conditionis utilitas: imo humilitas Christiana est vera fortitudo et magnanimitas. Vale raptim. Camerarius in vita Eobani: cpistolae Eobani et carmina.