WORMATIAE, quam Berbetomagum Prolemaei esse eruditi existimant, Sickingerus hic nascitur, patre cognomine, matre, Anna Rortardina, anno millesimo, quingentesi mo, vicesimo quinto, dic undecimo Aprilis. E patria Norinbergam cum fratre Samuele, iam elementis primis linguae Graecae ac Latinae imbutus, missus est: Ioannique Ketzmanno, felici ibidem iuventutis informatori, in disciplinam traditus. Gram maticen celeriter absolvit: ac tum soluta tum ligata uttiusque linguae exercitat. cum quovis aequalium certavit. Sexennio No rinbergae exacto, Wittembergam, anno quadragesimo quarto, profectus est; ubi biennium adhuc Martinum Lutherum, pro contione et in schola docentem audivit. Melanchthon autem et propter partiae coniuctionem, et ingenii bonitatem, modestiamque; et Viti Theodori commendationem, statim cum in familitaritatem imteriorem, et mensam suam recepit. Paulo post et Davidi Chytraeo, Ioannis Brentii et Georgii fratris Philippi literis, aditus est patefactus: ubi uterque publicas lectiones cum multis sedulo frequentarunt: et in communi mensa musaeoque studia familiariter coluerunt. Audivit aurem Melanchthonem intei pretantem Thucydidem ac Pindarum, Sophoclis item ac Euripidis Tragoedias plerasque: Herodotum vero, Xenophontem et Plutarchi viras et Moralia privatim cum Chytraeo evolvit. Dialecticen recte iudicandi, et artificiose disserendi magistram, non solum didicerat integram; verum etiam magnoae auditorum frequentiae, in Academia post bellum instaurata, dexterrime tradidit, et disputationum ac Orationum scribendarum exercitia adiunxit, in quibus praeceptorum applicationem et usum fidelissime monstrabt.
Historiam ecclesiae et veterum monarchiarum 2c Germamanici praecipue Imperii et vicinorum regnorum res gestas, vespertinis potissimum horis legebat, non recreandi solum,
et reficiendi animi causa; verum etiam quod doctrinae iuris cognitio antiquitatis multum lucis adfert: et saepe in Repub. consilium momstrat; et privatim in animis amorem virtutis accendit et confirmat.
Nec his contenta mens generosa, cum Arithmeticen et initia doctrinae de circulis caelestibus secum in Academiam attulisset: ulterius etiam in eruditiore illa et dulcissima parte Philosophiae progressa, doctrinam caeli et stlelarum in tanta vatietate constantibus et certissimis motuum legibus, et effectionibus pene ut artifex didicit. Nam et morus luminarium et eclipses ex tabulis supputavit: et calendaria annua, quod alioquin habenti ephemerides facilimum est, ipse composuit posuit: Chytraeum ipsum, cum Wittembergam venisset. Geneses seu themata caelestia crigere primus docuit. Nam et astrologicis illis lusibus, exemplo et hortatu praeceptoris Philippi delectabatur; qui se intra metas Physicas in [Gap desc: Greek word] Prolemaei verecunde praescriptas continebat, cum alioquin, [Gap desc: Greek words] lege Dei gubetrnatam iudicaret: ac saeqpe somnia sua divinationibus astrologicia praeferret; et solis praedictionibus in caelesti doctrina traditis, de maximis ecclesiae et Imperiorum mutationibus, ac inprimis de pietatis et recte factorum praemiis, seclerum poenis, in hac vita et omni aeternitate, certo secuturis, certam fidem tribuendam esse: et has non alendae curiositatis causa; verum ut poenarum et praemiorum cogitatio, ad virtutem et pietatis studium ardentius accendat, considerandas affirmaret.
Praecipue autem Ethicen et Politicen, Sitzingerus studiose didicit, non eo solum; ut ad iuris doctrinam, cuius principia et fontes ac demonstrationes ex lege naturae, ex Ethicis deductae sunt, sepraepararet: sed multo magis, ut in regendis moribus, se ad Philosophicam moderationem adsuefacetet, et ornatam illam ac suavem speciem virrutis, dignam homine docto, efficeret. Quare non Melanchthonis so! um epitomen, quae tamen fontes et nacleum iurisprudentiae continet: et de multis controversiis iudicium format; sed Aristotelis etiam Ethica et Politica, et Ciceronis de legibus libros evolvit; qui originem iuris universi, er natura mentis humanae ad imaginem Dei conditae, et distinctione iustorum ac iustorum illustratae, eruditissime detexit. Cuius exemplum Franciscus Connanus, nostra aetate, in aurei illius sui Digestorum operis exordio feliciter imitatus est. Platonis etiam leges et [Gap desc: Greek words] libros, tametsi magna ex parte ironiis refertas esse videbat, sedulo perlustravit. Ita praeclare iactis et stabilitis doctrinarum fundamentis, ex omnib. iis artibus, quas Philosophia ambitu suo complectitur; et quae ad excolenda et acuenda ingenia mecessariae sunt, recte praeparatus et excultus: iurisprudentiae studiose
se totum dedere Sitzingerus anno Christi millesimo, quingentesimo, quadragesimo octavo, contracto matrimonio, de quo postca, incepit, et relectis antea aliquoties memonriaeque penitus infixis Institutionum libris; qui principia et summam doctrinae iuris persp. cua methodo explicam: forces iurisprudentiae ingressus; et Antecessores iuris tardius procedentes in schola audiens, recta sibi ad ipsa penetralia doctrinae contendendum esse iudicarit. Quate pandectas legum, quae universam aequi et boni scientiam, et integtum iuris civilis corpus continent; adiunctis Ioachimi Hopperi commentariis brevissimis, methodum et feriem operis admirando et pulcherrimo ordine contextam, et titulorum summas ostendentibus, et in codice praecipue summa Azonis adhibita: diligenter et attente privatim perlegit: et in singulis titulis, legum acervos, in methodi Dialecticae locos, definitiones, divisiones, causas, effectus, et actiones inde orientes, digessit. Deinde ex codicis etiam libris XII. in quibus ad eosdem titulos, Principum Romanorum constitutiones relatae sunt, et Iustiniani Novellis, ac ex iure Canonico quoque, praecipua lagum capita, ad eos Mothodi locos sub titulis Digestorum convenientibus reposuit. Non enim paucas materias tantum, de successionibus ex testamento vel ab intestato. de constractibus, et actionum formulas in praxi et quaestu forensi maxime usitatas, quas solas fere vulgus ral ularum, in foro causas agentium, attingit: sed integram et perfectam praeceptorum iuris civilis doctrinam, seu aequi et boni artem, [Gap desc: Greek words] et solidam studuit animo complecti. Hac mediocriter praecepta et exemplis praestantium ac usu peritorum artificum in iudiciis et legum applicationibus observatis, et exercitatione ac usu, artium magistro accedente, singularia etiam negotia, quae in deliberationibus de Republ. et privata hominum vita, quottidie incidunt, iudicare recte poruit.
Etsi autem privatorum etiam lites in udiciis interdum disputabat; tamen, cum illibetaliorem illam vulgarium causidicorum, artem, ad fucandas sophistico praetextu saepe iniustas malorum cupiditates, ad extrahendas lites, ad emulgendos pecunia clientes, fere comparatam: a naturae et voluntatis suae instituto alienam duceret: ad fublimiorem usum, Rei pub. fructuosiorem et verae dignitatis pleniotem, studia et exeicitationes iuris suas retulit. Itaque et Institutiones iuris in Academia erudite, privatim enarravit: et ad haec maximarum rerum consilia gubernanda, sese vera Dei invocatione, et diligentia in iuris divini ac humani doctrina recote et solide cognoscenda, et amore veritatis, iustitiae, et ceteratum virtutum ornamentis praeparavit. Nec postea cum ad Rem pub. accessit, lectionem et studia intermisit.
Visus est in aliquot conventibus, Neoburgi ad Saelam,
Augustae inprimis Maximiliani comitiis, et antea etiam Wormatiae, circumferre librum, in quo de praecipuis dogmatum controversiis, inter nostros [Gap desc: Greek words] , testimonia et confirmationes verae sententiae, ex diversorum auctorum ac Lutheri praecipue seriptis, locos integros, manu sua collegerat: ut in promiu argumenta et rationes idoneas haberet: quibus se et alios ambigentes erudiret: aut diversum in deliberationibus contendentes refutaret.
Cum itaque praestantis ingenii, diligentiae, ac profectas in doctrina iuris specimen egregium et in Academia et in foro deposuisset: vitaeque ac morum graitas in eo eximia esset: publico collegii Iureconsultorum testimonio, ornatus, et ordini custodum iustitiae ac legum insertus est, Decano Laurentio Lindemanno. Paucis post diebus, cum familia Norinbergam et inde Wormatiam profectus; ubi cum ad iuvandam communem hominum utilitatem, iuris artem transferret; et consiliis ac patrocinio suo in ucinorum principum iudiciis, bonas causas bene ageret ac tueretur: cito in multorum sapientum gubernatorum ac principum, et in his ducis Wolffgangi Palatini Rheni, notitiam pervenit; a quo in consiliariorum aulae senarum cooptatus, codem anno exeunte Bipontum cum familia commigravit. Excellbat ingenio, virtute, sapientia, et bonitate Heroica, Palatinus Wolffgangus; ac eruditorum iustitiae et veritatis amantium consihariorum, quos exemplo Alexandri Romani, magno numero alere et in deliberationibus singulorum sententias attente audire solebat; familiaritate inprimis delectabatur; et de ingeniis ac voluntatibus hominum sagaciter iudicabat. Ibi cum in sententiis dicendis Sitziogerum recta ad statum causae collineate; et in perplexis ac incricatis negotiis, subito ubi momenta et nervi essent, videre: et consilia sua illustri et nervosa brevitate perspicue explicare animadverrisser: singulari cum benevolentia et amore princeps optimus ocmplecti coepit. Quem paulo post etiam eloquentiae Sitzingeri Latinae admiratio auxit: cum detroectantibus id orandi munus aliis, diutius in Repub. versatis Henricum 11. Galliae regem, principibus Germaniae, libertatem verae religionis, et principum captivorum, ac in sui soceri ducis Wolffgangi, liberationem, Carolo V. Imperatori, bello moto, extorquentibus, et occupata Mediomatricum urbe, Bipontem cum exercitu amico ingressum; oratione Latina, splendida, atque ornata, iussn et nonaine principis sui, excepisset. Postea durante bello, et liberato ex diuturna onstodia Philippo, Wolffgangi socero, et institutis cum
Nassoviensi de controversia comitatus Cattorum, et inter alios principes, aliis de causis dissendentes, amicis transactionibus: cum princeps Palatinus, mandato Caroli vel pacificatoris personam gereret, vel parti alteri consilio adesset; Sitzingeri inprimis opera fideli et felici, in negotiis illis et legationibus usus est. Quarum occasione, in mulrorum principum et regum, Ferdinandi, Maximiliani, ut et ante in Caroli V. Imperatoris notitiam pervenit. Hic honorificentissime se de Sitzingeri ingenio et virtute praestanti sentire, multis illustribus clementiae et benignitatis suae testimoniis declaravit. Quo sapientissimi et optimi Imperatoris de se iudicio ille magis, quam nobilitatis et comitis Palatini, aliarumque dignitatum, quas sponte ipsi o ptimus Caesur Carolus contulerat, titulis se delectari ostendit.
Ita cum guadriennio fere Sitzingeri prudentiam, cloquentiam, et in tractandis negotiis dexteritatem Palatinus Wolffgangus probasset; tandem Cancellarii munus anno quinquagesmo quinto ipsi commendat; quod totos fere vigint: annos ita administravit; ut non solum in praetoriis negotiis, et regendis iudiciis; verum eriam in aliis gravissimis deliberationibus, ad totam Rem pub. spectantibas, sapientiam in: egritatem, fidem ipsius et amorem ac curam publicae salutis oprimus princeps, nobilitas, et civitates, grati agnoscerent et laudarent.
Ut igitur domicilium et templum Dei, et hospitium ecclesiae Christi, tranquillum et florens ad posteritatem Palatin! Wolffgangi dicio esset: suasor fuit principi: ut summa verae de Deo doctrinae populo proponendae, et totus adminisirationis ecclesiastirae ordo, in vocandis et instituendis ministris, in ecclesiarum inspectione, et visitations, in iudicio ecclesiaestico: in Synodis, scholis, et ritibus sacrorum in templo servandis, seripto comprehenderetur: quod perpetua volut norma esser, quam in doctrina et tota gubernatione ecclesiarum teliqui ministri et inspectores sequerentur. Id seriptum adhibitis Theologis, et aliis idoneis confectum, et Melanchthonis, Brentii, aliorumque Theologorum iudiciis comprobatum, anno quinquagssimo septimo primum excusum; et post aliquot annos, cum morte Othonis Henrici Electoris Palatini, Neobergicus eriam ad Danubium ducatus, Palatino Wollfgango ceslisser, recognitum: et a filiis, non minus paternae pietatis et virutis, quam ducatuum heredibus, praefixa principis Wolffgangiconfessione, testamento ipsius inserta, denuo editum est. Idem mulds comitibus et civitatibus vicinis, et aliis etiam religionem sinceriorem amplexis, exemplum et norma fuit, ad quam suas ecclesias constituerunt.
Cum seiret; non satis esse scripto complecti, et mandare aliis sapienter deliberatas et sa utares constitutiones; nisi exsecutio etiam et perpetua diligentia, res recte incoatuas tuendi, et sarcienedi accedat: statim initio auctoritate publica ecclesias inspiciendas, et pastores, ordine de singulis docttinae Christianae in libro edito praescriptae articulis examinamdos, et dissentientes ab ea notma, vel inscitia aur morum turpitudine pollutos removendos, idoncos praeficiendos: stipendia honesta danda, et populum ad catechesin et disciplinam adsuefaciendum: postea etiam quot annis repetendam inspectionem ecclesiarum a superintendentibus ac aliis, et si quid labefactum esset, satciendum vel senatui ecclesiastico, ut cortigatur, indicandum curavit.
Auctor praeterea ide fuit suo Principi, non solum ut inferiores scholas, in quibus legendi et scribendi rationem, et initia Grammatices, et catescheseos pueri discerent, et in templo canerent; in singulis oppidis et pagis frequentioribus conservaret: verum ctiam duo Gymnasia, alterum in Bipontine ducatu, Hornbaci, alterum in Neborugico, Lavingae; attributis reditibus perpetuis, erigeret: et legibus docendi et dicendi certis, et diseiplina arctiore, quam in Academiis, nimium fere ubique dissolutis, adstringeret. His custodiam et interpretationem librorum verae de Deo doctrinae et ecclesiis utriusque ducatus et omnium artium ac linguarum eruditarum, quae ad recte intelligendam, et dextte explicandam aliis doctrinam caelestem et legum civilium, quibus Res pub. et vita privata regitur, necessariae sunt, princeps ommendavit.
Postea, cum idem princeps de praeceptore ideoneo, qui tenera iuniorum principum ingenia formaret, deliberaret: consilio Sitzingeri, onus illud institutions difficile et perculosum; sed Rei pub. inprimis necessarium et salutave, Petro Agricolae, viro eximia morum sanctitate, et suavi gravitate, fide, iudustria, doctrina, et recti iudicii maturitate praedito, impositum est; quo in labore Deus et praeceptoris fidem ac officium, et discipulorum mentes ac studia clementer rexit; ut patris exspectationi et praeceptoris diligentiae, tenerorum principum pietas, intelligentia, humanitas, et doctrina responderet: eosque bonos et generi humano salutares principes, Deo studiis illorum benedicente, effectos esse, ac verissime a Plutarchodici, [Gap desc: Greek words] res ipsa dem onstrarit.
Ceterumquum circumtulisset Sitzingerus semina morbi letiferi aliquot annis, postremo officio, quod principi suo Philippo Ludovico Palatini Wolffgangi filio, et in ducatu Neoburgice succelsori, nuptias cum ducis Clevensis et Iuliacensis filia celebranti, magna laborum, vigiliarum, contentionis dicendi, et aliorum munerum affiduitate praestitit, vehementer aucta et amplificata
sunt: ita ut paucis, postquam aeger domum redierat, diebus, ascite exstinctus sic postridie calendas Novemb. anno septuagesimo quarto supra millesimum quingentesimum, cum pridie adhuc in cena, sermones cum amicis mediocri hilaritate et falibus conditos, de variis rebas habuisset: et quatuor ante mortem horis psalmum: Exaltabote Domine: notatis, ut solebat rubrica, insigniorib. locis et comsolatiombus, pia meditatione repetiisset. Domicilium vitae ac fortunatum suarum ante quatuordecim annos, Solis bachiae in Norico collocaret, cuius oppidi et viciniae praefecturam ipsi princeps commiserat. Ibi in arce Holestein er hac morali vita evocatus, et ad coniugis defunctae latus, la sacello, quod coniunctum coemiterio est, depositus, laetam cum omnihus sanctis vitae restitutionem exspectat. Epitaphium etiam ipse sibi vivens carmine Latino, et Germanicis rhythmis fecerat, quod cum familiae suae et coniugis insignibus, monumento affixum.
Debetur huic etiam Iecto sua laus et memoria grata: qui iustas verasque sententias, etiam potentibus interdum ingratas, constanter propugnavit; non imitatus Persicos illos: qui regi dixerunt licere, quicquid liberet. Longe etiam abfuit ab artificiis et moribus sycophantarum aulicorum, a Sidonio Apollinari alicubi graphice depictorum: non habuit linguam venalem: non fuit [Gap desc: Greek words] non aucops gratiae aut aurae popularis: non Epicuraeus Cyclops, quales in aulis multi. Negotia, quae modo potuit, transactione aequa diremit: teiligionis pacem defendit: comcordiam inter cives ac principes fovit. Labores diumos a precatione et lectione Bibliorum, etiam in itineribus, exorsus est: nec ullis negotiis horam precibus et lectioni sacrae destinatam abripi passus; acut cundem morem liberi etiam servarent, testamento sanxit. Nec ad contiones tantum et precationes publicas cum universa familie: verum ad matutinas etiam illas et vesperrinas psalmodias, cum domi erat, accedcre solitus est; ut invocationem in suo pectore ardentiorem accenderet; et exemplo suo ad eadem pietatis officia cives suos invitaret. Erat in vita omni amans ordinis, temperans, castus, sobrius, comis, et officiosus. In familiarib. colloquiis singulari suavitate acsale camdido sermones comdiebat. Delectabatur historiis recitandis et audiendis: calumnias veto et maledicta scurrilia, praesertim deabsentibus, plane detestabatur. Hominib. modestis, vere egentibus, sine sordib. beneficentiam suam declarabat. Fratrem Samuelem, natu se iuniorem, patientia benevolentia et fide provexit, et ornavit: sed hunc vix aetatis virilis annos ingressum, Doctorem iuris, Spirae amisit. Domesticos omnes, vero et suavi amore et philostorgia complectebatur. Uxorem habuit matronam honestissimam, Annam, natam ex sorore coniugis Melanchthonis; et vere pio Iurisconsulto, D Lutheri amico coniunctissimo Sebaldo Muncstero, consiliario electoris Saxoniae Ioannis Friderici, et professore Acad. Wittemb. Cum ea in fecumdo et tranquillo coniugio vixit
ad annum usque sexagesimum septimum; cum eam duxisset in familia Melanchthonis anno quadragesimo octavo. Obiit, superara undecimi partus laboribus, matito in legatione Ratisbonensi absente, superstitibus unico {* Ulrico.} et duabus filiabus: quarum una elocata Guilielmo Rumelio Norico patricio; altera patri senescenri, curisque et laboribus languefacto, consuetudine suavi ac officiis dulcissimis, molestias leniit; et a patris aegroti latere nec interdiu nec noctu se avelli passa est.
Ex oratione Davidis Chytraei, de vita et obitu huius Sickingeri.