SI ea demum vera est nobilitas, quae non tam maiorum iactat
Et genus, et proavos, et quae non fecimus ipsi:
quam propria virtute nititur, aliisque antecellit: nescio profecto an in neminem rectius, quam in Sigismundum hunc Libe rum Baronem in Herberstein, Neiperg, et Guttenhag primanum Dutatus Carinthiae, hereditariumque Camerarium ac Da piferum, Caesaris consiliarium, et praefectum camerae Austriacae; confetri et possit et debeat. Hic enim in Ducatu Stiriae Vipaci, non longe a Timavo Pucino et Tergesto, Leonardo patre, matre Barbara, ex familia de foramine dicta, anno Christi millesime, quadringentesimo, octogesimo sexto, die vicesimo tertio Augusti; imperante Friderico III. natus, nequaquam alienis iactare sese voluit laudibus; sed a teneris ad verum virtutis de cus et omnes disciplinas ita incubuit: ut ab erudita doctrina, prudenti facundia, vitae integritate, laborum patientia, ac diligentia industriae principibus viris ipsisque Imperatoribus fuerit
carissimus.
Anno millesimo, quadringentesimo, nonagesimo noni, Viennam Austriae venit: eamque literis operam dedit: ut anno millesimo, quingentesimo secundo, in Academia illa prima Philosophiae laurea fuerit ornatus, anno aetatis suae decimo sexto. Tantum autem abfuit; ut virum nobilem et ad dignitates eximias postea evectum, honoris scholastici illius pudierit: ut etiam, quemadmodum mox dicetur: lubenter et frequenter gloriatus fuerit; longe abiens a praepostero hodierni nobilis vulgi iudicio.
Exinde a Musarum castris in Martis castra progressus, sub Maximiliano I. Caesare in Ungaria militavit, circa annum sextum, saeculi decimi quinti. Ibi virtutem et industriam suam Imperatori, ipse adolescens etiam dum, ita approbavit: ut ab eodem in cohortem praetoriam, annc nono, supra mille quingentos, fuerit allectus: atque in bello Veneto, quod tunc Imperator, Papa, et Gallus gerebant, equitatui Szyfriae praefectus, cuius ope Nicolaus comes Salmensis Venetos vicit, eorumque ducem Victurium cepit.
Pro fide ergo et opera strenue praestita ab eodem Caesare in in ordinem equestrem relatus, aureo torque donatus, atque in consilum aulicum est coopratus. Factum id anno millesimo, quingentesimo, decimoquarto. Sic itaque Caesari obstrictus, per omem vitam in aulicis muneribus perstitit; ac legationes in se varias et periculosas suscepit.
Anno enim decimo sexto, ad Christiernum Daniae regem, cui Caesaris e filia neptis Elisabetha nupta erat, orator Caesaris profectus, violatae coniugalis fidei eum admonuit: graviterque ad resipiscentiam est cohortatus. Isto in itinere adiit et Albertum marchionem Brandeburgicum, archiepiscopum Moguntimum, Fridericum Saxoniae, Ioachimum Brandeburgicum electores: Henricum item et Albertum Megapolenses duces. Eodem anno ad Helvetios, gentem nobilitati infestam, ter caesaris legatus profectus est.
Cumque anno praecedenti decimo quinto, Viennae Austriae convenissent Maximilianus Caesar, Uladislaus et eius filius Ludovicus, Ungariae et Boemiae, ac Sigismundus Poloniae reges: mutuamque amicitiam matrimoniis filiorum ac neporum inter se fanxissent: Caesarque oratores ad Basilium Moscorum ducem se missurum promisisset, pacis inter Polonum et Moschum constituendae causa: Herberstenio, non ita pridem e Dania reverso, id onus ac munus est demandatum.
Ea in legatione primum per Poloniam ad regem Sigismundum, Vilnae Lithvaniae metropoli tunc agentem venit: a quoutipse {*Comment. rer. Mescovit. p. 144.}commemorat, honorificentissime fuit tractatus. Ante
urbem enim viri insignes eum fuere praestolati; ipse in vehiculo, stragulis ex auro sericoque contextis tecto, ministris regis latus utrumque, perinde acsi rex adesset, claudenribus, in hospitium ductus: a petro Tomitzkio procancellario saluratus, et ad regem mulris proceribus praesentibus admissus fuit. Ibi inter alia matrimontum inter ipsum regem, et {*Quae regi adducta A. 1518. d. 6. Decembr.}Bonam Ioannis Ga leacii Sofortiae ducis Mediolani, filiam, caesare promovente, ipso nuntio contractum fuit et conelusum. Qua pro opera mille ipsi floreni a inatre reginae Bonae promissi, ac postea ab ipso ree liberaliter numerati fuerunt.
Inde e Lithvania per nives et lgaciem, per plurimos lacus, crebras paludes, immensaeque longitudinis silvas, ad Rufforum ducem profectus, Moscoviam, regionis metropolin mense Aprili pervenit: ubi de more gentis exceptus, cum duce illo de induciis cum rege Poloniae incundis egit. Dimissus ab eo, ac veste gemina talari, pellibus Zebelinis suffulta dona- rus, simul ac rediit, in Ungariam oratorire iussus est ad Ludovicum regem; eique ne quemquam gubernatorem admitteret, suadere. Ibi conscenso curru Pannonico, qui trigis celerrime volavit, paucis horis triginta duo milliaria est emensus.
Negotio eoconfecto ad Imperatorem reversus est: qui paucis diebus post, duodecimo Ianuarii, anni decimi noni, placide exspiravit Funus eius ipse suis humeris cum aliis baiulis in templum {*d. 16. Ianuarii 1519.}detulit: ac codem anno a Styriae ordinibus in Hispaniam Velutum, ad Carolum regem, tunc electum Romanorum Imperatorem, missus fuit: qui non solum clementer eum audivit, sed et cum eximii favoris significatione
Reddidit hunc merito regali veste superbum,
Vellera contribuens, qualia Seres habent.
Anno deinde vicesimo primo, cum Carolus V. Caesar comitia prima Wormatiae celebraret: Herbersteinium hunc in decuriam Camerae, utvocant, Imperialis adscivit: ac mox consiliarium etiam Stiriae renuntiavit. sequenti anno conventum ordines Im perii Norinbergae egerunt: in {*V. Sleid k. 3. comment. Ad Norinberg. convent mittitur 1522.}quo de bello Turcico, et negotio religionis fuit deliberatum. Ad eum et ipse ablegarus, Ferdinan
di archiducis, principis sui locum sollenni in consessu tenuir.
Ab eodem anno vicesimo tertio, in administrationem Austriaci regiminis receptus, post uxorem duxit: cum annos triginta septem haberet. Magnis deinde itineribus ad electorem Moguntinum, et ad Saxonem Halam contendit.
Interea Moscus suos miserat oratores ad Carolum: qui foedus cum Maxiusiliano I. initum denuo confirmarent. Ibi Carolus Mosco gratificaturus, negotium Ferdinando fratri dedit,
Ludovicum, Ungariae regem monendi: quo is apud Sigumundum Poloniae regem, patruum suum tantum obtineret: ut ad aequas vel pacis, vel induciarum conditiones cum Mosco descenderet. Viennae itaque Austriae Leonardus comes Nugarolae; nomine Caroli V. Imperatoris; Ferdinandi autem hic baro Herbersteinius ad Ludovicum regem Budam properarunt: ibique expositis mandatis, negotiisque ex sententia confectis, Viennam reversi, mox cum Mosci oratoribus, qui tum ex Hispaniis a Caesare redierant, in Poloniam contenderunt, et exinde in Moscoviam. Ubi impetratis confirmatisque induciis cum Polono, mense Novembri non sine donis dimissi, ipse per Poloniam tandem Pragam pervenit: ubi suum principem, iam Boemorum regem electum, et ad coronationem vocatum reperit: cui et ipse vicesima quarta Februarii interfuit. Ibi rex novus benigne legatum suum excepit: et quae gesserat, grata ac rata habuit.
Eodem quo e Moscovia redierat anno, ad aerarii seu camerae inferiorum Austriae provinciarum curam et praefecturam est evectus: cui muneri cum fide et industria praefuit. Anno deinde trigesimo secundo, cum Turca expeditionem in Ungariam suscepisset, Viennam, ut optabat, tandem expugnaturus; sed, audito Caroli adventu, non exspectandum sibi ratus, ad suos rediret: Herbersteinius cum aliis equitibus expeditis, duce Ioanne Cacianero extremum Solymanni fugientis agmen insecutus eaede affecit. Hoc modo et in toga et in sago probatus meruit: ut fisco regio in Austra fuerit praefectus. Postea cum anno quadragesimo primo iterum Turcarum tyrannus in Ungariam cum exercitu venisset; magnamque stragem edidisset: Herbersteinius cum Nicolao comite Salmensi in castra tyranni, ad veterem Budam, missus est. Excepti fuerunt uterque honorifice a Solymanno, torl tunc Ungariae inhianti: nec sine donis dimissi. ostea anno quadragesimo tertio, mense Maio, primogentiam Ferdinandi regis filiam Elisabetham, puellam scitissimam, Sigismundo Augusto, Poloniae regi, pronubus et aulae magister adduxit. Idem biennio post, cum Ioanne lango Silesio IC. et oratore regio, dotem centum millium aureorum Ungaricorum, nomine Ferdinandi, Cracovia, reginae absenti numeravit Sed eo ipso anno regina illa, mense Iunio, exstincta est subito absque prole, nec sine suspicione pharmaci, aetatis anno decimo octavo.
Ivit deinde iterum iterumque cum illo I. Lango in Poloniam: ut anno quinquagesimo Petricoviam: ubi comitia rex agebat: et anno quinquagesimo secundo iterum ad comitia eodem in oppido indicta. Ibi publico in Polonorum conventu, regis sui nomine Sigismundum et regni ordines hortatus est: ut bellum
adversus Turcam susciperet. Et laudate a plerisque tune est oratio: ac causa communis periculi apptobata: sed nihil amplius.
Anno quinquagesimo tertio, cum proceres Poloniae regem suum sine uxore esse nollent: desponsata est ipsi Catbarina, Ferdsnandi filia, prioris coniugis germana, Francisci Mantuae ducis vidua, ex dispensatione Pontificis. Hanc itidem Herbersteinius aulae magister Cracoviam deduxit: ubi mense Iulio magna cum pompa nuptiae celebratae. Et cum Bona illa, Poloniae regina vidua, in Italiam valetudinis causa itura, Viennam appulisset: Ferdinandus cam honorificentissime habuit, Herbersteinii usus ministerio.
Cum ergo ita operam egregiam tribus Caesaribus navasset; fidemque abunde probasset: multis gravibus et honorificis legetionibus dextre feliciterque functus, variis longinquis, et periculosis itineribus terra marique superatis, magna Europae, et Asiae etiam parte perlustrata, fidei, constantiae, virtutis et meritorum ergo equestri torque insignitus, ac baroprimus suae familiae declaratus esset: tan dem immunitate et rude est donatus, an num aetatis assecutus septuagesimum tertium.
In illis ad Moscum legationibus {*et Maxim. I.}iussu Ferdinaendi principis sui, diligenter tam rationem fidei, quam ceremonias, et totam Moscorum religionem, item ritus, quos et in sacris et in profa nis rebus solent observare, indagavit. Et occasione hac illos rerum Moscoviticarum commentarios primus conscripsit: qui multis Geographiae, atque inprimis Sarmatiae ac Scythiae, tum Europaae, tum Asiaticae partibus lucem attulerunt.
Multa praeterca alia annotavit: quae vel ipse vidit, vel a fide dignis accepit. De Tanais fluvii ortu hoc {*In comment. Moscov. p. 68.}scribit: Tanais fluvius famosissimus, qui Europam ab Asia disterminat, octo ferme a Tulla in meridiem milliaribus, nonnihil in orientem deflectendo, oritur non ex {*Qui ibi nulli.}Riphaeis montibus, ut quidamprodidere: sedex Ivuanovuosero, hoc est, Ioannis lacu ingenti. Narratum praeterea sibi {*In commentar. Moscovit. p. 105.}ait: reperiri in quadam insulae semen, melonum semine paulo maius et rotundius, alioqui haud dissimile: ex quo in terram condiro, quiddam agno persimile, quinque palmarum altitudine, succrescat: quod Boranetz, quasi ag nellum dicas, vocetur. Habere caput, oculos, aures, et reli qua monia instar agni recens editi, sanguinem etiam, sed carnem nullam, nisi quiddam cancrorum carni simile: ungulas non carneas, sed pilis quibuscam instar cornu vestitas: radicem ad umbilicum seu ventris medium esse. Vivere autem, donec depastis circum se herbis, radix ipsa inopia pabuli arescat. Miram eius dulcedinem esle: ac ob eam a lupis et aliis rapacibus animalibus appeti. De gente autern Moscorum {*Comment p. 48. Mosci amant servitutem.}narrat,
magis servitute eam; quam libertate gaudere: et inprimis mulieruin apud eos conditionem esse miserrimam: quae verbera pro signo amoris habeant. Dici autem non potest quantum molestiarum, laborum, et periculorum, illis in itineribus exautlarit cum iam inter et super lacus ac paludes {*In comment. Mosc. p. 149.}innumerabiles nive et glacie labascentes fuit eundum: iam sub dio dormiendum: iam in nivibus et frigore eaenandum. Aliquando certe parum absuit: quin nasum atnisisset: nisi mature a suo Pristavo, vel deductore, monitus fuisset: ut iam frigore emortuum; in diversorio nive fricaret.
Literas autem et doctrinam quanti fecerit: vel ex hoc aestimari potest. In tabellis functionnm suarum seriem, successum, habitum, ut firmius recordqaretur, depingenda curaverat. Eas picturas cum senex cuidam vel amico vel hospiti monstratet: cam, quae omnium prima erat, quomodo nempe in Viernensi Academia baccalaurei titulum suscepisset, prae ceteris plurimi fecit: quod ingenii viribus, tamquam castrense bonum, conciliata esset: cum reliquae vel generis splenderi, vel principum gratiae debitae, illi veluti basi inniterentur: adeoque ut Themistocles de die festo et profesto dicebat: nisi profestus fuisset, festus non esset: sic ipse, nisi literarum, inquit, cultura praestitissem aliis; ne dignitate quidem, nisi praeter meritum, excelluissem. In Germanica Moscoviae {*Viennae anno 1557. edita.}historia occurrit ea imago prima, cum tali inscriptione: Die erste Warde von Lernung wegen empfangen / die durch Daverstandige mir zu spott / mit dem nahmen Doctor / furgeworffen / dess Nahmen ich nie wirdig / aber wol begierig zuhaben / gewest: hoc est, Haec prima est mea dignitas ex studiis parta, quam imperiti et insipidi quidam Doctoris nomine mihi exprobrarunt: quo ego numquam fui dignus, licet, ut essem, saepe optarim. Interrogatus in Ungaria aliquando, quamnam earum, quas adiisset, regionum optimam duceret? respondit equidem in Ungaria, ltalia, Gallia, et Hispania inveni potentiam, auri, argenti et rerum necessariarum copiam, artes ac sapientiam, cum immunitatibus et libertatibus multis: in Polonia, Lithvania. et Moscovia contra paupertatem, servitia et onera gravia: sed in Germania omnium illarum rerum aliquid; sapientiae, potentia, opulentia et religuarum: et mediocritatem hanc eligendam puto.
Tum audientes hoc in cachinnos soluti dixerunt: Hie enimvero suum cuique tribuit: sibi quod est optimum reservat.
Praeter hactenus autem enumeratas legationes, et alias obivit, ad Papam, ad Venetos, ahos: quod et nisignia eins innunnt,
et ex hisee 1. Ludovici Brassicani carminibus colligas: in quibus ipse Herbersteiniusita de se:
Praeterea decimum Romana in sede Leonem
Conspexi: Veneti dux Lauredane Senatus
Cognite porro mihi es, notique fuere dynastae
Imperii plures: quos hic numerare molestum est.
In legatione Ungatica, seribit se ex fastu ac luxu praelatorum magnatum que regui, contemptuque regis, cum dolore prospexiste: fatum illi regno mininere.
Ruinam enim pletumque antecedunt [Gap desc: Greek words] Signa Imperii [Gap desc: Greek words] Et sapiens inquit: ante ruituri. ruinam alti sunt spiritus.
Poster tati uti diximus, elaboravit Latine et Germanice historiam Moscoviticam, sen commentarios de Moscovitarum imperio, religione, mortbus, legibus, omnique vita: quibus effecit; ut natio remotissima nostratibus quoque superiori saeculo innotuerit. Prodierunt etiam picturae variae; quae ipsum varias legationes obeuntem exprimunt, eo nempe vestitu, quo vela Caesare, vel Tierca, vel Mosco donatus suit.
Exstant in cum et doctorum virorum carmina ac elogia; de quibus haec addimus:
IOANNIS ROSINI.
ITALA me primum tellus sub flore iuventae
Aurata patriae donatum torque remisit.
Maximus Aemilius Caesar virtute fideque
Forte mea adductus, Patrum me protinus aulae
Consilio adseripsit. Requiss hinc nulia laborum
Facta mihi: magnis de rebus iussa peregi.
Foederibus iunxi reges, pacisque tuendae
Accenami studio, late qua rhenus inundat,
Danubiusque pater, vagus Albis; et Istula, quaqus
Dura Borysthenides colit impiger arva colonus,
Et gelido meanat Tanais de fonte nivosus,
Rha leni placidas quaque agmine lambit aremas,
Navigiis penetrans lustravi caeca Rubonis,
Crononisque fluenta: et inhespita tesqua peragrans
Legatus mandata tuli, regumque superbas
Accessi sedes gemino subiecta Trioni
Balthea tranavi freta, magni regia nostrae
Danorum domini laetata salutis honore.
Quis [Orig: Queis] gestis rekus, me Cymbrica Chersonesus
Excipit, et patriae reddit, charisque propinquit.
Post ubi mortalis defuncto munere vitae
Carolus acer avo successerat: hunc quoque dulcis
Impulsus patriae precibus, de more salutans,
Indomites adii populos et ditiaregna
Hesperiae: redueem dein Ferdinandus ab aula
Consiliis statuit: late quo regna tenente,
Arctoos iterum reges populosque revisi.
Hinc mihi pro meritis, serisque nepotibus auctum
Libertate decus, quod nulla aboleverit aetas.
Ast postquam invasit Solymannus moeniae budae,
Accensum furiis, vim perniciemque minantem
Pannoniae, orator compressi, diraque retro
A nostris suasi iugulis avertere tela.
His nunc defunctus curis, post fata quiete
Sopitus placida, iusti dum bucsina somnum
Iudicis excutiat, dormiscam. Vive viator,
Exemploque meo patriae servire memento.
IOANN. LANGI.
Armis Tydiden, legati munere Ulyssem,
Cordatuque bonum Nestora consiliis
Heroas inter, Troiani tempore belli
Praecipuos habuit Graecia culta duces.
At Sigismundus nostro Herbersteinius aevo
Unus Caesaribus praestitit ista tribus:
Austria continuae serie quos protulit orbi:
Principibus felix Austria nostra honis.
Aemiliis, Carolis, Ferdinandisque sacratis,
(Non bene versiculus nomina tanta capit.)
His Sigismundus curamque fidemque probavit,
Armis, legati munere, considiis.
Restat iam regum regis ut signa sequatur;
Militiaeque ferat praemia digna suae.
Unus qui noster Tydides, nester Ulysses,
Nelides noster triplice laude fuis.
GEORGI LOGI.
Sisgmundum varias mundi rapuere per oras,
Terra, rates, undae, nix, traha, currus, equi.
Tandem de Herbersteinio barone ex ipsiusmet commentariis rerum Moscoviticarum: M. S. collectaneis M. Laubani: Chytrei Saxonia: et bibliothecis.