NATUS est Ioannes Langus Freistadii, Silesiae oppido in ducatu Teschinensi, parentibus quidem egenis, sed honestis
et piis: qui mediocri sorte contenti, rem domesticam pannificii atte operosa fideliter fiugaliterque administrarunt. Liberorum edocationi pietatis et literarum prima institutio accessit um itaque supellex domi ipsis esset angusta; Langus hic Nissam, episcopi Uratislaviensis sedem, profectus, Valentini Cratoaldi institutione usus est: victumque pro foribus, ut ibi moris, canendo, petiit quaesivitque. Nec cives suam in eum, ob indolem omnlum disciplinarum capacem, clauserunt beneficentiam.
Ut primum vero aetas gravioribus studiis matura et idonea est visa: cedere ipsum alio Cratoaldus voluit iussitque. Hinc adolescens praeceptoris hortatu Cracoviam se contulit: ibique in paedagogiae officio, Philosophos publice docentes audivit: et discentium ingenia informando, se ipsum informavit. Postea loci ist us perraesus Viennam Austria se recepit: et Philippi Gundelii auxilio, Graecae linguae fontes tam facile imb bit: quam Themistocles linguam Persicam; intra tempus annuum assequi, et expedite cum Artaxerxe loqui potuit. Inde avulsus Budam venit; et propter ingenii et doctrinae laudem a Thoma Stollero{* Aliis Stelcer.} Suidnicensi, sacelli Musices rectore, Ludovico Ungariae reg! commendatus, puerorum symphoniacorum, et artes discentium praeceptor fuit. Post huius officii resignationem in Silesiam reversus, Trozendorsio Wittembergam eunti, successit: et scholasticum caetum cum fructu {* Menses 8.}ahquandiu rexit. Inde Nissam vocatus, aliquot annis scholae ibi moderatorem egit.
At pulverulentae vitae pertaesus, certae se se Rei pub. devincire animum induxit. Itaque Suidnicium vocatus, actuarii officium suscepit. Ibi ingenium eius, politicis negotiit quottidie excitatum, magnae fuit admirationi praesuli Uratislaviensi lacobo a Saltza, cuius deinde in avia secretarii munus obivit. Balthoesar autem Promnicius successor illius a Saltza, anno millesimo, quingentesimo, trigesimo nono, cancellarii dignitatem in hunc Langum contuht. Ab hoc deinde principe suo ad Ferdinandum Romanorum regem aliquoties missus, graves et arduas{*Coneroversias aut lires Val.Max l.3. s. 4.} guerras (qua voce rex est delectatus) adeo rotunde ac solide expedivit: ut tanti viri prudentia, facundia, et heroica virtute invitatus, insignia ei et doctoralem Lauream in LL. Impetialibus conferre non dubitarit. Nec obstitit hic Lango vel fortunae humilitas vel natalium obscuritas: idque merito. Sie enim olim Fabios, sic Demosthenen, sic Socratem et Euripidem, ad summam dignitatem virtus et doctrina evexit. Nimirum
------- experientia monstrat.
Summos posse viros et magna exempla daturos.
Vervecum in patria crassoque sub aere nasci.
Paulo post Ferdinandus rex langum consiliarii et oratoris perpetui nomine dignatus est. Nam satis erat exploratum regit Langum tria, perinde ut{* A Gell.l 17.} Ennius quondam, habere cordas hoc est trium esselinguarum peritissimum. Langus ergo tanto munere ditatus, ad oratoriam palaestram se alacriter accinxit: et rege sic mandante, nunc solus, nunc aliis collegis additus, vel Sigismundo Libero Barone in Herberstein, vel Matthaeo Logo Suidnicensium praefecto, quem capitaneum vocamus, in Poloniam et Lithvaniam pro totius Christianae rei publicae aris et focis legationes arduas suscepit. Primum enim inter hos duos reges ocniunctissimos pacta et foedera pie et sancte inita, magna religione renovanda, confirmanda et tuenda, denique arct ssimam amicitiam, mutuamque officiorum et beneficentiae obligationem, sine caede et sanguine conservandam, Ferdinandi nomine paterne, amice et benigne petiit. Tum in fidei et foederis inconcussi arrham reginam {* Vide vit.}Elisabetham ct Catharinam silias, sponsas, in regnum Poloniae, ad festos nuptiarum dies cum regio comitatu, in quo et Baro ille Herberstenius, deduxit: et regi oratione eleganti commendavit.
Porro cum Turcae, orbis Christiani excidio nati, Transylvaniae, et finitimis provinciis irruptiones ac vastationes minarentur: et relquiae regni Ungariae, et circumiacentium locorum propter hostiles excursiones periclitarentur, nec unius regis militares nervitantis belli furoribus reprimendis essent: Langus in Poloniam legatus a Ferdinando rege missus, in comitiis coram ipso rege Foloniae, in augusto Praesulum, Palatinorum, Castellanorum, et Procerum regni consessu, Latina oratione suppetias adversus Christiani nominis et sanguinis barbarum et communem hostem, coniunctis consiliis et auxiliis ferendas benigne rogavit; quamque eslet luctuosa ae misera rerum in Ungaria facies, pathetice admodum exposuit. Ab illis enim beluis, dixit, praeter exspectationem omnium turmatim irrumpentibus, bona civium et subditorum diripi: incendiis publica et privata aedificia absumi: pecora abigi; utriusque sexus homines, vel ferro crudeliter concidi; vel horrendis suppliciis torqueri: puellas et matronas ad stuprum rapi: lactantes pueros a complexu parentum avelli, ingentem mortalium numerum Dei atque hominum fiaem et opem implorantium, et cladem sitam voce lacrimosa miserantium, a sanctis aedibus, a dilectis penatibus et paternis focis, in Scythicam ac aeternam servitutem abstrahi et excarnificari. Hac lamentabili voce Langus in auditorum animis talem reliquit aculeum: ut iam orationis vela contrahenti,
Hoaie Langus fuit vere Langus, applauserint.
Ceterum et aliud eloquentiae Atticae iu hoc viro exemplum silentio praeterire nolumus. Cum enim a Samuele Mazovio, Praesule Cracoviensi, et supremo regni Poloniae cancellatio, in collegium Academiae aliquando ductus esset: ut Petrum Illici num, Stancari collegam Italum, publice docentem audiret: is tum professor oratoris adventui Graeca compellatione prolixe fuit gratulatus. Ibi Langus pati Graece respondendi dexteritate et facilitate promptus, non tam en praemeditatus, Graece respon dit: ac frequentissimi caetus oculos et animos in se solum con. vertir, et istius linguae dignitatem viris doctis commendatiorem fecit. In metricis etiam mulrum valuiste: et carmina ipsius, dudum divulgata: et lucubrationes, in Musaeo inventae docuerunt. Langi cerre venam Petrus Royzius Mauraeus, Hispanus, Poeta illo saeculo celeberrimus, hoc elogio insignivit:
Non steriles Muse, multoque Helicone tumentes,
Plena piis dictis carmina, Langus amat.
Fuit autem royzius consiliarius regius, et ob eruditionem Lango acceptissimus; etiam in quottidiano convictu: sed qui velut [Gap desc: Greek word] Germanicam linguam ridere soleret. Iraquefa mulos Langi Oratoris, mensae aliquando adstantes, atque dura pronuntiatione et accentuaffectare voces Germanicas exasperantes, isto scommate iocove illusit: Germani, inquit, non loquuntur, sed fulminant. Et credo ego, mi Lange orator, Deum ex indignatione hoc sermonis fulmine usum, cum primos parentes extruderet Paradiso Gui Langus, Egorursus, inquit, verisimile censeo serpentem suavi et blando vocis Hispanicaefucousum, cum imposuit Evae. Hoc argutulo responso Royzium et convivis et adstantibus propinavit deridendum: quod et ipsum regem hoc audientem mire delectavit.
In quanto ergo pretio et admiratione Langus apud regni primates fuerit vel hinc appatet: a quibus tandem cum bona gratia honorifice dimissus regia munera Oratore digna congessit: quae tamen omni suspicione caruerunt; que{* Imo necatus ob dona fertur.} Timagorasab Atheniensib. ad Artaxerxem missus, et liberaliter donatus apud suos cives minime effugere{*Imo necatus ob dona fertur.} potuit. Contra autem Langum alegationibus reversum, secretissimis, ut antea, consiliis rex admisit: qui tandem expeditionum curis fessus, et adversa valetudine, praesertim vero nephriticis doloribus afflictus Suidnicii{* Plutarch. in Pelopida.}, annuente rege, nonnihil respiravit; ita tamen, ut Syndici officio apud Suidnicenses tenuntiato, commissiones, ut vocant, saltem Caesarias, dum nondum vires prorsus attritae essent, summa qua deberet ac posset fide et industria expediret.
Tandem et his oneribus levatus, soli Deo et Musis vixit, quemadmodum scripta eius religiosa restantur. Nam et lustini
Martyris versionem absolvit: et calamum adversus Staphylum strinxit: et Buchanani psalterium declaratione per asterismos addita Caesari suo ante vitae catastrophen offerendum curavit, et Davidicam lectionem literis adiectis humiliter commendavit. Denique mulcis curarum tadeiis fractus, lub ingressum anni sexagesimi quarti aetatis fatis concessit, Suidnicii. Epitaphium eius legitur eiusmodi:
Quem pietas et recta fides, constantia veri,
Iustitia, et Candor, geminae facundia linguae.
Maesta dolent Phoebique cohors Heliconia plangit,
Hic situs est (Musae posuerunt marmora) Langus.
Patet ex his, quae breviter addaximus, fuisse et hunc virum doctum et disertum, patriae amantem, addo et utilem, adeoque Cyneam Germanicum. Bibliothecae, quaipsi, ut et omnibus eruditis, vix quicquam aliud chanus, bis fecit iacturam: primum Nissae, incendio suborto: et deinde iterum aurigae incuria: cui libros Viennam crediderat pervehendos.
Transtulit ex Graco in Latinum Nicephori, Callisti, Xantopuli ecclesiasticae historiae{* Qui excusi Basil. ab Oporino 1552.} libres octodecim: adi ctis brevibus scholiis in difficiliores locos. Vertitidem Gregorii Nazianzeni sententiarum libros tres: ut et opera lustini Martyris: qusbusitidem annotationes adiecit. Scripsit etiam ut dictum, conrra Staphylum: a quo haereseos damnatus fuerat: quod Christum secundum carnem crcaturam negasset. Edidit et carminum Lyricorum librum anno quadragesimo octavo: paraenesin carmine Heroico ad D. Hieroslaum a Bernstein: elegias etiam aliquot, et similia; quae in privatis nunc reperiuntur librariis.
Tantum dehoc Lango ex M. S. Mel. Laubani, Gesneri bibliotheca, aliis. De medico huic cognomini adi si lubet vitas medicorum Germanorum.