DEDIT rei pub. literariae magnum huc virum magni Saxoniae urbs Brunsuiga, aliis{* Brunsuiga vel Brunonis vicus patria Rittershusii. Natalis.} Brunopolis dicta, die vicesimo quarto Septembris, anno Christi millesimo, quingentesumo, sexagesimo: quo pius ille melanchthon cum genero Sabina, et amicissimo suo Lotichio, his in terris vivere desiit, memoria nominis relicta sempiterna.
Patrem Ritterschusius nactus fuit Balthalsarum iureconsultum, et ecclesiae collegiatae Basileanae ibidem canonieum ac seniorem: virum ob officiorum et aliis gratificandi prom titudinem, animi candorem, vitaeque integritatem, illa in civitate in primis laudarum et clarum. Avus ci fuit Henricus, ducum Brunsuicensium et Lunaeburgensium in aula Zellensi a secretis. Matrem itidem habuit matronam piissimam, Bergii viri laudati ac honesti filiam.
Prima studiorum tyrocinia sub Matthia Bergio avunculo deposuit: qui Catharinianae scholae in urbe Rirtershusii natali tunc praefuit: postea Ethicen in Altorfiana Academia cum laude professus est. In ludum literarium simul ac venit: et magistris aliquantisper operam dedit: omnium spem et exspectationem superavit hic Rittershusius. Tunc enim poemata plurima, tune odas, oratioves prosas et versas felici Minerva contexuit: ac mature de consilio magistrorum Graca cum Latinis coniunxit.
Sic praeclare iactis fundamentis primum in Helmstadianam Academiam a parentibus est missus: ubi studia philosophica, in patria incoata, perpolivit: quae vere [Gap desc: Greek words] sunt ad supetiora. Ibidem sanctae Theologiae ingressus auditoria; brevi eximiam sibi rerum Theologicarum cognitionem comparavit: atque ita scientiam scienriae addidit.
Vigebat eadem tempestate in illa schola excellens Iureconsultus Ioannes Borcholtus. Huic cum aliis Rittershusius operam diligenter dedit: eique non annum, sed ipsum quinquennium adhaesit: id persuasum habens; discentibus nihil accidere posse nocentius, quam crebras doctorum mutationes.
Helmstadio anno millesimo quingentesimo octogesimo quarto, Altorsium nobile senatus Norici Athenaeum, ingenii excolendi causa, profectus Hugoni Donello, et Guberio Giphani, viris aeterna memoria dignis, se informandum tradidit. Horum prudentia totum iuris prudentiae orbem ruto ac feliciter circuivit ac perlustravit. Et ipse Rirtershusius quicquid nominis ac famae, quicquid commodi et forrunarum coliegit: id omne horum duum doctrinae, industrioe, consiliis se debere publice privatimque ingenue frequenterque est professus. Consirmato iam iudicio, et feliciter incoato iuris studio Ingolstadium cum Giphanio concessit, excellentissimi Icti Fachinei Itali fama excitus, aut praeceptoris amore abreptus: ubi Fachineum illum annum fere totum audivit, magnumque clarissimorum in illa officina literaria virorum favorem atque benevolentiam collegit: adeo quidem, ut iudicio doctissimorum virorum hoc de ipso iactatum fuerit: revixisse ipsum Nazianzenum in Rittershusio, qui in scribendis Graecis carminibus possit ingenium illius festive efformare.
Annum ibi exegerat, cum ut generosus animus caelum imitatus, moru gaudet, cupiditas ipsum incessit peregrinandi, aliarumque genrium instituta, moresque cognoscendi. Ausiriam ergo et Pannoniam adiit; quas cum vix salutasset, ad munus consiliarii a comitibus Salmensibus fuit invitatus: quam tamen vocationem modeste abnuit; non ignaviae vitio, nec metu laeborum, aut quasi nollet hominibus consiliis suis prodesse; sed quod amore serviendi studiosae iuventuti, rotique adeo literarum orbi teneretur; ad quam rem natus educatusque videbatur: et quod sciret, non Euripum, non Syrtes ita esse instabiles, ut sunt aularum voluntates. Hincipfe in elegsa ad Ioannem Trudisium secretarium Salniensem ita:
Non facit ad mores aulica vita meos.
Non ego magnatum didici captare favorem,
Qui fragilis vitro non minus esse solet.
Post Moraviae et Boemiae regnum, Germanlaeque nostrae provincias nonnullas peragra vit: et aliquando non in iocularium, sed in serium malum incidit. Anno emm octogesimo septimo, in Moeno navigans, quidam daemoniacus navigium conscenderat: ubi a Satana correptus, horribiliter stentorea plane voce clamans, toto corpore lintrem ita iactavit; ut in utrumque latus impelleretur: ac vix a tribus robustissimis, quo minus submergeretur, conservari posset.
Perfunctus peregrinatione Altorfium anno nonagesimo primo rediit: ubi cum gratulatione multorum exceptus fuit qui praeclaram ipsius doctrinam et profectus prospicitebant et admirabantur. Inde Basileam Rauracorum eodem anno abiit: qua in Academai postequam non difficiles modo, fed et abstrusas quasdam iuris materials publice disputando explicuisset: et eruditionem egregiam collegio Iureconsultorum probasset: dignus iudicatus est, cui insignia conferrentur, quae praeclare doctis dari solent maxima. Interim Altorfii e vita discedit quidam iuris antecessor; adeoque lacuna agitur in Academia laudatissima. Ad eam expiendam senatui Norico maxime idoneus visus Rittershusius. Vocatus ergo honorifice primo Institutionum, post Pandectarum successor et prfessor est electus. Huic suae professioni sic praefuit; ut multum utilitatis ad studiosam iuventutem manarit: ut apud exteros gloriam compararit: ut a quibusdam Rebus pub. ad honorem consiliarii, a quibusdam Academiis ad iuris civilis professionem sat splendidis stipendiis fuerit invitatus.
Collegas tum habuit am icissimos et familiarissimos Petrum Wesembecium, qui postea Altorfio evocatus consiliarii munus apud I. Casimirum ducem Saxoniae Coburgi gessit: Scipionem Gentilem, virum nobilissimum et consultillismu. Postea laborum socii adiuncti ipsi fuerunt Matthaeus Hubnerus et Andreas Dinnerus, ambo Rei pub. Noricae consiliarii. Et cum ipse ob gravitatem singularem et saluberrimorum consiliorum in negotiis tractationem commendaretur: ad summum honoris adscendit fastigium, in collegium consiliariorum Norinbergensium cooptatus: in quo agmen nunc ducit vir nobilissimus et consultissimus Philippus camerarius, Gymnasii Altorfiani procancellarius, generis nobilitate, nominis celebritate, legationibus ad comitia et ad conventus principum susceptis clarissirms.
Cum vero rerum humanarum ea conditio ist: ut nihil in iis perpetuum, constans nihil, praeertim in iis quae ad sublimitatem et perfectionem suam pervenerunt: ita factum tandem est; ut tabc quoque laborare coeperit Rittershusius, ad dummum famae culmen progressus. Eam tabem medici quidem tentarunt omni studio curare: sed pertinacia morbi et virium imbecillirate aegri frustra. Morbum aequo ipse animo, ac plane invicto tulir, interim nihil quod studiorum contentionem attinebat intermirrens. Erat in aegto corpore sanior mens; hinc malum illud vincere certabat, verum victus. Paucis diebus cum a mortalibus lineis non longe abesset, cum dixisse ferunt: se in votis habere; ut possit librum ab amico quodam acceptum perlegere. Tanta in ipso scientiae fuit sitis, tantus proficiendi ardor. Tandem
dem elapsis aliquot mensibus, cum morbus indies ingravesceret, die Maii vicesima quarta, quae fuit rertia Pentecostes feria, mane ante horam sextam anni millesimi sexcentssimi decimi tertii, in ardentissima numinis divini in vocatione, in constante et exsultante fide ac confessione Iusu Christi Salvatoris nostri, pie exspiravit, lue tabifica penitissime consumptus: ut de eius attenuato corpusculo dici potuerit:
Pellicula indutum scelteon, vix ossibw haerens.
Vixit annos quinquaginta duos, menses octo: professioni praefuit annos unum et viginti, Elatus est cum lacrimis collegarum, amicorum; publica denique omnium eruditorum querela: quam Ianus Gruterus hisce carminibus testatus est.:
Manibus Conradi Rittershusii.
Quo Camenae me vocatis, quo vocatis Gruatiae?
Anne manibus parentem vitltis Rittershusii?
Ac quid ore barbitoque funeri eius accinam,
Quod probet proles Bimatris auribus Cupidinis?
Qudoque athena, quodque Cypris, quodque Atlantius nepos
Ad fluenta equina strati Natiadum dictet choris?
Natades sed inde diclci gutturis symphonia
Caetui credant Oreadum; at suis hae vallibus
Rupibw que foenerato transferant, sic ut Dryas
Niclla sit nec Faunus ullus, cum ministris Aeoli
Rittersbusium commendet, eius et pra conia
Aeris latus per omne differant perenniter?
Ab camenae Graetiaeque, ah tres Deae, ah Deae novem,
Audio, audio: sed eius nil queo, quod quaeritis!
Lingua muta est: dextra torpet: sola vivunt litmina
Uberisque fontis instaer hinc et inde lacrimas
Deplunt, rigant que pectue turgidum a singultibus.
His si egetis, sum ecce praesto, meque vobis largior,
Praebiturus haud tyronis, evocati sed vicem.
Ecce quam mage unda currit frontis a cacumine:
Hoc mage ac mage insolescit, inque lumen vertitur.
Imbre mactae hoc lacrimoso o tres Deae, o Deae novem
O Deae novem, o Deae tres hisce mactae rivulis
Este, non torrentibus, sed qui perennes cursitent.
Vos Camenae sed vicissim, et vos vicissim Gratiae
Fletibus mies, date illud, ut fiant crystallini,
Desuperque decidentes, membra Ritterthusii
Implicent rigente gutta, lucidoque marmore,
Quo sepultus nec sepultus sit videndus omnibus,
Dignus aus si lecticre Rittersbusius mari est,
Lacrimas meas mutate grandibus carbunculis,
Succinoque candicante, adamantibusque limpidis.
Hoc profecto vos Camenas, vos decetque Gratias,
Insuperque dignum amore est, dignum honore; quo boni,
Quoque docti prosequuntur Rittershusium caput,
Nam quid haud dignus tegi sit grandibus carbunculis.
Succinoque candicante, adamansibus limpidis,
Qui dum in orbe vixit isto, ubique semper audiit,
Gemma doctorum omnium ac bonorum inaestimabilis?
Vere fuit vir hic insignis, alrer sui saeculi scaevola, orator, poeta, philologus et PHilosophus eximius; Graecae et Latinae linguae callentissimus; ita ut perpetuo cum literarum principibus, Homero, Platone, Aristotele, Demosthene Herodoto, Xenophonte, Thucydide, Isocrate, aliisque tam sacris quam profanis scriptoribus, Graecis, Graece: cum Caesare, Tullio, Varrone, Marone, Horatio, et aliis Latini idiomatis proceribus Latine scribendo et dicendo crtare posst. Linguae etiam Hebreae non hospitem fuisse, inde apparet: quod Psalmorum Davidicorum maximam partem ea felicitate metris Romanis expressit: ut Hebraice docti pronuntient: neminem fere omnium paraphrastarum ita fontes aperuisse, et acu, quod aiunt, rem tetitgisse. Gallica etiam ita fuit peritus: ut ex Gallico apologicum Catholicum pro Henrico IV. Franciae et Navara rege converterit.
In iure interpetando summa eius fuit scientia; varius et multiplex usus, prudentia non vulgaris: quibus velut stella radians Lycaeo Altorfiano affulsir aliisque praecelluit. Pietas autem virtutum princeps in eo fuit excellens et praeclara. Singulis diebus initium et findem omnium actionum suarum, iuxta Nazianzeni monitum, a precibus ad Deum voluit esse lectionem prophericorum et Apostolicorum librorum, adeoque sacra Bibliae a capite ad calcem usque aliquoties perlegit: sacra perpetuo ruminavit: sacra animo indefesso versavit; ut sacrarum literarum cognitio cum iutis scientia in eo certare videatur. Contionibus sacris et disputationibus de religionis capitibus controversis sobrie susceptis, libenter interfuit; casque eruditis suis argumentis illustraut: sacra synaxi ad fidei confirmationem erebro, cum feria gratiarum actione, est usus: in Patrum lectione singulari cum studio est versatus: quod testatur Lexicon ex Patrum Graecorum tum Latinorum scriptis collectum et digestum, opus immortalitate et luce publica dignum.
Facta autem sua, dicta, et consilia omnia ad unius Iustitiae, cuius erat sacerdos normam, direxit: inque eum findem ex omni veterum [Gap desc: Greek word] collecta legislatorum et in libros iuris
redacta, non tantum ipsemet perdidicit; sed etiam aliis discenda colendaque fidelissime proposuit: et in omni vita diligentissime observavit; honeste vivendo: neminem laedendo: suum cuique tribuendo: ut merito in incorrupto tribunali clavum Iustitiae teneret: nihil tribueret gratiae, nihil odio, nihil metui. Interrogatus aliquando Socrates, qui nam tranquille et placide vitam traducerent? r4espondit, [Gap desc: Greek words] {* H e. qui nihil mali sibi conscii.}: talibus annumerari, vel Momo iudice, potuit hic Rittershusius, templum innocenriae, sacrarium temperantiae; arx aequitatis: qui honestatis fructum in conscientia potius, quam in fama reposuit. Memoria erat tenacissima: ut ea, quae multis annis ante acta gestave fuerant; meminisset probe, et recenseret expedite.
Viros itaque doctos et claros sui saeculi benesicio utriusque linguae et morum suavitate, totisque vitae integritate sibi adiuxit et devinxit fere omnes; de quibus si allubesceret, aut necesse esset, indicem instituere poslemus bene longum: principes tamen eorum praeterire religio nobis est: qui sunt Iustus Iusephus Sculiger, Iustus Lipsius, Casaubonus, Thuanus, Lectius, Ortelius, Canterus, Bongarsus, Duza uterque, Heinsius, Freherus, Gruterus, Stenius, Camerarii, Remus, Caselius, Velserus, Dionysius Gothofredus, Melissus, Posihius, Guilielmus Stuckius, Monavius, Beza, Mornaeus, et alii quamplutimi illustres aquilae sapientiae, praesides rei literariae, vindices que nobilissimi.
Uxores habuit duas: primam Helenam, Georgii Staudneri, antiftitis Sultzbachiani in Palatinatu, filiam: ex qua suscepit liberos novem: de quibus patre superstites filii tres et duae filiae: reliqui in locum communem praeiverunt.
Altera eius coniux fuit Catharina Pancratii Holtzschuchii, Bambergensis praepositurae administratoris filia: ex qua et natus filius unus et una filia: quam viduam reliquit.
Posterorum denique negotium etiam egit: dum quae prodesse possent, vigiliis et curis multis conscripsit. Ita enim se in bibliothecam, omnis generis libris refertissimam, abdidit: ut tamquam diligens agricola, arbores sereret: quae alteri saeculo prodessent. Ius enim Iustinianaeum absolutissima methodo ad miraculum cum Novellis Iustiniani Imperatoris elaboravit: partitiones Feudales edidit: Vulgosi consilia lima accuratiori posthuma Senatui Veneto dedicata transmisti: Isidorum ex M. S. codice, in illustriss. ducis Baioariae bibliotheca emendatiorem, et integro lihro quarto auctiorem dedit: quem et de Graeco in Latinum convertit, notisque uberioribus omnes libros illustravit. Oppiani libris quatuor de
venaetione, et quinque depiscatione, cum Latina interpretatione, varia lectione e collatione aliquot M. S. et commentariorum adiectione, splendorem ac Incem publicam donavir: Salviae. num, Massiliensium episcopum de providentia divine et extremo iudicio Europae Academlis ac Musarum officinis enucleatum inseripfit: Guntherum Ligurinum de rebus gestis Friderici Barbaroffae Imperatoris cum commentarioedidit: Phaedri Auzusii liberti tabularum libri 5. Malchi seu Porphyrii libell. de vita Pythagorae ex M S. primum prolatum, commentariis doctissim. illustratum: Maximi Margunii bymnos Anacreoxticos de Graecis Latinos codem carrninis genere: sententias lulii Paeuli recognitas et cmendatas: sex Prophetas minores carmine Hexametro Larino, cum totisdem prophetis lac. Augusti Thuaeni, argumenta Graeca duodecim prophetarum minorum, ex Graecis Hesichii et aliorum veterum Latine reddita: orationes de iudiciis duas: in epistolas optimi principis Traiani et Plinii commentarium: principis civiliter boni speculum I. Georgio duci Saxoniae, urbem Norieam ingredienn obiatum: Nemesis de naturae hominis Graece et Latine: M. Antonini Imperaetoris libros duodecim de vita sua Graece et Romane: in Institutiones iuris, de contractibus, de ultimis veluntatibus: ad LL. X i I. tabularum: de differentiis iuris utriwque commentaries evulgavit: et alia innumera in usum posteritatis procudit: quibus carendum nobis hodie cum rei siterariae damno essetinisi verae laetitiae alumnae, solitudinem dicimus ad vitam solitariam, in qua omnis ipsi serme cum literis, avocasset.
Interea tamen non ut tenebriones aut Timones secessibus istis fuit deditus: sed cum Musis et Gratlis lirasset: ubique modestam humanitatem observavit. Neminem facile a colloquio exclusit: in alloquendo facilem; in audiendo promptum; in respondendo hilarem sese exbibuit: nihilque dignius odio duxit; quam mores eorum, qui compellantibus se [Gap desc: Greek word] et difficiles praeberent: et cum saepe sint domi, esse tamen negarent. Nihil iucundius humanitates nihil potentius lenitate: nihilvalidius firmiusve mansuetudine. Aberat ab ipso omnis petulans in dicendo vox, gestus, motusve: iocis urbanis et festivis moderate; inurbanis numquam est usus. Urconcludamus, fuit Rittershusius humanz vitae speculum, non ad intuendum modo, verum etiam adimitandum. Iure itaque deplorarunt, ut paulo ante dictum, obitum tanti viri omnes: quibus virtus eiusnota: inter quos non postremus philologus Ianus Gebhardus: a quo manes Rittershusiani in lucem ire iussi. Est in eum et Casparis Conradi medici D. et Physici Uratislaviensis distichon eiusmodi:
CONRADUS RITTERSHUSIUS [Gap desc: Greek word] .
Iuridici et Critici sum florida fama Senatus:
Vitam aliis adafert ars mea: Musa mihi.
Ex oratione funebri, quam habuit, cum magnae matri omnium, exuviae Rittershusii mandarentur, Caespar Pansa Phil. et I U. D. rei pub. Noricae advocatus: item ex panegyri memoriae Rittershusii consecrata a Christophoro Adaemo Wenzelick, Barone a Savabiz, in Trisch: tomo denique 2. deliciarum poetar. Belgicorum.