NON solum ex sacris caelestium literarum monumentis novimus, grata perhibendos memoria esse omnes; quorum in repub. provehenda, inque scholis et Ecclesiis conservandis, illustris exstiti diligentia, et liberalitas aximia: verum id ipsum etiam Ethnici naturae dictamine et recte agnoverunt, et in scriptis eleganter expresserunt. De talium ecclesiarum et scholarum [Gap desc: Greek word] numero haud in postremis commemorandus venit hic vere magnificus IOACHIMUS a BERGE, Dominus in Herudorff et Claden, trium Augustorum consiliarius.
Edidit eum bono publico ager Silesiae, ab aere, frugibus situque peramaenus, anno ab instaurata per Christum salture, millesimo, quingentesimo, vigesimo sexto, die vicesimo tertio Martii, Herndorfii, cum prima solis exorientis luce, patre Ioan ne Bergero, matte vero Catharina Braunia, parentibus longa maiorum serie nobilissimis: quam hei tecensere animus non est. Celebrior enim, de Solonis sententia est, nobilitas virtutis, quam generis.
Id sane singulare divinae providentiae argumentum haud immerito duxeris: quod eo ipsi tempore usura huius lucis frui datum: quo Lutherum et Melanchthonem, recens runc exorta Ecclesiae lumina, vivos potuit contemplari; imo
---- vovas aidore et reddere upces.
His enim doctoribus verae religionis facem primus suae familiae intulit: cum parentes Pontificiorum essent errorum tenaeissimi. De parente certe, quem nondum bimus amisit, zeli singularis exemplum amicis saepe retulit. Pater, aiebat, meus tanto in Pontisiciam religionem studio ferebatur: Lutherum ut dentibus, si copia fuisset, dilaniasset. Idem tamen, cum in lectulo moru proximus, a quodam ex nobilitate amico esset monitus: apprehenderet nunc fide meritum Servatoris: acquiesceret in plenissima delictorum nostrorum per Christum facta expiatione: tanta animi aviditate praesentissimum hoc solacium excepit: facile ut intelligeres, omnia vere ficulnea Papatus praesidia
ex animo abiecisse. Et hac meriti Christi id entidem facta men tione, facile cos repulit: qui de monacho accersendo ipsi molesti erant. Ita btatus senex et octogesimum primum aetatis annum et vitam in terris beate clausit, sub annum saeculi decimi quinti {* Ergo natus A. C. 1447.}vicesimum primum.
Ut primum autem Ioachimus Bergerus caeli hius lumen adspexit; tanta infantuli fuit imbecillitas: ut ad vesperam usque victurum non putarent: quate factum; ut dies puero natalis idem et lustricus esset Par nimitum et Bergeri, et summi eiusdem amici Casparis Peuceri fuit fatum. Nam et de hoc, quod magna cotporis infirmitate natus esset, omnnium haec animos opinio occupatat: futurum, ut brevi in ipsa infantia moreretur. Et cum Melanchthon filiam ei nuptum dedisset; a literarum studiosis facete in sponsum fuit lusum: futurum nempe, ut intra duodecimam lunam macilentus et valeiudinarius maritut iuvenculam viduam aliis relinqueret. Verum utetque Bergerus et Peucerus, ad provectam perveneruntaetatem, beneficio eius, qui certa ac stata unicuique vitae spatia est demensus: et uterque uno eodemquc anno, quicquid quantumque id spatii fuit, de. currit.
Etsi autem languidiore corporis habitu Bergerus fuit: animum tamen tazdum et languidum secum non tulit. Nam vere a sapientibus scriptum est: corpus anima famulari non illi hanc: posseque ingenium fortissimum ac beatissimum sub qualibet cute latere. Proferebant sese ingenii latontes igniculi tum, cum demortuo ab aliquot annis parente, educationis cura ad matrem recidisset. Illa enim matiti atque patris exemplo, Bergerum ad Martia tyrocinia semper invitare filium: ipse totus ad literas ferri, pingendarum, legendarumque rudimenta domesticis operis facile haurire.
Vix ergo expleverat duodecimum aetatis annum, quando Goldbergam, ad uberioris literaturae mercatum mater eum ablegavit. Pontificiae quidem ipsa adhuc adhaerens religioni; ad scholam tamen, ut vocant, Evangelicam. Quae autem duo hominem adolescentem scientia et excmplis augere possunt: ea ambo ipsi hoc in Gymnasio obtigerunt: summa Doctoris aucttoritas, et condiscipuli integritas. Doctorem habuit Valentinum Trocedorffium, quem acerrimo iudicio Melanchthon dicebat, ita ad scholas regendas natum, ut ad castra regenda Scipio olim Africanus. Condiscipulum vero ingenuum integerrimumque Peucerum illum, cuius exemplum Bergero, ad virtutis et Domini laudem contendenti, maximum, ut Pliniano verbo utar, erat incentivum. Stadii igitut trivialis quinquennio, quo quasi iacta fundamenta fuerunt doctrinae catecheticae, artium, linguarum, et honestatis, decutso; cum iam laetas et studiorum ratio postulare
videtetur: ur ab um bratili palaestra, in castra et aciem Academicam transiret: ibi tum anno a nato Christo quadragesimo guarto supta sesquimillesimum, relictis Musis Goldbergensib. Wittembergam, celeberrimam Saxonum Academiam, liberalissimis studiis et doctissimis viris florentem, addit.
Arridebat ei prae reliquis genus vitae civile; unde legum ac iuris cognitioni se devovit: et indefessa diligentia audiendo Schurfio vacavit; quem ille virum hoc elogio prosecutus semper est: religiosiorem se et innocentiorem Iureconsultum non vidisse. Neque vero iurisprudentiae studium aggressus, divinas literas, sive religionis studium protinus neglexit: quin imo tanti habuit: ut, nisi integrum eius corpus mente fuisset complexus, non quiesceret. Victorino etiam Strigelio privatim audiendo, qui tum locos, ut vocant, communes interpretabatur, annum in tegrum impendit. Huic diligentiae, ut maiori cum fructu res procederet, publicam quoque adiunxit; Lutheri inprimis contiones et lectiones per biennium frequentando.
Ac videtur quidem paucis dicendum hic esse quanti Lutherum fecerit Bergerus. Magna in felicitatis parte semper ponebat, studia sua Academica in tanti viri aetatem incidisse. Summum eum virum et electum Dei organum, utro fatebatur: crebram et honorificam eius mentionem saepe iniciebat. Ausctoritarem eius depressum numquam ivit: hoc egit, quod ex sollenni obtestatione et voto fuit Lutheri: scripta ut eius non sine omni iudicio et discrimine legeret: quotiescumque legit: legit autem saepissime. Hunc ille Doctorem magnum cum maerote atque luctu sine spiritu et anima efferri vidit: postquam superioribus diebus pro sacro suggeflu magno spiritu docentem audivisset.
Verum enimvero dum hic est Bergerus, qui diis hominibusque plaudentibus, ut dicitur, Wittembergam venisse putabatur: insignis ei studiorum renora est obiecta: quae tanto peius ipsum habuit; quanto concitatiore cutsu in Academiae spatiis decurrebat. Post Lutheri enim obitum orto inter Caesatem et principes Protestantes bello, copiae Caesatianae Wittembergam brevi didebantur impetiturae. Ibi ergo et tempoti cedendum, et pes in patriam Bergero fuit referendus. Digressus itaque Wittemberga est ipso Martini die: quo periculi imminentis metu, suburbia viderat succendi. Domum reversus annum fere in Silesia substitit, magno, ut ipse dixit, cum studiorum intertrimento, imo eum iactura pene exitiali. Annum tune aetatis agebat vicesimum primum: quo absque Numinis singulari ductu si fuisset; desertor dubio procul studiorum factus fuisset. Eum ergo annum iuvenibus caute provideque transigend um monebat. nescire enim se; quo singulari fato, annus
iste certissimae stulticiae, prae reliquis, esset obnoxius.
Interea vero, quamvis Ulyssis errabundi instar, Wittembergam suam, studiorum Academicorum nutriculam, saepe respectarit: tamen cum ea nondum se ex dissipatione collegisset, Lipsiam secontulit. Vix eo appuletat; cum intellectum ipsi est, indicta a Carolo V. comitia, mense Maio Augusta celebranda. Hie ille, ut generosi animi adolescentes semper avent audivisse aut vidisse aliquid; omittereiter Augustanum noluit, ratus haec longiorum peregrinationum praeludia fieri oportere. Neatuem sine face aut viatico abiret: Strigelii commendatitiis ad Heincelium, republ. Augustanae duum virum, impetratis discessit; salutato Norinberga Vito Theodoro: quo cum de omni Wittembergensis et Lipsensis Academiae statu multa collocutus, magnam prudentiae ista in aetate opinionem de sereliquit.
In ipsis comitiis multa visu et memoratu digna observavit: Caesaris et Septemvirorum aulas perlustravit. notitiam cum praestantissimis quibusve Theologis contraxit, inprimis cum Wolfgango Musculo Dousano. Unum tamen ex omnibus sibi memoria et laide dignissimum visum fuisse adseveravi: admitandam nempe, ita appellabat, et gloriosam in religionis negotio constantiam, captivi illius ducis, Ioannis Erideriei Electoris.
Augusta Torgam, anno quadragesimo octavo, abiit: nobilissimis Bavatiae vibibus prius perlustratis. Parabat sub id tempus Augustus Saxoniae dux sacra nuptialia: in quibus se nihil magnisicentius vidisse Bergerus aiebat, quam quod illustrissimus princeps Georgius Anhaltinus: praeposirus Magdeburgensis, novos sponsos, et matrimonit vinculo copularat, et contionem ipse nuptialem habuerat: de quo Regina mater siliae suae mire fuisset gratulata. A nuptiis Torg nsibus anno quadragesimo nono Lipsiam et inde Wittembergam est reversus: ubi studiorum telam, quam ingruentis de improviso Martis vis interruperat, pertexuit; et amicitias eruditorum veteres recoluit, novasque iniit Eius rei documenta sunt plurima: nos uno alterorve contenti erimus. Casparus Peucerus, Orestes ipsius veterrimus, anno insequente, postquam eo rediisset Bergerus Melanchthonis filiam coniugio sibi iungebat. Nuptiis intererat; Bergerus: et qua erat felicitate, in Melanchthonicae amicitiae intima adyta, Peucero duce et indice, penetravit Prae hac omnes nuptialium epularum delitias, omnem cantus Musici dulcedinem, omnem saltationum illecebram recte neglexit.
Et cum de sacra Domini cena tum temporis controversia agitaretut; nihil hic ad Bergerum de sua sententia dissimulavit Melanchthon, nihil tergiversatus, quin omnia liberime ipsi concredidit. Bergerus diserre scriptum reliquit: viro insigni,
Philippo Melanchthoni, electo Dei organo, carissimisque parentibus, secundum Deum, omnem se totius vita felicitatem acceptam referre, gratias etiam illi acturum sempiternas.
Ceterum sequente anno, ad sirmandum in religione Bergeri animum, magna facta est accessio, cum ipso Wittembergae agente, synodus itidem cogeretur celeberrima illa, in qua confessio Augustana, Carolo in comitiis exhibita, tepetita fuit: vetus et genuinus sensus, quam poruit sieri simplicissime ostensus; et a Pontisficiorum calumniis, et contortis quorundam explicatiunculis vindicatus.
Eiusdem anni mense Iulio, cum obsessum, a Saxoniae duce Mauritio teneretur Magdeburgum: Bergerus credo ad animi su firmitatem explorandam, Melanchthone quidem dissuadente, et invito, Mauritiana castra visum abiit. Dum vero ipsa castra obit, et curioso ac hiante oculo, omnia citcumspectat: de repente globus tormentarius magnae molis, alicunde explosus, ad pedes Bergeri decidit, magnaque vi subter humo, sub ipsius Bergeri pedibus, aliquo usque provolutus, a tergo tandem e terra rursus erupit. Ille statim hoc, velut divinum sibi contra temeritaem monitum obvenisse:nec impune Melanchthonis, male ominantis auctoritatem neglexisse ratiocinabatur.
Dictum est supra, Bergero ex metu civilis belli, studiorum avocamentum primum Wittemberga fuisse obortum, iam nunc aliud non minus grave ac difficile obicitur. Grassabatur per multorum capita in urbe lues pestifera, multa singulis diebus eadavera efferebantur. Noster ergo Francofurtum ad Oderam, evitandi contagii causa; secedere fuit coactus. Sed desiderium pristinae Academiae leniebat illud, quod apud Maichiacos, magni nominis iureconsultum, Hieronymum Schursium praeceptorem suum; publice docentem nescio qua felicitate offenderet.
Francofurto Wimariam excurrit ad nuptias Ioannis Friderici Saxoniae ducis, natu medii, et non multo post cum legatis Impetatoris ad duces Lunaburgicos profectus est: quo in itinere et Balthicarum urbium visendarum, et nuptiarum Othonis Henrici Brunsuicensis spectandarum occasionem non neglexit: qui Princeps, ut hoc [Gap desc: Greek word] addamus, Poloniae Regis fororem sibi tum desponderat. Diu non fuit Bergerus defunctus hoc itinete; discessum Wittemberga, reditumque in patriam maturavit: ut peregrinationibus sese peracstatem accingerot.
Annus labebatur duodecimus, ex quo Bergerus, postquam magna cum laude in castris Theologiae et iurisprudentiae meruisset, primam longinquiorum peregrinationum in Belgicum direxit; non illam disluadentib. amicis, praepostera plerorumque opinione:
qui simul ac matia et montes transmiserint, ilico sapientes se et beatos fore existimant: congressus vero sapientum et colloquia cum eruditis susque deque arbitrantur. Hoc loco alienum non fuerit adicere testimonium publicum; quo abiturientem ornavit tunc Academia Wittembergensis; quod eiusmodi cst.
Restor Acudemia Wittembergensis loachimus a Beust, Iuris utriusque Doctor, Salutem dicit omnibus lecturis has literas. Virtute nihil amabilius est. Quare sua cuique virtus pracipua commendatio est. Sed tamen ideoprodest habere honorifica testimonia, iunioribus prasertim: ut aditus sitfacilior ad viros honestos, quibus anteaignotifuerunt, et virtus est laude digna in ipsis, qui petunt testimonia, quod probati se praceptoribus volunt. Quare libenter dedimus has literas Generoso iuveni, nobilitate generis, eruditione, et virtute prastanti D. IOACHIMO a BERGE, Silesio; quicum annos amplius septem in hac Academia commoratus sit, comperimus et vimingenii in eo: et rectitudinem ac dexteritatem iudicii egregiam esse, et naturam legum et disciplina amantem, et mores eius honestos, et cum gravitate suaves, ac placidissimos esse. Cumque linguam Latinam studiose didicerit Goldberga, in schola optime constituta a Valentino Friedlando Trotzendorffio, viro prudente, et excellenter decto, et ad feliciter, informandam pueritiam nato, cuius auditor etiam quinquennium fuit, formam orationis talem comparavit, que et pura, recta, perspicua sit, et naturae bonitatem simul ac iudicium ostendat. Inde huc profectus, comparavit sibi uberiorem usum earum artium, que dicendi rationem tr adunt, et ratiocinationem gubernant. Cumque recte iudicaret orationem sine rerum copia inanem et ingratum sonum esse, etiam eam doctrinam cognoscere studuit, quae causas verum, ac variorum motuum, et mutationum in natura inquirit, anima humana varias vires discernit, et corporis mirandam fabricam explicat. Degustavit et alteram Physices partem, qua motus corporum caelestium certissimis legibus, et vicibus gratissimis distinctos docet. Quarum rerum cognitio, non modo plurimas in communi vita utilitates adfert: verum etiam eo libe ralibus ingeniis dignissima est, quod mentes deducit ad agnitionem et admirationem sapientiae, potentiae, et bonitatis Dei conditoris. Cum autem prudenter iudicaret hic locachimus, vire politico inprimis necessariam esse historiarum cognitionem: magno studio perquisivit veterum et recentium scriptorum monumenta, quae gentium et imperiorum origines, incrementa, mutationes, et ruinas describunt, ac migrationes populorum, et nobilissimarum familiarum seriem et propagationem recensent, et in iis insignium virtutum et facinerum, poenarumque exempla proponunt Quarum rerum cognitione, non modoprudentia ac iudicium de maximis in
vita rebus formatur: sed etiam voluntas accenditur, ut agnoscere imbecillitatem humanam, fortunaque inconslantiam, et detestari vitia, contraque admirari et imitari excellentem virtutem incipiat. Ideoque laude dignissimus est hic Ioachimus. quod tantum studii posuerit, in historiarum lectione. Sed quia decrevit certo genere studiorum Rei publicae servire, et scit omnia studia notsra referenda esse ad gloriam Dei, et ad hominum salutem, cum familie etiam splendore vocetur ad munus gubernationis, quod sine legum cognitione nemofeliciter administravit; magna cura et assiduitate didieit Iurisconsultorum doctrinam, atque ei studio ita sese dedidit, ut et fontes legum quaerat, quas videt natas esse ex aterna et immota sapientia Dei; patefacta in iure divino et naturali, et iustitiam magis ames et colat, prepius cognita eius pulchritudine, consideratis legum causis. Hoc sine et doctrinam Aristotelis, de virtutibus accurnte didicit, in qua officiorum communium praeceptatraduntur, hausta ex natur ali lege, et Doctores Iuris Lipsiae biennium, hic quinquennium, interque eos aliquoties D. Doctoream Hieronymum Schurphium diligenter audivit, et cum propter morum modestiam, et singularem discenda amorem carus esset utrobique Iurisprofessoribus, adhibitus ost sape actionibus forensibus, et consultationibus de gravibus caxis. Ipse etiam diligentia suae et non vulgaris profestus in studio iuris, specimen edidt aliquoties in Iurisconsultorum disputationibus: unde non mediocrem dexteritatis et iudicii recti laudem asportavit. Etst autem hoc pracipue studium elegit et usit, idee ut hac legum dectrina instructus utilius ferviret Rei publicae, sustinenda aliquam partem laborum communium in gubernatione (que voluntas illius laude dignissima est) tamen cum pie statueret, hominem ideo conditum esse, et servari, ut Deum conditorem agnoscat et iuxta verbum ab ipsopatefactum colat: singulari cura et diligentia didicit doctrinam ecclesia propriam, et ut non summam modo eius teneret, sed fontes etiam disputationum de gravissimis fidei nostrae articulis, et controversiarum, quae nuns in ecclesia agitantur, momenta intelligeret, sedulo audivit totum biennium, reverendum virum Dominum Doctorem Martinum Lutherum: multo autem diutius Dominum Philippum Melanchthonem, et alios professores, publice in schola et ecclesia hac enarrantes Prophetica et Apostolica scripta; et palam ostendit, se de doctrina caelesti amplecti consensum Catholicae ecclesia Christi, comprehensum in symbolis Apostolico, Nicano, et Athanasiano, quem et harum regionum ecclesiae profitentur, ut testatur ipsarum confessio exhibita Imperatori Carolo V. Augusta in conventis anno M. D. XXX. et eiusdem confessionis repetitio scripta anno M. D. LI. ut exhiberetur concilio Tridentino. Abhorret etiam ab emnibus phanaticis et seditiosis opinionibus, damnatis iudicio Catholiea
Ecelesiae Christi, et suam pietatem seria inveocatione Dei, et honesta morum gubernatione, et erga ministerium verbi divini, reverentia declarat. Ob has virtutes et eruditionem, dum hic fuit, non modo ab omnibus Academia professoribus dilectus est; sed etiam a scholasticis, tamquam exemplum virtutis et disciplinae, observatus et cultus. Quum autem honesto consilio suorum cognatorum constituisset etiam aliarum nationum Academias invisere: hoc nostrum die ipsius dectrina et moribus testimonium ipsi abeunti dare voluimus: et vera nos de hoc loachimo praedicasse, mox deprehendent viri prudentes et eruditi; ubi primum in familiaritatem suam ipsum admiserint. Commendamus autem eum cum omnibus aliis dectrina ac virtute excellentibus viris, in laudatissimarum nationum Italia et Galliae Academiu: tum vero nominatim etiam amplissimis et ornatissimis iurisprudentid professoribus ac Dominis, MARIANO SOZINO et FRANCISCO DUARINO: quorum notitisam et familiaritatem inprimis expetit hic Ioachimus, inflammatus celebritate nominis ipsorum: ac rogamus, ut hunc nobilem, modestum, eruditum, ac pium iuvene, dignum omnifavere et officio, amanter complectantur, et provehant: ac statuant, se de tota Repub praeclare mereri; cum eiusmodi ingenia, quorum usus esse aliquamdo in publica gubernatione poterit, omnibus officiis iuvant et ornant. Et ipse Ioachimus cum aliis virtutibus, tum etiam gratitudine sua ostendet; se bonorum benesiciis non fuisse indignum. Deumaeternum Patrem Domini nostri lesis Christi oramus: ut hune Ioachimum servet incolumem; et hane ipsius peregrinationem, honestissimo consilio institutam, ac toium vita curriculumfortunet, gubernet, et adiuvet: ut fiat organum Rei pub ac Ecclesiae salutare. Datum Wittembergae, anno M. D. LIV. die natali, clarissimorum virorum, D. Doctoris Hieronumi Schurphii, et Ioachimi Camerarii; hoc est, pridie Idus Aprilis: quo die adhuc flagrabat cometes xiphias; qui prope eclipticam circa Librae initium, eregione Solis exarserat, visus primum s. die Martii, et tardo primum, mox celerrimo motu, per Booten, Cephea, et Andromedam progressus, hoc die non procul ab ecliptica aberat, circa 15. gradum Arietis, peragrato ferme semicirculo dierum XXXIIX. spatio: qualem legimus etiam cometem arsisse paulo ante motus Hussiticos, anno Christi 1472. imperii Friderici III. patru Maximiliani, XXXII.
Redux itaque Bergerus e patria, ubi ad iter se accinxerat cum Lipsia transiret: Melanchthonem in aedibus Camerarii offendit: a quo et ipso eiusmodi commendatitias accepit.
S. Dico.
OMNIBUS lecturis has literas. Utrumque pradixit vox divina, in hac languida et delira mundi senecta, et futuras esse maiures generis humani confusiones, quam fuerunt antea; et tamen Filium
Dei certo collecturum esse aternam Ecclesiam voce Evangelii, et non aliter, etiam inter imperiorum ruinas; donec mortuis hominibus omnibus vitam restituet; ac servaturum esse aliquae Ecclesia hospitia: vultaque nos Deus hac spe suscipere labores; et in propagatione doctrina, et in communibus vitae officiis. Quare Deograta est eorum voluntas: qui studia doctrina non abiciunt: quique se ad Rei pub. gubernationem praparant Ac pracipue in viris nobilibus haec cura magnum decus est. Itaque vir honestissimus, natus in fomilia, cuius nobilitas vertustaest, Ioachimus a Berge, laude dignus est: qui ad generis decus haec ornamenta addidit, iustitiam, et ceteras virtutes omnes, convenientes viro honesto, et cognitionem iuris Cumque sciatpraecipuam et maxime necessariam virtutem esse, Deum recte invocare: studiose didicit incorruptam Ecclesiae doctrinam: eamque pie et constanter amplectitur. Et animi pietatem vera invocatione in agnitione et fiducia Domini nestri lesu Christi, et iis virtutibus exprimit: quas Filius Deivove Evangelii et Spritu sancto in iis, qui ipsum invocant, accendit. Tales viros nobiles in gubernatione multos esse, optandum est Et cum Deus servaturus sit Ecclesiam: sperandum est, seminaria aliqua in familiis nobilium talia propter politias, servaturum esse. Oro autem Filium Dei, Dominum nostrum lesum Christum, crucifixum pro nobis et resuscitatum, custodem Ecclesiae suae: ut hunc virum nobilem Ioachimum a Berge gubernet: et faciat eum [Gap desc: Greek words] , et organum salutare suae animae et Rei publ. Datae Lipsiae, calendis Maii, anno 1556.
PHILLPPUS MELANCHTHON manu propria.
Hic igitur postquam extremum vale Melanchthoni dixisset: a generolo comite Gunthero Schwartzenburgico, cui in nuptiis Vinatiensibus prim um innotuerat, invitatus, sangerhusium abiit, Hic ipsum non tantum habuit libetalissime: sed Wilhelmo insuper Nassovio de meliote nota abeuntem commendavit. Sangershufio Dillenburgum devenit ad Nassovium: inde Erancofurtum ad Moenum, Coloniam et Moersam. Ideo autem Moer sam venit: ut precibus Wilhelmi Nassovii obescundaret: qui ipsum eo ad nuptias filiae suae, cum Wilhelmo comite de Berge celebrandas, evocarat.
Bruxellis autem summa clementia et benignitate, ab univetsa aula Hispanica, ob literas commendatitias Ferdinandi regis, fuit exceptus: a comite Egmondano, qui tum praecipuum aulae regiae decus, maximo in honore habitus: adregium epulum, quod annuatim die Andreae, maximo splendore et pompa, aurei velleris Equitibus, rex instruere solet, admissus: et insuper Germanus iuvenis Mariae Angliae reginae abipso Egmondano, luculento testimonio commendatus: quaeres Bergero profuit plurimum.
Etenim cum, Oceano Germanico traiecto, Londinum Angliae urbem nobilissimam, appulisset: statim regina cum ad se; die D. Thomae sacro, vocandum, multisque satellitibus ad templum urbis augustissimum deducendum curavit: exceptoque osculandae manus, qui in Anglia honor non vulgaris, potestatem fecit: im o tanto amplexa est favore: ut mensae magni aulae Praefecti quottidie adiunctum cum voluerit. Nemo erat tuncin tota Anglia paulo celebrioris nominis, quem ipse non compellarit: nulla ex clarioribus urbibus, quam non adierit: nullum ex castellis munitiorbus, quod non perlustrarit. Tandem vero, cum induxisset animum, relicta Anglia, alias quoque regiones peragrate: reginae submisse gratiisactis, valedixit. quae abeuntem, pro fingulari clementia, publico diplomate communivit.
Britannicum ergo iter Gallicum excepit, initiis infelicibus admodum et periculosis. Cum enim ultimo Decembris, anni quinquagesimi sexti, Boloniam, quae ianua quaedam Galliae Angliam versusu putabatur, attigisset: sactum est, ut in ipsum, sicut in alios peregrinos et advenas, inquireretur. Erat hoc sub initiis bellorum, quae inter vicinos reges Francia, Hispaniae et Anglia exoriebantur. Quare cum penes eum diploma Anglicanum deprehenderetur: nocte intem pesta, cum propter itineris difficultatem lasta et defatigata membra reficeret, sublatus e lecto, catcerique mancipatus fuit. Habebat secum, praeter illud, quod diximus Anglicum diploma, alias quasdam literas. Inter has ea erant, quibus ab Oratore Galliarum regis, Londini commorante, Picardiae gubernatori commendatus erat: quae ipsae, licet optima forma essent conseriptae; apud praefectum tamen Boloniensem nihil ponderis habuerunt. Dies enim continuos quindecim in diversorio publico Bergerum subsistere oportuit, ac detineri. Instanti tandem, dimissionemque flagitanti, hoc responsi datum est: fierinonposse, ut dimittatur, nisi regis iussis, qui tum Parisiis agebat. Transmissis igitur suo sumptu literis, hoc impertraret. Ibi Bergerus conditionem accipit: seribit supplices literas: a rege Lutetiam evocatur; cum per triduum ibidem in vico Dianysiano custodiis retentus atque servatus esset, (arrestum vocant) tandem omni suspicione criminis non liberatur tantum; sed regio insuper diplomate salvi conductus clementissime donatur. Nec Lutetiam, ramen sicco pede (quod fertur) transeundam sibi Bergerus opinabatur: quippe eam urbem, in qua norat scientiarum omnium studia, trium linguarum cultus, eloquentiae exercitationes superare auditorum fidem. Aureliarum porro oppidum est tota Gallia maximum pulcherrimumque; huc Bergerus se contulit: et Annae Burgie ius civile profitenti, diligentissime vacavit. Fuit is Annas
Burgius, qui paulo post, non tam regii senatoris in Parlamento dignitare, quam martyrii gloria, in omni perpetuittate consequentis temporis, illustre nomen est consecutus.
Digressus hic Bergerus conscensa navi, Aureliis, Ligeri fluvio Bloesas oppidum, itidem rebus omnibus ornatissimum, contendit. Etantitineris socii illustres duo comites Germani Henricus Isenbergius et Philippus Hanovius: cumque pontem transgressi propter Ligerim, qui altissimo muro conclusos illam urbem alluit; itinere publico progrederentur: ecce agaso quidam cquo expeditis obviam fit: cuius asinus ut primum rudere coepit, equus Bergeri perterrefieri, resilire, saltu trans verso viam excedere, qua fluvius patebat. Continuo ille asmotis calcaribus, habena cum retrahere cum vellet, ecce, inaudito praecipitio in fluvium ex altissima crepidine desiliit. Neutertum ex comitibus, nemo ex omni circumfasa multitudine exstitit; qui Bergero non praesentussimam mortem ominaretur: inclamando tamen experiri voluerunt, quid illi fact um sit. Hic nisi cum Bergero ipso, Bergerum divina plane cura et gubernatione conservatum, et ad maiora reservatum agnoscamus, amentes simus; tam illustri praesertim et evidente argumento. Observatus erat ibidem loci semper prodigiosus aquarum gurges, et maxima profunditas: tum vero in tantum exaggerata cumulum arena erat; vix ut ad imum ventrem unda pertingeret. Vidisses in auqis iuvenem salvum et incolumem, freno equum tenentem: vidisses omnium mite conspirantes ad Bergetum extrahendum, operas: audisses consecutas omnium, veluti redivivo, gratulantes voces. Sed conficiamus cum Bergero iter Gallicum.
Cum ex illo periculo emersisset: Biturigas, urbem Galliae ob Germanorum frequentiam tum maxime celebrem, ptofectus est: cum que septimanis aliquot celeberrimi Icti Francisci Duareni lectiones audiisset; Genevam, totius Sabaudiae quasi tompendium adiit. Erat ibi tum Ioannes Calvinus ecclesiae pastor: qui maximo auditorum concursu ac fama prophetiam Ionae explicabat. Interfuit ei et Bergerus; atque acumen miratus, pietatem veneratus, humanitatem insigni gravitate temperatam, exosculatus est. Et cum Melanchthonis mentionem fecisset; seque eius studiosum ostendisset: Calvinus tantum non exiliit, non semel testatus, sibi cum illo veterem intercedere necessitudinem, et optare, ut superesse Luthero diutissime contingat.
Cum Galliam ita magna sui parte peragraffet: Italiam quoque visere cogitavit Bergerus. Helvetiam Igitur ingressus, Tiguri praestantissimos viros Henricum Bullingerum, pastorem illius urbis, et petrum Martyrem, Theologiae professorem, compellavit. In Betnatibus antiquae Germanorum hospitalitatis vestigia
dixit se agnovisse: qui honorario lautissimo donatum exceperuntiad convi vialiberaliter invitarunt: et quae cumque [Gap desc: Greek word] visuve digna, prompte commonstrarunt. Basileae deinde bono fato in veterem amicum, Hubertum Languetum Burgundum incidit, virum eum; qui, nobilissimi Mornaei iudicio, ex mundi perlustratione unum didicer at mundi comtemptum: talis fuit, quales plerique videri volunt: in quo cum pietate doctrina, cum conscientia scientia, cum natura ars, cum disciplina rerum usius certavit. A talit tantoque viro quantumvis aegre avellererur; maturandum tamen irer existimavit. Friburgum igitur Brisgoiae, inde Argentoratum venit:ubi in duum summorum virorum amicitiam est cooptatus, Ioannis Sturmii Germani Periclis, et Hieronymi Zanchii, Theologi sine controversia magni. His valedicens ulmam perrexit: ubi seniorem comirem Eberstenium et schastianum Schertlinum offen dit: quibus cum multa de bello Germanico collcoutus, tandemque rogatus, cum Eberstenio illo Augustam est profectus. Ibi singulari Antonii Fuggeri comitate habuit: quo et animum et oculos iucunde paceret: animum quidem, reclusa per Hisron. Wolfium bibliotheca; oculos vero, reclusis per Marcum Fuggerifilium hortis am oenissimis.
Haec et alia in transcursu cum vidisset Bergerus: in Italiam, ac primum quidem Patavium est progressus. Quo ubi vix pedem intulerat; Martinus eum Gerstmannus popularis, deinde eipscopatus Silesiae dignitate auctus, hum anissime excepit; inque suas aedes benevole recepit: in quibus vixerunt coniunctissime donec Bergero abire visum. Cum einim Bononia meditullium quasi Italiae occupet: ibi ad tempus subsistere et Armio Icto operam dare constituit: adeoquive Italiae ordine provincias perlustravit. Venetiis quidem spectandis semestre totum insumpsit: multorumque sibi voluntates virtute sua devinxit: de quibus fuit Antonius de Maza urbis decemvir: cuius auctoritas tantum apud senatum Venetum potuit: ut Bergero reconditi illius et pretiosissimi Venetorum thesauri contemplandi potestas fieret: id quod summis saepe denegatum. Eiusdem Maezae commen datione interfuit pompae magnisicentissimae, quam ab aliquot saeculis intermissam, anno superioris saeculi quinquagesimo septimo Veneti instaurarunt. Exaedificata fuit navis mirae magnitudinis maximo opere, cui nomen Bucentaruo: qua Laurentii Prioli Venetorum ducis coniux, regali pene apparatu in altum fuit educta. Eam ex nobilitate illustres trecentae matronae, singulis fingulae daviculis sunt comitatae. Ex alto ad D. Marci appulerunt; et exinde in palatium conscenderunt: fuitque triduana{* De qua Petr. Instinia. l. 14. histor Venetae. p. 590.} festivitas spectaculi iucundi. Postea Romam perrexit: inde in Campaniam excurrit: cuius provinciae amoenitate illectus; Neapolin aliaque loca celebriora perlustravit.
Tandem post undeviginti annos, rectissimis studiis et peregrinationibus impensos ad suos, per Stiriam, Carinthiam, Austriam, Ungariam ac Poloniam, salvus est reversus. Recepit patria Theologum excellentem, Polsoicum praestantem, Historicum eximium, Iureconsultum minim e vulgarem. Itaque ex umbra vitae privatae, in Rei pub. patriae et Imperatoriae aulae lucem eductus, rari vir exempli exstitit.
Anno nati Christi nono et quinquagesimo, postquam melior fama de co increbuisset, precibus patriae nomine a se impetrari passus est: ut Capitanei Glogoviensis vicariam provinciam in se reciperet, Quo ex munere laudabiliter obito, tantum favoris et gratiae apud omnes passim collegit: multi ut ipsum aliis praeferrent, quem vegiae curiae adsessorem nominarenr. Neque diu hanc stationem tenuerat, cum consiliarii quoque Imperialis dignitas, velut recte curati officii testimonium, Ferdinandi Im peratoris auctoritate, accessit. Bergeri consilia, etsi semper pacis et togae socia fucre: belli tamen necessario tempore non defuere.
Vidit illis annis Maximiliani, Ferdinandi Imperatoris natu maiorem filium, trium populorum regem diversis licis pro clamari: {* Maximill.2. rex Rom.t,62. d. 30. Nov. rex Beem. d. 20. Sept. rex Ungar. 1503. d 8 Sept. Ei carus Berg.}Pragae Boemorum: Francofurti Romanorum: Posonii Ungarorum. Nec vidir hoc solum; sed a tanti nominis principe, a tot populorum rege, mirifice se amari sensit. Hic enim Maximilianus ille est: qui Imperator Germaniae salutatus, Betgerum ad familiaria colloquia admirtere, ad secretiora consilia adsciscere, a clarissimos reges, ad ma zimos principes, legatum mittere non dubitavit. Eiusdem Caesaris nomine, Bergerus in tractu Oeni oboedientiae ius iurandum ab incolis, anno sexagesimo quinto, exegit: post cum Carlevicio ad Saxoniae duces, ioannem Fridericum, et Ioannem Guilielmum placandos reconciliandosque missus est.
Anno sexagesimo sexto Wilhelmi, Hassiae Landgravii, {* Cum Sabina Christ. wirtemb. F. Philip. Hassia Landgravius.}naptias Caesaris nomine cohonestavit. Erat in vivis adhuc aeter na memoria dignissimus princeps Philippus Landgravius. cum co ut seorsim et secreto ageret Bergerus, in mandatis ab Im peratore suo habebat: rogaret si per aetatem, et absque valctudinis detrimento Landgrvius posset, coram Imperarori se{* Augustae in comitiis primis Maximil.} sisteret. Praeterquam enim quod ad gravissima ipsum colloquia expereret; magno venerandi senis videndi desiderio atcensum esse.
Landgravius quo minus ipse ad comitia venitet, valetudine prohibitus est. Reliqui principes, qui nuptiis intererant, Caesareis literis per Bergerum interpellati, recta Augustam contenderunt. Quibus abeuntibus legatum
per triduum apud se detinuit Landgravius. Phoebi iam iam cadentis lumen, nescio qui fiat; ut aspectu dulcius sit: ita Bergero tum fiebat, de aspectu religiofissimi et fortissimi Principis, cuius ad vesperum vita declmaret. Mitimus hic, quae de staru Imperii publico sunt sermocinati: iudicium tantum de celebri illo Marpurgensi Theologorum colloquio, cuius instituendi Landgravius auctor fuerat, ex ipso Landgravio recognoscamus. Commonstrabat colloquii theatrum Bergero princeps ille, dicebatque: etsi non is fuit exitus colloquii, quem et optassem sperassemque: insigni tamen fructu non caruit. Siquidem ex illa collocutione, multorum piis mentibus veritatis lux clarius offulsit. Et ut de me confitear, aiebat, ab illo tempore, quo abunde cum Luthero et Zvvinglio me collocutum memini: cum in accuratiorem multorum religionis nostra articulorum notitiam deveni: tum vero numquam deinceps crassam illam et oralem corporis Christi in pane, manducationem probare potui: qua de re non obscure postmodum in comitiis anni tricesimi sum protestatus. Haec Landgravius.
Legatus rebus confectis Augustam rediit Bergerus, cum iam eum lmperator aliis exsequendis destinasset.
Amandabatur.n.cum Sigismundo Hornstenio, ordinis Teutonici per Alsatiam et Burgundiam commendatore, ad Austriae superioris et Alsatiae ditiones: instanti adversus Turcam expeditioni, auxiliaribus, iisque constantibus copiis imperandis. Quae res Bergeri fide et dexteritate, optatissimo eventu successit. Et durabant adhuc comitia: redibatque Caesati suo optatissimus. Fuerunt itaque comitia illa amplissimus eampus explicandae suae vittutis: quae effecit, ut quamvis eum natura viris principibus inferiorem procreasset: summis tamen principibus esset gratissimus. Tunc enim et principi Palatino Electori, Friderico III. innotuit: qui sincera in Deum pietate, pii nomen adeptus est: et filio eiusdem felicis nominis, Ioanni casimiro: et mensae illustri saepius interesse iussus est, et ad secretiora de religione colloquia admissus. Hoc unum commemoratione dignissimum iudicabat ipse Bergerus: Fridericum nempe Electorem non semel, sibi hortatorem fuisse, ad crebram seriam que sacrarum literarum lectionem: ne sibi eas multiplici mundanarum occupationum mole in aula Caesaria excuti pateretur. Regum vero quatuor libros inprimis commendasse; imo dixisse, quibuscumque magnatibus eorundemque ministris, illos libros quam commendatissimos esse oportere. Addidit et hoc, ut erat in divinis versatissimus: se inde gravissimis in persecutionibus prasidia: in gubernationis vero difficultate documenta quaesiisse.
Hic principis electoris in Bergerum affectus quam alte radices
egerit: testes fuerunt literae ipsius E'ectoris manu exaratae; quibus anno septuagesimo primo, cum Bergerum ex aula discessisse rescivisset, cundem cum tota familia ad se evocavit. Vidit eiusdem prineipis singularem constantiam: eamque solam ex omnibus posteritati consecrandam existimavit. In illis enim comitiis Fridericus ille Elector Palatinus, ob religionis sincerae professionem, magno versatus est in discrimine, et praesentissimo proscriptionis metu. Verum cum in consessu principum coram Caesare animose piequive dixisset: nullius se erroris, quemodocumque appellati, sibi conscium: imo paratum ex solis Bibliis, quae I. Casimiras filius patrem insequens gestabat, solida et immota religionis suae fundamenta depromere: factum est, ut et religionem salvam, et Caesuis gratiam sartam etctam retinerit: quod nemo unquam sperasset, vel exspectasset. Sed nos ad Bergerum revertamur.
Huic ergo a Caesare, abitum tunc Augusta, ob instantem expeditionem Turcicam, maturante, id negotii est datum: ut Augustae cum Wolffgango Hallero, Imperii secretario, aliquantisper subsisteret: et expedienda quae dam Imperii negotia absolveret. Id ubi factum, Viennam Austriae ad Caesarem abiit Bergerus: eumque eum aula universa, maximoque procerum exterorum comitatu in castra est secutus. Factum id anno sexagesimo sexto, decimo Augusti die.
Ut vero a teneris tenuissima fuerat valetudine: ita ne vir quidem firmiore est usus. Haec, Praeter alias, causa fuit: cur splendidissimas legationes duas, Caesaris iudicio sibi delegatas, Constantinopolitanam unam, Moscoviticam alteram, modeste recusarit, et a se deprecatus sit. Sed tamen vix tribus mensibus elapsis iterum simili in negotio irum est ad Bergerum. Cum enim Maximilianus Caesar, concordiae studiosissimus in omni vita princeps, perniciosissimas Daniae et Sueciae regum simultates opprimere ac radicitus exstirpare conaretur: usus est Bergero internuntio, eiusque opera, quod voluit, effecit: quainvis non sine difficilimis novem mensium, in Dania et Suecia, ultro citroque habitis consultationibus: nec absque praesentissimo ipsius Bergeri periculo: quod a tempestatibus mari, a peste terra ipsi minitabatur. Interea tam en temporis habuit etiam, quo diuturnioris absentiae taedium levaret, consortium nempe Nicolai Hemmingii Theologi, et Caroli Dancai, disertissimi Galliarum regis legati, utriusque discipuli Melanchthoniani. Inde regum animis in gratiam reductis, Dania solvens in reditu ad aulas Tomeranicam et Custrinensem declinavit, principibus utrobique hospes gratissimus. Tandem sub finem Decembris, anno sexagesimo octavo, do mum salvus, uno tamen ex comitatu suo Balthasaro Promnicio Haffniae amisso, rediit.
Cum autem aetatis annum quadragesimum tertium iam atiigissec: aulaeque Caesariae decennium circiter impendisset: tranquilisoris vitae cupidus discessionem exaula medicatus est: et ad uxorem ducendam animum adiecit. Itaque anno sexagesimo nono matrimonii fidem iniit cum Dorothea Knoblochsdorffiana vidua, nuptiis, quibus legati duo Caefarii et unus Electoris Brandeburgici, cum amplissimis muneribus interfuerunt, decimo octavo Aprilis, illius anni celebratis.
Et quamvis tune Bergerus existimabat; matrimonii vineulum multum sibi momenti allarurum ad missionem ex aula impetrandam plane tamen aliter les cecidit. Vix enim breve tempus sub reditus conditione, salutandae familiae obtinuit: et ita quidem, ut anrequam Vienna in Silesiam diseederet, iussn Imperatoris ad Electorem Brandeburgicum deflecteret, cum co de rebus gravissimis, Galliae nempe bellis collocururus. Reversus multis demum precibus animum Caesaris expugnavit: bona ve cum gratia aulae valedicere sibi liceret. Verum ne sic quidem suus plane esse poruit. Nam cum ano septuagesimo primo Caesar cum dimisisser: eundem septuagesimo quinto gravissimae legationi obeundae repetivit. Nominavit praeterea Caesat; quibus Bergerum adiungeret, Augustum Saxoniae electorem, et Iuliim ducem Brunduicensem. Torgeae et convenirent dicta fuit dies: et amica transactionis via, auctoritate tantorum commissariorum effectum: ut diuturnae cuidam disceptationi, ob Franckenbergensem ditionem, inter Marchionem Brandeburgicum Ioannem Georgium, et nobilem Borckiorum fumiliam, finis adserretur.
Anno deinde octogesimo primo, altera ipsi in Daniam legatio a Rodolpho II. Augusto decreta erat: sed senilis illa canicies et imbecillicas virium pro Bergero causam dixerunt.
Cum ita, continuo ferme undecennio, Imperatoriam aulam adsectatus esset tandemque in patria multum diuque exoptatus civis sedem fixisset: statuit quicquid vitae residuum haberet, consulendo iustequive agendo patriae, matri optimae devovere. Haec igitur illum triginta annos Regie curiae primarium adsessorem; et viginti annos equestris ordinis delectum senatorem habuit. Sed nec istud tempus torum a Caesariis, uti vocant, commissionibus immune fuit: quoad senctam extremam ad Caesarem et patriae proceres humiliter officiosequive excusavit.
Itaque cum patriae inserviendo, mortis numquam non memor, ia, quod sperandum in ipso saltem non videbatur, ad annum aetatis septuagesimum sectum pervenisset: tabe catarrhali, qua et Ferdinandum Imperatorem exstinctum accepimus, laborare cepit. Hic fiduciae suae tot morbi tempore certissima
edidit testimonia: et mortem ipsam intrepido animo: ut symbola postremi eius temporis ostendunt: quale est illud Iobi{* c. 14. v. 14.}:
Exspecto, donec veniat immutatio mea.
Mature etiam et medioctiter valens, viatcum ex locuplete sacrarum literarum penusibi corrogavit, pernecessawrium ad iter illud extrenium in caelestem patriam conficiendum. Vere einim Africanus ille Pater seriptum reliquit: Non facile in adversitatibus inveniri praesidia: quae in pace non fuerint quaesita.
Audivisses igitur voees [Gap desc: Greek word] Christianae plenissimas, partim ex decimo Evangelistae Ioannis, partim ex nobili ad Romanos octavo capite, partim aliunde desumptas: quibus ille capitibus, pectori Ghristiana constantia roborando, a Dei spiritu inspiratis, sui Melanchthonis exemplo, unice delectabatur. Etsi, inquiebat, ovicula sum Christi mei, simplex, imbellis, mundi prasidiis destituta: nulla tamentanta futura est Satanae potestas, quamvis omaeibus viribus in surgat, quae me de man ibus optimi pastoris mei repere possit. Dicebat insupet, nihil usquam in rebus creatis, sive visibile, sive invisibile, quantumvis potens et efficax, abstrahere se posse ab illa charitate, qua conglutinatus esset Deo per Iesum Chrisium, filium illius, eundemque Dominum suum. Hunc ipsum esse quitam raro in nes fuerit affectuiut, pro nobis servandis, mortem etiam oppetierit. Et cum recitaretur dictum illud consolationis{*Deut. c. 30. v. 20.} plenum: Ipse est vitatua, et longitudo dierum tuorum: subiunxit ille, magna spiritus alcritate: hic nihil se aliud responsurum, quam illud Maximiliani Imperatoris: Ipse fuit, est, et erit. Tanta fiducia cum animum obfitmatum haberet; valeant, valeant, inquiebat, terrestria, salvete caelestia! Nemo terrestrium ullam tosthac ad me faciat mentionem. Eandem fiduciam nulla ex parte fluctuantem, amicis testatus est hic verbis: Numquam se, Dei beneficio, ita fuisse obfirmatum in vera sententia, numquam maius Dei spiritus in corde testimonium sensisse, quod veram sententiam amplexus sit, quam hoc ipso tempore. Paratum se nunc esse vel martyrium subire, quod antea non potuisset.
Confitebatur ultro: se sibi tacite gratulari, quod contingeret his temporibus ista in [Gap desc: Greek word] orbitate, et iussu benignissimi patris, et hoc carcere atque ex vinculis evolare, ob impendentia patriae cervicibus pericula.
Ad meliorem igitur vitam sine sensu aut significatione dolo ris, fidei in Iesum Christum plenus, sautisque suae certus abiit die quinto Martii, sub nonam vespertinam, anno Christi millesimo, sexcentesimo secundo, cum septuagesimum sextum aetatis prope decurrisset. Exuviae, quae Spiritus sancti templum fuerant,
funere honorisicentissimo illatae sunt tumuli, Herndor ffii Kalendis Aprilis. Emblema stanneae thecae inscriptum est tale: picta est crux, quam circumquaque amplectitur vitis multis palmitibus et uvis, et ad radices huius cranium cum ossibas humanis, et in captie crucis haec epigraphe:
AD MESSEM LAETICIAE VIRTUTE TUA.
Hic crux, hic vitis multo cum palmite: palmes
Unus ego vitis tectus et hic iaceo.
Te tamen a vera palmes dependeo vitae,
Vere novo virtus me tua tollet humo.
Hoc credo, hoc spero, fidei hoc mihi symbolon esto;
Et fidei fulerum crux tua, Christe, mihi.
Laetitiae ad messem mox veris tempore surgam,
Sed virtute crucis, vir crucifixe, tuae.
Aliud eiusdem beatae fidei et memoriae symbolum.
Exspecto, donec veniat innovatio mea:
Hic recubo, exspectans donec mox cuncta noventur,
Tunc etiam, meipsum qui renovabit, erit.
Sic ergo mortalitate exutus immortalitarem omnibus bonis affluentem est adeptus, promissumque pietati brabeum a Christo agonotheta rctulit. Vera enim pietas altissimas in eius pectore radices egerat: cum summam doctrinae, quae secundum pietatem est, a prima pueritia ex verbo Dei didicisset, ac religiosissime semper esset amplexatus. Hac inflammatus, Deum quottidianis precibus assidue non sine calidis lacrimis est veneratus. Testataesunt hoc voces illae, quas a matre sibi inculcatas, ad uxorem saepe repetivit: Sit tib vel oratio assidua vel lectio: nunc cum Deo loquere: nunc Deus tecum: quas ex{* Lib. 2. ep. 2.} Cypriano desumptas esse deprehendit. Testatae sunt idem precum quottidianarum formulae; quae nihil nisi purum merumque Dei amorem, et piam pro ecclesiae et Rei pub. salure sollicitudinem spirant ac loquuntur. Has ipsas ardentissimis suspiriis et gemitibus: Credo Domine, sed opem fer diffidentiae meae! velut epilogo semper clausit. Privatim per omnem vitam in seripturae sacrae lectionem diligenter incubuit, adhibitis saniorum interpretum commentationibus: quas tamen nec pro legibus, nec pro credendi norma sibi proponebat: sed ad scripturam divinitus inspiratam, tamquam ad regulam exigebat. Eum in usum bibliothecam sibi comparavit a sacrorum librorum canone, et a praecipuis interpretibus instructissimam.
Secundum pietatem, summam in ipso laudem meretur beneficentia vere singularis. Cum enim omnib. rebus esset ornatissimus,
opibus et copiis florentissimus, liberisque, qui patrimonium tam amplum ac copiosum iure hereditario adirent, destitueretur: id fecit, quod de privatis hominibus vix auditum, aut lectum.
Optimos quosque adolescentes, qui ali quid ingenio valerent, bene magno numero fuis stipen diis alebat: quosdam praeceptoribus Gymnasiorum erudiendos concredebat: quosdam Academiarum professoribus excolendos tradebat: hoc eruditos et excultos scholis gubernandis praeficiebat: illos Ecclesiae Christi, orthodoxa doctrina pascendae, consecrabat. Quo instituto hoc est consecutus; ut quibus religionis Christianae purior lux nondum adsulsisset: ii emergerent paulatim ex nebulis humanarum opinionum, eque renebris eluctarenur. Hoc benesicium ut solidum ac perpctuum Rei pub. Christianae daret: testamentum legitime fecit; in quo grandem pecuniae vim, ut inde omni consequente tempore tenuioris fortunae adolescentibus stipendia conferrentur, legavit. Hoc non sine rodolphi Augusti consensu disposito, exsecutores suae voluntatis, viros ex nobilitate Silesiaca clarissimos, nec non eruditione et virtute praestantissimos nominavit: quibus totam negotii molem post suum fatum concredidit.
Obligantur autem, qui illo beneficio gandere cupiunt, secundum caelestium literarum ibros, symbolis Oecumenicis orthodoxae antiquitatis, confessione quam vocamus Augustana, et corpore doctrrinae Melanchthoniano. Nimirum divitiarum hic maximus ac verissimus fructus est: non uti opibus ad propriam unius voluptatem; sed ad multorum salutem: hoc est in caelestes pecuniam conferrethesauros: ubifur non effodiet; nec rubigo consumet: nec tyrannus eripiet: hoc est, dispergere opes, et dare egentibus: ut iustitia boni perstet in aeternum.
Fortitudinem autem viri buius quid non laudarit? quo omnes male cupientium obtrectationes, convicia, et vellicationes, non tantum magno animo tulerit: sed nec adversariis mali quicquam im precatus unquam fuerit. Hoc illud est, quod paucis ante mortem diebus dixit: Etiamsi divino quodam permissu contingat; omnes sibi inimicos dari ita: peaees se ut esset cum illis pro libitu agere: se tamen ne tantillum quidem illu male facturum, ob hoc solum: quod a Deo eam vindictam prohibitam sciret; orederetque, nihil esse, quod non in bonum sibi certo sit cessurum.
In cultu et victu simplicitatem probavit avitam: et paucis ante mortem septimanis dixit: praeter quam quod toti mundo renuntiasset, superbiae inprimis hostem capitalem se futurum, imo moriturum.
Luxum, praesertim conviviorum, et hinc inde immenso sumptu
conquisitas lauticias, numquam non est detestatus. Candidus insuper fuit in agnoscendis suis erratis ac naevis. Arguit hoc scitum, psalterii frontispicio ab ipso adscriptum, cum tribus vitae regulis: Sumus homines, quotquot sumus: cuiuscumque vel ordinis, vel conditionis sumus, homines sumus. Regulae autem haesunt.
I. In consiliis DEI sequendum mandatum nec temeraria [Gap desc: Greek word] ac curiositate quicquam tentandum.
II. Obtemperandum Dei mandato in officiis vocationis, nec labor fugiendus; cum scriptura dicat: uniculque suo in officio laborandum.
III. Corde etiam a Deo auxilium petendum: in Deo acquiescendum, nec ab eo in rebus adversis desiciendum: sed finalis liberatio exspectanda.
In coniugio vixit gemino: atque in priori quidem cum Darothea Knoblochsdorffiana, ut diximus supra, contracto, decem suscepit utriusque sexus liberos: sed quibus superstes ipse omnibus fuit: quo et mater, coniux cius desideratissima, pie est subsecura. Postea viduitatis solitudinem et sobolis orbitatem anno octogesimo septimo leniie secundis nupriis cum Barbara iti dem Knoblochsdorffiana: quae quod vere secundae sibi con. contigiffent: summas DEO egit gratias; ac de iis cum iam decumberet, coram amicis, unice sibi est gratulatus.
Defleverunt eximii huius non solum Iureconsulti ac Politici; sed Theologi etiam, Historici et Philosophi obirum tum alii, tum Academia Haidelbergensis epicediis cum gemina contione in funere eius habita, publice editis: in quibus nos tale ad tumulum magnifici Maecenatis cum gemitu adposuimus:
MEMBR A IOACHI MI fovet heic terresiria BERGI
Late vernanti terra sequestra sinu.
Spiritus aetherias laetus remeavit in oras.
Oris aetheriis quippe erat ante datus.
Propter humum Eusebie tepido sedet uvida rore:
Iuxta ipsam Cleio, dilaniata genas.
Parte alia Virtus, studio celebrata iuvandi:
Rursum alia, exhausto slesia rauca sono.
Omnes damna sua alternis decumana queruntur:
Omnes Herois funera acerba gemunt.
Nec capite hoc quicquam maius, nec carius unquam
Eusebie, Cleio, Slesia tota habuit.
Quantumcumque volet ringatur et ozyma cantet
Faex ea, cui cibus est icere dente bonos:
Ipsa dies, ipsa hunc satis experientia dicet
Vitbilem teris enituisse virum.
Et haec de Silesiae nostrae Abdia munificentissimo ac Cynea prudentissimo, congesta ex contione funebri habita a Martino Fussolio ministro ecclesiae Cladensis: ex narratione itidem historica de hoc Bergero conseripra et dicta a Sigismumdo a Nibelschitz equite Silesio: et ex defensione iusta ac moderata Melanchthonis, anno 1601. ad ipsum Bergerum tum adhuc viventem scripta.