CAMENA Early Modern Latin Texts

IOANNIS LAVTERBACHII POETAE NOBILIS ET LAVRO CORONATI, Aenigmata. AD MAGNIFICVM ET ILlustrem Dominum Henricum Rantzovium, Regium Holsatiae Vicarium, Bredebergae Dominum etc. ADDITIS SIMVL NICOLAI Reusneri Leorini Com. Palat. Caes. et P. L. Aenigmatis. [gap: illustration] E COLLEGIO PALTHENIANO M. DCI.

NICOLAI REVSNER LEORINI COMITIS PALATINI CAESAREI Aenigmata, AD NOBILEM GENERE, VIRTVTE ET DOCTRINA VIrum Dn. Hieronymum Arconatum Leorinum, Sac. Caesar. Maiest. a secretis bellicis. [gap: illustration] E COLLEGIO PALTHENIANO ANNO M. DCII.

AD HIERONYMVM ARCONATVM SAC. CAES. MAiest. a Secretis.

QVod tibi sit curae mea res, Hieronyme: cordi
Quod mea sit vere gloria, vita, salus.
Tot rerum documenta probant, tot scripta, subinde
Quae mittit Fidei (pax) tua plena manus.
Promtus es officiis, meritis studiosus amicis,
Et vere niuea simplicitate bonus.
Cana fides, verique placet tibi cura, bonique,
Candor amicitiae sat tibi dulce sapit.
Qua tibi pro tanto studio, quae digna rependam
Praemia, vix animus sufficit iste mihi.
Copia nec rerum mihi suppetit atque facultas,
Demerear rursus me quibus ipse tibi.
Quod possum, memorem famam praestare labore:
Perpetuus hic sum debitor usque tuus.
Sit precor interea pignus breuis iste libellus,
Dum tibi se merito pignoret ipsa fides.

AENIGMATA NICOLAI REVSNERI IC.

Deus.

PRincipium cunctis, cunctis do denique finem,
Ipse ego fine simul principioque carens.

Iehoua.

Quinque simul iunctis constat vocalibus vna
Dictio: nil maius magnus hic orbis haber.

Deus Pater.

Mater nulla mihi, nullus pater ipse deorum
Atque hominum solus sum tamen vsque pater.

Iesus Christus.

Sum, quod eram: nec eram, quod sum: nunc dico vtrunque,
Mater homo: pater est mi sine fine Deus.

Spiritus sanctus.

Nec gignor, nec gigno: sed exeo numine numen
De gemino: triplici est numine numen idem.

Aliter.

Matre carens, patris expers, expers sum quoque nati,
Ipse tamen nati spiritus, atque patris.

Sancta Trinitas.

Tres, vnum, nec tres tamen vnus, at in tribus vnum.
Posterius nihil est hic simul, atque prius.

Angelus bonus.

Quem cernit nemo, cerno, sed is omnia cernit.
Cerno alios, cerni nec tamen ipse volo.

Angelus malus.

Fontem nosco boni, bonus ipse creatus, at odi:
Factus et inde malus, fons vocor ipse mali.

Homo.

Terra parens: Deus ipse pater: simul orbe recedo.
Participat de me terra Deusque simul.

Aliter.

Sum terra: ex terra genitus: mox terra futurus:
Me terragenitum, terra recondet item.

Aliter.

Flens venio in terras: flens hinc discedo vicissim,
Pars vitae fletus nulla dolore vacat.

Adamus.

Matris humi, genitus prius aluo: nomine dictus
Matris humi, condor viscere matris humi.

Aliter.

Terra fui quondam, rubrae gero nomina terra,
In terram redeo, dic mihi, qualis eram?

Eua.

Prima viri primi de carne virago, deorum
Fabrica, viuentum nominor vna parens.

Aliter.

Matre carens ego, nec dum nata, parens tamen vna.
Sum cunctis, vitam do simul, atque necem.

Aliter.

Vnum virgo diem vix viua, fit vxor, et inde
Mater, et haec nondum nata, prius moritur.

Aliter.

Quae vitam et mortem simul vna propagat in omnes,
Dic mihi, vas vitae num bene nomen babet?

Regnum. Rex.

Totum sum vnsis homo: caput idem sum tamen vnum:
Partibus innumeris corporis vnus homo.

Christus, a)pa/twr, kai\ a)mh/twr.

Filius ipse quidem, patris at sum, matris et expers:
Mortalis quamuis corpore natus homo.

Idem Graece.

*lo/gos2 e)/nsarkos2 Verbum caro.

Non Deus est, nec homo, sine carne et corpore sermo,
Sermo Caro factus nunc Deus est et Homo.

Sunt duo, quae duo sunt, et sunt duo, quae duo non sunt:
Quae duo si duo sunt, nulla duo duo sunt.

Nempe Deus vere est, vere est homo, summus et imus,
Conditor ille hominum, spirituum ille Deus.

Sum mater, sed virgo tamen, maris inscia mater,
Spiritus est, salua virginitate pater.

Mater semper virgo.

Mater, virgo, Deus mortalis, vitaque Morsque,
Nunquam iuncta, sed hic foedera pacis habent.

Virginitas, partus, discordes tempore longe.
Virginis in gremio foedera pacis habent,

Phoenix.

Secursus meritur, qui scit se morte renasci,
En! pereo vt viuam, me tamen ante cremo.

Enochus.

Mortali quamuis sim conditione creatus,
Haud morior, viuus sydera celsa peto.

Mathusalas.

Mors est cui gladius simula et victoria, solus
Et patribus viuo secula pane decem.

Melchisedech.

Sum sine partre satus, sine matre et gente, dierum
Principio, vitae, fine carere feror.

Samson.

Mille manu sterno, dum viuo, fortiter hostes:
Mille hoster sterno mortuus absque manis

Ionas.

Me tumulus viuum capit, et vehit ipse sepultus
Viuo tamen, redeo viuus et e tumulo.

Ioannes Baptista et Christus.

Alter das, nec habet, quod det, capit alter, habesque
Ceu famulo dominus quod det abunde suo.

Aliter.

Quod praestare nequit, praestat praetare rogatus.
Praestari cui res vix tamen vlla potest.

Christus agnus Dei, et Leo de stirpe Iuda.

Mitis vt est agnus, Leo sic ferus, attamen idem
Agnus, et ast, titulo dignus vtroque, Leo.

Flos Iesse Christus.

Flos refleresco ex flare, ipso temporefloris,
Flos meus, et floris flos sine labe mei.

In cruce vitaperit: mage quod mir abere dicam:
Mors moritur, mortem mortua vita vorat.

Sol.

Quantus sum, sum oculus, semel occido, viuo vicissim
Quotidie, sine me nil nisi triste chaos.

Aliter.

Sum sine matre pater, perit ortus filius ex me
Quotidie, nata hinc me sine Patre soror.

Omnia qui video, per me videt omnia tellus:
Me sine nemo videt: me sine triste chaos.

Luna.

Paupera quamuis ipsa, tamen quoque cornus sumo,
Lumine caeca meo, lumine fratris ouo.

Nox Dies.

Sunt geminae germanae, harum alter am et altera gignit,
Perque vices sic fit, filia nata, parens.

Aliter.

Germanam germana soror graeta vicegignit,
Mutuae et ex alia nascitur vna vice.

Ignis.

Omnia consumo, foueo simul omnios, vaerum
Caussa fui, rerum mox quoque finis ero.

Aer.

Nusquam et vbique manens capior, capioque vicissim,
Intus et exterius, nec teneo, aut teneor.

Aqua.

Ex me orior, redeo ad me rursus, nocte die que
Curro, eadem atque alia, et nescia stare loco.

Terra.

Pendeo, ceu pila, non vllo libramine fulta,
Omniparens pingui profero cuncta sinu.

Mare.

Omne latus terra cingo, crebrisque procellis
Exagitur, campus liberioris aquae.

Ventus

Sit vox nulla mihi, vel nulla sit ala licebit,
Persono, et immensas peruolo vbique plagas.

Fluuius.

Mira mihi vis est, citius sub nocte silente
Curro, quam lux cum clara sub orbe nitet.

Flumen

Puluerulenta sit vt cunctarum meta viarum,
Pulueris est expers semita sola mihi.

Ros.

Luta simul, simul vnda breuis, rigat omnia late,
Pes tamen hinc nudus vix bene mane madet.

Nebula.

Noctis habet faciem, per se ipsa nigredinis expers,
Fert tenebras media saepius illa die.

Stiria.

Mater me genuit, mox ex me gignitur illa,
Sed calor huic pater est, frigus at acre mihi.

Amnis concretus.

Molle prius, rigidum, firmum sit, debile dudum,
Stat cursu, multum iam incipit esse parum.

Iris.

Si fugio, sequitur: sed me fugit illa sequentem:
Res mira et varia est, dic mihi quaeso quid est?

Nix a sole liquefacta.

Implumis volacris foliis, super arbere nudae,
Insidet, hanc subito deuor at ore carens.

Flamma.

Mater alit viuum, viuens mox deuore matrem,
Matre tamen morior commoriente simul.

Cinis Fauilla.

Mortua res vitam sepelit, manet illa sepulcro
Viua suo, viuis mollit et ipsa cibos.

Fumus.

Lacryma multa mihi, sed nullae est caussa doloris,
Coeli affecto vitam, sed grauis aer obest.

Aliter.

Me genuit paeter, et sine me non nascitur ipso,
Scit puer, et lacrymas absque dolore faecit.

Aliter.

Lucilius ipse pater, sed ego sum filius ater.
Is lucem, sed ego nil nisi do tenebras.

Aliter (Fumus.)

Splendificat meus omne pater, quod lustrat: at ipse
Lustro nihil, simul et cuncta tenebrifico.

Caminus.

Si propius steteris, flagras, si longius, alges,
Aule eadem ratio scilicet esse solet.

Alchymista.

Carbo, thesaurus, mea sic carbone crumenae,
Inuisis nummis, linguaque plena manet.

Hermaphroditus.

Ambigui sexus, nec mas, nec foemina, neutrum
Aut vtrumque ferar, nec duo, forma duplex.

Priapus horti custos.

Olim truncus eram ficulnus, inutile lignum,
Furum sum Deus at nunc, auiumque timor.

Laurus.

Nympha fui Phoebi quondam, nunc gloria belli,
Pacis honos, frontisque decus, vatumque corona.

Quercus.

Viuos pascit viua, tuetur mortua viues,
Fert viuos: viuos fertur et ipsa super.

Aliter.

Dum viuo, viuos pasco, iam mortua, viuos
Porto: sed aequoreas denique sulco vias.

Picea.

Frontibus arboribusque viret tot consita syluae,
Et foliis arbor, syluaque fronsque caret.

Morus.

Alba fui quondam, rubram me fecit am antune
Sors fera, quae miseri signa cruoris habet.

Iuniperus.

Quae florem non fert, baccus nihilominus arbor
Profert, et fructus praerogat vsque suos.

Lilium album.

Flos ego lac niveo Iunonis ab vbere natum,
Flos hinc ambrosius, regius inde vocor.

Lilium purpureum

Si mihi lac Diuae vitam dedit, vt dedit album,
Purpureo vertex cur mihi flore rubet.

Rosa purpurea.

Alba fui quondam, rosei quae caussa pudoris!
Me proprio tinxit sanguine pulcra Venus.

Rosa Milesia.

Communis Paphie dea syderis, et dea Floris,
Ros vnus, color est vnus, et vnus odor.

Chelidonium.

Purgo caput, tenebras oculorum purgo, fugoque,
Ictericum, dat auis nomen hirundo mihi.

Papauer.

Ipsa expers somni, somnium do, plena sopore,
Grande caput, sed in hoc membra minuta gero.

Tigris.

Amnis nomen habet, Zephyrus cui virque paterque,
Ocyor at Zephyro cursus et amne suus.

Elephas.

Fulcra thoris, simulacra Ioui do, numen adoro,
Arma, viros, et opes in fera bella veho.

Monoceros.

Ceruum fronte refert, Elephantum sed pede; cauda
Aprum, voce bouem, corpore prodit equum.

Taurus.

Sydus ego coelo, sed humi si cernis, aratri
Sum patiens, mons hoc nomen, et orbis, habet.

Caballus.

Sint binae leporis dotes, vulpisque lupique,
Et dotes asini sint, totidemque nurus.

Aliter.

Cui caput argutum est, breuuis aluus, obesaque terga,
Ardua cui ceruix, iste probatur equus.

Mulus.

Ex aliis nascor, nec quicquam nascitur ex me,
Dissimilis matri, dissimilisque patri.

Gallus.

Bis natus vates ego sum: praenuntio quippe
Quae sit tempestas quoque futura die.

Aquila.

Sum volucrum regina, Ioui gratissima, lumen
Sollicitans proprio lumine, Phoebe, tuum.

Pellicanus.

Magnus amor, maiorque fides, et maxima vitus,
Alterius vitam morte parare sua.

Phoenix.

Vt viuam, mortem patior: sed morte resurgo:
Igne senex morior: igne resurgo recens.

Aliter.

Vnica semper auis, pater et sibi filius ipsa:
Morte sua vitam dat sibi sola nouam.

Aliter.

Ipsa sibi proles, suus est patet, et suus heres,
Nutrix ipsa sui, semper alumna sibi.

Gryps.

Igne micant oculi, curuatur aeumine rostrum,
Sibilat et grandi lingua retorta sono.

Turdus.

Fronde meo fruticans celsa de sterecore viscum
Me pascit procerum mox ego pasco gulam.

Picus viridis.

Colla virent, dorsumque rubet caput, vtraque penna
Coerula, luteolo pecteratincta croco.

Pauo.

Angelus in penna, pede latro, voce gehenna,
Dic, quae sum volucris? sic mihi Phoebus eris.

Vespertilio.

Sola auium pario, soli vberae lacte tumescunt,
Aspera sunt soli dentibus ora mihi.

Nec mus prorsus ego, volucris nec glorier esse:
Sola tamen foetum nutrio lacte meum.

Noctua.

Pellor ab alitibus si cunctis aethere toto:
Praesidio, Pallas, sum bene tuta tuo.

Nycticorax.

Culta fugit, de serta colit loca, noctis amica,
Lucifuga, et celeris nuntia mortis auis.

Vpupa.

Rex fueram, sic crista prebat, sed sordida vita
Immundam e tanto culmine fecit auem.

Cancer.

Membra hominum torret luis immedicabilis ardor,
Coelum habito, fluuio captus adorno dapes.

Aliter.

Brachia bina, pedes octo, testamque rubentem
Qui gero, regeles saepius orno dapes.

Apua.

Orta maris spumae Venus est, me spuma velimber
Procreat, hinc Veneri sum quoque grata Deae.

Harengus.

Aere non viuse, sed aqua, necat aer, at vnda
Oceani viuism me sinit esse diu.

Rana.

Colla tument, albet venter, vox rauca coaxat,
Terga caput tangunt lubrica, spina viret.

Locusta.

Terrigena, exsanguis volucrisque, loquaxque, sub aestum
Tristifico pastu rustica corda meo.

Cicada.

Formica.

Oti inimica, hyemis studiosa, et messis amatrix
Paruula, Myrmidonum glorior esse parens.

Bombyx.

Inuoluo studiosa opere, in felixque morande
Cum morior, sobolem semine linquo mihi.

Cochlea.

Terrigenam, exessam, domiporta~, sanguine cassam
Aspice, cuisua que sit, domus vna placet.
Nec sanguis mihi, nec sunt ossa, pedesque: at ocelli
Cornua sunt: sal est exitiale mihi.

Euphorbus.

Me pater enata genuit: mihi iungitur illa:
Sic soror et coniux, sic fuit illa parens,

Amor.

Odit, amat: fugit et sequitur simul: inde minatur.
Supplicat hinc: gaudet, tristis et inde redit.

Mus.

Nec mater mihi, nec pater est: progignor at ex me.
Incola sum cellae, fur simul, atque penus.

Pyrallis.

Viue tibi, quantumque potes praelustria vita,
Splendida dum quaero, me fera flamma rapit.

Cimex.

Sum ligno genitus, depasco corpora morsu,
Sum grauis, at grauior, quando necabis, odor.

Siren.

Foemina, piscis, auis sum, nautas fallere docta,
Sum scopulus, non sum foemina, piscis, auis.

Fortuna.

Sum nihil, et vocor ipsa tamen Dea, caeca figuror,
Surdaque et im a leuo, summa premo, omne roto.

Fama.

Viuo expers vitae, totum vagae peruolo mundum,
Haud volucris, multi sunt sine patre patres.

Echo.

Non vox, alternae sum vocis imago, loquenti
Nil reticens, didici nec prius ipsa loqui.

Aliter.

Non homo, nec sum bestia, non mihi vindico corpus,
Aut animam, nihilo viuo sed ipsa minus.

Aliter.

Non os est, aut linguas, loquor tamenipsa, locutae
Sed morior, mecum commoriente sono.

Aliter.

Quae nescis prius ipsa loqui, reticere loquenti
Nec scis: die tandem quod, Dea, nomen habes?

Aliter.

Sum Dea, vel mulier: nec sum potis ipsa videri,
Aut nosci: tantum garrula verba sequor.

Aliter.

Garrula sum: sed non nisi te loquor ipsa loquente.
Non mea, sed potius quae audio, verba loquor,

Campana.

Semper hians os est mihi, pendens ferrea linguae,
Vox est nulla, nisi prodita verberibus.

Nola.

Transit aquas, nec aquas medio degustat in amne,
Dat sonitum, sonitum nec tamen ipsa capit.

Penna scriptoria.

Non caro, non es sum, sed carnis et ossis alumna,
Elinguis linguae commoda mille fero.

Epistola.

Foemina circumfert in fantes, rite loquentes,
Sint mutae quamuis, per loca quaeque volaent.

Literae consonantes et vocales.

Sunt iuuenes octo atque decem, sine voce vagantes,
Quinque interpretibus sic locus, inde sonant.

Conscientia.

Ipse sui simul accusator, et est reus, atque,
Iudex, et tortor denique, fare quis est.

Fletus viduae.

Sit grauis ipsa licet, coelos aequat tranat Olympi,
Illa potens superos cogit, et illa Deum.

Lacrymae puellares.

Fallax vnda quidem per fe, fallacior vna
Saepe facit stultos sed tamen vnda sophos.

Vnitas.

Nec numerus, numeri nec pars, sed principium sum,
Si mihi nil addis, maior ero numerus.

Vites.

Aenigma e Thelxiope Nic. Reusneri.

Acropolis placeat magis an Noua, quaero Polisnes
Acropolin laudo, sed Polin ipse volo.

E Pisino e eiusdem.

Accipitri in sidias parat Ardea: Praeda parata est,
Si prius hic sexum mutet, et illa suum.

Vinum.

Sol altor: Tellus genitrix, sator ipse bimater
Bacchus, me sepelit venter, et ante cadus.

Metellus gignit, coquit et Soli robur vt addo
Et vires homisi mox iterum has adimo.
Dat vires adimitque: metu cor liberat, auctor
Ingenii: tellus gignit, Apollo coquit.

Filia Cimonis.

Filia cuius eram, mater sum denique patris
Matris vir sic fit filius inde mihi.

Deß Tochter ich ward!
Deß Mutter bin ich worden!
Ich erzeugt mir einen Sohn!
Der war meiner Mutter Mann.

Scriptura.

Atra seges (viden?) hic in campo cernitur alba:
Praetereunt multi, nec patet illa seges.

Ein weiß Feld/darinn ist schwartz Saat/
Manch Mann fürvber gath!
Der nicht weiß was da statt.

Chelys.

Lignea materies: cantillat suauiter (audin?) [correction of the transcriber; in the print (audiu?)]
Agnus in hac: saltem hunc ante titillet equus.

Cereuisia.

Aemula sum Bacchi, me Mulciber excoquit, haud Sol.
Neptunus pater est, mater et alma Ceres.

Ouum.

Sum, quod nec sum, animal, sine partre, at non sine matre:
Nec soboles matris sum, nec alumna tamen.

Caseus.

Non Heraclitus, non Argus sit, neque Nester,
Sic bonus et gratus caseus esse solet.

Pluma lectus.

Ipsa leuis, graue fert onus, et grauis in de sopore.
Fit leuis, et leue fit, quod graue fertur, onus.

Aliter.

Quod tollit, premit, ima petens sursum aera repellit,
Ac somno premitur, nec tamen ipsa capit.

Follis.

Ponderis eiusdem, grauius ne sit leuiusue,
Seu vacuum, pelnum seu sit, vbique manet.

Furnus.

Integrum reuomo, integrum quem deuoro panem:
Sub coelo coctus sie tamen igne prius.

Ephippium.

Fert carnem, premit et carnem, dum fertur ab illa,
Saguinis et carnis nil habet illa tamen.

Spongia.

Ipsa leuis, graue viscer e condo, et promo vicissim,
Pressa tamen sordes tergeo, nata mari.

Pila.

Glabra foris, pilosa intses, specieque globosa.
Exsilio, quanquam mi pedis vsus abest,

Speculum.

Cuique suam reddo faciem, mihi reddere soli
Nescia, nec vita praedita, nec facie.

Vulgus.

Bellua multorum capitum cur nominor? atqui
Cordatis nullum credor habere caput.

Monachus.

Cui rostrum porciest, a fini dorsum atque columbae,
Cui cor ouis, cui crus est bouis, ecquis erit.

Matula.

Sim quamuis vilis, sim res abiecta fatebor.
Vsibus humanis sum tamen apta satis.

Lotium.

Foeda quidem, vilisque breuiplus soener at hora,
Quam bene quae multo pisce natatur aquae.

Calculus.

Per se dura quidem lapidum compago, sed vnus
Est lapis, hic homines asperitate necat.

Podex.

Custos ventorum, elinguis loquor ore; trahoque
Ex sonitu sonitum; vulnera nulla fero.

Crepitus ventris.

Pelle carens nascor, non audio, sed tamen ipse
Audior, haud culpo, sed male culpor ego.

Latrina.

Quisque meam quarit, seu vir, seu foemina sedem,
Ipsa tamen lateo patre latente domus.

Clauis.

Per me clausa domus patet omni rursus apertae
Clauditur, ipsa domum me sibi seruat herus.

Pecunia. Ex Democrito.

Idem Latine.

Torqueo non possessa hominem: possessa fatigo
Curis: per dita mox ipsa dolore premo.

Aurum.

Blanditiae pater, et sum filius ipse doloris,
Qui tenet hoc, metuit qui caret, ille dolet.

Vmbra.

Maxima et occasu, simul ortum maxima rerum,
Maximus vt vigor est, sum minima ipsa tamen.

Aliter.

Quod nihil est, aliquid modo cernitur esse, vicissim
Cernitur hoc aliquid verius esse nihil.

Baculus. Scipio.

Coecum coecus ego duco atque reduco, ferentem
Me fero, nec visu glorior, aut anima.

Somnus.

Dum nihil ipse vides, facio te multa videre,
Lumina ni claudat, me quoque nemo videt.

Aliter.

Mortalis non sum, non immortalis, vtrumque
Malo, parte hominis viuere, parte Dei.

Tempus.

Quod nusquam est, simul hoc et vbique, et idem est apud omnes,
Omne quod est (mirum!) non capit ipse locus.

Vita, mors.

Quod nihil est, perimit me, quae sum tractus amarus
Temporis: exoptat met amen omnis homo.

Cadauer.

Foetens sperma prius: dum vixi, stercoris aedes:
Post mortem iam sum vermibus esca putris.

Sceletos.

Corpus ego, sed sum sine corpore: corporis ossa
Ipse tamen numeres carnibus ossa suis.

Capulus.

Alter quod fabricat, mox in scius vtitur alter,
Quique emit, haud cupit hoc, sed capit ipse tamen.

Terminus.

Non semel, aut non bis minus, at bis et semel, imo
Terminus existens, cedere nolo Ioui.

Ens.

Nil sub Sole nouum: manet omne: quid est, quod adhuc est?
Quod fuit ante, quid est, quod fuit? hoc quod et est.

*a. et. *w.

Prima rudimenti supremaque littera Graeci:
Soli sit laus et gratia Christe tibi.