MARTINI PRAETORII SILESII.

Ad. Dn. Iohannem Sigismundum, Marchionem Brandeburgensem, etc. nuptias celebra tem cum Domina Anna, Marchionissa Brandenburgensi, etc.

MArchiacae praeluftre decus, spesque inclita gentis,
Ioannes-Sigemunde, alto sate sanguine Regum,
Et magnos geniture olim longo ordihe Reges:
Dum celebrante torit te gaudie festa iugalis,
Eduntur ficti spectacula feruida Martis,
Et eboant rauco Mavortia tympana pulsu,
Argutisque tubae clango ribus assonat aether,
Laetitiaque strepunt passimfora, compita plausit,
Hic ubi Prussiaci sublimem Principis arcem
Nympharum genitor piscosrs alluit undis
Bregela, iuniperis velarus et ilice ripas.
Aonidum cytharas, et dulcia carmina vatum
Sit, tacuisse, nefas, hosplausus inter ovantes,
Scilicet illustres heroo carmine taedas
Exornare, novisque decet bona dicere sponsis
Verba: Poetarum Princeps, divinus Homerus,
Maxima quo nil maius habet, nil clarius Hellas,
Ad Regum mensas, et connubialia sacra,
Non raro excidium Troiae, Priamique labores
Et cecinit laudes, ingentiaque ausa Pelasgum.
Duceret Hermionem cum natus Agenore Cadmus,
Musarum veneranda cohors, Iovis aurea proles,
Sacra frequentavit socii convivia lecti,

Exoptansque novis connubia fausta maritis,
Prospera concepit gratantibus omina votis,
Et dulci tacitas hilaravit carmine mensas.
Quid quod laetitiae thalami dignatus adesse,
Pieridum comitante choro, Cyrrhaeus Apollo,
Argutas agili percurrit pollice chordas,
Et cupidas blandis muslsit con cen tibus aures,
Dum sibi cousortem vitae, castique cubilis,
Legitimo Thetidem sociaret foedere Peleus,
Aemonius Peleus, magni ille creator Achillis?
Certatim ergo tuo, Princeps, gratentur honori,
Atque diem fastis hunc immortalibus addant,
Et seros iubeant eius meminisse nepotes,
Quotquot Apollinei Musaru mystica vates
Sacra colunt, doctas et tractant Palladis artes:
In quibus ut niveos inter strepit anser olores,
Ille ego, Phoebeo nuper qui percitus oestro
Marchiacae decora ampla domus, verasque tuorum
Cantavi proavum laudes, et fortia facta,
Claraque victuris ma ndavi stemmata chartis,
Ecce graves inter curas. durosque labores,
Aoniae desueta lyrae iam plectra retracto,
Fieridumque nemus, viridemque Helicoina reviso,
Coniugioque tuo prosperrima quaeque precatus,
Offero laetus opus, quod texuit arte magistra
Virtutum ipse chorus, quas dulcis gratia morum.
Et sincera fides, et candida iungit honestsas.
Dent alii gemmas. dent aurum, regia dona:
Hoc opus et gemmas, et regum vicerit aurum.
Nam bene regnandi praecepta salubria tradens,
Quid veneranda Themis legum fidissima custos,
Quid comes Heroum, sortisata Marte virago,
Prompta focos arasque sacras defendere bello,
Quid modico ornatu gaudens gestuquedecenti
Sophrosyne, et fato maior Prudentia poscant,

Rite docet, veterumque iubet praelustria facta.
Mirari Heroum, plenoque insistere gressu
Laudis iter, clarisque ausis extendere famam.
Has igitur Divas, thalami pede festa secundo
Visentes, et pulchra tibi prae cepta ferentes,
Excipe, quo par est, placido, Dux optime vultu,
Hospitibusque tuis mixtas venerare, trahentque
Lanificae donec tibi stamina firma sorores,
Perpetuo tanta esse iube tibi numina praesto.
Eiaage Teutonicaespes ô fidissima gentis,
Ian-Sigemunde, tuaelaus et nova gloria stirpis,
Concipe sepositis genialia gaudia curis.
Ecce diu amborum precibus votisque pudicis
Exoptata dies tandem procedit Olympo:
Illa dies, iuvenem quae te praestantibus auctum
Corporis ingeniique bonis sortisque benignae,
Dat licitos intraxe toros, medianque lacertis
Amplecti forma florentem et sanguine Nympham,
Quam proauûm commune genus. quam stirpis origo,
Dilectam quam paene tibi natura sororem,
At sociam vitae, mensaeque torique iugalis
Connubialis Hymen felici foedere iungit.
MIlle procis placuit: sed frustra: mille procorum
Unus habes thalamo tuvotaque spemque marito.
Parce igitur crebras, Parce, ingeminare querelas,
Quod tardo duodena gradu sol astra peragret:
Lenta quodignavum Diana pcrambulct Orbem:
Desine iam longas horas numerare. diesque:
Desine iam lentas spes, desine taedia longae
Incusare morae: pretium fers dulce morarum.
Spes valeant, lentaeque morae, curaeque facessant.
Laetitiae vacetista dies: sint omnia laeta:
Diffugiant sudo nigrantia nubila caelo.
Non fera bella gerant venti: non Balthica Tethys
Horrisonis agitet tranquilla ad littora fluctus.

Marchiacos inter, pater Odera, maximus amnes,
Utraque taurino sustollens cornua vultu,
Plaudat, et undoso glaucum caput exerat antro:
Voluat olorigeras solito velocius, undas,
Piscosoque leves instauret in amne choreas,
Et propererfratri se iungere laetus Havelo,
Imperii gestans regalia sceptra Suevus.
Omnia sint prorsus tranquilla do mique forisque,
Infaustisque novis non sponsi vulneret aures
Nuntius: ad saevos infausta et tristia Turcas
Cuncta abeant: hoc cuncta die sint nuntia fausta:
Aspicis, ut cano multum venerabilis aevo
Ipse Elector avuslaetatur, et omnie fauso
Prosequitur, Sigemunde, tuas, sponse inclite, taedas?
Aspicis, utgenitor, magni quem numinis instar
Aurea Parthenope veneratur et inclitus Albis,
Felicis tibi coniugii gratatur honorem?
Cernis, ut hanc animo mater generosa sereno,
Illustresque diem celebrant, Sigemunde, sorores,
Ambae Palladiis insignes artibus: ambae
Moribus et rarae praestantes munere formae?
Cernis, utinsignem praecelsae frontis honorem
Explicat, et laetis Hymenaeia gaudia votis
Prosequitur Princeps consanguinitate propinquus,
Egregius Princeps quo Francia clara potentum
Heroum genitrix, et culta Borussia gaudet?
Quid loquar unanimes illustria pectora fratres
Qui laetis animis haec festa marita freque tant,
Proque toro fundunt communia vota secundo?
Quid mem orem reliquos Germanae luminae gentis,
Egregia virtute Duces, et fortibusausis,
Gratanti sociare suum qui pectore gaudent
Officium et vultu, gestuque, et voce fatentur
Laetitiam et manifesta sui dant signa favoris?
Adde, quod ipsa parens rerum natura favere

Gratarique tuo, Dux celse, videtur honori.
Salue ô Marchiacae decus indelebile stirpis,
Perpetuum salue atque vale, pulcherrime sponse:
Vive diu, castis et amoribus utere felix:
Ac. si nostra fides est nota tibique tui que,
Si nota integriras si prona est nota voluntas,
Me patiare tuos. inter florere clientes,
Machiadum quibus una salus et gloria cordi.
Sic peragas dulci dcum coniuge molliter aevum,
Quam Pallas, quam rerna Charis Iunoque Venusque
Certatim egregiis unam tot dotibus ornant,
Sic ô sic vestrum non livor iniquus amorem.
Non furialis cris non improba turbet Erinnys,
Aspera non rumpat darae inclementia sortis,
Nulla dies soluat nisi inevitabile fatum.
Sic coniux generosa virum te diligar unum,
Cumque suum? hoebe novies compleverit Orbem,
Quae nuncsponsa tua est, casti sios sponsa pudoris,
Mater iô patrem faciat te prole virili.
Inclita Brennigenae quondam quae stemmata gentis
Laude nova amplificet, vultuque et mente parentem
Exprimat. et proanos raris virtutibus aequet.

DE PRINCIPATV SALUBRITER Administrando. LIBER I. De Trinctpis Iustitia.

ILla ego siderei solio quae, Diva, Conatis
Assideo, et vigili subiectas lumine terras
Lustro, fori cusos, astris, Astraea relictis.
Gaudeo terrarum postremo revisere tractus,
Sicubi regnorum supremis fulcra ruinis
Subicere, Et mores hominum corruptaque secla
In tanto liceat rerum emendare tumultu
Prima ego terrigenas silvarum horrentibus umbris

Eduxi, indomitosque animos et agrestia corda
Exuere, et placidos paulatim assumere mores,
Oppida que exstruere. et tectis coniungere tecta,
Et iusssi magno coniunctos vivere coetu:
Hisque sacras leges dictavi et candida iura,
Barbaraque informi detergens saecula victu,
Rexi animos pariter populi, Regumque ducumque.
Fida cones. dux fida, quibus Respublicacurae.
Ancipitem gestans gladium, libramque bilancem,
Sedula prospicid, nefraus et iniqua nocentum
Improbitas regnet, turpi nec cedat honestum;
Iusque observanti bona, ius austera perosis,
Decerno reprobis poenas, et praemiaiustis.
Me sine, civilis frigent commercia vitae:
Me sine, nulla domus, Respublica nulla senectam
Ferre, nec ulla diu possint consistere regna:
Inque Deum pietas sinde me, nulla, inque propinquos
Nulla fides: sineme, quanta est, prudentia regum
Stultitia est laruata, furorque Heroica virtus.
Me sine, mortales cultos dediscere mores,
Et vitam atque animos induti rursus agrestum,
In silvas migrare volent stabula alta ferarum,
Et quondam proavis habitata revisere lustra.
Dinarum mepone chorus conmitatur euntem,
Nobilior gemmis pretio prfetiosior omni,
Libertas carum terris et amabile numen:
Terna Charis, fandique potens Suada ubere vena,
Quasque homini novisse datum est, Pax optima rerum,
Et niveos lauro Concordia nexa capillos:
Ad latus incedit rerum pulcherrima Diva,
Virtutum genitrix pietas, gratissima caelo:
Saluifica quae nixa fide, et spedivite freta,
Numquam vana vocat supremum in vota Iehovam.
Quare age. qui rerumgaudes sapienter habenas
Flectere, facimmota tibi sit norma gerendi

Imperii, assiduus timor et reverentia Iovae.
Regnandi recte fons et sapientia prima est
Aeternum pura venerari mente parentem.
Assere sacrorum veros ante omnia ritus,
Inque pia maneant fac relligione nepotes,
Non carcer, legum non iussasevera, minaeque,
Horrida non tantum arma queunt, toruaeque secures,
Quantum relligio sincero candida cultu.
Scilicet indomitas arcano haec numine gentes
Frenat. et ingentem subigit terroribus Orbem.
Excitet heroum veterum te feruida virtus,
Queîs pia cura fuit, divini oracula verbi,
Et pura ad seros transmittere sacra nepotes.
Quales Lamechides, quo non reverentioralter
Numinis: et genitor numerosae gentis Abramus:
Thariadaeque nepos, magno generatus Isaco:
Fratribus undenis invisus, qualis Ioseph:
Qualis fama ducum, Priscorumgloria vatum
Amramides: qualis Nuno patre editus Heros,
Promissa Isacidum genti qui regna subegit,
Subdita non uni Cananaeia regna Tyranno:
Per verios casus, per tot discrimina rerum,
Mille per aerumnas, per mille pericula vitas,
Instaurant purum verae pieatis honorem,
Unius que Dei sacras ante omnia laudes.
Qualis Ioades, exagro ad regna vocatus
Auspiciis Iovae firmatus et omnie certo
Velleris, exscindit positas in collibus aras,
Falsorumque abolet sacra execranda Deorum.
Qualis Iessides, rex pace insignis et armis,
Maximus ille Dei cultor, cui sacra canenti
Carmina, fatidicosque hymnos demissus Olympo
Spiritus arcano vegetabat pecora motu,
Aethereoque imos lustrabat lumine sensus:
Qualis Marte potens rex Asa et filius Asae

Rex Iosaphat, sancti culeores numinis ambo,
Et pater, et tanto dignissima patre propago,
Achasidesque flagrans Zelo pictatis et aestu,
Mentitos abolent cultus, Idolaeque frangunt,
Restituuntque sacrae divina volumina legis.
Quid loquar externos, orbis decora inclita, reges,
Divite qui sumptu ritus iuvere sacrorum?
Quid, quod laude togaepraestans Rex Cyrus et armis,
Dives opum, dives gemmis, quem Persia iactat,
Extorri Isa cidum ptzbet tecta hospita genti,
Ad Solymosque abddacta lares acra vasa remittens,
Sponte Iovae, temploque suos persoluit honores?
Darius sic Hystaspes, belloque togaque
Egregius: patrii sic nominis aemulus haeres,
Filius Hystaspae: (cuisa crum hinnitus acutus
Im perii peperit diadema, quod omine fausto
Firmarunt sudo displosa tonitrua caelo)
Darius sic Longimanus, bello impiger heto,
Regia Thariadum donarunt munera genti,
Dum Solyma patrios instaurat in urbe penates,
Et sa cra aethereas revoscat colla psa sub auras.
Sic fortunatis, Theodosiu sacer in armis,
Quem propter, Boreas, occultis fusus ab antris,
Obruit adversas ingenti clade cohortes.
Telorum et segetem diros convertit in hostes:
Flaminis instinctu sacri, delubra profana
Subvertit, speciccne hominum, specieque ferarum
Numina de saxo, lignove, aut facta metallo,
Impia gens dios quibus assignabat honores,
Commenta humanae confregit ludicra dextrae,
Et nova templa Deo sumptu praedivite condens,
Et mandans peragi sacrae mystica rite peraras,
Aera stipis sacrae veros convertit in usus.
Quid te, Constantine, canam, cui Martia virtus
Et fidei tribuit Magni Constantia noment?

Tu quoque Christia dûm gaudentes caede tyrannos,
Opprimis, ingentique flagrans pietatis amore,
Sacrilegas aras, infandaque numina Diuûm
Passim aboles, templisque suos indcis honores.
Quid te, dive Valens, referam, quo iustioralter
Non fuit Augustûm, nec maior pace, nec armis?
Nec tu carminibus nostris indictus abibis,
Carole, Pipini celsum genus, optime Caesar,
Auspice quo, vereres lucosatque impra sacra,
Quaeque suo arbitrio demens sibi finxerat olim
Numina, et exstructas fcelsis in monribus aras
Excidit, Christoque duedit Germania nomen.
Nec te, pat tauto patri, Ludovice, tacebo,
O magnum Imperii columen! quo Caesare, quondam
Dedidicit falso Diuûm; gens Cymbrica, cultus.
Saluete illustres animae, gratissima caelo
Numina: Vos rerum faustis successibus auxit,
Et tutos medio saepe in discrimine rerum,
Invicto asseruit pollentis robore dextrae
Ille hominum Diuûmque sator, rex aetheris alti,
Sceptra tenet nullis qui subdita legibus aevi:
Scilicet offieio sua gratia constat, honosque
Et sua apud superos pietati praemio restant.
At contra excelso turbati culmine regni,
Horribilem Iovae senserunt vindicis iram,
Sacrilego et dignas soluerunt sanguine poenas,
Qui sponte errorum densa caligine mersi,
Non rite exolui curarunt iura sacrorum,
Et variis finxere sibi simulaera figuris,
Falsorum simulacra Deum, graviterque nefandis
Cladibus afflixere gregem, pia sacra professum.
Aspicis ut scelerum impatiens, ille arbitera aequi,
Rex superûm, Pharaonis equos, eurrusque, virosque
Oceano immersos, immanibus obruit undis?
Aspicis, ut reprobum subvertit ad ima Manassen

Cissi denque throno regni deturbat abalto?
Aspicis, ut squalens insontis caede nabethi,
Pessimus ille pater nati melioris, Achabus,
Atque aliia recti flectentes tramite cursum,
Regia gesserunt qui sceptia Samaridos orae,
Interiere omnes velutima stirpe recisi?
Aspicis, ut Syrii probrum atque infamia regni
Antiochus, (Solymam replens qui caedibus urbem,
Ingentes sa cri rapitimpius aeris aceruos,
Tetraque monstra Ceûm., templi in penetralibus imis,
Ponit Olympiaci simulacra nefanda Tonatis,
Edicitque sacros persolui huic thuris honores:)
Euomit invisam crud deli funete vitam?
Sacrilegam, viden, ut mutillus dextramque caputque,
Cum gemituinfernas Nicanor migrat ad umbras?
Nicanor, gladio qui formidandus et igne,
Sancta manum extendit Solymiad fastigia templi,
Perniciemque urbi iurat. clademque supremam?
Cernis, ut invisam superis exhalat in oreum
Indignanas animam, saevo qui percitus oestro,
Funera funeribus cumulat, dirisque piorum
Caedibus Eoum repler, Diocletius, orbem?
Aspicis, ut Christi contemptor et hostis acerbus,
Edicto Imperii Latii quisanxit in orbe,
Ne quis, Christia dûm qui dogmata sancta probarer,
Aurea tractaret Graiûm monumenta sophorum,
Astrigero demens dum bellum intentat Olympo,
Et Christum vanis oppugnat perfidus armis,
Impia lethifero transfixus pectora telo,
Telum immane manu educens, vacuasque subauras
Excemptum spargens blasphema voce cruorem,
Descendit stygias indignabundus ad umbras?
Christe. tui custos gregis, et tutela, fac, omnis
Hostis Christadûm talem te sentiat hostem.
Sic, quisublatis miseranda caede Philippis,

Et nato et genitore, tapit diadema Quirini,
Datque neci dictam Christi de nomine gentem,
Interit absorptus stagnante voragine campi.
Sanctorum indigna sic strage, Galerius, asper,
Sic Chlorus, cui cruda dedit constantia nomen,
Impius occiduo sic Maximianus in orbe
Christicolas vinclis, feroque ignique trucidans,
Sic Maxentius, et furiis Licinius acti,
Invisi horrenda perierunt morte tyranni.
Sic, qui saluifici perfusus fluminis unda
Infausto exonerat, Copronymus, omine ventrem,
Improbitate patri par et furialibus ausis,
Christiadûm et Christi demens irrsor et hostis,
Vivendi satiate gravi iam fessus. et aevo
Obsitus, et morbo fractus, cunctisque solutus
Viribus, urentisque scatensprurigineleprae,
Immanes toto cruciatus corpore sentit,
Horrendosque inter gemitus, saevosque dolores,
Invisam infernos animam miser efflat inignes.
Saevior immani quid te Busiride, Caesar
Valleriane, loquar, Christi, Christumque professi
Agminis hostis atrox? dignas crudelibus ausis
Tu quoquc sacrilego persoluis sanguine poenas,
Captus ubi indomito Persarum a Rege Sapore,
Barbarico persaepe pedi das colla premenda,
Et tandem exhaustus curis fractusque senecta,
Exueris vivus corio lentaque necatus
Morte, miser sero discis, Iovam este suorum
Ultorem, et stygias tristi sine caede sub umbras,
Et sicca paucos descendere morte tyrannos.
Hi tristes obitus, exempla haec tristia R egum
Te moveant Regum ô celsa de stirpe propago,
Carius ut ne quid tibi sit ietate, priusue,
Et certo statuas, Regum pesse ducumque,
Hospitium praebere Iovae, praebere sacrorum

Cuiltibus, et Christi gaudentem nomine coetum
Asserere ac iusto contra vim Merte tueri,
At, quia divinae patefacta oracula vocis
Ad seros nequeunt trasinitti pura anepotes,
Si desint, poulum doccant qi sacra., sidemque:
Lrgus opum, in patriis sumptu exstrue divite terris,
Munssicusque fove, et sartas tectasque tuere
Aonidum cultas Phoebique et Palladis arces,
In quibus ingenuas atres linguasque iuventus
Imbibat auxilio quarum Respublica nulla,
Relligio non ipsa potest, non vita carere.
Scilicet hinc publchras concors Ecclesia Christi,
Cura umquc domus decerpit Cuita, plantas.
Hinc tibi Iustitiae, Princeps, sit proxima cura:
Qua sine, starenequit firmo respublica nexu:
Qua sine, disciplina iacet: iacet omnis honestas:
Omne labat vitae decus, et reverentia legum,
Et nomen virtutis haber vitiumque nefasque.
Non tam Phidiaco fulgentia marmore tecta,
Divite non gemma, non Indo splendida cultu
Atria? non Tyrio saturatae muricevestes:
Non generis splendor: non clarum nomen avorum=
Non superimpositae praecelsis rupibus arces:
Non fortes equitum turmae, pedituimque cateruae:
Non inopes virtutis opes: non aeris acerui:
Conciliant Regisubiectae plebis amorem,
Quam iusti sincerus amor, rectique cupido.
Quid Primislao, longum qui ducere sulcum,
Et duro solitus proscindere vomere terram,
Constructa herboso derespitetecta colebat,
Ardua Boiemi peperit fastigia regni?
Egregiae non stirpis honos, non facta parentum,
Sed vitae probitas, dignissima Principe virtus.
Sarmatici tribuit regni quid sceptra Pyasto?
Magnarum non splendor opum, non stemma vetustum,

Verum animi pietas, et recti feruor et aequi.
Et merito: quis enim non hunc veneretur, ametque,
Censeat hunc sacro quis non diademate dignum,
Qui sponte amplecti, qui cquid rectumque piumque est
Qui populo sanctas non tantum condere leges,
Primus atillarum quoque dura capessere iussa,
Et dubias aequa caussas cognoscere mente,
Iusque suis nullo discrimine dicere gaudet:
Supplicis oblatos miti qui fronte libellos
Accipit, et fa ciles aditus venientibus offert,
Atque malignarus miseris succurrere novit?
Aerernus rerum ille sator mortalibus aegris
Nil melius, usto tribuit nil Principe maius,
Qui non tam legum vinclis poenisque severis,
Quam vivo exemplo ad verae virtutis a morem,
Et pulchram cives ad normam invitat honcsti.
Non tam supplicii gravitas, visque aspera legum
A vitiis populum revocat terretque nefa ndis,
Quam Regis probitas, et inermi Iuris et aequi
Praesidio nixa integritas, et conscia virtus.
Tantum pondus habent praeclara exempla potentum,
Iusta velis Princeps, eadem volet, atque probabit
Imperio subiecta tuo plebs omnis: ab uno
Principe certa fluit degendae regula vitae.
Fas igitur rectumque colas vel vindice nullo,
Iusque suum parili cuivis examine reddens,
Praemia virtuti seceieri sua praemia solue.
Semideûm sedet ipse Deus medio agmine regum,
Regibus et partem divini indulget honoris,
Iusque potestatemque facit frenare superbas
Imperio gentes. hos acres iuris et aequi
Censores ipse esse iubet, Themidis que patronos.
Quod si non humili, ceu par est, mente capessunt
Iuila sur Regis demandatosque labores
Rite obeunt si forte dolo perertere iura,

Triiuste et dubias gaudent denidere lites:
Si reslegitimo finitas iure rescindunt:
Si tardi existunt meritas insligere poenas
Sontibus . ac temerelegum arcta repaguula laxant:
Ilicet aequus adest Iuder, regesque potentes,
In partem regni ipse suaquos voce vocavit,
Exuit Imperii iustissmus ultor honore:
Munere quo discant perfungi rite, sciantque,
Non se terrigenaeius exercere, sedalmi
Vindicis aetherium nutu qui torquet Olympum,
Ne tamen ipse tuis nimium sis durus, et asper,
Suppliciis hominum nec laudem quaere severi
Principis, at stricto semper parce utere ferro.
R es ita quandoferet, praesensque occasio poscet,
Te civem frarremque geras: fidique parentis
Perpetuo subeas partes, et munus amicum.
Est aliquid populi favor, et sincera voluntas,
Quam non saaevitia, non unquam extorseris armis,
Sed tibi conciliare pares virtute, fideque.
Scilicetinfestis sors. conventit ista Tyrannis,
Ut vinant gladiis, multoque satellitesepti,
Quamque ipsi metuum, ipsi quam saepe patrarunt,
Caedem aliis trepidi minitentur fronte superba.
Cui placet hoc: alius metui quam malit amari:
Intonet assiduo violenti verberis ictu:
Fulminet ac semper praea cutae cuspidis ense:
Ipse tuis, Princeps, ut ameris amabilis esto,
Et tibi subiectam miti complectere plebem
Pectore. Non raro peragit moderata potestas
Mitibus imperiis, quod vis mucrone cruento
Nulla potest: miserum est regnum, tristique propinquum
Excidio, rex ipse suos. quos more parentis
Complecti immenso debebatamore, pioque
Affectu, cives ubi poenis multatiniquis.
Quam culpae veniam supremo a iudice poscis,

Ipse aliis iudex hanc impertire memento.
Ecquis enim nostrum est, qui non petulantibus ausi,
Caelituum regem iustas irritet ad iras?
Nec tamen is subito caelesti fulmina dextra
Aut iacit ex celsis hostilem e nubibus ignem:
Sed si corrigimus vita meliore priorem,
Aversi vitits, culpaeque doloribus aegri:
Dat culpae veniam sponte, erratisque suorum
Ignoscit facilis, meritas et lentus ad iras,
Turpia transactae condonat crimina vitae.
Ergo tam largum veniae, fa cilemque, bonumque,
Expressum cuius srmula crum et dulcis imago es,
Fac, Princeps, imitere Deum, veniaeque paratus,
Conservar tuos malis, quam perdere cives.
Aureolam menori vorcem fac mente volutes,
Quam crebro sapiens habuit Lucullus in ore:
Uni etiam praestat cui conferre salitem,
Informi quam mille hostes demittere letho.
Ut cara cum prole parens, castique maritus
Cum fida consorte tori, sociaque laborum,
Alternis studiis, alterno certat amore.
Sic alterna fides, pargratia, mutuus ardor,
Principis et populi liget arcto foedere corda,
Corda salutiferam semper spirantia pacem.
Nanque nec excubiae regem, nec tela, nec enses,
Sed populi tutatur amor, iugisque voluntas,
Quam non densa cohors, non striccti iniruia ferri,
Verum alterna fides, alternaque gratia gignet.
Ergo truces animosgerere, immansuetaque corda,
Caraque subiectae saeire in viscera plebis,
Turppe ferumque putes, nec rege aut principe dignum.
Actis Apollineae multo ceu clarus ab usu
Diversis diversa adhibet medicamina morbis,
Nec cunsctis aloen sucis admiscet anmaram,
Nec sempet tetra colocynthide temperat haustus,

Aegra nec immiti serra mox membra recidit:
Sed donecsuccis herbis que salubribus ullus
Est locus, et morbosuperest spes ulla medendi:
Non flamma aurferro lacerat crudeliter artus,
Sed desperato tantum putrentia tabo
Membra secat: ne fortegravis contagio serpat
Longius, et sanas vitiatis partibus addat:
Haud aliter gladium sine caede et sanuguine gesta,
Ni fors exitiale nefas hunc stringere cogat.
Maxima dos Regum est miti clemmentia fronte,
Solaque mortales dîs immortalibus aequat.
Quae Metus ille odii genitor, ferumque tuetur
Haec trepida, mihi crede, manu trepidoque tenentur
Sceptra: animo nullus tenuit violenta Tyrannus
Regna diu: violenta carent aetate, brevique
Su ccessu gaudent: nullo quod sanguine constat,
Tutius imperium est, cait incrementa, vigerque.
Ecquis inhumanas saevi Busiridis aras
Quis crudum Antiphaten, quid dirum Eurystea laudet:
Cui placeat diuûm magnus contempror et aequi,
Caedis amans, crudisque fuens Mezentius armis,
Qui iungens vivis defuncta cadavera vita
Atque manus maniubs componens, oribus ora,
Horrenda senie, tetroque fluentra tabo,
Complexu in misero miseranda morte necabat?
Crudelis placeat cui sica cruenta Neronis?
Lethifer immanis cui mucro probetur Othonis?
Quis laqueum truculente tuum, quis, Commode, laudet,
Imperii et patriae rebus male commode Caesar?
Tutarur saevi quod cruda potentia ferri,
Haud potis est, longos regnum florere perannos:
Corruit, et propriis tandemse conficit armis.
Instar miracli est, grandaeva aetate tyrannum
Spectare: in medio cursu violentia fati
Opprimit innocuo perfusos sanguine reges.

Sic quondam Siculi lymphata mente Tyranni,
Ille Syracusia qui formidatus inurbe,
Nil intentatum sceleris, nil liquit inaufum:
Quique Perillaeo, Phalaris truculentus, in aere
Edere mugitum et tristes bovis ore querelas
Cogebat miseros, et lento torruit igne:
Sic patriae pestes, furiis qui immanibus acti,
Flumine inundarunt civilis sanguinis Urbem,
Et cunctam Latii replerunt caedibus oram,
Sylla furens, Mariusque ferox, et Cinna cruentus,
Invisas posuere animas, caedesque piarunt
Caedibus, et manes Erebi fugere sub imos.
Sic Catilina ferox, sic Lentulus, atque Cethegus,
Qui furtim sa nctis Patriaerectoribus arma
Nocturna, et flammas laributemplisque pararunt:
Sic scelerum affines, Brutusque et Cassius audax,
Caesaris in mortem qui iuravere nefandam;
Horrendo miseram clauserunt funere viram.
Caesareae sic monstra domus, portentaque dira,
Qui nudos hominum nil vultus praeter habebant,
Matricida Nero, terrae execrabile pondus:
Caius cui Caligae cognomen castra dederunt:
Expilator opum, sitiensque Tiberiusauri:
Claudius, et quo vix Augustum pravior alter,
Domitianus, amans caedis, scelerumque magister.
Quique alii ausoniae tenuerunt sceptra tyranni,
Horribili aut ferro dira vel tabe veneni
Exstincti vancuas vitam effudere subauras.
Cernis, ut insidis caeso qui Caesare Galba,
Imperii sacras rapit Otto mollis habenas,
Occumbit propriae confossus vulnere dextrae?
Aspicis, ut feruens Aulus Vitellius aestu
Luxuriae: cui dulce mnanus scelerare nefandis
Caedibus, et diros insonti sanguine vultus
Iucundum exsaturare fuit; clam compede vinctus,

Perque forum raptus, maibus post terga ligatis,
Et duri assiduo multatus verberis ictu,
Tibridis undoso tandem demergitur amne?
Quique trucidata, demens, uxore, novercam
Duxit, et haerentem matris complexibus arctis
Collegeam dito truncavit caynace fratrem,
Militis ecce sui misere cadit ense peremptus,
Scilicet cuentus trisses selersta tyrannis
Semper habet. reges odit Deus ipse superbos,
Odere hos homines, cupiunt et morte peremptos.
At contrafatis tenuerunt sceptra secundis,
Aeternumque sibi nomenque decusque pararunt,
Et simul ingentem populi mer nere favorem.
Asseruere sacras, vitae qui vincula, leges,
Longe a saevitia, longe omnia cede remoti.
Qualis erat Curius, Romanae gloria gentis,
Qualis Fabricius, nulli cui perura culpae
Pectora: Scipiad es qualis, magnusque Camillus:
Qualis Aristides, Patriae qui dulcis amore
Atrox vulgi odium, magnique Themistoclis iram
Perpessus,coluit copnstanter fasque piumque.
Quid te, evi suppleae terrarum paruit orbis,
Dive Auguste, canam, columenque decusque Themistoct
Quid Patrem Patriae Neruam, qui labe notatos
Turpis avariciae, num mique cupidine captos
Noluit Aenadum ius olim dicere genti,
Iudiciisque viros virtutefideque probata
Prafccit, scclerum vindex. Iurisque patronus?
Quid, quo iustitiae non obsernantior alter,
Te Traiane, loquar, legum fidissime custos?
Te quid Alexander, gravitas matura Severi
Cui nomen vibuit? quid te Rex optime Regum
Carole? quid tanto sobotes ô digna parente,
Te, Ludovice, canam? nostros quid fulmina belli
Henricos referam? quid pignora Martis Otones?

Quid, nomen quîs dulce dedit pax optima rerum,
Friederichos memorem! digna quos laude sub astra
Ultores scelerum, custodes iuris et aequi
Posteritas aeterna vehet. quorum inclita facta
Non hominum ex animis Lethaea aoblivia tollent.
Vos igitur, legum quibus est permissa potestas,
Quicumque a solio populis ius dicitis alto,
Si stimulant animum tantae praeconia laudis,
Pectora sic tangit communis cura salutis:
Si vos ulla movent. restant quae praemia caelo:
Discit iustitiam, et sanctas non temnere leges:
Et facite, ut Christo sua gloria conster bonosque.
Parcite subiedtis, et debellate rebelies.
Indigna oppressis vel vi vel fraude potentum
Auxiliatricem non segnes tendite dextram:
Orborum miseras pronis haurite querelas
Auribus. aequata lites componite lance:
Dives inopsue fuat, nullo discrimine agatur:
Ne dubitate Iovam memorem fandi atque nefandi:
Quasque aliis fertis, ne sancta repagula legum
Rumpited: sic vitae morumque exempla parantur,
Cum Prin ceps populo quae dat legum aspera iussa,
Ipse subit primus. Paren doque mollia reddit.
In cives exempla fluunt Regumque ducumque,
Et semper vulgi pendent a principe mores.
O fortunatos populos, ô regna beata,
Ipse ubi rite sui partes rex muneris implet,
Legibus et paret populos, iussosque labores
Sponte obit, officiisq2ue suo cum Principe certat.

LIBER II. De Principis Prudentia.

MAius o pus (sit fas imes penetrare recessus
Antraque Pieridum, totumque Helicona movere,
Et canereaspirante sacro nova carmina Phoebo,

Carmina, quae nulli Vates cecinere Latini.)
En maius tibi surgit opus, pulcherrima Regum
Progenies, tantae monitus ne spernae magistrae.
Illa ego iudicii mater, benegnara futuri,
Consulere in medium, et certam conferre salutem
Imperiis, rebusque potens succurrere lapsis.
Diffusos late populos. et regna guberno.
Qui rerum flexere graves prudenter habenas,
Dux illis bene fida fui, rexique regentes:
Me sine, sceoptrorum iaceativis toa necdesse est:
Me sine , maiestas solii evertatur oportet.
Ut procul e specula summa vel turre ruen tem
In patrias violenter opes vigil adso´picit hostem,
Venturasque caver clades et publica damna:
Sic ego prosopicio casus longe ante futuros,
Multaque mature discrimina, multa pericla,
Consiliis averto bonis, et mente sagaci,
Dirigo magnarum perplexa negotia rerum.
Ergo age qui populi fasces et sceptra gubernas,
Huc ades, et nostris faciles da vocibus aures.
Quicquid ages, lucem ratio tibi recta ministret,
Consiliumque regat praeclara scientia rerum;
Qua sine, nullius sunt usus publica regni
Frena: nihil duro geritur memorabile bello.
Scilicet ut nemo nisi lora fluentia rite
Contrahere et totas feffundere doctus habenas,
Magnanimos moderatur equos, curusque volantes:
Turgida nemovagis committit carbasa ventis;
Nemo procellosi sulcat vada caerula Ponti,
Undivagam remo nisi cymbem impellere gnarus:
Nemo nisi arte lyrae praestans, et voce sonora
In magna populi regumue ducumue corona,
Cantat, et arguto percurrit pectine chordas:
Sic nisi consiliis et rerum nobilis usu,
Nemo ausit fasces regnique napessere frena.

Et merito: qutd enim non mentis acumine praestans,
Multiiuga rerum nec cognitione politus
Rex fuerit, tyrio nisi amictus simius ostro,
R emige cymba carens, et pennis nueda volucris?
Nam velut Aonium non laurus Delia vatem,
Fuscina nec fa cit ipsa coquum, nec thyrisus Iacchum,
Sic quoque te, fasces populi quieunque capessis,
Non tegem diad ema facit septrumque superbum,
At sapiens regni moderamen, et vitile cunctis,
Quos tibi commisit superûm Rex ipse regendos.
Crede mihi, utiliter non ille medebitur aegro,
Ulceribus morbisque suo qui in corpore squalet:
Commodus haud fueri coeco dux, lumine captus:
Lapus humo lapsum noneriger: iuscius artis,
Ingenrum alterius docta non imbuet arte:
A populo vitae ratonem haud ille reposcet,
Qui vitae ipse suae ratuionem reddere nescit:
Nec bene multabit poena sons vindice sontem.
Bardi barda propago Midae rudentis aselli
Praedistus auricu lis princeps, et mentis egenus,
Attulit heu quantas regnis persaepe ruinas!
Alta velut timido nil prosunt cornua ceruo:
Sic nec stirpis honos, nec clarum nomen avorum,
Sed prudens ninm populos tutatur et urbes.
Nec tantum innumeris legio conserta cateruis,
Magnarum nec splendor opum, nec falcifer axis,
Adfert praesidii, quantum prudentia regnis.
Ergo fac, illustri regum sata stirpe propago,
Haec tibi sit semper dux optatissima praesto.
Quod si quid tractare velis iusigne, vel altum,
Quod regni et populi concernat forte salutem,
Seu spectet grarue Martis opus seu munia pacis,
Non quicquam inconsultus agas: sed fida tuorum
Consilia exquiras: et singula verba loquentum
Expendas, tecumque diu multumque volutes:

Utile, quid factu, quid bonestum, et principe dignum.
Et quando utiliras pugnare videtur honesto,
Utilibus semper prae ponere honesta memento.
Inprimis caveas, linccros nactus amicos,
Consilio pollere quibus Iove nata virgo,
Multarum que sagax dedir expenientia rerum,
Byssina ne malis ipsos quam libera verba
Promere: sit cuivis liberrima copia fandi:
Et quaecumque animo sedeat sententia cuique,
Proterri ham iubeas: Veri indagatio linguas
Nevaquam vinctas, sed postulat ora soluta.
Is vere miserest princeps cui vera tacentur.
Horum igitur semper placi das melioribus aures
Advertas ultro monitis, imitere nec unquam
Monstra hominum reges, quroonsultoribus aequis
Pessima Lethifoero retulerunt pra mia fero.
Qualis abegregia Cyri virtute parentis
Degenerans, scelereante alios immanioromnes
Cambyses, Prexaspae olim qui recta monentis
Progeniem acciri mandat, vinoque subactus
Vulnisicorumpir pueri praecordia telo.
Qualis pellaei proles animosa Philippi,
Ille Asiae et Libyae domitor, terrorque tremorque
Regnorum et tegum: qui te quondam optime Clite,
Et te Parmenio duo pectora strenuae bello,
Turgentes vereti venas inflatus laccho,
Croudeli stygias dertra demisit ad umbras,
Consilii et sidei pretimm pro trille rependens!
Utque velim magnis terechus inomnibus uti
Consiliis hominum, quorum prodentia nota,
Quorum est exploratasiles, et certa facultas
Iudicii, et perspectus amor Patriaeque, tuiques
Attamen his nolim rerumte credere summam.
Illorum non sic humeris onus omne recumbat,
Ut non imperii solus modereris habenas.

Non, multos regnare, bonum est: rex vincus esto.
Sic numquam ingenio Princeps diffide, tuisque
Viribus, ut per teprorsus nil ipsemetausis.
Hoc cave, consiliis forte insipientibus usus,
Ne quid praecipitanter agas: neu deniquesere
Paeniteat nosse errorem re turpiter acta.
Quae quibus assignes commissi munia regni,
Quos quibus attribuas, etiaatque etiam aspice, honors.
Ardua ceu rupes, salsis quae prominet undis,
Ventorum Furiis et tempestatibus atris
Obvia terribiles fluctus, vastas que procellas
Sustinet, adversusque omnem caelique marisque
Saevitiam, surgit superas invicta sub auras:
Sic, quos prona tui provexerit aura favoris
Curarum in partem et grasuiora negotia regni,
Magno animo, oblatos ultro aspernentur honores.
Aspernentur opes: non illos dona potentum,
Non metus, aut turpis spes inconcessa lucelli,
Non odium, aut recti de tramite gratia flectat,
Ut praeiudiciis bona causa laboret iniquis.
At cave, te quisquam sub amicinomine fallat,
Quemque tuis certam rebus spondere salutem
Forte putes, sit certa lues, sit pestis acerba.
Saepe sub ingenuolatitat mens subdola vultu.
Sit procul a nostrigenerosa principis aula
Nikkus adulator, Veri simulator, et arte
Palponum instructus, fictus qui sumere vultus,
Albaque denigris, deque albis nigra vicissim
Verborum phaleris et fando reddere norit.
Hoc hominum exitiale genus quam saepe ruinas
Regibus et regnis peperit clademque supremam!
Has igitur technas, latebrosi has pectoris artes
Indagans noster Princeps, fraudisque dolique
Iam gnarus, faciles non det Gnathonibus aures,
Nec temere hunc credat, sibi qui blanditur, amicum.

Qui semel astutâ te voce fefelletit, idem
Fallendi fuerit quoties occasio fallet.
Communis fac prima tibisit cura falutis,
Et fatuum tota mente averdsere Neronem,
Qui Ptriae exitium molitui turpibus ausis,
Consecrat urbis opes Vulcano, et laetus ovansque
Praecelsa e specula fumantia eulmina spectat,
Nec patitur saevas undis restinguere flammas.
Non ita ftu ptatriae cladem accelerabis acerbam,
Illius at vigili spectabis mente salutem.
Ut pater, ingenti sobolis succensus amore,
Prospicit hunic ultro, vitae quae postulat usus:
Officium sic sponte subi genitoris amicum,
Et miseros semper gemitus praeverte tuorum.
Nila patre bono Princeps differre videtur,
Publica, posthabitis propriis, qui commoda spectat,
Floreutesque eupit fortunas esse suorum.
Talem olim patriae rectorem Persia Cyrum
Aspexit: talem Isa cidae Salomona nepotes,
Talem Graiugenûm grandaevum Nestora reges,
Talem cecropidae quon dam vidêre Periclen,
Talem Romulidae, supplex queîs paruit Orbis,
Augustum videre suum, videre Severum.
Illorum, facito, praeclara exempla sequaris,
Et quid praesidii, quid opis Respublica Poscat,
Mente agites, cunctas prudens averdtere clades.
Ubertasf pecoris, pecorum ceu prima magistro,
Militiaeque Duci summae est victoria curae,
Aegrotique salus medico, cursusque secundus
Rectori dubiae puppisi sic vita beata
Subiecti populi sit regi ante omnia cordi.
At, veluti sine mortefuritquando imbribus atris
Horrida tempesas, omniqua cardine mundi
Bella gerunt venti, totumque a sedibus imis
Eruere Oceanum conantur et aera coecis

Nubibus involuunt, fretaque indignantia miscent:
Ipse gubernator classis, feruentibus undis
Aequoris, et tumidis hucilluc fluctibus actus,
Non cum praesenti dulcis discrimine vitae,
Tendit in optatas, animo quas concipit, oras:
Quandoque adversa sed tempestate coactus,
Omnem spem praeter, vicinae appellit arenae,
Forsque oblata citus pleno subit ostia velo,
Ut sese incolumem seruet classemque suosque:
Haud aliter nostras Princeps formandus ad artes,
Contrahere, et laxare seiat prudenter habenas,
Cunctaque perpendat rerum momenta sagaci
Ingenio, et certa clavum ratione gubernans,
Prospiciat, trepido ne rem turba nte tumultu,
Impete praecipiti pessundet seque suosque.
Hunctamen haud unquam deslectere tramite recto,
Sed iubeo aequatis nevem propellere velis,
Quam, passim Ocea ni lateri incursantibus undis,
Aut seruet, tumido rectam vel gurgite mergat,
Latum unguem ignarus de vero absistere calle.
Sit recti sensus Princeps, et mentis apertae,
Oderit et rabidi semper canis instar et anguis,
Duplice mente homines, aliud qui voce loquuntur,
Fucatoque aliud clausum sub pectore servant.
Ille opifex rerum divumque hominumque repertor,
Principe prudenti maius nil contulit Orbi,
Publica qui curet fidi de more parentis,
Et vigilet cara pro liebertate suorum!
Subdita non tantumgens talem observat, amatque,
Ast etiam externi, demissum ut numen Olympo.
Suspiciunt, et laude vehunt ad sidera reges.
Illius arbitrio magnas componere lites
Saepius et longo gaudent discedere bello,
Atque graves ponunt iras, et foedera iungunt.
Post tempestates dubias, nimbosqued; frequentes,

Phoebus ut exoriens, radiisque illustribus omnem
Oceanum et terras late, caelumque serenans,
Turbine concussas ve ntorum et grandine silvas,
Et fractam imbre granisegefem floresque supinos,
Scilicet afficti languences ruris honores,
Sublevar: adversae fractum sicsulmine sortis
Non raro populum recreat, speque erigit ampla
Rex prudens, cuiusrerum longissimus usus
Exudiit mentem et iamcernere fecit acutum.
Sicut inexhaustis sons longe uberrimus undis,
Quem pueriassidue, nuptae, innuptaeque puellae,
Advena quem multus, vicinaque turba frequentat,
Semper haber, terra inges rorante liquores,
Quos cunctis latiees, quae pocula grata ministret:
Sic communeboinum est Princeps bonus: uberis instar
Fontis, inexhaustis a tali Principe rivis
Insinita fluuntin caros commoda cives.
Regum progenies communi nata sakuti,
Gaudeat officiis homines opibusque iuvare.
Imperii si forte salus et publica poscant
Tempora, collatis hosti contendere signis:
Fac multus tibi Tidydes, et multus Ulysses
Militet, atque hbeas non unumNestora tecum.
Saepe etiam elapsum retro fer lumina in aevum:
Sint veterum tibi nota Ducum praestantia facta,
Sint errata Ducum perspecta, eventaque frerum.
Scilicet admissus quondam imprudentibus error
Non raro erudiit multorum pectora Regum:
Et fecere aliosa aliena pericula cautos.
Lubrica quos non sors, ratio sed ducit agentes,
Auspice me, capiunt et regna atque oppida reti,
Inque sinum caelo victoria devolat ipsis.
Unius matura Ducis prudentia saepe
Plus potuit, solido quam fulgens aete caterua:
Scilicet ut gnaro puppis spoliata niagistro,

Iactatur, multamque capit rimosae paludem,
Et frustra immanes scopulos, fluctusque fatigans,
Soluitur, atque viros salsis exponit in undis,
Et praeceps rapidis fertur praeda obvia ventis:
Haud secus, Herculeo quantumuis robore pollet,.
Ductoris nisi consilio fapiente regatur,
Fertur inadversos incaute exercitus hostes,
Inque suas coeco praeceps rurt impete clades.
Sanguinolenta foris parui sunt ponderis arma,
Consilium ni forte domi: mens ardua praestat
Viribus, et superat solers prudentia ferrum:
Arma gerit miles, Dux prudens bella gubernat.
Plus ad Apiollineae Neptunia moenia Troiae
Unus erat multi qui militis instar Ulysses,
Consilio felice potens, et voce diserta,
Praestitit, invictis Aiax quam strenuus armis:
Nil vastum sapiente potest sine pedtore corpus.
Argolicos viden ut reges bellacis Achillei
Non pudet arma viro decernere mentis acutae,
Praeterioto Telamoniade, qui robore vasto
Confidens, nil ritegerit, vadcuusque cerebro,
Iura negat sibi nata, nihil non arrogat armis?
Scilicet haud cedit furibundi Martis alumno
Utr sapiens, usuque valens praedivite rerum.
Nec sibi bis quinos Aiaces grandibus ausis
Insignes, multumque animis et Marte feroces,
Alte decennali concussa ad pergama bello,
Pllentes acri sed mentis acumine Ulysses,
Consilioque decem praestantes Nestoras optat
Griugenum dcuctor, Troiae populator Atrides.
Fac tamen, ô Princeps, dum fas est est pace fruisci,
Crudeles fugias belli furiasque facesque:
Et, nisi communis poscat iactura salutis,
Arma tibi numquam, numquam sint classica cordi,
Iusto etiam bello nonnumquam Prorsus iniquam

Praetuleris pacem: pax praestantissima rerum
Quas homini novisse datum est paxmille triumphis
Una prior: canos olea pax victa ca pillos,
Relligionis opus, legesque et iuragubernar:
Provehit egregias pax aurea Palladis artes.
Aurea pax cultas cum ctuibus asserit urbes;
Prole frequente domum pax alma, nepotibus orbem
Complet: honorati feruat pax iura cubilis:
Uberibusiucnnda beatpax messibusagros:
Externis amplas cumulat pax mercibus urbes:
Immensas paxaugetopes: pax oppida muris
Cingit, et ingentes educit ad aethera moles.
Impius at contra Mars Relligionis honorem
Disturbat: ruptis Mars legibus opprimitaequum:
Exilio Musas mitat Mars, templa scholasque
Diripit: externis viduat Mars mercibus urbes:
Sancta maritalis viblat Mars foedera lecti:
Prole domum et caro sopliat Mars compare nuptas:
Ingentes evertit opes Mars improbus. urbes
Vastat, et abductis populaturtura colenis.
Ergo age consilio certo prius omnia tenta,
Quam forte audaci temere inflammatus abita,
Vindictaque flagrans et praeceps arma capessas.
In primis opibus, quarum possessio fluxa est,
Fortiter et gestisira noli fidere rebus,
Ut temere oppughes alienis oppida terris.
Quin menor huitianae sortis, quod contigit ante
Armorum egregitsunctbus, magnisque monarchis,
Hoc aliqua ndo tibi contingere posse putabis.
Innumeros quamquam numeres ex hoste triumphos.
Mille licet fuerint beste tibi parta trophaea:
Haec tamen una dis evertere cuncta trophaea,
Una omnes abolere potest fert una triumphos.
Nam certo sors coeca loco consistere nescit,
Sed rerum gaudet vicibus, luditque severum

More suo ludum, nunc his, modo pronior illis.
Quam saepe exitio fuerint populisque sibique,
Abripuit quos coeca sui fid cia reges,
Perspectum est cunctis, quibus est studiunmque laborque
Romulidum et Graium priscos evoluere fasos.
Quid, quod in Ioniis regum ditissimus oris
Croesus, legiferi quem lingua diserta Solonis,
Respicere incertae iussit spacia ultima vitae;
Vi stulte confisus opu,, te maxime regum,
Prodigagemmarum, quem Persia numinis instas
Sufpiciens, armisque potens Chaldaea colebat,
Audaci temere bello, rex Cyre, lacessens,
Extremam accelerat cladem, regnoque sibique,
Exutusque; armis, et dura compede vinctus,
Impositusque rog iam, Vulcanoque dicandus,
Regibus illustri est exemplo, Orbisque Monarchis,
Non fas esse suis ita quenaquam fidere Gazis,
Ut paret iniustis armis, auswuque proteruo
Antiquos patriae finesproducere regni.
Imperii domina, Cyrus, Babylone subacta,
Fulminea postquam dextra bella horrida bella
Gesserat, et cultae florentes Hellados urbes,
Lydosque, infestoque itam sub sidere Cancri
Aethiopum gentem iuga ferre coegeratarmis,
Protuleratque nigros Mavortia signa per Indos,
Et Regum victor, rex unus cunct teneret
Regna, triumphatum late isffusa per orbem:
Securus dubii Martis, sortisque futurae
Nescius et raptus stimulante libidine regni,
Ignotos populos, alioque sub ace reposos
Massagetas bello aggreditur: Verum ecce repente
Femina non assueta colo, clathisque mineruae,
Aspera sed fortes agitare in proelia turmas,
Bellatrice viros et gnara lacessere dextra,

Huic Thomyris fraptis occurrit fortiter armis,
Ingentique Asiae rectorem strage trucidat,
Auulsumque humeris caput illi sanguine mersat.
Sic toto post rerum discrimina, totque perical,
Postque tot exhaustos bellique domique labores
Marte togaque potens, ausisque ingentibus heros,
Occidit infelix, et cassus honore sepulchri,
Externa tellure iacet sine nomine corpus.

Quid loquar innumero confisum milite Xerxen,
Quo Regum arsacidum validas tot nemo cohortes,
Nemo tot turmas equitum produxit in hostem?
Ille etiam ingentes affectans Orbis habenas,
Et Pandionias armis aggressus Athenas.
Immenso Argolicas compleverat agmine terras:
Marte sed adverso pugnans, et caefus ab hoste,
Vincula qui, Neptune, tibi plagasque minatus,
Straverat aeratis pauloante triremibus aequor,
Terga fugae yertens. ingentibus excidit ausis,
Vixque cava elapsirs longinque per aequora cymba,
Heus ero didicit, magna cum clade suorum,
Iniusta eventus sortiri bella sinistros.
O coeceas regummentes! O corda futui
Nescia! fallaces ô spes et lubrica vota!
O rerum ambiguasque viees, incertaque fata!

Quam graviter regni vires affligit, egenus
Iudicii, Salomone satus, rex gentis Ebraeae?
Stulticia is populi mentes alienat amicas,
Accersensque gravem sceptroque sibique ruinam,
Ingentes soluit, levitatis nomine, poenas.
Ergo cave regum fugienda exempla sequare,
Quorum vaecordes animos et pectora laeva
Transversa abripuit prono impete devius error,
Et misera inulovit oeca imprudentia clade:
Nonopibus stulte fretus, rex Persidos orae,

Quo prandente, suo cum milite, maxima quondam
Flumina defecisse ferunt, amnesque lacusque:
Non tibi Flaminisus ductor, non Varro placebit,
Qui coeco incauti verterunt omnia casu.
Nec tibi laudetur, regum ô clarissime sanguis,
Admotis qui cesla Tyri, dux, moenia scalis
Conscendit, nullo comitatus milite, nullo
Armigero, saltuque ipsam se misit in urbem,
Longe plus ausus, tanto quam Principe dignum est
At tibi Sertorl, regis ftibi cauta Molossi
Mens placcat, virtusque seni matura Metelli:
Grata sit Ausonii prudentia cana Camilli:
Gratus Fabritius, donis invictus et armis,
Et curius, Pyrrhum Latiis qui depult oris:
Gratus sit Fabius, quo non praestantior alter,
Prudenter dubii tolerare in commode Martis,
Atque mora ingentes trucis hostis frangere vires.
Argolicae placeant illa aurea lumina gentis,
Miltiades, iustisque acer Thrasybulus in armis,
Magnanimusque Conon, natusque parente Neocle,
Amissam patriae qui resituêre salutem,
Lumine iudicii insignes sophiaeque medullâ.
Hos tibi regnadi praeclaros pone magistros
Ante oculos: horum vestigia pressa secutus,
Sis pater, et patriae communis cura salusque.
Publicaque anteferens privatis commceda damnis,
Assiduam populi fido gere pectere curam.
Sic tua te Virtus magnis heroibus aequet,
Sublimes quos nostra vehit super aethera Clio,
Laurigeras inter, Clio non ultima divas,
Quae vetat heroum sepeliri in pulere laudes,
Claraque perpetuis intexens nomina fastis,
Facta secuturo praelustri coinsecrat aevo,
Et longa ae ternae custodit saedcula famae.

LIBER TERTIUS DE PRINCIPIS FORTITUDINE.

QUos iuvat expertem laudis traducere vitam,
Segnities alios et turpi marcida luxu
Otia delectent, tenerisque in gloria plumis
Mollities: te Martis opus, Regum indclyte sanguis,
Austerosque iuvet belli tolerare labores.
Scire famem, duramque sitim persferre, trucesque
Ventorum surias, imbresque, et frigus et aestum;
Haetibi erunt artes, alto qui nomina caelo
Tollere humo, et bellifama inclare scere gaudes.
Colla iugo, Princeps, mature subdere discas,
Postmodo ne renuas insuetos ferre labores,
Cum tibi iam plenis accedet reobur ab annis:
Ante diem generosa tuae sic semina surgent
Virtutis, sensimque tuo cum corpore crescent,
At si delitits in prima aetate. levique
Desidiae addictus, luxuque subactus inerti,
Assidue vanis traduces tempora ludis,
Et secura coles securis otia rebus,
Post curam abicies regni, curamque tuorum,
Captusque illecebris, seroque ad seria verus,
Vixque aegre Imperii graviora negotia tractans,
Haud illustre feres nomen superaethera factis.
Ergo age tam pulchros iam nunc ordire labores,
Nec sine purpureae vires roburque iuventae
Informi torperesitu, torpere veterno.
Vidiego, sanguis erat primi cur floridus aevi,
Robustaeque suo stabant in corpore vires,
Sectari illecebras, et desidis otia vitae,
Et robur vegetae sensim exhaurire iuventae
Luxuriae. oppressumque levisuc cumbere fasci.
Usque adeo multum est, primis assuescere ab annis:
Tantum usus, tantum valet experientia rerum.

Principio tibi nota Ducum sint facta, nec unquam
Romulidum et Graium veteres evoluere fastos
Paeniteat: nec te, Regum ô pulcherrime fanguis,
Ullius lat eant monumenta illustria pugnae,
Sive hac Aeneadae celebrentur sive Pelasgi:
Sive aliae gentes, vastum quascumque perorbem
Diffusas caelo Titan prospectat ab alto.
Unius virtus hominis quid mascula possit,
Scaeulos contempto te Mutius igne docebit,
Quiquesuo tantum scuto Urbi praestitit unus
Praesidii, quantum Tybris paterat tulit alueo,
Hostibus oppositus Cocles, magni agminis instar.
Gesta per Ae mathios civili sanguine campos
Proelia, et eversas magnae Carthaginis arces,
Excidiumque Saguntinum, Leucasque cruentas,
Et fuso Aeneadum manantes sanguine Cannas,
Bellaque perfectum Marathonia noris ad unguem.
Ecquid, amyntiadae proles ô clara Philippi,
(Auspice duo Macedum fama exaequatur Olympo,)
Ecquid, Maeonidae nisi Musa illa aurea vatis
Armorum insignem multa reddidit arte?
Quae, cedo, res Caesar, nisi lectio multa frequensque
Autorum, doctis qui mandavere libellis
Romulidum Graimumque Ducum praestantia facta,
Tam clarum virtute Ducem re fecit. Ut unus
Cetera ceu princepsastrorum sidera Phoebus
Luce fua obscurans longe post terga relinquit,
Viceris Heroas cunctos, quos ulla tulerunt
Saecula? militiae quid laude togaque potentem
Tam cautis animis audere in proelia fecit
Lucullum, praecepta iisdem nisi fontibus hausta!
Nonne Hellas victrix et munere Martis et artis,
Paene sibi totum terarum subdidit orbem?
`Particula ut diae miseris mortalibus aurae
Inprimis opus est degendae ad munia vitae:

Sic potis haud Mars est Musarum Marte carere.
Suffi ciunt animes fortes in proelia Musae,
Pectoraque inflammant priscae virtutis amore.
Quid, quod Spartanas in feruida bella cohortes
Duxit, et has vates Tyrtaeus carmine rexit?
Nobile voluit opus Polybl, tela inter et arma,
Et bene gnarus erat discriminis usque futuri
Brutus, Romulidum quo vix sapientior alter.
Scilicet inprimis et caute et fortiter ili
Bella gerunt, Marti iungunt qui palladisartes,
Et studium admiscent Musarum fortibus armis.
Venantum veluti circumstipante caterua,
Saevus aper recto ruit in venabula cursu,
Obiectumque capit temere intra viscera ferrum,
Exiguo poterat quod declinare labore:
Confiliis sic ductor inops, et nescius artis
Ad tristem rapitur pugnam de more ferarum,
Et saepe adversum coeco impete fertur in hostem,
In sua fata ruens: et vasto robore abutens,
Damna novis damnis, et clades cladibus auget,
Praecipitatque suas in aperta pericula turmas.
Ac licetinterdum superet feliciter hostem:
Sic plerunque tamen vincit, victore superbo
Ut victi meliore loco sint: ipse triumphans
Dum nescit palma, quam sors coeca obtulit, uti.
Ergo Duci armorum sit summae ante omnia curae,
Ut mage consiliissuperet, quam viribus hostem.
Scilicet est longe potior prudentia nudo
R obore, et audacis vis importuna Gradivi
Ingenio minorest, et docta vincitur arte.
Multos inconsulta sui fiducia reges
Militiaeque duces studium nimis acre parandi
Nominis, evertit moxipso siore sub aevi,
Quorum consiliis, factisque illustribus olim,
Restincto calidae sensim feruoseiuventae,

Stetisset patrii forsan res integra regni.
Si tua. Pompii, vox consilium que salubre
Semarhiae diris habuisset pondus in agris,
Efferaque in cautus posuisset Lentulus arma,
Sanguine Romuloeo non exunda sser Enipeus,
Arma virum, clypeosque, et strarea cadavera voluens.
Molesua tandem vis omnis corruit, expers
Consilii, incautosque animo, omnisque pericli
Securos rapit in tristes pronoimpete clades.
Experto, viden' ut navis ducente magistro,
Horribiles visu scopulos et inhospita saxa,
Et Brevia et Syrtes dubias, Scyllamque rapacem,
Latrantemque canum crudeli more Charybdin,
Et Boreae furias, indigna ntesque proccellas,
Vimque omnem, tristesque minas caelique marisque
Despicit, et tuto longinqua per aequora cursir
Fertur, et optatis felix allabitur oris:
Amisso rectore maris iactata per undas,
Fluctibus impingit, scopulove illiso dfatiscit,
Obrutaque Ocedani fundo submergitur imo:
Haud aliter multo quem rerum mstructus ab usu
Dux regit infestos exe rcitus acer in bostes
Irruit, et forti victor fera proelia dextra
Miscet, et informi demittens hostica letho
Corpora. fulmineo quaevis metit obvia ferro:
At simuladversis caputagminis occidit tarmis,
Mox videas dilapsa fuga quoque cetera membra
Prosterm, et magnos cumulari stragis aceruos.
Praecepta ergo Duccum mox primis norisabannis,
Militiae noris, decusalti Principis. artes:
Quo sint castra loco ponenda, quis arduus hosti,
Commodior sociis aditus: quae collibus aptae,
Quae campisacies: quae coeca ambage viarum
Fraudibus armorumque dolis accommoda vallis.
Quando conveniat cueo densarier agmen,

Explicitisue leves praetendere cornibus alas.
Qua fortes equitum turmas, peditumque cohortes
Parte loces: acres sta tuas qua parte maniplos,
Qui crebris tergo pugnantum hortaribus instent,
Militiaeque rudes, mortisque timore trementes
Tendere in oppolitum cogant non segniter hostem,
Ni malint sociis ingloria victima dextris,
Aut letho adversis demirti turpiter armis.
Sint quoque nota tibi veterum, sint nta recentum
Inventa ingentosa ducum, vernante sub aevo.
Haud minor est virtus artes vitare dolosque
Hostis, et insidiis hosti vel fraude nocere,
Quam bello adversae vires infringere partis.
Ergo alio dum forte loco mutare priora
Castra, vel ingentem fluvium transire laborat,
Angustisue locis, dubiisve anfractibus haeret:
Aut dum fers fors avida spe praedae illectus opimae,
Depopulatur opes, hostis, perrura, perurbes:
Cura sit, incaautum subito prosternere Marte.
Quin eriam multa post coecas arbore silvas,
Aut montis (si forte datur tibi copia montis)
Post iuga, clam pedites et turmas abdere noris,
Praecipitemque fugam latos simulare peragros,
Moxque referre pedem, et iam iam tua terga prementem,
Spe citius, totis invadere viribus hostem,
Vel certe insidiis velut arcta indagine clausum
Cogere, ut in fluvios, cirumfusasque paludes
Aut se praecipitem, Caudinimilitis instar,
Sub iuga det saltu, dulcique hoc lumine privet.
Iamque ubi funesti subeunda estalea Martis,
Designare locum pugnis felicibus aptum,
Vitare oppositi radios et lucida rela
Solis, et adversos magno cum pulvere ventos,
Infestisque scias hosti concurrere signis,
Cuncta simul capo sive agmina denset aperto,

Ordinibus sectas longis sive explicetalas,
Barbara Threiciae seu formet cornua Lunae.
Facetiam peditum promptasad bella cateruas;
Etturmas aliquot semper post castra relinquas,
Quae tibi (ceu dubii fallax estalea Martis)
Si sit multus ubique pavor praesensquepericlum,
Innumeraeque volent circum fessa agmina mortes,
Sint praesto. et vires rebus nutantibus addant.
Sique palamest hostis fausto indulgere labori,
Necbenevelle tibi praesenti luce Gradivum:
Militis haud magua iactura, hosti obiicepraedam:
In quam dum totis iam viribus irruit ultro,
Temporis interea tibi qua rarissimus obstat,
Aut tuto incolumes in castra reducere turmas,
Aut possis tacite vicinam evadere in urbem.
At cave dum latis feruet vis Martia campis,
Armorum horrificis nete conflictibus unquam
Subducas, vitae metuens, neu primus inerti
Terga fugae vertas, abiectis turpiterarmis.
Ponderis haud parui est domini praesentialabillo
Robur habent viresque suas, animumque cohortes.
Ergo aciem stricto promputs defendere ferro,
Effera qua saevi furit inclementia Martis,
More nivis qua tela volant quaferreus imber
Ingruit, et crebris sonat ictibus arduus aether,
Invadens hostile latus, per tela, per enses,
Prorumpas medium vasto impete primus in agmen,
Militibusque mares animos, viresque ministrans,
Etlatum infestos dextra victrice per hostes
Limitem agens, toto magnam des agmine stragem.
Hoc tamen, ô Princeps, memorifac mente recondas,
Debita multorum si postulet aera dierum
Miles inops, et castra sequi funesta recuset,
Utneausis temere dubiaete credere pugnae
Morigerum redds et promptum ad iussa priusquam.

Invitis canibus, densos indagine saltus
Cinxerisincassum, frendentesque ore minaci
Frustra exercueris duris venatibus apros.
Quod tictiam in castris oriatur forte tumultus.
Scindaturque frequens studia in contraria miles,
Comprime nascentis mature semina motus:
Finge, instare tuis iam iam ceruicibus hostem,
Abiectaque mora sua praecipe quemque subire
Vexilla, et tandem capita auctoresque tumultus
Vindice mulctatos poena, digno assiceletho.
Utque volo insignes belli armorumque magistros.
Tecum habeas, Marsipse suum queis tradiditensem,
Necsemcl obiecta quos Aegide maxim Pallas
Mille neces inter texit, tela inter, et arma:
Sic quoque facpraesto tibi sint Mavortis alumni,
Qui tempestates foedas, imbresque, Notosque
Spernere, ieiunamque famem, dulcemque soporem,
Arentem que sitim, Riphaeaque frigora Brumae,
Etpostint longis contemnere solibus aestus:
Mascula queis vittus, validumque in corpore robur,
Queis duices cpulae, puluis, sudorque cruorque,
Et quibus est animus vitae contemptor, et hostis
Adversi strictum in serrum mens prona ruendi.
Aequali sudore tuas solabere partes:
Nunc primum, et medium, nunc extremum agmen obito
Nunc sublimis equo, te fortibus insere turmis:
Nunc pedesadsistas pediti, mandataque dura
Mollia parendo facias: sic promptius ibunt
Tesocio: sic sponte ferent, te teste, laborem.
Si collis superandus erit praeruptus et asper,
Ascensu hunc primus supera, si spumeus amnis,
Protinus audai primus transmitte natatu:
Caedere inaccessam silum si postulat usus,
Nepudeat rapta quercum prostrasse bipenni
Aut celsam exstirpate imis radicibus ornum.

Si tibi mens fuerit subvertere moenia bello,
Nulla fac armorum te vis, nec ferrca nubes
Telorum averatat dura obsidione prementem
Moenia, disiectis donec patefacta tuinis
Quadriiugo haec victor curruingrediare triumphans,
Obsessi fidunt alto si flumine cives,
Mature id studes ductis avertere fossis,
Utclausos vellonga sitis tibi tradere cogat
Oppida. vel, qua forte viam fore nemo putasset,
Alueus ingressum siccato praebeat amue.
Autsiforte loci natura et milite firmam
Posse capi humanis diffidas viribus urbem,
Hancfacile auraris, ceu callidus emptor Olynti,
Quamlibet invictam, Victor superaveris hastis.
Tam bene munitum nihil est, tam denique clausum,
Quod non expugnare queat vis nobilis auri.
Autsi forte minus succedat tale quid, vibis
In vulgum et proceres fac litis semina spargas,
Unde repente ipsos inter discordia surgat,
Quae fuit exitio non paucis urbibus, in quas
Nil poterat torquens immani pondcre glandes,
Fulmineosque ignes, et rauca tonitrua vincens
Machina, nilaries, nil ferrum, et pestifer ignis.
Hoc tamen assidue fida tevoce monebo,
Ne desperatos incaute urgere labores.
Crescit enim quandoque hosti sub pectore virtus,
Spes cui dempta fugae, spes est cui dempta salutis.
Nec pauci extremo plamam retulere periclo,
Rebus ubi lapsis, deplorata que salute,
Adversum in ferrum generosa menteruerunt,
Laudatas animas ultro exhalare parati.
Disce etiam felix inopina ad proelia tempus
Captare, et quando bene rem pulchreque gerendi
Offertut tibi commoditas, ne segnia diicas
Tempora, collatis confligere fortierarmis.

Dumquehostilenihil metuens, coecusquefuturi
Otia miles agit structo vel flumina ponte,
Aut densae obscurum multa nemusilicis umbra,
Aut celsas rupes, et inexsuperabile dorsum,
Ferro vique viam faciens, iam nocte sitenti,
Ante exspectatum superes, properandaque solers
Maturare, hostem securo in limine sternas.
Praetermissa semel fausto rem Marte gerendi,
Haud temerecunctis occasio se offeret horis.
Impatiens sic nempe morae, bella ardus gessit
Caesar, Dardanii de sanguine natus iuli,
Quamque videretur superasse angusta locorum,
Difficilesque aditus penetrasse et claustra viarum
Castra prius saepe est metari visus ad urbes,
Aggerbusque suis, fossisque et cingere vallo.
Sic formidatum mundo, vincique negatum
Posse caput, Regis generosa propago Philippi.
Fulmince terrarum orbem Mavorte subegit.
Dum, velut excussus balearis verbere fundae.
Hostibus improvisus adest, cunctisque timetur,
Etsequitur, quocumque alacrem victoria ducit
Victorem, et victis tergisque fugacibus acer
Instat, et ante cito quam nuntia fama volatu
Adventare refertipsum, Zephyri ocior alis,
Victor ovans populos inopinis opprimit armis.
Sic, quem posse mora et lento certamine vinci
Cunctator docuit Fabius, fuit impete victor:
Dum per ina cessas, mediis Aquilonibus, Alpes.
Nempe Pyrenaeiper inhospita culmina montis,
Culmina pennigeris vulucrum paeneinuia seclis,
Aspera magnanimis ductis in bella cateruis,
Imbuit Ausonia Trasymeni stagna cruore.
Sed patitux Romam dum respirare iacentem,
Cunctaturque comes sorti praestoesse vocanti,
Tinxcrat Aeneadum tristes ubisanguine Cannas:

Colligit amissas iterum gens Romula vires,
Et decore insigni spohatumf ondis honorae
Etmulto exutum partis sudore trophaeis,
Prosternit, susoque refert victore triumphum.
Scilicet et victis reditin praecordia virtus,
Cecnereque est lapsas quandoque resurgere partes.
Quareage, si qua tibi praesens occasio detur,
Pugnandi contra infestum feliciter hostem,
Tolle moras: semper deses mora noxia bello est.
Iamque ubirauca filent ferali classica cantu,
Et captat positis exercitus otia castris:
Ne patere, hunclanguere situ, languere veterno.
Nilmage pest ferum castris quam parcalaboris
Segnities, turpisque quies, et blanda voluptas.
Haec Circe, haec Syren pellaci subdola cantu,
Saepius evertit nota vitute cohortes.
Tranquillis igitur ne ducant otia rebus,
Longa neccignavo consumanttempora luxu,
Militiae quos cepit amot, studumq, Geadivi.
Pernici latos cursu transmittere campos,
Acensu aerii snperare cacumina montis,
Torrentum audacter furias tranate sonantes,
Praecipites laltu contendant vincerevalles.
Aut acres tendant arcus, aut lenta lacertis
Tela vibrent, latumue levent ad sydeta discum.
Aut Lacedaemonia durent sua membra palaestra,
Miscentesque manus, fulua luctentur atena.
Mutorum ingentem nunc ingeminare ruinam,
Nunc tonitrus dirique imitantia fulminis ignes
Sulphureis discant totmenta incendere taedis:
Feruida nuncineant ficti certamina Martis,
Sanguineum perrumpere iter, per tela parati,
Ductoremque suum, requiemque moramque perofi,
Sue pedes, sive acer cquo procedat anhelo,
Periuga, per valles per inhofpita saxa, sequantur.

Militiae ut duros assuescant ferrelabores,
Aspera vel positis vibrent venabula pilis,
Indicantque feris alie certamine bellum.
Et vel lethiferis arm tos vuguibus ursos,
Crudelesue lupos, velobunco dente timendos
Certatim duris agiteut venatibus apros,
Cornigeros aut laxapremant in retia ceruos.
Necsibi turpe purent, stivae submittere dextram,
Et longum trahere incuruo sub vomere sulcum,
Impressoque graves ferro proscindere glebas:
Aut duram cuneis quercun dissindere adactis,
Aut celsis validas devoluere moncrbus ornos.
Hocillis studium fuerit, Mavorte srlente,
Mollia robustas ne frangant otia vires.
Eia ageiam tantis, Princeps, occingere rebus
Eice moilitiem, torpentes eice somnos.
Excute marcen em mox prima aetate veternum
Pectoribus, generose, tuis, facinsita virtus
Euigilet patriae dulci impendenda saluti,
Scilicetignavin unquam statuere trophaeum:
Calce solum, celso contingens vertice Olimpum.
Desidiam et molles ditrectet Adorea plamas.
Per varios vitae casus, per milie pericla.
Perperuum addecus iredatuslaudemque perennem:
Beliatrice datur memorabile condere dextra
Nomen et obscuro famam subducere ietho.
Stc quondam Heroes, genus insoperabile bello,
Imperin sedes Babylon quos maxima rerum,
Afric quos dias ptoduxit lucis in oras,
Quos septem gemini mirantur flumina Nili:
Itala quos tellus quos Gracia laudibus effere,
Haudullo peperere fibi moritura subaevo
Nomina, et insignem meruere in taecula famam,
Quas memori laudes a posterit ate reportat
Alcmena gentrice satus, Tytinthius heros.

Quem sors omnipotens, et inexorabile fatum
Imperiis egere suis tot ad re labores?
Cernis, ut Aegides toto celebratur in Orbe,
Qui pastum Actaeo mactavit sanguine monstrum,
Pirithoum Stygias et concomitatus ad umbras,
Lurida Tartarei tremefecit regna Tyranni,
Centaurosque truces arcu Lapithasque bimembres,
Scilicet infames horrenda caedelatrones
Sustulit, et Patriae fines formidine soluit;
Quid? quantis Perseus caelo sese extulit ausis,
Torua colubriferae secuit qui colla Medusae?
Quid? quantis alto se laudibus aequat Olympo
Aesonides factis ingens ingentibus heros:
Ausus quirapidis primum dare carbasa ventis,
Etdubia Oceani vada caerula findere classe,
Colchiacum aurato spoliavit vellere Phasie?
Quid? Priamispes una semis; luxque inclita Teucrum
Hector, Apollineae caris pro moenibus urbis,
Qui Graium in medias iactans incendia classes,
Fortia in adversas acies tulit impiger arma:
Et Iovis Aeginaeque nepos, tutela Pelasgum,
Ille acer Phtygiae regnorum eversor Achilles,
Virtutis, post fata, suae quam clara tulerunt
Praemia perpetuum famae lmmortalis honorem?
Quid Macedum regem, fulmenque et sidus iniquum
Gentibus Eois, rapidi qui turbinis instar
Immensum invictis superavit vitibus orbem:
Quid referam Thesea tuos Urbs, aurea sedes
Palladis, hospitium Phoebique novemque sororum,
Ductores quid Sparta tuos, Sparta inclita dicam?
Clara Neoclidae lateant quem facta, superbo
Milite qui fretum repressit fortiter hostem,
Innumerasque fugans non magna classe triremes,
Milia Persarum tot vertereterga coegit:
Quid memerem insignem Thrasybulum illustribus ausis,

Qui patria exegit ter denos vibe Tyrannos,
Restituitque suis cum libertate salutem?
Quid, qui magnanimi metuenda Cleomenis arma
Fregit, oliviferae fortem Sicyonis alumnum,
Thebanumque Ducem, dextragque animoque potentem,
(Cui nihil in vita iucundius accidit unquam,
Quam spectatores caros habuisse parentes
Vittutis laudisque suae) fatale quid illud
Romani exitium regni, fulmenque Gradivi,
Annibalem referam: quo non animosioralter
Propulsareiugum Phoenicum a gente, Latinum?
Quld loquar Ausoniae clarissima lumina gentis,
Marcellos, Deciosque duos, natumque patremque,
Occubitu quorum, patriae victoria parta est?
Cernis, utinferior nullo virtute Camillus,
In niveis spectandus equis, et plebis ovantis
Ingenti exceptus plausu, victorque triumphans,
Romulidum captiva domum vexilla reducit,
Tarpeioque tovi prostratis hostibus arma
Erepta, et spolia ampla virum, praedasque superbas
Suspendit, faustae monumenta perennia pugnae?
Aspicis, ut capti post regna eversa lugurthae,
Martis honos Marius, spoliis insignis cpimis,
Magnificos agitat superato exhoste triumphos?
Cernis, ut Aeneadum quo non prastantior alter
Pellere barbaricum populi a ceruicibus hostem
Scipiades, frontem redimitus frondevirentis
Laureolae, fracta veteris Carthaginis atce,
Ingreditur niveis Capitolia celsa quadrigis?
Cernis, ut invehitur curru Pompeius ovanti,
Qui ternos dextra partos victrice triumphos
Devictr retulit ternis e partibus Orbis?
Cernis, ut augustiturba praeunte senatus,
Et passim magna populi comitante caterua,
Ingrcditur dominae Mavortia moenia Romae

Iulius, intonso qui primus crine Sicambros,
Et Rhodanum, lentumque Ararim, celeremque Garumnl,
Et fortes, bellogenus intractabile, Suevos,
Arctooque sitas domuit sub sidere gentes,
Atque tibiignotos meruit, Romane, triumphos?
Sed quid ego haeclonge peregrina exempla requiro?
Cedite Romulidae Germanis, cedite Graii.
Non minus Aeacidas acrts, magnosque Camillos,
Scipidasque suos habuit, fortesque Metellos
Heroum aeternis Germania claratriumphis.
Et saltem suprema sequens fastigia rerum,
Ut paucae multis exempla et nomina libem,
Magne quis ignorat te Carole Teutonas inter
Praestantes animis heroas et actibus aufis,
Primus ad imperii qui sacrum euctus honorem,
Gessisti Latios fasces, trabemque Quirint?
Quo tua quo memorem digno bella horrida verlu
Carole Rex, ô famâ ingens ingentior armis,
Vir Germane, quibus caelo te laudibus aequem?
Clara quis, Henricos, muicti pignora Martis,
Quis. nostrate quibus fecit pax aurea nomen
Fridrichos, genusacre virum, fortisiima bello
Pectora: magnanimum quis nomina neteit Othonum,
Misit in imperium magnum quos Saxonis ora?
Saluete illustres animo: vestra arduafacta
Miratur praesens nec postera nesciet aetas,
Cana nec obscura condetsub noete vetustas:
Dum sua virtuti merces soluetur, honosque,
Vester honos, vestrumque decus, laudesque manebunt.
Usque adeo nihilest, mortali stirpe creatos
Quod tam tollere humo, superas tam ferre sub auras,
Ferre per aetates omnes, per seta nepotum
Ora queat, belli quam Gloria parta labore.
Hac Babilon mundi caput, augustissimarerum,
Imperium terris, famam exaequavit Olympo.

Eois subiecta plagis hac Persiacrevin:
Heroum quondam genitux hacnopilis Hellas
Crevit, et ingenti seseex unraureraooelo.
Extulit hac summas Romanapetentia vites,
Quam non monstriferi septemflua flumina Nili,
Non Ganges, rapidoque caputcum Tigr detollens
Palmifer Euphrates caelograrissimus amnis,
Non Tartessiacus Bethis, non fertilis auro
Ripa Tagi Hesperiinon nobile flumen Iberi,
Non Aratis, Rhodanusque celer, magnusque; Garumnam,
Non tardare suispotuerunt Rbenus et Iuher
Cornibus, Arctoo non frigore maximus Arbis.
Hac genus Heroum, genus altoa fangumedivum,
Aethcreas sublime caput suftollit in auras.
Hocsibi Nobiliras primos acquirit honores,
Atque alios generosa gradu supereminer alto.
Hacsunt parta ducum, mundi melioribus annis,
Stemmata, magnorum sunt parta insignia regum:
Quae velmagnanimum decorat genus acre leonum.
Aut bellator equus, saliens tela inter, et enses,
Aut volucrum regina bifrons, aut gryphus aduncis
Unguibus. Hand etenim generosi sanguinis ortus,
Sed sua quemque olim reum praefecrt habenis,
Non opîs externae, non stemmatis indiga virtus.
Quid teneros patriis sectanti in montibus agnos,
Clara Palaestinas longe lateque per oras.
Sceptra tenere dedit lessaeae stirpis alumno?
Non laudes veterum praeclataq, ficta parentum,
Verum animi pietas et bello strenua virtns.
Quid, quem fictilibus vasiscoenasse, parente
Progenitum figulo, fama est, Agathoclea summos
Extulitad sceptriquondam regalis honores?
Non proaum sanguis, longisque propaginis ordo,
Mascula sed vittus, acisque peritia Mattis.
Quid, quod Capadocum fpretumatque ignobile germen

Mauritius: Dacusque humili Licinius ortu:
Et Probus abiectaque Arabum de gente Philippus,
Et plane obscuri, Macrinus, sanguinis haeres,
Totius ingentes rexerunt Orbis habenas?
Sic nulla veterum clarus virtute parentum,
Grammaticae primo praecepta professus in aevo,
Et tandem lituos et Martia castra secutus,
Aelius: agresti sic stirpe Aurelius ortus,
Innumerique alii, queis sordida gentis origo.
Ausonii fasces et tceptra potentia regni,
Et trabeam meruere sua virtute Quirini.
Sic nullo inferior studio pietatis et aequi
Iustinus, belloque et caede Galerius alper,
Qua modo pastorale pedum elavamque ferebant,
Hac ipsa gessere manu mox regia sceptra.
Una equidem virtus est nobilitatis avitae
Vera parens: vittus, prolibertate suorum,
Pro patria ferro decernere fortiter ausa,
Proque vocis, arisque animam profundere prompta.
Atque olim qua parta fuit, servatur eadem
Virtute, atque omni manet indelibilis aevo
Nobilitas, duro belli acquisita labore.
Et merito: quis enim generosum dixerit illum,
Qui genus, et proavos, proavumque insignia facta
Iactitat,illustris praeclaro nomine tantum,
Et genere indignus, proavum que ingentibus ausis,
Infami dat frena gulae, vitiisque pudendis
Heroum foedat cineres atque ossa parentum,
Et clarae obscurat praelustria stemmata gentis.
Idcirco sanguis regum inclite dia propago,
Ingredere o faustoproavum vestigia cutsu,
Et pulchrum esse puta, mox pubescentibus annis,
Tollere praeclariscelsum super aethera factis
Nomen et aeternam bello sibi quaerere laudem,
Crede mihi ingentes fortunant fatalabores,

Nullaque desidiae contingit laurea: virtus
Haud unquam pigra aethereis sese extulit astris.
At cum turpe latrocinium frnt bella, remota
Iustitia: non te tantummodo mascula virtus
Victorem aut faciet praeclara scientia belli:
Causa iubet melior Martem sperare secundum,
Haecuna ingentes animos viresque ministrat
Militibus: maior iustis audacia coeptis,
Indulget que piis fortuna benignior ausis,
Et sequitur plerunque bonam victoria causam.
Ergo ubi relligio, vel praestantissiona rerum
Libertas, vel laesa Themis tein bella ciebit,
Tunc fuerit prompta fas arma capessere dextra,
Et ruere in fersum pro relligione tuenda,
Et vitam patriaepro libertate pacisci.
Conatus comitata tuos, recti inclita vindex,
Per dubios vitae casus, per mille pericla
Mille neces inter, te sponte Astraea sequetur,
Signiferumque trahet secum ipsum in proelia Iovam,
Quo praesente, tuo victrix stat in agmine causa.
Quare age praesidro causae, et Lova auspice fretus,
Ceu fas cuncta tuis sit cedere viribus arma,
Aggredere infestos animis ingentibus hostes,
Innumero virides ut inundent agmine campi,
Diralicert passim violentae grandinis instar
Tela volent quamvis stricti seges undique ferri
Circumfusa micet: quan quam stet multus ubique
Terror, ubique pavor, mortique simillima imago.
Parce metu: nam quae capiantur iustius arma.
Quam quae sincerae pro relligionis honore,
Et dulci patriae pro libertate geruntur?
Exemplo heroum tibi sit Mavortia virtus,
Egregias quorum laudes, quorum inclita facta
Nominaque immensosacra pagina tollit Olympo
Aspicis, ut serae sort posteritatis honorem

Nunides qucm, tot demissisregibus Orco,
Horrida fulminea miscentem praelisderra
Signifer astrorum dax fati et Iuntinis auctor,
Heliadum genitur caelo miratur paerto,
Flam mivomos cui sistit equos, currusque volantes?
Quid, quantis caelosese virtutibuseffert
Samgatus Anathides, spoliis qui clarus opimis,
Dum sua sectatur patrios armenta per agros,
Atque Philistinos popuian conspicit arua,
Ipse pedo imbelli, lova duce, et auspice Lova,
Pugnat in adversos, magni agminis instat, in hoster,
Et sexcenta virum prosternut corpora victor,
Comparat et pacem patriae, gentiquesalurem?
Samsona quid memorem, dto qni robere tidens,
Fatalemque gerens intonso vertice crinem,
Saepe Philistaeas insigni clade phianges
Fudit et ingentes cumulavit Itragis aceruos?
Quis te praetereat tacitum rex optime tegum,
Flaminis aetherei magno qui percitus oestra,
Sacrilega Superos in praeita voce cientem,
Corporis et vasta conftsum mole gigantem
Sternis humi, et caeso referens ex hoste triumphum,
Isacidum trepida soluis formidine gentem,
Asseris et sanctum lovae omnipotentis honorem.
Hos tibi si magnos belliquetogaeque magistros,
Iusta quibas iust belli causa unduit armas
Ante oculos statues, horumque imnaberis ausa:
Si fausto quae Marte geres, illa omnia divum
Regi aceepta feres ipsumque tarebere fulum
Vincere et heic dextram rautum praebero ministram,
Quicumque adversos supe ant feliciter hostes:
Tempus erit, cum te, tusque ivustrissima fecta
Posteritas seris colet et mitabitur annis,
Felicesque vocans quitepraesigne ruenti
Orbi praesidium quondam genuere parentes,

Cantabit laudesque tuas, laudesque tuorum,
Et tua perpetuis intexet nomina fastis
Ingentesque tibi, sublatis molibus, arcus
Eriget, illustris monumenta aeterna trophaei.

LIBER IV. De Prinipis. Temperantia.

ILlaego, praecipites animiquae teupero motus,
Aurea consilii moderatrix optima nutrix
Ingenii, et cafti custos venerauda pudoris,
Sophrosyne, rellquasinter non vitima divas,
Assurgit cui lecta manusivaenum que senumque:
En etiam tibi pokbra cano praecepta regendi
Imperii celio Regumsata sanguine prolos,
Mitis ades, mecumque pium decurre laborem.
Quam bene vivebiut mundt melioribus annis.
Mortales: quibus omniparens donabat tnemptos
Terra cibos: quibus ardor erat bona avita tueri,
Et vigili patrios studio servare penates,
Et lauta extemaecontemnere fercula mensae
Non hos deliciae molles, non foeda voluptas,
Marcida non tu pifregerunt otia luxu,
Illa domi natas viderunt saecula cenas,
Cultori suus hortos olos, maluasque supinas,
Palladiumque neousptugnes preaebedstolivas.
Patria poma, stleces, et prnsilis vua, secundas
Castaneaeque dabentficu cum simplice oeensas.
Fallor: an Aeneande contenti paupere victu,
Imperium terisaequarunt nomen Olympo?
Aurea tum virtuslatesna tegnatenebat,
Ipsa suis pollens opihu paruque beata,
Indiga nilfastus, lutut milindiga virtus.
Prastantes animis, restique aequique tenaces,
Frugalis tum mesa vitos. curtoque tigillo
Innixa, t vili casa cespite structa ferebat.
Consulis augusto ter munere functus, et altis

Militiae Imperiis, et Dictatoris honore,
Ipse foco extructo modicum ponebat adignem,
Coctaque latrantem Carius mittebat in aluum,
Quae nunc vel durus fastidit oluscula fossor.
Saepe etiam posito tum sumere consularatro
Arma iubebatur, requiem paritura ligoni.
Aspicis, ut Dictator agrum subigensque serensque,
Et multo sudore madens, et puluere plenus,
Agtestes epulas patriis Serranus in aruis
Carpit et externaefastidit fercula cenae?
Aspicis, ut regum victor, convivia regum
Despicit, et tenui sedans ieiunia victu,
Sobria frugalis sectatur gaudia vitae
Fabricius, luxus ingens contemptor inanis?
Simplice contentus mensa, paruoque beatus,
Non bibie e gemma, Tyrio nec dotmiit ostro,
Romuleâ Senonas qui Gallos expulit urbe,
Assertor patriae, libertatisque Camillus.
Non erat in pretio tubri tum Conchea ponti
Bacca, rubescenti non ebria murice lana:
Non Scythicis fuluum luccbat inignibus aurum:
Non stabant Phrygiis innixa theatra columnis:
Non decrescebanteffoso marmore montes:
Regia non rutilo splendebant tecta metallo:
Non quos mollis Arabs quos Intus mittit odores,
Non Tyria madidi myrrha placuere capilli.
Itala findebat securis aequora pinnis
Rhombus, et Aeneadis male notus Phasidis ales
Limosas patrii sulcabat fluminis undas.
At simula acscelerum genetrix, praedulce venenum,
Luxuties, modico numquam contenta paratu,
Et quaesitorum terraque marique clborum
Ingen: osa fames dominam sibi subderet urbem:
Et tam suspicerent peregrina atque extera tantum,
Et fastidirent stulti bona patria ciucs:

Afrain Romulidum volucris descenderet aluum,
Lectaque Luctino conchylia littore cenas,
Et lauta Adriaci praeberent prandia rhombi,
Nec non et Siculi captus Scarus zquoris undis,
Admensam vivus ferretur et exterus amnis
Phasidis, alitibus notis squalesceret orbus,
Tectaque sorderent priscis habitata Latinis.
Calcatoque frequensradiaret marmore terra
Muneribus delusa tuis, atque India gemmas
Ostrinosque daret Tyrus ingeniosa colores,
Et madidi Assyriostitlarent rore capilli:
Amisit priscas Romana potentia vires,
Amisit Curios, Decios, fortesque Metellos,
Fabriciosque graves, et fulmina dura Gradivi
Scipiadas, Matiosque acres, magnosque Camillos,
Et partis proavum sudore exuta trophaeis,
Externos vidit Tarpeia in sede Tyrannos,
Impositumque iugum subiit frenumque recepit.
Scilicet illecebrae turpes, et prodigarerum
Luxuries, hodiae expertes virtutis avitae
Imbellesque edunt homines in luminis oras.
Urbibus heu quantas clades regnisque tulere
Magnarum populator opum, suasornque malorum
Luxus et ô scelerum genitrix, vesanatlbido!
Cur, quaeso, Partis ad caelum educta columnis,
Marte opibusque potens, regum tot clara trophaeis,
Imperii quondam, Babylon, pulcherrima sedes,
Nunc praebet stabila alta feris, latebrasque colubris.
Informi delerta situ et fine nomine tellus?
Cur Sodomaeturres, et moenia celsa Gomorthae,
Obruta sulphureis flammis, et fulminis ictu,
Terribilique absorpta iacent telluris hiatu?
Alta quid Argolico ceciderunt Pergama bello?
Cur nemus est, ubi Troia fuit, sentes que vepresque?
Cun Sybaris iacet aequa solo? cur culmine ab alto

Sparta rnie: magni cur non stant Cecropis arces?
Cur Phoeb, Aonidumque et Palladis inclita tedes
Hellas, et armorum quondam clarissima taude,
Libera cotha iugofoede submisit acorbo,
Cogitur et duris hodie parere tupatts?
Heroum cur dia patens, illa aurea Roma,
Roma gubernatrix Orbis domus inclyra divum,
Fxternis quondam populis quae nomine solo
Formidanda, sacri culta est vel numinis instar,
Nuncpessim horrendo squalore siruque sepulta
Etsine honore iacens VIX prisctrobors umbram
Etsplendoris habet? nomen vix teruatinave?
Improba luxaries, et pernicinsalibido
Fundnus evertit tot regnasiperba, tot urbes,
Exguae ut tanta restent de moleruinae.
Quae qui conetur percurrere singula versu,
Ille idem gravidas aestas quot fundit artstas,
Quot profert tepidi flores clementia veris,
Quotvehit astra polu, volunt quot littora ponti
Flinentes numero comprendere tentet arenas
Quid: quantum ex tlisibi con raxere ptobique
Rectoies orbis. quos in sceius omne nefaique
Mente velut caprosrapuit iuxusque Venuique?
Cernis, et issy to succedens ordine Belo,
Satanapalu iners, inter qui scorta lupasque,
Assuctu, tractare colum ca athosque Mineruae,
Praegnantem tenui torqueoat stamine fusum,
Et totuaescelerum coenoso gurgne mersus,
Otra perpetuo ducebat mertia luxu.
Imperi tandem summoprivatus honore,
Ipse roguan ingentem mediae in penetralibus aulae
Extruit, acletho statuens finire dolores,
Secum seimiviro comitaru, et divite Gazae,
Conicit ardentem despetabundus in ignem?
Aspicis, ut turpes et aculas infamia spargens,

Cambysen, regum quo non sceleratipr alter,
Persequitur, nulis abolenda infamia seclis?
Aspicis ut facinus post omne nefasque parratum,
Stucius ense suo crudelibus occubat vinbris?
Aspicis, ut proavum cinerilaudique paternae
Aspergit foedam longaeva insecula labem,
Et strcto Artabani confossusconcidit ense,
Qui prope Thermopylas non multo a milite caesus,
Atque domum ebello nullâ cum laude rencrsus,
Mancipat heu totum fese venerique gulaeuque,
Authorique novi decernit praemta luxus?
Quid tuate Macedum rexinuictissi neiuvit
Diffusa ingentem longelateque per orbem
Gloria, Hyperboreo torpet qua fligote caelum,
Fundit odoraras qua decolor India messes,
Erlegit Eoo gemmas qua Persia ponto:
Victorem si tot populorum insana libido,
Perniciesque animi praefens seelerum que magistra,
Luxuries, victum Stygias mrête sub umbras?
Quid loquar Alciden, lovisalto a sanguine cretum,
Turpibus illiciti flammis qui captus amoris,
Qua tot terruerat populos, tot fuderat hostes,
Dira trucidarar qua tot portenta per Orbem,
Crassa Gigantea deduxit stamina dextra,
Feminea et metuans mandata, minasque superbas,
More puellarum, dominae pensa aequa rependit?
Roborefatali fretum, vastisque lacertis,
Samsona quidreferam multi quem militis instar,
Edentem horrendas adverfa per agmina strages,
Maxillaque puvilentegradiendis aselli
Fortia mille virum mittentem corpora letho,
Centum acies, centum florentes aere cateruae
Vincere non potuere: vagi vis vicit amoris.
Quid te magne Iovae cultor, Iessaea propago,
Iudice vel Iova, qua non pietate fideque

Alter maior erat? quid te ditissimeregum
Terratum in toto quo nil sapientius orbe
Aureus aetherea Titan aspexit ab arce,
Rex Salomon dicam? vobis quoque coecalibido,
Irritans graviter vindictam et numinis iraum,
Concubitusque vagi celerarunt tristia fata?
Sic qui Martigenae gesserunt sceptra Quirini,
Omne voluptatis, luxus genus omne secuti,
Turpibus heu vitiis, ignominia que nefanda
Aspersere suam ventura in saecula famam,
Indignasque suae genti offudere tenebras.
Quis luce hac dignos, nedicam laude putabit,
Insignes turpi vitiorum labe Nerones,
Qui vultus hominum nil praeter, et ora gerentes,
Ingluviemque mero assidue dapibus que replentes,
Foedarunt dominam stupris immanibus urbem?
Aspicis, ut Bacchi Venerisque nepotulus, auri
Prodigus, et scelerum genus omne Tiberius autus,
Imperiique graves curas, iustosque labores
Exosus, turpi trahit otia turpia luxu?
Cernis, ut in frattes, aviamque, piamque patentem
Impius, incestu ternas. (res dira) sorores
Polluit a Caligis cui castra ignobile nomen
Fecerunt? Viden' ut caedis, luxusque, gulaeque
Domitianus amans, fpurcoqueincensusamore,
Serva voluptati dat membra, furoreque coecus
Quos homini sperare nefas, sibi poscit honores?
Cernis, utindulget veneri sine morenefandae:
Ut castis infert stupra execranda puellis:
Ut violat thalamos sanctumque cubile sororis
Conscendit, caesaeque manus pro sanguine foedat
Commodus, imperio Latii male commodus Orbis?
Cernis, ut Aeneadae gaudens cognomine Iuli
Didius, in multam ducit convivia noctem,
Assiduaeque gulae addictus, somnoque meroque

Marcidus, Imperii curam foede abiieit omnem?
An ne vides, scelerum coeno demersus in alto,
Ut, Caracalla, sui pudor atque infamia secli,
Coniuge mactata, crude lis amore novercae
Gaudet, et haerentem matris complexibus arctis
Consortem Imperii fratrem, multaque celebres
Rerum cognitione viros, Themidisque patronum
Pallentes Erebi ferro demittit ad umbras?
Onullis unquam facinus delebile seclis;
Odirum, ô crudele nefas, et fulmine dignum;
Aspicis, ut madidi spumantia pocula Bacchi
Macrinus vacuat Caesar noctesque diesque
Et pigra securis agit improbus otia rebus?
Cernis, ut obscoeno captus Galienus amore;
Negligit Ausonii graviora negotia regni.
Futilibusque iocis, salibusque addictus, ineptis
Lusibus et foedo traducit tempora luxu?
Quid memorem varium, prisci illud dedecus aevi,
Qui veneri noctes vigilans, et libera tetris
Frena libidinibus laxans, vitiisque pudendis,
Praemia decernit moechisque lupisque petulcis,
Et vetiti cunctis concedit gaudia lecti,
Quae libeant animo, ratus omnia cuique lîcere?
Mollitiem et luxum diri quis nescit Othonis?
Instini lateat quem spurca libido secundi,
Fuedaque mollities, et inertia parca laboris:
Quem fugit iniusti turpis temuientia Phocae,
Et Veneris furtum, lectique ingalis abusus?
At non hoc tam immane ncfas, et atrocia facta.
Non hos horribiles impune tulere furores,
Sed meritas Iova poenas ultore dederunt
Fraude propinatum populi, bibit ille venenum:
Hic sua convertens crudelem in viscera dextram,
Letifero ipse sibi pectus mucrone resoluit:
Coniugis ille dolis et it iqua fraude peremptus,

Indignantem animam multo cum sanguine fundit:
Hic populo invisus, regntque exultus honore,
Exigit aut reliquum prumaum ignobilis aevum,
Imperii aut fines, patriamq, relinquere iussus,
Expes, aeger, inops, ignoti, exulat oris,
Invissamque trahens extrema per omma vitam,
Externo patriam quaerit sub sole tacentem,
Acsentim maerore geavi tabescit et ita,
Dum iustas ignominias dum tristia secum
Ludibria, adveisasq, vices perpendit acerbae
Sortis, et augustos attenta mente revoluit.
Flagitiis quos ipse suis amisit, honores.
Ille sui oppressus malefidi militis armis
Occidit, et mortis supremo cassus honore,
Obvia proicitur Tiberinis piscibus esca.
Suspensus tignoilte crepat, mortemque nefandam
Oppetit, indignam Romano Caesate mortem.
Nempe suas sceleritic poenas itrogat aequus
Arbiter ille aequi, scelerumque accrrimus ultor.
Qui terras, tractusque maris, caelumque profundum
Aeternis regit imperiis, nutuque gubernat,
Quid moiles referam rectores orbis Eoi,
Quos obscoena venus, quos prodigus aeris et aevi
Luxus et illecebrae fregerunt desidis Oti?
Qui qued Francigenae reges, qui tutpia vitae
Gaudia, desidiamque Levem, luxumque secuti,
Nil praeter regnt diadema, et regia sceptra,
Et nudos titulos et nomen inane gerebant,
Exuti solio, et deie cti culumine rerum,
Interiere omni tandem cum stirpe nepotum?
Quidi Viden' ut segnes inglorius ex git annos
Vvenceslaus iners generosi pessima patris
Progenies? Viden' ut laxat noctesque diesque
Frena galae et pigri distendens pondera ventris,
Regia coasamit toedo patrimonia luzu,

Et turpem gentique suae laudique parernae
Aspergit labem, mausuram in saecula labem?
At contra illornm viden' ut praeclars per Orbem
Fama volat, nullofama intetitura sub aevo,
Quos non luxus iners non perniciosa voluptas,
Non obscoenus amot non spurca libido subegit?
Qualis ab Isacida iuvenis genitorecreatus,
Qui turpes vetiti flamma exosus amoris,
In squalore lituque et coeci carceris antro,
Maluit exigere haud paucos ignobilis annos,
Quam sanctum absentis domini temerare cubile.
Qualis Scipiades, scelerum purissimus unus,
Qui captam in bello forma praestante puellam
Vigineo illaeso (virtus ô rara) pudore,
Reititui mandat sponsam sua gaudia sponso.
Qualis pacis honos, et duti gloria Martis,
Cui mortem et nomen fecit Germania, Drusus:
Legitimos usus qui Cyptidis, unius intra
Continuit clausum generosae uxoris amorem.
Qualis Rex Francum pietate insignis et armis,
Ausonios primus fasces trabeamque Quirini
Germanis qui terre dedit celeberrimus heros:
Qualis magnanimi Ludovicus sanguinis haeres,
Aurea cui fecit pietas memorabile nomen:
Qualis Teutonicae columen, luxque inclita gentis.
Sceptriget Henrieu: vita qui puritet acta,
Illecebras turpes, Iuxum que odere nefandum,
Et thalami sancte coluerunt iura fidemque.
Ergo voluptates, damnatricemque laborum
Mollitiem, luxumque, et desidis otia vitae,
Ur Scyllae rabiem, Sytesque, et littora Circes,
Sirenum ut scopulos fugias, clarissime sanguis,
Et castam in puro comservans corpore mentem.
Laude pudicitiae par sis herbihus illis,
Quos mea Calliopeiam fhnmocucxit Olympo.

Facetiam caveas, ne tefors impete coeco
Transversum rapiat dominandi insana cupido.
Haecfunesta lues, regum fatalis Erinnys,
Insidias, litesque truces, caedesque cruentas,
Aeternasque inimicitias, horrendaque secum
Bella trahens diris obscuri e faucibus Orci,
Terrarum heu quantis involuit cladibus Orbem!
Haec semel obedit magnorum ubi pectora regum,
Nulla fides, nulla est pieras concordia nulla,
Nullus amor, nulla est reverentia iuris et aequi
Scilicet haecarmatnatorum in viscera patrem,
Nec tutum satis a nato sinit esse parentem.
Ebrius hac Macedum rex, cutto limite mundi
Aestuat, atque unus non illi sufficit Orbis.
Hac flagrans, dominae qui Martia moenia Rome
Condidit, Aeneadasque suo de nomine dixit
Romulus, en Remum crudelifunere tollit,
Imbuit et primos fraterno sanguine muros.
Hacraptus, Syriae Reximplacabilis orae,
Dira movet fratri Demetrius arma Philippo.
Hac moti, Ausoniae decora et duo lumina gentis,
Omnia Pompeius socer et genet omnia Caesar
Turbarunt, patriamque gravi involuere ruina.
Et tibi, regnandi feruente cupidine capti,
Impia degeneres fecerunt proelia nati,
Maxime sacrorum ô Vatum, rex maxime regum,
Carminibusque Iyraque potens, Iessaea propago.
Quid, quod inaudita sex fratres caede trucidat,
Utpatrii solus regni potiatur habenis,
Ultimus e regum crudeli stirpe Ioramus?
Quid, quod Caesareo patris insidiatur honori,
Romanosque rapit fasccs, soliumque paternum
Occupat heu nravae Lotharius indolis haeres?
Adde, quod Henricus, rector ter maximus Orbis,
Romulidum quo nemo Ducum quo nemo Pelasgum

Plura unquam infestis commisit proelia signis,
Excidit Imperio, nati impietate nefanda?
Oedipioniadae quondam hac quoque peste subacti,
In sua lethiferum strinxerunt viscera ferrum?
Sed quid ego haecautem? dominandi coeca libido
Funditus Aeneadas, fortesque evertit Achivos,
Atque aliis regnis non raro et regibus Orbis
Attulit ingentes clades, tristesque ruinas.
Hancigitur, Princeps, pestem vitate memento.
Quaeque; tibi aut proavis olim sunt parta, tuere,
Et patrii antiquos acer regni assere fines:
Regna suis ultta dominis aliena relinque.
Sit licitum, sit fas, per te sua quenque tenere:
Sit fas, quanque suis habitatam civibus urbem
Pace frui, atque suis pacate legibus uti.
Crede mihi, alterius regni rebusque rapaces
Fortunisque adferre manus, res plena pericli est.
Contentus populis sitot gnisque fuisset.
Tot regum domitor Cyrus, rex maximus Orbis,
Forre domi placida clausisset morte senectam,
Nec truncum externa iacnisset corpus arena.
Blanditur si fausta tibi sors frontelerena,
Humanas sors sueta modis res volueremiris:
Fastidire cave veteres elatus amicos.
Qualis Marte ferox et cladibus Annibalasper.
Successu inflatus pugnae Cannensis, ovansque
Victor, (ubi multos bellii atra sorte peremptum
Annulus Aeneadum modics cumulaverat auro:)
In castra admisit nullum responsa suorum
Ipse dedit nulli nullum dignatus amico
Alloquio, fastu cunctos contempsit iniquo,
Longa etiam iunctos sibi consuetudine amicos
Non ita susflato te cosca superbia vultu,
Nec levis ambitio ventosis evehat alis:
Et Deus atque homines reges odere superbos.

Cernis, ut Assyrii Rex Orbis propter iniquos
Quos amens tumido spirabat pectore faftus,
Exutus soiio, furiisque agitatus apertis,
Pabula sub dio carpsit de more fera: um,
Flaventes et crine iubas horrente leonum,
Armigeranque Iovis referens curuo ungue volncrem
Heu sero did cit, quantas mortali bus aegris
Accersat poenas quantasque superbia clades?
Laudencur Pharii cui corda ir flats Sesostris,
Instara a quum, fausto reges Mavorte subactos
Victor inaurato solitus qui iungere curru,
Egit inauditos, populo plaudente, triumphos?
Ecquis Alexandrum fastu qui coecus inani
Sublimi lovis Ammonis de sanguine cretam
Progeniem sese dici credique volebat,
Quis probet elata turgentem fronte Saporem,
Qui Lunae et solis fratrem sese ipse salutans,
Non sibi concessos, temere affectabat honores?
Ecquis non tota mente aversetur iniquos
Tarquiniifastus qui falque piumque perosus,
Postremus regni gessit diadema Latini?
Cui placeat stcidi furiosa superbia Caii,
Qui Dives inter, proprio se rettulit ausu,
Etsibi Tarpeia mandavit in arce, Tonantis
Nomine, de fuluo statui simulacra metallo?
Dire tuos laudet quis, Domitiane, furores,
Queis ctus, stulte Supetum deposcis honores?
At tantos propter fastus, tantosque furores,
Vindicesoluerunt crudeles numine poenis.
Odit enim inflatos, et corda seperba tumentes,
Et celso Impetii deturbat culmine reges,
Demissos animos contra fastuque carentes,
Atque vitro nil marte suo se posse, fatentes,
Diligit et multo Superum Rex auget honore.
Hucetiam, rerum quibus est permissa potestas.

Huc omnes animi vires et robora vertant,
Hos sibi ne subdat nummis furosa cupido:
Quam non vastus opum cumulus, non expleat aurum,
Hesperii quod ripa Tagi, quod Thraecius Hebrus,
Qiod dives tutrla voluit pactolus arena.
Dialtias alircumlent per fasque nefasque.
Etpopuli indigno amplificent arariacensue
Atnote er fidt Princeps demare parcnus.
Nonsibi, communi sed corsulet usque saluti:
Nec fiscum ratione molocum ulare siudebit.
Scilicetindignum regeest si publica regni
Commoda diminuat, regis privata cupido.
Imo praeteriti quaefors iniuria belli
Imposair populis, abolehit sponte tributa.
Atq, num tonderepecus, non glubere norit.
Od rant cives, rabido cane peius et angue
Regem qui pennas ita cultro incidit acuto.
Utnequeant rursus longovel tempore nascie
Turpe olus cxtrema rodice cuellere, turpe est
Cluibus affsictis imam exhautire medullam.
Qud non tetra parens sceletum, caedisque tepertix,
Auri sacra fames suadet mortal bus a gris?
Hac captus. genirornato saepe arma paravit,
Novit et infidusgenitori proelia natus.
Imperium utiliter numquam Rixgessi avarus:
Exiguum vitae captivi militi aurum
Victus avaritia, nummique pidine coecus,
Mauritius prafert Caesar. serum ecce repente
Militibus populoque omnconte mptus, honere
Exuitur solii, iussusquerelinquere fines
Imperii, et cara socti cum comparet cti,
Illustri cum prole, omnicum stipe peremptus,
Proitcitur truocum, tomulisine honore cadaver.
Tantum nempe potest furorcxtialis habendi.
Profusum tamen haud optem Regem esse nepotem,

Immensas qui perdat opes aut deside luxu,
Aut det cas blandis Parasitis, prodigus auri.
Non sua profundat, nec quod Respublica pendit
Argentum, illicitos Princeps convertat in usus,
Regia sed facili cum primis munera vultu
Conferat his, quorum magnis bellive domive
In Patriam meritis innotuit inclita virtus:
Larga manus propria est et munificentia regum.
At tibi non Macedum Rex natus patre Philippo,
Non tibi Amiclaei turpis regina Canopi,
Non tibi Caesarea placeanta stirpe profecti.
Rectores Latii, Veneris, Bacchique gulaeque
Mancipia, et magnae crudelia pondera matris,
Orbis opes luxu qui prodegere nefando.
Et cum praecipiti nil sit deformius ira:
Irarum in primis violento percitus oestro,
Vindicibus sontes, Princeps, compescere poenis
Sis tardus, nec frena animo permitte calenti:
Da spatium, paruasque moras: male cuncta ministras
Impetus, et coeci praeceps comes ira furoris.
Angusti paruique animi est, et cuncta timentis,
Concipere insanos subito intra pectora motus,
Irarum nec posse graves componere fluctus.
Quos neque fas dextra cuiquam neque sternere ferro,
Hos saepe irati fregerunt pectoris aestus.
Quid nonne invictus bello, Thelamonius Aiax
Ipse faces animi generosas obruitira,
Setigerumque pecus pro forti mactat Ulysse,
Vitalque furens privat se munere lucis?
An non vindicibus Theodosius asper in armis,
Infanda populi dum seditione coorta,
Supplicium celerat, rabidas effusus in iras,
Nec cupidae statuit vindictae frena modumque,
Infectum cupit esse, dolor quod suasit et ira?
Magnus honos, hostem superare, et parcere victo.

Maiorlaus, animi violentos vincere motus.
Si rex esse tui vaieas, divina propago,
Altius haec (mihicrede) feret te maxima virtus.
Quam si multa virum fudisses milia victor,
Atque triumphati ternis de partibus Orbis
Magnificos caeso retulisses hoste triumphos.
Nec sibi praesidium quaeret velcaede, vel armis,
Rex noster, fido populi munitus amore.
Posse frui regno, fatali lege negatum est.
In quod caede fera, crudis vel ducimur armis,
Felices reges, solidoque ex asse beatos,
Qui non tam duplici florentibus aere cateruis,
Simplice quam populi nituntur amore fideque.
Atcontra miseros, torua quos fronte minaces,
Tutgentesque superciliis saeva ora superbis,
Et vis et crudi metuen da potentia ferri,
Non tutatur amor, non simplex gratia plebis.
Siquis eis vanivelamina regia cultus
Detrahat, hos arctas intus iam ferte cathenas
Videritihimc diris vesana libidovenenis
Mentem agintat, praeceps corda illinc ira flagellat:
Hinc animos maeror noctesque diesque fatigat,
Indignisque modis cruciat terrorque timorque
Te licet admirans et primus et ultimus Orbis,
Suspiciat, tellusque omnis tua iussa capessat:
Nitamen affectus animi cohibere feroces,
Nec possis rex esse tui: Rex, nulla futura est,
Quanta etiam cumque illa siet, tua magna potestas.
Idcirco teneris mox Princeps noster ab annis
Assuescat motus animi frenare calentes,
Et desideriis iustam praefigere metam.
Naturam dominae rationisubdere discat:
Ingentes rumido non spiretpectore fastus:
Frenat avaritiam: non irae laxet habenas:
Obscoe nis avidas non det sermonibus aures,

Victs nec illecebris turpique libidine colla
Sermitit foedis ut quam subminat babemis.
Civibus ipte suis sit vivum sxempla honesti:
Talem se pra ster, qualem sete optat haberi:
Nil faciat quod turpe sciat fecisse videri,
Unus et innumeris sibi sit pro testibus ipse
Non tantum qoenae aspetuas non dart severi
Iussa magistratus non legum austera potestas,
Quantum exempla valent exemplaillustria tegum.
Ipse Pater Patriae populi pia cura salusque,
Simplice si vivat cultu, gestare quis ausit
Arre laboratas et tinctas murice vestes?
Si sit sobrieratis amans neclibera laxet
Frena galae: luxuve animum corrumpatinerti
Cui non luxus iners, censusque profunda verage
Ebrietas turpis videatut. et improba ventris
Inglunies, scelerumque parens damnosa voluptast
Inviolata colat cast si soedera le cti,
Ipse nec obseoenos tectetur adulter amores,
Illiciti quis furta tori non turpia ducat,
Quis thalamos aufit temere volare iugales?
Scilicet observans et honelti et iuris et aequi
Fit populus tenuit necit ssa capessere Regum,
Cum legum autores cernit patere severts
Legibus: in Regem fgit plebs subdita vultus,
Exprimit et motes illius et cmnia facta.
At contra quetus est, leguae qui iussa capessat,
Si videar Reges sublimiin sede locatos,
Quas aliis condunt impune repagula legum
Rurr pere et in cunct seeci dtre, tutp bus ausis,
Quem ststuit natura modum Iatioque requiritl
Corrumpunt vulgi nrores cx mpla regentum,
Cum moveam, magnis autotibereus et alter
Forsitan haec spernat, quibus auteus arte benigna
Et meliore luto fcrmavit pectora Tatan:

Ast alios fugiend Ducumvestigia ducunt,
Cam simus dociles imitan dia turpibus omnes.
Viva exempla volun hominer, nilverba moran tur:
Persuadere solent motes, non iussaregentum.
Navitis ut in facentquitoccultatiet arre
Praecelsa in specula ceu noctulucida flamma
Emicat, et toto caelarineseia caelo,
Atdentes radoslats perinania fundit
Omnla fic errata patentdelictaque Regum,
Occultumque darivitis ausi que pudendis
Nil potis ostmedrostavaste vuch ein orbe
Terratum et cunctis late tua gentibus esse
Dicta et factapalam quaecredis pressalarere,
Haec passiminirruiis, vulgi versantur in ore.
Nempe suos noevos oculis male lippus inunctis
Vix videt, in Regum vitiis at cernit acutum
Vulgus, et haee trutins nonrato exam inat acri.
Necmodo quae fiuntatro carbone notantur,
Sed quoque neseio quaed cteria salsa iocique
Non ratohinc veniunc obscurae plebisin ota,
Auditisque aliquid semper nonus aditcit avor.
Spernitut hincvulgo Princeps fit fabula vulgi,
Quoque magispraecelsa tenent fastigia Reges.
Dedecori his tanto magis est facinulque scelusque
Et peiore nocentex mplo et mobile vulgus
Inficiunt, sensimtactio serpente veneno.
Hic capitis commissa luunt quoque cetera membra,
Mergitur et totus funestis cladibus Orbis.
Haec mea si memori non solum mente recondet
Regnandi utiliter praecepta salubria Princeps,
Praecepta aeterna longe dignissima Cedro,
Sed vita et factis eadem simul exprimet ipsis,
Ingentes rerum flectet sapienter habenas,
Acquiretque sibi victurum in saecula nomen.