Sic stultus matri tristia damna parit.
QUi prius Heroas veteres miratus in armis,
Iudaicae gentis repetendo proelia fausta,
Divinos cecini lauri sub fronde triumphos,
Gnaviter et sanctae defensos legis honores:
Praeside nunc Christo victrices dicere turmas,
Magnanimos proceres, animosaque corda virorum
Aetherei contra sceleratos Principis hostes
Ordiar, et late pugnautum numen in orbe
Efficiam, clarum venerando carmine vates,
Iustaque pro meritis virtuti praemia reddam.
Irriget Ambrosio sanctus mea rore labella
Flatus, et egregiis faveat conatibus alto,
Ut veluti meruere duces pietatis amore,
Eximios lepide versus effundere possim.
Assuit ipse parens heroum desuper aufis,
Militiaeque duces promovit et arma piorum,
Nec modo abesse cupit, memori dum voluimus ampla
Historiae sanctae monumenta fideliter ore,
Dumque simul cupimus meritas persoluere grates
Caelicolum Regi, qui nos feliciter usque
Cultores Christi defendit ab hoste superbo,
Crebrius et sacrum decoravit ovile triumphis.
Haec ita posthabitis mecum meditabere nugis,
Quisquis amore Dei flagras pugnator honorus,
Perque fidem in Christum properas descendere ad hostes,
Gentilesque cupis rapidus prosternere turmas.
Nec tibi displiceat Dominos adiisse potentes,
Qui quondam in castris celebres fulsere piorum,
Aureus in caelo veluti sol fulget aperto.
Tuque Sigismundi generoso nomine praestans
Huc Auguste tuos inflecte parumper ocellos,
Militiaeque piae claros assume magistros,
Pergeque Christicolum contra pugnare malignos
Osores, gladio et victor prosterne furentes,
Sarmatiaeque decus victri cibus assere signis,
Floreat ut coetus Lachidum te Rege superstes.
Atque novas videat laudes accrescere bello,
Sicque patrum renovent insignia facta nepotes,
Gens assueta tua est pro Christi nomine ad arma
Currere, vaniloquas furiarum sternere vires,
Sive ferox populo meditetur Turca fideli
Exitium, solitus crebro exercere rapinas,
Seu veniat Scythicum sociis praedonibus agmen.
Non impune Scythes saevit, nec saevit inultus
Turca, sed audaci satis ense repulsus et hasta
Innumeros misere socios sub caede redlinquit,
Ut passim in sterili caesi exten dantur arena,
Mordicus ac terrae morientes viscera rodant,
Hoc tibi cum populo venient, Auguste, triumphi,
Perque tuos equites hostilia castra domabis
Victor, et ingenti statues cum laude trophaea,
Victorum titulis merito dignissimus Heros,
Par ducibus summis, terreno numen in orbe,
Sub litus usque Deo vivo, quem pronus adoras
Cultor, et assidue dominum veneraris honore.
Nunc igitur regum, pie rex, praenobile germen,
Cuius ad ora fluit niveis victoria pennis,
Hos, Auguste potens, ridenti suscipe vultu
Heroas, populum qui servaucre fidelem
Numinis auxilio tuti per mille pericla,
Innisasque Dei nato stravere cateruas:
Inde locum sacra venientibus offer in arce,
Meque pium vatem placido complexus amore
Inter habere tuos placata fronte memento.
Principio digna est titulos victoris habere
Christicolum legio, quae Caesaris Antonini
Castra sequens tumidos adversus constitit hostes,
Tam prece, quam gladiis cuneos fractura rebelles.
Maxima colluvies Germanum lecta per orbem,
Sarmata, Marcomanus, Quadus asper, et horrida pubes
Vandalidos nymphae, bellique Suevus amator
Italia intentare necem properabat acerbam
Caesaris has contra veniebant agmina turbas,
Agmina parua quidem, sed Christo vindice tuta
Namque Quados inter circundata milite saevo,
Cum tutmas premeret tristis defectus aquarum,
Iamque sui moriens exercitus omnis hiaret,
Auxilium sensere Dei, Christique favore
Desuper essusos cupidi sorpsere liquores,
Dum pia turba rogat Maria de virgine natum
Caelicolum regem, valida prece quaerit et undas
Praeterid hostiles animos, iaculatus ab alto
Fulmina, terrifico stre pitu turbavit Iesus,
Inque fugam pavidos stimulis formidinis egit.
Insequitur Romana cohors, potuque refecta
Innumeros sternit furioso Martis in aestu,
Acriter et Christo duce saevos percutit hostes.
Tantum Christigenae valuere precamina fusa
Militis, et dulces scciis peperere triumphos.
Scilicet ut reliquum poenis aequalibus agmen
Saepe Deus punit propter malefacta nocentum:
Sic etiam nivea motus pietate bonorum
Vicinos quandoque viros conservat amice,
Quamvis atra premat miseros inscitia veri,
Sidereoque animus nondum stimuletur amore.
FVlgida strips Helenae victoribus altera lampas
Iungitur: eximio pietas scintillat in ore:
Pectora sidereae spirant virtutis odores:
Auro texta crucis retinent vexilla figuras,
Christus et aethereo clementer fautor ab orbe
Munera pugnanti lauri de frondibus offert,
Imponens agili partam virtute coronam.
Ob meritos gratare duci pia Musa triumphos.
Protulit hoc germen populis Constantius heros,
Pacis ut ad leges totum componeret orbem,
Christiadumque gregi requiem daret arbeiter aequus.
Undique Mars rigido turbabat regna tumultu:
Caedibus instabant furiosa mente tyranni,
Uluere nec quenquam placida in requiete sinebant.
His ubise mersum cognovit ubique periclis
Constantinus opes dininas quaerere tentat,
Saepius et nitidum poscenti pignus ab alto
Egregium tandem rutilo micat aethere signum.
Namque super radios et solis amabile lumen
Crux est visa duci simul et scriptura refulsit:
Per crucis hoc signum Christo duce victor abibis.
His igitur monitis Princeps gavisus abunde,
In cinerein redigi clausis idola sacellis
Praecipit, et statuas frangi iubet ultor inanes,
Quas decepta dolis pro numine turba colebat,
Nec sivit viterius comburi tura peraras:
Sed populum Christo docet inseruire parenti,
Sordibus ablutis, vita meliore recepta.
Displicuit Satanae studium pietatis, et ardor
Principis ad sacros cultus transire parati.
Protinus accelerant furiae, turbantque fideles
Christiadum caetus, Rabie Maxentius ardet
Percitus, et gladiis sacrum devastat ovile.
Hunc contra, veteres Heroas laudibus aequans
Constantinus adest fracturus Marte tyrannum.
Roma coit frendens, renovat Maxentius arma,
Et struit insidias posito super horrida ponte
Flumina, magnanimum cupidus prosternere regem.
Quam pia cura Dei. Christo duce perditur hostis,
Dum rapidus pontem properat superare tyrannus
Infractis trabibus tumidum descendit in amnem,
Fraudibus et propriis celeri submergitur unda.
Mox Helenae proles celebri decorata triumpho
Ingreditur Romam, patriae pater usque vocandus,
Ac miserae plebi pacis sacra festa reducit.
Omnia compositis decorantur templa coronis,
Urbis et applaudunt venienti moenia laeta:
Gaudia ceu quondam patribus iucunda fuere,
Cum sacer aequoreis Moses produxit ab antris
Agmina fida Deo medios servata per aestus,
Et Pharao cecidit redeuntibus obrutus undis.
Carmina quisque sonat, feriuntur littora plausu:
Laetitiae slrepitus iterat concentibus Eccho.
Te super hinc, Licini, Princeps bonus extulit hastam,
Infensasque Deo turmas prostravit, et hostes.
Nil tibi Pannoniae reobur, nil Thracia prodest.
Sterneris, et vitam cum sanguine fundis in auras.
Undique sic clades perimit violenta tyrannos,
Quos rabies armat frustra contraria Christo.
Dilcite Christicolis tumefacti parcere reges,
Reddite nobiscum Domino solennia vota,
Omnia quo vobis ad nutum prospera cedant.
Ipse velut Constantinus pius extitit heros,
Feruidus et placidos Christi promovit honores.
Non cruor hunc iuvit fusus, nec sanguinis imber,
Quamvis iusta Dei pro caetibus arma teneret.
Aurea sed tribuit munuscula, sicubi miles
In vivis hostem superatum pectore blando
Servasset, cupidumque mori saluasset in armis.
Salue grate Deo miles, sanctissime Caesar,
Inter et astra locum gaudens victoris habeto.
Tertia victorem series demonstrat in armis,
Qui gestat validus memorandum robore nomen,
Militiae quondam desertor propter amorem
Dogmatis aetherei, statuis dum tura recusat
Reddere plus dominum curans, quam Caesaris iras,
Hunc igitur pulsum de castris ante Tyranni
Caesarec fautor decoravit Christus honore,
Ut pius Ausoniae populis defensor adesser
Saxonicas contra gentes, patriaeque salutem
Curaret, reprimens hostem victricibus armis.
Francia terribiles pugnas in finibus horrens,
Caesaris ad placitum duxit laetata triumphos.
Gratia quem Christi victorem reddidit, Heros
Quartus adest, veteres iterans cum laude triumphos.
Namque Deo fidens Alemannos contudit hostes,
Quorum de populo triginta milia stravit,
Exiguas secum rapiens ad proelia turmas.
Nil duce obest Christo: pietas succumbere nescit.
Gallica sanguinco rubet Argentaria fluxu,
Caedibus et tristes maduere frequentibus agri.
Quintus ab Hispano descendens palmite victor
Frondibus insignis lauri Theodosius astat
Sacrae tam pietatis amans, quam clarus in armis.
Maximus hunc contra scelerata fraude Tyrannus
Saeviit ac regnis sine iure subegit habenas,
Per scelus expulsis haeredibus urbe Latina.
Se dedit Andragathus comitem, scelerisque minister
Belligeras furiosa coegit ad arma cohortes.
Numine fretus adest sceptri Theodosius haeres,
Alpinasque super gla cies cum milite rendit
Imperii tandem laesos viturus honores.
Cingitur urbs rapidis Aquilaea cohortibus, in quam
Maximus ad festos secesserat ipse triumphor,
Pressaque mox capitur, nec vin cula Maximus arcta
Devitare potest: capitis damnatus acerbe
Sanguineo meritas exoluit gutture poenas.
Ut ducis interitum tristi cognovit ab urbe
Militiae ductor, pavidum se iecit in undas
Praecipitem, vitaeque sibi curtavit amorem
In mediis suppressus aquis Acherontis ad undas,
Unde nec est unquam caeli rediturus in auras.
Hostis dirus erat, vultu terrere minaci
Teutonicas solitus gentes, censumque quotannis
Exigere a victis immani Maximus ore:
Sed fuit hoc longe maior Theodosius heros,
Qui fidei plenus, Domini tutusque favore,
Sanguinis absque pii iactura contudit hostem,
Et tantos strepitus fedavit clade duorum,
Quid taceo, Eugenii vires ut straverit idem?
Hunc Arbogastus provexit ad arma tyrannum,
Romuleamque simul iussit sperare coronam.
Castra ducis sequitur Francorum torua iuventus,
In campis acies, clypeataque robora fulgent,
Magnanimique fremunt proceres, genus Hectoris acre,
Quos simul elapsos Troiae de cladibus olim
Spumosus gremio Rhenus suscepit, et amplum
Hospitium indulsit generosae stirpis ad usus.
Concitat hos stimulis agitatos laudis ad arma,
Dum cupit Eugenio sceptri firmare decorem
Cultibus innixus statuarum ductor inanis,
Et putat ad do tes idola valere triumphi
Mentis inops Sathanae furiis deceptus et astu.
Cogitur armigeros contra Theodosius hostes
Scandere duratas nivibus properanter in Alpes,
Firmatisque ducum castris opponere castra.
Caesaris ut turmas Francae videre cohortes,
Martius exoritur feruor: dat buccina signum,
Horribilique tubae strepitu dispellitur aer.
Ipse super saxo nixus Theodo sius haeret,
Unde minas poterat tristes lustrare furentum,
Stratus et alta levat geminas ad sidera palmas,
Auxiliumque Dei supplex deposcit ab alto,
Equi iugis dirum simul agmina ducit in agmen.
Continuo vehemens sonuit cum turbine ventus,
Sparsaque de manibus pugnantum spicula defert.
Et librata diu spacium per inane volutans,
Humanos iactus longe superantia tandem
Robore praevalido saevos super inicit hostes,
Ut foret haud ullus iaculorum stridor inanis.
Francicus at miles gelida nive sparsus ab alto
Vix oculos aperit, vix gutture spirat anhelo,
Forteque si qua rotat venientum iratus in agmen;
Tela volant iterum quasi desuper acta retrorsum,
Et socios illapsa necant, sternuntque relictos.
Territus his monstris exercitus arma remirtit,
Et pudet ulterius domino contendere frustra,
Pro quo ventus adest superis pugnator ab oris,
Et iactata refert cum turbine noxia tela
In caput auctoris, miserae nocumenta phalangi
Eugenius rabidi Martis cessante tumultu,
Captivus trahitur, manibus post terga retortis,
Caesaris ante pedes, victoris et ante tribunal,
Ipsius et sanguis multorum errata piare
Funditur, exemplum reliquis per triste futurus.
Infelix etiam bellorum motor et auctor
Incubuit proprium miser Arbogastus in ensem,
Perque metus poenae exitio se tradidit ipsum.
Scilicet exhilarat famulos defensio Christi,
Ulla nec in sanctos poterit saevire procella,
Dum premit hostiles animos gravis undique plaga
Salue grate DEo Theodosi nobilis heros,
Cuius in auxilium caelestia flamina spirant,
Quem iuvat horrisonus turbo, cui militat aether,
Victor ut a saevo redeas feliciter hoste,
Et Christo meritae referas encomia laudis.
Te sibi proponent imitandum pectora fida,
Quando piis venient armis renovare triumphos,
Ipse ducum ulterius pergam numerare trophaea.
SExtus honoratos numeratur Honorius inter
Victores, domini pia quem protexit in armis
Gratia, nec sivit rapido succumbere Marti,
Perfidus huic Gildo nihil obfuit: Africa fusum
Luxit, et horrenda gemuit sub caede peremptum.
Deinde quietis amans Rhadagisi funera vidit,
Qui fera Gothorum raptabat in arma cohortes,
Italiaeque gravis sibi subdere cuncta volobat.
Concidit Eucherius, dum pessima quaeque minatur
Christigenis, frustraque ducum captavit honores,
Ethnica dum iactat se velle recludere templa,
Moreque gentili statuis incendere tura.
Postemo Latiam veniens Alaricus in urbem
Sustulit ense suo turbas idola colentes,
Atque Dei famulis clementi corde pepercit.
Has inter furias, interque pericula tanta
Floruit e supera defensus Honorius arce,
Agmina gavisus sterni contraria Christo,
Vel posita Martis rabie mitescere tandem,
Numinis et sancti placidos assumere cultus.
Septimus Arcadii soboles Theodosius intrat,
Vincentumque choros decorat mitissimus heros:
Provida Pulcheriae quem cura sororis ad artes
Inflexit, nitidis ut moribus iret in aulam,
Et patris imperio dignus succederet haeres.
Hic ubi Persarum didicit crudelia facta,
Quod Christi famulos iugularent corde maligno,
Martigenas iussit properanter abire cateruas,
Cladibus ac diram variis excindere gentem
Continuo Parthus cecidit, Persaeque fugati,
Auxiliatorum pavidis nec profuit agmen.
Quare Caesar agens grates super omnia Christo
Se totum domino pro precibus commisit alumnum
Inque domo celsa sonuit cum plausibus hymnos,
Usque Deum laudans summum super aerhere patrem,
Qui dat regna potens, sceptri qui firmat honores,
Regibus et longae confert pia gaudia vitae,
Ut populo praesint, homines facilique gubernent
Pectore, ceu fecit clemens Theodosius usque,
Dum potius sese vitali lumine cassos
Malle viros dictat vitae revocare sub auras,
Si saltem fieri posset, quam perdere vivos.
Caesar ave mitis decorarus germine lauri.
Proxima Tiberium sedes locat inter honestos
Militiae proceres, multum qui largus egenis
Profuit assidue solitus succurrere plebi,
Pauperiemque gregis miseri per dona levare:
Nec danti est unquam decrescere visus aceruus.
Nam Deus expositas cum faenore reddidit amplo
Divitias, regemque pium donavit abunde
Thesauris iterum diversa in parte repertis.
Hausit enim puteo nummos, aurumque recepit,
Quod Narses liquidis moriturus merserat undis
Italicis Narses eunuchus clarus in oris.
Praeter id in domibus propriis, aulaeque recessu
Marmor crat varium, crucis in quo signa nitebant,
Suppositumque pedes turbae portabat euntis.
Caesar ut hoc vidit, vultu indignatus acerbo,
Aurea calcari plantis insignia vitae,
Continuo lapidem voluit de sede revelli,
Sacratisque locis iussi monumenta reponi.
Tollitus ergo lapis, crucis atque levatur imago,
Ingentes et opes sublata mole videntur,
Quas veteris quondam furiosa cupido tyranni
Condiderat furtim vacuo telluris hiatu.
Audiit Hormisdas Persarum ductor ava rus
De tantis opibus, Gazaeque accensus amore
Protinus invasit venerandi Caesaris urbes,
Armigerosque duces ad proelia traxit amara.
Caesaris hunc contra veniens excrcitus hostem,
Excepit scuto iaculorum fortiter ictus,
Sieque pharetratos compescuit undique Persas.
Vix iniler Hormisdas reperit fugiendo salutem.
Regia cum Gazis coepit tentoria miles
Caesareus domino plausus retulitque triumphi.
Captivus trahitur victorum Persa cathenis,
Tiberiumque ducem tandem resalutat in arce
Cladibus innumeris domitus, bellique tumultu.
EN nono Princeps Heraclius ordine prodit,
Qui si non Magicos animum flexisset ad astus
Haereticus factus postremo tempore vitae,
Egregios inter victores iure maneret:
Sed quia delirus caelestia iussa reliquit,
Nec dominum toto quaesivit corde parentem,
Nunc inter socios maestissimus ipse recumbit,
Stultitiam deflens, ac saeva piacula mentis,
Nos tamen huic frondes lauri tribuemus odoras,
Et tantum dabimus, quantum meruisse videtur,
Ut bona posteritas imitari discat honestum,
Et maculas rugiat, ceu tristem nauta Charybdim,
Aut Scyllam metuens, scopulos devitat et aestus.
Nam Deus ut placide fautor iuvat arma piorum,
Sic ultor furias reproborum cladibus urget,
Obque ducis malefacta gregem persaepe fatigat.
Quapropter moniti reverenter numen habete,
Vosque Deo, Reges animo seruite fideli,
Et populum ad Christi memores adducite sacra.
Persa truci bello Cosroes saepe tyrannus
Christigenas contra populos insana struebat
Consilia, et pacem nulla ratione volebat,
Ni prius a Christi scruus discederet aris,
Proque Deo coleret Solem, seu Persidos ignes.
Haec meditatus agros Solymorum coepit, in urbe
Et Christi famulos indigna caede peremit.
Mox cruce surrepta fugit per Typridis undas.
Continuis late populatus cursibus agros.
Subsequitur Princeps Heraclius infida terga.
Aecii raptim superato vertice Tauri,
Persarumque truces acies invadit atroci
Marte: cadunt trepidi languentibus arcubus hostes,
Et pharetras caesi, violentaque tela remit tunt.
Protinus ingreditur cum milite Persidos urbes,
Ostanemque ducem felicibus exuit armis,
Quo fugiente virum triginta milia stravit.
Nec melior fortuna Saym produixt ad arcus.
Qui quamvis traheret Mavortia pectora secum,
Instructus iaculis equitatus robore fidens,
Victorisque sibi titulos assumeret ultro:
Nil tamen in pugna potuit. Nam densior imber
Castra super Persis cum fluxu venit aquarum,
Grandoque vulnificis properavit ab aethere telis.
Insonuit tonitru vehementi numinis ira,
Ac tumidum crebris tremefecit iactibus hostem.
Ergo fuga arrepta misere caeduntur inertes,
Aut capti subeunt immitia careceris antra.
Razatenes tandem Persarum iussibus instans
Eregno validum legit ad fera proelia robur,
Ac superare cupit victricia Caesaris arma.
Nec mora, congressu furiosas suscitat iras,
Perque diem torum fatis obstantibus urget
In pugnam resides animos, et Persica signa.
Caesaradest contra generosus et agmina rumpit,
In mediaque ducem miserandum strage trucidat:
Victor et invadit traiecto Tygride Persas,
Hostilique domat muros, et concutit igne.
Cladibus edomitus Cosroes sternitur ense
Natorum, miseramque iacens eructat in auras
Cum furiis animam, Christo nec restitit ultra.
Supplicibus veniam mitissima Caesaris ira
Contulit, et captae regionis iura tecepit.
His ita confectis Solymorum venit ad urbem
Caesar ab hoste crucem referens, humerisque sacratum
Eximius lignum gestat cum plausibus heros
Per plateas. Dominum populus comitatur ovantem,
Aethereumque Deum celebrat solen nibus horis.
Inde domum repetens, Byzantia contigit arua,
Inque manu sacrae lignum crucis inclitus heros
Portando creperis pro lauri frondibus, egit
Militibus sociis ingenti laude triumphos.
Terribili decimus facie, passisque capillis
Constantinus ovat referens in fronte coronam
Frondibus e lauri, numerat victorque trophaea.
Namque pius rector sceleratum egressus in hostem
Fudit Agarenas memoranda clade phalanges,
Terque decem valido conflictu mullia stravit,
Ac populo retulit munuscula pacis opimae.
Hoc itaque ob meritum victores inter haberi
Dignus, agit laetos hilari cum laude triumphos,
Militiae sanctos proceres imitatus in armis.
Carolus undecima Martellus sede propinquat,
Quem sibi praeposuit Gallorum regia splendens,
Electoque tulit domino regalia sceptra:
Ipse sed haud voluit caput exornare corona
Contentus titulis, et nomine laetus avorum.
Tum scelerata cohors Hispano fluxit ab orbe
Semen Agarenum, ter centum et milia sese
Infudere simul Francorum pinguibus aruis,
Maxima cum late vastassent regna per orbem,
Urbibus et Libyae cladesque necemque tulissent.
Obvius his venit praestans Martellus in armis,
Cui se Landfridi sociali foedere mile:
Iunxerat in pugnis Alemannus obite paratus,
Aut victor spoliis oneratus ab hoste redire
Commixtaeque simul Bavara de gente cohorres,
Quas pius ob patriae submisit Odillo salutem.
Fortiter auxilio populus pugnavit lesu,
Victricique manu stravit Mahometica castra.
Vaniloqui cecrdere duces periitque malignus
Coetus: at illustres Galli duxere triumphos,
HOstibus ac victis patriam tenuere quieti.
Outinam redeat Francorum pristinus ardor
Gentibus atque iterum debellent Turcica regna,
Saepe velut quondam Christo fecêre iuvante,
Fortibus ingressi Solymorum moenia turmis.
DIuus Aquisgrano Princeps descendit in armis,
Carolus illustri Francorum stirpe monarcha,
Teutonico primus veniens de sanguine Caesar,
Bellando meritus Magni cognomen habere,
Pro grege Christicolum ducter certare paratus
Qui fuit, ac fi dei lapsos defendit honores.
Victori generosc locum da miles, ut inter
Heroas medius consistat splendidus heros,
Ac ducibus multum reliquis illustrior extet.
Hunc ubi Bertha duci tulerat coniuncta Pipino,
Caesaris Argolici cultissima filia Bertha,
In cunis puero Christi instillavit amorem,
Et docuit nutrix cognoscere numen sesu,
Cuius ab ore favis oratio dulcior exit,
Aethereasque domus recludit et aurea regna,
Gaudia Christiadum populo super astra futura.
Sic itaque edoctus praecepta fideliter beros
Implet, et auspiciis Christi feliciter arma
Tractat, ubique feros prosternens acriter hostes.
Hic Princeps gelida tectas nive transiit Alpes,
Rectoris Tyrii vestigia rara secutus,
Et Desiderii turmas bellator adortus,
Sustulit Italicis inimicum moenibus agmen,
Romuleaeque favens pacis bona contulit urbi,
Doctor ut aethereos Adrianus tutus honores
Curaret, populumque Dei sacra iussa doceres.
Barbati cecrdere duces sparsoque cruore
Turpiter in campis passim iacuere perempti,
Undaque turpatos rubefecit sordida crines:
Excidit et digitis morientum longa securis.
Nec Papiae mueus potuit defendere regem.
Carolus obsessam victor sibi subdidit urbem,
Atque trucem dominum capiens in vincula traxit,
Crinitumque gregem domuit victricibus armis.
Haec Longobardos clades extrema repressit,
Barbara quos italum tellus immiserat aruis.
Romulei cives bilari gaudere triumpho,
Victorique sacro meritos effundere plausus.
Inde domum rediens invictis Carolus armis
Saxoniae turmas idola vetusta colentes
Aggressus pepulit fractas Christique coegit
Iussa sequi veteres statuarum linquere cultus,
Siepe suos prostrata deos tum Saxonis ora
Usque reluctanti similis placuit, et aras
Coedibus infecit, poscens victricia signa:
Sed non ulla preces miseras audivit imago,
Nec vani potuere dii defendere turbam,
Aut quicquam gladio famulis obsistere Christi.
Heu cruor heu quantuster denos tresque per annos,
Dum renovata gerunt toties hostilia bella,
Nec victi properant Martis cohibere furores,
Fluxit et ho. rentes late manavit in agros.
Undique planities campi gravis ossibus albet
Carmbus erosis costae voluuntur inanes.
Cessat humi coesis misere futura colonis:
Infantes trepidi rapiuntur ab ubere matrum,
Et dominum tristis muliercula luger ademptum.
Dira fames urget, rabiesque miserrima belli.
Ergo malis lassata cohors, suppressaque clade
Supplex a domino pacem veniamque poposcit,
Caesaris et iussu fluviali bus abluit undis
Antiquas vicii maculas baptismatis imbre,
Incepitque Deo meritas persoluere laudes,
Agnoscens rutuli tandem benefacta parentis,
Nec male cessit honor sanctae pietatis, et ingens
Relligionis amor, susceptaque dogmata Christi.
Namque Deus posuit claros heroas in oris
Saxoniae fideique decus defen dere iussit,
Atque piis late virtutem extendere factis
Ista sed inferius versu tractata nitescent.
Francicus ad victor Rheni citus alta fluenra
Traicit, et patriae duices invisit agcilos.
Nec mora, composuitis iterum se vertir ad arma
Rebus, et alta super Pyrenes colmina scandit,
Latius ut Christi regnum proferret in orbe.
Opposuit sese pugnax Agarenus ennri,
Sed nihil effecti. Rex Carolus obvia sternit
Agmina, nec prohibent venientes moenia ceisa.
Urbibus eftractis subitus domat omnia victor,
Legibus et Christi victos assuescere cogit.
Quid referam, Scythicos veluti confecerit Hunnos
Qui velut Harpyiae praedas agirare solebant,
Raptibus et crebris placidam turbare quierem.
Nil celer hos arcus nec spicula tincta veneno,
Velocis nec equus Boreae de semine iuvit.
Procubuere truces diris sab cladibus Hunni,
Militibusque piis fugiendo terga dederunt.
Plurima per campos iacrere cadavera sparsa,
SAngninis et rivis iner spumaviraqueius.
Hostibus edomitis Franci statuere trophaa,
Congestas et opes sibi divisere Scytharum
In patriam reduces mulia cum laude triumphi.
Claviger hinc praeses domina Lea pulsus ab urbe
Principis imploravit opem, qui numine fausto
Hesperiam ingressus, procerum stipante corona,
Turbatas hominum mentes placavit, et aequo
Iudicio tristes populorum sustulit iras:
Ceu mare, quod ventis agitatum excanduit ante,
Et sursam tumidos colles glomeravit aquarum,
Sedatur veniente Deo, vultumque serenat,
Pacatumque graves non amplius egerit aestus.
Ergo trium phanti felices Roma precata est
Successus meritoque duci cognomina sacra
Caesaris attribuit pro summo dona labore.
Salue Teuto nici generis decus inclite Caesar,
Qui gregepro Christi pugnasti miles honorus,
Caetibus ac tumen studiosis dulces fuisti.
Eloquio praestans Latio, Graiique leporis
Plenus et humanus populi de fensor, egenis
Divitias solitus dextra ocnferre benigna,
Exhilarare viros diae virtutis amantes.
Te saturum vitae, Martis fessumque labore
Sideream rapuit Christus patronus in arcem,
Ergo vale lauri parto fruiturus honore.
Nos tibi victori iungemus in ordine plures.
AVcupis Henrici virtus memoranda relucet,
Qui sapiens Princeps, internaque bella perosus,
Usque domi coluit pacem pugnavit in hostes,
Acvictor retulit dulces cum laude triumphos.
Efferus hunc contra rabidis veniebat in armis
Hunnus et audebat tristes violare colonos.
Undiqeluc: tager slammis, villaeque cremantur:
Oppida vastautur. captivos vincula stringunt,
Ac miserabibter trepido gemit agmine vulgus.
Aegererat Prmceps, tamen haec ob damna gemebat,
Atque vicem populi tristata fronte dolebat.
Erigit ex humili revalescens membra grabatho,
Militiaeque duces cum turmis cogit ad arma,
Et super altus equo phartratum fertur in hostem.
Saxoniae ad fines iacet arx vicina Doringis.
Quae tenet a valido cognomen Marte vetustum,
Dicitur et vulgo Mersburgum tempore nostro.
Hanc penes atroces stravit feliciter Hunnos
Feruidus Henricus propere captosque recepit
Hostibus a domitis statuens divina trophaea.
Militis ad pugnam vox gutture fluxit euntis.
Qui super astra sedes populi miserere redemptor.
Adviit ista Deus miserator vota repente,
Contulit et populo pugnanti robur ab astris,
Ut caderent hostes confertim pinguibus aruis.
Pectora laetus adest Princeps dominumque canoris
Laudibus extollit, qui caeli sidera torquet,
Regibus et tribuit moderator proelia fausta.
Pauperibus cessit spoliorum dives aceruus
Hostibus ante datum misera de plebe tributum
Numinis ad cultum sanctos transfertur in usus,
Ac hilares sacrum renovatur dogma per urbes.
Terra sonat plausu, Christumque frequenter adorat,
Et patrem patriae celebrat per compita passim
Henricum, meritosque duci persoluit honores:
Qui velut aucupio primos transegerat annos,
Pennigeras acies captans, volucremque cateruam:
Sic post Hunniacas coepit cum laude phalanges,
Hostibus et victis populo fuit utilis auceps.
Intulit hic Caesar Christi pia iussa Boemis,
Danorumque greges falsis reuocavit ab aris
Ad domini cultus, et mitia dogmata lesu,
Mansuetaque simul Noruegos imbuit arte.
Haec propter radians sociis victoribus astat,
Fronte gerens hilarem lauri de fron de coronam.
NVnc age barbato titulos victoris Othoni
Aurea cui domino praefertur [(transcriber); sic: praeferur] ab arce securis,
Versibus attribuam. Faciles date carmina Divae.
Mechtildae meruit praeconia filius ampla.
Nam ter in Italiam Germanica protulit arma,
Romanamque suo cum milite venit in urbem,
Civibus ac leges victor praescripsit honorus:
Ut sine Caesareo iussu non claviger ullus
Divinos proprio titulos assumeret astu:
Sed prius a sacro dilectus principe, tandem
Susciperet curam pro Christi doctor ovili
Praeter id Hunniacae gentis fera contudit ora,
Quando pharetratae per Gallica rura cohortes
Irtueraut passim Banaris hostiliter agris.
Maximus Hunnorum fuit is concursus ab oris.
Teutonidumque simul natis extrema minatus
Perdere Germanum voluit radicitus orbem.
Hinc furer in castris immania verba sonabat:
Ni validus lapsu nos Hunnos obruat aether,
Sordebat aut telluris hians immane barathrum,
Non alius poterit nostras infringere vires.
Talibus auditis Otho Magnus surgit ad arma,
Et cupidus pugnae cum Saxone prodit in hostes.
Caesaris insequitur vestigia ciara Bohemus,
Francica Cunradus secum trahit agmina Princeps
Tam pollens animo validae quam robore dextrae,
Aptus equo miles nec ineptus Marte pedestri,
Suevorum populos, fulgentes aere corusco
Strenuus instigat Burghardus in hostica castra.
His cinctus ducibus Christum prece Caesar honorat,
Ac sibi poscit opem caelesti mittier arce.
Tum vexilla levi sinuantur flaminis aura,
Angelicaeque micant facies et signa coronant
Caesaris ante globum, laetos spondentque triumphos.
Accelerant Hunni pharetris, arcuque potentes,
Atque Lycium tranant equitatu slumen et amplos
Agminibus cam pos, den sisque cohortibus implent.
Protinus horrifico Martem clamore frequentant,
Obscuratque diem iaculorum turgida nubes.
Audaz Cunradus volitat per tela, per hostes,
Densatoque Scythas cuneo perturbat, et urget
Eripiens praedam, victor regemque salutat
Incolumis rediens. Tum Caesaris irruit omnis
In campum legio Rapidas citus ante cohortes
Exit Otho, clypeumque manu portare sinistra
Assuetus, dextra tremefactam concutit hastam,
Quam cruce de domini decorabat ferreus orbis,
Sicque simul medios infert se victor in hostes,
Et rumpit validas felici Marte cateruas.
Insequitur dominum veteranus miles, et audax
Hunniacos equites conculcat in aequore campi.
Vindelici roseum vepres sorpsere cruorem,
Ac Lycus involuit fugientum pectora fluxu.
Iamque nece elapsos trepidante immersit in amne.
Rectores Scythicae gentis moriuntur in alta
Arbore suspensi, caedesque minasque remittunt,
Amplius et nolunt convicia dicere Christo.
Milibus e centum mortem vitavit acerbam
Exiguus numerus, ciadis qui nuntius iret
Ad pavidas matres. et squalida tecta Scytharum.
Laetus Otho veniens prostrato victor ab hoste
Magnifico grates effudit ad aethera Christo,
Voce Deum laudans hilarata menteque vectus
In patriam, dulcis celebravit fesia triumphi.
Caesaris Augusti meritus cognomen habere.
TE quibus excipiam praestans Henrice potentem
Laudibus, aut quali referam tua gesta triumpho?
Non etenim tantum tua virtus fulsit in armis,
Pertulit aut solum rigidi certamina Martis:
Sed precibus sanctis gentes ad dogmata Christi
Deduxit placidos et numinis auxit honores.
Princ pro clavos contra fortissimus heros
Exnt, ambrosioque Dei suffultus amore
Ante suas turmas sanctos conspexit obire,
Praesidio et domini fretus perrexit in hostem,
Victricique manu stravit pietatis egentes.
Tum vetus in pugnis Adriani martyris ensis
Splenduit, insanosque globos et castra virorum
Disiecit. Patulo trepidarunt agmina campo,
Nec potuit furiosa cohors insurgere contra
Ca saris ergo iugum posito subiere tumultu
Sclavorum proceres, rigida feritate relicta.
Post Maholmetigenas pepulit cum laude phalanges
Finibus Appuliae, Troianaque moenia rupit,
Quae penes Hannibalis miles tenotria quondam
Fixerat, exitium Latio dum praeparat orbi.
Insuper Hungariam Christi sub iussa vocavit
Divinum meditatus opus, sacrumque iugale.
Namque dedit Stephano, quiregia sceptra tenebat
In rhalmos lepida speciosam fronte sororem
Giselam, mulier qua nullibi pulchior unquam
Visa fuit, nec erit venturo pulchrior aevo.
Huius ob amplexum Stephanus baptismatis imbre
Abivitantiquas in Christi nomine sordes,
Seque Deo vivo tota cum plebe sacravit;
Exuitur gentis Scythicae fanaticus error,
Iussibus et sanctis sit mollior Hunnica pubes:
Quae prius ut populo nocuit damnosca fideli,
Sic ubi siderei cultum suscepti lesu,
Magnifice contra gentiles proelia gessit.
QUomodo te nitidis magnatem laudibus ornem
Dux Gotefride potens Lothringae sacra propago?
Cui placuit patriae regionis vendere terras,
Ut sacra visurus Solymorum moenia Princeps
Ex propriis sumptus affatim rebus haberes.
Ergo crucis signum super aequora rauca tulisti,
Militiaeque sacrae ductor cum laude fuisti.
Mox tibi pugnanti patuit urbs dia, nec hostis
Te quicquam potuit contra. Caeduntur in urbe
Gentîles popuri, rubro plateaeque lavantur
Sanguine vix et eques per flumina lata cruoris
Tranat et hostiles superat tentando cateruas.
Postmodo cum Princeps trahetet Babylonicus agmen
Innumeri peditis strepitu confisus equorum,
Francigenae tantum viginti milia contra
Educunt proceres fusoque precaminis imbre
In saevas hilari contendunt pectore turmas.
Fautor adest dommus caeli moderator ab arce.
Excutit arma pavor, trepidant immania castra.
Nec cohibere fugam poterat dux impius ultra,
Pectora Christicolum nubes desen dit ab aestu,
Desuper ac servod dominus refrigerat umbris.
Iste dies centum despexit milia sterni,
Ac opibus magnis aciem ditavit Iesu.
Sic itaque eximius Gorefridus miles amoenas
Obtinuit Solymas, et multo rexit honore,
Cui populus tandem monumentum condidit ingens
Marmore de Pario, cum fessus finiit aevum,
In quo cum sociis sancta requiescit in urbe,
Donec siderea iudex descendat ab arbe,
Christus, et aeternum tribuat cum foenore lucem.
INclyta victoris Friderici cernimus ora,
Quem licet assidue Romani praesulis ira
Deiectum vario iaculorum presserit aestu:
Non tamen abstinuit bellando Suevicus Heros
Eximium reparare decus virtutis amore
Namque sacrae Princeps crucis ornamenta recepit,
Militibusque piis moderator praefuit aequus,
Ac Solymae gladiis habitacula dia redemit.
Huius ut in pognis felicia robora sensit
Soldanus celebri veniens Babylonis ab urbe,
Noluit ulterius bellorum damna videre:
Sed cupidus pacis cum Principe foedera iunxit
Restituens urbe; quas fraude subegerat olim.
Paschatisargo diem Solymarum laetus in arce
Cum sociis reliquis Caesar solenniter egit,
Atque Deo fundens grates prodote triumphi,
Sedes ad patrias rediit victricibus armis.
TE placet Hunniaden victricibus addere castris,
Sublimemque locum tibi designare potentes
Inter Christigenum proceres, quibus arma vibrare
Daemonis adversus rabiem fuit alta cupido.
Nam tua saepe manus Tuicarum contudit iras,
Rebus et Hungaricis generoso profuitense,
Nec tibi Christus opem de caelis ferre negavit.
Quem vigili solum coluisti pectore regem,
Proque focis patriae bellando strenuus heros
Nominis aeterni famam titulosque parasti.
Sedquae Musa potest Herois pandere facta,
Quem bellis habilem viginti quatuor ornant
Proelia quae valido miles dum pectore tractat,
Vix semel atque iterum pugnae distisus equestri,
Imparibus turmis fugiendo cessit ab hoste,
Victorique locum funesta caede reliquit,
Cum prius hostiles gladio stravisset aceruos,
Dignaque vincenti retulisser nomina victus.
Sensit atrox vires Coruini sensit Isacus.
Vixque fuga potuit trepidus reperire salutem.
Mezethus cecidit, viginti et milia secum
Traxit in exitium trans silvas caesus in agris
Hunniadae gladio, populi et virtute sequentis.
Alter et hanc voluit bellando sistere cladem
Bassa superveniens pharetrato militis aestu,
Hunniaden rursus pia Transyluania victis
Hostibus excepit statuentem laeta trophaea.
Sanguinei caeso Turcarum milite rivi
Uberibus passim trepidarunt pinguibus aruis,
Strataque per campos iacuere cadatera mixtim.
Postmodo cum furias statuisset frangere Turcae
Uladislaus veniens de gente Polona
Hungaricam dignus invenis portare coronam,
Se dedit huic comitem patriae Coruinus amore,
Principis et cupide regale castra secutus,
Lecta decem noctu produxit milia secum,
Bulgariae in campos ter dena et milia stravit
Turcarum Reducem claro suscepit honore
Rex faciem laetus, gratesque heroi peregit.
Progressi ulterius gelidis fixere sub Haemi
Collibus unanimes tentoria moxque Carambum
Devictis Mahometicolum vinxere cateruis.
Inde domum victor redrit felicibus armis
Rex hilaris gratesque Deo cum plausibus egit,
Cuius praesidio sceleratum fuderat hostem.
Tum petiit supplex pacem foedusque poposcit
Turca, nec hoc proceres statuerunt essene gandurn,
Outinam numquam subiissent pacta fidemque,
Quae violanda forer generoso corde negassent,
Nam puis hanc propter culpam Rex concidit, iras
Numinis et laesi placavit ut hostia caesus.
Non tamen indecore cecidit moriturus in armis,
Sed vaga Turcarum prius agmina contudit hastis,
Et potius victor, quam victus morte remansit.
Maior enim clades Amurathae perculit agmen,
Quam Christi famulonempta est victoria strage.
Sic quoque cum rursus sociis animoque recepto
Intulit Hunniades sceleratis gentibus arma,
Barbarus obtinuit palmam cum clade suorum
Haec triduum vario duravit pugna tumultu,
Octoque de nostris ceciderunt milia saltem:
Turca sed amisit triginta quatuor ipse
Milia nec potuit victor gaudere triumphis.
Inter at exhanstos mira virtute labores
Postremo Hunniaden melior fortuna secuta est,
Belgradique magis clarum defensio fecit,
Largus ubi madidis alis Savus influit Istrum.
Cinxerat hoc castrum Mahometi feruidus ardor,
Navibus admotis fluviorum in gurgite vasto,
Quaque patent aditus in campis castra locarat,
Ne qua salus miseris superesset civibus usquam.
Callidus haud aliter saltus indagine cingit
Venator, rabidisque feras latratibus urget,
Et cupit oppressas expellere verpribus imis.
Nocte dieque sonant horrendo torta fragore
Fulmina, concussaeque ruunt cum murmure turres,
Et crebris paries subsidit lapsibus arcis.
Flammigeri strepitus obscurant aethera clarum,
Aeris ac puri furantur munera clausis.
Tum regni trepidare duces, abituque salutem
Quaerere festini: stetit imperterritus acer
Hunniades, raptumque suos armavit in hostem.
Nec mora, compositis ratibus celer amne secundo
Devehitur, fortique manu navalia miscet
Proelia, Turcarumque cremat ferus igne triremes,
Mobilibusque viam flammis, gladioque recludens,
Pluribus occisis mersisve in fluminis aluo,
Ingreditur celsus Belgradi moenia victor.
Ut fracta indoluit pharetratus classe tyrannus,
Tum ferus a terra vehementius imminet arci,
Excidio et diro cupit exaturare furorem.
Fortior occurrit valide pugnantibus audax
Hunniades, rabidosque viros detrudit ad Orcum,
Moenia et ingressos felicibus excutit ausis:
Ceu solet in silvis aper horridus aedere stragem,
Cassibus ac ruptis acri premit ore canum vim,
Undique qui longe timidis latratibus obstant,
Nec prpius stantes cupiunt accersere mortem.
Turca repulsus abit, trepidae fugiuntque cohorres,
Militis Hungarici nec vires sustinet ultra
Barbarus exsultant victores plausibus Hunni,
Captaque Turcarum tormenta vehuntur in arcem,
Magnaque Christicolum celebrantur gaudia castris.
Hic labor Hunniadae tulit ultima praemia laudis,
Cui semper placuit pro sacris coetibus arma
Ferre, nec extimuit descendere miles ad hostem,
Dum sibi persuadet Christo pia bella placere,
Ac requiem sperat moriens super astra videre.
Salue Christicolum validus defensor, et heros,
Militiae iustrae speculum, lumenque perenne.
Roboris exemplar summum, caelesteque sidus.
QUis neget in natis decus apparere arentum,
Fortibus et nasci fortes heroas in armis,
Cum pia Coruini meditando viderit acta?
Quem si fata diu voluissent vivere nobis,
Inclitus Europae pepulisset finibus hostes,
Ac Constantini tenuisset moenia victor.
Ardor erat tantus iuveni. Martisque Cupido.
Huius ut adventum Mahometes sensit iniquus,
Continuo profugus, trepidansque obsessa reliquit
Oppida Dalmatiae, frustra pressamque Iaizam
Deseruit. Veniens Coruinus praepete cursu
Bellica praeripuit valida tormenta cohorte,
Dispersosque gravi Turcas terrore secutus,
Restituit pacem violatis civibus ultor.
Quid loquar, ut deinceps fortissima tecta Sabazae
Feruidus obsessor varia expugnaverit arte?
Hanc sibi quippe Savi prope flumina struxerat arcem
Hostis, ut Hungaricos infesto milite fines
Commodius posset subitis vexare rapinis:
Providus et foveas vallo muniverat alte
Turribus eductis, possim et tormenta locarat,
Ut nihil hostilis subeuntum feruor obesset.
Sed quid non penetrat solertia militis audax,
Cum Deus herorum mentes instigat, et urget
Eximium vigili facinus complere labore?
Pannonicis Corninus agris properanter ad arcem
Currit, et obsessos noctuque dieque fatigat
Feruidus ac tonitru bombardae moenia rumpit.
Disicitur vallum, quassae turresque recumbunt.
Nobilis irrumpit splendentibus Hungarus armis
Victor, et horribili Turcas exterminat ense.
INgreditur victor praestans Alphonsus, et inter
Arma coiit Musas, studiorum clarus amator,
Cui licuit caeli varios addiscere cursus,
Astrorumque notare vias, Lunaeque labores:
Dumque pio superos vultu considerat orbes,
Ecoleis animam seie patefecit habere,
Divinas speculatus opes et dogmata sancta,
Agnovitque Deum qui caelica templa coronat
Assiavis facibus, stellarum et lampade dia.
Hic vibi Ber contra sceleratos iverat hostes,
Fucit Agarenos equires, ac Marte secundo
Expunre propriis incredula finibus arma.
Murcia tum parnit victori turribus altis,
Inque ducis Christi leges iuravit amicas.
Et populum vidit sanctos assumere ritus,
Daemonis expulsis celebri cultoribus urbe.
Hoc igitur regnum quoniam divinitus heros
Imbuit aethereo memorandus semine Princeps,
Iure pios inter victores usque trimphat,
Militiaeque suae proceres hortatur ubique,
Ut parcant miseris populi nec iugera vastent.
Non etenim fas esse putat pro crimine regum
Immeritam saevos plebem tolerare dolores.
Huius ad exemplum pugaator discat honestus
Pauperie pressos nullis violare rapinis,
Quando premit subira rabie Mars impius orbem
Ob scelus admissum, dominosque punitque nocentes.
QUalia iam vobis encomia reddere vates
Debeo, Sarmatiae proceres gentisque Polonae
Magnifici heroes, ceu murus aheneus usque
Qui domini populo vera cum laude fuistis,
Adversusque Scythas vigilastis semper in armis,
Nunc et adhuc estis velut arx obiecta cruentis
HOstibus et longe turmas arcetis equestres
Tartaricae gentis, quam spes insana rapinae
Saepius in mites fanmlos armavit lesu.
Non ego vestra quidem possum numerare trophaea,
Versibus aur dignis quosuis recirare triumphos:
Sed satis esse puto de multis dicere pauca,
Resque simul brevibus gestas perstrigere verbis
Portis Ioannes Albertus regia proles
Egregium facinus generoso in flore iuventae
Tartaricos contra populos certando peregit.
Venerat insanum furiis ingentibus agmen
Finibus e Scythicis: populantes Russia vidit
Cum genitu, prolemque sibi deflevit ademptam.
Rebus opem lapsis heros afferre paratus
Regius adnentat Casimiri miles ab aula,
Moxque grani praeda raptores quaerit onustos,
Quos simul ac reperit stanter campectribus aruis,
Aere dedit signum, Martisque infudit amorem
Terribili lituo: pugnax eques explicat hastas,
Inque Scythas fertur dextraque animoque valente.
Sternuntur pavidi saevo clamore latrones,
Ensibus et rigidis caeduntur barbara castra.
Quisque fugam frustra visus tentare Scytharum,
Dum coenosa palaus fugientum detinet agmen,
Nec sinite pugna celeres evoluere plantes
Hos igitur postquam prostraverat ense Polonus,
Ad reliquos hostes victor contendit in armis,
Quos ubi laetantes vidit per castra sedere
Iam dapibus saturos et dulci rore madentes,
(Mellis enim potu gaudet fere Russia tota,
Mangorum veluti genitrix Lithuania regum,
Nectareisque favis laetissima pocula replet.)
Protinus immisit castris animosa virorum
Agmina, dulce Scythis potantibus addere nectar.
Exoritur subiro strepitus, gemitusque cadentum.
Castraque sanguineo latissima flumine spumant.
Talia quippe decent Scythicas convivia turmas.
Hisce domum rediit confectis regius Heros,
Milia cum victor viginti quinque necasset,
Atque patris senium recreavit fronde triumphi
Militibus charus, populo gratissimus omni.
Hoc sub rege potens furiosa cohercuit arma
Numen, et hostiles confregit desuper iras.
Turcarum rabies Russi diffusa per agros
Mille pio Christi populo nocumenta parabat.
Affuit ipse Deus pugnator maximus: alta
Nube cadunt madidi cum saevis flatibus imbrei:
Mox nive praegelida tristes sparguntur agelli:
Tota gelu torpet regio: stant frigora densa:
Vis gravat horribilis Turcarum terga pruina,
Frigidus et nivium lapsus circundat ubique.
Perfida turba stupet subitis perculsa procellis,
Ultra nec cupidis usquam datur ire potestas,
Nec reditus patuere viris: velut ardua rupes
Nix obstat: rigidi cumulantur flamine colles.
Ergo perit cultor Mahometi frigore saeno,
Ac instar lapidum durata cadavera prostant,
Vel glacie suppressa iacent nivis inter aceruos.
Ingenxs exierat Turcarum turbo sed inde
Cum sexaginta periissent milia clade.
Vix rediere domum pugnantum milia dena.
Quam divina piae victoria contigit aulae,
Quantaque cura fuit superis de gente Polona?
Soluite quisque Deo solennia soluite vota,
Qui famulas nonit clemens servare cohortes.
At non inferior sed longe mator in armis
Fratre fuit tandem sceptri sortirus honores
Laude Sigismundus prima dignissimus Heros.
Ille lagellonis veteri de stirpe monarcha,
Quem Lithuana ducem tellus prodaxit honorum,
Tellus magnanimis dare reges digna Polonis,
Adversus Scythicos pugnanit fortiter hostes,
Tartareasque minas infregit et arma furentum.
Non ego tot tanti certamina Principis ausim
Digerere in numerum tenui vel tangere versu:
Nec fari quoties sanguis tubefecerit enses
Impius egregie pugnantibus undique turmis.
Non mihi si linguae centum sint, oraque centum,
Ferrea vox: totum superant Helicona triumphi.
Mirantur sanctum dulces Heroa Camenae,
Laurinaque caput victoris fronde coronant.
PRo grege Christigenum nuper pugnansibus addi
Promeruit summi proles generosa Philippi,
Carolus Herculeo memorandus robore Princeps,
Cuius magniflce validissima sceptra gerentis
Dextra tenet gladium, manus altera portat olivam,
Hosti quod domito solitus sit reddere pacem:
Iustitiae et cultor Ferdnandus ambilis heros,
Christiadum turbae duo propugnacula fratres,
Austriaci domini surgentes stirpe vetusa.
His ducibus Turem tremuit repressa porestas,
Christicolum et legio felix pugnavit in hostes.
Namque porens propere correptis Carolus armis
Ingressus Lybiam, ventisque Deoque favente,
Terribilli eripuit Turcarum fauce Tunetum
Claram relliquiis magnae Carthaginis urbem,
Restituitque duci, quem saevus abegerat hostis
Finibus extorrem patriis. seeptroque carentem:
Ac grege captorum media de morte recepto
Laeticiae celebrans, populo plaudente, coronas,
Curn classe in Latium feliciter appulit orbem.
Roma pium venerata ducem ruit obvia portis.
Undique victoris resonant per compita laudes,
Sacratique dies tota celebrantur in urbe
Caesaris ob saluum reditum, partosque triumphos,
Quem Deus in terras rutilo demisit ab axe,
Ut pro Christicolis pugnaret vindice dextra,
Quassa toque diu tandem succurreet orbi.
Parte sed ex alia praestans Ferdnandus in armis
Turgarum rabiem dextra compescuit a cri,
Atque Viennensi reiecit ab urbe Tyrannum
Tum prius horrifico qui vicerat undique fastu
Hostiles animos, et straverat agmina ferro,
Terribiles furias Solymannus et arma remisit,
Inque fugam versus propere discessit ab oris
Pannoniae, innumeros Turcas post terga relinquens.
Strataviis passim iacuere cadavera tetra,
Sanguineoque ruber campus fuit imbre cadentum,
Caesorumque Vienna tuas complevit acervus
Assiduo allapsu caveas, vallemque profundam.
Hac ratione piis victoria contigit ampla
Caesaribus, dominis seruit quibus Austria tellus.
Ac maiora quidem potuissent aedere facta,
His si nulla domi civilia bella fui ssent,
Aut Gallus placidae coluisset foedera pacis,
Quem contra vibrat dum Carolus arma coactus,
Non potuit toties ad Turcas vertere cursus,
Et vincente manu penitus superare Tyrannum,
Quamvis ad nomen venientis Caesaris altum
Continuo trepidans Byzantica claustra subiret,
Ignavusque cavis pavidum se con deret antreis.
Sed nil profuerit scelerato protinus hosti.
Quod tam saepefuga quaesiverit ante salutem.
Namque potens surgit venerando Maximus ore,
Sanguinis Austriaci germen ter Maximus heros,
Qui veluti samamque re fert, nomenque secundi,
Sic duce quaeque Deo faciet. rebusque secundis
Florebit domito Princeps memorandus in orbe,
Compositisque domi turbis, se vertet in hostem,
Turcarum et franger divino Marte furores,
Latius ut Christi spargantur dogmata sancta.
Hunc igitur sectare ducem Germania pugnax,
Viribus ac iunctis sceleratum confer in agmen
Quicquid habes valido neruorum corpore, nec te,
Ante velut factum est, civilibus obrue telis.
Continuo regai proceres, ac regia membra,
Feruidus Hispanus, bellis habilesque Poloni,
Mavortis soboles invicto pectore Galli,
Illustres Angli, Danorum strenua proles,
Et quicumque pie sub Christo vivere gaudent,
Adducent socias ad proelia dia phalanges,
Et Mahometicolas conversa sorte domabunt,
Hic ego militiae sanctae concludo triumphos,
Approperet quamvis non infima turba virorum,
Progrege qui Christi persmne tulere labores,
Atque novos hymnos poscat meritasque coronas:
Cui mea vix posset digne seruire Camena.
Quare quae restant, aliis cantanda relinquo.
FIlius ut sapiens patri bona gaudia praebet,
Sic stultus matri tristia damna parit.
Mille homines inter vix uni credere debes:
Impia nam passim lato fraus regnat in orbe.
Quos fecere viros aliena pericula cautos,
Hos ego multa sua mente videre tuo.
Arma foris frustra belli Mavortia splendet,
Consilium si non ante salubre domi est.
Longa dies pellit tristes e corde dolores,
Quos sapiens agili mens ratione fugat.
Utilis in terris homini est homo, ceu Deus alter,
Noxius in terris, ceu lupus alter, homo est.
Blandior in sele sermo fert triste venenum:
Quare blanditias effuge, tutus eris.
Cum tibi tu socium quaeris coniungere fidum;
Ante quibus videas moribus ipse fuit.
Rebus in augustis animosior esse memento:
Contrahe sed vento vela favente tua.
Si tuus in speculo te monstrat vultus amoenum;
Adice quae formam condecorare queant.
Sin te dura parum fecit natura decorum,
Ingenio referas, quae bona forma negat.
Ingenii vires auget studiumque laborque:
Otia sed mentem debilitare solent.
Si sapis, atque homines inter vis nomen habere,
Fac possit de te nemo poeta queri.
Namque solent famae multum prodesse poetae,
Sive tua accusent, seu bona facta probent.
Numquam celantur hominis mendacia vafri:
Tempore nam tandem quaeque patere solent.
Femina casta velut prodest domuique suisque,
Improba sic contra perdit, et ipsa perit.