July 2004 Ruediger Niehl
new TEI header; typed text - structural tagging complete - no semantic tagging - no spell check. Please note that texts from this anthology do not provide reliable copies of the original editions.

LUDOVICI HELMPOLDI MULRUSINI.

Praes humanus nil valet in divinis.

SVb specie Christum quidam cenarat utraque:
Iussus at inde meri parte carere, rogat;
Corpus an accipiat totum? sub tempore summi


page 546, image: delc0546

Iudicii Monachus praes tuus inquit ero.
Redditis; interea quid si rapiaris ad Orcum?
Quem mihi tunc praedem saecla suprema dabunt?

De Numismate Thesei, sub insigne bovis.

Quid sibi Theseum bove vult insigne nomisma?
Aptior effigies nonne caballus erat?
Aut equitis facies cataphracti, sive figura
Signiferi, cuius praegravet hasta manum?
Sponte truces surgunt irae spontanea bella
Quisque movet; nec ad haec est monitoris opus.
At bona pax tarde venit: huic bos seruit arator;
Hoc bene taurina fronte moneta monet.
Crescit et aes, dum sunt armentis pervia rura:
Mars spoliat cistas; Mars populatur agros.

In Misoclem.

Semper ais gravium quod sis contemptor honorum:
Pluribus id falso crederis ore loqui.
Es nimium verax; vere contemnis honores:
Namque nihil, quod eos promereatur agis.
Omnia si vitae reputaveris ascta, videbis
Turpia quod, fugiens semper honesta, patres.
Magn ficos sane titulos non curat et alter.
Digna sed iis tacito pectore multa facit.

In improbos fidicines.

Degeneraverunt ab ea dulcedine nerui,
Quae fuerat, vates ô Rhodopae, tuis.
Iis etenim motis flex sse cacnmina queraus,
Atque lupos autes applicuisse ferunt.
Nunc simui ac resonans auditur chortda, furore
Corripimur; sensus qui fuit ante fugit.
Abicit human esgestus, recipitque ferineos,
Qui modo tranquenilla sede modest us erat.
Clamat, initque leves lafcius fornte choresas;,
Totus et in castris est Epicure tuis.


page 547

Orphea ne credas igitur tua plectra referre,
Qui convivales perst repis ante fores.

De loquace simulacrio Iunonis.

Oppido Veiorum cum cepit in aede Camillius
Dicitur uxorem sic addiisse lovis:
O Dea Romuleam mecum te confer in urbem,
Perpeturoque ribi quam tueatis, habe.
Velle sequi, fertur responsum Diva dedisse.
Forte loqui statuam tu potuisse negas?
Credibilis res est, noli dubiatre, quot audit
Verba, tot idolum quodque reserre solet.

Probi et improbi discrimen.

Improbus atque Probus, quanto discrimine distent,
Nescius ut fueris, hac ratione scies.
Non sine lege bonus bellum gerit; abstinet astu:
Insidiosa mali pax quoque lege caret.

Derisores non derident.

Multi te rident; at ego non rideor, inquit
Diogenes: frangi scommate turpe puta.

In oscitantes Teutonas.

Cur non arma rapit saevis contraria Moscis,
Natio Teutonidum tam populosa Ducum.
Livonibus cur non gerit auxiliaria bella:
Qui tua nun aeget monia, Riga, tenent.
Omnia te cirum funst devastata; propinque
Aspicit hoc, neque non otia Teuton agit.
Scilicet insanus, flammis cum proxima sedes
Courrnit, uleerius non purat ire malum.
Spectat et exsultat, quasi Ioannalis agatur,
Feruerelaetitziae qui solet igue, dies.
Quin etiam proprias incendia iactat in aedes
Siperit ergo, suo nonne furore perit?

De Histrione.

Mimus, ut obtulerant versus Agamemnona magnum,
Institerat digitis protinus ipse pedum.


page 548, image: delc0548

Cui praeceptor ait; ait, non sic Agamemnona magnum
Pectore, sed longum corpore, Mime facis.

De Panathenaeis Thesei, et Panuraniis Christi.

Cecropiam Theseus aucturus civibus urbem,
Dixerat; huc omnes ite, coite virti.
Pon dete nec caruit dicttum: consuxit agreste
Vulgus et ingenuis suecit adesse seholis,
Cive replerurus caelestes Christus Athenas
Clamat, et huc gentes, hucvenitatis sit!
Huc properate, graus quorum submolelsborat
Vita; mea gratis quisque furstur ope.
Utilis Aegidae fuerat vox ills secpeis:
Utillisu verbum quis neget esse Deix

Externi hostes prosunt.

Seditiosus erat populus Romanus, et ecce.
Fama volans, Gallos arma referre, canit.
Continuo cives discordia pectora ponunt.
Expedit externo sic et ab hoste premi.

In deauratos equites.

Vi videat populus tibi copia quanta sit aeris,
Et tibi quam nihili paene putetur idem;
Aurea la oena pedes facis vit circumdet equinos,
Stercorea quoties vis equitare via.
Stulre, quis hinc aurum te parui pendere disecat!
Unde simul magnum nomen habere cupis.

In vani loquum.

Quam variis festiva modis Natura iocatur!
Ore carens Echo; tu sine mente sonas.

De Biante.

Nave Bian vectus, cum turba furentibus Austris
Nautica clamaret; ô sileatis, ait;
Ne Deus heic aliquis nos sentiat esse malorum
Vota movent iram. non potiuntur ope.

In Duces bibaces.

Nocte Themistocli non concessere soporem


page 549

Miltiadis forti fixa trophaea manu.
Nulla quies Ducibnus quoque nunc est. Sohs ad ortum
Pervigilant; retinent aemuls pocla gulas.

In stolidum sagittarium.

Arcubus et telis multos nune porro perannes
Uteris aerias an quoque figis aves?
Quid ni? certa mihi manus est. cum forte sedetet
In tectis anatem deiciebat heri.

De primitiis comarum Apollini sacris.

Primitias capitis, cum sis intonsus Apollo,
Cur pueri Delphis deposuere tibi?
Quo Deus excellit, licet exorneris et ipse;
Attamen infectior noveris esse Deo.

In degeneres generosos.

Herculis agnatum se norat, et esse volebat
Theseus; nec solo nomine talis erat.
Vita probabatidem, vitam si tempore nostro
Nobilium spectes, nobilitate sarent.
Neogencroforum soboles sunt vera virorum:
Namque larrociniis in diga turba studet.
Pars opulenta perlt luxa: rarissimus ille
Conspicitus virtus hueco proavita iuver.
Hie et eis risum movet: at movet urna dolorem:
Cultor honestatis gaudia certa metet.

De divitiis.

Si careas oculius, quid ptosunt mille eolores?
Si careas salua mente, quis usus opum?
Quippe velut visum speciosa tabellia requirti;
Sic quoque dinitiae pectus habere volunt.
Picturam quosies conrrectat lumipe casses,
Foedat: contractans soeedat et nia malus.

In abusum sacrarum cantili narum.

Nunc homines verae quam sint pieratis amantes,
Christicanae quanto laudis amore flagrent,
Hinc liquer ante domos abies quas pendulasignat.


page 550, image: delc0550

Concinitur quadruplis passio sacrs modis.
Ebrietatate madent quibus hoc praesta tut, et intus
Per mare Bacchaeum, vel Ceteale natant.
Scilicet haecaetas ita relligione redundat,
Ut peccata palam relligiosa patret.

Pecunia ingeniosissima est.

Nummulos ingenii cos est: nihll acrius are
Incitat: huic oculus pesque manusque studet.
Imo quibus nec sunt digiti mannumve pedumve,
Flammula nec visus, atta men istud amant.
Non homo, sed species hominis truncata, sedebat
Qua se Hieriflua pandit ab urbe via.
Coecus erat mendicus, habebat mutila cruta,
Abstulerat geminas poena severa manns.
Huic., dum forte stipempopulo praeeunte petebat
Civis ait, non est parua moneta mihi.
Si peteris magnam grossis mutare minutis,
Accipe: truncatam porrigit ille manum.
Accipit, et linguâ degustat quae sit imago;
Acsimili promit parua metalla modo.
Maior in humanis non eft, solertia rebus;
Atque gravis gravior quam parit aeris amor.

Poena turpis videtur, non culpa.

Poenas, non culpas turpes haec iudicat aetas:
Tolle crucem; poterunt cras dare furta iocum.
Adde crucem, decori quod multis esse putatur,
Ingens blasphemi cras scelus oris erit.
Ingens ebrietas, ingens quoque foenus? utrungque
Et studii nunclunt, sunt et honoris opus.
Sed civile licet ius impunita relinquat;
Ius tamen aeternum puniet ista Deus.

Ad Henricum Thernerum.

Si domus illa parum metuit, Thernere, latrones
Quae vigilem nutrit pane nigrante canem:
Nemo tuis laribus fur est metuendus; egenis


page 551

Largieter expendit dum tua dextra stipern.
Horum namque preces plus possunt voce canint:
Et Deus est, inopi qui dare dona iubet.

Ecclesia non deletur.

Christiadum sanguis truculenta per arma profusus,
Fertile fecundi seminis instar habet.
Accipit inde novos crescens Ecclesia fructus;
Eradicari funditus ergo nequit.

Ad Andream Colerum.

Quam generosa tuis arbor nascatur in hortis,
Unicus indicio ramulus esse potest;
Quem mihi cum felevo niveoque, Colere, metallo
Nuper abundanti largitione dabas.
Dignior argento neque non est dignior auro:
Hoc viatutis enim nobilioris habet;
Ut quoties ipsum pistori mitto, reportet
Gratis frugiferze dona rotunda Deae.
Aurenus Aeneam Stygias promovit ad undas:
Me magis hic supero ramus in orbe iuvat.
Opro, Colere, tibi totam succresecere silvam,
Talia quae dento germine ligna ferat.
Sic coaceruandis de frugibus anxia numquam
Pectora, sed Musis usque dicata geram.

De rustico literarum cupido.

Rusticus optarat, scribendi nomina saltem
Ut sibi notitiam Diique Deaeque darent.
Qua ratione legi possent, neglexerat: usus
Nullus at est scriptis. ni quis et ipsa legat.
Huic factuo similes sunt, qui bona dogmata libris
Multa tenent, verum nil, mala praeter agant.

De Iureperitis et poetis.

Iuridicos pingues, macros fortuna Poetas
Efficit: hoc fiat qua ratione rogas?
Pleraque turba malas causas habet, arta tuendis
His elargitur liberiore manu,


page 552, image: delc0552

At bons mens pancis, psucis est eque verhreen
Hi modica vates latginionet fovent.
Copia iuridicis igitus lueroce malonom
Est a litigiis praemin naus que ferunt.
Maximus e contra defectus ubique bonorum,
Pieriis res est perniciosa viris.

Ad Valentimum Sydelium.

Liquerat in stabulo quidam sub noste securim,
At procul aeripedem duxerat inde feram.
Proditus in silva deptendnut: ante ribusal
Siftitur, et furti diciteut esse reus.
Pernegat adiurasna; est permutatis sects,
Est dara pro molli dura bipennis cquo.
Fallis, ais, indes? thalamo dum namque tolouns
Decubuit, conftat te vigilaffe dole:
Froptera dignum crucelam pronuntio. Iaptor,
Protinus exclamat; Siceine iura docent,
An non subveniunt vigilantibus? iste supinus
Stertuit: an vigili non licet esse mihi?
Hoc tibi, Sydeli, quidnam de fure videtur?
Dormiat in laqueo qui vigilando nocet.

Ad Ioan. Curionem Medicum.

Me quories tecum convisia, Curio, iungunt,
In labiis Heffi disticha semper habes:
Quae tria cum fuerint, dono triginta taleros
Nacta. Monafterii praesule dante, refers.
Mille mihi perenukomni fine munere versas:
Tam fterilles musas, Curio fune colas?
Abnuis: et tamen hinc captas encomia: prisco
Carmina more probas; praemia magua petis.

Ad Ioan. Goedicum.

Optima vita tibi iuvenilis vita videtur,
Quod vacuum curis, Goedice, pectus habet.
Quod vacuum curis pectus gerit, indo innents
Ter reputanda tibi, Goetice, peior erat.


page 553

Sic etenim temere ruit, et discrimine nullo,
In cupidam mentem quod venit, omne patrat
Non ea quae numquam maeret mihivital probatur:
Nil faciesns quare moerat illa placer.

Ad Ludovicum Valerium.

Lux erat in Februo vigesima quinta, Valeri,
Cum tibi praeferret lumina faustus hymen.
Littern convivam tua me praemissa vocabat;
Cognitio quamquam mutua nulla forer.
Nuntia blanda novinimis arridebat amici;
Et, nisi tardassent tempora, promptus efam.
Quod tibi prae sentes alii sunt ergo precsti,
Hoc ego nunc absens per pia vota perceor.
Quae pepigit tecum genialis soedus a moris,
Prolifico tecum gaudeat Anna toro.
Cuius ab auspicio coepistis, sempet in ipso
Fergite: tota Dei vita fruatur ope.

In blasphemos.

Ut strepitum populi repraesentaret, Iesum
Quo crucifigendum vociferatus erat;
Iusserat adftantes quidam cum sacra docrerer,
Ut fimul horrenda vi, Crncifige, sonent.
Non opus ut iubeas id nostro tempore: pessim
Namque Dee renovant orn maligna crucem.

De Mescone, Polonorum Rege.

Mesco Polonorum Rex isto nomine primus,
Ex utero matris lumina cassa tulit.
Triftibus in renebris aliquot tranfimistert annos,
Et puero taudem lucida flamma venir.
Non opus hoc artis, neque naturalepuretur:
Mira Dei manus est, miraque sola facit.
Sed temere non sit, quod ab hac proficitur ergo
Cur sine luce puer Mesco deinde videt?
Primus is agnourit Christum sim ulacra removit
Sarmatiae, dectus relligione frui.


page 554, image: delc0554

Coecuit ad Christum materna quidquid ab allte.
Nascitur: hocregis sors manifasts decer.

Iocus de Canitie.

Legati steterant duo coram Caesare quondam,
Crine niger, barba candidus unus erar.
Sparserat alterius capitise cara pruina,
Haerebat scabris, longa nigredo genis.
Diffionilem Carsar frontis men tique capillum
Aspieiens, miros ceredildit esse viros.
Nec prius ipsorum tractanda negotia coepit,
Reddita quam ratio crinis utrinque fore
Et prior, alba quod est mea barba profatur, ido otis
Cura dedit; capitis non mihi tanta fuit.
Alter ait, solus quod verte x albicat, aetas,
Iunior est'etenim ventice barba, facit.
Ecce senum quam sit solers inventio: tales
Ingenium pareret vix iuvenile iocos.

Ad Eberhard Hugonem Medicum.

Conditione sua contentos vivere paucos
Cernimus, hoc medicis credo licere minus.
Non etenim fors est ullius pulchrior artis,
Quam tibi notitiam cuius Apollo dedit:
Languida qui validis refoves, Eberharde, medelis
Corpora: sed quae sors illa sit ipsa, rogas?
Eloquar; errorem me dicorum terra profunde
Abdit successum Sol videt atque probat.
Iste quis est error? patiens me dicando peremptus.
Quisnam successus? qui revalescit homo.

Ad Wolffgang, Milvvitium, Consulam Erphord.

Amphytrioniaden prudens, Wolfgange, vetustas
Aoniis una iunxit in aede Deis.
Fortiot in terrtis illo non noscitur heros:
Ingenii dotes hae sapientis habent.
Sciticet imbelles Princeps custodiat artes;
Consilium valirs viribus inde fluat?


page 555

Iuncta potestati sapientia regnat ubique:
Hoc proceres mundi commeminisse decet.

Ad M Quirinum.

Prandia nobilibus nuper communia sumens,
His teliquae inert, vocibus usus eram.
Gaudia potantum mera sunt deliria: demens
Ebrietas nullum seit retinere modum.
Finge, quod a rixis sit libera, finge facetam:
Ebria stultitiam pax habet arque iocus.
Mentis enim compos non est quem vina gubernant.
In pueros abeunt hac ratione fenes.
Mira videbantur peregnnis auribus; aures
Haec magis afficiunt nonne Quinine, tuas?
Annuiz. ô veinam non solum taha nutus,
Sed pariter nosttum mos utriusque probet.

Heros non cedit.

Postumio Furius sub dictatore Camillus
Arma gerens, Volscis hostibus acer erat.
In medius equitans turmis, coxendice ferrum
Hauser at, et propria volserat inde manu:
Rerto nec idcirco secesserat. acrius urget
Heros, infigi cum sibi tela videt.

Placanda Dei ira.

Caussa nisi suerit medica prius arte re nota,
Morbida tollevut qua ratione leva?
Quis domat hydropem? nisi venas ante repurget,
Vade suum virus pestis ergo cruenta Getarum
Deteriora malis his ergo, cruenta Getarum
Tela procul nostro Teuton ut orbe fuges.
Sis pius, et placa divini Numinis iram:
Om nis ab hac homini cum nece plaga venit.
Et nifi desierit, cordatus flexa querelis,
Moenia quae solido stant a damante ruent.

Ad Philippum Iuniorem.

Iunior es, nec ego senior sum: discat uterque


page 556, image: delc0556

Ergo quod aatatis sit gravioris opus
Iusititam praeter nil tu cape iure tuendum:
Praeter honestatem nil ego laude veham.

Theseus et Romulus cur Deorum filii.

Editus est Theseus stupro Pitheidos Aethrae,
Aegea Traezeni quam vitiasse ferunt,
A Numiltorigena certo fine porrt puells,
Romulus est, gemino non sine fine fratre satus.
Martius hic igitur qucisit Neptuniusille?
A patre cur genitus ferrur uterque Dec?
Im petus illicite quo coniunguntus amantes,
Acritor est: ignis rota per osa furit.
Fortius intendit natura, potentiorexit
Foeius et ingenio Prrstat, et ore niert.
Has animi preopter dotes. et corporis artus
Egregios, Diuûm fingitrus esse genus.
Praecipue cum se genuinus prodere nolit,
Et lateat propte; stupra pudenda parem.

Proditio.

Mos erat antiquis nullas admittere fraudes,
Castra nec alterius proditione sequi.
Sed propria celebrem virtute capessere palman.
Haec Furii quon dam gadia fortis erant.
Qui modo militiam sectantur, nonne triumphant,
Esse vel infande moe nia capta dolo?

In barbatum Thrasonem.

Barba scabro quae se spargit densissima mento,
Magnanimum monstrat, te memorante, virum.
Iudice me, fuerit potius formidinis in ders.
Nam quasti parma, leves obtegir illa genas.
Mirter eis undis si cocam millite substes;
Tam nihilabsque pilis quo timearis habes.

Ad Monetarios.

Nummi fabri levibus pedites equitesque monetis
Additus, ac volucres alipedesque feras.


page 557

Staceleres per se, sat forma rotunda sugaces
Efficit: hinc allas, hincremovetepedes.
Tardus erat cani dux mole Georginsaevi;
At cito cum grossis fugit et ipse suis.

Ultrix victoriae Vicissitudo est.

Veia prospiciens speculante Camillus ab arce
Moenia, Romano milite capta, trahi;
Atque colonorum bona cerdere cuncta rapinae;
Non potuit siccas victor haber genas.
Flevit, idem laritubs contingere posse Tibrinis:
Augur et augurii non fuit absque side.
Brenus enim Cetas ducens Capitolta paeter,
Marte Quirinalis perdidit urbis opes.
Flete Duces qui nunc aliorum regia tecta
Vertitis: ultrices sots movet ista rotas.

Theseus periculis gaudet.

Cum tibi navigio patrias licuisset Athenas
Quaerere, dic Theseu, cur pedes ire iuvat?
Tuta per aequor etat via: menatura pericilis
Protulerat promptum corde manuque virum.
Ergo Corinthiacos tractus peragrare libebat,
Qua tunc non tutum cuique patsbat iter.
Sic meditabar enim; bonus haud transire vetabit:
Tollere Iatrones iura Deusque sinunt.
Hoc ut et auderem faceremque viriliter ingens
Amphittyoniade gloria clcarerat.
Spernite tuta, quibus validos Natural lacertos
Additit: heroa vi cohtbetemalos.
Sic, ubi v x audet pugnax mode pabula taurus
Quaerete, cras simplex luxcuriabit ovis.

Ad benefactorem.

Pane tuo vescor; praeconis debeo: pane
Sed mihi dic, cuius vesceris ipse? Dei.
Debirot erge piae precis es; ncque tanta facultas
Tempouris est, ut eam perfoluiffe qucas.


page 558, image: delc0558

Praeteriens igitur tua nunc encomiapropter
Munera larga tuo nomine laudo Deum.
Sic bona me ptopter tibi plurima eonferet ille:
Plara pio vati sic mihi dona dabis.

Ad Leon. Schraterum Canterem.

Audierat nuper quidam, Leonharde, canentes
Commoda dulcisonis dignaque [(transcriber); sic: digna] verba modis;
In quibus hic sensus fuerat? procul ite dolores:
Lartitiae virtus divites fonte lcatet.
Haec mea ceu validus citcumdet pectora murus:
Hac duce Caesaribusdiscimus esse pares.
Imperium confert toto sublimius orbe,
Nil, nifi quod constat iure, probare docet.
Laeticiae virtus ingentia flumina fundit,
I proculergo, procul sollicitudo fuge.
Dixerat auditor; sunt haec speciosa, placentque:
Sed nihil, ve fiat ditior arca ferunt.
O labor l ôstudium! qui solo ducituraete
Quid precor is summi quaerat in arce poli?

In procos vetularum.

Duceret ut viduas pubes Romana, Camillus
Iusserat: invitis poena statuta fuit.
Scilicet occiderant quia bello mille mariti;
Tot male deseros noluit esse toros.
Morigeros noltraiuncnes artate videret:
Nain pueris vertulae iam satiantus anus.
Piun bea num facit dum torquet tela Cupido?
Non: amor is rutilo totus ab aerevenit.

In iniquos tributorum exactores.

Liber ab expensis et vecitigalibus olim
Inter Romulidas orphanus omnis erat,
Bellica communem vero dispendia gazam
Cum male digererent, nec super aera forent,
Praecipiebat ei pendenda tributa Camillus:
Durius [(reading uncertain: print faded)] et ratio dicta tuetur opus.


page 559

Iusta sed an Regem defendit sive Senatum
Caussa, cui semper magna tributa placent?
Qui nihil indulget viduis, neque respicit orbos,
Publica seu tumeat cista vel aere vacet.

De proditore Constantinopoleos.

Moenia stant Thressae vicina Propontidos undae;
Nos Constantini dicimus esse polin.
Imo fuit: Constantinus postremus candem
Namque tenens, hostes vidirinv be Getras.
Saeva diu fuetat Mahometes at ma mmatus;
Quid fit? honote potensareque civis adest:
Proditione volens hic inclarescere, Turcae
Obtulit in muto. qua penerrarct, opem.
Si rutilantis, ait, dotem ptomiserisauri,
Et tua srqua mihinubere natua volet.
Caesareas odi fasces; tua cernere malo
Sceprra; necignoro qua tatione quaeam,
Me penes est opportunae custodia portae:
Haec pateat, quandocumque patere voles.
Condino placurt nimis inspetata Tyranno;
Annuit; hei parriam prodidit rille suam.
Proditor exacto bello promissa poposcit.
Dona labore feres digna, Tyrannus ait
Auri praecipiens afferri magna talenta;
Inquit, an hac tibi, dos est opulenta satis?
Sed mea quo tecum iungattur filia, vitam
Est opus ut mutes, noftauque sacra coals,
Hae ubi dicta, ferox acceffit tictor, et ipsum
Excorians, spatsit membra eruenta sale.
Addidrt et calides cineres, lectoque repostum
Pellicula inssit se decorare nova;
Aprior ut fieret sponsalibus, atque petita
Cum sponsa simili relligieneforet.
Eilicet indignus velscortto prod iror iset;
Iam diris ausis praemia dignat tulit.


page 560, image: delc0560

O utinam sciat haecomnis, spectacula Teuton,
Turcica quieontra Teutopas arma iunat!

Ad Eobanum de Dolgen Typographum.

Cum gravis est, ex quo potatur cantharus, aiunt
Se lassare magis quam recreare senes.
De gravitate moves nullas Eobane, querelas;
Te levitas pocli saepe dolere facit.
Scilicet hesternum facili quod vertere dextra
Iuvit: ab hoc capiti craflina plaga venit.
Hand vitare volens; hominis pra cordia muta,
Irrationalis cum ratione bovis.
Quam sitiat, nihil hic ultra bibit: ecce magister
Sic quoque Doctori porcus habendus erit.

Problema ad tres candidatos Saxones.

Saxonibus bibulis quae sit rogo caussa bibendi?
Num quia sunt duri, mollius inde bibunt?
Saxa liquor peredit: per saxa ii nomen adepti
Mollitiem cectis experiuntur aquis.