Inde fac auspicium quo bene cuncta geras.
HUmanae Christus scopus est et Regulae vitae:
Inde fac auspicium quo bene cuncta geras.
Ne male consilium, ne vitae cursus aberret,
Sit vitae Christus, norma scopusque tuae.
Intima pax CHRISTI, tangit penetralia cordis,
Et, ne nos turbent crimina nostra, facit.
Conscia mens recti tibi murus ahendus esto,
Hac fretus, tuto limina Mortis adi.
Si tua curbantur nullo praecordia motu,
Sorte aequa cecidit vita beata tibi.
Seu Fortuna bonos tollat, seu mergat in undis,
Fine tamen laeto semper ovare solent.
Suspicio non est leviter removenda sed acri
Falce: nisi hanc reprimas, invaluisse doles.
Nilage, quod pravum est: recti tibi conscius esto,
Securus tacitae suspicionis eris.
Divitior Craeso est, quem Virtus ornat: et illa
Possidet utilius vita caduca nihil.
Ipsa licet Virtus, Fortunam pondere vincat,
Attamen illius fortior exstat ope.
Mens velut humanum sustentat provida corpus,
Fortunam virtus, sic fovet alma levem.
In sano ut valeat mens corpore sana, superni
Supplicibus votis numina posce, Patris:
Sustinet humanam constans patientia vitam,
Qui patitur, fortis vincere cuncta solet.
Ut sale non condita caro foetore putrescit,
Sic sine amieitia vita molesta perit.
Est oculus nostrae felix Sapientia vitae,
Qua sine vita hominum nubila, caeca, levis.
Non spectanda oculis nec habenda in imagine virtus,
Adsidua sed erit rite rerenda manu,
Larga licet multos nimium Fortuna bearit,
Vix tamen invenias, qui putat esse satis.
Si praeter concessa tibi nihil amplius optas:
Sat, quo sustentes debile corpus, habes.
Qui Stygias tecum nihil hinc portabis ad undas,
Quo frustra miseras quaeris avarus opes?
Si tibi deformis vultus, si sordida vita esf;
Fac animo virtus fulgeat aequa tuo.
Arte laboratae vestes formaeque venustas.
Sunt nihil: haec laus est, quam pia Musa parit.
Talis compages internos complicet artus,
Harmoniae ut possit vita referre modum.
Tantum, crede, valet miseri officiosa voluntas,
Quantum tardae hominis divitioris opes.
Non inopes natura facit: nam panis et unda
Cui desunt? cui non mensa ministrat olus?
Nullus opinetur se rerum in turbine direns,
Nam cum possideat plurima, semper eget.
Non preces hominumque metu Divumque rigoris:
Vive probe, probitas nil sibi certa pavet.
Deiphobes numeret stultus vel Nestoris annos.
Longior una tamen lux sapientis erit.
In facili noxa est, quia iuncta occasio noxae
Commoda, quae prosint, abdita saepe tegit.
Prodesse abstrusum est, licet hoc Natura requirat:
In promptu scelus est, hoc licet illa neget.
Pauper homo est, auri cupidus, non qui caret auro:
Qui scit nil cupere et vivere, dives homo est.
Sumere in exemplum est alienos utile casus,
Flereque: laetitia non tamen inde frui.
Adspiciat si quem vultu Fortuna sereno,
Mutua, sed tacito gaudia carpe sinu.
Mente senex fias, docili florente iuventa:
Non aevo imple annos, sed ratione tuos.
Fallitur ille quidem, qui totus inhaeret amicis,
Tu magis, in te sie spemque fidemque locas.
Singula perspicias in rebus, more Columbae
Nefallare adhibe cor sapientis hydri.
Praepositus miltis prudens tha sceptra guberna,
Quodque alii spectant, noveris ipse decus.
Ne bene vivendi rationem differ in horas:
Hic magni esse solet nam mora caussa mali.
Nec propera, dextra sumpturus vindice poenas:
Ante alias res est perniciosa furor.
Commmoda ne tribuas viciosis tempora rebus:
Quae fugiunt, nullo sunt reditura pede,
Vita quid est hominum, subiti quam temporis usus?
Ergo bene et parce tempus habere decet,
Quod nusquam vaenet, temere fuge perdere tempus;
Utile quod sit agas, nam reliquum omne perit,
Cur adeo sequeris fugientes Gloria? ne me.
Sectantum invitam prendat anhela manus.
Glorîa vana perit, Scythico ceu flumine natus
Vermiculus: quo homines illius urit amor?
Charus heri tirulis vixisti et honoribus: et nunc
Vinbra iaces: sic est gloria nostra nihil.
Quottidie summa tibi lucis oberret imago,
Ut recte vivas et moriare bene.
Sic vive, ut possis vitam exspectare futuram:
Vive DEO, ille tibi vita perennis erit.
Interit hand virtus duris exercita rebus,
Usibus illa suis altius ire solet.
Emergit virtus flatu generosa malorum:
Quoque magis pressa est, hoc mage firma nitet.
Regna quies firmat moderata et ab hoste tuetur;
Turbida cum propriis viribus icta ruunt,
Imperium vehemens terret, viresque clientûm
Debilitat; neque vis haec diuturna manet.
Blanditiis stant regna, homines capiuntur iisdem.
Quid mirum? in blando vis latet imperio.
Non facile adversum superat furor improbus hostem,
Omnia sed patiens mens sine lite domat.
Nulli prima dies nascenti nobile confert,
Quod tantum virtus, stemma laborque parit.
Sanguine communis melior virtute datur sors:
Nobilis hinc fies, inde pusillus homo.
Quem blandis gestat manibus Fortuna, vicissim,
Ex alto incautum praecipitare solet.
Quo magis eveheris, tanto mage deprime mentem:
Fors cum blanditur, nectit iniqua dolos.
Infatuat Fortuna homines diuturua Deosque
Promittens, mundi ludibria esse facit.
Quid iuvat armatum re stricto in cedere ferro
Si, quae sola potest vincere, mente cares?
Consilium per se magnas habet utile vires,
Quo sine nil robur, nil manus ulla valet.
Si proba mens famulis postes obducere noli:
Si mala, vel clausas firmius obde fores.
Saepe sua victor fert maiestate triumphum;
Gratia plus hominis, quam Ducis arma valent.
Ut mihi veraci, dum fingo plurima credant,
Certa fides multis ante probata facit.
Vera licet narret, mendacia dicere suetus,
Non reperit, iurans Numina sancta, fidem.
Nullum conciliat constantem munus amorem,
Hunc parit ex parili sorte refusus amor.
Philtrum amor est, opus ergo alio medicamine nullos
Ipse sui pater est (uritur, urit) amor.
Non sic excubiae regnum tutantur et armae,
Ut comitum socia cognita dextra fide.
Somniat, in nummis qui se posse omnia censet;
Solus amor firmas gignit et auget opes.
Qui terret multos, multos sibi subicit ille,
Multorumque idem vimque dolosque timet.
Niladeo dulce est, cui nil succi insit artari.
Una dies oritur prospera mille graves.
Proposuere Dii venalia cuncta sed illa
Tantum homini cedunt parta labore gravi,
Immodicum quicquid validum et durabile non est:
Firma manent, medio quae bene fulta gradu.
Nemo potens rerum propriis a viribus esset,
Ni subiectorum dextera praestet opem.
Virtus ut cognata Deo est, sic omnia vincite
Vis et fraus illi nulla nocere potest.
Strata iacet Fortuna pedes virtutis ad imos:
Sic mage mens semper corpore firma suo est.
Multa quidem Fortuna domat; sed et ipsa domatur
Virtute, ac forti strata subest animo.
Grassari in miseros non est, neque taedere, fortis:
At scire adfectus arte domare malos.
Pascitur in magnis, humilesque nefaria transit
Invidia, excelsi serva comesque boni.
Qua nocet, hac premitur livor ratione: veneno,
Quod frustra exseruit, rumpitur ipse suo.
Vipera praemorsa genitricis nascitur aluo,
Sic patre sublato primitus, Invidia.
Si pietate DEUS, si fido pectore gaudet,
Quare homini non sint haec mage cara pio?
Quod fit et Auctori rerum placet omnipotenti,
Fas homini sit idem iure placere pio.
Munera si tribuis, non specta muneris usum:
Si capis, unde datum et qua ratione, vide.
Qui bonus est magnus reprobisque probisque videtur:
Qui malus, ille malis displicet, ille bonis.
Omnes virtutem laudant mirantur et omnes:
At vitium nemo per malefacta probat,
Omnia diversis subsunt humana perîclis;
Sola meru, culpae nescia vita, vacat.
Matura sensim; properatio proxima noxae est,
Utilitas sequitur quod mora tersit opus.
Grata senem nutrit gestatque Ciconia Patrem:
Exemplum hîc homines, quale imitentur habent.
Vita hominum, ludo similis diversa gerenti
Nomina, claudenda est fine peracta bono.
Omnia commiscet repletque Tragoedia turbis:
Hinc simili migres ne ratione, vide.
Nil metuas insons vitae confisus honestae,
Subicitur nullis mens bona et aequa minis.
Si qu rei pridem latuit sententia verae,
Prodire illa palam tempore nota solet.
Ut lupus imbelles, sic est mendacia tempus:
Tempore figmentum proditur omne suo.
Ut cupiant hostes Christi ilico perdere verbum,
Hostibus id stratis sed tamen usque viget.
Vera premi possunt vi, sed non funere mergi:
Pressa levat, cum vis frangitur ipsa, DEUS.
Nata per obscurum mendacia nocte premuntur
Vera seda claro lumine verba nitent.
Extorris non est patria de sede fugatus:
Esse malos inter verius exsilium est.
Nec tibi deliciae cordi nec stulta voluptas.
Sunto sed ut sana mente fruaris, age.
Ne tribulos nudo calca pede, spicula figunt;
Vitaque cum multo saepta sit hoste, cave.
Quicquid agis, duce fac Domino: lux aurea Christus,
Certa fidesque tuos usque sit ante pedes.
Materopum fama est valgari nixa favore:
Quaere igitur famam, qui tibi quaeris opes.
Aeterna est virtus, volucris fama: illa perennat,
Haec distincte gradu posteriore, perit.
GLoria virtutis fumus: qui curris ad illam
Virturis forti protere calce viam.
Inte deflectas oculos; te noveris ipsum,
Ut ster iudicio caussa aliena tuo.
Omnia vis cogit, solum non cogit amorem:
Cunctaque cum vincat se quoque vincit Amor,
Tempus edaxrerum depascitur omnia, praeter
Verba, animos et qui condidit illa, DEUM:
Nil sumus ex nobis, nisi puluis et umbra potentis
Quod sumus, id Domini cura parerna facit.
Gloria nostra levis volucrique simillima fumo,
Quum tumet a quovis flamine discutitur.
Occule divitias, pastum livoris avari,
Et partis tacita mente fruare bonis.
Omnis honos, onus est: fasces et munia fasces:
Qui placide cupiens vivere, vive domi.
Vive domi, quicumque cupis bene vivere: namque
Omnis honor labor: et munera sunt onera,
Fundata est solide virtus: nihil ergo reveller
Quod menti virtus indidit alta bonum.
Virtuti aeternae mortales conferhonores,
Sunt nihil; hanc illis, qui sapis anre feras.
Aetate utaris celeres habet utilis alas:
Quae fugit, illa tibi non reditura fugit.
Omnia sperabis, verum licita omnia: nam si
Illicitum speres spes tua inanis erit.
Spes bona sit, rebus sed non immersa futuris,
Quae spem sepe suo fallere fine solent,
Nil facias, frustra quod posterus arguaterror,
Fine praei, serus ne pudor acta premat.
Fortuitis in flas animum? tua gloria vana est:
Mens nostra est, nostrum, quod perit esse nequit.
Fors adimet dotes, repetet Natura salutem,
Virtus Mansuras sola relinquet opes.
Et natura suum repetit, fortunaque tollit
Quando libet. Virtus quae dedit, illa manent.
Quanto opibus Princeps privatis maior habetur,
Tanto animi potior splendeat ille bonis.
Exue privatam, Rex communem accipe curam:
Trux nulli, cunctis utilis esse stude.
Adsit nemo licet, tibi tu venerabilis esto:
Quod celas homines, non latet ante DEUM.
Pernicies homini, clausum sub pectore vulnus
Ferre, nec internis posse carere malis.
Quid numerasannos: usum, non tempora specto:
Lux bona plus, septem quam mala lustra, valent.
Congere divitias et iniquo foenore cresce;
Mi, post fata bonum nomen habere, labor.
Undique perfidiae telis odiique petebar,
Nec dolui: scelus hoc obruit immeritum.
Laesus ingrato, gratos fastidit amicus:
Sic sontûm insontes crimina sepe luunt.
Officiosus eram: sed gratia reddita nulla est
Hactenus; ingratum quemlibet esse puto.
Laesus es, hinc ultum properas? vindicta parata est:
Mitte animo noxas; et bona redde malis.
Consilium praeceps comitum trahit ilico poenam;
Penset tota dies, una quod hora gerat,
Obniti et labi cunctorum est publicus error:
Quae mihisors, eadem pluribus esse potest.
Lapsum me rides hodie? cras forre peribis
Ipse: hominum casus sors inopina parit.
Adspicis iratum? irato noli addere ferrum
Armatus satis est, si caret arte, furor.
Offensuan quotiens fratrem, vel numen habebis,
Non vi, sed lacrimis culpa luenda tibi est,
Qua saltare nequis collum submittito sepi:
Et quem non liceat vi superare, roga.
Par natura aliis, ne fluxa fortefuperbi,
Unius uni omnessubsumus imperio.
Cum voco te Dominum, ceu vero nomine gaudes:
Unius Domini feruus uterque sumus.
Aeternum tibi credideris, quem nactus, amicum,
Hostem ita, quî fieri possitamicus, habe.
Vis pius et sapiens et doctus, amice, videri?
Hocage, quod dici quaeris, ut esse queas.
Quicquid agis. certum sempertibi delige finem.
Quem, veluta neruo iacta sagitta, petas.
Non timet adversos mens recti conscia casus;
Cumsceleris turbat quaelibet aura reos.
Dignus homo venita est, hosti feruire coactus,
Qui liber casses rumpere non potuit.
Temne voluptates, spurcaeque libidinis aestus,
Hisque nihil victo turpius esse puta.
Nec te criminibus, nec eorum subde magistris,
Ne morbum ex illa peste subinde trahas.
Effuge velatum fraternis vestibus hostem,
Qui sua vel quaerit, vel tua commaculat.
Mente praelinguam, nescit vox missa reverti:
Numquam animi tardum lingua dolebti opus.
Frustra animi seamlingua vocabit opem.
Pugna cum vitiis: homines quid Marte lacessis?
Hos cruciare feclus, vincere ut illa decus.
Ut positum sectatur opes iniuria, pignus:
Iustae etiam poenam saepe merentur opes.
Pulchrum aliquid, vel opes habeas, mox crimine ficto,
Ni redimas vitam auro cruce dignus eris,
Quem natura suo ditavit provida censu,
Iussit ut acceptas in bona vertat opes.
Si prosis multis, multum tibi proderis ipsi,
Hac una firmae lege parantur opes.
Omnia gratus habe: thesauros gratia fundat,
Et cumulat donis dona priora novis.
Quae spectas oculis non sunt diuturna: peribunt
Illa brevi, vel te mors inopina trahet.
Coniectu loqueris, pares adfectibus vitro,
Et tibi vis credi? suspicione care.
Divitias contemne frui si niteris illis:
Tum mihi dives eris, cum tibi paupereris.
Quam facias, expende prius ratione futurum,
Ne subito factum crux diuturna luat.
Rerum quiequid agas, expende ante omnia finem;
Sic bona mens, rerum sic bonus usus erit.
Sic vive, ut nemo dete vivente queratur:
Sic nullum, de quo iure queraris; habe.
Vel bene, vel parce loquitur: linguae indue frenum,
Proferat expensos, ut bene vincta, sonos,
Munere corrumpi. taceas ut vera. caveto;
Gestare in lingua, ne videare Bovem.
Quod mutare nequis et honesto avertere nisu,
Perspice, num possis id retinere iugum.
Nec temere thalamos, temere neque mystica tracta:
Ingresso facilis non datur inde fuga.
Nil refert, cito quid facias, an feriûs: unum.
Prudentes spectant utilitatis opus.
Non annis bonitate tuos metire labores:
Sat cito, si bene quid fe ceris, istud erit.
Cogeris? haud pare vulgo, sed cede surenti,
Scilicet hoc veniam, dedecus istud habet.
Quem credis paruum, noii contemnere magnae
Vires in paruo corpore saepe latent.
Indigenas exsul ne capta incautus honores,
Lite procul, vitam comiter hospes age.
Cade licet, petiar dumme tuarcura docebit
Frangam opus est, nucleum si cupio esse, nucem.
Crede hominem magnum cui magnus Spiritus: hospes
Non capitur paruo magnus ab hospitio.
Una dies vitam complet repetita fluentem,
Et nos illius nausea nulla capit?
Una dies omnes vitalibus edidit auris,
Rebus ab humanis eximet una dies.
Quantum possideant alii, tu quaerere noli:
Id curae potius quod tibi desit, habe.
Es felixiboc te maiores nomine specta.
Es miseria miseros, sors ubi peior, abi.
Centum oculis aliena vides, tua crimina nullo:
Nempe foris Argus coecula talpa domi.
Nec scrutere nimis quae sunt aliena nec unum
Saepe roges: nam res utraque crimen habet.
Certa sub incerta, mors est abscondita vita:
Vis tamen hanc sortem vertere? vive DEO.
Terga voluptatum, non fictos adspice vultus:
Hic tibi pernicies, mensibisana datur.
Blanda venit sed abit foetore obscoena voluptas:
Notum abitum ante aditum, qui sapis, emshabe.
Illecebraefugiunt harum puer adspice sordes:
Dum veniunt: oculos hinc procul abde tuos.
Exest et satiat pravos damnosa voluptas,
Quo placet, hoc vitam fine libido necat.
Consilium esca probis. reprobis grata esca voluptas:
Norma, bonis ratio: meta, libido malis.
Falle alios in sorte tua, sed nosce teipsum:
Ut te alii ignorent tu tibi certus eris.
Vitae eadem finisitu qua pertingere possis
Quo cupis, haud cura, dum modo certus eac.
Qui caelum adspiras quo fert via, dirige cursum:
Non via, meta viae respicienda tibi est.
Sic animum muni, fortunâ ut fortior omni
Perstet in adversis victor ovetque malis.
Spemque metumque pati crux ipsa miserrima rerum esi,
Nec satis aequa bonis, nec nimis apta malis.
Bis puer esse cave: neruos florentibus annis
Quare, quibus mentem vita senilis alat.
Praemia cui desunt, noli excercere laborem,
Aut si quem gravis in foenore poena manet.
Nil vasi infundas, quod apertis fissile rimis,
Qua capit, hac captam parte refundit aquam.
Nil hominicredas qui nec secreta tacere
Ore potest, animo necretinere fidem.
Elatos animos humili sub corpore condi
Turpe sed imbelles turpius esse feros.
Gloria difficili et longo sudore paratur,
Maximus inventam sed retinere labor.
Quam metuunt multi, non est diuturna potestas:
Nam quod quisque timet, perdere quisque cupit.
Nec placi dis animos, nec amaris subtrahe rebus,
Quis scit enim, secum quid vehat ima dies?
Tecta verecundo facies humana pudore est:
Hoc si nudetur tegmine, larua manet.
Pollue ne vitiis frontem locus ille pudoris,
Hoc est: quicquid agas, semper adesto pudox.
Nec radios Solis, nec summi Numinis ignem
Adspice: namsensus laedit utrumque tuos.
Libera lingua homini est, quam frustra exscindere tentas:
Haec tamen ut taceat, vita probata facit.
Ne plerumque tuis non auribus apta loquamur,
Ni melius vivas, vix prohibere potes.
Caelitûs acceptam quis mentem vinciat? illi
Caeli et terrarum res agitare datum.
Vive pie, verum loquere et nulli esto molestus,
Et te ultro quivis sentiet esse bonum.
Ne quid sinistri cogites ne suspicax
Sis cogeris vi veritatis inclitae.
Quis coget mentem, ne quid male cogitet illa?
Vita innocens, vi veritatis invicta.
Imperium Divos, homines consortia spectane,
Par tibi sum: cur me despicis ergo parem?
Nullum ergo humna despice forte parem.
Difficilis longusque labor dulcedine fructûs
Clauditur, et gratâ terga quiete levat.
Langueat ut corpus, tamen haud succumbe labori:
Mens manibus promptam fida ministrat opem.
Haud facile emergis, dum te mens conscia culpae
Deprimit, alterius nî releveris ope.
Sicca ex adfectu ebrietas venit, altera vino:
Utraque cum noceat; cautus utramque fuge.
Qui te subiciant mores admittere noli:
Horum parere est, rite praesse tuum.
Carius haud quicquam, quam quod prece venditur extat.
Ille egeat paucis, quem rogitare pudet.
Res age vel semper, vel si nihil effet agendum,
Otia tranquillus, non odiosus age.
INgenium ferro simile est: quia splendet in usu:
At longo exsuccum torpet abitque situ.
Ingenium lateat cum iusta negotia desunt:
Nil potius facias, quam male quid facias.
Nulla dies abeat iusto fraudata labore,
Sit studii testis linea ducta tui.
Clam necat, et morsus ignota calumnia figit,
Non contra hanc telum, non medicina valet.
Diverfoshominum sanat medicina dolores:
Zoileos morsus nulla medela levat.
Et bene fac multis, et multis utere amicis:
Pauci animum teneant consiliumque tuum.
Iusticiam exerce gratis: nam munere quisquis
Vir bonus est, idem munere pravus erit.
Auxilium et veniam posco: tu vendis utrumque:
O crudelem animum, qui additamara malis?
Si fortuna favet, rationi subde faventem:
Si tonat, invictâ mente retunde malam.
Ignorare libet, quam scire doniestica probra:
Pressa nihil laedunt cognita cor cruciant.
Hoc te scire scias, quod re scitum exprimis ipsa:
Nam quod non praestas, hoc neque scire potes.
Publica qui curas, privatos neglige quaestus:
Nec tibi, sed populo publica sceptra gere.
Pauca famem sentiant: magno fastidia censu
Empta nocent: modicis est diuturna salus.
Multa ornant hominem; sed tantum proderit unum,
Aetheria verbura quod tulit arce Deus.
Mente DEUM gesta, depende semper ab illo:
Ille tibi praesens numine semper erit.
Consiliis incumbe bonis: nam prava malorum
Consilia artifices perdere prima solent.
Consilium pravum consultori acre venenum,
Auctorem hac, partum qua suit, arte capit.
Cuique suum pulchrum est, vitiis aliena redundant:
Plus quam iudicium, sic valet omnis amor.
Quod simile est, gauder sinnili: quia provida rerum
Natura adfectus vinxit amore pares.
Vince metum, vi Fortunam petrumpe furentem:
Fortuna ipsa suam victa tibi addet opem.
Nullis cede malis: animo supera omnia forti:
Forti Fors forte, promover ipsa manu.
Audeto quiduis, tenta omnia, nulla timesce
Vir mala; nam tales FORS amat aequa viroa.
Qui metuit plagas, metuit peccare: pudorem
Poena facit, vinclis frenat utrumque timor.
Poena timere facit: fronti timor ipse pudorem
In cutit: At felix, cui pudor absque metu.
Tot sensus quot sunt homines. Tu cautus, et intet
Tot capitum insidias, rem sapienter age.
Cuncta libens subeo dum grator, amicus amico,
Quod que meo ex usu est, illius esse volo.
Verba nihil faciunt, maiorum quaere favorem
Munere, Diis etiam munera missa placent.
Ut placeas magnis, fer munera semper et aurum,
Flexile muneribus fasque nefasque subest.
Sit licet hoc rarum; veros qui nactus amicos
Semper habet, magnas ille recense opes.
Vita incerta tua est: ne quovis flore su perbi:
Respectu sinis quod benc cedar, age.
Auro templa, forum, mens, corpus et omnia parent:
Nuda nihil coram iudice iura valent.
Auro te muni, vinces nullo omnia bello,
Nigra auro facies candidiora nine.
Auro pauper eget, sed dives mente: Repertrix
Artis pauperies: im probitatis opes.
Paupertas animos variasque exsuscitat artes,
Plusque animi pauper divite semper habet.
Non nisi cum coeno, noster me quaerit amicus:
Quam me plus ollam noster amicus amat.
Fac aliquid semper, rectum tibi et utile quod sit,
Namque laborantûm promovet orsa Deus.
Quo mihi doctrinam, quo nomen inutile iactas,
Si prodesse tibi nil tua vota valent?
Qui prudens hominum moderatur et inspicit actus,
Committens Laribus propria, stultus homo est.
Heroum claro fiunt de sanguine noxae,
Quod vel amor nimius, vel mala cura facit.
Cur nati, noxae esse solent plerumque bonorum?
An quia gente Patrum nobiliore tument?
Qui claro Heroum hascunrur sanguine noxae?
An quia libertras de generare facit?
Num quia sub nullâ vivere lege volunt?
An quia nutricum crimina lacte bibunt?
Anne malos matrum prodiga dextra facit?
Num reprobos Patrum noxia cura facit?
Vera viri iusti solet esse oratio, fallax
Mendacis. Prodit lingua sonore virum.
Ficta vetustatis miramur somnia stulti,
Cum praesens certam vix ferat hora fidem.
Aspera fer patiens, bona si tibi grata fuerunt:
Fecem hauri, exhaustum est si tibi dul ce merum.
Ab lare principium fiat: qui nostra reformas
Menda, domus primum corrige damna tuae.
Veste tumes, Dominique tui virtute superbis,
Tecum habira, et quam sit res tua curta, vide.
Personam Dom ini detrahe, nudus eris,
Inspice te, te ipso iudice vanus eris.
Famam, non formam muliebris cerne decoris:
Illa proba est mulier, quam proba fama probat.
Quo cumque intendas animum, mediocria semper
Delige: quod Nimium in rebus utrinque fuge.
Si superanti tibi opes, sponde: minuentur, et illam
Quae noxa alterius debuit esse, ferent.
Noxa tibi praesto est, pro caro sponsor amico
Cum tua partitis censibus aera dabis.
Sic vive, ut veram mors in choet effera vitam,
Utque adeas superos post fera fata Polos.
Quicquid ages, finem coepto praepone labori:
Fine bono totum nobile fiet opus.
Muta animi mores pro tempore; gratia rebus,
Quae diverso habitu progrediuntur, inest.
Qui cupit humanis in rebus gratus haberi,
Noverit, et noto tempore cuncta gerat.
Quod peto ne differ: si differs. gratia facti
Tota perit. Bis dat, qui cito vota facit.
Praemia da Musis, et honore extolle peritos,
Sic tua non metuent se cula barbariem.
Diversum a vita me nunc mirâre priorie
An nescis sortem moribus esse parem?
Fortunae an nescis imitari Numina mores?
Par miseris vixi, iactatus forte Novercâ,
Fortunâ magnis par ero matre viris.
Sic tumulum soceri, sic funera fleto Novercae,
Gaudeat ut susis bulga tumens lacrumis.
Cui consuetudo bona displicet, ille malorum
Deditus arbitriis vivat et hinc abeat.
Disce Poetandi de toto artemque canendi,
Nam nisi perfecte noveris, orsa nocent.
Namque tibi a medio cognita, risus erit.
Nam faciet risum, si tibi nota parum.
Lauta licet faciant alibi convivia cives;
Grata tamen magis est vita cibusque domi.
Sint epulae celebres alibi: tamen unica mens est
Optare in patriâ vivere posse domo.
Nil nostrum est praeter vitium: Deus omnia praestat,
Quae bona sunt: hominum temperat ille vices.
Quo mihi privatus sapientis nomina iactas?
Publica fer nullo sceptra querente, vires,
Mille homini testes suerint, mens conscia facti,
Sive hoc opprobrium, sine sequatur honos.
Sit mora consiliis et festinatio factis:
Nec temere properans, nec male lentus eris.
Quanta sit in rebus mora, nil curato, gerendis:
Sat cito confectum, quod bene fiet, erit.
Omne prius tenta, quam re experiare periclum:
Ars usum, errores impetus omnis habet.
Non facile ad pulchros itur virtutis honores:
Praemia quem tangunt, taedia non moveant.
Cui DEUS eximias tribuit Naturaque dotes,
Has studio vigilaus ulteriore colat.
Qui rudis ad magnos titulo conscendis honores,
Quid, nisi sis Asinus portans mysteria vatum?
Res age solerter, sed enim ratione ministrâ
Semper et in quavis parte sequare Deum.
Multa ausus fac magna, sed haud maiora loquaris
Quam facias. Nemesis iactanti inimica loquelae est.
Vel nimius vini, vel inepto tempore potus
Ingenium sapiens vile iacensque facit.
Sero senex disces, primos si spreveris annos,
Sero opibus parcit, qui male fudit opes.
Cur sterilis rerum, rides nostri acta laboris?
An quia sit levius carpere quam facere?
Infim asustollit Dominus, premit alta: Superbos
Despicit, ultrici persequiturque manu.
Qui rationis egent, rerum his committere summam
Ne bona corrumpant secum aliena, cave.
Consilium praemitte operi: celer estice, si quod
Consilio prudenti mora coxit opus.
Sit licet ingratum, quod factum est: cum tamen illud
Non pote corrigere, aequâ ratione feras.
Quod semel est factum in fectum nequit esse: ferendum est
Ergo, nî factum cura reformet opus.
Materiam mendax verborum a tempore sumit,
Hunc igitur memorem, ne cadat, esse decet.
Urge quisque tuum, non omnia possumus omnes:
Tu mihi, ego tibi ero commodus, ille aliis.
Spes est, mortales dum spiritus incolit artus,
Et licet in constans sit, tamen apta Dea est.
Solus in obscuro, cauteque fac et preme: tempus,
Cum nihil advertes, proferet omne palam.
Vivite: tempus abit, quo mors abeunte, relictos
Occupat, et captos vivere sero docet.
Fortunam accusas, fortunam cum tibi fingas,
Moribus et sortis sis faber ipse tuae.
Dissimulat Dominus, re perit tamen ille nocentem,
Cum trahit ad poenas facta virumque graves.
Ignave festo sque dies causasque quietis,
Desidiaeque suae materiam usque notant.
Nuila adeo tardam stimulat persuasio mentem,
Otia quin operis anteriora putet.
Obsequium in vitiis multos effingit amicos,
Qui hostes, cum verum dixeris, esse solent.
Ut ce cidit quercus, praedae ligna omnia cedunt:
Quisque virum mordet, quem sors deic cit iniqua.
Nulla peregrinis tam dulcia gaudia terris,
Omnia quin superet commoditate domus.
Omnia quin votis spernat amica domus.
Non mihi te linguâ facias, sed rebus amicum,
Linguâ etenim mendax, rebus amicus eris.
Cum tua mens alibi sit, ne me dilige verbis:
Praesta aliquid rerum, ne tua verba nihil.
Multa homines versat via, virtuti invia nulla est,
Quâ transit virtus, plana patensque via est.
Accipimus servos humiles, quos copia rerum
Officii immemores et facit esse feros,
Plurima virtuti obsistunt: domat omnia virtus,
Non vi, sed mixta cum ratione morâ.
Si scirent homines primaevae aequalia sortis
Principia, haud quicquam bella timenda forenc.
Omnia promittas, nil me promissa movebunt:
Credam, quum faciet dextra oculusque fidem.
FI de DEO, diffide tibi: labor omnis ad usum
Munifico ceder prospiciente DEO.
Ardua virtutem profert via: despice terras,
Alta vide, fortis fer mala, magnus eris.
Ima tumet vitiis tellus, amat ardua virtus:
Virtutis compos si mala vincis, eris.
Rebus inesse fidem, non verbis, discimus usu:
Polliceare nihil, quod peto mitre, sat est.
Promittunt magni: praestant promissa minuti:
Qui probus est, dicit paucula, multa probat.
Rebas in humanis quae cara vel optima censes:
Interdum, et parce his utere: rara iuvant,
Semper ama medium: multa et sublimia sperne:
Copia nam multos perdere magna solet.
Nec properans nimium, neque tardus in omnibus esto:
Curta parens rerum est cum ratione mora.
Nunc adversa furit nunc Fors blanditur amica:
Quem tamen immotum praeterit illa, vir est.
Nec vitium capit attactu, neque pressa labascit,
Mens constans soli fidere docta DEO.
Quid titulos iactas sterilis Platani aemule? nos te
Novimus esse umbram, praetereaque nihil.
Doct rinae mendax inflavit opinio multos,
Sed, quia nil prosunt, sub titulo umbra latent.
Tolle moras ut agas, animo quod es ante paratus:
Quodque malum est, fugias ut bene, tolle meras.
Non sopor in tenebris clauso premet orbe labores,
Quos Aurora tua sobria mente facit.
Obsequio flectes, quem vi non frangis, amicum:
Non supera manibus, sed ratione malum.
Quid querar ingratos cives: Erit altera merces
In caelo, officii pensio iusta mei.
Ad latrat immunem vitiis lingua improba vitam:
Sed canis ut Lunae, sic nihil illa nocet.
Pungat iners livor, vis saeviat, arctet egestas:
Virtus nec laedi, nec titubare potest.
Sic cedunt mala victa malis, ut toxica viro:
Sic hominem servas, si mals fers hominis,
CVra, labor, studium nobis debentur: at usus,
Omnibus. An cuiquam propria vita data est?
Sic operas aliis nostro sudore lo camus,
Ut cumulat, fructu pauper avarus opes.
Haec age, quae tua sunt: quae sunt aliena, relinque;
Abstinuisse iuvat: sustinuisse nocet.
Negligimur modo surgentes virtutis alumni
Spes superest. Tempus nos quoque tollet humo.
Virtute ut potiare, aestus patieris et imbres:
Ista tamen dulcis post mala fructus erit.
Persica sunt foliis linguae, pomo aemula cordi:
Non aliter pectus quam tua lingua soner.
Crevisti subito, brevis est tua gloria: durant
Facta mora: subiro, quae cito nata, cadunt.
Vina, Venus, studium, semper mediocria sunto;
Namque modum in rebus transiliisse nocet.
Lux an imi motusque omnis caelo orta trahuntur,
Ille sapit, lucem hanc qui a Patre lucis habet.
Tus olet attritum: duris patientia rebus
Pressa nitet: verus per mals surgit honor.
Ut rosa, sic vita est, vitaeque caduca voluptas:
Utraque caelesti sole perusta cadit.
Laetamur passi graviora pericula: nam spes,
Gaudia promittit, post grave semper onus,
Urtica ut digitos, leviter si tangis adurit:
Ni subito reprimas, sic mala parua nocent.
Disce puer virtutem et vitae adsinesce modestae,
Cinget honore tuum longa senecta caput.
Esto foris clemens, sed vultus abde severos:
Commodus esto aliis sic, tibi ne noceas.
Quaerit amicitia si quis gaudere perenni,
Quem colat, cmultis deligat ille parem.
Quod latet in paleis, nisi tundis, in utile granum est;
Et mens nî toleret sub cruce flagra, mala est.
Omnia vellantur, semper manet inclita Virtus,
Virtus ambiguas nescia ferre vices.
Casta placent superis, puras ante omnia mentes
Servare, ô casto turba dicata DEO.
Casta tibi mens sit, casto ut sit grata IEHOVAE,
Non capit impuras, nec probat ille preces.
Quos habet haec vitae statio, vigilate timentes,
Nescitis quo stent ultima Fata die.
Nescitis, quo quem mors vocet atra die.
Cognita nemo suae tempora mortis habet.
Spica fit e grano; spicis cumulatur aceruns,
Sic vir de puero, si bene vivat, erit.
Ut subus est ingratus odor fragran tior omnis,
Sic stolidis virtus, pax pieta sque malis.
Multa legens sucum scriptis includo novellis.
Quid tamen haec ad te, Zoile? scribo bonis,
Flectit, non plectit Dominus mortalia poenis:
Quod facit, ut revo cet de via corda facit.
Non punit Deus, ut perdat, sed lapsare re formet:
Servantis cur non imperio obsequimur;
Quum mala nos adeunt, non frangunt ilico totos:
Duremus. Tantum, quae tumida, illa secant.
Vita diurna mea est quid fumos venor honorum;
Si Domino fidens consequor astra, sat est.
Quid moricure tumes? faeni spectato maniplum:
Talis es: Ec ce vires, cras quoque fascis eris:
Incerta est praesens, reftat spes altera vitae:
Vive DEO, et vitae spes tibi certa novae est,
Non metuo mortem, superest spes altera vitae:
Mors mihi perpetuae ianua pacis erit.
Dimitto mundum et vitam: spes una superstes
Me vitae alterius per mala cuncta fovet.
Oppugnate hostes, me temnite sanguine iunctie
Curo nihil: me spes una superstes alit.
Pura pla cet casto pietas agnata IEHOVAE,
Qui coles hunc, sordes eice mente malas.
Magna domant Reges: mansueris grandia cedunt.
Qui sapis, in paruos ne violenter age.
Si fueris clemens, hostem sine sanguine vinces:
Crudelis, nullo milite tutus eris.
Non ita vis servat, veluti clementia regnum:
Clementem iuncto subditi amore timent.
Spreta quidem transit, quae facta iniuria nobis,
Non tamen illa fugit vindice spreta DEO.
Ne temere insulta misero, vim suscitat ira
Quae magna in paruis condita saepe latet.
Caede licet corpus, saevi in me, diripe sortem:
Mens invicta mihi semper et aequa manet.
Saepius inflati vanas tre pidamus ad umbras,
Quos veri interea non movet urna mali.
Irato cedas; iram prudentia vincit,
Cum mala stultitiae ridet aperta suae.
Nil, temere fortes metuas: solertia vires,
Exsuperat certi tempore consilii,
Quisquis amas vitam securo ducere cursu,
Virtutem vitae pro duce, semper habe.
Nil precio dignum est quod non est utile: merces
Quas emis, haud fama, ast utilita te proba.
In medio consiste, tuis par viribus esto:
Ne nimio serpas pondere victus humi.
Ne te effer nimium, maioraque viribus aude:
Quod potes, id studio perfice, tutus eris.
Subdo humeros oneri, tantum fero, sors mea quantum
Ferre potest. Ultra nec volo, nec valeo.
Peccare adsueti, merito caruere Magistris,
Nam numquam iniustis iura ducesque placent.
Si quid agas rectum, nec onus nec meta laboris
Te retrahat vitio praepediente decus.
Qui sapis, ut vincas, currenti cede furori,
Namque furens celeri vincitur ira mora.
Quum taceo haud ia ceo: maior post otia virtus,
Tempore vim menti suppeditante, redit.
Materiam rebus sapiens intra otia quaerit,
Cum stultus perdens rem simul ipse perit.
Natura informes generat, quos ars polit Ursos
Et durum, cura mite fit ingenium.
Quas natura negat dotes, ars curaque praestant,
Ut titulos etiam mancipia arte ferant.
Ars undas sursum ducit, Natura deorsum,
Natura non plus ars ita iuris habet.
Exsere paullatum (damno est violentia) vires
Impete ne proprio, trux velut Ursa, cadas.
Sorte sua gaudet sapiens, aliena requirit
Stultus, et amittens propria sero sapit.
Laesi indignantis minuit vindicta dolorem,
Reddidit auctori cum mala versa suo.
Fallimur externa deoepti ab imagine formae.
Ergo erit interior massa videnda rei.
Sit fraus tecta licet, tectam prudentia fraudem
Invenit, inventam vincit, et arte domat.
Quae censes abiecta, cave, contemnere: prosunt
Illa, et quam precii, plus bonitatis habent.
Vivere si tutum non est, moriamur in armis
Fortiter: has poscit patria grata vices.
Vita Tyramnide pressa gravis, mors dulcior illa,
Hanc petere aut illam temnere, fortis amat.
Pugua ferat mortem, aut dulcem victoria vitam:
Fortes a bello laus manet ista viros.
Turpe viro, famam verrbis lacerare sepulti:
Vivos, non mersos funere, poena decet.
Qui sapis, et Bacchi et Cereris fuge munere vinci:
Nam gula, nî sternat non habet ante modum.
Fide quidem verbo, sed menti credere noli,
Ni videas verbis consona facta dari.
Imbue primaevos doctrina et moribus annos:
Cuî puer adsuesces, hac eris arte senex.
Quicquid agas, studeas opus esse intontus in unum:
Nam varius turbat mentem adimitque labor.
Nil me vana movent turpis convitia linguae:
Latranti, indignuna, verba referre, puto.
Fine bono vitam coneludere gloria vera est,
Fini, non caeptis, digna corona datur.
Fulci animum virtute, abiget sapientia fraudem,
Si qua bonis tendet retia ficta tuis.
Cingimur insidiis, vigilandum est ergo, malorum:
Inter habenda oculos pectore pulsa fides.
Quos superas censu, temere fuga temnere paruos,
Saepe duces parua magna obiere manu.
Vincere vis? labor adsit, amat victoria curam.
Vinces, si vincet non tua terga labor.
Oppetere innocuam quam foedari, elige mortem:
Mors siquidem vitae praestat honesta malae.
Ingenium vires, animi solertia corpus
Vincit; Homo iunctim rarus utrumque tenet
Indulge servo, facies de mite ferocem,
Et nisi compescas fuste, videbis herum.
Terreri gravitate cave, quin fortiter urge
Propositum: faaciet, quod negat hora, dies.
Ne pudor in vultu, in rebus confusio fiat,
Temporefac cuncta et conveniente lorm.
Icundum est seruire viro gratoque proboque
Ipsa voluntatem gratia nempe iuvat,
Tuta loco non est neque milite septa Tyrannis:
Scilicet extra hostem semper et intus habet.
Abdita quae toto vel aperta videmns in orbe,
Ortu et sine carens omnia fecit amor.
Fortunae prudens teretis sapientia victorix
Quae facit acta bono claudere fine solet.
Suffocat vires properatio praenia noxae:
Pauliatim facias ut bene rem facias.
Te factis metire tuis: incumbere famae,
Quam non sis meritus, stultitiae ipsa nota est.
Quod male delinquis, breve sit ne longior usus,
Criminis in poenas conferat acta graves.
Laudatur probitas verbis tamen alget in usu:
Tegmina sic virtus sic sua crimen habet.
Ne temere blateret, digito compesce labellum:
Plus tibilingua loquan, quam taciturna nocet.
Paupertas per se non est mala: dura videtur,
Quum male ridiculos, quos gravat, esse facit.
Famam omnes satagunt, virtutem quaerere nemo:
Cur? quia splendidius vivere fama solet.
Qui curas alios, ipsum tenoscito primum
Sic ex te alterius non male censoreris.
Docta fames cogit caput invigilare labori,
Quo ventrem inventae fructibus artis alat.
Omnia contemnes, animum si noneris in te
Omni maiorem sorteque reque satum.
Securos animi sibi meus bene conscis reddit:
Vive bene et nullo tempore tristis eris.
Incertos animi sibi mens male conscia pungit,
Perpetuo tristis, qui male vivit, erit.
Conscia mens sceleris roties tibi pectus aduret,
Culpa oculos quoties stcinxerit ipsa tuos.
Quae novitate placent, res adspice et inspice prudens,
Quae placuêre cito, non placuêre diu.
Omnia conspirent in me mala: Mundus et Orcus
Insurgant: vincam cuncta iuvante DEO.
Cuncta iuvante Deo vincam, licet omnia versum
Convertant vires me mala iuncta suas.
Auspiciis fac cuncta DEI: quod enim egeris, omne
Invito vanum Numine fiet opus.
Ut moriar vivo, moriorque ut vivere possim:
Sic operas tradunt vitaque morsque sibi.
Litterulas cole, non fructus ignare futuri:
Quum poteris pradens vivere: fructus erit.
Disce, sed ut studii tibi sit prudentia testis,
Nam literas fatuum quid didicisse iuvat?
Legibus et reges parent et Regia plebes,
Vis tamen has rumpit. Plus valer ergo nefas?
Nil promitte tibi, quod spes dat credula certum:
Antefer incertis certa, minora licet.
Vita molesta tibi est, et honestum quaeris agonem?
Tres adhibe medicos: cras feretri umbra iaces.
Grata viro mors est quem vita molestat a cerba:
Cui Fortuna favet, commeda vita viro est.
Si tibi vita placer, cave funere digna facessas:
Hoc age quod vitam seruet alatque tuam.
Fide tibi, diffide hosti: sic nulla sequentur
Te mala. Suspectum est quod novat, omne fidem,
Multos felices vidi: se nemo beatum:
Nullus enim quod adest, id satis esse putat.
Ligna ferunt omnes, quercu labente vetusti:
Inque hominis casus cantio cuique sua est.
Tellurem corpus, mens spectat origine caelum:
Hinc mens absque Deo nulla bona esse potest.
A caelo mens cuique sua est: sed mens bona nulli,
Arcano foveat ni DEUS igne, datur.
Subfulsi ratione animum, ne fluctuer in me
Vel spe, vel tacito pectus agente metu.
Nemo sapit sero, quisquis sapit. omnia tempus
Tempestive facit, si ratione facit.
NIl agis invitus, dum mens tibi desit agendi:
Omne animus tantum conficit auctor opus.
Crudelis diva est, mala consuetudo; prehensum
Quae semel, avelli non sinit arte scelus.
Sinon prompta venit, quaereada occasio facti est,
Quae dimissa semel, non reditura, fugit.
Quam quid agas. primum perpendito quid sit agendume
Tum fieri possit, qua ratione, vide.
Nec metas rerum egreditor, negque fine triumpha
Incerto, nam res utraque crimen habet.
Quod curas, cura sine curâ. Gratia namque
Te quaerente fugit, te fugiente venit.
Firmum animum retine, mala sed ventura caveto:
Esto idem, variat sors ubicoeca vices.
Ne verbo saevi, si perdere non potes hostem;
Cautior incautum ne premat ille caput.
Res, non verba, vide: corpur, non corporis umbram,
Ne sero amissa cum cane carne gemas.
Corporis ex morbis animo medicina paratur,
Cum polor expressa mittit ad astra preces.
Non metuas mortem non obliviscere mortis:
Dante DEO levis est, absque DEO gravis est.
Sors adversa usus plures, quam blanda ministrat:
Corrigit illa malos, perdit at ista bonos.
Nec temere credas, nec apertus multa loquare,
Res est hoc aevo perniciosa, fides,
Fide fide digno, et qui sit, circumspice, dignus:
Rara fides illi, cui nimiam esse putas.
Dura pati sapere est: sapere est. patienter utramque
Fortunae invicto pectore ferre manum.
Fige pedem, nec cede malis: Deus his quoque finem
Quo minime speras tempore crede, dabit.
Fomes alit flammam: Musae accenduntur honore:
Praemia conciliant artibus ingenium.
Fronte pios vita quantum potes: intus hiantes
Sunt lupi, et insidias arte manuque struunt.
Vidi ego complures vultu vixisse modesto,
Et tamen infamis vitae habuisse notam:
Ne desponde animum, tandem bona caussa triumphat
Laurigerum victo cum levat hoste caput.
Sis bonus ipse licet, tamen est vicima damno
Non bona, cum iustas ciam male perdit opes.
Quaerit avarus opes haeredi pauper opimo,
Quando illum propriâ ditat alitque fame.
Sobrius arcanos si nolit pandere sensus,
Adde merum: fiet proditor ipse sui.
Multa diu passus menti plerumque furorem
Induit, et poenas sumit ab hoste graves.
Quisque suos usus, dum verbis lactat amicum,
Quaerit, et in rebus proximus ipse sibi est.
Iusta operi, vigila: labor est sine numine vanus;
Iunge preces, cedet non sine fruge labor.
Arboris in fructu natura, in prole parentum
Vivit, ubi vires seminat illa suas.
Lapsus ubi est sapiens, it totam fama per Urbem:
Dira crepet Cerdo, mentio nulia mali est.
Deflectit paullum Doctus, fit fabula Mundo:
Errat incers totâ non sine laude viâ.
Parte DEO natum, precio verum altius omni,
Omnibus ingratum nunc vetitumque iacet.
Pro nostra Dominus si sumpserit arma salute,
Quid no ceat nobis nostis iniqua manus?
Multa premunt iustum mala, sed Deus eripit illum
Omnibus, et propria munit ab hoste manu.
Sis constans te nosce, animum virtutibus orna,
Vita tua in censu posteritatis erit.
Qui sapis ante obitum morti tua crimina dede,
Sic tibi mors verae porta salutis erit.
Nil magis est miserum, quam gloria vana: dolorem
Quippe per irrisum cognita vana parit.
Spes miserosa lit et felicia tempora quovis
Promittit, pulsa nube, oritura die.
Nemo paobus fuerit. fuerit nisi nobilis idem.
Nobilis et nemo, sit nisi mente probus.
Cui sors laeta savet memorigere mente IEHOVAM
Qui faustam infausta vertere sorte potest.
Quoque abeas, vives auro comitante beatus,
Felici omnis enim patria terra viro est.
Semper habet comites, opibus qui pollet, amicos,
Qui quoque post vitae fata sequuntur opes.
Una parens et opes, et opum producit amicos;
Notus et ignotus diviti amicus adest.
Mortalis cum sis, scrutari arcana caveto
Sensa DEI: simplex crede, timeque sat est.
Disce prius crimen, tum subrice legibus aequis:
Puni, ut fit levior crimine poena suo.
Nilhomini statuas, cui non sis ipse ferendo:
Adspicit, et factum vindicat omne DEUS.
Qui superas alios, hominem quoque te esse memento
Semper, et ante oculos spicula mortis habe.
Lingua seni prudens, iuveni auris aperta decoro est.
Discere laus iuvenum est nempe, docere senum.
Hospes apud celebres fueris si forsan amicos,
Audi alios: nam omnis vocula capta tua est.
Sie licet in constans, lapsam Fortuna tamen spem
Numine fortunat restituitque suo.
Sanguine molitur: ferro non cedit et igni
Sic Adamas, CHRISTI ut sanguine nixa Fides.
Qui medi cis tractas manibus mea vulnera, cura
Te primum, et vitiis ipse medere tuis.
Spes fovet alma meam perfida silentia vitam:
Hinc anime requies, delicium inde venit.
Nullis cede malis: olim meliora redibunt
Saecula, mutatis Fataque temporibus.
Mente liumilis vitam per honestos excole mores,
Et cader in cineres nulla querela tuos.
Sobrius in rebus, sincerus et omnibus esto,
Hoc residet virtus vitaque tuta gra du,
Difficile haud quicquam est dextraeque animoque volenti,
Conando vigilans omnia vincit amor.
Fortunâ elatus, miseros contemnere noli;
Olim etiam nobis tempora veris erunt.
Mortales inter Fortuna volubilis errat,
Quos premit, hos alio tempore blanda levat.
Humanos doctrina facit, quos imbuit, omnes:
Tantum Asini vanâ cognitione tument.
Disce tuae fiet baculus doctrina senectae:
Auro egeas: vitam sustinet illa tuam.
Diviribus pauper, qui munera mittit amicis,
Se minuens, frustra per mare fundit aquam.
Iusticiam cose, pauper eris: fraus ditat egenos;
Redde cuique suum dives, egebis ope.
Cuique suum reddat dives, egenus erit.
Explorat sapiens, audet temere omnia stultus,
Qui sugit, haud metuit; sed fugiendo sapit.
Audaces vulgus probat in mala sponte ruentes
Crede mihi, sapuit, qui dedit arte fugam.
Dextrâ donat opes, adimit Fortuna sinistrâ:
Sobria mens, modico dives, utraque caret.
Rara, sed ampla duo rarae sunt munera vitae,
Mens bona mens sani corporis aequa comes.
Somnus habet certae mysteria praevia mortis:
Sed brevis in somno, in funere longa quies.
Saepe venis, noxâmque adfers mihi semper amice,
Nonne hostem sic te mî sine fronte probas.
Absis, et melius noster amicus eris.
Si caelas secreta satis non credis amico:
Non aliter socio, quam tibi, crede tuo.
Commoveare licet, scito tamen esse sodali
Servandam in quavis re, sine labe, fidem.
Turpe viro mendax prudenti lingua: sed illam
Vir sapiens odio semper et omnis habet.
Vana suâ fa cile menda cia fraude patescunt;
Qui sapit, hic rebus consona verba facit.
Christus ut exploret iustos, cruce tangit, ab illo
Quo vigilante tamen mitior esse solet.
Qnanto animi superas alios virtute minores,
Ira animi tanto mitior esto tui.
Horrida neseris paupertas accidat annis,
Et DEUS et solers cura vetare potest.
Horrida peccantes ceu mortis terret imago,
Laeta piis vitam sic parat illa novam.
Prosperitas nulla est humanis fidere rebus:
Vis tibi succe dant omniaifide DEO.
Non animos segnes, nec inertia pectora spectat,
Gloria, sed passos ardua digna manet.
Possidet humanae vires patientia vitae;
Aspera si cupias vincere, disce pati,
Rem decus et vitam vitaeque negotia CHRISTO
Crede, sinu reliquum spes gerat alma suo.
Deprimit elatos, depressos tollit in altum,
Et sortes hominum versat in orbe Deus.
Bis labi in facto, non est sapientis, eodem:
Labuntur certae qui tationis egent.
Quae neque vi poteris, neque duro vincere ferro,
Aurum adhibe, cedent protinus illa tibi.
Si cupias vitiis, quae sunt tibi multa, mederi,
Urge aliquid; lusus, otia, vina, fuge.
Mortales quorsum vanos ambimus honores?
Vita brevis, rerum mors cita finis erit.
Mens hominum coeca est: et vitae fallimur omnes
Decipulis, vitae nî DEUS acta regat.
Erras in mundo, praeeat nisi lumine caelum:
Hanc sequere, ostendit quam tibi IOVA viam.
Auro te dives superet, tu pectore forti
Vince illum: probitas fortior aere tua est.
Si te urgent aducosa, animos oppone viriles:
Obdura, victor praemia digna feres.
Instructum virtute animum, ingeniique vigorem
Fer tecum, et tutas dives habebis opes.
Concors vive, et te socium concordibus adde,
Nec robur, nec erit fraus metuenda tibi.
Per te nil facies. Si mentis acumine polles,
Qui valcat dextrâ, iunge tibi socium.
Obiciat nobis quicquid Fortuna malorum,
Iuncta animo vitae spes bona semper adest.
Annis aetatem, ingenium proventibus auge,
Quaeque ultra facies, fac meliore notâ.
Spes adstat precibus fimul et Rhamunsia nostris,
Haec regit et punit vota, sed illa facit.
Non colitur virtus, successu absente laboris,
Virtuti it semper Fors moderata comes.
In verbis virtus, Fortuna in rebus honora est:
Laus placet, at iaude es carior utilitas.
Naturâ ingenium quod erat laudabile, pressum
Pauperie in mores transit abitque malos.
Adgredere auspiciis actus felicibus omnes:
Res male coepta, bono cedere fine nequit.
Quaerit opes natis mendaci Ludio linguâ,
Quo fine? ut luxu, non bene parta, vomant.
Ne mirêre opibus noviter censu ubere partis
Frustari haeredes: Res male parta perit.
Argentum interea, quam vitam, perdere malis
Ne pugnatum abeas, militiam aere iuva.
Bella cient Domini, serui pugnando necantur.
Insontes pereunt, sontibus ansa datur.