Quae fausta regum dicere proelia,
Victos et hostes, Calliope soles,
Nunc voce vocalique plectro,
Dic age, dic celebres triumphos.
Assueta quales qualibus es modis
Cantare laudes Sceptrigero Iovi,
Et Diis periclo liberatis
Caelitibus puerisque Divum.
Quando insolentes Iuppiter impetus
Tellure natorum ipse Gigantium
Compressit, expertus DEORUM
Auxilium atque manus fideles.
Sic multichordem, Diva, age Barbiton
Impelle dextro pectine, et inclitas
Victorias dic principum ore
Quo potes usque, potes sonoro
Dic ut superbi contuderit minas
Et Caesat Hessi contuderit manus,
Ipsumque saxosum sona atem
Militibus superant Albim:
Dic ar rebelles Imperii ordines
Et sentientes hostica subditos,
Morâque victrice, atque lento
Marte coercuerit Dynastas.
Ut foederatarum ac socialium
Mox civita tum fregerit impetus,
Atque institrices ut tabernas
Imposito attenuatit aere.
Dic Ferdinandi regis in omnibus
Rebus, Fidemqui et propositum tenac
Ludosque Fortunae procades
Fortem animum tolerare Suetum
Dic ut bibentes Albidos integrum
Fontem Bohemos fregerit et novas
Res molientes inde paucos
Supplicio abstu lerit benigno
Divina res est imperium a Deo
Solo tributum principibus piis,
Contaminandum nec furore
Seditionibus aut scelestis.
Testis gigantum vana tumentium
Praeceps ruina ac exitium grave,
Olim viam affectare caelo
Turpe, DEUM patriae, appetentum.
Testis caduco fulmine Veiovus
Deiectus Ossae Porphyrion iugis
Et tectus Aetnaea Typhoecus
Mole leves vomit ore flammas.
Deditque poenas stultitiae graves
Centena iactans bra chia Briareus
Et trux Echion et Damastor
Encelatusque, Gyges et Ibas.
Exempla victae clara superbiae
Extant Deorum, nequis ut antea
Itritet iras, et potentum
Speretopes rapiatque sceptra
Idemque castus Bellerophon docet,
Minerua fraenum cui licetaureum
Donasset atque artem domandi
Praepetis egregiam Caballi.
Ausus quietas Caelicolûm domos
Tentare, praeceps alite Pegaso
Excussus, admissi insolentis
Praemia digna tulisse fertur.
Vides ut omnes omniparens parens
Natura miro res agat ordine
Discorsque concordirotatu
Temperet atque gubernet orbem.
Sic dura veri cedit hyems novo
Et coeca Solem nox fugit obvium,
Minus nec indignatur astrum
Cedere sideribus supremis,
Brutisque vis est haec animantibus
Innata reges sentiat utsuos
Regina lex est ut minores
Viribus editior gubernet.
Scriptura Reges dificiles licet,
Durosve quamvis Sacra coli iubet.
Nec non magistratus feroces
Scripta profana docent ferendos,
Regum necesse est imperium pati,
Duorque corpus subdere calcari
Nec calcitrate adversus acres,
Sed stimulos bene ferre fas est.
Quin imo clemens imperium magis
Mitesque iussus rite veremini
Et Regis, Augustique fratris
Legitimas tolerate habenas
Obtemperandi Principibus suis
Praesens Voluntas, alma parens bonae
Felicitatis est, et uxor
Ipsa salutiferi tonantis.
Licente rursus deterius nihil
Vitâ; haec et urbes et diruit domos
Et milites quamvis feroces
Terga fugae dare foeda cogit.
Atque ipse Princeps, ipse DEUS DEUM
Magno Deorum nomine principes
Dignatur, infernatis ipsos
Constituat Dominos ut orbis.
Ecquando praesens subsidium magis
Sensistis. Aut quis iustius im perat?
Virtute quam qui praestat, et qui
Consiliis opibusque pollet:
Divina cui mens, cui sapientia
Regina virtutum atque Modestia est;
Quem Fortitudo, temperansque
Ingenium ingenuusque Candor.
Ornantque dotes, quas nihil attinet,
Compendioso includere carmini
Multique lucentes in unis
Princip bus velut uniones
Quis imminentes dexterius Scythas
Avertet? Aut quis praelia tutius
Capesset, Hispano Italoque
Milite, Teutonicoque fretus?
Quis vera nobis sacra fidelius
Recteque factis iustificam Fidem
Componet? et leges paternas
Aut patriae decus arrogabit:
Quam certa regum progenies duo
Totius orbis Incida sidera
Quâ Ferdinandus, Carolus qua
Classe potens, et equis uterque.
Nec pulchra multorum dominatio est,
Princeps sit unus, vel potius duo
Regnanto, Germanique Fratres
Auspiciis dominantor aequis.
Quo Diva pergis? desine grandium
Non haec iocosae conveniunt Lyrae
Sed orsa sub quercu hac vel illa,
Moxrepetes leviore pinu.
CVi mittam breve muneri poema,
Ab incude recens mea profectum
Sigismunde? Tibi, qui ineptiarum
Admirator es unicus mearum.
Delectant aliosiocr procaces;
Infamis placet areae quibusdam
Ludus, et sua taedii levandi
Cuivis est ratio. At tibi omne tempus.
Quod est publica ab occupatione
Relictum, teritur venustiorum
Scriptorum aut, Baro, lectione vatum.
Ergo dum vacat a tuis negotiis,
Et voles male collocare tempus,
Aut vitare meridiationem,
Istud perlegito meum poema,
Atque aequi facias bonique quaeso!
Prima cicatricem vix duxit plaga supremam.
Vulnere cum ferior sanguinolenta novo.
Nec defleta modis satis est mihi filia dignis,
Cum mater lacrimas postulat ipsa novas
Non ita consternata fui, necterrita damno,
Seu mihi quod pestis seu mihi Turca dedit:
Quam modo reginae me mors perculsit acerba
Mors mihi flebilibus testificanda modis.
Indulgere iuvat lacrimis nec turpe putabo:
Plangere feminea tristia corda mann.
Hoc fatale mihi est vexari fluctibus atris,
Nectamen adversis succubuisse malis
Sic tolntata mihi vix est tolerabilis hostis,
Omnia grassantis per mea membra manus?
Sic tolerata lues vix est tolerabilis, atque
Saeva peregrini militis ira mihi.
Sicque locustarum vis ingluuniesque nocentum
Vix toleranda, tamen dissimulata mihi!
Nec tamen ad lacrimas conversa, levesque querelas
Officiisque egi non aliena meis.
Nunc animi est erepta mihi sententia constans,
Vix tueor partes nunc male firma meas;
Quosque animo gemitus compressi maest virili,
Principis expressit mors mihi saeva meae.
Heu quid ago infelix, fatisque exercita diris,
Accessit nostris vis cumulusque malis.
Ad Scythicum conversa polum septemque Triones
Cur inhibes saevas mors violenta manus?
Collimanda tibisunt ist hac spicula, namque
Uxor erat stygio diginior illa Iove.
Ecquid in invisas non sumis dira novercas
Tela? Quid invisas non rapis ipsa socrus?
Vixerit Aonidum sic illaudatus Homero
Thersites, vivat sic sibi quisque malus
Omne capax rapit urna caput discrimine nullo,
Nec refert fueriot ater an albus homo.
Omnia dissimili similis Proserpina fato
Eripit humanum nil miserata genus.
Nec, mihi crede aliquid mortalibus immortale,
Hac sumus in sola conditione pares.
Cetera DI meliora tibi, Regina, dedere:
Quae sermone libet commemorare brevi.
Interea lacrimae cessate, gravesque querelae,
Et vaceta gemitu femina virque pio.
Arcessenda procul mihi sunt exordia rerum
Et series regum longa petenda procul.
Hinc abavos, atavosque placet, clarosque parentes,
Et placet a matris ducere stirpe genus.
Gedemirae antiquo deducta Megistane proles,
Una fuit Olgird altera Kestud erat
Olgirdae soboles est masculina Iagello,
Qui sacro ablutus postea rore fuit.
Atque VVladislaus mutato nomine dictus,
Sarmatiae tenuit ditia regna diu.
Filius huic Casimirus erat, rex impiger armis
Qui late patriam rexit et auxit humum
Cui plures natae, cui sexus masculus haeres
Sarmatiae summam qui tenuere diu.
Mentio digna suo de natis tempore fiet,
Natarum series sed referenda prius.
Per quas affini coniuncta Alemania vinclo,
Quam lambit tumidis Rhenus et Ister aquis.
Anna Boleslai est Pomerani principis uxor,
Barbara Saxoniae nupta puella Duci.
Regulus Helduigin Boiorum magnus habebat,
Unde Palatinae lamina multa domus.
Legintio Elisabetha duci deducta marito,
Huic genti lumen contulit atque decus,
Uni nomen erat Sophia, quae nupta Dynastae
Brandenburgensi, prole beata fuit.
Caesaris optandi cui cura est credita genti,
Elena haec Principibus praesulibusque domus.
Ad fratres redeo clarissima lumina mundi,
Praecipue ad patrem Pannonis Anna tuum.
Pannoniae huic ultro regnum dotale Beatrix,
(Grande Beatricis nomen et omen habes.)
Obtulit et regni procerum officiosa voluntas,
Ah quantum est illo regnum habuisse modo!
Rursus Alexandra est Olgirdae filia nupta
Massoviae quandam, dux Semoute tibi.
Ex quibus Ernesti Cimburgis edita coniux,
Fridricum Imperii protulit alma caput.
Hinc socer, hinc prosocer levir, hinc charusque maritus
Plurimaque hinc soboles, quod bene vertat, adest
Nec tibi Moscoviae gens infician da nivalis,
Ex hoc nobilitas est quoque clara loco.
Kestudes etenim Olgirdae germanus in illam
Insertus gentem multa tropae tuiit.
Hoc patre Vitoldas dux est procreatus, et illo
Lituaniae Princeps tempore magnus erat.
Unica nî fallor, cui filia tradita Mosco,
Et desponsa duci vixit Anastasia.
Ambo hinc Basilii dinerso tempore et inde
Ioannes vario tempore uterque fuit.
Sarmaticum affini non solum limite, verum
Sanguinis attingis proximitate genus.
Nec vitio frater dabitur, qui dulce putavit,
Pro patriâ, in patriâ cum patriâ que mori.
Triste rudimentum belli, Rex induit arma
Arma tyrocinio non satis apta suo.
Cedite nam Decii, procul inde facessite Curti
Rex horum laudes clatus et huius habet.
Nec laus Elisabethae aviae reticenda paternae
Quâ non nobilior femina nata fuit.
Illi Caesar avus, proavusque abavusque, atavusque.
Pannoniae frater rex fuit atque parens.
Sarmatiae coniux rector, sex ordine nati
Succedunt, tenet haec nunc quoque regna nepos
Coniuge quid potius dicam, vel patre mariti?
Sarcina vix humeris haec satis apta meis.
De quibus est dixisse nihil, quam dicere pauca,
Forsitan et satius conticuisse fuit.
Alter ad occasum populos regit, alter ad ortum,
Et ferme ambobus paret uterq polus.
Hoc satis est dixisse mihi, sed dicere plura
Alterius fuerit grande laboris opus.
Nec capit hos succincta brevisque angustia chartae,
Quorum regificas vix capit orbis opes.
Im memor incepti tristisque oblita decori
Ad natos venio Sarmatis Anna tuos.
Hic mihi aetitiae veniam da Diva licentem,
Erumpunt toto gaudia corde mihi.
Non possum gemitus simulare graquesque querelas,
Sit licet incepto res aliena meo.
Tollite ferales lugubria signa cupressus,
Atque parentales exequiae ite procul.
Nectite victrices circum meatempora laurus,
Vix memini si quid flebile passa fui.
Usque adeo generis spes inclita mascula proles
Austriacae columen me fovet atque domus.
Vos patrui auspiciis victricia signa secuti,
Asserite afflictam gnaviter Hungariam.
Conatus equidem nihil hos remorabitur unquam,
Interno impendet nullus ab hoste timor.
Suppositas cineri prunas flammasque doloso
Extinxit vester patruus atque pater.
Fallor? Ana laeuâ felici lapsa volatu
Confirmar volucris vota precesque meas.
Ediverticulo reptendus sermo, nec extra
Pro positi metas ire sinendus erit.
Quid referam natas et feminaeum comitatum,
Atque puellares numina vera choros?
Vix totidem ancillae reginis saepe fuêre
Aluo reginae quod prodiere tua.
Atque alias agitat regnandi dira libido;
Nota, sed exemplis res odiosa datis.
Sollicitat belli nonullas cura gerendi,
Praecipue regnum quo muliebre loci est.
Faustinas aliae referant, matremque Neronis,
Est quoque cui pla ceat trux Cleopatra nimis.
At tibi nulla fuit regnandi nulla minandi,
Nulla extorquendi saeva sibido fuit,
Quamvis dotalis sublatae ad culmina regni,
Conditione fuit mens moderata pari.
Tu telas, non tela, nec arma cruenta, nec arces
Non profecturis ictîbus oppositas,
Sed bona tranquillae curasti commoda pacis,
Irarum fugitans atque quietis amans.
Regibus uxores tot reginisque maritos,
Atque orbi Dominos te generasse sat est.
Imperitent aliae praeter mulîebre decorum,
Te pensis famulas non onerasse pudet,
Adde supra dictis marerna stemmata stirpis
Addeque Gandalitos clara tropaea domus.
Principe Gandalio tua prodita Vascone mates,
Complures habuit virgo pudica procos.
Illa VVladislao tandem desponsa marito,
Transegit vitae tempora laeta suae.
Tertius exierat sesqui et millesimus annus
Bisque decem, lunii tresque fuere dies.
Quando ope Lucinae Genetyllidos implorata,
Anna parens natu est exhilsarata tuo.
Imposita est capiti matris, de more corona,
Bis denis vitam mensibus ante tuam.
Buda fuit natale solum, sed Rhetia natrix,
Qua fremit Alpinis turgidus Oenus aquis,
Caesaris sic studio est educta sororia tecum
Nubilis est donec utraque facta viro.
Iam me virtutum vix enumerabilis ordo,
Atque urget meriti gratia multa tui.
Quid primum mediumve loquar? quae in fine locabo?
Ornamenta tuae rara pudicitiae?
Ambiguam faciunt et copia et optio mentem.
Nunc placet haec virtus, nunc placet illa magis.
Ac velut in prato considens virgo virenti
Qua fons muscoso prosilit e lapide.
Nunc varios mulli decerpit pollice flores,
Aut Narcisse tuos, aut Hyacinthe tuos.
Candida luteolis nunc iungit lilia calthis,
Lilia puniceis micta papaveribus.
Nunc violas, cythisos, thyma nunc fragrantia carpit,
Purpureas tenero nunc secat ungue rosas.
Attamen in dubio est, non illud, nec magis illud
Eligit et numero copia maior adest.
Nec quod praeponat nec quod postponat, in arcto
Haeret, et optatis ambigit ipsa suis.
Interea ut dulci sertum mittatur amico
Efficit, ut folio versicolore siet.
Sic mihi per medias et eunti res, et ituro,
Corporis, aut animi, fortuitique boni.
Anna tuae nullo dotes, sunt ordine dictae,
Attamen haec unus singula fascis habet.
Non bene principium posito reperitur in orbe
Nec finem ductus circulus ullus habet.
Sic tua continuo virtus stat in ordine certa,
Quae nuilum finem principiumque tenet.
Digna tamen species regno fuit ista renendo,
Rege fuit dignus corporis iste decor,
Multus in ore lepos, in corpore multa venustas,
Maiestas oculis et reverenda tuis.
Matronale decus fuco procul atque colore,
Qualia mentitus inficit ora color,
Multi feri vites laudantur palmitis, et qui
Depositum multo foenore reddit ager.
Et sterilis veteri culpata est femina lege,
Fertilitas summo semperhonore fuit.
Pappia prinatis fuit et Poppaea timori,
Dicta maritandis lex fuit ordinibus.
Omniparens natura suum de germine nomen
Ducit et a foetu dicitur ipsa suo.
Et tu Caesaridum mater Regumque Ducumque
Egregiam laudem fertilitatis habes.
Nam tua ter quinâ laetata est Regia prole,
Imo ego ter quinâ prole beata feror.
Atque utinam sterilis quam sic fecunda fuisses,
Iam fueras partâ prole beata satis.
Nec moriens regina mihi damnosa fuisses,
Intertu tantum quod foret absque tuo.
Namque aliam pro te moriens regina dedisti,
Nata tuam interea vixerit illa vicem.
Ac veluti Phoenix de morte renascitur ipsa,
Atque ipsam sese dum parit ipsa perit.
Sic tu cum vivam sobolem moritura relin quis,
Immortalis eris morte renata tua.
Pertinet ad laudes pietas tua cognita divis,
Nota que pro populo sunt pia vota tuo.
Te veniente die, te dccedente precantem,
Certa fides sacris invigilasse libris
Acceptam precibus refero votisque salutem,
Quisquid id est quod sum sum pietate tuâ.
Ah quoties stricto molitus acinace plagam,
Turca tuâ nocuit nil mihi abactus ope.
Ah quoties dubii evasi discrimina martis,
Ploratu ad superos Anna sequestre tuo.
Sic tuus insidias coniunx dominusque latentes,
Atque hoc vitavit certa peticla modo.
Imperii rebus dum consulis, et vagus illac,
Nunc hac suspectis itque reditque viis.
Vel dum vectus equo salebras perque invia terque
Obvius horribili non timet ire ferae
Dii superi nostrum servate ante omnia regem,
Vitaque principibus gloria sitque meis.
Non superos tantum, sed flectere docta fuisti
Humanos etiam supplice voce loves.
Ah quoties meritae fecisti ignoscere culpae,
Commotum iustâ cum ratione virum.
Pro miseris nullas oratrix passa repulsas,
Nec pro supplicibus ambitiosa reis,
Regia sic fratrem, sic placat Iuno maritum.
Iam iam missnurm tela trisulca Iovem.
Sic complexa trucem mollit venus alma Gradivum.
Atque iras reprimit delitiosa graves.
Carcenstque aliquis tetro squalore, situque
Et pressus manicis compedibusque diu.
Quaerit opem Regina tuam defuncta precesque,
Atque operam expectat nunc quoq Diva tuam.
Dotibus ingenit fueras quoq praedita multis,
Quas ingens fuerit enumerasse labor.
Nec socialis amor mihi comme moranda fidesque
Non erga dominum mutua cura tuum.
Frigora nec glacies non aestus solstitiales,
Non nix non plaviae non lutulenta via.
Non gravis autumnus non nimbi, non gravis Auster
Quaeque aestas oculis puluerulenta nocet.
Te Domino avulsere. nec avulsere marito,
Abstraxere viro fata sed atra tuo.
Non mihi Penelopes studium non iactet amorem.
In laudes semper Graecia prona suas.
Nec tibi praestiterit regi desponsa Pheraeo
Viva maritali quae tumulata rogo est.
Hactenus est series rerum libata tuarum
Qua pote luce fuit, qua brevitate pote.
Sed brevius dicam Reginae Epicedion Annae,
Virtutum est isto sub tumulo cumulus.
Vosautem extinctae postremos reddite honores,
Grataque legitimis soluite iusta modis.
OCcasus, mediusque dies, septentrio, et ortus,
Sunt peragrata [(transcriber); sic: peagrata] solo, sunt peragrata [(transcriber); sic: peagrata] salo.
Principibus mandata fero, dum maxima regum,
Vectus equo, rheda, sive rota, atque rate.
Luduicum ad regem misso, Solymumque Tyrannum
Periustrata rota est Pannonia atque rate.
Caesaris oratorad regem Maxmiliani
In Daniam celeri sum quoque vectus equo.
Austriacae missu regionis per mare saevum
Hesperiae mihi sunt regna petita rate.
Sauro mataseadem vexit me rheda ad utrosque
Per nive conspersas inviolata vias.