NOstrae si tibi naeniae placebunt
Caesar, lux hominum, et decus Quiritum,
Quas nunc flevimus ad patris sepulchrum;
In quo sic cineres iacent, et ossa,
Ut nil invideant laboriosas
Regum Pyramidas, Phari potentum,
Debebo tibi plurimum, quod olim
Nugas sic potui meas probare.
Quod mî si dabis otium, tuorum
Caelo laudibus efferam triumphos.
Et tu maximus in meis camenis
Quondam perpetuo legere Princeps:
Quem cunctis Deus imperare terris
Vult paci facilem et timentum in armis.
Verum has ne legito graves querelas,
Uxor cum tibi blandietur; uxor
Sfortiadum genus et decus decorum:
Nec cum Strimonium fures furorem,
Alteriam merito Hercules et Euan,
Annos cui tribuant Iovis puellae
Ultra Nestoris et dies Sibyllae.
Sed quum iusta feres patri quot annis,
Et manes posita evocabis urna;
Donec flammigeros subibis orbes,
Terrios gloria, cognitumque Numen.
NVnc Age, dum questus, et lamentabile carmen
Praemaesti flemus sub tristia funera magni
Caesaris, ut quondam philomela dolentius ipsa
Matre suum queritur replicatis aepe nepotem
Fletibus: este procul, sanctissima Numina vatum,
Castalides, quibus et lucus blanditur, et antrum
Fundit honoratos sacro de fonte liquores:
Quasiacrae Dirces, quas facrae Heliconides undae
Coryciumque nemus, quas et Parnasus honorat.
Tu quoq ab ismariis solitus mihi collibus Euan,
Plectra movere manu, et grandem spirare furorem.
Et tu quoi Tripodes parent, quoi Delphica serta,
Phoebe, sacros circum pascuntur tempora crines,
Este procul: non bella modo non Caesaris arma,
Victricesve aquilas, non laeto carmine laudes
Ordior, ut quondam, non hîc Parna sia laurus,
Non hederae Bacchi circum nihi tempora serpunt:
Verum taxus iners, lacrimisque dicata cupressus,
Tam grandi in luctu, subnectit fronde capillos.
Non aurata sonat fidibus Paeana canoris,
Inter odoratas lauros Venerisque iugales
Myrtos, nostra chelis, sed acutas praefica voces
Et tuba lugubris praedictat maesta tenores,
Ac vocat in lacrimas; dum tristia funera flemus
Casaris, et magno viduatas Numine terras:
Ac rapto imperii tristes rectore quadrigas
Satque superque mihi, laceris Elegia capillis
Flet mecum, nigraque sinus in veste recincta:
Qualis erat positae nigri cum Memnonis urnae
Astabat foedata comas Tithonia coniunx,
Aut quam Peliden flevit Nereis Achillem
Ipsa sides maerore pigras in vota movebit
Attonitasque manus, et tristia pectora luctu,
Non expectato dum Caesaris ossa sepulchro
Conduntur, manesque aeterna nocte vagantes
Ad bustum, et cineres iterum capit urna vocatos:
Si qua potes miserae cantus solacia mortis
Flebilis aut ullam lacrimis afferre quietem
MAXMILIANE tuis, si non avertitur aures
Hinc tue maiestas, mecum partita dolorem
Tam grandem, maiorque velis in morte parentis
Nunc obita, et laudum plus sic meruisse videri:
Quam quum terribiles prosternis marte Sicambros,
Extremosque hominum Morinos, Gallosque minaces,
Im mites Brencos, immites Pannonas armis:
Auditisque tubis tremit horrida pralia Dacus.
Non equidem Ausoniae victricia signa ferentem
Flere decet regem, quamvis sanctissima cogat
In fletu pietas et amati cura parentis,
Debentisque animam Superis, et in astra re cepti,
Nec longum sperare diem: vum vulnera possint
Astringi subito medicata potentibus herbis,
Quin potius fas est monitus audire medeno
Auxihis adhibere manus, curare recentem
Acvivam plagam, ne si neglecta subinde
Horreat, et ferrum, et Chironis respuat artes;
Quum desperato copit putrescere morbo.
Quod si flere iuvat, la chrymisque levare dolorem
Et patrios cineres, et spargere fletibus urnam,
Ac manes Siculis quales iacuere sepulchris
Quales Dicteis Cretes venerantur in oris,
Iungamus lacrimas, ac tristia corda feramus:
Et nos maeror habet; merito debemus honorem
Hunc illi, sacro cuius de munere venit,
Ut mea Daphneis frondescant tempora ramis,
Ac liceat flavum digitis gestare metallum,
Auratoque sinus cinctu subnectere, et auro
Palladio, sacros inter splendescere vates;
Quum laeti canimus. non tu sine vate querelis
Cimbriaco invidiam facies fulgentibus astris,
Non scelus obii cies superis, caelumque lacesses:
Sed nec pallentem mortem, licet altius ipsum
Et tibi nunc propius subierunt vulnera pectus.
Me tamen in lacrimas licet effrenatius ire
Et clamare palam (tibi quod tua sacra negaret
Maiestas) laudesque meis miscere querelis.
Tu flebis (si flere libet) rex magne, se orsum:
Ipse ego publicitus, sic tristia munera inibo.
QUos mihi singultim praesumet Naenia cantus
Flebilis? infelix vates querar astra Deorum,
Et nimium humanae properantia stamina vitae?
Si tot vel pavidi transmittunt saecula cerui,
Garrula tam longos si cornix exigit annos,
Serpenntesque novo deponunt vere senectam
Exuti, ac totiens terris renovatur Eois
In melius, vivitque iterum nova saecula Phoenix
Hoc magis invidiam Superi meruere, quod horum
Nulla queunt rescire Deos, non ignibus aras
Supliciter sacras venerando adolere Sabaeis.
Tam longo annorum spacio, tot cursibus actis
Signorum, nullaque homini mercede negatis
Quoi fas sidereas caeli specularierarces;
Unum scire Deum, templisque imponere honorem;
Speratasque domos in sidera tollere vultus.
Et tamen accelerant Stygiae sic fata sorores
Ceu laeti videas biferique rosaria pesti
Fundere mane rosas, ferro sepelire cadentes.
Principrum sic mortis habet quae protulit astris
Prima dies hominem, ac vitalibus addidit auris.
Namque colo tantum decrescunt pensa severae
Quantum fatali fuso adnevere sorores.
Nostra brevis nimium variisque obiecta proceilis
Vita, nec in melius quondam reparabilisaetas.
Atque utinam in totum saltem vivenda sed eius
Pars rapitur somno, gelidae sub imagine mortis:
Tristibus ausertur vitae pars maxima curis.
Nunc subeunt morbi (ne quis se vivere credat
Ad plenum) tacitis nunc et rugosa senectus
Aggreditur pedibus: nec vivit paruulus infans
Compositus cunis qnamuis fulgentibus auro
Et segmentatis revolubilis instar Olimpi
Quum petit esuriens vagitibus ubera matris,
Aut maior factus, sed ad huc sub turbine ludit
Heu quota pars igitur vitae numerabitur an nis?
Vel si quod raro cecidit nos vivere centum
Fata sinant annos, cur non tibi Nestora Caesar
Fas aequare senem, cur non aequare Sibyllam
Concessere Dei? cum tu sapientior esses
Nestore, et Euboicis longe divinior antris:
Quamvis ille senex ter centum vixerir annos;
Innumerosque dies tam longe exegeritaevo,
Et soliis vates, et A pollinis ore locuta.
An quia caelorum inviderunt sidera terris
Tam praesens numen: sub quo iam bella quierant
Tristia, nec Getico Mars horridus arma furore
Tractabat, sed erat requies tranquilla per orbem.
Sic postquevam caeli translatus in astra Quirinus
Concessit, Curibus paruis ad regna vocatus
Pauper Romulidum placidae Numa sceptrartenebat:
Sic postquam Aemathii sudarunt sanguine campi,
Et victa A ctiaco fugit regina profundo
Imperium Augustus longa sub pace regebat,
Ergo te Caesar meritis iam laudibus omnes
Certatim efferre, et tanquam venerabile numen
Demissum terris caelesti ex arce Deorum
Excolere et castos impendere semper honores;
Quod per virtutum positos tibi currere sines
Et fidei sacrum et sanctos pietatis amores
Mens erat, et large rebus succurrere egenis:
Quorum nunc meritis caelestes respicis orbes,
Vanaque sablimis terrae ludibria rides.
Et merito; quoniam tu servantissimus aequi:
Tu pacis studiosus eras, non belkla probabas
Saeva, nec humano pollutas fanguine caedes;
Non mortes hominum, non capta evertere regna:
Non sanctos spoliare Deos, non trigide natus
(Ut multi) saevire avimis: non corde sub ipso
Aut ferrum aut chalybem, non horrida saxa gerebas.
Mitis eras, supra quam sit credibile et idem
Vaegrandis largitor opum: maiora sedendo
Fecisti quam qui crudelia bella movebant.
Sic et Belgarum possedit filius urbes;
Et nunc unperii diademata solus habebit.
Sic et Germanos in longa pace tenebas.
Et si quando fero surrexit in arma furore.
Mavors, sic etiam composta pace resedit
Hostibus evictis, hilari concordia vultu
Venit ad imperium, testis Panchirius esto,
Ausus in expertos bellis miscere tumultus.
Verum stultitiae precium tulit. ipsa fatetur
Sic etiam per te depulsis Nussia bellîs,
Se tibi debere aeternas persaecula laudes:
Sic et Pontificem cogis deponere honorem
Ereptum, titulosque statim perferre minores.
Sedis Apostolicae, rubrique insigne galeri.
QUid? quod tu fidei Reges hortatus ut irent
In Turcam, ac nostro spoliarent Marte subactum;
Assererent Solymos, et templi nobilis aras,
Cantatum Salomonis opus, sanctumque sepulchrum:
Et Domini natale solum, quo paruulus olim
Editus in lucem non tacta virgine CHRISTUS
Vagiit ante bovem rudis ad praesepia aselli;
Mystica quo reges retulerunt dona Sabaei,
Aurum, thus, myrrham, stellae data signa secuti.
At furor Ausoniae, coecasque insania mentes
Exagitans, regnumque amens et dira Cupido
Tam magnum turbabat opus. tu Caesar in arma
Excieras populos, qua currunt flumina Rheni;
Qua rhodanus pigrum veloci gurgite raptum
Im mare fert Ararim;qua ditia regna Britanni
Orbe tenent alio; qua caerulus aequora pulsat
Danubius, pigrique trahunt qua plaustra triones
Frigida bellum ingens, communi sorte ferebant
Maumethi in gentem sanctissima iussa secuti
Hortatusque tuos, quod si fortuna fuisset,
Ut caderent hostes uno certamine victi,
Non sic Ausonias vexaret barbarus oras
Turca vec innumeras faceret cum caede rapinas.
Testamut manes, et adhuc in morte vagantis
Pallentesque umbras, qua currit Sontius amnis
Et qua sepreno quum primum ex Alpibus exit
In freta prorumpit demissus fointe Timavus
Hic ingens hominum caedes, ac saepius hostis
Italiam aggressus, Carnorum terruir urbes
Praedatos vicos, grandesque exercuit iras:
Ne querar Euboicosque sinus, Bizantiaque arua,
Tot magna imperia, ac populos tot regna tot urbes
Ereptas nobis, dum sic bacchatur et ingens
Nostrorum miseras discordia suscirat iras.
Ne querar Hydruntis, ne tristia funera Scodrae
Et modo prostratas ingenti caede cateruas.
Ad Vunnam, totis animis in praelia cursum est,
Certarumque diu neutro victore sub armis.
Proh scelus infandum! vicit numerosior hostis:
Non impune tamen; nam grandi caede cruenta
Venit ad hostiles aegre victoria turmas:
Non haec acciderent tua si, iustissime Caesar,
Hortamenta sequi voluissent sceptra minora,
Communemque hostem fidei compescere bello,
Auxiliis iunct is, saevosque arcere furores:
Ac non italiam potius vexare sub armis,
Civiles miscere manus, spectare ruentes
Finitimas gentes. quo tanta amentia quaeso?
Quis furor est animis? aestu cum proxima feruet
Iam propiore domus, cur non vicinia tota
Surgat in auxilium properans restinguere flammas?
Ne quum forte domum vicini absumpserit ignis,
Tum propria petens paullatim serpit in omnem
Vicum flamma rapax, et non restincta sub ortu.
Aut cum Getuli rapiunt armenta Leones:
Proxima quisque sibi pastores agmine facto
Cur non unanimes communi sorte ruentes
Concurrant, armisque premant socialibus hostem?
Sed videant quorum non haec vidisse nocebit
Imoeriis. quondam. nunc inter sidera Caesar
Lucida terrarum secutus vivit. et axes
Aethereos cursusque videns miratur Olimpi
Caelesteisque choros, concordi voce canentes.
Sidereum patrem trina super astra sedentem
Maiestate Deum, cuius pia iussa sequuntur
Quaecumque erranti labuntur sidera cursu,
Et quae centena raptat vertigine mundus,
Quein caeli rerumque vices, quem mensis, et annus
Observat, regemque suum discreta fatentur
Unum elementa Daum, per quem freta vasta cucurri
Nobilis illa ratis; servataque semina rerum:
Vectoresque suos, iam discrescentibus undis
Diluvio ex illo quaesitis sospita terris
Reddidit in columes, et aquis illaesa resedit.
Quo duce ludaeos fugierites regna tyranni
Assertos senior diducta per aequora Moses
Ferre pedes iussit, quibus et sitientibus undam
Elicuit largam rigidis (mirabile visu)
De saxis. caelo cuncta haec speculatur in alto
Spiritus aeterno Caesar devinctus amore:
Nec vellet terris, sine rent si fata, redire.
Quos igitur flemus? sin nil iam contigit olli
Quod nunc horrescat. si gaudia summa per aevum
Nunc habet, et vita fruitur meliore sub axe.
Nos flendi potius, quorum subiecta periclis
Tam variis vita est, fatique ignara futuri.
Ille tenet portum: nos caerula vasta subimus
Incerti, quo fata ferant, quo ventus, et unda
Ire velint dubio furibunda peraequora cursu.
Securus tenet ille polos, nois terra moratur,
Et quantum aethereis haec tellus dissidet oris,
Hoc magis est felix, Caesar dum possidet astra.
PONE igitur lachry tas iam tristes, pone querelas
MAXMILIANE tuas, gemitus depone furentes;
Ductaque singul tim longo suspiria tractu:
Ac sic compositus tran quilla mente perennis
Vittutes imitare patris. fuit ille benignus
Imperii rector, studio sus pacis, et aequus
Iustitiae cultor, qualis Rhadamantus, et ipse
Aeacus, et minos Creteis fertur in oris:
Defensor fidei, cuius studiesus in aequor
Ascendit dubium Solymos visurus et Urbem.
Vidit, et attonitus sanctis dedit oscula terris,
Tantae illi curae pietas. et casta parentum
Religio, cultusque Dei ritusque perennes.
Non alia causa superatis alpibus olim
Alpinisque iugis Romam bis venit in urbem
Caesar Apostolici sanctissima limina templi
Visutus, faciemque Dei ruesque verendas.
Non his miscebo lacrimis, quae floridus aevo
Gessit, si quando descendit in arma vocatus
Extra propositum vitae moresque probatos.
Non genus et veterum longissima stemmata avorum
Quos superest gressus, quantum supereminet astra
Lunaremque globum Titanis nobile lumen.
Nunc sileatur amor, quo Caesar sacra subibat
Virtutum, et magnas orbis flectebat habenas:
Nunc morum probitas, longo maturior aevo;
Ac digni im perio maiestas plurima vultus;
Et castigatae dulcis facundia linguae;
Quae gravitas fuerit, vel quae prudentia rerum.
Et quum sepositae praestabant otia curae:
Quam laeti risus, et cum gravitate lepores,
Com positique sales, et gratia mixta pudori.
Non fatui placuere ioci, non moribus horror,
Non frons triste rigens, sed laetae gaudia vitae:
Sed simplex hilarisque fides, sed verba loquenti
Hybleis condita favis, condita sapore,
Qualem condit apis dulci Theseis Hymetto.
Nunc mensas, parcasque dapes, nunc sobria ferrem
Pocula. nec lacubus quaesita expressa Lyei:
Sed nos impediunt lacrimae, et manantia fletu
Ora vetant vix ausa loqui, quod triste levare
Attentet vulnus, saevumque in corde furorem.
En ego qui monitus, et qui praecepta ferebam,
Vincor, et immensum nequeo frenare dolorem;
Quum nostrum aspicio concussum fletibus orbem,
Praesertim quantum profert Germania fines
Solis ad occasum, solis venientis ad ortum:
Ad Tanaim gelidum, et Meotica stagna paludis
Quum subit illa dies omnis mihi flenda perannos
Quae tam praesenti viduavit Numine terras:
Quum subit illa dies, quamvis non indigus aevi,
Qua nos deseruit, caeli regressus ad astra.
Caesar, et humano demisit pectore vitam,
Linquens imperium, et corpus venerabile terris.
Tempus erat, quum solis equos videt hospita virgo
Liquisse Herculeum curru feruente leonem,
Quum mors triste caput Stygiis adoperta tenebris.
Falce ar mata manus, humeros armata sagittis
Ingressa est mediam aegrotantis Caesaris aulam,
Nuda pedes, macie corpus confecta suprema;
Trunca etiam nares, qualem finxere poetae,
Eumenidesque vident umbras habitare silentes:
Horrendum visu gelido sudore madescit.
Hanc faciem aspiciens Caeiar numenque malignum;
Illa prope accedit. laevamque susurrat in aurem:
Ne fugias mea tela, senex, quae nullus avorum
Vitavit prima quamvis ab origine mundi.
Quaeras, nulli unquam parsum, nec in omnia saecla
Farcetur; Superi nunc te concessa reposcunt.
Hîc Caesar, cognovit enim venisse sorores;
Stamina, fatalesque colus: quos alloquor, inquit
Extremum, Superi, Stygiis avertite lucis,
Ne me caeruleas transmittat portitor undas,
Ne latret furuae custos mihi Cerberus aulae,
Non Hecaten videam, non tristia regna tyranni
Elysiasve domos; sed caeli spiritus astra
Sublimis repetam, summoque reposcar Olympo.
Sic pater omnipotens faxit, si debita posco,
Diluat humanae quicquid mihi labis adhaesit.
Sic meus imperium natus florentibus annis
Suscipiat, longumque precor genitoris in aevum
Sit memor, ae claris nomen praetendere factis.
Nemo me lacrimet, longo de carcere euntem
In caelum, nemo peragat mea funera fletu
Viximus ad plenum, gelidae vocat ultima mortis
Nunc vox: non fugio fatum, non ire recuso,
Aeternum saluete (ait) aeternumque valete.
Sic memorans placido misit de pectore vitam,
Et quicquid fuerat terris mortale reliquit,
Factus in aethereos conscendit spiritus axes.
Qualis supremam sera iam nocte lucerna
Paullatim exhalat consumpto humore favillam.
Tum quicumque fuit presens, dulcedine motus,
Haud tenuit lacrimas; sed magnis fletibus aulam
Implevit: nulli sic deflevere parentes:
Tristia non nati sic flevit funera mater
Dilecti, qui solus erat spes sola senectae,
Et tamen in primis cecidit florentibus annis:
Non viduum coniunx sic lamen tata cubile est.
Illum ego crediderim sedem ascendisse Deorum
Tam mira pietate senem, perque omnia quondam
Saecula victurum, felicia regna piorum,
Angelicos intercoetus, et gaudia vitae
Perpetuae, donec tumulis surgemus apertis
Exciti, ad altisonum litui clangore vocantis,
Auditu horrendam Christo sub iudice causam.
Interea cineres et molliter ossa quiescant,
Quasitique diu manes, et fletibus urna,
Cui nihil invideant Phariae miracula molis,
Aut Maufolaei monumenta audita sepulchri.
QUamuis sic properes, tamen hoc precor aspice saxum,
Sub quo Friderici Caesaris ossa iacent.
Numen inest, ne laede Deum: sine, pace quiescat,
Cuius adhuc vivus grandis amator erat.
Audi virtutes: fecit plus ille sedendo,
Quam qui tractarunt arma cruenta manu.
Nam sic Bergarum divino robore natum,
Sic et Romolidum vexit ad imperium:
Et sic Germanos, longa sic pace Quirites.
Texit, et imperio praefuit Aeneadum.
Sic visit Solymos, fidei vexilla secutus
Et tandem serus, venit in astra senex.