CAMENA Early Modern Latin Texts

COMMERCII EPISTOLARIS VFFENBACHIANI SELECTA VARIIS OBSERVATIONIBVS ILLVSTRAVIT VITAMQVE B. ZACH. CONR. AB VFFENBACH CONTINVATAM PRAEMISIT IO. GE. SCHELHORNIVS. [gap: illustration (inscription: VOLUNT SED NON POSSUNT)] PARS SECVNDA VLMAE ET MEMMINGAE APVD JOAN. FRIDER. GAVM M D CC LIII.

VIRO MAGNIFICO ATQVE REVERENDISSIMO DOMINO DOMINO CHRISTOPH. MATTHAEO PFAFFIO SAC. CAES. PAL. COMITI, SERENISS. WIRTEMBERG. DVCIS CONSILIARIO, S. THEOL. DOCTORI ET PROFESSORI PRIMARIO, VNIVERSITATIS TVBING. CANCELLARIO, ECCLESIAE PRAEPOSITO, ET ABBATI LAVREACENSI, VIRO NON MERITORVM MINVS IN REM LITERARVM PVBLICAM GLORIA, QVAM GRAVISSIMORVM DIGNITATE MVNERVM LONGE SPLENDIDISSIMO THEOLOGORVM SVEVIAE NOSTRAE PRINCIPI QVEM B. VFFENBACHIVS QVONDAM MAIOREM IN MODVM AMAVIT ET COLVIT,

PATRONO SVO MAXIMOPERE SVSPICIENDO, VT SVMMVM; QVO IPSVM A LONGO IAM TEMPORE PRESEQVITUR, CVLTVM IN ORBIS ERVDITI CONSPECTV TESTARETVR, HVNC LIBELLVM, IMO SE IPSVM CVM ARDENTISSIMO OMNI VERAE AC PERENNANTIS FELICITATIS VOTO DICATVM CVPIT

VITA B. ZACH. CONRADI AB VFFENBACH CONTINUATA.

OMnibus rite peractis, et bibliotheca sua, quam jam satis locupletem habebat, in Patriam transmissa, ad itinera suscipienda se composuit.

Qui enim jam in utero materno veluti peregrinatus olim fuerat, ingenti flagrabat desiderio, varias pervadendi regiones, et quaevis memorabiliora in iis contemplandi. Paraverat quoque Schema vastissimum itinerum per universam Europam, nulla provincia, etiam remotissima, excepta, perficiendorum. Vix sine risu dein maturiori aetate schema.

hoc perlustrare potuit, Notarat singula loca, ac quo ordine et tempore quodlibet eorum adeundum, et quamdiu in praecipuis locis ac civitatibus subsistendum. Calculo probe subducto, minimum novem annorum spatium ad omnia peragranda requisitum fuisset, ut de infinitis, ad tam longum iter necessariis, sumtibus sileamus.

Eo autumno illa per Saxoniam loca tantum, quae nondum attigerat, perlustrare, ac Berolini per hyemem instantem subsistere, proximo autem vere per Holsatiam in Daniam ac Sueciam progredi animus erat. Sed hoc, quicquid erat consilii, sufflaminatum deinde, cum Berolini degeret, fuit ab illius Curatoribus, eum in patriam revocantibus.

Singulari beatissimi Viri beneficio sunt in manibus meis, ac eximii instar thesauri a me asservantur Diaria tam hujus brevioris, quam reliquorum ab eo deinde peractorum itinerum, in quae memorabiliora sibi ubivis animadversa studiose retulit.

Amplissimus igitur mihi hic pateret campus, e quo multa notatu dignissima depromere, et huic commentationi inserere facile possem, nisi angustiores obstarent

limites, quibus hancce opellam voluit circumscriptam honestissimus Bibliopola, qui manus ipsi obstetricantes praebuit. Eo autem lubentius morem illi gero, quod ejusdem jam sumtibus eximia descriptio rerum notabiliorum, in itinere praecipuo, A. MDCCIX. et sequentibus per Germaniam inferiorem in Belgium et Angliam feliciter peracto, a Nostro observatarum nitidis excudatur typis, aeneisque elegantissimis tabulis condecoretur. Nec spes plane deest, fore, ut et breviora, quae illud antecesserunt, itinera pari aliquando fortuna gaudeant.

Abunde autem, quod in antecessum hic monendum est, e laudacis Ephemeridibus elucet, quam provide et utiliter sua instituerit itinera, quam parcus fuerit temporis, quam sagax et assiduus rerum memorabiliorum ruspator, quam studiosus mercium literariarum, quas prae omnibus aliis maximo semper in pretio habuit, conquisitor, quam alieno ab otiosis discursitationibus, turpium voluptatum illecebris, comporationibus quas magna juvenum peregrinantium pars alias consectari solet, extiterit animo, quam cupide ubivis ingressus sit veneranda Musarum domicilia, quam suaviter in illis bonarum mentium pabulo, quovis sesamo et papavere dulciori, refectus optimus VFFENBACHIUS,

in illo viridi vernantis aevi flore cum Viris jam et senibus mascula eruditione ac prudentia certans.

Ita igitur animatus die XI. Sept. discessit Lipsiam, omnis elegantiae magistram, ibique praeter caetera lustravit Collegium Paulinum ac Petrinum, Museum Linkianum, Martini NABOTHI Praeparata anatomica, Bibliothecas Thomanam et Paulinam, quum ad Senatoriam aditum frustra quaesivisset, ac Hortos elegantissimos, interque eos praesertim Bosiorum, Apfelii, Guldeni et Schambergeri. Viros etiam inclytae hujus Academiae celebriores convenit, ac in diversorio, ubi morabatur, convictorem habuit clarissimi nominis Virum, Vilhelmum Ernestum TENZELIUM, ex cujus vero usu ac consuetudine admodum difficili atque injucunda parum proficere licuit, cum auditus difficultate adeo laborarit, ut pene pro surdo fuerit habendus.

Hinc Cizam per Pegavium profectus, Principis Arcem selectumque librorum apparatum, cujus magnam partem Thomae REINESII Bibliotheca conficit, Theriotrophium ac MITTERNACHTII Museum spectavit. Inde abiit Zwiccaviam, ac viso, duce VINHOLDO Rectore, celebri per duo jam saecula Gymnasio et Bibliotheca

satis instructa, divertit ad fodinas carbonarias, horae spatio ab urbe distantes, et lapidicinas. Illinc perrexit Altenburgum, Templum S. Bartholomael, alterumque, quod olim Fratrum discalceatorum fuit, Bibliothecam et Ducalem, et Gymnasii, Arcem, Hortum et Theriotrophium Principis, Museaque KUNITSCHII ac CLAUDERI lustrans. Unde Torgam progressus, Arcem, ejusque ac Civitatis Templa, Gymnasium et Bibliothecam perspexit, prope Torgam vero Anatum sylvestrium capturam, in lacu satis spatioso, ad horae dimidium ab Urbe sito, Equariam electoralem in vico Delen, Liechtenburgum, ubi Electrix Palatina vidua commorabatur, ac dennique Annaeburgum, vel potius Theriotrophium prope illud. Postea Wittebergam pervenit, visisque ibi auditoriis academicis, templis tum aulico, tum primario, S. Mariae quondam dicato, Coenobio Augustiniano, Museo NICOLAI, Bibliotheca et publica, et privata Conr. Sam. SCHURZFI EISCHII, salutatisque et hoc et aliis Viris celebrioribus, tandem die XXIV. ejusdem mensis Berolinum abiit. In hac Urbe vere regia oculos animumque pavit lustratione Arcis, quae tum ingenti sumtu ac augusto splendore exaedificabatur, Templorum praecipuorum, Theriotrophii ac Viridarii regii amoenissimi, Equilis, cui

dextrorsus juncta est palaestra, docendis ac exercendis equis destinata, Bibliothecae potissimum, cujus claustra ac scrinia ipsi aliquoties humanissime fuere reclusa, Cimeliarchii, in quo veluti in compendio res totius orbis rariores ac praecipua artis naturaeque miracula cum stupore vidit, Antiquitatum thesauri, optime digesti, inque tribus amplis conclavibus reconditi, incomparabilis Nummorum Gazae, quatuor abacis, diluti juniperi lacryma artificio Daglii inductis, inclusae, quibus quintus mox accedere debebat, priscis aliisque memorabilioribus nummis uncialibus affervandis inserviturus, ac tandem Academiae Scientiarum regiae, illius Apollinis et Minervae delubri. Nec omisit, prout erat rerum scitu dignarum scrutator solertissimus, varias invisere officinas interque has monetariam, singula, quae in cudendis minoris pariter ac majoris moduli nummis usu veniunt, perspicacibus oculis observans, ac fusoriam, omnem varia ex aere et orichalco fundendi rationem curate investigans. Adiit etiam plus simplici vice regium peristromatum textorem, ortu Gallum, qua ratione aulaea, magnificis operibus picta, ac auro argentove variegata, et nec ipsis Bruxellensibus palmam cedentia, concinnentur, sedula inquisitione perscrutatus. Observavit insuper apud Batavum quendam modum vasa fictilia

Sinica more Delphico conficiendi, ex terra partim hic effodi, partim e Belgio et. Anglia arcessi solita.

In templis solenne ipsi erat, sedulo praesertim investigare Epitaphia, viris praeclare meritis posita, eaque, si digna videbantur, describere. Cum vero in quadam aedis, B. Mariae olim sacratae, crypta cerneret sarcophagum, in quo, quicquid mortale habuit, deposuit Frid. Rud. Ludovicus, Lib. Baro de CANIZ, quem divini ingenii fama, et inusitata carmina nostro sermone pangendi facultas pridem reddidit immortalem, illudque Viri quidem illustris nomine ac nota anni dieique natalis pariter ac emortualis insignitum, sed nullum plane Epitaphium adjectum animadverteret, huic saeculi nostri in tantum Heroem iniquitati indignatus, recesstit. Sed haud dubie illi, qui feralia ipsi officia persolverunt, rati, solum ejus nomen instar omnium elogiorum esse, hoc unum sandapilae inscripserunt, cum virtutibus ipse suis et carminibus elegantissimis sibi erexerit monumentum, quovis aere. ac marmore perennius, regalique situ Pyramidum altius, quod non imber edax, non aquilo impotens possit diruere, aut innumerabilis annorum series, et fuga temporum. Ego igitur paucis mutatis in vatem consummatissimum transfero egregium epigramma

in tumulum Jac. CUJACII Avarici Biturigum, cum adhuc A. 1639. epitaphio careret, a Vincentio Fabricio [note: vid. ejus Orationes, Dissertationes, epistolas et poemata, junctim divulgata, p. 715. conf. HUETII Commentar. de rebus ad cum pertinentibus, p 382.] confectum:

CANIZI cineres capulo veneratus in isto,
Ne famae dubites, hospes, habere sidem.
Nam tumulus titulo caret; est sine marmore bustum:
Indice eget, quamvis sit sacer ille locus.
Sed caperet dignum tanto qui nomine carmen,
Scilicet in toto non fuit orbe lapis.
Adde, quod, aeternos dum versat patria libros,
Credidit, auctorem non potuisse mori.

Inter plures eruditos celebritate nominis conspicuos salutavit Venerandum Theologum, D. Phil. Jac. SPENERUM, Ecclesiae tum Nicolaitanae Praepositum, in quo, praeter singularem animi vitaeque sanctimoniam, eruditionem summam cum pari certantem humanitate laetabundus suspexit. Nondum is deposuerat Francofurtanae, cui olim laudabiliter praefuit, ecclesiae memoriam, atque adeo vel hoc nomine Nostrum obviis veluti ulnis perquam

comiter excepit. Probe adhuc recordabatur integrae nobilissimae gentis Vffenbachianae, quae illum quondam in oculis. atque deliciis habuit, ac de aliis quoque Familiis Francofurtanis tot singularia referebat, omnes quarundam lineas et genealogias justo ordine enarrans, ut Nostro esset miraculo, Virum tam provecta aetate, tam diu jam Francofurto absentem, totque gravissimis obrutum negotiis, adeo felici adhuc rerum Francofurtensium gaudere memoria. Monstrabat igitur ipsi topographicam Civitatis Francofurtanae tabulam, a Meriano aeri incisam, parietique ante Museum appensam, illam se subinde per otium oculis permeare, atque hoc pacto pristinarum rerum memoriam confirmare dictitans.

Convenit etiam ejus filium, Christianum Maximilianum SPENERUM, Medicinae Doctorem, et Archiatrum regium, cui a magno parente veluti per traducem ingeneratus erat amor studii genealogici atque heraldici, in quo ille viris, in harum rerum scientia exercitatissimis, palmam praeripuit, studiose ejus Physiotameum contemplatus.

Adiit praeterea solertissimos quosdam artifices, Recnagelium scilicet, in vitris argenti modo caelandis principem, Daglium,

in rebus sandaracino diluto imbuendis dexterrimum, Laevinum gente Judaeum, sigillorum scalptorem scientissimum, Weyhenmajerum, patria Ulmensem, et Andream Rothium, sculptores et statuarios vel Praxiteli comparandos, quorum ille praesertim incomparabilis etiam in effigiebus ex cera fingendis artifex erat: rimatus pariter ac miratus exquisitissima artis, in qua eorum quisque excellebat, specimina. Et quis, quaeso, dubitet, quin VFFENBACHIUS noster, cui dulces ante omnia Musae erant, officinas etiam librarias diligenter visitaverit, inter quas tum Rudigeriana reliquis praestitit? In hac cum aliquando in famosum illum Stoschii libellum, quem Concordiam rationis et fidei inscripsit, inquireret, Rudigerus, vir alias satis humanus, nullum plane responsum dabat, instantem vero haud sine gravi indignatione quaerebat, num ipsum tentare, vel grandi periculo exponere cuperet. An ignoret, quod opusculum illud auctoritate regia suppressum, ac tantis sub poenis pronibitum sit, ut, qui aliquod ejus exemplum possideat atque retineat, ingenti mulcta, qui. autem Vendat, fustigationis poena afficiendus sit? Cum vero intelligeret, Nostrum esse peregrinum, ac nescire, quod tam gravi poena libellus iste sit prohibitus, mox placabatus. Nihilo tamen minus plura illius exemplaria

apud curiosos latitare, cognovit deinde VFFENBACHIUS, cui unum etiam a Medico quodam sub summa silentii fide ad unius dieculae usum fuit concessum, quod sua manu, noctis quoque tempore adhibito, descripsit.

Interim vero etiam subinde divertit in loca Berolino vicina, ac arces regias, quae magno satis numero circumjacent, Potsdamium puta, Caput, Bornem, Glunecke, Spandaviam, Neuendorfium, Pessenavium, Oranieburgum, etc. Excurrit quoque Malchavium, unico ab Urbe lapide distans praedium amplum ac splendidum Pauli a FUCHS, ex intimis Regis Consiliariis primarii, quod ipse Rex atque Regina animi causa frequentare solebant: Bibliothecam ac Museum Illustrissimi Viri conspicatus, aptiorem Musis ac studiis locum inveniri vix posse ob summam non modo tranquillitatem, sed amoenissimum etiam undique per hortum prospectum, censuit. Spectatis porro urbis ad portam Spandavianam propugnaculis, per Bernaviam, Neostadium et Angermundam se Suetum contulit, ac, arce aliisque ibi visis, veloci cursu Custrinum festinavit, in qua urbe munienda artem natura vicisse videbatur. Hinc conscendens naviculam, secundo Viadro, ac posthac Wartha leni aquarum tractu in Viadrum sese insinuante,

Sonneburgum concessit, quod oppidum cum Arce equestris Johannitarum Ordo possidet, conspecturus ibi ornatum, et insignia, adhiberi consueta, quando equites veteri ritu stricti gladii percussu creantur: sed desierio frustratus suo ob absentiam ejus, qui Ordini a secretis ac sacri custos scrinii erat, vidit tantum reliqua Arcis et Templi memorabilia, Custrinumque navigio rediit, peracta sic felici sydere omnium prima, quas in itineribus suis instituit, navigatione.

Inde Musas Viadrinas exosculaturus, in Academiam Francofurtanam properavit. Munus tum docendi in ea praeclare obibant inter caeteros Viri doctrina et laudibus insignes, Henricus et Samuel COCCEJI, Jo. Christophorus BECMANNUS, Samuel STRIMESIUS, Barth. HOLZFUS, Arnoldus WESENFELDIUS, et Leonh. Christoph. STURMIUS. Praeter Templa lustravit Academiae Bibliothecam, cujus Catalogum BECMANNUS edidit. Observavit in illa duo armaria, quorum unum non nisi Disputationum, ab hujusce Universitatis Professoribus publice ventilatarum, voluminibus, Gallicano more ligatis, iisque maximam partem primae magnitudinis, instructum erat: alterum Voluminibus, eodem modo compactis, quae Programmata, Orationes, et Carmina,

hic in lucem emissa, complectebantur, quibus semper adjici studiose solebant scripta hujusce generis singula, sensim in dias luminis auras prodeuntia, ac in posterum quoque proditura adjicientur: quod laudabile institutum se Nostro mirifice probavit.

Avidis etiam oculis apud laudatum BECMANNUM, multis nominibus de illa Academia praeclare meritum, contuitus est tam varia naturae curiosa, quam scrinium, diversi generis urnis, lampadibus, ac utensilibus prisci aevi, in circumjacente regione potissimum erutis, copiose refertum. Divertit hinc in vicinam regionem, ut quaedam naturae prodigia indagaret, quorum notitiam ex BECMANNI scriptis et aliunde hauserat. Et primo quidem visitavit Poetarum, quem nominant, fontem, prope Carthusiam in vinea quadam situm, in cujus aquas conjecta virgulta, folia, ligna et alia, quae foramina habent, in lapides converti, priore forma manente, olim jam Georgius AGRICOLA, Lib. II. de Natura eorum, quae effluunt ex terra, f. 543, ac post alii naturae scrutatores tradiderunt. Sed animadvertit Noster ex [gap: Greek word(s)] , ea, quae in fontem hunc injiciuntur, non plane in saxa permutari, verum lapides duntaxat cortice obduci. Tacito autem quodam gaudii sensu fuit mirifice

circa hos latices affectus, quod hic olim frequenter versatos esse nobilissimos Poetas, Conradum CELTEM, Ulricum HUTTENUM, Eobanum HESSUM, Mich. HASLEBIUM, Jo. et Christianum SCHOSSEROS, aliosque mente recoluerit, atque adeo vestigia veluti eorum impressa conspicere, ac venerari ipsi licuerit. Accidit igitur illi idem fere, quod Ciceroni quondam, Athenis diversanti, qui Lib. V. Cap. I. de Finibus ita de se: Mihi Platonis in mentem venit, quem accepimus, primum hic disputare solitum, cujus etiam illi bortuli propinqui non memoriam solum mihi afferunt, sed ipsum videntur in conspectu meo ponere. Hic Speusippus, hic Xenocrates, hic ejus auditor Polemo, cujus ipsa illa sessio suit, quam videmus. Tantorum igitur Virorum, quos [gap: Greek word(s)] jure vocaveris, ad hunc fontem meminisse, juveni nostro philomuso dulce erat.

Exin Wrizigium, pagum uno lapide Francofurto distantem, petiit, spectatum in regione adjacente novam fossam, qua mediante Viadrus et Sprea, indeque mare Germanicum et Balthicum summa commerciorum utilitate junguntur, opus stupendum, frustra olim tentatum, sed tandem sub auspiciis FRIDERICI GUILIELMI, Electoris gloriosissimi, successu felici perfectum, et octo cataractis lapideis,

quas amotis ligneis FRIDERICUS I. Potentissimus Borussiae Rex, substituit, instructum. In altera pagi regione in exiguo monte visit scaturiginem, in qua lapides, rubris conspersi maculis, instar sanguinis guttarum, sunt obvii. Hinc Lichtenbergam perrexit, ac in vicina ejus pagi regione antiquum illud monumentum lapideum, tumulo prisci cujusdam Herois, uti videtur, appositum, et ab accolis Naepfchens- Stein appellitari solitum, cujus BECMANNUS in Accessionibus histor. ad Wolfg. JUSTI Descriptionem Francofurti ad Viadrum, f. 23. sq. meminit, exquisivit, eoque modo comparatum vidit, quo a viro laudato describitur.

Haud parum vero ingenuas hasce delicias, quibus tam suaviter fruebatur, disturbarunt literae Curatorum, Berolinum reduci redditae, quibus, nihil tale opinans, in patriam revocabatur. Sarcinis itaque convasatis, ac plurima Berolino salute dicta, sub ipsum anni MDCCIII. finem reditum ad suos instituit. Eadem vero via, qua Berolinum venerat, Lipsiam celeri cursu reversus, jucunde spectavit Bibliothecam Senatoriam, in quam eum insigni comitate deduxit illius Praefectus, Godofr, GRAEVIUS, Criticorum facile principis Jo. Ge. GRAEVII frater. Invenit eam opulento librorum impressorum

apparatu instructissimam, et codicibs quoque MSS. haud paucis superbientem, ac Orientalium praesertim exquisita copia, quorum plurimi e Bibliotheca Wagenseiliana paulo ante huc migraverant, affluentem. Intento etiam vultu consideravit Mumiam. AEgyptiacam, de qua singularis extat Kettneri dissertatio. Doluit Graevius, Lipsiensem coeli temperiem esse illi aliquantum incommodam, unde caput quoque ejus abruptum sit: caeteroquin autem erat integerrima, omnibus integumentis ac signis hieroglyphicis praedita, et omnium, quod quidem constet, maxima atque pulcherrima [note: vid. b. Gottfr Christiani GOEZII, Praetoris et Bibliothecae Senatoriae Lipsiensis, dum viveret, Praefecti, elegans Programma, quo publicum Bibliothecae hujus usum A. 1711. prid. Non. Aug. indixit, p. 36. sq.] Luculenta quoque veterum numismatum copia praesto erat, quorum contemplatione insigniter fuit oblectatus.

Tandem Noster ad patrios focos d. x. Jan. A. MDCCIV. divino favente Numine, Valens sospesque rediit, ac per integrum, et quod excedit, lustrum, si excursinones quasdam excipiam, hic substitit, privatae vitae tranquillitatem atque dulcedinem sectatus, ita tamen, ut totum illud otium, in literarum studiis consumeret,

et auspicata vastissimae illius Bibliothecae, e qua tot in orbem eruditum redundarunt utilitates, fundamenta incre dibili solertia poneret; quod tempus felicissimam vitae suae periodum appellitare consuevit.

Musas sibi tam caras, ac in Academiis et itineribus flagranti industria cultas, secum ad Penates suos reduxit VFFENBACHIUS. Mente igitur diligenter primo omnium recolenda sibi sumsit ea stu dia, quibus Argentorati atque Halae sedulam navarat operam, probe gnarus, repetitionem esse illorum quasi animam, per quam ea demum veram vivacitatem et masculum vigorem accipiant. Quodam vero praesertim naturae ductu ferebatur in amorem historiae literariae, quam ad solidiora facere aditum, omnisque doctrinae ac lapientiae fontes recludere censebat. Satis ergo illi erat, quod ageret, tempusque, quo nihil ipsi fuit pretiosius, jucunae pariter ac fructuose transmitteret, verae eruditionis dulcedinem cuilibet oblectationis generi longissime praeferens.

Tam dulces autem ipsi erant Musae, tam suaves bonae literae, ut eo quidem tempore noluerit, certo se vitae generi addicere, ne scilicet hoc pacto ab earum cultu avelleretur; praesertim si iis implicaretur

negotiis, ad quae animi indoles haud erat proclivis. Lectitandi, meditandi, scriptitandi voluptatem cum Galliae quondam lumine, Guil. BUDAEO [note: in Epistolis p. 36. edit. Basil. A. 1521.] nec aere, nec auro permutandam esse censuit, ne sceptris quidem ipsis, nedum faseibus ad vulgus splendorem suum venditantibus. Jo. Harius ob copiosissiman Bibliothecam, maximis sumtibus ac inexplebili industria collectam, vocatus olim est Joannes cum libris [note: vid Jo. LOMEJER. de Bibliothecis Cap. X. p. 209. edit. Schmid. coll. Clar. Virorum Epistolis, a GABBEMA Harlingae A. 1664. evulgaris, p. 604.] Noster nunquam fere et nuspiam sine libris erat, sive deambularet. per campos, laeto gramine decoratos, sive curru veheretur, sive patulae sub tegmine fagi jucundisque sylvarum viretis recubaret, sive ripis Moeni, rauco murmure suaviter strepitantis, assideret. Jucundiori anni tempore, urbanis se turbis subducturus, secedere solebat in praedia Generosissimi Affinis LINDHEIMERI amoenissima, sed libris semper comitatus et Musis, quas secum quoque rusticatum ire jussit.

Quum vero in eo inexhausta esset legendi et variam ex libris doctrinam hauriendi

cuniditas, hanc ejus [gap: Greek word(s)] ceu fidelis pedissequa insequebatur. Apud animum igitur statuit, insignem condere Bibliothecam, non sibi duntaxat, sed aliis etiam, literis strenue operantibus, uti bono publico natus erat, profuturam, nullis sumtibus, nulli operae hac in re feliciter peragenda parciturus, cui studio cum per omnem vitam fuerit deditus, magnumque inde nomen nactus, potissima, quae; ad Bibliothecae illius spectant historiam, sedulo annotare nostrarum esset partium, id quod rei etiam librariae curiosis neque inutile, neque injucundum fore sperari posset. Quoniam vero limites nobis praescripti id haud permittunt, tertio hujus Sylloges tomulo praefigam singularem de studio b. VFFENBACHII bibliothecario commentationem. Nunc autem omnem hanc rem in pauca contraham.

Magno animo vastissimae Bibliothecae adornationem aggressus est, ad quam cunctis, illa in rei literariae incrementum usuris, liberrimum deinde concessit aditum. Conspirasse autem inter se videtur fatum et consilium, propitiamque satis expertus est fortunam in hoc laudabili instituto, ac MSStis praecipue Codicibus ingenti numero congerendis. Principio quidem non certos sibi limites fixerat, intra quos

se potissimum contineret animus librorum habendorum avidissimus, sed juvenili quodam fervore abreptus, in omne se eorum genus laxis habenis diffundere coepit. Agnovit autem postea, patentissimum hunc campum ingressus, Croesi etiam gazas sic tandem exhauriri posse. Prudens igitur ac damno suo eruditus, mutavit, tempore procedente, mentem, ac prae caeteris libros historico-politicos, illos item, qui ad rei literariae notitiam spectant, quique sunt paulo post prima artis typographicae incunabula typis exscripti, praeterea rarius obvios, ac eos praesertim, quos prohibitos vulgo vocitant, et denique manu exaratos, praecipue vero eruditorum Epistolas, libros item manu doctorum virorum notatos atque illustratos, ac tandem documenta actaque Francofurtensia, quanta posset, industria colligere, haud tamen plane neglectis aliorum generum libris, decrevit.

Laeta vero in dies incrementa capiente Bibliotheca, crevit et ejus in illa digerenda, apteque collocanda labor ac industria. Cumprimis multum operae studiique consumsit in adornandis librorum suorum Catalogis. Vix credibile est, quantum molestiae hoc in negotio devoraverit, ut aliorum potissimum, opibus literariis, tanto a se sumtu congestis, uti cupientium commoda

promoveret Vir laboris patientissimus. Ne quid de aliis bibliothecae suae Catalogis ab eo concinnatis dicam, quantae, sodes, molis erat, illum specialissimum omnium librorum et opusculoium in variis collectionibus comprehensorum, vel aliis insertorum annexorumve Indicem conficere, quem A. MDCCVI. exorsus est, cum numerus illiusmodi scriptorum A. MDCCXXV. ad sexagies jam mille excreverit [note: vid. si placet, quae de illo in singulari observatione, Syllogae nostrae epistiolicae inserta, p. 41. sqq. diximus.]?

Animadvertens autem, Francofurtum haud satis librorum ad Bibliothecam suam strenue locupletandam sibi subministrare, peregrinationes quoque ejus causa suscipiendas duxit, quarum praecipuum fructum in doctrinae suae copia feliciter ex converfatione cum eruditis augenda, ac in libris Codicibusque in patria frustra quaesitis adipiscendis consistere censuit. Non ignotum ipsi erat, quam pretiosa spolia ex itineribus in Orientem peractis Guil. POSTELLUS, Augerius Gislenius BUSBEQUIUS, Achilles HARLAEUS Dominus de Saney, Thomas ERPENIUS, Theodorus PETRAEUS, Jac. GOLIUS, Joannes GRAVIUS, Christianus RAVIUS, Eduardus

POCOKIUS, Georgius GENTIUS, Robertus HUNTINGTONUS, aliique domum reportaverint; quot optimae notae libros et Codices in peregrinationibus suis POGGIUS, Pomponius LEATUS, Conradus CELTES, Didacus MENDOZA, Jo. SAMBUCUS, Jac. Aug. THUANUS, Nicol. Claudius Fabricius de PEIRESCIO, Jac. GRONOVIUS, Marqu GUDIUS, C. S. SCHURZFLEISCHIUS, et innumeri alii sibi vindicaverint. Statuit igitur etiam VFFENBACHIUS, quam primum fieri posset, profectionem in Belgium et Angliam librariae suae potissimum supelleaetilis ac doctrinae cumulandae gratia facere, ibique Bibliothecis lustrandis, eruditis salutandis, libris. codicibusque emendis animum suum [gap: Greek word(s)] oblectare pariter, ac multarum rerum utilium peritia instruaetiorem reddere. Cum vero nemo tunc esset ex consanguineis, qui facultatum ejus curam suscipere vellet, illius consilii expeditio in futurum rejicienda erat tempus. Interim tamen varias excursiones, ceu majoris itineris praeludia, instituit.

Scilicet animi gratia A. MDCCV. d. XI. Maji Hanovium, quod Francofurto vicinum amoenissimumque est oppidum, excurrit, ibique amicitiam cum Viris doctissimis, Jo. Dan. CRAMERO et Theodoro

HASAEO, inclyti Gymnasii tum Professoribus, contraxit, multis in rebus postea ipsi frugiferam, cum Crameri potissimum opera non paucis bonae notae libris Bibliotheca ejus fuerit. adaucta, quos inter praecipuo loco commemorandus est incomparabilis ille Codex cerimonialis MS. Imp. Constantini Porphyrogenneti, de quo ejusque. fatis ac Vffenbachii studio in editionem ejus curandam impenso in Sylloge. epistolari p. 6. sqq. ex instituto disserui.

Eodem etiam mense excursionem Belgicam cum ornatissima Sorore ac aliis familiaribus suscepit, die nimirum XXVII. Maji Francofurto abiens, ac d. XVI. Aug. domum reversus. Paucula tantum ex hujus itineris Diario speciminis gratia decerpemus, partim ad curiosa naturae et artis, partim ad rem literariam spectantia.

Amstelodami admirabundus contemplartus est VINCENTII, mercatoris cujusdam, Technophysiotameum plane incomparabile, cui rite perlustrando vix annus suffecisset, curate autem describendo plura majoris formae volumina complenda fuissent [note: conf. Clar. Jac. Burckhardi de sua iplius vita Commentar. p. 55. sq.] Prodigiosa inprimis rerum

naturalium omnis geners copia illud abundabat, interque eas variis rarioribus animalibus, embryonibus, monstris, spiritu vini conservatis, vitrisque inclusis conchyliorum et insectorum, ex omnibus Orbis partibus conquisitorum, incredibilem ostentabat multitudinem; cunctaque tam eleganter ac scite disposita erant, ut dubius fuerit Noster, num ordo magis, an res ipsae admirationi contuentibus esse deberent. Ipsa possessoris ingeniosa uxor insecta solerter praeparare, summa industria et arte agglutinare, atque sexcentis modis mirifice disponere solebat. Integra veluti topiaria aliasque figuras jucundissimas ex artificiosa inseaetorum dispositione tam affabre confecerat, ut, nisi quis propius accessisset, primo intuitu omnia vel Phrygiana esse opera, vel penicillo aut acu picta, existimasset: tam concinne et scite colores insectorum et reliqua fuere disposita et conglutinata. Singula conchylia speculorum instar erant expolita, quod Amstelodami quidam mira arte facere solebat, victum hoc labore quaerens. Uxor omnia secundum sua genera tam belle disposuerat, ut in singulis loculamentis pro eorum diversitate diversa vel topiaria, vel sydera, vel alia ex iis Daedaleo ingenio amussitata, inque concinnam seriem digesta conspicerentur. Cuncta autem tam munde ac nitide erant conservata, ut ne

pulvisculum quidem in ullo deprehendere licuerit. Sollicite hinc cavebat Possessor ac artificiosa ejus conjux, ne quis coma mutuaticia, pulvere odorato conspersa, ornatus propius ad insecta potissimum accederet, eaque pulvisculo perfunderet. Centum sibi hic Argi exoptasset oculos, ac integri anni tempus, quo singula penitius contemplari, sapientiamque Dei. in minimis decenter admirari potuisset. Ipse possessor, singulari humanitate pollens, binis hebdomadis diebus suum thesaurum cunctis lustrandum permittebat, quem ejus jam parens adornare coeperat, ipse vero strenue adhuc in dies locupletabat, ex omnibus orbis partibus insecta aliaque stupendis sumtibus amicorum opera conquirens. Summo autem jure huic naturae artisque Theatro inscribi potuissent illa, quae olim quidam cecinit de Bernhardi PALUDANI, Medici Enchusani, Thaumatotheca, in qua non aegre tulisset PEIRESCIUS, teste GASSENDO [note: in Vita Peirescii Lib. II. p. 127. De hoc Paludani Cimeliarchio vid. Georg. Hegenitii Itinerarium Frisio-Hollandicum. p. 85. sq.], tanquam ad Cyaneos scopulos consenescere:

Quicquid terra sinu venisque recondidit imis,
Thesauros Orbis haec brevis arca tenet.
Laus magna est, tacitas naturae inquirere vires,
Major, in hoc ipsum munere nosse Deum.

Harlemi cupidus erat videndi illa primigeniae typographiae. monumenta, in Curia custodita, quae Laurentio Costero suo adscribere solent Belgae; cumque MISSONIUS [note: in Itinetario per Italiam, Germanice edito Lips. A. 1713. Tom. I. p. 34.] Speculum humanae salvationis, quod eorum praecipuum est, tanta ibi asservari sollicitudine referat, serico involutum, et argenteae capsulae inclusum, ut ejus curam aliquot e Senatorum ordine gerant, quorum singuli peculiarem ad capsulam illam reserandam clavem teneant, ne unus absque alterius ope cimelium hoc contrectare, aliisque ostendere queat, Vffenbachius rem longe aliter se habere, ac Missonius nugatur, non tunc modo, sed deinde etiam A. MDCCXI. et MDCCXVIII. [gap: Greek word(s)] tertium repetita, didicit. Summa enim facilitate, ternis istis vicibus cimeliorum. illorum inspectio ipsi concessa. Nam cum primum in Curia Harlemensi in libros istos inquireret, illico quidam Scribarum, Vir perquam humanus, aderat, qui eum absque Senatorum convocatione, vel clavium flagltatione, in hypocaustum,

Tabulario Civitatis proximum, deducebat, in quo sine mora ex hoc deportabat capsulam, quandam, non argenteam, qualem fabricat Missbnius, sed ligneam, formam libri cujusdam, vel voluminis spissioris, referentem, in qua cimelia illa erant recondita. Capsula haec non seris, quibus idem illam instruit, sed uncinis orichalceis, ut libri solent, clausa erat, in quorum uno caelatum: SPECULUM HUMANAE SALVATIONIS LAURENTH COSTERI: in altero vero idem Beigice: SPIEGEL MENSCHLICHER BEHOUDENISSE. Remoto operculo, expromebat Renzius (hoc Scribae nomen fuit) non unicum Speculum, sed quinque volumina, numeris pro aetatis, ut asserebat, ratione signata. Nullum vero eorum, ut denuo fingit Missonius, serico erat involutum, sed corio rubro, ut videbatur, Moscovitico erant compacta, quae omnia et singula solus ille ostendebat, et citra piaculum contrectanda, proque lubitu inspicienda porrigebat humanissime. Describendis vero jam libris istis supersedere, chartaeque parcere possum, cum otium hic mihi fecerit ipsemet optimus VFFENBACHIUS, qui in binis literis, olim ad me humanissime datis, ac Amoenitat. Literar. Tom. IX. p. 970. sqq. insertis, eos curare recensuit. Mirari autem satis nequeo, Jo. Gottliebium KRAUSIUM, Virum alias praestantissimum,

tissimum, in Tabulis rerum, quae in Orbe erudito geruntur, novarum fidem inclyti Maecenatis ipsa nixam experientia, hac in re in dubium vocasse. Opponimus ergo illi alios testes duos [gap: Greek word(s)] , eosque fide dignissimos, VFFENBACHIO nostro adstipulantes, Viros nempe integerrimos, Albertum Henricum de SALLENGRE [note: vid. ejus Memoires de Litterature, Tom. I. Part. II p. 392.] et J. C. NEMEIZIUM [note: conf. ejus Vernünstige Gedancken über allerhand Historische, Critische und Moralische Materien. Part. I. p. 34. sqq.].

Haga Comitum digressus est Schevelingam, ut ibi experimentum caperet ejus rei, quam GASSENDUS PEIRESCIUM quondam explorasse his verbis refert [note: in vita Peirescii Lib. II. p. 128.]: Dievertit Schevelingam, ut exploraret vectationem et velocitatem Currus ea solertia a paucis annis excogitati, ut passis velis in littore navigii instar evolaret. Inaudierat nempe, Comitem Mauritium post Neoportuensem victoriam experiundi gratia illum conscendisse, una cum capto in pralio Francisco Mendoza, ac intra duas horas attigisse oppidum Puttenum, quod inter atque Schevelingam horaria milliaria quatuor decim intericipiuntur. Quare ipse quoque experiri

voluit, commemorareque solebat stuporem, quo correptus fuerat, cum vento translatus citatissimo, non persentisceret tamen (nempe tam citus erat, quam ventus) cumque auimadverteret scrobeis occurrenteis praetervolari; restagnantes passim aquas superficie tenus duntaxat attingi; qui antecedebant cursores, visos qunsi retrorsum niti; quae distantissima apparebant, momento pene pratervehi; et quadam id genus simlia. Inventor idemque fabricator currus hujusce velivoli, quem ne velocissimi quidem equi longo spatio aequare potuerunt, fuit Simon STEVINUS, Brugensis, vir supra captum vulgarem, Adriani Romani judicio, in mathesi rerumque naturalium cognitione versatus [note: De quo vide sis Valerii Andreae Deselii Bibiroth. Belg. p. 813. ejusdemque editionem a Jo. Franc. Foppens adornatam Tom. II. p. 1102. et. P. Baelii Diction. Crit. Tom. III. f. 2655. edit. III. Roterod.]. Fuit etiam Hugo GROTIUS in stupenda illa vectione una cum aliis Mauritii Nassovii socius, cujus in Casp. DORNAVII Amphitheatro sapientiae Socraticae joco-seriae [note: Tom. I. f. 669. sqq.] in hunc currum veliferum exstat elegantissima elegia cum viginti duobus epigrammatibus.

Miror, eum memorabilis hujus rei haud fecisse mentionem in historiarum de rebus Belgicis Lib. IX. ad annum MDC. p. 399. Sqq. ubi de illa Neoportuensi victoria exponit.

Hujus autem rei, PEIRESCII exemplo incitatus VFFENBACHIUS quoque periculum facere gestiebat, sed non tam felici ipsi esse licuit, sive quod nemo amplius praesto sit, qui currum hunc mirabilem rite tractare norit sive quod venti votis haud responderint, id quod praetexebant ii, quibus proxenetis in curru hoc contuendo usus est. Figura hujus currus aeri incisa exhibetur in Jacobi Marci Deliciis Batavicis, Amstelodami A. 1618. forma oblonga excusis, eique hoc subjectum est distichon:

Ex hac profectione id inter caetera reportavit utilitatis, ut familiarem sibi reddiderit sermonem Belgicum, cujus notitia ipsi deinde fuit ad Glossarium veteris linguae Germanicae [note: vid. hujusce Sylloges Part. I. p. 124.] adornandum valde proficua. Praeterea, cum venditioni Bibliothecarum,

bliothecarum, praeconis voci subjici solitarum, jucunde interfuisset, ac supellectilem suam librariam hoc pacto feliciter locupletasset, ex istiusmodi auctionibus, a quibus antehac abhorrebat animus, postea plurimos egregios libros, tam calamo exaratos, quam typis excusos in suam Bibliothecam intulit.

Ejusdem anni Mense Octobri Darmstadii, Wormatiae, Francothalii, Manhemii, et Heidelbergae, quicquid exploratu videbatur dignum, investigavit.

Anno autem MDCCVI. mense Septembri vergente, excurrit Moguntiam, ac inde praeter quosdam Codices MSS. ultra centum nummos antiquos domum retulit. Etenim Nummophylacium quoque instruxerat, quod tum, quantum pote, locupletare ipsi curae cordique erat, de quo ita ad ACKERUM suum IV. Id. Oct. ilhus anni: Paucos ante dies Moguntiae fui, ibique inveni tres Codices membranaceos, de quibus proxime plura. Accepi quoque nummorum antiquorum ultra centum, maximam partem ancorum, inter quos quidam rarissimi. Curta quidem mihi adbuc eorum supellex est; quicquid tamen in manus incidit, magna cura colligo. Igitur cum sciam, quod in Misnia atque Saxonia multi reperiantur nummi bracteati (de quibus schlegelius, Olearius, Tenzelius) enixe te rogo

atque obsecro, si quid occurrat, at aequo pretio mihi comparare velis. Nihil omittas, precor, quo Museum meum locupletare poteris. Cum enim nil mihi gratius atque acceptius sit, augebis meum erga te amorem, jam jam maximum. Sumtus quoque omnes quam lubentissime resarciam.

Anno tandem MDCCIX. rebus suis ita dispositis, ut peregre sibi abire liceret, accinxit se ad iter Belgicum et Anglicum, dudum jam animo conceptum ac exoptatum, eruditionis suae et Bibliothecae divitias potissimum cumulaturus, sique in Anglia sibi res ad voluntatem fluerent, perpetuam in Collegio quodam Oxoniensi sedem fixurus Quis vero de itinere hoc non optima quaevis animo praecipiat? Quis dubitet, eum inde uberrimum laboris atque impensarum retulisse fructum? Cum mens ejus jam. optimorum librorum lectione subacta, judicium maturum, indolesque animi virtutum praeceptis ac exemplis optime firmata fuerit. Animo jam, antequam pedes in illas regiones inferret, iter emensus feliciter erat, a puero fere e praestantissimis itinerum scriptoribus aliisque libris memorabiliora apud exteros conspicua diligenter enotaverat, Bibliothecas lustratu digniores ac praecipua earum cimelia, Nummophylacia item atque Technophysiotamea in numerato habebat, et quicquid

quovis in loco prae caeteris illustre sit observandum, oculisque cupidioribus contuendum, ad unguem noverat.

Prudenti autem consilio secum costituit, itineris comitem sibi adsciscere Generosissimum Fratrem, Jo. Fridericum ab VFFENBACH, Halae tum Magdeburgicae liberalibus studiis operantem, hodie vero perillustri in loco positum, Reip nempe Moeno-Francofurtanae Consulem Magnificum, belli pacisque artibus inclytum, jucunda hujusce fidi sibique tenerrime deamati Achatis societate molestias itineris levaturus, ac scita ejus artisque Apellaeae gnarissima manu ad delineanda naturae et artis miracula, canaeque antiquitatis monumenta usurus. Abiit igitur prius d. XIX. Aprilis citato cursu in Saxoniam dilectissimi Fratris mentem ad peregrinationis consortium flexurus: XXIII. autem Jun. ad Lares suos rediit. Emicat etiam ex hujus itine is descriptione stupenda optimi Maecenatis industria, ac mirandum est, in tantillo ac bimestri duntaxat temporis spatio tot Viros praeclaros ab eo salutari, tantam librorum ac rerum notabilium copiam non vagis modo oculis et veluti per transennam, sed exquisita diligentia et exacta cura lustrari, singulisque diebus tot memorabilia in chartam ex pugillaribus referri potuisse. Sagaciter in

hoc excursu speculatus est Lipsiae Bibliothecas ITTIGII ac Paulinam denuo, Musea SEYLERI Mechanici, SCHACHERI, LEHMANNI, LEUPOLDI: Halae Museum J. M. HEINECCII: Seeburgi duos lacus vicinos, disparis plane indolis, quorum unius aqua dulcis, alterius salsa est [note: vid. Miscellan. Acad. Naturae Curios Decad. II. An. VI. p. 212. sqq.]: Martisburgi praeter Rudolphi Imp. inscriptionem sepulcralem, amputatamque ejus manum, Bibliothecam Canonicorum: prope Naumburgum Gymnasium Portense ejusque supellectilem librariam: Jenae Bibliothecas Academicam, G. W. WEDELII, et J. A. DANZII: Vinariae Bibliothecam ac Cimeliarchium Principis, et prope eam civitatem Pufhardum, arcem subterraneam [note: vid. Ge. AGRICOLAE Libr. de animantibus subterraneis f. 482.]: Erfurti Bibliothecas veteris Monasterii Augustiniani, Academiae et Collegii Amploniani, hancque multis quidem Codicibus MSS. instructam, sed plane neglectam, ac pulvere situque squalidam: Arnstadii principalem numismatum Thesaurum exquisitissimum, qui hodie Gothano junctus est, Musea item Schlegelii ac Olearii: Gothae Serenissimi Ducis Gazam librariam ac Cimeliarchium,

Vockerodtii Bibliothecam, Technophysiota meum Wermuthi, a quo triplicem crustae margaritariae conchas adaptandi modum didicit: Reinhardtsbronnae veterum Thuringiae Landgraviorum monumenta, Hortlederi studio huc translata: Isenaci librariam Gymnasii supellectilem, satis quidem curtam, rariorum tamen scriptorum haud plane expertem, arcemque Wartburg, Lutheri quondam Pathmum: ac tandem Fuldae memorabilia, in prima hujus sylloges particula p. 78. sqquea nobis descripta [note: Iis, quae de veteri Fulda ejusque instructissima Bibliotheca ibi dixi, addere hic juvat verba Henr. Leonardi SCHURZFLEISCHII ex ejus Noticia Bibliothecae principalis Vinariensis p. 7. sq. Fulda. benignitate Pipini ac Carolomanni, conslioque Bonisacii, Moguntini Praesulis, A. C. 744. initium sumsit, atque Abbatis sede ornata, praestantissimisque deinde Doctroribus, e Coenobio Picardiae. Corbejensi antiquo potissimum accersitis, adaucta et locupletata, florere undiquaque coepit. Ibi Abbas Rabanus Maurus, Alcuini disciplinae quondam alumnus, postea Anitistes Moguntinus, Vir, cui neque Italia tum temporis similem, neque Germmia parem habuit, primam cum Hildeberto in Germania Bibliothecam amplissimam, veterumque scriptorum Codicum multitudine instructissimam, ac brevi post totius Germaniae celeberrimam, condidit, ipsamque adeo scholam eruditione sua non vulgari illustravit, ut eo, tanquam ad communem bonarum artium officinam, non tam ab extremis finibus Germanos, quam Gallos, Scotos etiam et Britannos, et Italos magno numero confluxisse, edoceamur. Caspar BARTHIUS DAUMIO narravit, sex libros Ciceronis de Republica longe desideratissimos extitisse ante bellum tricennale in Bibliotheca Fuldensi in aliquot voluminibus membranaceis, sed a militum petulantia discerptos, et equis substratos fuisse. vid. D. J. Alb. FABRICH Biblioth. Lat Vol. II. p. 145.] Pauca jam ex iis, quae in

hoc itinere Musageta noster observavit, ne nuda tantum eorum recensione lectorem fatigemus, afferre juvat.

Primo omnium Lipsiae adiit D. Thomam ITTIGIUM, celeberrimi nominis Theologum, et antiquitatum ecclesiasticarum promum condum, cujus nomen, si nihil aliud praeclari unquam fecisset, vel soli ejus discipuli, e scholis illius progressi, immortalitati consecrarent, e quibus exempli et honoris causa solum nomino viros beatos, quorum merita in rem sacram

et literariam sunt testatissima, Joannem FRICKIUM, Gottfridum OLEARIUM et Jo. Alb. FABRICIUM, vastissimam suam doctrinam potissimum dexterrimae ITTIGII institutioni acceptam grata mente referentes. Is licet calculi doloribus laboraret, humanissime Nostrum excepit, et partim ipse, partim, cum nephritici cruciatus prohiberent, famuli eruditi opera eximiam Bibliothecam suam ei perlustrandam dedit. Haud facile uspiam tam pretiosum et Vastum Patrum ac historiae ecclesiasticae apparatum uno in loco asservari, ac fere nullam, sive veterem, sive recentiorem Patrum antiquorum editionem heic desiderari censuit VFFENBACHIUS.

Ibidem in D. SCHACHERI, eximiae humanitatis Viri, Museo inter reliqua visu ipsi erat perjucunda integra veluti series embryonum, a trium hebdomadum aetate in nonum usque mensem suo secundum aetatem ordine, instar canalium organi pneumatici, collocatorum, quorum minimi, articuli longitudinem haud aequantes maxime ei videbantur admirandi, cum in illis omnes jam corporis partes, quanquam non adeo distincte et luculenter ac in majoribus, deprehendantur.

Inprimis ipsum in admirationem rapuit exquisita plurimorum artis naturaeque speciminum copia, quam ei contemplandam mira comitate permisit D. Jo. Christianus LEHMANNUS. Vir multiplici scientia recentibusque inventis insignis, In tanta autem rerum memotabilium supellectile summae illi fuit voluptati ingens nidorum, a varii generis avibus, tam exoticis, quam indigenis, textorum vis, nec satis poterat mirari artifieium diversitatemque structurae et materiarum, e quibus conditi fuere: plerisque vero, quod spectatu jucundum erat, injacebant ova. Animus tum erat eximio illi naturae indagatori, ipsas etiam, quotquot e vicina regione nancisci posset, colligere aves, easque exenteratas nido quamque suo imponece, id quod ad Ornithologiam Saxoniae concinnandam egregie inserviturum fuisset. Negotium istas conquirendi praemiolo constituto juvenibus rusticis dederat, qui simul cujusque alitis nomen, locum et tempus nidificii, aliaque hujusmodi ipsi referrent.

Post salutatos plures alios viros celebriores spectatum quoque illi est monstrum humanum bicorporeum, quod in nundinas a muliere Belgica ad corrogandas pecunias delatum erat. biennio jam abhino oculis curiosorum ibidem fuerat expositum,

ac deinde singulari dissertatione, cui figura hujus monstri aenea praemissia est, a maximi nominis Medico D. Mich. Ern. ETTMULLERO illustratum, e qua et Nostri Ephemeridibus hoc hominum portentum penitius hic cognoscere, lectoribus volupe fore arbitror. Natum erat A. 1701. in Hungaria Szoeni prope Comoram a rustica. Qui primum exitum ex uteri ergastulo molitus est, et ad umbilicum usque prodiit, foetus, Helenae nomen nactus, cujus pedes tribus post horis cum altero foetu, priori adnato, et Juditha vocato, sunt exelusi. Duo hoc monstrum habebat capita, quatuor brachia, totidem pedes, duos truncos: circa finem vertebrarum lumborum utraque sibi corpora cohaerebant: inter sinistrum Helenae et dextrum Judithae pedem unus conspiciebatur inter nates duas anus. Inguina nulla monstrabant genitalia, sed carne erant occlusa. In spatio autem inter quatuor pedes intermedio circulus extabat patulus, in quem ex utroque corpore ductus desinebant, per alterum tamen duntaxat, Helenae nempe, urina ab utroque reddebatur. Quoad reliqua legitimam partes hae externae sortitae erant proportionem. Diversi vero observabantur esse temperamenti binae sorores, altera laetabunda, tristiori altera existente; mutuo interim se amplectebantur amore, quem

saepe osculis demonstrabant. Nec utrique unus erat urinam mittendi alvumque exonerandi stimulus, sed egerebantur haec modo ab uno, modo ab altero corpore. Loquebantur Belgice, Hungarice, Gallice, et aliquantulum Germanice. Utrique non eadem semper voluntas, vel idem appetitus ambulandi, vel ad unum locum se conferendi, nec quatuor pedes ita erant collocati, ut uno tempore simul ad unum eundemque locum properare potuissent, sed uno corpore progrediente, alterum regredi cogebatur: cum vero hae sorores mutuo se complecterentur amore, una libenter setqui solebat, quo ab altera ducebatur. Sedere haud poterant, sed a latere nonnihil ad sedilia se acclinabant. Non eadem semper utrique erat sensibilitas tam quoad res naturales, quam mora les: nec uno semper eodemque tempore fame vel siti stimulabantur, vel ad soporem sollicitabantur, vel aegrotabant. Duabus quin monstrum hoc praeditum fuerit animabus, in dubitationem cadere haud videtur.

Halae convenit D. Jo. Mich. HEINECCIUM, Virum in antiquitatum ecclesiasticarum et rei praesertim diplomaticae notitia versatissimum, quem singulari morum suavitate praeditum expertus est Magnam in ejus Museo percepit voluptatem ex ingenti

pulcherrimorum sigillorum apparatu, quorum typos cum aliunde, tum praecipue ex Tabulario Corbejensi curate effin xerat Vir, quem excellenti harum rerum cognitione fuisse imbutum testatur insigne opus de veteribus Germanorum aliarumque nationum sigillis, eorumque usu et praestantia. Ab eo quoque didicit modum, ectypa veterum sigillorum faciendi.

Solebat nempe Noster, qua erat prudentia praeditus, si quos in itineribus viros doctos inviseret, ad cujusque se genium accommodare, sermonisque materiam de illis potissimum rebus subministrare, in quarum notitia eos excellere noverat, quasque iis adeo caeteris jucundiores fore facile hariolari poterat. Duplex inde in eum redundavit commodum. Primo enim hoc illis nomine acceptior erat, iique isthoc pacto affabiliores reddebantur; cum, quam quisque novit artem, de ea praesertim animo lubentissimo largiorique verborum flumine sermocinari soleat, et magnam praeterea vim, recte judicante Tullio, ad conjungendas amicitias studiorum ac naturae similitudo habeat. Deinde peropportuna hinc ipsi enascebatur occasio, laetissima in variis et alioquin abstrusioribus ingenuarum artium, ac disciplinarum generibus incrementa capiendi, et viva voce ocularique demonstratione

virorum hujus illiusve doctrinae scientissimorum addiscendi, quae ex libris haud ita luculenter cognosci poterant. Animo igitur jam ante, quam in peregrinatione sua viros doctos et artifices, adiret, infixerat quaestiones, dubia vel argumenta, quae uberius discussa ac dilucidius a singulis explanata cupiebat. Quocirca maximopere sane expedit liberalium artium cultori, cum fructu peregrinaturo, notitia eximiorum artificum, et virorum variae doctrinae laudibus in singulis, quas lustrare constituit, civitatibus apprime florentium, ne imparatus accedens praecipuo itineris sui lucro frustretur, et opportunam occasionem egregia multa videndi cognoscendique, posthac non ita facile redituram, sibi e manibus elabi patiatur. Commendandum hoc nomine, praeter Cel. BRUCKERI mei Pinacothecam Virorum hodie literis illustrium elegantissimam, majorem in modum est, quantum quidem ac Virorum nostro aevo literarum gloria insignium notitiam spectat, institutum, quod Summe Venerabilis Gabr. Wilh. GOETTENIUS scite exorsus est, elegantis autem ingenii ac doctrinae Viri Ernestus Ludov. RATHLEF et J. C. STRODTMANNUS laudabili dexteritate continuarunt, in describenda literata hujus aevi Europa. VFFENBACHIUS itaque cum nosset, quanta. HEINECCIUS rediplomaticae,

ac inprimis, ut cum Vopisco loquar, sigillaticae peritia polleret, quantumque ad fidem diplomatum explorandam et confirmandam sigilla valerent, multa ex illo de sigillorum materia, inscriptionibus, figuris, annectendorum modo, effigiebus, sincerorum ac spuriorum criteriis, aliisque huc pertinentibus sciscitatus, magnum ex illo congressu fructum retulit,

Laudatus HEINECCIUS tum Halae praelectiones in rem diplomaticam instituere solebat, quod salutare consilium ita Nostro placuit, ut haec tempora praedicaverit felicia, quibus istiusmodi res in Academiis docentur, cum antea nihil facile, nisi quod ad panem lucrandum inferviret, in cathedris personaret. Occupatus insuper erat in Ecclesiae Graecae delineatione adornanda, ac Historia Marchionum Brandenburgensium per sigilla eum in modum illustranda, quo VREDIUS Comitum Flandriae historiam elucidavit, ad quod institutum multa jam subsidia tam e Magdeburgensi tabulario, quam Berolino, jussu Regis Borussiae acceperat.

Domum d. XXIII Jun. reversus, more Francofurtano mense Julio ad Schwalbacenses fontes acidulos abiit, iis, quanquam necessitate tum haud flagitante,

usurus. Vegetus enim ac valens ex itinere redierat, illa soli coelique mutatione, vectatione, corporisque motu ac animi deliciis ad salubritatem ipsi maxime proficuis. Experientia post edoctus censuit, annuum sine urgentibus causis acidularum usum esse potius abusum, ac saepe sanitati plus officere, quam prodesse, cum praesertim raro, qui ad ipsos fontes accedunt, temperatam vitae rationem diligenter custodiant.

Octavo autem mensis Nov. die una cum Generosissimo Fratre iter, Deo favente, per Saxoniam inferiorem et Frisiam in Belgium et Angliam ingressus est, quaestum doctrinae majorem capturus, ac thesauri sui librarii incrementa promoturus; cujus itineris luculenta optimaeque frugis plena descriptio cum jam sub praelo sudet, praecipua tantum loca, in quibus aliquamdiu incomparabile hoc optimorum Fratrum par, ut Bibliothecas et alia observatu digna enixa diligentia investigarent, Virosque doctos et industrios artifices adirent, diversatum fuit, ac ex Viris, quos salutarunt, celebribus potiores hic nominare visum est. Illa sunt Cassellae, Goslaria, Clausthalium, Blanckenburgum, Quedlinburgum, Halberstadium, Magdeburgum, Helmstadium, Brunsviga, Guelpherbytum, Salzdahlum, Hildesium, Hannovera,

Herrenhusa, Cella, Luneburgum, Razeburgum, Lubeca, Hamburgum, Stada, Brema, Emda, Groeninga, Loewarda, Franequera, Harlinga, Bolswertum, Zwolla, Daventria, Harderovicum, Amersfortum, Ultrajectum, Amsterodamum, Lugdunum, Roterodamum, Delphi, Haga Comitum, Harlemum, Londinum, Greenvicum, Cantabrigia, Oxonium, Hamptoni Curia, Kensingtonium, Woodtstockium, Richemontium, Dusseldorpium, Colonia Agrippina.

Ex Viris celebribus, quos haec nobilissima Fratrum biga convenit, nominare sat est Jo. Andream Schmidium, Hermannum von der Hardt, Just. Christophorum Boehmerum, Phil. Jul. Rethmejerum, Jo. Henr. Burckhardum, Godofr. Guil. Leibnitium, Gerh. Molanum, Polycarpum Lyserum, Henr. Ludolphum Benthemium, Jo. Alb. Fabricium, Jo. Frid. Wincklerum, Jo. Diecmannum, Dietericum von Stade, Michaelem Richey, Gerh. de Mastricht, Theodorum Hasaeum, Jo. Henr. Eggelingium, Alexandr. Arnold. Pagenstecherum, Mensonem Altingium, Adamum Mensonem Isingk, Mich. Rossal, Ant. Schultingium, Campegium Vitringam, Zach. Huberum, Jac. Rhenferdium, Nicol. Gürtlerum, Gisb. Cuperum, Theod. Janson. ab Almeloveen, Jo. Majerum, Petrum

Burmannum, Jac. Perizonium, Cornelium van Alkemade, Ant. van Leuwenhoek, Prosperum Marchand, Bernardum Piccard, Petrum Valkenier, Wolfh. Senguerdum, Salomonem van Till, Jacobum Gronovium, Phil. Reinh. et Jo. Jac. Vitriarios, Herm. Boerhaven, Jo. Musschenbroek, Thomam Crenium, J. Aymon, Jac. Basnage, Jac. Bernard, Pet. Vlaming, Jo. Guil. van Meel, Tiberium Hemsterhuysen, Gosw. Uilenbroeck, Jac. Rau, J. de Wilde, Frid. Ruysch, Jo. Theod. Schalbrug, Jac. Bary, Corn. de Bruyn, Hadr. Relandum, Nic. Hartsoecker, Rich. Bentlejum, J. Flamsteed, Georg. Holmes, Wilh. Wiston, Jo. Hudson, Th. Hearne, Hans Sloane, Jo. Covel, Georg. Hickesium, Jo. Ern. Grabium, Thom. Tenissonium, D. Ferrarium [note: Italum in Anglia commoratum, cujus honorificam mentionem facit Cel. Petrus Franc. COURAYERIUS in praefatione Historiae Concilii Tridentini Sarpianae, in Gallicum sermonem translatae, praemissa, p. XIV. XVI. sq.], Jo. Woodward.

Ex tot tantorumque Virorum sermonibus exoptatam Nostro in variis doctrinae generibus plurimum proficiendi facultatem esse suppeditatam, quis non agnoscit? In

Iustrandis instructissimis, quae Londini, Oxonii et Cantabrigiae asservantur, Bibliothecis, ac excutiendis earum Codicibus MSS. id sibi potissimum negotii imposuit, ut eos conferret cum Catalogis, ab Edwardo Bernardo collectis, studioque Humphredi Wanleyi A. 1697. e Theatro Sheldoniano splendide evulgatis. Errorum in iis, non ea, qua decebat, accuratione concinnatis, commissorum notationibus tantum chartae, in meis manibus versantis, compleit, ut singulare illae volumen conficerent [note: conf. primam hujus Sylloges particulam, p. 183. et 187. sqq.]

Ipsa autem Nostri Bibliotheca maximum ex hoc itinere incrementum cepit, cum supra quatuor voluminum millia inde reportaverit, id quod ex epistola ad Cel. DANZIUM data, et huic nostrae Sylloges particulae inserta, liquet.

Primo quidem animo secum constituerat, in Collegio quodam Oxoniensi fixam sibi Musisque suis stabilire sedem; sed tam victus ratio, quam coeli temperies, ipsi minus commoda, praesertim vero turbidus rerum Anglicarum eo tempore status, ut consilium hoc abjiceret, effecere. Martis

insuper ferocia, in nobilioribus Europae regnis tum saeviens, literarium in Galliam atque Italiam iter, quod mente agitarat, plane sufflaminavit. Imo divina potius providentia, commodis eum inclytae Patriae et rei in Germania nostra literariae promovendis destinans, ipsum ad natale solum veluti retraxit. Mortalium enim coetui interea exempto amicorum ejus principe, Viro Amplissimo, Jo. Nicolao SNEIDERO, dicto Smidt, cujus in aedibus habitaverat, librariumque suum thesaurum deposuerat, ac Deo, cujus in manu sors nostra est, sic dirigente, factum est, ut domum A. MDCCXI sub initium mensis Aprilis redux, Vidua ejus, Matrona omnibus sui sexus ornamentis decoratissima, quamque studium suum bibliothecarium haud remoraturam noverat, mense Julio in matrimonium ducta, in illius thalamum feliciter succederet.

Anno MDCCXVIII. mense Junio animi gratia denuo iter in utrumque Belgium instituit, dulcissima conjuge et generosissimis Fratribus ac Affinibus cum privigno eum comitantibus. En tibi, quae ipse amicissimo MAIO suo in literis ad eum decima Septembris die exaratis de hoc itinere exposuit: Pollicitus nuper sum, me itineris peracti fata descripturum, quod, antequam ad ultimas tuas respondeam, praestandum

videtur. Ast paucis me expediam. Neque enim navigationis Coloniam usque amoenitatem, neque subortam posthaec, quam bis experti sumus, Neptuni in nos iracundiam, neque enatas inde foeminei sexus querelas explicabo minime jucundas. Nec jocos, facetias atque delicias, quibus tempus fallere, ac itineris molestias superare laeta nostra societas studuit, referam; parum enim salis nunc haberet talis relatio. Non etiam situs utriusque Belgii amoenitatem, Urbium magnitudinem, aedificiorum magnificentiam, hominum mores, partim satis agrestes atque ridiculos, rerum omnium his in oris affluentiam, memorabiliumque, quae vidimus, multitudinem prolixe describam. Haec enim omnia tibi cognita scio, ac parum te juvare posse autumo. Literaria nova, quae scilicet in Bibliothecis ac officinis librariis viderim, quaeque ex ore atque colloquiis Eruditorum didicerim, magis tibi arriderent, majori etiam cum voluptate a me describerentur. Ast, ut jam nuper dixi, neque ipsa itineris, relaxandi atque recreandi animi causa potissimum instituti, ratio, neque societatis, quam inieram, seria abhorrentis nexus, nec denique festinatio ubivis locorum nimia permisit, ut meo in rem literariam ardori ac doctos viros invisendi desiderio satisfacere potuerim, nec tuae nunc,

quam bene novi, cupiditati satisdare queam. Me quidem solabatur, quod primis duabus vicibus, dum in foederato Belgio versabar, omnes fere Bibliothecas ac Musea perreptaverim, ac, quicquid est doctorum Virorum, convenerim. Hinc, cum regium attingebamus Belgium, quod nondum peragraveram, quantum potui, e societate me subduxi, Musasque, ringentibus licet ac opprobrantibus Gratiis meis, sectatus sum. Bibliothecae praestantiores, quas offendi, ad Lojoliticam Societatem spectant, quarum ea, quae Lovanii est, splendore atque numero, Antwerpiensis vero librorum historicorum ac MSStorum inprimis praestantia antecellit. Copiam Codicum eorum, qui Acta Sanctorum collegerunt, studium atque industria huic in vexisse puto. Rariores alias esse solent apud Jesuitas libri veteres, manu inprimis exarati. Magnam sane horum apud Antwerpienses. farraginem vidi, eorum potissimum, qui ad martyrologicum studium facere possunt. Cum eximium, quem mea Bibliotheca servat, Codicem martyrologicum [note: De hoc immensae magnitudinis Codice membranaceo, saeculo XIII. vel certe XIV. exarato vid. Bibliothecae Vffenbachianae MS. Part. IV. col. 36. sqq.] iis, qui continuandis Actis

insudant, obtulerim, spes mihi est, me quorundam ex iis, quos possident, copiam nacturum. R. P. du SOLLIER, cui praecipua operis cura demandata est, excepit me benignissime, ac summa cum humanitate Bibliothecam monstravit, qua divina clementia in horrendo Templi incendio, utpote Ecclesiae contigua, servata, Fratres impense gaudent. Plura de hac Bibliotheca ac rarioribus, quae in illa observavi, narrarem, si angusti epistolae limites sinerent. Officinas librarias in utroque Belgio instructissimas esse, quis ignorat? Miratus tamen sum, me in regio tantam librorum historicorum copiam invenisse. Cessit vero admiratio, posteaquam mecum reputavi, studia historica, praeprimis genealogico-heraldica, his in terris semper floruisse, adeo, ut Reges Armorum ac alia officia heraldica, ut in Anglia, semper habuerint. Tu vero facile intelligis, quanta me coemendi cupiditas incesserit. Miraberis autem tu quoque, quod eam ita represserim, ut nonnisi duos typis exscriptos emerim. Deterrebant tum locorum distantia, tum vero graves, qui in itinere, cum non solum pro memetipso, sed etiam pro Uxore ac Filio solvendum ubivis fuerat,

faciendi erant sumtus. Manu vero exaratos Codices quod attinet, temperare mihi non potui, quin plurimos comparaverim. Putabis, veteres quoque tum Graecos, tum Latinos inter istos fore. Ast ne unicum quidem, ita me Dii ament, offendere potui, licet omnem, quod in proverbio est, lapidem moverim, ut aliquos nanciscerer. In Monasteriis sepultos latere credebam, sed bellis tum internis, tum externis ingentes horum thesauros periisse, asserebant cordatiorum plurimi. Laetus igitur atque contentus sum spoliis, quae reportavi, historicogenealogicis, quae oculis tuis, Amice charissime, quam lubentissime exponerem, si, quod vellem, spreto rure ac Nymphis campestribus, nostras Musas ac nundinas invisere velles. Eximii illi Codices, quos ex hoc itinere reportavit Musageta noster, recensentur in Bibliotheca miscellanea, Halae quondam edita [note: in dem XII. Stücke der vermischten Bibliothec, p. 1078. sqq.]

Ita nimirum sua instituere itinera solebat, sicuti magnus ille THUANUS, inter principes historicos merito suo referendus,

de quo Josephus Quesnel [note: in praefatione Catalogi Bibliothecae Thuanae, Lutetiae Paris. A. 1679, in 8. typis excusi, p. 7]: Cum paulatim jam illud nobile congerendet Bibliothecae propositum in animo haberet, eo omnes suas cogitationes conferebat, etiam in sua non otiosa peregrinatione, quam propterea suscepisse videtur, ut ex Bibliothecis, quas videbat, sibi suet futurae exempla peteret, ita, ut, dum quisque, ad quam urbem pervenisset, lustrandum discurreret, Thuanus librariorum apothecas vestigaret. Inde magnam librorum, qui apud nos rariores, copiam sibi comparavit apud Italos, Germanos et Batavos.

Praeterea amicum cum Viris doctis ac celebrioribus literarum commercium instituit, atque hoc etiam medio et Bibliothecam et doctrinam suam luculenter in dies ampliticavit, laetatus isthac aevi nostri felicitate, qua epistolae ac fasciculi commode et celeriter ad loca, etiam longo intervallo a nobis sejuncta, per cursores et veredarios publice constitutos perferri possunt, cum saeculo decimo quinto, ac decimi sexti initio res longe aliter comparata fuisset, testantibus id Virorum clarorum querelis, passim in eorum epistolis obviis. Diligentissimus vero fuit in hoc

literarum commercio, sive quis lingua Latina, sive Gallica, sive Germanica ad eum scripserit, singulis eodem sermone, idque elegantissime et cum multo saepe variae eruditionis apparatu respondens: nec piguit eum majoris [gap: Greek word(s)] gratia primam epistolarum ab se scriptarum formulam plerumque penes se studiose servare, et cum amicorum literis, temporis ratione habita, in certa volumina cogere, qualia mihi ex legato optimi Maecenatis praesto sunt unum in folio, et novendecim in quarti ordinis forma, eaque satis spissa, et exquisita eruditione scatentia.

Complectuntur autem, si nostri etiam Musagetae responsa ad calculos una voces, supra quinque epistolarum millia. Locuples certe variae doctrinae promptuarium, imo incomparabilis omnis rei et historiae literariae, nostri potissimum saeculi, thesaurus, quo me ex Viri Optimi liberalitate potitum, in maxima felicitatis parte gratus pono. O quam mihi saepe, animum aliis laboribus nonnihil defessum refocillaturo, dulce est, me veluti praesentem immiscere literatis hisce Virorum doctissimorum cum VFFENBACHIO meo colloquiis, et uberrimos inde variae eruditionis fructus percipere! Quem enim non delectent, ut verba elegantissimi Vincentii

FABRICII [note: conf. ejus opera junctim a Friderico Fabricio filio Francof. et Lips. A. 1685. in 8. edita p. 246.] paulum immutata mea faciam, familiares isti, et quasi a praesentibus habiti virorum maximorum sermones: quorum imago est epistola? quantum ibi jocorum? quantum etiam querelarum? quantum optimi salis? quantum quoque dulcissimi mellis? Quanta rerum erudite excussarum, quanta consiliorum, quanta arcanorum literariorum copia? An non te felicem crederes, si liceret annos aliquot conversari cum Passioneis, Senkenbergiis, Pfaffiis, Moshemiis, Heumannis, Koeleris, Gesneris, aliisque nostri saeculi luminibus: vel saltem literatissimis eorum colloquiis interesse? Jam vero talium epistolae cum iis nos conjungunt dulci quodam contubernio: nos instruunt, nos mirifice exhilarant. Avebis haud dubie, lector candide, nosse, quibusnam potissimum tam fuave cum Nostro Maecenate intercesserit literarum commercium. En ergo tibi plerorumque nomina, alphabetica serie disposita. Sunt autem Jo. Henr. Ackerus, Simon Joan. Arnoldus, Petr. Frid. Arpe, Christ. Frid. Ayrmannus, Jo. Jac. Bajerus, Jo. Henr. Balthasar, Jo. Henr. Barthius, Henr. Jac.

von Bashuysen, Jo. Alb. Bengelius, jo. Herm. Bennerus, Jo. Ad. Bernhardus, Jo. Frid. Bertramus, Frid. Jac. Beyschlagius, Jo. Jac. Bodmerus, Just. Christoph. Boehmerus, Ludov. Bourguetus, Boyet, Ser. Principis Eugenii de Sabaudia Bibliothecarius, Jo. Jac. Breitingerus, Jac. Bruckerus, Franc. Ern. Brückmannus, Jo. Ludolph. Bünemannus, Jo. Henr. et Jac. Burckhardi fratres, Jo. Steph. Burgermeister, Wolfg. Paul. Burgermeister von Deyzisau, Jo. Christianus Clodius, Jo. Christoph. Colerus, Gottl. Cortius, Jo. Dan. Cramerus, Matur. Veissier la Croze, Magnus Crusius, Ern. Sal. Cypriani, Jo. Andreas Danzius, Raymundus Duellius, Gabriel Dumontius, Jo. Georg. Eckardus, Jo. Georg. Estor, Jo. Alb. Fabricius, Rud. Ant. Fabricius, Jo. Leonh. Froereisen, Jo. Herm. Fürstenau, Jo. Benedictus Gentilott ab Engelsbrun, Ephraimus Gerhardus, Jo. Matthias Gesnerus, Jo. Ern. a Glauburg, Jo. Zach. Gleichmann, Jo. Wilh. de Goebel, Jo. Dan. Gruberus, Valent. Ferd. de Gudenus, Jo. Tob. Hagelgans, Mich. Gottl. Hanschius, Jo. Christoph. Harenbergius, Christ. Frid. Harpprecht, Jo. Adolph. Hartmannus, Theodorus Hasaeus, Eberh. Dav. Hauberus, Jo. Mich. Heineccius, Laur. Heisterus, Jo. Jac. Helfferich, Christoph. Aug. Heumannus, Christian. Henr. Hillerus,

Jo. Conr. Hofmannus, Jo. Frid. Homberg, Philibertus Hueberus, Casp. Jac. Huth, Petrus Jaenichius, Georg. Christianus Joannis, Car. Steph. Jordanus, Jac. Christoph. et Jo. Rud. Iselii, Jo. Frid. Kayserus, Jo. Dav. Koelerus, Jo. Petr. Kohlius, Raymundus Krafft de Dellmensingen, Jo. Philipp. Kuchenbeckerus, Christoph. Aug. Laemmermannus, Jo. Christian. Langius, Georg. Christian. Lehms, Jo. Lehnemannus, Jac. Lenfant, Frid. Christian. Lesserus, Chr. Siegm. Liebe, Jo. Georg. Liebknecht, Mich. Lilienthal, Val. Ern. Loescherus, Paul. Dan. Longolius, Jo. Georg. Lotterus, Georg. Melch. de Ludolf, Jo. Christian. Lunigius, Polycarpus Lyserus fil. Jo. Henr. Majus Pater et Filius, Jo. Casp. Malschius, Henr. Wilh. Marschalch, Jo. Jac. Mascovius, Jo. Godofr. de Mejern, Jo. Burch. et Frid. Otto Menckenii Pater et Filius, Gerh. Meuschenius, Lud. Christian. Miege, Jo. Henr. Mollenbeccius, Jo. Laur. Moshemius, Jo. Jac. Moserus, Jo. Ern. Mullerus, Christian. Munden, Georg. Lud. Oederus, Jo. Dan. Olenschlagerus, Jo. Bapt. Ottius, Jo. Georg. Palm, Dom. Passionei, antehac Archiep. Ephesin. et Pontificis Rom. apud Augustiss Rom. Imp. cum Facultate Legati de Latere Nuncius, hodie Rom. Eccl. Cardinalis, Jo. Wilh. Petersenius, Bern. Pezius, Car. Frid. Pezoldus, Christoph. Matth.

Pfaffius Ern. Mart. Plarre, Car. Otto Rechenbergius, Jac. Frid. Reimmannus, Euchar. Gottl. Rinckius, Jo. Frid. Lib. Baro de Roth, Consil. Imp. Aulicus, Henricus II. Comes Ruthenus, J. C. Santoroc, Jo. Frid. Schannatus, Gottfr. Balth. Scharffius, Jo. Georg. Scherzius, Christian. Schlegelius, Jo. Jac. Schmaussius, Jo. Andr. Schmidius, Jo. Herm, Schminckius, Dan. Schneiderus, Jo. Diet. de Schoenberg, Jo. Henr. Schrammius, Jo. Conr. et Christian. Gottl. Schwarzii, Jo. Henr. a Seelen, Henr. Christian. nunc Lib. Baro. de Senckenberg, Cons. Imp. Aulicus, Georg. Serpilius, Georg. Conr. Siglerus, Jo. Bapt. du Sollier, Car. Otto Comes Solmenfis, Jo. Wilh. Steinheil, Jo. Phil. Storrius, Burc, Gotth. Struvius, Jo. Jac. Syrbius, Frid. Thom, Gottl. Sam. Treuerus, Mich. Bernh. Valentini, Jo. Mich. Verdries, Godofr. Vockerodt, Jo. Jac. Waldschmid, Jo. Georg. Walchius, Georg. Wallinus, Imman. Weberus, G. W. Comes de Werthern, AEgid. Weissius, Jo. Jac. Wiegerus, Christianus et Jo. Christoph. Wolfii, Andr. Christoph. Zellerus, Jac. Zimmermannus, Jo. Ehrenfried Zschackwiz.

Rerum quoque naturalium ac artificialium congeriem adornare sibi aliquando proposuit, ad exemplum Olai WORMII

aliorumque naturae mystarum, artisque miratorum varii generis fossilia, vegetabilia, animalia, et artificiosa e terris, succino, lapidibus, auro, argento, aere, ferro, vitro, plantis, lignis, fructibus, et animalibus elaborata in Museum suum conquisiturus, ut jucunda hac rerum pulcherrimarum ac rarissimarum varietate non tam oculos, quam mentem, naturae artisque scrutandae cupidissimam, pasceret, et, quantum pote, in secretiora utriusque adyta penetraret, sed hoc etiam pacto aliorum curiosorum aviditati feliciter succurreret. Verum cum jam egregia hujusce Technophysiotamei fundamenta jecisset, animadvertens, si hoc institutum eo, quo omnia agere solebat, fervore prosecuturus esset, sumtibus in id erogandis haud parum sufflaminatum iri incrementa supellectilis literariae, cujus solerter adaugendae curam omnibus aliis rebus anteponebat, susceptum hoc consilium, quantumvis invitus, iterum deposuit, ratus, ultra privati hominis sortem esse, bibliothecae plurimis libris et codicibus MSS. instruendae, ac promtuario hujusmodi rerum locupletando simul operam sumtusque impendere. Nam in mediocribus subsistere non poterat ingens ejus animus. Regiis ergo divitiis fuisset opus, si utrumque more suo persequi visum esset. Hinc alterum illud consilium abjicere

maluit, ac propterea Jo. Martini Waldschmidii, actorum publicorum consignatoris et Bibliothecarii Francofurtani, apparatum rerum naturalium [note: Museum ejus omni amoenitatum elegantiarumque genere exornatissimum vocat, eumque ipsum conchyliorum suorum accuratam descriptionem literis consignasse testatur Rud. Mart. Meelfuhrerus in Accessionibus ad Almeloveenii Bibliothecam promissam et latentem p. 152] haud contemnendum, in quo conchylia praesertim eminebant, et quaedam insuper antiquitatis monumenta asservabantur, licet aequo sibi pretio A. MDCCVI. oblatum, emere renuit.

Eadem de causa A. MDCCXXV. Numophylacium quoque suum, quod hactenus strenue locupletaverat, nummisque ex omni metallo et genere instruxerat, Theologo Tigurino, Jo. Baptistae OTTIO, pro plus quam centum Codicibus MSS. maximam partem ad historiam Helvetiae civilem et ecclesiasticam spectantibus, permutationis jure concessit, a quo illud deinde in Angliam ad filium Jo. Henricum OTTIUM, Bibliothecae tunc Lambetanae

Praefectum, pervenit. Egregiam vero supellectilem antiquariam [note: Index ejus exhibetur in Appendice 1. Tomi 2. Bibliothecae Universalis Vffenbachianae], in itineribus sollicite conquisitam, in Bibliothecae suae ornamentum asservavit.

Rei autem diplomaticae cum studiosissimus esset, A. MDCCXI. ad exemplum supra laudati HEINECCII et Ge. Conradi SIEGLERI [note: vid. Second Voyage litteraire de deux Religieux. Benedictins de la Congregation de S. Maur, p. 176], antea Principi Abbati Fuldensi, post Episcopo Herbipolitano a Secretis et Tabulario, Sigillothecam adornavit, acceptis primo non paucis tam e Fuldensi Tabulario, quam beneficio Viri Illustris, sibique amicissimi, Jo. Ernesti a GLAUBURG, harum rerum callentissimi, veterum sigillorum ectypis. Expertus vero saepe cum indignatione est eorum, qui tabulariis custodes dati sunt, invidiam, quorum multi hasce prisci aevi reliquias pulveri potius, blattisve et internecioni, quam bonorum usibus permittere malunt.

magnam in omni historia utilitatem agnosceret, rei se diplomaticae studio totum dedidit. Aggressus illud forti animo est, munitus jam iis subsidiis, quae MABILLONIUS aliique docta manu suppeditant. Sed quo magis fausto et inoffenso pede in illo progredi posset, scripturamque veterem sibi familiariorem redderet, in priscis tabulis codicibusque manuscriptis legendis se strenue exercitavit, ac tam diplomata calamo exarata cum exemplaribus jam publicatis, quam varios Codices antiquos cum editionibus praestantissimis operose contulit, e quibus jam exempli causa nomino Hieronymi Epistolas, Augustini opus de Civitate Dei, Gregorii M. Moralia in Iobum, ejusdemque Dialogos et commentarium in Canticum canticorum [note: conf. hujusce Sylloges Part. I. p. 180.] Ex isthoc autem labore, gravi quidem ac taedioso, eum cumprimis percepit fructum, ut inde scripturae veteris compendia, in diplomatibus ac codicibus creberrime obvia, eorumque lectionem difficilem satis ac impeditam facientia, eruere, ac cognita sibi reddere didicerit. Neminem enim facile paulo humaniorem fugit, quam foecunda errorum mater sit compendiaria veterum codicum atque diplomatum scriptura, utramque in iis paginam

faciens: recteque annotavit. [note: Artis Criticae P. III. S. I. C. XII. p. m. 164.] Joannes CLERICUS, librarios sive ex. festinatione, sive ex prava consuetudine, pro integris vocibus aut earum initium duntaxat puncto addito scripsisse aut syllabas in media voce omissas, imposita lineola, supplevisse, aut etiam nullum compendiariae scriptionis indicium addidisse: hincque Factum saepe esse, ut librarii, aut etiam Critici, qui ea compendia non assequebantur, male, quod deerat, suppleverint, aut integrum putarint, quod mutilum erat. Id vero non in manuscriptis solum codicibus, sed diplomatibus etiam usu venit. Et multi sane errores, iique crassissimi, fuissent evitati, neque tantae difficultati veterum monumentorum lectio foret obnoxia, si librarii ac scribae omnis aevi in diplomatibus et codicibus exarandis id sollicite observassent, quod Justinianus Imp. in describendis Institutionibus, Digestis et Codice fieri graviter his verbis [note: in praef. Digest. Tit. I. de Digg. conceptione ad Tribonianum §. 13] mandavit: Ne autem per scripturam in posterum fiat aliqua dubitatio, jubemus non per siglorum captiones et compendiosa aenigmata,

quae multas per se et per suum Vitium antinomias induxerunt, ejusdem Codicis textum conscribi, etiamsi numerus librorum significatur, aut aliud quidquam; nec enim per specialia sigla numerorum manifestari, sed per litterarum consequentiam explanari concedimus. Sed contrarium ubivis in medio praesertim ac infimo aevo inolevisse nemo ignorat, nisi qui plane nullum manuscriptorum usum unquam habuit. Observat peritissimus alias harum rerum arbiter, Bernhardus MONTFAUCONIUS [note: Diar. Itineris Ital. Cap. XXI. p. 313.] decimo quinto demum saeculo, cum literarum studia reviviscerent, Latinaeque linguae usus, jam diu vitiata externisque vocibus foedata pristina illa sinceraque elegantia, ab hominibus prisci saporis in primigenium statum sensim reduceretur, literarum sortem sequutam esse scribendi et libros exarandi rationem, quae in perplexam, infinitisque abbreviationibus implicatam characterum figuram deflexerat, ante exortum typographiae in pulcriorem exarandi libros ritum deductam, et ad normam codicum octavi et noni saeculi, modico intercedente discrimine restitutam, innumerosque ejus formae codices, curantibus maxime Laurentio et Cosma Medicis, aliisque per Italiam Principibus (addo, et Matthia

Corvino, Pannoniae Rege, Musis faventissimo) conscriptos fuisse. Adiicit MONTFAUCONIUS, sub haec exortam typorum artem ex hujusmodi codicibus exemplum cudendi mutuatam esse. Sed haec non ita generatim accipienda sunt, ac si illa scribendi ratio, tot vocum compendiis implicata, plane tum in exilium pulsa et antiquata fuerit. Contrarium enim manifeste docent tot diplomata, ac plurimae ejus aevi librorum editiones, in ipsa etiam Italia curatae, quae vocum abbreviationibus scatent, lectionemque injucundam et minus facilem reddunt. Optima autem, si quid judico, et convenientissima fuit methodus, qua Vffenbachius usus est ad compendiariam illam diplomatum scripturam enucleandam, conferens nempe diligenter diplomata et codices manuscriptos cum limatissimis editionibus, atque hac ratione, quae implicatiora erant, vocum compendia haud difficulter eruens, quae deinde in peculiarem librum retulit, ac paulatim multa eorum millia congessit, inque diplomatum lectione, sicubi quaedam hujusmodi intricatiora sibi occurrerent, ad hanc suam abbreviationum enucleatarum syllogen refugit.

Nondum enim prodierat Lexicon diplomaticum, abbreviationes syllabarum et vocum in Diplomatibus et Codicibus, a

saeculo VIII. ad XVI usque occurrentes exponens, Viri in hoc studiorum genere exercitatissimi, Jo. Ludolphi WALTHERI, opus splendidum, aetatemque laturum, et Germaniae nostrae perhonorificum.

Cum diplomatum, in forma augusta et patenti scriptorum, lectio hoc nomine etiam sit difficilior ac molestior, quod propter suam latitudinem lineis constent longissimis, adeoque proclivis sit error, ut una vel altera linea inter legendum aut describendum praetermittatur; solenne fuit Nostro, ad hoc praecavendum, lectionemque minus impeditam reddendam, tribus viridis coloris panniculis uti, quorum unum lineae illius, quam prae oculis habebat, initio, alterum ejus extremitati apposuit, tertium vero lineae medio imposuit, et, hac legendo describendove absoluta, tres illos panniculos ulterius ad sequentem lineam eadem ratione dimovit, sicque sibi facile ab errore et hiatu cavit.

In hac utilissima exercitatione cum strenue versaretur, facile quivis, qui Vffenbachium bene novit, arbitrari potest, longe blandissima animum ejus titillari solitum voluptate, cum quaedam diplomata authentica, in historia usum habitura suum, nondumque publici juris facta, indipisci

licebat. Laeta enim hinc non ipse tantum in historiarum cognitione ac rei diplomaticae studio, sibi tam grato, capiebat incrementa, verum iis etiam egregia aliorum promte juvare poterat instituta, literato orbi profutura, Vir, qui literis promovendis totum se consecraverat. Sed nec archetypa eorum exempla renuebat, quae ab aliis jam in lucem emissa suerant, si praesertim magni momenti essent: experientia edoctus, industriam illorum collationem cum exemplaribus editis multum adjumenti ad faciliorem veterum diplomatum et Codicum lectionem, ad tortuosos literarum vocumque ductus explanandos, ad intricata verborum compendia enodanda, adque diversos pro saeculorum diversitate scriptionis modos cognoscendos praestare, ac praeterea ad edita, si forte vitiose descripta, et male lecta fuerint, emendanda, aut, si castrata vel interpolata sint, integritati suae restituenda saepe maxime conducibilem esse.

Laborem vero, rei diplomaticae impensum, satis superque compensabat insignis utilitas et felix profectus in studio historiae, genealogiae, geographiae medii aevi, doctrinae heraldicae, antiquitatum, juris publici, feudalis et ecclesiastici, ac artis criticae. Reddebantur ipsi sensim frequenti diplomatum tractatione familiaria Imperatorum

Regumque monogrammata, sigilla, variae temporum notae, Archicancellariorum et Cancellariorum nomina, palatia medii aevi publica, regiae curtes, villae, pagi, aliaque.

Sedulo autem hoc studium, insigni ejus utilitate captus, continuavit, cumque felici auspicio ingentem diplomatum vim coegisset, animus ipsi erat, aliquando BIBLIOTHECAM DIPLOMATICAM VFFENBACHIANAM publici juris facere, in qua omnia diplomata, quorum ei copia erat, tam manu exarata, quam in variis libris suae bibliothecae impressis passim dispersa, serie pariter chronologica ac secundum sua argumenta disposita recenserentur. Sed dolendum est, huic et aliis eximiis Viri optimi consiliis et conatibus praeter negotiorum publicorum molem, ipsius humeris deinceps impositam, tam bibliopolarum morositatem, quam praematurum ejus ac Reipublicae literariae funestum obitum intercessisse.

Jacturam vero hanc feliciter resarsit clarissimi nominis Vir, Petrus GEORGISCH, cujus laudabili diligentiae accepta ferimus Regesta Chronologico-Diplomatica, in quibus recensentur omnis generis monumenta et documenta publica, quae singula in summas ille suas contraxit,

juxta annorum dierumque, quos praeserunt, seriem digessit, temporisque subnotationes medii aevi more expressas cum nostro computandi modo composuit.

Has aliasque opes literarias tanto Noster congessit ardore atque successu, nullis parcens sumtibus, ut ejus Bibliotheca illo tempore paucissimas inter privatas habuerit pares, Codicum vero manu exaratorum ac librorum prohibitorum copia haud plerasque tantum nostri et superioris aevi, quod mihi quidem constet, privatas, sed et multas publicas superaverit. Numerus enim Manuscriptorum ad duo fere voluminum millia ascendit. Ne quid dicam de insigni apparatu librorum, manu Clarorum Virorum vel collatorum, vel emendatorum, vel annotationibus illustratorum, quos Morhofius, dexterrimus, si quis alius, harum rerum aestimator, Manuscriptis accensendos judicavit [note: in Polyhist. liter. Lib. I. Cap. VII. p. 64.], quorumque propemodum quadringentos in Bibliothecam suam mira. felicitate intulit. Epistolarum vero ineditarum supra duas myriadas, divitem profecto reconditarum rerum thesaurum, auspicatissima industria conquisivit, quas praestantissimus Hamburgensium Theologus, Jo. Christophorus

WOLFIVS docte recensuit [note: in Conspectu Supellectilis epistolicae et literariae manu exaratae, quae apud eum, dum viveret, exstitit, post beatum vero ejus obitum cum omni. illius opulentissimo apparatu librario in Perill. Reip. Hamburgensis Bibliothecam transmigravit], qui hanc inaestimabilem gazam aequo sibi pretio post placidam Nostri mortem vindicaverat.

Magnus ille Josephus SCALIGER ad Bibliothecam, quam consummatam dicere fas sit, sex spatiosa requiri conclavia censuit [note: vid. Scaligerana, cum Thuanis, Perronianis, Pithoeanis et Colomesianis a Des Maizeaux junctim Amsterodami A. 1740. edita, Tom. II. p. 237.]. Pour une parfaite Bibliotheque il faudroit avoir six grandes Chambres. Noster, licet Bibliothecam suam omnibus numeris haud absolutam esse libens fassus sit, ac multa adhuc desideraverit, octo conclavia, interque haec quatuor satis ampla, libris Codicibusque calamo exaratis repleta habuit, quorum conspectum, scita Generosissimi Fratris manu delineatum, aerique incisum, nostrae de studio beati Viri bibliothecario commentationi adjungemus.

Non autem in horum duntaxat conclavium ornamentum, vanamque pompam tantum librorum apparatum sollicite Musageta noster collegit, sed in suum potius aliorumque [gap: Greek word(s)] usum. Insitus ille literarum a primis crepundiis amor, et inexhausta legendi aviditas tantum in ejus pectore incenderat ardorem, ut sua jure potuerit facere Juliani Imp. verba [note: vid. Socratis Histor. eccles. Lib. III. Cap. I.]

Alii quidem equos amant, alii aves, alii feras; mihi vero a puerulo mirum acquirendi et possidendi libros desiderium insedit. Eadem ipsi mens fuit, quae Francisco quondam Petrarchae, strenuo illi bonarum literarum in media barbarie statori atque vindici, ita de se ad fratrem Gerardum scribenti [note: vid. ejus Epistolas familiar. L. III. p. 107. sq. edit. Lugd. A. 1601. in 8.]Una inexplebilis cupiditas me tenet, quam frenare hactenus nec potui, nec certe volui. Mihi enim

interblandior, honestarum rerum non inhonestam esse cupidinem. Expectas audire morbi genus? Libris satiari nequeo, et habeo plures forte, quam oportet. Sed sicut in caeteris rebus, sic in libris accidit, quaerendi successus avaritiae calcar est, quinimo singulare quiddam in libris est. Aurum, argentum, gemmae, purpurea vestis, marmorea domus, cultus ager, pictae tabulae, phaleratus sonipes, caeteraque id genus, mutam habent et superficiariam voluptatem: libri medullitus delectant, colloquuntur, consulunt, et viva quadam nobis atque arguva familiaritate junguntur. Neque solum sese lectoribus quisque suis insinuat, sed et aliorum nomen ingerit, et alter alterius desiderium facit. -- Nemo ergo mirabitur, vehementer his animos inflammari atque configi, quorum singula suas scintillas, suosque aculeos palam habent, aliosque clanculum in sinu gestant, quos sibi invicem subministrant.

Nullo igitur in loco jucundius versabatur, quam in Bibliotheca sua, optimis in omni doctrinae genere circumfusus libris. In illis amoenissimis recessibus, ubi Musae Charitesque sessitabant, hilares traducere horas, quibusvis aliis deliciis longe praeferebat. Hoc sapientiae sacrarium alacri pede intrans, poterat Dan. HEINSII, illius Gratiarum corculi, verbis uti: Quoties Bibliothecam ingredior, toties triumphare soleo, non imperatorio habitu cum armillis aut lauro, nec sequente militum manu, sed astante tot illustrium

ingeniorum exercitu, quorum nomina immortalitati consecrata sunt, astante omnis aevi, omnium saeculorum populo, qui aut Graece, aut Latine, aut quocunque literarum genere aliquam sapientiae partem coluerunt.

Non autem sibi soli servabat cimelia sua, tanto studio tantisque sumtipus undique conquisita, verum, uti erat ad literas ornandas natus, omnibus bonis communia esse voluit. Toto enim coelo discrepabat optima ejus indoles ab illaudabili Euclionum tenacitate, qui opes suas avidissime corrasas nemini prodesse cupiunt. Sed communi bono dicata erat omnis ejus literata gaza: cuivis strenuo Musarum cultori patebant ejus thesauri, sive indigenae, sive advenae: nulli honesto aditus eorum intercludebatur. Tanta vero erat et Bibliothecae illius et humanissimi Possessoris ubique celebritas, ut ex doctis peregrinis Francofurtum non vidisse existimaretur, qui VFFENBACHIUM ejusque instructissimam Bibliothecam haud viderat. Utriusque laudes cecinere, qui in itineribus suis magna facilitate in illustre hoc Musarum domicilium fuere admissi, Viri nominatissimi, Carolus Stephanus JORDANUS [note: vid. Ejus Histoire d' un Voyage litteraire, fait en MDCCXXXIII. en France, en Angleterre et en Hollande, p. 23. sq.] et Jo. Georgius KEYSLERUS

[note: vid. Ejus Epistolas itinerarias, Germanice editas, Tom. II. Epist. XCVIII. p, 1315. sq.]. Secundae itineris sui literarii parti p. 175. sq. Edmundus MARTENE ac Vrsinus DURANDUS, Viri doctissimi, fragmenta duarum epistolarum ad Ill. Baronem de CRASSIER scriptarum inseruerunt, quorum in primo maxime honorifica Nostri ejusque Bibliothecae facta est mentio, si unam illam fabulosam de Sangallensibus spoliis in ejus gazam illatis narratiunculam excepero. En ipsa Tibi referentis verba: Des trois curieux que j' ai vû passant a Francfort, Monsieur de VFFENBACH tres riche particulier, demeurant dans la rue d' Eschenheimer, est celui qui l' emporte: je ne crois pas même qu' il se trouve son pareil dans toute l' Allemagne. Car outre un tres- beau Cabinet de medailles, il a des bustes, statues, basreliefs, des bijoux en grand nombre, et pardessus cela une bibliotheque des plus riches et des mieux ordonnees. Pour vous en donner une idee, je vous dirai, qu' il travaille actuellement a en donner le catalogue au public, en deux gros volumes in folio, dont l' un ne contiendra que ses manuscrits, tous egalement rares. Cet ouvrage sera dans le gout de Lambecius, mais plus sucint.

Hujusce epistolae eorumque, quae in illa de Sangallensium membranarum fato traduntur, cum in literis ad [gap: Greek word(s)] datis aliud agens olim meminissem, haec ad ea A. MDCCXXVII. mense Martio Maecenas desideratissimus reposuit, quae hoc loco, cum antehac occasio mihi defuerit, omnibus ut faciam cognita, pietas et ipsa illius voluntas, pro imperio mihi habenda, postulat, Ita autem vir integerrimus in epistola ad me tum exarata inter caetera: In nuperrimis Tuis scripseras, Te commentationem quandam de eruditis Itinerariis Amoenitatibus Tuis inserturum, in antecedentibus vero mentionem feceras Diarii illius literarii a duobus Benedictinis editi, in cujus Tomo II. de mea quoque Bibliotheca quaedam narrarentur.

Mirabar a Benedictinis illis, quos ne oculis quidem vidisse memineram, aliquam mei mentionem fieri potuisse. Cum igitur nuper in bibliotheca aliud agenti Itinerarii illius Tomus 11. in manus incideret, locum abs Te indicatum evolvi. Adhujus vero lectionem erubui, obstupui, ac, nisi epistolam p. 175. sq. insertam abamico, quem mox nominabo, profectam esse illico olfecissem, vehementer commotus fuissem. Ut enim de nimiis, quibus illam, vel me potius onerat, encomiis nil dicam, varia a veritate plane absona atque aliena continet. Primo enim bina illa Catalogi volumina nonnisi Codices MSStos complecti debebant, quod ex edito eorundem primo, eique praefixa ad MAJUM meum epistola, patet. De typis enim exaratorum librorum catalogo edendo ne quidem somniaram. Deinde quae de MSStis San- Gallensibus Augustae Vind. a me coemtis narrat, falsissima sunt. Nam tantum abest, ut e Bibliotheca Sangallensi plena codicibus plaustra Augstam fuerint delata, ut optime potius noverim, ne folium quidem istuc pervenisse, sed spolia illa literaria inter Tigurinos et Bernenses fuisse divisa, transmisitque amicorum aliquis catalogum eorum codicum, qui Tigurinis cesserunt, quem etiamnum servo. Tantum enim abest, ut ad coemendos codices istos iter Augustam

instituerim, ut nunquam istas oras attigerim, licet splendissimam hanc urbem adire semper in votis fuerit, atque etiamnum sit. Dicam autem nunc, quae narrationi erroneae ansam procul dubio dederunt. Autor hujus epistolae SCHANNATUS ille est, qui variis hactenus editis scriptis ac monumentis egregiis antiquitates ac historiam Abbatiae Fuldensis illustrantibus inclaruit, Vir tum magnae sane eruditionis, tum etiam optimae fidei. Ast cum natione sit Luxenburgensis, ac Germanicam linguam, tunc potissimum temporis, minus calleret, me in bibliotheca mox Gallica, mox Germanica, ob Helvetios nonnullos, qui una cum illo praesentes erant, eamque perlustrabant, lingua disserentem minus intellexisse videtur. Sermo autem nobis erat primo de direpta in motibus nuperis Helveticis bibliotheca San- Gallensi, ablatisque inde codicibus. Deinde cum codices meos veteres membranaceos commonstrarem, atque unus ex peregrinis illis, qui aderant, percontaretur, unde hunc apparatum meum comparassem, respondebam: me in itineribus plurimos conquisivisse codices, tum etiam fratrem e Gallia atque Italia plurimos transmisisse, haud pauca vero volumina in nundinis nostris olim coemisse. Narrabam porro magnam codicum ac membranarum copiam Colonia

et ex variis in vicinia monastieriis huc perlata olim fuisse, quae a mercatoribus Noribergensibus ac Augustanis in profanos bracteatorum, bibliopegorum ac aliorum opificum usus avide fuerint coemta. Addebam, me in excutiendis istis membranis quam maxime sedulum fuisse, ac varios Codices, licet non sine taedio ac maximo labore, hoc modo ab interitu servasse. Cum autem id exiguo a me factum esse pretio existimarent, respondebam, pro ponderis ratione me haec quidem volumina coemisse; cum vero graviores sint membranae, ac pro formae magnitudine pretium quoque auctum fuerit, majora, quae commonstrabam, volumina haud levi pretio constitisse, adeo, ut earum membranarum, quae maximae formae fuerint, libra duobus florenis redimenda fuerit, atque sic volumen quoddam majus centum et quod excurrit florenorum summam saepius confecerit. Fortunatum tamen me asserebam, quod tot tamque bonae notae codices profanis operariorum manibus praeripere ac conservare licuerit, deplorabamque nullas fere membranas amplius advehi. Hos aliosve sermones meos SCHANNATUS vel minus intelligens vel confundens, erroneam illam, innocenter tamen nec malo, ut prorsus confido, animo ad Baronem de CRASSIER, Patronum suum, perscripsit

narrationem. Cum autem non modo mei, sed publici etiam intersit, ut illius falsitas indicetur, rem mihi facies gratissimam, si in observatione, quam meditaris, ubi de isthoc itinerario alias praestantissimo ages, de hac SCHANNATI (suppresso tamen viri optimi alias mihique amicissimi nomine) hallucinatione vel ipse moneas, vel si lectu digna judices, haec ipsa monita mea inseras.

SCHANNATO jam mortalium coetui exemto, reque hac nullam plane famae viri meritissimi maculam inurente, causam, non video, quare nomen ejus mihi supprimendum sit. Caeterum nisi secundum sancitas incompositione pacis cum San- Gal- lensi Abbate initae leges bibliotheca illa cum omnibus Codicibus MSStis pristino suo domino restituenda fuisset, jure belli Illustrissimi Rerump. Tigurinae et Bernensis Proceres justissimi illius extitissent possessores. Si enim sors belli aliter cecidisset, ipsorum bibliothecas eandem fuisse fortunam experturas, quis dubitet? Ecquis autem, quaeso, sibi persuadeat, intelligentissimos illos hujusmodi cimeliorum aestimatores plena codicibus membranaceis plaustra tum Augustam in profanos opificum usus fuisse missuros? Quodsi vero ab aliis id, insciis superioribus, furtim factum esset, certum mihi est et extra omnem dubitationis

nis aleam positum, VFFENBACHIUM meum, qua erat animi morumque integritate, ne unicum quidem inde folium, licet omnia vilissimo comparari potuissent pretio, in bibliothecam suam fuisse illaturum.

Sed ex hoc diverticulo in orbitam regrediendum est. Asservatur nunc in Bibliotheca Reip. Hamburgensis Album, tribus voluminibus formae quadruplicis oblongae comprehensum, cui nomina sua inscripserunt docti advenae, qui ab A. MDCCXI. ad A. MDCCXXXIII. insignem beati Viri apparatum librarium perlustrarunt. Singula folia figuram elegantem aere expressam, inque medio ejus spatio vacuo inscribentium nomina exhibent [note: vid. b. Jo. Christoph. WOLFII Conspectum supellectilis suae epistolicae et literariae manu exaratae. p. 298. Istiusmodi etiam Album Jacobus de WILDE illis, qui suum Gazophylacium, nummis, gemmis, variisque antiquitatibus aliis refertissimum, coram admirati erant, tradere consuevit, ut nomina sua memoriae causa ei inscriberent. vid. b. Jac. BURCKHARDI de sua ipsius vita Commentar. p. 56.] Ipse noster Maecenas in epistola ad Virum Clar. Jo. Christianum LANGIUM, huic Sylloges nostrae parti

Praeterea, qua erat propensissima ad rei literariae pomoeria amplificanda voluntate animatus, nihil facile illi fuit jucundius, quam praeclara eruditorum instituta opibus suis quibuscunque promovere, et egregia, reseratis omnibus suis scriniis, subsidia illis subministrare. Nemo unquam boni publici studiosus frustra ejus suppetias quaesivit: imo nullis precibus compellatus, interdum nihil tale cogitantibus, quae illorum opera in publicam utilitatem converti posse censuit, liberali manu obtulit [note: Exemplum hujus rei habes in prima hujus Collectionis parte, p. 72. sqq.]. Dici non potest, quanta delibutum se voluptate senserit, quotiescunque eximiis aliorum studiis obsecundandi daretur ipsi occasio. Cum cimelia sua, tanto labore ac pretio parta, Viris doctis in publicos usus suppeditare illi liceret, ingens beneficium accepisse, non dedisse sibi videbatur Virorum optimus, benefaciendo triumphare solitus: ut adeo in ipsum bellissime conveniant, quae olim Claudius SALMASIUS ad Jacobum GOLIUM de PEIRESCIO, aeterno Galliae suae ornamento,

perscripsit [note: vid. ejus Epistolas ab Antonio Clementio Lugd. Bat. A. MDCLVI. in 4. editas, p. 186. sq.]: De humanitate et beneficentia PEIRESCII nostri quae dicis, profecto verissima sunt, nihilque dici de hujus candore, liberditate, ac magnificentia potest, quin omnia omnium verba factis exsuperet. Quod ruborem inde tibi suffusum narras, eum deleri ex tuo illo ingenio velim. Injuriam quippe optimo Viro puto fieri, quum timide beneficia, quae tam cupide offert, et cupidius confert, accipiuntur. Obligatur, quum obligat. Nihil unquam tale vidi.

Hac fini Halae Hermundurorum A. MDCCXX, in integri folii forma publicavit primum Catalogi et Recensionis suoorum MSS. Codicum tomum [note: vid. Catalogi Bibliothecae Reimmanianae systematico- critici Tom. II. p. 7. sq.], ut Viris de re literaria bene mereri volentibus omnem suam calamo exaratam supellectilem liberaliter ad usus publicos offerret, additurus mox secundum, nisi bibliopolae infelicitas repagulum objecisset. Praefixa illi epistola ad Jo. Henricum MAJUM, Fil. amicorum principem, satis luculenter animum ejus rei literariae promovendae

longe cupidissimum testatur. In isthoc Catalogo laudatus MAJUS Codices Hebraicos et Graecos more Lambeciano recensuit [note: Juvat hic locum quendam, huc spectantem, exhibere ex magni hodie nominis Theologi Giessensis, Ven. D. Jo. Hermanni BENNERI facundissimo pariter atque rarissime obvio Panegyrico, immortalibus meritis et famae b. Jo. Henrici MAJI, Fil. quem inter et VFFENBACHIUM nostrum intima quaedam et vel ipsis naturae vinculis firmior necessitudo intercessit, consecrato, p. 30. sqq. Maximus Nostro fautor et amicus obtigerat, VFFENBACHIUS, in quo si PEIRESCIUM revixisse dicemus, neque nimium quiddam, neque per Europam obscurum adfirmabitur. Is, cum clarissima literarum monimenta suis in thesauris reconderet, quae nunquam prela nec lucem publicam vidissent, adimirabilis incessit cupido MAJUM, aperiendi scrinia, quorum opes literata gens introspiceret, et non minus inde, ipsius consilio, quam amici fortunae, neque huic magis, quam sibimetipsi gratularetur. Adgressus est negotium immensi laboris, quod nescio an quisquam praeter ipsum pari vel solertia, vel constantia, vel doctrina, vel ipsa denique felicitate, perficeret. Ipse tanquam ludus hic esset, et non omnia literarum praesidia flagitaret, Graecas ita tabulas, ut aliquis vernaculum epigramma, descripsit, plerumque sic notarum ductibus implexas, ac mirifice distortas, ut alium adspectus ipse terruisset. His non contenta sedulitas, Ebraeas quoque membranas excussit, quae non Oedipum conjectorem, sed Apollinis indicium desiderabant: ita variae scriptiones, ita innexi apices, ita distorti sensus; ea argumentorum obscuritas, ea ubique rationum perturbatio, lectori vel cupidissimo fastidium obfundebant. MAJUS nihil hic implicitum, nihil dubium reliquit; nec precario tamen ab aliena manu, sed suo ab ingenio, promtissimaque rerum notitia filum in hoc Labyrintho suspendit, quod errore nullo, per anfractus omnes, et incerta vestigia, pedem intrepidum tuto fideliterque deduxit. Plurima ex his Latino etiam sermone feliciter expressit, obscuriora suis annotatis illustravit, scriptorum aetates, nomina, discrimina, partim signis et pictura, partim scribendi genere, quasi genio quodam adflatus, agnovit, et e suis quemque latebris in lucem evocavit. Abeant haec in posteritatis memoriam, et monimentum exigant auctori suo, quod neque situs conficiat, neque livor ullus convellat, neque vetustas ipsa, quae moles et marmora consumit, annorum diuturnitate labefactet.], Orientales reliquos Carolus

Ex ubere igitur hoc fonte, ac rivo omnibus boni publici studiosis patulo non pauci Viri docti sua feliciter irrigavere prata. Documento esse possunt, ut pauca attingam exempla, Georgii Christiani BURCKLINI Biblia Hebraica, directore Jo. Henrico MAJO P. edita, D. Jo. Alb. BENGELII Novum Testamentum Graecum cum apparatu critico, Jo. Christophori WOLFII Bibliotheca Hebraea, D. Chr. Aug. HEUMANNI Acta Philosophorum et Poecile, Jo. Christiani LUNIGII Collectiones diplomaticae, Hermanni CONRINGII Opera a Jo. Wilhelmo de GOEBEL junctim edita, Ge. Christiani JOANNIS Scriptores rerum Moguntinarum aliaque, D. Jo. Georgii SCHERZII Jus provinciale Alemannicum, sub nomine Speculi Suevici comprehensum, P. Bern. PEZII Thesaurus Anecdotorum novissimus, Jo. BUGENHAGII Pomerania, a Ven. Theologo Gryphiswaldensi, D. Jac. Henrico BALTHASARE publicae luci exposita, Jo. Phil. KUCHENBECKERI Analecta Hassiaca et Vita Herm. Vulteji, Jo. Balth. RITTERI Historia Reformationis Francofurtanae, Jo. Christophori COLERI Anthologia, Jo. Henrici MAJI Fil. Observationes sacrae, Jo. Frid. BERTRAMI Historia. Critica

Joannis a Lasco, Jo. Mich. KOCHII Memoria D. Lutheri, Jo. Jac. SCHUDTII Memorabilia Judaica, etc.

SCHUDTII, Rectoris quondam Gymnasii Francofurtani praeclare meriti, mentionem faciens, silentio praetermittere nequeo, quae ipsemet in dedicatione quarti laudati operis tomi de nostro Maecenate gratus commemoravit: nempe liberrimum sibi aditum ad copiosissimam Bibliothecam ab eo, clave etiam tradita, benevole fuisse concessum: ut adeo integros ipsi dies, nundinarum praesertim tempore, in illo Musarum sanctuario commorari, ac quibuscunque libris et Codicibus tanquam suis uti licuerit. Insuper cum SCHUDTIUS Anglicae linguae esset imperitus, varia ex ejus gentis Scriptoribus memorabilia Judaica illius in gratiam Noster collegit, atque in vernaculum sermonem transtulit [note: Exempla vide in SCHUDTII Judischen Merckwurdigkeiten, Tom. I. p. 42. sqq. Tom. IV. p. 137. sqq. etc.]. Meae etiam Amoenitates literariae vitam veluti ac spiritum b. D. Raymundi KRAFFT de Dellmensingen, Consulis olim Ulmensis, de Rep. patria et literaria immortaliter meriti, et Optimi VFFENBACHII benevolentiae acceptum

referunt, quorum uterque primo sua sponte, ac non rogatus ad institutum illud promovendum sua mihi cimelia, auro cariora, liberaliter obtulit.

Factum hinc est, ut certatim suos Viri eruditi libros in publicum summi, quo innumera ejus in literatum orbem merita prosequebantur, cultus testimonium sacros devotosque ipsi esse juberent. Sic Excellentissimus Consiliarius Imp. Aulicus, D. Christianus Henricus Lib. Baro de SENCKENBERG ei nuncupavit primum Selectorum Juris et Historiarum tomum, D. Jo. Albertus FABRICIUS Bibliothecae Graecae tomum VI. Jo. Matthias GESNERUS Dissertationem de Philopatride, Lucianeo Dialogo, Jo. Petrus KOHLIUS vitam Petri Baeliii, in Germanicum sermonem conversam, L. Jo. Henricus a SEELEN Josephi Abudacni Historiam Jacobitarum seu Coptorum in AEgypto, Lybia etc. habitantium, D. Franciscus Ern. BRUCKMANNUS Theses physicas ex historia naturali curiosa Lapidis [gap: Greek word(s)] [note: Notatu dignum est, has theses quatuor foliis chartae, ex ipso Asbesto lapide confectae, impressas fuisse. vid. b. Jac. BURCKHARDI nova ad Commentarium de sua ipsius vita Analecta, p. 58. sq.], D. Jo. Hermannus FURSTENAU

Dissertationem epistolarem de morbis Jure Consultorum, Jo. Henricus MAJUS Fil. Librum III. et IV. Observationum sacrarum, D. Theodorus HASAEUS et Frid. Adolphus LAMPE fasciculum I. Classis IV. Bibliothecae historico- philologico- theologicae, Jo. Jac. SCHUDTIUS quartum Memorabilium Judaicorum tomum, Christoph. Frid. GROSSIUS Petri Dan. Huetii librum de intellectus humani infirmitate Germanice redditum, et, si quid etiam de me adiicere liceat, ego tot nominibus Patrono incomparabili aeternum devinctus nonam Amoenitatum literariarum partem: beate vero jam defuncti memoriae primum Amoenitatum historiae ecclesiasticae et literariae tomum lubens meritoque consecravi.

Licet autem tam chara ipsi fuerit Bibliotheca, stupendo multorum annorum studio feliciter conquisita, tamen ne libros pluris quam liberos fecisse, majoremque bibliothecae augendae, quam familiae curandae rationem habuisse videretur, accedente praeter debilem sanitatis constitutionem negotiorum publicorum mole, tandem

in tempore de Bibliotheca, qua pro desiderio uti frui amplius haud licebat, sine gravi jactura distrahenda cogitavit, exempla secutus Virorum amplissimorum Jo. Pauli Abbatis BIGNONII, van der MARKII, Sam. HULSII, Goswini UILENBROUCKII, aliorumque, qui vivi adhuc atque spirantes bibliothecas suas instructissimas nostra aetate divendiderunt.

Anno itaque MDCCXXIX. et binis sequentibus evulgavit sub titulo BIBLIOTHECAE UNIVERSALIS VFFENBACHIANAE Catalogum librorum, tam typis, quam manu exaratorum, quatuor spissis octies dispertitae formae voluminibus comprehensum, ac magna industria concinnatum, eosque adjectis pretiis venales exposuit. Gravissimas in proloquio indicavit rationes, quae eum nolentem volentem induxerunt, ut librariae suae supellectilis tam charae atque rarae jacturam faceret. Non autem in hoc copiosissimo Catalogo continentur tam ea scripta, quae ad res Francofurtenses spectant, quam illa, quae ad historiam literariam ac rem librariam faciunt. Haec enim ad leniendum ex reliquorum jactura dolorem sibi reservanda, atque omni studio augenda duxit. Ingenti ipsi solatio fuit, quod locuples apparatus Hebraicus, Codicibus CCXXXV. manuscriptis constans, in dignissimas summi Philologi

Hamburgensis, Jo. Christophori WOLFII, manus pervenerit [note: conf. Sylloges hujus Partem I. p. 57. sq.]. Insignem congeriem actorum et scriptorum, ad res Francofurtanas spectantium, Reipublicae patriae legavit. Libri autem ex venditione magno numero residui, et qui ad historiam literariam ac rem librariam faciunt, post beatam ejus analysin Anno MDCCXXXV. mense Martio et sequentibus sub hasta plus licitantibus fuere divenditi, novusque hunc in finem eorum Catalogus, quatuor itidem tomis comprehensus, typis excusus est. Haec de BIBLIOTHECA VFFENBACHIANA famigeratissima, e qua tantum boni in orbem eruditum redundavit, in praesentia sufficiant. Restat, ut de vita Nostri conjugali ac Reipublicae patriae devota aliisque nonnihil adhuc commemoremus.

Provido Numine sic dispensante, vitae thorique sociam A. MDCCXI. mense Julio elegit Viri sibi amicissimi, Jo. Nicolai Sneideri, dicti Smidt, artis salutaris Doctoris, Viduam, et generis honestate, et aliis, quae foeminas decorant, ornamentis maxime insignem, Margaretam Elisabetham, D. Wilhelmi PERSBECHERI, JCti, Scabini et Senatoris Francof. spectatissimi, ac

Elisabethae Margaretae de Glock filiam; quam Musis amicam fuisse in schedis suis saepe Noster laetus testatur, et cum qua ad vitae usque finem amantissime ac sine querela vixit. Suscepit ex ea duas filias, unam Sibyllam Carolinam A. MDCCXII. d. XIX. Jun. alteram Annam Sibyllam A. MDCCXIII. d. II Jul. Filius vero ipsi natus est A. MDCCXVI. d. VI. Jul. ac nomine Friderici Caroli insignitus, qui

Sed flos ille in ipso. quasi exortu iterum concidit. Utraque autem filia intra unius anni decursum, una infelici raptu, altera subitanea morte se A. MDCCXXXII. et sequenti privatum infaustus pater acerbe doluit.

Licet Noster Maecenas, totus literarum amore flagrans, sibi tantum Musisque vivere suis, ac nullis aliis implicari negotiis praeoptasset, patriae tamen commodis pro virili promovendis se quoque natum cogitans, ac boni civis officium rite expleturus, A. MDCCXXI. a Patribus Reip. Francofurtanae conscriptis in amplissimum Ordinem senatorium curarumque ac consiliorum partem se cooptari facile passus est. In hac dignitate positus, supremam sibi legem salutem patriae statuit, talemque se praestitit, ut in eum convenerit, quod de Catone pronunciasse Ciceronem

novimus: O te felicem, M. Porci a quo rem improbam petere nemo audet. Consulatum bis ita gessit, ut in omnibus ejus factis atque consiliis enituerit spectata illius probitas ac integritas, prudentiae et comitati amico juncta connubio. Tandem circa anni MDCCXXX. finem ad Scabinatum ascendit, eum nempe honoris gradum, quo ad supremum in Rep. Francofurtensi fastigium proxime acceditur. Tantum vero inde pro bono publico curarum, tantum laborum in ejus humeros devolutum est, ut vale Bibliothecae suae, tantopere sibi deamatae, dicere coactum se ingemiscens senserit.

Caeterum temperamento fuit cholerico sanguineo, statura mediocri, vultu liberali quidem, sed pallidiori, oculis nigris, grandiusculis, hiantibus, screni ac boni animi indicibus, voce virili, ast non ingrata sed sonora, et, quod praecipuum, consona menti, corporis habitu ad maciem magis, quam obesitatem inclinante, gestibus honestis et ad gravitatem compositis: animo Deum pie reverente, in victu temperante, omnes voluptates praeter eam, quae ex literarum studiis enascitur, spernente, ad iracundiam paulo procliviore, sed facile rursus placabili, nec vindictae cupido, justitiae et aequitatis amante, nihil unquam in dicenda sententia aut metui

aut gratiae dante, nulla denique re jucundius, quam si consiliis opibusque suis eruditi orbis commoda amplificare posset, affici solito.

Ab A. MDCCXXV. valetudo, fuit. satis imbecilla, et ad omnes ventorum tempestatisque injurias valde irritabilis. Patienter autem hos vitae sedentariae ac mali hypochondriaci in dies ingravescentis fructus tulit, nec uxori, liberis ac domesticis molestus esse querelis, nec etiam officiis deesse voluit. Hinc quotidie curiam frequentavit, licet variis languoribus obnoxius. Tandem vero, accedentibus gravissimis, quas supra attigi, calamitatibus domesticis, lenta eum febris sensim omnibus plane viribus exhausit; unde factum est, ut A. MDCCXXXIV. d. VI. Jan. pie praeparatus Vir immortalitate dignus placida analysi in beatorum sedes ex mortalium coetu emigraret, anno aetatis primo supra quinquagesimum nondum plene exacto, spatio quidem vitae satis angusto, sed, si facta et merita ejus pensitemus, nullis terminis circumscripto. Superstes enim est, eritque semper in omnium bonorum memoria, quamdiu decus. suum magnis mentibus et praeclaris meritis constabit. Mihi certe, dum spiritus hos reget artus, memoria tanti Musagetae perpetim erit venerabilis, nec ulla unquam

Psalmo XXV. in precibus ad Deum fundendis quotidie usus est, Saepe etiam pio animi affectu in memoriam sibi revocans providam Numinis curam, in se embryonem adhuc in utero materno existentem conspicuam [note: vid. primam Vitae Vffenbachianae particulam, p. V.], grata in Deum mente Psalmi CXXXIX. versus 13. et quinque sequentes sibi applicavit, atque hoc pacto ad fiduciam in divina providentia rebus etiam in adversis collocandam se excitavit. Textum sibi funebrem mature elegit Psalmi XXXIX. vers. 5. ad 10. usque, bibliothecae praesertim suae versum septimum accommodans.

Licet Francofurti ad M oenum Scabinis post suprema fata is haberi soleat honos, ut in templo quodam primario sepulturae illis locus concedatur, suis tamen saepius, et in lectulo quoque emortuali, Noster inculcavit, ne forte post mortem exhalationibus, e putrefactione oriundis, cuiquam vel molestus, vel exitiosus esset, velle se, quandocunque summo vitae necisque nostrae arbitro visum fuerit, in communi coemeterio, et quidem juxta latus b. Jobi LUDOLFI, sepeliri, dissolvi ac in pulverem redigi: integrum vero ipsis reliquit, si pro pietate sua tam sibi, quam posteris memoriam

ejus conservare vellent, ut monumentum aliquod honorarium, quo autem et ipso facile carere, ossaque sua etiam sine tali molliter quiescere possent, in. Templo quodam, sine ullo tamen fastu atque pompa, erigant.

Curatum id est decenter a Vidua moestissima, anno deinde nondum prorsus circumacto Maritum desideratissimum moriendo secuta, hocque in Templo, S. Catharinae olim dicato, ipsi erectum fuit monumentum, nigro marmori insculptum.

Accede propius Viator ac sine fastidio lege non enim Epitaphium est quod cernis cadaver vel putrescentia membra tegens sed monumentum honorarium ZACH. CONRADI AB VFFENBACH. Reipublicae patriae Scabini ac Senatoris quod amplissimi Senatus indultu memoriae sacrum esse voluerunt haeredes moestissimi.

Ipse enim extra Ecclesiam sepeliri maluit in propylaeo hujus Templi quod orientem spectat ne post obitum etiam cuipiam gravis esset quod tota vita sedulo cavit.

Sic etiam vetat marmor jactare prosapiam insigniorum mole quippe notam non merita in utramque Rempublicam civilem nempe ac literariam

nam fasti curiae et permulta Eruditorum scripta ejus servabunt memoriam qui pro summo suo in bonas literas studio vivere in illis post fata meruit Natus est in hac urbe D. XXII. Februarii MDCLXXXIII. Denatus. d. VI. Januarii MDCCXXXIV.

Mortale ZACH. CONRADI AB VFFENBACH Scabini ac Senatoris Depositum Cujus Epitaphium in ipso Templo versus Occidentem erectum reliqua docet.

LV. ERNESTO MARTINO PLARRE [note: Hic, ortu Berolinensis, egregia praematuri ingenii documenta jam decimo quarto aetatis anno dederat, inter praecoces propterea eruditos referendus. Tum vero Legatis ad Judicii cameralis supremi Wezlariensis visitationem a secretis erat: cumque Francofurti quaedam ipsi expedienda essent negotia, in VFFENBACHII amicitia et Bibliotheca invenit uberrime, quod et studia sua juvaret, et mentem suavissimis perfunderet deliciis. Erat illi ab iis, a quorum nutu pendebat, demandatum, ut historiam Neocomensem (de Neufchatel), qui Ducatus illo anno, Helvetiae etiam Ordinum decreto, Potentissimo Borussiae Regi cesserat, conscriberet, cui inter forenses etiam summi illius dicasterii strepitus gnaviter insudabat. Sed omni supellectile libraria destitutus, nec quenquam reperiens, qui suis consiliis ac suppetiis eximium institutum promoveret, ad unum confugit VFFENBACHIUM, rei literariae ac historicae promum condum, qui, qua erat indolis bonitate, non libros tantum suos, quoscunque expeteret, ei liberaliter subministravit, sed ultro etiam omnes bibliothecae suae forulos diligentissime excussit, ut, quae ad illud institutum pertinerent, in ejus gratiam enotaret; neque molestum ipsi erat, varia ex diversis auctoribus excerpta, addito saepe de iis judicio, cum eo communicare, ac summa dexteritate omnia suggerere, quae dubiis ab illo propositis ac desideriis satisfacere possent. Dolendum autem, historiam illam haud prodiisse in lucem. Gauderet haud dubie ista orbis eruditus, si ad LEIBNITII, nostri saeculi Phoenicis, consilium (vid. Ejus Epistolas, a b. Kortholto evulgatas, Vol. I p. 397.) politissimus PLARRE Neocomum ad Comitem Metternichium missus, ac ipsis Tabularii Neocomensis documentis instructus fuisset. Verum Viri praestantissimi in agendo dexteritas, aliaeque exquisitae animi dotes ad altiores dignitates, ac inde enascentes labores gravissimos ei parabant aditum, calamumque, rei literariae varie profuturum, manibus excutiebant; imo praematura tandem mors eum in ipso vernantis aevi summaeque dignitatis flore, anno aetatis trigesimo tertio nondum exacto, orbi erudito eripuit.] ZACHARIAS CONRADVS AB VFFENBACH.

Jucundissima mihi fuit tuarum cogitationum de scribendi pruritu remediisque contra eum perlustratio. Igitur, ut meditationibus istis ulterius insistas, rogo. In maximum enim omnis rei literariae detrimentum crescit indies insanabile istud cacoethes, nec ulla spes est

illum. Ast, pace tua dicam libere, non facile tales, quales tu requiris, Censores

invenies. Et, si omnibus istis polleant virtutibus, sinceritatem praeprimis desiderarem ego. Sine hac malum in pejus evadet, studiaque in alterum extremum, imo exitium incident. Personarum enim et inprimis veritatis, quod proh! dolor eam semper comitatur et insequitur, odium, aemidatio, invidia communia eruditorum sunt vitia, quae literis quam maxime obsunt. Iis ut careant Censores tui, ante omnia oportet. Alias, ut in Hispania et Italia evenisse vides, Reip. literariae detrimento magis, quam adjumento erunt. Proprium tibi exemplum dabo, quodque ego ipse aegerrime fero, censuram nimis uti inexpectatam, ita iniquiorem propositi tui utilissimi in edenda historia Leutingeriana. Spero tamen, fore, ut vana illa obstacula brevi superes, et ad felicissimum exitum inceptos tuos labores perducas. Cautius tamen agendum tibi: nam is, cum quo tibi res, niger est, hunc tu Romane caveto. Sapienti sat! Interim de felici progressu me saepius certiorem reddes. Francof. A. 1707. d. 3. Sept.

LVI. ZACHARIAE CONRADO AB VFFENBACH ERNESTUS MARTINUS PLARRE.

Quas D. Lindheimero mihi reddendas dedisti litteras, III. Sept. exaratas, recte accepi, atque ex iis voluntatem in me tuam haut obscure vel eo intellexi, quod opem tuam studiis meis qualibuscunque non proficuam minus quam necessariam, adeo benigne pollicitus, supellectilis Tuae ulteriorem usum concedere non graveris. Digna haec liberalitas est homine litterato, atque hoc postulant studia, quae cultores suos communi vinculo connectunt, ut quod uni deest, alter suppleat, publici boni causa. Quisquis enim sibi soli sapit, aliis penes se susque deque habitis, pro cive reipublicae litterariae haberi non debet, sed ad solipsorum Monarchiam relegandus est. Fateor ingenue, non potuisse mihi quicquam accidere magis gratum amicitia tua, quod videam recte Te sentire de Musis, atque earum pretium nosse; quin praeclare de iis mereri. Possides thesaurum auro contra carum, augescentem in dies accessionibus novis. Hunc tu non abscondis, vel Tibi servas soli; sed directo dominio retento

utile cum aliis communicare non detrectas. Quos inter memet quoque numerari, impense gaudeo, hoc cum maxime tempore, quo in suscepto labore operam profecto lusissem, ni libris tuis licuisset uti. Agnoscam hanc liberalitatem, et publice praedicabo, si quando proditurum est in lucem, quod meditor, schediasma, ut universis etiam de eo constet, quod singuli probant laudantque.

De Cogitationibus meis, quas refrenando immoderato scriptionis impetui impenderam, benignius judicas, quam par est, neque hoc mihi arrogo, me invenisse, quod pueri in faba: Cogitavi de morbo, cogitavi etiam de ejus remediis; quicquid in mentem venit, effudi in chartam, non alio instituto, quam ut alios monerem, ne temere in bibliographiae munus involent, aliosque meo exemplo ad suas quoque meditationes super hac re excutiendas incitarem. Sinceritatem, quam Tu primam Censoris virturem esse recte existimas, ego quoque, ni fallor, pro tali agnovi; Rara quidem est, fateor, sed tamen ideo non plane extincta, vel nullibi obvia. Erunt adhuc viri docti, summis in rem litterariam meritis, qui nihil pejus esse invidia agnoscant, illamque fugiant ceu Musarum pestem. Hi studiose quaerendi sunt, et delectus singularis Censorum

habendus; ne munus hoc illis conferatur, qui, ut videantur sapere, dicente Phaedro, coelum vituperant. Hispanorum et Italorum, quos in exemplum vocas, Censurae litteris nocivae magis, quam utilis, dispar videtur esse ratio, nec illi obstant postulatis meis. Etsi enim illi conatu suo in expurgandis libris litterarum studiis obesse videantur, non tamen re penitius expensa asseri illud potest, Nam primo haec Censura non prohibet librorum editionem [note: Utique Censura Inquisitorum prohibet librorum ipsis suspectorum editionem, quod praeter ipsam praxin testantur regulae et observationes, Indicibus librorum prohibitorum praemissae. De rigido et moroso librorum imprimendorum examine vid. Pauli Manutii Lib. III. Epist. XXXI. XLI. XLII. quanquam in re tam evidenti testimoniis opus non sit.], qui tum demum, postquam excusi sunt, expurgantur, sed lecturam tantum interdicit illorum locorum, quae non congruunt credulitati Romanae; Et deinde etiam illa Censura, etsi librorum editionem praecesserit, nihil detrimenti attulit litteris in Hispana Italaque ditione [note: Mirum, haec asserere ausum Plarrium, praejudicio scilicet receptae hypotheseos abreptum; nisi forte exercitii tantum gratia haec scripserit, Sane ubi libertas sentiendi exulat, ac Viri docti metu Inquisitionis reprimuntur, multa verae eruditionis incrementis objecta sunt repagula. En tibi testem ex ipsis Pontificiis gravissimum, Lud. Ant. MURATORIUM, sub nomine Lamindi Pritanii, Lib. II. de ingeniorum moderatione in religionis negotio Cap. V. P. 251. edit. Paris. A. 1737. inter caetera de Censorum ecclesiasticorum rigore ita scribentem: In ipsam Ecclesiam, immo in totum genus humanum recidit hujusmodi injuria. Recidit demum in ipsam veritatem. Hinc enim eruditi a scribendis libris, ab explicanda, ac proferenda veritate, atque ab erroribus stylo suo insectandis absterrentur. Frustra quippe, ut ait quidam, niri, neque aliud fatigando nisi odium quaerere, extremae dementiae est. Certe novimus, qui ne sibi confligendum foret cum indocili quorundam Censorum inscitia atque impotentia, dimissis theologicis ac philosophicis studiis, se totos conjecerunt in eruditionem profanam, unde si non aequa laus, certe minus periculi et plus quietis expectandum fuerat Non ergo privatis tantum studiis officitur ab hisce Censoribus, sed publicae etiam untilitati et Ecclesiae, quae Scriptoribus Theologisque indiget, non assentatoribus, dum scribunt, neque zelo immoderato ferventibus, dum judicant, sed solida eruditione refertis, et omni superstitione et affectu vacuis.]. Quin, si dicendum, quod

res est, asseverare ausim, tantum utilitatis inde cepisse studia, ut, quum in nostris

terris videamus officinas omnes futilibus schedis refertissimas; in illis regionibus libri nunc rarius prodeant, sed tales profecto, qui merentur locum in loculis eruditorum; id quod Antonii Bibliothecam Hispanicam [note: Quasi vero in Nic. ANTONII Bibliotheca Hispanica, opere praestantissimo, non multi Hispanorum, quorum vitas describit, insulsi ac futiles adducantur libri! Nec etiam omnium, qui in Hispania prodierunt, librorum notitiam dedit Antonius.] et Italiae Ephemerides litterarias [note: Inde hoc, quod vult Plarrius, minime consequitur. Praestantiores enim tantum libri in eximiis illis Ephemeridibus recensentur, rejectis futilibus, quorum magna etiam in Italia est seges. Sic male concluderes ex libris, in Actis Eruditorum Lipsiensibus recensitis, ad omnes in Germania nostia publicae luci exponi, solitos.] evolventi non potest esse

obscurum. Institutum meum [note: vid. Nic. Hier. GUNDLINGII Otia Part. III. p. 318. sqq.] procurandae editionis Leutingerianae non Censorum, qui apud nos nulli sunt, sed invidorum quorundam artibus decollavit, nec spes est, hoc opus proditurum prius, quam Censores, quales expeto, hoc est ab omni adfectu liberi atque immunes, constituantur. Ejusmodi ego inventurus essem in urbe nostra, etiam qui sacrorum ritu a nostratibus alieni sunt, dum modo illos eligere liceret; Sed mihi abstinendum est hoc conatu, et Belgis vel Saxonibus relinquenda sparta istius editionis, utrosque enim de ea pridem cogitare, amicorum litteris edoctus sum. Interim inglorium existimo patriae meae, nolle eam protrahere in lucem cimelia domestica, nec aegre ferre, fieri illud ab extraneis, non sine insigni opprobrio. Wezlariae A. 1707. d. 21. Sept.

OBSERVATIO de Puerperio erudito.

Sub hoc titulo parabat ipse Vir illustris VFFENBACHIUS noster dialogos satyricos contra illud hoc nostro saeculo scribendi cacoethes; cujus instituti notitiam hic suppeditandi occasionem mihi

praebent superiores epistolae. Continua autem allegoria, a generatione hominis, et quae eam antecedere, comitari ac subsequi solent, rebus argumentum hoc persequi meditabatur, cujus haec in schedis ejus extat sciagraphia. I. Dialogus praeparatorius. II. Nuptiae mentis et sophiae vel moriae. III. Conceptio. IV. Tempus gestationis. V. Puerperii praeparatio. VI. Ipsum puerperium. VII. Partus. VIII. Solennia puerperii post editum partum. IX. Educatio et familia. X. Manumissio. XI. Fata. XII. Mors seu interitus et immortalitas. Accessum ad illud institutum hoc sibi parare pacto constituerat. Gregorius LETI, polygraphus ille haud incelebris, cujus imagini hoc nonnemo subjecit distichon:

post suprema fata campos ingressus Elysios, cum multos adhuc foetus literarios in utero veluti ingenii gestaret, eque parturiendi dolore jam jam laboraret, tumultu ibi miscebantur omnia, deficiente nimirum typographia, cujus ope, obstetricantes manus praebentibus bibliopolis, in lucem alias ingeniorum partus sive libri proferri solent. Accessit suppetias illi laturus JCtus clarissimus, Andreas TIRAQUELLUS,

THUANI elogio aeque ingenii ut corporis numerosa foecundus prole, quippe qui, dum vitali frueretur aura, singulis annis singulos libros ac liberos Reip. dare consueverat, quemque propterea hoc epigrammate Theodorus BEZA celebravit:

Hic asserebat, si non partubus humanis, ingenii tamen et literariis dandum in iis campis esse locum, quanquam utrosque suo exemplo collaudatos cuperet. Obstitit ipsi, quantum ad illos quidem spectat, ERASMUS Roterodamus cum aliis viris doctis, a re uxoria, dum viverent, abhorrentibus, quantum vero ad hos, repugnabant nonnulli, qui, licet ingenio ac eruditione praediti, a libris tamen scribendis prorsus abstinuere. Hanc ergo litem nitro citroque agitandam hac ratione sibi proposuerat Noster, ut perpetua partuum humanorum cum ingenii foetibus comparatione Scriptorum vitia ac naevos perstringeret,

exemplis ubique ex historia literaria adjectis. Meis in manibus versantur, ex liberalitate [gap: Greek word(s)] complures ejus schedae, meditationes hanc in rem fortuitas complexae, e quibus, ceu ex ungue leonem, ingenii ubertatem, judicii acumen, et vastam lectionis copiam jucunde cognoscere, ac manibus veluti palpare licet. Plusquam sexcenta sunt (vere hoc, non [gap: Greek word(s)] scribo) formae quartae folia separata, in quibus tot modis corporum foetus et ingeniorum scite invicem comparantur, ut nemini facile id fieri posse asserenti fidem habuissem, nisi promtus ingenio, in judicando solers, et plurima lectione exercitatus id mihi suo persualum exemplo reddidisset VFFENBACHIUS meus. En tibi speciminis loco primas colloquii, multum suavitatis et leporis, multum eruditi salis et mellis, si persectum fuisset, habituri, lineas.

GREGORIUS LETI Nescio, quae furiae me parturientem, et in ipso puerperio affectu quodam histerico laborantem velut mortuum abstulerint, ac huc detulerint, cum adhuc vivam, et gravidum me sentiam. Annon tu ipse, Charon, majus a me solo adhuc vivente onus sentis, quam a caeteris umbris omnibus? CHARON. Non licet mihi ad litus reverti: perferendus es ad thronum

Plutonis, huic narrabis rerum tuarum statum, ac, si mereberis, velut Orpheus ad vivos redibis. Interim miratus ego sum pondus in tanta umbrarum, quas jam habet cymba, paucitate. Putavi esse, quae subito [note: Haec Charontis verba se ex ERASMI colloquio, quod CHARON inscribitur, adoptasse in margine fatetur VFFENBACHIUS.] ecrasso corpore revulsae multum corporeae molis secum ferunt. Hae enim plumeae non sunt, ut eorum animae, quae paulatim demigrarunt e corpore, phthisi aut hectica tenuato. Si vero crassos satrapas, aut bene pastos alios mittit apoplexia, synanche, pestilentia ac praecipue bellum, multum ponderis adferunt, adeo, ut nuper periclitatus sim, decem duntaxat vehens, et, nisi jacturam fecissem, perieram una cum cymba, vectoribus et naulo. Quid si te quoque in stygias undas exonerem? LETI. Per Deos immortales! parce mihi. Liberabor, ac in pristinum viventium statum restituar a Plutone, causa mea cognita. CHARON. Videris mihi dolo potius gravidus: nam uterum video nullum. LETI. Erras, cum foemina non sim, nec uterum gero. CHARON. Hermaphroditus

igitur eris, cum virum gravidum nunquam vel viderim, vel audierim. LETI. Ingenii foetus est, quem pario, qualem gestavit atque peperit Jupiter. CHARON. Novi, illum in cerebro genuisse Minervam. Ast qualem tu nobis paries foetum cerebrinum? Anputas, te, cum mortalis ac miser homo fueris, paria cum Numine facere posse? LETI. Ipsa favente Minerva etc. Caetera promiscue tantum, prouti animum. fortuito subierunt, in chartam conjecta, ac nondum in dialogi formam ordinemque digesta scitam VFFENBACHII cujusdam manum exposcunt.

Si quis autem hoc scriptionis genus persona, quam Noster gerebat, haud dignum existimet, is, velim, ex multis tinum sibi in animum revocet Joannem Valentinum ANDREAE, Theologum et pietate, et prudentia, et munerum dignitate gravissimum, cui nemo facile aequus rerum arbiter vitio vertit, quod ridendo dicere verum, hominumque vitia satyrico sale perstringere haud dubitaverit.

Dolendum potius est, quod nova opusculorum Viri, de Ecclesia Christi optime meriti, hodie rariorum, editio sufflaminata fuerit, quam. animo agicavit, ejusque

spem singulari epistola Tubingae A. MDCCXIII. evulgata excitavit b. Andreas Christophorus ZELLERUS, Abbas, dum viveret, Anhusanus, Exstant in ejus Mythologia Christiana, sive virtutum et vitiorum vitae humanae imaginibus duo apologi, eodem fere spectantes, quos, cum libellus parum sit obvius, in lectorum nostrorum gratiam huc transferre visum est. Uterque continetur Manipulo quarto. Unus, qui ordine est decimus sextus, LIBELLUS inscribitur, alter numero XXVI. PAPYRIPERDA. En tibi primum: Liber et libellus sibi obviabant. Ille, cujus erat insolentiae, pusillum despiciens: unde et quo, inquit, immanis? Libellus sarcasmo irritatus: Et tu inanis, respondit quorsum? Ita mutuis aculeis stimulati, cum ille mole superbiret; hic ingenio confideret, facile ad injurias verba reciproca invenerunt. Doluit tamen libro, exprobrari tot autorum spolia, et impudentes descriptiones, ac plebejam verbositatem, quod non nisi congestum acervum rerum quotidianarum referret, sine structurae ullius artificio. Contra libellus audiebat extemporaneus et praecipitatus factus, qui, unico ceu fulgure, oculos perstringeret, ac mox evanesceret. Tandem re ad arbitros devoluta, cum pro utriusque. laude multa adferrentur, id tandem improbatum, quod liber

libellum temere irrisisset, cum rerum Historia id dudum innotuerit, nihil ad movendos, informandosque homines, ac causam novam insinuandam aptius, convenientiusque esse minutis, sed ingeniosis, libellis.

Accipe etiam alterum: Cum ex Polygraphis quidam merita sua in Rempub. impudentius jactitaret, non tulit id Minerva, et cum risu un gaste papiers vocavit, quasi papyriperdam diceres. Id homini intolerabile visum, cum de injuria undique conquereretur, tandem obtinuit, ut Minerva audiret. Illa, ut cavilli sui testes haberet, Bibliopegos, Mercatores, et pharmacopolas convocavit, quaesivitque, quanam maxime papyro res suas involverent, e qua mappas suas potissimum conficerent. Responsum est uno ore, unum polygraphum hoc tempore omnes officinas occupare. Quaesitus Bibliopola, quo prae reliquis abundaret libro, Polygraphi vasto volumine; Typographus etiam cum gemitu, nimium se hujus pecoris divitem fassus est; denique et aedium abscondita hunc scriptorem agnoscedens: Fateor equidem, me hujus viri famam nunquam satis agnovisse, ut qui de omni hominum genere optime meritus est; itaque oro, veniam meae:

imprudentiae det, ac ipse porro talia opera scribat, quae si non Bibliothecis, certe humanis usibus sint dedicata. Id unum metuo, ne, dum infinitorum manibus teritur, tandem absumatur, librisque suis vivat superstes.

Hoc unum addo, in Observationum selectarum Halensium Tomo II. p. i. sqq. singularem exhiberi observationem de intempestivo libros scribendi et disputandi pruritu. Conferri quoque merentur, quae de hoc argumento Musageta noster ad Majum suum eleganter perscripsit in hujus opellae parte I. p. 166. sq. Disquisitio autem doctissimi PLARRII de refrenando immoderato scriptionis impetu, quae literariae inter ipsum et VFFENBACHIUM velitationi ansam subministravit, publicam lucem nunquam vidit.

LVII. JO. CHRISTIANO LANGIO, Philosopho Giessensi.

Quae desiderasti, Emblemata lubens transmitto, et, quanquam tanti non esse probe agnoscam, mentem tamen meam de illis ut explicem, haud gravatim feres. Quatuor minora, Bibliothecae meae schema uno intuitu sistentia, velut insigne libris meis, vel potius integumentis ipsorum per amanuensem agglutinari facio [note: Figura illa aenea, quam singulis bibliothecae suae voluminibus, seu integumentis potius eorum interius agglutinandam, artificioso Jo. Ulr. Krausii Augustani caelo aeri, idque quadruplici pro diversa librorum magnitudine forma, incidi curavit VFFENBACHIUS, eleganter repraesentat Bibliothecam Vffenbachianam cum Numophylacio aliisque ornamentis, corona rosacea circumdatam. In utroque latere exhibentur sigilla, quorum unius aposphragisma sistit insignia nobilissimae gentis Vffenbachianae, alterius initiales nominis literas, artificioso ductu implicatas: superne duo Copiae cornua impositis corollis rosaceis includunt Petronii verba majusculis literis scripta: NON OMNIBUS IDEM EST QUOD PLACET. In inferiori margine iisdem literis legitur: EX LIBRIS BIBLIOTHECAE D. ZACH. CONR AB VFFENBACH. M. F. i. e. Moeno-Francofurtensis.] ne nominis mei adscriptione titulos

et ora librorum, quod multis maximo eorum, ad quos isti transeunt, taedio solenne est, foedare opus sit. Istis vero figuris meum in colligenda aliquali Bibliotheca studium testari, adjectaque inscriptione simul excusare volui. Tam pauci enim hic sunt aequi literarum librorumque aestimatores, ut vix numerum artium liberalium aequent. Illos enim, qui nonnisi mercenaria studia amant, et ultra Vademecum Scherzerianum, Juris civilis Corpus, vel Galenum non sapiunt, nil moror. Reliquos vero auri sacra fames adeo incessit, ut libros non solum, sed et eorum collectores pro inutilibus terrae ponderibus habeant, sumtus in illos factos non pro liberalibus, sed insanis et profusis reputent. Clamitent igitur:

Inveniat quod quisque velit, NON OMNIBUS IDEM est,
QUOD PLACET, hic spinas colligit, illo rosas.

Quo etiam corona rosacea, quam cernis, alludit. Colligant alii spinas, id est, divitias, placent mihi rosae, quas licet non sine taedio, quod ii, qui studio erigendae bibliothecae incumbunt, optime norunt, colligam. Non enim sumtibus solum, ac nummis, sed infinito plane labore et singulari industria hic opus est: ne dicam, quam difficilis comparatu bonorum librorum noticia sit. Alterum emblema illorum gratia, qui rectius de hisce sacris judicare norunt, excogitatum, iisque dicatum est. Figura, quae primum ac superiorem locum occupat, Musasque colludentes repraesentat, adjecta inscriptione: SOCIETATE GAUDENT, indicat, quam gratum ac jucundum iis, qui bibliothecam instruunt, esse debeat, si a Viris doctis invisantur, ut de libris sermonem serere, deque sapientiae ac eruditionis thesauris gaudere, doctioresque de illorum alloquio recedere possint. Absit, absit enim, ut illos abscondant thesauros, atque sibi aliisque otiosos ac inutiles esse patiantur. Sed etiam, atque adhuc clarius altera figura innuit, cum sua; licet in vulgus nota,

nunquam satis tamen notanda epigraphe: NON SIBI SOLUM. Quemadinodum enim apes, quarum industria, diligentia, et, ut ita dicam, sapientia tanta est, ut multum in oeconomicis, imo politicis, homines ab istis animalculis discere posse integris voluminibus a quibusdam demonstratum sit, succos e floribus non solum in suum succum et sanguinem convertunt, sed etiam mel et ceram inde conficiunt, quorum copia aliis quoque inserviunt; ita Viri probi atque eruditi libris suis non solum propriam mentem suam pascunt, sed etiam aliis dapes litera rias, et quasi cereos, quibus ad sapientiae viam praelucent, conficiunt. Atque etiam sicuti apes flores pene illaesos servant, ac hominibus ad visum ac odoratum recreandum relinquunt; ita bonorum librorum possessor illorum usum aliis quoque non invideat, eosque, qui aliter sentiunt, bibliotaphos cum suis thesauris aeterna oblivione sepeliendos judicet. Sed ad alterum huic oppositum emblema jam venio, quod ex ingenio, praecedenti ut respondeat ac concordet, addidi. Vides autem hic primo loco apespugnantes, et inimicum molesto susurro ac strepitu sibi gravem furtoque etiam exitiosum fugantes. ABSINT PROCUL FUCI, UT ILLIS BENE SIT. Fucis certe, quod mecum fateberis, simillimos puto illos, qui

velut fures temporis bibliothecas intrant, non animo ad haec sacra rite initiato, sed plane rudi; quare aures possessorum aut ineptis quaestiunculis, vel, quod pejus, scurrilibus inter se jocis obtundunt, vel etiam, quod pessimum, libellos e loculis, ut fuci crabronesque mel solent, surripere student, cujus sceleris celeberrimi alias Viri, GOLDASTUS, SCHURZFLEISCHIUS, et multi alii insimulantur. Araneam porro hic cernis, animalculum, quod veteres animalis historiae scriptores, jure an injuria, nunc, ne simile claudicet, non definio, incusant, quod ex omnibus venenum sugant. Videant isti, quomodo probent accusationem, cum neotericorum de venenis sententiae adeo discrepent, ut sint, qui plane in rerum natura dari negent. Interim non male, meo equidem judicio, araneis comparantur illi, qui non nisi male libris utuntur, bonos detrectant, et nonnisi similes insipido palato lactucas quaerunt. Mus vero librum corrodens eos denotat, qui libellos, imo pretiosissima saepe opera, mutuo ipsis benevole data, male habent, ac corrupta reddunt, vel plane retinent. Infima tandem figura pastorem sistit, more veteri amicorum nomina arbori insculpentem, scopumque meum adjecta inscriptione demonstrat, cur hancce tabulam fieri curaverim. Longe enim a me absit ulla ostentatio,

ast delectat dulcis amicorum recordatio. Maxima sane cum jucunditate nomina amicorum relegere, ac docti sermonis memoriam non sine fructu recolere soleo. Saepe etiam accidit, ut ii, qui me praesentia sua honoraverunt, elapso temporis spatio literis me suis salutarint, ac, ut evolvendis vel etiam commodandis libris ipsis succurrerem, rogarint, quorum ne nomina quidem in mentem, ut labilis admodum mea est memoria, revocare potuerim. Ast cum magni mea intersit, ut cum Viris probis ac eruditis commercium intercedat, necesse utique est, ut illorum memoriam colam. Incitavit me quoque optimorum Virorum, WILDII, FELLERI, aliorumque exemplum: quorum ille Album locupletissimum suum Cimeliarchium invisentibus, hic vero celeberrimi cujusdam Viri philopinacium Bibliothecam praestantissimam Lipsiensem perlustrantibus obtulerunt. Exolevit quidem mos ille antiquus, Album amicorum conficiendi [note: Nota est egregia b. Mich. LILIENTHALII Dissertatio de Philothecis, varioque earundem usu et abusu, quae recusa extat in ejus Selectorum histioricorum et literariorum parte II. p. i. sqq. conf. b. Jac. Burckhardi de sua ipsius vita Commentar. p. 201. sqq.]

per abusum scilicet, quod tali instructi mendicando ostiatim victum quaesiverint, alii vero libellum obscoenis figuris, vel etiam scurrilibus nugis refertum probis ac doctis Viris praebere non erubuerint, qui nomina inscribere merito detrectaverunt, maximo bonorum ac honestorum dispendio, qui veneranda doctorum nomina magni, ut decebat, fecerunt. Ego equidem, si mihi Album, praeclarorum Virorum nominibus ornatum, obvenit, magna cum reverentia asservare soleo, cum etiam ad manus doctorum dignoscendas, et ad dijudicanda MSta doctorum Virorum autographa inservire possit. A. MDCCXII. d. VII. Dec.

PROBLEMA LITERARIUM de Cultello Flaciano.

In superiori epistola mentio fit Virorum, plurimis alias in rem literariam meritis insignium, qui furti a nonnullis incusati sunt librarii; jurene an injuria, haud facile dixerim. Mirum, non principe inter, illos loco nominari Matthiam FLACIUM Illyricum, qui tamen, si vera sint, quae de ipso traduntur, omnibus in hoc egregio scilicet artificii genere dubiam facile palmam reddidit. Is enim, dissimulata persona et habitu, ad conficiendum Catalogum testium veritatis Monasteriorum in Germania Bibliothecas perlustrasse, et, vel quos commode potuit, libros integros inde clam abstulisse, vel eorum, quos surripere nequivit, pagellas aut philyras quasdam sibi proficuas cultello exscidisse fertur, adeo, ut culter Flacianus dudum abierit in proverbium. Parum autem abest, quin mihi ex VFFENBACHII silentio persuadeam, Optimum Virum, hujusce FLACIUM criminis injuste postulari, censuisse. Quis enim, dum illa scriberet, rem lippis atque tonsoribus notam in mentem ipsi haud venisse, credat? Quicquid vero ejus rei sit, sive hujus sceleris

reum, sive insontem habuerit ILLYRICUM VFFENBACHIUS, hoc ex beati Viri schedis exploratum mihi est, charam ipsi valdeque honoratam fuisse Flacii memoriam.

Cum enim aliquando jucunde apud Virum venerabilem Jo. Balthasarem RITTERUM, inter ceteras memorabiles epistolas ad atavum ejus Matthiam RITTERUM a Viris maximis datas, varias etiam a Flacio quondam scriptas lustrasset, interque eas unam in lectulo emortuali exaratam, magna cupiditate accensus est, ejus Francofurti in summa egestate denati sepulcrum, ac, si forte quod ipsi positum esset, epitaphium inquirendi: verum omnem in hoc operam frustra consumsit, doluitque, Viro, si errorem de peccato originis ac vehementiorem contra adversarios scribendi agendique modum, illius aevi genio familiarem, excipias, ob praeclara in orbem eruditum et ecclesiam merita laude dignissimo, quique tot veritatis testes oblivioni eripuit, totque scripta eximia longo situ squalida ab internecione vindicavit, nullum plane honoris monumentum fuisse erectum, imo ne sepulturae quidem locum ab se ullo studio investigari potuisse.

famam magis inquinavisse mihi videtur, quam foedissimum furti crimen illi aspersum. Quanquam enim MORHOFIO [note: in Polyhist liter. Lib. 1. Cap. IV. P. 35.] minus reprehendendi illi videantur, qui publico bono interdum compilarunt bibliothecas, ab invidis celatas, et ad usum denegatas, atque idem hoc nomine noxam Flacii quodammodo elevare haud dubitaverit: magis tamen mihi arridet Burckh. Gotthelfi STRUVII sententia, cui hoc facinus simile videtur eorum instituto, qui furantur, ut dent pauperibus [note: in Disset. de doctis Impostoribus, p. 75. sq.]. Haud quaquam enim facienda esse mala, ut eveniant bona, omnes christianis imbuti sacris ex Pauli effato Rom. III. 8. novimus.

Fateor autem ingenue, hoc, quod ILLYRICO impingitur, scelus mihi nondum probatis atque omni exceptione majoribus testimoniis evictum videri. Primus, si Keckermannum excipiam, quod ego quidem sciam, qui hanc sive historiam, sive fabellam in famam misit, fuit Melchior ADAMI, ad quem potissimum alios, istam crambem recoquentes, provocare

animadverti. Ejus haec sunt verba [note: in Vita. Flacii, Vitis Germanorum. Theologorum inserta, p. 475. edit. Francof. A. 1653. in 8]: Tertium (inter scripta Flacii praecipue commendanda) locum facile obtinet Martyrologium illud [note: Per Martyrologium illud intelligit Adami Catalogum testium veritatis, quem nonnulli, ejus relatione. decepti, ab illo minus recte distinguunt.]: quod hac occasione compilatum ferunt. Contexuit Abbas Joannes TRITHEMIUS catalogum auctorum. Hunc cum vidisset Flacius, temperare sibi non potuit, quin dissimulata persona et habitu, aliquot in Germania Monasteriorum bibliothecas perlustraret, quos commode posset, historicos clam auferret, atque isto adminiculo librum, qui Catalogus testium veritatis indigitatur, conscriberet. Hisce alii deinde corollarii loco istam de cultro Flaciano narratiunculam adjecere. In margine Melchior Adami fontem, unde sua hausit, indicat, Bartholomaei videlicet KECKERMANNI Methodum historiarum, unde integrum nobis locum suggessit Petrus BAELIUS [note: in Diction. Hist. et Crit. T. II. f. 1542.] En tibi illum: Caeterum quod attinet ad insidiosos occultatores historiarum certum est, in Bibliotheca Vaticana, et aliis

Bibliothecis Italiae, inprimis autem in Bibliothecis Monasteriorum, clam servari multos historicos superiorum seculorum, qui de fraudibus Pontificum, deque abusibus Ecclesiae Romanae, et contra de conservatione verae doctrinae, etiam sub mediis tenebris Papatus, scripserunt, id quod manifeste patet ex Catalogo autorum edito ab Abbate Jo. Trithemio, qui istos autores ex Bibliothecis ante annos paulo plus centum collegit: quem Catalogum cum vidisset Matthias Flacius, temperare sibi non potuit, quin dissimulata persona et habitu aliquot in Germania Monasteriorum Bibliothecas perlustraret, artemque arte eluserit, quos commode posset historicos clam auferret, atque adeo eximium istum librum, qui dicitur Catalogus testium veritatis, isto adminiculo conscriberet. Vellem, diserte in re tam gravi indicasset Keckermannus, Flacio haud coaevus, sed paulo junior, unde illam historiolam acceperit. Inter omnes enim constat, Flacium plurimos habuisse hostes longe infensissimos, qui atrocissimis satyris ac libellis etiam famosis stigmata ejus nomini imponere annisi sunt. Si ergo ex horum lacunis, quod suspicor, derivata sit illa criminatio, quis, sodes, aequus rerum judex eam fide dignam censeat? Testis enim, qui de accusatoris subsellio surgit, audiendus non est.

pro indubitata veritate habuisse haud videatur, imitatus L. Annaeum Senecam, his verbis alicubi [note: Natural. Quaestion. Lib. IV. Cap. 111.] usum: Quod historici faciunt, et ipse faciam. Illi cum multa mentiti sunt ad arbitrium, suum, aliquam rem nolunt spondere, sed adjiciunt, penes autores fides esto, (vel, quod idem est, ferunt).

Honestiori sane ratione ex libris tam editis, quam manu exaratis sua veritatis testimonia conquirendi commodae viro maxime industrio non defuerunt occasiones, ut adeo nefario haud opus fuerit furto. Multas Monasteriorum Bibliothecas probe instructas in Saxonia tam superiori, quam inferiori, ac in aliis etiam regionibus, evangelicae doctrinae addicti in sua jam tum potestate habebant, unde ad laudabile institutum suum proficua vel suopte studio, vel amicorum, quibus gavisus est non paucis, opera honestissime congerere potuit. Habuit Flacius noster cum eruditis in adornando Centuriarum Magdeburgensium opere praestantissimo sociis suos emissarios, viros probos atque ingenuos; non in Germania tantum, sed exteris etiam regionibus patronorum ope vetusta monumenta diligentissime investigantes, e quibus Marcus

Wagnerus, Wilhelmus Radensis [note: vid. Flacii Epistolam ad Cornelium Gualterum et Georg. Cassandrum in Epistolis, vel a Belgis, vel ad Belgas scriptis, p. 71. sqq.], et Bernhardus Niger [note: vid. b. Jo. Christoph. WOLFII Conspect. Supellect. epistol. p. 7.] praecipue mihi cogniti sunt. De felici inprimis Marci WAGNERI, Frimaria Thuringi, industria ex variis ad eum epistolis, libello ejus Germanico de Regno Thuringiae olim in Pagos diviso insertis, copiose exposuit Caspar SAGITTARIUS [note: in Introductione in Historiam ecclesiasticam, Cap. XIII. p. 249. sqq.]. Is jam hujusce instituti causa A. MDLIII. exeunte Februario Hafniae diversatus suit. Prodiit autem primum FLACII Catalogus testium veritatis Basileae A. MDLVI. mense Martio in forma octuplici, atque adeo ad hunc concinnandum membranis vel schedis, aut excerptis ex vetustis Codicibus a Wagnero in itineribus collectis jam uti feliciter poterat. Cum Viris doctissimis frequens literarum intercessit Illyrico commercium, quorum suppetias avide ac saepe haud frustra quaesivit [note: Exempli causa vid. Epistolas Flacii ad Hartmannum Beyerum, Theologum Francofurtanum, exaratas in Jo. Balth. Ritteri Vita Flacii, p. 49. sqq.]

Reclamitat vero insuper huic narratiunculae ipsa vitae Flacianae historia, ex qua apparet, ab eo tempore, anno nempe MDXLI. aetatis circiter vigesimo primo, quo in Academiam Wittebergensem pervenit, ad annum usque MDLXII. Illyricum pedem suum extra Saxoniam superiorem et inferiorem haud posuisse. Nosse igitur velim, quaenam sint illa Monasteria, e quorum bibliothecis Codices vel furtim sustulit, vel mutilatos reddidit Flacius, qui, uti modo innuimus, A. MDLVI. Catalogum suum edidit. In Saxonia certe superiore ac inferiore hac illi arte vulturia opus haud erat. Extra has vero provincias eo temporis intervallo itinera non instituit, quod ex Vita ejus a Melchiore Adami et Jo. Balth. Rittero descripta, et narratione actionum et certaminum suorum ab ipsomet Flacio literis consignata [note: Exhibuit eam Conradus SCHLUSSELBUGIUS in Catalogi Haereticorum Lib. XIII. p. 802. sqq.] elucet.

menstruis [note: A. 1689. P. 16. sp] ex epistola quadam Pauli Eberi ad Christianum Farenhaid A. 1563. d. 15. Oct. scripta hunc locum depromtum dedit, Illyricus, praetextu profectionis institutae in patriam, perreptavit totam Stiriam, Austriam, et vicinas regiones, adhuc conquirens libros ad aureum illud opus Historiae, plus auri tamen, quam Codicum secum Ratisponam advexit, ut ajunt. Oppido autem fallitur Tenzelius, ratus, de uno eodemque itinere Ebero et Melchiori Adami sermonem esse, unumque alterum elucidare. Hic enim de itineribus loquitur ante editum testium veritatis Catalogum, qui A. 1556. lucem aspexit, susceptis, ille vero de peregrinatione anno demum 1563. in Stiriam, Carinthiam, aliasque regiones peracta, ut praeter alia ad Centurias historiae ecclesiasticae promovendas subsidia congereret.

Caeterum sciscitari hac occasione mihi liceat ex Lectoribus eruditis atque cordatis, quibusnam testibus probatis ac fide dignis Flacio coaevis fulciri queat illa Keckermanni et Adami historiola, et annon potius in fabellarum censum sit referenda. Non autem me morantur ea, quae in invectivis suis sic dicti Scholastici Wittebergenses, aliique Flacii hostes aperti de

compilatis Philippi Melanchthonis scriniis ipsi objecerunt, a qua criminatione ipse semet satis jam vindicasse videtur.

LVIII. JO. CHRISTIANO LANGIO.

Allati sunt mihi fasciculi quatuor MSti, quibus integra famosi BOEHMII doctrina comprehenditur, ac schematibus tabulisque synopticis summo studio exponitur. Quid de Viri scriptis sentiendum, jam non definiam, cum nec locus sit, nec, cum nimis dubia illorum sit existimatio, praeceps in judicando esse soleam. Interim inter reliqua mea MSta, et quidem in scrinium librorum vulgo prohibitorum et suspectorum reponenda et asservanda merito duxi, meque magnam aliquando apud Boehmianos asseclas, quorum maxima in Belgio inprimis et Anglia etiamnum turba, gratiam inire, et alia, mihi et gratiora et utiliora, pro istis habere posse spero. Auctor nomen suum non apposuit, verum illum Electoris Brandenburgici Ministrum, olim hic Francofurti degentem, vel, ut loqui amant, Residentem fuisse, nomine SCHLEZERUM, is, qui mihi una cum magno epistolarum ejus apparatu vendidit,

persuasum mihi voluit. Nactus praeterea sum Hugonis GROTII aureolum de veritate religionis Christianae opusculum, et quidem primam Parisiis ab ipso publicatam editionem, manu auctoris, ast quanti Viri! hinc inde correctam et auctam. Dono mihi dedit hoc cimelium Vir illustris LUDOLFUS, Camerae imperialis Assessor gravissimus, postquam librorum meorum collatorum nuper apparatum, penuriam dicam, perspexerat. Habuit vero illum a Parente, Jobi LUDOLFI fratre germano, qui Reginae. Sueciae CHRISTINAE Jussu GROTII Bibliothecam, quam post ejus obitum emerat, digessit atque transmisit, et hunc librum in aliquod laboris. praemium, ut manu sua libello inscripsit, sibi servavit. Non magni equidem sunt momenti, quae adscripsit GROTIUS; ast tanta erga hunc Virum praestantissimum mea est veneratio, ut, si absque reverentiae et religionis laesione dici posset, id quod de sacris literis dictum apponam: Dolendum esse, si vel jota pereat, quod a tanti Viri manu est. Nec facile, Halensibus ultro cimelium offerentibus, cum LIPSII calamo scriptorio, quam Mariae non sine pompa ac fastu dicavit, permucarem. Ignosce joco. A. MDCCXIII. d. XV. Martii.

LIX. D. JO. ANDREAE DANZIO.

Dum summam tuam, qua me, cum ante aliquot annos apud vos morarer, excepisti, humanitatem mecum reputo, erubesco plane, quod gratam tibi mentem testari hactenus nequiverim. Ex quo enim, peractis per Saxoniam inferiorem, Belgium et Angliam itineribus, in patriam redux factus eram, Caesaris electio et coronatio otium fecit, animumque distraxit, postea totum occupavere connubialia festa; tandem mutato lares in Angliam transferendi consilio, omnis mea cura in Bibliotheca in ordinem redigenda, novisque in itinere collectis accessionibus augenda, fuit. Praegnantes satis, spero, tibi, Vir humanissime, videbuntur silentii causae. Quis enim tempore electionis et coronationis de seriis cogitare potuit? quot dies, tot feriae, triumphi et pompae solennes. Quilibet accinebat:

Reliquum temporis amici, librariam meam supellectilem, curtam licet, invisentes, abstulere. Quid de nuptiis dicam? Ridebis, hominem tanto in libros Musasque amore flagrantem, ut innatum procreandi liberos

stimulum restinguere atque negligere, aetatique degendae in Anglia quaerere locum latebrosum, Musisque sacrum instituerit firmissime. Nec mutassem animum, nisi clima, tetro a carbonibus fossilibus odore infectum, victus ratio, et denique pessimi, juxta vetus de insularibus proverbium, hominum tum temporis plane furentium mores obstitissent. Unicum quod allicere poterat, Bibliothecae erant instructissimae, quos thesauros ipsi negligunt, si paucos excipias, qui gentis gloriam attollunt atque conservant, exterosque inducunt, ut sibi persuadeant, Musas in hac insula sedes fixisse. Est igitur, quod mireris, tam paucos esse, qui has colunt, ut vel in una nostrarum Academiarum plures eruditos viros, quam in latissima regione, reperias.

Indigni igitur, quod tantis subsidiis instructi sint, quibus, si nostri gauderent, melius uterentur. Indignabundus igitur recessi, statimque post reditum divina, quam veneror, Providentia honestissimam foeminam obtulit, Musis ac libris, quam rara avis in terris! amicam. Certe, nisi plane explorata mihi ejus fuisset mens, persuasumque habuissem, illam me, librosque meos pari amore prosecuturam esse, nec pactum accessisset, conjugalem amorem cum, qui erga bonas literas literatosque

altos in corde radices cepit, non minuere, nec infringere debere, constanti semper odio hymen aversatus fuissem. Primis tamen mensibus me paululum indulsisse, remissioremque in praestandis, quae amicis debentur, officiis fuisse, et seculi moribus meoque affectui dabis. Ast gravissima demum morae excusatio erit Bibliothecae instructio. Quanto enim in hac ordinanda labore opus fuerit, ex curis, quas in praestantissima tua, Vir Celeb. impendis, facile conjicies. Postquam enim optatas ac stabiles Musis meis sedes figere licuisset, omnia in meliorem ordinem redigenda non solum, sed et incrementa suo loco reponenda erant. Utinam praesens oculis tuis perlustrare posses, quanta spolia, (thesauros dicam, nam multo labore nec parvo sane pretio constiterunt,) ex itineribus reportaverim. Praefiscine dixero, quatuor millia voluminum numerus excedit, omnium vero librorum meorum ad duodecim millia excrescit. Multa essent, quae tuis etiam usibus inservire possent, nisi, quod doleo, locorum, quae nos sejungit, distantia prohiberet. De unico saltim cimelio, quod in manus meas nuper incidit, nunc dicam. Nimirum cum Lugduni Batavorum agerem, plurimosque libros a Jo. Vivie, veterano hujus Academiae Bibliopola, emerem, monstrabat mihi Celeb. GOLII. Lexicon Arabicum, propria praestantissimi

Viri manu ita emendatum, ut singulae paginae novas accessiones plurimasque emendationes satis eleganter adpictas haberent. Asserebat optimus senex, se ab illo, quo GOLII Bibliothecam sub hasta vendidisset, tempore, hoc volumen studiose asservasse, mihique prae aliis, quod meum in libris conquirendis studium cerneret, concessurum. Majus aequo pretium statuerat, nihilominus animum non abjeci, cum tui memoria succurreret, remque gratissimam me tibi praestiturum spes esset, coemi. Offero itaque tibi illum, lubentissimeque concedam, hac conditione, ut meam supellectilem alio MSto, ne detrimentum patiatur, ornare velis. Non renues, spero, nec deerit tibi Codex vel Graecus vel Latinus, cujus honesta commutatione et tibi et mihi consultum voles. Qui has tibi tradet amicus charissimus, perlustravit volumen, tibique de illo deque rerum mearum statu, rationem reddet. A. MDCCXIII. d. X. Maji.

LX. D. BURCKH. GOTTH. STRUVIO. Historico et JCto Jenensi.

Summa cum voluptate mecum recolere soleo, quot quantosve Viros peractis nuper itineribus adire, illisque innotescere mihi contigerit; ast simul doleo, quod hactenus per varia impedimenta, de quibus ad Celeb. Virum Dn. DANZIUM, Collegam tuum, fusius perscripsi, dulci ipsorum commercio per literas perfrui mihi negatum fuerit. Postquam igitur otium nactus sum, nihil mihi prius esse debebat, quam ut Viros optimos salutarem, illisque pro praestitis officiis gratias agerem. Inter quos tu, Vir Celeberrime, si vel summam tuam eruditionem, vel singularem plane humanitarem spectem, inter primos occurris. Benevole enim me non solum excepisti, sed et egregia selectissimorum librorum supellectile tua, eruditisque sermonibus recreasti, aureolumque CHIFFLETII libellum, quem Vesontio inscripsit, cum duplex ejus tibi, mihi vero longe exoptatissima copia fuerit, cum unicus hicce liber ex Chiffletiorum operibus mihi deesset, benigne aequissimoque pretio concessisti. Pro omnibus gratias tibi debeo quam maximas; ut vero aliquo modo referrem, offero tibi Catalogum librorum,

quorum duplex mihi exemplum, idque eo lubentius facio, quod cognoverim, te praestantissimi SCHUBARTI quondam vestri Bibliothecam coemisse, variosque libros, qui vel studia tua non juvant, vel jamjam in tua Bibliotheca extant, aequo pretio vel permutationis jure aliis largiri. Ita enim decet librorum studiosos ac amantes, ut hoc modo sese invicem adjuvent. Mihi certe gratissimum erit, si quidam ex meis tibi arrideant.

Quicquid illorum sit, in schedula notabis, mihique cum Catalogo meorum tuorumque, quibus scilicet carere potes, quam primum remittes. Dabo operam, ut MStorum meorum Indicem, si modo per alia negotia licuerit, texam, eo quoque fine, ut tecum aliisque Viris probis communicem, si quae forsitan sint, quorum apographa desiderentur, quae lubenti animo impertiam, modo vicissim suorum, quibus gaudent, copiam non denegent. Honestum tale commercium cum Viris quibusdam integerrimis jamjam optime mihi successit. Nec tibi id ingratum fore, confido. Quamplurimi enim mihi sunt de rebus Landgraviorum Thuringiae Hassiaeque inediti Codices, aliique, qui tibi minime displiceant. Quare jucundissimum praestabis mihi officium, si eorum, quae. vel ipse possides, vel quorum ex vestra

Bibliotheca publica apographa accurare possis, designationem dederis. Mirari certe satis nequeo, nullum locupletissimae, qua Academia vestra superbit, Bibliothecae extare Catalogum. Probe equidem scio, quantum in illo conficiendo tu ipse desudaveris, nullusque dubito, quin mecum consentias, in summam vestrae Academiae gloriam, magnumque Reipubl. literariae emolumentum cessurum, si rite confectus luci publicae detur. Academia Lugduno Batava suae Bibliothecae indicem multo auctiorem denuo praelo Celeb. SENGVERDI cura subjici jussit, Oxoniensis idem, ast utinam majori cum diligentia! curavit. Giessensis Catalogum amicus mihi charissimus Dn. WEBERUS, ut ultimis suis me literis certiorem fecit, dabit. Obsecro te, atque per summa tua in rem literariam historiamque merita obtestor ut diligentissimam egregiamque, quam olim praestantissimae Bibliothecae praestitisti, curam non plane abjicias, sed potius enitaris, quo Catalogus ejus, si non integer, MSS. ejus saltim consignatio in publicum prodeat, quod nuperrime GOETZIUS Lipsiensi praestitit. Thesaurus enim absconditus et inutile terrae pondus est Bibliotheca, cujus Catalogus non extat. Quantum vero utilitatis habeant librorum indices probe confecti, non est, quod tibi depraedicem. Ego quidem ultra

quingentos collegi, omnesque, qui e Belgio a Bibliopolis mihi transmitti solent, licet non eo semper, quo decebat, studio exarati sint, asservo. Slusianum, ast quam eximium! hactenus, quod aegre me habet, adipisci nequivi. Si igitur forte fortuna in manus tuas incideret, meam farraginem insigniter ornare posses. Sumtus grato animo refunderem. d. IX. Junii MDCCXIII.

LXI. GEORGIUS CHRISTIANUS JOANNIS, Historicus Palatinus.

Bibliothecae tuae fores quod mihi nuper tam benevole aperueris, haud in ultima felicitatis meae parte pono. Praeter enim insignem, quam reperi juxta admiratusque sum, librorum optimorum, codicumque tam MStorum, quam impressorum copiam, tua maxime frui licuit eruditione pariter ac benevolentia. Quippe, quos possides, thesauros animo etiam complexus es, in omnibus bonarum artium scriptoribus studiose multumque versatus: ut non immerito te [gap: Greek word(s)] appellem [gap: Greek word(s)] , tantum abest, ut me falli putem.

Tum vero cum eruditione hac tua singularem conjunxisti morum suavitatem, humanitatemque, ut, qui te neget esse comem, facilem, [gap: Greek word(s)] , hunc sane iniquum esse dixerim. Quod cum ita sit, non possum, quin mihi gratuler, libensque profitear, nihil mihi evenire potuisse gratius, nil honorificentius, quam in isto tuo Musarum delubro ad tuam adrepere amicitiam. Perge modo, Vir Nobilissime, quod semel fecisti, bene mihi velle, locumque apud te relinquere. Ego, tametsi paribus tecum offciis certare haud possum, ut tamen videas, nemini me unquam pietate erga te, observantiaque concessiurum, omnem usque profecto dabo operam. Quod superest, precor, qui tuae fortunae auctor est, Deum, det, ut perpetua floreas felicitate, bonisque litteris quam diutissime decori sis ac praesidio. Mihi certe nil optatius erit, quam te prospere semper beateque aetatem exigere, et quem tum eruditione, tum virtute tua mereris gradum, reipublicae litterariae non minus quam civilis bono, ad multos annos tueri fortunatissime. Biponti in Vogeso, Eid. Sept. A. MDCCXIII.

LXII. GEORGIO CHRISTIANO JOANNIS.

Quum in tui notitiam pervenire exoptatissimum fuerit, literae tuae, quibus contractam amicitiam obfirmare voluisti, acceptissimae extiterunt. Licet enim nimiis in me laudibus onustae, ne dicam graves, essent, dandum tamen id tuo erga me amori seculique moribus duxi, cum usu receptum solenneque putetur, primas, quibus sese homines salutant, literas talibus verborum illecebris ac blandimentis cumulare. Dum vero id, ingenue fateor, mihi minime probetur, haud aegreferes, si vices tibi haud reddidero. Nihil igitur erit, quod ad tuas respondeam, quam gratissimum mihi esse, meum in colligenda aliquali bibliotheca studium tibi probari. Est vero etiam, quod doleam, ob importunum aliorum adventum te in perlustranda supellectili, me vero praesentia tua doctisque colloquiis perfruendis praepeditos fuisse. Ast spes mihi est certissima jucundissimaque, crebriorem occasionem fore commodioremque, ut tuo meoque desiderio fieri satis possit. Ego certe non aditum solum, sed et usum bibliothecae liberrimum tibi spondeo, de quo ne dubites, sancte tibi profiteor, unicum

in comparanda istac finem mihi semper fuisse, ut meis non modo, sed et amicorum commodis inserviat. Quid enim prius, quid optatius literatis hominibus esse debet, quam studia invicem promovere? Utinam et tua adjuvare possem! nullam sane occasionem me praetermissurum experiundo cognosces. Eundem tibi animum esse, tua me dubitare non sinit humanitas, imo tam confidentem, vel etiam audacem me reddit, ut illico liberalitatem tuam tentare, auxiliumque implorare non erubescam. Nimirum incidit nuper in manus meas elegantissima praestantissimi HACHENBERGII Historia Friderici Victoriosi Palatini MS. quae ob summam styli elegantiam, rerum copiam, narrationisque gravitatem adeo perplacuit, ut, cum iniquum nimis, centum scilicet florenorum, pretium exigeretur, plagium nolens volens commiserim. At licet noctes diesque in describendo cum Amanuensi desudaverim, possessoris tamen invidia ad exoptatum finem perducere non sivit, sed tertia plus minus parte carere coegit, Insigne igitur praestares mihi officium, si tuo beneficio, quod reliquum est, nancisci queam. Non denegabis, si potis es, pro singulari tua benevolentia spero. Nihil est, quod vicissim a me expectare non possis. Exige modo, quaecunque in potestate mea sunt, quam liberrime.

Te vero isthoc cimelio instructum esse, confido, cum rerum Palatinarum diligentissimus felicissimusque sis ruspator. 1713. d. 4. Oct.

LXIII. GEORGIUS CHRISTIANUS JOANNIS.

Quanti cum modestiam animi tui, tum [gap: Greek word(s)] ac de quibusvis bene merendi alacritatem faciam, nolim explicare pluribus, ne tibi denuo molestus sim. Potius. gaudeo, occasionem mihi datam esse, qua testatum facere possim, quam hilare tibi, lubenterque inserviam. Scilicet, quum HACHENBERGII de Friderico Victorioso annales MSti mihi sint, tuis eos usibus, quandocunque quidem volueris, oppido quam libens submittam: tametsi, non sit, cur illis describendis operam enaves. Eorum namque typis evulgandorum diu est quod inierim consilium [note: Haud processit hoc consilium. Edidit vero ex MSto Vffenbachiano hos Hachenbergii Annales Vir Clar. Jo. Phil. KUCHENBECKERUS Jenaea A. 1739. in 4.]: quo fine etiam

scriptores, e quibus eos collegit Hachenbergius, plerosque jam evolvi, et, quo unusquisque faciat, stellulis appositis curatius, quam quidem in exemplaribus MStis factum, adnotavi. Addam, praeter stemma Leonsteinianum, quod passim Hub. Thom. LEODIO, quamvis perperam, adscribi videas (Phil. enim REINHARTUM, qui Comitum Leonsteiniorum a consiliis olim fuit, auctorem habet) fortassis etiam Hervici Amsterdami de laudibus Friderici hujus orationem, dicti Leodii de vita Friderici II. annales, quos ad exemplar MStum, a celeberrimo THOMASIO mecum non ita pridem communicatum, haud praeter rem exegi: nec non Pantaleonis CANDIDI de Joanne I. Bipontino lib. IV. versu scriptos, et quod multa obtineant passim non obvia, adhaec vero raro inveniantur, utique, qui recudantur, haud indignos. Quin, nisi moram proposito injecisset praesens rerum status, difficilis, is profecto ateque acerbus, prelo jam commisissem. Sumtus namque facere decrevit J. R. Dulsseckerus, bibliopola Argentoratensium haud incelebris. Quid igitur animi tibi huc sit, fac sciam:

velis faciam, idque quam cupidissime. Kemnatensis vitam Friderici. quam saepissime omnium citat HACHENBERGIUS; frustra hucusque quaesivi; frustra etiam TRITHEMII de rebus gestis Friderici hujus Victoriosi libellum a FREHERO editum, cui Finariensis de dignitate Principum subjunctus est [note: Est mihi ille libellus ad manus, a FREHERO cum notis et additionibus variis Heidelberg A. 1602. in 4. editus, cui accessit Petri Antonii Finariensis de dignitate principum liber, Friderico Victorioso nuncupatus. Notandum vero, TRITHEMIUM haud singularem de rebus gestis hujus Electoris Palatini librum scripsisse, sed hanc historiam decerptam a Frehero esse ex ejus Annalibus Hirsaugiensibus, quos repetito studio copiosius et accuratius A. MDXIV. in Abbatia sua Herbipolitana de novo recoxit, et in tantum amplisicavit, ut duobus praegrandibus voluminibus descripti, quadruplum primae editionis, quae sola tum vulgata habebatur, confecerint. Plenum autem illud Chronicon. Trithemii Hirsaugiense repetitae elaborationis, duos in tomos divisum, tandem prodiit typis Monasterii S. Galli, A. MDCXC. in fol.]: nec scio, ubinam

locorum cum hunc, tum illam tandem inveniam. Tu, si me vel indicio, vel ope juvare potes, amabo adjuta. Nec enim mihi solum, sed toti reipublicae litterariae rem facies longe gratissimam. Quod si porro Philippi Ludov. HOFMANNI Genealogia Principum Palatinorum Rheni tibi suppetit, aeternum me tibi devincies, si ad paueulas modo horas ipsius usum mihi concesseris. Id quod hoc confidentius abs te peto, quo liberius tuam mihi pollicitus es operam. Ego, uti me meaque omnia tibi permitto, ita precor, ut quam exoptatissime valeas, tuumque mihi perpetim serves affectum! Biponti a. d. III. Id. Octobr. an. MDCCXIII.

LXIV. GEORGIO CHRISTIANO JOANNIS.

Nuperrimo desiderio meo plusquam satis fecisti, dum HACHENBERGII Annales benevole non modo mihi, sed universo orbi literario offerendi animum monstrasti. Magnas tibi gratias ago, quod petitis meis annuens, bene merendi promtitudinem testari volueris, majores vero, imo maximas habiturus sum tibi, si et mihi

et publico simul gratificeris. Non enim illorum gregi annumerari velim, qui non nisi propria commoda curant, vel, quod pejus adhuc est, quaevis corradunt, modo ut possideant, vel denique, quod pessimum, invidia adeo occoecantur, ut insignibus, quae fortuna, ut prodiga est, talibus Harpyis concedere solet, cimeliis nec ipsi frui, multo minus cum aliis de iis laetari velint. Mihi sane ipsi gratulor, imo glorior, de meliori luto fictam mihi mentem esse, quae adeo a dictis vitiis libera est, ut uno eodemque die omnia anecdota mea, et quaecunque modo alicujus sunt momenti, ex penu mea depromere, amicisque ad eadem evulganda copiam facere, nullus dubitarem, modo in Reipubl. Literariae commodum vergat. Facile inde cognosces, quantopere mihi tuum in edendis Hachenbergianis annalibus studium probetur. Quam lubenti igitur animo Kemnatensis vitam Friderici Victoriosi, HACHENBERGIO tam saepe laudatam, vel etiam TRITHEMII de ejusdem principis rebus gestis libellum largirer, si mihi suppeterent, aut unde haberi possint, vel procurare, vel saltim indicare possim. Utinam STRUVIUS, qui majores FREHERI Tomos Germanicorum scriptorum edet, hunc quoque a Celeb. Viro olim publici juris factum Trithemii librum adjungeret, vel etiam Sandius, Bibliopola

noster, qui omnia a Frehero in lucem prolata in unum colligere molitur, id praestaret! Sed ille extra sphaeram reputabit, hic vero Bibliopolarum mores sequetur, qui multa parturiunt, ast parum vel nihil enituntur. Nec HOFMANNI genealogiam Palatinorum Rheni principum, quod equidem doleo, suppeditare potero. Aegre sane me habet, quod in his inservire tibi nequeam; erunt tamen aliqua tibi forsan non injucunda, quae ab amico quodam meo comparare possem. Perscripsit is nuper, se inter alia egregia manuscripta veteris aevi monumenta, quibus gaudet, p ssidere literas Friderici tui Victoriosi ad Imperatorem ejusdem nominis tertium de Praefectura Hagenoensi (Landvogtey Hagenau), quam Sigismundus Imp. Ludovico Palat. ejusque haeredibus Anno 1423. ut inter alios Bernh. HERTZOG Lib. 9. Cap. 3. Chronici Alsat. p. m. 150. et 152. testatur, ob solutos 50000. nummos, quos florenos vocant, pignori dedit.

Scriptae sunt literae illae Heidelbergae, anno 1471. Habet porro foedera, unum, quod Marchio Badensis Carolus contra Fridericum anno 1463. cum quibusdam Principibus, de quo in Hachenbergio me legisse memini, iniit, alterum, quod eodem anno cum Nobilibus seu Equestri ordine sancivit. En verba ipsius: Verbundniss

Marggraff Carlen von Baden, gegen den Churfürsten Friederich von der Pfaiz, anno 1463 item: Verbundniss der Ritterschaft, so mit obgedachtem Marggraff Carlen niedergelegen sind. A. eodem. Horum apographum non denegabitur mihi, tibi vero, si aves, ambabus, quod ajunt, manibus a me porrigetur. Spes etiam affulserat, cum nuper BROWERI Sidera Sanctorum a me per Acoluthum Mullerum nostrum exigeres, me de S. Pirmino in insigni quodam Codice meo, in membranis exarato, quaedam reperturum. Dubito, an prae angustia temporis praegrande istud volumen animadverteris. Martyrologium, ut vulgo loqui amant, vel potius Hagiologium est, ultra centum Sanctorum vitas complectens, quod aliquando, si Deus voluerit, Hieronymique collatio, quam nunc sacris diebus prae manibus habeo, absoluta erit, cum editis conferam, nullus dubitans, quin multo meliores, (forsan etiam nondum vulgatas) vitas in illo contentas sim deprehensurus, quam spurias ac interpolatas illas a SVRIO aliisque editas. Verum Sanctus tuus Pirminus in meorum coetu haud comparebat. Boni igitur consules voluntatem meam, de cujus in te praeprimis integritate atque propensione ne dubites, rogo atque obsecro. d. 26. Oct. 1713.

LXV. GEORGIUS CHRISTIANUS JOANNIS.

Redit ad te sartus, ut puto, tectusque, quem nuper benevole mecum communicasti, BROWERUS: nec sine multa redit gratiarum actione. Quam, cum paria officia tibi praestare nequeam, hoc facilius admittes. Descripsi vitam Pirminii olim nostri, per Othlonum, vel potius Warmannum scriptam: quam ad editionem, quam SURIUS nobis dedit ac MABILLONIUS, ille quidem ad III. Nov. hic saecul. Benedictin. III. P. II. p. 136. exigere animus mihi est, si modo Deus et fortuna votis adspirent. Quum enim Mabillonii liber carus omnino sit, rarusque, nescio sane, ubinam locorum illum invenire liceat, Surium vobis esse, non prorsus despero. Caeterum Broweri quaedam et corrigere et illustrare, diu est, quod mecum constituerim, speciatim quod ad coenobium attinet Hornbacense, vicinum nobis, ditionisque nunc Bipontinae Utrum vero quid eniti liceat, [gap: Greek word(s)] . Manum admoverem operi, si COINTII Annal. eccles. Francor. VALESII Notit. Galliar. BROWERI Annal. Trevirenses, aliique id genus libri mihi suppeterent.

Comparandis autem (ut ad reliqua epistolae tuae deveniam) Friderici Victoriosi ad Imp. Fridericum III. litteris, A. MCCCCLXXI. scriptis, non est, cur operam opemque impendas: eas namque in FUGGERI speculo honoris Austriaci (Oesterreichischen Ehrenspiegel) jam publici juris factas, reperire est. Foederum vero a Badensi adversus Fridericum initorum formulas si consequi posses, gratissimum mihi esset, quamvis nesciam, an diplomatum quid, litterarumque publicarum, uti quidem primo facere decreveram, subiicere velim. Essent quidem, quas appendicis loco subjungere liceret: siquidem in tabulario Bipontino plures huc facientes latere novi. Sed, uti dictum, nunc quidem nil certi cum animo statutum habeo ac deliberatum. Utrum Sandius Freherianorum uno volumine comprehendendorum consilium inierit; certo scire pervelim. Est enim (quod tibi in aurem dico) et alius quidam bibliopola, et is quidem non incelebris, qui id facere animo praesumsit: eoque fine non meam solum requisivit operam, sed suasu etiam meo, litteris ad Illustrem LEIBNITIUM scriptis, id operam dedit, ut e Wolfenbuttelensi, in quam Freheriana magnam partem translata est, si quae viri [gap: Greek word(s)] haberentur, erueret. Biponti III. Eid. Novembr. A. MDCCXIII.

LXVI. GEORGIUS CHRISTIANUS JOANNIS.

Redit ad te Catalogus bibliothecae tuae, testis omni exceptione major, quantum bonis tribuas litteris, librisque. Hachenbergii vero oratio pace tua mecum ibit ad montes Vogesi, reditura tamen, simulac eam expediero. Historiam Friderici Victoriosi vadis interim retineas loco, et cum tibi Barlandi, Hincmari, aliorumque, quos frustra quaesivi, copia sit, laboribus tuis nonnihii subcesivi surripias temporis, ad loca, quae nondum inspicere mihi licuit, inspicienda, illucque, quo faciunt, stellulis vel aliis signis referenda. Ne vero grave tibi sit, quod id petam. Peto enim litterarum causa, et quidem a te, quem litteris ornandis juvandisque natum, deditumque esse, mecum norunt omne, praedicantque. Raptissime abituriens Francof. prid. Kal. Maji A. DCCXIV.

LXVII. GEORGIUS CHRISTIANUS JOANNIS.

HACHENBERGII de praestantia Palatinatus orationem, quam nuper benevole mecum communicasti, his tibi, non sine grati testificatione animi, lubens meritoque defero. Tum vero, quod nuper abs te petii, repeto; ut scilicet studiis tuis, negotiisque, si fieri potest, nonnihil decerpas temporis, ac loca auctorum in Hachenbergii historia nondum a me evoluta evolvas; speciatim vero, utrum unusquisque ad rem, cujus gratia adducitur, faciat, dispicias, et quorsum proprie pertineat, signis additis, ut ego quidem feci, notes. Facies sane hoc ipso rem non mihi solum, sed toti reip. litterariae quam maxime gratam. Quaenam vero loca illa sint, sine negotio cognosces, si modo indicem locorum peculiari plagula a me comprehensum, vel partem modo illius frontispicio libri a me praemissam, inspexeris. Matthiam Kemnatensem, qui omnium creberrime cicatur, frustra adhuc quaesivi, nec scio, ubi reperire liceat [note: Frehei aevo asservabatur Matthiae de Kemnaten, quem Theologum, Principis Capellanum et Mathematicum nominat, Historia Friderici Victor. in Archivis Palatinis. vid. ejus Notas ad Trithemium, p. 2.]. De reliquo

cum ex historiae Palatinae tractanone haec, quae hic vides, mihi enata sint [gap: Greek word(s)] , non possum, quin ea tecum communicem, rogemque, ut tum ipse ea perpendas, tum etiam aliis, qui in hoc studiorum genere versati sunt, discutienda proponas. Merentur namque mea sententia, ut sub accuratiorem veniant disquisitionem. Speciatim curatius edoceri velim, num Eberhardus, Conradi frater, revera Palatinus fuerit Rhenensis? Fuisse dicit TOLNERUS, et qui ejus vestigia legunt, HUBNERUS ac LUDEWIGIUS. Ego dubito; tametsi haud sum neseius, Alberico, Engelhusio, aliisque Comitem vocari palatii. His vale, Vir Nobilissime, et audaciam hancce meam mihi benevole condona. Biponti Non. jun. an. MDCCXIV.

Utrun singula regni Germanici provinciae, Conrado I. rerum potiente, suos jam habuerint Comites Palatinos, an vero sequentibus demum eos acceperint temporibus?

An regnum Lotharingicum, quando ab Henrico aucupe fuit recuperatum, an vero post demum acceperit comitem Palatii?

An qui comes Palatinus regni Lotharingiae fuit, idem fuerit comes Palatinus Rheni?

Utrum diviso postea in duos ducatus Lotharingiae regno, superiorem scilicet ac inferiorem, unus idemque in duobus hisce ducatibus comitis munus Palatini obierit, an vero in unoquoque illorum peculiaris comes Palatinus fuerit constitutus?

An Comes Palatinus Rheni fuerit comes Palatinus regni Germanici, [gap: Greek word(s)] ita dictus, et is quidem solus; cum ceteri, qui in Bojaria, Saxonia, Suevia comitum Palatinorum munere functi sunt, comites tantum Palatini provinciarum fuerint, e. g. Bojariae, Sueviae etc. et si res ita habet, quando ad id dignitatis culmen dicti comites Palatini ad Rhenum adscenderint?

Utrum comes Palatinus Rheni aulam Caesaris semper sequutus sit, et Caesare in Saxonia, Bojaria, Suevia commorante, jus in Saxonia, Bojaria, Suevia dixerit?

An qui comes Palatinus Rheni fuit, non ceteros modo ceterarum provinciarum comites Palatinos, sed duces etiam principesque, Othonum jam Henricorumque temporibus, dignitate, auctoritate, eminentiaque anteiverit?

An comites Palatini Rheni tam ampla terrarum spatia in utraque Rheni ripa, regnoque Lotharingiae sua sub ditione habuerint, ac vulgo quidem adseritur?

Utrum bona, quae Palatinorum in ditione sunt, omnia Palatinatui Rheni contributa dici possint, nec ne? maxime, quod constet, pleraque illorum in patrimonio esse Palatinorum, variis quidem titulis, hereditate, emptione, permutatione, bello etc. acquisita?

Quaenam illa sint bona, locaque, quae Palatinis Rheni olim a Regibus et Imperatoribus Germaniae sustinendae dignitati Palatinae fuere contributa?

LXVIII. GEORGIO CHRISTIANO JOANNIS.

Non aegre feres pro singulari tua humanitate diuturnum silentium, quod e longa ad acidulas Swalbacenses absentia, aliisque negotiis quam plurimis enatum est. Postquam vero incolumis, Deo duce, domum redii, ulterius differre nolui, quin tibi HACHENBERGII elegantissimam Friderici Victoriosi Historiam debita cum gratiarum actione remitterem. Doleo autem, quod ob easdem, quas supra adduxi, rationes petitis tuis satisfacere nequiverim, nec, quando possim, per varia, quae me remorantur, impedimenta dispiciam. Multum enim temporis locorum, quam exigis, requirit investigatio, illaeque, quas proposuisti, quaestiones altioris sunt indaginis, quam ut solvere e vestigio illas, vel apposite respondere jam possim. Kemnatensis mihi aeque ac tibi ignotus est; non periisse tamen scriptorem gravissimum spero, sed in lucem aliquando protrahi posse confido, cum ea nostri seculi sit felicitas, ut studii historici amor indies crescat, multaque egregia veteris aevi monumenta ab interitu vindicentur. Virum in his praeter alios se praestat Jo. Joachimus

MULLERUS, qui vastissimum opus aggressus, longe desideratissimam Comitiorum Historiam texere conatur: sed nonnisi a Friderici I. temporibus usque ad Rudolphum secundum, cum maxime optandum fuisset, ut altius repetiisset. Sed plusquam Cimmerias procul dubio metuit tenebras, quae antecedentia obvolvunt secula. Priora duo jamdum publici juris fecit volumina, quae acta inter annos 1440. usque ad 1493. Comitia celebrant, atque illustrant. Quae an tu jam videris, nescio, ideoque illorum apud te mentionem facio eo lubentius, quod multa egregia, quae Friderici tui Palatini Historiam ornare possunt, praebeant. Subiitne illa jam dum praelum, an brevi experietur? Vereor enim, ne typographi tui, quem Dulsekerum esse suspicor, operas alia exerceant. Nam illi, ut audio, animus est, FREHERI aliorumque rerum Germanicarum conlectiones sub incudem revocare, STRUVII que opera anctiores reddere. Quod equidem institutum non improbo; nescio tamen, an publico magis quam privato Bibliopolae atque editoris commodo, ea, qua ineunt, ratione, prospiciatur. Illorum enim, qui istis adhuc carent, aeque ac eorum, qui jam instructi sunt, interest, ut tales libri prioribus editionibus ad amussim respondeant.

Quod nisi fiat, citata a scriptoribus hactenus loca difficillime ab istis evolvi atque inveniri possunt, his vero ob pauculas parvique saepe momenti emendationes atque accessiones novae tales editiones non sine magna pecuniae jactura coemi debent. Omnibus vero consuleretur, si peculiari volumine additiones istae donarentur publico. Id etiam consilium Sandio Bibliopolae nostrati dedi, qui REUBERI scriptores rarissimos luci restituere in animo habet. Quod vero is, qui operam ipsi navat, audire non vult, sed multa attexere gestit, etiam quae novissime prodierunt, atque in omnium manibus sunt, e. gr. Eginhardum ex SCHMINCKII recentissima illustratione, Ligurinum cum RITTERSHUSII notis, et alia. Hoc sane modo et librorum pretium, et moles, qua jamdum orbis literatus laborat, sine necessitate augetur. Sed veteres justaeque sunt Eruditorum querelae, quibus aures tibi obtundere amplius nolo d. 23. Aug. 1714.

LXIX. JO. ERNESTO A GLAUBURG Patricio Francofurtano.

Accedit sine veste, h. e. incompactus, Libellus Heraldicus a Jo. Wolfg. TRIER. novissime editus, quem nondum, ut existimo, vidisti, ideoque gaudeo, quod in aliqualem gratitudinis tesseram tibi offerri a me queat. Laetaberis una mecum, quod in Germania nostra cum reliquis Historiarum studiis praestantissima haec quoque disciplina excoli incipiat. Rem vero praestabis gratissimam, si tu harum deliciarum studiosissimus optimusque judex mentem de libro explicaveris. Autor novellus admodum in Republica litteraria homo est, et nonnisi duobus, quod sciam, moralibus scriptis notus, nescio an ita hoc in studio se gesserit, ut praeconem haec ejus opella mereatur. Utinam vero et Germani nostri in haec sacra diligentius inquirerent, Germanicaeque historiae nostrae utilissimo hoc studio lucem afferrent, ob cujus defectum summis adhuc tenebris difficultatibusque caligat. Unicus sane SPENERUS, vir aeterna memoria dignus, virum in hoc se praestitit, cujus sane vitulo ararunt postea omnes. Mirandum, nos hactenus tam negligentes hac in parte

fuisse, cum et Galli et Angli excelluerint. Mirari satis non potui, quanto studio, quantove apparatu Heraldica ars excolatur in Britannia. Singulis enim ejus Provinciis non solum ab antiquissimis temporibus ministri quidam praefecti sunt, qui in nobilium jura, titulos, arma, lites inquirunt, quos Kings of Arms, i. e. Reges armorum, Lords Clarencieux, a Clarentiae duce, qui primus hoc officii gessit, (qua dignitate celeberrimus ille Georgius CAMDENUS defunctus etiam est) et pluribus aliis nominibus salutant; sed in Regia etiam spectabile insigneque Collegium floret, the Heraldsoffice vernacula nuncupatum, cujus illi membra, et ubi res altioris indaginis tractantur atque absolvuntur, monumentaque adservantur huc facientia, Maxima sane cum veneratione vidi ibi illa, cum Londini degerem. Eximiam enim illic conspexi supellectilem Documentorum, Chartarum, Privilegiorum, Instrumentorum, Litterarum, quas vocant, Nobilitatis etc. ut taceam ingentia volumina, in quibus familiarum nobilium Genealogiae descriptae sunt, quorum tantus apparatus, ut nulla sit in tota regione, de qua plenissima notitia hauriri nequeat. tibi hoc etiam memorabile atque laudandum, quod quilibet numerata levi pecuniae summa de omnibus, quando et quotiescunque libeat, inquirere queat.

Praedicare certe satis nequeo liberalitatem facilitatemque gentis hujus in exteros, alias satis morosae, quod scilicet omnibus, advenis etiam, nullibi aditum praecludant, adeo, ut regium etiam tabularium, seu archivum in turri, quam vocant, Londinensi (the Thower,) patefactum nobis sit, ubi praestantissima quaevis totius regni monumenta non sine prae antiquitate reverentia intueri licuit, quae Celeb. RYMERUS regia vere autoritare in publicum edere coepit, jamque XII. ni fallor, Volumina in Fol. complevit. Quae summa cum voluptate coemissem, nisi tam rara atque cara (quod Regina ultra ducenta exempla typis exscribi prohibuisse dicatur) fuissent. Haberent aliae quoque nationes laudabile sane exemplum, regiumque plane, quod imitentur. Sed pudeat illas, nostramque inprimis patriam, ubi talia ex vanissimo, ne praejudicia inde enascantur, metu premuntur potius, pulvere obruuntur, ac tineis blattisve in escam relinquuntur. Quanta, quaeso, cum morositate non exteri modo, sed et ipsi indigenae a Principum, imo Civitatum tabulariis arcentur! adeo, ut pro gratia reputandum sit, si apothecae, repositoria, atque loculamenta, in quibus haec mysteria reclusa, extrinsecus, vel per transennas, quod dicitur, monstrentur. Sapienti tibi satis! nec nostrae etiam Reipublicae

ulcus vel callum in his tangam. Nec edocendus hac occasione mihi primum es, de novo, quod Berolini Rex Borussiae paucis abhinc annis erexit, Officio Heraldico. Vereor autem, ne ex solenni curiae huic imitandi aemulandique exteros studio vel ad fiscum potius locupletandum, velut novum nummos conficiendi arcanum, quam in Reipublicae etiam litterariae commodum praenobilissimaeque scientiae augmentum excogitatum sit. Interim aliqua inde emanarunt scripta, e quibus illud, quod SPENERUS filius, patre tamen sine dubio opitulante, de Fecialium Origine, dignitate, atque officio conscripsit, possideo. d. XXI. Febr. MDCCXIV.

LXX. JO. ERNESTUS A GLAUBURG.

Tractatum, quem transmisisti, Heraldicum TRIERI nunquam a me visum, tua cum venia perlustrabo, perlustratumque haud vitiatum cum gratiarum actione reddam. Laudandum sane viri conamen, artem, Germania oriundam nostra, patriae laborantis vindicare linguae, lectionis opus et laboris haud exigui, Latinae, Gallicaeque

inprimis, linguarum ignaris nequaquam inutile. Autorem autem, dicam, si licet, quid sentiam, hominem ut novellum in Republ. litteraria, sic peregrinum plane in antiqua et genuina esse Heraldica palam est, in antiquitate, monumentis scilicet et sigillis chartisque aut minime, aut nunquam versatum. SPENERI inprimis nostri arasse vitulo, absque mendacio est. At ut Herculeum sane optimus hic operis Heraldici parte speciali perfecit laborem, primusque Germanorum hac in materia et unicus virum se praestitit; ita parte generali minime scopum tetigit, Gallos sui temporis (antiquorum etenim, et omnium Europae una eademque erat populorum) scriptores artis secutus, antiquitatis expers, non sua ex culpa, sed officii partim onere et gravitate monumenta antiquiora, adversae inprimis Ecclesiarum et Monasteriorum religionis, perlustrare prohibitus, partim hominum invidia insulsorum documentis plane destitutus. Ut autem nostrum redeam ad autorem: multos is terminos artis Germanice minime Germanice reddidit, cum interpres non tam verbi, quam sensus rationem habeat necesse sit; e. g. pag. 125. occurrit figura, pairle gallice, pythagorica littera latine dicta, quam sic interpretatur, ein Schaecher-Creuz, oder Gabel, sic porro: die Deychseler in Nurnberg

führen im rothen Feld ein silbernes Schaecher-Creuz. Cur ein Creuz oder Gabel? vel littera? cum nomen familiae et figurae forma nos doceat Temonem, eine (Wagen-) Deychsel esse. etc.

Hos autorum nostrorum errores emendandi animus eo me saepius induxit, ut paucula, quae de hac arte monumenta, sigilla, autoresque pluribus annis edocuerunt, cum publico communicare statuerim; Bibliopolarum vero nostrorum incuria mentem hucusque avertit. Litteris tamen observationes mandabo, quam primum negotia permiserint, mecum ne pereant, posteris spero profutura. Quod de Britannorum studio hujus admones artis, perquam me delectat; unicum, quod doleo, est raritas atque caritas autorum hujus nationis de hoc argumento. Utinam nostrates resipiscant, exterorum laudanda magis, quam detestanda recipiant, virtutesque vitiorum loco imitarentur! meliora speranda etiam essent tempora, nec tot patriam inutilia terrae premerent pondera. Interim occasione litterarum tuarum, Vir Humanissime, diplomatibus Nobilitatis, vulgo Adels -und Wappen-Briefe, proprium abhinc destinavi volumen, cujus de successu minime dubito, ope fretus amicorum, et tibi spero inserviturum. Heineccium nostra patria si haberet, multa

ex latebris in lucem prudentia sua, Catholic. saltem ecclesiarum monasteriorumque e tabulariis exemplo Corbejens. aliorumque, quin reduceret, nullus dubito. Bibliothecarium interim et Canonicum S. Bartholomaei, Dominum Straub, iterum atque iterum tibi commendo, ut et Dn. Decanum ejusdem ecclesiae, quem omnia Ecclesiae suae documenta summa perlustrare cum diligentia audio, viros certe humanissimos, quorum amicitiam adipisci si queas, multum tibi profuturam existimo. Novum quod attinet, Berolini quod est, Heraldicum officium, ad fiscum potius locupletandum inservire, quam antiquitatis sollicitum esse, ex SPENERI nostri filio natu minimo annos jam ante aliquot audivi. De junioris autem scriptis ne litteram usque huc vidi Speneri, ordoque areolarum regii scuti Borussici (quod nuperrimo electionis die, vulgo Wahltag, corrigendum a legato mihi commissum erat) inversus et perversus, seriesque, de officii hujus, seu Collegii imperitia sat certiorem fecit. Dabam Alnorum in Castro (Erlenburg). die V. Martii, A. D. MDCCXIV.

LXXI. Jon. Henrico MAJO suo Zacharias Conrad. ab VFFENBACH S. P. D. [note: Hac epistola Maecenas noster respondit ad literas MAJI sui, quae exhibentur in prima hujusce Syllogae particula, p. 230. sqq.]

Liceat mihi Romano te more, omissis, qui non nisi bullae, fumus, fucus, ampullae et sesquipedalia verba, titulis, te compellare. Firmior integriorque amicitia nostra est, quam ut hisce captandae benevolentiae mediis, ne potius nugis atque ineptiis dicam, egeat, sanctior atque sincerior autem, quam ut hisce coli debeat. Aulae mancipiorum, et qui ea imitantur, non amicorum est, verba sibi invicem dare. Hisce praemissis, quae mecum probabis, amice dilectissime, ac sequeris, ad tuas accedo, haud infucati dulcissimique plenissimas amoris. Amantissimis sane verbis tuis animum adeo affecisti meum, tantaque voluptate beasti, ut quae illo sentiam, explicare plane nequeam. Hoc vero

affirmare queo, quod me nunc demum reviviscere ex Tuarum lectione sentiam. Vivamus igitur laeti, vitamque conficiamus una longissimam. Nunquam sane diuturnioris vitae desiderium vexavit; ast nunc flagro illo penitus, dum Tu, o altera dulcissima pars mei! et mori et vivere mecum desideras. O fide Achates, in cujus pectore revixit aevo celebrata Pyladis et Orestis (unici illi, Poeta teste, erant, qui mallent ipsi mori) amicitia, transigamus molliter, in mutuis amplexibus, in intima familiaritate, in suavissimis coram et litterarum colloquiis brevem, ut in proverbio est, vitae Isthmum. Si vero, quod tui nunc causa absit, is, qui omnia solvit, nostrum quoque amicitiae vinculum, Gordio nodo durius, Alexandri illius exemplo, ipso fortior ac invincibilior, utpote illius etiam victor, falce dissecaret, rumperetque, esset, quod in ipso mortis articulo, qui tamen, ut Aristoteles deliravit, omnium rerum horribilissimum, gauderem, cum petitis annueris, librorumque meorum, quos liberorum instar amo, curam in te suscipere non detrectaveris. Laetor etiam, quod idem velle, ac idem nolle nobis sit, utpote quod demum firma amicitia merito dictum: laetor, inquam, quod fieri possit, ut, quos relinquimus, libelli, utrique nostrum charissimi, post cineres conjuncti

sint, velut nosmetipsi extitimus conjunctissimi. Sed cum pro tua, quae maxima est, benivolentia mihi potius filium preceris meum haeredem legitimum, et quidem mihi similem, hoc est, (ut ego quidem accipio) librorum studiosum atque amantem, nam haec sola virtus est, quam in me agnosco, quave, citra arrogantiam tamen, glorior: cum, inquam, talem mihi optes, omnes nervos viresque intendam, ut amantissimum votum, tuum impleatur. Annuat modo atque secundet divina, a qua omnia pendent, providentia, ne omnis mea, (Neotericorum de procreatione sententia, qua omnem et viro et foeminae potestatem plane adimunt, sortique fortuitae committunt) exspectatio ac conatus frustrentur. Utcunque tandem sors cadat, sit ovulum masculini aut foeminini generis, sit modo punctum salvum, contentus ero, cum tu mihi sis, Amice dilectissime, in quo omnem spem meam collocare queam, qui et recularum mearum, et famae quoque meae curam tam libenter in te suscepisti. Nec spem meam falli posse confido, cum non longo quidem usu, ast certissimo insignique cognitus mihi sis. Quae enim tua est humanitas, quaeve inserviendi promtitudo! novissimo gratissimoque exemplo utramque mihi probasti, dum solus librorum meorum Ebraicorum evolutionem in te suscipiendam,

atque aliquot indies horas illis impendendas spondeas. Religioni mihi ducerem, tantum pretiosissimi et tibi et rei litterariae temporis tui a te insumi, nisi considerarem, te non solum deliciis, hisce delectari, sed officii etiam, quod exornas, partes a te eadem opera expleri, vel saltem desiderari nequire. Ad minimum viri boni, officiosissimique amici officio, cui nunquam deesse soles, defuncturus es, de quo ego inprimis, mecumque universus orbis litterarius laetari aliquando poterit. Ut taceam, nefas fore, si recusares, cum neminem ad haec te magis idoneum sciam. Sed nolo his immorari, ne molestus tibi esse, animumque, quem jam promtissimum demonstrasti, addere velle videar. Hoc solum addo, me novos semper libros, et meis quidem sumtibus (quod praeter voluntatem meam, contraque decori leges Bibliopolae, cui demandaveram, culpa, neglectum nuper fuit) suppeditaturum, ac quavis data occasione curaturum, ne Musis tuis, quas nimis aggravo, ingratus videar. Cum vero nonnisi litterariis donis placari atque conciliari eas sciam, gaudebo, si quaedam munuscula parare potero. Sed nimis verecundae, vel liberales nimis mihi videntur, ut munificentia meam bene merendi voluntatem semper vincant, vel anteveniant. Suboles, Amice humanissime, quid sibi haec velint. Rixari gestio,

quod omnem tibi inserviendi occasionem praeripias. Scholasticos aliquot libellos tibi offero, optimos illiquo libros retribuis. An ignoras inverecundiam meam, an nescis inexplebilem librorum aviditatem? Putasne, me catalogum librorum inspicere posse, absque summa, si vel unicus sit, quo caream, potiundi cupiditate? Primo statim indiculi tui intuitu manum cohibere non potui, quo minus tot, quot hic in schedula vides, notaverit. Puduit me facti, sed tua humanitate fretus notam mitto tibi, hac tamen conditione, ut nonnisi aliquos, quibus facilius carere possis, tribuas impudentiae meae. Unicum tamen excipio, quem vehementissime etiam efflagito, imo exigo, Adagiorum scilicet Volumen, utpote tua, ast quam chara! manu notatum. Non dico ob eruditionem, quam in notis istis, cum a te proficiscantur, reperturum me certissimus scio; ne tuam, quae cognita mihi dudum est modestiam laedam, eo magis cum Viri docti nomen urbane atque facete respuas, quod in Republica litteraria cum maximo splendore, invita etiam modestia tua, possides, aeternumque servabis. Pauculos, quos a me desiderasti, libellos Domino Raumburgero reddendos curavi, excepto Ptolemaeo et Ammiano. Illius enim nuda versio Latina erat; hic vero, quod oblitus eram,

ac dolebam, jam alii cesserat. In ejus locum HOLSTENII notas in Stephanum de urbibus substitui, quas si tibi desint, retinebis, exspectans plura, quae mihi obtingent successu temporis. Interim malum tibi nomen manebo. Secreta Secretorum Soc. Jesu secreta forsan amplius non erunt, postquam Belgae in contumeliam Soc. Memoriis, ut titulus habet, Trevoltiensibus, quae ab hac ipsa Societate, uti bene nosti, proficiscuntur, Secreta talia, ut ibi dicuntur, monita Soc. in sua editione adjecerunt. Nuperrime etiam prodiit libellus contra Societatem, qui multas Societati turbas dedit, quem an videris, nescio. Titulus ejus: Tuba magna mirum clangens sonum ad Sanctiss. D. N. PP. Clementem XI. de necefsitate longe maxima reformandi Soc. Jesu per eruditiss. Dn. D. Liberium Candidum, S. Theol. LL. Argentinae (credo potius Lipsiae) 1713. in 8. Collectio est rarissimorum, et aculeatissimorum quorundam libellorum, quibus appendicis loco etiam annectuntur Monita hujus Societatis Secreta, pag. nimirum 359. usque 399. Nisi Epistola jamdum prolixa satis esset, summa ex illis capita heic transcriberem, ut cum manuscripto tuo conferre posses, sed malo utrumque libellum data occasione tibi transmittere, ut commodius queas. Si tua ista Secreta a jam dictis

diversa essent, rem utique gratissimam faceres, si describenda curares. Addam nunc antequam finiam librorum, quos e notatis abs te coemi, titulos, adjectis Editionibus. Iggeres baale chajim. Francofurti 1697. 8. (2). Iggeres hatt ijul. Francofurti ad Oderam 1693. 8. (3.) Sevach Pesach. Venetiis 1545. 4. (4.) Chanoch. Amstelod. 1713. 8. charactere, quo in scribendo utuntur Judaei. (5.) Caphtor vaphaerach. Amstelod. 1706. 4. (6.) Meor enojim. Venet. 1640. Fol. (7) Moreh nevochim, Liber manu exaratus 4. (8.) Pitron chalomos. (9.) Schechitos obedikos (horum duorum Editiones annotare oblitus sum). (10.) Schephatal. Hanoviae 1612. Fol. cum fig. (11.) Sepherhattajm. Cremonae 1566. 4. (12.) Tanchume. Francofurti ad Oderam 1670. (13.) Jalkut chadasch. Amstelod. 1670. 4. (14.) Jalkut Rubeni gadol. Amstelod. 1699. Fol. (15.) Ir Gibborim. Basileae 1580. apud Frobenium Fol. (16.) Maasel Jeruschalmi, Hamburgi 1710. (17.) Mechilta. Amstelod. 1711. cum commentario Mosis Francofurtensis. (18.) Sepher Gilgulim, Francofurti 1683. 4. (19.) Sepher Cerinthus, Amstelodami 1705. 8. una cum aliis tribus libellis, uno volumine. Hos tibi denunciandos duxi non solum, ut rationem tibi, amice optume, redderem, quae lucratus hactenus fuerim, sed etiam, ut, quae inspicere ipse velis, indicare possis.

Transmittentur enim tibi omnes, utpote cui quidquam negare nefas, inservire autem facinus reputo. d. 27. Febr. 1714.

LXXII. Zachariae Conrado ab VFFENBACH suo JO. HENRICUS MAJUS FIL.

Intelligo, VFFENBACHI amicissime, gaudio non tantum me perfundi, sed transfigurari, ut cum Seneca loquar meo. Magnitudini id tribue tui erga me adfectus, quem augeri indies cupidissime sentio. Vera esto amicitia nostra, quam non spes, non timor, non utilitatis suae cura divellat, cum qua et pro qua moriamur. Amplector te, amicorum princeps, et veneror, et in oculis fero, feramque, usque dum lumine oculorum priver ipse. Magnum est, si recte rem aestimaverimus, amici nomen; quo non obvios omnes compellare decet, sed quos in societatem honesta cupiendi par voluntas trahit. Quare cum eo me adfeceris honore, gratias tibi habeo maximas, daturus operam, ut

nec amico, nec amicitia te destitutum conqueri possis. Tune, inquis, tam magnifice amici nomen et amicitiae laudas, tune illo decore superbis, quum ne minimam quidem amicorum officii partem fueris exsecutus, multus in promittendo, in praestando nullus? Bona verba, quaeso, meum delicium! Pollicitus sum, fateor, me proxima occasione ad te daturum litteras; neque pollicitus modo sum, reapse etiam praestiti. Ante octiduum, hoc ipso Veneris die, epistolam ad te, dulcissime amice, exaravi, tibi non redditam, sed mihi Francofurto remissam, singulari quodam casu. Quum enim Raumburgerianis litteris inclusissem tuas, accidit, ut illo legente, quae ipsi scripseram, catellus, eo inscio, epistolam de mensa clam sumtam, virulento dente laceraverit, fragmentis quibusdam tristibus, quae ejus effugerant saevitiam, relictis, mihique, veluti viva caninae rabiei indicia, transmissis. Indicaveram illis, quid de duobus libris a Judaeo emtis, sentirem. Quantum litterarum ductus male scribentis Ebraei adsequor, unus, et is quidem manuscriptus (ita suspicor) preces continet Judaicas, quas inter exstare dicitur integra, quae contra Christiani nominis gloriam est directa, et quam in aliquo pariter antecedentium manuscriptorum tuorum observavi. Alterum volumen tres complectitur libros,

in quorum uno divinando negotium mihi fecit imperitia Judaei tui, egregii procul dubio Rabbini, et rectoris Academiae Pragensis (hoc enim ignorantia ejus dudum meruit) magnifici. Is enim ridicule titulum libro dedit [gap: Hebrew words] quod est, timor Sapientiae. Id vero quid sibi velit, ignoro. Scribendum enim unica mutata littera [gap: Hebrew words] initium Sapientiae. Et sane hic liber una cum aliis, ab olente Apella tuo adscriptis, prodiit Veronae 1647. 8. tibi autem recentior, ut memoras, contigit editio. Bonus quidem liber est, neque tamen tanti aestimandus, quanti a Judaeo laudatus, qui tot verborum phaleris ea tibi de causa forsan commendavit, quia prior ille, et qui in fronte voluminis legitur Sepher Cerithus, modos docet explicandi sterquilinium Talmudicum, Gemaram cumprimis, elegantes, acutos, divinos, nihil supra. Humanae eruditionis et ingenii apex habetur illa interpretandi facultas, ad quam excellentium Christianorum ingenia acutissima penetrare non possint, ne Lockii quidem, aut Leibnitii, aut quicquid vel Germanici est acuminis vel exteri. Ego itaque non magni facio illud scriptum; majori apud me in pretio est volumen illud alterum manuscriptum, vel ea de causa adservandum diligenter, quod novum perfidiae praebeat et calumniarum Judaicarum argumentum,

a quibus etsi purgare sese in hoc negotio conentur versuti Ebraei, convicti tamen sunt dudum. Haec quoad summam epistolae meae dilaceratae; venio nunc ad tuam. Gratum adversum te fuisse votum meum, de filio haerede, ex animo laetor. At quam suave est, quod de tuis eam in rem conatibus scribis, quibus ut felix respondeat eventus, toto pectore adprecor. Nullae hic sunt meae partes, immo ne quidem tuae: pendent enim omnia aut ex fati benignitate aut malignitate. Si veterum ineptias sequi velis, haberem forsitan, quod in usus tuos convertere possis; et vel solum CARDANUM de Subtil. Lib. XII. ineunte, tres modos procreandi filios masculos tradidisse recordor; quorum duos experimento didicit esse veros; tertium, inquit, nondum experiri contigit. Memini et in Holsatia meo tempore accidisse simile quid, consule civitatis Kiloniensis filium, quem tanto desiderabat opere (erat enim quatuor filiarum jam pater) consecuto, joculari auxilio quodam. Sed quo labor? Nondum poma legi, nondum virginale corpusculum reseravi, nondum in maritorum familiam receptus sum, et de his sine pudore loquor? Dabis veniam, dilectissimum pectus, licentiae meae, et jocis, et ineptiis. Ego, qui in emendandis veterum auctorum locis occupor, ab emendatione unius

loci in corpore humano excludor, neque tamen moleste id fero, gnarus, alios dari, qui plenis velis in hunc portum irruant. Quod si tamen sine mascula sobole te decedere ex hac vita jusserit Deus O. M. mihique remanere paulisper et in squalore, moeroreque vivere imperaverit, faciam, quod ei convenit, qui tot abs te beneficiis ornatus est. At de his cogitare nolo; adveniat potius illa dies, quae patrem te faciat filii pinguis, jucundi, delicati. Interea librorum, quos subinde ad me mittis, curam gnaviter suscipiam; jamque lustravi manuscriptos tuos, sequenti hebdomade, ubi occasionem nactus fuero, ad te deferendos: unico excepto GOLIO, in quo nonnulla adhuc describenda restant: sed et hic nundinis proximis ad te redibit, Adjiciam illis, quos notasti nuper e meis, libros, quosque accipies ad unum omnes, ne unica quidem demta schedula. Noli mecum rixari, amicissime vir, de levi catalogo: rixabimur de paupertate mea, atque inferior ex illa pugna discedam. Nosti, pauperis esse numerare pecus. Et unum forte alterumve invenisti librum non plane ingratum. Quid? invides mihi felicitatem meam (ita enim voco illam) qua factum, ut, post tot exhibita beneficia, in re minima inservire tibi possim. Gaudebis potius mecum, qui aliquo promeritorum tuorurn cumulo levatus,

cogitare quiverim de folio, loco libri. Nempe haec sunt ex Graecorum proverbio [gap: Greek word(s)] . Libros a tua benignitate Raumburgero datos, ut ad me curet perferendos, non modo ex tuis, sed ipsius etiam litteris intellexi. Quales nunc tibi agam gratias, praestantissime virorum, quibus verbis tibi consecratam mentem declarabo, quibus modis tuo me liberabo aere? Hic cura opus, hic labore et consilio. Non animus in culpa est, sed facultas, gratum ostendendi animum. Neque etiam verbis id faciam, verum factis. Jube, impera, manda, praecipe, quicquid libuerit, parebo libens. Quum alia petenda nunc mihi sint ad legendi statum manuscripta, nominabo illa, quod tua pace fiat. Compendium epistolae ad Ebraeos, Graece, duobus in foliis constans, et Epigrammata Graeca MSS. ex bibliotheca Isaaci VOSSII descripta; illud item volumen MAIMONIDIS, quod nondum indicabat editum esse Apella. His adjicere poteris, quicquid volueris, et, ut adjicias, rogo: feriae quippe nunc sunt, et tempus haec talia suscipiendi maxime opportunum. HOLSTENII in Stephanum notae nondum mihi fuerunt: quare denuo tibi gratias et de hoc grato munere ago. Soc. Jesu Secreta Secretorum typis impressa fuisse, et quidem iterata vice, omnem adhuc meam effugit industriam. Transscribam

huc capitum summas: Cap. I. Qualem se Societas praestare debeat, cum incipit alicujus loci fundationem. Cap. II. Quomodo principum, magnatum, et primariorum, Patres familiaritatem et acquirent et conservabunt. Cap. III. Quomodo agendum Societati cum illis, qui magnae sunt auctoritatis in Republica, et quamvis divites non sint, aliis tamen modis juvare possint. Cap. IV. Quae commendata esse debeant concionatoribus et confessionariis magnatum. Cap. V. Quomodo faciendum cum religiosis, qui iisdem in Ecclesia, quibus nos, functionibus vacant. Cap. VI. De conciliandis societati viduis opulentis. Cap. VII. Quomodo conservandae viduae, et disponendum de bonis, quae habent. Cap. VIII. Quomodo faciendum, ut filii et filiae viduarum religiosum aut devotum statum amplectantur. Cap. IX. De reditibus collegii augendis. Cap. X. De disciplina rigoris in Societate. Cap. XI. Qualiter se nostri unanimiter praestabunt contra dimissos e Societate. Cap. XII. Quinam conservari et foveri debeant in Societate. Cap. XIII. De delectu juvenum ad societatem admittendorum, et modo eos retinendi. Cap. XIV. De casibus reservatis, et causa dimittendi e Societate. Cap. XV. Quomodo agendum cum monialibus aut devotariis. Cap. XVI. De contemtu divitiarum prae

se ferendo. Cap. XVII. quod et ultimum, de mediis promovendi Societatem. Si igitur aut diversum invenies editum quod est ab scripto, aut me illud cum hoc conferre volueris, ut significes, enixe rogo. Librum, cui titulus, Tuba magna etc. nondum profecto vidi, et ubi viderem? non hic loci, ubi vetera fere habemus sola et nota omnibus. Denique ex libris Rabbinicis a te comparatis, unicum illum, cui titulus est, Meor Enoiim, et quem tibi obtigisse impense gaudeo, perlegendi voluptate teneor; est enim varietate rerum et utilitate laudatus liber, historica, moralia, philologica, theologica tractans, et quid non? Hunc, si ceteris, a te mittendis, adjicere velles, poneres in eo rem mihi gratissimam, et Musis meis utilissimam. Habebis me et bonae fidei debitorem, et virtutum, bonitatisque tuae laudatorem perpetuum. Vale nunc, mea voluptas, et me amare perge. Prostridie Kalend. Martii MDCCXIV.

LXXIII. JO. HENRICUS MAJUS FIL.

Occasionem ad te, amicorum princeps, scribendi, quem heic vides, dedit libellus [note: Tertius nempe Observationum Sacrarum Liber, VFFENBACHIO a MAJO nuncupatus.]. Inscriptus est nomini tuo, cujus nunquam sine honore et summa voluptate recordor. Audaciam non interpretaberis, scio, factum meum, neque gratiarum actiones, quas publice exsolvi, invitationem existimabis ad plura praestandum, quod equidem communis vult regula. Ego vero longe ab illa haeresi alienus, arbitror, te et causas et finem dedicationis meae facile cogniturum, etiam me tacente. Ad causas equidem quod attinet, fusius exposui illas in limine: finem vero nullum putabis alium, quam validius amicitiae vinculum. Deserui morem meum pristinum, et quum antecedentium observationum duas partes nulli consecraverim, hanc tamen tertiam, et cum ea priores, tibi sacras esse volo. Multa sunt, quae impediverunt, quo minus receptissimam consuetudinem observare antea voluerim, quas inter potissima est, quod dedicationes vendere noluerim. Habui enim semper animum, pecunia majorem, neque caput inde referre paulo unctius studui, quin potius damnavi illorum institutum,

qui lucri tantum causa libros consarcinant. Ad te autem, o spes mea, dum animum converti, e vestigio pertinaciam meam valere jussi, inprimis quum nihil eorum metuendum sit, ob quae virorum clarorum nomina schedis adhuc meis praefigere dubitaverim. Amicus enim es, meumque nosti pectus, meamque conditionem et indolem: amico ergo (quidni sperarem?) animo excipias, quod ingenua ex mente ad te venit. Pollicetur id humanitas tua, non mihi soli nota, sed, qui tecum locuti unquam sunt, omnibus. Quid? quod jure postulare id a me potueris tanquam debitum, quod non ita pridem litteris pollicitus fueram tacite. Itaque non doni locum (vix enim adeo vilia donamus) sustinebit misera observationum mearum caterva, sed omnino debiti, ab eo profecti, qui tot nominibus se tuum, VFFENBACHI amicissime, depraedicat debitorem. Sufficiant haec: neque enim ineptiarum mearum causam agere volo atque patronum. Tu quidquid a me admissum, benevola faventeque manu excipies, quidquid bonae frugis inveneris, tibi, mala omnia et secius posita minusque recte elaborata, mihi tribues; atque, ut tribuas, omni studio precor. Sed et Geneseos Ebraicae plagulam primam, a Burcklinio (qui se tibi commendat) datam, ad te, Conrade jucundissime, transmitto, et tui et fragmenti

Bibliorum inferens mentionem. Commodum memoriam subit recordatio librorum tuorum, nunc meorum, Holstenii puta, Ausonii, Flori, Statii, Mythologorumque omnium. Accepi illos, et exosculatus sum: muneris autem splendor me obstupefecit totum. Quid enim praestantius poterit esse elegantissima Mythologorum editione, quid pretiosius Holstenianis ad Stephanum observationibus, quid carius Ausonio Tolliano, quid Floro Freinshemiano praestabilius? Magnum intuli decus familiae librorum meorum: at longe major est nominis tui gloria, quae penes me erit aeterna. Manuscriptos Codices tuos, ut et eos, quos ex mea potestate in tuam transituros gaudeo, jam fasciculo conjunxi, jam colligati sunt et insuti, tantum aurigam exspectant, qui ad te deferat. Vale nunc, o alter Aristogiton, et Harmodii tui perpetuo memor esto. VII. Id. Mart. 1714.

LXXIV. JO. HENRICO MAJO FIL.

Indignatus sum, sine supercilio tamen atque rancore, sed exporrecta potius, et ad risum explicata fronte, catello, quod tuas serratis rabidisque dentibus suis lacerando, illis me non solum spoliaverit, sed posteriorum etiam tuarum desiderium tam diu frustraverit. Bucceam Thessalicam cibi, cui prae aliis inhiare solet, petulanti non invidissem, si salvas Tuas reliquisset; maluissem etiam, ut Molossus meus Britannicus, in Belgio, ut liberos meos equi instar curru vehat, edoctus, leporem de veru, pro sua, qua unice pollet scil. sagacitate, venatus fuisset, quam quod catellus iste tuis me orbasset leporibus. Hebescant illi a facinorosis morsibus dentes, vel, nisi jam dum ferulam expertus fuerit, virgarum pro meritis afficiatur supplicio. Ad seria nunc pergerem, nisi Tui, amice mellitissime, joci de mascula procreanda sobole indulgere hilaritati facerent. Praeter illum, quem tu nominasti, CARDANUM, plurimos ex instituto tradidit modos Hispanus quidam [note: Janus videlicet Huartus, cujus liber Examen des ingenios para las scientias Barcinone A. 1607. in oct. editus, ex Hispanico in Latinum sermonem translatus ab AEschatio Majore, sub titulo: Scrutinium ingeniorum Jenae. A. 1663. prodiit. In illo praeter alia modum tradere non dubitavit, quo parentes gignere possint filios sapientes, ac ad litterarum studia idoneos.],

cujus libellus Morhofio ob elegantiam laudatus nuperrime in Saxo nia recusus fuit. Sed ut recte mones, steriles omnes sunt artes, quas illi docent, nisi casus vel propitia faveat Lucina. De istis igitur haud sollicitus, divinae omnia relinquam providentiae. Quod tu autem, amice dilectissime, spretis Veneris illecebris, Minervae Musisque te devoveris, non inconsulte fecisti. Idem sane mecum constitueram, eoque animo in Angliam quoque transmigraveram, ut fixas Oxonii sedes quaererem, castoque Pieridum connubio fruerer. Aliter tamen divino, quod placido regit omnia nutu, visum fuit Numini, quod uxorem mihi obtulit, quam certo sciebam, et me et Musas meas pari amore complexuram, eandemque mihi sine zelotypia, aut livore concessuram dulce, quod a teneris cum illis habui, commercium. Quo de nisi fuissem certissimus,

(quasi scilicet in ipsis matrimonialibus Tabulis cautum de hoc esset) nunquam sane ad aleam hanc subeundam adduci potuissem. Probe enim mihi cognitum erat, quam multa necessarium hoc malum incommoda comitari, quamque pernitiosum Litteratis, Aonidibusque invisum esse soleat matrimonium. Habet sane conjugium voluptates suas, affert delectationem liberorum, si bonae frugis evadant, procreatio; ast quam incerta harum fruitio, dubiaque maxime spes est! Et si probe perpendas, nullae vel exiguae sunt prae illis, quas dulcis cum Musis consuetudo creat. His tu perfruere, Amice dilectissime, ac in sinu laetare. Nullos te liberos suscepturum, ne doleas, sed, quantis molestiis, quantisve curis te liberatum, perpendas. Librarii tui partus, quos tam bellos, tamque elegantes enixus es, quosve tanta facilitate, tantave voluptate edes in posterum, liberorum vices praestabunt, aeternum tecum victuri, nomenque tuum ad immortalitatem consecraturi. Sed quo delabor? Vides, Amice charissime, dum tecum mihi res est, a loquacitate temperare mihi nequeo. Ast vitium hoc aliis videatur, inter familiares affabilitas, quae virtutes inter numeratur, reputatur, veraeque amicitiae, ut oratio index mentis aliis dicitur, character. Citra ulteriores tamen ambages ad libros

nunc venio, et quidem eos, quos a tua liberalitate exspecto. Accipiam illos, quoniam ita jubes, sine longiori excusatione. Ea tamen lege, ut tuum me debitorem manere sinas, credasve, usque dum occasio mihi sit persolvendi residuum. Libros, quos perlustrare gestis, lubenter transmittam ad unum omnes, quamprimum sese praebuerit opportunitas. Quanquam enim, ut omnia mea, ad usus publicos conferre potius, quam in scriniis inutiliter premere malim, antiquissima illa folia, Epistolae ad Ebraeos Synopsin complectentia, et recentius Graecorum Epigrammatum ex Codice Vossiano apographum aliis ad edendum committenda decreverim, gaudeo tamen, quod tu, Amice optume, in tempore monueris, illaque tibi expetieris. Epistolae quidem ad Hebraeos compendium FABRICIO Hamburgum destinaveram, ut vel suae Bibliothecae Graecae, vel alii opusculo pro more suo annecteret, Epigrammata vero LEDERLINUS, Prof. Argentoratensis, Germani mei, ibidem, uti nosti, studiorum causa degentis, ope obtinuisset. Certiorem enim me fecerat, editionem, quam CLERICUS tamdiu molitus fuit, vix amplius sperari posse. Quod eo probabilius videbatur, quod magnus ille Aristarchus, postquam a BURMANNO et BENTLEJO tam male exceptus fuerat, manum de tabula subducturus, animumque

in Graecis quicquam audendi abjecturus sit. O si tu igitur, Amice dilectissime, doctam manum admoveres! Insigne sane et mihi, et universo orbi litterario officium praestares. Haud inconsultum etiam existimo, si Epistolam Paulinam cum Latina versione, notisque tuis doctis, observationum tuarum Tomo tertio intersereres. Facies tamen de omnibus, non ut mihi, sed ut tibi videbitur. De Epigrammatibus, si vel unum, alterumve commodo in loco publici per te juris fieret (si omnium editionem detrectares) satis foret, modo constet mea publico litandi voluntas. Praeter librum Meor Enoim dictum, Maimonidisque, quem nominasti, codicem, duos insuper addam alios. Spero enim, atque enixe etiam rogo, ut Ebraicorum meorum manuscriptorum rationem habeas, nec illorum curam deponas. Adjiciam denique utramque Leoninae vel Vulpinae Societatis Monitorum editionem, Latinam scilicet, et Gallicam, ut cum manuscripto tuo conferre possis. Fieri enim omnino posset, ut manuscripta differrent a typis exscriptis (ut versipellis est Societas) in quibusdam nimirum locis, licet rubricae capitum omnino concordent. Eadem opera librum ipsum adversus Societatem editum, de quo nuper scripsi, non sine voluptate perlustrare poteris: multa enim de iis, qui Christi socios se mentiuntur,

licet e latronibus, qui resipuerunt, tales fieri possint, arcana continet, quae frustra alibi requiras. d. 10. Mart. 1714.

LXXV. JO. HENRICO MAJO FIL.

Quibus tibi nunc verbis gratias agam, nescio. Maximus, imo nimius tuus in me amor est, ut et collaudare et improbare, imo castigare illum debeam. Ingratus atque injurius forem, nisi quas mente concipere possum, maximas tibi, Amice dilectissime, referrem gratias, quod elegantissimarum, doctissimarumque Observationum tuarum Tomum tertium, o munus acceptissimum! donare, imo nomini meo, in Republica litteraria atque civili etiamnum obscuro, inscribere dignatus sis. Ast animadversionem, amicam tamen, meretur praefixa dedicatoria epistola, quin potius panegyricus in meas, quas nullas tamen in me agnosco, laudes effusus. Erubui, ita me Deus amet! nec repetitis etiam vicibus absolvere lectionem sivit pudor, atque justa in te indignatio. Hanc etiam probe experturus fuisses, atque experiri meruisses, nisi duo essent, quae excusare

te mihi viderentur, quaeque ardorem in me restinxerunt. Primum, quod seculi mores secutus sis, qui exigunt, ut omnis dedicatio abundet encomiis, adeo, ut nisi quaevis ornamenta et laudes congerantur cumulatissime, soloecismum fecisse, et contra decori, urbanitatisque leges peccasse credatur Auctor. Alterum est, quod amplissima, quibus me ornare studes, verba, laudesque, quibus me afficis, amorem tuum simul demonstrent, prodantque, quo ex fonte manarint. Nemini igitur imponetur istis; minime mihimet ipsi, cum longissime a me absit, ut meis ipse laudibus faveam; nec etiam aliis, dum omnia encomia tua et consuetudini, et amori tuo erga me plane singulari adscribentur. Hoc etiam movet me, facitque, ut commissum, contra amicitiae leges, facinus condonem, hac tamen conditione, ut in posterum ab omni laudis specie abstineas, adeo, ut nec epitheton (nisi quod amicis, familiaribusque dari assolet) nomini meo, ubi codicis, aut alius libri mentio facienda, adjicias. Satis mihi certe fuisset, summaeque gloriae duxissem, si solum nomen meum adparuisset ubique. Haec etenim unica gloria est, cujus cupiditate teneor, hanc etiam citra arrogantiam aucupari me posse confido. Hoc jucundissimum praemium est, quod meo librorum studio indefesso deberi, nisi iniquior sit,

negabit nemo. Nec majus unquam expetam, nec requirere possum. Quod enim insignius famae ornamentum esse possit, quodnam praestantius decus, quam quod tu, Amice honoratissime, quibusdam, quo hactenus tam bene usus es, Codicibus, quosque ego e sacrilegis Judaeorum manibus, imo ab ipso interitu vindicavi, doctissimas observationes tuas augere illustrareque potueris? O me terque quaterque felicem, qui et tibi et universo orbi litterario inservire potui. Improbus ac stultus concivibus meis labor videatur, qui libris colligendis impenditur; mihi nunc aliter probatur. Et nisi jamjam maximus esset in comparandis, tibique ac omnibus bonis consecrandis hisce thesauris, ardor meus, cresceret multum. De quo ne dubites, omni allaborabo studio, ut meam in his inserviendi tibi promtitudinem, quavis data occasione, perspicias. Jubet id amicitia nostra, imperat publicum juvandi, quae omnibus bonis incumbit, religio, suadent tua in me merita, exigit denique gratus, qui omnes decet, et quem nunquam in me etiam desiderabis, animus. Hunc utinam probare ac demonstrare tibi majori facultate, majoribusque monumentis possem! Ast tanta est liberalis tua magnanimitas, ut quibus alias hominesque Diique placantur, ex auro argentove muneribus, tuam potius iram in me commotum

iri metuam; ut in his mortalibus palmam praeripias, ipsosque etiam Gentilium Deos superes. Chartacea tamen dona, atque munuscula non respues; quibus comparandis, dum capillatam exspecto occasionem avidus, in votis nunc desinam. Faxit Deus T. O. M. ut novum, quod gratia ejus absolvisti, si molem spectes, opusculum, si gravitatem atque praestantiam, opus insigne cedat in ejus gloriam, ad Sacrorum Scriptorum illustrationem, tuaeque famae immortalitatem vergat! Sospitet te quoque Numen benignissimum, ut Nestoris, aut quot nostrae aetatis caducae hominibus contingere possunt, annos vivas, multisque scriptis multa exquisitaque eruditione tua refertissimis orbem litterarium augeas, atque ornes. d. 13. Martii, 1714.

LXXVI. JO. HENRICUS MAJUS FIL.

Binas benevola manu tua exaratas accepi litteras, ad quas eo ordine, quo ad me pervenerunt, respondebo. Recte fecisti, quod risu exceperis fata epistolae meae, a catello discerptae, cujus ventri

nisi Rabbinica quaedam librorum nomina, et characteres Coptici summum intulerint dolorem, cum vomendi studio junctum, equidem dignum admiratione fuisset. Quod vero lepores meos (ita enim nuncupas) lepori culinario praeferre volueris, in eo satis es lepidus. Ego quidem neque canem precor nimis discendi avidum, neque ea sagacitate praeditum, qua Molossum tuum scribis egregie instructum: illud libris, hoc stomacho nocet. Placet mihi meus Achilles, (hoc nomine prisco adpellavi canem meum) qui Pyrrhonica quadam abstinentia [gap: Greek word(s)] , nisi quod Crispinum imitaturus, corio adhuc sit infensus. Haec in memoriam et sepultae epistolae, et canum nostrorum dicta a me sunto, qui, si quisquam alius, vere sum [gap: Greek word(s)] , Justo LIPSIO hac in re non inferior. Taedium solitariae vitae discutit ille solus, insignis ineptiarum artifex, et fidus comes. Hic est mea Helena, cum quo et ludo, et jocor, et, quicquid in mentem venerit, ago: placidus est, et ad nutum monentis intentus, plane ut ex Alexandri M. militibus aliquem putare possit, qui a [gap: Greek word(s)] animarum non plane alienus est. Ignosce, amicissime VFFENBACHI, ludicris hisce et jocularibus, quae tamen in epistolis familiaribus habent quandoque locum. Quantum vero differt mea vivendi ratio a tua!

Tu cum blanda conjuge et ad unguem facta, cum liberis, fratribus, cognatis, vivis; ego cum bestiis, et uxore carens, et fratre, et amicis, quos heic invenio nullos. Neque tamen hanc tibi, mellitissime amice, invideo felicitatem, neque adversa mea accuso fata. Gaudeo potius esse aliquem, qui his omnibus sit instructus, quibus ego privatus. De meis libris plura speras, quam in iis est. Quamvis enim accepturus sis omnes, pauci tamen sunt, et nullius pretii; id quod de notis potissimum manuscriptis ad Erasmi adagia dictum volo: perfeci enim perbrevi tempore, easdemque inter legendum orae allevi. Synopsin Epistolae ad Ebraeos, et Epigrammata Graeca ex Codice Vossiano descripta avide exspecto. Plane de his consilium meum fuit, et adhuc est, inserendi illam observationum mearum secuturae parti, horum autem unum alterumve data occasione proferendi: adeo cogitationes utriusque nostrum amice conspirant; neque melius ex me ipso addiscere potuisses, quae moliar, quam tute divinasti. Epigrammata adhuc inedita, et forte ex Vossiano apographo desumta, adducit subinde ad Suidam KUSTERUS, quem possideo, et quem proinde conferam. Quum vero de communicandis cumeruditis manuscriptis tuis rationes te inivisse conjecerim, hoc saltem ex te peto,

ut pretiosissimum bibliothecae Corvini thesaurum, historiamque Byzantinam illustrantem, nulli alii, quam mihi, perlustrandum concredas. Non desidero prius illum codicem, quam semel adhuc apud te coram inspexero, ut mutuo consultare de illo evulgando possimus. Esset haec res et antecessore tuo in matrimonio, et te, et Germania etiam nostra omnino digna: quum enim Galli hanc sibi gloriam quasi fecerint propriam, ut historiae Byzantinae splendidum corpus, accessione quoque Banduriana nuper auctum, ediderint, tu solus certare cum illis posses, et, hanc ipsis palmam reddere dubiam. Ne itaque Francofurto exire permittas tantas opes, neque alii copiam istas usurpandi divitias temere concedas, quam mihi. Nulla equidem spe ducor argentaria: at librorum me esse perquam cupidum, inficiari nequeo. Fieri hoc negotium poterit totum in tempore et loco. Prosequar telam a B. D. Schneidero coeptam, interseram, quae et ille, et tu cum illo pro Imperatoris gloria suscepistis, atque his demum nugas subjiciam meas. Verum de his tu rectius judicabis. Monita Jesuitica libens cum meis scriptis componam; proderit enim labor ille utrique nostrum. Hildebrando tradidi litteras tuas: cum D. WEBERO nondum collocutus sum; interrogavissem alioquin de Butkeniano opere.

Chronicon Franckenbergense editum equidem est: at desiderari in eo ajunt, quae Weberus noster adtulit in disputatione de Societate Leonina. Narravit mihi etiam Eberweinius, pastor hujus loci, natus Francobergi, adfinisque Hildebrandi, esse sibi chronicon Francobergense plenissimum manuscriptum, diversum adhuc ab aliis, quorum heic circumferuntur non pauca. Ex posteriori epistola tua, Amice dilectissime, libens intellexi, meum tibi placendi studium non ingratum fuisse, etsi castigatione quadam dignum me existimes, qui non amici, sed declamatoris partes obierim. Primum scias velim, non poenitere me nec pudere, si quid nimii vel inveneris ipse, vel alii deprehendant. Tum et rhetorum praecepta eo tempore, quum in dedicatoria epistola concinnanda occupatus fueram, ne inspexi quidem, neque animo volvi, solam secutus indolem meam, et veritatem meram. Nihil dedi auribus tuis, sed ex animi sententia homo ad nullam rem minus, quam ad adulationem factus, publice testatus id fui, quod toties narravi aliis. Egone reprehendendus essem, qui lectoribus quoque meis ostendere volui, qualem mihi dederit Francofordia amicum, quantum litterarum orientalium vindicem, quantum eruditorum fautorem? Jam nemo ex meis est

auditoribus omnibus, qui tuum ignoret nomen, quum Codices Ebraeos tuos impense, quod merentur, laudaverim omnibus. Gratias habeas maximas, o altera animae meae pars, ob favorem et benevolentiam, qua me measque schedas excipere voluisti. Nunc demum placere mihi aliquantulum incipiunt observationes meae, posteaquam non displicuisse illas tibi intellexi. Nunc me felicem adgnosco, qui tricis conciliare potuerim animum tuum. Quid enim aliud sunt meae observationes, quam nugae nugarum, et si quid vilius istiis? Quum in me coercendo proclivis fueris, Amicorum optime, non vitio vertes, si eodem in te jure uti libuerit. Elogia scribis libelli mei, laudibus effers, immo ut insigne opus depraedicas. Quid hoc sibi vult? Facinus mihi tribuis contra amicitiae leges commissum; at ego hoc te gladio petam. Quantum recordor, ex mutuis epistolis privatis verborum relegamus pompam, non item ex publicis. Et si vel maxime has simul comprehensas dixeris, malim tamen vel publicae utilitatis causa leviter peccasse, quam non peccando tuas virtutes siluisse. Faciam tamen inposterum, quod fieri desideras, neque alio, quam amici optimi maximi nomine te compellabo, quum jam satis de mea erga te voluntate nostraque amicitia persuasos

existimem lectores meos. Hoc precor unicum, ut, quem divina sorte nactus sum amicum, diu mihi servet fatorum clementia, humanis saltem rebus non ante eximat, quam ego fatum occupaverim meum. Faxit itaque Deus O. M. ut te uti, frui queam ad extremum vitae halitum usque: sospitet ille te, tuam conjugem, et quidquid ex ea est liberorum, ut omni felicitatis genere cumulatus sero recipiatur coelo anima tua, unde orta est! XVII. ante Calendas Aprileis MDCCXXIV.

Veniet sequente hebdomade in civitatem vestram Theologiae in hac Academia Professoris, RUDIGERI, filius, cognatus meus, et BARCKHAUSII vestratis ephorus. Huic quum per tempus aliquod commorandum inter vos sit, ne inutiliter istud terat, per me decenter rogat, velis ei aditum permittere ad bibliothecam tuam, ut cum mortuis hisce doctoribus colloqui possit, separatus a vivis magistris degens. Nolo multis hoc a te contendere, cujus humanitas peregrinum excludit nullum. Ajo, et dignum esse, cui id beneficii praestes, et memorem futurum perpetuo. Libros et tuos manuscriptos et meos uno fasce constrictos, mittere ad te

nondum quivi, destitutus omni opportunitate. Noli itaque, dilectissimum caput, moram hanc mihi adscribere, culpa omni vacanti. Vale iterum, et nostris Musis favere perge. Boethium de consolatione Philosophiae manuscriptum hoc ipso momento ex, bibliotheca Butisbacensi publica obtinui, conferendum cum editis. Sed quia nullum mihi exemplum est ejus, nisi quod in forma librorum minutissima ex officina Plantiniana Raphelengii 1601. nulla propemodum margine prodiit: te rogo, ut, si duplex forsan tibi ejus est copia, mecum eam communem facere non dubites: sin unico duntaxat instructus es exemplo, nec hoc velim deneges: remittam enim illud ipsum variis lectionibus manuscriptis auctum, atque de proprio interea comparando cum plena margine, ero sollicitus.

LXXVII. JO HENRICO MAJO FIL.

Nolui prius ad te scribere, quam libros a te desideratos transmiserim, quos nunc demum te accepisse spero. Jamdudum habuisses illos, nisi et aurigam, qui deferret, et negotii cujusdam exitum exspectassem. Obtulerat nimirum amicus opus quoddam, quod tibi destinaveram, cum reliquis mittendum. Thesaurus erat Graecae linguae Henr. STEPHANI, quem non ingratum tibi credebam. Ast cum adportaretur liber, aegro animo ultimum Tomum deesse vidi; appendicem nimirum, Glossaria vet. Grammaticaque opuscula complectentem. Nolui igitur mancum tibi, Amice optume, offerre, sed possessori sic satis moroso ac tenaci relinquendum duxi. Interim reliqua congessi, quantum quidem critici, hoc est Tui, quo delectaris, et delectas, argumenti comparare potui. Levidensia sunt opuscula, ac maximam partem sine indumentis, quod moram facere nolebam, solitumque tuorum ornatum ignorabam, parum decore oculis tuis se sistentia. Ast dicam tibi, Amice dilectissime, quod res est, ingenue. Omnes librorum meorum abundantium loculos, nec non Bibliopolarum tabernas excussi,

sed parum aut nil invenire licuit, tuo palato dignum. Meorum enim tantus, uti nosti, numerus non est, hae vero, Bibliopolarum scilicet officinae, bonis libris vacuae, salsamentariis, ac fornicariis potius schedas, quibus mercimonia sua obvolvant, quam eruditis probas merces ministrant. Volui igitur omnia corradere, ut aliqua saltem cum caeteris libris, quos petieras, transmittere possem donaria. Succedent tamen his plura; imo do tibi fidem, omnes libros, qui in manus meas incident, Tuisque studiis inservire poterunt, me tibi comparaturum: interim fruere praesentibus. Reliquorum etiam, quos perlustrandos poposceras, usum, quamdiu volueris, concedo liberrimum. Boethium, cum per oblivionem caeteris non addiderim, peculiari fasciculo inclusum ad te perferendum dedi. Doleo autem, quod meliorem editionem ministrare nequiverim. Emeram equidem omnia Boethii opera in fol. ut vocant, Basileae edita, sed cum plagula deficeret, Bibliopolam redhibere jussi. Nollem enim librum aliquem vel tantillo vitio laborantem Bibliothecae meae, etsi exiguo vel nullo pretio habere possim, conscius inserere. Exiguam vero istam editionem insigniter ornabis, Amice humanissime, si tua manu varias ex manuscripto lectiones marginibus adpingas. Nova erit amicitiae tuae

tessera, meumque collatorum apparatum augebit. Quo vero splendidior accedat, Tuum sodes nomen adscribas, ut omnes videant, quanti viri industria praestitum id sit. Pateat enim velim, quanta tua in me sit benevolentia, quantisve ornamentis me librosque meos decorare studeas. Novissime studium hoc tuum bene merendi comprobasti, dum ultro obstetrices, Codici meo Byzantino manus porrigis. Quo de negotio pluribus coram agemus. Erat alias mecum constitutum, ut, postquam Celeberrimus FABRICIUS quinto Bibliothecae suae Graecae, quam orbis litterarius avide mecum exspectat, libro, pleniorem hujus Codicis notitiam, quod utique facturus est, dedisset, BANDURIO, qui reliqua hujus Imperatoris Excellentissimi opuscula operi suo inseruit, illum concrederem, quo egregio Byzantinae historiae corpori annecteret, lucem atque splendorem tam sacrae, quam profanae allaturum haud spernendum. Plurima enim atque eximia continet volumen, quae in Codino atque aliis, qui idem argumentum tractarunt, frustra requiras. Thesaurum sane praebebit, si tua inprimis docta opera in lucem proferetur, tuaque eruditione illustrabitur. Unicum vero erit, quod desiderabimus ac deplorabimus. Videlicet in Germania nostra editionem ejus eo, quo par erit, et qui Parisinam

aemuletur, splendore procurare haud poterimus, nisi Lipsiensium industria accedat, ac praestet. Sed de his, uti dixi, coram. Quae de alio manuscripto Franckenbergensi, quod amplissimus Dn. Eberweinius possidet, narras, jucunda fuere; rem vero faceres gratissimam, si illud ad breve temporis spatium expetieris mihi, siquidem typis vulgatum non est. Renuet minime Vir optimus, quem meo nomine salutabis, et Fratris et affinis causa. Finirem epistolam, ast vacuum amicis, uti Philosophis, non conceditur, ac sine jocis etiam dimittendus non es mihi, cum recte his quoque in familiaribus locum statuas. Accepi nuper Argentorato insignem librorum cumulum, quos inter AEneae SYLVII, qui post adeptum Pontificatum PIUS II. apellatus est, Opera, mihi sane acceptissima, Basileae ex officina Henr. Petrina MDLXXI. in fol. edita. In his extant quoque Epistolae, quarum XV. demonstrat, PIUM II. non adeo pium fuisse. Excusat se illa Sylvio, Genitori suo, et quidem satis leviter atque irreverenter, quod ex peccato genuerit filium. Lubet eam ob sales, et quod, cum obvia non sint opera, forsan nondum lecta tibi sit, describere, cum etiam nuper de filiorum procreatione joco egerimus. Extat autem illa pag. mihi 511. Laeteris, an doleas,

quod mihi sobolem Dominus dederit, in certum te scribis, Pater. At ego laetitiae causam video, doloris non video. Quid enim dulcius in humanis est, quam gignere sibi similem, tanquam extendere sanguinem, et habere, quem post te relinquas? Quid in terris beatius, quam natos videre natorum? Mihi equidem ingens voluptas est, quod semen meum foetificaverit, quodque, antequam moriar, aliquid de me supersit, gratiasque Domino refero, qui partum foeminae figuravit in marem, ut apud te patrem meamque matrem aliquis parvus ludat AEneas, et solatia praestet avis, quae debebat pater impendere. Quod si tibi, genitor, gaudio fuit meus ortus, cur filius meus mihi non sit laetitiae? Anne te quoque laetificabit infantuli vultus, cum meam videbis in illo effigiem? Nunquid tibi jocundum erit, cum parvulus pendebit ex collo AEneas? puerilesque blanditias agitabit? Sed ais fortasse dolere meum crimen, quod ex peccato genuerim filium. Nescio, quam de me finxeris opinionem. Certe nec lapideum, nec ferreum genuisti filium, cum esses tu carneus. Scis, qualis tu gallus fueris. At nec ego castratus sum, neque ex frigidorum numero. Nec sum hypocrita, ut videri bonus, quam esse velim. Fateor

ingenue meum erratum, quia nec sanctior sum David rege, nec Salomone sapientior. Antiquum et vetus est hoc delictum, nec scio, quis hoc careat. Late patet haec pestis, (si pestis est naturalibus uti) quanquam non video, cur tantopere damnari coitus debeat, cum natura, quae nihil perperam operatur, omnibus ingenuerit animantibus hunc appetitum, ut genus continuaretur humanum. Sed dicis, ut arbitror, certos esse limites, intra quos hoc liceat, nec extra legitimas matrimonii faces progredi debet hic appetitus. Ita est sane, et saepe inter ipsa nuptiarum claustra scelus admittitur. Et bibendi quoque, comedendi et loquendi certi sunt termini, sed quis servat illos? Quis tam justus, ut septies in die non cadat? Loquatur hypocrita, seque nullius culpae scium dicat, ego nullum meritum in me scio, solaque mihi divina pietas spem facit misericordiae, quae nos labiles scit, et ad lasciviam proclives. Nec nobis, qui patet omnibus, fontem veniae claudet. Sed de hoc satis. Nunc quia conjecturas petis, ne alienum pro meo nutrias, quomodo res se habuerit, paucis exponam. Nondum anni duo effluxerunt ex eo tempore, quo Argentinae gerebam Oratoris munus. Quinquagesima tunc currebat, quae ante proximam praeteritam fluxit.

Ibi cum otiosus diebus essem pluribus, mulier ex Britannia veniens, diversorium meum petens, in unis aedibus mecum fuit, non invenusta, nec aetate confecta. Haec, quia sermonem Italicum egregie norat, me verbis salutabat Hetruscis, quod illa in regione tanto magis placuit, quanto rarius erat, oblectatus sum facetiis. foeminae, cujus in ore maximus lepor erat. Moxque in mentem venit Cleopatrae facundia, quae non solum Antonium, sed Julium quoque Caesarem eloquentia inescavit. Mecumque, quis reprehendet, inquam, si ego homuncio faciam, quod maximi viri non sunt aspernati? Interdum Moysen, interdum Aristotelem, nonnunquam Christianos in exemplum sumebam. Quid plura? vicit cupido, incalui, mulierem arsi, multisque blandimentis adorsus sum. Sed ut asperis cautibus unda repellitur freti, sic verba mea haec contempsit, triduoque suspendit. Erat illi filiola annorum quinque, quam Milinthus pater hospiti nostro commendaverat, verebaturque mulier, ne quid hospes persentiret, filiamque posthac quasi moris materni abdicaret. Instabat nox, sequentique die mulier recessura erat, timeo, ne abeat praeda. Rogo in noctem, ne ostio camerae pessulum obdat, dico, me intempesta nocte venturum, negat, nec spem ullam

facit. Insto, semper idem responsum est: itur dormitum, Mecum ego quid? sciam an illa, ut jussi, fecerit. Recordor Zimae Florentini: forsitan illius amicam haec imitabitur. Tentandum est, inquam. Postquam silentium undique sentio, thalamum mulieris accedo. Clausum ostium est, sed non obfirmatum: aperio, ingredior, muliere potior, hinc natus est filius. Mulier Elisabeth vocatur. Ex idibus Februarii usque ad alias idus Novembris, menses currunt, qui partui dantur. Haec mihi dixerat mulier, dum Basileae postea erat. Ego quamvis ipsam non pecunia ulla, sed maximis emissem precibus (ut est ars foeminarum) credebam haec auri corradendi causa dici, nec verbis praebui fidem. Nunc quia eam hoc asserere, quando nihil sperare a me potest, quando nomen convenit, tempusque, puerum meum puto: teque, mi pater, rogo, ut nepotem suscipias, alasque, donec grandiusculus factus ad me valeat proficisci, meisque imbui disciplinis: nec puta foeminam divitem mentiri velle in filio. d. 24. Mart. 1714.

LXXVIII. JO. HENRICUS MAJUS FIL.

Heri litteras tuas cum Boethio, hodie et quos lustrandos mihi concedis libros, (inter quos tamen nec epigrammata invenio Graeca, nec epistolae ad Ebraeos compendium) et quos dono dedisti, accepi. Erubui, amicorum princeps, simulac te missurum denuo libros, legi; nunc postquam intuitus illos sum, plane, quid sentiam, quid dicam, ignoro. Video me longe majora consecutum, quam speraveram: video benignitatem tuam superasse omnem modum, atque nimis te erga me esse profusum. Causam vero muneris, et numero et mole praestantissimi, ne conjectando quidem adsequi valeo, uti nec verbis exprimere et gaudium, quo nondum visorum librorum aspectus me exhilaravit, et beneficii tui magnitudinem, et animi mei, recenti promerito tibi nunc obstricti, devotionem. Nulla spes mihi relicta est emergendi ex debito, inprimis quum tua indies beneficia crescant, quorum oneri necesse est succumbam. Gratias tibi et ago et habeo, quas mente concipere possum, maximas: referre queo nullas. Si quid vero in me esse cognoveris, quod usui tibi, dilectissime amice, esse

possit, solenni illud formula tibi offero: ego certe paupertatem meam intelligo, et profiteor ingenue. Manuscriptos Codices interea te accepisse tuos arbitror, sub initium proximae hebdomados ad te missos, una cum libris e paupere regno meo in tuum oceanum inferendis. GOLII Lexicon absolvi describendo, memor tui semper futurus, quoties aliquid ex notis manuscriptis mihi adducendum. Remittam itaque illud occasione opportuna. STEPHANI thesaurum te non integrum potuisse adipisci gaudeo, non ideo, quod spes tua decollaverit, sed quod mei in gratiam acquirere nequiveris: jam enim possideo illum, juxta cum indice et Glossario. Noli quaeso, si me amas, tot tibi negotia creare mei causa, Vir amicissime. Satis enim nosti, gnaviter me incivilem esse, et in petendo rusticum, cujus rei specimina expertus es non vulgaria, daturus posthac ero pluria. Chronicon Francobergense Eberweinius e vestigio tradidit, crastina die cum Zangio vestrate ad te perferendum. Ad historiae Byzantinae manuscriptae volumen quod attinet, ut a FABRICIO recenseatur, tum a BANDURO imprimatur, consentio, et quidem libens: ita enim nominis tui famam non modo extra Germaniam produci impense laetabor, sed et eruditi gaudebunt, si tam cito illos beaveris dono tam illustri. Nam

si ego hanc laboris partem in me suscipere vellem, nec ante annum de adgrediendo cogitare deberem, quid dicam de absolvendo? BANDURUS vero in ipsa nunc versatur historia Constantinopolitana; nota ei sunt abstrusa omnia, quae mihi, utpote tironi, discenda adhuc essent. Neque dubium, quin promto animo exsecuturus sit, quod per te illi imponitur. Audio, Germanum tuum iter meditari in Gallias; hoc si ita est, facili negotio et ingenium BANDURI, et adfectum erga nos Germanos ediscere poterit; quem si non alienum a nobis cognoverit, per me licet, adsignetur ei haec provincia, ea tamen conditione, ut ejus cum summis laudibus mentionem injiciat, qui codicem, plane nullo pretio aestimandum, e tenebris non eruit modo, sed et communi usui consecravit. Quod si vero BANDURUS, quacunque demum ex causa, aut alius, quem me nosti aptiorem, detrectaverit hunc laborem, en humeros offero meos, temporis diuturnitate et sedulitate, quod spes est, ea adhuc consecuturus, quae meam nunc effugiunt notitiam. Vides, vir amicissime, utilitatem multorum longe me praeferre honori proprio, ex tanti operis editione in me sine dubio redundaturo. Tui modo memoria orbem impleat, habeatque etiam Gallia, de quo Germano agat gratias. Nimium mihi accedet honoris,

si te ubivis coli intellexero: jam enim vindicare mihi incipio, quae tua sunt, ex jure amicorum. Ad extremum significare debeo, quanta non me solum, sed et amicos alios, laetitia perfuderit AEneae SYLVII lepidissima epistola, quae nisi ad patrem data fide inscriptionis constaret, merito ad familiarem quendam scripta videri possit; adeo sine pudore et libere, et quasi re bene gesta, historiam enarrat omnem, ne levissima quidem circumstantia neglecta. Ego tibi loco gaudii, quod, communicando mecum festivas istas litteras, excitasti, verum adprecor gaudium, juvenem scilicet AEneam, vel quocunque adpellare volueris nomine, qui ex tuo pendeat collo, ludatque nucibus, donec ad maturam delatus aetatem, connubio Musarum jungatur. Fiat! VII. ante Kal. Aprileis MDCCXIV.

LXXIX. JO HENRICO MAJO FIL.

Surrexit Dominus. Solenni hac veterum Christianorum formula te hoc tempore, quod nobis iterum divina gratia illuxit, compello, precorque, ut festos hosce dies laetus transigas! Quibus praemissis nuncio, quod initio elapsae hujus septimanae Codices a te remissos, una cum donariis tuis, ea, qua par erat, gratia, acceperim, tuam et in me liberalitatem, et in codicibus illustrandis ac recensendis studium veneratus. Te quoque libros, quos perferendos dederam, consequutum, tibique, Amice charissime, non displicuisse, ex litteris VII. ante Kalendas Aprileis datis, non sine gaudio intellexi. Miratus autem sum, quanto verborum apparatu, cum tanti non sint, gratias agas, causamque munusculorum inquiras. Non una certe fuit, sed plurimae, eaeque gravissimae, quae me impulerant, deque majoribus imposterum cogitare adigunt. Eas tamen enarrare supervacaneum duco. Ipse enim probe nosti, quae tibi debeam, ego vero contra praescriptas nobis invicem, totiesque repetitas, ab omnibus verborum phaleris abstinendi leges peccare metuerem, si vel nudam meritorum tuorum in me rationem

inire vellem. Citra omnem igitur tergiversationem, ni amicitiae jura violare velis, accipies, quaecunque tibi obtuli, atque inposterum offerre potero, nilque plane aliud, quam mei in te animi propensionem dispicies, a qua sane multo majora, modo occasio daretur, exspectare merito poteris. Quod quum reapse potius, quam verbis te intelligere, Amicorum optume, malim, ad alia pergo. Spero autem, te ea, quae desideraveras, manuscripta jamjam reperisse. Inserui illa Codici majori Ebraico, ne, cum integumentis carent, damnum capere, id est, ne a reliquis atteri, dilacerari, vel etiam, quod aurigae incuria saepe accidit, madefieri possent. Integrum tibi erit illis uti, frui, quam diu volueris. De Byzantino autem Codice mentem meam plenius coram explicabo. Nolim vero suspiceris, Amice dilectissime, me BANDURIO illum potius concredere malle, quam tibi. Summam sane injuriam mihi faceres, si, quae nuper scripsi, in tam malam partem serio sumere velles. Nemo sane, nemo, inquam, est in toto, quacunque patet, terrarum orbe, quem tibi anteponam, cum nemo sit, a quo plura atque majora sperare queam, nemoque, a quo tanta ingenuitate, tantoque cum foenore, quae concedo, recipere una cum publico in aureis tuis scriptis possim. De quibus omnibus, si vel tantillum dubites,

ignoras me plane, meamque in te, quod absit, benivolentiam, ac fidem, si unquam in mortalibus fuit, intemeratam affligis, dubiamque facis. Ast meliora de te spero, Amice cordatissime. Omnia igitur mea, tuto credas velim, tibi sacra, unaque mecum devota. Nullum gaudium est, quod ex iis, quae benigna mihi fortuna tribuit, capio, nisi tu, Amicorum dulcissime, mecum percipias, quod demum laetitiae cumulum affert. Accipe igitur novam gaudii voluptatisque causam, mecumque exulta. Inciderunt nuperrime in manus meas, o me ter, imo decies beatum! decem praegrandia volumina docta Polyhistoris illius, Joh. Petri LOTICHII manu ad unum omnia exarata, tibi aeque ac mihi, cum critici maximam partem sint argumenti, jucundissima futura [note: Sequuntur nunc ea, quae in prima hujus Sylloges particula p. 26. sq. leguntur.]. d. 31. Mart. 1714.

LXXX. JO. HENRICUS MAJUS FIL.

Invenisse me, et quidem sine magno labore, epigrammata Graeca, et compendium, quod arbitrabamur, epistolae ad Ebraeos, indicandum tibi duco, Amice optime maxime, ne aut decipere te voluisse videar, aut eruditorum more servare, quae arrident. In caussa est prava mea libros veteres evolvendi consuetudo, dum neque frontem eorum intueor, aut limina adoro, neque calcem lego: sed ipsum medium ante omnia considero, profectuum meorum experimenta sumturus; quum longe facilius sit vel ex capite vel cauda libri, quam corpore ipso, quae continentur illic, addiscere. Dum itaque Ebraeum codicem, cui Judaeus inseruit schedulam, primum lustro, eundemque ordine perlegere instituo, inciderunt in manus meas, quae tanto desiderabam opere. Protinus summa cum aviditate bina folia membranea oculorum arbitrio subjicio, stanteque pede lego, relego. Nullum invenio epistolae ad Ebraeos breviarium, sed ipsissimam epistolam, initio tantum et fine gaudentem, deficientibus foliis intermediis. Primum etenim folium cum exordio ipsius epistolae incipit finiturque in

Cap. IV. 3. verbis: [gap: Greek word(s)] . Alterius folii prima vox est [gap: Greek word(s)] etc. Atqui haec exstant Cap. XII. 20. 21. quibus succedunt ordine omnia, usque ad finem epistolae; subscriptione, quae finem occupat in editis, heic in MS. tuo posita in fronte. Doleo proinde insigniter, te, Amice dilectissime, deceptum fuisse, magnamque pecuniae vim foliis jam evulgatis impendisse. Ne vero frustra locavisse argentum tuum putes, quod facere unicum potui, feci, annotando diversas lectiones: atque laetor, unam me reperisse et alteram, quam Millius in multis non invenerat codicibus. Epigrammata Graeca pleraque omnia argumenti sunt amatorii; eaque ad Anthologiae editae Librum septimum supplendum facere possunt: deprehendi unum ex illis exstare jam in colectionis libro citato, quod ideo margini epigrammatum tuorum MS. tua tamen cum pace, adlevi; facturus id cum aliis quoque, si ea offendero: nam illud felix suppeditaverat memoria. Quantum conjicere valeo, plura sunt, et volumen omnino conficiunt non mediocre, quae in Vossiana erant epigrammata MS. Sane, quae Kusterus ad Suidam attulit, superant omnino numerum tuorum, et tamen diversa ab illis sunt: plane ut nova nobis exspectanda adhuc sit Anthologia. Pauca

vero illa, quae tibi obtigerunt, descripta censeo ex innumeris, a quodam, qui Cupidinis vexabatur igniculis. Erit nihilominus locus, quo et varias lectiones, et epigrammatum unum alterumve, in tui memoriam, adducere potero. Chronicon Francobergense nunc demum per Zangium nostrum ad te delatum arbitror. Inter libros, quos nuper mihi dedisti dono, sunt quos jam habeo, Mericus puta Casaubonus, Seldenus, et Meursius; hic quidem in thesauro Gronoviano; illi autem seorsim excusi. Curabo igitur, ut ad te, veterem possessorem, remittantur, quae a te venerunt. Adjecissem his Salmasii quoque epistolas (nam et illae dudum mihi fuere) nisi eo ipso tempore, quo gravia tua ad me pervenerunt dona, praesto fuisset Zangius, qui, quum novisset, jam me illis esse instructum, non cessavit prius, quam invitus nonnihil ei committerem opus, cui inhiabat, ea tamen conditione, ut Rutilium et Boethium, et quicquid ei geminum est, vice hujus reddat. Quam permutationem, cum libro tuo institutam, non aegre feres, vir optime, ubi cogitaveris, tantum me illo lucratum fuisse. Vivit inter nos Suecus [note: Michael ENEMANNUS, cujus laudatio funebris, ab Erico BENZELIO fil. scripta, et Upsaliae publice perorata, extat in Cl. Chr. NETTELBLADT Memoria rediviva Virorum in Suecia eruditissimorum, Semi-Dec. IV. p. 209. sqq.], ex oriente huc

delatus, vir egregius, multarum linguarum peritus, et moribus suavissimis: is in Italiam, jussu regio, vel Belgium et Angliam meditatur iter, quod, ubi suscepturus est, per vestram necesse est transeat civitatem; atque hac occasione adparatum tuum inspiciet orientalem, ipse multis orientis spoliis, et Turcicis maxime atque Arabicis, onustus. Retulit ille, magno pretio in Turcia vendi Alcoranum, 40. scil. vel 50. imperialibus; quod jure mireris. Scio equidem, Jos. SCALIGERI temporibus, 70. vel 80. immo et centum imperialibus aestimatum fuisse unicum exemplum Coranicum: at nostra aetate durare eam adhuc caritatem vix credidissem. Quare meas nunc video divitias, antea ignotas, cui paterna ex hereditate duo obtingent Alcorani. Ecquid vero de Acolutho dicemus? triginta omnino possedit ille: incertum, quo post obitum ejus devenerint: Jam occupatus sum in describendis Graecis epigrammatis, quorum aliquod in Latinum conversum, ut materiam haberes ridendi, adponerem, nisi jam tibi cognita crederem illa. De meo nil habeo,

quod lepores spiret et salem: adde quod neque Saturnalia nunc sint, neque jocandi tempus. III. ante Kal. Apr. MDCCXIV.

LXXXI. JO. HENRICUS MAJUS FIL.

Placent, quae de Codice Byzantino statuis, quem vel ideo summa tractabo cum diligentia, ut posteri cognoscant, me in tuis illustrandis codicibus non fuisse segnem; animum certe defuisse nunquam. Quanti vero subeundi mihi labores! quam plane imperitus ad hanc accedo provinciam. Destituor corpore scriptorum Byzantinorum, supplemento Banduriano, glossariis du Fresniano et Meursiano, tot adhuc subsidiis aliis, sine quibus aliquid in ejusmodi opere conari prorsus est impossibile. Lotichianas opes divina tibi sorte contigisse, gavisus ex animo sum, et tui, Vir amicissime, et mei causa. Erit enim tempus, quo mihi prodesse poterunt doctissimi viri monumenta. Magis adhuc intra sinum gaudeo de Graecis, quos speras, codicibus. Quamvis enim et Latinos et Ebraeos, et alios quoscunque auctores legam,

non sine aliquo jucunditatis sensu: tamen, si Grajum video hominem, plane me transfigurari sentio. Quare epigrammata illa tua, amicorum optime, quae amatoria, ut nuper dixi, sunt fere omnia, tanta cum aviditate legi, vix ut verbis declarare queam; non ideo, quod Veneris arcana exponant, sed quod summa in iis sit Graecae linguae venustas. Basilii Magni libellum, vel homiliam, vel orationem, ut alii malunt, de legendis Graecorum libris, aut, ut iterum alii, quomodo cum fructu juvenes legere possint Graecorum libros, constitui propediem edere, cum H. GROTII et ARETINI versione rarissima, meisque notis. Vellem et aliorum inserere observationes, atque eruditissimam D. Patris orationem, cum variorum notis evulgare, siquidem mihi aliae essent, praeterquam Jo. POTTERI, qui hunc ipsum libellum una cum Plutarchi libro de audiendis Poetis Oxoniae 1694. 8. in lucem emisit. Prodiit et haec oratio Basiliana Parisiis 1623. 8. ac Helmstadii 1637. per SCHEURLIUM Professorem: neutra mihi editio visa, uti nec operum, editio Parisina, de anno 1618. in qua num forte notis instructa sit illa homilia, scire desidero. Si quid igitur nosti, Vir optime, aut ipse habes hujus Patris, ut mihi significes, rogo, faciam, quod decet, tui mentionem favosis. Constitueram his

ad vos venire nundinis: sed tribus adhuc indies detineor collegiis privatissimis, quae propositum meum mutare jusserunt. Suecus ille, de quo in proxima mea epistola, tuam nunc puto lustravit bibliothecam. Est ille Professor linguarum orientalium in academia Upsaliensi. Non temere vidi Suecum, qui eruditione hunc aequet. Qui litteras in domum tuam, te absente, detulit, est omnino cognatus meus, quem saepius eandem ad te viam instituere, videndorum librorum tuorum causa, facile, qua es illustri humanitate, concedes homini litterarum studiis flagranti. Invideo propemodum ei hanc tecum conversandi felicitatem, qua ipse frui nequeo. Deum me existimarem, si uno tecum, eodemque in loco commorari possem, utpote quod et jucundum mihi et utile foret. Dum vero sejunctos nos vivere voluit fortuna, pareamus necesse est, eandemque clementem adhuc existimemus, quae immensas locorum intercapedines inter utrumque non posuit. Quamvis vero remotus a te sim corpore, animo tamen te habeo praesentem, quin et tuis in aedibus versor, somniis mecum ludentibus. Videre enim mihi videor Erasmi statuam [note: in Bibliotheca Vffenbachiana conspicuam],

libros et editos et ineditos, in quibus et noto multa, et lego, sed nonnisi cum indignatione; dum vanitatem horum laborum ostendit aurora. Vale nunc, mea sola et sera voluptas, et me ama. Octavo Iduum April. MDCCXIV.

LXXXII. JO. HENRICO MAJO FIL.

Una fidelia, ut vetus habet, duos dealbabo parietes, h. e. ad binas tuas una vice respondebo. Ut autem ordine procedam, priores tertio ante Kalendas Aprilis datas, prae oculis primum habebo, quarum statim in initio tuam libros evolvendi consuetudinem lego atque approbo. Tu vero, Amice charissime, non improbabis etiam, quod illam non secutus, Titulo veteri membranarum Graecarum deceptus fuerim. Eo facilius inductus sum, quod ab eadem manu, quae reliqua exaravit, inscriptus videatur, et disertis verbis compendium dicatur. Ad collationem autem non vacaverat hactenus tempus, nec sane, si omnia, quae indies comparo, excutere vellem penitus, edendum, nec dormiendum nec respirandum foret. Gaudeo

igitur, si amici auxiliatrices manus porrigant, ac unum atque alterum codicem perlustrent. Quod tu, amice princeps, egregie praestas. Rogo autem te, ut in margine vel in fine varias, quas notasti, lectiones mihi adnotes, dataque occasione publico impertias. Faciet hoc, ut magnam adeo pecuniae vim non credam inutiliter profusam, nec impensae poeniteat, eo minus, quod ob venerandam antiquitatem, si quidem Montsauconio, optimo alias harum rerum judici, credendum, merito suspiciam. Antiquissimis enim manuscriptis annumerari posse suadet character, atque scribendi ratio, quod, si alphabeta, a dicto Montfauconio vulgata, contuleris, mecum fateberis. Emi, absens feci, membranas istas ex celeberrima olim Bibliotheca Marckiana, ubi Chrysostomi scripta continere dicuntur ineptissime. Nec rari sunt ejusmodi errores, imo fraudes in Catalogis librorum publicis sub hasta vendendorum, quos si metuere atque evitare velis, nullus omnino liber emendus esset. Quod nuper veritus fui de Nili Epistolis ab Allatii manu emendatis, accidit omnino, quod scilicet non eruditae tanti viri sint animadversiones, sed stulti cujusdam manu lemmatibus deturpatae margines libri praestantissimi. Multis certe hoc solenne est, hoc modo abuti libris, cum tamen nec

uti libris, nec docti sibi videantur, nisi conspurcatis illis. Sed eo patientius illud fero, cum reliqui libri, quos una accepi, eo praestantiores, justique satis pretii sint. De Epigrammatibus, utcunque libuerit, facies. Libros vero, quos nuper transmisi, tu vero, amice charissime, jam jam possedisti, ideo ad me redire, meosque iterum facere cupis, sententiam muta quaeso, ne donaria, quae exigua sic satis fuere, prorsus inanias. Illos etiam ex indice expunxi meo, tu vero, amice dulcissime, quod cum Salmasii epistolis fecisti, ages. Dn. Enneman, de quo nunciasti, me compellavit, meamque librariam supellectilem perlustravit. Probavit se mihi talem, uti scripsisti. Miratus autem sum hominis non solum eruditionem, atque experientiam, sed et humanitatem, quae tanta est, ut ejus similem ex hac natione vix unquam invenerim. Suecica enim gens climatis, an naturae vitio nescio, elatior morosiorque esse solet. Ea vero, quae secum ex oriente tulit, spolia visu admodum jucunda mihi fuere; optassem autem, ut reliqua, quae in Patriam transvehi curavit, quorumque indicem monstravit, cernere quoque licuisset. Alcoranorum caritas, cujus me quoque certiorem reddidit, singularis plane est. Haec vero inde puto provenit, quod pauci sint, qui illis describendis operam navare velint, cum

illius consarcinator Mahomet aeterna eis supplicia, qui in exarandis ejus codicibus aliquot mendas commiserint, minetur, nec in Christianorum manus incidere facile patiatur gens superstitiosissima Laetor igitur, et mihi exemplum ejus olim obtigisse, cum in infimis adhuc scholarum subselliis haererem, a commilitone quodam meo dono datum. Nunc ad postremas tuas accedo, ubi votum tuum de felicitate, quam sub ipsum futuri mensis auspicium obvenire precaris, initium facit. Miror sane rumores istos, qui hic sparguntur, jam ad vos pervenisse, tuumque in me affectum, benivolumque animum exosculor. Ast quod in aurem tibi, amice charissime, dico, nescio, an felicitatem reputare debeam, quae libertatem vendere coget. Mihi sane, Musis atque amicis vivere unice percuperem. Enimvero cum Patriae quoque, Tullio assertore, nati simus, cedendumque sit cognatorum precibus, divinaeque, quam primo omnino loco ponere debuissem, providentiae, refragrari vix potero. Sed incerta dubiaque haec sunt, atque a divini Numinis dependent nutu. Cum Grajis te delectari deliciis affirmas, non sine voluptate intelliges, quod nuper admodum recentius, eximium tamen volumen nactus sim, quod complectitur Gregorii Nysseni majorem, ut vocat, catecheticum,

et quaedam Synesii, qui omnes Attica venustate superat Patres. Fuit hic codex olim viri celeberrimi, Joachimi. CAMERARII, quem ex Bibliotheca abnepotis ejus, quae, Erlangae sub hasta divendita fuit, redemi, una cum aliis libris praestantissimis. Inter hos quoque erat Herodotus, Graece ab ALDO typis exscriptus, doctaque CAMERARII manu plurimum illustratus. En quae in fronte voluminis notata sunt: Librum istum Joachimus CAMERARIUS tam carum habuit, ut, cum aliquando Lipsiae collegiorum expugnatio ab opificibus metueretur, hunc cum caeteris, quos habebat partim partim descripserat, Graecis authoribus, in sinu gestaret, expectans eventum. Hoc quippe Exemplum primum e melioribus, et illi in thesauri vicem erat, et ex illo Graeca potissimum didicerat. vid. vitam impressam, et manuscriptam anno 1516. Item anno 1572. Cum. Lipsiae in mola vicina incendium exortum esset, impenderetque a scintillis in aedes vi ventorum impulsis periculum, nihil exportari jussit, solum uni ex filiis tradidit servandos Testamentum Nov. Graecum, Platonem graecum et Herodotum hunc ipsum. Quod Basilii M. libellum edere constituas, impense gaudeo, lubentissimeque, quae mea suppeditat penuria, concedam. Sunt vero mihi divi hujus Patris opera cum ERASMI praefatione Graece solum edita Basileae 1532. ex officina Frobeniana. Fol. Ejus vero, cui tu, Amice dilectissime, insudas,

libelli editionem, si Potterianam excipias, quae separatim prodierit, possideo nullam. Opera igitur, si jusseris, transmittam. Doleo autem, quod dulcissima te hisce nundinis amplectendi spes evanuerit. Non denegabis tamen gaudium istud, quam primum poteris. d. 14. Apr. 1714.

LXXXIII. JO. HENRICUS MAJUS FIL.

Ut a communibus initium faciam, ver aperire se coepit, sed quod in hiemem revolvitur. Ea enim est frigoris vehementia, tanta nivis copia, ut non Pascha celebrasse, sed natalem Salvatoris nostri diem instare existimare possis. Rideo homines, qui tempestatem accusant, et in publicum prodire detrectant, ne inclementia coeli laedantur. Adeo nec Jupiter pluvius nec serenus aeque arridet omnibus. Videas nunc multos paenula indutos, nec tempori fidere, cujus tamen potestati subjecti sumus, quotquot vivimus. Vis tibi dicam, quid ipse et sentiam et agam? Non me terret frigus, neque omni moveor varietate; unus sum, idemque. Cum

libellis mihi plurimus sermo est. Si quando interveniunt epistolae tuae, tecum esse mihi videor: et sic adficior animo, tanquam tibi non rescribam, sed respondeam. Itaque et de his, quae scire desideras, quasi colloquar tecum. Ante hos duos dies redire ad te jussi GOLIUM, folia Graeca, epigrammata, Meor Enoiim, Memorias Trevoltinas, Tubam denique feralem sonum adversus Societatem Jesu clangentem; reliquos libros mecum adhuc servo. Illos vero commisi typographi quondam hujus Academiae relictae viduae, quam rite illos curaturam non dubito. Paucis verbis, more solito, gratias, quantae maximae agi possunt, ago, et majores etiam, quam quantas agere possum, debere, ultro profiteor. Habeo quaedam de omnibus monenda. GOLIUM meum ex tuo, amicorum optime, locupletavi, quod plagium ut aequo feras animo, impense rogo, memor et Golii et tui futurus, ubi occasio tulerit. Verum est, membranas illas Graecas Compendium promittere; sed non praestant. Noli fidem mihi adhibeas: quin ipsas illas nunc inspicias, si libuerit, atque sic, verene an falso judicaverim, decernes. Veneratus sum decrepitae antiquitatis scripturam, planeque vetustissimam esse, etsi MONTFAUCONIUM nec inspexerim, nisi fugiente oculo in tua bibliotheca, nec seculum designare

queam, quod, si absque molestia tua fieri possit, ut ex viro doctissimo mihi indices, peto. Ego octingentorum annorum aetatem habere minimum puto. Varias lectiones adjecta exhibet schedula. Nili epistolas non Allatii, sed asini cujusdam manum prae se ferre, tecum doleo. Pars est impurissima librorum, ubi indocti calamus quaedam adscripserit, De epigrammatibus non muto sententiam, quorum unum, ut monui, alterumve suo loco exhibebo. Omnia autem publici juris facere ego quidem nolo, quamvis illa descripserim omnia. Sunt enim non pauca in illis, quae rectius ignorantur. Liceat mihi de collectore, vel potius auctore istarum inscriptionum, pronunciare idem, quod de Petronio tuo judicat nonnemo: Morum interfuisse, si nunquam scripsisset: elegantiae linguae, si aliud. Meor Enojim non est ille liber, quem exspectaveram, quamvis eundem gerat titulum. Meam vero effugit notitiam, adhuc exstare similis nominis alium; alioquin signatius expressissem. Tuus enim ille, neglectus BUXTORFIO, commentarius est in priorem partem libri Rabbinici, En Ifrael, compositusque a Josia Pinto; alter autem auctorem adgnoscit Rabbi Asariam Edomaeum, prodiitque Mantuae, an. 1574. 4. historica continens, ex scriptoribus etiam Graecis atque Latinis collectus. Neque sic

tamen poenitet lustravisse tuum librum, o caput suavissimum, quem antea videram nunquam, et qui non ubivis inveniendus, etsi praestantia atque raritate non accedat ad illum, quem adhuc quaero. Tubam anti-Jesuiticam (ut ita loquar) legi, nec sine risu, placuitque mirifice. Secretis Jesuitarum, in Memoriis Trevultinis exstantibus, adscripsi, quae in meo discrepant exemplo, ne omissis quidem minimis et parum aut ad illustrandum aut eruendum sensum vel legitimum vel alienum pertinentibus. Ennemannum tibi arrisisse, gaudeo, mihique gratulor, qui amicum tibi, amicorum principi, conciliare valui, non indignum amore tuo. Magis est eruditus et humanus, quam Suecia ferat, in qua pauci dantur vere eruditi, humanus fere, ut recte judicas, nullus. Joachimi CAMERARII thesauros tibi contigisse, majorem in modum laetor, precorque, ut eadem fortuna plures posthac Graeciae auctores, sive scripti manu, sive emaculati a viris doctis ad te veniant, quorum fructus in me simul redundabit. Jam video, me, ubi semel ad te venero, non tam cito huc redire posse, quum tam multa sint, quae penitius intueri gestio. Sed et gratias ago, quod notabilia illa de CAMERARIO, (cujus opera junctim edere in animo quondam habuit WEBERUS noster, qui cum alia tractare nunc debeat,

ab humanitate aliena, vix de popularis sui operibus cogitabit amplius) non ignota mihi esse volueris. Basilii M. opera, ut componere cum editione mea Basileensi possim, enixe rogo: nulla tamen hic festinatione opus: poteruntque fratri meo tradi, qui una cum libris aliis, quos exspecto, ad me mittet. Quod superest paginae, implebunt manuscripti codices Ebraei tui. Unum ex illis excussi, qui quum Geneseos quaedam, Exodi item ac Deuteronomii, nec non Jobum integrum complecti deprehenderetur, missus a me fuit ad BURCKLINIUM, in edendo opere Biblico jam occupatum, sumtu Andreae propediem edendo. Dabis et hoc amicitiae meae, neque aegre feres, de alieno me fuisse ad tempus aliquod, quod aut tu praescribere poteris, aut ego, liberalem. Alter Codex, major ille, nondum a me acri et diligenti oculo lustratus, quare quid singulare habeat prae editis precum (nam has exhibet,) libellis, dicere nequeo. Ille liber, qui in forma quarta scriptus, et qui primum occupabit manuscriptorum tuorum Ebraicorum in quarto, uti vocant, locum (sic enim numerare soleo, vel mei in usum, si forsan repetendus aliquis esset codex, aut denuo inspiciendus, aut quod inde allatum, sed in dubium vocatum a malevolis comprobandum esset, servato temporis ordine, quo

mecum abs te communicantur) continet a principio plenum orationum Judaicarum volumen, in queis multae occurrunt, quae in editis secus se habent contra Christianos composita. Notavi illa, schedaeque pro consuetudine mea inscribam. Alteram vero ejus voluminis partem a Maimonide esse profectam, aut, ut rectius loquar, ad eum referendam, dubito. Etsi enim eo usque nondum in ordine, quem mihi ipsi imperavi, pervenerim, quantum tamen ex stylo et toto habitu, atque lemmatibus quibusdam judicare valui, recentioris est scriptoris; de quo magis certa scribam proxima occasione. Ad extremum, ne alius videar factus, tua mihi denuo imploranda est benignitas. Scio Acta litteraria omnia, tam Gallica, quam Belgica tibi esse; quod si igitur in his videris alicubi observationes meas castigatas, velim significes. In Actis Eruditorum Germanicis, et in Aula libraria inveni illas recensitas, cum majori, quam merebantur, elogio; video tamen quaedam aut non rite intellecta, aut praeter rationem reprehensa, quae omnia colligere, et ultimae parti mearum observationum, (quae sexta erit, si Deo visum fuerit) praefigere, cum uberiore mentis meae declaratione, objectorumque modesta declinatione. Non ita vanus sum, ut Gallos aut Batavos ineptiis meis percensendis elegantes chartas commaculaturos

existimem; id tamen, si fecerint, num rectius in hominis Germani mente (quam brevitas, fateor, facit obscura) consequenda fuerint versati, cognoscere equidem aveo. Tu, sive stultum meum desiderium, sive non plane ineptum, vehemens certe, et tui unius ope restinguendum, implebis: atque ut facias, denuo rogo. Tandem vale, et garrulo amico tuo fave. Giessa XVI. ante Kalendas Maii MDCCXIV.

LXXXIV. JO HENRICO MAJO FIL.

Ita est, Amice suavissime, cum Musis nonnisi bene nobis esse potest, fallunt nobis non tractabile tempus, coelique asperam tempestatem experiri non patiuntur. Imo

Est, ubi plus tepeant hyemes, ubi gratior aura. Eo sane dubius semper fui, an aestatem an hyemem praeferre debeam. Multum, fateor, delectat illa, ast voluptatibus atque otio indulgere etiam nos facit; tristior haec videtur, sed diligentiores nos reddit; uti etiam bonae frugis homines id, quod affert, taedii, gratis laboribus dulcibusque studiis facile vincunt. Nec sane aestas suis caret molestiis, nec scio, an calor an frigus

studiosis plus adferat incommodi? eo magis, quod illum nulla ratione evitare, hoc vero fornace probe calente abigere queas. Physicas ac medicas rationes bene multas in medium afferre possem, quibus aptius esse studiis hybernum prae aestivo tempore evincerem. Sed nolo istis tempus jam terere, sufficit, quod intelligas, in hoc etiam conspirare animos nostros, meque tecum ridere homines, qui Rectorem Poli arguere non verentur, dies, ut est in veteri illo, humeris protrudunct ac conficere nequeunt difficiles. Nullam sane temporis molestiam experitur, qui suavissima Musarum societate gaudet, qui dulcissimo amicorum in praesentia ac per litteras fruitur commercio. Nullum de te, amice dilectissime, nullum mihi est dubium, quin ex animo loquaris, nec etiam de me, aliter, spero, senties. Sancte alias tibi adfirmare possem, quod, si calamum ad te scripturus arripiam, manus cum corde saliant mihi, adeo ut prae immoderatione verborum efferar, nec tamen commoda satis verba, quibus meam tibi voluptatem animique propensionem declarem, invenire queam, ut garrulus tibi procul dubio videar saepius, molestusque fiam. Quod ne jam quoque accidat, ad alia pergo. Libros a te remissos recepi in tempore, nec sine gratia. Quotiescunque enim libri vel ad te mittuntur, vel a te mihi redeunt,

magnum mihi videtur facinus, Disque gratias ago, quod egregia studia tua adjuvare aliquo modo queam. Ne igitur bene merendi occasionem praetermitterem, illico Dno Raumburgero D. Basilii. Opera jussu tuo dedi. Doleo autem, quod Judaeus utrumque nostrum fefellerit, alium librum substituendo, quam tu, amice dilectissime, egoque tui causa desideraveramus. Adigam vero illum, ut genuinum etiam procuret. Quod Jesuitica monita conferre, lectionesque e vetustis membranis notare volueris, rem gratissimam fecisti. Insigni autem beneficio me obstringes, si quae, de Ebraicis codicibus manuscriptis mones, ac in posterum comperies, in schedula, ut jam alias rogavi, notaveris. Illos enim in fronte voluminis suspendo, velut hederam, ab exacto judicio tuo, profundaque in his cognitione, insignem. Codicem Biblicum BURCKLINIO te concessisse, tantum abest, ut improbem, ut potius gaudeam, id a te factum esse. Utinam vero inveniat, quae ad illustrationem sacrarum paginarum facere possint! Litteraria Diaria, seu acta lubentissime pervolvam, imo hoc ipso momento in eo eram, sed Caesaris, non Romani, sed vestratis praesentia me avocat. Salutem tuo nomine dixit, amice dilectissime; eo lubentius igitur, apertisque, ut ajunt. in proverbio, januis, Bibliothecae scilicet meae, excepi

eum, qui ob morum suavitatem, notitiamque, quam ex probe peractis itineribus reportavit, alias me cepisset. Proxime igitur desiderio tuo, meoque, utpote laudum tuarum avidissimi, satisfaciam. d. XXI Maj. 1714.

LXXXV. JO. HENRICUS MAJUS FIL.

Quod in Senatu Areopagitarum apud Athenienses facere debebant rhetores; id mihi nunc dictum putabo, [gap: Greek word(s)] ad tuas jucundissimas responsuro. Basilii M. opera, curante fratre meo, rite accepi, satis egregia illa, et ERASMI praefatione illustria, quae me ita cepit, ut bis, ter, relegere non dubitaverim. Attulit quoque secum Rudigerus Psalterium Arabicum, forte mihi donandum. Quod si ita est, pro mea rusticitate lubenti ac grato animo illud accipio. Recusaveram illud nuper, amicorum optime, non quod eam ipsam editionem jam tum possederim, sed quod, cum optionem, aut librum istum Arabicum, aut SCHOTTI bibliothecam designandi feceris, ego hanc maluerim, illum me

possidere in Bibliis Polyglottis indicaverim. Jam quia raram et pretiosam illam editionem, quae recusa est Parisiis 1619. 4. et quam evolvere in bibliotheca Wagenseiliana datum fuit, mihi offers, et contra tuam liberalitatem, et in meam utilitatem injurius essem, si in tui memoriam adservare ad splendorem libellorum meorum detrectarem, quod a tam illustri amico provenit. Accipio, inquam, Psalterium istud, sed ea conditione, ut nullos posthac mihi libros dones, nisi quos ipse, jam in rogando incivilis, abs te petiero. Pudet enim me, tot indies a te beneficiis adfici, nec benevolentiam tamen tuam similibus officiis a me ornari posse. Idem Rudigerus et gratias tibi, amice suavissime, agit maximas, ob humanitatem insignem, qua illum excepisti, et per me nunc tibi nunciat, inquisivisse se Butisbaci apud D. Klotzium de historia Francofurtensi manuscripta, in Dietericianis libris latente; at possessorem adfirmasse, nullam plane inter eos inveniri; sive vere ita se res habeat, sive truncus ille, quod ab ejus ingenio maxime moroso non alienum est, usum ejus invideat. Codicem illum manuscriptum tuum, qui Maimonidis quaedam continere creditur, accuratius volvi, neque volam ejus Doctoris, neque vestigium in eo deprehendo, quod impostori tuo inculcare poteris, ne asinum me putet.

Est liber aliquis Taschbez, ut Judaei vocant, ritualis, et nondum editus, quantum novi; neque enim aut in catalogo librorum Rabbinico, Siphte Jescherim, aut in Bibliotheca Buxtorfiana, occurrit, aut mihi, (qui alium hujus nominis habeo, sed non tam plenum, copiosum, elegantem, et prorsus a tuo discrepantem,) visus; nisi forsan in Bartolocciana, qua destituor, exstet. Intra octiduum absolvam lustrationem librorum tuorum, quos, oblata occasione, ad te remittam, demto forsan codice illo, quo jam BURCKLINIUS utitur. Si interim submittere volueris alios, et illos avidissime pervolvam. Cum Boethio lente procedit negotium, eo quod nonnisi subsecivas horas ei impendere debeam. Ceterum, quod et in mei gratiam Acta litteraria inspicere, et nuper KAYSERUM, popularem nostrum, tanta benevolentia, mei causa, excipere volueris, signum est solitae humanitatis tuae, summeque erga me propensi animi. Perge ita, vir amicissime, et quem semel benefactis reddidisti tuum, eum favore tuo, quantum libet, obrue: nam a te solo vinci gloriosum est. Adderem nunc plura, si, quae adjicere possem, superessent; sed ita me exhausi, ut pumice existam aridior. Neque etiam MANUTII eloquentia praeditus sum, qui amicum in epistolis castigat, scribere nolentem, quia nulla suppetebat

scribendi materia. Quam tamen ipsam sterilitatem suo exemplo satis esse foecundam ostendebat MANUTIUS. Vir quidam nobilis et pius in Belgio consilium coepit edendi Biblia Polyglotta occidentalia, versionem Latinam, Hispanicam, Italicam, Gallicam, Germanicam, Belgicam, Suecicam atque Anglicam, complectentia. De versione Germanica eligenda dubitatur: sunt, qui eam, quam nunc habemus LUTHERI, alii antiquiores, alii recentiores et interpolatas, admittendas volunt. Mihi totum opus ad pompam magis, quam utilitatem, accommodatum videtur. Nec enim versiones hae sunt occidentales omnes, neque adeo etiam rariores et praestantiores, quas vel maxime in tam illustre opus inferendas oportebat. Ubi Hibernica, Sclavonica, Danica, Vngarica, aliae? Tabulas quasdam aeneas, chorographicam puta, et eam, quae ad cultum Leviticum pertinentia, item ad nummos et pondera facientia exhibet, adjicient. At haec ipsa jam in tot comparent libris, unde petentur. Denique praefatio accedere, debet, introductionis vicem gerens, et instituti rationes edisserens. Ego ne teruncio quidem redimam universum et molestium illud opus, quamvis illuminatum forsan egregie. V. ante Kal. Majas. 1714.

LXXXVI. JO HENRICO MAJO FIL.

D. Basilii opera, Arabicumque Psalterium te accepisse gaudeo; ast aegre me habet adjecta protestatio, favori, meaeque in te voluntati plane contraria. Ne igitur repetas unquam quaeso, Amice charissime. nec enim curabo illam, sed quavis data occasione contraibo. Licet enim in omnibus obsecundem tibi, meus tamen in te amor nullis a verecundia tua legibus vel limitibus se circumscribi patitur. Utinam pluribus sese exserendi facultas frequentior modo foret. Klotzium Dietericiana de Civitate nostra collectanea negare non miror, cum de summa hominis, vel stipitis, nam nomen et omen habet, invidia certiorem me nuper reddideris. Gratias autem cognato tuo, quem salvere jubeo, habeo, quod auriculas moroso vellere non detrectaverit. Codicem Hebraeum Maimonidis non esse, Impostori, qui vendidit, exprobrabo. Ast sufficit, quod ineditus, nec spernenda continere tibi videatur. Submittam vero, uti jubes, brevi alios, quibus adjiciam insignem aliquem. AEthiopicum, quo hisce nundinis potitus sum. Mille flor. aestimasse illum, qui ex Abyssinia detulit, asseverabat Wetstenius, et in

schedula capsulae, qua includitur, agglutinata ab Abyssinae Imperatoris Legati Chodja Morad filio descriptus dicitur [note: vid. de hoc Codice Bibliothecae Vffenbachianae MS. Tom. I. Part. III. f. 695. sq.]. Evangelia continere inscriptio promittit: verum Psalterium, Proverbia ac Canticum complecti Reverendus Dn. MIEGIUS Professor et Consist. Heidelbergensis, qui eum manibus tractavit, certiorem fecit. Quod an ita se habeat, et an, editus melior sit Codex, intelligere abs te aveo. Nitide in membranis exaratus, et satis antiquus videtur utique. Cum nullus adhuc ejus idiomatis mihi fuerit, laetor, quod meam Orientalium supellectilem illo ornare aequo satis pretio potuerim Acta Litteraria summa diligentia excussi; ast nullibi adhuc aurearum Observationum tuarum mentionem, praeterquam in locis a te ipso, amice dulcissime, indicatis inveni. In culpa procul dubio est exiguum Editoris tui cum exteris commercium. Magis tamen h. e. pro merito innotescent brevi spero. Doleo autem, quod, quae singulis mensibus eduntur ab Exteris, Diaria habere nequeam, sed singulis saltim nundinis exspectare debeam. Caeterum inquiram sedulo, teque, amice meliitissime,

monebo. De Bibliis Polyglottis occidentalibus, quae in Belgio parari scribis, tecum plane sentio. Quam plurimis, rarioribusque ejusmodi versionibus Bibliothecam meam superbire non ignoras, quas omnes in unum congerere sumtuosum potius ac operosum, quam utile futurum. Moris nunc est, ut in Bibliopolarum gratiam, commodumque ingentia talia opera consarcinentur, quae Reipublicae Litterariae oneri magis sunt, quam utilitati. Ego certe institutum istud semper improbavi, damnumque exinde sensi haud leve, mecumque omnes, qui aliqualem Bibliothecam exstruunt. Certe nonnisi Schedae, libellique minores in unum colligendi essent; majora vero opera seorsum luci reddenda, ut cuilibet integrum esset, sibi seligere, quaecunque arrident atque conducunt. Imo ne opera quidem unius autoris, inprimi cum varii argumenti sint, conjungere, quod solemne hodie est, consultum duco. Hinc enim fit, ut nonnisi ditiores comparare queant, aliis carendum sit. Imo fraudi multis est, qui cum pleraque autoris scripta, ab ipso, dum in vivis esset, temporis successu edita, jam dum possideant, ob unius alteriusve libelli posthumi causam, omnia iterato, multaque saepius, quae studiis suis non inserviunt, inviti acquirere cogantur. Quae omnia, quam saepe mihi maximo meo incommodo accidere soleant,

facile conjicis, ipseque, amice dilectissime, non raro, quod nullus dubito, experiris, ideoque non malam in partem interpretaberis, quod hisce querimoniis chartam impleverim. d. 8. Maj. 1714.

LXXXVII. JO. HENRICUS MAJUS FIL.

Quod Judaeus codicem putabat Maimonideum, id verius compendium Maimonidae dici possit; quum ad hujus doctoris ductum sit compositum. Alterum illud majus volumen vere complectitur omnia, quae praedicabat Apella; estque magni pretii liber. Dicam vero de his suo loco, in schedis puta peculiaribus. Impense gaudeo, AEthiopicum quoque codicem ad te, amice suavissime, perlatum esse. Is enim, quo rarior, eo pretiosior. Paucae sunt in Germania nostra, immo Europa, bibliothecae, quae ejusmodi ornamentis superbiant. Judicium D. MIEGII verum esse, non dubito; neque tamen detrecto, ubi volueris, eum conferre, et varias inde lectiones, ut bene mones, excerpere. Bonas te horas, Amice, in evolvendis actis litterariis, mei causa, perdidisse, sane

perquam vehementer doleo. Stultum, fateor, fuit petitum meum, quamvis aliqua ratione necessarium. Dum enim secundam editionem libri primi mearum observationum hac aestate edendam denuo augere studeo: molestus tibi, in negotio inutili, fui. Veniam da, quaeso, impudentiae ac vanitati meae, atque taedii, quod tibi creavi, non recordare amplius. Praevidi equidem, frustraneum fore laborem tuum; at desiderium me fecit ridiculum. Petieram nuper, ut aetatem characterum, quibus folia tua Graeca sunt exarata, ex Montfauconio indicares; repeto nunc id ipsum, sed ea conditione, si absque incommodo fieri potest. Estne tibi, amice mellitissime, vita Basilii M. ab Amphilochio consignata? Si est, inquiras tantum velim in indice, quid de Eubulo, praeceptore Basilii, cum Athenis daret operam litteris, referat, et mihi Graeco pariter Latinoque sermone nuncies. Scire pariter gestio, an ad tuas manus sint excerpta Grotii Poetica, edita Parisiis 1623. 4. Ceterum justa est tua querela de operibus, inutilibus accessionibus auctis, item de vastis corporibus, exhibentibus ea, quae sparsim fuerunt edita. Sequor judicium tuum, et doleo. V. Id. Maj. 1714.

LXXXVIII. JO. HENRICO MAJO FIL.

Folia Graeca, Epistolam ad Hebraeos exhibentia, quae nuper oblitus sum, septimi vel certe octavi sunt seculi. Scripturae enim, vel characteri specimen codicis, quem MONTFAUCONIUS lib. III. cap. 5. p. 223. seq. inter praestantissimos omnium codices jure numerandum censet R. R. P. P. Jesuitarum Collegii Ludovici Magni etc. ad amussim concordat atque respondet. Nec Amphilochii vita Basilii M. nec GROTII Excerpta Poetica Parisiis vulgata ad manus sunt, ambabus alias offerrem tibi, cum nihil mihi sit jucundius, nilque antiquius, quam studiis inservire tuis. Ast quantum est in tanta librorum multitudine, quo carendum nobis! Postrema nec cognita, nedum visa mihi unquam fuere; aliena enim a Philosophorum de fato sententiis a viro Illustri Elzeviriorum typis editis, quas utique possideo, existimo. Quo de certiorem me reddas velim. Tantum ad ultimas tuas reponendum fuit. Nunc arrige aures, amicorum dilectissime, atque quae benigna sors larga manu novissime obtulit, accipe, Codices nimirum manuscriptos quatuordecim, una vice, praestantissimos. Inter hos erant Graecus,

Homilias S. Macarii complectens, porro Statius, Virgilii Georgica, Juvencus, manuscripta aliquot Turcica, ac denique Fasciculus Epistolarum avtographarum a Celeberrimis Viris scriptarum. In his eminent quaedam GROTII, Caroli PATINI, Jo. DURAEI, irenicum studium, quod tanto urgebat ardore, probantes; ac denique SCHMIDII ad SCHICKARDUM quam plurimae. Quas ultimo nominavi loco, critici sunt argumenti, ideoque tibi, amice charissime, prae reliquis arridebunt. Impense sane gaudeo harum quoque deliciarum aliquid propitiam alias fortunam, in his tamen hactenus parcam, dedisse. O me fortunatum! si tales mihi saepe eveniant dies, albo lapillo notandi! Epistolarum mentio Meisnerianarum Thesauri, quo tu gaudes, memorem facit, atque simul impudentem, ut scilicet illud, quod de edendis illis ad Eruditos scripsisti, Schediasma expetam; Illius enim compos nondum factus sum. Significabis etiam, an consilium, quod nolim, mutaveris, et quae causae sint, quae impediant, vel retardent. d. 19. Maj. 1714.

OBSERVATIO de Epistolis Virorum Cel. autographis ad Wilh. SCHICKARDUM.

Quantum VFFENBACHIUS meus, [gap: Greek word(s)] , epistolis Schmidii (Ulrici haud dubie [note: vid. b. J. C. WOLFII Conspectum Supellectilis Epistol. p. 26.], Ecclesiastis ac Philologi quondam Ulmensis egregii) ad Virum summum, Wilhelmum SCHICKARDUM, Mathematicum atque Philologum Tubingensem famigeratissimum, exaratis gavisus est, tantum egomet mihi gratulor de epistolis, ad eundem SCHICKARDUM a Viris celeberrimis olim datis, iisque autographis, quarum quinquaginta circiter supra ducentas inter reculas meas asservo. Interest autem rei literariae, nosse, ubi istius modi cimelia lateant, cum praesertim parum abfuerit, quin prorsus cum reliquis Viri optimi schedis interciderint: de quo sinistro earum fato Theophilum SPIZELIUM audire juvat, ita disserentem [note: in Templo honoris reserato, p. 340.] Ut Archimedis doctum olim et eruditum pulverem

ferox et impius miles turbavit, cumque ipso disjecit domino; ita simile propemodum fatum alter hic Archimedes subiit. Etenim in Schickardum sera immanis, lues scilicet pestifera post elata suorum funera anno aevi currentis quinto et trigesimo (1635.) desaeviit, tot egregios ejus turbavit circulos, imo vim truculentiamque in ipsas etiam chartas et scrinia, atque hinc inde varie sparsa et disjecta opuscula furiose convertit, ita ut in communi illo metu et terrore, ut fit, inter hominum imperitorum manus, qui servandae domui adhibiti, vel prorsus perierint, vel ab aliis forsan clam inde subrepta fuerint. Ipsmet SCHICKARDUS id veritus est, paulo ante praematuram mortem, dum pestem fugiens in Alpibus Wirtembergicis oberraret, Duslinga, quam Pathmum suum nuncupat, die Michaelis A. 1635. haec ad BERNEGGERUM suum perscribens [note: vid. Epistolas Wilh. SCHICKARDI et Matthiae BERNEGGERI mutuas, Argentorati A. 1673. in 12. typis excusas, p. 214. sqq. conf. p. 209. et. 212.]: Subito sum domo mea exturbatus lamentabili morte sororis, quam ex Herrenbergae cineribus profugam illuc recepi. Cum enim ipsa communi lue corriperetur, vidi meam quoque vitam periclitari, nisi fugerem illico. Ita cum puero, quem solum habeo, emigravi statim, et hactenus in montanis Albae oberravi miserabiliter, ut vitam

quomodocunque redimerem. Nisi vererer aedium mearum, inprimis bibliothecae, direptionem, nec id minus a cive avido et invido, quam praesidiario milite, proficiscerer omnino hinc aliorsum et secederem in Helvetiam vel Genevam, quando adhuc licet, ante imbres hyemales. At incertus consilii sum, neque mihi consto in istarum curarum anciviti fluctuatione. Clementer invitavit ipse illustris D. PETRISCIUS, nec terreret viae longinquitas, obstat unus ille omnia interim amittendi metus. Ita toto fere anno hactenus nunquam licuit mihi esse securo, aut studiis attente animum applicare. Durabo tamen Dei gratia, et spe meliorum haec praesentia boni consulam. Insignem igitur percepi animo laetitiam, cum bonis avibus meas in manus, istiusmodi cimeliorum avidissimas, inciderent illae epistolae, tanquam pretiosae ex isto naufragio tabulae, eoque majoris faciendae, quod pleraeque a Viris illius aevi celebratissimis profectae fuerint. En tibi eorum nomina. Sunt autem Jo. Henricus ALSTEDIUS, Jo. Valentinus ANDREAE, Jo. BAINBRIDGIUS, Jac. BARTSCHIUS, Matthias BERNEGGERUS, Jo. Henricus BISTERFELDIUS, Guilielmus BLAEU, Ismael BOULLIALDUS, Joannes BUXTORFIUS, Pater et Filius, David CLERICUS, Christophorus CRINESIUS, AElius DEODATUS, Jo. Georgius DORSCHEUS, Theodorus EBERTUS, Melch. Sylv. ECKHARDUS, Christophorus

FORSTNERUS, Jo. FREINSHEMIUS, Petrus GASSENDUS, Jac. GOLIUS, Jac. GOTHOFREDUS, Hugo GROTIUS, J. J. HAINLINUS, Isaac HABRECHT, Jo. Bapt. HEBENSTREIT, Martinus HORTENSIUS, Jo. JONSTONUS, Jo. KEPLERUS, Petrus KIRSTENIUS, METROPHANES Critopulus, Daniel LIPSTORPIUS, Petr. MEIDERLINUS, Jo. Bapt. MORINUS, Nicol. Claudius Fabricius PEIRESCIUS, Nicolaus PETRAEUS, Jac. REIHINGIUS, Andr. RIVETUS, Jac. SCHALLER, Jul. SCHILLERIUS, Jo. SCHMIDIUS, Gabriel SIONITA, Paulus TARNOVIUS etc. Taceo epistolas a doctis quibusdam Rabbinis ad eundem Ebraice scriptas.

Notum est, Mich. Gottl. HANSCHIUM Vindobonae A. 1718. in majori forma edidisse Jo. KEPLERI, Mathematici quondam Caesarei, aliorumque Epistolas mutuas. In ea collectione f. 668 sqq. plures quidem SCHICKARDI nostri ad KEPLERUM exhibentur epistolae, unica vero tantum f. 670. hujus ad illum responsio. Reliquae ergo Kepleri, quae penes me sunt, ineditae cum Schickardi epistolis, ibi vulgatis, utiliter conferri possunt. Hugonis GROTII, Belgarum Phoenicis, sex mihi in promtu sunt eximiae ad SCHICKARDUM epistolae, quarum nulla comparet in grandi

illa Grotianarum Epistolarum collectione, quae Amstelodami A. 1687. in fol. prodiit. Supra jam provocavimus ad Epistolas SCHICKARDI et BERNEGGERI mutuas, Argentorati A. 1673. in 12. publici juris factas; una tamen vel altera Berneggeri inter nostras latitat adhuc inedita. Omnium vero praestantissimae sunt magni illius PEIRESCII, immortalium in bonas literas meritorum Viri, cujus vel solum nomen elogium est, ad Nostrum Epistolae, omnes fere ita copiosae, ut integrae veluti. dissertationes esse videantur, dignissimae proin, quae luci aliquando exponantur publicae. Quanti SCHICKARDUM, ceu Virum publico bono natum, fecerit PEIRESCIUS, ex ejus vita a Petro GASSENDO eleganter descripta, passim elucet. Multo autem clarius id patet ex epistolis Peirescianis, in quibus tantis SCHICKARDUS effertur laudibus, ut unius margini haec Vir modestus adscripserit verba: Haec enormia et nimis Gallica non agnoscit mea tenuitas.

Ipse SCHICKARDUS supra ad BERNEGGERUM meminit, clementer se a PEIRESCIO invitatum esse, ut in illis belli calamitatibus, quibus tum Germania nostra undique premebatur, in Galliam se ad eum tanquam asylum reciperet. Sunt illae literae longe humanissimae mihi ad manus,

quibus omnia ipsi sua ultro et liberaliter obtulit literatorum ille Maecenas plane incomparabilis, Aquis Sextiis A. MDCXXXV. d. X. Julii scriptae. Gassendus quoque hujus rei mentionem facit; [note: in Vita PEIRESCII, Lib. V. p. 456. sq. edit. Hagiens. A. 1651. in 12.], cujus en verba: Audita morte optimi SCHICKARDI, quem pestis a Novembri usque superiori (A. 1635.) abstulerat, omnem diligentiam adhibuit, ut inedita ejus opera servarentur, lucemque acciperent: id agens praesertim Matthiae Berneggeri Argentinensis, Viri celebris, interventu. Praetereo autem, ut ad ipsum, intercedente AElio DEODATO, miserit varia Epicedia, quae dum evulgarentur, Thomas LANSIUS, ICtorum decus, et [gap: Greek word(s)] Achates, edi simul procuravit orationem funebrem, in qua Zacharias SCHAEFFERUS, insignis eloquentiae et historiarum apud Tubingenseis Professor, tacere non potuit, SCHICKARDUM fuisse a PEIRESKIO prolixe, splendideque invitatum, ut tumtultus patriae declinans, ad ipsum diverteret, quietem studiis assecuturus. Literae PEIRESCII, quibus BERNEGGERO negotium illud imposuit, annexae sunt mutuis Schickardi et Berneggeri Epistolis p. 217. sqq. e quibus nonnulla huc transferre non piget. La funeste nouvelle du decez de seu Mons. Schickard, que Mons. Deodati nous a fait saeavoir de

vostre part, nous a grandement affligez Mons. Gassend et moy, et tout ce qu' il y avoit de plus curieux en ce quartier de deaea, ou sa vertu et son crudition singuliere estoient en veneration tres grande, et comme du premier homme du siecle. Pour moy je vous puis asseurer, que la perte de seu mon Pere, qui estoit la plus sensible que j' eusse eu de ma vie, ne m' avoit pas touche plus avant, que celle de ce grand personnage, que je n' honoroys pas moins, que mon propre Pere, et ne l' eusse pas moins volontiers servy, si j' eusse peu, ne avec moins de reverence et charite. Car je m' estois desvoue tout a luy du meilleur de mon Coeur, et sans reserve de rien, qui me peusse estre loisible. Regrettant infiniment de ne luy en avoir peu bailler des preuves conformes a mes voeux. -- Vous suppliant de nous en vouloir tenir advertis par l' entremise de Mons. Deodati, a qui je ne suis pas moins acquis que Vous, et par qui je ne manqueray, de Vous faire tenir tout ce peu que je pourray recueillir de nos amys, sur le suject et a l' advantage de ce grand Genie de la nature, que Dieu avoit faict naistre en nos jours, et qui meritoit bien, d' estre mieux recognu, qu' il n' a este. Mais je ne saeay si nous pourrons rien contribuer qui soit digne de l' eminance de son merite. Principalement en ce chetif pays, qui est si sterile. etc.

Inter alia Epicedia, quae, ergodiocte PEIRESCIO, a Viris magni nominis SCHICKARDO

scripta sunt, in promtu mihi quoque est unum, a Luca HOLSTENIO profectum, quod, num editum jam sit, ignorans, in praestantissimi Viri, quo Suevia nostra superbit, laudem hic inseram. Ita autem de eo AElius Deodatus Lutetia Parisiorum A. 1637. d. 27. Apr. ad Berneggerum: Depuis Mons. de PEIRESC m' a encores envoyes les enclos vers sur le mesme subject (sur la memoire de seu Mons. Schickard) qui sont de Mons. HOLSTENIUS, Bibliothecaire du Cardinal Barberin, que vous trouveres tres beaux et d' un sens fort releve, le quel toutes fois ne desire point estre nomme, au cas que l' on lis public, comme vous verres par l' extraict de sa lettre. L' on pourra y supposer quelque nom seinct, ou bien anagrammatiser le sien. Mons. PEIRESC m' escript de saire le mesme de ceux de Mons. Dormalius, c' est assavoir de supprimer son nom, ou de le desguiser: mais je prevoy, qu' il sera trop tard, et qu' ils seront desja imprimes. Toutes fois vous en pourres escrire a Mons. Lansius.

Ipse vero HOLSTENIUS haec ad PEIRESCIUM Roma anno eodem d. 7. Martii perscripsit: Mitto nunc versus aliquot, Musis invitis, extemporali fere abortu effusos, qui si tibi minus placuerint, nec mihi placuisse scias. Mitto tamen qualescunque, ne hac quoque in parte diutius officium meum desideres. Id fateor, et tuam exspectationem, et insignem magni illius Viri eruditionem meliori fuisse carmine dignam. Sed bonum

factum, quod vel hosce tandem ab genio meo [gap: Greek word(s)] extorserim. Si in doctorum manus divulgare cum aliis tibi constitutum est, quaeso nomini meo parcas, et quod versus mali sunt, et ne quis ex scrupulosis illis magistris me homini non-Catholico lessum fecisse cavilletur. Sed accipe jam ipsum Epicedium.

In obitum Clar. et Doctissimi Viri, Guilielmi Schickardi, Professoris Tubingensis.

artis salutaris Doctoris, qua consilium medicum suggessit SCHICKARDO nostro, Viro immortalitate digno, cum jam quaedam suorum, peste extinctorum [note: vid. Epistolas Schickardi et Berneggeri mutuas, p. 209. 211.], funera moestus vidisset, Tubingae A. 1634. vigiliis natalitiis exaratam:

Antistes mihi, si forent, trecentis. Quamvis optima tibi suaserim, Excellentissime Vir, adhuc tamen in pectore meo delitescit remedium, quo majus sol non vidit, omnibus Chymicorum destillationibus, coagulationibus, filtrationibus, panacaeis, longe longe excelsius: Arrige aures, quatuor solum literis conflatum: FVGE. Non quod nostra Medicina probatis non sit undiquaque plena pharmacis, sed, quod omnes, quo doctiores, quo magis periculum hoc cominus non eminus inspiciunt Medici, tutius existiment abesse, et aeris aliam faciem et ideam induere. Causas habes sexcentas. Imaginatio choragus esto. Quid? cum mundus regatur opinionibus, transacto etiam in solitudine, opinione hominum nullus dies decursus est, et tot

dies formidabilis es, quot in casa illa delitescis: ut principium numerationis opinione hominum incunabula ducat a die illo, quo ex aedibus egressus es.

Domestica facile dispones, et filiolum hujus rei ignarum victui tuto locabis: Si vel sola Herenberga sit, vel locus paganus; quae tuo relinquuntur judicio. Crede mihi haec ex candido et sincero animo proficisci. Neque aqua, neque quidquam, quod in mea, adeoque medica est potestate, te deficiet. Spondeo etiam tibi operam fidelem et promptam, qualem necessitas et occasio rerum agendarum requirit. Thoracem meliorem non habebis, quam si animum OBFIRMES, in qua obfirmatione discedens uno die plus proficies, quam hic integris septimanis. Summa: Galeni consilium est:

Melius redivivus Hippocrates non dabit, et resuscitatus Galenus. Nam cum fomes in aere sit aedili, et in immateriali contagio, aer autem nullis partibus corporis, etiam nulli victui, sit inaccessus, absentia tua medela erit. Vale,

Sed SCHICKARDUM [gap: Greek word(s)] et bibliotheca prohibuit, quo minus tum salutari huic consilio locum daret, domoque sua, pestifero aere infecta, excederet: quod demum fero nimis, anni scilicet posterioris autumno, lamentabili sororis morte compulsus, fecit.

Tandem addo, SCHICKARDO nostro, pestifera lue A. 1635. mense Novembri sublato, unicum fuisse fratrem Lucam, cujus honorificam mentionem in literis supra citatis p. 218. et 223. instituit PEIRESCIUS. Fuisse illum elegantis ingenii et doctrinae Virum, vel hinc apparet, quod Serenissimus Wirtembergiae Dux Jo. FRIDERICUS eum Filii Principis FRIDERICI constituerit praeceptorem. Praesto mihi sunt variae et ad ipsum scriptae epistolae, quas inter nonnullae THEVENOTI, Bened. TURRETINI, Tobiae WAGNERI etc. Adest quoque Instructio a Serenissimo Duce JO. FRIDERICO ipsi A. 1627. praescripta, cum Filium Principem FRIDERICUM ejus institutioni et fidei demandaret.

LXXXIX. D. JO. HENRICUS BARTHIUS Theologus Argentorat.

Tuam, Vir Nobilissime, amicitiam jam dudum expetieram animo meo, cum inter literatorum principes fama pridem jam te collocarit; permitte, ut eandem jam verbis quoque mihi parem occasione quadam, quae forte tibi non ingrata erit. Commoratus est apud nos per anni fere spatium Antiochenus quidam, Carolus DADICHI, in omni scientiarum genere fere literatissimus, qui, postquam in patria apud Orientales studiorum fundamenta posuit, Romae et Parisiis eadem continuavit. In Arabica et Syriaca lingua, quae ipsi vernaculae, Latinis non minus, quam Graecis scriptoribus, quorum utrorumque fere omnes, qui extant, legit et relegit, in Gallica etiam lingua, philosophia Cartesiana, praecipue rerum orientalium Turcarum et ecclesiae Graecae, cui addictus est, notitia aliisque studiorum generibus est versatissimus. Id non scriberem, nisi expertus essem, utpote quo familiariter usus sum. Ego reliqui ipsi suam religionem, et in Arabicis, Syriacis atque ecclesiae Graecae et Turcicae notitia multum ipsi debeo. Jam per Germaniam, Bataviam

et Angliam ad suos redibit, a quibus cum multum abstractus sit, hactenus informando alios vixit, et quo venit, ob morum suavitatem est receptus ab aliis, tuam autem in primis amicitiam ambit, cum Francofurti per aliquot dies commorari decreverit, quo propediem abiturus est. Utrum autem eandem sibi promittere possit, et spes sit, fore, ut hospitium mensamque pro, informatione in studiis modo nominatis obtinere possit, rogo ea, qua par est, observantia, ut, si fieri possit, per primum aut proximum cursorem publicum mihi indices. Ignosce huic meae libertati, quam late sparsa fama de tua humanitate mihi fecerat. Spero, primum hoc amicitiae et commercii pignus non ingratum fore. Argent, die 4. Martii 1718.

XC. D. JO. HENRICO BARTHIO.

Quas D. PRITIO nostro commiseras, redditae mihi bene sunt litterae. Fuerunt autem acceptissimae, utpote a tanto Viro profectae, de cujus eruditione, sinceritate, atque humanitate non modo fama, sed germana, qui aliquandiu cives in vestra academia vixerunt, Fratrum meorum fide constiterat. Hinc jucundissimum mihi fore tibi persuadeas velim, si tam benevole oblatam amicitiam tueri velis. Ego certe dextram, qua haec scribo, tibi ea, qua par est, reverentia do, fidemque facio, me illam perpetuo culturum, ac, quantum in me erit, ita gesturum, ne coeptae illius unquam possit poenitere. Vereor autem, ne in primo, quod a me exigis, officio minus, quam voles, ac egometipse velim, satisfacere queam. Antiochenus, quem mihi commendas, hospes sane foret gratissimus, cum ejus in urbem nostram adventum, cujus spem D. Funck, et alii hac transeuntes, ac Bibliothecam meam per lustrantes, fecerunt, summo cum desiderio hactenus exspectarim. De quo ne dubitare possis, scias, me una cum MAJO filio in contexendo Mstorum Bibliothecae meae Catalogo

laborasse. MAJUS meus Codices Orientales, atque Graecos recenset, ego reliquos. Ille autem non tantos in lingua Arabica ac inprimis Turcica progressus se fecisse professus fuit, ut Codices his linguis exaratos, quorum mihi non pauci sunt, aggredi possit. Quid igitur mihi jucundius accidere potuisset, quam quod Virum in his exercitatissimum commendaris? Lubens sane ipsum in domum reciperem, nisi Musae ita illam occupassent, ut ne Praeceptori quidem in liberorum gratiam alendo locus sit. Decem [note: In praefatione Tomi 1. Bibliothecae Universalis Vffenbachianae, A. 1729. mense Septembri scripta, octo conclavia libris repleta se habuisse b. Vir meminit, quod ipse etiam Conspectus Bibliothecae, aeri incisus, comprobat. Conclavia igitur ista illis cameris longe spatiosiora fuisse, hinc apparet.] enim Camerae libris repletae sunt. De mensa, quod nec ego variis de causis possem, D. PRITUIS prospiciet, ac forte etiam de hospitio. Ipse cum Rectore nostro SCHUDTIO ac aliis in gratiam ejus agam. Etsi etiam nullum habere hospitium, nisi publicum queat, tantum tamen lucrari, opinor, poterit, ut commode aliquandiu subsistere queat. Ipse ego, si in supra dicto negotio operam navare

voluerit, non contemnendo honorario subventurus sum, nec quicquam omittam, quo eum juvare possim, ut cum ipso intelligas, quantum tua apud me valuerit commendatio. Antequam te valere jubeam, permitte quaeso, ut ex te quaeram, num homonymus tibi Caspar BARTHIUS, Eruditorum sui seculi princeps, cognatione tibi, familiaeque tuae, de quo tamen, cum stemma, ex quo descendit, Saxonicum sit, dubito, junctus fuerit. Occasionem quaerendi non modo nova, quam cum tanti nominis viro ineo, amicitia dat, sed opusculum ipsius Caspari, quod inter alia nuper nactus sum manuscripta. En Titulum: C. BARTHII Corona animae conversae ex Flosculis gratiosae gratiae divinae. MDCXXVII. Auctoris videtur Autographon, nunquam typis exscriptum, prelo tamen paratum. Simile est Soliloquiis opus, de quo, si libuerit, plenius Te edocebo, vel etiam, si jusseris, specimen dabo. d. 15. May. 1718.

XCI. D. JO. HENRICUS BARTHIUS.

Si, Vir Amplissime, me immemorem, si ingratum, si incivilem me appellaveris, non equidem irascerer, utpote culpae meae conscius, veniam tamen deprecarer, quod ad literas tuas amicissimas, superiori jam anno scriptas, nunc demum respondeam. Amicitiam tuam benevolentiamque, quam rogavi, mihi promte concessisti, mihi ipsi succenseo, quod hactenus ea non sim usus. Sed nescio quis laborum cumulus et negligentia in causa est, quod felicitatem hanc non acceptaverim. Gratissimo interea tamen silentio veneratus sum, quod obtulisti. Age, nec immemori hactenus aditum praeclude. Grata mente veneror, quod DADICHIUM placidissime susceperis, de quo tamen, quo venerit, nihil hactenus comperi. Nec Lipsiam, quantum quidem ego novi, et ubi etiam ipsi hospitium paravi, venit. Utrum ex eodem cum Caspare BARTHIO genere natus sim, me latet. Parentes mei ex Algoja in Alsatiam venerant. A. 1592. nobilitate donati sunt, sed quam tum demum revocabo, si prius ditiora feuda mihi contingant. Malo mediocri fortuna frui, quam splendida miseria. Quid titulus

sine vitulo? Pervelim interea plura a te edoceri de scripto illo Barthiano nondum edito, cujus mentionem fecisti sub titulo: Corona animae conversae. Si illud communicare velis, gratissimo id celebrarem animo.

Rogo insuper, utrum quaedam vel typis expressa vel manu exarata in refertissimo tuae bibliothecae thesauro possideas de Melchiore HOFFMANNO, [note: Est mihi de hoc heteroclito capite scriptum, a Martino BUCERO A. MDXXXIII. Argentorati in 4. editum, cujus en tibi titulum: Handlung in dem offentlichen Gesprech zu strassburg jüngst im Synodo gehalten, gegen Melchior Hoffmann, durch die Prediger daselbst, von vier fürnemen Stücken Christlicher Lehre und Haltung, sampt getreuem dargeben auch der Gründe, darauf Hoffmann seine Irthume setzet. In titulo haec etiam de HOFFMANNO adjecta sunt: Dieser Melchior Hoffmann wird von seinen Jungern für den grossen Propheten und Apostel ausgeschryen, der sich vor dem grossen Tag des Herrn habe in Niderlanden erheben sollen, und das recht Evangeli erst in aller Welt ausbringen. Varia de ipso, turbisque ab eo in Holsatia excitatis, commemorat b. Jo. Melchior Krafftius in Husumischer 200. jährigen Kirchen-Historie. p. 105. sqq.] LUTHERI

seculo turbatore, et in Sleidano quoque memorato, aut de Nicolao FREGIO, ejusdem aetatis homine, qui primam uxorem, quam a se sumtam crediderat, repudiavit, et, ipsa viva, alteram sibi junxit, quam a Deo datam jactitavit. Sed solenni Bigamorum poena apud nos aqua suffocatus est. De utroque proxime forte disputaturus sum, cum in eo sim, ut historiae patriae specimina edam. Animus praeterea est, historiam scholae Argentinensis et Professorum, qui in ea docuerunt, luci publicae exponere, in memoriam Jubilaei Academiae Argentinensis, quod A. 1721. celebrabitur. Si quae habes, quibus hae illustrari possent, publico patriae bonarumque literarum nomine gratias agerem, tuique etiam nominis, a quo haec haberem, grata mente meminero. Ignosce, quod haec a te petam, quis enim a tanto literarum Musageta aliquid petere reformidabit, cujus inserviendi promtitudinem omnis praedicat et admiratur orbis eruditus? Nuper apud nos prodiit typis Dulsekeri BALDI Jesuitae doctissimi Gallico idiomate judicium patrum ecclesiae de morali doctrina Gentilium. Venditur

etiam Episcopi de Soisson Instructio pastoralis contra Appellantes in Gallia, in folio, et aliud scriptum itidem contra Appellantes Traite du Schisme, 1718. ubi testimonia plurima exterorum Episcoporum ex Italia, Germania, Hispania et Portugalia etc. qui constitutionem acceptarunt, afferuntur. Quid interea Gallia paritura sit, dies docebit. Duo ego inprimis aestimo venerorque in hac rerum facie, alterum, quod per Testamentum hoc Quesnellianum multa millia exemplarium N. T. Galliae illata sint et legantur, alterum, quod ab opere operato revocentur, et ad gratiam divinam aestimandam magis adducantur. Quae duo si radices egerint, non possunt non bonos fructus ferre, quos Deus et dies manifestabunt. d. X. Apr. MDCCXIX.

XCII. D. JO. HENRICO BARTHIO.

Citius equidem, si per varia impedimenta licuisset, respondissem, ne scilicet par pari referre velle tibi viderer; ast, ut nundinales strepitus ac turbas taceam, Catalogi meorum MSS. cujus pars prima jam sub praelo sudat, revisio totum hactenus occupavit. Ab omni igitur vindictae cupidine liberum non modo judicabis, sed ob levem moram excusatum etiam habebis. DADICHIUS absoluto MStorum meorum Orientalium indice Giessam abiit, ex hac vero Academia Halam profectus est, ubi ab Orientalium Professore MICHAELE benivole exceptum audio. Amavi ipsum non solum ob linguarum peritiam, sed singularem in philosophicis ac re literaria, quam tam exiguo temporis, quo in nostris oris versatur, spatio adquisivit, notitiam, Graecam vero ejus fidem ac genium probare nequeo. Apud me Graecum religione se dixit, scripsitque, apud Reformatos vero productis etiam testimoniis professus est, se Genevae ad ipsorum castra transiisse, quod ut confirmaret, ac lauto potiretur viatico, sacra cum ipsis coena usus est. Quam Halae personam induerit, nescio. Scriptum Barthianum

complectitur meditationes sacras, Soliloquiis ab ipso editis tum pietate tum elegantia plane similes. Specimen data occasione transmittam; quod si probaris, ac publico dare volueris, lubentissime concedam. De HOFMANNO ac FREGIO nil, quod te latere, vel juvare possit, mea subministrat bibliotheca; erunt vero nonnulla, quae ad illustrandam Academiae vestrae historiam facere poterunt, quae e Catalogo, quem suo tempore transmittam, cognosces, ac facile postea impetrabis. Justum tuum est de Jansenistico in Gallia schismate judicium. Faxit modo Deus, ut bona, quae ominaris, eveniant feliciter! d. 3. Jun. A. MDCCXIX.

OBSERVATIO de CAROLO DADICHI [note: In programmate funebri Lakemacheri, mox citando, nominatur. Carolus Rali Dadichi.] Antiocheno.

Virum hunc doctum, ac Arabicae potissimum linguae peritissimum ita nobis depictum dedit, qui familiariter cum eo versatus fuerat, Vir, dum viveret, Illustris Carolus Stephanus JORDANUS in historia itineris sui literarii, A. 1733. peracti, Gallice scripta p. 147. Je vis au Caffe (a Londres) de Slaughter Mr. DADICHI: son visage marque qu' il n' est pas Europeen. C' est un Philosophe sans Ambition, sans Orgueil, qui ne cherche point a paroitre, qui a de l' Esprit infiniment. Il rend Justice a Mr. la CROZE, et le croit le plus saeavant Homme de l' Europe dans la Connissance des Langues Orientales. Il regarde Mr. ASSEMAN, comme un Homme, qui n' est verse que dans la Connoissance de la Langue Syriaque, et qui d' ailleurs ne s' est pas applique aux autres Sciences, et comme un Homme trop superstitieux. Mr. DADICHI a remarque, que les Orientaux Papistes sont ordinairement plus superstitieux que les Papistes mêmes. Ce savant

Homme possede a fond la Langue Arabe. Il est surpris que Sanchoniaton ne fasse point mention du Deluge; et, suivant cet habile Homme, c' est une haute Folie de vouloir l' accorder avec Moise. Argentorati praeter BARTHIUM fida ejus institutione in Arabicae linguae studio feliciter usus est philologus praeclari nominis, JO. HENRICUS LEDERLINUS, de quo in ejus Memoria haec prodidit D. Jo. Andreas GNILIUS. Dum A. 1717. per octo menses hospitio et mensa exceperat juvenem in variis, praeprimis Arabica, linguis versatissimum, Dn. CAROLUM DADICHI, patria Antiochenum, religione Christianum, secta Graecum, haud erubuit hujus erudita institutione in addiscenda Arabum lingua uti, et ita feliciter usus est, ut non tantum sub juvenis auspiciis integrum Alcoranum in linguam Latinam transferret, simul omnibus vocabulis Arabicis cum eorundem versione Latina et Grammatica analysi excerptis; sed et ipse postea Latinitate donaret MS. quem Bibliotheca nostra servat, Codicem Arabicum, quatuor religionis Eslam fundamenta exponentem, cujus autor est AHMADES, filius Mohammadis, filii Saidi Gaznaviensis. vid. Act. historico-eccles. Vinariens. Vol. III. p. 96. sq. Anno 1718. Francofurti ad Moenum commoratus, Orientalium Codicum MSStorum Bibliothecae Vffenbachianae Indicem struxit, qui impressus extat in Catalogi illius parte tertia, f. 695. sqq. A. 1719. eandem Bibliothecae Senatoriae Lipsiensi operam praestitit,

teste Jo. Christiano CLODIO, in Thesauri Epistolici La Croziani Tomo I. p. 80. Inde abiit in Academiam Halensem, ubi praeter alios in linguae Arabicae studio discipulum habuit Jo. Gothofredum LACKEMACHERUM, qui cupiditate perficiendi, illo duce, quam institutione Salomonis Negri jam consequi coeperat, ejus linguae notitiam stimulatus, Helmstadio Halam A. 1719. remeavit, ibidemque per sex circiter menses cum ipso familialiter vixit [note: vid. Programma ejus funebre, Tomo II. Actorum historico-ecclesiasticorum Vinariensium insertum, p. 100.]. Ante annum 1722. diversatus Basileae, Jacobi ARTHEMII nomen, quibus de causis ignoro, assumsit, uti refert Jo. BUXTORFIUS in Dissertatiuncula de Alcorani editione Arabica variisque ejusdem versionibus, Bibliothecae hist. philol. theol. Bremens. Classi VI. inserta, p. 277. Berolini eodem circiter tempore amicitiam sibi conciliavit viri in literis orientalibus summi, Mathurini Veissier LA CROZE, luculenter id testantibus DADICHII literis, Londino A. 1730. ad illum exaratis, ac obviis in JORDANI Histoire de la Vie et des Ouvrages de Mr. LA CROZE, p. 192. sqq. in quibus de itineribus ab se in Italiam, Hispaniam, Galliam, Belgium

et Angliam susceptis exponit. Dignum memoratu est, hac praecipue causa illum in Hispaniam profectum esse, ut sollicite indagaret, num in Bibliotheca Scoriacensi (de l' Escurial) Arabica Titi Livii integri versio [note: conf. quae de Livio Arabico habet b. D. Jo. Alb. FABRICIUS in Bibliotheca Latina, Vol. I. p. 196. sq. ac Bernhardus MONETARIUS (Mr. de la Monnoye) in Epistola de libro de tribus Impostoribus, Tom. IV. Menagianorum. p. 297.] quod Abrahamus Echellensis venditavit, asservetur. Dabimus ipsa ejus verba lectu haud injucunda: J' avois toujours souhaite de faire le Voyage d' Espagne, non seulement pour voir un Pays que le commun des Voyageurs ne se soucient guêres de voir, mais encore pour savoir par moimême, s' il etoit bien vrai qu' une Traduction Arabe d' un Tite-Live complet, se trouvoit dans la Bibliotheque de l' Escurial. Car c' est ce qu' assure Abraham Echellensis dans une Epitre Dedicatoire au Chancelier Seguier, si je ne me trompe. Mais je puis vous assurer, qu' apres une recherche exacte pendant huit jours, que je demeurai a l' Escurial, non-seulement je n' ay point trouve cette pretendue Traduction, mais même pas une, de quelque autre Auteur Latin que ce soit; quoiqu' il y ait un prodigieux nombre de Manuscrits Arabes, qui sont a tas et a piles, dans le Galetas de cette Bibliotheque, couverts de poussiere et d' araignees,

et abandonnes a la merci des vers, comme s' ils etoient des livres pleins de magie. Il est vrai qu' un Moine de ce Couvent m' assura que le seu s' etant mis a leur Bibliotheque, il y a cinquante ans, une plus grande quantite de Manuscrits Arabes que celle qui reste en fut consummee, et que la pretendue Traduction de Tite-Live fut enveloppee dans ce malheur. Mais je me persuade a present, que tout ce qui regarde cette Traduction n' est qu' un conte fait a plaisir, parce que j' ai bien des raisons de croire, que les Arabes ne se sont jamais appliques a la Langue Latine, comme ils ont fait a la Grecque, que par consequent ils ne l' ont jamais entendue, bien loin d' en avoir traduit aucun Auteur. Je ne vous dis point quelles sont ces raisons, parce que cela me meneroit trop loin, et que je ne doute nullement, que vous ne les sachiez mieux que moi. C' est pourqoi je reprends mon voyage. Ita scilicet factum est, ut, cum olim Gaditanus quidam ad ipsum Livium visendum, ejus nomine gloriaque excitatus, teste Plinio, Romam ab ultimo terrarum orbe venerit, statimque, ut viderat, abierit, nunc homo Syrus ab oris longe remotis molesto itinere Gaditanum portum, atque hinc Coenobium Scoriacense, Arabicae saltem illius translationis lustrandae causa, irrito successu, peteret. Tandem vero DADICHIUS, terris varie jactatus et alto, paratum rebus suis portum invenit in Anglia, alma illa Musarum receptrice, suffectus, favore Ducis Richemontii, Salomoni

NEGRI, Damasceno, regio linguarum orientalium interpreti, ac Londini anno 1734. morte absumtus. Obiter moneo de Salomone NEGRI, ejus in sparta illa decessore, varia notabilia haberi in Anton. Wilh. Böhmens Erbaulichen Briefen. p. 419. sqq. 428. sq. Berlin. Freywilligen Heb-Opfern. Tom. I. p. 147. sqq. et in Mich. Lilienthalii Preussischen Zehenden, Tom. I. p. 365. sqq.

XCIII. PETRO FRIDERICO ARPE JCto Kiloniensi.

Cum meus in rem litterariam ac librariam amor Te, ut existimo, non equidem lateat, mirum tibi videri haud poterit, quod hisce te compellem. Ex scriptis enim tuis elegantissimis, quae maxima cum voluptate legere atque relegere soleo, simile prorsus studium tuum abunde perspexi. Quare cum iisdem una mecum deliciis te oblectari animadvertam, experientia autem didicerim, in comparandis, ornandis, atque augendis cimeliis litterariis, nil magis proficuum esse, quam suavissimum cum viris doctis horumque studiosis commercium,

tuam quoque, Vir Celeb. amicitiam, quod jam dudum in animo fuit, ambiendam duxi. Hanc vero pro singulari humanitate tua non denegabis; ego autem fidem tibi facio sinceram, me eandem ita culturum, ut contractae mecum amicitiae nunquam poeniteat. Nullum erit officii genus, quo benivolentiam tuam conciliare atque servare non satagam. De quo ne dubites, en rariorum nonnullorum, tum manu, tum typis exscriptorum librorum meorum indicem, e quibus, quae modo arrident, tibi seliges. Omnes cum caeteris universis, quae libraria mea qualiscunque supellex suppeditare poterit, tuis usibus omnino patebunt, si modo tuorum, quod minime detrectabis, copiam vicissim concedere volueris. Nullus sane dubito, quin honestam hanc permutationem sis ratihabiturus, cum probe mecum agnoscas, liberali ejusmodi commercio reciproco facilius scripta rariora comparari posse, quam aere, etsi Croesi divitias impendere atque profundere velimus. Libri sane rariores frustra in officinis quaeruntur, ac nonnisi forte fortuna in doctorum virorum, qui haud ignorant, quid distent aera lupinis, inprimis manus incidunt, et ab his copiae petendae, quae aliunde sperare non licet. Nunquam sane qualemcunque adparatum illum, quo gaudeo, adornare valuissem, nisi hoc praeprimis consilio ac

mutuo amicorum adjumento fuissem usus. Neque tu aliter senties, parique una mecum horrore abominaberis Bibliotaphos illos, qui sibi solis sapere, ac quae fortuna indignis ipsorum manibus offert, sibi vel blattis potius ac tineis in escam servare malunt, e coetu eorum, qui humaniora studia tractant, plane eliminandi. Hac fiducia fretus, eo usque audaciae progredior, ut te statim rogem, velis sequentium, quae in jucundissimis Feriis tuis aestivalibus inter alia, quibus tua superbit Bibliotheca, animadverti, copiam concedere. Pagina nimirum 124. mentionem facis libelli istius famosi Godofr. VALLAE, quem Artem nihil credendi seu beatitude des Chrêtiens inscripsit; pag. vero 127. duplicem STOSSI apologiam memoras. Hanc vero temeritatem meam vitio minime vertes, nec repulsam, confido, dabis. Ego vero, quaecunque ex meis jusseris, me tibi concessurum sancte spondeo. Cum vero me non fugiat, quam facilis talium scriptorum abusus sit, rogandus es, ne, quod me attinet, ullum ejus metum capias, quemadmodum nulla mihi in te sinistra erit unquam suspicio. Probe enim novi, heterodoxa talia in ornatum Bibliothecae solum servanda, ac nonnisi prudentioribus, et a quibus nullus plane abusus metuendus concedenda esse. Pluribus tibi molestus hac vice haud forem, nisi amici

cujusdam narratio aliquam adhuc quaestionem, pace, ut spero, tua, tibi proponendam suggereret. Is nimirum persuadere mihi voluit, latere in quadam Ducum Holsatiae Bibliotheca integrum de Tribus Impostoribus opus famonsissimum, e quo compendium desumtum sit illud de impostura religionum, quod Vir Cl. MAYERUS possedit, quodve Illustr. Princeps Sabaudiae EUGENIUS magno satis pretio redemit. Hujus ipse quoque, ut in schedula notatum videbis, apographum teneo. Etsi igitur, quod MAYERUS ac alii persuasum sibi habuerunt, ac aliis etiam inepte voluerunt, minime credam, opus hoc esse librum illum famosissimum de Tribus Impostoribus, sed Cl. Viri de la MONNOYE sententiae subscribam, talem librum, qui scil. Friderici II. Imp. tempore conscriptus, ac statim post artis typographicae inventae primordia typis etiam exscriptus sit, merum figmentum esse [note: Ego in eadem me cum b. VFFENBACHIO meo haeresi versari ingenue fateor. Quae ab aliis de libro hoc famosissimo dicta sunt, diligenter collegit, et concinne digessit literatissimus Vir W. V. sub quibus literis Clar. Woldebrandum VOGTIUM, Rev. Pastorem Templi Cathedralis Bremensis, latitare arbitror, in singulari de hoc argumento dissertatione, cui eximium spicilegium adjecit Summe Venerabilis Ecclesiarum et Scholarum in Ducatibus Bremensi ac Verdensi Superintendens Generalis, D. Jo. Henricus PRATJE. vid. Brem- und Verdisches freywilliges Heb-Opfer, Tom. I. p. 869. sqq. et p. 911. sqq. Unicum mihi liceat addere testimonium Viri non incelebris, nostris autem iniquissimi, Wilhelmi Damasi LINDANI, Episcopi quondam Ruraemondensis, cui, si credere fas foret, reapse aliquando librum hujus furfuris abominabilem saeculo XVI. typis fuisse exscriptum, dubitandum non esset. Ita autem ille in Christomachia Calvinistica, Coloniae A. 1584. in 8. edita, p. 161. sq. Non desunt, hoc infelicissimo tempore, qui omnem superantes non modo impudentiae, sed et blasphemiae modum audent scribere contra tres impostores, Moysen, Mahumetum, et quem mihi religio est hoc loco prae blasphemiae horrore (quia contremisco referens) nominare. Haec si non est Sathanica in Deum et Christum ejus blasphemia, nescio quid sit blasphemia, a qua Dominus Deus totum tandem repurget orbem. Impii scripti exemplaria ex Francfordia evocavi. Nihil autem aliud retuli responsi: nullum illic existere amplius, quod universa essent in Galliam avecta, ubi ejus lectione nobiles feruntur mirifice oblectari. Si Postellano illi auditorio, illi potissimum Veneto, non probantur, equidem satis demirari non possum: cum istius atheismi praeludia, et tam bellas ante annos fere novem in Veneto Arsenali jecerit isagogas, ex professo Christomachas, et verissimo Luciano dignas. Ex quo venenato ovo jam pridem Genevae ab aliquot Italis philosophis posito (sicut videre est apud Bezam in vita mendacissima sui Calvini) quid toti orbi expectandum, ni Deus averterit propitius, divinatu non est piis difficile. Facile, haec in Reformatorum odium vel a LINDANO, ipsis infensissimo, vel ab aliis efficta esse, videmus.] adductis

ab eo in dissertatione, quam Menagianis subjunxit, rationibus firmissimis, remtamen

tamen faceres gratissamam, si me edocere velles, num de hoc opere, in Bibliotheca Holsatica existente, quidpiam cognoveris. Ut vero impudentiae meae, quod primis, quas ad te exaro, litteris tantum negotii tibi facessam, condones, etiam atque etiam rogo. die 29. Junii 1728.

XCIV. PETRUS FRIDERICUS ARPE.

Ex itinere Holsatico reduci, literae Tuae humanissimae mihi redditae sunt; quae insignis amoris et benevolentiae erga me maximae testes, jucundissima animum impleverunt voluptate. Quis enim ignorat illustris nominis Tui decus, avitam nobilitatem, heroico animi cultu splendidiorem, virtutem singularem, summa in Rempublicam merita, et, ut paucis complectar, Te in saeculi nostri decus et literarum emolumentum factum natumque videri? Tanti ingenii dotes tacitus hactenus venerabar, dum occurris modeste haesitanti, et, cui voto teneor, eo damnas, antequam profari necesse sit. Te igitur duce Hesperios subeo hortos, et thesauros, animis medicinam allaturos, inspicio, cujus lenitatis ne Te unquam poeniteat, curae mihi erit. Lustrabam hactenus indices exquisitissimae bibliothecae Tuae, quos publico usui consecrasti, indigne ferens, quum plerasque partes cultae Europae percurrerim, mihi non contigisse, operta adyta adire, unde haurire licuerit, quae frustra in principum gazophylaciis nostra quaerit diligentia. Mirabar opes, numerum, conditionem, cultum, conjiciebam,

Te animo consilioque ad optima quaeque esse paratum, cujus conjecturae veritatem dum literis melle dulcioribus confirmas, et amica mente, conjunctius ut porro tecum agam, concedis, lubentissimo conditionem accipio animo, et partes meas quocunque offciorum genere ut impleam, si deerunt vires, non deerit animus. Quae praeterea de literarum et eruditorum fatis prudentissime monuisti, sagacis mentis confirmo oracula; non omnes omnia pose, nisi communi ope et auxilio, studii literarii amplificandi docet experientia, dum saepe in angulo latent, quae curiosam sitim movere possint. Quo animo dum humiles meos attingis lares, et parvam supellectilem excutis, quam curiosa convasavit juventus, singula ex voluntate Tua pendent, modo aliquid obveniat, quod studio Tuo non indignum videatur. Ferias meas aestivo tempore conscripsi ante biennium, quum me vitae Academicae satietas cepisset, et Musis et patriae valedicens, consignavi opusculum, ut aliquid egisse videremur. Cujus laboris fructum jam percipio uberrimum, dum Tibi placuit, ut egregium est probari probato viro. Quae exinde ut transmitterem, Vir Magnifice, postulasti, en adsunt, praecursores reliquorum, si verbulo indicare dignaberis, nec mora ulla fuisset, nisi epistola vestrae Dignitatis Kilonium esset delata,

et sic ad manus meas demum pervenisset, cui civitas Hamburgensis liberale praebet hospitium, in quo Musis severioribus aliquot horas subtrahere soleo, quando plurimum temporis operosis impendere et molestis negotiis necessum est. Amici relatum, de Principis Holsatiae bibliotheca, quae librum de tribus Impostoribus contineat, dulce est somnium. Apud nos, invitus fateor, frigent Musae, et vix ullum mansuetioribus literis est pretium. Per tot lustra nos publica premit calamitas, et rerum vicissitudines, quae bellum secum trahit, studia altius emergere haud sinunt. Librum illum nefandum unquam typis exscriptum fuisse, persuaderi mihi haud patior, et facile accedo Dno de la MONNOYE, quem, Vir Excellentissime, citas, quicquid alii ferant. Schedae, in MAYERI librorum adparatu repertae, testes haud sunt omni exceptione majores, de quibus vir fide dignissimus retulit, nuperum esse ingenii foetum, cujus autor adhuc inter nos in vivis degit, et specimen meditationum in Hiobi caput XX. sub nomine R. Marescotti edidit. Ipse J. U. D. a MAYERO de tribus Tabernaculis disserente, epistola ad opponendum provocatus, praecipue de hoc libro, quem avum habuisse fama erat, virum tum in civitate praepotentem, naso adunco suspendit, et quicquid nugarum est, ingenio ad satyram proclivi compilavit. Nomen

adderem, nisi, quod invitus ipsi nullam non invidiam movere possim, timerem. Argumento est, libellum duntaxat apud theologum istum fuisse inventum, ex cujus scriniis, quae jam seruntur, examinis instar evolarint exempla. Concesserat PALTHENIO amico, is Christiano WORMIO, Episcopo Sialandiae, cujus beneficio ad me pervenit, ut epistola operi praefixa testatur. Gallici MS. infausta Lucina editi mihi quoque exemplum est, et quae sunt hujus farinae bellaria, potius ad movendam sitim, quam magnum, quem praestant, usum apta, caeterum suis in repagulis servanda.

Constitueram, indicem mittere naeniarum minus forte obviarum, nisi temporis praecluderet angustia, vestraque me abuti patientia censerem, qui tam longa fastidiosaque epistola vos compellare ausim, gravioribus rebus occupatos. Copiam librorum rariorum in vestro thesauro mirarer, nisi ex omni parte ipsius emineret praestantia. Non possumus, inquit Seneca, licet tentemus, educere aliquid ex tanta rerum aequalium multitudine. Pauperis est numerare pecus. Quocunque miseris oculum, id tibi occurrit, quod eminere posset, nisi inter paria inveniretur. Si

de libris tanto candore indicatis, libere confabulari licet, nihil miror, me invenisse de J. C. VANINO, decantato philosopho, cujus, ut nosti, aliquando Apologiam scripsi. Ipsam secundis curis praelo reddere paro, modo advenerint acta Tholosana integra, quorum copiam viri praestantissimi ut mihi facerent, in se susceperunt. Quae in curiae cancellis notata de eo invenerunt, teneo; reliqua Dn. Massieu patronus causarum jussu regio primus in illa metropoli superstitionum ex latebris insigni studio eruit, et concessit. Sed adhuc mea messis in herba est, et, ut transmittantur, exspecto. Cymbalum mundi in vestro thesauro an idem sit, quod Gallica lingua P. MARCHAND edidit, scire vellem; nec non quid contineant BEVERLANDI Otia Oxoniensia. Em. SONNERI demonstratio contra poenas aeternas jam non infimi momenti est, dum M. Ludovicus GERHARDI tanta hic invidia argumentum illud movet; libri ipsius auctoritate publica sublati, ipsi indictum exilium, nimio, ut videtur, rigore. Quodsi commentarios more recepto ad rogum damnassent, locum invenisset in Bibliotheca Vulcani, quam ex amicis in Gallia quidam magno studio molitur, in quem Dn. de la MONNOYE non ineleganter:

De hujusmodi commentario cogitabat olim Rev. Abbas de MOSHEIM, qui nuper de fatis Serveti dissertationem sub Alvoerdenii nomine edidit, politius limandam. Inter scripta sotadica pessimus liber nuper Lutetiae prodiit sub titulo: Histoire du Prince Apprius (Priapus) a Constantinople 1728. 12. impurarum nequitiarum compendium virulentum, ad quod erubesceret Venus ignara pudoris. Clavem, ad historiam Pomponii ex Gallia transmissam, exhibere, si libet, potero. Ex Anglia nuper cohortem accepi Paradoxorum, quibus abundat felicissima insularum libertatis favore conspicua, inter quos TOLANDI Miscellanea nuper edita volum 2. Jonathae SWIFTS vol. 3. GEDDES vol. 3. Thom. BROUN. BAXTERI Glossarium, SPENCER de prodigiis, TOLANDI Amyntor, Pantheisticon etc. etc. BRUNI Spaccio della bestia trionfante nuper ex bibliotheca Cantabrigiensi Italica lingua accepi. POMPONATIUS de immortalitate animae in operibus non comparet, nec FLUDDII apologia pro fratribus Roseae crucis Lugd. Batav. 1617. 8. nec in omnibus codicibus Clavis philosophiae et alchymiae Fluddanae Frf. 1633. infolio, nec crebro occurrit David JORIS Apologia ab ipso 1540. ad Annam

comitem Oldenburg. missa. AGRIPPA nuper Gallice prodiit. Sed quorsum? vides, quam prolixo affectu, ut Tibi satisfaciam, curo, qui et limites modestiae, transgredi non vereor, dummodo constet, me ex Tua voluntate et ore pendere. Hamburgi. d. XIII. Jul. MDCCXXVIII.

XCV. PETRO FRIDERICO ARPE.

Quanta voluptate curiosum plane volumen, quod tanta facilitate concessisti, animum meum perfuderit, verbis declarare vix valeo, malo etiam re potius ipsa ac factis gratam Tibique devotam mentem comprobare, ac insignem, quo me complecti coepisti, favorem demereri. Optassem igitur, ut ex transmisso librorum meorum indice indicasses, quorum copiam habere aveas, quod ut proxime facias, ac quibus alias egregia studia Tua juvare possim, significes, etiam atque etiam rogo. Interim sedulo curabo, ut volumen, quod meae fidei credidisti, sartum rectum, quam primum fieri poterit, ad Te redeat. Quod fabulam de libro de tribus Impostoribus ab amico mihi, de ejus veritate

statim dubitanti, narratam refutare, ac alia nonnulla notabilia addere volueris, gratias ago, majores vero habiturus, si Mayeriani MSti auctorem, sub silentii fide, nominare volueris. Dn. BALTHASAR Prof. Gryphiswaldensis certiorem me reddiderat, Professorem quendam Rostochiensem exemplum scripti illius auctoris possidere. Rogabam, ut supplementum istud procuraret; negabat autem se illud obtinere posse, imo ne nomen quidem possessoris indicare volebat, quod ex metu invidiae factum esse, existimo. Quum vero ex iis, quae memoras, PALTHENIUM illum esse, e cujus exemplo copia quoque Tua provenit, conjiciam, rem gratissimam facies, si quae erunt in MSto Tuo augmenta, mihi describenda curares. Quod ut praestare possis, initium ac finem MSti mei subnectam. Aliud adhuc est, quod abs Te contendam, ut scilicet non modo specimen illud meditationum in Jobum sub MARESCOTI [note: Sub MARESCOTI nomine latitare Jo. Joach. MULLERUM, JCtum Hamburgensem, ex Ad. Henr. LACKMANNI Miscellaneis literariis p. 22. didici. Nomen illud per anagramma derivatum est a loco Otmarsche, ubi hortus Mulleri situs erat. conf. Cl. Jo. Christoph. MYLII Bibliothecam Pseudonymorum, p. 112.] nomine vulgatum, sed et

GERHARDI de poenis aeternis scriptum comparare velis. Sumtus non modo lubens restituam, sed beneficium hoc quovis officiorum genere compensare studebo. J. C. VANINI opuscula in nupero indiculo per oblivionem cum aliis, quae memoria festinanti non suggessit, omiseram. Non modo enim Amphitheatrum, sed rariores etiam ipsius Dialogi in mea bibliotheca habentur. Lubens antem intellexi, Te novam et multo auctiorem elegantissimae apologiae Tuae editionem meditari, quam maximo cum desiderio exspectabo, ac, ut eandem quantocyus in lucem proferre valeas, ex animo voveo. Interest sane Reipublicae Literariae quam maxime, ut tristia similium virorum fata dilucidius explicentur, eorumque nomina a maculis ac figmentis, quibus nimio saepe pro religione fervore obfuscantur, liberentur. Egregia plane dexteritate jamjam demonstrasti [note: B. BUDDEUS, idoneus harum rerum judex, in Thesibus de Atheismo et Superstitione p. 122. ARPIUM tam erudite, tamque ingeniose hac in re versatum esse censet, ut pessima etiam causa nunquam meliorem habuisse defensorem jure dici queat.], miserum VANINUM

tantarum impietatum, quarum multi illum postulare solent, minime reum esse, ac majori, quam par erat, immanitate in eundem saevitum fuisse; id quod altera, quam prae doctis manibus habes, Apologiae Tuae editione ex ipsis cum martyre hoc, ut ita dicam, philosophico actis, clarius atque firmius procul dubio evinces. Felix sane post fata aestumandus est VANINUS Tuus, quod tam bonum atque eximlum prorsus defensorem nactus, fuerit. Plures sunt, quibus eadem felicitas merito optanda. Quod ut evenire possit, eo major spes affulget, quod Historia Ecclesrastica atque literaria hoc nostro saeculo majori studio atque candore excolatur, quam superioribus temporibus, quibus aurea sentiendi libertas, qua nunc fruimur, nondum viguit; sed lividus in omnes dissentientes et a tritis ac receptis opinionibus vel tantillum abeuntes furor ac haeretificandi (liceat barbaro hoc vocabulo immanem illam barbariem describere) studium obtinebat: Nunc vero cum singulari Dei beneficio studia solidius hoc nostro aevo excolantur, majorique cum libertate tractentur, ac liberrime ir vetitatem inquirere liceat, recte mea quidem sententia

faciunt, qui scripta rariora ac alia omnia, quae ad innocentiam atro nimis carbone notatorum hominum demonstrandam, vel certe ad aliquam eorundem exculpationem facere possunt, cum cura colligunt. Id mearum quoque partium esse semper duxi. Spem fecerat V. C. JAENICHIUS, Gymnasii Thoruniensis Rector, se Acta cum famoso illo Polono, Casimiro LINCYNSKIO, seu, ut; alii nomen scribunt, Liszynskio, procuraturum. Ast, quod maxime doleo, tristissimae illae Thorunii actae tragoediae spem istam adeo sufflaminarunt, ut nullum plane ab isto tempore responsum a viro alias humanissimo receperim.

Cymbalum illud meum MStum, de quo quaeris, a Gallico, quod P. MARGHAND vulgavit, plane differt, estque argumenti magis impii receptaque religionis dogmata serio impugnat, quum Gallicus ille libellus non nisi scommatibus absolvatur. Dolendum autem, mancum illud in fine esse MStum. Hadriani BEVERLANDI Otia Philologica, Critica, et ad antiquitates spectantia complectuntur, variis tamen in locis salax auctor ingenium suum prodit. Certiorem me nuper fecit nobilis quidam Saxonicus, se plurima BEVERLANDI anecdota adepturum, quorum indicem dedit, simulque eorundem copiam

pollicitus est. Si videre aves, illum ipsum transmittam, et quam primum aliquid horum MStorum recepero, pleniorem eorundem notitiam dabo. Haud ita pridem Basilea a Cel. ISELIO accepi elenchum librorum manu exaratorum POSTELLI, quorum multi in Bibliotheca Basileensi extant, quem itidem, si desideres, lubens tecum communicabo. De libris rarioribus, quos ex Anglia nactus es, Tibi gratulor, utque fortuna illa, quam ego librariam salutare soleo, porro Tibi faveat, ex animo opto. Clavem ad Pomponii historiam, quem benivole offers, et, si quidem pace Tua id fieri poterit, Jordani BRUNI librum, quem SPACCIO inscripsit, lingua Italica, quem ego non nisi Anglica, qua ipsum TOLANDUS donasse dicitur, possideo, fuo tempore expetam, remisso scilicet, quod jam Tua benignitate teneo, volumine. Indecorum enim esset, Te pluribus cimeliis una vice orbare. Ni grave foret, Te, vir Humanissime, rogarem, ut saltim per diligentem ac fidum amanuensem illorum copiam fieri juberes. Ut enim mentem meam ingenue Tibi explicem, periculosa ac omnino noxia res mihi videtur librorum rariorum transmissio, quum libri per eam facile detrimentum capere, vel etiam perire possint. Sumtus scriptori erogandos vel lubens restituturus, vel meorum, quae jusseris,

apographis compensaturus essem. Utcunque tamen Tibi videbitur, statues agesve. d. 2. Aug. A. MDCCXXVIII.

DUPLEX ELENCHUS librorum MStorum Guil. POSTELLI, qui partim olim Basileae asservati fuerunt, partim hodienum in inclytae illius Academiae Bibliotheca extant.

Habemus equidem jam aliquot copiosos famosissimi ac portentosi Viri Guil. POSTELLI librorum Indices, in Bibliotheca scilicet Gesnero-Simleriana, Tiguri A. 1574. edita, f. 261. sqq. in Observationum Halensium Tomo IV. p. 262. sqq. ac in variis b. Thomae ITTIGII Opusculis, quae cura L. Christiani LUDOVICI Lipsiae A. 1714. in 8. junctim prodierunt, p. 251. sqq. et 262. sqq. Non tamen injucundum fore lectoribus meis arbitror, duplicem, quem heic exhibemus, eorum lustrare syllabum, a Cel. ISELIO, Academiae quondam Basileensis lumine, cum b. VFFENBACHIO meo amice communicatum. Subinde enim differunt hi Indices a reliquis, et quaedam continent, in illis praetermissa. Nec ingratum insuper bibliophilis erit, nosse, ubinam vel extent, vel fortassis

adhuc indagari queant libri hi, quorum aliqui vero jam sunt typis exscripti. En ergo tibi primum Indicem, cui hunc titulum praefixit ISELIUS, Vir, dum viveret, summus.

Index librorum POSTELLI extantium in Bibliotheca Academica Basileensi, ipsius manu, ut videtur, exaratorum. Oporino suo C. P. R.

Zoar super Geneseos librum, a Postello inchoatum per folia 60. Sequuntur brevia Excerpta ex Postelli Glossis, auctore Conr. Pellicano, unius pag.

Ex Guil. Postelli Glossis per Conradum Pellicanum excerptae ex Zoar super Geneseos librum per folia 60. MS. 4. Incipit ab initio Geneseos, usque ad Capitis tertii versum primum inclusive: Et serpens erat astutior omnibus animalibus terrae.

Gulielmo Postello Apostolica professione Viro interprete, Chavae seu Evae Matris omnium viventium admirabiles, et super omnes doctrinas mundi, secundum Evangelicam veteris et novi Testam. veritatem amplectendae Prophetiae, olim in Adami cerebro conscriptae a Raziele, Adami primi parentis Angelo, et nunc primum

in lucem ex linguae Sanctae penetralibus apud Latinos editae, ex libro Behir, id est, lucis purissimae. Praefixa est apologia ad Christi veros alumnos, ut ratio tanti exponatur mysterii, quoque modo hac revelatione duce clarissime perinde de futuris singuli cognoscent, sicut de praeteritis, duce Historia, hactenus cognoscimus.

BEHIR, id est, lucis purissimae libri, inter Secretioris doctrinae auditorum Mosis interpretes summa auctoritate constantis interpretatio, qua duce ad universa, etiam reconditissima scripturae mysteria summa facilitate pervenire liceat.

Divinae dispositionis explicatio ex libro Barasschim, id est Elementorum et radicum ad ponendam confirmandamque primam Divinorum sensuum veritatem.

Ex libro, cui titulus est Asochilecha, hoc est, instituam te, et est ex Maarecheth Elohuth, Commentarius in Decem Sefiroth.

Gulielmi Postelli, hujus cognitionis instauratoris, Paradisi terrestris locus cosmographicae Scientiae beneficio inventus, et nunc primum orbi patefactus, cum iis, quae ex ejus situ dependent, plane revera admirandis.

Gulielmi Postelli Midrass, sive interpretatio Secretior Samuelis, sive libri 1. Regum: ubi perfectissimo et finali sensu tractatur ex innumeris propositionibus, quae tam in lege scripta, quam in interpretatoria sunt aliquo modo delibatae, de secundo Christi in Matrem mundi et in ejus primogenitum adventu, ut ponatur hic in caput anguli.

Guil. Postelli le Catechisme et introduction de la verite Chrestiene par raison naturelle de la grace de Jesu Christ illuminee tellement demonstree, qu' elle destruise toute faulsete et contraigne tout le genre humain de l' abbraccer.

Item. Interrogata Praeceptoris proposita Discipulo, ad erudiendos pueros et ignorantes in Doctrina Christiana et Via Domini Dei. Florentiae, juxta Archiepiscopale 1568.

Guil. Postelli restitutionis omnium primogeniti, a J. Calvino hac in causa maligne perstricti, auctoris apologia pro Serveto Villanovano, de anima Mundi, sive de ea natura, quae omnino necessaria est, et habenda est media inter aeternam immobilemque, et creatam mobilemque, estque consubstantialiter in ipso Christo, sicuti est, etiam habenda, contra aspergines, et praecipitatum Calvini in hanc causam

judicium. Sive ut Titulus sit clarior: De Dei et naturae, vel de animi et animae mundi, seu de divinae naturae et inseparabilium ab ea virtutum ejus summo conatu et effectu.

Libri infra notati hoc tempore non sunt ad manum: sed quum auctor Indicis ante hosce annos centum Professor Basileensis fuerit, spes est, aliquos ex iis, vel plerosque adhuc Basileae reperiri posse

A. Guilielmi Postelli Barentonii, Dolekiensis, seu Dolegensis, confirmatio Doctrinae Evangelicae, et Rationale Coactoriumque, sive novissimum Testamentum ipsius Jesu. In quo Doctrinae Evangelicae, atque totius Novi Testamenti origo patet, et futurae nunc in genere humano felicitatis clarissima ponitur descriptio, et ex Commentariis R. Racanati confirmatio. Explicantur in hoc manuscripto sex priora capita Geneseos ab initio, usque ad sexti capitis versum octavum inclusive, Noah autem invenit gratiam in oculis Domini. 4to incompact.

B. Guilielmo Postello, restitutionis omnium Antesignano, interprete, auctoreque commentationes secretiores in Genesin (notandum haberi hic tantum

in tria illius priora capita, tertiique capitis versum 21. inclusive) et fecit Deus Adamo uxorique ejus tunicas seu vestes ex pellibus (parascias 20. reliqua deficiunt) et in omnia difficiliora Sacrae Scripturae loca commentarii, ex libro, qui Hebraeis Beressith rabba, hoc est, major in Genesin interpretatio dicitur, conversi, collecti et extracti, familiarique Interpretis paraphrasi suis parenthesibus sub Hebraeorum textu distincta, exornati et declarati. Manuscripti 4to. illigati.

E. Guilielmus Postellus, apostolica professione Sacerdos, ex 72. Seniorum Mosis Spiritu donatorum doctrina, a Sancto Simeone Justo primum publice exposita collegit de aeterno Christi in inferioribus Regno, et Sacro ejusdem Christi primatu, jam ab Adamo per Noachum, Abrahamum, Mosen, et Christum ad nos usque deducto. Ex Zoharis seu illustrationis scripturarum sententia tam clara, ut Evangelii instar sit.

F. Guilielmi Postelli, admirabilis judaeorum clausorum, seu decem Tribuum Israel, sub Turcarum, et Ismaelitarum potentia reductarum, historia atque adeo ipsa Israelitarum origo. MS. 4. illigatus.

G. Guilielmi Postelli commentarius in librum Ruth, in quo totius naturae et gratiae historia et eventus ita exponitur, ut

quis fuerit futurusve sit omnium nationum exitus, tam in Religioso quam in civili negotio clarissime, cernatur, quae omnia quum ab uno solo dependeant Christo, omnia suae voluntatis nutu disponente, inque suam sensim habitationem suorum membrorum varia agitatione contendente, ideo generali nomine inscribitur: De ultimo Christi adventu et ultima nativitate. M S. 4to compact.

H. Guilielmi Postelli, Pandochaei regenerati, commentarius in Apocalypsin, pro venturi seculi statu Restitutis in integrum praeparato. MS. crassior liber 4to.

I. Guilielmi Postelli in primogeniti mundi inferioris locum restituti resolutionum divinarum expositio, sive demonstrativa ex sacris veris ratione suppositis profetia, qua quid sit in Ecclesia Dei usque ad mundi finem futurum exponitur. MS. incompactus libellus.

K. Guilielmi Postelli libellus, de locali statu aut positione corporis Christi in Sacramento, et quod localiter adorari et recipi debeat. MS.

L. An Guilielmi Postelli (tractatulus manu ejus scriptus quidem est, sed suum nomen non adscripsit) de rebus Summopere admirandis, quae annis proxime elapsis contigerunt in diversis orbis partibus, commentatiunculae seu adnotationes,

M. Iacobi Fratris Jesu Christi Evangelium, de admirabili nativitate et incunabulis virginis matris Mariae, et ipsius Jesu, e Graeco vetustissimo codice Constantinopoli translatum in latinum sermonem MS. Graeco-Latinum a Guilielmo Postello, 4to. incompact.

N. Guilielmi Postelli electus libellus in 8. minori manuscriptus charta incompactus, de signis Judicii, et maxime de cadavere admirabili, ad quod aquilae congregantur, ubi Judicii Dei Signum est positum, et de caeteris temporis Judicii primi causis.

O. Guilielmi Postelli interpretis et assertoris liber, de Summopere considerandis, et non minus admirandis mysteriis et veritatibus, quae ex propriae ipsius Christi, hoc est maternae linguae, quae Syriaco est, verbis in Evangelio Syriaco conservatis eliciuntur, et ante omnia de coenae Domini verbis, et sensu vero. Hunc librum toti Ecclesiae Christianae de illo judicaturae tanquam suae fidei de coena Domini obsidem offert. MS. folio, incompact.

P. Guilielmi Postelli, de universitate, sive de cosmographico auditu, dispunctiones, tam circa temporis coelive, quam circa generalis loci orbisque habitabilis,

rationes, quinque libris expositae, et in perfectissimae Reipub. Suppetias, duce Ratione conductae. MS. 4to.

Q. Guilielmus Postellus de primario Universitatis Jure a Germanica gente, potentiave illi divinitus concessa, una cum suis fratribus asserendo et restituendo; id est, de Romanorum Janigenarumve Regno revera, et non tantum nomine nudo suo legitimo principi vindicando et tradendo. 4to. et quaedam in folio.

R. Guilielmi Postelli Spolium AEgyptiacum veris Israelitis addictum, Sive qua ratione Deus voluerit Ethnicos, aut adversantes sacris quoscunque Scriptores (nempe Ciceronem, Varronem, Solinum, Vergilium, Plutarchum, Platonem, Aristotelem, Dionysium Halicarnasseum, Talmud, Zohar, cur tam diu penes Judaeos delituerit, cur tam diu viguerit Muhamedis in Alcorano deliramentum, cur Plinium in hanc diem servavit Deus, item Strabonem Cosmographum, Ptolomaei quadripartitum opus, Macrobium, Thargum Jonathan) ad hanc diem in sua Ecclesia superesse, et quanta utilitas Reipub. Christianae inde oboriatur. Sola ex inimicis utilitatem capere novit Ecclesia vera: falsae omnes impugnationem, nedum conflictum, timent. MS. 4to.

Scriptoris, in ordinationis aeternae tabulam liber explicatorius, quo duce humana ratione, et auctoritate sacra demonstrabitur clarissime, quaenam rerum constitutio sit in toto terrarum orbe ad finem usque mundi futura, et quisnam sit futurus tam calamitosi, uti nunc videtur, temporis exitus. In hoc MScripto libro perpulchro, quaternarii numeri vis et intellectus tam in rebus sacris, quam naturalibus, luculentissime demonstratur et docetur. 4to.

T. Guilielmus Postellus Apostolica professione Sacerdos, et Restitutus emisit, pacisque universi causa scripsit. De admirandis numerorum Platonicorum Secretis, et divina virtute intelligentiae in illis absconditae, qua duce adultus, et Mosaica Christianave disciplina imbutus, uno aut altero anno facilius, in Encyclopaediae, seu universi disciplinarum orbis cognitionem devenias, quam totis viginti annis, usitato ad hanc diem Scholarum cursu, indefessis pervenias sudoribus. Ex priscorum Platonis et Pythagorae praeceptorum, hoc est: ex Moseos alumnorum scriptis, unde illi desumpserunt. MS. 4to. Compactus.

V. Guilielmi Postelli Retractationum liber, in sua de restitutione omnium scripta institutus. MS. A. 1560. ubi de Davidis Georgii Batavi Haeresiarchae erroribus, et exustione post mortem agitur, et de

Virgine quadam Moniali Veneta, quam per errorem Postellus alteram quasi Mariam diu esse reputavit, utpote in quam Maria Deipara transfusa fuerit tota.

X. Guilielmi Postelli restituti, resolutae et summae veritatis excitationes naturales, in quibus corporis separabilis, hoc est, immortalis natura intra mortalem et sensibilem inclusa, ex Peripateticorum placitis clarissime ESSE, et debere cognosci HABEREque demonstratur. Appendix est pro declaratione ampliori ejus loci, quem ex secundo de generatione animalium libro declarandum suscepit, et anno salutis 1553. in lucem emisit. MS. 4to.

Ejusdem demonstratio, quod praecipua, et potissimum fundamentaria, ejus doctrinae, quae nomine Aristotelis circumfertur, placita, sint contra sensum et rationem, tam in mente, quam humanis et divinis literis expressam, sola auctoritate maxima mundi ingenia obcaecante introducta, summique mali, id est, perturbatae hactenus in universo pacis causa. MS. 4to.

Ejusdem Aristotelicae de separabili, sive immortali corpore humano, sententiae exposicio, et clarissima veritatis in ea contentae demonstratio: qua patet, dari necessario corpus humanum personale et ex omnibus hominibus superstes individuum,

Hi tres libelli de variis erroribus Aristotelis agentes propter communem materiam in unam juncti sunt compacturam.

Y. Guilielmus Postellus de Tonitru summo, sive de summa divinae potentiae demonstratione, ex auctoritate, ratione, et sensu deducta. Quorsum vergat Victoriae a Venetorum dominio, de Turcarum classe reportatae facinus A. Domini 1571. ad B. Andreae reliquias, et bustum Patrasium, aut Navipactium sinum. MS 4to illig.

Z. Guilielmi Postelli, ad Sacrosanctam et unicam destinatione aeterna, Christi sponsam mysticam, ut suae unitatis perfectissimam originem ubivis gentium cognoscat et colat in Spiritu et virtute, sive in mente Eliae, cohortatio. MS. 4to. incompact.

Aa. Guil. Postelli causae, propter quas legati Pontificis Romani Pauli IV. in hoc instructi, et Senatus Veneti decreto, idem Postellus amens judicatus est, et ad universum concilium provocare coactus. MS. 4.

Bb. Guili. Postelli dispunctio, qua clarissime ostenditur, aeternum seu Novissimum Testamentum ex suis Rationibus probatum. MS. 4to incompact.

Cc Guil. Postelli de Correctione, emendationeve, aut restitutione potius Calendarii, opusculum, quo sine ulla perturbatione,

et cum summa facilitate effectum completumque id redditur, quod jam a sexcentis annis et supra Ecclesia quaesivit ut debuit, et nunquam potuit efficere. MS. 4to. illig.

Dd. Guil. Postelli resolutio et decisio ratione demonstrativa terminata de substantia intellectus, et maxime quid sit Intellectus factus. Postremo autem quid sit corpus separabile, immortale, et his elementis divinius, quod Aristoteles dixit omni animae adesse, et a corpore seminis esse separabile. MS. 4to. incompact.

Ee. Hippolyti Thebani, ex Chronici ipsius Conscriptione, genealogia sanctissimae Deiparae Mariae. MS. 4to. (incompactae tres paginae manu Postelli) incompactus.

Ff. Petro Anusio Veneto, ex Syriaca Christi lingua interprete, sermo de Romanae Cabalae admirandis, et toti generi humano in universo orbe considerandis mysteriis. Ut summa fugiatur falsitas, et prima cognoscatur veritas, manu Guil. Postelli. MS. 4to. incompact.

Gg. Petro Anusio Veneto authore et observatore, de mundi mirabilibus, universitatisque consideratione, et expositione ad. suas mensuras naturales redacta. 1566. Manu Postelli script. 4to. incompact.

Hh. Guil. Postelli de inhaerente justificatione, resolutio aeterna. MS. 8. incompact.

Ii. Epiphanii Archiepiscopi Cypri, in Dominicam sepulturam, sermo, Lelio Typhernate e Graeca in Latinam linguam interprete. Sub finem desunt quaedam. MS. 4 to. incompact.

XCVI. PETRUS FRIDERICUS ARPE.

Commentarium MARESCOTTI in Hiobum frustra adhuc quaero, interea dum Hermannus VON DER HARDT, monstrum eruditionis, in illo libro protrudit,

Adeo ipsum dissentiendi libido tenet, et inventa ipsius de diluviis S. Scripturae, de Scytarum incursionibus vix interpretabitur RUDBECKII devotus assecla. Quum ante aliquot hebdomadas in Gazophylacio literario Guelferbyti Cl. Her telium convenirem, et illustriss. Baro de Stain adesset, incesserat me fere cupido conveniendi hominem, ante viginti annos familiariter notum, sed temporis spatium

deerat, et graviora negotia revocarunt domum. Quo quum venissem, Hiobi in modum tristis supervenit nuntius, unus et idem alter partim de obitu Petri Nicolai SIBBERII, viri in rebus septentrionis versatissimi, partim de incendio tragico et incredibili Hafniensi, quo literarum thesauri interierunt nunquam recuperandi. In altero defleo amicum, cujus bibliotheca Codd. MStis locupletissima, jam suum experietur fatum; quod Th. Fritschii, quod Polycarpi Lyseri libris Lipsiae et Helmstadii instat, de quibus sine dubio Catalogum accepisti. Ad alterius rogum, jucundissimam recordationem Resenianae, Brochmanni, Mulenii, Fuirenii aliarumque bibliothecarum repeto, quae ut olim mihi in deliciis erant, jam nemini amplius ullo erunt usui. Praecipue doleo Illustr. Christiani WORMII, Episcopi Sialandiae, vices, qui flammarum furore aedes, opes, bibliothecam et ipsum carissimum amisit filium.

Non dissimili fato ante aliquot annos operum egregiorum interitum deplorabat M. R. TRELLUND, episcopus Wiburgensis, ne BARTHOLINI catalogo unquam

desit supplementum his in oris, ubi plerumque Musae frigent. Illustris Comitis DE DANNENSCIOLD librorum thesaurus ad alios transibit lares, simul ac Hafniae ex tanta calamitate animum receperint. Quae hic agantur, WOLFIUS non dubito significabit, qui vir optimus, quantus quantus ad literas incumbit, et fere cum detrimento sanitatis. Non alia est ratio FABRICII nostri, cujus indefessum studium reliquis exemplo esse poterit. Den Hamburgischen Auszug von gelahrten Sachen sine dubio vidisti. Icones magistratus suspenduntur eis, ut vino. vendibili suspensa opus est hedera. Auctor ipsius quidam studiosus HAMAN, qui etiam nomine Matronae plagulas quasdam in imitationem Patriotae (sit venia verbo) sic dicti hactenus, sed non pari successu communicavit.

Quae praeterea scribam, vix habeo; horis, quas severioribus Musis eripio, libros ex Anglia allatos evolvo, BAXTERI Glossarium, SPENCERUM de Prodigiis, Thomae BROUN opuscula, SCHAFFTSBURII characteres, et COLLINS, WHISTHONI, TOLANDI famosos commentarios, ea, qua decet, prudentia. Sub Jacobi Masse nomine latitare Simonem TISSOT, Professorem

Mathes. Deventriensem, te non fugiet. Libri illius impudentissimi, nec non epistolarum ipsius copia est. Sed quorsum? est modus in rebus, et sic in epistolis. Hamburgi. d. VII. Decemb. MDCCXXVIII.